Ewa Boryczka*

Uniwersytet Łódzki

Rewitalizacja – sposób na ożywienie fragmentu miasta?

Ciekawy przykład rewitalizacji terenów poprzemysłowych w Wiedniu. Przy

realizacji projektu z sukcesem współpracowali deweloperzy - inwestorzy

prywatni oraz władza samorządowa.

Moda i zainteresowanie inwestorów terenami poprzemysłowymi w miastach daje

możliwość ożywienia i skutecznego przekształcenia starych i zdegradowanych tkanek

miejskich. Ten bum inwestycyjny w Polsce związany z terenami pofabrycznymi i

poeksploatacyjnymi, którego dziś jesteśmy świadkami rozpoczął się w Europie zachodniej

znacznie wcześniej. Wiele zintegrowanych i profesjonalnie przygotowanych projektów

rewitalizacji, które mogą być dla nas przykładem zostało już zrealizowanych. Jednak czym

jest rewitalizacja – hasło, które coraz częściej pojawia się w mediach. Otóż jest ona złożonym

procesem, mającym na celu ożywienie gospodarcze i społeczne szczególnie zdegradowanych

lub martwych obszarów miasta. Rewitalizacja przekształca i dostosowuje wybrany obszar do

współczesnych, zmieniających się potrzeb mieszkańców. Jednym z najciekawszych,

ukończonych już projektów rewitalizacji jest wiedeński kompleks poprzemysłowy o nazwie

„Gasometer ABCD”, „Gasometer-City” lub „G-Town” i dotyczy terenów największej XIX-

wiecznej gazowni miejskiej.

Aranżacja wiedeńskiego przemysłowego kompleksu pochodzącej z przełomu wieków

XIX i XX największej europejskiej gazowni miejskiej, która została przekształcona w

wielofunkcyjny zespół zabytkowych obiektów zachwyca specjalistów na całym świecie.

Gazownia Wien Simmering w czasie jej budowy zlokalizowana była na obrzeżach

miasta. Otoczona była ogrodami i polami uprawnymi, jednak z upływem czasu i rozwoju

Wiednia zbliżała się co raz bardziej do rozrastających się centralnych obszarów miasta. Dziś

przypominające miasto w mieście „Gasometer-City” znajduje się we wpełni zurbanizowanej

południowo-wschodniej części stolicy Austrii.1

* doktorantka w Katedrze Gospodarki Regionalnej i Środowiska UŁ - www.region.uni.lodz.pl 1 Tekst zredagowany na podstawie artykułów: E. Boryczka, Rewitalizacja terenów poprzemysłowych na przykładzie XIX-wiecznej gazowni miejskiej w Wiedniu, w: A. Zakrzewska-Półtorak (red.), Debiuty studenckie. Współczesne problemy europejskich metropolii, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2007; E. Boryczka, Rewitalizacja zdegradowanych terenów miejskich, w: Z. Przygodzki (red.),

Na początku należy również wspomnieć, skąd wzięła się dzisiejsza, zagadkowa nazwa

kompleksu. Otóż Gasometer-Uhr to ogromne urządzenie pomiarowe, które było umieszczone

na zewnątrz każdej osłony zbiorników gazowych. Zegar gazometrowy wskazywał ilość gazu

w zbiornikach. Był on umieszczony na zewnątrz każdej osłony zbiorników na gazowych i ze

względów bezpieczeństwa musiał być dobrze widoczny przez kontrolerów z dużej odległości.

Od wielu lat cztery murowane osłony, które pozostały po rozebraniu przestarzałych,

metalowych zbiorników na gaz noszą właśnie nazwę Gasometer. W 1997 roku próbowano

zmienić nazwę obiektów na m.in. Technometer, Gazometr, jednak nazwa, która przez wiele

lat funkcjonowała w potocznym języku wśród mieszkańców pozostała.

Historia gazowni Wien Simmering i rozwoju publicznego oświetlenia w

Wiedniu

Pierwszą próbę publicznego oświetlenia ulic Wiednia lampami oliwnymi podjęto 7

listopada 1687 roku. W mieście ustawiono wtedy 17 pierwszych latarni (Dorotheergasse), a

już latem oświetlono całe ówczesne centrum. Jednocześnie Leopold I wydał surowe

rozporządzenie nakładające surowe kary na tych, którzy dopuszczą się uszkodzenia

publicznych latarni. Za takie akty wandalizmu groziło obcięcie prawej ręki.

Do końca lat osiemdziesiątych następnego wieku oświetleniem objęte zostały również

przedmieścia Wiednia. Przy zapalaniu i opiece nad latarniami czuwał specjalnie stworzony do

tego celu oddział latarników. W 1789 roku nastąpił przełom. Odkryto wtedy oksydację węgla

kamiennego i w tym samym roku wynaleziony został Gasometer, przyrząd służący do

pomiaru ciśnienia masy gazowej w pojemniku gazowym. Trzy lata później zastosowano po

raz pierwszy gaz otrzymany z węgla do oświetlenia pomieszczeń mieszkalnych. Następnie w

pierwszych latach XIX wieku podjęto w Austrii pierwszą próbę produkcji gazu, a już dwa lata

później wybudowano pierwszy zakład produkcyjny. Na ulicach Wiednia (Walfischgasse,

Krugerstraße i części Kärntnerstraße) postawiono 25 nowych latarni gazowych. Nowe gazowe

oświetlenie ze względu na dobre jasne światło jakie dawało zostało szybko zaakceptowane i

polubiane przez mieszkańców miasta. W następnych latach ustawiono kolejnych 90 latarni. W

1827 roku doktor chemii i aptekarz Georg Pfendler oświetlił gazem „Aptekę pod Złotym

Gryfem”, a rok później zbudował pierwszą gazownię o nazwie „Rossau”. 14 maja 1832 r. dr

Pfendler otrzymał pozwolenie na budowę rurociągu gazowego w centrum Wiednia w celu

wykonania oświetlenia prywatnych domów mieszkańców miasta. Pierwsze oświetlenie

Rozwój miast i regionów w procesie integracji europejskiej, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2006 oraz na podstawie informacji ze strony www.wiener-gasometer.at, chyba, ze będzie zaznaczone inaczej.

zamontowane zostało w pałacu przy Hauptstraße 63. Dwa lata później gotowych było już 1,2

km instalacji gazowych. Gazownia dr Pfendlera w kolejnych latach rozszerzyła swoją

działalność również o publiczne oświetlenia przyległych ulic. Jesienią 1838 roku na

Michaelerplatz został postawiony pierwszy publiczny gazowy kandelabr składający się z aż

sześciu palników, a parę miesięcy później, w sierpniu dwa kolejne na Mehlmarkt. Warto

wspomnieć, iż w tym czasie codziennemu zapalaniu latarni towarzyszył dźwięk latarnianych

dzwoneczków.

W 1840 roku Teodor Friedrich Hene

wzniósł kolejną gazownię o nazwie Fűnfhaus,

która zaopatrywała w gaz kolejną część

miasta. Dwa lata później na austriackim rynku

gazowym pojawił się Imperial Countinental

Gas Association (I.C.G.A.). Była to firma,

która powstała w Londynie w 1824 roku, a jej

głównym celem działalności była instalacja

oświetlenia gazowego w większych miastach

Europy. Zaistnienie na rynku wielu

producentów gazu spowodowało spadek jego

cen oraz przyspieszenie rozpowszechniania w

stolicy oświetlenia gazowego. Do

magazynowania wyprodukowanego gazu

potrzebne stały się duże zbiorniki, które

powoli zaczynały pojawiać się w krajobrazie

miasta, towarzysząc zakładom produkcyjnym.

Z czasem zaczęto metalowe zbiorniki

obudowywać potężnymi murowanymi osłonami (nazywane Gasbehälter), umieszczając w

tych osłonach ogromne i dobrze widoczne z dużej odległości urządzenia mierzące ciśnienie

masy gazowej (Gasometer-Uhr).

Już w 1862 roku Wiedeń i jego przedmieścia był oświetlony przez 6067 latarniane

palniki gazowe, które zasilane były gazem z pięciu gazowni. W następnym okresie w różnych

częściach miasta powstawały kolejne zakłady produkcyjne gazu.

Fot. 1 Latarnik gaszący latarnie

Źródło: www.gasometer.at/foto

Od 1888 roku już nie angielska instytucja, a gmina zarządzała gazowniami, oraz

samodzielnie budowała kolejne zakłady. W kolejnych latach opracowano szczegółowy plan

budowy i realizacji dwóch wielkich Gaswerk. Jedna z nich miała znajdować się na w

północno – zachodniej części Wiednia w dzielnicy Heiligenstadt, a druga w południowo –

wschodniej w Simmering. Gazownie miały dostarczać do 100 mln m3 gazu rocznie. Jak się

później okazało gazownia Wien Simmering była największą europejską gazownią miejską.

Budowę Wien Simmering rozpoczęto 28 grudnia 1896 roku, a zakończono jesienią 1899

roku. Gazownia zlokalizowana była na przedmieściach miasta, otoczona ogrodami i polami

uprawnymi. Podczas wznoszenia murowanych osłon czterech ogromnych zbiorników na gaz

na budowie pracowało ok. 1630 robotników. Wybudowane zbiorniki służące do

przechowywania gazu wraz z osłonami miały imponujące rozmiary (pojemność jednego

zbiornika wynosiła 90 000 m3 gazu, średnica 60 m, wysokość 73,5 m).

Pierwszy gaz z miejskiej gazowni Simmering popłynął do odbiorców 31 października

1899 r. Dziesięć lat później rozbudowano gazownię stawiając kolejny, piąty już zbiornik. Nie

posiadał on jednak murowanej osłony. W 1912 roku Wiedeń został już w całości zaopatrzony

w gaz, którego używano wtedy zarówno do oświetlania ulic jak i w gospodarstwach

domowych. Gazownia Wien Simmering pracowała właściwie nieprzerwanie zachowując

najnowsze standardy techniczne. Wyjątkiem był okres II wojny światowej, kiedy to na

początku kwietnia 1945 roku w skutek zniszczeń wojennych dostawa gazu w Wiedniu na

niemal 12 miesięcy ustała całkowicie.

W związku ze zmianą technologii i rozwoju oświetlenia od 1962 roku gaz w Wiedniu

używany był jedynie do ogrzewania wody i gotowania, a z uwagi na dostępność od 1968 roku

w Wiedniu rosyjskiego gazu ziemnego podjęto działania mające na celu przebudowę i

dostosowanie sieci gazowej do nowego gatunku gazu. Program przebudowy został

zakończony w 1978 roku, co oznaczało koniec produkcji gazu w największej gazowni

miejskiej Wien Simmering, oraz w innych zakładach. Podobnie nieprzydatnymi okazały się

dotychczas służące do magazynowania zbiorniki gazu nazywane potocznie Gasometer. W

wyniku tego z upływem czasu zaczęły one znikać z krajobrazu miasta.

W gazowni Wien Simmering jako pierwszy 14 października 1980 roku wyłączony z

eksploatacji został piąty nieobudowany zbiornik. Rok później, po ponad siedemdziesięciu

latach istnienia został rozebrany. Kolejne wyłączanie zbiorników nastąpiło 14 lipca 1984 roku

i dotyczyło Gasometer B. W następnych dwóch latach zamykano kolejno Gasometer A, C i D.

Gazownia została ostatecznie zamknięta w 1986 roku i od tego czasu budynki pozostałe po

największej europejskiej miejskiej Gaswerk służyły organizacji incydentalnych nocnych

imprez, wystaw do czasu, kiedy nowe życie zostało dane postindustrialnym obiektom na

początku XXI wieku.2 Tkanka miejska pozostała po Wien Simmering stawała się coraz

bardziej zdewastowana i odizolowana od otaczających ją terenów, jednak to miało się

wkrótce zmienić.

Rewitalizacja – szansa dla zabytkowej, opuszczonej części miasta

W 1981 roku cztery murowane osłony (Gasometer) dzięki staraniom prof. Mafreda

Wehdorna jednego z ekspertów w dziedzinie mieszkalnictwa w Wiedniu, znawcy architektury

przemysłowej, otrzymały status zabytków – pomników dziedzictwa poprzemysłowego, co w

konsekwencji uchroniło je przed wyburzeniem.

Aby jednak mogły przetrwać należało w nie zainwestować. Od 1989 r. trwały

intensywne przygotowania, a także studia projektowe dotyczące możliwości realizacyjnych.

Analizowano jakie funkcje mogłyby pełnić obiekty oraz jak takie przedsięwzięcie

sfinansować. Zastanawiano się nad różnymi propozycjami. Brano również po uwagę

inicjatywy podjęte przez mieszkańców Wiednia w ostatnich latach. Na tym terenie po

zamknięciu gazowni Wien Simmering w 1986 roku odbywały się liczne imprezy.

Zdecydowano o podjęciu działań rewitalizacyjnych na tym obszarze.

W 1996 roku Rada Miejska uznała, że zgodnie ze współczesną strategią i polityką

rozwoju miasta nadrzędną rolę w tym przedsięwzięciu powinny odgrywać funkcje

mieszkalne. Projekt prowadzony i nadzorowany przez profesora Manfreda miał być

wielofunkcyjny. Planowano stworzenie wielu miejsc pracy, wypoczynku, jednak priorytetem

miało być wybudowanie znacznej liczby lokali mieszkalnych. W tym samym roku, wkrótce

po decyzji władz miasta zbiorniki na gaz wraz z murowanymi osłonami zostały zakupione

przez trzy firmy inwestycyjne: GESIBA (Gemeinnützige Siedlungs- und

Bauaktiengesellschaft), GPA (Wohnbauvereinigung für Privatangestellte Gemeinnützige

GmbH), SEG (Stadterneuerungs- und Eigentumswohnungsges.m.b.H.). Do wspólnej pracy

nad projektem zostali zaproszeni czterej światowej sławy architekci: Jean Nouvel, Wolf D.

Prix, Manfred Weldorn, oraz Wilhelm Holzbauer. Każdy z nich był odpowiedzialny za jedną

osłonę, ale pracowali w zespole, dzięki czemu koncepcja, którą przygotowali stanowi spójną

całość. W latach 1999-2001 trwały prace remontowo-budowlane, a od maja 2001 roku

Gasometer tętni nowym życiem. Każda z czterech murowanych osłon objętych projektem

2 W 1986 roku w Gasometer B nakręcono fragment filmu z serii James Bond-Agent 007 pt. „W obliczu śmierci”, w 1988 roku w Gasometer D odbyła się wystawa „100 lat socjaldemokracji”, od 1993 roku cyklicznie przez pięć lat organizowane były słynne koncerty dla młodzieży „Gasometer Rave”. Geschichte, http://www.wiener-gasometer.at/de/geschichte/geschichte-ausserbetriebnahme.html, 14.02.2006

„Gasometer ABCD” (fot. 2) gazowni Wien Simmering, ma swoją własną nazwę (Gasometer

A, Gasometer B, Gasometer C, Gasometer D).

Fot. 2. Gasometer D, C, B, A

Źródło: www.wiener-gasometer.at/foto

Zaplanowano, że na terenie kompleksu będzie mieszkać około 1 500 osób, a 15 000

będzie dziennie odwiedzać to miejsce. Aby nie dopuścić do zatłoczenia Gasometer ABCD

ruchem samochodowym doprowadzono do Gasometer A roku specjalną linię metra U3, która

została oddana do użytku już 2 grudnia 2000 roku. Zapewniono w ten sposób bezpośredni i

bardzo sprawny dostęp komunikacyjny do Gasometer-City. Oprócz stacji metra powstały

także dwie linie szybkiej kolei dojeżdżającej niemal pod sam kompleks.3 Stworzono również

bezpośrednie połączenia drogowe ulicy Guglgasse, przy której zlokalizowana jest Wien

Simmering z lotniskiem, a także z głównymi drogami w Wiedniu, co umożliwia bardzo łatwy

dojazd do Gasometer. Władze lokalne przeznaczyły ponad 30 mln euro na sfinansowanie

inwestycji infrastruktury transportowej (drogi A4) oraz na budowę trzech ciągów komunikacji

pieszej i rowerowej, które prowadzą bezpośrednio do kompleksu. Prace budowlane trwały 2,5

roku – to wiedeński rekord zważywszy na skalę projektu.

Gasometer A

3 Gesiba, Gasometer – City, www.gasometer.gesiba.at/presse-inf/GASOMETRER_PK_e.pdf,

Światowej sławy francuski architekt Jean Noveal zaprojektował Gasometer A, który

potocznie nazwany jest „pałacem światła”. Obiekt zdominowany jest przez stal i szkło.

Projektant tworząc nowe wnętrze budynku zrealizował koncepcję wizualnej lekkości i

jednorodności. Wychodząc od ciężkiej historycznej fasady osłony przeszedł do delikatnej

wewnętrznej konstrukcji stalowo-szklanej.

Do tego budynku doprowadzona jest

bezpośrednio nowo wybudowana linia

metra. Obiekt zabytkowy składa się z 9

mieszkalnych segmentów ukształtowanych

w formie wież połączonych ze sobą

galeriami. Powierzchnia

dwunastokondygnacyjnych segmentów

pokryta jest przyciemnianym szkłem

odbijającym światło, a ściany szczytowe

obłożone są panelami ze stali nierdzewnej.

Po środku znajduje się wewnętrzny

dziedziniec. Między wieżami pozostawione

zostały otwory o szerokości czterech

metrów. Przez te szczeliny i przez stalowe

okna w zabytkowej murowanej osłonie

światło dzienne bez problemu wpada do

wewnętrznego dziedzińca, a tam odbija się

wielokrotnie tworząc wspaniałe efekty

świetlne. Stalowa, nieoszklona konstrukcja

kopuły powoduje, iż dziedziniec jest zdany na warunki pogodowe i odpowiednio

przewietrzany. Z tego względu, aby zapewnić wspaniałe efekty świetlne wewnątrz dziedzińca

okna jak i powłoka ścian muszą być wielokrotnie w ciągu roku oczyszczane.

W wieżowo ukształtowanych segmentach znajdują się 3 piętra biurowe i 9

mieszkalnych, na których znajduje się 128 mieszkań, a w dolnej koliście ukształtowanej

części budynku, pod wieżami, znajduje się 1 poziom garażowy, 3 poziomy handlowo-

usługowe nazwane „Shopping Mall”. Część handlowo-usługowa „Shopping Mall” to

specjalne, lokalne centrum handlowe. Oddziela ono przestrzeń mieszkalną i biurową od

publicznej. Tutaj znajdują się drobne sklepiki, apteka, punkty usługowe, medyczne. W

środkowej części Shopping Mall pod przeszkloną kopułą – iluminatorem, przez który wnika

Fot. 3 Gasometer A - widok oszklonego wewnętrznego dziedzińca -a dole fragment

świetlika - illuminatora.

Źródło: www.gasometer.at/foto

światło umieszczono cafe-bar, w którym spotykają się mieszkańcy, pracownicy Gasometer

ABCD oraz goście.4

Gasometer B

Autorami projektu byli Wolf D. Prix i Helmut Swiczinsky. To co stworzyli określane

jest jako „miasto w mieście”. W projekcie umieszczono od północnej strony osłony nowy

obiekt w formie tarczy (niem. Schild Zubau). Tarcza stała się jego znakiem

charakterystycznym. Celem jej budowy było wprowadzenie do zabytkowego kompleksu

odrobiny nowoczesnej architektury,

a także powiększenie przestrzeni

przeznaczonej na lokale

mieszkalne. Aby mieszkańcy mogli

się swobodnie przemieszczać

między obiektami stworzono dla

nich dwa zabudowane przejścia.

Jedno z nich znajduje się na

poziomie Shopping Mall, a drugie

umieszczone na wyższych

kondygnacjach dostępne jest

jedynie dla mieszkańców. Tarcza

ma 60 metrów wysokości i składa

się z 18 kondygnacji, z czego 17 to

kondygnacje mieszkalne, a jedna

stanowi przestrzeń publiczną, gdzie

mieści się poziom wejściowy i

zaplecze do Bank Austria Halle

(inaczej zwana Ba~Ca Halle). W części mieszkalnej znajduje się 116 mieszkań oraz 247

miejsc dla studentów w 73 apartamentach. Tarcza to nowoczesny dom studencki oferujący

właściwie wszystko, czego potrzebują studenci. W budynku znajdują się przestrzenie

klubowe (sauna, siłownia), apteka, przychodnia z gabinetami lekarskimi. Zlokalizowany jest

tam także Gasobar, gdzie odbywają się różnego rodzaju imprezy studenckie. Tarcza jest

4 Architektur Gasometer A, http://www.wiener-gasometer.at/de/gasometer/a/index.html, 17.02.2006, oraz J.Olenderek, Rewitalizacja w czterech odsłonach czyli Wiener Gasometer ABCD, w: B.M. Walczak (red.), Rewitalizacja miast poprzemysłowych, ŁOIIB, Łódź 2006, s. 317

Fot. 4 Gasometer B i tarcza

Źródło: www.gasometer.at/foto

wyższa od budynku zabytkowego, więc na górnych piętrach zaprojektowano mieszkania z

pracowniami dla artystów. Znajdują się w nich duże tarasy dachowe z panoramicznym

widokiem na Wiedeń.

Wykorzystanie zabytkowej osłony Gasometer B różni się od innych obiektów, gdyż w

jej środek został wbudowany oddzielny budynek, który nie jest w ogóle połączony z osłoną.

Powoduje to, iż przez stare nieoszklone, zewnętrzne otwory okienne widać oddaloną od

ceglanej osłony nową białą ścianę budynku mieszkalnego. Podobnie jak w innych Gasometer

pośrodku znajduje się zielony dziedziniec, a w jego środku umieszczony został iluminator,

przez który światło dzienne wnika do dolnej części obiektu. Tutaj również dzięki stalowej,

nieoszklonej konstrukcji dziedziniec zdany jest na warunki

pogodowe.

Fot. 5 Gasometer B – przekrój budynku.

Źródło: www.gasometer.at/foto

W obiekcie zabytkowym znajduje się 12 pięter mieszkalnych, gdzie jest 140 mieszkań,

jedno piętro pasażu Shopping Mall, a także dwa poziomy podziemnych garaży liczących 256

miejsc, oraz olbrzymia wielofunkcyjna sala imprezowa Bank Austria Halle zwana także

Ba~Ca Halle. Ogromna hala może pomieścić nawet 4200 osób. Jest to ogromna, bardzo

nowoczesna i świetnie wyposażona sala, która zapewnia obsługę najróżniejszych imprez od

koncertów, musicali, oper, kabaretów, do imprez tanecznych itp. Jest ona specjalnie

izolowana, aby dźwięki i hałasy nie docierały do przestrzeni mieszkalnych. Wielofunkcyjna

Ba~Ca Halle umieszczona jest w zabytkowym obiekcie, poniżej poziomu Shopping Mall.

Scena, która się tam znajduje jest w pełni mobilna i może być ukształtowana również w

formie areny. Trybuny i krzesła są także w pełni mobilne dzięki czemu można salę

dostosować do każdego rodzaju imprezy. Posiada ona od wschodniej strony budynku

trzypoziomowe zaplecze z placem parkingowym, który obsługuje samochody ciężarowe i

wozy techniczne. Całkowita powierzchnia Gasometer B to 35 000 m2.

Gasometer C

Gasometer C finansowany przez firmy developerskie SEG i GESIBA oraz z budżetu

miasta swoim wyglądem nawiązuje do wiedeńskiej tradycji budowy domów. Główny

architekt Manfred Wehdorn umieścił wewnątrz historycznego okrągłego budynku sześć

tarasowych wieżowo ukształtowanych segmentów. Białe segmenty, w którym znajdują się

mieszkania połączone są ze sobą galeriami przejściowymi. Ściany wewnętrzne budynku są w

kolorze białym, co bardzo kontrastuje z umieszczonym wewnątrz budowli zielonym

dziedzińcem dając

niepowtarzalny

efekt, zupełnie

inny niż w

sąsiadujących

Gasometer. Choć

każdy z obiektów

tworzy wewnątrz

wyjątkowy klimat i

charakter to całość

tworzy spójny

zespół

niepowtarzalnych

budynków. Projektant poprzez zastosowanie bieli segmentów, balkonów, tarasów w

zestawieniu z zielenią wewnętrznego dziedzińca nawiązał do tradycji budowy wiedeńskich

Fot. 6 Gasometer C - widok wewnętrznego dziedzińca

Źródło: www.gasometer.at/foto

domów wielorodzinnych. Schodkowo ukształtowane segmenty ułatwiają dopływ światła

dziennego przez iluminator do pasażu Shopping Mall, a także stwarza możliwość

wspaniałego zagospodarowania dużych tarasów, które posiada większość mieszkań.

Iluminator jest umieszczony podobnie jak we wszystkich obiektach pośrodku atrium. Gęsto

umieszczone tarasy i galerie jak również dziedziniec są miejscem odpoczynku i spotkań

towarzyskich mieszkających tam rodzin. Ten interesujący plan przestrzeni oddaje maksimum

wolnej przestrzeni wewnątrz obiektu, a dzięki systematycznej uprawie kwiatów i roślin na

tarasach i na dziedzińcu za parę lat stworzy atmosferę wspaniałego zielonego i przyjaznego

domu.

W części handlowej Shopping Mall

poza sklepami znajdują się również inne

ciekawe miejsca takie jak: plac zabaw dla

dzieci oraz przepiękna włoska kawiarnia, która

umieszczona jest centralnie pod iluminatorem.

Wyjątkowa konstrukcja kawiarni powoduje, iż

można tam usłyszeć poczwórne echo. Obiekt C

składa się z 6 poziomów mieszkalnych

zawierających 92 mieszkania. Budowa tych

lokali socjalnych była realizacją strategii

rozwoju miasta, która zakładała powstanie w

tym miejscu znacznej liczby lokali

mieszkalnych. Ta część była finansowana z

budżetu miasta. Gasometer ponadto składa się

z 3 poziomów biurowych, 5 poziomów

publicznych podziemnych garaży. Na dwóch

piętrach zlokalizowany jest Shopping Mall

oraz powierzchnie magazynowe. Koszt

inwestycji to 33 mln euro netto.

Gasometer D

Gasometer D został określony przez swojego projektanta jako „urban classic”

(klasycznie miejski). Projekt ten jako jedyny został wyłoniony w drodze konkursu.

Zaprojektowany budynek wyjątkowo nie jest w kształcie koła, lecz wewnątrz kolistej formy

Fot. 7 Gasometer C - widok z wewnętrznego dziedzińca

Źródło: www.gasometer.at/foto

historycznego muru posiada trzy mieszkalne wieże, połączone razem centralnym rdzeniem.

Tylko szczyty trzech wież stanowiące formę trójramiennej gwiazdy połączone zostały z

ceglaną osłoną. Część oryginalnej fasady celowo została pozostawiona bez dodatkowej

zabudowy, co sprawiło, że z części mieszkań można wyglądać na zewnątrz przez oryginalne

okna, a z drugiej części ceglana ściana widziana od środka pozwala tylko na fragmentaryczne

obejrzenie panoramy dzielnicy Simmering i jej otoczenia. Przypomina to trochę widok

rzymskiego akweduktu.5

Program użytkowy nowego obiektu został podzielony zasadniczo na dwie strefy:

publiczną i prywatną, w której główną funkcją spełniają lokale mieszkalne. W strefie

publicznej zlokalizowanej w dolnej część budynku znajdują się dwa poziomy publicznych

garaży, a także ogromne państwowe oraz miejskie archiwum. W nowych komfortowo

wyposażonych pomieszczeniach biurowych i czytelniach przyjmowani są petenci, a w

magazynach znajduje się 70 000 metrów regałów. Przechowywane są tutaj dotychczas

zgromadzone akta i pozostawione jest także miejsce na te, które znajdą się tu w najbliższych

trzech dekadach. To tutaj przechowywane są takie unikatowe dokumenty i archiwalne

materiały jak testament Beethoven’a, twórczość Mozarta, a także plany przebudowy miasta

stworzone przez Otto Wagnera. Najstarszy umieszczony tutaj dokument pochodzi z roku

1208. W archiwum mieści się również biblioteka. Przechowuje ona 100 000 tomów książek

związanych z historią miasta,

75 000 monografii, 25 000

czasopism i około 400

rządowych czasopism. W tej

publicznej części Gasometer D

znajdują się dwie

kondygnacyjne na których

zlokalizowana jest część

handlowa Shopping Mall, która

zamyka połączony pasaż

handlowy rozpoczynający się w

budynku A i biegnący przez

wszystkie Gasometer. W tym

5 J.Olenderek, Rewitalizacja w …., op.cit., s. 317

Fot. 8 Gasometer D – wnętrze obiektu - widok na ogród znajdujący się na wysokości 32 m

Źródło: www.gasometer.at/foto

miejscu jednak pasaż został połączony krytym oszklonym pomostem biegnącym nad ulicą

Guglgasse z nowoczesnym Enterteiment-Center.

Druga strefa mieszkalna znajduje się w górnej części obiektu, ukształtowanej w formie

trójramiennej gwiazdy. Każde z ramion składa się z ośmiu kondygnacji, gdzie umieszczonych

jest ponad 110 mieszkań. Co ciekawe pomiędzy tymi ramionami znajdują się 3 duże ogrody.

Zaskakujące jest również to, że te ogrody położone są na wysokości 32 metrów nad

przebiegającą obok budynków Gasometer ABCD ulicą Guglgasse. Ten obiekt tak jak

poprzednie Gasometer posiada stalową nieoszkloną konstrukcję kopuły. Dzięki temu ogrody

cały czas zdane są na warunki pogodowe i odpowiednio przewietrzane. Ze wschodniego

ogrodu poprzez nieoszklone okna w zabytkowej murowanej osłonie można zobaczyć

odnowiony budynek administracyjny gazowni Simmering, jak również inne zagospodarowane

historyczne budynki należące niegdyś to starej gazowni Wien Simmering.

Podsumowanie

W sumie stworzono tutaj 615 mieszkań oraz 73 studenckie apartamenty mieszczące

się w nowym domu studenckim. Wybudowano 11000 m2 powierzchni biurowych, ogromną

hale widowiskową, około 1000 miejsc parkingowych, a także biegnący przez wszystkie

Gasometer pasaż handlowo – usługowy Shopping Mall o łącznej powierzchni 22000 m2,

gdzie znajduje się ponad 70 sklepów, banki, kawiarnie, restauracje, itp. Cała inwestycja

związana z przekształceniem zabytkowych obiektów kosztowała 174,4 mln euro.6 W 2004

roku w Gasometer pracowało prawie 900 osób.

Wiedeńska realizacja od 2001 roku tętni życiem zachwycając specjalistów, a także

swoich mieszkańców i przede wszystkim odwiedzających ją chętnie turystów. Została ona

także uznana za wzór współczesnej rewitalizacji obiektów poprzemysłowych. Realizacja tej

inwestycji pobudziła tę część miasta pod względem gospodarczym i społecznym. Zaraz po

rozpoczęciu prac budowlanych obok kompleksu zaczęły lokalizować się inne, nowe

inwestycje m.in. Entertainmentcenter- (wielousługowe centrum rozrywki dla 3 700 osób,

gdzie można obejrzeć film, zjeść, zagrać w billard itp.). Gasometer ABCD lub nazywany

inaczej G-Town stał się również nowym symbolem miasta. Różnorodność funkcjonalna tej

realizacji ma zapewnić jej długą żywotność, a wieloletni trud specjalistów oraz współpraca

różnych instytucji, inwestorów publicznych i prywatnych przy projektowaniu i realizacji

programu rewitalizacji zapewniła wyjątkowe i bardzo ciekawe warunki życia i pracy, liczne

6 Gesiba, Gasometer ..., op.cit.

atrakcje i niezapomniane wrażenia przybywającym z całego świata turystom, a przede

wszystkim mieszkańcom Wiednia.