pdavali

55
egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh lc {ks=k {kj vijk ijk ij] vkS# v{kj ikj esa A fuxqZ.k lxq.k ds ikj esa] lr~ vlr~ gw ds ikj esa AA1AA lc uke :i ds ikj esa] eu cqf¼ op ds ikj esa A xks xq.k fo"k; i¡p ikj esa] xfr Hkk¡fr ds gw ikj esa AA2AA lwjr fujr ds ikj esa] lc }U} }SrUg ikj esa A vkgr vukgr ikj esa] lkjs çi×pUg ikj esa AA3AA lkis{krk ds ikj esa] f=kiqVh dqVh ds ikj esa A lc deZ dky ds ikj esa] lkjs tatkyUg ikj esa AA4AA v}; vuke; vey vfr] vk/s;rk xq.k ikj esa A lÙkkLo:i vikj lokZ/kj] eSa&rw ikj esa AA5AA iqfu vks3e~ lks¿ge~ ikj esa] v# lfPpnkuUn ikj esa A gS a vuUr O;kid O;kI; tk s ] iq fu O;kI; O;kid ikj es a AA6AA gSa fgj.;xHkZgq [koZ tklksa] tks gSa lkUrUg ikj esa A loZs'k gSa vf[kys'k gSa] fo'os'k gSa lc ikj esa AA7AA lr~ 'kCn /j dj py feyu] vkoj.k lkjs ikj esa A ln~xq# d#.k dj rj Bgj /j] es¡ gh¡ tkos ikj esa AA8AA (2) çkr%lk; a dkyhu lUr&Lr q fr lc lUrUg dh cfM+ cfygkjh A mudh Lrqfr dsfg fof/ dhtS] eksjh efr vfr uhp vukM+h AA lc0AA1AA (1) b Z 'k&Lr q fr 2 nq%[k&Hkatu Hko&iQanu&xatu] Kku&è;ku&fuf/ tx&midkjh A foUn q &è;ku&fof/ ukn&è;ku&fof/] ljy&ljy tx esa ijpkjh AA lc0AA2AA /fu ½f"k&lUrUg /U; cq¼ th] 'kadj jkekuUn /U; v?kkjh A /U; gSa lkgc lUr dchj th] /fu ukud xq# efgek Hkkjh AA lc0AA3AA xksLokeh Jh rqyfl nkl th] rqylh lkgc vfr midkjh A nknw lqUnj lwj 'oip jfo] txthou iyVw Hk;gkjh AA lc0AA4AA lrxq# nsoh v# ts Hk;s] gSa] gksaxs lc pj.ku f'kj /kjh A Hktr gS^es¡ gh¡* /U;&/U; dfg] xgh lUr in vk'kk lkjh AA lc0AA5AA (3) çkr%dkyhu xq #&Lrq fr AA nksgkAA eaxy ewjfr lrxq:] feyoSa lokZ/kj A eaxye; eaxy dj.k] fouokSa ckjEckjAA1AA Kku&mnf/ v# Kku&?ku] lrxq# 'kadj :i A ueks ueks cgq ckj gha] ldy lqiwT;u Hkwi AA2AA ldy Hkw y&uk'kd çHkw ] lrxq # ije d`iky A uek sda t in ;q x idfM+ ]lq uq çHk q utj fugky AA3AA

Upload: manindersingh

Post on 15-Dec-2015

218 views

Category:

Documents


3 download

DESCRIPTION

santmat

TRANSCRIPT

Page 1: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh

lc {ks=k {kj vijk ijk ij] vkS# v{kj ikj esa AfuxqZ.k lxq.k ds ikj esa] lr~ vlr~ gw ds ikj esa AA1AAlc uke :i ds ikj esa] eu cqf¼ op ds ikj esa Axks xq.k fo"k; i¡p ikj esa] xfr Hkk¡fr ds gw ikj esa AA2AAlwjr fujr ds ikj esa] lc }U} }SrUg ikj esa Avkgr vukgr ikj esa] lkjs çi×pUg ikj esa AA3AAlkis{krk ds ikj esa] f=kiqVh dqVh ds ikj esa Alc deZ dky ds ikj esa] lkjs tatkyUg ikj esa AA4AAv}; vuke; vey vfr] vk/s;rk xq.k ikj esa AlÙkkLo:i vikj lokZ/kj] eSa&rw ikj esa AA5AAiqfu vks3e~ lks¿ge~ ikj esa] v# lfPpnkuUn ikj esa AgSa vuUr O;kid O;kI; tks] iqfu O;kI; O;kid ikj esa AA6AAgSa fgj.;xHkZgq [koZ tklksa] tks gS a lkUrUg ikj esa A loZs'k gSa vf[kys'k gSa] fo'os'k gSa lc ikj esa AA7AAlr~'kCn /j dj py feyu] vkoj.k lkjs ikj esa Aln~xq# d#.k dj rj Bgj /j] es ¡gh ¡ tkos ikj esa AA8AA

(2)

çkr%lk;adkyhu lUr&Lrqfrlc lUrUg dh cfM+ cfygkjh Amudh Lrqfr dsfg fof/ dhtS]

eksjh efr vfr uhp vukM+h AA lc0AA1AA

(1)

bZ'k&Lrqfr

2

nq%[k&Hkatu Hko&iQanu&xatu]Kku&è;ku&fuf/ tx&midkjh A

foUnq&è;ku&fof/ ukn&è;ku&fof/]ljy&ljy tx esa ijpkjh AA lc0AA2AA

/fu ½f"k&lUrUg /U; cq¼ th]'kadj jkekuUn /U; v?kkjh A

/U; gSa lkgc lUr dchj th]/fu ukud xq# efgek Hkkjh AA lc0AA3AA

xksLokeh Jh rqyfl nkl th]rqylh lkgc vfr midkjh A

nknw lqUnj lwj 'oip jfo]txthou iyVw Hk;gkjh AA lc0AA4AA

lrxq# nsoh v# ts Hk;s] gSa]gksaxs lc pj.ku f'kj /kjh A

Hktr gS ^e s ¡gh ¡* /U;&/U; dfg]xgh lUr in vk'kk lkjh AA lc0AA5AA

(3)

çkr%dkyhu xq#&LrqfrAA nksgkAA

eaxy ewjfr lrxq:] feyoS a lokZ/kj Aeaxye; eaxy dj.k] fouokS a ckjEckj AA1AAKku&mnf/ v# Kku&?ku] lrxq# 'k adj :i Aueks ueks cgq ckj gha] ldy lqiwT;u Hkwi AA2AAldy Hkwy&uk'kd çHkw ] lrxq# ije d`iky Aueks dat in ;qx idfM+] lquq çHkq utj fugky AA3AA

Page 2: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh

t;&t; ije çpaM] rst re&eksg&fouk'ku At;&t; rkj.k rj.k] dju tu 'kq¼ cq¼ lu AAt;&t; cks/ egku] vku dksm ljoj ukgha Alqj uj yksdu ekfga] ije dhjfr lc Bkgha AAlrxq# ije mnkj gSa] ldy t;fr t;&t; djsa Are vKku egku~ v#] Hkwy&pwd&Hkze ee gjsa AA1AAt;&t; Kku v[k.M] lw;Z Hko&frfej& fouk'ku At;&t;&t; lq[k :i] ldy Hko&=kkl&gjklu AAt;&t; lalfr&jksx&lksx] dks oS| Js"Brj At;&t; ije diky] ldy vKku pwd gj AAt;&t; lrxq# ije xq#] vfer&vfer ij.kke eSa AfuR; d:¡] lqfejr jg¡w] çse&lfgr xq# uke eSa AA2AA

t;fr HkfDr&HkaMkj] è;ku v# Kku&fudsru A;ksx crkofugkj] ljy t;&t; vfr psru AAdjugkj cqf/ rhoz] t;fr t;&t; xq# iwjs At;&t; xq# egkjkt] mfDr&nkrk vfr :js AAt;fr&t;fr Jh lrxq:] tksfM+ ikf.k ;qx in /jkSa Apwd ls j{kk dhft;s] ckj&ckj fourh djkSa AA3AAHkfDr ;ksx v# è;ku dks] Hksn crkofugkjs AJo.k euu fufnè;kl] ldy njlkofugkjs AAlrlaxfr v# lw{e okjrk] nsfga crkbZ AvdiV ijeksnkj u dNq] xq# /jsa fNikbZ AAt;&t;&t; lrxq# lq[kn] Kku laiwj.k vax le Adik&nf"V dfj gsfj;s] gfj; ;qfDr cs<ax ee AA4AA

(5)çkr%dkyhu uke&ladhÙkZu

vO;Dr vukfn vuUr vt;] vt vkfn ewy ijekre tks Aèofu izFke LiQqfVr ijk /kjk] ftuls dfg;s LiQksV gS lks AA1AAgS LiQksV ogh mn~xhFk ogh] czãukn 'kCnczã vks3e~ ogh Avfr e/qj iz.ko èofu /kjogh] gS ijekre&izrhd ogh AA2AAizHkq dk èoU;kRed uke ogh] gS lkj'kCn lr~'kCn ogh AgS lr~ psru vO;Dr ogh] O;Drksa esa O;kid uke ogh AA3AAgS loZO;kfifu èofu jke ogh] loZ d"kZd gfj d".k uke ogh AgS ije izpafMuh

'kfDr ogh] gS f'ko&'kadj gj uke ogh AA4AA

iqfu jkeuke gS vxq.k ogh] gS vdFk

vxe

iw.kZdke

ogh A

Loj&O;atu jfgr v?kks"k ogh] psru èofu&fla/q vnks"k

ogh AA5AA

3 4

n;k nf"V dfj ukf'k;s] esjks Hkwy v# pwd A[kjks rh{.k cqf/ eksfj uk] ikf.k tksfM+ dg¡q dwdAA4AAueks xq: lrxq# ueks] ueks ueks xq#nso Aueks fo?u gjrk xq:] fueZy tkdks Hkso AA5AAczã :i lrxq# ueks] çHkq losZ'oj :i Ajke fnokdj :i xq#] uk'kd Hkze&re&dwi AA6AAueks lqlkgc lrxq#] fo?u fouk'kd n~;ky Alqcqf/ foxkld Kku&çn] uk'kd Hkze&re&tky AA7AAueks&ueks lrxq# ueks] tk le dksm u vku Aije iq#"kgw rs a vf/d] xkos a lar lqtku AA8AA

(4)NIi;

Page 3: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh5 6

gS ,d vks3e~ lr~uke ogh] ½f"k&lsfor izHkq dk uke ogh A

x x x eqfu&lsfor xq# dk uke ogh A

Hktks ¬ ¬ izHkq uke ;gh] Hktks ¬ ¬ es ¡gh ¡* uke ;gh AA6AA(6)

larer&fl¼kUr1- tks ije rÙo vkfn&vUr&jfgr] vlhe] vtUek] vxkspj]

loZO;kid vkSj loZO;kidrk ds Hkh ijs gS] mls gh

losZ'oj&lokZ/kj ekuuk pkfg, rFkk vijk (tM+) vkSj ijk

(psru)_ nksuksa izÑfr;ksa ds ikj esa vxq.k vkSj lxq.k ijvukfn&vuUr&Lo:ih] vijEikj 'kfDr;qDr] ns'kdkykrhr]'kCnkrhr] uke:ikrhr] vf}rh;] eu&cqf¼ vkSj bfUæ;ksads ijs ftl ije lÙkk ij ;g lkjk izÑfr&eaMy ,degku ;a=k dh ukb± ifjpkfyr gksrk jgrk gS] tks u O;fDr gSvkSj u O;Dr gS] tks ekf;d foLr`rRo&foghu gS] tks viusls ckgj dqN Hkh vodk'k ugha j[krk gS] tks ijelukru] ije iqjkru ,oa loZizFke ls fo|eku gS] larer esamls gh ije vè;kRe&in ok ije vè;kReLo:ih ijeizHkq losZ'oj (dqYy ekfyd) ekurs gSa A

2- thokRek losZ'oj dk vfHkUu va'k gS A3- izÑfr vkfn&var lfgr gS vkSj l`ftr gS A4- ek;kc¼ tho vkokxeu ds pØ esa iM+k jgrk gSA bl

çdkj jguk tho ds lc nq%[kksa dk dkj.k gS A bllsNqVdkjk ikus ds fy, losZ'oj dh HkfDr gh ,dek=kmik; gS A

5- ekul ti] ekul è;ku] n`f"V&lk/u vkSj lqjr&'kCn&;ksx

}kjk losZ'oj dh HkfDr djds va/dkj] izdk'k vkSj 'kCnds izkd`frd rhuksa ijnksa ls ikj tkuk vkSj losZ'oj ls,drk dk Kku izkIr djds eks{k ik ysus dk euq"; ek=kvf/dkjh gS A

6- >wB cksyuk] u'kk [kkuk] O;fHkpkj djuk] fgalk djuhvFkkZr~ thoksa dks nq%[k nsuk ok eRL;&ekal dks [kk|inkFkZ le>uk vkSj pksjh djuh_ bu ik¡pksa egkikiksa lseuq";ksa dks vyx jguk pkfg, A

7- ,d losZ'oj ij gh vpy fo'okl] iw.kZ Hkjkslk rFkkvius varj esa gh mudh izkfIr dk n`<+ fu'p; j[kuk]ln ~x q# dh fu"diV l sok ] lRl ax vk S j n `< +è;kukH;kl_ bu ik¡pksa dks eks{k dk dkj.k le>uk pkfg, A

(7)

Jh ln~xq# dh lkj f'k{kk] ;kn j[kuh pkfg;s A

vfr vVy J¼k çse ls] xq#&HkfDr djuh pkfg;s AA1AAex okfj le lcgh izi×pUg] fo"k; lc nq[k :i gSa Afut lqjr dks buls gVk] izHkq esa yxkuk pkfg;s AA2AAvO;Dr O;kid O;kI; ij tks] jktrs lcds ijs Aml vt vukfn vuUr izHkq esa] izse djuk pkfg;s AA3AAthokRe izHkq dk va'k gS] tl va'k uHk dks nsf[k;s A?kV eB izi×pUg tc feVSa] ufga va'k dguk pkfg;s AA4AA;s izÑfr }; mRifÙk y;] gksoSa izHkw dh ekSt ls A;s vtk vuk|k Lo;a gSa] gjfxt u dguk pkfg;s AA5AAvkokxeu le nq%[k nwtk] gS ugha tx esa dksbZ Ablds fuokj.k ds fy;s] izHkq&HkfDr djuh pkfg;s AA6AA

Page 4: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh7 8

ftrus euq"k ru/kfj gSa] izHkq&HkfDr dj ldrs lHkh AvUrj o ckgj HkfDr dj] ?kV&iV gVkuk pkfg;s AA7AAxq# tki ekul è;ku ekul] dhft;s n`<+ lk/dj Abudk izFke vH;kl dj] Ïqr 'kq¼ djuk pkfg;s AA8AA?kV&re izdk'k o 'kCn iV =k;] tho ij gSa Nk jgs Adj n`f"V v# èofu ;ksx lk/u] ;s gVkuk pkfg;s AA9AAbuds gVs ek;k gVsxh] izHkq ls gksxh ,drk AfiQj }Srrk ufga dqN jgsxh] vl euu n<+ pkfg;s AA10AAik[k.M v#¿gadkj rft] fu"diV gks v# nhu gks Alc dqN leiZ.k dj xq# dh] lso djuh pkfg;s AA11AAlRlax fur v# è;ku fur] jfg;s djr layXu gks AO;fHkpkj] pksjh] u'kk] fgalk] >wB rtuk

pkfg;s AA12AA

lc lUrer fl¼kUr ;s lc] lUr n`<+ gSa dj fn;s Abu vey fFkj fl¼kUr dks] n<+ ;kn j[kuk pkfg;s AA13AA;g lkj gS fl¼kUr lcdk] lR; xq# dks lsouk A^es ¡gh ¡* u gks dqN ;fg fcuk] xq# lso djuh pkfg;s AA14AA

(8)larer dh ifjHkk"kk

1- 'kkafr fLFkjrk ok fu'pyrk dks dgrs gSa A2- 'kkafr dks tks çkIr dj ysrs gSa] lar dgykrs gSa A3- larksa ds er ok /eZ dks larer dgrs gSa A4- 'kkafr çkIr djus dk izsj.k euq";ksa ds ân; esa LokHkkfod

gh gSA izkphu dky esa ½f"k;ksa us blh izsj.k ls izsfjrgksdj bldh iwjh [kkst dh vkSj bldh izkfIr ds fopkjksadks mifu"knksa esa o.kZu fd;k A bUgha fopkjksa ls feyrs gq,fopkjksa dks dchj lkgc vkSj xq# ukud lkgc vkfn

lUrksa us Hkh Hkkjrh vkSj iatkch vkfn Hkk"kkvksa esa loZlk/kj.kds midkjkFkZ o.kZu fd;k] bu fopkjksa dks gh larerdgrs gSa_ ijUrq larer dh ewy fHkfÙk rks mifu"kn~ dsokD;ksa dks gh ekuus iM+rs gSa_ D;ksafd ftl Å¡ps Kku dkrFkk ml Kku ds in rd ig¡qpkus ds ftl fo'ks"k lk/uuknkuqla/ku vFkkZr~ lqjr&'kCn&;ksx dk xkSjo larer dksgS] os rks vfr izkphu dky dh blh fHkfÙk ij vafdr gksdjtxexk jgs gSa A fHkUu&fHkUu dky rFkk ns'kksa esa larksa dsizdV gksus ds dkj.k rFkk buds fHkUu&fHkUu ukeksa ijbuds vuq;kf;;ksa }kjk larer ds fHkUu&fHkUu ukedj.kgksus ds dkj.k larksa ds er esa i`FkDRo Kkr gksrk gS_ ijUrq;fn eksVh vkSj ckgjh ckrksa dks rFkk iaFkkbZ Hkkoksa dksgVkdj fopkjk tk; vkSj larksa ds ewy ,oa lkj fopkjksadks xzg.k fd;k tk,] rks ;gh fl¼ gksxk fd lc larksadk ,d gh er gS A

(9)vijkÊ ,oa lk;adkyhu fourhçse&HkfDr xq# nhft;s] fouokSa dj tksM+h Aiy&iy Nksg u NksfM+;s] lqfu;s xq# eksjh AA1AA;qx&;qxku pg¡q [kkfu esa] Hkzfe&Hkzfe nq[k Hkwjh Aik,m¡ iqfu vtg¡w ufga] jg¡q bUgrsa nwjh AA2AAiy&iy eu ek;k jes] dHk¡q foyx u gksrk AHkfDr Hksn fcljk jgs] nq[k lfg&lfg jksrk AA3AAxq# n;ky n;k djh] fn;s Hksn crkbZ Aegk vHkkxh tho ds] fn;s Hkkx txkbZ AA4AAij fut cy dNq ukfga gS] tsfg cus dekbZ A

Page 5: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh9 10

lks cy rcgha ikoÅ¡] xq# gks;¡ lgkbZ AA5AAnf"V fVdS Ïqfr /qu jeS] vl d# xq# nk;k AHktu esa eu ,slks jeS] tl je lks ek;k AA6AAtksr txs /qfu lqfu iM+S] Ïqfr p<+S vdk'kk Alkj /qUu esa yhu gksb] ygs fut ?kj oklk AA7AAfutiu dh tr dYiuk] lc tk; feVkbZ Aeulk okpk deZ.kk] jgs rqe esa lekbZ AA8AAvkl =kkl tx ds lcS] lc oSj o usgw Aldy HkqyS ,ds jgs] xq# rqe in&Lusgw AA9AAdke Øks/ en yksHk ds] ufga osx lrkoS Alc I;kjk ifjokj v#] lEifr ufga HkkoS AA10AAxq# ,slh dfj;s n;k] vfr gksb lgkbZ Apj.k&'kj.k gksb dgr gkSa] yhtS viukbZ AA11AArqEgjs tksr&Lo:i v#] rqEgjs /qu&:ik Aij[kr jg¡w fuf'k&fnu xq#] d# n;k vuwik AA12AA

(10)

vkjrhlR;iq#"k dh vkjfr dhtS A

ân;&v/j dks Fkky lthtS AA1AAnkfefu tksfr >dk>d tkesa A

rkjs pUn vykSfdd rkes a AA2AAvkjfr djr gksr vfr mTToy A

czã dh tksfr vykSfdd mTToy AA3AAlUeq[k fcUnq es a n`f"V lekos A

vpjt vkjfr ns[ku ikos AA4AA

fnO; p{kq lks vpjt is[k s A;k tx&lqD[k rqPN dfj ys[k s AA5AA

gk sr egk/qu vugn dsjk Alqur lqjr lq[k ygr ?kusjk AA6AA

lwjr lkj 'kcn eas ykxh Afi.M&czãk.M nsb lc R;kxh AA7AA

vkre vjfi ds Hkksx yxkos Alsod lsO; Hkko NqfV tkos AA8AA

ge izHkq] izHkq ge ,dfg gksbZ A}U} v# }Sr jgs ufga dksb Z AA9AA

^es ¡gh ¡* ,slh vkjfr dhtS AHko eg¡ tue cgqfj ufga yhtS AA10AA

(11)

fourh (nksgk)rqe lkgc jgeku gks] jge djks ljdkj AHko lkxj esa gkSa iM+ks] [ksb mrkjks ikj AA1AAHko lkxj nfj;k vxe] tqyeh ygj vuar A"kV fodkj

dh gj ?kM+h] ÅBr gksr u var AA2AA

bu ygjksa dh vlj rsa] xbZ lqcq¼h [kksb Aizse nhurk Hktu&l¡x] rhugq cus u dksb AA3AAvki viuikS lc Hkqys] ygjksa ds gh gsr Alks Hkwys dSls ygkSa] lq[k tks 'kkUrh nsr AA4AArsfg dkj.k vfr xjt lksa] vjt djkSa xq#nso AHko&ty ygju chp esa] idfM+ ck¡g ee yso AA5AA

Page 6: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh11 12

cqf¼ 'kqf¼ dqN Hkh ugha] dgS D;k es¡gh¡ nkl* Alrxq# [kqn tkuSa lHkS] csfx iqjkb; vkl AA6AAesjs eqvfyt txr esa] lrxq# fcu dksb ukfga Arsfg dkj.k fourh djkSa] gs lrxq# rksfg ikfga AA7AA

(12)izHkq vVy vdke vuke]

gks lkgc iw.kZ /uh AA1AA gks lkgc0AAvfr vyksy v{kj

{kj U;kjk]

'kq¼kre lq[k /ke AA2AA gks lkgc0AAvfoxr vt foHkq vxe vikjk ]

lR; iq#"k lruke AA3AA gks lkgc0AAlhe vkfn e/ vUr foghuk]

lc ij iwju dke AA4AA gks lkgc0AAcju foghu] u :i u js[kk]

ufga j?kqoj ufga ';ke AA5AA gks lkgc0AAlr jt re ij iq#"k izÑfr ij]

vy[k v}Sr v/ke AA6AA gks lkgc0AAvxq.k lxq.k nksÅ rsa U;kjk]

ufga lfPpnkuUn uke AA7AA gks lkgc0AAvf[ky fo'o iqfu fo'o:i v.kq]

rqe esa djsa eqdke AA8AA gks lkgc0AAlc rqeesa izHkq v¡VS gksb rqN]

rqe v¡Vks lks ufga Bke AA9AA gks lkgc0AAvfr vk'p;Z vykSfdd vuqie]

dks dfg ld xq.k xzke AA10AA gks lkgc0AA

f=kiqVh }U} }Sr ls U;kjk]ys'k u ek;k uke AA11AA gks lkgc0AA

djks u dNq dNq gks; u rqe fcuq]lcdk vpy fojke AA12AA gks lkgc0AA

efgek vxe vikj vdFk vfr]cqf¼ gksr gSjku AA13AA gks lkgc0AA

vfojy vVy LoHkfDr eksfg dks]ns iqfj;s eu dke AA14AA gks lkgc0AA

(13)lllllosZ'oja lR; 'kkfUr Lo:ia A

llllloZe;a O;kida vt vuwia AA1AArrrrru fcu vga fcu fcuk jax :ia A

rrrrr#.ka u ckya u o`¼a Lo:ia AA2AAxqx qx qx qx q.k xks egkrÙo gadkj ikja A

x qx qx qx qx q# Kku xE;a vxq.k rsgq U;kja AA3AA#####t lal`ra ikj vk/kj lo± A

#####¼a ugha ukfga nh?k± u [ko± AA4AAeeeeeerkfn jkxkfn nks"ka vrhra A

eeeeegk vn~Hkqra ukfga rIra u 'khra AA5AAgkgkgkgkgkfnZd fou; ee l`uks izHkq uekeh A

gkgkgkgkgkVd olu ef.k dh gw ukfga dkeh AA6AAjkjkjkjkjkT;a # ;kSou f=k;k ukfga ek¡xw¡ A

jkjkjkjkjktl # rkel fo"k; lax u ykx¡w AA7AAtttttUea ej.k cky ;kSou cq<+kik A

tttttj&tj dj~;ks # xsj~;ks vU/ dwik AA8AA

Page 7: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh13 14

dhdhdhdhdh'ka lea eksg eqV~Bh dks ck¡/h AdhdhdhdhdhpM+ fo"k; iQ¡fl Hk;ks gS mik/hAA9AA

tttttxr lkj vk/kj nsgw ;gh oj Atttttru lksa lks lsÅ¡ tks ln~xq# dqcqf¼ gj AA10AA

;;;;;gh pkg Lokeh u vkSjks pg¡w dqN A;;;;;fg fcu ldy Hkksx xu dks dg¡w rqN AA11AA

(14)ln~xq#&Lrqfr

uekeh vfer Kku] :ia Ñikya Avxe cks/ nkrk] lqcqf/ fuf/ fo'kkya AA1AA

{kek'khy vfr /hj ] xaHkhj Kkua A

/je dhy n`<+ Fkhj]

le /hj è;kua AA2AA

txr~&=kk.kdkjh] v?kkjh mnkja AHkxr izk.k :ia] n;k xq.k vikja AA3AA

ueks lr~xq#a] Kku nkrk lqLokeh Auekeh uekeh] uekeh uekeh AA4AA

gju HkeZ Hkwya] nyu iki ewya A

dju /eZ iwya] gju loZ 'kwya AA5AAtyu Hko fouk'ku] guu deZ ik'ku A

ruu vk'k uk'ku] xgu Kku Hkk"k.k AA6AA;qxy jRu iq#"kkFkZ ijekFkZ nkrk A

n;k xq.k lqekrk] vej jl fiykrk AA7AAueks lr~xq#a loZ] iwT;a vdkeh A

uekeh uekeh] uekeh uekeh AA8AAljc

flf¼ nkrk] vukFku dks ukFkk A

lqxq.k cqf/ fo/krk] dFkd Kku xkFkk AA9AA

ije 'kkafrnk;d] lqiwT;u dks uk;d Aije lRlgk;d] v/j dj xgk;d AA10AA

egk/hj ;ksxh] fo"k;&jl&fo;ksxh Aân; vfr vjksxh] ije 'kkfUr&Hkksxh AA11AA

ueks ln~xq#a lkj] ikjl lqLokeh Auekeh uekeh] uekeh uekeh AA12AA

egk?kksj dkekfn nks"ka fouk'ku Aegktksj edjUn eu cy gjklu AA13AA

egkosx ty/kj] r`".kk lq[kk;d AegklqD[k Hk.Mkj] lUrks"k nk;d AA14AA

egk 'kkafr&nk;d] ldy xq.k dks nkrk Aegk eksg&=kklu] nyu /j lqxkrk AA15AA

ueks ln~xq#a] lR; /e± lq/keh Auekeh uekeh] uekeh uekeh AA16AA

tks nq"VsfUæ;u ukx x.k fo"k vikjh AgSa ln~xq# lqxk#M+] ldy fo"k la?kkjh AA17AA

egk eksg ?ku?kksj] jtuh fufoM+ re AgSa ln~xq# opu fnO; lwjt fdj.k le AA18AA

egkjkt ln~xq# gSa] jktu dks jktk AgSa ftudh Ñik ls ljSa loZ dktk AA19AA

Hkus ^es ¡gh ¡* lksbZ ije xq# uekeh A

uekeh uekeh] uekeh uekeh AA20AA(15)

llllln~xq# ueks lR; Kkua Lo:ia Alllllnkpkfj iwj.k lnkuUn :ia AA1AA

Page 8: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh15 16

rrrrr#.k eksg ?ku re fonkj.k rekjh A

rrrrrj.k rkj.ka¿ga fcuk ru fogkjh AA2AAx qx qx qx qx q.k =k; vrhra lq ijea iquhra A

xqxqxqxqxq.kkxkj lalkj }U}a vrhra AA3AA#####t lal`ra oS| ijea n;kyaq A

#####ydj çHkw eè; çHkw gh d`ikyaq AA4AAeeeeeuu'khy le'khy vfr gh xaHkhja A

eeeee#r enu es?ka lq;ksxh lq/hja AA5AAgkgkgkgkgkfu # ykHka ;qxy e/ lea Fkhj A

gkgkgkgkgkyu pyu 'kqHkz bfUæ; neu ohj AA6AAjkjkjkjkjkx jks"ka fcua 'kq¼ 'kkafra Lo:ia A

jkjkjkjkjkdkifra rqY;a 'khry vuwia AA7AAtttttjk tUe e`R;aq ija ikj /keh A

tttttxr vkRerqY;a ân; vfr vdkeh AA8AAdhdhdhdhdhjfr lq Hk`axa lea lks lq Lokeh A

dhdhdhdhdhVUg Lo;a le dju xq# uekeh AA9AAtttttxr =kk.k dÙkkZ # gÙkkZ Hkotkya A

tttttjk tUe&gÙkkZ # dÙkkZ lq Hkkya AA10AA;;;;;Ka tia ri iQya g¡w u dkeh A

;;;;;d ln~xq#a in uekeh uekeh AA11AA(16)NUn

t; t;fr ln~xq# t;fr t; t;] t;fr Jhdksey ruqa Aeqfu os"k /kju dju eqfuoj] t;fr dfyey ny gua AA

t; t;fr thou eqDr eqfuoj] 'khyoUr Ñikyq tks Alks Ñik dfj dS dfj; vkiu] nkl izHkq th eksfg dks AAt; t;fr ln~xq# t;fr t; t;] lR; lr~ oDrk izHkw Agfj dqefr HkeZfga lqefr lR; dks] ikfg eksfg nhtS vHkw AA;g jksx lal`fr O;Fkk 'kwyUg] eksg ds tk;s lHkS Avfr fo"ke lj cgq gks; csè;ks] eksfg vc dhtS vHkS AAizHkq! dksfV dksfVUg ckj bUg nq[k] eksfg vkfu lrk;sÅ A;gq ckj tgq ,d opu vk'kk] vk; rgq esa lek;sÅ AAfcuq rqo Ñik dks cfp ldS] frgq dky rhugq yksd esa AizHkq 'kj.k rqo vkjr tuk rw] lgk; tu ds 'kksd esa AA

(17)dtyh

lrxq# lq[k ds lkxj] 'kqHk xq.k vkxj] Kku mtkxj gSa AA Vsd AAvUrj iFk xkeh] vfr fu%dkeh] vUr;kZeh gS a A=kSxq.k ij ;ksxh] gfj&jl Hkksxh] vfr fu%lksxh gS a AA1AAfFkj cqf¼ lqtkuk] ;rh l;kuk] /fj èofu

è;kuk g S a A

lks èofu lkjk] ^es ¡gh ¡* U;kjk] lrxq# /kjs gS a AA2AA(18)pkSikbZ

xq: xq: eSa djkSa iqdkjk Alrxq# lkgc lquks gekjk AAv?k vkSxq.k nq[k esVugkjk Alrxq# lkgc ije mnkjk AA

Page 9: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh17 18

vifu fojn çHkq vki lEgkjks Aeq> v?k&:ifga ikj mrkjks AAeSa vfr uhp fudke vukM+h Arqe n;ky izHkq vxe vikjh AAeSa cqf/&ghu 'kqf¼ dNq ukgha AlUrr jg¡q eu uhp ds ikgha AAru eu xq.k bfUæu dk cUnh Agksb Hkksxq¡ fo"k jl vkuUnh AAik¡p rÙo izÑfr iap chlk Ads o'k frUg eq[k cjrkSa bZ'kk AAdke Øks/ en yksHkk eksgk Auhan Hkw[k vkyl ru Nksgk AAp×pyiu dVqrk vlgUrk Ao`Fkk xq.kkou iz.k fopyUrk AAlc fefy djSa miæo Hkkjh AlqfLFkjrk ufga ldkSa lEgkjh AAfut o'k pyS u dNq bUg ikgha Arqe rft vkSj u dksb lgkbZ AAvl fopkfj izHkq n;k djhtS Apj.ku cy eksgw dks nhtS AAlqfLFkjrk ds ck/d tsrs Arqe in cy ys thrm¡ rsrs AAthfr Fkhj gksb in&jt è;km¡ Aè;kor ;e&gn rs cgjkm¡ AAgks n;ky vl dhft; nk;k Aeks nqf[k;k dg¡ nhft; Nk;k AA

(19)xq#nso nkfu rkju] lc Hko O;Fkk fonkju]ee ldy dkt lkju] viuk njl fn[kk nks AA1AAfo"k;ksa esa gh eu ykxs] lRlax ls gfV Hkkxs]eksdks djks lHkkxs] lRlax esa yxk nks AA2AAtc tki tiu ykx¡w] ro è;ku esa tc ikx¡w ]fpUru lHkh rc R;kxw¡] ,slh yxu yxk nks AA3AAn`f"V vM+S lq[keu esa] eu exu gks Hktu esa]yyps u dksm j¡x esa] bd fcUnq dks /jk nks AA4AAtkSa lwrZ ny lgl esa] ok f=kdqVh egy esa]pf<+ tk; rg¡g¡q fcUnq esa] ee n`f"V dks yxk nks AA5AAdksm :i dks u ns[k¡w] bd fcUnq lcesa is[k¡w ]fjf/ flf¼ dks u ys[k¡w ] ,slh lqjr fleVk nks AA6AA?k.V 'ka[k uk uxkjk] eqjyh u chu rkjk]dh /qu esa iQ¡l jg¡w eSa] xq# ,sls gh cuk nks AA7AA/qu vukgr dh gks] ?kV&?kV esa tks lrr gks]tks lkj /qu vgr gks] frlesa lqjr yxk nks AA8AAtks txr ls foy{k.k] ftlesa u fo"k; y{k.k]tks ,djl ldy {k.k] frlesa eq>s jek nks AA9AAxq# 'kj.k g¡w rqEgkjh] Hkkos djks gekjh],d vkl gS frgkjh] Hko&iQUn ls NksM+k nks AA10AAlc vkSxq.kksa ls iwjs] gkSa eSa xq: t:js]rqels u dqN Hkh nwjs] vkSxq.k ldy tyk nks AA11AAdiVh diwr tkSa g¡w] rqEgjks dgkm¡ rkS g¡w]'kj.kh frgkj gh g¡w] pkgks lks eksfg cuk nks AA12AA

Page 10: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh19 20

(20)xq# ee lqjr dks xxu ij p<+kuk A

n;k djds lr/qu dh /kjk xgkuk AAviuh fdj.k dk lgkjk xgkdj A

ije rstkse; :i viuk fn[kkuk AAlk/u&Hktu&ghu eks a le u dksÅ A

esjh bl nqcZyrk dks çHkq th gVkuk AAikik s a ds laLdkj tUeks a ds esj s A

gS a tks n;k dj {kek dj feVkuk AArqEgjks fojn xq# gS ifrru dks rkju A

viuks fojn jkf[k ^es ¡gh ¡* fuHkkuk AA

(21)xq# [kksfy;s otz dikV]

vU/sjh lUeq[k dh AA1AAdk;k nqxZ nq[kn cfUn[kkuk]

tys vfXu ;k esa nq[k dh AA2AAge cUnh ;qx&;qx ls tyrs]

pgSa lgkjk rqv #[k dh AA3Age fnf'k n`f"V Ñik dh /kfj;s]

[kksfy nhft;s iFk lq[k dh AA4AApj.k&'kj.k vc vk;s rqEgkjh]

lqfu;s vtZ nqf[k;u eq[k dh AA5AAnhu ghu nq[k nkfjn ?ksjs]

gSa ge vUr dfj; nq[k dh AA6AA

^es¡gh¡* es¡gh¡ foUnq&}kj gksb]?kSafp nhft;s ?kj lq[k dh AA7AA

(22)xq# dhtS Hko&fuf/ ikj]

Lokeh gks n;kyq th AA1AAukS }kju nl pkfj bfUæu esa]

Hko nq[k lgm¡ vikj AA2AAtUe ej.k nq[k vxf.kr Hkksxs]

fcuq çHkq in vk/kj AA3AAru /u ifjtu eku dh eerk]

iQ¡fl [kks;ks rrq lkj AA4AAeu vfr dfBu djky izHkw gks]

rt; u fo"k; fodkj AA5AAeu n`<+ gks u ykxq izHkq in esa]

gksr u eks ls lEgkj AA6AA;qxu ;qxu lksa ;fg fof/ vgš]

vc xq# dfj; mckj AA7AAbZ'oj nso firj ifjtu lksa]

gksr u ;g midkj AA8AA;g ^es ¡gh ¡* gksor xq# ls gh]

xq# dh vfer cfygkj AA9AA(23)

eksfg ns nks Hkxrh nku]lrxq# gks nkrk th AA1AA

Page 11: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh21 22

nl fnf'k fo"k; tky ls g¡w ?ksjks]Vjr ugha vKku AA2AA

xk<+ vfo|k izcy /kj esa]Hk;s g¡w cfg gSjku AA3AA

fut cqf/ cy dks dNq u Hkjkslk]xq# ro vkl u vku AA4AA

tx ds lc lEcfU/u ns[ks]rqe fcuq fgr u egku AA5AA

ckgj vUrj HkfDr djkbZ]nhtS vkre Kku AA6AA

ukRe }Sr ls ckgj dhtS];fg fourh ufga vku AA7AA

(24)NUn

n;k çse l:i lrxq#] eksfj fourh ekfu;s AeSa v/e dkeh dqyPNu] efyu efr eksfg tkfu;s AA1AAij nq[k nq[kh rqo HkDr xq.k] iqfu ij lq[kh HkDrgq lq[kh Avl eSa ugha liusgq dHk¡q] eSa nq[kn d#¡ lc tx nq[kh AA2AAijnkj ij/u ij dHk¡w] ufga HkDr fut eu iQsjgha Aee eu fiQjS frUg ij lnk] dksb dksfV dksfVu ?ksjgha AA3AAn;k {kek la;qDr HkDrUg] jgSa 'khry loZnk Avfr n;kghu dBksj g¡w eSa] rim¡ vxuh le lnk AA4AAdg¡ yfx dg¡q fut efr dh myVh] jhfr izHkq lqfu yhft;s Arfudg¡q tru ukgha eq>s] tsfg rqv pj.k fpr nhft;s AA5AA

vl ikm¡ lrlax fl[kcgw ] py¡q jkg lksb HkDrUg pySa Au rks tyr jfggkSa txr esa] lrxq#&foeq[k tg¡ fur tySa AA6AAxq# Mjr g¡w vl lqfu lgh] eu fut LoHkko u R;kxbZ AdHkq¡ futm nsm¡ lqfl[kcgw] ij eufga dNq ufga ykxbZ AA7AAgkjs vg¡q eu rs xq:] vc Vsj ds rqedks dg¡w Agks nhucU/q n;ky lrxq#] tru lks d# in xg¡w AA8AAizdk'k&e.My in rqEgkjs] eSa iM+k re&dwi esa Avc =kkfg&=kkfg iqdkj d#¡] xq# ys p<+ks fno :i esa AA9AAfry jkg gksb tks mBu dgsm] lks jkg eksfg nh[kr ugha Axq# dfj n;k gfj re ds e.My] ikj fry d# eksfg xgh AA10AArkjk&e.My esa p<+kvks] mBks ys ny lgl dks Atg¡ T;ksfr txex pUn >ydr] xq# fn[kkvks jgl dks AA11AAf=kdqVh frgq xq.k ewy ?kj] tg¡ czã ij jktr jgSa Axq# djm¡ fourh pj.k ifM+] d# tru tk ;k ?kj ygSa AA12AA;g¡ lqjt czã&izdk'k xq#] iqfu ys pyks ;sfg vkxjs Atg¡ 'kq¼ czã fojktrs] jfg lqUu ns'k mtkxjs AA13AAekuljoj ys /¡lks eksfg] nks /jk fut uke gh Afut uke iwj.k dke ve`r] /kj lkj lks uke gh AA14AAiqfu nsgq cy p<¡+q egklqUufga] voj cy rs rju dks AHk¡oj xqiQk esa p<+k iqfu] tg¡ u HkoHk; Vju dks AA15AAdfj Ñik rg¡ p<+u dks cy] lrxq: eksfg nhft;s A;fg lryksd esa vkfuds xq#] eksfg fueZy dhft;s AA16AAiqfu uke fuxqZ.k ikj dfjds] vuke /ke feykb;s A;fg Hkk¡fr fut ?kj ykb eksfg] izHkq fut Ñik njlkb;s AA17AA

Page 12: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh23 24

(25)gs çse :ih lrxq#] çseh eq>s cuk nks AA Vsd AAuj&ukfj :i lkjs] eu eksgSa tks gekjs]vkdf"kZ çse ysosa] buls yxu NksM+k nks AA1AA ;s LFkwy n'; tsrs] eksdks tks [kSafp ysrs]ee izse /kj [kksrs] buls eq>s gVk nks AA2AA pkSHkqt vkS v"VHkqt tks] vFkok vusdHkqt tks]vk'p;Z rst iq×t tks] lcls lqjr iQqVk nks AA3AAjl 'kCn xU/ ijlu] djrs tks fpÙk d"kZu]dfj izse /kj o"kZu] buls eq>s NqVk nks AA4AAbd rft vuqHkokuUna] lkjs vkuUn }U}a]gS }U} vukRe iQUna] vukRe&vkRe iQqVk nks AA5AAvdy vHksn vNsna] vuke v}U} v[ksna]loZij vuwi :ia] frl :i esa iQ¡lk nks AA6AArqEgjk ;g :i tku¡w] viuk Hkh ;gh eku¡w]rqe ge nqbZ feVkdj] bd ,dgh cuk nks AA7AA

(26)ckj&ckj d#¡ ohurh] xq# lkgc vkxs AÑikn`f"V gsfj; xq:] fpr pj.ku ykxs AA1AAvfr n;ky ns fpÙk lquks] ee gky eyhuk A;k tx eks le vkSj uk] nq[k&nw"k.k&Hkhuk AA2AApg¡q [kkfuu esa ckj cgq] Hkjesm¡ vKkuk Avlhe ;kruk lgsm¡] rqe in ufga phuk AA3AAvc xq# nkrk Ñik djh] nhUgksa uj nsgh A vtg¡w fiQjm¡ Hkqyku] dky ds ekjx esa gh AA4AA

rqe fcu ,slks dksm uk] lquq lrxq# iwjs Adky&jkg ls ?kSafp ds] eksfg dfjgSa nwjs AA5AAdke&ygfj rsa ekfr ds] d#¡ vkufga vkuk A vU/ gksb Hkksxu iQ¡lw¡] lr iaFk Hkqykuk AA6AAØks/&vfxu esa fur ty¡w] ufga le>m¡ dkgw Aekr firk v# fgrgq ls] py¡q Vs<+h jkgw AA7AAyksHk&dq.M esa iSfB ds] d#¡ fur tks dekZ Aiki:i n`"Vh HkbZ] dNq lw> u /ekZ AA8AAlrxq# nkfu n;ky gks] lqfu;s vc esjh AvU/ gksb nq[k cgq lg¡w] d# n`f"V mtsjh AA9AArqe fcu nkrk dksm uk] lc lUr c[kkusa Anf"V nku eksfg nhft;s] esfV; vU/ [kkusa AA10AAvkSj vfer lqfu yhft;s] eksjh v?k djuh Atsfg o'k ldm¡ u n`<+ /jh] rqEgjh lr 'kj.kh AA11AAeksg&nqxZ rs Loiusgq] ufga ckgj tkÅ¡ Atkrs nq%[k vxf.kr lg¡w] ufga NwVu ikÅ¡ AA12AAn;k djks nkrk esjs] rqe cUnh&Nksjk A;g lc cUnh NksfM+;s] cgq djkSa fugksjk AA13AAvgadkj rs eLr gksb] eSa&eksfj c[kkukSa A;k fof/ gB o'k eku esa] ufga dkgw tkukSa AA14AAdjkSa vusd dqpky izHkq] dr dgkSa c[kkuh A rqo lsok dh pky lHks] ee fg;s Hkqykuh AA15AAfut voxq.k tr lcu dks] ufga ij[ku ikÅ¡ Arqe lrxq# loZK gks] tkugq lc BkÅ¡ AA16AA

Page 13: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh25 26

ee vUrj v?k tkfu ds] lc nsgq feVkbZ A v?kuk'ku nk;k djks] v?k nsgq ulkbZ AA17AA xqug eksVjh flj esjs] rkSyr dfBukbZ A ;k rj nfc vc ejr gkSa] fcu rqEgfj lgkbZ AA18AA ufga lgkb rqe fcu dksb] lquq lrxq# nkrk Axqug eksVjh iQsafd;s] nb eks flj ykrk AA19AA v?k vkSxq.k efr lax ls] ee n`f"V eyhuk An;k djks lkb± esjs] eksfg tkfu; nhuk AA20AA rqe fcuq dksm ufga vey djS] n"Vh dg¡ lkb± An;k /kj cj"kk djh] nsgq n`f"V cukbZ AA21AA n;k izse cj"kk djks] gks izse l:ik A izse uke lruke dh] eksfg feyogq :ik AA22AA

(27)cjlkrh

viuh Hkxfr;k lrxq# lkgc] eksfg Ñik dfj nsgq gks Atqxu&tqxu Hko

HkVdr chrs] vc Hko ckgj ysgq gks AA1AA

i'kq i{kh Ñfe vkfnd ;ksfuu] esa Hkjesm cgq ckj gks Auj ru vcfga Ñik dfj nhUgksa] vc izHkq djks mckj gks AA2AAgjgq Hko nq[k nsgq vej lq[k] loZ nkrk lejRFk gks Atks rqe pkfggq gksbfga lksbZ] lc dqN rqEgjs gRFk gks AA3AAdjgq vuqxzg

izhre lkgc] rqe va'kd eSa va'k gks A

rqe lwjt eSa fdj.k rqEgkjh] rqe oa'kd eSa oa'k gks AA4AA

eksfg rksfg brusfg Hksn gks lkgc] ;fg Hksn Hko nq%[k ewy gks Adjks Ñik uklks ;fg Hksnfga] gksm vfr gh vuqdwy gks AA5AAvkl =kkl Hk; Hkko ldy gh] ee eu djtrtky gks Aldy flfefV rqEgjks in ykxs]^es¡gh¡* ds ;fg vtZ gky gks AA6AA

(28)

iqdkjlrxq# nkrk lrxq# nkrk lrxq# nkrk lrxq# nkrk Avjt

lquks gs esjs izhre rkr firk gs lrxq# nkrk AAVsdAA

gks n;ky nkrkj egk lq[knkbZ Av?kuk'ku lq[k nsu Ñik vf/dkbZ AA1AAtqx tqxku rs vg¡w iM+s nw[ku esa Alqf/ cqf/ xbZ lc Hkwfy ek;k Hkq[ku esa AA2AAeu&bfUæu dh iQk¡l xys gSa esjs Arkrs o'k gksb lnk jg¡w ;e psjs AA3AAdke Øks/ en yksHk lrkoS gjne Afur iM+k jg¡w bUg chp u ikÅ¡ 'ke&ne AA4AAlq[k ikou eu Bkfu nkSfM+ tg¡ tkÅ¡ Anq[k vfxu izcy gksb tjr rgk¡ gh ikÅ¡ AA5AAjfo dj ty e`x nsf[k nkSfM+ nq[k ikoS Afrfe tx lq[k e/ nq[k dq.M ek sfg dk s uko SAA6AAg¡w iM+k nq[ku ds ekfga izcy eqjNkbZ Afut ladV ld¡q u c[kkfu tks ikm¡ lnkbZ AA7AAg¡w vU/dkj fcp iM+k u ikm¡ izdk'kk Aufga ld¡w tku ftr vgS izdk'k&fuoklk AA8AAgks loZK n;ky izHkw nkrkjk Axq# nhu&cU/q rqe tkugq eeZ gekjk AA9AAd# n;k dg¡w eSa ;kfg iqdkfj iqdkjh Agks nhu&cU/q lq[k&flU/q nhu&fgrdkjh AA10AA

Page 14: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh27 28

nq[k nyutyu dj gru iru ;e&tkjh Adksey fpr nhu&n;ky Ñik /j Hkkjh AA11AA;e&iQUnu rs osfx fudkfy ds eksgh Afut fojn lEgkjks ukFk! dg¡w eSa rksgh AA12AAre&dwi rs [kSafp ds eksfg izdk'k esa ykvks Aiqfu 'kCn&ck¡g fut nsb ikl cSBkvks AA13AA;fg fof/ viukb ds eksfg NksM+kb;s ;e ls Agksb vkjr d:¡ iqdkj ukFk eSa rqe ls AA14AAufga vkudksÅ tg¡ tkb ds djkSa iqdkjk A;e&iQUn&fudUnu ,dfg rqe nkrkjk AA15AAvc lrxq# lrxq# lrxq# fur&fur xkÅ¡ AizHkq jhf> nsgq fut pj.k&'kj.k esa BkÅ¡ AA16AA

(29)

cjlkrh

lrxq# njl nsu fgr vk,] Hkkx txs gejs AA VsdAAvkuUn eaxy iwfj jgs lc 'kqHk&'kqHk Hkk lxjs Aiki lewg njl rs Hkkxs iq.; ldy Mxjs AA1AA ije mNkg vktq lHk lf[k;k lrxq# in Hkt js Aru eu /u vkre dfj viZ.k ^es ¡gh ¡* vktq rjs AA2AA

(30)Hktq

eu lrxq# lrxq# lrxq# th AA1AA

tho psrkou gal mckju]Hko Hk; Vkju lrxq# th A Hktq0 AA2AA

Hkze re uk'ku Kku izdk'ku]ân; foxklu lrxq# thA Hktq0AA3AA

vkRe vukRe fopkj cq>kou]ije lqgkou lrxq# thA Hktq0AA4AA

lxq.k vxq.kfga vukRe crkou]ikj vkRe dgSa lrxq# thA Hktq0AA5AA

ey vukRe rs lqjr NksM+kou]}Sr feVkou lrxq# thA Hktq0AA6AA

fi.M czãk.M ds Hksn crkou]

lqjr NksM+kou lrxq# thA Hktq0AA7AAxq#&lsok lRlax n`<+kou]

iki fu"ks/u lrxq# thA Hktq0AA8AAlqjr&'kCn ekjx njlkou]

ladV Vkju lrxq# thA Hktq0AA9AAKku fojkx foosd ds nkrk]

vugn jkrk lrxq# thA Hktq0AA10AAvfojy HkfDr fo'kq¼ ds nkuh]

ije foKkuh lrxq# thA Hktq0AA11AAizse nku nks izse ds nkrk]

in jkrk jgsa lrxq# thA Hktq0AA12AAfueZy ;qx dj tksfM+ ds fouokSa]

?kV&iV [kksfy; lrxq# thA Hktq0AA13AA(31)

lrxq# th ls vjt gekjh AA Vsd AAeSa ,d nhu eyhu dqfVy [ky] flj v?k iksV gS Hkkjh Adkeh Øks/h ije dqpkyh] g¡w dqy v?ku lEgkjh AA

v/e eks rs ufga Hkkjh AA1AA

Page 15: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh29 30

lqur dfBurjxfrv/eu dh] dk¡ir ân; gekjh Adoud`ikyq tks v/e m/kjsa] tg¡ rg¡ djm¡ iqNkjh AA

lqum¡ bd uke rqEgkjh AA2AAv/e m/kju gks] vl lqum¡] rsfg rs dgm¡ iqdkjh Aeksls v/e dks tks ldks rkjh] rks rqEgjh cfygkjh AA

lquks fpÙk nS v?kgkjh AA3AAlrxq# nsoh lkgc th ds in esa fourh gj ckjh A^es ¡gh ¡* ifrr dks gks ifrr m/kju]vcdh ysgq m/kjh AA

eSa tkm¡ gj ?kfM+ cfygkjh AA4AA(32)

lrxq# lkgc dh cfygkjh AAVsdAAtx re&dwi cM+k gh Hk;adj] ru fcp ?kksj va/kjh Ark esa tho lgs ukuk nq%[k] lqf/ fut ?kj dh fclkjh AA

lrxq# fcu ije nq%[kkjh AA1AAlrxq# NkfM+ ugha dksm nwlj] Hksn tks dgSa iqdkjh Atkrs NwVS ?kksj va/kjh] tho pys Hko ikjh AA

tgk¡ fut ?kj lq[k lkjh AA2AAlrxq# dgSa iqdkfj iqdkjh] Hkou xou iFk U;kjh Auk ikuh eg¡ uk ikFkj eg¡] cM+ oSjkV esa uk jh AA

lksgS fut ?kV esa l¡okjh AA3AA ckck nsfo lkgc lrxq# iwjs] ^es ¡gh ¡* iqdkfj iqdkjh Adgr ldylkSa tkSa fut ?kj pgq]xgq lrxq# 'kj.kk jh AA

rks iSgks fut ?kj&iFk lkjh AA4AA

(33)dgjk

è;kukH;kl djks ln lngh] pkrd nf"V cukbZ gks A

y[kr y[kr Nfo fcUnq izHkw dh] T;ksfr eaMy /¡fl /kbZ gks AA1AA

jke uke /qu lr/qu lkjk] 'kCn dsUæ rsa vkbZ gks A

rk /qu Hktr feyks izHkq ls fut] vkokxeu ulkbZ gks AA2AA

xq# dh HkfDr lk/q dh lsok] fcuq ufga dNqgw ikbZ gks A

;krs Hktks xq: xq# fur gh] jgks pj.k ykS ykbZ gks AA3AA

foUnq pUn rc lwj izdk'ks] 'kCn&ygj ygjkbZ gks A

tks vfr flfefV jgS lq[keu esa] rkdks iM+S tukbZ gks AA4AA

^es ¡gh ¡* lrxq# dh cfygkjh] ftu ;g ;qfDr crkbZ gks AA

/U;&/U; lrxq# esjs iwjs] fulfnu rqo 'kj.kkbZ gks AA5AA(34)

uSuksa ds rkjs p'e jks'ku D;ksa utj vkrs ugha A

:g jks'ku vkRe Hkw"k.k D;ksa idM+ tkrs ugha AA1AA

u[k ls fl[k ykSa fcUnq izfr esa rqe jes gks gs izHkks A

izfr idM+ esa rqe Hkjs gks D;ksa /js tkrs ugha AA2AA

loZ :ih gks dgkrs fiQj v:ih gks x;s A

lw{erj eu cqf¼ gw ls D;ksa xgs tkrs ugha AA3AA

izfr va'k esa varj o ckgj ?kV ds O;kid O;kse T;ksa A

R;ksafg rqe gw loZO;kid D;ksa izdV gksrs ugha AA4AA

Page 16: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh31 32

rqe eas fut esa Hksn cq¼h dks tks ldrs gSa feVk A

og rqEgha rqe ogh ^es ¡gh ¡* iz'u iqfu jgrs ugha AA5AA

(35)bZ'oj&Lo:i&fu:i.k

izHkq vdFk vukeh lc ij Lokeh] xks xq.k izdfr ijs AA1AAgks ljc fuoklh jke dgklh

] lcgh ls U;kj gjs AA2AA

vO;Drvxkspj {kj v{kj ij] tks in lar /js AA3AAgSa vukfn vuUra loZ fiz; dUra] O;kid gSa lxjs AA4AAizHkq gSa loZns'kh vkSj vns'kh] O;kidiugq ijs AA5AA^es ¡gh ¡* dj tksjs izHkq dks Hktks js] izHkq Hkft tho rjs AA6AA

(36)izHkq oj.ku esa vkoSa ukgha]

vdFk vukeh vgSa lc ekgha AA1AA izR;sd ijek.kq v.kq] y?kq nh?kZ loZ ruq]

izHkq th O;kid tuq xxu jgkgha AA2AAn`';¿# vn`'; lc] lfgr izÑfr Hko]

izHkq esa v¡Vfg izHkq v¡fV u ldkgha AA3AA vukfn vuUr izHkq] fuj vo;o foHkq]

vN; vt; vfr l?ku jgkgha AA4AAxks xq.k vxkspj] vkRe xE; lw{e rj]

xq#&Hksn yfg Hkft ^es ¡gh ¡* xfr ikgha AA5AA

(37)dtyh

izHkq vdFk vuke vuke; Lokeh] xks xq.k izÑfr ijs AA Vsd AA{kj v{kj izHkq ikj ijek{kj] tk in lUr /js Avxq.k lxq.k ij iq#"k izÑfr ij] lÙk vlrgq ijs AA1AAvuUr vikjk lkj ds lkjk] tk Hkft tho rjs A ^es ¡gh ¡* dj tksjs izHkqfga fugksjs] d# m/kj gejs AA2AA

(38)iho I;kjk

gS ftldk ugha jax ufga :i js[kk Aftls fnO; n`f"Vgq ls ufga dksb ns[kk AA

;s bfUæu prqnZ'k esa tks uk iQ¡lk gS ArFkk dksbZ cU/u ls tks uk dlk gS AA

ogh gS ije iq"kZ lcdks v/kjk AlksbZ iho I;kjk lksbZ iho I;kjk AA1AA

f=kru ik¡p dks"ku esa tks uk c>k gS Atks yEck u pkSM+k u Vs<+k&lks>k gS AA

ugha tks LFkkoj u taxe dgkos Augha tM+ u psru dh inoh dks ikos AA

tks gS ije iq"kZ lcdks v/kjk AlksbZ iho I;kjk lksbZ iho I;kjk AA2AA

ugha vkfn ufga eè; ufga vUr tkdks Aufga ek;k ds <Ddu ls gS iw.kZ <kdks AA

iqj.kczã inohgq ls tks rqyS uk Avxq.k ok lxq.k ingw tkesa yxS uk AA

Page 17: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh33 34

tks gS ije iq"kZ lcdks v/kjk AlksbZ iho I;kjk lksbZ iho I;kjk AA3AA

lHkh esa Hkjk va'k jgrk ftlh dk AijUrq tks gksrk u vkÑr fdlh dk AA

gSa fuxqZ.k lxq.k czã nksm va'k tkdks Alerk u ikrk dksbZ Hkh gS tkdks AA

tks gS ije iq"kZ lcdks v/kjk AlksbZ iho I;kjk lksbZ iho I;kjk AA4AA

czã lfPpnkuUn v# oklukRed Aeukse; rFkk Kkue; çk.k vkRed AA

vks vksadkj 'kCn czã vkS fo'o:ih A;s lIr czã Js.kh ftls u ig¡wph AA

tks gS ije iq"kZ lcdks v/kjk AlksbZ iho I;kjk lksbZ iho I;kjk AA5AA

ugha tUe tkdks ugha e`R;q tkdks Augha nl u pkSchl vorkj tkdks AA

vf[ky fo'o esa gw tks lc uk lekrk Avijk ijk iwfj ufga vUr ikrk AA

tks gS ije iq"kZ lcdks v/kjk AlksbZ iho I;kjk lksbZ iho I;kjk AA6AA

ugha lwÕ;Z ldrk ftls dj izdkf'kr Au ek;k gh ldrh ftls dj e;kZfnr AA

tks eu cqf¼ ok.kh lcu dks vxkspj Acrk;k gks pqi ftldks okà eqfuoj AA

tks gS ije iq"kZ lcdks v/kjk AlksbZ iho I;kjk lksbZ iho I;kjk AA7AA

T;ksa dk R;ksa gh lnk tks lcds izFke ls Aftls miek nsrk cus dqN u ge ls AA

gS ftlds flok vkfn lcdk gh HkkbZ Avu vkfn ,dgh tks gh dgkbZ AA

tks gS ije iq"kZ lcdks v/kjk AlksbZ iho I;kjk lksbZ iho I;kjk AA8AA

(39)izHkq rksfg dSls ns[ku ikÅ¡ Aru bfUæu lax ek;k ns[k¡w]

ek;krhr /jgq rqe ukÅ¡ AA1AAes/k eu bfUæu xgsa ek;k]

bUgesa jfg ek;k fyiVkÅ¡ AbfUæu eu v# cqf¼ ijs izHkq]

eSa u bUgsa rft vkxs /kÅ¡ AA2AAdjgq Ñik bUg lax NksM+kogq]

tM+ izÑfr dj ikjfg tkÅ¡ A^es ¡gh ¡* vl d#.kk dfj Lokeh]

nsgq njl lq[k ikb v?kkš AA3AA(40)

uSu lksa uSufga nsf[k; tSls ARopfga Ropk lq[k ikb;s tSls AA1AA

vkRe ijekRefga is[kS rSls AvkRe ijekRe feyu lq[k rSls AA2AA

;g njl ijl vfr nqyZHk ckr Acqf¼ ijs eu ij dh ckr AA3AA

Page 18: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh35 36

è;koS vfr ykS ykoS tksb Av# lnkpkj ikyS n`<+ gksb AA4AA

lks ^es ¡gh ¡* lks nqyZHk ikoS Aufga fiQj Hko eg¡ HkVdk [kkoS AA5AA

(41)es/k eu lax tsrs nj'ku A

es/k eu lax tsrs ij'ku AA1AAfnO; n`f"V ls gw tks nj'ku A

fnO; vax dk gw tks ij'ku AA2AAlc ek;ke; nj'ku ij'ku A

izHkq nj'k ij'k gSa ;s gha lrtu AA3AAizÑfr ikj eu cqf¼ ds ikjk A

tM+ ds lc vkoj.ku ikjk AA4AAxq# gfj Ñik ls vl gks tksbZ A

^es ¡gh ¡* njlu ikoS lksbZ AA5AA(42)vkRek

ugha Fky ugha ty ugha ok;q vXuh Augha O;kse uk ik¡p rUek=k Bxuh AA;s =k; xq.k ugha ukfga bfUæu prqnZ'k A ufga ewy izÑfr tks vO;Dr vxe vl AA lHkh ds ijs tks ije rÙo :ih A lksbZ vkRek gS lksbZ vkRek gS AA1AAu mn~fHkn~ Lo:ih u m"et Lo:ih A u v.Mt Lo:ih u fi.Mt Lo:ih AA

ugha fo'o :ih u fo".kq Lo:ih Au 'kadj Lo:ih u czãk Lo:ih AA lHkh ds0AA2AAdfBu :i uk tks rjy :i uk tks A ugha ok"i dks :i re :i uk tks AAugha T;ksfr dks :i 'kCngq ugha tks AlVS dqN Hkh tk ij lksÅ :i uk tks AA lHkh ds0AA3AAu ypdu u fldqM+u u dEiu gS tkesa Au lapkyuk ukfga foLr`Ro tkesa AAgS v.kq ukfga ijek.kq Hkh ukfga tkesa Au js[kk u ys[kk ugha foUnq tkesa AA lHkh ds0AA4AAugha LFkwy :ih ugha lw{e :ih Au dkj.k Lo:ih ugha O;Dr :ih AAugha tM+ Lo:ih u psru Lo:ih Augha fi.M :ih u czãk.M :ih AA lHkh ds0AA5AAgS ty Fky esa tksb iS ty Fky gS ukgha Avfxu ok;q esa tks vfxu ok;q ukgha AAtks =k;xq.k xxu esa u =k;xq.k vdk'kk A tks bfUæu esa jgrk u gksrk frUgu lk AA lHkh ds0AA6AAewy ek;k dh lc vksj v# vksr izksrgq AHkjks tks vpy :i dl lks lqtu dgq AAHkjks ewy ek;k esa ukgha lks ek;k AvO;Dr gw dks tks vO;Dr dgk;k AA lHkh ds0AA7AAczãk egkfo".kq fo'o:i gfj gj Aldy nso nkuo # uj ukx fdUuj AA LFkkoj # taxe tgk¡ ykSa dNw gS AgS lc esa tksbZ ij u frulk lksbZ gS AA lHkh ds0AA8AA

Page 19: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh37 38

tks ekjs ejS uk tks dkVs dVS uk Atks lkM+s lM+S uk tks tkjs tjS uk AAtks lks[kk uk tkrk lks[ks ls dNw Hkh Augha Vkjk tkrk Vkjs ls dNw Hkh AA lHkh ds0AA9AAugha tUe tkdks ugha e`R;q tkdks Augha cky ;kSou tjkiu gS tkdks AAftls ukfga gksrh voLFkk gw pkjks Augha dqN dgkrk tks o.kZgq esa pkjks AA lHkh ds0AA10AAdHkh ukfga vkrk u tkrk gS tksbZ A dHkh ukfga oDrk u Jksrk gS tksbZ AAdHkh tks vdÙkkZ u dÙkkZ dgkrk Afcuk ftlds dqN Hkh u gksrk cq>krk AA lHkh ds0AA11AAdHkh uk vxq.k ok lxq.k gh gS tksbZ A ugha lr~ vlr~ eR;Z vejgq uk tksbZ AA vNknu djugkj v# uk vNkfnr Au Hkksxh u ;ksxh ugha fgr u vufgr AA lHkh ds0AA12AAf=kiqVh fdlh esa u vkoS dHkh Hkh A vkS lkis{k Hkk"kk u ikoS dHkh Hkh AAvksadkj 'kCnczã gw dks tks ij gS Agr v# vukgr ldy 'kCn ij gS AA lHkh ds0AA13AAtks Vs<+ksa esa jgdj Hkh Vs<+k u gksrk A tks lh/ksa esa jgdj Hkh lh/k u gksrk AAtks ftUnksa esa jgdj u ftUnk dgkrk Atks eqnks± esa jgdj u eqnkZ dgkrkAA lHkh ds0AA14AAHkjks O;kse ls ?kV fiQjS O;kse esa tl A Hkjks loZ rklksa fiQjS rkfg esa rl AA

ugha vkfn volku ufga eè; tkdks Augha BkSj dksÅ j[kS iw.kZ okdks AA lHkh ds0AA15AAgSa ?kV eB iVkdk'k dgrs cgqr&lk Au VwVS jgS ,d gh rks vdk'kk AAgS rl gh vfer pj vpj gw dks vkre AdgSa cgq u VwVS u gksoS lks cgq de AA lHkh ds0AA16AAu Fkk dky tc Fkk ojreku tksbZ Augha dky ,slks jgsxk u vksbZ AAfeVSxk vol dky og uk feVSxk AgS lrxq# tks ik;k ogh ;g cq>sxk AA lHkh ds0AA17AAljo Js"B ru/j dh Hkh cqf/ u xgrh Atks ,slks vxe lUrok.kh ;s dgrh AAdjS iwjk o.kZu frls ^es ¡gh ¡* dSls AgS dadM+&of.kd dgS ef.k&xq.k dks tSls AA lHkh ds0AA18AA

(43){ks=k {kj v{kj ds ikj esa] ijekykSfdd tsg Aes¡gh¡ vUrj o`fÙk dfjds] Hktgq fuf'k fnu rsg AA1AA;qx nf"V dh ,d rh{.k uksd ls] phfj rstl foUnq Alquks vUnj ukn gh] y[kks lw;Z rkjs bUnq AA2AAfogax ehuh pky pfy T;ksa] lfjr lksa lfjr lekfga AR;ksa ukn lksa uknksa esa pfy] izHkq ikl HkDru tkfga AA3AAlarksa dk es ¡gh ¡ ekxZ ;g] ^es ¡gh ¡* lquks ns dku A;fg ijk HkfDr izfl¼ ekxZfga] /k# fg; /fj è;ku AA4AA

(44)vfjy

lUrers dh ckr] dg¡w lk/d fgr ykxh Adg¡w vfjy in tksfM+] tkfu dfjgSa cM+Hkkxh AA

Page 20: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh39 40

ckrsa gSa vueksy] eksy ufga ,d&,d dh Avjs gk¡ js ^es ¡gh ¡*] dg¡w tks pkg¡w dgu]

lUr in flj fut Vsdh AA1AAlr~tu lsou djr] fuR; lRlaxfr djuk A opu vfe; ns è;ku] Jo.k dfj fpr esa /juk AAeuu djr ufga cks/ gksb] rks iqfu le>htS Avjs gk¡ js ^es ¡gh ¡* lef> cks/ tks gksb]

jgfu rk le dfj yhtS AA2AAdfj lRlax xq# [kkst dfj;] pqfu;s xq# lPpk Afcuq ln~xq# dk Kku&iaFk] lc dPpfga dPpk AAdq.Mfy;k esa dg¡w] lks ln~xq# dj ifgpkuk A vjs gk¡ js ^es ¡gh ¡*] tkSa izHkq n;k lksa feySa]

lsfo;s rft vfHkekukAA3AAdq.Mfy;k

eqDrh ekjx tkurs] lk/u djrs fuÙk AAlk/u djrs fuÙk] lÙk fpr tx esa jgrs Afnu&fnu vf/d fojkx] izse lRlax lksa djrs AAn`<+ Kku leq>k; cks/ ns] dqcqf/ dks gjrs Ala'k; nwj cgk;] lUrer fLFkj djrs AA^es ¡gh ¡* ;s xq.k /j tksbZ] xq# lksbZ lr~fpÙk AeqDrh ekjx tkurs] lk/u djrs fuÙk AA

vfjylR; lksgkrk opu dfg;] pksjh rft nhtS Arft; u'kk O;fHkpkj rFkk fgalk ufga dhtS AA

fueZy eu lksa è;ku dfj;] xq# er vuqlkjk Avjs gk¡ js es ¡gh ¡* dg¡w lks xq#er è;ku]

lquks ns fpÙk lEgkjk AA4AA/j xj eLrd lh/] lkf/ vklu vklhuk AcSfB ds p[kq eq[k ewfu] b"V ekul ti è;kuk AAçse use lksa djr&djr] eu 'kq¼ gks A vjs gk¡ js ^es ¡gh ¡* vc vkxs dks dg¡w]

lquks ns fpÙk lksa AA5AAtg¡&tg¡ eu Hkfx tk;] rkfg rg¡&rg¡ ls rR{k.k AiQsfj iQsfj ys vkb] yxkb; è;s; esa vkiu AA,slfg dfj izfrgkj] /kj.kk /kj.k dfjds Avjs gk¡ js ^es ¡gh ¡* vkSjks vkxs cf<+;]

pf<+; /j /kjk /fjds AA6AA/j /j /j dh /kj] lkj vfr psruk A/j /j /j dk [ksy] tru dfj ns[kuk AA/j esa lq"eu ?kkV] n`f"V Bgjkb ds Avjs gk¡ js ^es ¡gh ¡* ;fg ?kkVs pf<+ tko]

/jk/j /kb ds AA7AArtks fi.M pf<+ tko] czãk.Mfga ohj gks Aisyks

lq"eu n`f"V] flLr T;ksa rhj gks AA

fcUnq ukn vxqvkb] rqefga ys tk;saxs Avjs gk¡ js ^es ¡gh ¡* T;ksfr e.My lg ukn]

dh lSj fn[kk;saxs AA 8 AAT;ksfr e.My dh lSj] >dk>d >k¡fd;s Afry f<x tqxuw tksfr] VdkVd rkfd;s AA

Page 21: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh41 42

gksr fcTtq mft;kj] utj fFkj uk jgS Avjs gk¡ js es ¡gh ¡* lqjr dk¡irh jgS]

T;ksfr n`<+ D;ksa xgS AA9AAn`f"V ;ksx vH;kl vfrfg] djrfg djr Ad¡iuh lgtfg NqVS] izkS<+ gksoS lqjr AAfry njoktk VqVS] utj ds tksj ls Avjs gk ¡ js ^es ¡gh ¡* yxs VdVdh [kwc]

tksj cjtksj ls AA10AArhuksa cUn yxkb] nsf[k lqfu /fj èofu /kjk Apfy; 'kCn esa f[kapr] ctr tks fofo/ izdkjk AAf>axqj dh >udkj] Hk¡oj xq×tkj

gks A

vjs gk¡ js es ¡gh ¡* ?k.V 'k… 'kgukb]vkfn èofu /kj gks AA11AA

rkjk lg èofu /kj] Vse nhid cjs A[kqys vtc vkdk'k] vtc pk¡nuh Hkjs AAiwj vpjth pUn] lfgr èofu dl yxs Avj s gk ¡ j s ^es ¡gh ¡ * tku S lk sb Z /hj]

ohj lk/u ixs AA12AAlk/u esa ifx tkb] vfrfg xEHkhj gks A;k ru lqf/ ufga jgs] /hj oj ohj

lks AA

lk¡> Hkksj fnu jSu] dNw tkuS ugha Avjs gk ¡ j s ^es ¡gh ¡ * ckgj tM+or~

jg S]

ekfga psru lgh AA13AAtk lEeq[k ;k lwÕ;Z] vfer vU/kj gS A ,slks lwÕ;Z egku] pUn gn ikj gS AA

gksr ukn vfr ?kksj] 'kksj dks dks dgS A vjs gk¡ js ^es ¡gh ¡* egk uxkM+k ctS]

?kugq xjtr jgS AA14AAvkxs 'kwU; lekf/] ukn gh ukn dh A ygS lUr dk nkl] tkfg lqf/ vkfn dh AA ehBh e qjyh l qu S ] l qjr ds dku l s Avjs gk¡ js ^es ¡gh ¡* cM+k dkSrqgy gksb]

èofuu ds è;ku ls AA15AAln~xq# Hksnh feyS] lSu èofu è;ku crkoS Avuqie cnys ukfga] 'kCn lks lkj dgkoS AAlksgw èofu gks yhu] vèofu esa tk; ds A vjs gk¡ js es ¡gh ¡* vèofu v'kCn vuke]

lUr dgSa xk; ds AA16AAlkj 'kCn èofu lax] lqjr gks vdg

esa yhuh A

vèofu v'kCn vuke] ije in xfr dh Hkhuh AA}Sr }U} lksa jfgr] lks izHkq in ikbds Avjs gk¡ js ^es ¡gh ¡* lqjr u ykSVb]

cgqfj u tUeb vkbds AA17AA(45)eaxy

ik¡p ukScr fcjrUr dgkSa lqfu yhft;s AHksnh HkDr fopkfj lqjr jr dhft;s AA1AA

LFkwy lw{e lfU/ foUnq ij ijFke cktbZ Anqlj dkj.k lw{e lfU/ ij ukScr xktbZ AA2AA

tM+ izÑfr v# foÑfr lfU/ tksb tkfu;s Aegkdkj.k v# dkj.k lfU/ lksb ekfu;s AA3AA

Page 22: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh43 44

frlfj ukScr ;fg lfU/ ij lc Nu cktrh Aegkdkj.k dSoY; dh lfU/ fojktrh AA4AA

'kq¼ psru tM+ izÑfr lfU/ ;fg gS lgh A;g¡ dh /qfu dks pkSfFk ukScr ge xqfu dgh AA5AA

fueZy psru dsUæ vkSj Åij vgS Aijk izÑfr dj dsUæ lksb vl cqf/ dgS AA6AA

vR;Ur vpjt vuqie ;g¡ ls cktrh Aiape ukScr ^es ¡gh ¡* lal`fr fcljkorh AA7AA

(46)l`f"V ds ik¡p gSa dsUæu lTtu tkfu;s A

lc ls gksrs ukn gSa ukScr ekfu;s AA1AA;fg fof/ ukScr ik¡p ctS lc jkx esa A

ij[kfga gj"kfga /lfga tks vUrj Hkkx esa AA2AAvijk ijk }S izÑfr nqgqu dsUæ nks vgSa A

dkj.k lw{e LFkwy ds dsUæu rhu gSa AA3AAfueZy psru ijk dfg; dsoy lksbZ A

egkdkj.k vO;Dr tM+kRed izÑfr tksbZ AA4AAfoÑfr izFke tks :i rkfg dkj.k dgSa A

^es ¡gh ¡* ijf[k rw ys; viu ?kV gh egaS AA5AA(47)

mins'k (pkSikbZ)lqfu;s ldy txr ds oklh A

;g tx u'oj ldy fouk'kh AA1AA ;g tx /we /ke js HkkbZ A

;g tx tkuks Nyh egkbZ AA2AA lcfga dgk ;fg vxekikbZ A

rqe idM+k ;fg tkfu lgkbZ AA3AA

ex r".kk ty le lq[k ;kdh Arqe ex yypgq nsf[k ,dkdh AA4AA

;krs Hko nq[k lggq egkbZ Afcu lrxq# dgks dkSu lgkbZ AA5AA

;fg ljkb eg¡ fut ufga dksbZ Alqr firq ekrq ukfj fdu gksbZ AA6AA

HkkbZ cU/q dqVqe ifjokjk Ajktk jS;r ldy ilkjk AA7AA

lkrks LoxZgq dsj fuoklh AfnO; nso lc vfer foyklh AA8AA

dksb u fLFkj lcfga cVksgh AlR; 'kkfUr ,d fLFkj oksgh AA9AA

'kkfUr Lo:i losZ'oj tkuks A'kCnkrhr dfg lUr c[kkuks AA10AA

{kj v{kj ds ikj gSa ;sgh Alxq.k vxq.k ij ldy lusgh AA11AA

vy[k vxe v# uke vukek AvfuokZP; lc ij lq[k/kek AA12AA

;s lc eu ij xq.k buds gh AiM+s egk nq[k la'k; tsgh AA13AA

;fg rqEgjk fut izHkq js HkkbZ Atgk¡ rgk¡ ro lnk lgkbZ AA14AA

bUg dh HkfDr djks eu ykbZ AHkfDr Hksn lrxq# ls ikbZ AA15AA

Page 23: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh45 46

lrxq# bUg esa vUrj ukgha Avl izrhr /fj jgq xq# ikgha AA16AA

xq# lsok xq# iwtk djuk AvuV cuV dNq eu ufga /juk AA17AA

vuklDr tx esa jgks HkkbZ Aneu djks bfUæu nq[knkbZ AA18AA

dke Øks/ en eksg dks R;kxks Ar".kk rft xq#&HkfDr esa ykxks AA19AA

eu dj ldy diV vfHkekuk Ajkx }s"k voxq.k fof/ ukuk AA20AA

jl&jl rtks rcfga dY;k.kk A/fj xq# er rft eu&er [kkuk AA21AA

ij&f=k; >wB u'kk v# fgalk Apksjh ysdj ik¡p xfjalk AA22AA

rtks ldy ;g rqEgjks ?kkrh AHko&cU/u dj tcj la?kkrh AA23AA

nk# xk¡tk Hkk¡x viQhek ArkM+h p.Mw end dksdhuk AA24AA

lfgr rEckdw u'kk gSa ftrus Artu ;ksX; rt Mkjks frrus AA25AA

ekal eNfy;k Hkkstu R;kxks Alrxq.k [kku iku esa ikxks AA26AA

[kku iku dks izFke lEgkjks Arc jl&jl lc voxq.k ekjks AA27AA

fur lrlaxfr djks cukbZ AvUrj ckgj }S fof/ HkkbZ AA28AA

/eZ dFkk ckgj lRlaxk AvUrj lRlax è;ku vHkaxk AA29AA

uSuu e¡wfn è;ku dks lk/u Adjks gksb n`<+ cSfB lq[kklu AA30AA

ekul uke tki xq# dsjk Aekul :i è;ku mfUg dsjk AA31AA

;fg voyEc è;ku dNq gksbZ Aiqu% n`f"V cy dhtS lksbZ AA32AA

lq[keu fcUnq dks /jks nf"V ls Alqjr NqM+kvks fi.M lf"V ls AA33AA

/j dj fcUnq lquks vugn èofu Afofo/ Hkk¡fr dh gksrh iqfu iqfu AA34AA

èofu lqfu p<+rh lwjfr tkbZ AvUrj iV VwVS nq[knkbZ AA35AA

NkfM+ fi.M re ns'k egkbZ AT;ksfr ns'k czãk.M esa tkbZ AA36AA

èofu /fj ;kgw ikj p<+kbZ Alqjr djS vc lquS v?kkbZ AA37AA

jke uke /qu lr/qu lkjk Alkj 'kCn tsfg lUr iqdkjk AA38AA

lks èofu fuxqZ.k fueZy psru Alqjr xgks rft pyks vpsru AA39AA

;gq èofu yhu vèofu esa gksbZ AfuxqZ.k in ds vkxs lksbZ AA40AA

e.My 'kCn dsj NqfV tkbZ Av/qu v'kCn esa tkb lekbZ AA41AA

Page 24: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh47 48

v/qu v'kCn losZ'oj dfg;s A'kkfUr Lo:i ;kfg dks yfg;s AA42AA

vl xfr gks; lks lUr dgkoS AthoUeqDr lks txfga psrkoS AA43AA

lUrerk dj Hksn js HkkbZ Axkb xkb nhUgk leq>kbZ AA44AA

tks tkuS lks djS vH;klk Alr fpr dfj djS tx esa oklk AA45AA

fojfr iUFk eg¡ c<+s lnkbZ AlRlax lksa djS izhfr egkbZ AA46AA

rksfg cks/s n`<+ Kku crkbZ Alc la'k; ro nsb NksM+kbZ AA47AA

rkdks ekuks xq: lizhrh Alsoks rkfg lar dh uhrh AA48AA

xq# ls diV dNw ufga jk[kks Amuds izse vfe; dks pk[kks AA49AA

ehBh cksy cksfy;ks muls Avgadkj ls lc dNq fculs AA50AA

lks muls dHkq¡ dfj;ks ukgha Aufga rks jfggkS Hko gh ekgha AA51AA

(48)

pSrv/j Mxj dks ln~xq# Hksn crkoS AA1AA

dTty dsUæ lwbZ vxz nj gksbZ]n`f"V jFk pf<+ Ïqfr /koS AA2AA

izdk'k e.My rft 'kCn lekoS]vpy vej ?kj ikoS AA 3 AA

^es ¡gh ¡* nkl vkl ln~xq# dh]gjne 'kh'k uokoS AA 4 AA

(49)vkgks HkkbZ gksÅ xq# vkfJr gks] fcuk xq# va/dkj]lw>, u dNq lkj] gksÅ xq# vkfJr gks AA1AAvkgks HkkbZ xq# lsoh Hksn ysgq gks] LFkwy n'; fi.M rksj]Hkjk va/dkj ?kksj] fry iSlh ikj gksm gks AA2AA vkgks HkkbZ czã tksfr ikj d# gks] dey lgl ny]tksfr djs >yey] f=kdqVh esa lwÕ;Z mxs gks AA3AAvkgks HkkbZ tksfr NkM+h xgq 'kCn gks] xghys vuwi /qUu]Viq lqUu egklqUu] Hk¡oj xqiQkgq Viq gks AA4AAvkgks HkkbZ 'kCn esa lqjr esyh gks] czãk.Mfga ikj gksm]lR; esa lek; jgq] Hko u ijm iqfu gks AA5AAvkgks HkkbZ xq# Hksn xqIr ;gh gks] xq# lsoS tu tksbZ]lriFk ikoS lksbZ] ^es ¡gh ¡* u nkslj ygs gks AA6AA

(50)'kCn

xq# ds 'kj.k xgq] /u /u xq# dgq] lq[keu lqjr lekb]frlj fry gsjgq js dh AA dh vkgks lUrks gks AA Vsd AAfcUnq pefd vkoS] i¡p jax Åfx vkoS]fctyh NVd vfr rst] lgÏny iSBgq js dh AA1AA dh0AAnhid cjr tksr] txex rkjs gksr]pk¡nuh iwju pUn y[kr] th tqM+kobZ js dh AA2AA dh0AA

Page 25: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh49 50

lqjr f=kdqVh p<+s] lw;Z czã ns[kh vM+s]cM+ gh vtc czãyksd] rft;s n'kek }kfj;ks js dh AA3AA dh0AA'kCn /¡fl;s lwrZ] rtr vur uR;]feVr ldy nq[k }U}] fefy;s lrukfe;ks js dh AA4AA dh0AAHksn vly lkj] ije ljy vkj]ckck nsoh lkgc izdkfl;s] tho mckjr js dh AA5AA dh0AA^es ¡gh ¡* ;qxy dj] tksM+h uor lj]/u xq# ije n;ky] dgy Hky Hksfn;ks js dh AA6AA dh0AA

(51)eaxy

[kkstks iUFkh iUFk rsjs ?kV Hkhrjs Arw v# rsjks iho Hkh ?kV gh vUrjs AA1AArw ;k=kh fio ?kj dks pyu tks pkggw Arks ?kVfg esa jkg fugk# foyEc u ykcgw AA2AAfrfej izdk'k oks 'kCn fu'kCn dh dksBjh Apkjks dksBfj;k vgb vUrj ?kV dksV jh AA3AArw mrfj ij~;ks re ekfga iho fu%'kCn esa A;kfg rs ifM+ x;ks nwj pyks fu%'kCn esa AA4AAiho gSa lc gh Bkb± ij[k vkoSa ugha AtkSa fu%'kCn xe gksb ij[k ikoks lgh AA5AAvU/ dksBfj;k ekfga lq[keuk gsjgw Arhlj fry rgk¡ ikb ds iUFk fucsjgw AA6AAtksfr dksBfj dks }kj dsokM+ bg [kksfyds Ajfe pyq tksfr ds ek¡fga xq# xqu cksfyds AA7AA;g¡ ls /qu dh rkj idfM+ 'kCn dksBjh Alqjr iSfB dS nkgq xq.ku dh eksVjh AA8AA

fuj'kCnh /qu ikb fu'kCn esa xfe djks Argok¡ iho dks ikfo lxq.kkxq.k ifjgjks AA9AAnsfo lkgc dh f'k{kk eaxy ,g gS AbUg in ^es ¡gh ¡* ds vfiZr /u eu nsg gS AA10AA

(52)[kkstks iaFkh iaFk rsjs ?kV Hkhrjs Arw v# rsjks iho Hkh ?kV gh vUrjs AA1AAfim O;kid loZ=k ij[k vkoS ugha A xq#eq[k ?kV gh ekfga ij[k ikoS lgh AA2AArw ;k=kh iho ?kj dks pyu tks pkggw A rks ?kV gh esa iUFk fugk# foyEc u ykcgw AA3AAre izdk'k v# 'kCn fu%'kCn dh dksBjh A pkjks dksBfj;k vgb vUnj ?kV dksV jh AA4AArw mrfj ij~;ks re ekfga iho fu%'kCn esa A;fg rsa ifj x;ks nwj pyks fu%'kCn esa AA5AAu;u d¡oy re ek¡> ls iaFkfga /kfj;s A lqfu /qfu tksfr fugkfj ds iUFk fl/kfj;s AA6AAik¡pks ukScr ctr f[kapr pf<+ tkb;s A;fg rs fHkUu mik; u fny fcp ykb;s AA7AAlUru dj HkfDr&Hksn vUrj iFk pkfy;s A^es ¡gh ¡* es ¡gh ¡ /qfu /kfj lks iUFk i/kfj;s AA8AA

(53);ksx ân; dsUæ fcUnq esa ;qx n`f"V;ksa dks tksfM+dj Aeu ekulksa dks eksfM+ lc vk'kk fujk'kk NksfM+dj AA1AAczã T;ksfr czã èofu /kj /fj vkoj.k lkjs rksfM+dj Alwjr pyk izHkq feyu dks fo"k;ksa ls eq[k dks eksfM+dj AA2AA

Page 26: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh51 52

>wB pksjh u'kk fgalk vkSj tkjh NksfM+dj A xq#&è;ku v# lRlax&lsou esa Loefr dks tksfM+dj AA3AAthou fcrkvks LokoyEch Hkje Hkk¡M+s iQksfM+dj A lUrksa dh vkKk gSa ;s ^es ¡gh ¡* ekFk /j Ny NksfM+dj AA4AA

(54)fut ru esa [kkst lTtu] ckgj u [kkstuk Avius gh ?kV esa gfj gSa] vius esa [kkstuk AA1AAnksm uSu utj tksfM+ ds] ,d uksd cuk ds AvUrj esa ns[k lqu&lqu] vUrj esa [kkstuk AA2AAfry }kj rd ds lh/s] lqjr dks [kSap yk A vugn /quksa dks lqu&lqu] p<+&p<+ ds [kkstuk AA3AActrh gSa ik¡p ukScrsa] lqfu ,d&,d dks Aizfr ,d iS pf<+ tk; ds] fut ukg [kkstuk AA4AAiape ctS /qj ?kj ls] tgk¡ vki fojktSa A xq# dh Ñik ls ^es ¡gh ¡*] rg¡ ig¡qfp [kkstuk AA5AA

(55)?kV iV frgw ds ikj esa lkb± clS fg; vUrjs AtkSa feyu dks pkgrk pViV ls dj lax lUr js AA1AA[kViV lHkh en eku dks rt ys xq# ds eUrjs Aiwjs xq: dk eUr ;fg >ViV fuj[k vfHkvUrjs AA2AAcUn dj iydksa dks oks dj eu dh NViV vUr js Aeè; lq[keu fcUnq >yds y[k ys og¡ ls iUFk js AA3AA?kV iV frgw ds ikj tkus dk vly ;fg iUFk js AAek;k dh yViV lc NqVs ;fg jkg ls dgSa lUr js AA4AAfFkj gksds py ;fg jkg ij re tksr rViV vUr js Adjds /qu iV NV fiyks ;k Vids ikoks dUr js AA5AA

nsfo lkgc dh fgnk;r eku ys xq.koUr js A^es ¡gh ¡* dgS lq[k 'kkfUr fefygSa Hko dk gksbgSa var js AA6AA

(56)pSr

?kV fcp vtc rek'kk AA Vsd AAv/j Hkwfe ij lqjr tek ds ns[kks vtc izdk'kk AA1AAy[krfga cus uk dfg lqfu feys d# fut ?kV dh ryk'kk AA2AA?kVfg esa ljxq.k ?kVgh esa fujxq.k ?kV gh esa lr in oklk AA3AAufga ijrhr rks xq# gfj lsoks vkik vjfi cuks nklk AA4AAtkfgj tgwj lrxq# nsfo lkgc Hksn crko;¡ [kklk AA5AA^es ¡gh ¡*dgr lquks tks 'kj.k xgSa ygSa fut ?kV ds foyklk AA6AA

(57)?kV chp vtc rek'kk] gs lk/ks] ?kV chp vtc rek'kk AA?kV dh dkyh ?kVk esa fLFkj] rfM+r tfM+r ijdk'kk] gs lk/ks AA?kV esa ?kV rk ekgh¡ ?kV gS] rsgq ?kV esa ?kV iklk] gs lk/ks AAlxq.k tM+ {kj ?kV pkfj pkSFk esa] psru vxq.k ru [kklk] gs lk/ks AA^es ¡gh ¡* 'kCn vukgr lg izHkq] ?kV&?kV O;kid iklk] gs lk/ks AA

(58)izFkefga /kjks xq# dks è;ku A

gks Ïqfr fueZy gks fcUnq Kku AA1AAnksm uSuk fcp lUeq[k ns[k A

bd fcUnq feyS n`f"V nksm js[k AA2AAlq[keu >ydS fry rkjk A

fuj[k lqjr n'keh }kjk AA3AAtksfr e.My esa vpjt tksr A

'kCn e.My vugn 'kCn gksr AA4AA

Page 27: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh53 54

vugn esa /qu lr ykS yk; AHko ty rfjcks ;gh mik; AA5AA

^es ¡gh ¡* ;qfDr ljy lk¡ph AygS tks xq# lsok jk¡ph AA6AA

(59)lq[keu >y >y fcUnq >ydS A

y[k ys HkS;k cUn iyds AA1AArhlj fry esa n`f"V /js A

fi.M R;kfx czãk.M pys AA2AA[kqys vkdk'k Hkjs rkjk A

nhi Vse gjs v¡f/;kjk AA3AAvuqie pk¡nfu tksfr cjs A

r#.k lw;Z fno tksfr djs AA4AAvugr vugn /qu ehBh A

lqjr xgs dfj fno nhBh AA5AA/fj vl 'kCn lqjr Mksjh A

lqjr pyks ?kj lr dks jh AA6AA^es ¡gh ¡* Hksn dgk ;g lkj A

xq# lsoh ikos fuj/kj AA7AA(60)

v/% ÅèoZ v# nk;sa ck;sa] fiPNq ik¡pks R;kfx A "k"V chpks fcp ,d fu'kku] n`f"V dh ykfx AA1AAmfnr rstl~ foUnq esa] fify pyks pky fogax A rgk¡ vugn ukn /fj] pf<+ pyks ehuh <ax AA2AA

fogax ehuh ekxZ nksm ls] pyks gs eu ehr A eu gks muequ pf<+ lqjr lqu] mBr èofu mn~xhFk AA3AALiQksVvks3e~ mn~xhFk lr èofu] iz.ko ukn v[k.M Al`f"V dh èofu vkoj.k esa] xqIr xaqt izp.M AA4AAukn ls uknksa esa pfy /#] iz.ko lr èofu lkj A ,d vks3e~ lruke èofu /fj] ^es ¡gh ¡* gks Hko ikj AA5AA

(61)[kkst djks vUrj mft;kjh]

n`f"Voku dksb ns[kk gS AA Vsd AAxq# Hksnh dk pj.k lso dj]

Hksn HkDr ik ysrk gS Afuf'kfnu lqjr v/j ij dj dj]

va/dkj iQV tkrk gS AA1AAihyh uhyh yky liQsnh]

L;kgh lUeq[k vkrk gS ANV&NV NV&NV fctyh NVdS]

Hkksj dk rkj fn[kkrk gS AA2AApUnk mxr mn; gks jfogw]

/wj 'kCn fey tkrk gS Axq# lrxq# ds pj.k v/huu]

vxe Hksn ;g ikrk gS AA3AAfofo/ Hkk¡fr ds deZ txr esa]

thou ?ksfj iQ¡lkrk gS Ackck nsfo dgSa dg ^es ¡gh ¡*]

lrxq# xq# gh cpkrk gS AA4AA

Page 28: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh55 56

(62)lq[kefu;k¡ esa eksjh utj ykxh AA1AA

vxy cxy dg¡q n`f"V u MksyS]lUeq[k fcUnq idM+ ykxh AA2AA

czã tksfr [kqfy xbZ vUrj esa]fufl v¡f/;kjh gnl Hkkxh AA3AA

fnO; tksfr dks lwj izxV Hkk]lwjr lkj 'kcn ykxh AA4AA

ckck nsoh dgSa ^es ¡gh ¡* lksa],slfg dj fulfnu tkxh AA5AA

(63)lq"efu;k¡ esa utfj;k fFkj gksb] fcUnq y[kh fry dh AAVsdAA>d&>d tksrh txex gksrh] pded&pded&lh Aeksrh ghjk /zqo&lk rkjk] fo|qr gw pedh AA1AAcjs tksfr èofu gksfr vukgr] ;U=k rky fcu gh Ay[kr lqur Ïqr pyr usg Hkfj] ukg&jkg fFkjdh AA2AAeehZ lTtu lR; HkDr lksa] vUrj ex ,gh A pyr&pyr èofu lkj xgs ys] esfV tjfu th dh AA3AAlkj 'kCn gh ukg feykoS] vkSj ugha dksbZ A^es ¡gh ¡* dgh tks lUru Hkk"kh] ckr ugha fut dh AA4AA

(64)lq[keu ds >huk uky ls ve`r dh /kjk cfg jgh A ehu lwjr /kj /j HkkBk ls lhjk pf<+ jgh AA1AAxq#&ea=k ti xq#&è;ku dj xq#&lso dj vfr izhfr dj Axq# dh vkKk eku I;kjs dj lnk xq# dh dgh AA2AA

ml uky dk >huk nqvkjk xq# rq>s nsaxs crk A nksm uSu uklk eè; lUeq[k lwbZ vxz nj ys ygh AA3AAre iQVs tksrh Hkjs vkdk'k dk rw lSj dj A 'kCn vugr lkj esa fey yg ys lrin dks lgh AA4AAnq[k nnZ Hko ds lc feVSa lrxq# pj.k fur lsb;s A xq#&HkfDr fcu dNq uk cus ^es ¡gh ¡* ldy lUru dgh AA5AA

(65)xax tequ tqx /kj e/fg ljLofr cgh AiQqVy euq"kok ds Hkkx xq# xe ukfga ygh AA1AAlrxq# lUr dchj ukud xq# vkfn dgh Atksb czãk.M lksb fi.M vUrj dNq vgb ugha AA2AAfiaxy nfgu xax lw;Z baxy pUn tequ ckb± AljLofr lq"keu chp psru ty/kj ukb± AA3AAlrxq# dks /fj è;ku lgt Ïqfr 'kq¼ djh Alueq[k foUnq fugkfj ljLofr Ugk; pyh AA4AAgksfr txkefx tksfr lglny ihfy pyh Avn~Hkqr f=kdqVh dh tksfr y[kr Ïqfr lqUu jyh AA5AAlqu e¼s /qu lkj lqjr fefy pyfr HkbZ A egk lqU; xqiQk Hk¡oj gksb lryksd xbZ AA6AAvy[k vxEe vuke lks lr in lwrZ jyh Aik,m in fuokZ.k lUru lc dgr vyh AA7AANwVsm nq[k dks ns'k xq# xe ik; dgh Alrxq# nsoh lkgc n;k ^es ¡gh ¡* xkb nbZ AA8AA

(66)xax tequ ljLorh laxe ij lUè;k d# fur HkkbZ AAn`f"V ;qxy dj vaxqy }kn'k ij n`<+ fFkj /# BgjkbZ A

Page 29: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh57 58

izk.k LiUn cUn gksb tkbZ] eugq rtb papykbZ AAv.kqgw ls v.kq:i czã lax] lgtfga lqjfr feykbZ Alq[knkf;uh èofu lgt xk;=kh] gks rg¡ lqugq lekbZ AAèoU;kRed xk;=kh è;kuk] tks tu djb lnkbZ A^es ¡gh ¡* rklq rki lc uklS] eqfDr fn'kk lks tkbZ AA

(67)uksdrs liQsn lUeq[k >yds >yk >yh A'kgjx esa utj fFkj dj rt eu dh papyh AA1AAlUrksa us dgh jkg ;gh 'kkfUr dh vlyh A'kkfUr dks tks pkgrk rt vkSj tks udyh AA2AA;g tkurk dksb jktnk¡ xq# dh 'kj.k tks yh A buds flok u vku tks en eku pyu yh AA3AAvfr nhu gksds ftlus lRlax lqefr yh Avius dks lksbZ es ¡gh ¡* xq# 'kj.k esa dj yh AA4AA

(68);fg fof/ tScS Hko ikj eksj xq# Hksn fn, AAVsdAAn`f"V ;qxy dj ysoS lq[kefu;k¡ gks]

ns[kcS vtc jax :i AA1AAreek ts iQqfV iQqfV ,srs i¡p jaxok gks]

fctyh pefd ,srS rkj AA2AAlqjfr ts pf<+ pf<+ pUn fugkjrS gks]

y[krS lqjt czã :i AA3AAlqUu /¡fl;s Ïqfr 'kCn leSrS gks]

ig¡wfp fefy;s tSrS lÙk AA4AAlUru dsj ;g Hksn fNiy Ny]

ckck d;y ijpkj AA5AA

rksgj Ñik ls ckck vkgks nsoh lkgc]^es ¡gh ¡* tx iQSyh xsy Hksn AA6AA

(69)dtyh

lwjfr njl dju dks tkrh] rdrh rhlfj fry f[kjdh AAVsdAAtksfr fcUnq /zqorkj bUnq yf[k] yky Hkkuq >ydh Actr fofo/ fof/ vugn 'kksjk] ik¡p e.Myksa dh AA1AAlUrers dk lkj Hksn ;g] ckr dgh mudh Ale>k ^es ¡gh ¡* y[kk uewuk] ckr gS lr fgr dh AA2AA

(70)dtyh

HkkbZ ;ksx ân; or dsUæ fcUnq] tks pepe pedS uk AAVsdAAutj tksfM+ rfd /¡lS rkfg esa] /qfu lqfu ikoS uk Alqjr 'kCn dh djS dekbZ] fut ?kj tkoS uk AA1AAfut ?kj esa fut izHkq dks ikoS] vfr gqylkoS uk A^es ¡gh ¡* vl xq# lUr mfDr] ;e&=kkl feVkoS uk AA2AA

(71),su egy iV cUn dS] pyq lq[keu ?kkVh gks AA/qvkAAn`f"V Mksfj fLFkj jgs] re fcpfg esa iQkVh gks A[kqys jkg vleku dh] VwV; Hkze VkVh gks AA1AA T;ksfr e.My /¡fl /k; ds] fuj[kr oSjkVh gks A /qj /qu xfg yfg ije in] cU/u ysgq dkVh gks AA2AAlUru dh ;g jkt jgh] Hks[k HkeZ ls ikVh gks A^es ¡gh ¡* nsoh lkgc n;k] nhUgha Hkze dkVh gks AA3AA

Page 30: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh59 60

(72)vkvks ohjks enZ cuks vc]

tsy rqEgsa rtuk gksxk Aeu&fuxzg ds lej {ks=k esa]

lUeq[k fFkj MVuk gksxk AA1AAxq#&in /j dj è;ku ls 'kwjks]

n`f"V vM+k nks lq"keu esa Aeu dh papyrkbZ ls]

cy dj&djds cpuk gksxk AA2AAoDr ugha gS ,s ohjks vc]

xkfiQy gksdj lksus dk AfcUnq jkg ls fudy cgknqj]

re e.My Viuk gksxk AA3AAnkfefu nedS pUnk pedS]

lw;Z riS tksrh e.My Abl e.My ls vkxs ohjks]

vkSj rqEgsa c<+uk gksxk AA4AA'kCn e.My esa lkj 'kCn èofu]

xq# xe gksdj /j ysuk Atxr&tsy dks blh ;qfDr ls]

lqu ^es ¡gh ¡* rtuk gksxk AA 5 AA(73)

lk¡> Hk;s xq# lqfejks HkkbZ] lqjr v/j BgjkbZ Axq# gks lqjr v/j BgjkbZ AA1AA

lq"keu lqjfr yxkb ds lqfejks] eq[krsa jggq pqikbZ Ackgj ds iV cUn djks gks] vUrj iV [kksyks HkkbZ AA2AA

lwj pUn ?kj ,ds ykoks] lUeq[k n`f"V tekbZ Aczã tksfr dks djks mtsjks] vU/dkj fefV tkbZ AA3AAlw{e lqjr lq"keu gksb 'kCn esa] n`<+ ls /jks BgjkbZ Alkj 'kCn ij[kks fof/ ,gh] Hko cU/u tfj tkbZ AA4AAcqf¼ ijs fpUru ls U;kjk] vxe vuke dgkbZ Ajg ^es ¡gh ¡* xq# lsok yhuk] rc gh gksb jlkbZ AA5AA

(74)dtyh

eu rqe clks rhljks uSuk eg¡ rg¡ ls py nhtks js AAVsdAALFkwy uSu fut /kj n`f"V nksm lUeq[k tksM+ks js AtksfM+ tdfM+ lq"eu esa iSBks xxu mM+htks js AA1AAru lax R;kfx R;kfx mfM+ yhtks /kj /jhtks js A ^es ¡gh ¡* psru tksfr 'kCn dh lks idM+htks js AA2AA

(75)tgk¡ lw{e ukn èofu vkKk vkKkpØ djks Msjk A}kj lw{e lq"eu fry f[kM+dh ihy djks ikjk AA1AAu;u dku nksm tksfM+ NksfM+ dfj eu ekulldyks A Vqd fVdks lkeus izse use dfj v/j Mxj /j yks AA2AAtxex tksfr gksfr èofu vugn xSc dk ct cktk A èofu lqfu lqfu p<+uk lr èofu /juk ^es ¡gh ¡* lj dktk AA3AA

(76)HkSjoh

;ksx ân; oÙk dsUæ fcUnq lq[k flU/q dh f[kM+dh vfr U;kjh ALFkwy /kj f[kUugq ls f[kUugq tsfg gksb dcg¡q u gks ikjh AA1AAeu lg psru /kj lqjr gh dsoy iSB ldS tkesa Atsfg gks xeur NqVr fi.M czãk.M [k.M lqf/ gks tkesa AA2AA

Page 31: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh61 62

vijk ijk ij {kj v{kj ij lxq.k vxq.k ij tkesa gks Apfy ifgpkufr lqjfr ije izHkq HkkS nq[k Vfj pfy tkesa gks AA3AAtkesa iSBr lqfu; vukgr 'kCn dh f[kM+dh ;krs tks Aczã T;ksfr Hkh tkesa >ydr T;ksfr }kj gw ;krs tks AA4AAnf"V tksfM+ ,d uksd cuk tks rkdS ns[ks ;kdks lks A^es ¡gh ¡*vfr es¡gh¡ ys }kjk lrxq# Ñik ik=k gks lks AA5AA

(77)ladhÙkZu

Hktks lÙkuke] lÙkuke] lÙkuke , AA1AAlÙkuke ds vk/kj] ij gh fFkj gS lalkj A

tkuaS lUru fopkj AA Hktks 0AA2AA lÙkuke /kj lkj] lHkh ?kV esa ilkj A

ikoS cs/S vlkj AA Hktks 0AA3AA/qu vugr vikj] ije iq#"k dks vdkj A

lÙkuke lksbZ lkj AA Hktks 0AA4AA lÙkuke ije ukn] lHkh ?kV esa fclekn A

feyS lrxq# ijlkn AA Hktks 0AA5AA(78)

lruke lruke lruke Hkt lruke]Hktks gks lr lruke] iwju dke AA1AA

lkj 'kCn lr 'kCn pqEcd /qu]lksb lruke izek.k] iwju dke AA2AA

vksr izksr lc ?kV&?kV jerk];krs jke vl uke] iwju dke AA3AA

ijk i';Urh eè;ek cS[kjh];s ufga gSa lruke] iwju dke AA4AA

èoU;kRed fu%v{kj lks gS]vvkgr vukgr uke] iwju dke AA5AA

vugn vukgr foey foy{k.k]vkd"kZd lks egku] iwju dke AA6AA

vfr >huk vfr e/qj vuwie]ije eks{k lq[k /ke] iwju dke AA7AA

tks ikoS iwju izHkq ikoS]tUe u /kj; vku] iwju dke AA8AA

vUrj eq[k gksb p<+S czãk.M esa]lksb ikoS lruke] iwju dke AA9AA

xq# lsoh ikoS ;g es ¡gh ¡*]vkSj u dksm ld tku] iwju dke AA10AA

(79)t;&t; jke] t;&t; jke] t;&t; jke] dgq t;&t; jke]

t;fr t;fr t; jke] gks jke jke AA1AAlcesa O;kid lc rsa U;kjk]

lc ?kV ,dfg jke] gks jke jke AA2AAesagnh esa ykyh ?khm nw/ esa]

iQwy esa okl leku] gks jke jke AA3AA:i u jl ufga] ufga xU/ ijlu]

ugha 'kCn ufga uke] gks jke jke AA4AA,d vuhg v:i vukek]

vt vO;Dr lks jke] gks jke jke AA5AAeu cqf¼ bfUæu dks xe ukgha]

vkRe&xE; lks jke] gks jke jke AA6AA

Page 32: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh63 64

fi.M esa xqIr czãk.M esa xqIr lks]vR;Ur foy{k.k jke] gks jke jke AA7AA

fi.M czãk.M ijs izR;{k lks]ljc ijs ij /ke] gks jke jke AA8AA

xq# Hkxrh dfj xq# xqj yfg Hkft]^es ¡gh ¡* ikb;s jke] gks jke jke AA9AA

(80)t; t; jkek t; t; jke dgq jke AA1AA

jke dgq jke dgq jke dgq I;kjs gks]jke dgq jke dgq jkek AA t; t;0AA2AA

f=kdqVh ijs 'kCn&lfjrk ikj esa]izR;{k fojktSa jkek AA t; t;0AA3AA

vO;Dr vxkspj Hko ihM+k gj]}U} }Sr fcu jkek AA t; t;0AA4AA

vfoxr vUr vUr vUrj iV]lqjfr ig¡qfp ygs jkek AA t; t;0AA5AA

lqjfr 'kCn lksa pf<+; vxe ?kj]?kV vUrj iqft jkek AA t; t;0AA6AA

^es ¡gh ¡* nkl n;k lrxq# dh]ikb; in fujokuk AA t; t;0AA7AA

(81)jke uke vej uke Hktks HkkbZ lksbZ A

lksbZ lr /qu lc ?kV&?kV gksbZ AA1AA ijk u i';fUr u] ef/ek u cS[kfj u]

o.kkZRed gr/qu ufga dksbZ AA2AAvugr vukgr ijlkos lr in]

ig¡qfp tgk¡ iqfu] Hko ufga gksbZ AA3AA

xq# Hksn /fj&/fj] fnO; nf"V dfj&dfj]rhu cUn cUndfj] Hktks uke lksbZ AA4AA

^es ¡gh ¡* es ¡gh ¡ /qfu] vUrj vUr lqfu]lqjr jes xq# vkfJr gksbZ AA5AA

(82)lc Hko Hk; Hkatu] v?k xu xatu]

dsoy izHkq dks uke AA1AAre eksg fudUnu] [k.Mu iQUnu]

uk'ku nq[ke; dke AA2AAlr /qu vugr] ?kV ?kV fcu gr]

lkj uke lksb uke AA3AAlks uke fuj{kj] lc okf.ku ij]

ije eks{k lq[k/ke AA4AAlks /qu lr lkjk] lUr iqdkjk]

lksb fueZy lruke AA5AAvfr e/qj lks ok.kh] lUru tkuh]

lqfu Ïqfr yg foJke AA6AAp<+ gksb lq"keu] czãk.M egy eu]

;gha xgks izHkq uke AA7AA/qfu vR;Ur >huk] lr HkDr phuk]

lkj ;gh izHk q uke AA8AA,d jl lc Nu] ctr jgs /qu]

^es ¡gh ¡* Hktks ;gh uke AA9AA(83)

Hktks gks xq# pj.k dey] Hko Hk; Hkze Vkjua AA1AAvfr djky dky O;ky] fo"ke fo"k fuokj.ka AA2AA

Page 33: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh65 66

nhu cU/q izse flU/q] Kku [kM~x /kj.ka AA3AAegk eksg dksg vkfn] nkuo la?kkj.ka AA4AAlosZ'oj :i xq#] Hkxru dks rkj.ka AA5AA^es ¡gh ¡* tiks xq# xq#] xq# xq# eu ekjua AA6AA

(84)Hktq eu lrxq# n;ky] dkVSa te tkyk AA1AAiz.kriky vfr d`iky] izse dks vxkf/ rky]gjr ldy }U} tky] 'ke nekfn 'kkyk AA2AAik¡pks v?k nSR; lky] ik¡p dks djky dky]iap dks"k ngu Toky] izhre fg;ekyk AA3AAVkyu Hko [ksn tky] tkyu Hkze Hksn dky]dkyu dks vfr djky] lejFk xq# n;kyk AA4AA^es ¡gh ¡* dgS gks n;ky] rqegha tu jPNiky] lcds rqe eqdqV eky] eksdks izfrikyk AA5AA

(85)Hktq eu lrxq# n;ky] xq# n;ky I;kjs AA1AAxq# in dks cM+ izrki] HkDru dks gjr rki]vfr djky dky dk¡i] vl izHkko U;kjs AA2AAxq# xq# vfr lq[kn tki] tkid tu gjr rki]xq# gh lq[k :i vki] vfer xq.ku /kjs AA3AAxq# xq# lc tki Hkwi] vuqie lr 'kkfUr :i]miek esa vfr vuwi] nk;d iQy pkjs AA4AAxq# xq# ti xq# n;ky] xq# n;ky xq# n;ky] fu'k fnu xq# xq# n;ky] ^es ¡gh ¡* mj /kjs AA5AA

(86)Hktks gks eu xq# mnkj] Hko vikj rkj.ka AA1AAKkuoku vfr lqtku] izse iw.kZ ân; è;ku]

foxr eku lq[k fu/ku] nkl Hkko /kj.ka AA2AAjgs tgk¡ lrlax fuÙk] lqtu tu lksa usg fgÙk]'kCn rkj /js lkj] izÑfr ikj mrkjua AA3AANu&Nu eu è;ku jÙk] Ïqfr jes /qu jke lr]izse exu tx esa Hkze.k] dfj dfj tu rkj.ka AA4AAiygw ufga vur pSu] lrlax esa fnol jSu]ljc txr lqD[k nSu] HkDrtu m/kjua AA5AAtx esa xq# gh vk/kj] ^es ¡gh ¡* ufga vku lkj]xq# fcuq lc va/dkj] lw;Z pUæ rkjua AA6AA

(87)Hktks Hktks xq# uke gks I;kjs] Hktks Hktks xq# ukek gks AA1AAru /u nkjk liu gS lkjk] vUr u vkoS dkek gks AA2AA?kV esa rsjs ?kksj vU/sjk] lksb Hkje dks tkek gks AA3AAlrxq# in&u[k&fcUnq fujf[k ds] R;kfx pyks re /kek gks AA4AA?kV Hkhrj xq# tksfr vpjth] fujf[k xgks lrukek gks AA5AAlR; uke /qu jke lkj lks] xq# uke iwj.k dkek gks AA6AAijf[k lqjr lksa uke fueZy ;g] ygq ^es ¡gh ¡* foJkek gks AA7AA

(88)Hktq xq# ukek] ygq foJkek]

fcuq xq# Hktu u pSu js AAHktq xq# uke] Hktq xq# uke]

Hktks xq: in iwju dke AAjke vkfn vorkj] nso eqfu lUr vkj]x q#&in Hktr s] vgefr rtrs]

djrs xq#&in è;ku js AA1AA Hktq0AA?kV re dwi esa] tqx&tqx tho Hkzes]ys xq# Hksn] tk re Nsn]

Page 34: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh

(90)Hktks lR;xq# lR;xq# lR;xq# , AA1AA

xq# Kku dks fopkj] eq[k rsa djrs mpkj]gksrk la'k; lagkj AAHktks0AA2AA

lHkh eerk ilkj] Hko ca/u vlkj]xq# ysrs fuokj AAHktks0AA3AA

lHkh bfUæu dks Hkksx] xq# dgrs gSa jksx]djk nsrs fo;ksx AAHktks0AA4AA

bl ru ds ukS }kj] esa iw.kZ va/dkj]Ïqr iQ¡lh gS e¡>kj AAHktks0AA5AA

xq# Hksn nsoSa lkj] [kqyS cUn n'ke }kj]gks czãk.M esa iSlkj AAHktks0AA6AA

NwVS fi.M va/dkj] y[kks tksfr peRdkj];g xq# ls gh midkj AAHktks0AA7AA

xq# lkj 'kCn Hksn] nsb feVrs Hko [ksn]/qu /fj;s tksfr Nsn AAHktks0AA8AA

dfj lr /qu dks è;ku] ygSa lUr lc vuke];gh fueZy fuok Z.k AAHktk s0AA9AA

(91)xq# xq# =kkfg xq# =kkfg xq# dgq gks Aru eu xq# in viZu d# gks AA1AAru eu vkiu nq[kn egku gks Axq# in vjfi vjfi ygq Kku gks AA2AAxq# Kku fnO; Hkku ân; mxkm gks Aeksg re uk'kS eks{k lq[k ikm gks AA3AAloZ {k.k xq# eu tkSa ^es ¡gh ¡* jgS gks Afu'p; fuokZ.k gks; lar lc dgSa gks AA4AA

67 68

xq#&in&u[k fcUnq ns[k js AA2AA Hktq0AA in u[k fcUnq y[k] ,d Vd nf"V j[k]

lks fcUnq fry rkjk] n'ke nqvkjk]txex ef.k xq# tksfr js AA3AA Hktq0AA

lgÏ dey ny] >yey >yey]iw.kZ fo/q xq# :ik] vfrfg vuwik]

yf[k tqM+or fg; uSu js AA4AA Hktq0AAf=kdqVh egy p<+ nqjxe xq# x<+]tgk¡ czã fnokdj :i xq: /j]

djSa ije ijdk'k js AA5AA Hktq0AAlqUu v# egklqUu] Hk¡oj xqiQkgq xqu]rgk¡ lr /qu /kjk] xq# :i lkjk]

/fj Ïqfr feyq lruke js AA6AA Hktq0AAvy[k vxe lr] vuhg vuke vdFk]xq# ewy l:ik] ^es ¡gh ¡* vuwik]

Hkft fefy gks Hko ikj js AA7AA Hktq0AA(89)

Hktks lk/ xq#lk/ xq# lk/ xq# , AA1AAxq# nkrk n;ky] og dkVSa ;etky]

iy esa dj nsa fugky AAHktk s0AA2AAxq# dgrs lr Kku] lquds feVrk vKku]

lq[k gksrk egku AAHktk s0AA3AAxq# Kku lw;Z :i] mudh tksfr vuwi]

mj ds uklSa re dwi AAHktk s0AA4AAxq# [kksySa fry }kj] gks czãk.M esa iSlkj]

yf[k;s tksrh vikj AA Hktks0AA5AAnsb lqjr 'kCn Hksn] feVk nsrs Hko [ksn]

Page 35: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh69 70

(92)Hktks Hktks xq#nso gks HkkbZ] xq: xq: xq#nso th AA VsdAAru eu /u tu viZ.k dfj&dfj] djks djks xq# lso th Afof/ vkS gfj gj ikor ukgha] fcuk xq: izHkq Hkso th AA1AAvfr nqLrj Hko fuf/ ds ekgha] [ksofV;k xq#nso th AHkfDr uko esa ysfga p<+kbZ] ikj djsa Hko [kso th AA2AAlfgr f=knso dksfV rSafrl lqj] djsa lnk xq# lso th Ajke Ñ".kkfn ldy vorkj.k] lsosa rft vgeso th AA3AAnso firj lg iwj.k czã¿# vxe vuke dh lso th Axq# lsok le dksm u lsok] ^es ¡gh ¡* dj xq# lso th AA4AA

(93)=kkfg xq# =kkfg xq# =kkfg xq# dgq gks A

vlkj lalkj l, xq# cy r# gks AA1AAvlkj lalkj e/s nq[k Hkjiwj gks A

xq# Ñik fcu gks; dcgq¡ u nwj gks AA2AAxq# Ñik gks; HkkbZ gks; nq[k uk'k gks A

LFkwy lw{e dkj.k >M+, lc iQk¡l gks AA3AAeu esa fopkj ^es ¡gh ¡* izHkq rsjs lkFk gks A

xq# fcuk dHk¡q ukgha ikm lksb ukFk gks AA4AA(94)

xq# uke xq# uke xq# uke t; xq# uke]t; t; xq# dks uke] iwju dke AA1AA

xq# uke xq# uke xq# uke Hkt xq# uke]Hkft ys xq# dks uke] iwju dke AA2AA

lR; fopkj lqjr lr 'kCn esa]lrxq# dks foJke] iwju dke AA3AA

vxe Kku ijdk'k djSa xq#]ikb; ewy Bsdku] iwju dke AA4AA

lgt lgt Ïqfr v/j p<+u dks]lrxq# dks iQjeku] iwju dke AA5AA

ekul tki è;ku xq# dks gh]n`f"V tksfM+ d# è;ku] iwju dke AA6AA

u;u ukfldk e/ lUeq[k fcUnq]xgq lq"keu /fj è;ku] iwju dke AA7AA

nf"V ;qxy dj /# lksbZ fcUnq esa]>ydr 'osr fu'kku] iwju dke AA8AA

otz dikV [kqyS re VwVS]czã T;ksfr >ydku] iwju dke AA9AA

ehu lqjr 'kCn ty fefy ,dfg]ygrs vfopy /ke] iwju dke AA10AA

vxe Hksn nkrk xq# iwju]^es ¡gh ¡* u xq# le vku] iwju dke AA11AA

(95)xq# /U; gSa xq# /U; gSa xq# /U; nkrk n;ky An;k djSa vkSxqu gjSa nsa Vky Hko tatky AA1AAxq# /U; gSa xq# /U; gSa xq# /U; nkrk n;ky AtUe vusdu dks v¡Vd [kksySa djsa fugky AA2AAxq# /U; gSa xq# /U; gSa xq# /U; nkrk n;ky AKku è;ku cq>k; nsa Ïqfr 'kCn dks lc [;ky AA3AAxq# /U; gSa xq# /U; gSa xq# /U; nkrk n;ky Axq# fcu izHkq feyrs ugha ,slk cM+k etky AA4AAxq# /U; gSa xq# /U; gSa xq# /U; nkrk n;ky AizHkq xqIr gSa xq# izdV gSa gSa ,d gh n;ky AA5AA

Page 36: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh71 72

xq# /U; gSa xq# /U; gSa xq# /U; nkrk n;ky Alxq.k l:ih bZ'k gks lcdks utj fugky AA6AAxq# /U; gSa xq# /U; gSa xq# /U; nkrk n;ky Alc fey dgks tirs jgks th cus jgks [kq'kgky AA7AAxq# /U; gSa xq# /U; gSa xq# /U; nkrk n;ky Agjne jVks dHkq uk g¡Vks rksfg NsM+sxk u dky AA8AA

(96)xq# nhu n;kyk] utj fugkyk] HkDru iwju dke AA1AAHko Hk; nq[k uk'k;] vkRe foykl;] tks js HktS xq# uke AA2AAeerk en ghuk] vugn yhuk] ckl clSa lr /ke AA3AAlc ln~xq.k lkxj] Kku mtkxj] ij fgr jr lc dke AA4AAHkkS fuf/ dfM+gkjk] lal`fr ikjk] Hktu exu çfr ;ke AA5AAlr 'kCn lusgh] tx esa fonsgh ] nku djSa lr uke AA6AAns Kku crkbZ] è;ku cq>kbZ] ^es ¡gh ¡* Hktks xq# uke AA7AA

(97)vfr ikou xq# ea=k eufga eu tki tiks Amidkjh xq# :i dks ekul è;ku Fkiks AA1AAnsoh nso leLr iwj.k czã ije izHkw Axq# esa djSa fuokl dgr gSa lar lHkw AA2AAizHkgw ls xq# vf/d txr fo[;kr vgSa Afcuq xq# izHkq ufga feySa ;nfi ?kV ek¡fg jgSa AA3AAmj ek¡gha izHkq xqIr vU/sjk Nkb jgS Axq# xqj djr izdk'k izHkw dks izR;{k ygS AA4AAgjne izHkq jgSa lax dcgq¡ Hko nq[k u VjS AHko nq[k xq# nsa Vkfj ldy t; t;fr djS AA5AAru eu /u dks vjfi xq:&in lso djks A^es ¡gh ¡* vkKk ikfy nqLrj Hko lq[k ls rjks AA6AA

(98)lrxq: xq#nso xq#] xq# xq# xq# rkj.kaAA1AAxq# xq# xq# fnO; tksfr] txex fg; HkDr gksfrxq# xq# czã vfXu lksfr] iap nwr tkjua AA2AAxq# xq# nl&pkfj neu] xq# xq# v?k /kfj 'keu]xq# xq# le dkfj iou] }Sr ?kufga Vkjua AA3AAxq# xq# xq# fnO; nso] xq# xq: HkfDr Hkso]xq# xq# xq# ije lso] xq# xq# eu ekjua AA4AAxq# xq# xq# dYi&foVi] xq# xq# xq# es ¡gh ¡* tixq# tki tiu lk¡pks ri] ldy dkt lkj.ka AA5AA

(99)pkSikbZ

lllllR; Kku nk;d xq# iwjkA eSa mu pj.ku dks gkSa /wjk AA1AArrrrru v?k eu v?k vks?k ulkou A la'k; 'kksd ldy nq[k nkou AA2AAxqxqxqxqxq# xq.k vfer vfer dks tkuk A la{ksifga lc djr c[kkuk AA3AA#####t Hko uk'ku lrxq# LokehA ckj&ckj in ;qxy uekeh AA4AAeeeeeUn eUnrk ldy fuokjuA dke Øks/ en yksHk l¡?kkju AA5AAgkgkgkgkgkfu ykHk lq[k nq[k ledkjhA g"kZ fo"kkn xq: nsa Vkjh AA6AAjjjjjkkkkktr ldy flju xq# LokehA vxe cks/ nkrk lq[k/keh AA7AAtttttue eju xq# nsfga NksM+kbZA t;fr t;fr t; t; lq[knkbZ AA8AAdhdhdhdhdhjfrveyfoeycqf/ tkdhA /fu/fu lrxq# lhen;k dh AA9AAtttttxrkj.k dkj.k ln~xfr dhA iFk nkrk lr ljy Hkxfr dh AA10AA;;;;;e uh;e lc esa vfr iwjuA lrxq# egkjkt dh t; Hku AA11AA

(100)pkSikbZ

lrxq# lr ijekjFk :ik Avfrfg n;ke; n;k l:ik AA1AA

Page 37: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh73 74

v/e m/kju ve`r [kkuh Aij fgr jr tkdh lr ok.kh AA2AA

lrxq# Kku flU/q vfr fueZy Alsor eu bfUæu gksa fucZy AA3AA

/je /qjU/j lrxq# Lokeh AlR; /je er lar dks gkeh AA4AA

lqjr 'kCn ekjx lq[knkbZ Alrxq# ;fg iFk nsfga crkbZ AA5AA

cU/ eks{k lc nsfga crkbZ AvkRe vukRegq¡ nsfga tukbZ AA6AA

fo"k; Hkksx rsa ysfga NksM+kbZ AHko fuf/ cwM+r ysfga cpkbZ AA7AA

dksm u Ñikoar lrxq# le Ain lsok eg¡ eu iy&iy je AA8AA

nksgk– /U; /U; lrxq# lq[kn] efgek dgh u tk; Atks dNq dgq¡ rqEgjh Ñik] eksrsa dNq u clk; AA

(101)lenu

[kkstr [kkstr lrxq# HksfV xsyk] 'kgj eqjknkckn AAVsdAAegYyk vrkb ls Kku izdk'kyfu vfer vfer ijdk'k A?kksj va/kfj esa tho nqf[kr Ny gksb xsy ldy lukFk AA1AAiwju Hksnh ckck nsoh lkgc uke fofnr tx tkl Aije n;kyq ckck rfudks ijseh ij /u /u dgS ^es ¡gh ¡* nkl AA2AA

(102)lUru er Hksn izpkj fd;k] xq# lkgc ckck nsoh us AAVsdAAFks vU/ cus fiQjrs ckfgj] vUrj&iFk Hksn u Fks tkfgj Agesa cksf/ cq>k; lq>k; fn;k] xq# lkgc ckck nsoh us AA1AA

cUn djk; iyd iV dks] dgs ckgj esa rqe er HkVdks Alh/s lUeq[k lq"keu fcUnq dks] xgok;k ckck nsoh us AA2AAlq"keu ?kj esa èofu /kj ctS] pf<+ 'osr lqjr lks /kj HktS Avugn my>u ;fg ;qfDr rtS] lr èofu dh ;qfDr nbZ xq# us AA3AAxq# dh ;g ;qfDr cM+h es ¡gh ¡¡] ^es ¡gh ¡* ijxV lalkj ugha A;fg <ksy fiVk; lquk; fn;k] xq# lkgc ckck nsoh us AA4AA

(103)tho m¼kj dk }kj iqdkj dgk]

?kV Hkhrj gh lr larksa us AA Vsd AAlal`fr larki ls dk¡i jgs]

Hko HkkSaj Hkzer fto gk¡iQ jgs]frUgsa <k<+l ns leq>k; dgs]

xq# uke lqej lr larkas us AA1AAxq# è;ku /jks eu esa vius]

fry }kj y[kks ru esa vius AÏqfr tksfM+ pyks /qfu /kj.k esa]

;s ;Ru dgs lr larksa us AA2AAi¡p dsUæu iS ik¡pks ctrh]

vugn ukScr tksrh tjrh Adgq¡ dsoy èofu vuqHko djrh]

lwjr ru esa dgs larksa us AA3AAlr lUru dh lr ;qfDr ;gh]

;fg ls Hko ca/u nwj lgh Agksrk ^es ¡gh ¡* 'kadk u jgh]

lr lR; dgk lr larks a us AA4AA

Page 38: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh75 76

(104)lrxq# lrxq# furfg iqdkjr Nhtr iki lewg jgs AAVsdAAlrxq# :i fg;s esa /kjr dke Øks/ en yksHk ngs Avfe; :i xfg eu lq[k ikor lqjfr 'kSy czãk.M ygs AA1AAlrxq# pj.k Mksfj n<+ lc ?kV fi.M czãk.M ls ikj djs Atks idM+s Hko ikj mrfj x;s es ¡gh ¡* lrxq# pj.k /js AA2AA

(105)lrxq# pj.k Vgy fur dfj;s uj ru ds iQy ,fg gs A;qx&;qx tx esa lksor chrs lrxq# fngy txk; gs AA1AAvk¡/fj vk¡f[k lq>r jgs ukgha Fks iM+s vU/ vpsr gs Adfj fdjik xq# Hksn crk, n`f"V [kqfy feVy vpsr gs AA2AAHkk ijdk'k feVy v¡f/;kjh lqD[k Hk,y cgqrsj gs Axq# fdjik dh dher ukgha feVy pkSjklh isQj gs AA3AA/u /u /U; ckck nsoh lkgc lrxq# cUnh Nksj gs Arqe le Hksfn u ukfga n;kyw ^es ¡gh ¡* dgr dj tksfj gs AA4AA

(106)xq# lrxq# le fgr ufga dksÅ fu'kfnu dfj;s lso gs Aru&eu vkre j{kd gSa xq# xq#fgd uke ,d yso gs AA1AAekrgq rssa cf<+ Nksg djSa fur firg¡q rsa vf/d Hkykb gs Adqy ekfydgq5 rsa cf<+ Ñik /kjas xq# le ukfga lgkb gs AA2AAru&eu vkre in ij okfj;s xq# fgr iVrj ukfga gs Afu'k fnu pj.k 'kj.k esa jfg;s vkSj u vku mikb gs AA3AAtkSa xq# fdjik rfugq¡ fopkjSa feV; dYiuk lksx gs Axq# le nkrk lkfgc ukgha xq# xq# tfi;s yksx gs AA4AAxq# rft vkSj u fpÙk clkb;s xq# xq# xq# xq# fuÙk gs Atir jfg; ^es ¡gh ¡* dj tksM+h xq# pj.ku /fj fpÙk gs AA5AA

(107)pyq pyq pyw HkkbZ] /# xq# in /kbZ]gksm HkkbZ n`<+ vuqjkxh] Hkze R;kxh gks HkkbZ AA1AAru&lq[k eu&lq[k] bUæh&lq[k lc nq%[k]rft ns fo"k; nq[knkbZ] Hkze [kkbZ gks HkkbZ AA2AAru uo }kj gks jkek] vfr gh eyhu gks Bkek]R;kfx p<+q n'ke nqvkjs] lq[k ikm js HkkbZ AA3AAHktq HkkbZ xq# xq:] xq# :i è;ku /:]lueq[k fcUnq fujs[kks] lq[k ns[kks js HkkbZ AA4AAxq# fcuq Kku ukgha] xq# fcuq è;ku ukgha]^es ¡gh ¡* u xq# fcu vkus] midkjh gks HkkbZ AA5AA

(108)xq# dks lqfejks ehr D;kas volj [kksogw AHko esa cgqrd nqD[k ;qxu ;qx jksogw AA1AApgq¡ [kkfuu esa nqyZHk uj dks nsg gks Alks ru /fj ds eqfDr tru dfj ysg gks AA2AAdsoy uj gh ru ls eqfDr dks ikogw A;krs ;k ru nqyZHk eqfDr dekogw AA3AAeqfDr dekogq >ViV foyEc u ykogw Aru {k.k&Hkaxqj vgb ugha xfiQykogw AA4AAiy&iy Nhtr nsg jgr Nhtr lnk AvkSpd gh fxfj tk; jgr Nhtr lnk AA5AAxq# dks lqfejks Hkkb eqfDr dekb gks Alqfeju fof/ ysgq tkfu xq#fg fj>kb gks AA6AAdfj ckgj iV cUn vUrj iV [kksygw A;k fof/ vUrj vUr esa lqjr leksogw AA7AA

Page 39: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh77 78

,slsfg lqjr yxk; ds lqfeju fur djks Ansfo lkgc dh lh[k leqf> fgjn; /jks AA8AA^es ¡gh ¡* bUg in nkl jgs dj tksfM+ ds Axq# fnf'k ykxks Hkkb ldy fnf'k rksfM+ ds AA9AA

(109)lrxq# lsor xq# dks lsor feVr ldy nq[k >syk js AAVsdAA;g nqfu;k fnu pkfj clsjk ;gk¡ u esjk rsjk js Aesjk rsjk nksm ;e ds gkFksa idfM+&idfM+ ftu ?ksjk js AA1AA;g nqfu;k cUnh x`g ;e ds fto cUnh jgS ?ksjk js Alrxq# xq# fcu uk dksb dcgw¡ tks rksM+S ;e&?ksjk js AA2AA;krs mBks lrxq# xq# gsjks lso djks cgqrsjk js Aru eu /u vkre fruds in vjfi cpks ;e iQsjk js AA3AAtkx`r ftUnk lrxq# tx esa lc ftudks dj tksM+k js Ackck lrxq# nsoh lkgc tk in dks ^es ¡gh ¡* psjk js AA4AA

(110)lrxq# in fcuq xq# HksVr ukgha AAVsdAAn<+ fo'okfl cfu; xq# in ds] lsor jfg; lnkbZ AeqfDr Mxj xq# tcfga crkosa] lqjr pyr lq[k ikbZ AA1AAvH;klh xq# lsoh galk] eqfDr Mxj pfy tkbZ Apyr pyr lrxq# dks ikor] Hko nq[k ldy feVkbZ AA2AA;krs NkfM+ diV vgadkjfga] xq#&in Hkft; lnkbZ AHko lkxj nq[k ije dfBu ls] vku mckjd ukgha AA3AAxq# gh fgrq xq# gh firq tkdks] tkdks xq#fg lksgkbZ Ars cM+ Hkkxh iq#"k dg¡ es ¡gh ¡*] lgt ije xfr ikbZ AA4AA

(111)fcuk xq# dh Ñik ik;s] ugha thou m/kjk gS AAVsdAAiQ¡lh Ïqfr vkb ;e iQk¡lh] v;u lqf/ vkiuh uk'kh]HkbZ Hko lksx dh oklh] dfBu tg¡ rs m/kjk gS AA1AAxq# fut Hksn crykoSa] lqjr dks jkg njlkoSa]tho&fgr vkigh vkoSa] lqjr dks vkb rkjk gS AA2AAxq: fgrq gSa xq: firq gaS] xq: gh tho ds ferq gSa]xq# le dksb ufga nwtk] tks thoksa dks m/kjk gS AA3AAxq: dh fuÙk dj iwtk] txr bu le ugha nwtk]^es ¡gh ¡* dks vku ufga lw>k] iQdr xq# gh v/kjk gS AA4AA

(112)dfj;s HkkbZ lrxq: xq: in lsok AAVsdAAfo"k; Hkksx eu yyfp&yyfp /js] tk; iM+s ;e tsok Aekr firk nkjk lqr cU/w] dqVqEc u djs ro lsok AA1AA/u dks fxus fut ru u lgkbZ] rqe galk ,d ,dk A;krs psfr lrxq# xq# lsoks] dfjgSa lgkb vusdk AA2AAxq# fut Hksn nsa v/j p<+u dks] xq#eq[k p<+r fcls[kk Ap<+r&p<+r lks Vir xxu lc] tk; feyr lc ls[kk AA3AAnsoh lkgc iwj.k lrxq#] ftu le Hksfn u nwtk A^es ¡gh ¡* fuf'kfnu pj.k 'kh'k /fj] vki vjfi d# iwtk AA4AA

(113)vkxs ekbZ lrxq# [kkst djgq lc fefyds]

tue lqiQy dj jkg AA VsdAAvkxs ekbZ lrxq# le ufga fgr tx dksbZ]

ekrq firk Hkzkrkg Aldy dYiuk d"V fuokjsa]

feVSa ldy nq[k nkg AAvkxs0AA

Page 40: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh79 80

Hko lkxj vU/ dwi iM+y fto]lq>b u psru jkg A

fcu lrxq# bgks xfr tho ds]tjr jgs ;e /kg AAvkxs0AA

lrxq# lr midkfj ftou ds]jk[kSa ftou lq[k pkg A

gksb n;ky txr esa vkoSa][kksySa psru lq[k jkg AAvkxs0AA

ijxV lrxq# tx esa fojktSa]esV;¡ ftou nq[k nkg A

ckck nsoh lkgc tx esa dgko;¡]^es ¡gh ¡* ij esgj fuxkg AAvkxs0AA

(114)pkSikbZ

llllle ne vkSj fu;e ;e nl nl Alllllrxq# Ñik l/sa lc jl&jl AA1AA

rrrrru&eu ihj xq: la?kkjr Arrrrre vKku xq: lc Vkjr AA2AA

x qx qx qx qx q.k =kSiQan dVr gSa xq# laxq Ax qx qx qx qx q.k fueZy yg jVr xq: exq AA3AA

#####pr deZ lr /eZ&dFkk v# A#####dr eksg en lax djr xq# AA4AA

eeeeejr vkl tx gks lq[k nq[k le Aeeeeenn xq: dh gks voxq.k de AA5AA

gkgkgkgkgktr iwjS jgS u pkgk Agkgkgkgkgkfu u xq# lksa gksor ykgkAA6AA

jkjkjkjkjkgr c[klugkj vikjk Ajkjkjkjkjkx }s"k rsa djsa fu;kjk AA7AA

ttttte nq[k uklSa lkjSa dkjt Attttt; t; t; izHkq lR; vpkjt AA8AA

dhdhdhdhdhuj uj lqj vlqj xq: dh Adhdhdhdhdhjfr Hkur dgr t; xq# dh AA9AA

tttttue ulS v# gks; vej vt Attttt; t; ln~xq# t; ln~xq# Hkt AA10AA

;;;;;Ru lfgr d# xq# dgrs lks; A;;;;;e le ne v# fu;e iw.kZ gks; AA11AA

(115);ksx ân; esa okl uk] ru okl gS rks D;k Alr ljy ;qfDr ikl uk] vkSj ikl gS rks D;k AA1AAln~xq# Ñik dh vkl uk] vkSj vkl gS rks D;k Adjrk tks fur vH;kl uk] fo'okl gS rks D;k AA2AAvUrj esa gks izdk'k uk] ckgj izdk'k D;k AvUrukZn dk mikL; uk] nhxj mikL; D;k AA3AAikyu gks lnkpkj uk] vkpkj ^es ¡gh ¡* D;k Axq#&gfj pj.k esa izhfr uk] :[kk fopkj D;k AA4AA

(116),dfcUnqrk nqchZu gks] nqchZu D;k djs Afi.M esa czãk.M njl gks] ckgj esa D;k fiQjs AA1AAlquuk tks vUrukZn gks] ckgj esa D;k lqus Aczãukn dh vuqHkwfr gks] fiQj vkSj D;k xqus AA2AAlqjr 'kCn ;ksx gks] vkSj ;ksx D;k djs Algt gh fut dkt gks] dVq lkt D;k ltS AA3AA

Page 41: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh81 82

ln~xq# Ñik gh izkIr gks] vizkIr D;k jgs A^es ¡gh ¡* xq# dh vkl gks] Hko =kkl D;k djs AA4AA

(117)vUrj ds vafre rg esa xq# gSa] eu irk ikrk ugha AuSuksa ds fry esa tksfr mudh] utj esa vkrk ugha AA1AAvax lax gj oDr jgrk] izxV gks vkrk ugha Agks jgs gSjku lkfxy] tYn fn[kykrk ugha AA2AA[kkstrs fiQjrs cgqr&ls] bl txr esa tk&c&tk Avarj ds vafre rg ds jg fcu] dksb mls ikrk ugha AA3AAfcu n;k laru dh es ¡gh ¡*] tkuuk bl jkg dks Agqvk ugha gksrk ugha] oks gksugkjk gS ugha AA4AA

(118)lqjr lEgkjks v/j p<+kvks] f>yfey tksr txkvks jh Arkjk >yds nkfefu neds] nhid tksfr mxkvks jh AA1AApk¡nuh pUn lwj ijs[kks] vkre vuqHko ikvks jh Aik¡p rhu eu U;kjk gksds] lÙk 'kCn fey tkvks jh AA2AA'kkafr ykHk dk ;Ru ;gh gS] lc lUru us xk;ks jh Ansoh lkgc izpkj djSa ;fg] es ¡gh ¡* xkb lquk;ks jh AA3AA

(119)dtyh

?kVok ?kksj js va/kjh Ïqfr vk¡/jh HkbZ AA1AAlqf/ cqf/ Hkkxh re xq.k ykxh] xq# us lq/h nbZ AVdqvk rkdu fn;s crkbZ] fry [kqfy frfej iQVh AA2AApeds rkjk lq"keu }kjk] lgl dey y[k jh Af=kdqVh lwjt czã njl dj] lqjr 'kCn jy jh AA3AAln~xq# lkgc izHkq dks uk;c] Hksn izpkjd jh AizHkq ds fueZy Hksn izpkjaS] ^es ¡gh ¡* 'kj.k /jh AA4AA

(120)D;k lksor xiQyr ds ekjs] tkx tkx eu esjs AvUrdky laxh uk gksxk] lax u py dksm rsjs AA1AA;g /u /ke dqVqEc dchyk] lc LokjFk ds psjs Avius&vius lq[k ds lkFkh] gsj u dksm lq[k rsjs AA2AAru&eu lq[k gS uk lq[k rsjks] vkre lq[k fut rsjs Arw ru&eu lq[k fut dS tkU;ks] Hk;ks dky dks psjs AA3AAn<+ ijrhr çhr dfj xq# ls] dj lRlax lcsjs A;k fof/ Hko iQank dfV tSgSa] es ¡gh ¡* dgr fgr gsjs AA4AA

(121)tfu fyiVks js I;kjs tx ijnslok lq[k dNq bgok¡ ukfga AAVsdAA;g ijnslok dky dks Hkslok tks js vko;¡ nq[k ikfga Alqf/ djks I;kjs gks vkiu ns'k ds tgok¡ Dys'k dNq ukfga AA1AAfut dk;kx<+ eas ,su egy gks; vkiu ?kj iFk ikfga Apyq pyq ;fg iFk gk¡dr nf"V jFk /fu lrxq# crykfga AA2AAtkSa ufga le>gq lrxq# in xgq ijxV lrxq# vkfga Ackck nsoh lkgc ijxV lrxq# ^es ¡gh ¡* tk in cfy tkfga AA3AA

(122)gksyh

ukfgau dfj;s txr lksa izhrh AAVsdAAtxr vFkkg Hk;adj Hkofuf/] tg¡ lc nq[k dh jhrh Atg¡ lc Hkwy Hkqykou dkSrqd] leqf> iM+s ufga uhrh AA

jgs tg¡ NkbZ vuhrh AA1AANufga iqQykor Nu eqj>kor] txr&foVi dh jhrh AvkSj iQjr iQy gj"k&'kksd nksb] Mkj&ikr foijhrh AA

tks pkgS frlS ;e thrh AA2AA

Page 42: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh83 84

laru txr Hk;adj djuh] tkfu fl[kko; uhrh AdgSa Ñik ls lquks gks ftou fiz;] ;g tx Hkjed Hkhrh AA

rtr ;fg nq[k tkb thrh AA3AAlUr oÙkZeku ckck nsoh lkgc] ?kV iV dh lc jhrh AdgS es ¡gh ¡* dg tkugq fto lc] rft lfdgkS HkeZ Hkhrh AA

v# ;egq dks ySgkS thrh AA4AA(123)

le; x;k fiQjrk ugha] >Vfga djks fut dke Atks chrk lks chfr;k] vcgq xgks xq# uke AA1AAlUrerk fcuq xfr ugha] lquks ldy ns dku AtkSa pkgks m¼kj dks] cuks lUr lUrku AA2AA^es ¡gh ¡* es ¡gh ¡ Hksn ;g] lUrerk dj xkb Alcdks fn;ks lqukb ds] vc rw jgs pqikb AA3AA

(124);fg ekuq"k nsg leS;k esa] d# ijes'oj esa I;kj AdeZ /eZ dks tyk [kkd dj] nsaxs rqedks rkj AAVsdAArg¡ tkvks tg¡ izdV feysa os] rc tkuks gS Lusg ALusg fcuk ufga HkfDr gksfr gS] dj yks lk¡pk usg AA1AALFkwy lw{e dkj.k egkdkj.k] dSoY;gq ds ikj Alq"eu fry gks fiy ru Hkhrj] gksaxs lcls U;kj AA2AAczãT;ksfr czãèofu dks /fj&/fj] ys psru vk/kj Aru esa fiy ik¡pks ru ikjk] tk ikvks izHkq lkj AA3AA^es ¡gh ¡* es¡gh¡ gks; ldksxs] tkvksxs ofg ikj Aikj xeu gh lkj HkfDr gS] yks ;fg fg; esa /kj AA4AA

(125)fnu chrr tkos] vk;q [kqVkos]

Hktks Hktks izHkq uke AA1AA

ifjtu /u lkjk] lqr for nkjk]ufga vkoS dksm dke AA2AA

fut ru NqfV tkos] dke u vkos];g tx nq[k dks /ke AA3AA

lc fo"k; ilkjk] Hko dh tkjk];k esa ufga vkjke AA4AA

izHkq dsoy lk¡pk] v# lc dk¡pk]Hktks izHkq dks izfr ;ke AA5AA

vUrj&iFk pkyks] izHkq dks ik yks]izHkq fcuq ufga foJke AA6AA

xq# Hksn yks lkjk] [kksyks }kjk]^es ¡gh ¡* ig¡qp izHkq /ke AA7AA(126)

Nu Nu iy iy] le; fljkos]uj&ru nqyZHk] fiQj ufga ikos AA1AA

/u tu ifjtu] lfgr vkiu ru]lc NkfM+ tSgks dke vUr u vkos AA2AA

nqyZHk ekuq"k ru] dfj;s xq# Hktu]fcuk js Hktu O;FkZ tue ulkos AA3AA

xq# xq# tiq uke] xq# è;ku /# jke]xq#&in&u[k&ef.k lUeq[k y[kkos AA4AA

in&u[k&foUnq /fj] eu nf"V fFkj dfj]u[krsUnq Hkkuqe; xq# :i ikos AA5AA

;fg fof/ è;ku /fj] fnO; nf"V dfj dfj] jkeuke lkj /qu xq# ij[kkos AA6AA

xq# gh lks 'kCn :i] 'kkfUriznvkS vuwi]^es ¡gh ¡* ;gh fof/ xq# Hkft eks{k ikos AA7AA

Page 43: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh85 86

(127)vkgks HkDr lkj Hkxfr d# gks] vlkj Hkxfr dfj]lalkj Hkzer jfg] HkfDr Je fu"iQy gks AA1AAvkgks HkDr NkM+˜ ckyd [ksy gks]ckgj Hkjeu] cky [ksy tSlu] vfHkvUrj /¡lq gks AA2AAvkgks HkDr losZ'oj loZe; gks]lc eg¡ Hkjiwj] =kSiV dkj.k nwj] ?kV =kSiV [kksyq gks AA3AAvkgks HkDr ?kV gh esa yfggkS gks] ckgj HkjfegkS]ufga izHkq ibgkS] Hko nq[k lfggkS gks AA4AAvkgks HkDr f}Hkqt prqjHkqt gks] v"V # vuUr Hkqt]';ke 'kqDy rst iaqt] lc jax 'kCn /ks[kk gks AA5AAvkgks HkDr izHkq vkRe :ih gks] LFkwy lw{e :ih]dkj.k l:ih] lc ek;k Ñr gks AA6AAvkgks HkDr izÑfr ijs izHkq gks] /¡lq vUr vUrj]ig¡qp =kSiV ij] rgk¡ ^es ¡gh ¡* izHkq ygq gks AA7AA

(128)vkgks çseh d# çse çHkq l, gks] fcuk izHkq nq[k lgq]Hko esa Hkzer jgq] d# izse izHkq l, gks AA1AAvkgks izseh R;kxh nsgq tx&izse gks] tx&izse iQk¡lh]vkRe lq[k uk'kh] izHkq&izse eqfDr&izn gks AA2AAvkgks izseh dfjyk fopkj lkj gks] ru&/u ifjtu]bfUæ; vUr%dj.k] lg loZ LoxZ >wB gks AA3AAvkgks izseh R;kxh nsgq ek;k eksg gks] loZ fi.M czãk.M]vn~Hkqr ukVd dk.M] izÑfr e.My N; gks AA4AAvkgks izseh lR; dsoy izHkq gks] fi.M&czãk.M ij]izÑfr e.My ij] vO;Dr vxkspj gks AA5AA

vkgks izseh vkRexE; izHkq th gks] eu rsa fo"k; rtq]vUrj izHkq dks Hktq] ysb xq#&xe es ¡gh ¡* gks AA6AA

(129)vkgks Kkuh Kku xquh izHkq Hktq gks]

fo"k; ilkjk] ldy vlkjk] nq[ke; /kjk gks AA1AAvkgks Kkuh ru /u ifjtu gks] lcgh liuk]

dNq ufga viuk] vki viu [kkstq gks AA2AAvkgks Kkuh fut rrq [kkstgq gks] f=kxq.k f=kru ij]

eu cqf¼ fpr ij] vga izÑfr ij gks AA3AAvkgks Kkuh tho czã ij gks] fut rrq ,slks]

dNq ufga tSlks] fut vuqHko d# gks AA4AAvkgks Kkuh rqe izHkq ,dfg gks] v}Sr v[kf.Mr]

vkRe&lq[k ef.Mr] lc }Sr ek;k gks AA5AAvkgks Kkuh ufga LFkwy] ufga lw{e gks]

dkj.kgq ukgha lcds ekgha] lcrsa U;kjk gks AA6AAvkgks Kkuh d# lRlaxfr gks] Jo.k euu d#]

è;ku lqn<+ /#] lc iki ifjg# gks AA7AAvkgks Kkuh lrxq# lsogq gks] 'kCn esa lqjfr /#]

ru eu t; d#] fut vuqHko ygq gks AA8AAvkgks Kkuh ibgkS vlfg izHkq gks] fcuq fut vuqHko]

^es ¡gh ¡* Hkje lc] izHkq ufga ibgkS gks AA9AA(130)

è;ku&Hktu&ghu] yfggkS u izHkq /u Adks dgk¡ Hk;s lqHkDr if<+ xkb ek=k eu AA1AA

fpr vfr papy] fo"k;&jr dsoy Alçse Hktu cy] gks; u lk/u fcu AA2AA

Page 44: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh87 88

Hktu è;ku lk/u] dfj fpr vkiu Acl dfj Nu&Nu] izse n`<+km tu AA3AA

jke uke /qu /fj] çse vfr fFkj dfj AHko nq[k tk; Vfj] vl uke miklu AA4AA

è;ku vH;kl dfj fur] gks; ^es¡gh¡* fut fgr Avfr gh izlUu fpÙk] vkiu lk/u xq.k AA5AA

è;ku niZ.k xq.k] vè;kuh vU/ tkus u Axq# nsoSa Hksn vatu] d# gsfj gh u;u AA6AA

(131)dtyh

çHkq feyus tks iFk /fj tkrs] ?kV esa cryk;s_lUru ?kV esa cryk;s AAVsdAA

çseh HkDru /j lks ekjx] pyks pyks /k;s_lUru ?kV&iFk gks /k;s AA1AA

vU/dkj v# tksfr 'kCn] rhuksa iV ?kV ds ls_jkg ;g tkoS gS ,sls AA2AA

tksfr ukn dk ekxZ cuk ;g] /jk tk; fry ls_yks /j ;Ru djks fny ls AA3AA

cky uksd ls es ¡gh ¡ nj ^es ¡gh ¡* gks iFk ikosa_lUr tu rkesa /¡fl /kosa AA4AA(132)

tkSa fut ?kV jl pkgks AAVsdAArks vius dks ik¡p iki ls] gjne [kwc cpkgks AA1AAgS ,d >wB u'kk¡ gS nqljk] frlj ukfj ij dsgks AA2AApkSFkh pksjh iape fgalk] fny ls bUgsa vyxkgks AA3AA^es ¡gh ¡* lgtfga bUgls cpu pgks] xq# in Vgy dekgks AA4AA

(133)vn~Hkqr vUrj dh Mxfj;k] tk ij pydj izHkq feyrs AAVsdAAnkrk lrxq# /U; /U; tks] jkg y[kk nsrs Apyr iUFk lq[k gksr egk gS] tgk¡ v>j >jrs AA1AAve`r èofu dh ukScr >gjr] cM+Hkkxh lqurs Alqur y[kr lq[k ygr vn~Hkqrh] ^es ¡gh ¡* izHkq feyrs AA2AA

(134)fur izfr lRlax dj ys I;kjk] rsjk dkj ljS lkjk Alkj dk;Z dks fu.k Z; djds] /j psru /kjk AA1AA/j psru /kjk] fi.M ds ikjk] n'ke nqvkjs dk Atksfr tfx tkoS] vfr lq[k ikoS] 'kCn lgkjs dk AA2AAy[k foUnq&ukn rg¡ =kS cUn nS ds lquks lquks ^es ¡gh ¡*Aczã&ukn dk /jk s lgkjk vkiu ru es¡gh ¡ AA3AA

(135)thoks! ije firk fut phUgks] dgrs lUru fgrdkjh AA Vsd AA}Sr çiap ds lkxj cwM+ks] lgks nqD[k Hkkjh Aru eu bfUæu lax vtkuk] gks gksrh [okjh AA1AA xq# xe ls lq"eu esa iSfB ds] vUrj iFk /kjh Aczã tksfr czãukn /kj /fj] gks lcls U;kjh AA2AA}Sr ikj ru eu cqf/ ikjk] Kku gks; lkjh A^es ¡gh ¡* lks firq phUg esa vkoSa] nqD[k VjS Hkkjh AA3AA

(136)xq# gfj pj.k esa çhfr gks] ;qx dky D;k djs AdNqoh dh nf"V nf"V gks] tatky D;k djs AA1AAtx uk'k dk fo'okl gks] fiQj vkl D;k djs An`<+ Hktu /u gh [kkl gks] fiQj =kkl D;k djs AA2AA

Page 45: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh89 90

oSjkx&;qr vH;kl gks] fujk'k D;k djs A lRlax&x<+ esa okl gks] Hko ik'k D;k djs AA3AAR;kx iap iki gks] fiQj iki D;k djs Alr cjr esa n<+ vki gks] dksb 'kki D;k djs AA4AAiwjs xq: dk lax gks] vuax D;k djs A^es ¡gh ¡* tks vuqHko Kku gks] vuqeku D;k djs AA5AA

(137)ckjgeklk

ekl vkflu txr ckflu] psr fpr esa ykb;s Athouksa FkksM+ks vgS D;ksa] txr esa xfiQykb;s AAuk Hk;ks tx dkgq dks] fdruks dksm viuks fd;ks Adfj tru tks ;kfg R;kX;ks] 'kkafr&lq[k lks gh fy;ks AA1AAdkfrd dk;k uhp ek;k] eq=k&cqUn ls gS cuks Aekfga iwju eyu lksa tks] tk; ufga ldyks xuks AA,slks ru lax dgk xjcfl] ew<+ vfrfg vtku js Auke Hktq vfHkeku rtq] NuHkaxq ru eLrku js AA2AAvxgu nkgu izÑfr Hkksxu] xgu dks tks /kogha ADys'k ikofga gkfj vkofga] dcg¡q ufga r`irkogha AAHkksxu ldy izR;{k jksxu] tkfu ds gVrs jgks A xq# Vgy lRlax&lsou] esa lnk MVrs jgks AA3AAiwl pksjh iQwl ij&f=k;] u'kk fgalk R;kxgw Axq# Vgy lRlax è;ku esa] fnol fuf'k vuqjkxgw AArjrs x;s tks vl fd;s lc] jk; jk.kk jad gks Afoç Hkaxh vi<+ i<+˜vk] djks rfjgkS u 'kad gks AA4AAek?k Hkw[kk ck?k dky ds] eq[k iM+ks gS ckcjs Agks'k dj psrks lcsjs] cpks è;ku ds nko js AA

dky eq[k ls fucqfd Hkkxks] è;ku ds cy Hkkb js A,slks vkSlj [kksbgkS rks] jksbgkS ifNrkb js AA5AAekl iQkxqu eLr gksb ds] fd;ks cgqr cuko gks AÅ¡p egyu tfVr ef.kx.k] lq[k rcg¡q ufga iko gks AAdwy Hky v# :i Hky] v# f=k;k Hky ik;ks lgh Alq[k rcg¡q ukgha feys] fcu è;ku ds Loiug¡q dgha AA6AApSr lq[k dh fpUr djgq] rks fofo/ deZfga R;kxgw Aè;ku esa yoyhu jfgdS] xq# pj.k vuqjkxgw AAfofo/ use vpkj ti&ri] frjFk ozr e[k nkugw Adcg¡q ljoj uk djS tks] è;ku cu iygw dg¡w AA7AAoS'kk[k ldyks lk[k xzUFku] dh jgS tkur dksÅ Aè;ku fcu eu vfFkj tkSa] rks 'kkafr ufga ikoS lksÅ AAfiQjS pg¡q fnf'k txr esa] v# oDr`rk nsrk fiQjS Aè;ku fcuq ufga 'kkfUr vkoS] yksxgw fdrugq f?kjS AA8AAtsB mrjh gsB lwjr] fi.M esa oklk djh A Hkwfy xb ?kj vkfn viuk] Hko esa lc lqf/ xb gjh AA lqjr psr vpsr NksM+ks] rw f'k[kj dh okfluh A ek;k esa exuks ugha] ;g vgS nk#.k iQk¡fluh AA9AAvk"kk<+ re vfr xk<+ esa] uhpks iM+h jh lwjrh Am¼kj dj fut xq# n;k] ys gsj izHkq fcUn ewjrh AAnksm u;u chpks chp lUeq[k] ,dVd ns[kr jgks Avkigh og foUnq >yds] iV fxjk fuj[kr jgks AA10AAlkou f'k[kj lksgkouks ij] /hjs&/hjs pf<+ pyks A rkjk pUnk lwj iwjk] uwj rft 'kCnfga jyks AA ?kV&?kV esa gksrk vkigh] ;g 'kCn vxe vikj gS AizHkq uke fueZy jke ;g] 'kCn lkj ldy v/kj gS AA11AAHkknks Hko nq[k ;ksa rtks] izHkq uke voyEcu djh Aij uke lks fcuq è;ku dksm u] ijf[k dS FkEHku djh AA

Page 46: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh91 92

nsoh lkgc dgSa ^es ¡gh ¡*] lquks fpÙk yxkb ds A xq# HkfDr fcuq ukgha liQyrk] lUr dgSa lc xkb ds AA12AA

(138)pkSeklk

tsB eu dks gsB dfj;s] eku en fcljkb;s Axq# ln~xq# in lso dfj&dfj] dfBu Hko rfj tkb;s AAvk"kk<+ xk<+ vU/kj ?kV esa] tkrsa nq[k vikj gS Axq# Ñik rsa Hksn yfg re] rksfM+ nq[k fuokfj;s AAlkou lq[keu nf"V vkur] nkfefu fNu&fNu nedbZ Aghy Mksy rft lqjr fFkj dfj] iz.ko rkj mxkb;s AAHkknks Hko nq[k NksfM+ pfy;s] tksfr Nsfn iM+kb;s Alkj'kCn esa yhu gksb dj] ^es ¡gh ¡* xq#&xq.k xkb;s AA

(139)vkjfr ru efUnj esa dhtS A

n`f"V ;qxy dj lUeq[k nhtS AA1AApeds foUnq lw{e vfr mTToy A

czãtksfr vuqie y[k yhtS AA2AAtxex txex :i czã.Mk A

fujf[k fujf[k tksrh rt nhtS AA3AA'kCn lqjr vH;kl ljyrj A

dfj&dfj lkj 'kcn xfg yhtS AA4AA,slh tqxfr dk;k x<+ R;kfx A

Hko&Hkze&Hksn ldy ey NhtS AA5AAHko&[k.Mu vkjfr ;g fueZy A

dfj ^es ¡gh ¡* ve`r jl ihtS AA6AA

(140)vkjfr ije iq#"k dh dhtS A

fueZy fFkj fpr vklu nhtS AA1AAru efUnj eg¡ ân; flagklu A

'osr fcUnq eksrh tM+ nhtS AA2AAvfojy vVy izhfr dks Hkksxk A

fojg ik=k Hkfj vkxs dhtS AA3AAtr lr la;e iQwyu gkjk A

vjfi vjfi izHkq dks viuhtS AA4AA/wi vdke v# czã gqrk'ku A

rks"k /wiph /fj iQsjhtS AA5AArkjs pUæ lwj nhikofy A

v/j Fkkj Hkfj vkjfr dhtS AA6AAvkre vuqHko tksfr diwjk A

eè; vkjrh Fkky lthtS AA7AAvugn ije xgkxg cktk A

lkj 'kCn /qu lqjr feyhtS AA8AA}U} }Sr Hkze Hksn foMkju A

lrxq# lsb vl vkjfr dhtS AA9AA^es ¡gh ¡* es ¡gh ¡¡ vkjfr ;sgh A

dfj&dfj ru eu /u vjihtS AA10AA(141)

vkjfr vxe vikj iq#"k dh Aey fueZy ij ij nq[k lq[k dh AA1AA

'khr m".kkfn }U} ij izHkq dh Avfouk'kh vfoxr vt foHkq dh AA2AA

Page 47: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh93 94

eu cqf/ fpr ij ij vgadkj dh AloZO;kih vkSj lcrsa U;kj dh AA3AA

:i xU/ jl ijl rsa U;kj dh Alxq.k vxq.k ij ikj vlkj dh AA4AA

=kSxq.k n'k bfUæu rsa ikj dh Ave`r rrq izHkq ije mnkj dh AA5AA

iq#"k izÑfr ij ije n;ky dh Aczã ij ikj egkgq dky dh AA6AA

vfr vpjt vuqie rrq lkj dh Avfr vxk/ oj.ku rsa U;kj dh AA7AA

vdg vuke vdke lqifr dh Atu =kkrk nkrk ln~xfr dh AA8AA

vf[ky fo'o e.Mi dfj mj dh Aiw.kZ Hkjs rk eg¡ izHkq /qj dh AA9AA

fnO; tksfr vkre vuqHko dh AfnO; Fkky vH;kl Hktu dh AA10AA

vfl vkjfr ^es ¡gh ¡* lUru dh Adfj rfj gfj; nqlg nq[k ru dh AA11AA

(142)vt v}Sr iwj.k czã ij dh A

vkjfr dhtS vkjr gj dh AA1AAvf[ky fo'o Hkjiqj v# U;kjks A

dNq ufga jax u js[k vdkjks AA2AA?kV ?kV fcUnq fcUnq izfr iwju A

vfr vlhe utnhd u nwj u AA3AAokf"i; rjy dfBugw ukgha A

fpUe; ij vpjt lc Bkgha AA4AA

vfr vyksy vykSfdd ,d le Aufga fo'ks"k ufga gksor dNq de AA5AA

ufga 'kCn rst ugha v¡f/;kjk ALolaos| v{kj {kj U;kjk AA6AA

O;Dr vO;Dr dNq dfg ufga tkbZ Acqf/ v# rdZ u ig¡qfp ldkbZ AA7AA

vxe vxkf/ efgek voxkgk Adgu esa ukgha dfg;s dkgk AA8AA

djS u dNq dNq gks; u rk fcu Alcdh lÙkk dgS vuqHko ftu AA9AA

?kV&?kV lks izHkq izse l:ik Alcdks izhre lcdks nhik AA10AA

lksb ve`r rrq vN; vdkjk A?kV dikV [kksfy ikb;s I;kjk AA11AA

n`f"V dh daqth lq"eu }kjk Are dikV rhlj fry rkjk AA12AA

[kksfy;s pefd mBs /zqo rkjk Axxu Fkky Hkjiwj mtsjk AA13AA

nkfefu eksrh >kyfj ykxh AltS Fkky fojgh oSjkxh AA14AA

L;kgh lqj[k liQsnh jaxk Atjn taxkyh dks dfj laxk AA15AA

;s jax 'kksHkk Fkky c<+koSa Alrxq# lsb&lsb HkDru ikoSa AA16AA

vpjt nhi&f'k[kk dh tksrh Atxex&txex Fkky esa gksrh AA17AA

Page 48: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh95 96

vla[; vykSfdd u[krgq rkesa ApUn vkS lw;Z vykSfdd okesa AA18AA

vl ys Fkky ctkb;s vugn Avpjt lkj 'kCn gks gngn AA19AA

'ke ne /wi djS vfr lkSjHk Aiq"i eky gks ;e uh;e lHk AA20AA

vfojy HkfDr dh izhfr izlknkAHkksx yxkb; vfr e;kZnk AA21AA

izHkq dh vkjfr ;k fof/ dhtS ALolaos| vkre in yhtS AA22AA

vdg yksd vkre in lksbZ Aig¡qfp cgqfj vkxeu u gksbZ AA23AA

lUru dhUgha vkjfr ,gh AdjS u ijS cgqfj Hko5 ^es ¡gh ¡* AA24AA

(143)çse çhfr fpr pkSd yxk;sA vklu çsse lqHkx /jok;s AAçse Mxj xq# vkfu fcBk;sA izse izse ty ik=k e¡xk;s AAizse Hkko dj pj.k i[kkjsA pj.kke`r ys lqjr lq/k;s AAiwju Hkkx txs vc vk;sA izse Fkky xq# lUeq[k yk;s AAtk esa izse Fkky Hkj iwjsA #fp #fp lkgc Hkksx yxk;s AAizse iku ns vkjfr mrkjsA xq# dks izse iyax ikS<+k;s AAckck lrxq# nsoh lkgcA ^es ¡gh ¡* tir izse eu yk;s AA

(144)xq# tqxrh y; ?kV iV VkjkSa A

vUrj vUr /¡fl ru eu okjkSa AA1AA

ân; xxu dks Fkky cukokSa Aczã tksfr vkjrh ltkokSa AA2AA

vkRe lefiZ uSos| p<+kokSa Alkj 'kCn /qfu eaxy xkokSa AA3AA

vugn ?kaVk 'ka[k ctkokSa A;fg vkjfr dfj izHkq viukokaS AA4AA

izHkq dks ikb viuikS gkjkSa A}Sr Hkko ^es ¡gh ¡* rt MkjkaS AA5AA

AA lekIr AAfuR; izkFkZuk ds var esa xk;h tkusokyh rqylh lkgc Ñr vkjrh

vkjfr lax lrxq# ds dhtS A vUrj tksr gksr y[k yhtS AA1AAik¡p rÙo ru vfXu tjkbZ A nhid pkl izdk'k djhtS AA2AAxxu&Fkky jfo&'kf'k iQy&iQwyk A ewy diwj dy'k /j nhtS AA3AAvPNr uHk rkjs eqDrkgy A iksgi&eky fg; gkj xqghtS AA4AAlsr iku fe"VkUu feBkbZ A pUnu /wi nhi lc phtSa AA5AA>yd >k¡> eu ehu e¡thjk A e/qj e/qj /qfu enax lquhtS AA6AAloZ lqxU/ mfM+ pyh vdk'kk A e/qdj dey dsfy /qfu /htS AA7AAfueZy tksr tjr ?kV ek¡gha A ns[kr n`f"V nks"k lc NhtS AA8AAv/j /kj ve`r cfg vkoSA lrer&}kj vej jl HkhtS AA9AAih&ih gks; lqjr erokyh A pf<+&pf<+ mefx vehjl jh>S AA10AAdksV Hkku Nfo rst mtkyh A vy[k ikj yf[k ykx yxhtS AA11AAfNu&fNu lqjr v/j ij jk[kS A xq#&ijlkn vxe jl ihtS AA12AAnedr dM+d&dM+d xq#&/kek A myfV vyy ^rqylh* ru rhtS AA13AA

Page 49: pdavali

egf"kZ es¡gh¡&inkoyh egf"kZ es¡gh¡&inkoyh97

Page 50: pdavali

egf"kZ es ¡gh ¡&inkoyh

(lUrer&fl¼kUr&lfgr)

vf[ky Hkkjrh; larer&lRlax&izdk'kuegf"kZ es ¡gh ¡ vkJe] dqIik?kkV] Hkkxyiqj] fcgkj (Hkkjr)

® izdk'kdizdk'kdizdk'kdizdk'kdizdk'kdvf[ky Hkkjrh; larer&lRlax&izdk'ku

egf"kZ es ¡gh ¡ vkJe] dqIik?kkV] Hkkxyiqj] fcgkj (Hkkjr)

¹lokZf/dkj lqjf{krº

izFke laLdj.k % 3000 izfr;k¡] fo0la0] 2021] lu~ 1954 bZ0f}rh; laLdj.k % 3000 izfr;k¡] fo0la0] 2023] lu~ 1956 bZ0iUægok¡ laLdj.k % 3000 izfr;k¡] fo0la0] 2041] lu~ 1984 bZ0iSarhlok¡ laLdj.k % 6100 izfr;k¡] fo0la0] 2059] lu~ 2002 bZ0fN;kyhlok¡ laLdj.k % 5000 izfr;k¡] fo0la0] 2069] vizSy] 2012 bZ0lSarkyhlok¡ laLdj.k % 10000 izfr;k¡] fo0la0] 2069] tqykbZ] 2012 bZ0

lg;ksx jkf'k % iUæg #i;s ek=k

eqædeqædeqædeqædeqæd'kkfUr&lUns'k izsl

egf"kZ es ¡gh ¡ vkJe] dqIik?kkV] Hkkxyiqj] fcgkj (Hkkjr)

Page 51: pdavali

çdk'kdh;

lRlaxh cU/qvksa ds çsekxzg ls vf[ky Hkkjrh; lUrer&lRlax çdk'ku&lfefr ds }kjk ^egf"kZ es¡gh¡&inkoyh* dk uohulaLdj.k lsok esa fuosfnr gks jgk gS A

inkoyh esa vfHkO;Dr fopkjksa dk oxhZdj.k blesa fHkUuç.kkyh ls fd;k x;k gS A ije çHkq ijekRek] lUrx.k vkSj ekxZn'kZdln~xq#] bu rhuksa dks ,d gh ds rhu :i le>dj bu rhuksa dhLrqfr&çkFkZukvksa dks çFke oxZ esa LFkku fn;k x;k gS_ D;ksafd lUrxjhcnklth us funsZ'k fn;k gS &

lkfgc ls lrxq# Hk;s]lkfgc ls lrxq# Hk;s]lkfgc ls lrxq# Hk;s]lkfgc ls lrxq# Hk;s]lkfgc ls lrxq# Hk;s] lrxq# lrxq# lrxq# lrxq# lrxq# ls ls ls ls ls Hk;s Hk;s Hk;s Hk;s Hk;s lk/lk/lk/lk/lk/ AAAAA;s rhuks a vax ,d gSa];s rhuks a vax ,d gSa];s rhuks a vax ,d gSa];s rhuks a vax ,d gSa];s rhuks a vax ,d gSa] xfr dNq vxe xfr dNq vxe xfr dNq vxe xfr dNq vxe xfr dNq vxe vxk/vxk/vxk/vxk/vxk/ AAAAAAAAAAlkgc ls lrxq# lkgc ls lrxq# lkgc ls lrxq# lkgc ls lrxq# lkgc ls lrxq# Hk;s]Hk;s]Hk;s]Hk;s]Hk;s] lrxq# lrxq# lrxq# lrxq# lrxq# ls ls ls ls ls Hk;s Hk;s Hk;s Hk;s Hk;s lUrlUrlUrlUrlUr AAAAA/j /j Hks"k foykl vax]/j /j Hks"k foykl vax]/j /j Hks"k foykl vax]/j /j Hks"k foykl vax]/j /j Hks"k foykl vax] [ksySa[ksyS a[ksyS a[ksyS a[ksyS a vknvknvknvknvkn v#v#v#v#v# vUrvUrvUrvUrvUr AAAAAAAAAAf}rh; oxZ esa lUrer ds fl¼karksa dk ,d=khdj.k gS A r`rh;

oxZ esa çHkq&çkfIr ds ,d gh lk/u ^è;ku&;ksx* dk ladyugS] tks ekul ti] ekul è;ku] n`f"V&lk/u vkSj uknkuqla/ku ;klqjr&'kCn&;ksx dk vuqØec¼ la;kstu&lksiku gS A prqFkZ oxZ esa^ladhÙkZu* uke nsdj rn~Hkkokuqdwy xs; inksa ds lap;u dkç;Ru gS A iape oxZ esa vkjrh mrkjh xbZ gS vFkkZr~ mifLFkr dhxbZ gS A

lk/dksa dh lqfo/k dk [;ky djds fuR; çfr dhtkusokyh Lrqfr&çkFkZukvksa] larer&fl¼kUr ,oa ifjHkk"kk&ikB vkfndks çkjaHk esa gh vuqØe&c¼ dj fn;k x;k gS vkSj mls Lrqfr&çkFkZuk dk vax ekudj mlh oxZ esa LFkku fn;k x;k gS A

xUrO; LFkku dh fn'kk ,oa ogk¡ rd tkus ds ekxks± rFkklgk;d laoyksa dks fcuk tkus vkSj fcuk fy;s gh tks ;k=kh pynsrk gS] mlls xUrO; LFky rd ig¡qpus dh dksbZ vk'kk gh ughadh tkrh] myVs mlds jkLrs esa gh HkVdus vkSj HkVddj u"V gkstkus dh lEHkkouk gksrh gS A ;gh ckr ,sls lk/dksa ds fy, HkhgS] ftUgksaus bZ'oj&Lo:i] mudh çkfIr dh ;qfDr&;qDr lk/u&fof/ rFkk mldh liQyrk ds gsrq lnkpkj] lRlax] ln~xq#&lsokvkfn laoyksa dk fcuk lap;u fd;s dsoy Hkkoqdrko'k dqNdjus esa vius dks yxk fn;k gS A

lPps lnkpkjh lk/dksa dks ;g Li"V cks/ gksxk fdxkxj esa lkxj dh Hkk¡fr bl inkoyh esa bu lc Kku&fn'kkvksadk fun'kZu gS A lkFk gh os ;g Hkh çrhr dj ldsaxs fd ,slh'kfDr&laosx&iwfjrk ok.kh dsoy lUrtu gh vfHkO;Dr djus esaleFkZ gks ldrs gSa A blh J¼k vkSj fo'okl ls gesa mRçsj.kk gksrhgS fd lk/u'khy eqeq{kq blls lgk;d çdk'k çkIr djsaxs vkSjblh vk/kj us gesa Nikus dk cy çnku fd;k gS A vk'kk gS] eqeq{kqlk/d bls viukdj dY;k.k&iFk ij vxzlj gksaxs vkSj ijeçHkq ls Hkh ge ;gh çkFkZuk djrs gSa A

egf"kZ es ¡gh ¡ vkJe] dqIik?kkVHkkxyiqj&3 (fcgkj) laor~ 2069 fo0

xq#&iwf.kZek] 2012 bZ0

fouhr %v0 Hkk0 lUrer&lRlax

çdk'ku lfefr

Page 52: pdavali

egf"kZ&ok.khfHkUu&fHkUu b"Vksa ds ekuusokys ds fHkUu&fHkUu b"Vnso

dgs tkrs gSaA bu lc b"Vksa ds fHkUu&fHkUu uke&:i gksus ij Hkhlc dh vkRek vfHkUu gh gSA HkDr tcrd vius b"V dsvkReLo:i dks izkIr u dj ys] rcrd mldh HkfDr iwjh ughagksrhA fdlh b"Vnso ds vkReLo:i dks izkIr dj ysus ij ijeizHkq losZ'oj dh izkfIr gks tk,xh] blesa lansg ughaA izR;sd b"Vds LFkwy] lw{e] dkj.k] egkdkj.k] dSoY; vkSj 'kq¼ vkReLo:igSaA tks mikld vius b"V ds vkReLo:i dk fu.kZ; ugha tkurkvkSj mldh izkfIr dk ;Ru ugha djrk_ ijUrq mlds dsoyo.kkZRed uke vkSj LFkwy :i esa iQ¡lk jgrk gS] mldh eqfDrvFkkZr~ mldk ije dY;k.k ugha gksxkA

fdlh ls dksbZ fo|k lh[kusokys dks fl[kykusokys lsuezrk ls jgus dk rFkk mudh izse&lfgr dqN lsok djus dk[;ky ân; esa LokHkkfod gh mfnr gksrk gS] blfy, xq#&HkfDrLokHkkfod gSA xq#&HkfDr ds fojks/ esa dqN dguk iQtwy gSAfu%lUnsg v;ksX; xq# dh HkfDr dks cqf¼eku vki R;kxsaxs vkSjnwljs ls Hkh bldk R;kx djkus dh dksf'k'k djsaxs] ;g HkhLokHkkfod gh gSA

eLrd] xnZu vkSj /M+ dks lh/k j[kdj fdlh vklu lsnsj rd cSBus dk vH;kl djuk vo'; gh pkfg,A n`<+ vkluls nsj rd cSBs jgus ds fcuk è;kukH;kl ugha gks ldrk gSA

vk¡[kksa dks can djds vk¡[k ds Hkhrj Mhe dks fcukmyVk;s ok ml ij dqN Hkh tksj yxk;s fcuk] è;kukH;kl djukpkfg,_ ijUrq uhan ls vo'; cprs jguk pkfg,A

'kCn&lwphØekad i`"Bkad

vvvvv1-1-1-1-1- vO;Dr vukfn vuUr vt;vO;Dr vukfn vuUr vt;vO;Dr vukfn vuUr vt;vO;Dr vukfn vuUr vt;vO;Dr vukfn vuUr vt; 444442-2-2-2-2- viuh Hkxfr;k lrxq# lkgcviuh Hkxfr;k lrxq# lkgcviuh Hkxfr;k lrxq# lkgcviuh Hkxfr;k lrxq# lkgcviuh Hkxfr;k lrxq# lkgc 25252525253-3-3-3-3- v/j Mxj dks lrxq# Hksnv/j Mxj dks lrxq# Hksnv/j Mxj dks lrxq# Hksnv/j Mxj dks lrxq# Hksnv/j Mxj dks lrxq# Hksn 4747474747

4-4-4-4-4- v/% ÅèoZ v# nk;sa ck;sav/% ÅèoZ v# nk;sa ck;sav/% ÅèoZ v# nk;sa ck;sav/% ÅèoZ v# nk;sa ck;sav/% ÅèoZ v# nk;sa ck;sa 53535353535-5-5-5-5- vfr ikou xq# eU=kvfr ikou xq# eU=kvfr ikou xq# eU=kvfr ikou xq# eU=kvfr ikou xq# eU=k 71717171716-6-6-6-6- vUrj ds vfUre rg esa xq# gSavUrj ds vfUre rg esa xq# gSavUrj ds vfUre rg esa xq# gSavUrj ds vfUre rg esa xq# gSavUrj ds vfUre rg esa xq# gSa 81818181817-7-7-7-7- vn~Hkqr vUrj dh Mxfj;kvn~Hkqr vUrj dh Mxfj;kvn~Hkqr vUrj dh Mxfj;kvn~Hkqr vUrj dh Mxfj;kvn~Hkqr vUrj dh Mxfj;k 87878787878-8-8-8-8- vt v}Sr iwju czã ij dhvt v}Sr iwju czã ij dhvt v}Sr iwju czã ij dhvt v}Sr iwju czã ij dhvt v}Sr iwju czã ij dh 9393939393

vkvkvkvkvk9-9-9-9-9- vkgks HkkbZ gksÅ xq# vkfJr gksvkgks HkkbZ gksÅ xq# vkfJr gksvkgks HkkbZ gksÅ xq# vkfJr gksvkgks HkkbZ gksÅ xq# vkfJr gksvkgks HkkbZ gksÅ xq# vkfJr gks 484848484810-10-10-10-10- vkxs ekbZ lrxq# [kkst djgqvkxs ekbZ lrxq# [kkst djgqvkxs ekbZ lrxq# [kkst djgqvkxs ekbZ lrxq# [kkst djgqvkxs ekbZ lrxq# [kkst djgq 787878787811-11-11-11-11- vkgks HkDr lkj Hkxfr d# gksvkgks HkDr lkj Hkxfr d# gksvkgks HkDr lkj Hkxfr d# gksvkgks HkDr lkj Hkxfr d# gksvkgks HkDr lkj Hkxfr d# gks 858585858512-12-12-12-12- vkgks çseh d# çse çHkq l, gksvkgks çseh d# çse çHkq l, gksvkgks çseh d# çse çHkq l, gksvkgks çseh d# çse çHkq l, gksvkgks çseh d# çse çHkq l, gks 858585858513-13-13-13-13- vkgks Kkuh Kku xquh çHkq Hktq gksvkgks Kkuh Kku xquh çHkq Hktq gksvkgks Kkuh Kku xquh çHkq Hktq gksvkgks Kkuh Kku xquh çHkq Hktq gksvkgks Kkuh Kku xquh çHkq Hktq gks 868686868614-14-14-14-14- vkjfr ru efUnj esa dhtSvkjfr ru efUnj esa dhtSvkjfr ru efUnj esa dhtSvkjfr ru efUnj esa dhtSvkjfr ru efUnj esa dhtS 919191919115-15-15-15-15- vkjfr ije iq#"k dh dhtSvkjfr ije iq#"k dh dhtSvkjfr ije iq#"k dh dhtSvkjfr ije iq#"k dh dhtSvkjfr ije iq#"k dh dhtS 929292929216-16-16-16-16- vkjfr vxe vikj iq#"k dhvkjfr vxe vikj iq#"k dhvkjfr vxe vikj iq#"k dhvkjfr vxe vikj iq#"k dhvkjfr vxe vikj iq#"k dh 929292929217-17-17-17-17- vkjfr lax lrxq# ds dhtSvkjfr lax lrxq# ds dhtSvkjfr lax lrxq# ds dhtSvkjfr lax lrxq# ds dhtSvkjfr lax lrxq# ds dhtS 969696969618-18-18-18-18- vkvks ohjks enZ cuks vcvkvks ohjks enZ cuks vcvkvks ohjks enZ cuks vcvkvks ohjks enZ cuks vcvkvks ohjks enZ cuks vc 5959595959

,$, s,$, s,$, s,$, s,$, s19-19-19-19-19- ,dfcUnqrk nqchZu gks nqchZu D;k djs,dfcUnqrk nqchZu gks nqchZu D;k djs,dfcUnqrk nqchZu gks nqchZu D;k djs,dfcUnqrk nqchZu gks nqchZu D;k djs,dfcUnqrk nqchZu gks nqchZu D;k djs 808080808020-20-20-20-20- ,su egy iV cUn dS,su egy iV cUn dS,su egy iV cUn dS,su egy iV cUn dS,su egy iV cUn dS 5858585858

Page 53: pdavali

Øekad i`"Bkad

ddddd21-21-21-21-21- D;k lksor xiQyr ds ekjsD;k lksor xiQyr ds ekjsD;k lksor xiQyr ds ekjsD;k lksor xiQyr ds ekjsD;k lksor xiQyr ds ekjs 828282828222-22-22-22-22- dfj;s HkkbZ lrxq: xq: indfj;s HkkbZ lrxq: xq: indfj;s HkkbZ lrxq: xq: indfj;s HkkbZ lrxq: xq: indfj;s HkkbZ lrxq: xq: in 7878787878

[k[k[k[k[k23-23-23-23-23- (d) [kkstks iUFkh iUFk rsjs ?kV(d) [kkstks iUFkh iUFk rsjs ?kV(d) [kkstks iUFkh iUFk rsjs ?kV(d) [kkstks iUFkh iUFk rsjs ?kV(d) [kkstks iUFkh iUFk rsjs ?kV 494949494924-24-24-24-24- ([k) [kkstks iUFkh iUFk rsjs ?kV([k) [kkstks iUFkh iUFk rsjs ?kV([k) [kkstks iUFkh iUFk rsjs ?kV([k) [kkstks iUFkh iUFk rsjs ?kV([k) [kkstks iUFkh iUFk rsjs ?kV 505050505025-25-25-25-25- [kkst djks varj mft;kjh[kkst djks varj mft;kjh[kkst djks varj mft;kjh[kkst djks varj mft;kjh[kkst djks varj mft;kjh 545454545426-26-26-26-26- [kkstr [kkstr lrxq# HksfV xsyk[kkstr [kkstr lrxq# HksfV xsyk[kkstr [kkstr lrxq# HksfV xsyk[kkstr [kkstr lrxq# HksfV xsyk[kkstr [kkstr lrxq# HksfV xsyk 7373737373

xxxxx27-27-27-27-27- xax tequ tqx /kj e/fgxax tequ tqx /kj e/fgxax tequ tqx /kj e/fgxax tequ tqx /kj e/fgxax tequ tqx /kj e/fg 565656565628-28-28-28-28- xax tequ ljLorh laxe ijxax tequ ljLorh laxe ijxax tequ ljLorh laxe ijxax tequ ljLorh laxe ijxax tequ ljLorh laxe ij 565656565629-29-29-29-29- xq: xq: eSa djkS a iqdkjkxq: xq: eSa djkS a iqdkjkxq: xq: eSa djkS a iqdkjkxq: xq: eSa djkS a iqdkjkxq: xq: eSa djkS a iqdkjk 161616161630-30-30-30-30- xq#nso nkfu rkj.kxq#nso nkfu rkj.kxq#nso nkfu rkj.kxq#nso nkfu rkj.kxq#nso nkfu rkj.k 171717171731-31-31-31-31- xq# ee lqjr dks xxu ij p<+kukxq# ee lqjr dks xxu ij p<+kukxq# ee lqjr dks xxu ij p<+kukxq# ee lqjr dks xxu ij p<+kukxq# ee lqjr dks xxu ij p<+kuk 191919191932-32-32-32-32- xq# [kksfy;s otz dikVxq# [kksfy;s otz dikVxq# [kksfy;s otz dikVxq# [kksfy;s otz dikVxq# [kksfy;s otz dikV 191919191933-33-33-33-33- xq# dhtS Hko&fuf/ ikjxq# dhtS Hko&fuf/ ikjxq# dhtS Hko&fuf/ ikjxq# dhtS Hko&fuf/ ikjxq# dhtS Hko&fuf/ ikj 202020202034-34-34-34-34- xq# ds 'kj.k xgq] /u /u xq# dgqxq# ds 'kj.k xgq] /u /u xq# dgqxq# ds 'kj.k xgq] /u /u xq# dgqxq# ds 'kj.k xgq] /u /u xq# dgqxq# ds 'kj.k xgq] /u /u xq# dgq 484848484835-35-35-35-35- xq# xq# =kkfg xq#xq# xq# =kkfg xq#xq# xq# =kkfg xq#xq# xq# =kkfg xq#xq# xq# =kkfg xq# 686868686836-36-36-36-36- xq# uke xq# uke xq# ukexq# uke xq# uke xq# ukexq# uke xq# uke xq# ukexq# uke xq# uke xq# ukexq# uke xq# uke xq# uke 696969696937-37-37-37-37- xq# /U; gSa xq# /U; gSaxq# /U; gSa xq# /U; gSaxq# /U; gSa xq# /U; gSaxq# /U; gSa xq# /U; gSaxq# /U; gSa xq# /U; gSa 707070707038-38-38-38-38- xq# nhu n;kyk utj fugkykxq# nhu n;kyk utj fugkykxq# nhu n;kyk utj fugkykxq# nhu n;kyk utj fugkykxq# nhu n;kyk utj fugkyk 717171717139-39-39-39-39- xq# lrxq# le fgr ufga dksÅxq# lrxq# le fgr ufga dksÅxq# lrxq# le fgr ufga dksÅxq# lrxq# le fgr ufga dksÅxq# lrxq# le fgr ufga dksÅ 757575757540-40-40-40-40- xq# dks lqfejks ehr D;ksa voljxq# dks lqfejks ehr D;ksa voljxq# dks lqfejks ehr D;ksa voljxq# dks lqfejks ehr D;ksa voljxq# dks lqfejks ehr D;ksa volj 767676767641-41-41-41-41- xq# gfj pj.k esa çhfr gksxq# gfj pj.k esa çhfr gksxq# gfj pj.k esa çhfr gksxq# gfj pj.k esa çhfr gksxq# gfj pj.k esa çhfr gks 888888888842-42-42-42-42- xq# tqxrh y; ?kV iV VkjkS axq# tqxrh y; ?kV iV VkjkS axq# tqxrh y; ?kV iV VkjkS axq# tqxrh y; ?kV iV VkjkS axq# tqxrh y; ?kV iV VkjkS a 9595959595

([k)Øekad i`"Bkad

?k?k? k? k? k43-43-43-43-43- ?kV fcp vtc rek'kk?kV fcp vtc rek'kk?kV fcp vtc rek'kk?kV fcp vtc rek'kk?kV fcp vtc rek'kk 525252525244-44-44-44-44- ?kV chp vtc rek'kk?kV chp vtc rek'kk?kV chp vtc rek'kk?kV chp vtc rek'kk?kV chp vtc rek'kk 525252525245-45-45-45-45- ?kV&iV frgw ds ikj esa?kV&iV frgw ds ikj esa?kV&iV frgw ds ikj esa?kV&iV frgw ds ikj esa?kV&iV frgw ds ikj esa 515151515146-46-46-46-46- ?kVok ?kksj js va/kjh?kVok ?kksj js va/kjh?kVok ?kksj js va/kjh?kVok ?kksj js va/kjh?kVok ?kksj js va/kjh 8181818181

ppppp47-47-47-47-47- pyq pyq pyw HkkbZpyq pyq pyw HkkbZpyq pyq pyw HkkbZpyq pyq pyw HkkbZpyq pyq pyw HkkbZ 7676767676

NNNNN48-48-48-48-48- Nu Nu iy iy le; fljkosNu Nu iy iy le; fljkosNu Nu iy iy le; fljkosNu Nu iy iy le; fljkosNu Nu iy iy le; fljkos 8484848484

ttttt49-49-49-49-49- t; t; ije çp.M rst ret; t; ije çp.M rst ret; t; ije çp.M rst ret; t; ije çp.M rst ret; t; ije çp.M rst re 030303030350-50-50-50-50- t; t;fr ln~xq# t;fr t; t; t; t;fr ln~xq# t;fr t; t; t; t;fr ln~xq# t;fr t; t; t; t;fr ln~xq# t;fr t; t; t; t;fr ln~xq# t;fr t; t; 151515151551-51-51-51-51- t; t; jke t; t; jket; t; jke t; t; jket; t; jke t; t; jket; t; jke t; t; jket; t; jke t; t; jke 626262626252-52-52-52-52- t; t; jkek t; t; jke dgq jket; t; jkek t; t; jke dgq jket; t; jkek t; t; jke dgq jket; t; jkek t; t; jke dgq jket; t; jkek t; t; jke dgq jke 636363636353-53-53-53-53- tfu fyiVks js I;kjs tx ijnsloktfu fyiVks js I;kjs tx ijnsloktfu fyiVks js I;kjs tx ijnsloktfu fyiVks js I;kjs tx ijnsloktfu fyiVks js I;kjs tx ijnslok 828282828254-54-54-54-54- tkS a fut ?kV&jl pkgkstkS a fut ?kV&jl pkgkstkS a fut ?kV&jl pkgkstkS a fut ?kV&jl pkgkstkS a fut ?kV&jl pkgks 878787878755-55-55-55-55- thoks! ije firk fut phUgksthoks! ije firk fut phUgksthoks! ije firk fut phUgksthoks! ije firk fut phUgksthoks! ije firk fut phUgks 888888888856-56-56-56-56- tsB eu dks gsB dfj;stsB eu dks gsB dfj;stsB eu dks gsB dfj;stsB eu dks gsB dfj;stsB eu dks gsB dfj;s 919191919157-57-57-57-57- tgk¡ lw{e ukn èofu vkKktgk¡ lw{e ukn èofu vkKktgk¡ lw{e ukn èofu vkKktgk¡ lw{e ukn èofu vkKktgk¡ lw{e ukn èofu vkKk 606060606058-58-58-58-58- tho m¼kj dk }kj iqdkj dgktho m¼kj dk }kj iqdkj dgktho m¼kj dk }kj iqdkj dgktho m¼kj dk }kj iqdkj dgktho m¼kj dk }kj iqdkj dgk 7474747474

rrrrr59-59-59-59-59- rqe lkgc jgeku gks jge djksrqe lkgc jgeku gks jge djksrqe lkgc jgeku gks jge djksrqe lkgc jgeku gks jge djksrqe lkgc jgeku gks jge djks 1010101010

nnnnn60-60-60-60-60- n;k çse l:i lrxq#n;k çse l:i lrxq#n;k çse l:i lrxq#n;k çse l:i lrxq#n;k çse l:i lrxq# 212121212161-61-61-61-61- fnu chrr tkos]fnu chrr tkos]fnu chrr tkos]fnu chrr tkos]fnu chrr tkos] vk;q [kqVkosvk;q [kqVkosvk;q [kqVkosvk;q [kqVkosvk;q [kqVkos 8383838383

(d)

Page 54: pdavali

Øekad i`"Bkad Øekad i`"Bkad/////

62-62-62-62-62- è;ku Hktu ghu] yfggkS u çHkq /uè;ku Hktu ghu] yfggkS u çHkq /uè;ku Hktu ghu] yfggkS u çHkq /uè;ku Hktu ghu] yfggkS u çHkq /uè;ku Hktu ghu] yfggkS u çHkq /u 868686868663-63-63-63-63- è;kukH;kl djks ln lngh 30è;kukH;kl djks ln lngh 30è;kukH;kl djks ln lngh 30è;kukH;kl djks ln lngh 30è;kukH;kl djks ln lngh 30

uuuuu64-64-64-64-64- uSuks a ds rkjs p'e jks'kuuSuks a ds rkjs p'e jks'kuuSuks a ds rkjs p'e jks'kuuSuks a ds rkjs p'e jks'kuuSuks a ds rkjs p'e jks'ku 303030303065-65-65-65-65- fut ru esa [kkst lTtufut ru esa [kkst lTtufut ru esa [kkst lTtufut ru esa [kkst lTtufut ru esa [kkst lTtu 515151515166-66-66-66-66- uksdrs liQsn lUeq[kuksdrs liQsn lUeq[kuksdrs liQsn lUeq[kuksdrs liQsn lUeq[kuksdrs liQsn lUeq[k 575757575767-67-67-67-67- uSu lksa uSufga nsf[k; tSlsuSu lksa uSufga nsf[k; tSlsuSu lksa uSufga nsf[k; tSlsuSu lksa uSufga nsf[k; tSlsuSu lksa uSufga nsf[k; tSls 343434343468-68-68-68-68- ukfgau dfj;s txr lksa çhrhukfgau dfj;s txr lksa çhrhukfgau dfj;s txr lksa çhrhukfgau dfj;s txr lksa çhrhukfgau dfj;s txr lksa çhrh 828282828269-69-69-69-69- fur çfr lRlax dj ys I;kjkfur çfr lRlax dj ys I;kjkfur çfr lRlax dj ys I;kjkfur çfr lRlax dj ys I;kjkfur çfr lRlax dj ys I;kjk 888888888870-70-70-70-70- uekeh vfer Kku :ia d`ikyauekeh vfer Kku :ia d`ikyauekeh vfer Kku :ia d`ikyauekeh vfer Kku :ia d`ikyauekeh vfer Kku :ia d`ikya 131313131371-71-71-71-71- ugha Fky ugha tyugha Fky ugha tyugha Fky ugha tyugha Fky ugha tyugha Fky ugha ty 3535353535

iiiii72-72-72-72-72- çHkq vVy vdke vukeçHkq vVy vdke vukeçHkq vVy vdke vukeçHkq vVy vdke vukeçHkq vVy vdke vuke 111111111173-73-73-73-73- çHkq rksfg dSls ns[ku ikÅ¡çHkq rksfg dSls ns[ku ikÅ¡çHkq rksfg dSls ns[ku ikÅ¡çHkq rksfg dSls ns[ku ikÅ¡çHkq rksfg dSls ns[ku ikÅ¡ 343434343474-74-74-74-74- çHkq vdFk vukeh lc ij LokehçHkq vdFk vukeh lc ij LokehçHkq vdFk vukeh lc ij LokehçHkq vdFk vukeh lc ij LokehçHkq vdFk vukeh lc ij Lokeh 313131313175-75-75-75-75- çHkq oj.ku esa vkoSa ukghaçHkq oj.ku esa vkoSa ukghaçHkq oj.ku esa vkoSa ukghaçHkq oj.ku esa vkoSa ukghaçHkq oj.ku esa vkoSa ukgha 313131313176-76-76-76-76- çHkq vdFk vuke vuke;çHkq vdFk vuke vuke;çHkq vdFk vuke vuke;çHkq vdFk vuke vuke;çHkq vdFk vuke vuke; 323232323277-77-77-77-77- ik¡p ukScr fcjrUr dgkSaik¡p ukScr fcjrUr dgkSaik¡p ukScr fcjrUr dgkSaik¡p ukScr fcjrUr dgkSaik¡p ukScr fcjrUr dgkSa 424242424278-78-78-78-78- çFkefga /kjks xq# dks è;kuçFkefga /kjks xq# dks è;kuçFkefga /kjks xq# dks è;kuçFkefga /kjks xq# dks è;kuçFkefga /kjks xq# dks è;ku 52525252527979797979 çHkq feyus tks iFk /fj tkrsçHkq feyus tks iFk /fj tkrsçHkq feyus tks iFk /fj tkrsçHkq feyus tks iFk /fj tkrsçHkq feyus tks iFk /fj tkrs 878787878780-80-80-80-80- çse&HkfDr xq# nhft;sçse&HkfDr xq# nhft;sçse&HkfDr xq# nhft;sçse&HkfDr xq# nhft;sçse&HkfDr xq# nhft;s 080808080881-81-81-81-81- çse&çhfr fpr pkSd yxk;sçse&çhfr fpr pkSd yxk;sçse&çhfr fpr pkSd yxk;sçse&çhfr fpr pkSd yxk;sçse&çhfr fpr pkSd yxk;s 9595959595

ccccc82-82-82-82-82- ckj&ckj d#¡ ohurhckj&ckj d#¡ ohurhckj&ckj d#¡ ohurhckj&ckj d#¡ ohurhckj&ckj d#¡ ohurh 232323232383-83-83-83-83- fcuk xq# dh Ñik ik;sfcuk xq# dh Ñik ik;sfcuk xq# dh Ñik ik;sfcuk xq# dh Ñik ik;sfcuk xq# dh Ñik ik;s 7878787878

(x) (?k)

H kH kH kH kH k84-84-84-84-84- Hktq eu lrxq# lrxq#Hktq eu lrxq# lrxq#Hktq eu lrxq# lrxq#Hktq eu lrxq# lrxq#Hktq eu lrxq# lrxq# 272727272785-85-85-85-85- Hktks lÙkuke] lÙkukeHktks lÙkuke] lÙkukeHktks lÙkuke] lÙkukeHktks lÙkuke] lÙkukeHktks lÙkuke] lÙkuke 616161616186-86-86-86-86- Hktks gks xq# pj.k deyHktks gks xq# pj.k deyHktks gks xq# pj.k deyHktks gks xq# pj.k deyHktks gks xq# pj.k dey 646464646487-87-87-87-87- HkkbZ ;ksx ân; o`Ùk dsUæ fcUnqHkkbZ ;ksx ân; o`Ùk dsUæ fcUnqHkkbZ ;ksx ân; o`Ùk dsUæ fcUnqHkkbZ ;ksx ân; o`Ùk dsUæ fcUnqHkkbZ ;ksx ân; o`Ùk dsUæ fcUnq 585858585888-88-88-88-88- Hktq eu lrxq# n;kyHktq eu lrxq# n;kyHktq eu lrxq# n;kyHktq eu lrxq# n;kyHktq eu lrxq# n;ky 656565656589-89-89-89-89- Hktq eu lrxq# n;ky xq# n;kyHktq eu lrxq# n;ky xq# n;kyHktq eu lrxq# n;ky xq# n;kyHktq eu lrxq# n;ky xq# n;kyHktq eu lrxq# n;ky xq# n;ky 656565656590-90-90-90-90- Hktks gks eu xq# mnkjHktks gks eu xq# mnkjHktks gks eu xq# mnkjHktks gks eu xq# mnkjHktks gks eu xq# mnkj 656565656591-91-91-91-91- Hktks Hktks xq# uke gksHktks Hktks xq# uke gksHktks Hktks xq# uke gksHktks Hktks xq# uke gksHktks Hktks xq# uke gks 666666666692-92-92-92-92- Hktq xq# ukek] ygq foJkekHktq xq# ukek] ygq foJkekHktq xq# ukek] ygq foJkekHktq xq# ukek] ygq foJkekHktq xq# ukek] ygq foJkek 666666666693-93-93-93-93- Hktks lk/ xq# lk/ xq#Hktks lk/ xq# lk/ xq#Hktks lk/ xq# lk/ xq#Hktks lk/ xq# lk/ xq#Hktks lk/ xq# lk/ xq# 676767676794-94-94-94-94- Hktks lR;xq# lR;xq#Hktks lR;xq# lR;xq#Hktks lR;xq# lR;xq#Hktks lR;xq# lR;xq#Hktks lR;xq# lR;xq# 686868686895-95-95-95-95- Hktks Hktks xq#nso gks HkkbZHktks Hktks xq#nso gks HkkbZHktks Hktks xq#nso gks HkkbZHktks Hktks xq#nso gks HkkbZHktks Hktks xq#nso gks HkkbZ 6969696969

eeeee96-96-96-96-96- ekl vkflu txr ckfluekl vkflu txr ckfluekl vkflu txr ckfluekl vkflu txr ckfluekl vkflu txr ckflu 898989898997-97-97-97-97- eaxy ewjfr lrxq:eaxy ewjfr lrxq:eaxy ewjfr lrxq:eaxy ewjfr lrxq:eaxy ewjfr lrxq: 020202020298-98-98-98-98- eksfg ns nks Hkxrh nkueksfg ns nks Hkxrh nkueksfg ns nks Hkxrh nkueksfg ns nks Hkxrh nkueksfg ns nks Hkxrh nku 202020202099-99-99-99-99- es/k eu lax tsrses/k eu lax tsrses/k eu lax tsrses/k eu lax tsrses/k eu lax tsrs 3535353535100-100-100-100-100- eu rqe clks rhljks uSukeu rqe clks rhljks uSukeu rqe clks rhljks uSukeu rqe clks rhljks uSukeu rqe clks rhljks uSuk 6060606060

;;;;;101-101-101-101-101- ;ksx ân; dsUæ fcUnq esa;ksx ân; dsUæ fcUnq esa;ksx ân; dsUæ fcUnq esa;ksx ân; dsUæ fcUnq esa;ksx ân; dsUæ fcUnq esa 5050505050102-102-102-102-102- ;fg fof/ tScS Hko ikj;fg fof/ tScS Hko ikj;fg fof/ tScS Hko ikj;fg fof/ tScS Hko ikj;fg fof/ tScS Hko ikj 5757575757103-103-103-103-103- ;ksx ân; o`Ùk dsUæ fcUnq lq[k;ksx ân; o`Ùk dsUæ fcUnq lq[k;ksx ân; o`Ùk dsUæ fcUnq lq[k;ksx ân; o`Ùk dsUæ fcUnq lq[k;ksx ân; o`Ùk dsUæ fcUnq lq[k 6060606060104-104-104-104-104- ;ksx ân; esa okl uk;ksx ân; esa okl uk;ksx ân; esa okl uk;ksx ân; esa okl uk;ksx ân; esa okl uk 8080808080105-105-105-105-105- ;fg ekuq"k nsg leS;k esa;fg ekuq"k nsg leS;k esa;fg ekuq"k nsg leS;k esa;fg ekuq"k nsg leS;k esa;fg ekuq"k nsg leS;k esa 8383838383

Page 55: pdavali

Øekad i`"Bkad Øekad i`"Bkad

jjjjj106-106-106-106-106- jke uke vej uke Hktks HkkbZ lksbZjke uke vej uke Hktks HkkbZ lksbZjke uke vej uke Hktks HkkbZ lksbZjke uke vej uke Hktks HkkbZ lksbZjke uke vej uke Hktks HkkbZ lksbZ 6363636363

'k'k'k'k'k107-107-107-107-107- Jh ln~xq# dh lkj f'k{kkJh ln~xq# dh lkj f'k{kkJh ln~xq# dh lkj f'k{kkJh ln~xq# dh lkj f'k{kkJh ln~xq# dh lkj f'k{kk 0606060606

lllll108-108-108-108-108- lc {ks=k {kj vijk ijk ijlc {ks=k {kj vijk ijk ijlc {ks=k {kj vijk ijk ijlc {ks=k {kj vijk ijk ijlc {ks=k {kj vijk ijk ij 0101010101109-109-109-109-109- lc lUrUg dh cfM+ cfygkjhlc lUrUg dh cfM+ cfygkjhlc lUrUg dh cfM+ cfygkjhlc lUrUg dh cfM+ cfygkjhlc lUrUg dh cfM+ cfygkjh 0101010101110-110-110-110-110- lR;iq#"k dh vkjfr dhtSlR;iq#"k dh vkjfr dhtSlR;iq#"k dh vkjfr dhtSlR;iq#"k dh vkjfr dhtSlR;iq#"k dh vkjfr dhtS 0909090909111-111-111-111-111- losZ'oja lR; 'kkfUr Lo:ialosZ'oja lR; 'kkfUr Lo:ialosZ'oja lR; 'kkfUr Lo:ialosZ'oja lR; 'kkfUr Lo:ialosZ'oja lR; 'kkfUr Lo:ia 1212121212112-112-112-112-112- ln~xq# ueks lR; Kkua Lo:ialn~xq# ueks lR; Kkua Lo:ialn~xq# ueks lR; Kkua Lo:ialn~xq# ueks lR; Kkua Lo:ialn~xq# ueks lR; Kkua Lo:ia 1414141414113-113-113-113-113- lrxq# lq[k ds lkxjlrxq# lq[k ds lkxjlrxq# lq[k ds lkxjlrxq# lq[k ds lkxjlrxq# lq[k ds lkxj 1616161616114-114-114-114-114- lrxq# nkrk lrxq# nkrklrxq# nkrk lrxq# nkrklrxq# nkrk lrxq# nkrklrxq# nkrk lrxq# nkrklrxq# nkrk lrxq# nkrk 2626262626115-115-115-115-115- lrxq# njl nsu fgr vk,lrxq# njl nsu fgr vk,lrxq# njl nsu fgr vk,lrxq# njl nsu fgr vk,lrxq# njl nsu fgr vk, 2727272727116-116-116-116-116- lrxq# th ls vjt gekjhlrxq# th ls vjt gekjhlrxq# th ls vjt gekjhlrxq# th ls vjt gekjhlrxq# th ls vjt gekjh 2828282828117-117-117-117-117- lrxq# lkgc dh cfygkjhlrxq# lkgc dh cfygkjhlrxq# lkgc dh cfygkjhlrxq# lkgc dh cfygkjhlrxq# lkgc dh cfygkjh 2929292929118-118-118-118-118- lUrers dh ckr] dg¡w lk/d fgr ykxhlUrers dh ckr] dg¡w lk/d fgr ykxhlUrers dh ckr] dg¡w lk/d fgr ykxhlUrers dh ckr] dg¡w lk/d fgr ykxhlUrers dh ckr] dg¡w lk/d fgr ykxh 3838383838119-119-119-119-119- l`f"V ds ik¡p gSa dsUæul`f"V ds ik¡p gSa dsUæul`f"V ds ik¡p gSa dsUæul`f"V ds ik¡p gSa dsUæul`f"V ds ik¡p gSa dsUæu 4343434343120-120-120-120-120- lqfu;s ldy txr ds oklhlqfu;s ldy txr ds oklhlqfu;s ldy txr ds oklhlqfu;s ldy txr ds oklhlqfu;s ldy txr ds oklh 4343434343121-121-121-121-121- lq[keu >y >y fcUnqlq[keu >y >y fcUnqlq[keu >y >y fcUnqlq[keu >y >y fcUnqlq[keu >y >y fcUnq 5353535353122-122-122-122-122- lq"kefu;k¡ esa eksjh utj ykxhlq"kefu;k¡ esa eksjh utj ykxhlq"kefu;k¡ esa eksjh utj ykxhlq"kefu;k¡ esa eksjh utj ykxhlq"kefu;k¡ esa eksjh utj ykxh 5555555555123-123-123-123-123- lq"efu;k¡ esa utfj;k fFkjlq"efu;k¡ esa utfj;k fFkjlq"efu;k¡ esa utfj;k fFkjlq"efu;k¡ esa utfj;k fFkjlq"efu;k¡ esa utfj;k fFkj 5555555555124-124-124-124-124- lq[keu ds >huk uky lslq[keu ds >huk uky lslq[keu ds >huk uky lslq[keu ds >huk uky lslq[keu ds >huk uky ls 5555555555125-125-125-125-125- lwjfr njl dju dks tkrhlwjfr njl dju dks tkrhlwjfr njl dju dks tkrhlwjfr njl dju dks tkrhlwjfr njl dju dks tkrh 5858585858126-126-126-126-126- lk¡> Hk;s xq# lqfejks HkkbZlk¡> Hk;s xq# lqfejks HkkbZlk¡> Hk;s xq# lqfejks HkkbZlk¡> Hk;s xq# lqfejks HkkbZlk¡> Hk;s xq# lqfejks HkkbZ 5959595959127-127-127-127-127- lruke lruke lruke Hktlruke lruke lruke Hktlruke lruke lruke Hktlruke lruke lruke Hktlruke lruke lruke Hkt 6161616161

(Ä) (p)

128-128-128-128-128- lc Hko Hk; Hkatulc Hko Hk; Hkatulc Hko Hk; Hkatulc Hko Hk; Hkatulc Hko Hk; Hkatu 6464646464129-129-129-129-129- lrxq: xq#nso xq#lrxq: xq#nso xq#lrxq: xq#nso xq#lrxq: xq#nso xq#lrxq: xq#nso xq# 7272727272130-130-130-130-130- lR; Kku nk;d xq# iwjklR; Kku nk;d xq# iwjklR; Kku nk;d xq# iwjklR; Kku nk;d xq# iwjklR; Kku nk;d xq# iwjk 7272727272131-131-131-131-131- lrxq# lr ijekjFk :iklrxq# lr ijekjFk :iklrxq# lr ijekjFk :iklrxq# lr ijekjFk :iklrxq# lr ijekjFk :ik 7272727272132-132-132-132-132- lUru er Hksn çpkj fd;klUru er Hksn çpkj fd;klUru er Hksn çpkj fd;klUru er Hksn çpkj fd;klUru er Hksn çpkj fd;k 7373737373133-133-133-133-133- lrxq# lrxq# furfga iqdkjrlrxq# lrxq# furfga iqdkjrlrxq# lrxq# furfga iqdkjrlrxq# lrxq# furfga iqdkjrlrxq# lrxq# furfga iqdkjr 7575757575134-134-134-134-134- lrxq# pj.k Vgy fur dfj;slrxq# pj.k Vgy fur dfj;slrxq# pj.k Vgy fur dfj;slrxq# pj.k Vgy fur dfj;slrxq# pj.k Vgy fur dfj;s 7575757575135-135-135-135-135- lrxq# lsor xq# dks lsorlrxq# lsor xq# dks lsorlrxq# lsor xq# dks lsorlrxq# lsor xq# dks lsorlrxq# lsor xq# dks lsor 7777777777136-136-136-136-136- lrxq# in fcuq xq# HksVr ukghalrxq# in fcuq xq# HksVr ukghalrxq# in fcuq xq# HksVr ukghalrxq# in fcuq xq# HksVr ukghalrxq# in fcuq xq# HksVr ukgha 7777777777137-137-137-137-137- le ne vkSj fu;e ;ele ne vkSj fu;e ;ele ne vkSj fu;e ;ele ne vkSj fu;e ;ele ne vkSj fu;e ;e 7979797979138-138-138-138-138- lqjr lEgkjks v/j p<+kvkslqjr lEgkjks v/j p<+kvkslqjr lEgkjks v/j p<+kvkslqjr lEgkjks v/j p<+kvkslqjr lEgkjks v/j p<+kvks 8181818181139-139-139-139-139- le; x;k fiQjrk ughale; x;k fiQjrk ughale; x;k fiQjrk ughale; x;k fiQjrk ughale; x;k fiQjrk ugha 8383838383140-140-140-140-140- lUrer&fl¼kUrlUrer&fl¼kUrlUrer&fl¼kUrlUrer&fl¼kUrlUrer&fl¼kUr 050505050500000141-141-141-141-141- lUrer dh ifjHkk"kklUrer dh ifjHkk"kklUrer dh ifjHkk"kklUrer dh ifjHkk"kklUrer dh ifjHkk"kk 0707070707

ggggg142-142-142-142-142- gs çse:ih lrxq#gs çse:ih lrxq#gs çse:ih lrxq#gs çse:ih lrxq#gs çse:ih lrxq# 2323232323143-143-143-143-143- gS ftldk ugha jax ufga :igS ftldk ugha jax ufga :igS ftldk ugha jax ufga :igS ftldk ugha jax ufga :igS ftldk ugha jax ufga :i 323232323200000

{k{k{k{k{k144-144-144-144-144- {ks=k {kj v{kj ds ikj esa{ks=k {kj v{kj ds ikj esa{ks=k {kj v{kj ds ikj esa{ks=k {kj v{kj ds ikj esa{ks=k {kj v{kj ds ikj esa 3838383838

=k= k= k= k= k145-145-145-145-145- =kkfg xq# =kkfg xq#=kkfg xq# =kkfg xq#=kkfg xq# =kkfg xq#=kkfg xq# =kkfg xq#=kkfg xq# =kkfg xq# 6969696969