تحلیل سازمان فضایی و سطحبندی نظام شهری استان کردستان و...

مطالعات محيطى هفت حصار شماره نوزدهم/ سال ششم/ بهار 1396

31

تحليل سازمان فضايى و سطح بندى نظام شهرى استان كردستان و ارائه الگوى توسعه نظام شهرى

آرام كريمى*، مهدى پورطاهرى**، حسن احمدى***

تاريخ دريافت مقاله: 95/9/6تاريخ پذيرش مقاله: 95/11/1

صفحات 31-52

دهكيچ يقتصادا يحاكم بر ساختارها هاي مكانيسم تأثيرگوناگون تحت عوامل اثرجهان سوم كه در يكشورها فضايي در سازمان ينابسامان

يكيآورده است. وجود بهرا اي منطقه هاي تعادلشده و عدم هاشهر نيروابط ب يآمده است، موجب گسستگ ديپد سياسي و اجتماعي – رابطهبر يمبتن مراتب سلسلهو عدم ييسازمان فضا يختگيگس ،كردستان استان در اي منطقهو ييضاتوسعه ف ياز مشكالت اساس

بر همين اساس پژوهش حاضر به تحليل نيست؛ مستثنانيز از اين قاعده كردستان استانسازمان فضاي است. اه سكونتگاه انيم تعامليراستا نيادر. پردازد مي) كشور 1335 -1390( سرشماريدوره 7و ارزيابي سازمان فضايي استان كردستان و تغييرات صورت گرفته طي

در سطوح و كاركردهاخدمات ،ها فعاليت ت،يجمع عتوزي يبرا يمؤثر چارچوب بتواند هك ها سكونتگاهاز يسلسله مراتب ليو تشك نييتع .است نيپهنه سرزم در تيجمع عينحوه توزشهري، نظام يي،مطالعه سازمان فضا ،قيتحق نيااز هدف .است يمختلف باشد ضرور

روش تحليلي كه است. شده استفادهتوأمان صورت بهروش تحقيق در اين پژوهش بنا بر ماهيت موضوع از دو روش توصيفي و تحليلي فضايي ه و ساختار، اندازرشد هايمدل( موجود هاي مدلو ها شاخصهدف از آن دستيابي به ميزان تعادل فضايي هر ناحيه با استفاده از

ورنز و ضريب جيني، ، ضريب آنتروپي، شاخص عدم تمركز هندرسون، منحني لشهري نخست هاي شاخصاندازه، -شهر، قانون رتبه فاقد تعادل فضايي است كردستان استان و سازمان فضايي يشهر نظام ست كهآن ا ازنتايج پژوهش حاكي . است) ...و SWOT تحليل

متعادل و توسعهبه توان ميمناسب براي شهرهاي استان در مراتب مختلف هاي فرصتبا ايجاد تعادل در توزيع امكانات و خدمات و كه .يافت دستو سازمان فضايي بهينه پايدار

يديلك گانواژ

كردستان استان ، نظام شهري،يا منطقهتوسعه يزير برنامه، فضايي سازمان

[email protected] نويسنده مسئول)تهران ( سمدر تيترب دانشگاه ن،يسرزم شيآما يزير برنامهرشته آموخته دانش * [email protected] دانشيار گروه جغرافيا دانشگاه تربيت مدرس تهران **

[email protected] استاديار گروه جغرافيا دانشگاه تربيت مدرس تهران ***

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21

http://hafthesar.iauh.ac.ir/article-1-403-fa.html

3232

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا

م

آرام كريمى، مهدى پورطاهرى، حسن احمدى

مقدمهمنظم شهري گرديده كه نقاط مراتب سلسلهمركزي يا هاي مكاناز اي شبكهامروزه نفوذ عوامل متعدد باعث به وجود آمدن نقاط ثقل و

شهري و توزيع شهرنشينان بين شهرهاي مراتب سلسله باوجوداين. )215: 1388نظريان، ( استتحت نفوذ قرار داده شديداًاطراف خود را حلي نيز مطابق با و تغييرات در سطح م )429: 1377دزر، ( كندتغيير تواند ميكشورها متفاوت است و برحسببزرگ، متوسط و كوچك

در تعديل يا تعميق اي منطقهملي و هاي سياستبنابراين نقش ؛)Vaanderlaan, 1998: 236( دهد ميرخ اي منطقهتغييرات در سطح يط مطلوب براين شراييت شهرها در تعيبا توجه به اهم ).130: 1391توكلي نيا و شالي، ( استالگوي پراكنش عناصر فضايي حائز اهميت

و ياجتماع طيشرا دهنده انعكاسات خاص خودشان يبا خصوص ها نظامن يه اكم يهست يمتفاوت يشهر هاي نظامنان، شاهد ظهور كسا نان خود خواهد بود.كسا ياقتصاد

ت يجمع فزايندهشده است. رشد يالت مختلفكمش سبب بروز يشهر هاي نظام ييموجود در نظم فضا هاي نارسايين مهم، يبا توجه به ا مردم شده يدر زندگ يو فرهنگ ي، اقتصاديو به دنبال آن، تحوالت اجتماع ها سكونتگاهنامتعادل ييع فضايتعداد شهرها، سبب توز و

الت يو استقرار خدمات، تسه طرف ازيك ها آنن يموجود ب هاي جريانو ها كنشو ييايجغراف يز در سطح فضاكاستقرار نقاط و مرا است.استقرار زمينه گر،يز از طرف دكاز نقاط و مرا يدر بعض يكيولوژكا ،ياجتماع ،ياقتصاد ينسب هاي مزيتوجود چنين همانات و كو ام، درنتيجه. شوند ميبرخوردار اي ويژهگاه يخود از جا يدركز با توجه به سطح عملكاز مرا يكهر ه در قالب آن،ك آورد مي را فراهم يخاص

از شهرها يد سلسله مراتبيمطلوب، با ينظام شهر يكن اوصاف، يبا ا .شود مي ييسازمان فضا در مراتبي سلسلهنظام يكل كيباعث تشسازمان يبررس. برسد عدالت و... رفاه، دار،يپا توسعهباشد تا به اهداف تناسب بهدر آن ها فعاليتو ها انسانع يه توزك ديف نمايرا تعر

هاي ظرفيتو ها قابليت هيژو يتيموقع داشتن باطقه من نيا كه دهد مينشان يزن موردبررسيمحدوده عنوان بهاستان كردستان ييفضا ازاستان شهرها ساير و قرارگرفتهاستان ياصل محور در تيفعال و تيجمع استقرار زتمرك كه نحوي بهاست ل فضاييعدم تعاد يباال دارا ،آن است. نمونه برده رنج اي منطقه هاي تعادلعدم از كشور هاي اناست باغل استان كردستان مانند يشهرها. اند دورماندهتوسعه مواهبي و اقتصاد هاي فعاليت عانوا زتمرك ج،سنند هيآن در ناح تيشدن جمع يبط. قاستتان ساستان كرد ئيفضا بودن ساختار لنامتعاد ينابرابر ه است.ديگرد ها كونتگاهسدر مرتبه و اندازه نظمو م يقطمن مراتب سلسلهخوردن هم به ثباعج در شهر سنند يخدماتن يا گيري شكلزمان از رو ازاين ؛شده است ثباع را مانده عقب و اي حاشيهمناطق جادياطقه، من اين در اييفض يتگفآش و اي منطقه هاي شهرستان در لمتعاد صورت به شودقه طمن و پايدار متوازن توسعه ثباع كه ها فعاليت خدمات و و امكانات كه گفت توان مياستان

.استان پخش نشده است نيا يهارشه انيم ها تفاوت يان نابرابريم ساختن آشكارو يشهر هاي سكونتگاهتوسعه ييسازمان فضا يتوجه به مقوله بررس نيبنابرا

ماندهي فضايي چنين نگرشي به سا با تحقيق حاضر. آيد مير ظبه ن يضرور مسئلهجهت بهبود ييراهكارها ارائه يزن استان كردستان وتوسعه فضايي ريزي برنامهو محلي به اي منطقه ملي و هاي برنامهبا توجه به شهري و ارائه الگوي بهينه نظام شهري و هاي سكونتگاه .پردازد ميمسير توسعه به) شهرهاي استان كردستان( موردمطالعهشهري در جهت سوق دادن منطقه هاي سكونتگاه

مباني نظريبه بعد، نمودار آمار جمعيت شهري 1800كه از سال اي گونه بهشده است. ل گذشته جهان با يك انقالب شهري مواجهدر دويست سا

رنه شورت، ( استتغييرات اساسي در سازمان فضايي جامعه و سازمان اجتماعي فضا دربرگيرندهكه شده است دارتر شيبو دار شيب قراردادو پژوهش موردمطالعهرا ها آندر نظر گرفت و هايي سيستم عنوان به توان ميرا ها منطقهبر اين اساس شهرها و ؛)1: 1388

، الگويي از توسعه فضايي موردنياز است كه منجر به عدم توسعه درحالدر كشورهاي فضايي دهي سازمانبراي ).16: 1385ابوفاضلي، (و يكپارچه كردن نواحي روستايي با نواحي شهري، موجبات ها ركشهنظامي از شهرها و آوردن ه وجودتمركز شهرنشيني شود و با ب

توان ميكلي بندي تقسيمبا توجه به مفاهيم رايج، در يك آورد مي فراهم رااز مراكز توسعه متعادل در پيوند با يكديگر اي شبكهگسترش فضايي است كه در آن توزيع دهي سازمانو فيايياز يكديگر بازشناخت. نگرش اول توزيع جغرا فضايي دهي سازمان در رادو نوع نگرش

صورت منظور از آمايش رسيدن به بهترين اين در. گيرد ميبا هزينه و فايده اجتماعي مدنظر قرار ها فعاليتجمعيت و توزيع متناسب فضايي دهي سازماناز يك را سرزمين آمايشاست، شده ارائهمفاهيم جديد اساس برخواهد بود. نگرش دوم كه ها فعاليتشكل توزيع

مطلوب و اي آيندهتحقق منظور به محيطي زيست، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و دهي سازمانفراتر برده و آن را شامل ها فعاليتساده اي منطقهتوسعه ريزي برنامهمكمل عنوان بهفضايي ريزي برنامهاز ريزي برنامه. به همين دليل در ادبيات داند ميپايدار توسعه بر مبتني

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


33

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا

متحليل سازمان فضايى و سطح بندى نظام شهرى استان كردستان و ارائه الگوى توسعه نظام شهرى

نيست حدومرزيسيستم) باز و پويا است و برخالف منطقه داراي ( نظام، با اين تفاوت كه از ديدگاه نظري، فضا يك شود ميياد ، اي منطقهتوسعه ريزي برنامه در مطرح ينظر ادبيات مطالعه پژوهش، اين در ينظر مباني تدوين از هدف ).215: 1391 كالنتري،(

مشترك با تفسير و برداشت پژوهشگر از مفاهيمي وو ارائه تعاريف است تحليل مدل در ها آن از و استفاده ، نظام شهريفضايي سازمان در مطالعه است: شده گرفته بكارواژگان

مختلف هاي برنامه كردن هماهنگفرآيندي است در جهت تنظيم و اي منطقهتوسعه ريزي برنامه :اي منطقهتوسعه ريزي برنامه فرآيندي در جهت مشاركت مردم و مناطق اي منطقهتوسعه ريزي برنامه ديگر عبارت به ؛اجتماعي با نيازها و امكانات محلي -اقتصادي

.است ريزي برنامهدر راستاي عملكردهاي عمومي ، درفضا درواحدهاي يك مجموعه يافته نظامو توزيع ترتيب ازعبارت فضايي سازمان سازمان فضايي: مشخص دريك محدوده هاي فعاليتآن، يك سري بر بناتعريفي ديگر، سازمان فضايي ترتيبي كه ).145: 1385 آسايش،( جموعهم

به همراه روابط متقابلي كه از ها آنوابسته به هاي فعاليت و. همچنين به عقيده ميسرا، مراكز تجمع داند مي، يابند ميفضايي سازمان به عبارت بهتر، سازمان ).12: 1353 ميسرا،( است فضايي سازمانوجودآورنده هب شوند ميبرقرار ها آنن ارتباطي بي هاي شبكهطريق

.است در فضا ها فعاليتاز اي مجموعه يافته سازمانفضايي ترتيب معيتي، ج هاي تحركاز طريق باهمسيستم شهري، آرايشي است از شهرهايي كه در يك فضاي معين و در ارتباط سيستم شهري:

جمعيتي و عرضه خدمات، هاي تحرك. جريان كاال، افكار، يابند ميو سازمان شوند ميجريان كاال، افكار و عرضه خدمات، گسترده منفرد، مجزا و بدون روابط صورت به تواند نميهيچ شهري سان بدين. سازد مينيروي حياتي و محركه سيستم شهري است و آن را پويا

شوند ميباز محسوب هاي سيستمشهري هاي سيستمانساني به حيات خود ادامه دهد. هاي سكونتگاههرها و متقابل با ديگر ش ).331: 1387(شكوئي،

يك مفهوم فضايي و يك مفهوم اقتصادي است، در مفهوم فضايي نظام شهري به معني دربرگيرندهنظام شهري نظام شهري:ميان دادوستديك فضاي جغرافيايي است و در مفهوم اقتصادي آن، نظام مبادله و چگونگي استقرار و توزيع شهرهاي گوناگون در

از اي مجموعهشهري شبكهبنابراين )؛214: 1382فصيحي، ( گيرد ميقرار موردتوجه ها آن اي پايه عملكردهاي اساس برشهرها ن مجموعه تنها منحصر به اجزاي كمي و كالبدي كه ساختار اي همبسته در يك ناحيه، منطقه، كشور و يا جهان است هاي سكونتگاه نحوهو ) lowe & Pederson, 1983: 190( گردد بازميشهري نيست، بلكه به سازمان عمومي جوامع انساني هاي سكونتگاه

نيز شامل را ها آنو الگوي نظام فضايي ها آنشهرها، ارتباطات ميان اندازه، ترتيب قرارگيري يا وضعيت سلسله مراتبي يابي مكان ).229: 1390، اكبري علي( شود مي

ملي، سطح درو در داخل يك كادر شود ميمقوله شهر را شامل اين دركه هاست پديدهپراكندگي فضايي "شبكه" شبكه شهري:ي، مجموعه اقتصاد ازنظراعتماد معتقد است، منظور از شبكه شهري در يك منطقه يا يك كشور شود مينمايان اي ناحيهو اي منطقه

(عملكردهاي پايه) به ها آناست كه بين شهرها در رابطه با عملكردهاي تخصصي دادوستدي هاي نظامو شهر مراكزارتباطات متقابل ). 43: 1364 اعتماد،( آيد ميوجود

.)554: 1384 كاستلز،( شود ميناميده از نقاط شهري متصل به يكديگر شبكه شهري اي مجموعهبه گفته كاستلز د و ابداعات به سراسر جامعه ياالها و خدمات و انتقال فنون جدكع يبا توجه به توز يشهر مراتب سلسله شهري: مراتب سلسله

را ها آناهميت برحسبشهرها در نظام شبكه شهري بندي طبقه). 4 :1364وش،كدرعابدين (فضاست دهي سازمانل كن شيبهتر ).396 :1375فريد، ( گويند شهري مراتب سلسله

پيشينه تحقيقـ ژدرباره پ قيتحق نهيشيپ. است شده انجام يمطالعات مختلف شهري و نظامسازمان فضايي در ارتباط با مقـاالت و بوهش حاضـر در قال

:تاس ذكر قابل 1 جدول صورت بهارشد يكارشناس يها رساله

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


3434

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا

م


پيشينه تحقيق -1جدول نتايج عنوان نويسندگان

ديگران و يفرهود يها پژوهش هصلنام(ف

)1388 انساني يجغرافيا

فضايي توزيع چگونگي ايران يشهر نظام جمعيت در

1385-1335 ها سال طي

يها شاخص و تمركز يها شاخص ،يشهر نخست يها شاخص از استفاده با مقاله اين در محققان در 1355 تـا 1335 سـال از كشـور در تمركز و يشهر نخست كه اند دهيرس نتيجه اين به تعادل،

سـمت به ،ينابرابر از سطحي وجود رقم به 1385 تا 1355 از كه يدرحال است بوده افزايش حال .است بوده درحركت يتر متعادل و تر متناسب توزيع

مسعود تقوايي)1390(

اولويت و توسعه يبند سطح فضايي يزير برنامه اصفهان استان يها شهرستان

بـا همچنين و مشخص ها شهرستان توسعه در عامل هر سهم درصد پژوهش يها افتهي اساس بر گروه پنج در ها شهرستان موريس شاخص از يريگ بهره

از يـك هـر جايگـاه و يبنـد سـطح )محـروم بسـيار محـروم، متوسط، برخوردار، برخوردار، بسيار( عوامل بين رگرسيون رابطه يبرقرار با تيدرنها ؛است گرديده بيان توسعه سطوح در ها شهرستان توسـعه سـطوح افزايش در را دوم و اول اولويت كه ييها شاخص ،يافتگي توسعه درجه و تأثيرگذار

.است شنهادشدهيپ دارند ها شهرستان

)1390(آنامرادنژاد رحيم

مراتب سلسله يليتحل يبررس ردستان باك در استان يشهر

اندازه – رتبه روش از استفاده بهفروز يليتعد مدل و

اسـتان يدر شـهرها آن بـه مربـوط و تحـوالت يشـهر مراتب سلسله يبررس دفباه مقاله، نياـ يتحل -يفيتوصـ از روش آن در و گرفتـه صورت گذشته سال 50 يط ردستانك شـده اسـتفاده يل

ـ پد از اند عبارت جينتا نيتر مهم. است ـ اوا در در اسـتان يشـهر نخسـت دهي موردمطالعـه دوره لي 35 در سـال درصد جمعيت شهري اسـتان 65 ييتنها بهج سنند و شهر) وجود داشته 1335-1385(

بـه اسـتان يدر شـهرها تيجمع عيو توز بوده مثبت بعد يها در دوره روند تحوالت يولدارا بوده .است داكردهيپ شيگرا يا منطقه تعادل سمت

بالل محمدي)1391(

نظام فضايي سازمان تحليل يها سكونتگاه

جوانرود شهرستان

سـال در جوانرود شهرستان فضايي سازمان تحوالت اصلي عامل كه است اين از حاكي نتايج آن جـوانرود شهرستان فضايي سازمان در كه تغييراتي و نبوده مهاجرت ،1375 سال نسبت به 1385

است. داشته پي در را روستايي يها سكونتگاه يناپايدار ،ميا بوده آن شاهد 1385 سال در

گرانيو دسجادي )1392(

يشهر شبكه تغييرات ليلتح 1385-1335همدان استان

فاقـد و تصادفي استان يشهر يها سكونتگاه پراكنش يكه الگو است آن از حاكي پژوهش نتايج اسـتان يشـهر مراتب سلسله در تعادل عدم همدان، نخست شهروجود علت به و است بوده نظم

رعايت جمعيت، بهينه فضايي وزيعت و متعادل يشهر مراتب سلسلهبه رسيدن جهت .است مشهود ي توسـعه برابـر يها فرصت ايجاد همچنين و خدمات و امكانات بودجه، سرمايه، توزيع در عدالت

ضرورت (شمالي نيمهاستان ( افتهين توسعه نيمه يشهرها مخصوصاً كوچك استان يشهرها يبرا .دارد

جواد رحماني)1392(

يبند سطح يالگو تحليلو زنجان ناستا يشهر نظام

نظام بهينه يالگو ارائه يشهر

به رو آن شدت ولي داشته وجود يشهر نخست زنجان استان كه در دادند نشان تحقيق يها افتهي .است درحركت تر متعادل توزيع به سمت استان يشهر نظام و بوده كاهش

نادر زالي حسن احمدي)1393(

فضايي استان يده سازمانكرد آذربايجان شرقي با روي

يا منطقه يزير برنامه

يا منطقهاستان با رويكرد برنامه دهنده ليتشكفضايي عناصر عمده يده سازمانهدف اين تحقيق ارائه طرحي براي ترسيم ساختار فضايي به دنبالمبتني بر هم پيوندي با عناصر فضاي ملي است و

شـمال كشـور در منطقـه يها يتوانمندو تقويت طرف كيازدر جهت استحكام درون بافتي استان ديگراست. طرف كيازفراملي يها تيموقعبراي تأثيرگذاري بر غرب

گرانيو دشماعي )1393(

شبكه نظام فضايي تحليل كرمانشاه استان يشهر

1375-1390

1390-1375 يهـا سـال طي كرمانشاه استان يشهر مراتب سلسله فضايي تحليل به پژوهش اين جمعيـت فضـايي توزيع لحاظ به كرمانشاه شهرستان استان، يها شهرستان ميان در پرداخته است.

اول شـهر كـه يطـور بـه دارد، ها شهرستان ساير به نسبت را جمعيت فضايي توزيع نيتر ناموزون دارد. كوزران جمعيت دوم شهر برابر 216كرمانشاه

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


35

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا


)ها يافته وبحث ( تحقيقروش است. در بخش شده استفادهتوأمان صورت بهموضوع از دو روش توصيفي و تحليلي ماهيت بنا برروش تحقيق در اين پژوهش نقاط شهري استان يهكلآماري آن شامل جامعهاست. شده گرفتهنظري و مروري بر مطالعات پيشين روش توصيفي به كار هاي يدگاهد

اسنادي است، صورت بهآن نيز ياه دادهگردآوري يوهشهمچنين ،است 1390-1335سرشماري يها دورهكردستان طي و يساز خالصه يها روشو انتخاب شدند و پس از استفاده از وجو جستمكتوب داخلي و خارجي مأخذدر اين روش ابتدا منابع و

آن تئوري و تجربي تدوين گرديد. روش تحليلي كه هدف از يها بخشمشورت با متخصصان و اساتيد راهنما و مشاور، ساختار محتوايي اين است. در قرارگرفته يموردبررس. در اين پژوهش ابتدا نظام سكونتگاهي استان استدستيابي به ميزان تعادل فضايي هر ناحيه

-شهر، قانون رتبه ييساختار فضاه و رشد، انداز يها مدلجمعيتي نقاط شهري استان، با استفاده از يها داده يبند طبقهپژوهش ضمن ينيج، شاخص ضريب تفاوت، ضريب آنتروپي، شاخص عدم تمركز هندرسون، منحني لورنز و ضريب يت شهرنخس يها شاخص اندازه،

سازمان فضايي استان خواهيم در SWOTبه تحليل ... به سنجش تعادل فضايي و تحليل سازمان فضايي استان پرداخته است و و :پرداخت

، شهري است كه در يك كشور يا منطقه ت شهرنخس :كردستان در استانبررسي ميزان نخست شهري يها شاخصاست. توزيع نخست شهري در يك منطقه تر بزرگرا تحت تأثير خود قرار داده و به شكل نامتناسبي نسبت به ديگر شهرها يزچ همه

متوسط در و نه مركز شهري با اندازه تر كوچك يها شهركاست كه يك شهر خيلي بزرگ با تعدادي زيادي از شهرها و صورت ينبدمطرح شد. وي 1939آلماني در سال دان يجغراف. اين ايده نخستين بار توسط مارك جفرسون استتقابل با توزيع رتبه اندازه خطي

پايتخت غالباًو متمركزشده ها آناقتصادي كشورها در هاي يتفعالاز جمعيت و يا عمدهبزرگ شهري كه بخش يدهپدبراي توضيح و توسعه درحالشهرها را نخست شهر و اين پديده را نخست شهري ناميد. او مدعي شد كه بيشتر كشورهاي گونه ينا، اند بودهكشورها

نخست شهري هستند. يها نظامداراي يافته توسعهبرخي از كشورهاي كه مراكز شهري يا گونه بهنبود توازن شهري و توزيع فضايي ناموزون جمعيت را مشاهده كرد، توان يمدر بيشتر مناطق كشورها نيز

خواهد بود كه در يك كشور امكانات يزآم فاجعهالبته نخست شهري زماني ؛كنند يمپيدا يسر بزرگنسبت به شهرهاي ديگر حالت شبكه بر تحملي يرقابلغبه شكل يا نقطهاقتصادي، اجتماعي و سياسي در يك نقطه شهري متمركز شود كه در اين صورت، چنين

پديده يريگ شكلدر ارتباط با پردازان يهنظر. آورد يمكشور به وجود يا منطقهو موانع زيادي را در توسعه كند يمني ، سنگييشهردر مواردي توان يمبررسي ميزان نخست شهري را يها شاخصو ها روش ينتر مهم. اند دادهمختلفي را ارائه هاي يدگاهدنخست شهري

خص دو شهر و شاخص چهار شهر يا شاخص گينزبرگ، شاخص چهار شهر مهتا و همچنين نظير شاخص نخست شهري جفرسون، شا .است شده اشارهبه آن 2در جدول كرد كهشاخص موماو و الوصابي مالحظه

نخست شهري يها شاخصانواع -2جدول

توضيحات فرمول شاخص

نخست شهريPPUPI 1�

P1 شهر نيتر بزرگ= جمعيت Pكل جمعيت شهري =

اخص بيشتر باشد نخست شهري بيشتر است.هرچه مقدار ش

دو شهر21

PPTCI �

داراي نخست شهري بيشتري شهر نيتر بزرگباشد تر بزرگاين شاخص هرچه است.

چهار شهر432

1PPP

PFCI��

� نسبت جمعيت شهر نخست به مجموع جمعيت شهرهاي دوم، سوم و چهارم كه

.شود يمسنجيده

چهار شهر مهتا4321

1PPPP

PFCI��

� عيت شـهرهاي رتبـه اول تـا رتبـه از تقسيم جمعيت شهر نخست به مجموع جم

.ديآ يم به دستچهارم

موماو و الوصابي4321

PPPP

��

داراي مـوردنظر باشـد نظـام شـهري تر بزرگهر چه مقدار عددي اين شاخص نخست شهري بيشتري است.

102: 1389 همكاران، داداش پور و :مأخذ

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


3636

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا

م


ميزان نخست شهري و يا تسلط شهر نخست قبلي يها شاخص كه ينابا توجه به :بررسي ميزان تمركز شهري هاي شاخصآيا در مقاطع مختلف زماني كه يناو ينظام شهرنيز الزم است تا ميزان تمركز دركل ييها شاخص، كردند يمبر نظام شهري را بررسي

اخص تمركز از سه روش ش توان يمبراي اين كار نهيا رود يماز شدت تمركز كاسته شده و نظام شهري به سمت تعادل نسبي پيش است. شده اشاره ها آنبه 3جدول هرفيندال، شاخص تمركز هندرسون و نيز استفاده كرد كه در

بررسي ميزان تمركز شهري يها شاخص -3جدول

توضيحات فرمول شاخص

شاخص تمركز هرفيندال2

1��

��

�

�

n

i PPiHci

اسـت. جمعيـت شـهري منطقـه كل p و iشهر تيجمع Piكه در آن را يشتريب زكتمر زانيم باشد، شتريب اه شاخص نيا يعدد مقدار هرچه .دهد يم نشان

1 شاخص هندرسون1

2

��

��

��

�

� �

�

n

i PPiUD

اسـت. جمعيـت شـهري منطقـه كل p و iشهر تيجمع Piكه در آن را يشتريب زكتمر زانيم باشد، شتريب ها شاخص نيا يعدد مقدار هرچه .دهد يم نشان

103: 1389همكاران، : داداش پور ومأخذ

متفاوتي براي يها روشتمركز شهري، يها شاخصو ينخست شهر يها شاخصعالوه بر :دلبررسي ميزان تعا هاي شاخصشامل ها آن ينتر مهمتوزيع و استقرار فضايي مكاني جمعيت در مناطق مختلف وجود دارد كه برخي از نحوهبررسي ميزان تعادل در

)، توزيع يافت دستديگري در الگوي رتبه اندازه به الگويي متفاوت يشناس روشكه با ( يبرقاعده رتبه اندازه، قاعده رتبه اندازه بريان كرنل (اين روش توسط قاعدهشهري، ضريب آنتروپي، مراتب سلسلهپارتو، منحني لورنز و ضريب جيني فضايي، ساخت نيمرخ

.است شده اشاره ها آنبه 4جدول كه در استاست) شده يمعرفاپانچينكف

ميزان تعادل بررسي يها شاخص -4جدول

103: 1389همكاران، داداش پور و

توضيحات اجزاي فرمول فرمول شاخص

ميزان توزيع متعادل

منحني لورنز و BA ضريب جيني

AI�

�

= درصد تراكمي تعداد شهرهاXمحور = درصد تراكمي جمعيت شهرها Yمحور

Aمساحت بين منحني لورنز و خط نرمال= B نرمال يرخطز= مساحت

هرچه مقدار عددي ايـن شـاخص بـه دهنــده نشـان اشــد ب تـر يــكنزدصـفر

ــا ــهري ي ــت ش ــر نخس ــزان كمت ميــزرگ ــر ب ــور يس ــا كش ــه ي در منطق

اســت. اگــر مقــدار عــدد يموردبررســباشـد 25/0تـا 0بـين آمـده دسـت به

برتـري، 50/0تـا 25/0متعادل، بـين نيمه متعادل و بين 75/0تا 50/0بين .دهد يمنامتعادل را نشان 1تا 75/0

br قاعده رتبه اندازه RPP 1� P1ت جمعيت شهر = نسبi جمعيت كل به شهري

Pr يا شهر موردنظر= جمعيت شهرr ام P1جمعيت شهر نخست = R مرتبه شهر و =a اندازه-رتبه خط يبش

-1عـــدد bو aبـــراي ضـــرايب حاكي b>1توزيع نرمال، دهنده نشان

ــهري و ــت شـ ــلط نخسـ Prاز تسـاهميـت نسـبي شـهرهاي دهنده نشان

متوسط و مياني است.

اره تو و ضريب پالگوي رتبه اندازه

به روايت بريiai RPP �

in ضريب آنتروپيn

ii PLPH �

�

��1

Pi نسبت جمعيت شهرi جمعيت شهري كل بهPr يا شهر موردنظرجمعيت شهرr ام P1

aمرتبه شهر و Rجمعيت شهر نخست اندازه-رتبه خط يبش

ــه 1هــر چــه مقــدار ايــن شــاخص بتعـادل يسـو بهباشد توزيع تر يكنزد

است. درحركت

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


37

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا


معرفي منطقه موردمطالعه شمالي عرض 36 ˚ و 28 ' تا 34 ˚و 45 ' نيكه ب استيآس ينام از جنوب غرب نيبه هم يعيفالت وس ياستان كردستان در قسمت غرب

اسـت و شـده واقعكردستان در غرب كشور قرار دارد. استان چينويگر النهار نصفاز شرقي طول 48 ˚ و 14 ' تا 45 ˚ و 34 'از خط استوا و همـدان اسـتان بـه مشـرق از زنجـان، از اسـتان يو قسمت غربي جانياستان از شمال به استان آذربا ني. استمركز آن شهر سنندج ا

يعموم يرسرشما جياز استان زنجان، از جنوب به استان كرمانشاه و از مغرب به كشور عراق محدود است. بر اساس نتا يگريد قسمتيبخش، 27شهرستان، 10 يدارا يكشور ماتيتقس ازنظر ؛نفر بوده است 1493645استان كردستان تيجمع 1390نفوس و مسكن سال

.سكنه بوده است يدارا يآباد 1703شهر و 25دهستان، 84

موقعيت استان كردستان در كشور -1تصوير

است: شده داده نشان 1335-1390 يها سال يكشور طن و سير تحوالت شهرنشيني در استان كردستا 5جدول در

1335-1390 هاي سال طي كشورسير تحوالت شهرنشيني در استان كردستان و -5جدول

سال كشور استان

تعداد نرخ رشد جمعيت جمعيت شهري شهر

نسبت نرخ رشد جمعيت جمعيت شهري تعداد شهر شهرنشيني

نسبت شهرنشيني

1335 3 62460 - 11.2 199 6002121 - 31 1345 6 102407 5.06 16.5 272 9795810 5.02 37.9 1355 7 190375 6.39 24.3 373 15854680 4.93 47 1365 10 428213 8.24 39.7 496 26844561 5.40 54.3 1375 12 705715 5.12 52.4 614 36817789 3.21 61.3 1385 23 855819 1.95 59.4 1012 48245057 2.73 68.5 1390 25 985874 2.87 66 1331 53646661 1.43 71.4

1335 -1390: نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن استان كردستان و كشور مأخذ

است. شده دادهنشان 1335 -1385 هاي سالتوزيع فضايي نقاط شهري استان كردستان طي 2در تصوير

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


3838

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا

م


1335 -1385 هاي سالتوزيع فضايي نقاط شهري استان كردستان -2تصوير

و كاني دينار به نقاط شهري استان كردستان اضافه شد و مجموع نقاط شهري استان كردستان آباد بلبانشهري نقطهدو 1390در سال

شهر رسيد. 25 به )ها افتهيو بحث ( قيتحق يها افتهي ليوتحل هيتجز

و روستايي يتجمع درصد كاهش از حاكي استان كردستان، بررسي روند تحوالت جمعيتي :تحليل نظام شهري استان كردستان به 1335 سال در نفر 62460از استان كردستان جمعيت كه يطور به .است منطقه جمعيت كل به يشهر جمعيت سهم افزايش

و تغيير بيانگر 1390 تا 1335 زماني دوره در يشهر مراكز در جمعيت توزيع و رشد بررسي .است رسيده 1390 سال در نفر 985874 سال در يشهر نقطه 25 به 1335 سال در يشهر نقطه 3 از يشهر مراكز افزايش .است استان شينيشهرن نظام در اساسي تحوالت

است. شده دادهنشان 3تصوير كه در است جمعيتي تغييرات اين از يبخش 1390

)1335( )1345(

)1355( )1365(

)1385( )1375(

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


39

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا


1390-1335تعداد شهرهاي استان كردستان -3تصوير

است. شده پرداختهاندازه بر اساسي شهرهاي استان كردستان در وضع موجود جمعيت يبند سطحبه 6جدول در

جمعيتي شهرهاي استان بر اساس اندازه در وضع موجود يبند سطح -6جدول تعداد شهر نام شهر دامنه تغييرات سطح شهر

1 سنندج هزار نفر 500تا 250 1 2 سقز، مريوان هزار نفر 250تا 100 2 3 كامياران، قروه، بانه هزار 100 تا 50 3 2 ديواندره، بيجار هزار نفر 50تا 25 4

، آرمرده، بلبالن آباد، موچش، ياسوكند، دلبران، آباد يشسردهگالن، كاني دينار هزار نفر 25كمتر از 5 17 چنارهي، بابارشانيشه، شو، سور يكاني، سفل ينبوئينه، زر، دزج، صاحب

شـهري مراتـب سلسله :شده يلتعد اندازه -اندازه و مرتبه -ستان بر مبناي قانون رتبهشهري ا مراتب سلسلهبررسي وتحليـل يـه تجزالگـويي كـه بـه تـرين يميقـد كـه )488: 1384فريـد، (هاست آناهميت برحسبشهرهاي شبكه يبند طبقهعبارت از

اندازه با توجه بـه -. بر اساس مدل رتبه)18: 1386يبي، حب(است اندازه شهري -شهري در نظام شهري پرداخته، الگوي رتبه يها اندازهاز آن در استان كردستان نخست شهري وجود دارد، ولي ضعيف است و نظام شـهري اسـتان آمده دست به 4تصوير و 7جدول يها داده

دوم و سـوم يها ردهو مريوان در شهر برتر و شهرهاي سقز عنوان به، شهر سنندج مراتب سلسلهدر حالت نيمه متعادل قرار دارد. در اين . اند قرارگرفته

برابـر 650مريوان) سومين شـهر و برابر ( 3.5برابر دومين شهر (سقز) و 2.5نخست شهر استان، در حدود عنوان بهجمعيت شهر سنندج يطوركل به ؛دهند يمتشكيل نفر 20000را شهرهاي باالي استان يشهرها شبكه يبند استخوانآخرين شهر (بابارشاني) است. همچنين

عدم تعادل گرايش دارد، ولي در مراتب يسو بهاندازه -قانون مرتبه بر اساسشهري در استان كردستان مراتب سلسلهسازمان فضايي و تان شـهر بـزرگ اسـ حدفاصـل كه وجود دو شهر مياني سقز و مريوان يا گونه بهباالتر طبقات شهري استان تعادل بيشتري وجود دارد،

يعني سنندج و شهرهاي متوسط بانه، بيجار، قروه و كامياران توزيع و آرايشي تا حدودي متعادل را بـراي تشـكيالت شـهري اسـتان در -شهرها قرار دارند، شروع گسـيختگي در انـدازه -كه شهرهاي بسيار كوچك و روستا تر يينپاولي در سطوح ؛است زده رقمسطوح باال

شهري استان به عدم تعادل و گسيختگي در سطح استان گـرايش شبكهگفت توان يمو در كل دهد يمرا نشان شهرهاي استان مرتبههـر يـك از مراكـز يـاز موردناست كه در صورت تأمين خدمات و امكانات زده رقمشهري نيمه متعادل را براي استان شبكهدارد و يك

اقتصادي در استان اميدوار بود. توسعهشهري و بكهشبه پايداري توان يمنقش و جايگاه خود، موازات به

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


4040

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا

م


اندازه شهرهاي استان كردستان –اندازه واقعي و تئوري مرتبه -7جدول مازاد يا كمبود جمعيت مدل رتبه اندازه بر اساسجمعيت مرتبه 1390واقعي جمعيت شهر رديف

0 373987 1 373987 سنندج 1 -47255 186993 2 139738 سقز 2 -141198 124662 3 110464 مريوان 3 -8756 93946 4 85190 بانه 4 -3565 74797 5 71232 قروه 5 -9424 62331 7 52907 كامياران 6 -5500 53226 8 47926 بيجار 7 -20094 46748 14 26654 ديواندره 8 -18480 41554 16 23074 دهگالن 9 -25983 38398 33 11415 كاني دينار 10 -26804 33998 52 7194 سريش آباد 11 -24089 31165 53 7076 دلبران 12 -23792 27868 75 4976 سروآباد 13 -22929 27613 99 3784 ياسوكند 14 -21484 24932 34 3448 موچش 15 -20167 23374 117 3207 بلبالن آباد 16 -19650 21999 159 2349 آرمرده 17 -18483 20777 163 2294 صاحب 18 -17393 19683 164 2290 دزج 19 -16845 18699 202 1854 زرينه 20 -16350 17808 257 1458 بوئين سفلي 21 -15692 16999 286 1307 كاني سور 22 -14967 16260 290 1239 شويشه 23 -15009 15582 650 573 بابارشاني 24 -14775 14959 2032 184 چناره 25

اندازه شهرهاي استان كردستان –اندازه واقعي و تئوري مرتبه -4تصوير

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


41

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا


كه رتبه شهرها در اين مدت ثابت نبوده و تغييراتي در رتبه شهرها به وجود دهد مينشان 1390در سال بندي رتبهمقايسه آن با اين است. شهرهاي مريوان، بانه و كامياران به ترتيب پيداكردهتنزل 1390سال در 5به رتبه 1375در سال 3آمده است. شهر قروه از رتبه

به 1375در سال 11. همچنين شهر ياسوكند از رتبه اند پيداكردهارتقا 1390در سال 6و 4، 3به رتبه 1375در سال 7، 5، 4از رتبه 1375نقطه در سال 12شهري از هاي كانونافزايش تعداد ، جايي جابهاست كه علت عمده اين پيداكردهتنزل 1390در سال 14رتبه

. استمتعادلي نسبتاًگفت استان داراي نظام شهري توان مياندازه، -بر اساس الگوي رتبه ، طوركلي به. است 1390نقطه در سال 25به . شهرهاي استان در اند شده پراكندههري ش هاي كانونآن، مراتب سلسلهتنها در سطح اول فاقد شهر است و در تمامي سطوح كه طوري به

شود مي. در سطح مياني بزرگ و مياني متوسط تنها يك شهر ديده شوند مي بندي طبقه شهرها -روستارده شهرهاي مياني، كوچك و است. شده اشارهبه آن 8 جدولكه در

اندازه-شهرهاي استان كردستان بر اساس الگوي رتبه -8 جدول ت سطحيزان جمعيم نام شهر سطح شهر هزار نفر 500 يباال - شهر بزرگ

هزار نفر 250-500 سنندج بزرگ يانيم هزار نفر 100-250 سقز، مريوان متوسط يانيم هزار نفر 50-100 بانه، قروه، كامياران كوچك يانيم

هزار نفر 10-50 بيجار، ديواندره، دهگالن، كاني دينار كوچك

، ياسوكند، موچش، دزج، آرمرده، صاحب، زرينه، آباد بلبان، سروآباد، ناريد يكانبران، ، دلآباد شيسر شهر -روستا هزار نفر 10كمتر از ، بوئين سفلي، بابارشاني، چناره،سور يكانشويشه،

شود استفاده شده يلتعداندازه -شهري ايران، بهتر است از روش رتبه مراتب سلسلهبه دليل وجود الگوي نخست شهري در

تا چه ميزان بايد از جمعيت شده يلتعد اندازه -به كاربرد مدل رتبه با توجهكه دهد يمنشان آمده دست به). نتايج 228: 1380بهفروز،( منظور بهاساس بهفروز ينبر ا ؛)164: 1371بهفروز،(شود دوم و سوم افزوده مرتبهآن به جمعيت شهرهاي يدرازاشهر اول كاسته شده و

، باشند يمكشورهايي كه داراي الگوي نخست شهري يهكلتوزيع فضايي جمعيت در سيستم شهرهاي ايران و يساز متعادلو تصحيح استفاده از اين فرمول براي بررسي جمعيت شهرها، ميزان مازاد يا كمبود جمعيت كه رتبه اندازه ارائه داده است يافته يلتعدمدل

، شهر سنندج بايد 9جدول بر اساسو موردنظرعيت واقعي نشان خواهد داد. با توجه به فرمول را در مقايسه با جم موردنظرشهرهاي نفر مازاد جمعيت خواهد داشت، با توجه 120549 ، حدود1390جمعيت داشته باشد كه در مقايسه با جمعيت واقعي در سال نفر 253438

هستند و از رو روبهبا مازاد جمعيت يافته يلتعدهفتم بر اساس مدل مرتبهشهرهاي استان تا ،9موجود بر اساس جدول يها دادهبه و عمدتاً شهر در سطح استان با كمبود جمعيت مواجه هستند 18 ديگر يعبارت به، باشند يم رو روبههفتم به بعد با كمبود جمعيت مرتبه

.شود يمشهرهاي استان نيز در همين مراتب شروع رتبه -كه گسيختگي در اندازه باشند يمشهرهاي استان -شهرهاي كوچك و روستا

).1390اندازه ( -رتبه يافته يلتعدجمعيت نقاط شهري استان بر مبناي مدل -9جدول جمعيت مازاد يا كمبود بهفروز افتهي ليتعدمدل واقعي جمعيت شهر رتبه 120549 253438 373987 سنندج 1 13019 126719 139738 سقز 2 25985 84479 110464 مريوان 3 21831 63359 85190 بانه 4 20545 50687 71232 قروه 5 10668 42239 52907 كامياران 6 11721 36205 74926 بيجار 7-5025 31679 26654 ديواندره 8 -5085 28159 23074 دهگالن 9 -13928 25343 11415 كاني دينار 10

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


4242

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا

م


جمعيت مازاد يا كمبود بهفروز افتهي ليتعدمدل واقعي جمعيت شهر رتبه-15845 23039 7194 آباد شيسر 11 -14318 21394 7176 براندل 12 -14519 19495 4976 سروآباد 13 -14318 18102 3784 ياسوكند 14 -13447 16895 3448 موچش 15 -12632 15839 3207 بلبالن آباد 16 -12559 14908 2349 آرمرده 17 -11785 14079 2294 صاحب 18 -11084 13338 2290 دزج 19 -10817 12671 1854 زرينه 20 -10610 12068 1458 بوئين سفلي 21 -10212 11519 1307 كاني سور 22 -9726 11019 1293 شويشه 23 -9986 10559 573 بابارشاني 24 -9953 10137 184 چناره 25

است. شده دادهنشان 1390 در سالرتبه اندازه شهرهاي استان كردستان را يافته يلتعدمدل 5تصوير در

شهرهاي استان كردستان شده يلتعداندازه –زه واقعي و تئوري مرتبه اندا -5تصوير

شهرهاي نيتر بزرگجمعيت و فعاليت، عمدتاً در ازحد شيبتمركز :نخست شهري در استان كردستان يها شاخصبررسي

اين شهرها جهيدرنتده و اين كشورها به اين شهرها ش يا توسعه يها ليپتانساز يا عمده، باعث جذب بخش توسعه درحالكشورهاي تمركز يسو بهبنابراين، گرايش ؛)29: 1386زبردست، (اند شدهاز دومين و سومين شهر اين كشورها تر بزرگ ازحد شيبنسبي طور به

است، ادشدهيساختار شهري كشورها از آن ) درنخست شهري( يبرترافزايش عنوان بهجمعيت در شهرهاي بزرگ متراكم با چيزي كه كه در شود يم گوناگوني استفاده يها شاخصبر اين اساس براي تعيين ميزان نخست شهري، از ).king et al, 1978: 37(است زگار سا

الوصابي به -مهتا، شاخص تمركز هرفيندال و شاخص موماو چهار شهر، چهار شهر، دو شهرنخست شهري، يها شاخصاين پژوهش از است. اگرچه ميزان شده استفاده 1390-1335 يها سالشهري كشور طي شبكهتان در مقايسه با براي استان كردس يا سهيمقا وهيش

يها شاخص، ولي ميزان نخست شهري در كشور بر اساس شود يمشهري كشور مشاهده شبكهدر ها دورهنخست شهري در تمام شهري استان كردستان نيز شبكه. بر اين اساس است افتهي كاهشمختلف در سطح كشور به نسبت يها دورهطي 10در جدول ادشدهي

در سطح يموردبررس يها شاخصشهري كشور تبعيت كرده و نخست شهري بر اساس شبكهاز روند تحوالت 11با توجه به جدول داشته شهري استان روندي نزولي در شبكهكه ميزان نخست شهري يا گونه بهتعادل گرايش داشته است، يسو بهاستان در طول زمان

شهري و شاخص چهار شهر مهتا براي تعيين اندازه -و به سمت تعادل گرايش داشته است. همچنين ريچاردسون با بررسي قاعده رتبه ): اگر مقدار عددي شاخص 143: 1390توكلي نيا و شالي، است (را بدين شرح مطرح كرده ها شاخصاز اين دامنهميزان نخست شهري

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


43

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا


نخست 0.54تا 0.41برتري)، بين ( يشهرنخست 0.65تا 0.54فوق برتري)، بين ( يشهرباشد نخست 1 تا 0.65چهار شهر بين و 12و 11كه با توجه به جدول باشد نخست شهري (حداقل برتري) است 0.41و اگر مقدار عددي آن كمتر از )برتري مطلوب( يشهر

در حالت نخست شهري 1365و 1355، 1345 يها سالان براي شاخص چهار شهر مهتا ميزان نخست شهري در سطح است بر اساس .رديگ يم) نخست شهري در حالت برتري مطلوب قرار 1375،1385،1390بعد ( يها دورهبرتري قرار داشته و در

1335 -1390نخست شهري در ايران يها شاخص -10جدول 1390 1385 1375 1365 1355 1345 1335 سال

0.148 0.162 0.184 0.225 0.289 0.278 0.252 نخست شهري 3.05 3.21 3.58 4.13 6.78 6.41 5.21 دو شهر

1.354 1.437 1.556 1.766 2.351 2.198 1.922 چهار شهر 0.562 0.589 0.608 0.638 0.701 0.687 0.657 چهار شهر مهتا 3.34 3.41 3.51 3.38 4.31 3.78 3.37 موماو و الوصابي

و نگارندگان. 36: 1386، زبردستمأخذ:

1335 -1390كردستان در استاننخست شهري يها شاخص -11جدول 1390 1385 1375 1365 1355 1345 1335 سال

0.38 0.37 0.39 0.48 0.49 0.53 0.65 نخست شهري 2.67 2.37 2.4 2.51 3.12 3.05 3.17 شاخص دو شهر

1.11 1.07 1.17 1.33 1.51 1.42 0 شاخص چهار شهر كينزبرگ 0.53 0.52 0.53 0.58 0.6 0.58 0 شاخص چهار شهر مهتا 2.62 2.75 3.21 3.99 3.86 3.55 0 شاخص موماو و الوصابي

يها سالدر طي ها نرخنمودارهاي روند اين يموردبررس گانه پنج يها شاخصروند نخست شهري با تر مناسبنمايش منظور به و از سال يافته يشافزا 1355تمركز در سال يزانكه م دهد يمبه ما نشان ينزبرگك شاخص 6وير تصرسم گرديده است. در موردمطالعه

يها شاخص از يكي كه الوصابي و موماو شاخصروند به نسبت صعودي داشته است. 1390سال و از روند كاهش داشته است 1385روندي بعدازآناستان داراي نخست شهري بيشتري است، در اين سال نظام شهريو يافته يشافزا 1365 سال در است يشهر نخست

.نزولي يافته است

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


4444

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا

م


نخست شهري در استان كردستان يها شاخص -6تصوير

قبلـي نخسـت شـهري و يـا گانه پنج يها شاخصبا توجه به اينكه :تمركز شهري در استان كردستان يها شاخصبررسي تعيين ميزان تمركز در كل نظـام شـهري و منظور بهنيز الزم است يها شاخص، كردند يمسي تسلط شهر نخست بر نظام شهري را برر

يا نه. براي ايـن كـار از رود يماينكه آيا در مقاطع مختلف زماني از شدت تمركز كاسته شده و نظام شهري به سمت تعادل نسبي پيش يشهر نظام روندبراي شاخص هرفيندال شود يمتحقيق مشاهده كه در اين شود يمشاخص هرفيندال و عدم تمركز هندرسون استفاده

يشهر نظام در تمركز كاهش دهنده نشان هندرسون تمركز عدم شاخص .كند يم حركت نسبي تعادل به رو كه است يا گونه به استان است. شده داده نشان 12است كه در جدول يافته كاهشبه نسبت زمان مرور با يشهر نظام در تمركز بينيم يم كه است

)1390-1335كردستان (تمركز در استان يها شاخصميزان -12جدول 1390 1385 1375 1365 1355 1345 1335 سال

0.192 0.191 0.206 0.281 0.301 0.337 0.458 شاخص هرفيندال 5.235 5.235 4.854 3.558 3.222 2.967 2.061 شاخص عدم تمركز هندرسون

كردستان در استانميزان تمركز شهري يها شاخص -7تصوير

به توان يم مدل اين از استفاده با است، منطقه يك يشهر طبقات در شهرها تعداد توزيع سنجش يبرا يمعيار آنتروپي هم ضريب سمت به وپيآنتر اگر .برد پي يا منطقه و ملي استاني، ،يشهر شبكه در سطح شهرها تعداد و جمعيت استقرار فضايي تعادل ميزان كند، ميل يك سمت به اين ضريب اگر و است ناحيه يك در بيشتر تمركز از حكايت و داشته وجود فضايي عدم تعادل كند، ميل صفر

يها سالشاخص ضريب آنتروپي را براي 13). در جدول 1390:189حكمت نيا و موسوي،بود ( خواهد برخوردار يتر متعادل توزيع از است. شده محاسبه) 1335-1390(

)1390-1335كردستان ( شهرهاي استان آنتروپي ضريب محاسبه -13جدول سال 1335 1345 1355 1365 1375 1385 1390 ضريب آنتروپي 0.39 0.28 0.37 0.59 0.76 0.56 0.57

كه است درحركت تعادل يسو به توزيع شود بيشتر چه هر و است توزيع يك در تعادل دادن نشان براي يناپارامتر معيار يك آنتروپي

در سال توزيع روند كه شود يم مشاهده كنيم و يمبندي طبقه طبقه 5را در هرسالتحقيق جمعيت شهرهاي هاي يافته به توجه با 8تصوير و 13جدول كه در طور هماني بعد ها سالاما در ؛است درحركتيده است و به سمت تعادل رس 0.76به اوج خود يعني 1375 كنيد روندي نزولي داشته است. يمه مشاهد

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


45

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا


ضريب آنتروپي استان كردستان -8تصوير

پراكندگي ناهماهنگ :منحني لورنز و ضريب جيني بر اساسبررسي توزيع جمعيت در شهرهاي استان كردستان يكي از ).111: 1387 ،ي(مؤمنكند يمدرجه تمركز ايجاب يريگ اندازهجغرافيايي در يك ناحيه، لزوم عملياتي را براي يها دهيپدغالب كه در آن منحني لورنز است ديآ يمشهري بكار يها سكونتگاهمختلف يها ردهكه براي تحليل توزيع جمعيت در ميان ييها روش

رنز اساس در توزيع جغرافيايي متعادل، منحني لو نيبر ا ؛)36: 1383 امكچي،( شود يمتوزيع جمعيت بين طبقات مختلف شهرها بررسي شود يممنحني پديدار صورت بهو در صورت عدم توزيع متعادل جمعيت، نسبت به حالت متعادل شود يمخطي مستقيم ظاهر صورت به

تمركز بيشتر و عدم تعادل در توزيع جمعيت نقاط شهري خواهد بود، همچنين درجه دهنده نشانكه هرچه از خط نرمال دورتر شود، ن خط نرمال و منحني وضع موجود، از ضريب جيني براي ارزيابي توزيع جمعيت نقاط شهري در سطح ميا فاصله بر اساس توان يم

: 1385،يو موسوحكمت نيا (شود يم يبند طبقهكه مقدار آن بين صفر و يك خواهد بود و در چهار دسته استان و منطقه استفاده كرد200(:

=Jمتعادل باًيتقر J= 0.5-0متعادل 0.25-0 =J بحراني)( نامتعادل J= 1-0.75متعادل مهين 0.5 -0.75

حاصل از آن، درصد تراكمي تعداد و جمعيت شهرهاي استان يها يمنحن) و 1390-1335( يها سالآماري يها داده بر اساس نامتعادل تعداد و كه بيانگر توزيع است داكردهيپبيشتري فاصلهاز خط نرمال منحني لورنز يموردبررسآماري دورهكردستان طي هفت

هيناحنمايان است. براي بررسي اين عدم تعادل از ضريب جيني نيز با توجه به مساحت 9تصوير جمعيت نقاط شهري استان است كه در است. شده استفادهآن براي هر دوره محاسبهقوس زير منحني لورنز و

، ضريب جيني براي اين ها آنمختلف و درصد جمعيت ساكن در با توجه به درصد تعداد نقاط شهري استان در طبقات 1335سال در يها سالبراي شده محاسبهشهري استان است. ضريب جيني شبكهكه حاكي از وجود تعادل در شود يممحاسبه 0.11معادل دوره م تعادل بيشتر حكايت دارد، عد يسو بهقبل از گرايش دورهولي نسبت به متعادل است؛ باًيتقركه يك توزيع است 0.45، 1355و 1345

نسبت به دوره قبل 0.13كه است 0.58 زين 1365افزايش داشته است. ضريب جيني حاصله براي 1335سال به نسبت 0.34چنانكه بر شهري استان شبكهاگرچه كه يدرحال لت نيمه متعادل به خود گرفته است؛شهري استان در اين دوره يك حا شبكهو افتهي شيافزانسبت به دوره قبل 0.3كاهش به با توجههمچنان در حالت نيمه متعادل قرار دارد، ولي 1375 يبرا آمده دست بهضريب جيني ساسا

است. تر مناسبتوزيع يسو بهبيانگر گرايش راني را نشان كه يك حالت نيمه متعادل متمايل به بح باشد يم 0.75و 0.73به ترتيب 1390و 1385 يبرا آمده دست بهضريب جيني

افزايش داشته است و بيانگر 0.18)،1375قبل (و نسبت به دوره 0.62، 1335به نسبت 1385 ينيجكه ضريب يا گونه به. دهد يمطي شش دوره سرشماري است، بنابراين افزايش تعداد نقاط شهري جديد نرمالاز خط ها آنشهرها و جمعيت فاصلهبيشترين افزايش

شهري شبكه) منجر به بهبود توزيع جمعيت شهري و كاهش ميزان تمركز در 1375به دوره ( ) نسبتشهري قطهن 13(1390سال در .دهد يمحالت نامتعادل و بحراني خبر يسو بهاستان نشده است و از گرايش

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


4646

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا

م


منحني لورنز استان كردستان -9تصوير

حاصل از آن، درصد تراكمي تعداد و جمعيت شهرهاي استان يها يمنحن ) و1390-1335( يها سالآماري يها داده بر اساس كه بيانگر توزيع نامتعادل تعداد و است داكردهيپبيشتري فاصلهاز خط نرمال منحني لورنز يموردبررسآماري دورهكردستان طي هفت

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


47

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا


قوس زير منحني لورنز و هيناحبا توجه به مساحت جمعيت نقاط شهري استان است. براي بررسي اين عدم تعادل از ضريب جيني نيز كه به شرح زير است: 14جدول است شده استفادهآن براي هر دوره محاسبه

.1390-1335 يها سالجيني شهرهاي استان كردستان طي بيضر -14جدول 1390 1385 1375 1365 1355 1345 1335 سال

0.75 0.73 0.55 0.58 0.45 0.45 0.11 ضريب جيني

است. شده داده) نشان 1390-1335( سالضريب جيني شهرهاي استان كردستان در 10تصوير در

1390-1335 يها سالضريب جيني شهرهاي استان كردستان طي -10تصوير

يك واقعيت مكاني، عنوان بهفضا :سازمان فضايي استان كردستان دهايو تهد ها فرصتنقاط قوت و ضعف، ليتحلو البته تمام فضايي از نيروها و روندهاي حاكم بر نظام ضمناًنيروها و روندهاي دروني جاري در يك مكان بلكه تأثيرتحت تنها نه

يك فرايند دائمي و عنوان بهيك نظم ثابت بلكه عنوان به. سازمان فضايي نه رود مياقتصادي، به شمار -محيطي و اجتماعي هاي نظامبنابراين فرايند ساماندهي فضا، روندي بطئي و آكنده از عدم قطعيت، تباين و مغايرت است ؛شود ميتعريف ابيي سازمانپيچيده انتظام و

راهبردي، مسائلو ها عرصهفضايي مبتني بر نگرش استراتژيك وابستگي شديدي به شناخت ريزي برنامهثابت نيست. چيز هيچو در آن يك روش سنجش و تحليل استراتژيك SWOTو بيروني دارد. تكنيك دروني حيطمدر نشدنيشناسايي عوامل ناشناس و كنترل

شرايط دروني و محيط بيروني خود تأثيروضع موجود است و بر اين اصل استوار است كه هر پديده (سيستم) در يك محيط رقابتي تحت دها را به حداقل يو تهد ها ضعفثر و كرا به حداستم يس هاي فرصتو ها قوتد يه راهبرد اثربخش باكن است يور اكاست. منطق مدل مذ

.است شده دادهسازمان فضايي استان كردستان نشان SWOTتحليل 15 جدولبرساند در

و تهديدات سازمان فضايي ها فرصتنقاط قوت، ضعف و -15جدول Internal Conditions درونيشرايط

(وابسته به ماهيت ساماندهي و تحت كنترل ساختار) External Environmentيط بيروني مح

(وابسته به محيط خارجي و خارج از كنترل ساختار) )Threats( تهديدات )Opportunities( ها فرصت )Weaknesses( نقاط ضعف )Strengths( نقاط قوت

شــكل كالبــدي مناســب اســتان فضايي دهي سازمانبراي

ين زراعـ يت و زمـ يان جمعيعدم تناسب م استاندر غرب و شرق

يينظـام فضـا يكجاد يان اكامنش كپـرا واسـطه بـه چندمركزي

يشهر هاي كانونمناسب نسبتاً

ه يحاشـ يد شـهرها يش و جاذبـه شـد يگرا جـوار هـم هـاي اسـتان ياستان به شهرها

ن شـهرها در داخـل يا تر عميق(حوزه نفوذ ردستان)كاستان

ت و يش به حد مطلوب جمعيگرا ريدر چند دهه اخ يه شهركشب

ت در غـرب و يم جمعكان ترايعدم تعادل م يبـاال فرستي مهاجرل يشرق استان به دل

يپهنه شرق هاي شهرستان

استقرار بر محـور غـرب (محـور ــي ــمال غرب ــي -ش ــوب غرب جن

كشور)

نهكاز س يخال يش تعداد روستاهايافزا

در يده نخست شـهر ياهش پدك قبل هاي دورهاستان نسبت به

اسـتان يت شـهر يدرصد جمع 80استقرار در مقابل اسـتقرار يانون شهرك 5تنها در

انون كـ 20در يت شـهر يـ درصد جمع 20 يشهر

استقرار مناسب نسبت به پايتخت و مرزهاي غربي كشور

بـا اي شـبكه و يرساختيف زيارتباطات ضع شوركز كمر

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


4848

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا

م


Internal Conditions درونيشرايط (وابسته به ماهيت ساماندهي و تحت كنترل ساختار)

External Environmentيط بيروني مح (وابسته به محيط خارجي و خارج از كنترل ساختار)

ع شـهرها يـ شـدن توز تـر متعادل قبل هاي دورهنسبت به

بـزرگ و متوسط، ياهش تعداد روستاهاك كوچك يش تعداد روستاهايو افزا يزكمر ها آباديو

عدم همگرايي توسـعه فضـايي اسـتان بـا موقعيت مناسب ژئواستراتژيك كشور

هاي كانونمناسب نسبتاًنش كپرا در سطح استان يشهر

هـزار 50 يباال يت شهرهايش جمعيافزا 50ر يـ ز يت شـهرها يـ اهش جمعكـ و نفر

ها آنتعداد شيافزا رغم عليهزار نفر

نــواحي گيــري شــكلامكــان ) عملكـردي مجـزا در هاي حوزه(

استان

سـرزميني بـه دليـل هـاي نابرابريتشديد ريزي برنامهاتخاذ رويكردهاي سنتي در

تعدد و پـراكنش متـوازن نـواحي اكولوژيك

متعدد هاي فعاليتامكان استقرار بر گسترش شهري تأكيد نسـبتاً تنـوع واسـطه بـه و متنوع

االي سرزمينيب

در اطراف شهرهاي نشيني حاشيهگسترش سـقز و سـنندج و پيـدايش ايـن پديــده در

مريوانــود ــرزميني: وج ــاالي س ــوع ب تن

مرتفع و كوهسـتاني، هاي عرصهــالت، ــتي و ف ــهدش و اي كوهپاي

اي درهو افكنه مخروط

عـدم تعــادل فضــاي عملكــردي اســتان و ــود ــتوج ــاي گسس ــيار در ه ــايي بس فض

ضاييسازمان ف

روند قطبي شدن توسعه در فضاي درونـي : اي ناحيـه هـاي تعادلاستان و تشديد عدم

از سويي و شده اشباعفضاهاي گيري شكل شدن برخي فضاها از سوي ديگر اي حاشيه

در پهنـه يه نظـام شـهر كمتر شبكتعادل استان ينسبت به پهنه غرب يشرق

با رشد شهرنشـيني و گـرايش بـه اسـتقرار اكثريـت :)1400( ساله دهزماني نظام شهري در بازده يها سكونتگاهتوسعه

جمعيت استان در درگـرو با شتاب بيشتري بوده است، توسعه پايدار استان، توأماخير هاي سالكه در كاهش جمعيت روستايي رغم بهو شهري هاي كانون

ط روستايي استان است. روند استقرار جمعيت در فضاي شهري و در محي 1400حفظ و نگهداشت جمعيتي معادل جمعيت كنوني تا افق و پرجمعيتي است كه عرضه و تقاضا نيروي انساني در اين مراكز بالنسـبه متعـادل تر بزرگ ها آباديروستايي استان كردستان، عمدتاً در

زير است: قرار بهتان در نظام شهري نظام سكونت در استان كردس يابي سامانبرخوردار است. تري مناسببوده و از بازار كار كانون كوچك و 37) شهرنشين بوده و در 1400( ساله دهبازده زماني اكثريت جمعيت استان كردستان، در :توسعه نظام شهري -

% از جمعيت اسـتان بـا قريـب 75منتخب جمعيت، حدود گزينه هاي بيني پيش. بر اساس يابد ميبزرگ شهري كنوني و آتي استقرار نظـام شـهري بـا سلسـله شبكهخواهد بود كه با توزيع فضايي و پراكنشي سرزميني بالنسبه متعادل و در شهرنشينميليون نفر 5/1

. ساماندهي شبكه نظام شهري استان كردستان، مبتني بر يابد ميشهرها در هفت سطح سامان –مراتبي از شهرهاي بزرگ تا روستا زير است: هاي شالوده

، جمعيتي بيش از نيم ميليون نفـر كـه از انـدازه الزم بـراي اي منطقهمركز استان با عملكردهاي عنوان بهري بزرگ شه گيري شكل �(سليمانيه، موصل، كركوك و اربيـل) جوار هم هاي سرزمينشهري كردنشين هاي كانوندر رقابت با ساير ويژه بهمركزيت فرا استاني

برخوردار باشد.اندازه براي پوشش خدماتي متعـادل و –شهري بر مبناي قاعده رتبه هاي كانونمنظمي از هاي سكونتگاه مراتب سلسله گيري شكل �

جمعيت شهري استان. موردنيازخدمات تأمينالزامـات دليـل بـه شهرها براي توسعه هماهنگ شهري و روستايي در قلمـرو اسـتان، –تكوين و تقويت شهرهاي كوچك و روستا �

وژيك ويژه.ناشي از شرايط اكولتبديل قاعده نظام شهري استان به مركزيت فضاهاي روستايي، جهت پوشش و دسترسي مناسب به خـدمات شـهري بـراي تمـامي �

جمعيت استان.و مقتضيات طبيعي و شرايط استقرار جمعيت و فعاليت، نظام بهالگويي مناسب براي كارآمدي نظام شهري استان با توجه ريزي پي

بيني تكوين نظام شهري كارآمد، چهار الگوي بالنسبه متمايز پيش منظور بهريزي الگوي مناسب براي پيستان. ا داريا –ساختار سياسي زير است: قرار بهگرديده كه

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


49

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا


كه كمابيش بر اساس شرايط طبيعي و پيوندهاي كنوني :اي جزيرهالگوي �يـك رسـاني خـدمات كه عمدتاً مبتني بـر گرفته شكل جوار هم هاي شهرستان

.مركز شهري برتر به شهرستان همجوار است

نظام سكونت اي جزيرهالگوي -11تصوير

بسيار متمركز است. اي شيوهكليه مراكز شهري از شهر سنندج، به گيري خدماتكه عمدتاً مبتني بر :الگوي قطبي �

الگوي قطبي نظام سكونت -12تصوير

كه با توجه به شرايط ويژه شهر سقز، تكوين دو خوشه :اي خوشهالگوي � ممكن شد، متمايز به مركزيت شهرهاي سنندج و سقز است.

نظام سكونت يا خوشهالگوي -13تصوير

كـه مبتنـي بـر عـدم تمركـز :الگوي مطلوب)( مراتبيسلسله الگوي �سلسله مراتبي در نواحي و گيري خدماتشهري استان با هاي كانونمتمركز

فضاهاي توسعه استان است.

الگوي سلسله مراتبي نظام سكونت -14تصوير

زير است: قرار بهمشخصه عناصر متشكله سازمان فضايي توسعه استان كردستان در گزينه مطلوب

شهري همراه با مراكز روستايي در هفت سطح، مراكز استقرار از نظام يا افتهي سازمانشبكه : شبكه مراكز جمعيت و فعاليت - است.جمعيت و تمركز فعاليت در استان را به سامان ساخته

منظر مدنيت، مدرنيته، سرزندگي و شادابي در استان و ديبا يماين شبكه، شهر نيم ميليوني سنندج قرار دارد كه رأسدر � تجهيز شود. يفرا استانگ با عملكردهاي كردنشين باشد و براي شهري بزر يها نيسرزم

ديبا يممركزيت قلمرو شمال غربي استان عنوان بههزار نفر، 250در سطح دوم، شهر سقز، شهري مياني بزرگ با جمعيتي بيش از � باشد. يا هيفرا ناحتجهيز شود كه داراي عملكردهاي يا گونه به

يا هيناحه با جمعيتي بيش از صد هزار نفر، مدت مديدي است كه داراي عملكرد در سطح سوم، چهار شهر مريوان، بانه، بيجار و قرو � است.

هزار نفر از مركزيت خدماتي شهرستان برخوردارند. 50در سطح چهارم، چهار شهر مياني كوچك با جمعيتي بيش از � عملكرد محلي است.در سطح پنجم، تعداد متعددي شهر كوچك با جمعيت بيش از ده هزار نفر كه مراكزي مهم با �

Dow

nloa

ded

from

haf

thes

ar.ia

uh.a

c.ir

at 1

3:42

+04

30 o

n W

edne

sday

Apr

il 7t

h 20

21


5050

1396

ار به

م/ شش

ال س

م/ ده

نوزره

شمار

صات ح

هفطى

حيت م

لعاطا

م


يها يآباد ازيموردنشهري، خدمات يها كانون عنوان بهشهرهاي استان با جمعيت كمتر از دو هزار نفر -در سطح ششم، روستا �كانون 1500 بر بالغكه اند افتهي سامان؛ و سرانجام در سطح هفتم مراكز روستايي استان در سه سطح كنند يم نيتأمپيراموني خود را

.كنند يم نيتأمرا ازيموردنو فعاليت روستايي را پوشش داده و خدمات جمعيت يها كانونبزرگ) قرار دارند كه در كنار برخي يها يآبادقاعده هرم سكونتگاهي استان، مراكز روستايي ( عنوان بهدر سطح هفتم، �

.رادارندروستايي) يها حوزهفضاهاي روستايي ( شهري، مركزيت

1400نظام سكونت در افق مراتب سلسله -15تصوير

1400نظام سكونت در افق مراتب سلسله -16 جدول

تعداد شهر (در افق طرح) تيجمع مراكز جمعيت نظام شهري مراتب سلسله مراتب سلسلهمقياس عملكرد در

نظام شهري

)يا منطقهن (با تجهيز كال مركزيت و عملكرد استاني 1 هزار نفر 500 يباال سنندج شهر بزرگ سطح يك يا

تحلیل سازمان فضایی و سطحبندی نظام شهری استان کردستان و...

Documents