ORGANIZACIJSKO PONAŠANJE

Uvod u organizaciono ponašanje

Dr. Senad Softić

CILJEVI PREDMETA

� Upoznavanje studenata s društvenom dimenzijom:- pojedinci, grupe, timovi, njihova znanja i sposobnosti, - procesi u organizaciji.

� Tretiranje ljudske dimenzije organizacije. Fokus istraživanja je čovjek (objasniti ponašanje ljudi i otkriti način na koji se na njega može uticati)

� Koristan za studentima smjera “Menadžment” ali i svimaonima koji koordiniraju i usmjeravaju napore drugih ljudiprema ostvarenju definiranih ciljeva organizacije.

Ciljevi organizacijskog ponašanja

� Ciljevi organizacijskog ponašanja su da pomogne u objašnjavanju, predviñanju i kontroli ljudskog ponašanja

1. Objašnjenje – kada tražimo objašnjenje zašto je pojedinac ili grupa nešto učinili

2. Predviñanje – usmjerenje na buduće dogañaje3. Kontrola – Šta učiniti da ljudi ulažu više napora

SADRŽAJ PREDMETA� UVOD U ORGANIZACIONO PONAŠANJE

� Definiranje organizacionog ponašanja� Mjesto i uloga organizacionog ponašanja� Organizaciono ponašanje kao naučna disciplina� Pristupi organizacionom ponašanju� Model organizacionog ponašanja

� INDIVIDUALNI PROCESI I PONAŠANJE� Ličnost i lične karakteristike� Percepcija i individualno učenje� Vrijednosti stavovi i zadovoljstvo poslom� Motivacija� Menadžment vremena� Poslovni bonton

� INTERPERSONALNI PROCESI I PONAŠANJE� Grupe i timovi� Voñstvo� Komuniciranje� Lobiranje� Moć� Konflikti

� ORGANIZACIONI PROCESI I PONAŠANJE� Organizaciona kultura� Organizaciono učenje� Društvena odgovornost

Sadržaj – prvi dio

1. Uvod u organizacijsko ponašanje� Definiranje organizacionog ponašanja� Mjesto i uloga organizacionog ponašanja� Organizaciono ponašanje kao naučna disciplina� Pristupi organizacionom ponašanju� Model organizacionog ponašanja

2. Individualni procesi i ponašanje� Ličnosti i sposobnosti� Pojam i proces percepcije� Individualno učenje� Vrijednosti, stavovi i zadovoljstvo poslom� Motivacija� Menadžment vremena� Poslovni bonton

� Grupe i timovi� Voñstvo

ORGANIZACIJA• Organiziranje je jedna od funkcija menadžmenta• Organiziranje je proces propisivanja formalnih odno sa izmeñu ljudi i

resursa a u svrhu postizanja ciljeva organizacije• Organiziranje je proces, a organizacija je stanje, tj. rezultat procesa

organizovanja

• ORGANIZIRANJE je proces povezivanja ljudi i sredsta va u kojima se ostvaruju ciljevi organizacije

• ORGANIZACIJA je sistem svjesno koordiniranih aktivn osti ili usluga dvaju ili više pojedinica

• Organizacija je racionalno korištenje aktivnosti od reñenog broja ljudi koji vode zajedni čkoj svrsi ili cilju podjelom rada i funkcije kao hi jerarhiju autoriteta i odgovornosti.

• Organizacijska struktura predstavlja sveukupnost ve za i odnosa izme ñu svih faktora proizvodnje, kao i sveukupnost veza i odnosa unutar svakog pojedinog faktora proizvodnje, odnosno poslovanja.

Dimenzije organiziranja

� Dimenzije organizacije:� Podjela rada i specijalizacija� Hijerarhija� Raspon kontrole� Ovlasti i odgovornosti� Delegiranje� Lanac komandovanja� Centralizacija i decentralizacija� Koordinacija

� Organizacijski dizajn je stalni proces uspostave odgovoarajuće organizacijske strukture koja odgovara baš tom preduzeću i u toj konkretnoj situaciji

UVOD U ORGANIZACIONO PONAŠANJE

� Svaku organizaciju čine ljudi� Organizacija je svjesno udruživanje ljudi da bi se

postigli ciljevi: pojedinačni, grupni, organizacioni.� Funkcioniranje organizacije je odreñeno

ponašanjem ljudi koji ih čine.� Od izuzetne važnosti za menadžere je

razumijevanje ljudskog ponašanja, njegovih izvora, oblika i posljedica

� Organizaciono ponašanje je naučna disciplina

DEFINIRANJE ORGANIZACIONOG PONAŠANJA

� Organizaciono ponašanje je područje organizacije koje proučava ponašanje ljudi u organizacijama, od nivoa pojedinaca, preko radnih grupa i timova, do najšireg nivoa, kakav je organizacija kao cjelina.

� Ponašanje u organizacijama se izučava na tri nivoa: � individualnom, � grupnom i � organizacionom.

Lista odre ñenih pitanja, problema i dilema u organizacijskom ponašanju

1. Zbog čega ljudi rade?2. Šta ih motiviše, a šta obeshrabruje?3. Kakve interakcije doprinose poboljšanju

performansi i osjećaja ličnog zadovoljstva?4. Kako stil voñenja utiče na performanse?5. Kako vrijednosti i stavovi mogu uticati na

ponašanje ljudi u organizacijama?

nastavak

6. Kako uskladiti saradnju i konkurenciju u organizacijama?

7. Koji su uzroci loše komunikacije izmeñu ljudi, grupa i nivoa u organizacijama?

8. Postoje li efikasni načini da se izglade konflikti u organizacijama?

9. Kakav je uticaj organizacione klime na motivaciju i produktivnost?

10. Kako da na organizaciju gledamo kao na sistem za rješavanje problema, umjesto da proganjamo pojedince koji prave greške?

11. Kako najefikasnije postići cilj?

DEFINIRANJE ORGANIZACIONOG PONAŠANJAMenadžment, menadžeri i organizaciono ponašanje

� Menadžeri, svih nivoa, imaju vrlo izraženu potrebu za znanjima iz ponašanja u organizaciji

� Poznate definicije menadžmenta: � obavljanje stvari-posla preko ljudi, � proces koordinacije ljudskih i materijalnih resursa da bi se postigao cilj,� proces planiranja, organiziranja , voñenja i kontrole aktivnosti (menadžerske

funkcije)

� Uloge menadžera (Mintzberg)� Informacione, Interpersonalne i uloge donošenja odluka

� Znanja, vještine i sposobnosti menadžera� Konceptualna, tehnička i interpersonalna znanja i vještine � Vizionarstvo, liderske sposobosti, komunikacijske sposobnosti,

samopouzdanje, sposobnost motivacije, generiranja lojalnosti, timska orjentacija Sposobnost mjerenja performansi, sposobnost predstavljanja, vjera u saradnike, samodisciplina, odanost poslu,...

Mjesto organizacionog ponašanja u menadžmentu

Organizacijsko ponašanje kao naučna disciplina

� Korijeni razvoja OP kao naučne discipline su vezani za doprinose:� Naučnog menadžmenta� Klasičnu teoriju organizacije (i Veberovu teoriju) – posmatrala

organizaciju bez ljudi (neadekvatan tretman čovjeka) � Teoriju meñuljudskih odnosa

� Sredinom 20-tih godina XX vijeka – eksperimneti u pogonima Western Electric Company u gradiću Hotornu (okolica Čikaga)� Cilj je bio da se dokaže i izmjeri uticaj uslova rada na produktivnost

� Sam nastanak OP kao zasebne naučne discipline datira od 40-tih godina XX vijeka. (Objavljena prva knjiga i dodjeljena prva titula dr.sc iz oblasti OP)

� Doprinos ostalih istraživanja i autora � Teorija grupne dinamike, McGregor- teorija X i Y, Vrumova motivaciona

teorija očekivanja, teorije moći, koncepti organizacijske kulture, ...

Organizacijsko ponašanje i druge nauke

� Organizacijsko ponašanje je eklektična nauka, i oslanja se na srodne nauke:- psihologija- socijologija- socijalna psihologija- antropologija- političke i dr.nauke

Psihologija – nauka o ljudskom ponašanju

� Pomoć pri razumijevanju ponašanja pojedinaca (individualni nivo)

� Doprinosi (u boljem razumjevanju):– priroda ličnosti, učenje, motivacija, osjećaji, percepcija– stavovi, zadovoljstvo poslom, efikasnost voñenja– individualno odlučivanje– selekcija zaposlenika, dizajn radnog mjesta

i stres na radnom mjestu

Sociologija – nauka o društvu

� Istražuje odnose kojeg pojedinci imaju prema svojoj društvenojokolini ili kulturi. Pomaže da se bolje razumije ponašanje na grupnom i organizacionom nivou.

� Vezana je za industrijske odnose u organizaciji.

Nivo grupa - doprinos: Organizacijski sistemi – doprinos:– radni timovi – organizacijska struktura– komunikacija – organizacijsksa tehnologija– moć – organizacijske promjene– konflikti – organizacijska kultura– liderstvo– koalicije

Socijalna psihologija

� Područje unutar psihologije koje kombinira koncepteiz psihologije i sociologije, a fokusira se na utjecajkoji pojedinci imaju jedni na druge. (nivo grupe)

� Pomažu u oblasti mjerenja, razumijevanja i promjene stavova zaposlenih

� Doprinosi (bolje razumjevanje):– promjene ponašanja– promjene stava– komunikacija– grupni procesi– grupno odlučivanje

Antropologija – nauka o čovjeku

� Izučava organizacionu kulturu (kultura je stečeno znanje i iskustvo koje ljudi koriste u razvoju svog drustvenog ponasanja).

� Istražuje društva (kulturu i tradiciju) kako bi se razumjela ljudska bića i njihove aktivnosti, odnosno ponašanje

� Pomaže da se razumije ponašanje na organizacionom nivou (kulturne vrijednosti, identitet i poslovna filozofija organizacije)

� Doprinosi:– organizacijska kultura– okolina organizacije– kros-kulturalna analiza

Politi čke nauke

� Ponašanje pojedinaca i grupa u različitim političkim okruženjima

� Politički termini u upotrebi: liderstvo, moć, konflikt, autoritet (organizacije=politički entiteti)

� Doprinosi:� Izvori konflikta � Potreba za distribucijom moći� Diplomatke vještine u rješavanju problema

PRISTUPI ORGANIZACIJSKOM PONAŠANJU 1. Kognitivni pristup (spoznajna priroda)

- Ponašanje ljudi vezuje za lične karakteristike i unutrašnje procese- Ponašanje ljudi isključivo subjektivna stvar- Mana: čovjeka posmatra kao zatvoren sistem i zanemaruje interakciju sa okolinom

2. Bihejvioristi čki pristup- Čovjek kao otvoren sistem i njegova interakcija sa okolinom- Ponašanje ljudi se oblikuje pod uticajem faktora iz okoline (komentar u vezi nestašne djece: “nije on loše dijete, nego se druži sa lošom djecom”)- Upućuje na zaključak da se ponašanje može predvidjeti i kontrolisati uz pomoć upravljanja okolinom

3. Pristup društvenog u čenja (savremeni pristup)- Čovjekovo ponašanje objašnjava je spoj unutrašnjih procesa (ličnihkarakteristika) i interakcija sa organzacijskom sredinom

- Ponašanje zaposlenih(B) = f (P-lične karakteristike,E-karakter.org.sredine) - Smisao pristupa društvenog učenja je u osposobljavanju menadžera da upravljaju zaposlenima

Faktori koji oblikuju ponašanje zaposlenih

Genetske karakteristike

Genetske karakteristike

Iskustvo i učenje

Iskustvo i učenje

Lične karakteristike (P)Stavovi,Sposobnosti,Vjerovanja,Vrijednosti,Lični ciljevi

Lične karakteristike (P)Stavovi,Sposobnosti,Vjerovanja,Vrijednosti,Lični ciljevi

Organizaciono učenje (E)ZadaciTehnologijaStrukturaKultura i klimaPolitika ljudskih resursaGrupeStil liderstva

Organizaciono učenje (E)ZadaciTehnologijaStrukturaKultura i klimaPolitika ljudskih resursaGrupeStil liderstva

Ponašanje ljudi u organizaciji (B)

Ponašanje ljudi u organizaciji (B)

MODEL ORGANIZACIJSKOG PONAŠANJA

MOP uključuje:� Tri nivoa:

- individualni, - grupni i - organizacioni

� Dvije vrste varijabli:� Nezavisne – inputi, i� Zavisne – outputi, rezultati kojima se teži

(konkretni planovi, strategije, vizije)

INDIVIDUALNI NIVO:

Lične karakteristikeSposobnostiBiografske karakteristikeVrijednostiStavoviPercepcijaIndividualno učenjeMotivacija

INDIVIDUALNI NIVO:

Lične karakteristikeSposobnostiBiografske karakteristikeVrijednostiStavoviPercepcijaIndividualno učenjeMotivacija

GRUPNI NIVO:

Liderstvo Grupe i timoviKonfliktiMoćPolitički procesi u organizaciji

GRUPNI NIVO:

Liderstvo Grupe i timoviKonfliktiMoćPolitički procesi u organizaciji

ORGANIZACIONI NIVO:

Komunkacije OdlučivanjeOrganizaciona kulturaOrganizaciono učenje

ORGANIZACIONI NIVO:

Komunkacije OdlučivanjeOrganizaciona kulturaOrganizaciono učenje

Nezavisne varijable(inputi)

Zavisne varijable (outputi) - Efekti ponašanja

PRODUKTIVNOST

ODSUSTVOVANJE SA POSLA

FLUKTUACIJA

ZADOVOLJSTVO POSLOM

PRODUKTIVNOST

ODSUSTVOVANJE SA POSLA

FLUKTUACIJA

ZADOVOLJSTVO POSLOM

Zavisne varijable – efekti ponašanja

� Produktivnost– Transformacija inputa u outpute uz najniže troškove. Uključujekoncept efektivnosti (postizanja ciljeva) i efikasnosti (ostvarivanjaciljeva uz najniže troškove).

� Odsustvovanje (Absentizam)– Izostanak sa posla i radnog mjesta – ogromni troškovi za poslodavca

� Fluktuacija– Trajni odlazak zaposlenika iz organizacije

� Zadovoljstvo poslom– Općenit stav (ne ponašanje) prema poslu; pozitivan osjećaj pojedinca koji rezultira iz ocjene karakteristika njegova posla

� Devijantno ponašanje na radnom mjestu– Svojevoljno ponašanje koje krši značajne organizacijske norme i stoga ugrožava dobrobit organizacije i/ili bilo kojeg člana organizacije.

Hvala na pažnji

Pitanja?