สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ งานส ารวจ ศกษา และปรวรรตวรรณกรรมทองถนภาคกลาง

นายดรณ แกวนย

บรรณาธการ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ข

จดพมพเผยแพร พทธศกราช ๒๕๕๗

ทปรกษา ศาสตราจารย ดร. คณหญงสรยา รตนกล ประธานทปรกษาศนยสยามทรรศนศกษา อาจารยวกลย พงศพนตานนท ทปรกษาศนยสยามทรรศนศกษา อาจารย ดร.อภลกษณ เกษมผลกล ทปรกษาศนยสยามทรรศนศกษา อาจารยศธรา จฑารตน ประธานศนยสยามทรรศนศกษา

กองบรรณาธการ นางสาวพชร ศรเพญแกว เจาหนาทวจยประจ าศนยสยามทรรศนศกษา

ภาพปกหนา ปกหลง และลายเสนทายเรอง ภาพจตรกรรมฝาผนงภายในอโบสถวดบปผาราม (วดปลายคลอง) ต าบลวงกระแจะ อ าเภอเมอง จงหวดตราด เขยนขนในสมยรตนโกสนทร เปนฝมอชางทองถนผสมกบศลปะจนและแนวคดจากวรรณคดจน

ออกแบบปก นายสทธพงษ ตะเภาทอง นกวชาการโสตทศนศกษา คณะศลปศาสตร

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ งานส ารวจ ศกษา และปรวรรตวรรณกรรมทองถนภาคกลาง

ISBN 978-616-279-390-5

พมพครงแรก ๕๐๐ เลม พ.ศ. ๒๕๕๗ ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล

จดพมพเผยแพร

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ค

ค านยม โครงการ “สยามปกรณ” เพอการศกษา ส ารวจ ปรวรรต และจดพมพวรรณกรรมทองถนภาคกลาง

โดยศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ไดด าเนนงานตอเนองมาตงแตพทธศกราช ๒๕๕๔ ตามวตถประสงคของโครงการทตองการเกบรวบรวมขอมลวรรณกรรมทองถนภาคกลางตามจงหวดตางๆ ซงยงไมไดรบการปรวรรตและจดพมพเผยแพรและนบวนแตจะสญหายเพราะขาดการดแลรกษาและอนรกษอยางถกวธ โดยน าขอมลดงกลาวมาปรวรรต เรยบเรยง และวเคราะห เพอจดพมพเผยแพรและพฒนาองคความรทเกยวกบวรรณกรรมทองถนภาคกลางในโอกาสตอไป ผลจากการด าเนนโครงการ “สยามปกรณ” ดงกลาวท าใหศนยสยามทรรศนศกษาส ารวจพบขอมลวรรณกรรมทองถนภาคกลางเพมเตมจ านวนมาก ทงวรรณกรรมนทาน วรรณกรรมค าสอน วรรณกรรมต ารา วรรณกรรมศาสนา และวรรณกรรมประวตศาสตร ซงบนทกในสมดไทยและใบลานทงอกษรขอมไทยและอกษรไทย จงไดจดท าบญชและท าส าเนาวรรณกรรมดงกลาวไวและน าขอมลมาจดพมพเผยแพรตามล าดบ จนส าเรจเปนผลงานตามวตถประสงคของโครงการ อยางไรกด แมมการศกษาและคนควาตนฉบบวรรณกรรมทองถนภาคกลางมาโดยตลอดแตยงพบวาขอมลเอกสารโบราณตางๆ เหลานนยงคงเหลอใหคนพบอกจ านวนมาก ดงนน ในพทธศกราช ๒๕๕๖ น คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล จงสนบสนนใหศนยสยามทรรศนศกษาจดท าโครงการ “สยามปกรณ” เพอการศกษา ส ารวจ ปรวรรต และจดพมพวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ระยะท ๓ ขนอกครง โดยความรวมมอกบภาคเครอขาย จนสามารถน าขอมลวรรณกรรมทองถนภาคกลาง จ านวน ๑๐ เรอง ไดแก หมวดวรรณกรรมศาสนา เรองพระมหาเวสสนดรกลอนสวด วดกลางวรวหาร อ าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ พระศรอารยเมองลพบร พระสทธกรรม ฉบบจงหวดพระนครศรอยธยา หมวดวรรณกรรมนทาน เรอง นกยงทอง เลม ๑ นางอน เลม ๒ – ๓ ฉบบหอสมดแหงชาตและฉบบวดวรณดตถาราม ต าบลทากม อ าเภอเมอง จงหวดตราด กลอนสวดเรอง แตงออน บทละครรอง เรอง ศรกกกระหนากเมองลพบร และ หมวดวรรณกรรมต ารา เรอง เพลงยาว “ค ามหาภ” โคลงพระยาสนทรพทกษ (อฏฐกาล) “ดดาวดฤกษ” ฉบบวดบปผาราม จงหวดตราด โดยน าวรรณกรรมเหลานมาปรวรรตเปนภาษาไทยปจจบน เพอใหผอานไดรบอรรถรสและเขาใจเนอหาของวรรณกรรมไดงายยงขน

ในนามของคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล หวงเปนอยางยงวา หนงสอเลมนจะกอเกดความประโยชนสงสดตอหนวยงานการศกษาทงภาครฐและเอกชน ตลอดจนผสนใจในวรรณกรรมทองถนทวไป ทมสวนในการสนบสนน อนรกษ และสบตอองควรรณกรรมทองถนภาคกลางใหคงอย จงขอขอบคณประธานศนยสยามทรรศนศกษา เจาหนาท และเครอขาย ทรวมแรงรวมใจ วรยะ อตสาหะ จนส าเรจเปนหนงสอทมคณคา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ง

เลมนขน ซงจะเปนมรดกทางวฒนธรรมและสงคม ตลอดจนเปนเครองหมายแหงความเจรญทางปญญาของชาตไทยสบไป

อาจารย ดร.อภลกษณ เกษมผลกล

คณบดคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล จ

ค าน า

วรรณกรรมลายลกษณ เปนรปแบบหนงของการบนทกและถายทอดเรองเลา ต านาน ประสบการณ รวมถงค าสอนของผคนในแตละสมยผานตวหนงสอ โดยการขดเขยนหรอจารลงในวสดตางๆ เพอเปนการเกบรวบรวมเรองราวทเลาขานสบตอกนมาหรอเรองราวทเกดขนในยคสมยนนไวใหเปนหลกเปนฐาน เพอการจดจ าและสงตอใหแกคนรนหลง

การบนทกวรรณกรรมลายลกษณท าไดหลายรปแบบ ทงการจารกลงบนผววสดตางๆ อาท แผนไม แผนศลา แผนทอง ใบลาน หรอสมดขอย วสดท ใชในการจารกอาจแตกตางกนไปตามบรบทของพนท วตถประสงคและการใชสอย รวมถงตวอกษรทใชในการจารกกแตกตางกนดวย

ในพนทภาคกลางสมยรตนโกสนทรตอนตนนยมบนทกวรรณกรรมลายลกษณลงในสมดขอยหรอสมดไทยด า-ไทยขาว หรอจารลงในใบลาน โดยใชอกษรไทยโบราณและอกษรขอม มเนอหาทงทเปนนทาน ต านาน เรองประโลมโลก แมกระทงเรองประวตศาสตร โดยมแหลงทมาจากวรรณคดมขปาฐะ ซงแตงขนในทองถนแลวถายทอดสบตอกนมาแบบปากตอปาก หรอผานกลอนขบประเภทตางๆ การบนทกในลกษณะนพบเหนไดทวไปตามวดในพทธศาสนา

เนอหาของวรรณกรรมลายลกษณทพบในพนทตางๆ ในภาคกลาง แมจะมาจากวรรณคดเรองเดยวกน แตอาจมเนอหาบางตอนทแตกตางกนออกไป โดยมการเสรมลกษณะเฉพาะหรอคตความเชอของแตละทองถน บางครงจะพบวารายละเอยดบางอยาง เชน ชอเรอง ชอตวละคร ชอสถานท หรออนภาคส าคญ ถกปรบเปลยนไปจากตนฉบบเดม จงอาจถอวาเปนวรรณกรรมเรองเดยวกนแตเปนคนละส านวนไป หรอหากมการผนวกเนอหาเรองตางๆ และปรบเปลยนรายละเอยดจนแตกตางไปจากโครงเรองเดมกอาจถอไดวาเปนวรรณคดทองถนทสรางสรรคขนใหมได

สงเหลานถอเปนลกษณะเฉพาะของวรรณกรรมลายลกษณ ซงควรคาแกการรวบรวมและบนทกไวเพอประโยชนในการศกษาวรรณคดและวรรณกรรมของไทย ทงน ศนยสยามทรรศนศกษา ในฐานะหนวยงานวจยดานไทยศกษาของคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ซงมนโยบายในการสงเสรม สนบสนน และเผยแพรองคความรทเกยวของกบไทยศกษา โดยเฉพาะอยางยงการศกษา คนควา และวจยดานวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ไดจดท าโครงการ “สยามปกรณ” เพอการศกษา ส ารวจ ปรวรรต และจดพมพวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ขนเปนระยะท ๓ โดยมวตถประสงคเพอปองกนไมใหหนวยงานทแสวงหาผลประโยชนเชงพาณชยเขามาคกคาม อนจะท าใหมรดกทางวฒนธรรมของชาตสญสลายไปกอนเวลาอนควร

การจดพมพหนงสอ “สยามปกรณปรวรรต ปรทรรศนวรรณกรรมทองถนภาคกลาง เลม ๓” คณะท างานไดคดสรรวรรณกรรมซงมลกษณะเฉพาะในทองถนมาจดพมพ จ านวน ๑๐ เรอง แบงเปน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ฉ

วรรณกรรมศาสนา จ านวน ๓ เรอง ไดแก พระมหาเวสสนดรชาดก ฉบบวดกลางวรวหาร อ าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ พระศรอารยเมองลพบร และพระสทธกรรม ฉบบจงหวดพระนครศรอยธยา วรรณกรรมนทาน จ านวน ๔ เรอง ไดแก นกยงทอง เลม ๑ นางอน เลม ๒ – ๓ ฉบบหอสมดแหงชาตและฉบบวดวรณดตถาราม ต าบลทากม อ าเภอเมอง จงหวดตราด กลอนสวดเรอง แตงออน และบทละครรองเรอง ศรกกกระหนากเมองลพบร วรรณกรรมต ารา จ านวน ๓ เรอง ไดแก เพลงยาว “ค ามหาภ” โคลงพระยาสนทรพทกษ (อฏฐกาล) และ “ดดาวดฤกษ” ฉบบวดบปผาราม จงหวดตราด

ศนยสยามทรรศนศกษาขอกราบขอบพระคณอาจารย ดร.อภลกษณ เกษมผลกล คณบดคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ทรเรมโครงการนและทมเทก าลงสตปญญา แรงใจแรงกาย และสนบสนนโครงการนตลอดมา อกทงกรณาอนเคราะหขอมล ตลอดจนใหค าแนะน า และขอคดอนเปนประโยชนอยางยงตอการด าเนนงานของศนยฯ ขอบคณผเขยนทกทาน คณดรณ แกวนย คณพชร ศรเพญแกว เจาหนาทวจยประจ าศนยฯ ตลอดจนผเกยวของทกทานทไดพยายามทมเทท างานอยางอตสาหะตลอดการด าเนนงาน

ศนยสยามทรรศนศกษาหวงเปนอยางยงวาหนงสอ “สยามปกรณปรวรรต ปรทรรศนวรรณกรรมทองถนภาคกลาง เลม ๓” น จะอ านวยประโยชนในการศกษาวรรณกรรมทองถนและสรางแรงบนดาลใจใหคนในทองถนรกและหวงแหนวรรณกรรมของตน ขวนขวายในการศกษาและอนรกษวรรณกรรมทองถนอนเปนมรดกของชาตใหคงอยคกบสงคมไทยสบไป

อาจารยศธรา จฑารตน

ประธานศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ช

สารบญ

ค านยม ............................................................................................................................................................. ค ค าน า ................................................................................................................................................................ จ บทน า: รายงานการด าเนนงานโครงการ “สยามปกรณ” เพอศกษา ส ารวจ ปรวรรต และจดพมพวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ครงท ๓ โดยศนยสยามทรรศนศกษา ดรณ แกวนย ................................................................................................................................ ๓ หมวดวรรณกรรมศาสนา พระมหาเวสสนดรกลอนสวด ฉบบวดกลางวรวหาร จงหวดสมทรปราการ ดรณ แกวนย .............................................................................................................................. ๑๓ พระศรอารยเมองลพบร ฉบบหอสมดแหงชาต ดรณ แกวนย .............................................................................................................................. ๗๑ พระสทธกรรม ฉบบจงหวดพระนครศรอยธยา นฐพร ปะทะวง ......................................................................................................................... ๙๓ หมวดวรรณกรรมนทาน นกยงทอง เลม ๑ เขมฤทย บญวรรณ ................................................................................................................... ๑๓๕ นางอน เลม ๒ – ๓ ฉบบหอสมดแหงชาตและฉบบวดวรณดตถาราม จงหวดตราด อภลกษณ เกษมผลกล และดรณ แกวนย .................................................................................. ๑๖๙ กลอนสวดเรอง แตงออน ฉบบวดบปผาราม จงหวดตราด นฐพร ปะทะวง ..................................................................................................................... ๒๔๗ บทละครรอง เรอง ศรกกกระหนากเมองลพบร ฉบบหอสมดแหงชาต ดรณ แกวนย และ ธนภทร พรยโยธนกล ................................................................................... ๓๐๑ หมวดวรรณกรรมต ารา เพลงยาว “ค ามหาภ” ฉบบจงหวดพระนครศรอยธยา นฐพร ปะทะวง ....................................................................................................................... ๓๑๗ โคลงพระยาสนทรพทกษ (อฏฐกาล) ฉบบวดเทวสงฆาราม จงหวดกาญจนบร อภลกษณ เกษมผลกล และดรณ แกวนย .................................................................................. ๓๒๕

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ซ

สารบญ (ตอ)

“ดดาวดฤกษ” ฉบบวดบปผาราม จงหวดตราด ธนภทร พรยโยธนกล ............................................................................................................... ๓๔๙ ภาคผนวก โครงการสยามปกรณเพอศกษา ส ารวจ ปรวรรต และจดพมพวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ......................... ๓๗๙ ค าสงแตงตงคณะกรรมการจดโครงการสยามปกรณฯ ................................................................................... ๓๘๒ แนะน าศนยสยามทรรศนศกษา ..................................................................................................................... ๓๘๔ รายนามคณะกรรมการบรหารศนยสยามทรรศนศกษา .................................................................................. ๓๘๕ แนะน าเอกสารวชาการของศนยสยามทรรศนศกษา ...................................................................................... ๓๘๗

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ งานส ารวจ ศกษา และปรวรรตวรรณกรรมทองถนภาคกลาง

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓

บทน ำ: รำยงำนกำรด ำเนนงำนโครงกำร “สยำมปกรณ” เพอกำรศกษำ ส ำรวจ ปรวรรต และจดพมพวรรณกรรมทองถนภำคกลำง

ของศนยสยำมทรรศนศกษำ ครงท ๓

วรรณกรรมทองถนเปนสงทแสดงความคด ความเชอ วถชวต และประสบการณของกวชาวบานตามภมภาคของไทย ซงสอดแทรกเขามาในผลงานของแตละคน บางครงอาจจะไดรบอทธพลจากศาสนา ขนบธรรมเนยมการประพนธจากสวนกลางบาง แตยงคงแฝงไวดวยพลงและจนตนาการของคนในทองถนเสมอๆ ดงนน การศกษาวรรณกรรมทองถนนอกจากผศกษาจะไดรบองคความร อรรถรสและความบนเทงตางๆ จากเนอหาตามวตถประสงคของแตละเรองแลวยงสามารถวเคราะหถงคณคาดานอนๆ จงกอใหเกดประโยชนทงดานการศกษาภาษาศาสตร ประวตศาสตร ขนบธรรมเนยมประเพณ อกโสดหนงดวย

ดวยประโยชนและคณคาของวรรณกรรมทองถนดงกลาวขางตนนน ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล จงไดด าเนนโครงการ “สยามปกรณ” เพอการศกษา ส ารวจ ปรวรรต และจดพมพวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ระยะท ๑ – ๒ ตงแต พ.ศ. ๒๕๕๔ จนถงปจจบน โดยการสนบสนนจากคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล และภาคเครอขาย เพอรวบรวมขอมลวรรณกรรมทองถนภาคกลางของประเทศไทย ซงเปนศนยกลางและตนแบบวรรณกรรมใหแกกวอนๆ ตามภมภาคของไทยในแตละยคสมย ทงทบนทกในรปแบบเอกสารโบราณสมดไทยและใบลาน ซงยงไมไดรบการปรวรรตและจดพมพเผยแพรมากอน ประการส าคญเอกสารเหลานนบวนแตจะสญหายเพราะขาดการดแลรกษาและอนรกษอยางถกวธ การด าเนนโครงการสยามปกรณมาอยางตอเนองดงกลาวสงผลใหคนพบวรรณกรรมทองถนภาคกลางเพมขนจ านวนมาก และเหนควรใหมการจดท าส าเนาไวเปนฐานขอมลวรรณกรรมทองถนภาคกลางของศนยสยามทรรศนศกษาและจดพมพเพอเผยแพรอยางตอเนองตอไป ทงน นอกจากจะไดเผยแพรองคความรของวรรณกรรมทองถนภาคกลางแลวยงไดมการแลกเปลยนเรยนรระหวางนกวชาการในทองถน นกศกษา ปราชญชาวบานในชมชนอกดวย กำรส ำรวจขอมลวรรณกรรมทองถนของศนยสยำมทรรศนศกษำ ระยะท ๓

คณะท างานของศนยสยามทรรศนศกษาไดส ารวจและเกบขอมลวรรณกรรมทองถนภาคกลางครงแรกตงแตเดอนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ จนถงปจจบน พบวา ขอมลเอกสารโบราณบางสวนนอกจากจะยงเกบไวททองถนแลวบางยคสมยสวนกลางกลาวคอหอสมดแหงชาต กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม ยงไดรวบรวมมาเกบไวทกรงเทพมหานคร การเผยแพรวรรณกรรมทองถนภาคกลางระยะท ๓ น จงไดน าขอมลทศนยสยามทรรศนศกษาไดรวบรวมไวจากการส ารวจและการคนควาเพมเตมจากหอสมดแหงชาตดงกลาวมาจดพมพเผยแพร ซงรายละเอยดของแหลงขอมลมดงน

๑. จงหวดกำญจนบร ขอมลทน ามาศกษา ปรวรรต และจดพมพเผยแพรครงนส ารวจจาก วดเทวสงฆำรำม คอ เรอง โคลง

พระยาสนทรพทกษ (อฏฐกาล) ซงไดรบความอนเคราะหจากผชวยศาสตราจารยฟอน เปรมพนธ จาก

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๔

มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร ซงเปนผจดท าขอมลเอกสารโบราณใหแกวดเทวสงฆารามทงการจดหมวดหมและการจดเกบท าใหสามารถเขาถงขอมลไดสะดวกยงขน

สภำพเอกสำรโบรำณของวดเทวสงฆำรำม

วดเทวสงฆาราม เปนวดทมความส าคญทางประวตศาสตรและเปนวดทเกาแกวดหนง ตงอยทต าบล

บานเหนอ อ าเภอเมองกาญจนบร สรางโดยทานสมภารเสยง แตไมมหลกฐานแนนอน สนนษฐานวดนมอายเกนกวา ๒๐๐ ป เปนวดทพระมหากษตรยไทยหลายพระองคเสดจมาทรงบ าเพญพระราชกศล และเปนวดทบรรพชาเปนสามเณรของสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก (เจรญ สวฒนมหาเถร) วดเทวสงฆารามไดรบพระมหากรณาธคณยกขนเปนพระอารามหลวงตามประกาศกระทรวงศกษาธการลงวนท ๓๐ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๐๕๑

๒. จงหวดตรำด การส ารวจขอมลวรรณกรรมทองถนจงหวดตราดเมอเดอนพฤษภาคม ๒๕๕๕ ขอมลทน ามาปรวรรต

และจดพมพเผยแพรครงนไดแก เรองนางอน ๒ ฉบบวดวรณดตถาราม ต าบลทากม อ าเภอเมอง จงหวดตราด ทงนตนฉบบเรองนจดเกบทหอสมดแหงชาต จงหวดจนทบร ต ารา“ดดาวดฤกษ” และเรองแตงออน ฉบบวด บปผาราม อ าเภอเมอง จงหวดตราด

๒.๑ วดวรณดตถาราม ต าบลทากม อ าเภอเมอง จงหวดตราด

๑ วดเทวสงฆำรำม (วดเหนอ) จงหวดกำญจนบร, (๒๕๕๖), เขาถงไดเมอวนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๕๖, จากเวบไซต

http://tevasunkharama.com/history.php

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๕

วดวรณดตถำรำม ต ำบลทำกม อ ำเภอเมอง จงหวดตรำด

วดวรณดตถาราม ต าบลทากม อ าเภอเมองตราด จงหวดตราด เดมชอวา วดทากม สรางขนเมอวนท

๒๔ มนาคม พ.ศ. ๒๔๖๕ และไดรบพระราชทานวสงคามสมาเมอวนท ๘ กนยายน พ.ศ. ๒๔๘๐ โดยม พระครพพฒนพรณดตถ เปนเจาอาวาส๒ในขณะนน ตอมาประมาณ พ.ศ. ๒๕๐๘ จงไดเปลยนชอเปนวดวรณดตถาราม จนถงปจจบนน นอกจากจะเปนวดทปฏบตพธกรรมทางศาสนาแลวยงไดจดตงโรงเรยนส าหรบใหการศกษาแกเดกตงแตระดบอนบาลจนถงระดบมธยมศกษาอกดวย ซงพระภกษทใหการสนบสนนทางการศกษาแกโรงเรยนเรมตงแตทานพอจนทร (พระครสมาธสงวร) อดตเจาอาวาสวดวรณดตถาราม ทใหความชวยเหลอตงแตเรมตงเปนโรงเรยนครงแรกและตลอดมา๓จนกลายมาเปนสถานทส าหรบใหการศกษาแกบตรหลานและสถานทศกษาหลกธรรมในชมชนทากมถงปจจบนน

๒.๒ วดบปผาราม บานปลายคลอง ต าบลวงกระแจะ อ าเภอเมอง จงหวดตราด วดบปผารามเปนวดเกาแกทสดในจงหวดตราด สรางขนตงแตสมยกรงศรอยธยา ประมาณรชสมยพระ

เจาปราสาททอง (พ.ศ. ๒๑๙๑) ตอมาสมยทานพระครคณสารพสทธ (หลวงพอโห) อดตเจาอาวาสในสมยรชกาลท ๕ ไดบรณะปฏสงขรณเสนาสนะและถาวรวตถภายในวดครงใหญ ในปจจบนมพระครสวรรณสารวบลรวมกบชาวบานไดจดตงพพธภณฑและดแลภมทศนโดยรอบของวดใหสะอาดเรยบรอย วดนจงเปนศนยกลางการปฏบตศาสนกจ ภายในพพธภณฑเปนแหลงรวบรวมโบราณวตถอนทรงคณคาไวมากมายโดยเฉพาะพระบรมสารรกธาต ซงเปนมงคลสงสดคบานเมอง มพระพทธรปทองบเงน พระพทธรปปางตางๆ รวมทงเครองถวย

๒ ศนยขอมลกลางทางวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม, (๒๕๕๖), วดวรณดตถำรำม ต ำบลทำกม อ ำเภอเมองตรำด

จงหวดตรำด, เขาถงไดเมอวนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๕๖, จากเวบไซต http://www.m-culture.in.th/moc_new/album/51314/

๓ ประวตโรงเรยนวดวรณดตถำรำม, (๒๕๕๖), เขาถงไดเมอวนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๕๖, จากเวบไซต http://watwarundittaram.go.th/Link/2.html

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๖

จน เครองถวยยโรป กลองมโหระทก แสดงใหเหนถงการเดนทางแลกเปลยนวฒนธรรมระหวางเมองทาชายฝงตะวนออกกบเมองทาโพนทะเลในแถบเอเชยอาคเนยขามไปไกลถงซกโลกตะวนตก๔ และใชเปนสถานทจดเกบเอกสารโบราณทบนทกในสมดไทยและใบลานอนเปนวรรณกรรมทส าคญของทองถนจงหวดตราดจ านวนมาก

พพธภณฑวดบปผำรำมจงหวดตรำด กำรส ำรวจเอกสำรโบรำณวดบปผำรำม

๓. จงหวดลพบร ขอมลวรรณกรรมทองถนจงหวดลพบรทน ามาศกษาและปรวรรตเพอจดพมพเผยแพรครงนตนฉบบได

ส าเนามาจากหอสมดแหงชาต กรงเทพมหานคร ไดแก บทละครรอง พระศรอารยเมองลพบร (วดไลย อ าเภอทาวง จงหวดลพบร) และเรอง ศรกกกระหนากเมองลพบร ซงหอสมดแหงชาตระบวาซอมาจากเอกชนแหงหนง

วดไลย ต ำบลเขำสมอคอน อ ำเภอทำวง จงหวดลพบร วดไลยวดตงอยรมน าบางขาม ต าบลเขาสมอคอน อ าเภอทาวง จงหวดลพบร กอสรางตงแตสมยกรงศร

อยธยาตอนตนราวรชกาลสมเดจพระเจาบรมโกศ ซงเปนวดทมความส าคญทงดานสถาปตยกรรมแบบอยธยาตอนตน คอ มลกษณะเจาะชองผนงแทนหนาตางๆ ดานประวตศาสตรศลปะมพระประธานขนาดใหญปางมารวชยลงรกปดทอง มซมเรอนแกวแบบพระพทธชนราช จงหวดพษณโลก ดานประตมากรรมมภาพบนฝาผนงขนาดใหญทงดานหนาและดานหลงของพระวหารสรางเปนลายปนปนเรองทศชาตและเรองปฐมสมโพธอยางสวยงามซงนบวาเปนภาพทมความส าคญยงชนหนงของชาต นอกจากน วดไลยยงมรปปนพระศรอารยซงเกยวของกบวรรณกรรมเรองพระศรอารยเมองลพบรดวย ถอเปนสงศกดสทธทส าคญอกอยางหนงซงผคนนบถอกนมาแตโบราณ มเรองเลาวาในรชกาลท ๕ ไฟปาไหมวหารรปพระศรอารยช ารดไป พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวโปรดฯ ใหอญเชญลงมาปฏสงขรณในกรงเทพฯ แลวคนกลบไปประดษฐานดงเดม ถงเทศกาลราษฎรจงเชญออกแหเปนประเพณทกป๕ เมอถงสมยรชกาลท ๖ พระองคจงใหผวาราชกาลจงหวดรวบรวมวรรณกรรมทองถนมาจดเกบทสวนกลาง หนงในวรรณกรรมนนมเรองพระศรอารยเมองลพบรดวย

๔ วดบปผำรำม บำนปลำยคลอง ต ำบลวงกระแจะ อ ำเภอเมอง จงหวดตรำด, (๒๕๕๖), เขาถงไดเมอวนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๕๖, จากเวบไซต http://www.muangthai.com/thaidata/49010

๕ วดไลย ต ำบลเขำสมอคอน อ ำเภอทำวง จงหวดลพบร, (๒๕๕๖), เขาถงไดเมอวนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๕๖, จากเวบไซต http://th.wikipedia.org/wiki/

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๗

๔. จงหวดพระนครศรอยธยำ ขอมลวรรณกรรมทองถนจงหวดพระนครศรอยธยาทน ามาศกษาและปรวรรตไดแก พระสทธกรรม

ฉบบจงหวดพระนครศรอยธยา และเรอง เพลงยาว “ค ามหาภ” และวรรณกรรมทองถนประเภทกลอนสวดเรอง แตงออน และนกยงทอง เลม ๑ ซงตนฉบบไมระบชอผแตง สถานท และวนเดอนปทแตง ปจจบนจดเกบทศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล วทยาเขตศาลายา

ศนยสยามทรรศนศกษากอต งขน เมอเดอนธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ สงกดคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล มวตถประสงคเพอเปนหนวยงานทมงศกษาและคนควาองคความรในศาสตรตางๆ ทเกยวของกบสงคมไทย และเปนศนยกลางขอมลดานไทยศกษาทงในระดบภมภาคและระดบชาต รวมทงสงเสรมการคนควา วจย และสรางเครอขายรวมกบหนวยงานตางๆ ดานไทยศกษา ปจจบนศนยสยามทรรศนศกษามฐานขอมลส าหรบการศกษาวรรณคดทองถน (ภาคกลาง) พทธมณฑลศกษา เพลงพนบานภาคกลาง ราชสกลมหดล หนงสอหายาก ขอมลเกยวกบไทยศกษาทงในรปแบบหนงสอ วทยานพนธ งานวจย และเอกสารโบราณ ซงเปดใหบรการแกอาจารย นกศกษา และบคคลทวไป

ศนยสยำมทรรศนศกษำ คณะศลปศำสตร มหำวทยำลยมหดล

๕. จงหวดสมทรปรำกำร ขอมลวรรณกรรมทองถนภาคกลางของจงหวดสมทรปราการทน ามาปรวรรต คอ เรองพระมหา

เวสสนดรกลอนสวด ฉบบวดกลางวรวหาร อ าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ วดกลางวรวหาร ตงอยทหม ๑ ต าบลปากน า อ าเภอเมอง สมทรปราการ เดมชอวา “วดตะโกทอง”

เพราะขดพบแหวนทองค าโบราณใตตนตะโกขณะท าการปรบพนทสรางวด ตอมาชาวบานเรยกกนวา “วดกลาง” เพราะตงอยทามกลางระหวางวดนอก คอ วดพชยสงคราม และวดใน คอ วดในเดมสองวหาร ตงเปนวดเมอประมาณ พ.ศ. ๒๒๙๙ ในแผนดนพระเจาอยหวบรมโกศแหงกรงศรอยธยาโดยอบาสกหมายชาวจงหวดสมทรปราการ ๓ คน และผมจตศรทรารวมกนสรางวดขนเพอถวายแกพระอาจารยช ผทสมบรณดวยศลาจาร

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๘

วตร ในระยะทกรงศรอยธยาเสยแกพมาวดนกลายเปนวดราง จนถงสมยกรงธนบร พระอาจารยดาไดยกขนเปนวดมพระสงฆ ครนสมยกรงรตนโกสนทรวดนกไดรบการท านบ ารงใหเจรญขนและในสมยรชกาลท ๓ พระองคโปรดใหบรณะปฏสงขรณตลอดพระอารามแลว ตอมาไดยกฐานะขนเปนพระอารามหลวงในรชกาลท ๕ ประมาณ พ.ศ. ๒๔๐๑ ซงพระองคเสดจถวายผาพระกฐนทวดน๖

๖. หอสมดแหงชำต ขอมลวรรณกรรมทองถนภาคกลางทน าตนฉบบจากหอสมดแหงชาต กรงเทพมหานคร มาปรวรรต คอ

เรอง นางอน เลม ๒ – ๓ ฉบบหอสมดแหงชาต หอสมดแหงชาตเปนหนวยงานทท าหนาทจดเกบรวบรวม สงวนรกษา และอนรกษมรดกทรพยสนทางปญญา วทยาการ ศลปกรรม และวฒนธรรมของชาต ในรปของเอกสารโบราณ ไดแก จารก คมภรใบลาน หนงสอสมดไทย รวมทงสอสงพมพ สอโสตทศน และสออเลกทรอนกส เปนตน นอกจากนนยงเปนองคกรหนงทท าหนาทใหบรการความรและขาวสารแกคนในชาต มทรพยากรสารสนเทศ ใหบรการการอาน ศกษาคนควา โดยใหบรการแกผใชทกระดบ ตงแตนกเรยน นกศกษา ประชาชนทวไป ทงชาวไทยและชาวตางประเทศ โดยไมมขดจ ากด ทงในสวนกลางและสวนภมภาค ซงสถาปนาขนเปน “หอพระสมดส าหรบพระนคร” ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เมอวนท ๑๒ ตลาคม พทธศกราช ๒๔๔๘ และไดรบพระมหากรณาธคณจากพระมหากษตรยในรชกาลตอๆ มาโดยตลอด มการรวบรวมหนงสออนมคาเปนอยางยงของชาต ตลอดจนสมบตทางวฒนธรรมทเกยวของอนๆ เปนคลงสงพมพของชาตไวเปนจ านวนมาก จวบจนปพทธศกราช ๒๔๗๖ หลงเปลยนแปลงการปกครอง รฐบาลจดตงกรมศลปากรขน และมพระราชกฤษฎกา ก าหนดใหหอพระสมดส าหรบพระนคร อยในความรบผดชอบของกรมศลปากรและเปลยนเปน “หอสมดแหงชาต” ในเวลาตอมา มการพฒนาบรการใหเจรญรงเรองขนตามล าดบและไดยายสถานทตงมาอย ณ บรเวณถนนสามเสน เมอปพทธศกราช ๒๕๐๙ ปจจบนสงกดกระทรวงวฒนธรรม๗ จากการส ารวจเอกสารโบราณจากหนวยงานทางราชการและวดตางๆ ซงเปนสถานทจดเกบตนฉบบในภาคกลางนนพบวา หากเปนหนวยงานระดบชาตเชนหอสมดแหงชาตหรอหอสมดแหงชาตในสวนภมภาคจะมการจดเกบเอกสารโบราณอยางเปนระบบ ผใชบรการสามารถเขาสบคนไดสะดวก ทงระบบการจดเกบตนฉบบเปนไปตามหลกการอนรกษเอกสารโบราณทเนนการใหความปลอดภยแกเอกสารเพอใหมอายยาวนานขน แตเอกสารโบราณทจดเกบตามวดตางๆ นนพบวายงคงไมมระบบการจดการทด อกทงสถานทจดเกบมกจะเสยงตอการช ารดเสยหายเพราะไมมสถานทจดเกบเปนการเฉพาะ ประการส าคญ ยงขาดผเขาใจในการดแลรกษาและ

๖ วดกลำง จ งหวดสมทรปรำกำร , (๒๕๕๖ ), เข าถงได เม อวนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๕๖ , จากเวบ ไซต

http://www.paknam.com/temples-in-amphoe-muang/wat-klang.html ๗ ห อ ส ม ด แ ห ง ช ำ ต , (๒ ๕ ๕ ๖ ) , เ ข า ถ ง ไ ด เ ม อ ว น ท ๒ ๓ ธ น ว า ค ม ๒ ๕ ๕ ๖ , จ า ก เว บ ไ ซ ต

http://www.nlt.go.th/web/?q=History

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๙

บางแหงหากเปนเอกสารโบราณทบนทกดวยอกษรขอมกไมมผสามารถอานเขาใจได ดงนน การใหความรเกยวกบระบบการจดเกบและอนรกษเอกสารโบราณทถกตองแกเจาของเอกสารตางๆ จงเปนสงส าคญ นอกจากนการจดท าส าเนาเอกสารเพอใหสามารถน าขอมลมาศกษาคนควาผานเทคโนโลยตางๆ เชน ถายเปนไฟลรป สแกนเปนไฟลเอกสาร เปนตน จะชวยใหสามารถน าขอมลมาใหบรการแกผสนใจไดสะดวกขน ทงลดการช ารดของตนฉบบอกโสดหนง และการจดการอบรมเพอใหสามารถอานเอกสารโบราณทงทบนทกดวยอกษรไทยและอกษรขอมเพอน าเนอหามาใชประโยชนไดอยางแทจรงนนกเปนเรองทควรสนบสนนอยางยง เพราะเปนการอนรกษ สบตอวฒนธรรมทองถนและภมปญญาไทยซงนบวนจะหาบคลากรทสนใจและมความรทางดานนลดนอยลง

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๐

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๑

หมวดวรรณกรรมศำสนำ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๒

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๓

พระมหำเวสสนดร กลอนสวด วดกลำงวรวหำร อ ำเภอเมอง จงหวดสมทรปรำกำร

ดรณ แกวนย๘ มหาเวสสนดรชาดกเปนวรรณกรรมทางพทธศาสนาทน ามาจากอรรถกถาชาดกในนบาตท ๒๒ ของมหานบาต ขททกนกายชาดก ในพระไตรปฎก เปนเรองท ๑๐ ของทศชาตชาดก เหตทเรยกวา มหาชาต เพราะเปนเรองทแสดงการสงสมบารมของพระโพธสตวครบบรบรณทง ๑๐ บารม และเปนเรองทกลาวถงพระโพธสตวเสวยพระชาตเปนพระเวสสนดรกอนทจะมาตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา จงถอเปนชาตทยงใหญและส าคญยง (ธนต อยโพธ, ๒๔๘๒ : ๓) และคนไทยมความเชอและคานยมเกยวกบเรองมหาชาตมาชานานจนเกดเปนประเพณการสวดและการเทศนมหาชาตขน ตามความเชอทวา หากใครไดฟงเทศนมหาชาตครบทง ๑,๐๐๐ คาถา หรอทเรยกวา คาถาพน ใหจบภายในวนเดยวจะไดรบอานสงสมากทงในชาตนและชาตหนาและถาไดท าพธเทศนมหาชาตส าเรจยงถอวาเปนสรมงคลแกชวต (สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพ, ๒๕๒๑ : ๒) ดวยความเชอดงกลาวนจงมการแตงวรรณกรรมมหาชาตขนเพอใชในการสวดและการเทศนทแปลจากภาษาบาลเปนภาษาไทยทงส านวนของพระภกษและฆราวาสหลายส านวนตงแตสมยสโขทยจนถงสมยรตนโกสนทร ส าหรบวรรณกรรมมหาชาตส านวนทองถนทปรากฏเปนลายลกษณนนพบตามภมภาคตางๆ มลกษณะค าประพนธเปนกาพย สวนใหญใชท านองสวด เรยกวา มหาชาตกลอนสวด ผแตงมกเปนปราชญชาววดและชาวบาน แตงขนเพอใชสวดอานใหแกอบาสกอบาสกาและประชาชนทวไปฟง มหาชาตกลอนสวดนมคณคาในการใชเปนสอส าหรบอบรมสงสอน ใหแงคด คตธรรมแกพทธศาสนกชน ซงสามารถน าความรเหลานนมาใชประโยชนในการด าเนนชวตได และยงใหความบนเทงแกผฟงอกโสดหนง (ธญญาภรณ ภทอง ๒๕๔๔ : ๒) ทมำของตวบท

เอกสารตนฉบบมหาเวสสนดร กลอนสวด วดกลางวรวหารนน บนทกในสมดไทยขาวดวยอกษรไทย เสนหมกสด า โดยใชทงภาษาไทยและภาษาบาล และมลกษณะเฉพาะทแสดงท านองสวดซงใชอกษรขอมไทย ไดแก ท านองสวด เยสนตา ปฐมง มสมง (มะถะม) (ธญญาภรณ ภทอง, ๒๕๔๔ : ๒๓) ตนฉบบมจ านวน ๑๒๐ หนา หนาละ ๖ บรรทด จากการศกษาของธญญาภรณ ภทอง พบวา เปนตนฉบบทพบทวดกลางวรวหาร ต าบลปากน า อ าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ อยในสมยอยธยา โดยพระครสงฆรกษ (ประเสรฐ ปญญาภรโณ) เปนผเกบรกษาไว แตไมปรากฏนามผแตงและวน เดอน ป เมอพจารณาจากลกษณะตวอกษรและการใชภาษาแลวสนนษฐานวานาจะอยในชวงรตนโกสนทรตอนตนในชวงทยงไมมโรงพมพ (ธญญาภรณ ภทอง, ๒๕๔๔ : ๒๓)

ดานลกษณะอกษรและอกขรวธนนมลกษณะส าคญ เชน ตนฉบบใชตวอกษรไทยทงหมด ๓๙ ตว ไมพบการใชตวอกษร ฌ ฏ ฑ ฬ และ ฮ ลกษณะการเขยนเปนลายมอบรรจงแบบอาลกษณ มการเลนหาง นยมใช

๘ เจาหนาทวจย ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๔

อกษร ฃ และ ฅ ในค าปจจบนทใช ข และ ค เชน ค าวา ขอ ภเขา ขวญ คอ คน เปนตน ใชรปพเศษ เชน มกเขยนอกษรตดกบสระในค าวา ชา เชน หรอค าวา พญา ใชรปพเศษ เชน ค าวา เปนตน

สวนเครองหมายส าคญนนใช ฝนทอง ( แทนเสยง อะ เชน ถวาย สวาด ใชเครองหมายฟนหน (") แทนสระออ สระ เออ และใชอกษร ง แทนการออกเสยง อง ในค าวา ฉบงง (ฉบง) ทงง (ทง) เปนตน

จากขอสนนษฐานดงกลาวนผปรวรรตสนนษฐานวา อกขรวธทใชในวรรณกรรมพระเวสสนดรชาดก กลอนสวด วดกลางวรวหารนนาจะแตงขนระหวางสมยกรงศรอยธยาตอนปลายจนถงสมยรตนโกสนทรตอนตน เนองจากเปนลกษณะของอกขรวธทนยมใชในชวงเวลาดงกลาว (คะนงนจ จนทรกระว, ๒๕๓๓ : ๑๐๑) เนอเรอง

พระมหาเวสสนดร กลอนสวด วดกลางวรวหารน ไมปรากฏกณฑทศพรและหมพานตอาจเกดการสญหายระหวางเกบรกษาหรอเหตอนกได ดงนนเนอเรองจงเรมตงแตทานกณฑทกลาวถงพระเวสสนดรพาพระนางมทร พระชาล และพระกณหาขนราชรถแกวเดนทางไปสปาหมพานต ระหวางทางมพราหมณ ๔ คน มาขอ ราชรถแกวและมา พระเวสสนดรจงไดบรจาคทานเหลานไป

กณฑวนปเวสนกลาวถงพระเวสสนดรพาพระนางมทรและราชบตรราชธดาทงสองเดนทางมาถงเมองเจตราช เจาเมองเจตราชทราบดงนนจงทลเชญใหพระเวสสนดรประทบอยในเมอง และขอใหทรงครองเมองเจตราชแตพระองคปฏเสธเพราะทรงตงพระทยจะผนวชเปนฤๅษบ าเพญบารมอยางเดยวเทานน สวนพระอนทรแลเหนพระเวสสนดรและทราบความเปนไปตลอดและศรทธาในพระบารมของพระองคจงไดเนรมตบรรณศาลาเพอใหเปนทบ าเพญพระบารมของพระเวสสนดรและสรางทพ านกใหแกพระนางมทร พระชาล และพระกณหา

กณฑชชกกลาวถงพราหมณชชกทมอาชพขอทานไดน าเงนทองไปฝากเพอนพราหมณสองผวเมย เมอชชกมาทวงเงนทองคนพราหมณทงสองจงบอกวาไดน าเงนทองทชชกฝากไวไปใชจายจนหมดแลว แตจะน าลกสาวทชอ บดธดา มาเปนคาชดใชแทนเงนและทองเพอใหเปนภรรยาของชชก ตอมาภรรยาของพราหมณหนมทงหลายในหมบานเหนนางบดธดาซงทงสาวและสวยคอยปรนนบตชชกกอจฉารษยา จงคอยแกลงดวยประการตางๆ จนนางบดธดาไมกลาออกไปตกน าหาฟนมาท าอาหารปรนนบตชชกไดตามปกต นางจงสงใหชชกไปขอพระชาลและพระกณหามาเปนทาสรบใชแทน ชชกจงรบปากนางบดธดา เมอจะออกเดนทางนางไดตระเตรยมเสบยงอาหารส าหรบบรโภคแกชชก ครนชชกเดนทางมาถงเขาวงกตจงพบกบพรานเจตบตร เขาจงโกหกวา ตนเปนราชทตของพระเจากรงสญชยแหงกรงสพจะมาทลเชญพระเวสสนดรและพระนางมทร และพระกณหา พระชาล ใหเสดจคนพระนคร พรานเจตบตรจงหลงเชอและบอกทางไปเขาวงกตแกชชก ชชกดใจจงไดน าเสบยงอาหารมาเลยงพรานเจตบตรเพอขอบคณ

กณฑจลพนกลาวถงพรานเจตบตรไดบอกเสนทางไปเขาวงกตซงเปนทบ าเพญบารมของพระเวสสนดรวาระหวางทางนนมอนตรายตางๆ ทงตองพบกบสตวปานานาชนดทงทดรายและไมมอนตราย

กณฑมหาพนไดกลาวถงชชกเมอเดนทางมาพบกบพระอาจททฤๅษแลวจงแจงความประสงคในการเดนทางมาของตนเหมอนไดลวงแกพรานเจตบตร พระอาจททฤๅษเชอในค าลวงนนจงบอกเสนทางตอไปยงเขาวงกตให และบอกวาเสนทางทจะไปนนมผลไมปานานาพนธสามารถเกบกนเปนอาหารไดตลอดทาง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๕

กณฑกมารกลาวถงชชกเมอเดนทางไปถงเขาวงกตแลว วนรงขนจงเขาไปขอสองพระกมารจากพระเวสสนดรนน ทงสองพระกมารไมยนยอมและรสกโศกเศราในตอนแรก พระเวสสนดรจงทรงเกลยกลอมใหสองพระกมารใหมความศรทธาในทานบรจาคครงนเพอสรางทานบารมใหแกพระบดาไดตรสรเปนพระพทธเจาในอนาคตกาล พระกมารทงสองจงยนยอมและไดเดนทางไปกบชชก และพระเวสสนดรไดตราคาคาไถพระชาลพนต าลงทอง สวนพระกณหาตคามากกวาเปนสตวสเทาอยางละรอย ทองพนต าลง เปนตน ในการเดนทางนนชชกไดเอาเชอกเถาวลยผกพระกมารทงสองและฉดคราไปตามทางอยางนาเวทนา พระเวสสนดรทรงด ารจะฆาชชกเสยดวยความโกรธ แตพระองคทรงระงบโมหะและโทสะไดเมอนกถงบารมในการตรสรสมมาสมโพธญาณ ฝายสองพระกมารตางกโศกเศราจงกลาวพรรณนาฝากความแกเทพเจาคอยรกษาพระมารดา บอกแกเจาปา เจาเขา พระพาย นกนานาและพระฤๅษวา ถาพระนางมทรตามมาใหบอกหนทางแกพระมารดาดวย

กณฑมทรกลาวถงพระนางมทรเมอออกไปเกบผลไมในปานน เปนเวลาเดยวกบชชกจะเขาไปขอพระกมารทงสอง พระนางนกสงหรณในพระทยจงรบกลบอาศรมเพอจะมาดสองพระกมาร แตพระอนทรเกรงวาพระนางมทรจะเขาไปขดขวางพระบารมของพระเวสสนดรจงแปลงเปนเสอ ราชสห นอนขวางทางเดนของพระนางไวไมใหเขาใกลพระอาศรมจนมดค า เมอพระนางกลบมาถงอาศรมไมพบสองพระกมาร จงไปเฝาพระเวสสนดร พระองคทรงกลบเกลอนเรองนไวแกลงตอวาพระนางมทรทกลบอาศรมมดค า พระนางทรงเสยพระทยรองไหจนสลบไป เมอพระเวสสนดรปฐมพยาบาลใหพระนางตนขนมาแลว พระองคจงทรงเลาความจรงทงหมดใหฟงวา พระองคไดใหทานพระกมารทงสองเพอจะไดตรสรเปนพระศาสดาในอนาคตกาล พระนางมทรกทรงอนโมทนาในใหบตรเปนทานบารมอนยงใหญครงนจนเกดเหตอศจรรยทวจกรวาล

กณฑสกบรรพ หลงจากพระเวสสนดรบรจาคสองพระกมารแกชชกไปแลว พระอนทรเกรงวาหากตอไปภายหนามเดยรถยเขามาขอพระนางมทรไปเปนภรรยา พระเวสสนดรกคงบรจาคใหซงจะเปนการไมสมควรเพราะพระนางมทรเปนราชตระกลและจะไมมผปรนนบตพระเวสสนดรอนจะท าใหพระองคบ าเพญบารมไมเตมท พระอนทรจงแปลงกายเปนพราหมณมาขอพระนางมทรจากพระเวสสนดร เปนกลอบายเพอไมใหพระองคบรจาคพระนางแกผใดอก พระเวสสนดรและพระนางมทร เองกทรงยนดในการบรจาคทานครงน เมอพระอนทรแปลงเปนพราหมณรบนางมทรจากพระเวสสนดรแลวกถวายพระนางคนแกพระองค แลวกลาวใหพรแกพระเวสสนดร ๘ ประการ คอ ใหพระเจาสญชยหายพโรธแลวเชญกลบเพอครองพระนคร ใหไดอภยโทษแกนกโทษทงหลาย ขอใหพระโอรสทงสองไดเปนพระมหากษตรยสบราชสมบตตอไป ขอใหประชาราษฎรมอายยนนาน ขออยาใหมวเมาในตณหา กามา อยาหลงดวยลกเมย เมอเขาไปถงเมองสพอยาไดมความทกขและขอใหไดบรจาคทาน ขอใหฝนแกว ๗ ประการ เปนแกวแหวนเงนทองตกลงในเมองสพ ขอใหไดบรจาคเงนทองและสมบตในทองพระคลงอยารหมดสน และเมอทวงคตแลวขอใหไปบงเกดในสวรรคชนดสต

กณฑมหาราชกลาวถงชชกไดพาสองพระกมารเดนทางเพอจะกลบไปบานของตนนน ระหวางทางพระอนทรสงใหเทพผใหญแปลงกายเปนพระนางมทรมาดแลรกษาทงสองกมารโดยตลอด และไดชวยดลใจใหชชกหลงทางไปยงกรงสพ ฝายพระเจาสญชยทรงบรรทมแลวเกดนมตวามชายสงใหญน าดอกบวคหนงเขามาถวาย พระองคจงรบไว โหรทลท านายวา พระองคจะไดสองพระกมารกลบคนสพระนคร ครนพระเจาสญชยทอดพระเนตรเหนพราหมณมดมอสองพระกมารเดนเขามาในพระนคร จงรบสงใหเสนาพาบคคลทงสามเขาเฝา ภายหลงจงทรงทราบวา สองพระกมารนนคอพระชาลและพระกณหา พระราชนดดาของพระองคนนเอง พระ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๖

เจาสญชยจงใหไถสองพระกมารทงสองตามคาทพระเวสสนดรก าหนดไว และทรงใหท าพระราชพธรบขวญพระนดดาดวยการจดพานบายศรเจดชน และจดงานเฉลมฉลองทวพระนคร นอกจากนยงไดจดเลยงอาหารชชกจนอมหมพมน ชชกไมเคยไดรบประทานอาหารดอยางนมากอนจงบรโภคเกนขนาดไฟธาตไมสามารถเผาผลาญไดทนจงถงซงความตาย จากนนพระเจาสญชยจงรบสงใหจดขบวนทพเดนทางไปรบพระเวสสนดรและพระนางมทรกลบพระนครสพ

กณฑฉกษตรย กลาวถงพระเจาสญชย พระนางผสด และพระกมารทงสองเสดจน าขบวนทพเดนทางไปรบพระเวสสนดรและพระนางมทรทเขาวงกต เมอทงหกกษตรยไดพบกนกรสกสะเทอนใจจนสลบไปทงหมด พระอนทรเหนดงนนจงบนดาลใหฝนโบกขรพรรษตกลงมาตองพระวรกายกษตรยทงหก ทกพระองคจงฟนขนมา ประชาราษฎรตางชนชมพระบารม จากนนพระเจาสญชยกอญเชญพระเวสสนดรและพระนางมทรลาเพศฤๅษแลวจงเสดจกลบพระนครสพ

กณฑนครกลาวถงพระเวสสนดรและพระนางมทรครนรบเชญพระราชบดาและพระราชมารดาแลวกลาผนวชเสดจกลบพระนคร ชาวเมองตางออกมาตอนรบดวยความปตยนด พระเจาสญชยจงสละราชสมบตและอภเษกพระเวสสนดรใหครองพระนครสบตอไป เมอเสวยราชสมบตแลวพระองคกไดพระราชทานอภยโทษแกนกโทษ ปลดปลอยสตวทถกกกขงไว และไดทรงท าทานบรจาคตามพรของพระอนทรตอไป

ขอสงเกต พระเวสสนดรกลอนสวดฉบบน ผอานจะเหนวาด าเนนเรองกระชบและรวดเรวในบางกณฑ เชน กณฑจลพนและมหาพน เปนตน แตยดเคาโครงเรองเปนส าคญเนองจากผแตงตองการใหสวดจบภายในวนเดยว เพอจะใหผฟงไดรบอานสงสในการฟงเทศนมหาชาตครบตามความเชอดงกลาวแลวขางตน ดงนน ผแตงจงใหรายละเอยดนอยกวากณฑอนๆ

ลกษณะเฉพำะของตวบท เรองพระเวสสนดรชาดก กลอนสวด วดกลางวรวหารน เปนลกษณะกลอนสวดทแตงดวยกาพยทงสน ซงเปนค าประพนธทไมคอยเครงครดฉนทลกษณมากนก บางบทมฉนทลกษณไมตรงกบทก าหนดไว แตกไมท าใหเสยเนอความ และมลกษณะเฉพาะทใชท านองสวดแบบ เย สนตา ปฐมง มสมง และชนวร มาใชในการประพนธ และคณคาดานวรรณกรรม ดงน ๑. ลกษณะค ำประพนธ พระเวสสนดรชาดก กลอนสวด วดกลางวรวหารนโดยทวไปแตงดวยค าประพนธประเภทกาพย ดงน ๑.๑ กำพยสรำงคนำงค ๑ บท ม ๗ วรรค วรรคละ ๔ ค า เรยก สรางคนางค หรอ ๒๘ หรอพลาป ผประพนธแตงขนเพอใชบรรยายเขาสทองเรอง เพอใชในพระราชพธส าคญ เพอใชบรรยายความโศกเศรา คร าครวญ อาลยอาวรณคนทเปนทรก ซงเรยกวา บทพลาป ดงเชนตอนชชกตองจากนางบดธดาเพอไปขอพระกณหาและพระชาล ความวา

๏ เคยกนเคยอย เคยนอนเปนค คลงเคลาชมเชย

วนนไกลแลว นองแกวพเอย น าตาบเสบย รญจวนครวญหา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๗

๏ พราหมณเฒาชชก เอามอลบอก จบซายจบขวา จบแกมจบผม จบนมกลยา โอเจาบดธดา น าตาหลามไหล

๑.๒ กำพยฉบง ๑๖ บางบทเรยก ฉบง หรอ ๑๖ ใน ๑ บท ม ๓ วรรค คอ วรรคตน (วรรคแรก) ม ๖ ค า วรรคกลาง (วรรคท ๒) ม ๔ ค า และวรรคทาย (วรรคท ๓ ) ม ๖ ค า แตงเพอใชในการบรรยายเนอเรองทวไปหรอเหตการณอศจรรย ดงเชนกณฑฉกษตรย เมอกษตรยทงหกไดพบกนเกดความสลดพระทยอยางรนแรงจงสลบไป พระอนทรตองบนดาลใหฝนโบกขรพรรษตกลงมาตองพระกาย กษตรยทงหกจงฟนพระสตดงเดม ความวา

๏ เทวดาทกชนวมาน อศจรรยบนดาล

ทานทาวผเจาเมองบน ๏ ใหฝนโบกขรพรรษตกลง ใหตองพระองค

ทงหกกษตรยบดใจ

๑.๓ กำพยยำน ๑๑ กาพยยานในพระเวสสนดรชาดก กลอนสวด วดกลางวรวหารนแตงขนสลบกบกาพยสรางคนางค กาพยยาน ๑๑ ใน ๑ บท ม ๒ บาท หรอ ๔ วรรค บาทท ๑ บาทแรกเรยกวา บาทเอก บาทท ๒ เรยกวา บาทโท แตละบาทม ๒ วรรค วรรคแรก ๕ ค า วรรคหลง ๖ ค า ผประพนธแตงขนเพอใชทงการด าเนนเรองธรรมดาและบรรยายฉากอยางละเอยด พรรณนาธรรมชาต บรรยายพธกรรม ทปรากฏในเนอเรอง ดงตอนพระราชพธเชญขวญพระกณหาและพระชาลหลงจากพระเจาสญชยไถคนจากชชกแลว ความวา ๏ อญเชญพระขวญเอย อยาไปเลยในไพรสาณฑ

เขามาหากมาร พระชาลสรวงศ ๏ อยาอยหวยเหวผา ทอธาราในกลางดง

ขวญเอยอยาใหลหลง อยปลายไมใตพฤกษา

๒. ลกษณะค ำประพนธเฉพำะทแตงขนตำมท ำนองสวด นอกจากกาพยดงกลาวขางตนแลว ผแตงยงไดประพนธกลอนทใชตามท านองสวด ซงนยมแตงรวมกน

ค าประพนธประเภทกาพย มดงน ๒.๑ เยสนตำ เปนค าประพนธทนยมแตงในสมยรตนโกสนทรตอนตน ไมเครงครดในดานฉนทลกษณ

ลกษณะคลายกาพยฉบง ๑๖ ตางกนเพยงการใชค า กลาวคอ กาพยฉบงใชค า ๖ – ๔ – ๖ แต เยสนตา ใชค า ๗ – ๗ – ๗ นยมแตงในบททกลาวถงเทวดาลงมาเนรมตหรอชวยเหลอมนษยในยามตกทกข ดงเชน กณฑมหาราชทพระอนทรใหเทพบตรแปลงกายเปนนางมทรมาดแลพระกณหาและพระชาล ความวา

๏ อนตราเจาฟาสราลย จงใหเทพบตรผใหญ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๘

นมตองคลงไปใหเหมอนมทร ๏ มารดามาหาเจาสองศร อมเจากณหาชาล

นอยนอยสองศรกดใจ

๒.๒ ปฐมง เปนค าประพนธทแตงโดยใชฉนทลกษณกาพยยาน ๑๑ เพอก ากบทวงท านอง ขบล าน า และใชกบเหตการณทแสดงถงบทบาทส าคญของกษตรย เหตการณส าคญ ดงตอนทพระเจากรงสญชยจะไดพระนดดากลบคนพระนครจากชชกไดนมตฝน ความวา

๏ บดนนพระจอมไตร กรงสญไชยไทยธบด

บรรทมเหนอแทนท พระภมนมตฝน ๏ เหนชายหนงสงใหญ เขามาในทองพระโรงคล

กราบไหวพระทรงธรรม ชายผนนกวนทา

๒.๓ มสมง เปนบทสวดทมทวงท านองเฉพาะแสดงการตอกย าพฤตกรรมทไมดของตวละคร ค าวา มสมง เขยนไดหลายอยาง เชน มถม มถมง มสม มสมง มสสม หรอ อมสมง๙ เปนตน ในมหาเวสสนดร กลอนสวดฉบบวดกลางน เขยนดวยอกษรไทยวา มะถะม ซงนยมใชฉนทลกษณแบบกาพยยาน ๑๑ ดงตอนท ชชกไดรบเงนคาไถพระกณหาและพระชาลแลว พระเจากรงสญชยใหจดเลยงอยางยงใหญ ชชกกนไมประมาณตนเอง ไฟธาตยอยสลายไมทนจงแกความตาย ดงความวา

๏ มนไมคดแกตว กนเนอววแลเนอควาย

เนอกวางแลเนอทราย เปนมากมายพนวสย ๏ ไฟธาตเผาไมทน ชชกนนกบรรลย

ยมบาลเขาเอาไป ใหอยในจตราชา

๒.๔ ชนวร ๑๕ ในมหาเวสสนดร กลอนสวด ฉบบวดกลางวรวหาร ผแตงไดเขยนหวขอกอนเขาบทขบพลวา ๑๖ ซงหมายถงกาพย ๑๖ เพอใชอานท านองสวดเฉพาะการเลนซ าค า แตหากพจารณาถงแผนผงฉนทลกษณแลวจะพบวาคลายคลงกบกลอนทเรยกวา ชนวร ซงมกใชฉนทลกษณแบบกลอน ๑๕ ไมมการก าหนดเสยงครและลห ๘ – ๔ – ๓ คลายแผนผงของมาลนฉนท ๑๕ (ธญญาภรณ ภทอง : ๙๒ – ๙๕) เปนแตใชท านองเดยวกบกาพย ๑๖ ดงความวา

๏ ขบพลไปโดยดวน กลวทาวไท

๙ อมสมง แปลวา น ในน ในทน, ลำนธรรมจกร, เขาถงไดเมอวนท ๒๔ กนยายน ๒๕๕๖, เขาถงไดจากเวบไซต

http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=28&p=322150

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๙

๏ พลคชคชยนยน หมชางสบ มนมากเหลอใจ ๏ พลคชคชเลศไตร ชางตนภวนย ภดาวทอง ๏ พลคชคชผนผยอง ชางผกกระโจมทอง เยองยองไสว

๓. คณคำของวรรณกรรม

มหาเวสสนดร กลอนสวด ฉบบวดกลางวรวหารน แตงขนตามโครงเรองของมหาเวสสนดรชาดก หากแตใหรายละเอยดตามภมความร แนวคด จนตนาการ สภาพแวดลอม และความเปนอย ตามยคสมยของผแตง ซงสะทอนใหเหนสภาพของวถชวตและเหนคณคาดานตางๆ ของสงคมไทยในสมยนน ทงคณคาดานภมปญญาทางวฒนธรรม คานยม คตความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณและพธกรรม และวถการด าเนนชวตในสงคม ดงน

๓.๑ ภมปญญำ วรรณกรรมสะทอนใหเหนภมปญญาของผคนในสมยนนทพงพงความอดมสมบรณจากธรรมชาตในยคสมยเดยวกบผแตง น ามาปรงแตงเปนอาหารและยารกษาโรคทงอาหารคาว ขนมหวานและผลไม และการรกษาโรคดวยสมนไพร

๓.๒ คำนยม วรรณกรรมสะทอนใหเหนคานยมของคนในสมยนนซงรบวฒนธรรมจากบรรพบรษและวฒนธรรมทสรางสรรคขนเองในทองถน ไดแก คานยมการกนหมาก คานยมการแตงกาย และคานยมในการเลยงลกดวยนม

๓.๓ ควำมเชอ วรรณกรรมเรองนสะทอนใหเหนความเชอของสงคมในสมยนนทงดานไสยศาสตรและศาสนา ทงความเชอในเวทมนต คาถา ความเชอเรองความฝน ความเชอเรองทาน บาป บญ นรก สวรรค ความเชอเรองเทพหรอเทวดา

๔. องคควำมรเกยวกบกลมชำตพนธในสงคมไทย นอกจากน ผแตงยงไดแสดงภมความรทางคตชนวทยาใหปรากฏในวรรณกรรมเรองน โดยพบวา

สงคมไทยนนเปดโอกาสใหชนทกเชอชาตทกภาษาเขามาอาศยและประกอบอาชพในแผนดนไทยตงแตสมยโบราณกาลแลว ดงความตอนทพระเจากรงสญชยใหรวบรวมพลเพอเสดจไปอญเชญพระเวสสนดรนวตพระนครวา

๏ ขางหลงยงกายกอง มากเนองนองเตมบร

สบสองอกโขเภณ พลภมศรสญชย ๏ แขกไทยแลจนจาม ทงจนชพราหมณแหกนไป

ลาวสวยแลขอมไทย ทงกลากะลาส มหาเวสสนดร กลอนสวด ฉบบวดกลางวรวหาร จงหวดสมทรปราการ เปนวรรณกรรมทแสดงความเชอทางพทธศาสนาเปนหลก เกยวกบพระโพธสตวเมอครงเสวยพระชาตเปนพระเวสสนดรเพอบ าเพญทานบารมกอนทจะมาตรสรเปนพระพทธเจา ผแตงมความประสงคทจะใชส าหรบสวดใหอบาสก อบาสกาฟง เพอให

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๐

จบในวนเดยวตามคตความเชอทวา ใครฟงเทศนมหาชาตจบทง ๑๓ กณฑ ภายในวนเดยวจะไดรบอานสงสมากและจะไดไปเกดในศาสนาของพระศรอารย ซงเพยบพรอมไปดวยรปสมบตและคณสมบตนานปการ การด าเนนเรองจงมความกระชบ รวดเรว และสอดแทรกขอคดอนเปนประโยชนแกผอาน ซงเปนเทคนควธเฉพาะของผแตงทตองอาศยภมปญญาทสงสมมายาวนานทงการศกษา ประสบการณในชวต ดงนน มหาเวสสนดร กลอนสวดฉบบน ผแตงจงไมเนนรายละเอยดทกกณฑ แมกระทงชอกณฑกไมแสดงใหครบถวน แตเนนลกษณะค าประพนธใหผอานทราบวาในแตละบทนนเปนค าประพนธชนดใด อนแสดงภมความรของผแตงในฐานะกวทองถน ซงจะปรากฏทงค าประพนธประเภทกาพยยาน ๑๑ สรางคนางค ฉบง ๑๖ พลาป และบททแสดงทวงท านองพเศษ ไดแก เย สนตา ปฐมง มสมง และชนวร ๑๕ นอกจากน ผแตงยงแสดงถงคณคาดานภมปญญาในทองถนของสงคมไทยในสมยนน คานยม ความเชอ และวถชวตชาตพนธตางๆ ในสงคมไทย มหาเวสสนดร กลอนสวดฉบบวดกลางวรวหารน นอกจากจะทรงไวซงคณคาภมปญญาทางดานวรรณกรรมทางศาสนาและคณคาทางสงคมของไทยแลว การเผยแพรและสบทอดวรรณกรรมเรองนยงจะเปนการอนรกษวรรณกรรมทองถนไทยใหคงอยและแพรกระจายในไปสสงคมอาเซยนไดอกโสดหนง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๑

บรรณำนกรม กระทรวงศกษาธการ. (๒๕๒๗). มหำเวสสนดรชำดก. กรงเทพฯ : โรงพมพองคการคาของครสภา. กรมศลปากร. (๒๕๑๖). มหำชำตค ำหลวง. กรงเทพฯ : คลงวทยา. กลนจ คณะฤกษ. (๒๕๔๒). กำรศกษำรำยยำวมหำเวสสนดรชำดกพระนพนธสมเดจพระมหำสมณเจำ กรม

พระปรมำนชตชโนรส. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศลปากร. คะนงนจ จนทรกระว. (๒๕๓๓). ลกษณะอกษรและอกขรวธไทยในพทธศตวรรษท ๒๔ ตอนตน. วทยานพนธ

หลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาจารกภาษาไทย ภาควชาภาษาตะวนออก บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

ด ารงราชานภาพ, สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ, กรมพระยา. (๒๕๒๑). ประเพณเทศนมหำชำต. กรงเทพฯ : ดวงประทป.

ตรศลป บญขจร. (๒๕๔๗). วรรณกรรมประเภทกลอนสวดภำคกลำง : กำรศกษำเชงวเครำะห. กรงเทพฯ : สถาบนไทยคดศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธนต อยโพธ. (๒๕๐๑). ต ำนำนเทศนมหำชำต. พระนคร : พระจนทร. ธนต อยโพธ. (๒๕๒๔). ต ำนำนเทศนมหำชำต ส ำนกเลขำธกำรนำยกรฐมนตร พมพเปนทระลกในงำนทอด

ผำพระกฐนพระรำชทำน ณ วดมหรรณพำรำม กรงเทพมหำนคร วนท ๒๙ ตลำคม พทธศกรำช ๒๕๒๔. กรงเทพฯ : ส านกเลขาธการนายกรฐมนตร, ๒๕๒๔.

ธญญาภรณ ภทอง. (๒๕๔๔). ศกษำวเครำะหมหำชำตกลอนสวด ฉบบวดกลำงวรวหำร จงหวดสมทรปรำกำร. วทยานพนธหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาไทยศกษา มหาวทยาลยรามค าแหง.

ราชบณฑตยสถาน. (๒๕๔๖). พจนำนกรมรำชบณฑตยสถำน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชน. ลานธรรมจกร. อมสมง. เขาถงไดเมอวนท ๒๔ กนยายน ๒๕๕๖. จากเวบไซต http://www.dhammajak.net

/forums/viewtopic.php?f=28&p=322150 ลอม เพงแกว. (๒๕๒๗). คมอมหำเวสสนดรชำดก. กรงเทพฯ : องคการคาของครสภา. ลลลนา ศรเจรญ. (๒๕๒๕). อลงกำรในมหำชำตค ำหลวง. วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, กรงเทพมหานคร. Picciano, M. (2001). "Nutrient composition of human milk." Pediatr Clin North Am. Feb; 48 (1) : 53 – 67.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๒

บทปรวรรต เรอง พระมหำเวสสนดร กลอนสวด วดกลำงวรวหำร อ ำเภอเมอง จงหวดสมทรปรำกำร

(ทำนกณฑ) ๏ เสดจเยยระยาตร กบนางสายสวาท ลนลาศคลาไคล

สาวสนมชาวแม พรกพรอมลอมไป บดเดยวบหงษ ถงทองพระโรงชย ๏ สมเดจราชา ตรสสงเสนา บดเดยวดวยพลน

ใหผกรถแกว พรายแพรวเรองฉนท เอาเขามาพลน อยาชาเลยนา ๏ นายรถประดบรถ อนงามปรากฏ รงเรองสกใส

กครนแตงเสรจแลว จงประดบรถแกว เทยบเกยชาลา ๏ ทาวจงแตงองค ทรงพระภษา ทงสกษตรา นงทองพระโรงชย

ยำน

บดนนพระราชา ชวนพงงาผเมยขวญ ลกรกยอดนกธรรม เจากณหาพระชาล

๏ เสดจขนราชรถแกว งามพรายแพรวรงเรองศร โฉมปรางนางมทร อมเทวเจากณหา

๏ นงเหนอราชรถชย พระจอมไตรขบรถมา ออกจากพระพารา ตามมรรคาทางดารใหญ

๏ ยามเยนมารอนรอน พระภธรจรเขาไพร สองคทรงรถไชย ทอดพระเนตรไปตามมรรคา

๏ แลเหนพฤฒาจารย ตาลกลานวงตามมา ตดตามพระราชา จตจนดาตรกนกใน ๏ หวงจะขอมาภาช พระภมทรงขไป สมเดจพระภวนย จงหยดรถงดอยทา

๏ มหาพราหมณทงสคน เดนรกรนตามมาทน เหนพราหมณมางกงน พระทรงธรรมตรสถามไป

๏ ทานมาจะประสงค คดจ านงสงใดนา ตวเราตกยากมา ไมมทจะใหทาน

๏ พฤฒาจงกมเกลา กราบทลทาวเจาใจอารย ขามาจกขอทาน แตมาแกวอาชาไนย

๏ พระองคทรงศรทธา คดจนดาในพระทย ครนใหอาชาไนย เราจกไปฉนใดนา ๏ ร าพงคดแลวเลา พระองคเจาใจศรทธา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๓

จงใหมาอาชา แกพฤฒามทนนาน ๏ ทาวกรวดน าสะโนทก ตกฝามอพฤฒาจารย ตงจตขอพศถาน หวงจกตรสเปนศาสดา ๏ ทงสมาอวยพร แกภธรผศรทธา ขอใหพระศาสดา อยเปนสขทกราตร ๏ ทงสขออาชา จรลลามาดวยด ไปยงกรงบร พราหมณทงสมนดใจ ๏ สมเดจพระภธร เวสสนดรร าพงใน คดฉงนมาจนใจ ท าฉนใดนเลาหนา ๏ ดวยบญแหงพระบาท รอนถงอาสนทาวพนตา ทอดพระเนตรเลงแลมา เหนราชาเดนคลาไคล ๏ ตรสวาเพชรหนกน ลงมาพลนดวยเรวไว พระมาตลเรงลงไป เปนละมงทองอนเรองฉาย ๏ เขาพาเอารถชย ขบรถไปดงใจหมาย ครนถงเวลาบาย พระฤๅสายคอยคลาไคล ๏ ยงมพราหมณผหนง คดร าพงจตจนดา ตดตามพระราชา หวงจะขอเอารถชย ๏ พฤฒาเดนมาพลน ขมขมนดวยเรวไว ครนถงพระจอมไตร ยนหนารถบทจร ๏ อานโศลกพระคาถา พราหมณพฤฒาจงอวยพร สมเดจพระภธร จงไถถามพราหมณพฤฒา ๏ ทานมาประสงคสงอนใด เรงบอกไปจงเรวรา บดเดยวพราหมณพฤฒา กราบทลเจาภพไตร ๏ ตงจตคดจนดา ตดตามมาดวยเรวพลน วาจะขอเอารถชย สมเดจไทยทรงกรณา ๏ สมเดจพระภธร เวสสนดรใจศรทธา ตงจตคดจนดา หวงจะตรสเปนชนสห ๏ เชญทานมารบทาน พฤฒาจารยมาดวยด เอารถแกวมณ เราจะใหดงใจปอง ๏ เสดจลงจากรถแกว อนพรายแพรวงามเฉดฉน สมเดจพระภมนทร ยกใหทานแกพฤฒา ๏ มอถอคนธทอง อนเรองรองงามโสภา จงกรวดน าชลธารา ฝามอพราหมณแลวโดยจง ๏ ตงจตทาวพศสะถาน ดวยสมภารแหงพระทอง

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๔

ไดสรางมาแลวโดยปอง หวงจะตรสเปนพระพลน ๏ สมเดจพระภธร เวสสนดรจรลลา กบดวยภรยา ตงพงงาลกสายใจ ๏ เอนดนางทรามเชย เจาไมเคยเดนทางไกล วบากจากเวยงชย ตามทาวไทยผสาม ๏ ผวรกพระนงเกลา อมหนมเหนาพระชาล โฉมปรางนางมทร อมเทวนางกณหา ๏ ด าเนนเดนลลาศ ดวยพระบาทผพศดา ไตเตาตามมรคา ชมนกเนอแลเสอส ๏ แรดชางแลกวางทราย มากเหลอหลายในพงพ กระบางแลชะน กระทงมฤคแลพงพอน ๏ วายภกษแลปกษ นกอนทรบนสลอน สาลกาบนมากอน พบแขกเตาเคลาคกน ๏ ยามเยนมารอน ๆ พระภธรจรผายผน ออกจากแตปาพลน พระทรงธรรมทอดพระเนตรไป ๏ แลเหนเปนทงนา ไมมปาทงกวางใหญ ราชาจงคลาไคล สกษตรยตดเดนมา ๏ จงถงเมองพระบาท เจตราชเจาพารา สมเดจพระราชา จงลลาเขาไปพลน กณฑวนปเวสน

สรำงคนำงค ฝายพญาเจตราช รวาพระบาท เปนเจาไอศวรรย ทาวเสดจลลาศ ออกมาดวยพลน กบนางเมยขวญ ลกรกเสนหา ๏ เจากรงเวยงชย ออกมาทนใจ กบพลเสนา กราบถวายบงคม สมเดจราชา ขอเชญเจาฟา ลนลาคลาไคล ๏ สเมองเจตราช ฝงคนเดยรดาษ หอมลอมไสว บดเดยวบหง ถงศาลาลย เชญพระภวนย นงบนเตยงทอง ๏ รบแกวมทร โฉมงามมศร เปนนวลละออง นงบนแทนแกว พรายแพรวเรองรอง ลกรกทงสอง นงเรยงเคยงกน ๏ แตงเครองของเสวย ขาวนมนมเนย ถวายแกจอมขวญ โภชนาอาหาร พานทองรองพลน ของเสวยทกอน ทกพรรณนานา ๏ พระเวสสนดร กบนางบงอร มทรกลยา ลกรกสองศร ชาลกณหา เสวยดวยบดา เปนสขเยนใจ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๕

๏ ครนส าเรจแลว เสอกส ารบแกว ออกมาดวยไว จงยกถาดทอง เรองรองสกใส หมากพลไปถวาย แกพระราชา ๏ เสวยหมากพลพลน เสนาเหลานน เขามาวนทา พระยาเจตราช อ ามาตยเสนา ตางคนตางมา ถวายบงคมคล ๏ พระยารอยเอด เขามาสนเสรจ ชมบญทรงธรรม เขาเลาลอจบ พภพไอศวรรย มาชมนมกน สรรเสรญราชา ๏ ขอรบพระบาท ใหอยเสวยราชย ปกครองพารา ขอถวายฝงคน ไพรพลเสนา ขอถวายพารา แกพระภวนย ๏ สมเดจภธร พระเวสสนดร วาจาปราศรย ตงจตจนดา ลลาเขาไพร วาจกออกไป ทรงพระบวชเปนช ๏ บวชเปนดาบส อยเขาวงกต บรรพตคร เจรญภาวนา ในปาพนาล เกดมาชาตน อาภพนกหนา ๏ ฝงประชาราษฎร เสนาอ ามาตย ตฉนนนทา นราศจากสถาน พลดบานเมองมา จะครองพารา ไมควรแกใจ ๏ พระยาทงหลาย ไดฟงฤๅสาย คลอน าตาไหล มใครไปจาก พระเจาจอมไตร โศกาอาลย ใหรกราชา ๏ วาแกอ ามาตย พระยาเจตราช รอยเอดพระยา ทานจงคอยอย ปกครองพารา กรงไตรนนนา อยามโพยภย ๏ เราจกลลา ออกจากพารา เขาปาพนาลย ชวยบอกหนทาง ขดขวางทไหน ชวยแนะน าให ไดบทจร ๏ พราหมณเฒาพฤฒา บทจรลลา มาถงพงไพร ไหวนายเจตบตร หยดบวงพราหมณช เอามอทบต ขบหนไปไกล ๏ บดนนพระภธร พระเวสสนดร จรคลาไคล กบเจามทร ทงสสายใจ เขาหมาลย ถงถ าคร ๏ พระเวสสนดร อมทรามบงอร ลกยาชาล สวนพระโฉมปรางค นวลนางมทร อมอรเทว เจาแกวกณหา ๏ ลลาคลาไคล เขาพงดงใหญ บกแฝกแหวกคา บาทาพพอง เปนหนองซายขวา เอนดพงงา น าตาหลามไหล ๏ ชมไมรายเรยง ยงยางตนเกรยง จกจกสกสน ไมมะซางไมกลง ดงรงดงดน ไมสกไมสน มากพนคณนา ๏ ชมพลางเดนพลาง เอนดนวลนาง มทรกลยา ลกรกสองศร ชาลกณหา ศลแรงนกหนา มาในหมวนต ๏ คดถงเวยงวง แทนทองเตยงตง จกเปนไฉนนา ฟกทองหมอนแกว พรายแพรวรจนา ปราสาทโสภา เยนเรอยน าไหล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๖

๏ โอแทนบรรทม เพดานมานมง แมงมมชกใย สาวสนมเชาแม นบวนจะไกล เอาหมวาลย มาเปนแทนนอน ๏ เอาเดอนมาตางไต พระหาทอนไม มาเรยงตางหมอน เอาใบพฤกษา หมวาดงดอน มาเปนทนอน เหนพระภม ๏ เคยเสวยขาวตน ครงนยากพน มาไรขาวกน เคยนอนพผา มานอนแผนดน อาหารจกกน กนแตผลผลา ๏ ไกขนแจวแจว มทรนองแกว ตนจากนทรา ปลกเจาสองศร ชาลกณหา พนองสองรา ตนขนทนใจ ๏ ครนรงราตร พระสรยะแสงส ชกรถคลาไคล ใหลกทรามชม เสวยนมนางไท คอยด าเนนไป ในไพรพฤกษา ๏ เจาเกบผลไม เอามายนให แกเจาสองรา มงคดลางสาด กลาดทงกลางปา สมเดจราชา ลลาคลาไคล ๏ ยามเทยงมารอนรอน สมเดจภธร ไปถงสระใหญ ชวนนางมทร ทงสสายใจ ผลดผาออกไว ลงสรงคงคา ๏ ถงเวลาแลว ขนจากสระศร ผลดผาภษา ครนแลวจรล มาแตสระศร บทจรทงส บดเดยวทนใจ ๏ ทาวเสดจคลามา ลถงคงคา แมน ากวางใหญ ชมพรรณนาฝงปลา วายมาไสว คเคยงเรยงไป ทกพรรณนานา ๏ พระเวสสนดร ทงสบงอร บทจรคลาไคล ขามฝงคงคา เขาปาพนาลย ถงภเขาใหญ อยในราวปา ๏ หนทางนนโสด ไดหารอยโยชน ถงภเขาใหญ ดวยบญราชา โสดพระตรสไตร ทานยนทางให เหนใกลนกหนา ๏ ขามถงพะเนนเขา เดนตามล าเนา เถอนถ าเขาเขยว สองคทรงนาม โฉมงามทรามเปลยว ชะแงแลเหลยว เหนจอมภผา ฉบง ๏ บดนนจงทาวพนตา ทอดพระเนตรแลมา จงเหนพระเวสสนดร ๏ กบนางมทรศรสมร ลลาบทจร จกออกไปบวชเปนช

๏ อยเขาวงกตบรรพตคร ศรทธายนด ทงสกษตรารวมกน

๏ ซบบรรณศาลาดวยกน นอยนอยรวมกน สกใสรงเรองสองอน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๗

๏ ใหแกพระองคทรงธรรม กบนางเมยขวญ พรอมกนจกบวชเปนช

๏ สมเดจสรรเพชญชนสห สนกกนทงน จงมาฉบพลนทนใจ

๏ มาถงภเขาอนใหญ ซบศาลาลย สกใสรงรจนา

๏ ซบศาลานอยนอยโสภา ใหแกธดา มทรศรสวรรคกลยา

๏ ประดบสวรรณรจนา ทงพนผนผา ตะลาวมานเมองสวรรค

๏ ยงมผาผอนแพรพรรณ พระวษณกรรม แตงไวใหบวชเปนช

๏ เครองทรงส าหรบฤๅษ เมอจะบวชเปนช ใหทรงหนงเสอโสภา

๏ รดเกลามงกฎกณฐา เครองประดบประดา แตงไวใหสบครบครน

๏ จงเขยนอกษรดวยพลน ผใดใจธรรม ทรงพรตจะบวชเปนช ยำน ๏ แลวเสรจพระวษณกรรม ทาวผายผนไปบนาน จกไปยงสถาน สวมานดาวแดนสวรรค

๏ สวนพระเวสสนดร คอยบทจรตามส าคญ โดยทางมรรคานน พอจรอยบาทบาทา

๏ ร าพงคดเดนจรคลา ตามมรรคาบดเดยวดาย บรรลถงทศาลา พระราชาถงอาศรม

๏ จงใหนางมทร วางโฉมศรผทรามชม แทบใกลรมอาศรม แลวทรามชมผศาสดา

๏ เสดจเขาในอาศรม มโนรมยทาวหรรษา บดเดยวหนอศาสดา ทาวเขยนไวลายอกษร

๏ อานแลวหนอศาสดา ทาววาหนออมร มาชวยพระภธร เจาอมรแทแกใจ

๏ พระบาทผทรงธรรม วางพระขรรคธนชย เปลองผาภษาไท ทาวทรงใสไวบคลา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๘

๏ จงนงผาเปลอกไม หนงเสอใสพาดเหนอบา แลวจงผกชฎา เอาเพศมาเปนฤๅษ

๏ พระกรถอไมเทา ส าเรจแลวจงภม ทาวเทยวในอาศรมศร แลวภมเทยวจงกรม

๏ เทยวไปแลวเทยวมา ดวยสญญาวาอดม เปนสขภรมย สวางอารมณทาวจนดา

๏ แลวทาวเสดจจรล สมทรเจาสองรา แทบประตบรรณศาลา บไดชาโดยจ านง

๏ เมอนนนางเทว เหนภมจงกราบลง แทบบาทของพระองค พลาปลงแลวเทว

๏ เสรจเขาบรรณศาลา เอาเพศมาเปนฤๅษ ภายหลงพระจกร แลวสองศรงามโสภา

๏ เอาเพศเปนพระฤๅษ ภายหลงนนางไฉยา ทงสกษตรา อยในปาเขาวงกต

๏ บดนนโพธสตว ทาวจงตรสตามก าหนด กบนางผทรงพรต ตามก าหนดเจาเทว

๏ ครนผดเวลาการ จงนางคราญภกขน อยาไปสอาศรมศร แหงเรานเลยฉายา

๏ เมอนนนางมทร รบเสาวนยใสเกศา เหนวาดนกหนา นางรบมาใสเกศ

๏ แลวนางอประกาษ แตขานาถพระภม แตนพระพนป จงภมเขาราวปา

๏ ลกรกทงสองรา อยแทนทบรรณศาลา ขานอยจะขอลา เขาสปาพนาลย

๏ แสวงหาผลผลา มารกษาเจาจอมไตร เชญเจาเขาอยใน อาศรมไทพระราชา

๏ สถานทเลาโสด ไดสามโยชนโดยคณนา สตวรายทกภาษา ในราวปาพระหมวนต

๏ ดวยเดชมอ านาจ แหงพระบาทผทรงธรรม ยอมเปนมตรไปดวยกน ถวนทกพรรณนานา

๏ แตนนนางมทร นางเทวอรฉายา ถอไมสฟนมา น าลางหนาเอาใจใส

๏ ถวายพระศาสดา แลวไฉยาผทรามวย จบตราดกวาดบดใจ รอบศาลาลยแลวไฉยา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๙

๏ มาอมสายสดใจ เอาไปไวแกราชา แลวจงนางฉายา สศาลาแหงฤๅษ

๏ ถอกระเชามาบนาน ทงสาแหรกคานโดยใจจง เกยวผลาผล แลวนรมลคอยไคลคลา

๏ เขาสปาพงไพร แสวงไปหมผลผลา บายเยนนางกลยา มาถงหนาอาศรม

๏ วางหาบลงบคลา จงฉายานางทรามชม นงแทบรมอาศรม ทลบงคมพระศาสดา

๏ เมอนนหนอชนสห จงเคลอนคลเดนออกมา สวนเจาทงสองรา กเลอนมาสมารดร

๏ แลวจงพระดาบส ชวนโอรสสองบงอร เสวยผลผลาออน อนบวรส าราญใจ

๏ แทบบรรณศาลาเลา อาศรมเจาผเลศสะไตร แลวจงนางทรามวย อมสองไทยเสนหา

๏ จกไปสอาศรม ดวยภรมยนางหรรษา ชมเชยเจาสองรา สาใจแลวกยนด

๏ ทงสกษตรา คอยเมตตาเกษมศร อยในเขาคร วงกตนเจดเดอนดาล กณฑชชก ๒๘

๏ กลาวถงพราหมณชชก รปรางอกกะรกพนประมาณ พราหมณเทยวขอทาน ถวนทกบานทกเคหา หมากพลแลปนยา ทงขาวเปลอกแลขาวสาร

๏ บานนอยแลเมองใหญ พราหมณเรเทยวไปขอทาน เงนทองของกระการ พราหมณไดมามากครามครน

๏ ไดทองรอยกระษาปณ โดยสภาพพราหมณขยน จกเทยวบทจรพลน ฝากทองไวแกพฤฒา

๏ ผนนรบเอาทอง ของชชกไวเคหา พราหมณไปเทยวพฤกษา ทกพาราสบายใจ

๏ วนนนพราหมณกลบมา หาพฤฒาดวยเรวไว ครนถงพราหมณขนไป จะเอาทองดวยเรวพลน

๏ สวนพราหมณทรบทอง มนเอาของไปจายพลน จายสนทองทงพน บดเดยวมนเปนขดสน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๐

๏ ชชกใจบาป กไดทแยงสาละวน เฒานกในใจตน ลกสาวชอบดธดา

๏ ชชกเรงรกรน พราหมณสองคนเรเทยวหา จะไดแตไหนมา เฒาชราโกรธคอไฟ

๏ มนจะหาทนายมา พราหมณชรากตกใจ ปลอบไหวสกเทาใด ของดไวสกเพลา

๏ เฒามนเหนลกสาวศร รปงามดอยเคหา จงพราหมณทงสองรา ทนมไดใหแกมน

๏ ชชกครนไดฟง แลนเซซงไปบนาน ไปเชญทานนายบาน เปนพยานใหมนคง

๏ พราหมณใหลกสาวนอย หนาแชมชอยผนรมล เปนเมยเฒาทรพล เอาไปไวในเคหา

๏ นางนนรเจยมตว รกษาผวทกเวลา มใหเฒาพฤฒา ตองการนกรกษากน

๏ เมยพราหมณทงนนนา ผวตดาอยทกวน วาไมตามใจมน เหมอนเอววลยเจาบดธดา

๏ เมยพราหมณมากเหลอหลาย มนมงหมายคดรษยา เมอนางลงมาทา จะตกน าดวยทนท

๏ มนกลมรมกนมา กรองดานางเทว มนวานาบดส หญงขรายตะลากา

๏ มงนขแสนช มงไมอยในพารา พอแมมงสงมา ใหชชกเฒาจงไร

๏ มงรกษาผวเฒา ของมงเลาเทายองใย ตกน ามงหาไฟ หาสงไรตามใจมน

๏ ปดฟกแลปดหมอน ปดทนอนใหครบครน ชชกแกงกงน มงรกมนดวยอนใด

๏ เมอหวเมอจะหยอก เมอสพยอกเหมอนจะขบไป ทงตวแตขไคล เหมนสาบนกคอแรงกา

๏ กอดนอนกระไรได ชงเขาใกลรวมเสนหา พาชองอตะลากา อรามาไมรอาย

๏ กจะตใหหวฟก กจะตบใหหวหงาย นามงไมรอาย มงชงผวกวาไร

๏ ดาพลางมนชหนา ยดชายผายอคราไป บดธดามาตกใจ จงขนไปเคหาพลน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๑

๏ จงพราหมณชชกเฒา ตาขเคารองถามมา แมรองไหวาไรนา ใครดาวาแคนสงไร

๏ บดนนบดธดา นางวามาดวยเรวไว เมยหลวงมนจงไร มนรบดาอยวนวาย

๏ วากเลยงผวเฒา มนหยอกเยากลาวประจาน มนท าใหร าคาญ กจกตายเสยดกวา

๏ ชชกจงวาเลา เจาอยาเศราอยาโศกา แตนไปเมอหนา เจาอยาไปสชลธาร

๏ ตกหนกงานพเลา รกษาเจานางนงคราญ มใหเจาท าการ พนหาใหเจากน

๏ เจาอยแตเคหา นงผนหนาอยาลงดน พจะหาใหเจากน ทกค าเชาแลเพลางาย

๏ จงเจาบดธดา รองวามาดงใจหมาย ถาชาวามได เรงไปหาทาสทาส

๏ เอามาใหใชสอย จงขานอยคอยยนด ครนไดทาสทาส เราจะเลยงกนสบไป

๏ เขาเลาวาภธร เวสสนดรเจาภพไตร ศรทธามากเหลอใจ ทาวใหทานแกพฤฒา

๏ ชางแกวแลมาแกว ใหทานแลวมากเหลอตรา ทาวออกจากพารา ไปทรงพระผนวชบวชเปนช

๏ จงทานอตสาหไป ขออรทยเจาสองรา กณหาแลชาล แกพระชผบดา

๏ จงพราหมณเฒาชชก มอตอกทงซายขวา หนทางไกลนกหนา เขาในปาหมวาลย

๏ ครนถงเขาวงกต พระดาบสอยอาศย บกพงเขาดงใหญ กจะไปกระไรนา

๏ เมยพราหมณวาไปเลา ทานผเฒากลาววาจา เมอใดจะไดมา จกไปหามาใหได

๏ อตสาหเรงขวนขวาย ขาหญงชายใหไดมา เดนพงในดงปา ทางกไกลเปนนกหนา

๏ ชชกคนรายกาจ กลวอ านาจนางภรยา กลวนางอะมทธดา เฒาชราเขาไพรวล

๏ วาพจกไปหา ทาวผปราอยในหมวนต ขอเอาลกจอมขวญ เจากณหาพระชาล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๒

๏ เจาอยในเคหา พจะลาเขาพงพ ไปหาพระฤๅษ ถงครภเขาใหญ

๏ แตงสะตทงขาวตาก ท าจงมากเถดทรามวย หนทางชะรอยจะไกล จะไปกนในกลางปา

๏ ไดฟงเฒาชชก นางแตงตะกดเรองโภชนา ทงคาวหนมแลของหวาน

๏ แตงใหซงผวเฒา เมอจะเขาในไพรสาณฑ ใชใหไปขอทาน หนอทานทาวทงสองศร

๏ สะตใสในถงใต นางยนใหแกพราหมณช พมพถวบวเคราะหด ทงทองยอยสรอยสายไหม พลำป

๏ บดนนชชก พราหมณเฒาอกกะรก รองไหร าไร วนนจรจาก พลดพรากไปไกล เจาจะเหนหนาใคร เหมอนพเลานา

๏ เคยเคลาเคยโลม ภรมยชมโฉม โลมแกวกลยา เคยจบเคยกอด พลอดกนสองรา เคยนอนภผา รวมกนเคยงเขนย

๏ เคยกนเคยอย เคยนอนเปนค คลงเคลาชมเชย วนนไกลแลว นองแกวพเอย น าตาบเสบย รญจวนครวญหา

๏ พราหมณเฒาชชก เอามอลบอก จบซายจบขวา จบแกมจบผม จบนมกลยา โอเจาบดธดา น าตาหลามไหล

๏ ชชกพฤฒา ลงสรงคงคา จบกระบอกดวยไว ลงไปถงทา ตกน าบดใจ ใสในพะเนยงใหญ แลวจงไคลคลา

๏ ถงเมองเจตราชพารา พราหมณจงถามไถ ฝงราชประชา วาจาปราศรย ถามถงจอมไตร พระเวสสนดร

๏ ออกจากพารา เขาไพรพฤกษา ลลาบทจร ไปบวชเปนช ครสงขร สมเดจภธร ไปหนทางไกล

๏ เขมนจะไปขอทาน แดพระภบาล ทานบวชเปนช ยงแตสองรา กณหาชาล พราหมณเฒาเดยรถย มนพาเอาไป

๏ เขาเมองเจตราช เขารองกระหวาด ชชกตกใจ กลวเขาจะทบต แลนหนเขาไพร จงพบทางใหญ ไตตามมรรคา

๏ ยามเยนมารอนรอน พระเทวาจร ลบเหลยมเมฆา ถงทเจตบตร อตลดพรานปา สนขออกมา เหนพราหมณทนใจ

๏ สนขไลกด ตาเฒาวงหลบ ไมเทาแกวงไกว สดวยสนข สามตวใหญใหญ หมาตวหนงใส ไลตดเขามา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๓

๏ หมาขาวตวใหญ ไอแดงวงไป กดแขงกดขา พราหมณเฒาชชก ตกใจนกหนา หกลมผวา ขนตนไมใหญ

๏ หมาเหาฉฉาว หมาแดงหมาขาว เสยงดงเหลอใจ จงนายเจตบตร อตลดพรานไพร ออกมาทนใจ จากเคหาพลน

๏ เหนพราหมณชชก รปรางอกกะรก อยบนพฤกษา เพอนจงถามไป ชชกจงไรอวดอยขาขา มาแตไหนนา พราหมณเทาจงไร

๏ มาเทยวพฤกษา ซดเซเรมา แสวงหาอนใด มงนคอมาร ผลาญเจาภพไตร (หาความสงบใจ) ไปอยคร

๏ สมเดจราชา ออกไปอยปา ทรงพรตเปนช อยเขาวงกต บรรพตคร พราหมณใจเดยรถย แลนตดตามมา

๏ ทงมาทงรถ ใหทานเสยหมด เกอกทองรจนา ยงแตมทร เทวกลยา ลกรกสองรา กณหาชาล

๏ มงจะตามไปเลา ขอทานแกเจา ทบวชเปนช จกไดอาไร พราหมณใจเดยรถย มงตามมาน แกลงเบยนฤๅสาย

๏ พรานขนหนาไม พาดดอกขนได วาจะยงใหตาย พราหมณเฒาโกหก ใหมนตกลงตาย กจกเอาไส ตบปอดหวใจ

๏ ถวายแกเทวา ผกหมอรกษา ถวายเจาพนาลย มงเบยนโพธสตว ก าจดพลดไป อยภเขาใหญ วงกตคร

๏ พรานรองกระหวาด ดวยสงหนาท กกกองพนาล พราหมณเฒาชชก ตกใจกระล กเอยครงน เหนจะมวยประลย

๏ พราหมณเฒาชชก ขดแคนแนนอก รญจวนออนใจ ขอเทพเทวา เขามาดลใจ ทาวศรสญชย ตรสใชใหมา

๏ เชญพระภธร พระเวสสนดร ลกรกเสนหา ทงเจามทร ศรสวรรคกลยา ลกรกสองศร กณหาชาล

๏ รบสงก าหนด ใหพระดาบส ลาพรตจากช จกใหพระองค ครองพระบร แทนพระพนป ทาวศรสญชย

๏ ขานเจาพราน ไมใชพราหมณขอทาน ซดเซเรไป เราเปนราชทต เรงเรวมาไว ใหถงทาวไท พระราชฤๅษ

๏ เจตบตรพราหมณปา ไดฟงพฤฒา ชนชมพระทย วาจาปราศรย ไปตามทวงท เชญทานพราหมณช ลงมาเถดนา

๏ พราหมณเฒาอปลกษณ มนกลวสนข ไมหาญลงมา จงนายเจตบตร อตลดพราหมณปา เรยกสนขมา ผกไวทนใจ

๏ ชวยชชวยยก พราหมณเฒาชชก ลงแตไมใหญ จงนายพรานปา พามาดวยไว ถงทอาศย ไถถามไปมา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๔

๏ เจตบตรพาพราหมณ ชวนกนอาหาร ดวยกนสองรา กลาวเกลยงปราศรย ไถถามไปมา จงพราหมณพฤฒา นทราหลบใหล

๏ ตนขนแตเชา ชวนกนกนขาว ดวยนายพรานไพร พราหมณเฒาชชก ยกเอาถงใหญ เอาขนมออกไป ใหนายพรานปา

๏ สะตขาวตาก เมยรกเพอนยาก ตกแตงใหมา ขนมสายบว พมพถวโศภา กะลาโรยโปรยงา หวานชดตดใจ

๏ จงนายพรานปา บอกแกพฤฒา ชชกจงไร หนทางมนยาก พฤฒาจะไป ผลไมไสว ทกพรรณนานา ๏ สมแกวสมจก ทเรยนมงคด ละมดสดา ระก าล าไย จาบไรมะไฟกา ตะโกพวา พทราสกใส

๏ ขนนขนน ลกอนลกจน ทกพรรณพสมย ปรงปรางมะทรางทอง เรองรองสกใส พราหมณเฒาเขาไป เกบกนเถดนา

๏ เจตบตรพรานไพร เอาเนอทรายไป ใหแกพฤฒา น าผงครงกระบอก เอาเอาบชา แนะน ามรรคา ใหพราหมณเดนไป กณฑจลพน ยำน ๏ บดนนชชกพราหมณเฒา ถอไมเทาคอยคลาไคล บกพงเขาดงใหญ ลลาไปในไพรเขยว

๏ เหนทางแตละนอย พอจรอยแตผเดยว แชงพราหมณแลเหลยว เหนสงหสตวทกภาษา

๏ เสอเหลองแลเสอใหญ มนเทยวไลยองไปมา โคถกมฤคา ทงแรดชางแลกวางทราย

๏ จงพราหมณชชกเฒา เดนไตเตาเขาพงไพร ยามเยนมารอนรอน พราหมณบทจรถงอาศรมพระฤๅษ

๏ พราหมณจงเดนเขาไป ถามอาศยแตพระช ดาบสพระฤๅษ จงไถถามมาทนใจ

๏ วาพราหมณพฤฒาจาร ทานนเลามาแตไหน ประสงคสงอนใด พราหมณจะไปแหงใดนา

๏ ชชกบอกคด แกฤๅษพระนาคา วาขาเฒาพฤฒา ทานใชมาแตเมองไกล

๏ สมเดจพระภม ธบดศรสญชย ใชขาใหมาใน ถอสารไทพระพนป

๏ ใหเชญพระลกยา เสรจออกมาจากพงไพร

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๕

อยในปาพนาล เขาวงกตรจนา ๏ ใหลาออกจากช รบภมเขาพารา

จกใหพระราชา อยเสวยราชยครองเวยงชย ๏ พระอาจทฤๅษ ฟงพราหมณชกดใจ

แลวใหอยอาศย เลาทาวไทดวยวาจา ๏ ฤๅษพระนาคา จงพศหนาใหเขาใจ

หนทางซงจะไป ใกลกระชนไมเดนนาน ๏ ผลาผลไม เกบกนไดตางอาหาร

มถถวนทกประการ พราหมณกลานไปทงหว ๏ สมแกวแลสมจก เปนชอชกลกสกใส

มะเฟองเรองเนองไป ทงมะไฟสกใสศร ๏ ทเรยนแลลางสาด หลนเดยรดาษในพงพ

อนจนทกพรรณม ทงมงคดละมดสดา ๏ วานหญามทกพรรณ มากครามครนในพงพ

วานงอนดหล วานลกไกรายเรยงมา ๏ วานเพชรสงฆาต มเดยรดาษมากนกหนา

วานนางลอมคอมลงมา ทงวานนางกวกรกสดใจ ๏ ตาชจะท าอยาเลอก เอามาเถดแตกลางไพร

ทกพรรณอนพสมย ไมยากใจพราหมณพฤฒา ๏ ครนวาเมอรงเชา จงพราหมณเฒากกราบลา

ดาบสพระนาคา ชหนทางใหพราหมณไป ๏ จงพราหมณชชกเฒา ถอไมเทาเดนคลาไคล

บกพงเขาดงใหญ พราหมณเดนไปตามมรรคา ๏ ยามเยนมารอนรอน พราหมณบทจรมไดชา

กถงซงภผา เขาวงกตสดใสศร ๏ พราหมณเฒาร าพงคด ในดวงจตของตาช

กจะเขาไปวนน หาฤๅษพระนาคา ๏ เวลาญาณปานฉะน นางมทรเจากลบมา

จะขอลกสองรา นางพญาจะทดทาน ๏ ทไหนจะไดไป สองอรทยพระกมาร

ลกรกยอดสงสาร นางนงคราญไมลงใจ ๏ กจะอยทนกอน กจะนอนใหหลบใหล

รงเชาคอยเขาไป หาทาวไทยพระฤๅษ ๏ จกขอลกสองรา เจากณหาพระชาล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๖

เหนวาพระฤๅษ ทาวจะใหเจาสองรา ๏ ครนค าย าราตร จงตาชคดจนดา

ขนนอนบนชะงอนผา ร าลกหาถงพระช ฉบง

๏ บดนนจงเจามทร ทาวนองเทว บรรทมเหนอแทนรจนา

๏ ฝนเหนวาชายหนงมา สงใหญนกหนา นงผายอมฝาดนาดกราย

๏ มาถงซงหนาโฉมฉาย มนท าวนวาย มอถอพระขรรคเขาไป

๏ ผาเอาหวอกทรามวย ควกเอาหวใจ ทรามวยกเศรานกหนา

๏ มนควกเนตรทงซายขวา โลหตพงงา ไหลลงทอกทรามวย

๏ ไดแลวมนพาเอาไป ทาวนองทรามวย ร าไรพลาปนกหนา

๏ นางจงตนจากนทรา ร าพงไปมา ดงนเปนไฉนนา

๏ นางออกจากศาลาลย ลลาคลาไคล ไปหาสมเดจราชาฤๅษ

๏ นางอยแตคนธกฎ โอเจามทร มไดไปสสมภาร

๏ พระชถามไปบนาน ใครเขาพระทวาร ใบดานนดงเพอใด

๏ นางจงกราบทลภวนย วาขาทรามวย ผชอวาเจามทร

๏ ดฉนมาทลคด อศจรรยดงน ขาเกดนมตความฝน

๏ ชายหนงสงใหญฉกรรจ มอถอพระขรรค ผาเอาหวอกหวใจ

๏ ควกเอาเนตรซายขวาพาไป โลหตลามไหล ตกใจจงวงวางมา

๏ พระองคจงแจงปรศนา วาพราหมณพฤฒา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๗

พรงนจะมาขอทาน ๏ ทงสองลกรกสงสาร จงใหบนดาล

นรมตแกเจาทรามวย ๏ จงทาวกลาวเกลยงปราศรย วาไมเปนใด

อรทยอยาไดโศกา ๏ มาอยในไพรพฤกษา อดขาวอดปลา

อาหารจะกนกผดไป ๏ กนแตผลไมในไพร ธาตแปรไป

นรมตหลงใหลไปมา ๏ เชญเจากลบไปเถดหนา สบรรณศาลา

ไปหาลกรกสองศร ๏ โฉมปรางนวลนางมทร ไดฟงภม

เทวเจากลบคนมา ๏ ไปสพระบรรณศาลา จงนางพงงา

โศกาพลาปร าไร ๏ สวมกอดลกรกสายใจ ชลเนตรลามไหล

ไหลลงคอทอธารา ๏ รงรางสวางแผวเวหา จงเอาผลผลา

มาใหสองราเจาเสวย ๏ มารดาสวมกอดชมเชย ขวญขาวเจาแมเอย

แมฝนรายเปนนกหนา ๏ วนนเจาสองรา แกวก าพราอยาอาลย

อยาเลนใหไกล เลนแตใกลบรรณศาลา สายสดใจของแมอา

๏ นางอมเอาลกแกว ไปฝากแลวแกบดา แมจกเขาไปปาพนาลย

๏ อมแลวอมแกวสายใจ เอาสองทรามวย ไปฝากไวแกบดา

๏ เอนดลกแกวเสนหา สงไวแกบดา หามสองราอยาใหไปไกล

๏ สงแลวคลาดแคลวทนใจ มทรคลาไคล จบคานมาใสเกศา

๏ กระเชาสองใบใสบา รอยชงพงงา ลลาเขาปาพนาลย

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๘

สรำงคนำงค

๏ ครนเมอรงเชา จงชชกเฒา ตนขนทนใจ โจงกระเบนมน ลงแตงอนเขา ร าพงโดยเดา จกเขาไปหา

๏ พระเวสสนดร สมเดจภธร ทรงพระศรทธา ปานฉะนเทว มทรไปปา หาผลผลา รกษาผวขวญ

๏ คดเทานนแลว พราหมณเฒาใจแกลว ลลาผายผน ไมเทาจดจอง ยองเขามาพลน สมเดจพระทรงธรรม ทอดพระเนตรแลมา

๏ เหนพราหมณชชก รปรางอกกะรก เดนเขามาพลนใน จงเจาชาล มคดปราศรย เจาแลนออกไป รบพราหมณเขามา

๏ เจาวาตาเฒา ตายนไมเทา มาแกหลานจะชวยถอไป สงใหแกตา จงพราหมณพฤฒา ร าพงในใจ

๏ วาเจานนา ลกทาวพระยา มนไมกลวใคร ถากขอได จะใชยากเหลอใจ ใชสงอนใด ขดสนนกหนา

๏ จงชชกพราหมณ มนขค าราม ดวยค าหยาบชา เดกนอยนไซร ถอยไปเรวรา อยาไดเขามา ขวางหนาตาก

๏ จงเจาชาล ไดฟงคด ถอยออกมาด รปคอนกเคา พราหมณเฒาหวง เราคดเอนด ชวยถอเอาไป

๏ บดเดยวชชก พราหมณเฒาอกกะรก ยดยางวางไป ถงหนาศาลา หาพระภวนย นงลงบดใจ อวยพรคาถา

๏ จงรายสทเวทย คาถาวเศษ แหงพราหมณพฤฒา เสนหเลหกล สะกดคาถา ใหพระราชา ออนน าพระทย

๏ วาพระภม มาบวชเปนช อยภเขาใหญ พระเจตราช แผดผาดมาใน เสอนอยเสอใหญ มาบางฤๅนา

๏ งนอยงใหญ ยงเขามาใน พระบรรณศาลา ยงเขามาใกล พระเจาสองรา มฤคราชทงหลาย มไดบฑา

๏ ตรสถามแลวเลา วามหาพราหมณเฒา มาแตไหนนา ประสงคสงใด มาแตในปา ทรงนามกษตรย พลดจากเวยงชย แตน าพระทย เลอมใสศรทธา

๏ คอพระมหาสมทร มรสนสด หยดยงไหลมา แมน าสะโนดาต นทธารา จกรวรรดคงคา ยมนาสาคร

๏ ทงหาสมทร เปนทบรสทธ น าใจภธร ตงจตจนดา ศรทธาบยอน คงคาสาคร ใครจะแหงเหอดหาย

๏ ขาเฒาพฤฒา พากายเขามา หาพระฤๅษสาย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๙

หวงจกขอทาน คดอานมงหมาย ลกรกสดสวาท กณหาชาล ๏ สมเดจภธร พระเวสสนดร วสชนาพาท

วาเราจกให ลกรกสองศรสงสาร งดถามทร เขาในราวปา ๏ จงชชกเฒา ตอบค าทานทาว กลาวถอยวาจา

จะถามมทร เทวพระนดดา โฉมนางพระยา จะขดทดทาน ๏ เทวใหกได ทงสองอรทย ลกรกสงสาร

พระเจาใจบญ คณพระโปรดปราน ถาจกใหทาน อยาชาเลยนา ๏ เจาทงสองศร กณหาชาล พนองสองรา

ชวนกนแลนไป ใหไกลพฤฒา ชวนนองกณหา ลงในสระศร ๏ ใบบวปเกลา พนองสองเจา ชวนกนวงหน

กลววาราชา บดาภม จกใหตาช ชชกจงไร ๏ ชชกใจแกลว ไมเหนเจาแลว โกรธกรวคอไฟ

จงกลาวตรสพอ ยอหยนทนใจ ฤๅษเขาทย ไมมวาจา ๏ กลาวมสาวาท วาจะใหนอยนาด ลกรกเสนหา

ขบใหสองศร หนไปในปา เหนวาศรทธา มาบวชเปนช ๏ สรางโพธญาณ ในอนาคตกาล เปนพระชนสห

มไดบ าเพญบารม มาท าดงน เหนหลากนกหนา ๏ สมเดจภธร พระเวสสนดร บทจรลลา

เทยวหาลกนอย ยอดสรอยเสนหา ถงรมคงคา เรยกหาสายใจ ๏ ชวยสรางบารม ใจพระบดา เลอมใสศรทธา

จะใหสองศร แกวพอสองรา กณหาชาล บ าเพญบารม ชวยพระบดา ๏ เมอจกไดตรส เปนโพธสตว ตรสแกทรมา

เจาเปนส าเภาทอง ลอยลองคงคา ขามสงพระบดา ใหพนถงฝง ๏ จงเจาชาล ไดฟงคด พระทยรอนรน

จงเจาลนลา ขนมาบดดล พนองสองคน กราบกบบาทา ๏ ทงสองสายใจ ชลเนตรลามไหล คอทอธารา

ใหรกพระชย ชนนมารดา กลบมาแตปา จะเหนหนาใคร ๏ จงพระภม พาเจาสองศร เขามาทนใจ

เรยกพราหมณพฤฒา เขามาดวยไว สมเดจภวนย ใหทานสองศร ๏ ตคาลกนอย ทองปลอดยอดสรอย กณหาชาล

พราหมณจะขายกน ใหวาตามท สวนเจาชาล คาพนต าลงทอง ๏ นางแกวกณหา คามากนกหนา รปงามเรองรอง

ถาใครขอได เปนคสมสอง คดเอาสงของ ทกพรรณนานา ๏ ขาหญงขาชาย ชางมาววควาย สงละรอยโดยตรา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๔๐

ทองพนต าลง ถงมอพฤฒา จงใหกลยา ธดามารศร ๏ คดคาเสรจแลว สมเดจพระแกว จบเอาคนท

หลอน าชโลทก ตกมอพราหมณช พศฐานดวยด ตงทานปรารถนา ๏ ใหบตรเปนทาน สรางโพธญาณ ชานานนกหนา

ขอใหไดตรส เปนพระศาสดา โปรดทวโลกา ในอนาคตกาล ๏ พราหมณเฒาพฤฒา อวยพรคาถา แดพระภธร

จงใหไดตรส เปนศาสดาจารย สรรเพชรชดาญาณ โปรดสตวทงปวง ๏ ครนอวยพรแลว พราหมณเฒาใจแกลว ลลาผายผน

ออกจากอาศรม จงกรมดวยพลน ทงสองโศกศลย ร าไรโศกา ยำน

๏ บดนนชชกเฒา ผกมอเจาทงสองศร กณหาพระชาล ศรสวาทคลาดไคลคลา

๏ ออกมาจากอาศรม พระทรามชมสองเสนหา โศกเศราเจาโศกา ฟายน าตาใหร าไร

๏ ไหวสงบตเรศ ไทยทเบศรพระภวนย บอกแกมารดาไท อยาอาลยลกเลยนา

๏ ลกนอยนางนงคราญ ทาวใหทานแกพฤฒา พาไปในกลางปา ทงสองราใหร าไร

๏ ขอฝากพระมารดา แกเจาฟาสราลย เอนดมารดาไทย คอยพทกษรกษากน

๏ จงตาเฒาชชก เฒากระยาจกจงมาพลน นอยนอยสองจอมขวญ จงเดนตามพราหมณเฒาไป

๏ มาถงทดนราบ เฒาตะราดพลาดบาทา หกลมมไดชา ลมถลาดวยเรวพลน

๏ จงพระนามระบดเชอกเถาวลย หลดจากมอจอมขวญ สองพนองวงกลบมา

๏ บดเดยวบทนเหง จงมาถงบรรณศาลา กราบบาทพระบดา ฝายน าตาใหร าไร

๏ ออนวอนพระบตเรศ ไดโปรดเกศลกสายใจ พราหมณเฒาพาลกไป เปลาอกใจพระมารดา

๏ ปานฉะนพระชนน จกจรลจากราวปา ผลไมแมเกบมา วาจะฝากลกสองศร

๏ เอนดเจาทงสอง จกร ารองกองพงพ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๔๑

โศกาเพยงพนทว พระชนนจกประลย ๏ ลกรกสองนอยนาถ สายสดสวาทมารดาไทย

นราศคลาดจากไป ใจแมขาดดวยลกยา ๏ ทงสองพรากจากอก เหมอนลกนกสาลกา

ปอนเหยอทกเวลา วนนหนามาหายไป ๏ ตวขาผชาล พระชนนอยาอาลย

แมนวาตกไปเมองไกล บญยงอยลกจะกลบ ๏ เอนดแตนองแกว โฉมพรายแพรวแกวกลยา

ยอดสรอยนอยนกหนา ยงกนนมชมยาใจ ๏ เวลาเมอยามค า จกใหร าเพยงปราลย

ทรามชมกนนมใคร พลดพรากไปไกลมารดา ๏ เจาประคณของลกเอย ทเลาโทษโปรดเกศา

เอนดแกวกณหา พระบดาอยาใหไป ๏ ใหอยทาพระมารดา มาแตปาหมวาลย

จงอยาใหเปลาหวใจ มารดาไทยจะชนบาน ๏ สมเดจพระภธร เวสสนดรเยาวมาลย

ร าพงใจคดอาน เราใหทานแกพฤฒา ๏ วนนขาดกนแลว ดงฤๅแกวพระลกยา

ทลเลาแกวกณหา เหนมชอบในทางธรรม ๏ คดคนค าไมได ร ารองไหเศราโศกา

เอนดลกพงงา พระชาลนางกณหา ๏ บดนนจงพราหมณเฒา แลเหนเจาทงสองรา

แลนหนพราหมณเฒามา เฒาตามหาบดเดยวใจ ๏ มาถงบรรณศาลา พราหมณพฤฒาโกรธคอไฟ

จบไมวงวางไป ตทรามวยทงสองศร ๏ พนองทงสองรา เจากณหาพระชาล

เมอพราหมณชชกต เจาผนหลงเขาหากน ๏ ตนองพงามสรรพ เอาหลงคอยรบดวยเรวพลน

ครนตพจอมขวญ นองผนหลงเขารบเอา ๏ ตพตองดวยนอง พระแขนสรอยนวลละออง

ถอยทถอยรบรอง สองพนองเจบนกหนา ๏ เลอดยอยทกสไม ร ารองไหฝายน าตา

ชชกเฒาพฤฒา พาเจามาดวยเรวไว ๏ มนเอาเชอกเถาวลย ผกมอพลนตรนไป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๔๒

พนองสองอรทย ใหร าไรเศราโศกา ๏ ไปถงทหนงเลา ชชกเฒาพาเจามา

ตะราษพลาดบาทา หกลมคว าปบชากาย ๏ พระทองสองนอยนาถ ฟดเหวยงขาดดงใจหมาย

แลนมาหาฤๅสาย ร ารองไหฟายน าตา ๏ ดงฤๅพระเจาพอ เจาไมโปรดเกลาเกศา

พราหมณเฒาคนนนา ใจมนรายพนวสย ๏ ไมใชพราหมณพฤฒา มนนหนาคนจงไร

มนอยแตในไพร เปนยกขนแลผปา ๏ มนนคอผเสอ จกกนเนอลกสองรา

รปรางมนเลานา อปลกษณนกเหลอใจ ๏ แขงคดตะมกโดง หลงมนโกงคองอนไถ

ทงตวแตขไคล พงมนใหญใจฉกรรจ ๏ ลกนอยไหวขอโทษ มนขงโกรธเรงตรน

ลกรกสองจอมขวญ ทนมไดจะวายชนม ๏ ควรหฤๅบดาเจา ใหแกเฒาอกศล

มนนมใชคน จกกนเนอลกทงเปน ๏ สมเดจพระมารดา จกกลบมามไดเหน

วบากจกยากเยน แมมเหนใจลกนา ๏ จะตายเสยเทยงแท วนนแลพระบดา

ควรหรอไมน าพา ชางแลไดใหพราหมณต ๏ ชางไมคดวาลกเตา พระองคเจาไมปราน

บายพกตรมาสกท ลกรกนจกมรณา ๏ ลกรกสงความไว ชวยบอกใหพระมารดา

พราหมณเฒาคนนนา มนพกพาเอาลกไป ๏ บดเดยวเฒาพฤฒา ตดตามมาดวยเรวไว

กรวโกรธเปนฟนไฟ จบไมไดวงวางมา ๏ ครนถงเจาสองศร มนทบตตามเวรา

ชาลรองฉาวมา เจากณหาไหร าไร ๏ มนวาแกภม พระฤๅษสงสอนไป

ใหเจาสองสายใจ หนกลบมาหาทรงธรรม ๏ หกลมทหนงเลา ทงสองเจาวงผายผน

พอลกชางสอนกน มนตรนสองเสนหา ๏ หลงแตกแหลกยบยอย เจานอยนอยยอดเสนหา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๔๓

คดถงพระมารดา เจาโศกาน าตาไหล ๏ สมเดจพระบตเรศ ทอดพระเนตรเลงแลไป

เหนพราหมณเฒาจงไร มนตรนเจาสองรา ๏ ตลกตอหนาพอ ไมยอทอเทาเกศา

ใจใครฉนนนา จกอดไดชายพอด ๏ ไมคดเอนดบาง เราจะสรางพระบารม

ใหทานลกสองศร หวงจะตรสเปนศาสดา ๏ ดงฤๅพราหมณชชก เฒากระยาจกท าอหงกา

ทบตเจาสองรา ใหบอบช าพนประมาณ ๏ คอตววในคอก ตดาครอกไมปนปาน

พราหมณนใจกลาหาญ ไมไดกลวพระอาชญา ๏ ถงวาบวชเปนช เรายงมเครองศาสตรา

พระขรรคทงสนชย (ฆาใหตายในพงพ) ๏ กจกผาเอาหวอก กจะยกเอาหวใจ

บชาแกพระไทร ตนไมใหญอนมผ ๏ ใครจะรวากมา ฆาพฤฒาแลตาช

เมออยในพงพ ใครจกเลาลอไป ๏ บงเกดความโมโห ดบโทโสดวยเรวไว

ร าพงคดมาฉกใจ น าพระทยทาวแปรผน ๏ เรามาบวชเปนช สรางบารมตามมาทน

ทรงพระรสอยในธรรม หวงจะตรสเปนพระชนสห ๏ กณหาพระชาล ทงสองศรงามโสภา

เราใหพราหมณพฤฒา เปนทาสาแลทาส ๏ ดารอะไรแกภธร เวสสนดรพระภม

เจาขาเขาทบต พระฤๅษอยาอาลย ๏ ใหความสงสอนตว พระนาหวเจาคลาไคล

เสรจเขาทหองใน พระจอมไตรเศราโศกา ๏ วนนนชชกเฒา พาเอาเจาทงสองรา

ชาลเจากณหา เขาในปาพนาลย ๏ มนเอาเชอกเถาวลย ผกจอมขวญทงสองรา

จงไปในพฤกษา แกวก าพราน าตาไหล สรำงคนำงค ๏ ครนถงประตปา พนองสองรา ไวสงทนใจ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๔๔

ขอเทพเทวา เจาปาพงไพร บอกแกทรามวย พระราชมารดา ๏ วาลกสองรา ชาลกณหา ลกรกนกธรรม

บดายกให แกพราหมณฉกรรจ เขาพาทรงธรรม ไปยงเมองไกล ๏ ถาพระบญปลก พระแมรกลก ใหตดตามไป

อยาใหอยชา พฤฒาจะไป ทงสองสายใจ ฟมฟายน าตา ๏ โอภเขาหลวง เทวดาทงปวง ขอบอกมรคา

ทงพระเสอเมอง ทงพญาประตปา บอกแกมารดา โฉมแมมทร ๏ ยกมอขนไว ยอเกลาถวายพร นางมณเมฆขลา

ยมนามสาคร อสนคนทร มณเมฆขลา วนทาออนวอน ๏ จกบอกความไป พฤกษาปาไม พระไพรเจาปา

จงทานเอนด เมตตากนนา ถ าทองคหา ภผาคร ๏ ทานจงบอกความ แดแมโฉมงาม ใหตดตามมา

วาลกทงสอง นอยนอยเสนหา งดใจไวทา หนาพระชนน ๏ สงความแกนก โอแกวกลยา กไมรภาษา

สงแกพระพาย โชยเออยพดมา บอกกลาวดวยรา แดพระมารดา ๏ ทงพระฤๅษ ชวยบอกคด แกพระมารดร

บอกทวทกแดน แวนแควนแดนปา ตนไมพฤกษา ดาวแดนนคร ๏ ถาพระตามมา บอกชองมรรคา แกขาทงสอง

เอนดตวนอง เจาแกวกณหา (น าตาเนองนอง) ๏ สององคพนอง คอลกทรายทอง ทงสองกมาร

อดน าอดขาว โภชนาอาหาร พนองสงสาร เพยงจกมรณา ยำน ๏ บดนนนางมทร ผมศรพระมารดา ยามบายใชเวลา ร าลกหาลกสองศร

๏ ปานฉะนเจาสองรา จกคอยหาพระชนน กณหาพระชาล สองพนองเปนฉนใด

๏ หวใจแมระทก แมล าลอถงสายใจ เหนภยเปนฉนใด มรแลวแกวแมอา

๏ ผลไมเกบไดมาก เอาไปฝากเจาสองรา ยกหาบขนใสบา ดงภษารบคลาไคล

๏ รอนถงทาวพนตา ทาวเจาฟาสราลย วนเมอพระภวนย ทาวใหทานทงสองศร

๏ นางแมเขาไปปา เจามาพบตาช

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๔๕

เอวบางนางมทร เจามใหลกสายใจ ๏ ไซรพระเพชรหลกรรม ลงไปพลนดวยเรวไว

(กณฑกมำร ตอน ใหทำน) (แปลงเปนราชสหเสอ นอนแผเพอกนนางไว ๏ อยาใหถงอาศรม กอนพระบรมจะใหทาน ใหทานแลวใหผาน นางลลานเรงเรวไว ๏ ถงองครบถวาย พระฤๅสายเหมอนเคองใจ) นางถามพระจอมไตร สมเดจไทไมเจรจา ๏ ดงแจงสมเดจไท ตวขาไดไปธระ มทรผทรมาน ทาวมบายพกตรมา ๏ ขดอกนางขมา เจรจาพร าร าไป เลาแจงดงใจจรง จงสลบซบนงนอน ๏ บดนนพระฤๅษ เหนมทรทรามบงอร เกรงนางจะมวยมรณ พระภธรทาวปราน ๏ ยกพกตรนางเมยรก มาใสตกพระภม ลมองคพระฤๅษ กรองไหฟายน าตา ๏ ดงฤๅนางมทร ทรามรกพตดตามมา โอโออนจจา กลยามามวยปราณ ๏ ศพเจามทรในกลางปา ไพรพฤกษาพนาลย จกเอาภเขาใหญ เปนปราสาทรางวงหลวง ๏ ถาอยในพารา ทาวพระยาสนทงปวง เขามาทกกระทรวง มาบวงสรวงทกทศา

๏ เราจะใหท าโลงทอง อนเรองรองงามโสภา ใสศพนางพระยา ท าราชวตรฉตรชยศร

๏ ใหท าเมรมาศ งามสะอาดแสงสกใส เมรทพยงามประไพ รายเรยงไปทงซายขวา

๏ ฝงคนทกแดนดาว ชวนกนเขามาบชา ยกศพนางพระยา สเมรทองรองเรองฉาย

๏ นางเฒาแลนางแก ทงชาวแมนงเรยงราย ลอมศพนางโฉมฉาย วรนาถนางมทร

๏ ร าพงในพระทย เกลอกทรามวยมวอดวาย สมเดจพระฤๅสาย พระพายพกตรมาลบองค

๏ พระจบคนททอง อนเรองรองงามบรรจง

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๔๖

หลอหลงถงน าลง ลบพระพกตรนางเทว ๏ ครนตองชลธารา นางพระนางรสมประด

ฟนองคนางเทว เหนพระชผผวขวญ ๏ เคลอนองคแตเหนอตก นางทรามรกยอดนกธรรม

กราบบาททาวผวขวญ ไวขอสมาอยามภย ๏ นางลกเจาสองศร นอยนอยนารสายสดใจ

สมเดจพระภวนย ทาวทรงไปแหงใดนา ๏ ทาวบอกวากระยาจก พราหมณชชกมนเขามา

ขอเอาลกสองรา เจากณหาพระชาล ๏ พใหทานแลว พระนองแกวอยาหมองศร

ชวยสรางพระบารม ใหพนไดตรสพลน ๏ เราใหทานลกเมย เราพลดเสยกรงไตรไอศวรรย

หวงจะตรสเปนพระพลน นางจอมขวญอยาเศราใจ ๏ ขวญพยาโศกา ชวยโมทนาเทดทรามวย

อยาละหอยเศราสรอยใจ ถงอรทยเจาสองศร ๏ เจาคอยคลายโศกา จงโมทนาดวยพนป

ตามใจพระภม นางจงยอมพรอมใจกน ๏ เจาชวยบ าเพญทาน จงบนดาลเกดอศจรรย

กกกองดงสนน เสยงฟาลนสนนไป ๏ หวาดไหวในอากาศ พระเมรมาศอนสงใหญ

คอยอดหวายลนไฟ ใหสะเทอนทวทศา ๏ พระยานาคในมหาสมทร จงผาดผดจากคงคา

สะเทอนทวทศา รองสรรเสรญชมสมภาร ๏ ธาราหาฝนสวรรค ตกลนมทนนาน

เปนระลอกมาแตนาฉาน ทงปลาวาฬลอยคลนใหญ ฉบง

๏ สมเดจพระเวสสนดร อยเขาวงกต สงขรวงกตคร

๏ โฉมปรางนวลนางมทร เขาปาพงพ เกบผลไมมารกษา

๏ บดนนทานทาวอนทรา ร าพงจนดา เมตตาแกนางมทร

๏ เกลอกวามหาพราหมณเดยรถย ใจรายบดส

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๔๗

มนเขามาขอพงงา ๏ เอาไปเลยงเปนภรยา จะเสยวงศา

กษตรยสกลผใหญ ๏ คดแลวจงเสดจคลาไคล สมเดจทาวไทย

แปลงเพศเปนพราหมณพฤฒา ๏ เขาสบรรณศาลา แทบใกลราชา

จงอานคาถาปราศรย ๏ ไถถามเรองราวกลาวไข ทานมาอยไพร

เปนเหตเภทภยหรออนตราย ๏ โคถกมฤคราชทงหลาย ยงเขามาใกล

บางหรอหาไมราชา ๏ งนอยงใหญไคลคลา มาบางหรอนา

ราชาเปนสขสนกใจ ๏ ทาวกลาววนชะนาปราศรย เรามาอยในไพร

เยนใจไมมทกขา ๏ ตรสถามพราหมณเฒาพฤฒา เปนสงใดนา

ทานจงเขามาหาเรา ๏ เปนชทบนภเขา แตนางนงเยาว

ตามมาพทกษรกษา ๏ อนตราจงกลาวพรรณนา สมเดจราชา

เลอมใสศรทธาบหยอน ๏ คอดงยมนาสาคร ไหลมาบหยอน

สาครเจยนจรบวาย ๏ มไดแหงเหอดหาย พระทยฤๅสาย

มไดหนหนายศรทธา ๏ ขาเฒาพากายเขามา ขาคดปรารถนา

จะขอเอาเจามทร ๏ วบากยากนกแสนทว ลกเมยไมม

ซงจกพทกษรกษา ๏ ขอไดโปรดปรานประทานเกศา เฒาแกชรา

จะไดเหนหนาเทว ๏ ไดฟงถอยค าตาช ชนชมยนด

ภมจงเรยกพงงา ๏ วาแกนางนาถมทร ขวญขาวเจาพอา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๔๘

เจาชวยบ าเพญบารม ๏ หนมเหนานวลเจามทร กราบบาทภม

พระชผเปนผวขวญ ๏ ขาจะชวยสรางบารมพลน ใหพระทรงธรรม

ไดตรสเปนพระชนสห ๏ พระจบขอมอเทว เจาแกวมทร

มาใหแกพราหมณพฤฒา ๏ มอซายกมนางกลยา พระหตถเบองขวา

ทาวจบเอาสมณคนท ๏ พศฐานนทานปรารถนา เปนพระศาสดา

โปรดสตวโลกโลกย ๏ ชาตนเราบวชเปนช ใหทานมทร

กณหาชาลทงสาม ๏ จงใหแกทาวอมรนทรพราหมณ วาพระโฉมงาม

อยาไดเศราสรอยโศกา ๏ ขอถวายนางนาถกลยา มทรพระธดา

ขนไหวแกพระภวนย ๏ ใหอยเปนเพอนทาวไทย เกบผลไม

เอามาถวายพระราชา ๏ เรานคอทาวอนตรา แปลงเพศลงมา

ใหพรแกพระภม ๏ บดนนจงพระฤๅษ กมเกลาดษฎ

กราบถวายบงคมทนใจ ๏ ขารบเอาพรทาวไทย เจาฟาสราลย

เหาะขนไปยงเวหา ๏ พระองคจงท าฤทธา รศมมหมา

เวหากมารงเรอง ๏ ใหพรแปดประการเนองเนอง สญชยบญเรอง

ทาวหายความโกรธโกรธา ๏ รบทาวคนเขาพารา อพเษกราชา

ใหครองกรงไกรไอศวรรย ๏ ไดโปรดประชาขาขณฑ นกโทษทงนน

ใหพนแตจากไพร ๏ ใหพรแกเจาสองศร กณหาชาล

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๔๙

สองศรอนพลดพระไป ๏ ฝงอนาประชาราษฎรแดนไตร อายนนไซร

ใหยนไดพรรษา ๏ พระอนทรทานอวยพรมา ฝงราษฎรประชา

จงอายยนนกหนา ๏ อยาใหเมามวตณหา กามาอยาหลง

ดวยลกเมยเขา ๏ ถาเขาไปถงเมองเรา อยามทกขเทา

เราจะใหทรพยเปนทาน ๏ ขอฝนหาแกวเจดประการ ตกลงอยานาน ใหเปนแกวแหวนเงนทอง ๏ ใหทานแกราชทงผอง พนเกดเงนทอง ใหเตมคลงเนองนน ๏ ครนมวยมาณาสญ ไปเกดในสวรรค ไปยงดาวดจสดา ๏ สมเดจทานทาวอมรนทร อวยพรอวยสน เสรจแลวจงกลบไปพลน ๏ สฟากฟาเมองสวรรค พระองคทรงธรรม วนนนเปนสขสบาย

เยสนตำ กณฑมหำรำช ๏ บดนนชชกพฤฒาจารย พาเอาสองกมาร

มาจากสถานเขาคร ๏ ผกมอกณหาชาล ยอดสรอยนอยนอยสองศร ไปกลางพงพดงใจหมาย

๏ สองเจาพนองคอยสบาย เคยเทยวเลนกลางหาดทราย ไดแกพราหมณใจรายมนพาไป

๏ เดนรกบกปาหนามคาใน บาทาสองสายใจ แตกช าพพองทงสองศร

๏ เยนระย าค าลงยามราตร มนจงพระพนองทงสองศร เขาไปถงตนไทรทอง

๏ มนผกมอเจาเขาทงสอง ใตตนไทรทอง ทงสองพนองไหร าไร

๏ ชชกพราหมณเฒามนจงไร มนคอยปนปายรายขนไป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๕๐

นอนปลายไมใหสบายใจ ๏ อนตราเจาฟาสราลย จงใหเทพบตรผใหญ

นมตองคลงไปใหเหมอนมทร ๏ มารดามาหาเจาสองศร อมเจากณหาชาล

นอยนอยสองศรกดใจ ๏ คดวามารดาตามมาไว อมใหกนนมชมยาใจ

จบกอดอรทยทงสองศร ๏ จงเอาโภชนาขาวสาล ใสพานทองทงสองศร

ใหสองรากนยาใจ ๏ นวดฟนคนบาทนอยนาถสายใจ หายเหนอยเลอยลาจงคลาไคล

พราหมณเฒาจงไรมนพามา ๏ สงสอนบงอรทงสองรา อตสาหพรากายเถดหนาลกอา

ครนถงอยกาจกพนโพยภย ๏ จกใหอยสขเยนใจ จกเอาเงนทองมากองให

ไถเจาไวทงสองศร ๏ ครนใกลรงแลวยามราตร เอาเชอกผกมอทงสองศร

เทวจรลไปเมองสวรรค ๏ พระสรยะแสงสดงามพรายพรรณ พราหมณเฒาจงไรใจอาธรรม

ลงมาพลนจากพฤกษา ๏ จงเจาพนองทงสองรา ไตเตาตามมรรคา

พราหมณพฤฒาพามาในไพร ๏ เทวาเจาฟาสราลย จงมาเขาดลใจ

หนทางไปนนใหตรง ๏ มาถงทางแพรกกแหวกลง ทางหนงกไปตรง

กะลงคะราชพระนคร ๏ ทางหนงจะไปพชยเชตอดร เมองสมเดจพระภธร

ทาวศรสญไชยอยกา ๏ บดนนชชกพราหมณเฒาพฤฒา คดฉงนจนใจเปนนกหนา

พาเจาสองราเขาไป ๏ ตรงเมองเจาทาวสญไชย จงทงสองยองเขาไป

อยนอกเวยงชยในราตรกาล ปฐม

๏ บดนนพระจอมไตร กรงสญไชยไทยธบด

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๕๑

บรรทมเหนอแทนท พระภมนมตฝน ๏ เหนชายหนงสงใหญ เขามาในทองพระโรงคล

กราบไหวพระทรงธรรม ชายผนนกวนทา ๏ วาชมดอกทมชาต งามสะอาดแสงโสภา

สองดอกเอาเขามา ถวายแกทาวเจาจอมไตร ๏ ทาวรบเอาดอกไม ทนหวไวดวยเรวไว

เกสรดอกมาลย หลนเรยงรายทวทงองค ๏ จงตนจากนทรา พระราชามาพศวง

กฝนเปนมนคง จะดรายเปนฉนใด ๏ ครนรงราตรกาล พระภบาลเสดจจะคลาไคล

นงทองพระโรงชย จงตรสเรยกหมเสนา ๏ ใหหาโหรามา จงบอกวาพระภวนย

ใหหาโหราไป พราหมณเฒาผใหญจงเขามา ๏ ฝนเหนชายสามารถ เอาทมชาตเขามาใน

สองดอกงามสกใส เราชไวเหนอเกศา ๏ เกสรดอกบวหลวง จงโรยรวงหลนลงมา

เตมทวทงกายา เราเอามาชมยาใจ ๏ เราฝนดงนนา ทานโหราท านายไป

ดรายเปนฉนใด บอกเราไปเถดโหรา ๏ ฝนเหนปทมชาต คอนอยนาถสายสดใจ

พลดพรากจากพระไป จกกลบมาสบร ๏ มวนกมาพรง ถามลกกพระหลาน

พลดพรากจากไปนาน จกมาพบพระบดา ๏ ภมศรสญไชย ชนพระทยพระพนป

ตรสสงมาดวยด ยกเสอผามาครามครน ๏ ใหแกพราหมณโหรา ตามท านายซงความฝน

พราหมณเฒากลบมาพลน ไดรางวลพราหมณดใจ ๏ พราหมณเดนมาซองซอง เดนตามชองมรรคา

ชาวตลาดรองถามมา วาตาพราหมณจะไปไหน ๏ สญไชยไตรภวนาท จงพระบาทร าพงใน

ทาวเสดจขนไป นงบนปรางคคอยทางหา ๏ ปราสาทนนเลาโสด สงแปดโยชนงามโสภา

ทาวไทพระอยกา นงคอยหาพระจอมขวญ ๏ บดเดยวชชกเฒา จงเอาเจาเขามาพลน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๕๒

พระองคผทรงธรรม ทอดพระเนตรเหนแตไกล ๏ แลเหนพราหมณพฤฒา จงสองราเขามาใน

รปทรงงามพงพอใจ ทาวสญไชยคดจนดา ๏ เหมอนดงเจาสองศร พระชาลเจากณหา

เดนตามพฤฒามา ผกมอคราเหนหลากใจ ๏ ตรสเรยกนายเสนา จงเรวราเรงออกไป

เอาพราหมณมาเรวไว จกถามไถแจงสจจา ๏ เสนารบโองการ มทนนานวงวางมา

ครนถงพราหมณพฤฒา เหนพระทองทงสองศร ๏ นอยนอยงามโสภา เจากณหาพระชาล

พราหมณเฒาใจเดยรถย มนผกมอจงเขามา ๏ เสนาวาตาช พระภมตรสใหหา

เขาไปจงเรวรา เฒาพฤฒาจงตกใจ ๏ บดพลวมใครจะมา นายเสนาโกรธคอไฟ

ไมเขามาดวยไว จงไสคอพราหมณพฤฒา ๏ เสนาแกเชอกมด หนอกษตรยทงสองรา

ชาลแกวกณหา เอาเขามาดวยเรวไว ๏ เขาดาวาไอเฒา มงนเลาคนจงไร

มงเขาไปในไพร ลกเอาเจาทงสองรา ๏ ชชกตกใจกลว สนระรวคอตปลา

พาเอาเจาสองรา เดนลลามาบดใจ ๏ มาถงหนาพระลาน พระภบาลทาวแลไป

เหนเจาสองสายใจ น าเนตรในกไหลลง ๏ ทาวจงมโองการ มทนนานถามพราหมณช

เหตไฉนไดสองศร พระชาลแกวกณหา ๏ หรอพราหมณอปลกษณ มงไปลกเอาเจามา

เจาอยในกลางปา เหตใดนาไดแกพราหมณ ๏ ชชกกลวอ านาจ แหงพระบาทผทรงนาม

ไดยนทาวตรสถาม คกค ารามพราหมณตกใจ ๏ ถามแลวทาวถามเลา ชชกเฒาตกประหมา

ตวสนคอตปลา กราบทลมามทนนาน ๏ ตวสนอยงกงน ปากคอสนอยหวนไหว

ครนออกปากมาวาได กลวบญไทพระภบาล ๏ ขาพเจาไมฉกลก พระจอมจกรทาวใหทาน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๕๓

ไมเชอขาดฉน ถามพระหลานเอาเถดนา ๏ สมเดจพระภม ถามชาลแกวกณหา

หลานรกพระราชา กราบทลมาดวยเรวไว ๏ วาพราหมณไปขอทาน พระภบาลแกลงจงใจ

แมเจาเขาไปไพร พระภวนยใหทานมา ๏ สญชยไตรภวนาท จงพระบาทรกจจา

วาลกพระราชา ใหทานมาทงสองศร ๏ จงเรยกพราหมณพฤฒา เจากณหาพระชาล

ขนมาหาภม นงททองพระโรงคล ๏ หลานรกทงสองศร พระชาลเจานงใกล

ภมศรสญไชย ทาวจงไดตรสวาจา ๏ เหตใดเจาสองศร พระชาลแกวกณหา

นงไกลพระอยกา มเขามาใหใกลองค ๏ บดนนพระชาล เนอบดกมกราบลง

แตกอนหลานพระองค มาครงนกลวบญญา ๏ ดวยพระบตราช ใหเปนทาสเทาพฤฒา

เจยมตวกลวอาชญา จกนงเทยมเจาภพไตร ๏ สมเดจพระอยกา ถามหลานยาดวยเรวไว

ขายเจาสกเทาใด เจาบอกไปเถดหลานยา ๏ กณหาเจาชาล ฟงคดภวนย

เจาทลวาบดา คาดคานมาทงสองศร ๏ มอซายอมกณหา มอขวากอดชาล

หลานรกพระจกร นงเหนอตกพระอยกา ๏ สมเดจพระภธรบาล มโองการถามพฤฒา

เมอจะไดทาสทาสา ทานจกอยแหงหนใด ๏ แลวแตพระองคเจา โปรดขาเฒาใหอาศย

แหงหนต าบลใด ตามพระทยของราชา ๏ จงใหแตงปราสาท งามโอภาสแสงโสภา

เจดชนอนรจนา ใหชชกอยอาศย ๏ นองรกแกวกณหา พระราชาตรสวาท

วาเปนกษตร ตคามากเปนนกหนา ๏ ชางมาทาสหญงชาย ทงววควายแลนาวา

สงละรอยใหพฤฒา คดเอาคานางเทว ๏ กบทองพนต าลง มาถงมอจงใหไป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๕๔

ขาพทธเจานเลาไซร ตคาพนต าลงทอง ๏ สมเดจพระจอมจกร ฟงหลานรกเจาทงสอง

ตรสสงมาโดยปอง ใหเอาทองมาบดใจ ๏ ไถเจาทงสองศร พระชาลแกวกณหา

จงเรยกพระหลานยา ใหเขามาดวยเรวไว ๏ นงอยดวยพระอยกา ทงสองราน าตาไหล

สวสดศรสญไชย อมหลานรกทงสองศร ๏ คาสาวงามแชมชอย ถวนถงรอยทาวใหไป

ใชสอยเปนคาไถ แตงขาวปลาเครองอาหาร ๏ ปดฟกแลปดหมอน ปดทนอนใหครบครน

สาวสาวรปงามงาม มหาพราหมณรกเหลอใจ ๏ ใกลค ายามราตร จงตาชเรยกเขาไป

เจบปวดนวดทไหน กระเอวหลงซายขวา ๏ หยดมอหมสาวสาว วงพรพราวแลนออกมา

สาวสาวมนแชงดา เฒารางรายไอจงไร ๏ ชชกชมบญตว เปนเจาขรวเมองเวยงชย

ตงใหกเปนใหญ ไมกลวใครเทาเกศา ๏ นอนเอนพงหมอนใหญ เรยกขาไทยใหเขามา

บบแขงแลบบขา มอกระหวาควาสาวสาว ๏ ตบแตงเครองอาหาร ทกประการอนงามสม

ขาวเหนยวแลขาวหนม พราหมณชนชมกนเขาไป ๏ พราหมณเฒาเคยอดอยาก เหนของมากพราหมณดใจ

ยดเขาไมปราศรย พงมนใหญเทาตมหาม (กำพย) ๒๘ ๏ บดนนจอมไตร ทาวศรสญชย ตรสสงโดยปอง แมครววเศษ นอกในทงผอง ใหเรงแตงของ ทกพรรณนานา

๏ เครองส ารบบายศร หลายหลากมากม กลนรสโอชา ประดบจานทอง เรองรองรจนา เจดชนโสภา เรองรองสกใส

๏ ทงสองส ารบ ใหเรงประดบ แตงมาจงไว วเศษทงหลาย ฝายนอกฝายใน ยกมาทนใจ ตงทองพระโรงคล

๏ ยกบายศรทอง ออกมาทงสอง เรยบเรยงเคยงกน พราหมณเฒาโหรา เขามาเรวพลน จงใหเชญขวญ หลานรกจกร

๏ ใหลนฆองชย สนนหวนไหว ถวนถงสามท

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๕๕

โหราใหเรยก เทยนจดอคค ตดรอบบายศร รงเรองสกใส ๏ โหราเชญขวญ ทงสองนกธรรม หลานรกสายใจ

แหวนทองแหวนแกว พรายแพรวแววไว จดเทยนเวยนไป รอบเจาสองศร (กำพย) ยำน

๏ อญเชญพระขวญเอย อยาอยเลยในพงพ มาชมกรงบร ปราสาททองรองเรองฉาย

๏ อยาหลงอยดงชฏ ชมฝงสตวมากเหลอหลาย มฤคราชผาดผนผาย อยในปาพระหมพานต

๏ อญเชญพระขวญเอย อยาไปเลยในไพรสาณฑ เขามาหากมาร พระชาลสรวงศ

๏ อยาอยหวยเหวผา ทอธาราในกลางดง ขวญเอยอยาใหลหลง อยปลายไมใตพฤกษา

๏ ชชกมนตรน ยอดนกธรรมทงสองรา ชาลแกวกณหา ขวญพงงาหนไปไกล

๏ ซอกซอนในพฤกษา ทอธารน าหวยเหวใหญ ขวญขาวหนไปไกล เพราะตกใจเทาพฤฒา

๏ ไปถงในดงดอน เรซอกซอนไมกลางปา เชญมาเถดพอมา ขวญเจาอยาหลงใหล

๏ อญเชญพระขวญเอย อยาอยเลยกลางพงไพร เขามาจงเรวไว เขาชมคลงเงนแลคลงทอง

๏ แกวเกาเนาวรตน ทงชางมามากกายกอง แทนแกวแลแทนทอง รองประดบทงกายา

๏ อยาอยเขาวงกต อนใสสดงามรจนา อยาชมแหงเหรา มงกรวายไลตามกน

๏ อยาอยภเขาใหญ ชมเรไรแลจกจน ปกษมทกพนธ นกแขกเตาเคลาสาลกา

๏ อยาชมนกโนร ในพงพสงเสยงมา มทงนกสตวา นกกระทาอนเสยงใส

๏ อญเชญพระขวญเอย อยาอยเลยเรงไคลคลา อยาอยเลยในปาใหญ มจลนทกนฝกบว

๏ อยาอยเขาธรมาศ เรงไคลคลาดตามเขามา อยาอยตามมรรคา กลวสงหสตวในกลางไพร

๏ อญเชญพระขวญเอย อยาอยเลยในกลางไพรเขามาไว

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๕๖

รกษาสายสดใจ อรทยเจาสองศร ๏ เขามาอยรกษา แกวกณหาพระชาล

โอเจาทงสองศร อยเปนสขทกเวลา ๏ อญเชญขวญทงปวง อยาหนกหนวงวมานทอง

ขวญขาวเจาทงสอง มาสทองพระโรงคล ๏ มาชมปราสาททอง มาหองแลเรอนจน

นางแมนงเรยงรญ พารบขวญเจาทงสอง ๏ พรมเจยบยอมปลาด ทงเสอสาดผาโพสา

ธปเทยนชวาลา ยอบแตงทาขวญทงสอง ๏ ดอกไมทงแปงอบ ฟงตลบใสพานทอง

พระขรหอมขจร จกอบรมบชาขวญ ๏ มาเสวยเครองบายศร อนงามดทกสงอน

แปงอบทงน ามน ประพรมขวญทงสองศร ๏ อญเชญพระขวญเอย อยาไปเลยชมนารผล

เปนดอกยอมโรยลง หมเทวามาไสว ๏ ชมหมนางกนร โฉมนารนางกนนร

แตหมพทยาธร อยเฝาชมนารผล ๏ โหราเชญแจวแจว ขวญหลานแกวทงสองรา

เขามามไดชา มาจบอยใบพลทอง ๏ นางเฒาแลนางแก หมชาวแมมากกายกอง

เขาเอาแพรลายทอง มารบรองขวญพระหลาน ๏ จงเชญยอดนกธรรม เสวยขาวกนมทนนาน

รบเอาเครองอาหาร อนตระการเครองยอดบายศร ๏ พวงแกวเอามากรอง ทงพวงทองแกมมณ

สวมคอเจาสองศร พระชาลแกวกณหา ๏ โหราพฤฒาสลอน ถวายพระพรแกสองรา

หนอกษตรยปนดดา แตนหนาอยามภย ๏ กรงสญไทยธราช จงพระบาทใหพรชย

ขอใหพระสายใจ อยเปนสขทกวนวาน ๏ โฉมปรางนางผสด ผอยกอมพระหลาน

จบกอดยอดพระสงสาร นางนงคราญอวยพระพร ๏ ใหเจาสองสายสวาท อรนอยนาถผทรามบงอร

เปนสวสดสถาพร อยารมความอนตราย ๏ กณหาพระชาล ทงสองศรงามเฉดฉาย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๕๗

กราบบาทพระฤๅสาย ถวายบงคมพระอยกา ๏ โฉมงามทรามบงอร รบเอาพรใสเกศา

กมเกลากราบวนทา พระอยกาจงปราศรย ๏ บดาพระมารดา ทงสองราเปนฉนใด

ไปอยในกลางไพร เอาอนใดเปนอาหาร ๏ อยดฤๅเปนไฉน เจาบอกไปรอาการ

ไปอยปาพระหมพานต สขส าราญเปนไฉน ๏ กณหาพระชาล ทงสองศรไหร าไร

กราบทลพระภวนย สมเดจไทพระอยกา ๏ วาพระมารดาเจา ตนแตเชาเขาไปปา

เกบผลไมพฤกษา มารกษาพระฤๅษ ๏ กบดวยลกสองรา ทกเวลายามราตร

สมเดจนางเทว มารกษาพระจอมขวญ ๏ เมออยในพารา พระพกตรางามแจมจนทร

ไปอยปาหมวนต ทนวบากยากนกหนา ๏ พกตรามารดาเจา เรงหมองเศราทกเวลา

ตองแดดแลตองลม ใหระทมกรมเกรยมไป ๏ เนอหนงเรงเหยวแหง ไมพบแปงน ามนใส

เกศานางทรามวย แดดหรอไฟเหมอนใบคา ๏ ทาวศรสญชยราช ฟงนอยนาถทงสองไท

ทาวคดถงสองรา ลกสะใภสายสดใจ ๏ นางตามรกษาผว นางไมกลวซงโพยภย

ล าบากในกลางไพร พรอกทาวไทเปนผวขวญ ๏ ทาวคดเหนสงเวช ไทยธเบศรพระจอมขวญ

สององคงามแจมจนทร อยหมวนตเปนฉนใด ๏ เจาขาพรรณนาไป ดวยอรทยเจาชาล

น าจตคดยนด ถงลกรกสายสดใจ ๏ ทาวจงมโองการ แกทหารช านาญใน

ใหเรงจดกนไป แตงมรรคาอยาทนนาน ๏ ขนแกวแผวเวหา รชดาชยบาล

องครกษหมพนกงาน ขนช านาญมรรคาลย ๏ ภยนรนทรอนทรเดชะ มกระปะดโชชย

ใหน าจกรไป ใหจดแจงแตงมรรคา ๏ ทลมแลทโคลน ปนดนโยนถมใหหนา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๕๘

ทดอนผอนกนมา แตงใหราบคอหนากลอง ๏ รบสงศรสญชย พระภวนยพระอยกา

กมเกลากราบวนทา จงลลาออกมาพลน ๏ เสนาหมทหาร เชาพนกงานเรงกวดขน

แตงทางดวยเรวพลน ทงกลางวนแลกลางคน ๏ ใหท าบรรณศาลา เรยงรายมามากเหลอหลาย

ขดบอไวเรยงราย ใหพลไพรกนเยนใจ ๏ รายธงแลรายฉตร ตงราชวตรถดกนไป

แลวใหขดสระใหญ ปลกดอกไมไวทกพนธ ๏ ตงระทาดอกไมไฟ เรยงรายไปมากดหล

ราชวตรฉตรชยศร ปกเรยงรายทงซายขวา ๏ ใหตงรานตลาด ใหอ ามาตยชวนกนมา

นงรานขายสนคา ทงเสอผาแลแพรพรรณ ๏ ขนมแลของหวาน เครองกระการมากครามครน

ขนมพมพแลดอกจน ทงพมพถวบวลอยใส ๏ ลอดชองแลสาค ตงเปนหมเรยงรายไป

ทองยอยสรอยสายไหม ทองอไรใสน าตาล ๏ ฝกบวแลเหงาบว เหนยงชวใสไสหวาน

สมทบอบน าตาล หวานสนทตดอรา ๏ ขนมแดงขาวเหลอง เหนรงเรองหวานนกหนา

ยอดมวงพวงมาลา ขนมฝกพราใสไสหวาน ๏ เรยกขนมกะละแม ดนกแลหวานเอาใจ

ลกโตโยนเขาไป ครนถงลนละลายหาย ๏ พระยาขนมหวานละลด กลนหอมชดอทร

ตวตวเปนแงงอน โรยขาวเลากหวานด ๏ ขนมกรวยชนใจ ขนมอไรสกใสศร

หวานชดตดนาท กลนรสดมตางตาง ๏ แมคาตลาดแกว ออกมาแลวบขดขวาง

ตงรานทรมทาง คนสลางชวนกนไป ๏ แมคาตลาดขวญ ออกมาพลนดวยเรวไว

ขายของมากเหลอใจ ทงหมากพลแลปนยา ๏ แมคาตลาดทาโพ ทงแมลกถอออกมา

ลกเขยหลานพอตา พากนมานงขายของ ๏ ขายกลวยแลขายออย ขายปลาสอยมากกายกอง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๕๙

ปลาสลดมากเนองนอง นงขายของทกสงอน ๏ เนอววแลเนอควาย ทงกวางทรายแลแรดมน

เปดไกเนอสมน มทกพนธมากเหลอใจ ๏ แมคาขายสรา นงรานทาพลไสว

เหลากลนมนเอาไป เหลาจอไฟเขมนกหนา ๏ บางขายพนแกลมเหลา เลยงพลเหลาเจาพารา

ทาวไปในราวปา รบลกยาสายสดใจ ๏ นกเลงกนสรา แทรกกนมาดวยเรวไว

ซอเหลาแมคาไป ชวนกนกนเมานกหนา ๏ ลมลกถาคลกคลาน ชาวทหารแตงมรรคา

เพอนฝงจงกนมา บางหวหามตามกนไป ๏ ชาวบานพวกขเหมน หวลานสนไมกลวใคร

กนเหลาเมาเหลอใจ ลมทะรงซงเดนมา ๏ มาพบกบหลวงลอย อยปากลอยซงมาหา

พบกนทงสองรา กอดคอเขาเลาโลมถาม ๏ กอดจบลบโลมเลา มนเมาเหลาพนประมาณ

ทงสองเฒาหวลาน มนเกยวพาลดากนมา ๏ บดนนพระภบาล มโองการแกเสนา

เรงเรวอยาไดชา กรวดชางมาแลรพล ๏ เราจงจะออกไป รบอรทยในไพรสณฑ

เราจกนฤๅมนต ใหลาพรตออกจากช ๏ ไปรบเจาสองสวาท มาเสวยราชยครองบร

รบนางแกวมทร ผมศรเขามาพลน ๏ มนตรหมทหาร รบโองการพระทรงธรรม

จงลาออกมาพลน จดไพรพลขนเสนา ๏ ชางมาแลราชรถ อนปรากฏทวทงปา

ต ารวจตรวจซายขวา ใหเรงตรวจเปนกวดขน ๏ จตรงคหมโยธา หมเสนามากครามครน

แปดหมนแลสพน เปนกวดขนหมเสนา ๏ ขนชางใหแตงชาง มาสลางทงซายขวา

ขนมาใหตรวจมา แกวอาชามาไสว ๏ พวกชางมาแจจน แปดหมนพนอนเกรยงไกร

พวกมาอาชาไนย ไดแปดหมนสพนปลาย ๏ ขนรถใหแตงรถ อนปรากฏเปนมดมว

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๖๐

ส ารบพระนะหว ประดบประดางามพงใจ ๏ รถแกวแลรถทอง งามเรองรองทองสกใส

ส ารบองคเจาอรทย ใหทรามวยนางผสด ๏ รถแกวแลรถขวญ แปดหมนอนมากม

ออกไปในพงพ พระพนปพระลกยา ๏ ไพรพลมากเหลอใจ จะออกไปในกลางปา

มธรรมเทศนา วาสบสองอกโขเภณ ๏ ตรวจพลแลวเสรจสรรพ ประดบองคพระพนป

สญชยพระธบด พระภมเสรจลนลา มะถะม ๏ สวนวาเฒาชชก คนอกกะรกพฤฒาจารย กนอาหารมากเหลอตรา มนจกเสยดดนขนไป

๏ มนกนขาวเหนยวด ทงปงจแลปลาไหล ปลาราสนทงไห ทงเปดไกมากเหลอตรา

๏ มนไมคดแกตว กนเนอววแลเนอควาย เนอกวางแลเนอทราย เปนมากมายพนวสย

๏ ไฟธาตเผาไมทน ชชกนนกบรรลย ยมบาลเขาเอาไป ใหอยในจตราชา

๏ ทาวศรสญชยราช สงอ ามาตยพลทงหลาย เอาผชชกตาย ไปเผาเสยจงเรวพลน

๏ ตฆองรองประกาศ แกฝงราชผขาขณฑ ใครเปนพนองกน เขามาพลนดวยเรวไว

๏ มาเอาสรรพสงของ เงนแลทองมากเหลอใจ ชางมาแลขาไท มาเอาไปตามปรารถนา

๏ ปาวจงทวแดนดาว หมชาวเจารองวามา เราใหญาตกา พราหมณพฤฒาใจอาธรรม

๏ จงทาวศรสญชย สมเดจไทเจาไอศวรรย ใหขนของทงนน เอาเขาไวในคลงหลวง ๑๖ ขบพล ๏ ขบพลไปโดยดวน กลวทาวไท ๏ พลคชคชยนยน หมชางสบ มนมากเหลอใจ ๏ พลคชคชเลศไตร ชางตนภวนย ภดาวทอง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๖๑

๏ พลคชคชผนผยอง ชางผกกระโจมทอง เยองยองไสว ๏ พลคชคชชาญชย ชางพระจอมไตร ใสกรองเชง ๏ พลคชคชด าถะเถง ตนใสกรองเชง ทงซายขวา ๏ พลคชคชแกลวกลา เคยสงวงงา มลาถอย ๏ พลคชคชตวงาม ประดบทองอราม ทงซายทงขวา ๏ พลคชคชเงยงา สบมนอนกลา งาเงยไป ๏ พลคชคชสงใหญ ด าทะมนมงเมนไป ในพงพ ๏ พลคชคชช าเลองมน ตาแดงเปนแสงฉน กลางงวงงา ๏ พลคชคชแกลวกลา ประดบดาวดารา กรองเชงไหม ๏ พลคชคชเกรยงไกร ชางทนงพระจอมไตร ผกดาวทอง ๏ พลอศวอศวชาญชย มาเรวพระภวนย อนเคยทรง ๏ พลอศวอศวบรรจง พระทนงส าหรบองค พระราชา ๏ พลอศวอศวแกลวกลา ประดบดาวดารา แสงพรายพรรณ ๏ พลอศวอศวตวด เคยพพาทในพงพ มหวนไหว ๏ พลอศวอศวแกวงไกว นายมาเรงขบไป ไปพงพ ๏ พลอศวอศวตวด มาแดงเปนแสงศร กเชยวชาญ ๏ พลอศวอศวชาญชย มาทนงพระจอมไตร ดาวด านล ๏ พลอศวอศวชาญชย ขตามพระจอมไตร มากเหลอหลาย ๏ พลอศวอศวเฉดฉน ตามเสดจพระภมนทร เขาพงพ ๏ พลอศวอศวเฉดฉาย ขบไปมากมาย ในไพรศร ๏ พลอศวอศวพวกหนงเลา ตามทานทาว เขาพงพ ๏ พลรถรถผนผยอง รถแกวแลรถทอง รงเรองฉาย ๏ พลรถรถผนผาย ขบมามากมาย จากเวยงชย ๏ พลรถรถฤๅไกร ชกรถไสว ไปตามกน ๏ พลรถรถเรองรอง รถแกวแลรถทอง ตามกนมา ๏ พลรถรถศาสดา ประดบทงซายขวา ลลาไป ๏ พลรถรถชาญชย เรยงรายกนไป ทงซายทงขวา ๏ พลรถรถงามโสภา ประดบแกวมกดา คาควรเมอง ๏ พลรถรถรงเรอง ขบรถออกจากเมอง ดไสว ๏ พลรถรถเลศไตร ประดบรถชย แตลวนทอง ๏ พลรถรถเรองรอง ประดบลวนทอง แกวมณ ๏ พลรถรถเรองศร ขบออกจากบร นนนไสว ๏ พลรถรถชาญชย รถแกวพรายไป ทงซายทงขวา ๏ พลรถรถแกลวกลา ไปมใหชา เขาดงดอน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๖๒

๏ พลรถรถกายกอง ตามกนมาเนองนอง ดไสว ยำน

๏ บดนนพระจอมไตร ศรสญชยไทยธบด สงใหพระชาล ขราชรถน าพลไป

๏ ทหารแหหอกไปตามทาง แหดาบบางแลทวนชย หนาไมแลปนไฟ เรยงรายไปทงซายขวา

๏ ฝงคนทกแดนดาว ชางนนเลามากนกหนา กนทษอศรา จกพรรณนามากเหลอใจ

๏ ไพรพลคอฝงมด บถอยถดรกกนไป เดนแนนทงเวยงชย ขางหนาไปถงพงพ

๏ ขางหลงยงกายกอง มากเนองนองเตมบร สบสองอกโขเภณ พลภมศรสญชย

๏ แขกไทยแลจนจาม ทงจนชพราหมณแหกนไป ลาวสวยแลขอมไทย ทงกลากะลาส

๏ สมเดจพระจอมไตร ศรสญชยธบด เสดจออกจากบร พลภมหอมลอมไป

๏ นางผสดผโฉมยง เสดจลนลาตามทาวไท แสนสาวก านนใน แหหอมลอมทงซายขวา

๏ กณหาภมศร ตามเทวขรถมา ทงสกษตรา เสดจลนลาจากเวยงชย

๏ เสยงชางดงกกกอง เสยงฟารองในหมวา สงหสตวในกลางปา ตนตระหนกตกใจกลว

๏ ไพรพลมากกายกอง เหนเปนพองทงหนงหว เกลอนกลมคลมมดมว เสยงโยธาคอหาฝน

๏ ไปกระชนเขาวงกต เสยงราชรถเปนปนละวน กงกองโกลาหล พระจมพลทอดพระเนตรมา

๏ เหนพลมากเหลอใจ เหนธงชยไสวมา ตรสเรยกนางพงงา แกวมทรเขามาใน

๏ จงเจาแลไปด เสยงโยธาเสนาใน ไพรพลมาไสว ปลายธงชยแลเหนมา

๏ เสยงชางเสยงมารอง ดงมกองหวาดหวนไหว ชะรอยขาศกไทย แลวสายใจเจามทร

๏ มนฆาพระบดา ผอยกาครองบร

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๖๓

แลวจงจรล ตามเรามาในไพรสาณฑ ๏ สมเดจนางพระยา ตอบวาจามาบนาน

ขาแตเจาจอมอารย เกลากระหมอมฉนคดตรกตรอง ๏ ชะรอยพลโยธา แหงบดาศรสญชย

จกมารบเขาไป ครองเวยงชยแทนอยกา ๏ สมเดจทาวอนตรา อวยพรมาดงจ านง

ใหทาวคดประสงค จงมารบเจาสองรา ๏ บดนนจงฤๅษ ฟงคดนางฉายา

ชวนกนมไดชา กลบลงมาแตจอมเขา ๏ นงคอยทาแลด ปดประตบรรณศาลา

บดเดยวมไดชา นางฉายาเหนชาล ๏ ขรถมาโดยปอง ทาวทงสองรคด

เจาเหนพระชาล น าพระทยเจาชนบาน ๏ หยดรถทตนภผา พระลกยาจงขนไป

ยอระยาตรคลาดคลาไคล เจาไปถงบรรณศาลา ๏ ยอกรกมกราบบาท แหงนางนาถผมารดา

แลเหนพระลกยา น าตาเจาคลอลามไหล ๏ ตรสถามแกวกณหา พระนชชาสายสดใจ

มาดวยฤๅไฉน กราบทลไทพระมารดา ๏ วาเจาอยภายหลง ดวยจอมหมอมวงทงสองรา

ทาวไทพระอยกา ทานออกมารบเขาไป ฉบง ๏ บดนนทาวกรงสญชย จงเสดจคลาไคล ลงจากราชรถบทจร

๏ กบนางเมยรกสายสมร โฉมงามบวร นวลนางผสดศรใส

๏ ทงหลายรกสายสดใจ โฉมงามทรามวย อรทยเจาแกวกณหา

๏ ทงสามจงเสดจลลา ขนไปบชา ถงเขาวงกตบนาน

๏ บดเดยวนางนาถนงคราญ กบพระภบาล จงถงพระบรรณศาลา

๏ จงพระลกแกว เขาไปบชา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๖๔

กมเกลาวนทาชนน ๏ มารดาเหนหนาลกสองศร อมเอาเทว

มาใสเหนอตกทรามวย ๏ น านมมารดาสายใจ บนดาลดวยไว

จงไหลเขาปากพงงา ๏ เอวบางนวลนางกณหา ดดนมมารดา

น าตาเจาคลอลามไหล ๏ บดเดยวทาวศรสญชย จงจรเขาไป

ถงในพระบรรณศาลา ๏ นวลนางผสดศรใส เหนเจาทรามวย

นงในพระบรรณศาลา ๏ แลเหนพระเจาลกยา พระราชบดา

ทาวทรงกนแสงร าไร ๏ นวลนางผสดศรใส เหนเจาอรทย

สายใจเจาแกวกณหามทร ๏ นวลเจาเศราสรอยหมองศร จงนางผสด

รองไหร าไรนกหนา ๏ มทรศรสวรรคกลยา กอดเจากณหา

นางไหพลาปร าไร ๏ หกกษตรยโทมนสบดใจ ชลเนตรลามไหล

ใจนางจะขาดรอนรอน ๏ นางจงสลบซบซอน รกษลกบงอร

จงจรมาจากบร ๏ นวลเจากณหาชาล ใหรกชนน

สองศรสลบซบไป ๏ จงนางผสดศรใส ใหรกสายใจ

สมเดจพระฤๅษ ๏ นางแมไมรสมประด สลบอยกบท

พนปไมฟนกายา ๏ ทาวศรสญชยอยกา เหนพระลกยา

ผานฟาเจาอยาใหร าไร ๏ สลบซบลงทนใจ เพยงจกปราลย

ร าไรพลาปนกหนา ๏ หนอกษตรยพลดพรากกนมา ชานานนกหนา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๖๕

เจาพามาเหนหนากน ๏ เพยงจกมรณาสญ หกองคสลบ

เจาซบนงไป ๏ นางสนมกรมวงนอกใน บฟนตนไหว

สลบซบไปในดงดอน ๏ บนดาลอศจรรยหนรอน ภเขาอสนธร

กออนระนอมคอมมา ๏ แมน ามหาสมทรธารา ระลอกฉาฉา

ทงปลาโลมาฟองฟ ๏ กนนรฟอนร าเปนค เอวออนรอนอย

เงอกงกเลอยพลวน ๏ ฤๅษภาวนาโดยธรรม บทบาทพลาดพลง

จงอยคหาใน ๏ แผนดนหวาดไหวนกหนา ในกลางหมวา

นกเนอกอดอาหาร ๏ เทวดาทกชนวมาน อศจรรยบนดาล

ทานทาวผเจาเมองบน ๏ ใหฝนโบกขรพรรษตกลง ใหตองพระองค

ทงหกกษตรยบดใจ ๏ จงตนฟนองคทาวไท มทรสายใจ

กราบบาทพระราชบดา ๏ จงเจาชาลกณหา เขามาบชา

กราบบาทพระราชฤๅษ ๏ บดนนนางนาถผสด เลาแกเทว

มทรแกวแมสายใจ ๏ แมมารบเจาเขาไป ปกครองเวยงชย

อยาอยในไพรเลยนา สรำงคนำงค

๏ บดนนพระบตเรศ ทาวไทยทเบต จงกลาววาจา พอคดค าหนง ถงพระลกยา จงเสดจลลา ออกมาในไพร

๏ ขอนมนตพระทอง เขาไปปกครอง พารากรงไกร สงสอนประชาราษฎร ความประมาทอยาหลงใหล ใหอยเยนใจ เหมอนแตกอนมา

๏ ขอเชญลกแกว เขาไปยงแลว ปกครองพารา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๖๖

ตวพอนเลา แกเฒาชรา พอออกมาหา ลกยาภวนย ๏ เชญพระภม ลาพรตแตช ลลาเขาไป

กบดวยมทร เทวสายใจ อยาอยกลางไพร วบากนกหนา ๏ พกตราแหงเจา พระทองหนมเหนา เศราหมองโรยรา

ตองแดดตองลม เกรยมกรมกายา แกวพอสองรา เวทนาเหลอใจ ๏ พระราชฤๅษ ไดฟงภม ทาวศรสญชย

ตอบถอยวาจา บดาภวนย แตกอนทาวไทย เกลยดชงนกหนา ๏ อาณาประชาราษฎร เขารองประกาศ ตฉนนนทา

วาใหชางแกว นาเคนทรคชา ขวญเมองพารา ใหอปราชย ๏ คาขณฑสมา พรอมดวยบดา เจาฟาสราลย

พอขบลกยา เขาปาพนาลย อยภเขาใหญ วงกตคร ๏ ลกจงซงมา ยากในกลางปา บวชตวเปนช

ตกยากเขญใจ ในปาพนาล กบเจามทร ชาลกณหา ๏ ควรฤๅบตเรศ ปนเกลาปกเกศ ขบพลโยธา

จกรบเขาไป กรงไกรพารา เหนแปลกนกหนา ลกอยาสงสย ๏ สวนวาลกรก เปนคนชวนก จกเอาไปไหน

ไมรถอยความ ตามกจวนย มาอยกลางไพร ใหไกลราชา ๏ ไพรเมองทงหลาย นนทาวาราย ขบใหออกมา

แลวพระบตเรศ ปกเกศเกศา มาวาพรรณนา ใหลาพรตดวยพลน ๏ คดฉนใดเลา จงพระองคเจา ลลามาพลน

จกรบเขาไป กรงไกรไอศวรรย ลกรกจอมขวญ กนแหนงแคลงใจ ๏ ทรงฤทธบดา ตอบถอยวาจา กลาวเกลยงปราศรย

โอพระยอดสรอย อยานอยพระทย ตวพอนไซร หลงใหลนกหนา ๏ ฟงค าอ ามาตย ฝงประชาราษฎร ตฉนนนทา

ขบพระพนป ทงสกษตรย มาอยกลางปา เวทนาเหลอใจ ๏ จงอดงดโทษ แกวพออยาโกรธ อยาถออภย

พอผดจรงแลว ลกแกวกลอยใจ ขบจากเวยงชย อยในกลางปา ๏ ฝงประชาขาขณฑ ยนยอมพรอมกน ดวยพระบดา

ขอนมนตเขาไป กรงไกรพารา สงสอนประชา อาณาราษฎรทงหลาย ๏ พระเวสสนดร ไดฟงภธร บดาฤๅสาย

กลาวถอยวาจา เปนระแบบแยบคาย พระทองโฉมฉาย คลายน าพระทย ๏ พระราชฤๅษ ไดฟงภม เสดจเขาหองใน

ลาพรตดวยพลน ท าขวญทนใจ เปลองหนงเสอไว เปลองไมคากรอง ๏ จงนางมทร ลาพรตแตช ผวเมยทงสอง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๖๗

ช าระสระสรง ทในขนทอง ศรขดผดผอง นวลละอองยองใย ๏ จงตดเกศา พระทองสองรา รปงามสกใส

เครองรสสคนธา ปรศนามาลย น ามนพสมย ใสเกลาเกศา ๏ จงถวายเครองทรง อนงามบรรจง รงเรองโสภา

ใหเจามทร ศรสวสดกลยา ทรงพระภษา เครองตนพสมย ๏ ผนหนงวเศษ มาแตเมองเทศ รงเรองสกใส

ชอโกไสยพสตร โรจนสจพสมย ราชสหฤทธไกร อยในถ าทอง ๏ รปครฑยดนาค ทกพนธมมาก มฤคราชผนผยอง

วายภคปกษ อนทรสลอน ลดเลยวเทยวทอง บนรอนเวหา ยำน ๏ รปสตวทกสงอน ปาหมวนตไพรพฤกษา แขกเตาเคลาสาลกา เปนคเคยงงามโสภา

๏ ผนหนงสกพสตร เปนรปสตวมหลายพนธ นกเนอแลเครอวลย เปนดอกดวงพวงมาลย

๏ คชสหแลราชสห นกอนทรบนคลาไคล เรรอนบทจรไป หาอาหารคชสารสห

๏ เสอโคสงโตเตน ทงหมเมนเลนจรล กระทงแลสงหศร รปมฤคราชผาดผนผยอง

๏ ผดเปนรปกนนร พทยาธรรอนคลาไคล ไปอยภเขาใหญ ชมนารผลบนพฤกษา

๏ เปนรปพญาพาล รปทรพมฤทธา สกนทงสองรา ในคหาถ าทองสวรรค

๏ ผนหนงโกไสยพสตร เปนรปสตวในคงคา มงกรแลเหรา โลมาวายไลตามกน

๏ เพยนทองลองอยบน งามบรรจงผดเกยวพน ปลานอยลอยรมฝง ทงชางน างามพงใจ

๏ ชางปกเปนดอกบว บานชมชวแซมเกสร ผดกานขนสลอน ลกออนแกเปนแงงอน

๏ บางปกเปนชอพวง ผดดอกดวงพวงมาลย เครอวลยพนกนไป งามพสมยผาโกสรรพ

๏ ผาตนงามพรรณราย เอามาถวายแกทรงธรรม สรอยตาบทบทรวงพลน มงกฎทองรองเรองฉาย

๏ ทาวศรสญชยราช แตงนางนาถงามโสภา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๖๘

ทรงผางามพรรณราย ผดดอกไมรายเปนดวง ๏ รปสตวมหลายพนธ ปาหมวนตภเขาหลวง

นกเนอสนทงปวง เปนชอพวงดวงบษบา ๏ ถวายแกเจามทร นวลมศรงามโสภา

เจาทรงผาภษา อบลพสตรแสงจบตา ๏ บดนนภบาล ทาวมโองการแกเสนา

ใหตรวจพลโยธา ใหเขามาจงเรวไว ๏ พรงนจะเคลอนทบ เราจกกลบไปเวยงชย

ไพรพลอนไปไกล ใหเขามาจงพรอมกน ๏ ปาวกนถวนทกนาย พระฤๅสายเธอผายผน

ไพรพลมากแจจน จงประดบกระเกรยมตว ๏ องครกษแลนกการ ชาวพนกงานเปนมดมว

อยทาพระนะหว จะตามเสดจเขาพารา ๏ บดนนพระภธร เวสสนดรพระราชา

กมเกลาทาวกราบลา ไทยเทวาทกแดนไตร ๏ เทวาทงแปดทศ อนศกดสทธมฤทธา

องคอารกษแลรกษา ในหมวาภเขาหลวง ๏ ขาไหวไทยเทเวศร มฤทธเดชถวนทงปวง

อนอยภเขาหลวง ขาบวงสรวงทกทศา ๏ วนนจะลาไป ดวยทาวไทยพระบดา

ยงแตบรรณศาลา ขอฝากไวใหอาศย ๏ เทวาในปาไม ยอกรขนไหวขอลาไป

ขอฝากศาลาลย รกษาไวใหจงด ๏ เทวาในเถอนถ า เจายานน าเขาคร

เทวาปาพนาล ในวนนขอลาไป ๏ พศดบรรณศาลา พระราชาเคยอาศย

เศราสรอยละหอยใจ เราจะไปวนนนา ๏ ใครเลยจะหลบนอน ทงฟกหมอนจะโรยรา

แทนแกวแกมมกดา ทงเตยงทองเรองรองฉาย ๏ แลเหนโพธไทร น าพระทยใจขาดหาย

เคยเทยวเลนสบาย ใตตนไมรมไทรทอง ๏ แลเหนพกล เจาประคณเรงมนหมอง

แลเหนตนโพธทอง ทาวเศราหมองพระหฤทย ๏ วนนจะพลดพราก จากครภเขาใหญ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๖๙

ขานอยจกลาไป สกรงไกรเมองพารา ๏ คอยอยเถดโพธทอง ขาทงสองจะขอลา

ตามเสดจพระบดา วนนนาจะลาไป ๏ คอยอยเถดวงกต อนใสสดงามพสมย

วนนจะลาไป ไกลครจอมภผา ๏ คอยอยเถดสระศร โบกขรณงามโสภา

เคยเกบบษบา บานเยนแยมดอกแกมไป ๏ บดนนพระภม ศรสญชยจะไคลคลา

ทานทาวจะยอระยาตรา พลโยธามาไสว ๏ ลงจากเขาวงกต อนใสสดงามรจนา

ทงหกกษตรา เสดจลลามาบดใจ ๏ ไพรพลพระจอมไตร ไหวสะเทอนทงกลางปา

ยดใหญพลโยธา ออกจากปาพนาลย ๏ เสยงชางเสยงมารอง ดงกกกองหวาดหวนไหว

สะเทอนทงกลางไพร เมอทาวไทยจกไคลคลา ๏ ราชรถบทจร ทงอสดรแลคชชา

ผกเครองอนรจนา ประโจมทองงามรจนา ๏ บางผกกระโจมทอง อนพรรณงามพงใจ

กระโจมแดงเปนแสงใส ลายกานแยงแสงกระการ ๏ ทาวขนขรถแกว อนพรายแพรวงามแววไว

ออกจากภเขาใหญ พระจอมไตรจงไคลคลา ๏ พลชางมารถมากมายปรากฏ แหหอมลอมมา

สะเทอนทงกลางปา จงเขามาถงเวยงชย ๏ เสดจขนสเกยมาศ ปรางคปราสาทงามสกใส

ฝงคนทงแดนไตร มาชมทาวเจาพารา ๏ อยมาเมอรงเชา จงพราหมณเฒาเซซงมา

แตเมองกรงพารา กลงคราชพระนคร ๏ เอาชางเผอกผแกว อนพรายแพรวงามบวร

มาถวายแกภธร เวสสนดรชมยาใจ ๏ พระองคผทรงธรรม ใหท าขวญคชสารใหญ

พงมาแตเมองไกล พลดพรากไปเปนชานาน ๏ ใหแตงบายศรแกว อนพรายแพรวทกประการ

ขนมแลของหวาน ยกใสพานมาไสว ๏ โหราเชญแจวแจว ขวญชางแกวเพราะเอาใจ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๗๐

แลวคชสารใหญ ผกไวในพระโรงทอง ๏ ใหตงงานพธ พระภมคดตรกตรอง

จะเสกเจาทงสอง ใหปกครองเมองพารา ๏ พระยารอยเอด เขามาสนเสรจทกครา

เตรยมพรอมเครองบชา ศรทธาขาเชญฉลอง ๏ แพรพรรณแลเสอผา ทงชางมามากเนองนอง

มาถวายแดภธร ขนปกครองเมองพารา ๏ อภเษกพระภธร เวสสนดรผลกยา

ใหครองเมองพารา แทนเจาฟาผภพไตร ๏ ทาวขนเสวยราชย สมเดจพระบาททาวร าพงใน

กจกครองเวยงชย ใหสนกสขสบาย ๏ ใหปลอยหมนกโทษ โปรดใหพนจากความตาย

ฝงคนอนใจราย จ าจองไวใสขอคา ๏ ไกนกอนขงไว จงท าใหเปนไทนา

สมเดจพระราชา ใหปลอยเสยจงเรวไว ๏ จงใหมนพนทกข อยเปนสขเยนใจ

แมวบานแลขงได ปลอยใหสน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๗๑

พระศรอำรยเมองลพบร ดรณ แกวนย

ความเชอเกยวกบพระศรอารยเปนความเชอทปรากฏในวรรณกรรมทางพทธศาสนา เชน พระไตรปฎก

กลาววา เมอครงทพระสมมาสมพทธเจายงด ารงพระชนมชพอยไดตรสกบพระภกษทงหลายเรองกาลสนสดของพระพทธศาสนาวา ในอนาคตหลงพทธศาสนาของพระองคสนสดลงจะมพระพทธเจาพระนามวาเมตไตรยอบตขนโลกน ดงความวา

“...ดกรภกษทงหลายในเมอมนษยอาย ๘,๐๐๐ ป พระผมพระภาคทรงพระนามวาเมตไตรย

จกเสดจอบตขนในโลก พระองคเปนพระอรหนตตรสรเองโดยชอบ ถงพรอมดวยวชชาและจรณะเสดจไปดแลว ทรงรแจงโลกเปนสารถฝกบรษทควรฝก ไมมผอนยงกวา เปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนผเบกบานแลว เปนผจ าแนกพระธรรมเหมอนตถาคตอบตขนในโลก...”๑๐ ในสมยกรงสโขทยกกลาวถงพระนามของพระโพธสตว “ศรอารยไมตร” ในหนงสอไตรภมกถา (ไตรภม

พระรวง) ซงพระมหาธรรมราชาลไททรงพระราชนพนธขนความตอนหนงวา

“...ผใดจกปรารถนาสวรรคนพพาน จงสดบไตรภมกถาดวยท านกอ ารง อยาไดประมาทสกอน ดงน จงไดพบพระศรอารยไมตรเจา เมอจะลงมาตรสแกสพพนณตญาณในโลกนแล...”๑๑ อทธพลทางความเชอเกยวกบพระโพธสตวพระองคนแพรหลายทกภมภาคของประเทศไทย โดยในแถบ

ภาคกลางนนพบวา ความเชอนผกพนกบวถชวตของชาวบานจนเกดเปนประเพณ ในเมองลพบร เรยกวา ประเพณแหรปพระศรอารย ของวดไลย ต าบลเขาสมอคอน อ าเภอทาวง จงหวดลพบร ซงชาวบานมความเชอสอดคลองกบเนอความดงกลาวขางตนวา พระศรอารยหรอพระศรอารยเมตไตรยจะมาตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจาในโลกมนษยหลงจากสนสดศาสนาของพระมหาสมณโคดมแลวหาพนป เพอเผยแพรพระพทธศาสนาเรยกวา ศาสนาพระศรอารย และมความเชอวาพระศรอารยยงเปนพระโพธสตวสถตอยบนสวรรคชนท ๔ ซงพรอมทจะมาตรสรเปนพระพทธเจาจงไดมการสรางรปพระศรอารยขนเพอเปนทเคารพสกการะโดยเชอกนวา

๑๐ พระไตรปฎก ฉบบสยามรฐ, พระไตรปฎก เลมท ๑๑ พระสตตนตปฎก เลมท ๓ ทฆนกำย ปำฏกวรรค ขอ ๓

จกกวตตสตร (๒๖) ยอหนำท [๔๘], เขาถงเมอวนท ๒ ธนวาคม ๒๕๕๖, เขาถงไดจากเวบไซต http://www.84000.org/tipitaka/pitaka2/v.php?B=11&A=1189&Z=1702

๑๑ บานแพนกเดม, ไตรภมพระรวงของพระญำลไทย ฉบบพมพครงท ๒ พ.ศ. ๒๕๐๖, หนา ๔, เขาถงเมอวนท ๒ ธนวาคม ๒๕๕๖, เขาถงไดจากเวบไซต https://docs.google.com/file/d/0B7DXY7fEcMAjSGQ3aTFuU2RTbHc/ edit?pli=1

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๗๒

ใครเกดในยคศาสนาของพระศรอารยแลวจะมแตความรมเยนเปนสข๑๒ ดงนน ในรอบหนงปจะมเทศกาลนมสการปดทองรปพระศรอารยวดไลย ๓ ครง คอ วนขน ๑๔ – ๑๕ ค า เดอน ๓ กบเดอน ๖ และวนแรม ๔ – ๕ ค า เดอน ๑๑ แตเดมประเพณแหรปพระศรอารยวดไลยจะจดในฤดน าตรงกบวนแรม ๕ ค า เดอน ๑๑ เปนประเพณแหพระทางชลมารค เพราะน าจะทวมทองทง การสญจรไปมาทางเรอสะดวก ตอมาไดมการสรางเขอนเจาพระยาทจงหวดชยนาท เพอกกเกบน าไวใชในการเกษตรจงท าใหน าเหนอซงเคยไหลมาทวมทงแหงแลงลง ประเพณแหรปพระศรอารยกไดเปลยนมาจดงานในฤดแลงแทน คอ วนขน ๑๔ ค า เดอน ๖ เปนประเพณแหพระทางสถลมารค แตพธตางๆ กยงคงอนรกษแบบแผนเดมไว๑๓

ประเพณแหรปพระศรอำรย วดไลย จงหวดลพบร

นอกจากน ความเชอดงกลาวยงน าเรองราวในพระไตรปฎกมาแตงใหสอดคลองกบประวตของการ

กอสรางวดไลยและประวตของพระศรอารยซงไดสรางขนในวดไลย ตามต านานทเรยกวา “ต านานพระศรอารยเมองลพบร”

ทมำของตวบท

ต านานพระศรอารยเมองลพบรเปนต านานทพระพษณโลกบรอตรมหานคร (สวสดมหากาย) อ ามาตยโท ผวาราชการจงหวดลพบร คดลอกถวายสมเดจพระอนชาธราช เจาฟาจกรพงษภวนาถ กรมหลวงพษณโลกประชานาถ พระราชโอรสองคท ๔๐ ในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ เมอวนท ๔

๑๒ คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหตในคณะกรรมการอ านวยการจดงานเฉลมพระเกยรต

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจดพมพเนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรา ๖ รอบ ๕ ธนวาคม ๒๕๔๒, (๒๕๔๒), วฒนธรรม พฒนำกำรทำงประวตศำสตร เอกลกษณและภมปญญำ จงหวดลพบร, (กรงเทพฯ: องคการคาของครสภา), ๒๗๑ – ๒๗๒.

๑๓ เรองเดยวกน, ๒๗๒.

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๗๓

เดอนธนวาคม พ.ศ. ๒๔๖๐ กอนพระองคจะสวรรคตเพยง ๓ ป พระองคจงมพระหตถเลขาตอบขอบใจลงวนท ๑๑ เดอนธนวาคม ๒๔๖๐

ปจจบนตนฉบบจดเกบทหอสมดแหงชาต หมต านาน ชอ “ต านานพระศรอารยเมองลพบร” เลขท ๑๕๘ ต ๑๒๑ ชน ๓/๑ มดท ๔ ประวตบอกวาพระยานครพระราม ถวาย (หอสมดแหงชาต) เมอวนท ๔/๙/๒๔๖๐ โดยรางจดหมายโตตอบดงกลาว มขอความตอไปน

พระหตถเลขำของสมเดจพระอนชำธรำช เจำฟำจกรพงษภวนำถ กรมหลวงพษณโลกประชำนำถ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๗๔

แผนก จดหมาย ราง จดหมาย เรอง ตอบรบเรองต านานพระศรอารยเมองลพบร ถง พระพษณโลกบร ณ จงหวดลพบร หลวง..วจตร ผราง ๗/๙/๖๐ (ลงนาม) พระพษณโลกบรอตรมหานคร (สวสดมหากาย) อ ามาตยโท ผวาราชการจงหวดลพบร

วนท ๑๑ เดอน ธนวาคม พ.ศ. ๒๔๖๐ ถง พระพษณโลกบร ไดรบจดหมายลงวนท ๔ ธนวาคม พ.ศ.

๒๔๖๐ วาไดคดเรองต านานพระศรอารยเมองลพบร สงมาใหฉน ๑ ฉบบนน ไดรบไวแลว

ขอบใจพระพษณโลกเปนอนมาก

พศณโลก (สมเดจพระอนชาธราช เจาฟาจกรพงษภวนาถ กรม

หลวงพษณโลกประชานาถ)

ขอความดงกลาวเปนทอยของจดหมายทพระพษณโลกบรอตรมหานคร (สวสดมหากาย) อ ามาตยโท ผวาราชการจงหวดลพบร ลงนาม ซงปรากฏชอผรางจดหมายฉบบดงกลาวแตตนฉบบเลอะเลอน ทราบแตเพยงวามชอ หลวง ... วจตร เทานน และแนบมาพรอมกบต านานพระศรอารยเมองลพบร ซงคดลอกถวายสมเดจพระอนชาธราช เจาฟาจกรพงษภวนาถ กรมหลวงพษณโลกประชานาถ พระองคจงมพระหตถเลขาตอบขอบใจ ต านานพระศรอารยเมองลพบร (เรองราวพระศรอารยะเมตไตรบรมโพธสตวจบบรบรณ) นลกษณะแตงเปนกณฑเทศนเพอใหพระสงฆแสดงแกประชาชน โดยยกค าบาลอกษรไทยตงแลวอธบายความเปนภาษาไทยดวยรอยแกวทมกใชค าคลองจองเพอใหเกดความไพเราะและสมผสในแตละขอความ ตงแตตนจนจบพระธรรมเทศนา เนอเรอง

ต านานพระศรอารยเมองลพบร (เรองราวพระศรอารยะเมตไตรบรมโพธสตวจบบรบรณ) นกลาวถงประวตการกอสรางรปหลอพระศรอารยและประวตการซอมแซมวดไลย โดยผกเรองใหพระศรอารยนนเสดจลงมาเกดและบวชจนเปนประธานสงฆและพระอาจารยใหญในวดไลย และการคดลอกเรองราวตางๆ น พระภกษเปนผคดลอกไว ดงน

ในสมยพทธกาลเมอครงพระพทธเจาเสดจประทบในสวนอทยานแหงพระเจาสามลราช เมองกสนารายณ พรอมดวยพระภกษสงฆสองหมนรปเปนบรวาร ครงน นพระองคทรงประชวรใกลจะเขาสพระปรนพพาน พระอานนทไดเหนพระพทธเจาทรงนงเฉยเกดความสงสยจงกราบทลถงเหตนน พระพทธองคไดทรงประทานแกพระอานนทวา

“...อาการเพกเฉยกาลครงนกเปนนมตแหงพระพทธศาสนา ตถาคตใกลเขาสพระปรนพพาน

อยแลว ตถาคตจะบญญตไวกแตพระศาสนาหาพนพระวสสา สตวทงปวงจะบงเกดมาในอนาคตกาล

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๗๕

ภายภาคหนา จะประกอบไปดวยศรทธากระท ากองการกศลเปนตนวาใหทาน รกษาศล แลเจรญเมตตา ภาวนาสดบตรบฟงพระสทธรรมเทศนา หรอสตวทงปวงจะบงเกดมาในอนาคตกาลภายภาคหนา จะไมเหนพระตถาคตจะพบแตพระศาสนา จะประกอบไปดวยมานะทฏฐกระดางกระเดองมไดออนนอมในพระพทธศาสนา จะประกอบไปดวยโลภะและมจฉรยะ อนมลกษณะใหโลภและตระหน เปนเหตทงนแลพระศาสนาจะมไดบรบรณถวนหาพนพระวสสา” เมอพระพทธเจาตรสดงนนแทนบณฑกมพลศลาอาสนของพระอมรนทราธราชกแขงกระดางเหมอน

ศลา พระองคจงทราบวาพระพทธเจาก าลงจะตรสพระสทธรรมเทศนา การลงไปสมนษยโลกเพอเปนประธานแกพทธบรษทและสดบฟงพระธรรมเทศนาของพระพทธองคจงจะควร ดงนน พระอนทรจงขนไปสสวรรคชนดสตเพอเชอเชญพระอรยเมตไตรยเทพบตรใหไปสดบพระสทธรรมเทศนาของพระพทธองคในทจ าเพาะพระพกตรดวยกน

พระพทธองคจงประทานพระโอวาทแกพระอมรนตราธราชและพระเมตไตรยเทพบตรใหท าหนาทประธานแกบรษท ๔ จ าพวก คอ ภกษแลภกษน แลสามเณราแลสามเณร อบาสกอบาสกา เพอชวยท านบ ารงพระพทธศาสนาของพระพทธเจาใหเจรญรงเรองตอไปในภายหนา

ครนพระพทธองคเสดจเขาสพระปรนพพานแลว พระพทธศาสนากเจรญรงเรอง ดวยประชาชนทงหลายทประกอบดวยศรทธาพากนกระท าการกศล เชน การใหทานและรกษาศล การเจรญเมตตาภาวนา สดบตรบฟงพระสทธรรมเทศนา ปฏบตตามโอวาทค าสงสอนแหงสมเดจพระพทธเจา

ในครงนนมบานแหงหนงชอวา บานทาลาศ มประชาชนอาศยอยจ านวนมาก ประชาชนมฐานะมงคงซงสวนใหญมอาชพท าไร ท านา และคาขาย อยในเขตเมองปาหวาย ในบานนมตระกลหนงมลกชายชอ เจาบรสทธะกมาร เมอเจรญวยขนบดามารดาจงไปขอนาง ประทมอบลกมาร ซงเปนลกสาวของคนในหมบานนนมาเปนคครอง ตอมาทงสองไมมบตรจงไดบญแลวตงความปรารถนาไวขอใหมบตร พระอนทรพจารณาแลวจงสงเคราะหใหส าเรจตามความปรารถนา โดยพระองคไปเชญศรอารยเทพบตรใหลงไปปฏสนธในครรภแหงนางประทมนาร เพอเพมเตมพระบารมใหบรบรณ และสบทอดพระพทธศาสนาใหถวนหาพนพระวสสา

เมอโพธสตวศรอารยเทพบตรจตจากดสตาสวรรคมาปฏสนธในครรภนางประทมนารนน นางฝนเหนพระอาทตยเปลงรศมขนมาเหนอยอดเขายคนธรดานทศตะวนออก ลอยมาในอากาศลงมาจนถงปากของนางประทมนาร นางกโสมนสและกลนกนสรยเทวบตรกบราชรถ ครนประสตจากครรภพระมารดากเกดอศจรรยตางๆ มพนแผนดนสองแสนสหมนโยชนหวนไหว มหาสมทรใหญนอยตฟอง พายพดกระหน า เทพดาในเมองสวรรคกมาบรรลอทพยสงคตและโปรยทพยสมาลหอมฟงขจรไปทวสารทศ เปนตน

หมพระญาตไดชวยเลยงดจนกมารเจรญวยไดสบแปดป วนหนงพระโพธสตวตามพระมารดาไปชวยไลนกในนาขาว เมอนกทราบวาเปนนาของพระโพธสตวกไมกลาเขามากนขาวในนา อกวนหนงพระโพธสตวเหนฝงปลาจ านวนมากตองการจะตกปลา จงอธษฐานวา ถาปลาตวใดเคยเปนอาหารของพระองคจงมากนเหยอในเบดน ฝงปลาทงหลายไดยนค าอธษฐานนจงรองบอกตอๆ กนวาอยาไปกนเบดนเพราะเปนเบดของโพธสตว แตมปลาดกตวหนงคดวา หากชายคนนก าลงสรางพระบารมเพอตรสรเปนพระพทธเจาจรง เราจะไดชอวา ใหชวตเปนทาน แลวปลาดกจงตงความปรารถนาขอใหส าเรจแก(สรรเพ)ชดาญาณในภายหนา มนจงกนเบดนน เมอ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๗๖

พระโพธสตวคราเบดมา ดวยความเจบปวดปลาดกจงรองขนขอใหดงสายเบดคอย พระโพธสตวและพระมารดาไดยนดงนนจงเกดความฉงน รบกลบบานเพอจะไปถามทานผมสตปญญาใหพจารณาวาเปนเรองดหรอราย

นางปทมฯ จงพาพระโพธสตวไปยงพระอารามวดไลยเพอเรยนถามเจาคณผใหญถงเหตการณนน พระผเปนเจาจงคดวา บตรของนางนมใชไพรกระฎมพธรรมดาแตคงเปนพระโพธสตวมาสรางโพธสมภารแน คดดงนนทานจงกลาววา บตรของนางไมควรอยครองเรอน ควรใหบรรพชาเปนสามเณรจงจะประเสรฐในพระพทธศาสนา นางปทมฯ ไดฟงกดใจจงถวายบตรชายไวแกเจาคณผใหญ ทานจงบรรพชาพระโพธสตวใหเปนสามเณรในวนนน หลงจากบรรพชาแลวสามเณรศรอารยกศกษาเลาเรยนพระไตรปฎกในไมชากแตกฉานทงพระสตร พระวนย และพระปรมตถ โดยมพระอนทรและนางเทพอปสรกญญา เปนตนวา นางสชาตา นางสนนทา นางสจตรา และนางสธรรมา มาคอยปรนนบตทงการสรงน าดวยสคนธของหอม การผลดผาซกผาสบงทรงจวร ตงน าใชและน าฉน เปนตน และการปรนนบตนบคคลสามญไมสามารถมองเหนได สามเณรศรอารยบ าเพญเพมโพธสมภารจนอายไดยสบป พระอนทรและญาตๆ จงมาอาราธนาใหอปสมบทเปนภกษและถวายอฐบรขารอนเปนทพย เมอพระศรอารยไดอปสมบทเปนภกษแลวกเจรญวตรปฏบตโดยไมประมาททงวปสสนากรรมฐานและสมถกรรมฐานและจ าพรรษาในวดไลยจนไดรบแตงตงเปนอาจารยใหญ เปนประธานส าหรบสงสอนแกพระภกษสงฆและสามเณรสบตอมา

ในกาลนน ยงมมหนลกบรษ(คนแก)คนหนงซงไมปรากฏชอในพระบาล อาศยอยในบานแหงหนงในเมองนนพรอมดวยบตรและภรรยา บรษแกนมศรทธาในพระพทธ พระธรรม และพระสงฆ ปรารถนาจะพบพระศรอารยมาชานานตงแตเดกจนอายได ๑๘ ปเศษ ความปรารถนานนกยงไมส าเรจ อยมาวนหนงเปนวน ๑๕ ค า มหนลกบรษแกตองการจะรกษาอโบสถศลจงแจงแกบตรและภรรยาวา ถาเขาตายลงในวนน อยาเพงใหท าฌาปนกจจงรอจนกวาจะครบ ๗ วน ถาเขายงมไดกลบมาจงคอยปลงศพ เมอมหลลกบรษสงดงนนแลวเขาจงตงใจรกษาศล ๘ ประการ และตงจตอธษฐานขอใหอ านาจคณศลคณทานการสจรตทตนไดบ าเพญมานน หากตองตายลงในวนนขอใหไปเกดในสวรรคและไดพบพระเมตไตรยโพธสตวดงปรารถนา

เมอมหลลกบรษตายลงในขณะจตเปนกศลนนเขาจงไดไปเกดในสกกเทวโลก บรบรณดวยทพยสมบต แตยงไมสามารถพบพระศรอารยเมตไตรยได จงเขาไปเฝาพระอนทรเพอถามถงสถานทอยของพระโพธสตว เมอทราบจากพระอนทรวาพระศรอารยเมตไตรยนนลงไปบงเกดในมนษยและอปสมบทเปนภกษในพระพทธศาสนา จ าพระพรรษาอยในวดไลย และเทยวบณฑบาตในบานทาลาศในเมองปาหวาย เทพบตรนนกโสมนสยนด และพระอนทรยงไดสงใหกลบลงไปสรางของตนในโลกมนษยแลวพระอนทรจะน าดอกไมสมณฑาอนเปนของสกการบชาแหงองคพระศรอารยลงไปมอบให เมอเทพบตรอ าลาพระอนทรลงมาจตในกายของตนนนเปนเวลาปฐมยามของวนทเจดพอด จงฟนคนชพขนมาโดยทรางกายไมเนาเปอย เพราะไดท ากศลชอวา ทฐธรรมเวทนย กรรม ซงกระท าในชาตนใหผลในชาตน และปราปรเวทนยกรรม ซงกระท าในชาตนใหผลในชาตหนา

เมอมหนลกบรษฟนแลวจงเรยกใหบตรและภรรยาของตนใหแกผาตราสงตางๆ ออก พระสงฆตกใจกลวจงหนกลบอาราม ฝายบตร ภรรยา และญาตทงหลายเมอไดสตรวาเขายงไมตายจงชวยกนแกผาตราสง ออกแลวมหลลกบรษจงเลาเนอความตงแตตนจนอวสานใหบตร ภรรยา และญาตฟง ญาตทงหลายพากนโสมนสกลาวสาธการ ตงแตนนมามหลลกบรษไดสมาทานศลแปดเปนดาบส ชอวา ทพยมณฑำ และไดแจงแก

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๗๗

บตรและภรรยาวาเขามความปรารถนาจะพบพระศรอารย ขอใหบตรและภรรยาจงแบงทรพยสมบตและอยครองเรอน และแบงทรพยบางสวนใหทพพะมณฑาดาบส เพอเขาจะไดไปกอสรางกองกศล

บตรและภรรยาจงแบงทรพยใหและกลาววา ถาบดาพบพระศรอารยแลวจงกลบมาบานเพอพวกเขาจะไดไปนมสการบาง ปะขาวทพยมณฑาลงเรอไปตามกระแสน าจนถงแมน าสองแคว ทพยมณฑาจงถามชาวนาผหนงวาบานนชอใด เปนเมองไหน ไกลหรอใกลจงจะถงเมอง บรษนนจงบอกวา บานทาลาศ อยในเมองปาหวาย หางจากตวเมองประมาณโยชนกง หากลองเรอไปอกหนอยหนงกจะถงปากคลองลด ตามคลองเขาไปกจะถงวดไลย

ทพยมณฑาปะขาวไดฟงกมความยนดจงไปตามเสนทางทบรษแนะน าจนกระทงถงวดไลยในวน ๑๕ ค า ครนอาบน าช าระกายดแลวกถอเอาดอกมณฑาและธปเทยนน าไปวางไวทเชงบนไดของพระอโบสถเพอจะไดพบพระศรอารยภกษ แตไมมพระภกษรปใดเหนดอกมณฑานน เขาจงไตถามพระภกษรปหนงจงทราบวา ยงมพระอกรปหนงททานไมลงพระอโบสถในวนนน ทพยมณฑาปะขาวจงไปยงกฏนน เมอพระภกษโพธสตวเหนดอกทพยมณฑาของตาปะขาวทน ามาประเคน พระองคจงตรสไตถามถงทมาของดอกมณฑานนเมอทราบความจรงดงกลาวมาแลวขางตน พระองคจงหามทพยมณฑาปะขาวไมใหบอกเรองนแกประชาชนทงหลาย เพราะเขาจะพากนมาเลอมใสศรทธาจะเหมอนท าลายพระพทธศาสนาของสมเดจพระโคดม

ทพยมณฑาปะขาวยงไดปลกตนตาลสตนและตนโพธตนหนงดานทศตะวนตกของพระอโบสถและชกชวนชาวบานใหเกดความศรทธาพากนกระท ากฎใหเปนทอย บางหมกระท าศาลา บางพวกสรางสะพาน บางพวกสรางเวจกฏ บางพวกขดสระส าหรบสรงน า แลวพากนสรางวหารใหเปนทอยแหงพระปฏมากรณ ประชาชนทงหลายมศรทธากอสรางวดไลยจนส าเรจตามความปรารถนา โดยมทพยมณฑาเปนประธานในกองการกศลทงปวง นอกจากน ยงขออนญาตพระภกษศรอารยเพอหลอรปเหมอนของพระองคไวเปนทไหวทนมสการ พระศรอารยจงหามวา ผดพทโธวาทแหงสมเดจพระศาสดา จ าท าใหพระพทธศาสนาสนลง ถามความศรทธาจงสรางเปนอทศเจดยใหเปนรปสมเดจพระชณศรสมพทโธเจาจงจะสมควร ทพยมณฑาจงไดชกชวนประชาชนกอสรางรปพระปฏมากรณสพระองคใหเปนอทศเจดยไวเปนทนมสการ แลกระท าสกการบชาปรากฏเทาทกวนน

ในวน ๑๕ ค า พระเมตไตรยบรมโพธสตวจงตรสพระสทธรรมเทศนาแกประชาชนทงปวงในอานสงสทบคคลไดกอสรางและซอมแซมพระวหารการเปรยญ พระอโบสถ พระสถป พระพทธรป พระเจดย และปลกพระศรมหาโพธ แลวแสดงวาสรรพสตวทงปวงทเกดมาเปนรปธรรมแลนามธรรมลวนตกอยในพระไตรลกษณ คอ พระทกขง พระอนจจง พระอนตตา ใหใชปญญาพจารณาเหนเปนเทยงแทจะไดไปบงเกดในสคตภมเสวยความสขในอนาคตกาล และใหเหนอยหนายในวฏฏสงสารปรารถนาเอาพระนพพานในภายภาคหนา

เมอพระศรอารยเมตไตรยเจาตรสพระสทธรรมเทศนาจบลง ประชาชนทงปวงกพากนชนชมโสมนสยนด กลาวเสยงสาธตลอดลนจนถงดาวดงสวรรคสกกเทวโลก ขณะนนสมเดจอมรนตราธราชกบหมเทพอกษรกญญากพรอมกนอยในทประชมในโรงธรรมนนแตไมมบคคลใดเหน

ครนหมประชาชนพากนกลบไปสเคหสถานของตนแลว พระเมตไตรยบรมโพธสตวจงตรสแกสมเดจอมรนตราวา พระพทธศาสนาของสมเดจพระมหาโคดมนยงไมไดครงยงไมไดกงพระศาสนา พระองคเสดจลงมาเยยมเยอนครงนเพอเพมกศล โดยบรรพชาและอปสมบทในพระพทธศาสนาเพอท านบ ารงใหถาวรวฒนาการ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๗๘

เจรญเปนอนด ดงนนถงเวลาทพระองคจะกลบไปสทอยของพระองคแลว พระอมรนตราธราชจงกลาวสาธการแลวพระองคเสดจเขาสสมณกรรมฐานไมชากจตจตไปบงเกดในชนดสตพมานพรอมไปดวยเทพบรวาร ในขณะนนพระภกษและสามเณรอนเปนศษย เมอเหนอศจรรยนนกตกใจพากนขนไปดกเหนแตรปกายนนเปลาไมมจตวญญาณ จงทราบวาพระอาจารยของตนมรณภาพแลว ประชาชนทงปวงปลงอสภกรรมฐานและกระท าการฉลองแลสมโภชถงเจดราตร ภายหลงเมอกระท าฌาปนกจซากอสภะแลวอฐนนกลายเปนทองแดง ปถชนไดเหนกเขาใจวาเจาประคณรปน คอ พระเมตไตรยบรมโพธสตวเจา จงพากนเกบอฐทองแดงมาหลอเปนรปของพระองคไว เพอเปนทไหวทนมสการแกคนทงหลาย กลาวกนวาฝายพระภกษสงฆทงหลายทพากนปนรปของพระองคแลวกหลอในครงนน ใชเวลาหลอมทองตงแตเชาจนเพลทองกไมละลาย รอนขนไปถงพระอนทรพระองคจงแปลงเปนตาปะขาวมาชวยสบทองใหละลายได แลวเอาทองใสในรปจ าลองใหเตมเสรจแลวจงเสดจขนไปสดาวดงสสวรรค เมอพระภกษสงฆเหนรปทองงดงามดงนนกเขาใจวาตองเปนพระอนทรลงมาหลอใหจงส าเรจตามความปรารถนา เมอเชยชมรปทองอยนนจงเหนพรองอยทรมพระโอษฐซงเปนนมตทพระองคนนตกปลา และทนวพระหตถนนเปนรอยหนอยหนงซงเปนนมตของพระองคแตเดมมา ตงแตนนมาพทธบรษท ๔ ทงหลายจงพากนลงรกปดทองและฉลองสมโภชและประดษฐานไวในพระวหารเพอสกการบชาตราบเทาทกวนน ลกษณะเฉพำะของตวบท

ต านานพระศรอารยเมองลพบรแตงเปนรอยแกวท านองเทศนา โดยตงดวยภาษาบาลและอธบายความเปนภาษาไทย เชน

“กมภงมหาลาภง สนนละ โกตมะสาสะนา สะหสสะปญจะมะวสสา มะหาโลยะอรรคเถโร

ตาวะตงสะ สอารยะเมตตยโย ปญจะมะนสโส โลเก สคเครตตานทานง ศขลสสะมะยง ชนตเตรกขนตเต รกขนตสพมหานงพะหสละพะหสพพนานามนโสโลเกสลงสะยนต สพพะทานงอะรโยมโสภะคะวา”

อาตมภาพขออ านวยพรศรสวสดพพฒนมงคล ชนมะสขทกประการ จงมแดบพตรปจจยยะทานาธบด ผมสะวะนะเจตนาปรารถนาเพอจะฟงพระสธรรมเทศนา ชกพากนมาสโรงธรรมภาคศาลา ณ เวลาวนน แตลวนน าใจประกอบไปดวยศรทธา เปนกามาพจรมหากศลอ าพลดวยโสมมะนสสะญาณ สมปะยตไปดวยปญญาและศรทธา ศรทธาเมาะสททหะต สททะหะต ศพทนแปลวาเชอ ๆ อยางไร คอภาวะใหเชอลงในพระพทธศาสนา วาอาตมาจะกระท าซงกองการกศล ผลศล ผลทานการสจรตในกาลครงน จะประกอบไปดวยกองการกศลราศอนล าเลศประเสรฐยงนกหนา ศรทธามภาวะเชอลงยงนแลว จงไดพาซงกนและกนมาสโรงธรรมภาคศาลา จงตงใจลงใหเปนเอกคคะตาน าใจใหเปนหนง ปญญาสองใหเหนแทในทางธรรมค าพระสธรรมเทศนา ตรองปญญาตามกระแสพทโธวาทสมเดจพระศาสดา วาสงนนเปนบาปหยาบชา ไมควรเราจะพงประกอบท า สงนนเปนกศลควรทเราจะพงขวนขวายกระท า จะไดอปถมภค าชในชวนแลชวหนา จงตงใจลงใหใสศรทธาใหพรอมไปดวยกายแลวาจาแลน าใจ กายคอใหนบนอบประนมเหนอสโรโรตม น าใจกใหปราโมทยโมทนา วาจากใหรบสาธ ๆ แลวจงเงยโสตประสาทเปนภาชนะทองคอยรองรบซงพระสธรรม ประดจดงวาเอาภาชนะทองเขา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๗๙

รองรบซงน านมอนสดๆ อนมรสโอชา ครนจะพรรณนาดวยผลานสงสกเปนอนนตปรยายขยายวาแตโดยยอพอจะใหเปนใจความตามกระแสพระพทธฎกา

ทนจะไดวสชนาในเรองพระศรอรยเมตไตรยสตร เปนปะตการะฉลองเฉลมเพมเตมศรทธาแหงบพตรปจยะทานาธบด แมพระสธรรมเทศนามไดยตดวยโวหาร อตถาธบาย บทใดบทหนงกดขอเมตตาคณ กรณา คณขนต คณอภย แกอาตมภาพผมสตปญญาอนนอย แนวคดของการแตงไดน าเอาเรองราวความเชอเกยวกบพระศรอารยเมตไตรยในวรรณกรรม

พระพทธศาสนามาผกเขากบชอของภมนามในทองถนทงชอวดไลย หมบานทาลาศ เมองปาหวาย ปจจบนอยในเขตต าบลเขาสมอคอน อ าเภอทาวง จงหวดลพบร ดงความวา

ปะรปณณะวสะตวสโส เมอไดยสบพระวสสา สมเดจอมรนตราธราชกบหมญาตวงศาชกพาซง

กนแลกนออกมาสาธการใหอปสมบทบวชพระสามเณรศรอารยใหเปนภกษในพระพทธศาสนา ทงสมเดจอมรนตราธราชกบเทพอกษรกญญากพากนมาถวายอภวนททะนะประนมนมสการถวายสรรพนานา บรขารทงปวงแลทพย สคนธมาลาแลพวงมาลยธปเทยนแลดอกไมแลเครองสกการบชามนานปการตาง ๆ แลทพพะโกสยยะสะใบบางทอยางดกพากนชลการกระท าสกการบชาโดยอนสมควรแกศรทธาของอาตมาแลวกพากนกลบไป จ าเดมแตศรอารยภกษไดอปสมบทบวชเปนภกษแลว จะประมาทหามได จ าเรญวปสสนากรรมฐานสมณธรรมตามสมณกจ กส าเรจในหองสมถะวถ พระผเปนเจากยบยงดวยอรยาบถทงส อยในพระอารามวดไลยไดเปนใหญเปนอาจารย เปนประธานส าหรบไดสงสอนแกพระภกษสงฆแลสามเณร กมในการครงน เนอเรองกลาวถงประวตการกอสรางรปหลอพระศรอารยและประวตการซอมแซมวดไลย ต าบลเขา

สมอคอน อ าเภอทาวง จงหวดลพบร ตงแตพระศรอารยเสดจลงมาเกดในโลกมนษยในบานทาลาศ บรรพชาเปนสามเณรเลาเรยนพระไตรปฎก ทงวปสสนากรรมฐานและสมณกรรมฐาน เมออปสมบทเปนพระภกษกไดเปนประธานสงฆและพระอาจารยใหญในวดไลย แลวกลบไปจตในสวรรคชนดสต ดงตวอยาง

ตง ขะณง ในขณะนน สสโส ฝายวาภกษแลสามเณรอนเปนศษยเมอไดเหนอศจรรยกาลครงนน กตกใจยงนกหนา กพากนขนไปดกเหนแตรปกายนนเปลาๆ จะไดมจตวญญาณนนหาบมได พากนตกใจยงนกหนา จงรองบอกแกกนแลกนวา ดกรทานทงปวงเอย พระอาจารยของเราทานกระท าการกรยาตายเสยแลว ประชาชนคนทงปวงกพากนแตกตนออกมาดกรวาจตจต พากนคดปลงกเฬวรากทรากอสภกรรมฐาน กระท าการฉลองแลสมโภชถงเจดราตร โดยวธนนตางๆ ตอภายหลงจงกระท าฌาปนกจเผาซงทรากอสภะ ฝายอฐนนเปนทองแดงสนทงนน กเปนอศจรรยยงนกหนา แตบรรดาปถชนไดทศนาการเหนกเขาใจวา เจาประคณของขานใชอนใชไกลคอองคพระเมตไตรยบรมโพธสตวเจา... ...ฝายพระภกษสงฆเจาทงหลายกพากนปนรปแหงพระองคแลวกหลอ แตหลอมทองอยนนชานานโดยประมาณแตเชาจนเพลทองนนกมไดละลาย กรอนอกรอนใจยงนกหนา ในขณะนนกรอนขนไป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๘๐

ถงอมรนตราธราชเจา ทาวเธอพจารณากแจงวา ออชาวมนษยโลกจะหลอฉลองรปของพระองคเมตไตรยเพอจะใหเปนทไหวทสกการบชา จ าอาตมาจะลงไปหลอจงจะควรอมรนตราธราชกรบรอนลงมา ครนถงจงแปลงกรชกายาเปนตาปะขาว ครนถงจงเขาไปสทประชมแหงพระสงฆเจาทงหลายจงอตถาธบายอาราธนาวา ภนเต เจาขาเวลานกจวนเพลอยแลวหลอเหนยงไมได ขออาราธนาเจาคณขนไปฉนเพลเสยกอนเถด ขาพระพทธเจาจะชวยสบ พระสงฆเจาทงปวงกขนไปฉนเพล ฝายอนทรปะขาวกเขาสบทองในทนใด ทองนนไซรกละลายไดสมมะโนมยปรารถนา อนทรปะขาวกเอาทองใสในรปจ าลองใหเตมเปนอนด ทาวสะหสสะนยโกษยกขนไปสดาวดงสสวรรค ฝายพระภกษสงฆฉนจงหนส าเรจแลวกลงมา ไดทศนาการเหนรปทองงดงามยงนกหนา กเขาใจเสยวาสมเดจอมรนตราธราชลงมาหลอใหจงไดส าเรจความปรารถนา กพากนพจารณาเชยชมซงรปทอง เหนพรองอยทรมพระโอษฐ ออทงนไซรใหเปนนมตทพระองคนนตกปลา หนงเลาทนวพระหตถานนกเปนรอยอยหนอยหนง ทงนกเพราะจะใหเปนนมตของพระองคแตเดมมา ฝายภกษสามเณรอบาสกอบาสกาทงหลายกพากนลงรกแลปดทองฉลองกระท าซงสมโภชแลวแลประดษฐานไวในพระวหารกระท าสกการบชา ยาวะอะชตตะนา กราบเทาทกวนน

ต านานพระศรอารยเมองลพบรนถอเปนภมปญญาของปราชญทองถนทแสดงใหเหนทงองคความรเกยวกบพระศรอารยเมตไตรยจากวรรณกรรมพทธศาสนา แสดงถงความศรทธาในพระพทธศาสนาของชาวเมองลพบรในสมยนน แสดงภมประเทศของทองถนนในยคนน แสดงความสามารถในการประยกตตวละครซงปรากฏในพทธศาสนาทสงคมสวนใหญศรทธาและรจกเชอมโยงกบชอของภมนามในทองถน ท าใหประชาชนในชมชนเกดความศรทธาและยดมนในพระพทธศาสนาและเกดความภาคภมใจททองถนของตนทเปนสวนหนงในการสงสมบารมของพระศรอารยเมตไตรยซงเชอวาจะมาตรสรเปนพระพทธเจาเมอพระพทธศาสนาครบ ๕,๐๐๐ ป แลว แสดงประวตของการหลอพระ ประวตของวดไลย พธการฉลองสมโภชทางพทธศาสนาในโอกาสส าคญ เปนตน จนกอเกดเปนประเพณแหพระศรอารยของชาวลพบรทถอปฏบตสบเนองกนมาจนถงปจจบน และถอเปนประเพณทส าคญอกอยางหนงในภาคกลางของประเทศไทย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๘๑

บรรณำนกรม

คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหตในคณะกรรมการอ านวยการจดงานเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจดพมพเนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธนวาคม ๒๕๔๒, (๒๕๔๒). วฒนธรรม พฒนำกำรทำงประวตศำสตร เอกลกษณและภมปญญำ จงหวดลพบร. กรงเทพฯ: องคการคาของครสภา.

พระไตรปฎก ฉบบสยำมรฐ. พระไตรปฎก เลมท ๑๑ พระสตตนตปฎก เลมท ๓ ทฆนกาย ปาฏกวรรค ขอ ๓ จกกวตตสตร (๒๖) ยอหนาท [๔๘], เขาถงเมอวนท ๒ ธนวาคม ๒๕๕๖ , เขาถงไดจากเวบไซต http://www.84000.org/tipitaka/pitaka2/v.php?B=11&A=1189&Z=1702

พระญาลไทย. ไตรภมพระรวง. ฉบบพมพครงท ๒ พ.ศ. ๒๕๐๖, หนา ๔, เขาถงเมอวนท ๒ ธนวาคม ๒๕๕๖, เขาถงไดจากเวบไซต https://docs.google.com/file/d/0B7DXY7fEcMAjSGQ3aTFuU2RTbHc/ edit?pli=1

พระยานครพระราม. (๒๔๖๐). หมต านาน ชอ “ต ำนำนพระศรอำรยเมองลพบร” เลขท ๑๕๘ ต ๑๒๑ ชน ๓/๑ มดท ๔. กรงเทพฯ : หอสมดแหงชาต กรมศลปากร.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๘๒

บทปรวรรต: พระศรอำรยเมองลพบร (เรองราวพระศรอารยะเมตไตรบรมโพธสตวจบบรบรณ)

“กมภงมหำลำภง สนนละ โกตมะสำสะนำ สะหสสะปญจะมะวสสำ มะหำโลยะอรรคเถโร ตำวะตงสะ สอำรยะเมตตยโย ปญจะมะนสโส โลเก สคเครตตำนทำนง ศขลสสะมะยง ชนตเตรกขนตเต รกขนตสพมหำนงพะหสละพะหสพพนำนำมนโสโลเกสลงสะยนต สพพะทำนงอะรโยมโสภะคะวำ” อาตมภาพขออ านวยพรศรสวสดพพฒนมงคล ชนมะสขทกประการ จงมแดบพตรปจจยยะทานาธบด ผมสะวะนะเจตนาปรารถนาเพอจะฟงพระสธรรมเทศนา ชกพากนมาสโรงธรรมภาคศาลา ณ เวลาวนน แตลวนน าใจประกอบไปดวยศรทธา เปนกามาพจรมหากศลอ าพลดวยโสมมะนสสะญาณ สมปะยตไปดวยปญญาและศรทธา ศรทธาเมาะสททหะต สททะหะต ศพทนแปลวาเชอๆ อยางไร คอภาวะใหเชอลงในพระพทธศาสนา วาอาตมาจะกระท าซงกองการกศล ผลศล ผลทานการสจรตในกาลครงน จะประกอบไปดวยกองการกศลราศอนล าเลศประเสรฐยงนกหนา ศรทธามภาวะเชอลงยงนแลว จงไดพาซงกนและกนมาสโรงธรรมภาคศาลา จงตงใจลงใหเปนเอกคคะตาน าใจใหเปนหนง ปญญาสองใหเหนแทในทางธรรมค าพระสธรรมเทศนา ตรองปญญาตามกระแสพทโธวาทสมเดจพระศาสดา วาสงนนเปนบาปหยาบชา ไมควรเราจะพงประกอบท า สงนนเปนกศลควรทเราจะพงขวนขวายกระท า จะไดอปถมภค าชในชวนแลชวหนา จงตงใจลงใหใสศรทธาใหพรอมไปดวยกายแลวาจาแลน าใจ กายคอใหนบนอบประนมเหนอสโรโรตม น าใจกใหปราโมทยโมทนา วาจากใหรบสาธๆ แลวจงเงยโสตประสาทเปนภาชนะทองคอยรองรบซงพระสธรรม ประดจดงวาเอาภาชนะทองเขารองรบซงน านมอนสดๆ อนมรสโอชา ครนจะพรรณนาดวยผลานสงสกเปนอนนตปรยายขยายวาแตโดยยอพอจะใหเปนใจความตามกระแสพระพทธฎกา

ทนจะไดวสชนาในเรองพระศรอรยเมตไตรยสตร เปนปะตการะฉลองเฉลมเพมเตมศรทธาแหงบพตรปจยะทานาธบด แมพระสธรรมเทศนามไดยตดวยโวหาร อตถาธบาย บทใดบทหนงกดขอเมตตาคณ กรณา คณขนต คณอภย แกอาตมภาพผมสตปญญาอนนอย

ด าเนนความตามกระแสวาระพระบาล ในกาลเมอสมเดจพระชณศรสมพทโธเจา พระพทธองคเสดจประทบยบยงอยในเมองกสนะรายราชธาน สมเดจพระชณศรส าราญพระอรยาบถอยในสวนอทยาน แหงพระเจาสามลราช กบดวยพระภกษสงฆสองหมนเปนยศบรวาร กาลครงนนสมเดจพระพชตมารทรงพระประชวรอยแลว พระทลกระหมอมแกวใกลจะเขาสพระปรนพพาน พระองคกระท าอาการดษฎภาพภาวะนงไป มได ทรงตรสพระพทธฎกาแกพระอรหนตาแลพระภกษสงฆองคใดองคหนง อำยสมำอำนนโท พระผเปนเจาอานนทพทธอนชาไดเหนสมเดจพระพทธเจาเพกเฉยกวมตสงสยพระผเปนเจา จงนมสการไหวแลวจงกราบทลวา ภนเต ภะคะวำ ขาแตพระพทธองคผทรงพระอนกลกรณาแกสตวโลก ไฉนพระพทธองคกระท าอากปกรยาเพกเฉยกาลครงน เหตนมไฉน ขาพระองคทงปวงวมตสงสยยงคะนกหนา ขอพระองคจงทรงพระกรณาใหทราบประพฤตเหต

กาลครงนนสมเดจพระบรมโลกเชษฐไดทรงสดบอานนททลถามครงนน จงโปรดประทานตรสวา ดกรส าแดงอานนท ตถาคตกระท าอาการเพกเฉยกาลครงนกเปนนมตแหงพระพทธศาสนา ตถาคตใกลเขาสพระปรนพพานอยแลว ตถาคตจะบญญตไวกแตพระศาสนาหาพนพระวสสา สตวทงปวงจะบงเกดมาในอนาคตกาล

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๘๓

ภายภาคหนา จะประกอบไปดวยศรทธากระท ากองการกศลเปนตนวาใหทาน รกษาศล แลเจรญเมตตา ภาวนาสดบตรบฟงพระสทธรรมเทศนา หรอสตวทงปวงจะบงเกดมาในอนาคตกาลภายภาคหนา จะไมเหนพระตถาคตจะพบแตพระศาสนา จะประกอบไปดวยมานะทฏฐกระดางกระเดองมไดออนนอมในพระพทธศาสนา จะประกอบไปดวยโลภะและมจฉรยะ อนมลกษณะใหโลภและตระหน เปนเหตทงนแลพระศาสนาจะมไดบรบรณถวนหาพนพระวสสา เมอพระพทธองคมพระพทธฎกาตรสแตเทานนกรอนขนไปถงสมเดจอมรนทราธราช บณฑกมพะละศลาอาสนออนละมนประดจดงวานนแลส าล ทาวสหศสนยโกสยเสดจทรงนงเหนอบณฑกมพะละศลาอาสนทเคยออนกแขงกระดางอยางประหนงวาศลา สมเดจอมรนตรา อำวชชะนะ พจารณาดกรดวยทพยเนตร จงแจงเหตวา สมเดจพระพทธเจาตรสพระสทธรรมเทศนาบญญตพระพทธศาสนา จ าอาตมาจะลงไปสมนษยโลกจงจะควร สมเดจอมรนตราธราชค านวณคดฉะนแลว กขนไปสฎสดาสวรรคเขาไปสส านกพระจอมธรรมอรยเมตไตรยเทพบตร แลวจงเชอเชญวา มำรสะ ขาแตทานผหาทกขมได เมาะวามแตความสข กาลครงน สมเดจพระชณศรสมพทโธเจาตรสพระสทธรรมเทศนา พระพทธองคจะบญญตพระพทธศาสนา ควรทเราจะลงไปใหเปนประธานแกบรษท ๔ จ าพวก ในทจ าเพาะพระพกตรสมเดจพระมหากรณาธคณเจาจงจะควร เทพบตรทง ๒ เชญชวนกนแลวกลงมาสมนษยโลก

เยนะ ภะคะวำ เตนปะสงกะม อปะสงกะมตตวำ ภะคะวนตง อะภวำเทตตวำ เอกะมนตงนสท สมเดจพระศาสดาประทบในประเทศสถานทใด สมเดจอมรนตราแลพระเมตไตรยเทพบตรกคลานหมอบยอบกายเขาสทใกลในพระเทศสถานทนน ครนถงจงถวายนมสการแลวกประดษฐานทควรแหงหนง คอยสดบพทธฎกา สมเดจพระมหากรณาธคณเจา พระพทธองคจงมพระพทธบรรหารโปรดประทานตรสแกอมรนตราธราชแลพระเมตไตรยเทพบตรวา เทวะรำชะ ดกระทานทงสอง จงเปนประธานแกบรษท ๔ จ าพวก คอภกษแลภกษน แลสามเณราแลสามเณร อบาสกอบาสกา จงชวยท านบ ารงพระพทธศาสนาของตถาคตใหถาวรวฒนาการเจรญในภายภาคหนา กสมมตวาจบในค าพระสทธรรมเทศนาแตเทานน

ครนอยจ าเนยรภาคภายหลงมา องคสมเดจพระมหากรณาเสดจเขาสพระนพพาน พระพทธศาสนาของพระพทธองคถมภะนาการรงเรองยงคะนกหนา ประชาชนคนทงหลายกประกอบไปดวยศรทธากชกพาซงกนแลกนกระท าซงกองการกศล เปนตนวาใหทานแลรกษาศลแลเจรญเมตตาภาวนา สดบตรบฟงพระสทธรรมเทศนา ปรนนบตตามโอวาทานสาสะนะค าสงสอนแหงสมเดจพระพทธเจา

ตสสมง กำเล ทตถะละคำโมนำมะ อะโหส ในกาลครงนน ยงมบานแหงหนงนามกรปรากฏชอวาบานทาลาศ เปนทสะอาดผาสขสบาย ประกอบไปดวยประชาชนกมากมาย มงคงไปดวยกระฎมพ เปนตนวาเลยงชวตของอาตมาดวยกสกรรมแลพานชกรรม คอกระท าไรนาคาขาย ทดถะละคามนเปนแวนแควนแดนเมองปาหวาย ถาจะประมาณหนทางเมองปาหวายจนถงบานทาลาศโยชนกงเปนประมาณ

ตสสมง ทดถะละคำมนตะเร ในละแวกบานทาลาศนน ยงมตระกลกระฎมพแหงหนง กระฎมพนนมลกชายคนหนงนามกรปรากฏชอวา เจาบรสทธะกมาร ครนวยวฒนาการเจรญวยขนมา บดามารดาปรารถนาจะกระท าการววาหมงคล จงไปขอซงนางประทมอบลกมาร อนเปนลกสาวกระฎมพอนมปรกตอยในบานอนนนมากระท าการววาหมงคลอยสมครสงวาสอยกนดวยกนเปนสามภรรยาเปนปรกตธรรมดา ครนอยจ าเนยรภาคภายหลงมาคนทงสองไรลกหาลกมได คนทงสองกระท ากองการกศลปรารถนาจะใครไดบตร เปนตนเปนประธาน ครนอยจ าเนยรการภายหลงมาความปรารถนานนแกกลาขนทกทๆ กรอนขนไปถงทาวสหสนยโกส

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๘๔

สชมปตเทวราช บณฑกมพะละศลาอาสนทเคยออนกแขงกระดางอยางประหนงวาแผนศลา สมเดจอมรนตรา อาวะชะนะพจารณาดกรวา ออคนทงสองคอบรสทธและนางประทมนารนปรารถนาจะไดซงบตรในการครงน ควรทอาตมาจะสงเคราะหใหส าเรจมโนรถความปรารถนา สมเดจอมรนตราธราชทรงพระค านวณในกระมลหฤทยวา อาตมาจะใหเทพบตรองคใดลงไปจงจะควร ทรงพระค านวณกแจงในพระกระมลหฤทยวา อาตมาจะใหเทพบตรองคอนลงไปเหนจะมควรแกการ จ าอาตมาจะขนไปเชญศรอารยเทพบตรใหลงไปปฏสนธก าเนดเกดในครรภ โภทรแหงนางประทมนาร จะไดเพมเตมพระบารมใหบรบรณ อนงเลาพระพทธศาสนาพระพทธงกร สมพทโธเจาของเรากไดถาวรวฒนาจะไดเปนทเฉลมศรทธาแหงชาวมนษยโลกทงปวง จะไดตดเสยซงหวงแหงวฏสงสาร ทาวมฆวานแจงเหตฉะนแลว เวหำสงอมภคคนตะวำ สมเดจอมรนตราธราชกเหาะขนไปเหนอนภาลยประเทศสะเวหา ครนถงชนดสตสวรรคกเขาสส านกพระจอมธรรมบรมโพธสตวศรอารยเมตไตรยเทพบตร แลวจงมเทวบญชาเชอเชญวา มำรสะ ขาแตทานผหาทกขมได มแตความสข อะยงกำโล กาลครงนควรทพระองคจะสงเคราะหแกชาวมนษยโลก เชญพระองคลงไปปฏสนธก าเนดในครรภโภทรแหงนางประทมนาร จะไดเพมเตมพระบารมสมภารใหถาวรวฒนาการเจรญบรบรณ อนงพระพทธศาสนาสมเดจพระพทธงกรสมพทโธเจาแหงเราลวงไปแลว ขอพระองคอนเปนจอมอมรเทเวศรในชนดสตรบนมนตแหงขาพระพทธเจาในกาลครงน

เมตตยโยเทวะปตโต นมนตะนง สตตะวำ เมอพระศรอารยเทวบตรไดทรงฟงทาวอมรนตราธราชเจาเชอเชญในกาลครงนน พระองคจงมเทวะบรหารถามวา เทวะรำชะ ดกรเทวราช พระพทธศาสนาพระโคดมสมมาสมพทธเจาลวงลบไปไดครงกงพระศาสนาแลวหรอยง อมรนตราธราชไดทรงฟงจรงกลาวเฉลยไขยวาพระพทธศาสนาลวงไปเกอบจะใกลถงครงพระศาสนาอยแลว เหตฉะนนขาพระพทธเจาจงเชอเชญใหลงไปเยยมเยอนพระพทธศาสนา จะไดชวยท านบ ารงใหถาวรวฒนาเจรญถวนหาพนพระวสสา ดกรอมรนตราธราชถากระนนแลวเราจะลงไป ทานกคอยระวงระไวอยาใหขดของ เทพบตรทงสองสงสนทะเสรจสน สมเดจอมรนตรา ธราชเจากกลบมายงตาวะตงสะสวรรค

ตง ทวสง เพลาวนเมอโพธสตวศรอารยเทพบตรจตจากดสตาสวรรค นางประทมนารผเปนภรรยาแหงเจาบรสทธกมารนน ปชชนาการนอนในราตรคนวนนนในเมอประจสสมยจะใกลรงสวาง นางฝนเหนวาพระอาทตยเสดจอทยขยพระรศมแจงกระจางสวางขนมาเหนอยอดเขายคนทรบรรพตฝายขางปรมะทศสาภาคตะวนออก ลอยละลวมาเหนอนภาดลอากาศสะเวหา ลอยลงมาจนถงมขประเทศปากแหงนางประทมนาร นางกโสมนสยนดกล ากลนกนซงสรยเทวบตรกบราชรถ ปรากฏอมอาบทราบนาภในเวลาปจฉมราตรตกใจตนขนมากพอเวลาอรณรงสวาง ปนะทวะเส ครนเวลารงเชานางจงเลาซงสบนนมตความฝนตงแตตนจนอวสานทสด ฝายบรสทธบรษผเปนสามไดฟงกยนดนกหนา เขาใจเสยชดวาอาตมาจะไดซงบตรเปนแท ตงแตวนนนมาญาตวงศากพรอมพรงพากนมาอภบาลบ ารงรกษาครรภของนางมใหอนาทรรอนใจของอาตมาเลย ทะสะมำเสวะสมปตเต ครนถวนทศมาศสบเดอน ปสสะมปณณะระสทวะเส ในเมอปสสะมาศเดอนยปณณะระสสบหาค าเปนวนดหนอพระชณศรเมตไตรยเทพบตร เมอจะประสตจากครรภพระมารดา กพรอมไปดวยมหามหศจรรยทวทกทศานทศ อะยง มหำปฐพ พนแผนดนพระสธาอนหนาแนนไดสองแสนสหมนโยชนกดอโฆษครนครนหลนอยหวนไหว ทงมหาสมทรอนใหญแลนอยกมาตฟองนองละลอกกระชอกชล ทงอศจรรยกมาพกลเปนพายระบระบดพดทวทศา เทพดาในเมองสวรรคกมาบรรลอลนซงทพยสงขตพากนโปรยซงทพยสมาลหอมฟงขจรกระหลบกลบกลมทวทศ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๘๕

นอยแลใหญ หนอพระเมตไตรยบรมโพธสตวเจากคลอดจากครรภโครทรพระมารดา หมพระญาตบวรวงศากมาประคบประคองนงเคยงเรยงอนดบกนเปนชน ๆ ทกถวนหนาพากนช าระสะสางลางกระชะกายาใหสนมลทนเปนอนด แลวกขดสดวยสคนธของหอม เปนตนวาจลกระแจะจวงจนทนแลกฤษณา แลวกใหนทรานอนอยเหนอเปลมใหอนาทรรอนใจเลย แตประคบประคองถนอมเลยงจนเตบใหญวยวฒนาการเจรญขนมาจนชนษาไดสบแปดป

เอกะ ทวะสง อยมาเพลาวนหนงนางประทมนารผเปนพระมารดา เขตตะรกขตตะวำ นางไปสไรขาวเพอจะขบนกในทนา ฝายพระโพธสตวตามมารดาไปดวยชวยไลนก ฝายนกทงหลายไดทศนาเหนโพธสตวนนขบไล นกทงหลายจงรองบอกซงกนแลกนไปวา โภนโต ดกรชาวเราทงปวงเอย อยากนเลยซงขาวในเนอนาอนน ทานเปนโพธสตวทานจะตรสเปนพระชณศรสมพทโธเจาในอนาคตกาลภายภาคหนา อฎฏะกำ ฝายนกกระจาบทงหลายกมอาจสามารถเพอจะกนซงขาวในเนอนาของโพธสตวไดเลยสกตวหนง แตพระบรมโพธสตวเจาไปขบนกทกวนทกเวลา ฝงนกทงหลายกมอาจสามารถทจะย ายบฑาของพระบรมโพธสตวได

เอกะ ทวะสง อยมาเพลาวนหนง โพธสตวศรอารยไปเฝานา ไดทศนาเหนฝงปลาผดอยเปนอนมาก ออกปากวาเรานจะตกปลาแลวกไปแสวงหาซงเหยอ ไดแลวกเกยวเขาทเบดของอาตมาแลวกทอดลงไปในกระแสน า แลวจงเปลงอทานนะวาจาวา โภนโต ดกรปลาทงปวงเอย ปลาตวใดเคยเปนอาหารของอาตมาแลวจงกนซงเหยอทเบดอนน ปลาตวใดไมเคยเปนอาหารของเราแลว อยากนเบดอนน ถากนแลวเบดนมนคมกลามนจะเกยวเอาปากของอาตมาเจบปวดไป ฝงปลาทงหลายเมอไดฟงอทานะวาจากวมตตสงสยวา บคคลผใดหนอมาเปลงอทานะวาจา แตเทยวมานกชานานประมาณจนถงน ไมเคยไดยนไดฟงเลยซงสจจะวาจาทค าเปนธรรมเหนสภาวะปานดงน นหรอๆ จะเปนหนอพระชณศรบรมโพธสตวสรางโพธสมภาร เพอประโยชนจะไดตรสเปนพระชฎาญาณในอนาคตกาลภายภาคหนา ฝงปลาทงหลายจงรองบอกแกกนแลกนวา ดกรเราทงปวงเอยอยากนเลยซงเบดอนน เปนเบดของโพธสตวเขาตงสจจะวาทค าอธษฐาน ปรารถนาจะใหสนดานนนบรสทธเปนอนดจงกลาวซงสจจะวาทค าซอตรง ปลาทงหลายเขาใจเปนอนแทในกระนแลว จะไดกนเบดของโพธสตวนนกหามได ในขณะนนไซรยงมปลาดกตวหนงจงตอบค าปลาทงปวงวา ดกรทานทงปวง สเจ ถาและวาชายคนนสรางพระบารมโพธสมภารปรารถนาจะไดตรสเปนพระพชตมารในภายหนา เหมอนวาจาของทานวากระน เรานจกไดชอวาตวดอาจสามารถจะใหชวตเปนทาน เรานปรารถนาจะไดส าเรจแกชฎาญาณในภายหนา ปลาดกตวกลากโลดแลนเขาไปฉวยเอาซงเบดของโพธสตวแลวกครามา โพธสตวรวาปลาแลวกวดขนไป ปลาดกนนไซรเจบนกเหลอทน จงรองดวยวาจาภาษาคนวา พระเจาขา ฉนนเจบเตมท จงวดแตคอยๆ ปลาหมอถอยมนจงรองตอบขนมาวา ดกรปลาดกเจาศรทธาแลวจะรองไปท าไม อตสาหแขงอกแขงใจจะไดส าเรจแกพระนพพาน ฝายโพธสตวศรอารยกบทงมารดาเมอไดฟงสนทรวาจาปลาพดเปนภาษาคน กใหยนฉงนจนใจเปนเหตไฉนปลาจงพดไดภาษาคนฉะน จะเปนนมตอนใดอนหนงเปนแมนมน อยาเลยอาตมาจะไปถามททานผประกอบไปดวยสตปญญาใหทานพจารณาดใหรวาดแลราย นางจงพาลกชายของอาตมากลบเคหสถาน แลวกรบประทานซงกระยาหารส าเรจแลว นางจงจดแจงแตงหาซงธปเทยนและดอกไม เภสชองคาส แลวพาลกชายของอาตมาออกไปยงพระอารามวดไลย ครนถงจงนมสการไหวโดยปญจางคประดษฐ (เบญจางคประดษฐ) ทงหาแลว จงหมอบลงแทบบาทาของเจาคณผใหญ ทานผประกอบไปดวยธรรมโมชะปญญาแตกฉานในพระไตรปฎกธรรม

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๘๖

ทานจงถามวา ดกรอบาสกอบาสกา ไปไหนมาธระกงวลสงใดจงไดมา ฝายอบาสกาจงบรรยายความตงแตตนจนอวสานทสด โดยนยอนวสชนามาแลวแตหนหลง

เมอพระผเปนเจาไดฟงกเขาใจวาลกคนนมใชไพรกระฎมพ เหนจะเปนหนอพระชณศรบรมโพธสตวสรางโพธสมภาร ครนอาตมาจะท านายใหวตถารกลววากตตศพทนนจะฟงซาน จ าอาตมาจะท านายโดยโวหารอตถาธบายใหหายเหตทกงขา คดแลวจงมเถรวาจาวา อบำสกำ ดกรอบาสกา ตวะมตตำเคหดถำนงนะยตตำ บตรของทานเราเหนวาจะไมควรทจะครอบครองเคหสถาน ถากระไรกใหบรรพชาบวชเปนสามเณรเสยเถด เหนวาจะประเสรฐในพระศาสนา ฝายนางผเปนมารดาไดฟงกดใจจงมอบถวายไวแกเจาคณผใหญ ผวสชนาพระผเปนเจาใหบรรพชาเปนสามเณรในเพลาวนนน ฝายนางผเปนมารดาถวายนมสการลาแลวกกลบมาสเคหสถาน ฝายสามเณรศรอารยกอตสาหศกษาเลาเรยนในหองพระไตรปฎกบมไดชาสามารถปญญาบรมโพธสตวเจากแตกฉานในพระไตรปฎกทงสามประการ คอรในพระสตร พระวนย พระปรมตถ จ าเดมแตไดอปสมบทเปนสามเณรมา สมเดจอมรนตราธราชเจากบเทพอปสรกญญา เปนตนวานางสชาตา สนนทา สจตรา สธรรมา มาปรนนบตตกอทกวารใหสะสรงๆ แลวกพากนประจงสทาวใหส าอางลางดวยสคนธของหอม แลวใหผลดผาสบงทรงซงจวรสไบลาดแลวแลประสาทตงไวซงน าใชแลน าฉนเปนนรนดรมไดขาด แตสมเดจอมรนตราธราชแลนางเทพอกษรกญญามาปรนนบตอยทกเพลา บคคลผใดใครผหนงจะไดเหนกหามได แตยบยงอยในอารามวดไลย ไดจ าเรญวรยะความเพยรบ าเพญเพมโพธสมภารชานานประมาณอายไดยสบป

ปะรปณณะวสะตวสโส เมอไดยสบพระวสสา สมเดจอมรนตราธราชกบหมญาตวงศาชกพาซงกนแลกนออกมาสาธการใหอปสมบทบวชพระสามเณรศรอารยใหเปนภกษในพระพทธศาสนา ทงสมเดจอมรนตราธราชกบเทพอกษรกญญากพากนมาถวายอภวนททะนะประนมนมสการถวายสรรพนานา บรขารทงปวงแลทพย สคนธมาลาแลพวงมาลยธปเทยนแลดอกไมแลเครองสกการบชามนานปการตาง ๆ แลทพพะโกสยยะสะใบบางทอยางดกพากนชลการกระท าสกการบชาโดยอนสมควรแกศรทธาของอาตมาแลวกพากนกลบไป จ าเดมแตศรอารยภกษไดอปสมบทบวชเปนภกษแลว จะประมาทหามได จ าเรญวปสสนากรรมฐานสมณธรรมตามสมณกจ กส าเรจในหองสมถะวถ พระผเปนเจากยบยงดวยอรยาบถทงส อยในพระอารามวดไลยไดเปนใหญเปนอาจารย เปนประธานส าหรบไดสงสอนแกพระภกษสงฆแลสามเณร กมในการครงน

ตสสมง สะมะเย ในสมยนน มหลลโกปรโส ยงมบรษแกคนหนงจะไดมนามกรปรากฏในวาระพระบาลกหามได มหลลกะบรษแกคนนไซรมปรกตอยในบานแหงหนง อนเปนแวนแควนแดนเมองนครพารา พรอมไปดวยบตรภรรยาเลยงชวตของอาตมาโดยชอบธรรมประกอบในอกศลกรรมอนหยาบชากหามได ศรทธำ สมปนโน เปนคนประกอบไปดวยศรทธาคารวะค ารพ (เคารพ) ในพระรตนตรยแกวทงสามประการ คอ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ สดแทแตวากระท ากองการกศลสงใดกตงใจของอาตมา ปรารถนาใหประสบพบพระศรอารย ตะแกปรารถนามานชานานตงแตประถมวยจนอายไดแปดสบปเศษ ความปรารถนากยงหาส าเรจไม เอกะทวะสง อยมาเพลาวนหนงไซรเปนวนปณณะระสสบหาค า มหนละกะบรษแกนนมศรทธารกษาอโบสถศลแปดประการ มไดรบประทานซงโภชนาจนเพลาพลบค าย าสนธยา จงมวาจาแกบตรภรรยาวา ภทเธ ดกรเจาผมสนทรภกพมลละเนตยเอย เพลาวนนนกระไรเลยไมสสบายใจ เราจะสงไวอยาไดลมเรงจ า สะเจ ถาแลวาเราถงอนจกรรมในเพลาวนนแลว ทานทงปวงอยาเพอกระท าฌาปนกจกอน เอาผอนไวสก ๗ วน สะเจ ถาเรามไดกลบมาจงชกพากนมาปลงกเฬวรากซากศพเราเสยเถด มะหลละกะ บรษแกเมอสงซงบตรภรรยาของอาตมา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๘๗

แลว อตสาหตงใจรกษาศลทงแปดประการ จงตงอธษฐานในวาระน าจตคดอยมไดขาด ขอเดชะอ านาจคณศลคณทานการสจรตทขาพเจาไดกอสรางบ าเพญมา สะเจ ถาแลขาพเจาถงซงนจกรรมกระท ากาลกรยาตาย ณ เพลาวนน กศลจงมาชวยน าปฏสนธก าเนดใหขาพเจาไดไปบงเกดในสวรรค ใหไดประสบพบพระจอมธรรมเมตไตรยบรมโพธสตวเจาดงความปรารถนา

กำลงกตตะวำ มะหลละกะ บรษแกกระท ากาลกรยาตายในทามกลางศรทธาจตกไดไปบงเกดในสวรรคสกกเทวโลกในกนกวมานทอง บรบรณไปดวยทพยสมบตอนโอฬาร แตน าจตคดวาจะใหพบพระศรอารยเมตไตรยนนยงหาส าเรจไม อยาเลยอาตมาจะเขาไปสทใกลสมเดจอมรนตราธราชแลวจงกราบทลถามวา เทวะรำชะ ขาแตเทวราชเจาผเปนใหญในดาวดงสสวรรค สมเดจพระจอมธรรมบรมโพธสตวเมตไตรยเทพบตรนน เสดจอยในประเทศสถานทใด ขาพระพทธเจานปรารถนาจะขอประสบพบพระศรอารยในกาลครงน สกโกเทวรำชำ สมเดจทาวหสนยโกษสชมบดเทวราช ทาวเธอทรงสดบเทพบตรทลถาม จงมเทวบรหารด ารสวา ดกรเทพบตร เออทานนขนมาแตมนษยโลกไมพบแลหรอพระศรอารยเมตไตรยทานลงไปบงเกดในมนษยโลก ทานไดอปสมบทบวชเปนภกษในพระพทธศาสนา เจรญซงพรหมจรยาสกขาบทศลขนธบารม เจรญซงสงวรอนทรยพรอมอรยาบถทงสประการ เพอประโยชนจะยงพระบารมสมภารใหถาวรวฒนา เสดจจ าพระวสสาอยในวดไลยเปนทอาศยโคจรทรงบาตรในบานทาลาศ อนเปนแวนแควนแดนเมองปาหวาย เมอเทพบตรไดฟงสมเดจอมรนตราธราชเจาบรรยายกโสมนสยนดยงนกหนา จงกราบทลเทวบญชาวา เทวะรำชะ ขาแตเทวราชเจาผเปนใหญกวาเทพยดา ขาพระองคของบงคมลาลงไปสมนษยโลก เพอจะใหประสบพบพระเมตไตรย เกลากระหมอมกระท าไฉนจะไดทราบวาเปนองคพระศรอารย สมเดจอมรนตราพระองคจงประทานซงทพยมาลา คอดอกไมสมณฑาอนเปนของสกการบชาแหงองคพระศรอารย แลวจงม เทวบรหารตรสสงวา ดกรเทพบตรทานจะลงไปสมนษยโลก จงปฏสนธในรปกายของอาตมา เราจะน าซงดอกมณฑาเอาลงไปให สงแตเทานนไซรเทพบตรอ าลาสมเดจอมรนตราธราชเจาแลวกลงมาจากดาวดงสวรรค ครนถงจงจตจากเทพบตรกยดเอารปกายของอาตมา เราจะน าซงดอกมณฑาเอาลงไปให สงแตเทานนไซรเทพบตรอ าลาสมเดจอมรนตราธราชเจาแลวกลงมาจากดาวดงษาสวรรค ครนถงจงจตจากเทพบตรกยดเอารปกายของอาตมา กเปนเพลาปฐมยามในวนเปนค ารบเจด ตายแลวกกลบเปนขนมา รปกายาจะไดเปอยเนากหามได ทงนไซรกอาศยแกกศลทตนไดกระท าไว กศลนใหผลเปนสองประการ เปนทฐธรรมเวทนประการหนง เปนปะราปะระเวทนยกรรมประการหนง ทฐธรรมเวทนยกรรมท าชาตนใหผลในชาตน ปะราปะระเวทนกรรมกระท าชาตนใหผลในชาตหนา อนกองการกศลนอยาพงประมาทเลยวา กระท าไวแลวแลจะสญไป อยาพงวมตตสงสยคงจะใหผลแกอาตมาเปนอนแทแนเหมอนวสชนา

เมอมะหนละกะบรษแกกลบเปนขนมากาลครงนน จงรองเรยกซงบตรภรรยาของอาตมาวา ภทเธ ดกรเจาผมสนทรภกตรอนเจรญ เออกดรมาผกมาพนกระชะกายาของเราฉะน ดวยผาแลดายออกแนนหนาฉะนนหรอๆ เราจะลกขนไดจงเรวๆ ไวๆ มาแกเราเสยกอนเถด ฝายพระสงฆทสวดพระสทธรรม เมอไดยนค าตะแกรองเรยกวาเรวๆ ไวๆ พระสงฆกตกใจกลววา เอะอะไรตายแลวถงเจดวนยงจะลกขนจบเอาตว พระสงฆกตกใจกลวยงนกหนา กพากนปลาสนาการแลนไปดวยก าลงของอาตมา ฝายอบาสกอบาสกาอาราธนาใหหยดกอนหยดไมได เออนนแนรองเรยกอยวาเรวๆ ไวๆ จะใหรปหยดอยางไรเลาสกา รปจะลาไปกอนแลว วาเทานนแลวกพากนไปอารามของอาตมา ฝายบตรภรรยาญาตกาทงหลายคอยสดบฟงดกไดยนรองเรยกเปนแทเปนผหรอเปนคนแนกยงวมตสงสยอย จ าเราจะพากนเขาไปดใหรแน ตะแกจงรองเรยกวาเรวๆ ไวๆ กนหายใจไมออก จง

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๘๘

รองวา เออตะแกกลบเปนขนมา กพากนยนดยงหนกหนา กพากนขมขมนยกซงโลงนนลงมา แกผาแลดายตราสงแลว แลพยงใหลกนงช าระสะสางลางเสยใหสนมลทนเปนอนด แลวกพากนอญชลขอขมาโทษสนทนามะหลละกะ บรษจงมวาจาบรรยายเลาซงเนอความตงแตตนจนอวสานทสดใหบตรภรรยาฟงกราบทาวกระทงถงอาตมากลบลงมาตะแกยกดอกมณฑาขนใหดวานแนสกขทพยญาณ บตรภรรยาครนไดทศนาการเหนกพากนโสมนสยนด พากนอญชลประนมไหวใหสาธการวา สาธๆ พากนอนโมทนา

จ าเดมแตวนนนมา มะหลละกะบรษกละเสยซงวาจาฆราวาสสมาทานซงศลแปดเปนดาบส นามกรปรากฏชอวา ทพพะมณฑำ จงมสนทรวาจาเลาโลมซงบตรภรรยาวา ภทเธ ดกรเจาผมสนทรภกตรพมลเนตรอนจ าเรญ เออเราตงไวซงความปรารถนา อยากจะใหประสบพบพระศรอารย เจาทงปวงจงพากนครอบครองเคหสถานเลยงดกน ทรพยศฤงคารสงใดมมากนอยจงเอามาแบงปนใหแกเราบาง เราจะไดเอาไปกอสรางกระท าซงกองการกศล จะไดเปนประโยชนแกตนในชวนแลชวหนา ฝายบตรภรรยาจงแบงซงทรพยขาวของเง นทองเปนอนมาก บรรทกใสในนาวากบทงขาวปลาอาหารใหบรบรณแลว จงมสนทรวาจาวา ตำตะ ขาแตบดาสงใดทานปรารถนา ขาพเจากใหทกสงทกประการ สะเจ ถาแลบดาประสบพบพระศรอารยแลวจงกลบมาบาน ขาเจาจะไดไปวนทะนานมสการบาง ฝายปะขาวทพยมณฑา เมอบตรภรรยาสงกโสมนสยนดยงนกหนา แลวกลงไปสนาวาลอยลงมาตามกระแสน าตกแตวาประสบพบประชาชนทงหลาย กไถถามตามอนตนปรารถนา ถามมาๆ จนถงแมน าสองแคว ทพยมณฑาปะขาวทอดตาแลไปขางโนนกเปนแมน าขางนกเปนแมน าจะท ากระไร ใหคดฉงนจนใจยงนกหนาจ าอาตมาจะยงถาคอยไถถามประชาชนทงหลายใหทราบประพฤตเหต คดฉะนแลวกยบยงหยดอยแทบฝงมหาสมทร กพอประสบพบซงบรษผหนงเปนชาวนาวา ทพยมณฑาตาประขาวจงมสนทรวาจา วาดกรพอเราจะขอถามประจนตคามบานนนมนามกรปรากฏชอใด เปนแวนแควนแดนเมองไหน ไกลหรอใกลจงจะถงเมอง บรษผนนไดฟงจงบอกบรรยายวาขาแตทานตาบานอนนหรอเรยกวาบานทาลาศ เปนแวนแควนแดนเมองปาหวาย ไมไกลไมใกลโดยประมาณโยชนกงจงจะถงเมอง เมอทพยมณฑาไดฟงกดใจ จงมสนทรปราศรยถามตอไปวา พอเอยทเขาเรยกวาวดไลยอยไกลหรอใกล บรษผนนไซรจงบอกวา ขาแตทานตาลองนาวาลงไปอกหนอยหนงกจะถงซงปากคลองลดแลวแลตามคลองเขาไปเถด กจะถงวดดงใจปรารถนา

ฝายทพยมณฑาตาปะขาวไดฟงความกโสมนสยนดนงนกหนา ทพยมณฑากไปตามมคมรรคาโดยนายบรษชแจงส าแดงใหจนกราบเทากระทงถงซงวดไลยดงใจของอาตมาปรารถนา กเปนเพลาปณณะระสสบหาค า ครนถงจงลงอาบน าช าระกรชกายใหสนมลทนเปนอนด แลวกหยบเอาซงดอกมณฑาแลธปเทยนชะวาลาเปนประธาน แลวจงคดในสนดานของอาตมาๆ จะท าไฉนจงจะไดรจกวาองคพระศรอารยจ าอาตมาจะไปประดษฐานอยในทเชงบนไดแหงพระอโบสถ สะเจ ถาแลพระสงฆรปใดไดเหนดอกมณฑาอนนอนมอยในเมองสวรรคเรากไดส าคญวา ทานองคนนแลคอองคพระศรอารย เมอทพยมณฑาตาปะขาวคดฉะนแลว กไปประดษฐานอยแทบเชงบนได พระภกษสงฆองคใดๆ จะไดเหนซงดอกมณฑาแตสกองคหนงกหามได ตะแกจงหลากใจยงนกหนา จงมสนทรวาจาถามวา เจาประคณเจาขาพระสงฆในพระอารามมแตเทานหรอเจาขา พระสงฆจงบอกวา ยงมอกองคหนงทานไมลงพระอโบสถในเพลาวนน ทพยมณฑาไดฟงกดใจยงนกหนา ตะแกจงเรวรมายงกฏ เมอหนอพระชณศรบรมโพธสตวเจาไดทศนาการเหนซงทพยมณฑาตาปะขาวตรงเขามา พระองคจงอาวชชะนาการพจารณาวา ออมหาปนะถงเราแลวบมผด เหมอนไดดงสบนนมตในราตรคนวนวานน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๘๙

สบนนหลากใจยงนกหนา นมตวาดวงเนตรทงสองซายขวาแตกประทท าลายกระจดกระจายเหลอแตผาทขาว ๆ เราฝนเหนนหลากใจนกหนาใชอนใชไกล ไดแกทพยมณฑามหาปนะคนน

เมอตะแกตรงเขามา มณฑำละปบผงอปเนตตวำ กนอมน าประนมนมสการซงดอกทพยมณฑาคลานหมอบยอบกายเขาไปสทใกล ถวายนมสการไหวโดยสจจะคารวะค ารพเบญจางคประดษฐทงหา จงกลาวสนทรวาจาวา อหง วนทำม ปรสทเทนะ ขาพระพทธเจาขอถวายนมสการโดยน าใจอนใสบรสทธสะอาด แทบฝาพระบาทยคลทงค อนจะไดตรสเปนสพพญญสมพทโธเจาในอนาคตกาลภายภาคหนา แลวแลประเคนซงทพยมณฑาแทบพระหตถ พระองคจงมเถรวาจาตรสถามวา ดกรมหาปนะ ดอกมณฑาน ไดทไหนมา ทพยมณฑาปะขาวจงเลาความตามนยอนมมาแลวแตหนหลงตงแตตนจนจบปรโยสาน ฝายองคพระศรอารยจงหามไววา จ าเดมแตวนนไปอยาไดวากตตศพทนจะเลองลอชาปรากฏไปประชาชนคนทงหลาย เขาจะพากนมาเลอมใสศรทธา เหมอนหนงวาจะท าลายลางพระพทธศาสนาของสมเดจพระโคดมสมมาสมพทธเจากเหมอนกน ฝายตวทานเปนคนมหาปนะรแลวจงนงไวในสนดานของอาตมา อยาใหแพรงพรายคนทงหลายเขาจะลวงร แลวจงพาซงทพยมณฑาขนสคนธกฏ แลวสงสนทนาเปนธรรมสากจฉากอนทจะระลกนานๆ

จตตำโรตำละขนทง เอกะโพธรกขงโรเปต แลวทพยมณฑาจงปลกตนตาลประมาณสตนกบพระมหาโพธตนหนง ฝายขางปจฉมทศาภาคตะวนตกแหงพระอโบสถ ใหเปนทปรากฏแกชาวมนษยโลก ใชแตเทานนกหามได จ าเดมแตนนมาทพยมณฑาจงชกชวนชาวบานใหประกอบไปดวยศรทธา คนธะกฏฏงกตตวำ กชกพากนกระท าซงกฎใหเปนทอย ประชาชนบางหมกกระท าศาลา บางพวกกประกอบไปดวยศรทธาสรางซงสะพาน บางพวกกปะถมภะนาการสรางเวจกฏ บางพวกกพากนขดซงสระศร อนเปนทสระสรงมงคลธาราแลวแลทพากนกอสรางซงวหารใหเปนทอยแหงพระปฏมากรณ ประชาชนทงหลายกประกอบไปดวยศรทธา ถมภะนาการกอสรางซงวดไลยส าเรจไดดงมโนรถความปรารถนา ยอมเปนทเฉลมศรทธาแหงประชาชนชาวบาน ทพยมณฑายอมเปนประธานในกองการกศลทงปวง แตเทานนจะไดอมไปในทจะกระท านนกหาบมได ยงมศรทธาเลอมใสจะกระท าตอขนไปอก แลวแลเขาสทใกลองคพระศรอารยประดษฐานในทควรแหงหนงแลว จงกลาวสนทรวาจาวา ภนเต เจาขาเจาประคณผประกอบไปดวยบญอภนหาร ขาสมภารนยงประกอบไปดวยศรทธาปรารถนาจะถมภะนาการฉลองหลอรปของพระองคไวจะไดเปนทไหวทนมสการ ฝายองคพระศรอารยบรมโพธสตวเจาจงหามไววา ดกรทพยมณฑาอยาเพอกระท าจะผดค าพทโธวาทแหงสมเดจพระศาสดา พระพทธองคบญญตพระเจดยไวถง ๔ ประการ คออทศเจดยประการหนง ปรโภคคะเจดยประการหนง ธรรมเจดยประการหนง สารรกเจดยนนประการหนง เปน ๔ ประการดวยกน อทศเจดยนนคอพระพทธรปปฏมากรณ ปรโภคคะเจดยนนคอพระเจดยประจซงเครองบรขารของสมเดจพระพทธเจา ธรรมเจดยนน คอพระเจดยนนประจซงพระสทธรรม สารรกเจดยนน คอพระเจดยประจซงพระบรมธาตแหงองคสมเดจพระศาสดา พระพทธองคประทานไวถง ๔ สถาน เพอจะใหเปนสกการบชา เออนทานจะมาหลอรปของอาตมาไวใหเปนทนมสการเหนจะผดพทธบรรหารแหงสมเดจพระศาสดา ประดจเหมอนพระพทธศาสนาใหสนใหนอยใหถอยเขามานนกเหมอนกน เหตใดเหตภาวะประชาชนคนทงหลายสอยากจะใครประสบพบอาตมา สะเจ ถาแลกตตศพทนลอชาวา อาตมานแลคอองคพระศรอารยประชาชนชาวบานกจะพากนแตกตนกนมากระท าสกการบชา อยาท าลงจงจ าค าเรานวา สะเจ ถาแลทานมศรทธาแลวจงสรางเปนอทศเจดยใหเปนรปสมเดจพระชณศรสมพทโธเจาขนไวใหเปนทไหวทนมสการจงจะสมควรแกพระพทโธหารสมเดจพระศาสดา จะไดเปนทสกการบชาใหรงเรองในพระพทธศาสนา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๙๐

จะเปนทเฉลมศรทธาแหงประชาชนคนทงปวง ฝายทพยมณฑาไดเสาวนาการสดบกโสมนสยนดยงนกหนา แลวกชกพาประชาชนคนทงปวงถมภะนาการกอสรางซงรปพระปฏมากรณสพระองคใหเป นทอทศเจดยใหเปนทนมสการ แลกระท าสกการบชา ยำวะวชชตตวำ มมาปรากฏกราบเทาทกวนน

ปณณะระสทวะเส ในเมอวนปณณะระสสบหาค า องคพระเมตไตรยบรมโพธสตวเจาจงตรสพระสทธรรมเทศนาแกประชาชนคนทงปวง ชแจงส าแดงในผลาอานสงสทบคคลประกอบไปดวยศรทธา ถมภะนาการกอสรางแลซอมแปลงซงพระวหารการเปรยญแลอโบสถ แลพระสถปพระพทธรป พระเจดย แลปลกพระศรมหาโพธ แลวแลส าแดงในหองพระไตรยลกษณญาณคอพระทกขง พระอนจจง พระอนตตา วาเราทานสรรพสตวทงปวงเกดมาเปนรปธรรมแลนามธรรม คออาการสามสบสอง เปนตนวาเกศา โลมา นะขา ทนตา ตะโจ มงสง ตลอดจนถงมตถะลงคง ยอมตงอยในพระอนจจง บอกวาไมเทยงไมแทยอมผนแปรไปมา เกศาคอผมด าแลวกลบขาว ขนแลเลบสนแลวกลบยาว เนอแลหนงเครงครดตงแลวหยอนยอยยาน ในอาการสามสบสองนมผมเปนตนเปนประธาน พระอนจจงบอกวามไดเทยงเถยงกนกบพระอนตตาวาตวของเราไมเทยงแลวแลจะผนแปรไปมาประการใด พระอนตตาบอกวา ทานไมเทยงแลวแลเราคอพระอนตตานแลจะใหสญไปสงใดในกรชกายของทานเปนตนวาอาการสามสบสองนหรอ หรอจะไมสญนนอยาพงวมตตสงสยเลย สงอนใดๆ นนวาเปนทชอบใจของอาตมา เปนตนวาดวงตาทงสองซายขวานแลยอมเปนทชอบใจของอาตมา จะพจารณาสงใดๆ กยอมแจงใจทกสงทกประการ รจกถวนรจกถรจกดรจกงาม จะรจกถนดกจรงแลแตอายของอาตมาตงอยในปฐมวย ครนอายของอาตมาลวงไปถงปจฉมวยทใกลกจะเปนทไกลทงามๆ ผองใสกจะดางจะพรอยจะพรงจะพราย จะมไดแจงกระจางสวางด เออกเปนเสยแตเชนนจะวาเทยงวาแทอยางไรได จะเปนอยแตอยางนนกหามได พระอนตตาบอกวาจะสญไปหาประโยชนมได นแลททานประกอบไปดวยปญญาจงพจารณาใหเหนเปนอนแท ตามกระแสพระสทธรรมเทศนาปลงปญญาใหเปนพระทกขง พระอนจจง พระอนตตา สคะตปะรำยะนำ จะไดไปบงเกดในสคตภม เสวยซงความสขในอนาคตกาลภายภาคหนา เพราะอาตมาพจารณาเหนในหองพระไตรยลกษณญาณวารปอาการสามสบสองน ทกขงยอมประกอบไปดวยทกข อนจจงยอมไมเทยงแท ยอมผนแปรไปมา อนตตาแลวยอมจะสญเปลาไป พระไตรยลกษณญาณทงสามประการนไซร สมเดจพระชณศรสมมาสมพทโธเจาตรสพระสทธรรมเทศนา หวงวาจะใหเราทานสรรพสตวทงปวงใหพจารณาใหเหนในรปกายแลวแลจะใหเหนอยหนายในวฏนะสงสาร ใหปรารถนาเอาพระนพพานในภายภาคหนา พระศรอารยเมตไตรยเจาตรสพระสทธรรมเทศนาแกประชาชนคนทงปวงกพากนชนชมโสมนสยนดยงหนกหนา ประดจดงวาเอาน าอมฤตธารามาลาดรดใหหายคลายรอนแลใหเยนทวทกตวสตวกเหมอนกน แตศพทส าเนยงเสยงใหสาธๆ นนตลอดลนจนถงดาวดงสวรรคสกกเทวโลก ขณะนนสมเดจอมรนตราธราชกบหมเทพอกษรกญญากพรอมกนอยในทประชมในโรงธรรมภาคศาลา บคคลผใดใครผหนงจะไดเหนกหาบมได

เทสะนำวะสำเน ครนพระเมตไตรยตรสพระสทธรรมเทศนาจบลงกาลครงนน หมประชาชนคนทงหลายกพากนกลบไปสเคหสถานของอาตมา ยงแตสมเดจอมรนตราธราชกบเทพอกษรกญญา พระเมตไตรยบรมโพธสตวจงมเถรวาจาตรสแกสมเดจอมรนตราวา เทวะรำชะ ดกรเทวราช เออพระพทธศาสนาของสมเดจพระมหาโคดมสมพทธเจานยงไมไดครงยงไมไดกงพระศาสนา เราลงมาเยยมเยอนกาลครงน กเปนกศลราศอนล าเลศประเสรฐยงนกหนา หนงไดบรรพชาเปนภกษในพระพทธศาสนา ไดปรนนบตตามวนยสกขา แล ปาฏโมกขสงวรศลสองรอยยสบเจดประการ หนงไดสมาทานซงทางสมณะถะวถ กจดไดชอวา ศลขนธบารมอน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๙๑

อดม หนงเราไดลงมาเชยชมพระพทธศาสนา ไดท านบ ารงใหถาวรวฒนาการเจรญเปนอนด กาลครงนนกสมควรทเราจะไปสทอยของอาตมา สมเดจอมรนตราธราชเจากรบวา สาธๆ แลวแลบนดาลวายพดใหมดคลมทวทกทศา จะไดทศนาการเหนซงกนแลกนกหาบมได องคพระเมตไตรยเจากขนสกฏ เสดจเขาสท ทางสมณะกรรมฐานบมไดนานกจตจตขนไปบงเกดในชนดสตพมานพรอมไปดวยเทพบรวารอนเปนนวาศสถานทเคยอยของพระองคกมกาลครงน

ตง ขะณง ในขณะนน สสโส ฝายวาภกษแลสามเณรอนเปนศษยเมอไดเหนอศจรรยกาลครงนน กตกใจยงนกหนา กพากนขนไปดกเหนแตรปกายนนเปลาๆ จะไดมจตวญญาณนนหาบมได พากนตกใจยงนกหนา จงรองบอกแกกนแลกนวา ดกรทานทงปวงเอย พระอาจารยของเราทานกระท าการกรยาตายเสยแลว ประชาชนคนทงปวงกพากนแตกตนออกมาดกรวาจตจต พากนคดปลงกเฬวรากทรากอสภกรรมฐาน กระท าการฉลองแลสมโภชถงเจดราตรโดยวธนนตางๆ ตอภายหลงจงกระท าฌาปนกจเผาซงทรากอสภะ ฝายอฐนนเปนทองแดงสนทงนน กเปนอศจรรยยงนกหนา แตบรรดาปถชนไดทศนาการเหนกเขาใจวา เจาประคณของขานใชอนใชไกลคอองคพระเมตไตรยบรมโพธสตวเจา แลวกพากนเกบมาซงอฐทองแดง เพอประโยชนจะฉลองหลอรปของพระองคนนไว เพอประโยชนชนจะไดเปนทไหวทนมสการแกประชาชนในบานอนนน ฝายพระภกษสงฆเจาทงหลายกพากนปนรปแหงพระองคแลวกหลอ แตหลอมทองอยนนชานานโดยประมาณแตเชาจนเพลทองนนกมไดละลาย กรอนอกรอนใจยงนกหนา ในขณะนนกรอนขนไปถงอมรนตราธราชเจา ทาวเธอพจารณากแจงวา ออชาวมนษยโลกจะหลอฉลองรปของพระองคเมตไตรยเพอจะใหเปนทไหวทสกการบชา จ าอาตมาจะลงไปหลอจงจะควรอมรนตราธราชกรบรอนลงมา ครนถงจงแปลงกรชกายาเปนตาปะขาว ครนถงจงเขาไปสทประชมแหงพระสงฆเจาทงหลายจงอตถาธบายอาราธนาวา ภนเต เจาขาเวลานกจวนเพลอยแลวหลอเหนยงไมได ขออาราธนาเจาคณขนไปฉนเพลเสยกอนเถด ขาพระพทธเจาจะชวยสบ พระสงฆเจาทงปวงกข นไปฉนเพล ฝายอนทรปะขาวกเขาสบทองในทนใด ทองนนไซรกละลายไดสมมะโนมยปรารถนา อนทรปะขาวกเอาทองใสในรปจ าลองใหเตมเปนอนด ทาวสะหสสะนยโกษยกขนไปสดาวดงสสวรรค ฝายพระภกษสงฆฉนจงหนส าเรจแลวกลงมา ไดทศนาการเหนรปทองงดงามยงนกหนา กเขาใจเสยวาสมเดจอมรนตราธราชลงมาหลอใหจงไดส าเรจความปรารถนา กพากนพจารณาเชยชมซงรปทอง เหนพรองอยทรมพระโอษฐ ออทงนไซรใหเปนนมตทพระองคนนตกปลา หนงเลาทนวพระหตถานนกเปนรอยอยหนอยหนง ทงนกเพราะจะใหเปนนมตของพระองคแตเดมมา ฝายภกษสามเณรอบาสกอบาสกาทงหลายกพากนลงรกแลปดทองฉลองกระท าซงสมโภชแลวแลประดษฐานไวในพระวหารกระท าสกการบชา ยำวะอะชตตะนำ กราบเทาทกวนน ทานธานาธบดผมศรทธาสาวะนาการสดบฟงแลวจงมนะสการะไวเถด จะไดเปนทกอเกดกองการกศลในภายหนาจะไดประสบพบพระศาสนาของพระองคเจาอนไดมาตรสในอนาคตกาลภายภาคหนา เอวงกมดวยประการฉะน

อาตมาผสามญญะปญญานอย ไดจ าลองลอกไวอนเรองราวพระศรอารยนใชปรากฏในสามญญะภาษา ขอสตปญญาของอาตมานทรงไวถงจะไดฟงแตครงเดยวหนเดยวกใหจ าไดอยาใหลมหลง ขอใหประสบพบพระศาสนาของพระองคศรอารยเมตไตรย ขอใหขาพระพทธเจานเลอมใสศรทธาใหไดบวชในศาสนาของพระองค ใหมน าใจซอตรงใหปรารถนาพระปรนพพานในอนาคตกาลภายภาคหนา นพพานนะปจโยโหต.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๙๒

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๙๓

พระสทธกรรม ฉบบจงหวดพระนครศรอยธยำ นฐพร ปะทะวง๑๔

พระสทธกรรม หรอ พระสทธกรรม เปนวรรณกรรมชาดกเรองหนง จดอยในชาดกประเภทนอกนบาต วรรณกรรมชาดกเรองน แพรหลายอยางยงบรเวณภาคใตของประเทศไทย ดงปรากฏตนฉบบไมนอยกวา ๓๐ ฉบบ (สธวงศ พงศไพบลย, ๒๕๔๘: น. ๓๗๓) อยางไรกตามวรรณกรรมเรองดงกลาว ไมเพยงแตจะเปนทนยมเฉพาะภาคใตเทานน ในทองถนภาคกลางเอง วรรณกรรมเรองนกไดรบความสนใจเชนเดยวกน ดงปรากฏประจกษพยาน คอ สทธกรรมค ากาพย๑๕ รวมถงพระสทธกรรมฉบบน ซงมลกษณะเดนทนาสนใจหลายประการ ดงจะไดกลาวในล าดบตอไป ทมำของตวบท

พระสทธกรรมส านวนทน ามาปรวรรตในครงน ปรวรรตจากตนฉบบสมดไทขาว จารดวยอกษรไทย เสนหมกด า ไดมาจากจงหวดพระนครศรอยธยา ปจจบนเกบรกษาไวทศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ไมปรากฏชอผแตง แตไดระบวนทแตงจบ (หรอคดลอกเสรจสน) วา

“สนฉบบแตเทาน เรองพระสทธกรรม จบ ณ วนอาทตย ขน ๒ ค า เดอน ๑๒ ป

มะแม ตรศก”

พรอมทงตงความปรารถนาไววา

“ขอใหขาพเจามปญญาดงพระมโหสถ มคนลอชาปรากฏเหมอนทานเจากรงศรสญชย”

ในดานฉนทลกษณทน ามาใชในการประพนธ ประกอบดวยกาพย ๑๑ กาพย ๑๖ และกาพย ๒๘

ทงนในตอนทายสมดไทเลมดงกลาว ยงปรากฏเพลงยาวเรองหนงทระบวาเปนผลงานของสนทรภ แตเมอพจารณาลลาการประพนธแลวสรปไดวาไมใชผลงานของสนทรภ (ดเรอง เพลงยาว “ค ามหาภ”)

๑๔ ผชวยวจยประจ าโครงการฯ และนสตปรญญาโท สาขาภาษาไทย คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ ๑๕ สทธกรรมค ากาพย ปรวรรตไวบางสวนโดยนยะดา เหลาสนทร ตนฉบบเกบรกษาไวทหอสมด เลขท ๕๔ ต ๑๑๔

ชน ๑/๒ มดท ๖๐ เปนสมบตเดมของหอสมด และเลขท ๕๖ ต ๑๑๔ ชน ๑/๒ มดท ๖๐ ซอ พ.ศ. ๒๔๕๓ (นยะดา เหลาสนทร, ๒๕๓๘: น. ๒๒๕)

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๙๔

เนอเรอง เนอเรองของพระสทธกรรมฉบบน สนนษฐานวานาจะไดเคาเรองมาจากมตตามตชาดก (นบาตชาดก

เรองท ๔๓๗ ) และเรองภรปญหาชาดก (นบาตชาดก เรองท ๔๕๒) แตลกษณะเนอหาหลกยงคงสอดคลองกบเรองทกมมานกชาดกในปญญาสชาดก (สธวงศ พงศไพบลย, ๒๕๔๘: น. ๓๗๓) เชนเดยวกบสทธกรรมฉบบอน ดงจะไดแสดงใหเหนในตารางเปรยบเทยบเนอหาระหวางทกมมานกชาดกในปญญาสชาดก กบพระสทธกรรมส านวนน ดงน

ทกมมำนกชำดก ในปญญำสชำดก

พระสทธกรรม ฉบบจงหวดพระนครศรอยธยำ

๑. พระโพธสตวเสวยพระชาตเปนบตรชายของ กฎมพ นามวา “ทกมมานก” กอนบดาจะตายไดสอนวาหญงสามผวอยาเอามาเปนภรรยา บรษบวชแลวสกถงสามครงอยาคบเปนเพอนและอยาอยในดนแดนของพระราชาทไมทรงวจารณ ครนสนค าสงสอนแลวบดาของทกมมานกกสนใจ

พระโพธสตวจตจากสวรรคชนดสต ถอก าเนดในตระกลเศรษฐไดนามวา “สทธกรรม” หลงจากพระโพธสตวประสตนน ตอมามารดากไดตาย จนมาวนหนงบดาใกลจะตาย ไดเรยกสทธกรรมไปสงสอนวา อยาน าหญงสามผวมาเปนภรรยา อยาคบมตรทบวชแลวสกสามหน อยาอยในเมองทพระราชาไมทรงวจารณ ไมด ารงตนอยในความยตธรรม ครนสนค าสอน บดาของสทธกรรมกสนใจ

๒. ทกมมานกตองการทดลองค าสอนของบดา จงน าหญงสามผวมาเปนภรรยา คบมตรทบวชแลวสกสามครง วนหนงพระโพธสตวคดอบายลองใจภรรยา ดวยการจบหงสทองของพระเจาพาราณสไปซอน แลวแกลงมสาวาตนไดฆาหงสทองและน ามาท าเปนอาหารใหภรรยากน อ ามาตยของพระเจาพาราณสออกตามหาหงสทอง โดยประกาศวาหากใครใหเบาะแสไดวาผใดลกหงสทองไปจะไดรบรางวลตอบแทนเปนทองค า ๑,๐๐๐ กษาปณ ฝายภรรยาของพระโพธสตว ไดยนเชนนนจงน าเรองไปบอกแกอ ามาตย

สทธกรรมตองการทดลองค าสอนของบดา จงน าหญงสามผวมาเปนภรรยา คบมตรทบวชแลวสกถงสามครง วนหนงสทธกรรมคดลองใจภรรยา ดวยการจบหงสของพระเจาพรหมทต (ตอไปในเรองเรยก ทาวสามนต)ไปซอน แลวมสาวาตนไดฆาหงสตายและน ามาท าเปนอาหารใหภรรยากน พระเจาพรหมทตรบสงใหอ ามาตยตามหาหงส พรอมทงใหเบกทรพยหนงพนต าลงจากทองพระคลง เพอเปนรางวลใหแกผทแจงเบาะแส ฝายภรรยาของพระโพธสตวไดยนเรองดงกลาว จงน าความลบไปบอกแกอ ามาตย

๓. เหลาอ ามาตยจบพระโพธสตวจ าและโบยดวยหวาย และจะน าตวไปเขาเฝาพระเจาพา-ราณส ระหวางทางเพอนทบวชแลวสกสามครงผานมาพบ จงเขาไปขอผานงจากพระ

เหลาอ ามาตยเขาจบตวพระโพธสตวแลวพนธนาการดวยโซตรวน น าตวขนเฝาพระเจาพระพรหมทต พระเจาพรหมทตมรบสงใหเพชฌฆาตน าตวไปฆานอกพระนคร เพชฌฆาตพาพระโพธสตวไปทประตทางออกของ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๙๕

ทกมมำนกชำดก ในปญญำสชำดก

พระสทธกรรม ฉบบจงหวดพระนครศรอยธยำ

โพธสตว พระโพธสตวกเปลองผานนออกให เมอเดนทางมาถง พระเจาพาราณสมรบสงใหน าตวทกมมานกไปประหารนอกพระนคร

พระนคร ระหวางทางเพอนทบวชแลวสกสามครงเดนมาพบจงขอผาผกเอวของพระโพธสตว พระโพธสตวกเปลองผาออกให

๔. อ ามาตยทงหลายน าตวพระโพธสตวไปทประตเม องด านท ศตะวนตก เพ อท จะน าพระโพธสตวออกไปฆานอกพระนครตามรบสง แตนายประตไมยอมเปดประตให เพราะไมเหนดวยกบการกระท าของพระราชาทไมทรงพจารณาความใหดเสยกอน และกลาววาจะปดประตเปนเวลาสามวน พรอมทงเลานทานอทาหรณใหฟงหนงเรอง จากนนอ ามาตยกน าตวพระโพธสตวไปยงประตเมองดานทศใต ทศตะวนตก(ซ า) ทศเหนอ ตามล าดบ แตกยงคงไดรบค าปฏเสธเหมอนเดม และนายทวารเหลานนกไดเลานทานใหฟงอกคนละหนงเรอง (รวมนทานอทาหรณทงสน ๔ เรอง)

เพชฌฆาตน าตวพระโพธสตวเดนทางมาถงประตดานหนง เพชฌฆาตบอกใหนายทวารเปดประตตามรบสงของพระเจาพรหมทต แตนายทวารไมยอมเปดโดยอางวาผดเวลา เนองจากเวลาทเพชฌฆาตมาถงนนเปนเวลาค า ซงตามโบราณราชประเพณไมใหเปดประตเมอง และใหเพชฌฆาตคดพจารณาเรองราวคางๆ ใหด พรอมทงยกนท าน อท าหรณ หน ง เร อ งเล าให ฟ ง จากน นเพชฌฆาตไดน าตวพระโพธสตวไปยงประตเมองดานทศใต ทศตะวนตก และทศเหนอ ตามล าดบ แตกไดรบการปฏเสธเชนเดมและทวารเหลานนยงไดเลานทานใหฟงอกคนละหนงเรอง (รวมนทานอทาหรณทงสน ๔ เรอง)

๕. เมอไมสามารถน าตวพระโพธสตวออกไปฆานอกพระนครได อ ามาตยจงพากลบเขามาเฝาพระเจาพาราณส พระโพธสตวกราบทลเรองราวทเกดขนใหพระเจาพาราณสฟงอยางละเอยด พระองคพอพระทย คดจะอภเษกใหพระโพธสตวเปนอปราช แตพระโพธสตวปฏ เสธโดยกลาววาไมอาจจะอย ในเมองทพระราชาไมทรงวจารณได จากนนจงทลลาพระราชาเดนทางไปเมองตกศลา

เมอไมสามารถน าตวพระโพธสตวออกไปฆานอกพระนครได เพชฌฆาตจงสอบถามความจรงเบองตน แลวน าตวเขาเฝาพระเจาพรหมทต เมอพระเจาพรหมทตทรงทราบความจรงทงหมด ทรงพอพระทย หมายจะอภเษกใหพระโพธสตวเปนอปราช แตพระโพธสตวปฏเสธ เพราะไมอาจจะอยในเมองทพระราชาไมทรงวจารณได โดยอางวามใชเชอพระวงศ จากนนจงทลลาพระราชาเดนทางออกจากเมอง

๖. เมอเดนทางมาถง พระโพธสตวหยดพ านกในราชอทยาน ขณะนนกษตรย เมองตกศลาสวรรคต เสนาอ ามาตยจงท าพธเสยง ปสสราชรถ ซงมาจรดทพระโพธสตว พระโพธสตวจงไดรบ อญ เชญ ใหครองราชสมบต พระโพธสตวปกครองบานเมองดวยความยตธรรม

พระโพธสตวเดนทางมาถงเมองตกศลา หยดพ านกในราชอทยานแหงหน ง ขณะนนกษตรย เมองตกศลาสวรรคต เสนาอ ามาตยจงท าพธเสยงราชรถ ซงมาจรดทพระบาทของพระโพธสตว พระโพธสตวจงไดรบอญเชญใหครองราชสมบต พระโพธสตวปกครองบานเมองดวยความยตธรรม บรจาคทานเปนนจ อยมาวนหนงอดต

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๙๖

ทกมมำนกชำดก ในปญญำสชำดก

พระสทธกรรม ฉบบจงหวดพระนครศรอยธยำ

บรจาคทานเปนนจ อยมาวนหนงอดตภรรยาและเพอน ซงเปนสามภรรยากนไดชวนกนมาขอรบทาน พระโพธสตวจ าไดจงใหขบไลออกไปจากเมอง

ภรรยาและเพอน ซงเปนสามภรรยากนไดชวนกนมาขอรบทาน พระโพธสตวจ าได จงยกพฤตกรรมของทงสองคนเปนตวอยางสอนขาราชบรพารในส งทไมควรประพฤตปฏบต จากนนจงเสดจกลบเขาปรางคปราสาท

อยางไรกด แมพระสทธกรรมส านวนนจะมเนอหาสวนใหญเหมอนกบทกมมานกชาดก ในปญญาส

ชาดก แตกมลกษณะทแตกตางกนพอสมควร ซงเปนลกษณะเฉพาะทนาสนใจในการน ามาศกษา เพอใหเหนกระบวนการปรงแตง “สาร” ซงจะสงไปยงผรบ “สาร” ในรปแบบเฉพาะ อนจะสะทอนใหเหนคณคาของวรรณกรรมทองถนเรองนไดเปนอยางด ลกษณะเฉพำะของตวบท

จากการศกษาลกษณะเฉพาะ นอกจากชอของตวละครเอกทแตกตางกนอยางชดเจนแลว (ในเรองพระสทธกรรม ชอ “สทธกรรม” สวนในทกมมานกชาดก ชอ “ทกมมานก”) ยงปรากฏลกษณะเฉพาะอนๆ ของตวบทดงกลาวทท าใหเหนความโดดเดนของการปรงแตง “สาร” ในรปแบบเฉพาะ ดงน ๑. นทำนอทำหรณในพระสทธกรรม มงน ำเสนอโทษของผไม “วจำรณ” ทงทำงจตใจและทำงรำงกำยอยำงเขมขน โดยเฉพำะพระรำชำ

ในจ านวนนทานอทาหรณทง ๔ เรองทปรากฏในพระสทธกรรมส านวนนพบวา มนทานเพยงเรองเดยวทมเนอหาเหมอนกนทกประการกบนทานอทาหรณในทกมมานกชาดก คอเรองทเลาโดยนายทวารบาลคนท ๑ สวนนทานอก ๓ เรอง พบวามรายละเอยดทแตกตางกน ๑ เรอง อก ๒ เรองเปนคนละเรองกบทปรากฏในทกมมานกชาดกในปญญาสชาดก ดงตารางเปรยบเทยบตอไปน

นทำนอทำหรณ

ในพระสทธกรรม นทำนอทำหรณ

ในทกมมำนกชำดก เรองทเหมอนกน ทกประกำร

(พงพอนกบงเหา)๑๖ สามภรรยาคหนงฆาพงพอนตาย เพราะเข า ใจว าพ งพอนฆ าล กของตน แตภายหลงทราบความจรงวา ลกของตนตายเพราะถกง เห าก ด พ งพอนน น

(พงพอนกบงเหา) (เนอเรองตรงกน) (เลาโดยนายทวารบาลคนท ๑)

๑๖ ชอเรองนทานอทาหรณทอยในวงเลบทงหมดภายในตารางเปรยบเทยบน ผวจยตงขนมาเอง เพอใหสะดวกแกการ

วเคราะหและความเขาใจในยอหนาตอไป

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๙๗

นทำนอทำหรณ ในพระสทธกรรม

นทำนอทำหรณ ในทกมมำนกชำดก

พยายามปกปองลกของตนจากงเหาจงเสยใจ (เลาโดยนายทวารบาลคนท ๑)

เรองทมรำยละเอยด แตกตำงกน

(สนขกบราชธดา) พระเจาพรหมทตฆาสนขตวหนงตาย เนองจากเขาใจผดวาสนขจะกดพระธดา แตแทจรงแลวสนขพยายามจะขดขวางไม ให พ ระธดาลงสรงในสระน าท มอ ามาตยคนหนงลอบเอาหลาวมาปกไว ตอมาพระธดากสนชวตเพราะถกหลาวแท ง พ ระ เจ าพ รห ม ท ต เส ย ใจ ก บเหตการณทเกดขนเปนอยางมาก (เลาโดยนายทวารบาลคนท ๒)

(สนขกบราชธดา) พระเจาพรหมทตมพระธดาชอ สนทรา วนหนงขณะทจะเสดจไปสรงน า ถกบรษผหนงเอาหลาวแทงจนสนพระชนม สนขทรงเลยงเหนเหตการณ แตหามไวไมทน จงคาบเครองประดบของพระธดาไปใหพระเจาพรหมทตทอดพระเนตร พระองคมรบสงใหฆาสนขตวนน ภายหลงพระเจาพรหมทตพบพระศพพระธดา จงทราบความจรงและเสยใจกบเหตการณทเกดขน (เลาโดยนายทวารบาลคนท ๓)

เรองทเปน คนละเรองกน

(ฤๅษกบโจร) พระเจากาสกราชสงใหประหารชวตพระฤๅษ เพราะเขาใจวาเปนโจรท ไปลกทรพยของผอนมา โดยมหลกฐานคอหอผาทโจรตวจรง ทงไวหนากฏ ซงตอมาพระเจ า กาส กราช และโจรก ถ กแผนดนสบ (เลาโดยนายทวารบาลคนท ๓)

(พรานนกกบเหยยว) พรานนกฆาเหยยวของตนทพยายามขดขวางไมใหกมลงดมน าในสระ เพราะมงตวหนงก าลงจองจะฉก ตอมาพรานนกกถกงฉกจนนยนตาบอด (เลาโดยนายทวารบาลคนท ๒)

(อ ามาตยกบมเหสของทาวสามนต) ทาวสามนตใหประหารชวตอ ามาตยผจงรกภกดคนหนง เพราะหลงเชอค ายยงของมเหสทโกรธแคน เนองจากอ ามาตยผนนไมมใจปฏพทธในตวนาง ซงตอมาทาวสามนตใครครวญตรกตรองด กรความจรงจงเสยใจมาก (เลาโดยนายทวารบาลคนท ๔)

(สนขกบเครองประดบ) ชายผหนงฆาสนขตาย เพราะเขาใจผดวาสนขลกเครองประดบของสหายของตนมา ภายหลงไดทราบวาสหายของตนเปนผมอบเครองประดบเหลานนใหสนขเองจงเสยใจมาก (เลาโดยนายทวารบาลคนท ๔)

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๙๘

จากเนอเรองโดยยอของนทานอทาหรณขางตน แมจะพบวาโทษของผไม “วจารณ” ทไดรบทงทางจตใจและรางกายนน ปรากฏใหเหนทงในพระสทธกรรมและทกมมานกชาดก กลาวคอ โทษทางจตใจในพระสทธกรรมไดแกเรอง พงพอนกบงเหา สนขกบราชธดา อ ามาตยกบมเหสของทาวสามนต ในทกมมานกชาดก ไดแกเรอง พงพอนกบงเหา สนขกบราชธดา สนขกบเครองประดบ และโทษทางรางกาย ในพระสทธกรรม คอเรองฤๅษกบโจร และในทกมมานกชาดก คอเรองพรานนกกบเหยยว แตเมอศกษารายละเอยดเพมเตมแลวจะพบวา ระดบความเขมขนของสารนนแตกตางกน ซงจะพบวาในพระสทธกรรมนนมความเขมขนของสารมากกวา เชน โทษทางจตใจในเรอง พงพอนกบงเหา ในทกมมานกชาดก ทสองสามภรรยาผไม “วจารณ” ไดรบเพยง “พากนรองไหรกลกแลพงพอน” (ปญญาสชาดก เลม ๑, ๒๕๔๙: น. ๒๐๕) ซงตางจาก “ทกขทบสองโศก ดวยบตรวโศก อกเพยงพอนพง คดถงพงพอน รมรอนอรง อระเพยงพง คดถงพงพอน” ของสองสามภรรยาทพรรณนาไวในพระสทธกรรม อนแสดงใหเหนภาพของความโศกเศราทเกดขน ความทกขทหนกหนาสาหส ดวยค าวา “ทกขทบ” ภาวะรอนรมในจตใจปานประหนงวาอกจะ “พอนพง” ลง หรอโทษทางรางกาย พรานนกผไม “วจารณ” ในเรอง พรานนกกบเหยยว ไดรบโทษแตเพยง “นยนตาทงสองของตนกไมเหนหนสงใด” (ปญญาสชาดก เลม ๑, ๒๕๔๙: น. ๒๐๖) โดยไมไดพรรณนาถงความเจบปวด หรอสภาพทเกดขนแมแตนอย ตรงกนขามกบโทษทางรางกาย ทพระเจากาสกราชไดรบอนเนองมาจากการไปประหารชวตพระฤๅษ โดยไมพจารณาไตรตรองใหรอบคอบในเรอง ฤๅษกบโจร วา

จงบลลงกแกวมหา สมเดจกษตรา

เสดจสถตนงใน ทรดจมถลมลงไป พงทบทาวไท สะทานแยกแหวกองค เปนชองโปรงปลองเจาะจง น าไปตงคง สถตบนฐานอเวจ หลาวทงสอนม เสยบเสยบโดยทว อคคกสมรมรง ทนทกขเทวษวบากบหง นานนบกลปกง บไดขนมาเกดกาย

โทษทางรางกายทไดรบอนเกดจากแผนดนสบน ถอไดวาเปนโทษทหนกหนาสาหสยง แตกวกได

พรรณนาเพอใหเหนภาพของความนากลวยงขน ดวยการใชค าทมอานภาพรนแรง เชน การพรรณาภาพแผนดนสบขณะทพระเจากาสกราชนงอยบนบลลงก วา “ทรด” “จม” “ถลม” “พง” จากนนแผนดนก “ทบทาวไท” และ “สะทาน” “แยก” “แหวก” อนเปนสภาพทแผนดนวปรตแปรปรวน ขาดหรอแยกออกจากกนอยางรวดเรว สะทอนใหเหนสภาพทมนษยยากทจะหลกหนได จากนนกไดพรรณนาภาพการลงโทษในนรก (หลาวทงสอนม เสยบเสยบโดยทว อคคกสมรมรง) และความทกขทรมานทพระเจากาสกราชไดรบ (ทนทกขเทวษ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๙๙

วบากบหง นานนบกลปกง บไดขนมาเกดกาย) ดงนนความเขมขนของสารนจงสงผลดตอการสรางอารมณสะเทอนใจใหแกผเสพสาร เกดความเกรงกลวและตระหนกถงโทษของการไม“วจารณ” นอกจากนแลวหากพจารณาอยางถถวน จะเหนไดวาตวละครสวนใหญทเปนผไม “วจารณ” ในนทานอทาหรณในพระสทธกรรม มกจะเปน “พระราชา” ประการหนงอาจเปนเพราะความเหมาะสมในการสรางเรองคขนานเพอเปนแนวเทยบกบเหตการณทก าลงด าเนนไปในเรอง คอ พระสทธกรรมถกพระเจาพรหมทตรบสงใหน าตวไปประหาร เพราะเขาใจวาพระสทธกรรมฆาหงสของพระองค นทานทควรน ามาเลาจงควรเปนเรองทแสดงนยนเปรยบเทยบใหเหนอยางชดเจนวา หากพระเจาพรหมทต ซงเปนพระราชาไมพจารณาใหรอบคอบกอนจะท าอะไร กจะตองไดรบผลของการกระท าเหมอนกบพระราชาทปรากฏในนทานอทาหรณ นอกจากนแลวยงอาจตความไดวา “พระราชา” ในทนเปนสญลกษณของผปกครอง หรอผทมอ านาจชเปนชตายผใตปกครอง สารจากวรรณกรรมเรองนจงเปนการมงแนะใหผปกครอง หรอผทมอ านาจอยในมอใชอ านาจอยางระมดระวง พนจและไตรตรองอยางละเอยดรอบคอบกอนทจะประพฤตปฏบตสงใด เพอไมใหเกดความสญเสยในภายหลง ๒. พระสทธกรรมมงน ำเสนอแนวคดเรองปญญำ ควบคกบกำรน ำเสนอเรอง “ทำน” แนวคดเรองปญญา เปนลกษณะส าคญทปรากฏทงในพระสทธกรรมและทกมมานกชาดก โดยพระโพธสตวในวรรณกรรมทงสองเรองนอาจไมไดแสดงบทบาททางปญญาทเดนชดนก เชน บทบาทในการแกไขปญหา หรอการแกปรศนา เปนตน เพราะวรรณกรรมทงสองเรองนตองการน าเสนอแนวคดเรองปญญา ในแงของการน าเสนอโทษของการไรปญญา คอการขาดการพจารณาความหรอเรองราวตางๆ เชน พระเจาพาราณสหรอพระเจาพรหมทต ตองสญเสยคนด คอ ทกมมานก/สทธกรรม มาบรหารราชการบานเมอง เนองจากพระองคเปนผไม “วจารณ” เปนตน อยางไรกตาม จากการศกษาพระสทธกรรมพบวา ไมเพยงแตจะน าเสนอแนวคดเรองปญญาเทานน หากแตยงสอดแทรกเรอง “ทาน” ดวย ดงปรากฏวาในตอนทายไดกลาวถงเหตการณทพระโพธสตวไดครองเมองตกศลา ทรงท าทานอยเปนนจ

ฝายพระโพธสตว ครนไดเสวยฉตร พระทยใสสานต บ าเพญทานา ทกทวาวาร หมประชาบาล ชมชนหรรษา รบทานทรงธรรม เปนนรนดร ทกวนเวลา ใหตงททาน หกแหงบคลา แจกทรพยฤๅทา สนวนละหกแสน

และดวยอานสงสของการใหทานจงท าให

โภชนาสาล หรญสวรรณม ทรพยบแคลน

ดงกลปพฤกษแกว เพรศแพรวในแดน ยาจกนบแสน พงบญภม

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๐๐

นเปนการตอกย าวาทกรรมธรรมชาตและสงแวดลอมภายใตระบบสงคมธรรมราชา (ธญญา สงขพนธนานนท, ๒๕๕๓: น. ๑๔๙) วาหากพระราชาหรอผปกครองมคณธรรม กจะสมพนธกบการท าใหธรรมชาตและสงแวดลอมมความอดมสมบรณ และสงคมมแตความสงบสข “ทาน” จงเปนความคดส าคญทวรรณกรรมเรองนไดพยายามน าเสนอ

๓. พระสทธกรรมขยำยภำพควำมไมดของ “หญงสำมผว” ใหเดนชดขน ภาพความไมดของ “หญงสามผว” ในสวนของวรรณกรรมเรองพระสทธกรรมน ไดใหรายละเอยดมาก

ยงขน ทงนเพอใหผเสพสารไดตระหนกถงความไมดของ “หญงสามผว” วานอกจากจะเปนหญงทเคยมสามหลายคนมากอนแลว (สะทอนใหเหนวาการครองคมปญหา) ยงมลกษณะทไมดอนๆ ดวย อาท การไมรกษามารยาทในการรบประทาน ไดแก การพดขณะรบประทานอาหาร การรบประทานอาหารโดยไมเผอแผผอน ท าเสยงเรอเมอรบประทานอม ซงเปนสงทแมศรเรอนไมควรท า

ถามพลางพลอดเลยมลอง อรอยตองอารมณด ตกเตมเพมหลายท ผเดยวกนสนหมดแกง

อมเออเรอฮกฮก แลวซ าซกถามทแคลง จรงเจาจงจะแจง เนออนใดบอกเมยมา

หรอการไมซอสตยตอสาม มความละโมบโลภมากในเงนทอง

แจงจตแลวคดนกใน ทจะหาสวามใหม ไมยากแกใจ

จะไดดงในใจจนตนา สวรรณพนต าลงหนา ชวยายายตา

สบมากบหอนเหน ท าไมกบผวผเชน นมนจะตายจะเปน

กตามอยาด

สงเหลาน จงอาจเปนการสอนยยะของผแตงวา “หญงสามผว” ทมลกษณะไมดเชนนตางหากคอผหญงทไมควรน ามาเปนภรรยา

๔. พระสทธกรรมกบกำรสะทอนภำพของสงคมกว

พระสทธกรรม เปนวรรณกรรมเรองหนงทสะทอนภาพวถชวต คานยม ฯลฯ ของสงคมกวไดอยางเดนชด ซงแตกตางจากทกมมานกในปญญาสชาดก ดงจะไดกลาวเฉพาะประเดนทนาสนใจ ตอไปน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๐๑

๑) การสะทอนคานยมเรองการยกยองคนฉลาดและคนมความร บทประพนธหลายตอนในพระสทธกรรม ปรากฏการแสดงความคดนอยางแจมชด เชน ในตอนทสทธกรรมกราบทลความจรงแดพระเจาพรหมทต เรองทตนเองลกหงสของพระองคไป เพราะตองการจะทดลองค าสอนของบดา โดยไดกลาวยกยองนายทวารบาลวา เพราะนายทวารบาลทงสเปนผมความร ตนจงรอดชวตมาได ดงค าประพนธทวา

สรรเสรญสนายประต วาเปนคนร ระบลระเบยนกฎหมาย

แลวชกน าท าเนยบนยาย มาเลาเปรยบปราย ไมเผยใหเพชฌฆาตคลา

ขาบาทจงคงชวา ไดหงสคนมา ทงนกเพราะนายทวาร นอกจากนแลว พระเจาพรหมทต ยงแสดงนยชนชม ดวยวา

พระองคทรงฟงนายทวาร ควรจะบ านาญบ าเหนจ

แกนายมากม

การใหรางวล ถอเปนการยกยองหรอ ชนชมอยางหนง ทงนในตอนทายเรอง พระสทธกรรมยงไดกลาวไวในค าสอนทใชสอนขาราชบรพารดวยวา “ถาจะคบคบคนทด ปณฑตเมธ จงจะมประโยชนตออตมา” ซงมนยยะแสดงความยกยองผทฉลาดและมความรเชนเดยวกน

๒) การสะทอนความคดเรองการยกยองค าสอนของโบราณาจารย ในพระสทธกรรม ไดแสดงใหเหนวา ค าสอนของโบราณาจารย เปนสงทควรยกยอง น าไปเปนอทาหรณสอนใจ และน าไปปฏบต เพอใหเกดประโยชนสขแกตน ดงปรากฏในค ากลาวของนายทวารบาลเมอจะหยบยกนทานอทาหรณมาเลาใหเพชฌฆาตฟง หรอเมอเลานทานแตละเรองจบ อาท

ฟงเราเพชฌฆาต นทานนกปราชญ กลาวมาแตหลง จงตงสองโสต รองรบวาจง จ าไวสอนสง สบลกหลานไป...

นทานอนน นกปราชญเชดช วาไวแตกอน

เปนตราชใช กลาวไวสงสอน ท าการคดกอน จงเปนมงคล…

นทานโบราณมมา หนงบอกไววา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๐๒

เราจะวตถารใหทานเปนมงคล จ าไวจะไดสอนตน ใหถาวรผล

ดงเครองประดบกายกาย จงตงโสตสดบเถดนาย ตางภาชนะราย

รองรบวาจาเรา... ๓) การสะทอนความเชอเรองไสยศาสตร ความเชอเรองไสยศาสตร ทปรากฏเดนชดในพระสทธกรรม คอการบนบานศาลกลาว ดงปรากฏในตอนท “ผพยาบาล” หงสคนหาหงสของพระเจาพรหมทตไมพบ จงหาทางออกดวยการพงอ านาจของสงทมอ านาจเหนอธรรมชาต วา

จบเบยบวงบนบาน เทพทาขอใหเหน เมตตาอยาซอนเรน เอนดตผรกษา

วรรณกรรมเรองนจงเปนการสะทอนใหเหนภาพของการปะทะสงสรรคกนระหวางความเชอ

ทางพทธศาสนาและความเชอดงเดม (ผ/ผฟา) ทยงคงไหลเวยนในทองถน ๔) การสะทอนภาพศลปวฒนธรรมในทองถน การสอดแทรกวถชวต หรอศลปวฒนธรรมของทองถนไวในงานวรรณกรรมทองถน ถอเปนลกษณะเดนประการหนงของวรรณกรรมทองถน อนเปนการแสดงใหเหนวาวรรณกรรมทองถนเปนสมบตของทองถน และบรบทของสงคมและวฒนธรรมในทองถนสมพนธตอการสรางสรรคตวบทวรรณกรรม ซงในวรรณกรรมเรองนกปรากฏลกษณะดงกลาว เชนเดยวกน เชน การสอดแทรกศลปะการละเลนตางๆ ในฉากพรรณนางานพระบรมศพกษตรยเมองตกศลา

กลาวถงกษตรย อนเสวยสมบต ในตกศลา ทวงคตไป ไดเจดทวา หมมขมาตยา แตงพธกาล

ยกศพใสโกศ- เพชรฝงรงโรจน เรองรองชชวาล ใสในเมรทพย เพยงทพยพมาน ประกงสดาล แตรสงขวงเวง

แรมสบสมโภช กกกองอโฆษ มหรสพครนเครง รองเลนเตนร า ระบ าบรรเลง ฆองกลองอลเวง มงครมรมมะนา

ไตลวดลอดบวง ลอดไปในหวง โหนหอยกายา หนงโขนละคร ร าฟอนไปมา ยกยายหลายทา จบกลมรมรน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๐๓

นอกจากนแลววรรณกรรมเรองพระสทธกรรมยงมอกหลายประเดนทชวนใหศกษา อนจะเปนการขยายองคความรใหแกวรรณกรรมเรองนไดเปนอยางด จากการศกษาขางตน สารทน าเสนอออกมาในรปแบบเฉพาะเหลาน จงเปนสวนหนงทแสดงใหเหนอยางเดนชดวา วรรณกรรมเรองนไดด ารงคณคาในตวชนงานเองไวอยางสมบรณ

บรรณำนกรม ธญญา สงขพนธนานนท. (๒๕๕๓). วรรณกรรมวจำรณเชงนเวศ : วำทกรรมธรรมชำตและสงแวดลอมใน

วรรณกรรมไทย. วทยานพนธศลปศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาภาษาไทย มหาวทยาลยนเรศวร. นยะดา เหลาสนทร. (๒๕๓๘). ปญญำสชำดก : ประวตและควำมส ำคญทมตอวรรณกรรมรอยกรองของ

ไทย. กรงเทพฯ : แมค าผาง. ปญญำสชำดก เลม ๑. (๒๕๔๙). กรงเทพฯ : ศลปบรรณาคาร. สบพงศ ธรรมชาต. (๒๕๒๕). กำรศกษำเชงวเครำะหสทธกรรมชำดกฉบบภำคใต. วทยานพนธอกษรศาสตร

มหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สธวงศ พงศไพบลย. (๒๕๔๘). สทธกรรมชาดก ค ากาพย. วรรณกรรมทกษณ : วรรณกรรมคดสรร เลม ๘.

กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนงานวจย (สกว.).

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๐๔

บทปรวรรต: หนำตนพระสทธกรรม ๏ นโมมนสอตมางค นบนอมเบญจางค

ประนมในนาถนาโถ อนงนอมธรรเมศอตโม อกสงฆทรงศโล

มาลางรายบาปบเบยน มโนบพกงเพอนเรยน ขอจงระเบยน

ระบอบแตเบองอตตา แตงเตมตามพดวจนา สบถาวรมา

ไวถวนหาพนภญโญ ถาคลาดขาดคณะวตโต เชญทานชวโร

ล าดบใหตรองคลองฉนท นทานนพระสพญ- ญตญาณรงสรรค

เสดจแสดงเทศนา โปรดฝงเวไนยนรา ธรรมสตวตา

อนมดอนมวโมโห ทานผพหสตรตโต จงตงนโม

มนสนอมฟงธรรม

๏ ๒๘ ๏ ปางกอนมเมอง กษตรยหนงรงเรอง ยศเทยมเทวญ ไดผานพารา- ณสโสพรรณ พระนามทาวนน พรหมทตขตตยา

เสวยราชยฉตร ครอบครองสมบต มขหมปญจา สขสมภรมยรน เชยชนปรชา เยนยงธารา อมฤตรสมาน

มจนทเขต หนงนอกนเวศ นามไมวตถาร ทานสงเขปไว มใหพสดาร ปราชญปรชาญาณ ยนยออรรถา

ครงนนพงศพทธ พระองคกจต จากแดนดสตา เสวยพระชนมชาต ในมาตโคตรา ชนกชนกา ประดาธลโท

สถตในเขตคาม ครบมาสทนยาม ถวนทศมาโส จงประสตบตร อนอตโม ผวผองสวรรโณ นมเนออรชร

อยจ าเนยรกาล นางผเปนมาร- ดานนถงมรณ ปตรงคพงศพนธ ชมกนสโมสร จงใหนามกร ชอเจาสทธกรรม

รปทรงแหงเจา ดงทองหลอเหลา ทรวดสมคมข า วรรษาโสฬส ขวบครบฉน า หญงเหนใครสม- ผสในใจยวน

จ าเนยรนานมา บดาชรา โรครมกมกวน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๐๕

เกอบใกลชวาตม มจจราชมาชวน จงเรยกบตรสงวน เขามาบนาน จงกลาวแกบตร วาเราผอต- ดมดวงมณญาณ

บดาจะใกล ประลยอวสาน สนสดชนมาน แมนแทสจจง บดาจะสอน ไวใหถาวร เปนอาภรณง

อนความสามสง เปนมงมงคลง ชแลมโลดง ดงดวงมณ จ าไวจงมน ปลงจตผกพน ในขอคด

สบไปเบองมข ทกขเจาจะม เมอรวมสามคค สมครสงสารา ถาหญงใดหมาย ไดรวมรสชาย สามคาบบคลา

เจาอยาเสพสม รมยรวมรสกามา เมมวมดชา ดวยหญงสามานย เหมอนอสรพษ หมายลางชวต ใหบรรลยลาญ

ดจดงกระสอ ปองปรจงผลาญ คนไขขนธมาร โรครมกมกน หนงชายใดเจา บวชแลวสกเลา สามครงดงถวล

อยาเอาเปนมตร มนจตทมฬ ไมถาวรกน พายแพอาตมา ถาจะมมตร ซรองเสพบณฑต ปราชญเปรมปรชา

จงเปนมงคล กลในอนา- คตกาลเบองหนา พนผลอนนต หนงนคเรศใด ผครองราชย มดมนโมหนธ

มไดตงอย ในยตธรรม เบยดเบยนแปรผน บคงค าแสดง ใครทลคด วากอนเปนศร เรองความนนแฝง

เชอแตฝายเดยว ไมเฉลยวจตแจง คอถอระแวง ใหแจงแกชน ไมพจารณา ทฏฐโมหา ฝกฝายอกศล

จ าค าบดา อยาอยปะปน เรงคดขวายขวน น ากายหนายหน สงแลวบคลาด ลมกมมชวาต วงเวยนอนทรย

ดบจตนวาส ขาดสนสมประด สทธกรรมโฉมศร ร ารกบดา ครนวายโศกศลย จงสทธกรรมนน กระท าซงฌา-

(ปน)กจเผาสรรพเสรจ เดดเดยวอาตมา ทกขโทรมนสา สนยามราตร ครนรงพรายพรรณ พอพระสรยน เรองรองสองศร

จดธปเทยนวาง บวบงกชม เพสตรกปป องคารสงขาร แลอทกโน หลอหลงชโล ลงยงพสธา

แผผลบญ ตงใจเจตนา แลวลาสงขาร สเคหาสถาน รอนรนทนเทวษ ถงปตเรศ เนตรนองคอธาร

ครนวานานเนน เกนวรสาสาน จงจนตนาการ ทในค าสอน สามสงยงแท จ าไวไดแน นกในอาวรณ

จ าจะลองเลน ในเหนเงอนงอน จะเหมอนสนทร จรงฤๅไรนา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๐๖

๏ ๑๑ ๏ สทธกรรมด าเนน นวยนาดเดนเขาพารา ครนถงทฐานนา ในขอบเขตนเวศวง

เดนดโดยรอบคอบ เหนประกอบจ านงปลง จงปลกเคหาสง ในทหนงพงยอยล

ครนเสรจส าเรจเหยา เดนไตเตาตามสนน สอดเนตรเมยงมองชน ยลนารมมตรสาม

ภสดามาแรมลาศ มสงวาสในกลกาม ดวยจตโลเลลาม ลามกมากสามานยพาล

เจาแจงวาหญงนน ใจอาธรรมธราจาน จงเจาเขาสมาน เอาเปนมตรแลวชวนพา

เดนเสาะแสวงเกลอ อนอ าเภอสกสามครา ไดสมภรมยา ลาเกลอมาส านกใน

สองถงเคหาสถาน รวมสงสารพสมย สองยวนชวนชนใจ มโนรมยสมผอง๑๗สอง

ครนอยจ าเนยรมา สทธกรรมจงคะนงปอง ประโยชนเพอจะลอง ค าบดาสามประการ

จงเหนหงสพญา ลลาคลาลองลอยชาล๑๘ มาเลนบเวนวาร ใกลสถานสทธกรรม

จะจบไปซอนลอง ดใจของหญงโกล า จะเปนเหมอนเชนค า บดาสอนฤๅกลใด

วนนนนางผเมย ฉวยไดเบยหอสไบ บอกผววาจะไป เยยมเยยนญาตเยนจะมา

วาแลวลงจากเรอน เดนฉยเชอนแชชายหา เลยบเลนโดยพารา ล าพองพาลอ าเภอใจ

ฝายพระทรงพทธา เหนภรยาครรไลไกล จตจงจ านงใน ลงจากเรอนเยอนยาตรา

ดอมเดนหมอบเมลมอง ชดหงสทองของพญา ฉกฉวยแลวพวยพา สสม(ทม)พมไมเมยง

ขดหลมใสหงสซอน กระดานซอนปากหลมเรยง ดนเขยกลบเกลยเกลยง ใบไมสะประปกตา

แหวกชองใหหายใจ ภกษาใสไวเปนอา-

๑๗ นาจะเปน สมปอง ๑๘ นาจะมาจากค าวา ชล

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๐๗

หารหงสใหภญชา บอดอมอารมณหงส แลวดะดมเดาะ ลอดลดเลาะจากพมพวง

บมผใดยง จะยลเหนแหงเงอนงอน มาถงตลาดหลวง ชนทงปวงจะแจจร

ในจตเจตนาวอน เทยวซอซงเปดไกแกง ไดสมอารมณมาด เดนตลาดสอดแสวง

ถงแลวจงพะแนง แตงตมตมทาเมยตน หญงนนครนเพลา พระสรยาจะใกลสน-

ธยมาตกระมวมล ดลส านกภรรดาด จงเจาสทธกรรม ระโบมบ าโลมลาภ

วาเจาจ าเรญศร แสนสวาทอารมณเรยม เชญเจาภญชโภชนา รสเอมโอชพะแนงเนยม

ควแกงพแตงเกรยม๑๙ วาแลวยกออกมาวาง ครนเหนจตหญงงอน ยมเยอนยวนแยมถามพลาง

บอกนองอยาอ าพราง มงสาใครไดไหนมา นกเปดฤๅไกมน อยาเกลยดกนมสา

วอนถามถงสามครา โพธสตวไมพาท ถามพลางพลอดเลยมลอง๒๐ อรอยตองอารมณด

ตกเตมเพมหลายท ผเดยวกนสนหมดแกง อมเออเรอฮกฮก แลวซ าซกถามทแคลง

จรงเจาจงจะแจง เนออนใดบอกเมยมา สทธกรรมกลาวค าปราม แนะนางงามยวยวนกา-

เมมดเสนหา จะแจงเจาอยาเลาใคร เนอนเนอเหมราช ของพระบาทปนราชย

งามข าเจาจ าไว อยาแจกแจงใหแพรงพราย หญงรายครนไดยน คดถวลหทยหมาย

ผวกนหยาบคาย จตโมหะมหาพาล คดแลวระงบไว บไดไขใหฉาวฉาน

ฝายวาผพยาบาล เหนหงสหายซอกซอนหา ขกคนดนเดนด โดยเขตครอบพารา

แตเชาเทาสรยา เยยมยะยบย ายอเยน

๑๙ เตรยม ๒๐ ลมลอง

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๐๘

จบเบยบวงบนบาน เทพทาขอใหเหน เมตตาอยาซอนเรน เอนดตผรกษา

แมนวามไดหงส ทาวบคงซงชวา บนพลางทางเทยวหา บพานพบจบธาน

จงเดนสส านก ทลจอมจกรธาตร เดชะฝาธล ละอองบาทมลกา

จงโปรดกลาเดฉน ขอประทานซงชวา ชวตอยใตบาท- บทเบองบาทดวยหงสหาย

คนหาทกต าบล บยงยลแตเชางาย จนสนแสงทน๒๑พราย ตามแตทรงพระเมตตา

กษตรยทรงซมซาน แดเดอดดาลฤๅทยา ไยมงไมน าพา เชลยใหหาหงส

พระองคใหขบเฆยน แลจ าเจยนชวตปลง ถาหาบเหนหงส กบโปรดอดโทษมง

กรวเกรยวกระทบบาท ฉะฉานฉาดผะโผงผง ไฉนผใดจง จองบงอาจอหงกา

เรวเวยหมอ ามาตย บรษราชจรเรงคลา ไปยงคลงมหา สมบตเบกทรพยถงพน

ตฆองรองปาวไป ถาผใดแจงส าคญ เบยวบยบอกความพลน สดรกนจบตวมา

ทรพยพนต าลงนน เปนรางวลผบอกนา มไดโจรพาลา ท าโทษนายอ าเภอ

เรงคดขวนขวายหา ตามวาจากสงเนอ เสาะดทกอ าเภอ มไดโจรเสยนแผนดน

อ ามาตยรบพจนพล นอบนอมตนลานรนทร ครนถงทมดาบดน ปรกษาซมชมนมใน

จงท าตามค าราช บเคลอนคลาดถถอยไท ตฆองรองปาวไป รอบขอบเขตนเวศเวยง

ถงบานสทธกรรม ตฆองซ าแลวแทรกเสยง หมายเมยเงยหเอยง คอยสดบศพทเสนา

๏ ๑๖ ๏ บดนนหญงใจพาลา โลภค ามฤจฉา

๒๑ นาจะหมายถง ทนกร

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๐๙

โมหาหนธอนธพาล ไดยนเสยงปาวชาวขาน ทราบโสตวญญาณ

แจงจตแลวคดนกใน ทจะหาสวามใหม ไมยากแกใจ

จะไดดงในใจจนตนา สวรรณพนต าลงหนา ชวยายายตา

สบมากบหอนเหน ท าไมกบผวผเชน นมนจะตายจะเปน

กตามอยาด คดแลวลงจากประต- เรอนมายนอย

แทบทาทเสนาเดน จงลองภปรายกรายเกรน ทานผจ าเรญ

สวสดเลองลอนาม ตฆองรองปากปาวถาม โจรลกหงสงาม

ของไทธเรศธาตร จงใหทองขาบดน ขาจะชวยช

โจรอนลกเหมราช บดนนจงนายเสนา ไดฟงสารา

สนทรกระหยมยมยวน จงสงทองใหบผวน แลวผนพกตรชวน

ผใดน าไปอยาคลา ฝายชองชหญงแสนสา- หสโหดหนา

กน ามายงสวาม ชบอกอ ามาตยดวยด วาเพอนคนน

ลกหงสของพงศจกรพาล อ ามาตยโจมโจนทะยาน จบไดกมาร

มดมนกระสนตงตว โซกรวนพนธการ๒๒ถองทว แลวน าเอาตว

มายงส านกจกรา วนนนจวบจวนสนธยา โพลเพลเพลา

จะสนแรงทน๒๓อสดง

๒๒ โซตรวนพนธนาการ ๒๓ ทนกร

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๑๐

อ ามาตยจงกราบทลทรง วาโจรใจยง บดนกไดตวมา

เมอนนสามนตอศรา เรองยศมหา มงกฎเกลาภพไตร

ไดฟงอ ามาตยทลไป กรวเกรยวหทย คอเพลงอนพงโพลงพลาม

บไดซกไซไตถาม วาไอโจรหยาม อยาไวจะดเยยงกน

ตรสสงเพชฌฆาตพลน ....(ไมปรากฏ).... ฟนเสยบเสยนอกนครา

เพชฌฆาตรบสงบคลา พาพระมหา- บรษราชด าเนน

ท าโพยโบยรนยบเยน แลวเตอนใหเดน ดวยจวบจวนเวลา

จรดลมาตามมรรคา พบเกลอเดนมา เกลอนนกวาเออเกลอ

เกลอโทษถงตายแลวเนอ โอเอนดเกลอ เกลอจงใหผาก

ผานงพนพงใหมอย เปลองสงมาก กจะแลกเหลาเขากน

เมอนนหนอพระนรนทร ไดฟงวาทน ถอยเกลออนกลาววจนา

จงเปลองผาออกจากกา- ยายนบคลา สงใหดวยใจใสสาร

เพชฌฆาตน ามาบนาน พอสนธยากาล มดมนไมยลพกตรา

นายทวารทงสทศา ปดแนนตรงตรา เพลานนค าราตร มาถงบระทวาร เพชฌฆาตจงม วาจาแกนายประต สเรงเปดทวารใหก สมเดจพระผ วเรศใชใหกมา คมเอาโจรรายมฤจฉา ไปพฆาตฆา แลวสงใหเสยบเศยรประจาน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๑๑

นายประตไดฟงถงทณฑ ผดเพลากาล ท าเนยมแตกอนไมม แตเรามาอยหลายป ทวารอนน บเคยจะเผยกลางคน กษตรยมากกวาหมน ค ากลางคน เราไสรยงบเคยยล ไฉนไยหมมขมน- ตรไมผอนปรน เบยงบายบ ารงกษตรา โจรนเปนสตวฤๅนา ตวเพอนไดสา- รภาพแลวฤๅกลใด เหนผดจารตบราณไป อนมนตรชย ยอมชวย(ระ)ลกตรกตรา แมนฟงความขางเดยวนา ฝงชนประชา จะรอนซอนธรณนทร สงใดมลามลทน ควรจตถวล ตรกคดทขอฟงขา เฉยวฉนหนหวนโกรธา มไดวจา๒๔ สวนสอบใหชอบอยการ นานไปจะไดร าคาญ ยงมนทาน แลเราจะเลาใหฟง

๏ ๒๘ ๏ ฟงเราเพชฌฆาต นทานนกปราชญ กลาวมาแตหลง จงตงสองโสต รองรบวาจง จ าไวสอนสง สบลกหลานไป ยงมชาวนา สวามภรยา เปนคนเขญใจ เรงเลยงชวต โดนจตวสย จงปลกทรพยไว ทในทองนา แลวลยงพงพอน เพอนฝกสอน ใหเลยงบตรา ภรยาสวาม จรลลงนา ละลกอตมา ไวกบพงพอน ทารกนนเลน แตเชาเทาเยน บไดออนวอน เสสรวลซซก หยอกหยกพงพอน ประสาลกออน ยวนยมยนด เลนมาดวยกน ทกทวาวน ปลมปลาบปรานปรด อยมาวนหนง งเหาหาญม พษเพยงวาสตร๒๕ ตอดตองทารกา

๒๔ วจารณา ๒๕ วาสกร

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๑๒

ลมลงบหง๒๖ มไดไหวตง ขงแขงกายา พษกมรมรง ถงแกมรณา พงพอนโกรธา โถมถากดง ตางตางตวตอด งโลดไหลลอด เลกพงพานพ พงพอนใจยง จตจงกตญญ แกเกยวกดง งนนวายชนม จงคาบงมา วางไวใกลทา- รกนนบดดล หวงวาจะให ผวเมยสองคน แจงอนสนธ วางพาลา สองผวเมยนน ครนวาสายณห โพลเพลเพลา คนทอยตน ยลบตรมรณา ส าคญสญญา วาพงพอนพาล

กดลกตนตาย กรวโกรธฟมฟาย จบไปประหาร ตตองพงพอน มวยมรณวายปราณ จงเหนงพาล ตายรมบตรา

ผวเมยเสยดาย กนมกงาย โฉดชวนกหนา ชะรอยงเหา ขบเจามรณา พงพอนนนา โทษาไมม

ยอมจะกดง ดวยกตญญ ท ากตเวท เหนวางเหา ผลาญเจาเปนผ จงพงพอนน กดงตายตาม

โออกกอา ไมมวจา ใจเรวเสยความ เอาแตโทโส โมโหโมหาม หนหวนลวนลาม เสยความภายหลง

ทกขทบสองโศก ดวยบตรวโยค อกเพยงพอนพง คดถงพงพอน รมรอนอรง อระเพยงพง คดถงพงพอน นทานอนน นกปราชญเชดช วาไวแตกอน เปนตราชใช กลาวไวสงสอน ท าการคดกอน จงเปนมงคล ไมคดไมอาน เอาแตโศกาน เหนไมเปนผล เหมอนเขาทงสอง เศราหมองรอนรน เพราะเบาอยปน เชนนแลนา ดราเพชฌฆาต ทานจงลนลาศ ไปอนอยาคลา ทวารอนน ไมเผยเลยนา ดวยผดเพลา ท าเนยมไมม แตพดกนอย กบนายประต ยามย าฆองต เพชฌฆาตใจยง พาองคโพธ๒๗ ยาตราล๒๘ สประตทกษณ ครนถงจงรอง เรยกไปโดยปอง นายประตไดยน ลกขนเถดถาม วาความแผนดน อนใดมลทน ฤๅทานจงมา ค ามดดกดน ราตรกลางคน ผดเพลาคลา เพชฌฆาตจงแจง แสดงกจจา เหมอนแตหลงมา ถถวนทกประการ

๒๖ หง แปลวา ชา ๒๗ โพธสตว ๒๘ ลลาศ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๑๓

นายประตจงตอบ เราเหนมชอบ ระบอบบราณ กษตรยแตกอน ครอบครองศฤงคาร ถาจะประหาร ผตองอาญา เอาใสดวยบท โทษถงก าหนด มากลางวนนา จงจะปรากฏ ตามบทสบมา นสงใหฆา เพลาราตร ไมรทเผย ทวารใดเลย ผดประเพณ ท าเนยมบราณ นทานเราม ทานผเมธ ปราชญเปรยบปรชา ตงไวสงสอน ชาวประชากร อกทาวพญา เชญทานเพชฌฆาต ฟงโอวาทา เจาจ าค าขา ไวสงสอนใจ

๏ ๑๑ ๏ ดรานายเอย อยาฉนเฉยจ าค าใน นทานแตกอนไกล เราจะเลาใหทานฟง เบองหลงยงมเมอง อนรงเรองวโรจนรง สแสงสวรรณง อรามเรองระคายตา จตรมขสกแสงแวว ชางแกะแกวเปนนาคา ประดบปราสาทา ประเสรฐสมสงโสภ สขสมภรมยา ชอเมองพาราณส พรหมทตครองธาตร เปนเอกอศราพงศ พระองคมธดา โฉมโสภาอนงคยง ผวผองลออองค โออาเอยมอมอนทรย ฝายบตเรศราชา แสนนาฏธดาด ขดสระในวงศร ส าหรบนางสนานใน มพนธโกสม บางบานตมตงเตมไป เรณฟฟงใน นทธารธารารมย พระราชธดา ลลาคลาภรมยชม สรงเลนเยนอารมณ ทกทวาบเวนวาย มมขอ ามาตย หนงเกลยดกาจโลภะหมาย จตรปองจะท าลาย ลางพระชนมกษตรา เพอนนนบไดท า ขนเคองใจโทรมนสา จะคดฆาธดา ดวงรกพระลกแทน คดแลวหลาวแหลมแนม เลศเหลอแหลมลอบปกแดน เพอนหลาวแหลนแหลม ปกตรงแดนทสรงนาง ปกแลวเพอนผายผน ใครบทนจะเหนนาง- สนขตวหนงนาง- ธดาเลยงไวในวง เหนกลอ ามาตย มนบคลาดจากตระพง

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๑๔

ดวยความเสนหหวง จะหามพระราชธดา ฝายวาบตรนาถ เยาวยพราชลลาคลา มาถงทฐานา สระสาโรชเสาวคนธทรง ผลดพระภษาเสรจ พระเสดจลลาลง สนขอนตวยง เขาขบคาบชดภษา เยอยอชดชกไว หวงมใหลงชลา กลวนางจะมรณา สนขคดคณาใน ฝายองคพระบดร เยยมบญชรจ ารสไข เลงยลวมลใน โกรธกรวเกรยมพระพกตรา เหนวาสนขราย จตหมายขบพระธดา ต ารวจรบเรวรา สนขฆาเสยอยาไวมน ต ารวจรบสงทาว วงวราวดงกงหน จบไดสนขพลน ฟนดวยดาบกระเดนไป ฝายวาธดานาถ บตรจอมราชเจาราชย จวงโจนโผนลงไป ตองหลาวเสยบตลอดทรวง เลอดไหลซะเซนซาน ดนดาลดบเดนดวง จตจรดทรวง สภวงควถทาง ฝายปนนรนทรเรอง มกฎเมองยงยลนาง วงมาบอางขนาง โอบอมองคบตร กอดศพแสนโศกครวญ หฤทยหวนอาลยศร สะอนไหแลวม วาจาร าพนไป สลบซบซอนแน บแปรแลพระพกตรไป ทรงโศกโศกาลย สลบหลบพระนยนา ฟนองคทรงภพ จงปรารภซงกจจา ใครหนอใจแสนสา- หสเหยมหาวปกหลาวใน จบไดจะใหฆา เจดชวยายายบรรลย ชะรอยสนขใน ประจกษแจงกจจาจง จงคราภษาไว หวงมใหลกกลง มคณตออนงค หนกเพยงแผนสธาดล กใหฆาสนข อนใจภกดตอนฤมล โอกเปนคน งงงมโงไมวจา ตรแลวระงบไว ละอายใจแกเสนา สมเดจปนธรา บเผยอรรถจะตรสได ทรงโศกแสนเทวษ พระชลเนตร ธ นองนยน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๑๕

จงใหแตงศพไท ใสโกศแกวมกดาด แลวตงพทธกาล ตามโบราณปลงศพศร ส าเรจกจแลวม พระทยคดไมขาดสาย สนขมคณก นาเอนดเสยดายตาย กฆาใหวอดวาย เหมอนกฆาพระลกก ทรงโศกเศราศรหมอง น าเนตรนองพะพรายพร ทกขทบเพยงเมร อยสนกาละชานาน นทานเทานนาย ปราชญภปรายแตโบราณ ท าการใหคดการณ ไดความทกขดงนนา ทานจงไปอนเถด เราไมเปดทวารา กฎหมายตงไววา ผดเพลาอยาเผยเลย เพชฌฆาตไดฟงกลาว ลกเดนดามาวาเอย เขาๆ ชาวเราเอย เขาไมเปดตจะไป จงพาพระพงศพทธ อนชอสทธกรรมไคล- คลามาทวารชย ประจมทศรองเรยกหา วาเหวยนายประต เผยใหกจงเรวรา นายทวารรองขานมา จะไปในรองใหเผย ค าคนมดราตร ผดทวงทขาไมเคย ดรานะนายเอย มซงกจณสงใด นายเพชฌฆาตบอกบกลบ กลบกลอกขอค าใน ตามจรงทกสงไป เหมอนเมอนามาแตหลง จงนายทวารวา เราอยมากจรง กาลเกนเนนนานยง มไดเหนเชนนเลย ถาท าการสงใด บตรกไตรนะนายเอย นานไปไมเสบย ไดความทกขเมอปลายมอ นทานโบราณม ทานทงนจะฟงฤๅ เพชฌฆาตรบวาออ เลาไปเถดจะขอฟง

๏ ๑๖ ๏ เมอนนจงนายทวารวง เลาเรองราวหลง อนมในเรองบพกาล ยงเมองหนงไพศาล พเศษโอฬาร ชอกาสกราชนคร กษตรยทรงพระนามกร กาสกภธร ธราชเธอเสวยไอศรย

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๑๖

มดาบสหนงไพบลย จตรพรหมพน วเศษดวยศลาจารย สถตในอรญญกากาล ใกลเขตภบาล กาสกราชธาน อยมาราตรหนงม โจรรายราว ยองขนบนเรอนนายแหวง ทาวฉวยไดหอผาบแคลง โจนจากเรอนแรง นายแหวงกฟนตนตน โจนแลนไลตามค ารณ โจรวงดล อาศรมพระฤๅษสาร ทงหอผาไวบนาน สวนโจรสามานย กหนเขาไพรสณฑ นายแหวงตามไลบยน กขกขค ารณ เพอนกรวโกรธา ดดควรฤๅพระดา- บสใจมฤษา๒๙ เสพโทษอทนนาทาน วาแลวกลบคนสถาน รงราตรกาล กทลแกเจาภพไตร วามดาบสหนงใหม ยองเบาขนไป บนเรอนแหงขาบนาน ฉกฉวยหอผาทะยาน วงออกโดยทวาร ขาไลบไดละตว ครนถงศาลาแลวกลว ขาจะจบตว วงเขาซอนนอนอยใน เอาแตหอผาขวางไว ณ ศาลาลย ขาไดส าคญของมา ขอบรมเดชา จงทราบบาทา ทขอคดฉนทล ฝายองคพงศภพไพบลย ฟงนายแหวงทล เหนจรงทกสงในค า ดดดาบสโกล า ควรฤๅกระท า อทนนโทษธราจารย

๒๙ มจฉา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๑๗

บคงในพรหมจรรยา โทษถงชวา เอาไวกหนกดนดาน จงมซงบรรหาร เออนออกโองการ เรยกเพชฌฆาตบคลา สเรงไปจบเอาดา- บสไอโจรา มาเสยบไวทประต เพชฌฆาตรบสงพระผ บดนทราช ประกอบพระเกยรตลอนาม กมกราบประณตประนมงาม ครบค ารบสาม เสรจแลวไคลคลามา มากฏเกาเหนดา- บสนงสมาธ จ าเรญจตรพรหมญาณฌาน เพชฌฆาตท าตามโองการ จบอสสาร ผกมดดวยเครองจองจ า ไดแลวน ามาฤผยอง มาถงทคลอง ทวารแหงเจาจอมจกรพงศ จงตงเขาหยงลง เอาหลาวแหลมอง- คลหนงเสยบไสใน แลวเอาฤๅ๓๐ อนไพ- บลยตบะใน ขนตงบนปลายเหลกแหลน อสจงมวาจาแทน วาตวเราแมน บมโทษควรฤๅวจา นทานบไดปรกษา ท าโทษเรานา โทษนนจะตอบตามตน ดจหนงฉายายงยล ตดตามนรชน บเวนบวายจากจร วาแลวเสงยมสนทร บไดอาวรณ อาลยชวาตม(อา)สญ ฝายวาชาวเมองเนองอนนต พรรคพาพวกพน- ธญาตมายนเยยมยล ครนเหนโจรใจอกศล แจงกจยบล แลววงมาดดวยไว

๓๐ ฤๅษ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๑๘

ครนถงประตชย แผนดนอนใหญ กสบเอาโจรโดยจง ชาวเมองครนเหนพศวง จงถามโจรยง วากรรมท าชอไร โจรนนจงรบค าไข เลาเรองราวใน อนตนไดท าแตหลง บอกบทนสนวาจง ปถพเพพง ทรดสบไปสโลกนตร เสนาครนเหนอกสน ดวยดาบสนน บไดมโทษผดผล วงมาทลยบล ถงจงนอมตน บทนททลกจจา จงบลลงกแกวมหา สมเดจกษตรา เสดจสถตนงใน ทรดจมถลมลงไป พงทบทาวไท สะทานแยกแหวกองค เปนชองโปรงปลองเจาะจง น าไปตงคง สถตบนฐานอเวจ หลาวทงสอนม เสยบเสยบโดยทว อคคกสมรมรง ทนทกขเทวษวบากบหง นานนบกลปกง บไดขนมาเกดกาย ทาวกาสกราชนนาย ฟงแตความปลาย แลวโกรธาโทษฤๅษ บไดซอสวนวาท สอบสบคด ใหเหนประจกษสจจา ท าโดยอ าเภอกาลา จงพสธา ทรดสบเอาไปทงเปน นกโทษคนนนายเหน วาเพอนนนเปน ผรายแลวฤๅฉนใด ถาเปนสตยมนคงไม กฎวาตายไป กควรจะฆากลางวน นมาผดเพลาครน เราจะเผยผน ทวารกผดกฎเรา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๑๙

ถงทานจะทลกเนา ประตนเรา ไมเผยดวยผดเวลา เพชฌฆาตไดฟงซงวา- จาลกลาคลา มายงประตอดร เพลาลวงสามยามจร ผายพระจนทร จะแจมจ ารสคคนานต ฝงชนนทราศพทสถาน ครนถงทวาร เรยกนายประตโดยหวง วาเหวยนายทวารง หลบแลวฤๅยง เรงเผยใหเราเรวรา เรยกซ าหลายค าวาจา จงนายทวารา ทงปวงกฟนตนตน ขานไปแลวไถถามคน วามทงวล ธระสงใดจงมา ฝายเพชฌฆาตจงแจงกจจา เลาเรองหลงมา แตตนจนสนอวสาน นายประตเหนอาการ จงมค าขาน วาขาไดเคยพบเหน ท าการไมคดไมเปน กาลเลยเคยเหน มามากอยแลวหลายครา เมอนนทาวสามนตอศรา โกรธแลวใหฆา ไมสอบไมสบไตรตรอง โดยโมหะมนมอง มไดพครอง พเคราะหทขอค าแคลง นานไปมใจนกแหนง ยลขอระแวง รสกถงโทษโทษา นทานโบราณมมา หนงบอกไววา เราจะวตถารใหทานเปนมงคล จ าไวจะไดสอนตน ใหถาวรผล ดงเครองประดบกายกาย จงตงโสตสดบเถดนาย ตางภาชนะราย รองรบวาจาเรา

๏ ๑๑ ๏ ฟงราเพชฌฆาต ซงโอวาทอยาใจเบา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๒๐

ยงมนทานเนา นามมทธราชบรรมย พระบาทสามนตครอง สบสนองพระสนม มนางหนงอดม เปนเอกอครชายา โฉมล าฉกาเมศ เยาวยพเรศยวยวนตา เปนทเสนหา สามนตราชภรมยชม ครนอยเนยรนานมา เกดปจจา๓๑นอกนคม สามนตผอดม เสดจไปปราบไพร ตงสมนตรไว รกษาไทเทพศร พระองคเสดจจรล ไปลวงหลายทวาวาร สวนองควนดา อครชายาของภบาล พระทยเกษมสานต ใหกระสนในราคา ปนปวนคดครวญใคร ในกองกามฤทธนา บเกรงพระอาญา ไทธราชธเรศตร หาสอ ามาตยมา แยมวาจายวยวนย ดวยจตจ านงม ประสงคเสพสงวาสกาม อ ามาตยทงสามคน พรอมกระมลดวยนางงาม คนหนงเพอนบตาม ดวยกตญญตาไท มไดจะยนด วรเทวออนเทาใด บไดจะปลงใจ บพรอมตามวาจา นางพญาไมผาสก ขนเคองทกขฤทยา จะท าไฉนนา อ ามาตยนมปลงใจ ถาทาวเธอกลบมา เหนกจจาทราบถงไท ตวกจะบรรลย เพราะค ามนเปนมนคง อยาเลยจะท ากล ดวยแยบยลใหเธอหลง ฆามนใหปลดปลง อยาใหมนทนทลเลย ตรแลวระงบไว บไดไขภปรายเปรย เสพสมภรมยเชย สามอ ามาตยทกทวา ฝายทาวสามนตราช เขนพฆาตหมปจจา เสรจแลวลลาคลา ยกกองทพจากเขตคาม เสดจมาหลายราตร ถงบรอนเรองราม ฝายนางผแงงาม แจงประจกษวาทาวมา หยกขวนทวกายนาง ท าเปนครางคลมภษา

๓๑ ปจจามตร

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๒๑

ก านลปรเขามา ประนมบงคมคล เชญแม ณ หวเจา รบปนเกลา ณ รงสรรค พระองคทรงภพนน เสดจดลนครใน นางทาวมวาท ตอบนารก านลใน เราขนชะชกน าใจ ไปบไดดงจนดา ทาวถามจงทลดวย วาเราปวยปวยปลายชวา ก านลกมบงคมลา ทลกจจาเรองนฤมล นางเสดจมาไมได ปวยเปนไขปลายชวน บไดจะสขผล เศราพระพกตรประชวรครวญ ทรงแจงก านลทล พงศไพบลยมหศวร ทาวเสดจมาโดยดวน สส านกอครเทพ ครนถงกกอดแกว รบขวญแลวประโลมศร พระพกตรคอจนทร มาเศราศรสลดโรย ประชวรไฉนเจา จงแจงเลาคดโดย หฤทยทหอมโหย มาคะนงนาถทกนาท ฝายองคชาเยศ นบนอมเกศกราบสวาม แลวทลซงคด อนตนคดมารยายล ขาแตภรรดาราช มอ ามาตยอกศล ผหนงใจทรชน คมเหง๓๒ขาบเกรงไท มาบแปรใจปวน จะยวยวนสงวาสใน ดวยความภกดไท คดพระคณสวาม บไดดงเพอนมาด หยกขวนขาดทวอนทรย ขอองคทรงธาตร จงแจงขอกจจาใน ฝายทาวสามนตราช ทราบสารนาถอนงคใน ดงวาสตรไตร๓๓ พนพษตองหทยา กรวเกรยวกระทบบาท เปลงสงหนาทตวาดมา ดงราชสงหา อนเปลงแผดมฤคน ดวยราคกเลสมาร สมสนดานทราบกายน บไดมใจกน- แหนงในค ามเหส ใหจบเอาอ ามาตย มาพฆาตเสยทนท บไดตรกคด จะสบสวนไถถามเลย

๓๒ ขมเหง ๓๓ วาสกรไกร

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๒๒

ครนฆาอ ามาตยแลว พกตรผองแผวฤทยเผย เขาทภรมยเชย ชมนมนาถสนมนาง อยมาหลายราตร พระภมนกแหนงหมาง ทค าส านวนนาง วาอ ามาตยท ามจฉา ยงคดยงมลทน ทาวระบลฤทยา อนชายฤๅจะมา ขวนหยกหญงเหตผดท ชะรอยอ ามาตยสาม รวมรสกามราคฤๅด อ ามาตยทเปนผ บประมาณยวนใจทาน จงโกรธแกลงมารยา ยกฆาใหอาสญ หวงคดจะปดควน- เพลงนนไวก าบง ยงกรกยงนกยล กรมกระมลเพยงพองพง ดงศรปกอรง รมรงทรวงนไหวหวน เสยดายอ ามาตยก มกตญญอนมหนต จะหาน าใจทาน ใหเทยมเพอนนนบม เพราะฟงหญงแพศยา อกกอาเสยคนด โฉดชวใครจะม เหมอนอกกหาไมเลย แสนทกขรมรงเทวษ พระพกตรเพศบผองเผย หฤทยไมเสบย เกรยมกรมทกขเนานาน ดราเพชฌฆาตเอย ปราชญทานเผยไววตถาร ใจเรวมกเสยการ โดยความทกขดงนนา แตพดกนกบนาย- ประตรายภปรายปรา- รภเรองนทานมา เปนค าสอนทงสทวาร เพลานนพอรง สรยาพงคคนานต เพชฌฆาตทรงใสสาร ดวยไดค านายประต จงถามสทธกรรม วาความข าอยาอ าก เองเอาหงสพระผ บดนทรราชไวแหงใด ฆาตเสยหรอยง หรอฝากฝงผใดใคร จงแจงตามจรงไป ถายงอยจงบอกมา สทธกรรมจงบอกไป ตวเราไสรแมนมรณา เหนวาหงสราชา จะพลอยมวยเปนมนคง ถาทานจะใครร น าเราสส านกองค พระผธเรศทรง เราจะแจงใหทราบสาร เพชฌฆาตไดฟงค า เหนคมค าทใหการ จ าเราจะทลสาร ใหทาวทราบโดยคด

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๒๓

คดแลวพากลบมา มาถงหนาพระลานศร พอองคเจาธาตร เสดจออกขนนางใน เพชฌฆาตทลกจจา วาโจราทน าไป จะลางใหบรรลย เพอนใหการวาหงสยง แลวน าเอานทาน ซงนายทวารเลาแตหลง แสดงใหทาวฟง จะแจงสนทงสสถาน

๏ ๑๖ ๏ เมอนนจงพระภบาล มราชบรรหาร แกสทธกรรมบคลา เองวาหงสกยงนา น าไปเอามา ใหเหนประจกษอยานาน จงสทธกรรมกมาร รบราชโองการ แลวน าเพชฌฆาตคลา มาสสมทมพมพฤกษา เบกใหญเหมราช แลวไดกลบคนสถาน ครนถงทลถวายบนาน ฝายพระภบาล พลาปครนไดเหนหงส พระทยใสสดจ านง เออนอรรถโอษฐอง- การถามทขอกงขา วาเองเลงลกเหมราช ซอนไวนนา ในจตนนคดฉนใด สทธกรรมประนมทลไท ท าทงนไซร ใชจะจ านงเจตนา ขาบาทลองค าบดา จงแจงกจจา- นกจแตหนหลงทล แหงองคพระพงศไพบลย ตามขอเคามล คดทบดรสอน แลวทลสนองสนทร ดวยใจถาวร โสมนสกตญญ สรรเสรญสนายประต วาเปนคนร ระบลระเบยนกฎหมาย แลวชกน าท าเนยบนยาย มาเลาเปรยบปราย ไมเผยใหเพชฌฆาตคลา ขาบาทจงคงชวา ไดหงสคนมา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๒๔

ทงนกเพราะนายทวาร สนายเปนคนวจารณ คงค าโบราณ บ ารงซงราชแผนดน เมอนนจงพระภมนทร ไดฟงวาทน สทธกรรมทลเฉลย จงเออนพระโอษฐโปรดเปรย เรวราชมลเอย หาสประตเขามา ราชมลรบราชโองการ ใสเศยรศรา แลวแลนออกมาทนใด ครนถงประตจงแจงกจใน วารบสงให หาสประตอยานาน สนายไดฟงโองการ ตกใจลนลาน ละลาละลงวงมา วงพลางทางถามกจจา วารบสงหา ตขาทงนเพอใด ทาวทรงพโรธฤๅไร ขอทานแจงไข คดใหแจงอยาคลา ราชมลจงมวาจา ดดอกนะนา เหนทจะมรางวล พามายงหนาโรงครน ถงสนายนน กกมบงคมมกฎ เมอนนสมเดจภม เผยเพชรวาท ถามนายประตทนใด ดกรสทวารชย นทานนทานได ไหนมาจงทลอยานาน นายประตผหนงวตถาร รบราชโองการ แลวทลดวยกตญญ นทานมมาแตป- ราณส าหรบผ มบญแตกอนสบมา ขาพทธเจานจา- รกใหเปนตรา ลงไวกบแผนทองแดง จงไดน ามาจงแจง วาแลวทลแถลง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๒๕

ทางทศมต๓๔สบประการ พระองคทรงฟงนายทวาร ควรจะบ านาญ บ าเหนจแกนายมากม อ ามาตยเราเลยงลวนด ใหผาเงนป ดแตสอพลอพลอย ไมชวยบ ารงรองรอย หาไมหงสลอย สญเปลาไมไดเนอความ หากสเจาหามปราม มนจงไดถาม เอาขอคดมาทล ตรสแลวพระผานไอศรย ทรงค านกล บ าเหนจแกนายทวาร ปวงปนพนแสนศฤงคาร อกทงยวดยาน นาเวศกญชรอาชา ตงใหเปนเอกเสนา แลวมบญชา แกสทธกรรมกมาร วาเรามใจใสสานต จะใหเจาผาน พภพเปนเอกอปราช จะแบงแหลงหมมผาขา ราชรถคชคชา อากลพรยจตรงค สทธกรรมไดฟงอง- การคดบจง มนสนกแหนงนโม บดาใหโอวาโท วาขตตโย กรงใดบโดยแทธรรม อยาอยสโมสรสน ในนครนน ใหลหลกหนจงไกล กษตรยองคนฤๅทย ประพฤตสงใด บคดบอานตรกตรอง ถากอยดวยเปนสอง เบองมขหมางมอง เมอหนาจะร าคาญพาล คดแลวทลสนองโองการ ใชเชอสนดาน พระองคของพงศจกรา บควรแกไอศรยา เชญปนประชา

๓๔ นาจะเปน ทศพธ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๒๖

สถตแตเอกองคครอง ตงเศวตฉตร ณ เรองรอง ขาบาทร าพนปอง ประโยชนอยใตบทมาลย วาแลวทลลาจากสถาน ดลออกโดยทวาร สถานอดรทศลลา บกลบไปสเคหา เบยงบายพกตรา เขาในพนาดงดาน เดยวเดนโดยดบ๓๕วนวาน เจดราตรกาล ลถงเมองตกศลา สทธกรรมไสรโสมนสา เหนสวนอทยาน อเนกดวยพฤกษาษาน เลยบเดนเดดดอกสมาลย เกบผลาหาร ภญชะอนอมอรา แลวนอนเหนอแทนศลา ใตรกขฉายา พฤกษชวนชนเสาวคนธ วาตาร าพายตองตน เหนยวเดนกระมล ระงบศพทลมวญญาณ

๏ ๒๘ ๏ กลาวถงกษตรย อนเสวยสมบต ในตกศลา ทวงคตไป ไดเจดทวา หมมขมาตยา แตงพธกาล ยกศพใสโกศ- เพชรฝงรงโรจน เรองรองชชวาล ใสในเมรทพย เพยงทพยพมาน ประ๓๖กงสดาล แตรสงขวงเวง

แรมสบสมโภช กกกองอโฆษ มหรสพครนเครง รองเลนเตนร า ระบ าบรรเลง ฆองกลองอลเวง มงครมรมมะนา๓๗

ไตลวดลอดบวง ลอดไปในหวง โหนหอยกายา หนงโขนละคร ร าฟอนไปมา ยกยายหลายทา จบกลมรมรน

ร าไปจะชา ครบเจดทวา บชาเพลงพลน สนมนางใน ร าไรโศกศลย รงแสงสรยน ลอยพระองคาร เสรจแลวขาหลวง ลกขนทงปวง ชมคดราชการ จะไดใครครอง สบสนองศฤงคาร วงศาสนดาน พระองคบม

๓๕ นาจะเปน ล าดบ ๓๖ ประโคม ๓๗ ร ามะนา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๒๗

ปโรหตจงวา ดกรเสนา เราคดคด จะใหเสยงรถ พชยมณ ถารถจรล จรดบาทผใด จะรบทาวนน มามอบขอบขณฑ เปนปนกรงไตร ออกญาพระหลวง ทงปวงนอกใน จะเหนกระไร วาไปอยานาน จตรดม๓๘เสนา ฟงค าปรกษา เหนสมควรกาล จงเชญรถแกว กาญจนพมาน ออกมาบนาน จากโรงรจนา เอาเศวตฉตรกน เครองกกธภณฑ ใสในมหา- พชยรถเรอง ครบเครองราชา เอาพญาแลพญา ยอกรพษฐาน ถาวาผใด เดโชพนใน บญสมศฤงคาร รถจรลลาศ จรดบาทอยานาน จะเชญทาวผาน- ภพซงบญญา ครนเสรจพษฐาน มงมาอปการ น ารถไคลคลา ทกษณปราสาท ตตยวารา แลวบายพกตรา สสรอยสวนศร หมชายชาวแก สงเสยงเซงแซ แหมามากม ครนถงสวนพลน วไชยนมนตร ทกษณดวยด ครบตรไตรตรา งอนงมจมจรด แทบบาทบงกช สทธกรรมบคลา ปโรหตเหน เสยวเสนเกศา สยองโลมา ชอชนอ าไพ เลงนรลกษณเลศ ลายพระบาทเกด กองกงจกรนย สงขทศนา มหามกฎชย กษตรยใดใน ชมพ๓๙บม จงปโรหต ปลกจอมจกรกฤษณ หนอเนอบด เชญตนจากอาสน ขาบาททงน มาเชญจกตร เปนเจาเสนา สทธกรรมจอมนาถ ตนจากไสยาสน แปรพกตรถามมา ดกรอ ามาตย พระบาทอศรา ผปนประชา นนเสดจดาวใด เสนาทลสาร วาพระผผาน- ภพนนบรรลย บมพระองค แทนองคทาวไท ขอพระภวนย จงทราบธล เชญพระเสดจไป ครองราชยราชย มขหมโยธ นางบ าเรอเรยง พกตรเพยงจนทร ก านลนาร จงพงบาทา ทลแลวชาวท เอารดวาร โสรจสรงกายา ใหทรงเครองตน สคนธมาลา แลวทรงภษา โกไสยไพบลย ทรงเครองกกธภณฑ มงกฎกดน กรรเจยกจ ารญ พาหรดสะอง เพรศพรงไพบลย ทบทรวงแสงสรย ธ ามรงครจนา ทรงสรรพครบเครอง เฉดโฉมรงเรอง ดงเทพเทวา

๓๘ จตสดมภ ๓๙ ชมพทวป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๒๘

อ ามาตยเชญองค ทรงรถรตนา แหหอมลอมมา สราชยสวรรค สงขแตรแซเสยง สโนกไตรเตรยง เสยงกกองกรรณ แหพระมหา- บรษมาเมองพลน ฝงชนอภวนท แซซองสาธการ ครนถงจงลง จากราชรถทรง อ ามาตยบทมาลย สนมกมเกลา จอมเจาจกรพาล มายงพมาน นงเหนอแทนทอง อนงคเทพ กรนาร ก านลเนองนอง เพยบเฝาภวดล แนนมนเทยรทอง ชมอยเมยงมอง ชมโฉมภม จงปโรหต พราหมณพฤฒบณฑต มขหมมนตร เชญพระองคนง เหนอกองมณ กบราชเทพ มอบมงมไห๔๐ อปภเษกทรงธรรม สมโภชเจดวน กกกองกรงไตร พระองคเปนเอก ครองเศวตฉตรชย สขสราญบานใจ บมภยพาล ฝายพระโพธสตว ครนไดเสวยฉตร พระทยใสสานต บ าเพญทานา ทกทวาวาร หมประชาบาล ชมชนหรรษา รบทานทรงธรรม เปนนรนดร ทกวนเวลา ใหตงททาน หกแหงบคลา แจกทรพยฤๅทา สนวนละหกแสน โภชนาสาล หรญสวรรณม ทรพยบแคลน ดงกลปพฤกษแกว เพรศแพรวในแดน ยาจกนบแสน พงบญภม

๏กลาวถงเกลอพาล กบหญงสามานย เมยพระโฉมศร อยภายหลงนน กระสนไมตร รวมรกสม(ฤ)ด เปนผวเมยกน ทองพนต าลง หมดสนบหง ร าพงดวยกน เขาลอเลาขาว วาทาวทรงธรรม ครองมไหศวรรย กรงตกศลา ใหทานทกเมอ บไดเบอนเบอ บญนนเลยนา มาเราจะไป พงไทราชา วาแลวลลา ยงเมองภบาล ครนวาจะถง สองผวเมยจง อาศยโรงทาน อมอนอารมณ ทกรมเษมสานต มความเบกบาน ผองแผวมโน

๏ ๑๖ ๏ ครนรงแสงสรโย จงพระพงศโพ- ธสตวเธอทรงคชสาร เสนาแหหอมลอมจกรพาล เสดจสโรงทาน ธเบศเธอทอดทฤษฎ ฝงประชาชนมากม รบทานจกตร

๔๐ หมายถง มไหศรย หรอ มไหศวรรย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๒๙

อเนกอนนตเนองนอง พงพระพงศภพผครอง ยลชนทงสอง กแจงวาเกลอกบเมย แตปวงหนชาตคนเสย ...(ไมปรากฏ)... มนแปลกบจ าจกตรา พระองคเหนแลวบญชา มธรสสารา เธอสอนแกเสนาใน ดกรมนตรนภย อนมน าใจ ประพทธพงศพศด ยลแตวามตรโลกย ...(ไมปรากฏ)... มบาปอบายเบยดบง ถาใครพบพานพาลถง โทษนนจกถง บแคลวบคลาดคลานา ความไดมากพวกพาลา อยาไดสมา- คมอยในเมองนนนาน เมองใดทาวครองศฤงคาร ไมถาวรกาล สถตในทศธรรมา เบยดเบยนชนชาวพารา คบเกลอนกจจา อบายเปนจรงบาปเบยน อยาไดไปพกพงเพยร ถาอยคอยเรยน จะฉกละหกขกเคอง หญงใดไรผวเนองๆ อยาไดประเทอง ปะทะประทบท าเมย ผใดคดคบจะเสย ตวเราเมาเมย มนจะพาผดตดตน ความข าอยาอ าอยปน บอกแจงกจกล มนจะฆาตนตายตว อนผหญงมากชาย ชผวอยาได มามวสมครสโมสรชม คนสามจ าพวกอยานยม ยนดเสพสม สมครสมานไมตร ถาจะคบคบคนทด ปณฑตเมธ จงจะมประโยชนตออตมา ถงมาดจะมวยมรณา ไลลางชวา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๓๐

ชวตพนาศฆาต๔๑คน จะไดสมบตสรรพผล กศลน าตน อบตไปทวโลกา พระปนจอมประชา ใหโอวาทา- นศาสนสงสอน เสรจแลวบายคชกญชร พวกสงขแตรงอน ประโคมแหเคยงคชา มาถงวงราชเจษฎา เสดจขนมหา- ปราสาทประเสรฐโสภ ฝายพวกพยหโยธ เสวกามาตยม มนสนอมสโมสร สรรเสรญสมเดจภธร นอมเศยรถวายกร ประนมประณตบทมาลย พระองคเสพเสวยศฤงคาร ยดยาวยนนาน บมภยอน(ต)ราย บ าเพญโพธวนไว เปนนจบคลาย ซงการจะกอกองบญ ปญจศลงเปนทน บไดทารณ อนมนเปนเอกตา ครนครบก าหนดชนมา อายสมสงขาร พนเกดในชนดษฎ

๏ ๑๑ ๏ พระผอทฐโยก มงกฎโลกยศคาภ เรองสทธกรรมน มาแสดงโปรดเวไนย ครนจบอนธรรมา จอมโลกาบณฑรไข จงชมชาดกใน ปจจบนเบองบาล พระสทธกรรมนาถ ครนกลบชาตคอพระชนศร สมพทธญาณม ประเภทภาคบกลบกลาย พระองคส าเรจตรส ธรรมปรมตถโปรดหญงชาย บ าบดบาปอบาย แลวเสดจเขาสนพพาน จงไวพระศาสนา วรธรรมาโอวาททาน แทนองคพระทรงญาณ ชวกลปาสบสตวสอน

๔๑ นาจะหมายถง พฆาต

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๓๑

หวงรอสงสอนสตว ออกจากอรรณพสาคร ธรรเมศมนวร เปนครสอนแกฝงชน เราทานเกดมาทานธรรม จงอปถมภการกศล สนทานอยาเกลยดกล คดน าตนขามสงสาร ใหหนวงเอาดวงแกว อนกลาวแลวคอนพพาน พนมอพญามาร เปนสถานโอฬารา อนเรองประชมชาต ในนบาตภปรายมา กจบเทานทานนา แตเทานนะทานเอย ๛

๏ สนฉบบแตเทาน เรองพระสทธกรรม จบ ณ วนอาทตย ขน ๒ ค า เดอน ๑๒ ปมะแม ตรศก ๛

ขอใหขาพเจามปญญาดงพระมโหสถ มคนลอชาปรากฏเหมอนทานเจากรงศรสญชย ๛

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๓๒

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๓๓

หมวดวรรณกรรมนทำน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๓๔

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๓๕

นกยงทอง เลม ๑ เขมฤทย บญวรรณ๔๒

วรรณกรรมเรองนกยงทองเปนวรรณกรรมกลอนสวดภาคกลาง๔๓ นอกจากนยงมการน าไปแตงเปนวรรณกรรมวดเกาะ๔๔ โดยมเนอหาเกยวกบพระโพธสตว๔๕ เสวยพระชาตเปนนกยงทอง ทมำของตวบท

ตนฉบบตวเขยนวรรณกรรมเรองนกยงทองฉบบทน ามาปรวรรตในครงนบนทกอยในสมดไทยขาว ความยาว ๕๖ หนา และมเพยง ๑ เลม ไมระบชอผบนทก วน เดอน และปทบนทก๔๖ ตนฉบบบนทกดวยตวอกษรไทยปจจบน แตมรปสะกดบางรปไมตรงกบอกขรวธในปจจบน เชน “ทาวนกยงทอง ฟงงแลวจงศนอง ตอบมาทนใจ ยกมรดท จดกวาใคร ทาวอยารอนใจ จกลวเคดขาม” ปรวรรตเปนตวอกษรไทยปจจบนไดวา “ทาวนกยงทอง ฟงแลวจงสนอง ตอบมาทนใจ ยกษมฤทธ จะดกวาใคร ทาวอยารอนใจ จะกลวเขดขาม” วรรณกรรมเรองนสนนษฐานวานาจะบนทกในชวงใกลเคยงหรอกอนทจะมการพมพเผยแพรอยางกวางขวาง คอ ในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว สงเกตจากรปเขยนและอกขรวธทไมคงท อกทงการอานวรรณกรรมสมยกอนเปนอานดวยเสยง ไมใชการอานดวยตาดงในปจจบน สวนเนอความในตนฉบบบางชวงเลอนไมสามารถปรวรรตได และมเนอความไมครบถวนสมบรณ ในตอนตนของเรองผบนทกไดออกตวเพอใหผอานทราบวาผบนทกสอนเขยนขอใหผอานอยาต าหนตนเองเลยวาเขยนไมเปน ดงขอความ “ทานผอานอยาตเลย ขาพงสอนเขยนอยาตเตยนขาเขยนไมเปน” อกทงยงเปนการสบทอดพระศาสนาและสรางกศลดวย เนอเรองเรมตงแตพระโพธสตวเสวยพระชาตเปนสกณา(นกยงทอง) จนถงทาววานรมาชวยทาวนกยงทองทถกยกษจบขงไวในกรง

๔๒ อาจารยประจ าคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๔๓ จากการส ารวจเอกสารรายชอวรรณกรรมกลอนสวดภาคกลางจากหอสมดแหงชาต และจากวทยานพนธ ๒ เรอง

ไดแก วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย ของ ตรศลป บญขจร เรองวรรณกรรมกลอนสวดภาคกลาง : การศกษาเชงวเคราะห พ.ศ. ๒๕๓๐ และปรญญานพนธ หลกสตรการศกษามหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ของ เตอนใจ สนทะเกด เรอง วรรณคดชาวบานจาก “วดเกาะ” พ.ศ. ๒๕๒๐

๔๔ จากการส ารวจจากเวบไซตเรองวรรณกรรมวดเกาะของศนยมานษยวทยาสรนธร (องคกรมหาชน) วรรณกรรมวดเกาะ คอวรรณกรรมทรเรมจดพมพขนโดยโรงพมพวดเกาะ หรอ โรงพมพราษฎรเจรญ ซงเปนโรงพมพทมชอเสยงในการพมพเรองจกรๆ วงศๆ และนทานพนบาน วรรณกรรมวดเกาะไดรบความนยมอยางแพรหลายในชวงสมยรชกาลท ๕ นอกจากน วรรณกรรมวดเกาะยงหมายรวมถงวรรณกรรมทมลกษณะการจดพมพและเนอหาประเภทคลายคลงกนแตจดพมพโดยโรงพมพอน ซงบางครงอาจเรยกรวมกนวาวรรณกรรมยควดเกาะ

๔๕ ประพจน อศววรฬหการ (๒๕๒๓ : ๗๗) ไดสรปความหมายของค าวา โพธสตวไว ๓ ประการ คอ ความหมายอยางแรก หมายถง บคคลผก าลงจะตรสร ตอมาหมายถง บคคลทมงหมายทจะไดบรรลอนตตรสมโพธญาณ และในทสดมความหมายวา บคคลผมแกน คอ โพธ

๔๖ ปจจบนตนฉบบจดเกบทศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล วทยาเขตศาลายา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๓๖

เรองนกยงทองนนาจะมการคดลอกตอๆ กนมาหรอมการถายทอดกนมาหลายครา จงท าใหชอของตวละครเอกและรายละเอยดของเรองบางชวงบางตอนปรบเปลยนหรอไมตรงกน และจากการส ารวจเอกสารในเบองตนสงเกตวา วรรณกรรมเรองนมชอตวละครเอกไมเหมอนกน ทงๆ ทชอเรองเหมอนกน กลาวคอ งานวจยของตรศลป บญขจร (๒๕๓๐ : ๑๙๗) ไดมขอสงเกตวากลอนสวดบางเรอง ตวละครเอกไมตรงกบชอเรอง เชน เรอง นกยงทอง ตวละครเอก คอ พระยาจนทสญ ซงเปนบดาพระโพธสตวไมใช นกยงทอง สวนตนฉบบเรองนกยงทองทปรวรรตน ชอตวละครเอก คอ ทาวนกยงทอง ซงเปนพระโพธสตวอยกบพระมารดาในปาหมพานตเพยงสององค ดานการด าเนนเรองเปนไปอยางรวดเรวและรายละเอยดของเรองไมมบทพรรณนามากนก แมวาจะมลกษณะโครงเรองคลายนทานจกรๆ วงศๆ ส าหรบตวละครทปรากฏในเรองน ไดแก ทาวนกยงทอง พรานปา ทาววานร ทาวกงจกร นางสวรรณครหรอนางหงสทอง พเลยงนางสวรรณคร ๔ คน คอ นางเทพเกสร นางอทรกรฑา นางเกตมาลา และ นางสาสรวงศ พราหมณเทศ (ชอยกษ) เนอเรองยอ พระโพธสตวเมอครงเสวยพระชาตเปนทาวนกยงทองอยใตตนไทรในปาหมพานตกบพระมารดา มบรวารแปดหมนสพนและอยกบฝงหงส ไรซงคครอง ตอมาพรานปาไดเขามาลาสตว จนมาถงตนไทรแลวเหนทาวนกยงทอง จงคดจะจบไปถวายพระราชา เพราะนกยงทองงามมาก เมอพระโพธสตวเหนพรานปาจงถามวาทานจะไปไหน เหนทานถอปนไฟและธนหนาไมมา หลงทางมาหรอ ถาเชนนนจะบอกทางให แตพรานปาโกหก เพราะในใจอยากไดนกยงทอง บอกไปวาทาวไทใหตนออกมายงสตว ทาวกงจกรเปนยกษทมอทธฤทธมาก ไมมผใดสามารถตานทานอ านาจได นอนอยบนแทนบรรทมกบมเหส ไดบอกมเหสวาพรงนจะไปเทยวในปาหมพานตและจะสรบกบทาวยกยงทอง มเหสไดหามปราม แตทาวกงจกรยงคงออกไป โดยจดกองทหารจ ายวนหารอยไปยงปาหมพานต เมอทาวกงจกรไดเหนทาวนกยงบรรทมอยทศาลากกรวโกรธทไมเกรงกลวตน และคดวาจะจบมาเปนอาหาร จงถอพระขรรคเขาไป พอเหนจงรวาเปนพระโพธสตวซงมฤทธเกรยงไกร เพยงแคแปลงกายมาเทยว แตทาวกงจกรยงคงแผลงอทธฤทธและไดกนตอสกน จนทาวกงจกรพายแพจงถวายพรใหแกทาวนกยงทองแปดประการ ตอจากนนทาวนกยงทองไดมาหาทาววานร และเดนทางตอไปจนพบกบนางสวรรณครหรอนางหงสทองซงเปนลกทาวเวสสวรรณ และถกบดาขงนางไวในถ า โดยมพเลยง ๔ คน คอนางเทพเกสร นางอทรกรฑา นางเกตมาลา และนางสาสรวงศ คอยดแล คนหนงนางสวรรณครฝนวาไดแกว พอตนขนมาจงใหพเลยงท านายความฝน พเลยงบอกวานางจะไดพบคครอง ครนนางสวรรณครพรอมพเลยงทงสไดออกไปเลนน าและพบกบทาวนกยงทองกบทาววานร เมอทาวนกยงทองพบกบนางสวรรณครทก าลงเกบดอกไมไปบชาเพอฟงธรรม และไดบอกนางทงหาตนเองกบทาววานรนนเทยวมาในปา นางสวรรณครจงไดเชญทาวนกยงไปยงถ าของนาง สวนทาววานรกไปกบพเลยงทงส ตอมาพราหมณเทศเปนยกษทมอทธฤทธมากและหลงรกนางสวรรณคร เมอทราบวาทาวนกยงทองมาครองคอยกบนางสวรรณคร กโกรธมาก จงไดเขามาสะกดแลวพาทาวนกยงทองไปขงไวในกรง โดยมพลทหารยกษเฝาไวอยางแนนหนา ทาววานรและพเลยงทงสรสกคดถงทาวนกยงทองกบนางสวรรณครจงพากนมาหา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๓๗

แลวพบวานางสวรรณครสลบอย จงชวยกน พอนางฟนขนมาจงเลาวาพราหมณเทศไดจบทาวนกยงทองไป ทาววานรจงตามไปชวยทาวนกยงทองทถกขงไวในกรง.... (ตนฉบบจบแตเพยงเทาน) ลกษณะของตวบท เรองนกยงทองแตงเปนค าประพนธ ๓ ชนด ไดแก กาพยยาน กาพยฉบง และกาพยสรางคนางค ซงค าประพนธมกไมเครงครดฉนทลกษณนก บางบทมฉนทลกษณไมตรงกบลกษณะของฉนทลกษณทก าหนดไว แมจ านวนวรรคหรอค าในวรรคบางบทไมตรงแตไมมผลตอเนอความของเรอง ลกษณะค าประพนธของวรรณกรรมทปรากฏ มดงน ๑. กำพยยำน ๑๑ กาพยยาน ๑ บท ม ๒ บาท หรอ ๔ วรรค บาทท ๑ บาทแรกเรยกวา บาทเอก บาทท ๒ เรยกวา บาทโท แตละบาทม ๒ วรรค วรรคแรก ๕ ค า วรรคหลง ๖ ค า เชน เราสอยกบยกษ พระทรงศกดจะครวญหา พระสหายจะเปนบา วาชวาจะผยผง ไมรวาเราด เปนชนสหหนอพทธองค ฤทธทานยวดยง ยอมบรรจงกอสรางมา เดนพลางทางแลด เหนเธออยตนไทรสาขา สหายรวมปญญา เหนราชากดใจ ครนถงเลาเนอความ การสงครามในพงไพร ไอยกษมนแพไป สไมไดจงถวายพร ๒. กำพยฉบง ๑๖ กาพยฉบง ๑ บท ม ๓ วรรค คอ วรรคตน (วรรคแรก) ม ๖ ค า วรรคกลาง (วรรคท ๒) ม ๔ ค า และวรรคทาย (วรรคท ๓) ม ๖ ค า เชน ครนวาสางสวางไซร ยกษดใจ จะใครไปเลนสวนศร จงเสวยอาหารตามม เสรจแลวยกษ ตรสเรยกเสนยเขามา สงใหจดแจงโยธา กงจกรยกษา ตรสวาใหทนโองการ เสนามากมากราบกราน วงมาลนลาน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๓๘

จดแจงทหารมากม ๓. กำพยสรำงคนำงค ๒๘ กาพยสรางคนางค ๑ บท ม ๗ วรรค วรรคละ ๔ ค า เชน เราจะไปสระสรง ไดลาภมนคง ในเจดวนน อยาทกขเลยนะเจา นวลนางสาวศร ไดแกวมณ เราจะแบงปนกน พเลยงทลเลา แมอยหวเจา อยาเศราโศกศลย ดรายจะได เหมอนดงความฝน รปทรงเธอนน ควรเปนคครอง อนดวงเหลอง รศมรงเรอง จะเปนผวนอง รปทรงพระเจา ล าเลศเพรศเพรา ดจดงหนงทอง เปนบญของนอง ใครไมเทยมทน นางสวรรณคร ฟงพเลยงทงส ท านายความฝน สมพรปากเจา นวลนางสาวสรรค นองไดอยางนน แมนแทบญตว คณคำของวรรณกรรม วรรณกรรมเรองนกยทองสะทอนใหเหนคณคาดานการปลกฝงความเชอทางพทธศาสนาเกยวกบบญบารมของพระโพธสตวผจะมาตรสรในอนาคต การปลกฝงความคดเรองมตรภาพระหวางเพอน ภาพความอดมสมบรณของพนปาและพนธไมนานาชนด ซงมทงผลไมทใชกนเปนอาหารและใชเปนสมนไพรตามจนตนาการของกว นอกจากนวรรณกรรมเรองนกยงทองยงแสดงคณคาดานความงามทางวรรณศลปอกดวย ๑. คณคำดำนกำรปลกฝงควำมเชอเกยวกบบญบำรมของพระโพธสตว ความเชอเกยวกบพระโพธสตวจะเชอวาพระโพธสตวเปนผมบญบารม มรปงาม มสตปญญา เปนผไดสงสมบารมมาแลว และมอทธฤทธ เชน เหนสองกษตรยหลบอย พศเพงเลงด จงรวาหนอนพไตร ฤทธเธอมเกรยงไกร ล าเลศแดนไกร ถอดรปแปลงกายเทยวมา นรลกษณภมนทรดงอนทรา ดวงหนาดงวงพระจนทร องคนนรปดมสสน เหลอมพรายหลายพรรณ ดงแกวสรยบณฑไพรฑรย ครงนชวตจกสญ หนอพทธางกร เพมพนสมภาร

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๓๙

๒. คณคำดำนกำรปลกฝงควำมคดเรองมตรภำพควำมผกพนระหวำงเพอน มตรภาพและความผกพนระหวางเพอน โดยแสดงถงความหวงใยและคอยชวยเหลอกน ไมวายามสขหรอยามทกข เชน ทาวนกยงทองกบทาววานร เมอตองแยกกนกยงหวงหา หวงใยและคดถงกน ครนเมอรวาทาววานรโดนจบตวไปกรบไปชวยโดยเรวพลน ดงตวอยาง ฝายทาววานร กอดบาทภธร ชลเนตรหลงไหล คดถงเพอนยาก ผรวมหทย มกรรมสงใด จ าใหไกลกน กอดศอสหาย โศกามากมาย ทงสองดวยกน เราเปนเพอนยาก ในปาหมวนต รบรกบกบน ปกปองกนมา ชลนหาไม ซอนซกบกไพร ดนตดลดมา เกบผลลกไม เลยงกนสองรา เหมอนสกณา หาเหยอปอนกน ทาวจกจรล ไปถ าปรางศร กบนางกลยา ระวงองคจงด ดอชฌาศรย ถาเมามวไป เหนไมสถาพร หรอในตอนทนางสวรรณครกบพเลยงทงสเมอตองแยกกนยอมคดถง และเมอนางสวรรณครมเรองทกขรอนกไดชวยเหลอ ดงตวอยาง ฝายนางทงส ไดฟงภม ชนชมหฤหรรษ ผดแปงแตงองค บรรจงดวยพลน จกตามผวขวญ มาเฝากลยา ตรสเทานนแลว สมเดจนางนองแกว เจาทอดองคลง เจาจะมวยอาสญ ใหทนพระองค พระพโฉมยง คอยอยเถดรา ทกขนองครงน พระพทงส ไมชวยเลยนา

จะท าเปนไฉน จะไดราชา กอดเอาบาทา นางทงสองค พเลยงทงส แลเหนเทว เจาทอดองคลง ชวนกนร าไร ใหรกโฉมยง กราบทลพระองค ผเปนผวขวญ ขาแตพระเจา จงไดโปรดเกลา นองรกสงสาร

บดนพราหมณเทศ ท าเหตลางผลาญ สะกดภบาล หลบแลวพาไป นยเนตรเหมอนไฟ ทวทงกายา เทวามนษย พราหมณเทศคนน เขามฤทธา ล าเลศแดนไตร วาจาประสทธ นรมตเปนไฟ ทวทงกายา ๓. คณคำดำนกำรบนทกควำมอดมสมบรณของไมนำนำชนด ความอดมสมบรณของไมผลทอยในปาหมพานตมหลากหลายชนด ไดแก ขนน มงคด ลกอน (จน) มะมวง มะปราง ลางสาด มะหาด นอยหนา ลนจ และบางชนดมสรรพคณ เชน มงคดกนแลวมปญญา และ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๔๐

ท าใหฟนทหกหลดนนขนมาใหม ขนนกนแลวผมทไมมกลบงอกขนใหม หรอผมทหงอกกลบดกด าเหมอนเดม เปนตน ดงตวอยาง ตนไมในหมพานต เปนแกนสารในโลกา ใครกนกเปนยา ในใตหลาไมมสอง ขนนอนกนหวาน ลกใหญยานโตเทากลอง ดกงามเปนชนชอง ขนตามคลองทองคลองคร แมวาฟนหกหลด ลกแมงคดหวานนกหนา ใครกนมปญญา เกดฤทธาฟนฝางม มตนเทาสามก า มทงน าไหลรนร ใครกนฤทธาม หกครไดดงใจ ขนนอนลกยาน คนหวลานหาผมใหม กนแลวอยารอนใจ กลบขนไดงามมศร แมนวาผมหงอกทว ไดทาหวเกดฤทธ เนอหนงดงส าล ผมด าดเสนใหญยอง แมนวาแกงกงน ลกอนจนสกใสผอง กนแลวเนอเหมอนทอง นวลละอองครองสตร มะมวงลกพนพว ทงฝกบวงามมศร เลศล าในโลกย พระฤๅษตงสตยจง มะนาวมเหลอหลาย หลนเรยรายในดงรง ไมเชอแลวอยาฟง มทงเพชรพญาธร มะปรางลกลางสาด ลกมะหาดบนสงขร ส าหรบพระภธร เทวดาเหาะรอนลงมา นอยหนาลกลนจ รสชาตดเปนหนกหนา ใครกนมฤทธา หกศลายบท าลาย อนไมในหมวา จะพรรณนาไมหวาดไหว ครนวาจะชาไปเรองนน ใครยงครามครน ๔. คณคำดำนควำมงำมทำงวรรณศลป ความงามทางวรรณศลปเปนการใชภาพพจนความเปรยบเพอใหผอานเขาใจเรองราวหรอลกษณะของตวละครและเกดจนตภาพไดชดเจน เชน การพรรณนาถงความงามของพระโพธสตว โดยสรรค าพองเสยงเพอแสดงความกตญญกตเวทตามความเชอในพทธศาสนา การใชโวหารแบบอปมาเพอแสดงความงามบรสทธไมมใครเทยบได เปนตน ดงตวอยาง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๔๑

เมอนนโพธสตว ชนชมโสมนส อยกบมารดา จรเทยวในไพร ไดคเสนหา เจาคอยอตสาห เลยงพระมารดา วรองคพระเจา สแสงเพรศเพรา ดจดาวดารา เจาคอยกลอมเกลยง เลยงพระมารดา อยในหมวา เปนสขส าราญ จ าศลภาวนา มไดอเบกขา ในปาหมพานต ฝงสตวทงหลาย มใจชนบาน ดวยบญกมาร ปกเกลาเกศา ..................................... เหนพระโพธสตว สแดงแสงตรส งามยงกวาเขยน พศเพยรภวไนย เหนแลวพรานไพร คอยมองเขามา คดในใจหมาย จกยงใหตาย เสยดายหนกหนา จกเอาไปถวาย แกไทราชา สมเดจผานฟา ครองกรงบร จะคดไฉน จกจบตวได ทในพงพ จกท าวนวาย ดรายจะหน จกเอาคด ไปทลถวาย วานกตวน ไมมราค คอทองพรรณราย สตวดงแกว วาวแววเพรศพราย ล าเลศเฉดฉาย ไมระมถงสอง หรอการพรรณนาภาพการตอสตอนททาววานรเขาไปชวยทาวนกยงวามยกษลมตายมากมายและเกดเสยงดงสนนมาก ดงตวอยาง พลดานขนมารทงหลาย ทรดโทรมท าลาย ยกษรายกตายโกฏพน ภเบศเธอเสรจฆาฟน ยงเหลออยนน กมภณฑตอสราชา แผลงอทธฤทธนกหนา กมจบราชา ดงฟาจะทรดท าลาย ภบาลจงผลาญโดยหมาย ทกยกษนนตาย วอดวายลงกลาดพระสธา วรรณกรรมเรองนกยงทองฉบบปรวรรตนมเนอเรองเกยวกบพระโพธสตวเมอครงเสวยพระชาตเปนนกยงทอง ซงแสดงใหเหนความเชอเกยวกบผทเปนพระโพธสตววาจะตองเปนผมบญบารม มรปงาม มสตปญญา และมอทธฤทธ สะทอนใหเหนคณคาทงความสมพนธระหวางเพอน ความอดมสมบรณของธรรมชาตในสมยนน และความงามทางดานวรรณศลป กลวธการด าเนนเรองอยางรวดเรว มการสอดแทรกขอคดอนเปน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๔๒

ประโยชนแกผ อาน นอกจากนวรรณกรรมเรองนยงเปนการสบทอดใหวรรณกรรมคงอยและเหนการแพรกระจายของนทานในวงกวางอกดวย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๔๓

บรรณำนกรม กลมงานบรการสารสนเทศ ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน). “นกยงทอง.” ใน หนงสอเกำชำว

สยำม. เขาถงไดเมอวนท ๑๒ มถนายน ๒๕๕๖. จากเวบไซตhttp://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/main/index.php/literature/2012-04-26-04-21-08.

ฐะปะนย นาครทรรพ. (๒๕๑๙). วชำกำรประพนธ. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน. ตรศลป บญขจร. (๒๕๓๐). วรรณกรรมประเภทกลอนสวดภำคกลำง : กำรศกษำเชงวเครำะห. วทยานพนธ

อกษรศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เตอนใจ สนทะเกด. (๒๕๒๐). วรรณคดชำวบำนจำก “วดเกำะ”. ปรญญานพนธหลกสตรการศกษา

มหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ประพจน อศววรฬหการ. (๒๕๒๓). กำรศกษำเชงวเครำะหเรองพระโพธสตวในคมภรเถรวำทและคมภร

มหำยำน. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย. พระคนธสาราภวงศ, ผแปล. (๒๕๔๙). พระปรตรธรรม. พมพครงท ๑๕. กรงเทพฯ : อกษรสมพนธ. สปาณ พดทอง. (๒๕๔๔). ศลปะกำรประพนธภำษำไทย : รอยกรอง. ม.ป.ท. : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ศราพร ณ ถลาง. (๒๕๕๒). ทฤษฎคตชนวทยำ : วธวทยำในกำรวเครำะหต ำนำน - นทำนพนบำน. พมพครง

ท ๒. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๔๔

บทปรวรรต: นกยงทอง เลม ๑

หนาตนนกยงทอง เลม ๑ ทานผอานอยาตเลย ขาพงสอนเขยนอยาตเตยนขาเขยนไมเปน ยอกรขนเหนอเกศ ไหวพระสรรเพชร ผทรงเดช โปรดสตวทงผอง ทวทงโลกา ใหเหนอนตตา ทกขนยสงสาร พระเจาตรสแลว หฤทยผองแผว ดงแกวอลงการ รงโรจนโชตชวง ดจดวงประพาฬ ในไอยอดวมาร อนทรพรหมทงหลาย ตรสเทศนา ดวยพระคาถา ศาลาสบสาย ไมตรกนกยาก ล าบากพระกาย พระทยมงหมาย ปองใหมรรคผล ขอเดชครตวขาทารณ จกสบศาสน จงชวยก าจด โทมนสมดมน ซงชวพกล บดดลเหอดหาย อนลกลนล า ยงกวาชลทงสาย บรรเทาโรคชล ใหพนอบาย วมตตท าลาย ไดสรางกศล มคณทสด เขาพามนษย ทวทกตวคน ฟงธรรมตามแลว ไมแคลวมรรคผล อนทรพรหมเบองบน ยอมไดแลวหนา ดงประทปแกว สวางผองแผว สองแนวโลกา รงเรองรศม แสงสโสภา ดงดวงทนนา ลนลาอมพร ปางเมอศาสดา เปนสกณา อยในดงดอน เสดจเทยวในไพร ภวไนยสโมสร เลมลาดงดอน เปนนจอตรา เมอนนโพธสตว ชนชมโสมนส อยกบมารดา จรเทยวในไพร ไดคเสนหา เจาคอยอตสาห เลยงพระมารดา วรองคพระเจา สแสงเพรศเพรา ดจดาวดารา เจาคอยกลอมเกลยง เลยงพระมารดา อยในหมวา เปนสขส าราญ จ าศลภาวนา มไดอเบกขา ในปาหมพานต ฝงสตวทงหลาย มใจชนบาน ดวยบญกมาร ปกเกลาเกศา บรวารทงนน แปดหมนสพน อยในหมวา กนผลลกไม ตามชายภผา ใกลฝงคงคา รมเขาหศกรรณ อยกบฝงหงส เวลาสรยงศ จกบายผายผน จงชวนนกยง เปนฝงพรอมกน ในปาไมนน ลงใหสขส าราญ ดวยวามารดา แกเฒาชรา เหนหนากมาร เจาคอยปกปอง ศตรอนธพาล ครนเวลากาล กลบขนกรงไกร อตสาหภาวนา จ าไดคาถา อนเลศไกร

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๔๕

สขเกษมเปรมปรด ไมมโภยภย สมเดจภวไนย ไรคสงสาร ยงมพรานปา เทยวสญจรมา หาซงอาหาร ยงชางกวางทราย ในปาดงดาน ซกซนลนลาน มาถงรมไทร เหนพระโพธสตว สแดงแสงตรส งามยงกวาเขยน พศเพยรภวไนย เหนแลวพรานไพร คอยมองเขามา คดในใจหมาย จกยงใหตาย เสยดายหนกหนา จกเอาไปถวาย แกไทราชา สมเดจผานฟา ครองกรงบร จะคดไฉน จกจบตวได ทในพงพ จกท าวนวาย ดรายจะหน จกเอาคด ไปทลถวาย วานกตวน ไมมราค คอทองพรรณราย สตวดงแกว วาวแววเพรศพราย ล าเลศเฉดฉาย ไมระมถงสอง มยศบรวาร เหนงามตระการ หอมลอมกายกอง จบอยในไพร ไรคสมสอง รปงามคอทอง เลยงพระมารดา ควรจะเขาไป แวดชายใหใกล จกพจารณา แมนไมไป จะไดเจรจา วาแลวพรานปา เขามารมไทร ฝายวาโพธสตว จ าเรญมธยสถ แลเหนพรานไพร จงรองถามเลน ทานจกไปไหน เจาเขามาไย ใตตนพฤกษา มอถอปนไฟ ธนหนาไม รงรงเขามา ฤาเทยวในดง หลงทางมรรคา ทานจกปรารถนา ซงสงอนใด ฤาหนงเดนปา ลาเลอยเนอมา หยดพกอาศย ฤาหนงดนดน หลงมาในไพร เราจกบอกให ทานไปเคหา ฟงแลวพรานไพร เหลยวแลขนไป จงตอบวาจา กบดวยพระเจา กลาวค ามสา ในใจพรานปา หมายจตคดปอง นายพรานจงกลาว ไยเลา เจานกยงทอง อยสขสบาย ไมไดเศราหมอง สนทรพยเงนทอง อยในเคหา บดนทาวไท พระองคตรสใช ใหเราออกมา ยงชางกวางทราย ทในกลางปา ถงตนพฤกษา พบเจาทนใจ เหนเจางามสรรพ ตวเราจะรบ เอาไปถวาย แมนมไปดวย จะมวยวอดวาย จกรอดความตาย ทาน... พระโพธสตว คดพลางทางตรส แกนายพรานปา จกเอาเราไป ถวายไทราชา ............ ...กลางไพร เปนเพอนมารดา แมลกสองรา เทยวบกซกไป ทานคดไฉน ............ ............ อยาใหเศราหมอง

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๔๖

ทกวนมารดา เหนลกเสนหา ตางเนตรทงสอง ชมแลวชมเลา ผานเกลาผครอง ทานทาววานร ให...สงสอน ปนเกลาภพไตรย วาพระราชา เรามาอาศย ศาลานไซร ของยกษคนธรรพ มทงฝงหมอน พรมเจยมเครองออน แตงไวครบครน ผลไมโอชา มถวนสารพน พรงนยกษนน มนจะออกมา มนชงวาดเขยน แกลงแตงธปเทยน ดอกไมชวาลา เครองอบเครองรม อดมหนกหนา ยกษมฤทธา ล าเลศแดนไตร ทาวนกยงทอง ฟงแลวจงสนอง ตอบมาทนใจ ยกษมฤทธ จะดกวาใคร ทาวอยารอนใจ จะกลวเขดขาม พรงนมนมา อนตวอาตมา จะตอสงคราม เราใชชายชว จะกลวเขดขาม ตรสแลวสรงสนาม เธอเคลมหลบไป

ฉบง ๚ะ๛ บดนนทานทาวกงจกร อานภาพมากนก นรลกษณนวลละอองผองใส ฤทธเธอมเกรยงไกร ยกษทวแดนไตร บอาจตอตานทาน บรรทมบนแทนส าราญ ในราตรกาล ภบาลหนกใจนกหนา สรวมกอดเมยรกเสนหา องคคอตปลา ราชามาพรนขวญหาย เจบองคทรงโศกมากหมาย กรกอดโฉมฉาย ยกษรายกสงเมยขวญ พรงนพจะไปหมวนต เทยวชมสวนขวญ ใจจะใครพบศตร เหนแลวผวจะตอส จะออกไปด ใหรประจกษแกตา ฟงแลวแกวเกศสทา ตรสหามยกษา ชลนาเจาหลบโทรมองค พระอยาทะนง มนจงจะไปสวนขวญ สรบกบทาวเจาไพรวลย พระโพธสตวนน ฤทธาเธอครนมากม ฟงแลวยกษ เหนเปนทองท

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๔๗

เทวเจาหามปรามมา เธอคดอายแกเทวา พวกพลยกษา ฤทธากมเกรยงไกร ครนวาสางสวางไซร ยกษดใจ จะใครไปเลนสวนศร จงเสวยอาหารตามม เสรจแลวยกษ ตรสเรยกเสนยเขามา สงใหจดแจงโยธา กงจกรยกษา ตรสวาใหทนโองการ เสนามากมากราบกราน วงมาลนลาน จดแจงทหารมากม จดไดหารอยด สองพลมารยกษ ฤทธดงไฟประลยกลป จดไดไมชาโดยพลน จะทลทรงธรรม ใหทาวเธอทราบพระทย เสนยมากราบกรานไป ทลแกทาวไท วาไดทหารเขามา ฟงแลวสมเดจราชา หนอทาวยกษา มชากขนเกยไชย ผดแปงแตงองคเฉดฉาย เกราะนวมสวมกาย แสงแกวกพรายจบตา สอดใสเนาวรตนซายขวา มงกฎชฎา ยกษาเรองอทธฤทธ จบพระขรรคแกวแววตา เผนขนรถชย บดใจออกจากพารา มาแกวชกไปไมชา พลมารยกษา หอมลอมออกมามากหมาย เพราะเพรศล าเลศเฉดฉาย พลไพรมากมาย ยกษรายไปถงสวนศร ยกษาแลมาเหนภม สององคชนสห บรรทมยงทศาลา กรวโกรธหฤทยดงไฟฟา ในจตยกษา คดวาจะเอาเปนอาหาร

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๔๘

ชายนคมเหงใครจะปาน สองคนมนหกหาญ เขามานอนในศาลา อวดตวไมกลวยกษา ท าอหงการ ในจตมงคดยงไร มนษยสองคนดนไพร อกอาจแกใจ จะไดเปนเหยอยกษา วาแลวเทานนมทนชา ทานทาวยกษา ลอบลกเขามาทนใจ จบพระขรรคแกว เขาใกลสองไท ภวไนยดอมมองแลด เหนสองกษตรยหลบอย พศเพงเลงด จงรวาหนอนพไตร ฤทธเธอมเกรยงไกร ล าเลศแดนไกร ถอดรปแปลงกายเทยวมา นรลกษณภมนทร ดงอนทรา ดวงหนาดงวงพระจนทร องคนนรปดมสสน เหลอมพรายหลายพรรณ ดงแกวสรยบณฑไพรฑรย ครงนชวตจกสญ หนอพทธางกร เพมพนสมภาร คดแลวยกษ แผลงอทธฤทธ พงพษเหมอนดงไฟประลยกลป ทงจกรนารายณผายผน ทในสวนขวญ ภบาลเธอตนทนใจ ภเบศช าเลองเนตรไป เหนยกษโตใหญ สองไทคดพลางยมหว ตรสวายกษาคนชว โกรธาเมามว ใจชวไมไถถามกน มาไดทงจกรดวยพลน ไมเกรงใจกน นามกรทานชอใด ฤาทานจะจบเอาไป อยาคดสงสย เราไซรไมมาเกรงกลว เรานมใชชายชว ยอมเอกแกตว

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๔๙

ไมกลวยอทอสงคราม ในจตคดใหงาม มฟงกตาม บญเราล าเลศเทวา ฟงแลวจกรแกวยกษา กรวโกรธโกรธา แสงตาดงไฟประลยกลป ค ารามขบเขยวเคยวฟน มอถอพระขรรค ตรสตอบภบาลทนใจ ทานนมาขมเหงใคร เจรจาปราศรย เหตใดไมเกรงยกษา เราชอจกรแกวล าโลกา มอทธฤทธา ใครเลยจะมาเทยมทน ตวเราผเดยวเชยวชาญ เทวาทกสถาน กราบกรานยอกรไสว วาแลวแผลงอทธฤทธไกร โทรมเขาชงชย ฟาดฟนเอาไทภม ทาวนกยงทองเรองศร ถอธรรมขรรคต ตอสยกษทนใจ พระองคแผลงอทธฤทธไกร จบยกษนนได มดไวกบยอดคร บดนนกงจกรยกษ สกบภม ปนเกลาหนอทาวทศพล พายแพอ านาจตน ทในไพรสณฑ ครนจนจงรองถวายพร ขาแตสมเดจภธร เจาไพรสงขร จงรบเอาพรสวสด ขอใหฟงเฟองเรองศร ในโลกโลก ไพรอยาตองพาล โปรดสตวในวฏสงสาร ในพนปวงมาร ภบาลเปนหนอชนสห ปกปองครองบร หมมารยกษ ฤทธไมตานชงชย แมนพระจะไปชงชย เทวาไสว อวยชยใหเปนสถาพร

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๕๐

รอยกรอง บชาผาสลอนภธร พรนอยาใหคลาดคลาย โปรดใหรอดจากตาย กรงแกวเฉดฉาย จะถวายเปนเครองบชา ขาสาวชาววงซายขวา ทงพระธดา ขอถวายใหเปนมเหส เชญแกจากคร ใหรอดชว พนปจงโปรดเกลา ฟงเสรจสมเดจราชา อนทาวยกษา เธอมาร ารองถวายพร พระจงยมพรายในดงดร โอวาสนาเธอสงสอน ภธรตรสถามไป แพเราแลวฤาเปนไฉน ฤทธาเจาเกรยงไกร อาจใจมารบพงกน ทานทงจกรกรดใหผลาญ ในปาดงดาน ศรนนกกกองโครมครน ผดแลวจกรแกวกลบคน เราไมฝาฝน ชมชนดวยพรมากมาย จะชวยใหรอดจากตาย ทานอยานกหมาย นานไปอยาท าอหงการ สงใดผดชอบดอชฌา ทานเปนยกษา หยาบชาในการรณรงค พรนเราไดเปนพระองค ดงใจจ านง ประสงคในจตมงหมาย ฤทธยกษมาแพไป จะถวายชงชย สมเดจทาวไทกบไทนวลนางธดา เราไซรมไดปรารถนา หนอพระนารายณ จะเทยวในปาพงไพร วาแลวสมเดจทาวไท แกยกษบดใจ เคลอนคลายจากยอดคร แกแลวกงจกรยกษ ออกจากคร เธอกราบภมทนใจ พรแปดประการคอดอกไม บชาทาวไท

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๕๑

ใหไดเหมอนน าพระคงคา ไหลดจฝงเปนทางมา สององคราชาบญญา อยาไดเสอมสญ ใหตรสเปนองคพทธกร บารมเพมพน เปนครแกสตวทงหลาย มาดแมพระองคไมสบาย เทยวไปโดยหมาย ใหไดดงความปรารถนา สมสคครองนางฟา ล าเลศโลกา เทวาไมมาเทยมทน ขอใหฤทธากลาหาญ ปรากฏในจกรวาล ชนะแกมารศตร พรหนงพระองคเสรจอย ในโลกชมพ เทวามาอยรกษา ขอใหมเครองอฏฐา มโหรซายชวา ประโคมราชาสององค ขอใหมอสดรทรง เชญเสดจพระองค เหาะตรงไปทางเวหา ขาบาทมาแพราชา โปรดไวชวา ราชาไมใหผยผง พรนขออยาไดไกลองค เหมอนรถบรรจง ลบไลพระองคทวกาย พรนเหมอนรสกลนอยารหาย หอมฟงกระจาย ในโลกเลองฤาชา

ญาณ๚ะ๛ บดนนโพธสตว ไดฟงอรรถทาวยกษา ชนชมในปญญา ทโกรธากสญหาย สอนสงถวนถ จ าจงดอยาเคลอนคลาย ตวทานผเปนนาย จะเขาไปครองบร นกสนมนางศรสาวศร นงพดวทงซายขวา อยาหลงดวยกามา เรงรกษาตวจงด อนกามรากนน ยอมผกพนดวยโลก นงพดวทงซายขวา เมานกทาวยกษ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๕๒

เอาตวหนอยาหลงใหล สงแลวพระภวนารถ จงเยยรยาตรมาคลาไคล คดถงเพอนเขญใจ ปานฉะนจะคอยหา เราสอยกบยกษ พระทรงศกดจะครวญหา พระสหายจะเปนบา วาชวาจะผยผง ไมรวาเราด เปนชนสหหนอพทธองค ฤทธทานยวดยง ยอมบรรจงกอสรางมา เดนพลางทางแลด เหนเธออยตนไทรสาขา สหายรวมปญญา เหนราชากดใจ ครนถงเลาเนอความ การสงครามในพงไพร ไอยกษมนแพไป สไมไดจงถวายพร สององคจะเทยวไป เหนมชยไมยอยอน เทยวไปทในสงขร ดรายพรจะใหคณ เราจะหาซงคครอง ประสมสองอนมบญ พรนจะอดหนน จะมคณเราสบไป บดนนทาววานร ฟงภธรกดใจ ชนชมในหฤทย ทานนไซรฤทธาม กอดเอาสหายรก เหนประจกษในโลก ยวดยงทรงฤทธ สององคนคอชางสาร จะอยทนไย เราจะไปทในหมพานต สององคพระภบาล จบพระขรรคแลวคลาไคล ตวเราคอราชสห ฤทธามอยเกรยงไกร มนษยในต าใต ตวผใดจะถงสอง สององคคอภผา เหนศลาเลอมเปนทอง ผลไมขนเปนชอง เกดตามคลองชองสนธลา ตนไมในหมพานต เปนแกนสารในโลกา ใครกนกเปนยา ในใตหลาไมมสอง ขนนอนกนหวาน ลกใหญยานโตเทากลอง ดกงามเปนชนชอง ขนตามคลองทองคลองคร แมวาฟนหกหลด ลกแมงคดหวานนกหนา ใครกนมปญญา เกดฤทธาฟนฝางม มตนเทาสามก า มทงน าไหลรนร ใครกนฤทธาม หกครไดดงใจ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๕๓

ขนนอนลกยาน คนหวลานหาผมใหม กนแลวอยารอนใจ กลบขนไดงามมศร แมนวาผมงอกทว ไดทาหวเกดฤทธ เนอหนงดงส าล ผมด าดเสนใหญยอง แมนวาแกงกงน ลกอนจนสกใสผอง กนแลวเนอเหมอนทอง นวลละอองครองสตร มะมวงลกพนพว ทงฝกบวงามมศร เลศล าในโลก พระฤาษตงสตยจง มะนาวมเหลอหลาย หลนเรยรายในดงรง ไมเชอแลวอยาฟง มทงเพชรพญาธร มะปรางลกลางสาด ลกมะหาดบนสงขร ส าหรบพระภธร เทวดาเหาะรอนลงมา นอยหนาลกลนจ รสชาตดเปนหนกหนา ใครกนมฤทธา หกศลายบท าลาย อนไมในหมวา จะพรรณนาไมหวาดไหว ครนวาจะชาไปเรองนน ใครยงครามครน ทงสองเธอคลาไคล ยงขนไปเขาหศกรรณ ไกลถงสนามนน พระทรงธรรมกยนด ตวเราจะคอยอย ดกนเลนในวนน เดชพรยกษ ชวยเรานอยาเคลอนคลาย ครนวาเทานนแลว สองพระองคแกวเดนเขาไป ถงสระดวยทนใจ พระภวไนยหยดส าราญ ขนแทนศลาอาสน พระจอมนารถวางพระขรรค เอนองคลงดวยพลน พระจอมขวญชมบวบาน พษฐานแกเทวา จงชวยขาอยาไดนาน ใหพบนางนงคราญ ในวนนอยาเคลอนคลาย

สรางคนางค บดนนยงม นางสวรรณคร ชอนางหงสทอง ปกปองภผา ล าเลศโลกา ไมมถงสอง ลกทาวเวสสวรรณ บดาเจานน เอาไวถ าทอง แตงนางสาวสรรค เพอนกนเปนสอง พเลยงปกปอง ทงสกลยา นางเทพเกสร พเลยงบงอร นางอทรกรฑา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๕๔

นางเกตมาลา นางสาสรวงศ ขนแทนบรรทม หอมลอมเปนกง ขบระบ าร าเตน มใครจะลมหลง กลอมนางโฉมยง บนแทนเยาวมาลย ครนเจาหลบแลว โฉมยงนองแกว เจานมฝน รงรางราตร จะไดพบกน กบพระทรงธรรม เทวดาดลใจ ครงรงราตร ตรสเรยกสาวศร เขามาในท คนนเราฝน อศจรรยหฤทย ทานชวยแกไข ท านายจงด ฝนวาไดแกว งามประเสรฐเลศแลว ผองแผวรจ เหนงามฉวยโชต รงโรจนรศม เราไดมาน มาไวเชยชม ฝนวาสองดวง ดวงหนงขาวชวง เราไดอภรมย ฝงนางทงนน แบงปนกนชม ไดไวอภรมย ชนชมยนด เราจะไปสระสรง ไดลาภมนคง ในเจดวนน อยาทกขเลยนะเจา นวลนางสาวศร ไดแกวมณ เราจะแบงปนกน พเลยงทลเลา แมอยหวเจา อยาเศราโศกศลย ดรายจะได เหมอนดงความฝน รปทรงเธอนน ควรเปนคครอง อนดวงเหลอง รศมรงเรอง จะเปนผวนอง รปทรงพระเจา ล าเลศเพรศเพรา ดจดงหนงทอง เปนบญของนอง ใครไมเทยมทน นางสวรรณคร ฟงพเลยงทงส ท านายความฝน สมพรปากเจา นวลนางสาวสรรค นองไดอยางนน แมนแทบญตว จะชาอยไย มาเราจะไป อยาไดเกรงกลว นวลนางสาวสรรค ชวนกนแตงตว จตนางยมหว แลวพากนมา เราเปนสาวแท ความสงนแล เขาจะนนทา ไรผวคครอง ปกปองเกศา ยดไปภายหนา จะเปนคนชว ฟงแลวสาวใช ใครอยาวาไป ใหเขารตว เราท าเปนวา ไมปรารถนา ผวแกลงวานาง จะลองนนทา หวเราะระรก แลววาชายชว ท าเปนหยอกหยกเพอนกนไปมา นวลนางสาวสรรค ชวนกนลนลา เลยบตามภผา ถงโบกขรณ เปลองเครองประดบ สาวสจงรบ วางบนคร จงนางลงไปเกบดอกบวได ชนชมยนด ลวนนางนาร เลนส าราญใจ ลงเลนคงคา เกบดอกบปผา เอามากองไว เจรจาปราศรย ในจตคดหมาย เยนเราทงหลาย ไปฟงเทศนา ไปบชาธรรม พเทยวจรมา ไรพระวงศา เกดมามกรรม เกบดอกบปผา ไปบชาธรรม ชาตนมกรรม ตวเราทงสอง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๕๕

พบเจาวนน เราไซรยนด เจาเกบบวทอง เหนอแทนบชา วาสนาทงสอง ขอพงบญนอง ไปฟงเทศนา เอาบญเถดนะเจา ฟงเทศนาเลา จะเกดปญญา เอาพไปดวย เปนเพอนฉายา ชาตนชาตหนา ไมจนคครอง พอยพงพ ไรพระมเหส ไมไดสมสอง มาพบกลยา เจาเกบบวทอง บญเราทงสอง สรางแลวคอยกน นางสวรรณคร ไดฟงภม จตใจไหวหวน ตระหนกตกใจ นางไมมขวญ พวกนางสาวสรรค ชวนกนหนไป กลบหลงยงหยด โฉมยงนงนช ไมแจงหฤทย ไมเหนราชา วามาแตไหน ล าเลศโลกา มาปรกษากน นวลนางสาวสรรค ทงสกลยา เราจะไปดฤา จะอยสนทนา ไมรจกวา เธอมาแตไหน เราพดแตด จะท าอยางน จะชาทไป รปคอเทวา เสดจมาแดนใด คดแลวทนใจ จงถามราชา พระเอยตวนอง เกบดอกบวทอง ฟงธรรมเทศนา พระจะตามไป กลวเขานนทา ทานชางเจรจา ไมมความอาย นองเปนกษตร เนอความทงน เขาจะไยไพร พระชางเจรจา เรยนมาแตไหน เหนไปไมได ดวยนองเลยนา อนจจานองแกว ตดใจพแลว ไมมาเมตตา พเทยวจรไพร ไดฟงเทศนา จากพระวงศา ชานานหลายป สององคเทยวมา ดนดงพงปา ไรพระมเหส ใหพไปดวย นวลนางเทว ฟงเทศนฤาษ มนในไพร นางสวรรณหงสทอง คดแลวจงสนอง ตอบค าภวไนย พระชงพาท นองนอายใจ มเหสภวไนย อยวงดงทอง นองเปนชาวปา พระไมปรารถนา รวมภรมยสมสอง วรองคพระเจา เปรยบเหมอนหนงทอง อนตวของนอง เหมอนทาสทาส พระจงตรสไป มเหสพหาไม นางไทเทว เจาไดเมตตา กรณาปราณ เหมอนชวยชว อยาใหมวยมรณ เรยมคอแมลงผง บนเซแรทง หวงจะคลงเกสร จนบานเบกรบ ภมเรศอนจร ชวยดบทกรอน ในทรวงอทร พระเอยตวนอง คอดอกบวทอง บานอยสลอน ไมมน าคาง จงบงเกสร ภมเรศบนวอน อยารอนลงมา พเปนแมลงผง ไมลงไปถง เจาอยาสงกา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๕๖

ปกพไมออน จะรอนทาบทา ถงดอกบษบา คลงเคลาเชยชม พระเอยตวนอง เหมอนดอกบวทอง บานอยอดม อนดอกบปผา ในปามถม จะใครเชยชม ไปฟงเทศนา พระจงวาเลา ตวพนนะเจา ล าเลศโลกา หนอเนอโพธสตว ทรงพระปญญา จะใหเทศนา ไดดงใจปอง นางจงถามเลา จรงฤาพระเจา ทลเกลาของนอง แมนวาเทศนได เชญไปถ าทอง แกปรศนานอง ใหทราบวญญาณ พระจงตรสไป ปรศนาทรามวย เปนไฉนวามา ขอแกดกอน เราออนปญญา ลกล าหนกหนา ฤาวาเปนไฉน นางจงวาเลา ฟงเทศนาพระเจา นองจะวาไป ดอกบวอนบาน จะเปนของใคร ถาพระแกได เนอคสรางมา พระตอบเทว บปผามศร ถวายมสบชา จะบอกแกนอง ใหตองปรศนา บญญตตรสวา ผดชองนพพาน นางฟงภม ยอกรชล เหนอเกลานมสการ ขอเชญเสดจไป ยงทโอฬาร อยสขส าราญ แทนแกวมณ พระจงตรสไป ชาตกอนเราได อบรมมากม ตวพจะไป ถ าทองคร เรยมมาปราณ แดสหายวานร นางจงหวเราะ ท าเปนเยยเยาะ แลวยอพระกร ดอกไมอยางน ยอมมเกสร บานอยสลอน หนาใครเชยชม พระจงตรสเลา ภมเรศนนะเจา ในทรงเกรยมกรม ไมมบปผา จะมาอบรม จะใครเชยชม สดสนวญญาณ นางจงตรสเลา พระอยาโนมนาว กลาวค ามสา ใชวาหอยป เหนอยคนนา พระมปญญา แกแทนนฤาไฉน ทานทาววานร ไดฟงบงอร เจรจาปราศรย เธอจงตรสตอบ ใหชอบพระทย เหนเขาลอไว เปนของอาตมา พเลยงทงส ไดฟงภม

กลบหนาโนน หนาปลาย จงตอบวาจา พระเอยเหลออย แตดอกบษบา หลนรวงโรยรา ไมมเกสร พระจงตอบนอง ภมเรศรอนรอง เทยวหาบปผา ไมพบเลยนา จะเคลาเกสร ปะแกปะออน ไดแลวเชยชม นางตอบภม ทลเกลาเกศ จะใครภรมย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๕๗

ขอเชญเสดจไป แทนในบรรทม ใหสวางอารมณ ของปนธรณ ฉบง บดนนจงทาวสององค ใจจตพศหวง ดวยรปดวยทรงเทว พระขรรคแกวเรองศร เขาใกลเทว ภมจงเออนอาชา เลาโลมชมปรางซายขวา บพเพนวาส กอนมาจงพบกน โฉมนางหงสทองแจมจน ทลตอบทรงธรรม เชญทานไปครองบร ขาเจาอยถ ามณ พเลยงทงส ขานครอบครองพารา ขอเชญภวไนยไคลคลา ยงถ ารจนา ปกเกลาเกศาส าราญ พเลยงทงสนงราญ อญเชญภบาล ผายผนไปยงเวยงชย ทาวนกยงทอง ฤทธไกร รวมจตพสมย ภวไนยไดดงปรารถนา เชญไปครอบครองพารา เจดวนจงมา เฝานางฉายาโฉมศร ขาเจาพเลยงทงส เคยท าอยางน เขาเฝาเทวนรนดร แมนทวนก าหนดเจดวน มาเฝาดวยกน เยยมเยยนอยางนนเถดรา พลาป ฝายทาววานร กอดบาทภธร ชลเนตรหลงไหล คดถงเพอนยาก ผรวมหทย มกรรมสงใด จ าใหไกลกน กอดศอสหาย โศกามากมาย ทงสองดวยกน เราเปนเพอนยาก ในปาหมวนต รบรกบกบน ปกปองกนมา ชลนหาไม ซอนซกบกไพร ดนตดลดมา เกบผลลกไม เลยงกนสองรา เหมอนสกณา หาเหยอปอนกน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๕๘

ทาวจกจรล ไปถ าปรางศร กบนางกลยา ระวงองคจงด ดอชฌาศรย ถาเมามวไป เหนไมสถาพร เราเทยวจรมา ในไพรพฤกษา เหนหนาภธร ไมมอนตราย ในปาดงดอน ใครมาสงสอน เราจงรอดมา ทาวนกยงทอง วาแลวจงรอง สงแกราชา ทานไปจงด อยามโรคา มตายภายหนา จะพาพบกน ครอบครองบร เรงสรางบารม บ าเพญทกวน โกรธาอดกลน อยาไดหกหาญ ขาศกรกราน บอกใหถงกน สงสอนกนแลว สมเดจพระแกว ทงสองทรงธรรม สวมกอดพลวน พระทยโศกศลย สลบสลบนงไป ฝายนางเยาวมาลย แลเหนภบาล เธอมาบรรลย จงเอารสสคนธ มาปะภวไนย ทงสองจงได สมประดขนมา ฟนแลวจงเชญ ใหพระด าเนน ไปแทนไสยาสน นวลนางหงสทอง กบพระราชา เสดจมาถ าแกวมณ นางเทพเกสร เชญเสดจภธร ไปยงบร ยอดเขาหศกรรณ ใกลมารยกษ เปรยบปานเมองสวรรค นวลนางทงส สมโภชภม ใหครองสงคราญ แกวเกาเนาวรตน แสงตรสชชวาล โรคภยไมพาล สนกหนกหนา

ญาณ บดนนจงพราหมณเทศ ไดแจงเหตกขดใจ ฤทธาล าแดนไกร ครองเวยงชยพระพารา วาจายอมประสทธ เกดทงฤทธทวกายา แมนวาเปาภผา กอนศลาเปนจนไป แมนเหยยบยอดเขาหลวง หกหลนรวงไมทนทาน ฤทธายอมกลาหาญ ใครจะปานในแดนไกร เทวาเมองสวรรค กลวฤทธนนยอทอไป สงสภเขาใหญ อยไมไดซอกซอนหน คงคาพระสมทร หามไวหยดในทนท มไดจะไหลร เปาสามทเหอดแหงไป พระอาทตยจะขนมา ท าฤทธาใหมดไป พระเวทกเกรยงไกร ยอมชาญชยเอกแกตว เสกมอบงพระอาทตย ยอมยอมมดชดใหมดมว

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๕๙

ใครกลวจบเอาตว ฤทธาชวไปเมอไร ยกษรายในบาดาล มามสการไมขาดสาย กลวฤทธเปนมากมาย ดแลวตายเปนจนไป เทยงรถดวยราชสห ไพรพลมนตรมาไสว ออกจากพระเวยงชย ท าฤทธไกรมดมวมา มนษยทอยใน ท าอาจใจเปนนกหนา มาไดนางกลยา ของเรามามงหมายไว จะแผลงฤทธ พลมนตรอยารอนใจ เรงรดดบพลไป เขาใหไดท าฤทธ เนตรแดงคอแสงไฟ โกรธขดใจใชพอด สงครามเราครงน เหนหนาทจะมชย จะลกเอาผวนาง มาใกลขางนางทรามไว ชายนมาแตไหน องอาจใจเปนนกหนา ขบรถรบมาแลว ถงท าแกวนางฉยยา ไลมนตดบเทวา ทงเทวดาซอกซอนหน ลงจากราชรถแลว เขาถ าแกวนางเทว อานเวทอนเรองศร ท าฤทธเปนมากมาย ครนเขาถงแทนนาง สะกดพลางทางขดใจ ชายนมาแตไหน มใหไดบนแทนทอง นวลนางเราหมายไว ทะนงใจท าจองหอง ฟนตายเลอดไหลนอง นางหงสทองจะตกใจ อยาเลยจะลกพา พระราชาหนขนไป ฆาเสยใหบรรลย ไวมนไยไอศตร วาแลวเขาอมเอาองค พระเจาไมอดส อวดตวไมกลวก พาโฉมตรเจาขนมา ครนถงปากถ าแลว ใสรถแกวไมทนชา ขบพลมนตรมา ถงพาราเขาหศกรรณ อายดแกดานทาง ใหระวงทงเจดชน ใครมาอยาไวมน จงฟาดฟนใหบรรลย เนรมตเปนผงคล พวกยกษจบเอาไว เปนหลมกลมเขาไป เปนเขาใหญมากนกาง แมนมนเปนเลนหาว ใหพวกเราเรงเสาะสาง นงรมแลคอยทาง พลดกนนงทงสหมน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๖๐

ดานในอยสองแสน ฤทธหนกแนนยอมยงยน ดานนอกอยแปดหมน ถอหอกปนเครองศสตรา ขางหนงเขาเปนกรด สใสสดกอนภผา เปนทลมพดกลา ทกศลามวยบรรลย ยกษเฝาอยสแสน ฤทธหนกแนนคอเปลวไฟ แตลวนเลศไกร ถอดใจไดทกตวคน ขางหนงแดงสะอาด เขาไกรลาสยอดทศพล ประตมรปภาพยน ทาวสนนอยรกษา คมยกษอยหกแสน ปดแนนแฟนอยตรงตรา เปนแดดลมเขามา เทวดายอมสงหาร ขางหนงเหลองสะอาด เขาไกรลาสงามโอฬาร เฝาอยทกสถาน ลวนนาคาฤทธเกรยงไกร นาคาอยโกฏหนง จงพระแกวใหเมามว โกรธาพาเอาตว มไดกลวท าหยาบชา ไมรวาชนสห ฤทธามมหมา อมองคพระราชา ใสกรงไวใตบาดาล สงใหอายดดาน ทงพลมารเรงตรวจตรา สงใหทาวยกษา ขนศลาถมเจดชน

สรางคนางค บดนนภธร ทานทาววานร เชอหนอพทธองค เสวยราชสมบต จกรพรรดเอกองค คดถงโฉมยง ทาวนกยงทอง เจดราตรแลว ชวนนางเมยแกว รวมจตเปนสอง มาเราจะไป ทในถ าทอง เฝานางผนอง สวรรณคร นางจะคอยหา ครนเหนนานชา จะมามองศร เราจ าจะไป ไดเจดราตร สงนางทงส ผเปนเมยขวญ ฝายนางทงส ไดฟงภม ชนชมหฤหรรษ ผดแปงแตงองค บรรจงดวยพลน จกตามผวขวญ มาเฝากลยา ประดบองคแลว จงทลผวแกว ภเบศเสดจมา ขอเชญพระองค สระสรงคงคา ลบไลบาทา สคนธรสเครองหอม ฝายทาววานร เหนนางบงอร ยอกรประณม ใหทรงสคนธรส เครองหอมสรรพสบ หทยชนชม รบเอาเครองถวาย ประดบองคแลว สมเดจพระแกว กบสโฉมฉาย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๖๑

พากนยาตรา ออกมาโดยหมาย รพลทงหลาย แหหอมลอมมา พลาป บดนนเทว นางสวรรณคร อยถ ารจนา นางตนฟนองค บนแทนนทรา ควาหาราชา ไมเหนผวขวญ นางตกประหมา ตรสเรยกราชา โอนาอศจรรย พระไปขางไหน เหนแตพระขรรค ฤาหนงทรงธรรม โกรธเมยหนไป ลงจากแทนแลว โฉมยงนองแกว ชลเนตรหลงไหล ฤาหนงภบาล เบอหนายหนไป ทงเมยรกไว บนแทนรจนา นางเทยวหาไป คนทวปรางคใน ไมเหนราชา หลากจตเมยแลว ทลเกลาเมยอา โอพระราชา ไปแหงหนใด นางเทยวออกมา นอกถ ารจนา ไมพบภวไนย เหนรอยราชรถ ปรากฏแกใจ ไมมผใด จะลอบเขามา นรอยพราหมณเทศ มนไดแจงเหต มาตามรษยา มงหมายเมยไว แตกอนไรมา เหนวาราชา มาเปนผวขวญ เพอนรประจกษ ชะรอยมาลก เอาพระทรงธรรม ไปฆาใหตาย ในเมองมนนน มนแกลงเมยขวญ ท าใหเมยอาย สองกรคอนอก ชลเนตรไหลตก กลงเกลอกเสอกกาย พระทลกระหมอมแกว กรรมแลวมากมาย เมยจะวอดวาย ตายตามผานฟา บญพระนอยแลว เหนวาเมยแกว ไมรอดชวา ขอตายตามไป ใหพบราชา ไมใหพราหมณเหนหนา เมยรกสบไป สองกรคอนอก ชลเนตรไหลตก ร ารกภวไนย พระทลเกศา กรรมมาซดให ชวตเมยไซร ไมรอดคนคง ตรสเทานนแลว โฉมนวลนางแกว เจาทอดองคลง ครวญถงผวขวญ สนชพปลดปลง คดถงพระองค สลบสบไป ทานทาววานร พานางบงอร ทงสโฉมฉาย ขบพลโยธา เสนามากมาย ด าเนนผนผาย ไดสามราตร รบเรงกนมา หมมขโยธา กบนางมเหส บรรจลถงถ าแกวมณ แลเหนเทว ก าสลดโศกา โฉมนวลผนอง นางสวรรณหงสทอง เจาทอดกายา ฝายนางผพ ทงสเขามา สวมกอดนองยา เลาโลมเอาใจ นางตกประหมา ไมทราบวญญา วาเปนอยางไร ไมรจกอรรถ นางกษตรยทรามวย เหตผลกลใด พไมแจงเลย

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๖๒

เอาน าดอกไม ลบองคอรทย นชไมฟนเลย แมอยหวเจา แนนงกบเขนย เปนไฉนนะนองเอย ไมฟนขนมา ฟนองคขนกอน แมอยาทกขรอน จงโปรดเกศา ใหพทงส แจงในอรา สารทกขกลยา หนกเบาเปนไฉน ตงองคขนมากอน อยาเพอรนรอน โศกาอาลย แมจงโปรดเกลา ตรสใหเขาใจ ทกขรอนเปนไฉน ไมเลาใหพฟง จะเอาเดอนดาว แมอยหวเจา จงไมเสบย พจะอาสา กลยาชมเชย พระนชนองเอย อยาใหร าไร ลมเนตรขนกอน อยาเพอตดรอน มามวยบรรลย พมาถงแลว นองแกวทรามวย ประชวรสงใด บอกพใหรรา นางสวรรณคร ไดฟงเทว ทงสกลยา คอยฟนสมประด เทวคนมา เลาทกฉยยา แตตนจนปลาย บดนพราหมณเทศ เขาสปองเหต เราอยมากมาย มนมาลอบลก เอาพระโฉมฉาย นองจะกลบใจตาย เสยในวนน เขาท าเลยบชาย ในจตคดหมาย จะฝากไมตร นองไมปรารถนา ชวชาตอปรย อยมาครงน เขาท ารษยา เขายกรพล พวกพราหมณเกลอนกลน มารถคชสาร เขามาท าหกหาญ ลกลอบเขามา สะกดผานฟา หลบแลวพาหน นองไมรเลย ท าไฉนนะอกเอย คดถงภม ปานนจะเปนไฉน บรรลยฤาด นวลนางเทว กรรแสงโศกา พราหมณเทศนเลา เทวาโศกเศรา ดวยกลวฤทธา ใครจะมฤทธ ตดตามผานฟา ใหเหนราชา วาบรรลยฤายง พเจาทงส ในจตนองน ไมมทหวง คดถงพระองค ทรงโศกภายหลง โศกาบาคลง ทลเกลาเมยอา บญพระนอยแลว ชวตเมยแกว จะมวยสงขาร ขาจะตายตาม ทาวไทราชา เมองสวรรคชนฟา พบกนมนคง ตรสเทานนแลว สมเดจนางนองแกว เจาทอดองคลง เจาจะมวยอาสญ ใหทนพระองค พระพโฉมยง คอยอยเถดรา ทกขนองครงน พระพทงส ไมชวยเลยนา จะท าเปนไฉน จะไดราชา กอดเอาบาทา นางทงสองค พเลยงทงส แลเหนเทว เจาทอดองคลง ชวนกนร าไร ใหรกโฉมยง กราบทลพระองค ผเปนผวขวญ ขาแตพระเจา จงไดโปรดเกลา นองรกสงสาร

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๖๓

บดนพราหมณเทศ ท าเหตลางผลาญ สะกดภบาล หลบแลวพาไป นยเนตรเหมอนไฟ ทวทงกายา เทวามนษย พราหมณเทศคนน เขามฤทธา ล าเลศแดนไตร วาจาประสทธ นรมตเปนไฟ ทวทงกายา เทวามนษย กลวเดชทสด อสรยกษา บรรดายกษราย กราบไหววนทา ทงพฤกษเทวดา ยอมรองถวายพร ทนจนแลว มาลกพระแกว ไดแลวพาจร ไปไวเวยงชย ทในสงขร เมองของภธร ในเขาหศกรรณ ครงนพระเจา จงไดโปรดเกลา ขาบาทจอมขวญ ไมมทเหลอ เมยรกโศกศลย เหนแตทรงธรรม โปรดเกลาเกศ จะคดไฉน ตรสใหแจงใจ ขาบาททงส เมยรกไมร เอนดเทว กราบทลภม ใหทราบพระทย หงสทองเจาพ สารทกขครงน ล าเลศแดนไตร พเปนกษตร ไมรทแกไข แมตดตามมาได พจะอาสา ทลเกลาของเมยแกว ไมโปรดเมยแลว ฤาพระราชา หฤทยฝายน าตา กอดบาทราชา ก าสสดสลบไป

ฉบง เมอนนทานทาววานร ไดฟงบงอร ภธรเธอมายมพราย โลมลบจบพกตรโฉมฉาย เจาอยาวนวาย พชายจะขออาสา พราหมณเทศมนมฤทธา มนเหมอนปปลา จะฆาใหมวยบรรลย เรยมยอมมอทธฤทธไตร เทวาไสว อวยชยแกหนอทศพล ในโลกยอมฤาทวสากล พเปนทศพล เลศลนชางโพธญาณ ก าลงถงพนโกฏคชสาร เหยยบแผนดนดาน สะทานกคว าทรดไป พระสเมรเขาหลวงโตใหญ แผลงอทธฤทธไตร เอาไปทงในสาคร อนเขาหศกรรณ บญชรเปนทนคร พราหมณเทศมนอยเปรมใจ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๖๔

เอาฝามอชอนเหาะรอนขนไป พราหมณเทศนนไซร ฤทธมนยงไรนกหนา วางลงอมเอาองคพระนดราชา ผวของฉยยา พามาถวายโฉมศร เอนดเทวามาตล จะเปนสงคล เพราะพมาท าวนวาย ทงพระอศวรนารายณ เทวาทงหลาย ยอมไดมาเฝาเปนอตรา ปราสาทไสวในเมองฟา หลนรวงลงมา พระสทธาจะเปนสงคล ฝงสตวจะรององหม คอไฟอเวจ มาไหมในเมองชมพ ครงนแกวพจงอย เรยมจกไปด ใหรประจกษแกตา อยนโฉมศรทงหา เขาท าฤทธา สมทบศลาปดทวาร เปาใหเทวาทกสถาน ปดปากทวาร แลวทานจงรกษาไว สงเสรจเสดจออกไป แผลงอทธฤทธไตร เหาะขนไปบนเวหา มดมวทวไปทงเวหา ดงดวงสรยา จะหลนจะลวงท าลาย จงแกวงพระขรรคเพรศพราย ดวงดาวกระจาย แลเหนสหายประจกษตา เหนในพระขรรคดงจนทรา อยในพารายกษา หอมลอมมากมาย มนใสกรงเหลกเขาไว กรวโกรธคอไฟ ภวไนยเหาะรอนลงมา ถงเขาหศกรรณไมทนชา แลเหนยกษา มนเฝาทวารมนคง เขาไปใหไดดงใจจง คดแลวพระองค จ านงจะแผลงฤทธา อานเวทเสกพระหตถขางขวา ผลกกอนศลา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๖๕

พงลงยกษาตกใจ ยกษามาจบกลบไป ท าอทธฤทธไตร ตางตางเขาสราชา พระเจาแผลงอทธฤทธา ฟาดฟนยกษา จะนบกกวาแสนพน ยกษรายวอดวายอาสญ ตายเกดขนพลน ฟาดฟนลงเตมธรณ ราชาฤทธามากม ไลลางยกษ อสรกแนนเขามา โหรองกกกองพระสธา กลมจบราชา มนเอาศลาทงไป ทศพลรายเลศไตร จบยกษมดไว อยบนคร ชนในลวนมารยกษ สมเดจภม หกกอนครเขาไป พลดานขนมารทงหลาย ทรดโทรมท าลาย ยกษรายกตายโกฏพน ภเบศเธอเสรจฆาฟน ยงเหลออยนน กมภณฑตอสราชา แผลงอทธฤทธนกหนา กมจบราชา ดงฟาจะทรดท าลาย ภบาลจงผลาญโดยหมาย ทกยกษนนตาย วอดวายลงกลาดพระสธา มนขนโหรองกองโกลา มดกลมเวหา วงวางเขามาทนท พระเจาแผลงอทธฤทธ ฟนทกยกษ ตายบนครมากมาย อมเอาภเขาโดยหมาย ทงลงในสาย พระสมทรแลทองสาคร ฝงยกษทงหลายมวยมรณ สมเดจภธร เหาะรอนมายงชนใน พงกอนศลาเขาไป ถงยกษตาไฟ ท าฤทธรกไลออกมา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๖๖

พระเจาอานเวทคาถา เขาจบยกษา ศลากทรดโทรมไป สนนถงดานชนใน รถงเวยงชย พราหมณเทศเกณฑใหออกมา สบประยทธสกนนกหนา ลวนนาคนาคา โหรองเขามามากมาย นาคามฤทธเหลอหลาย ล าเลศเฉดฉาย มงหมายจะลางราชา พระเจาแผลงอทธฤทธา จบยกษนาคา เอากอนศลาทบลง นาคายบยยผยผง กลวเดชพระองค ซอนลงซกแทรกหนไป ฝายวายกษาตาไฟ สนอทธฤทธไตร แลไปไมเหนราชา พระเจาเขาจบยกษา เขาถงพารา ผานฟาไมครามกลวใคร แสวงหาสหายอนรวมใจ อยแหงหนใด พระเจากไปเสาะหา ครนวาเขาในพารา แลเหนยกษา หอมลอมราชาเปนกง ท าไฉนจงจะไดดงใจจง คดแลวพระองค โถมลงยงพนพระสธา พระเจาอานเวทคาถา แปลงกายกายา เปนแมลงภเขาไป ครนถงหนอภพไตร พราหมณเทศจญไร มนใสกรงเหลกกลงตรา ซกรงใหญโตมหมา ขงพระราชา นทราบรรทมหลบไป จงแกวงพระขรรคชาญชย ฟนกรงเขาไป บดใจถงหนอทศพล ประแจลยหลดบดดล อมองคทศพล ลนโลกเธอคดจนดา มาถงทาวไทจงปรกษา คดไฉนราชา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๖๗

เทวาลวงไยภย ตวทานเปนหนอภพไตร พราหมณเทศมนไป ลกเอาทาวไทพามา อยนไมรทจะปรกษา ควรฤาราชา ไมแผลงฤทธาลางผลาญ มนใสกรงไวชานาน ควรฤาภบาล ไมคดไมอานมานงอย ทาวนกยงทองโฉมตร มวเมาไมร แลดสหายคลายใจ รสกสมประดเรวไว ทอดพระเนตรไป ชนชมดใจในทรวงราชา เหมอนน าสราฤทธาชโลม ทวทงกายา ราชาชนชมเปรมปรด สวมกอดสหายภม เราทงสองน เหนทจะรอดปลอดตาย ครงนขอบใจสหาย ตดตามไมคลาย ชวยเราใหรอดคนดง บญคณของทานยงยง รกกนมนคง ซอตรงดงน าสตยจา อยาอยทนใหชา แผลงอทธฤทธาขนไป ยกษาหอมลอมไสว พราหมณเทศนนไซร มนอยทในพารา เมอค ามนท าอหงการ ลอบลกเอาเรามา คดวาจะมวยผยผง บดนนขอเชญโฉมยง เราทงสององค ยวดยงแผลงอทธฤทธ เหาะขนจากพนธรณ อปกาศยกษ ฤทธมงเปนไฉน ไอพราหมณมนอย ....................

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๖๘

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๖๙

นำงอน เลม ๒ – ๓ ฉบบหอสมดแหงชำต และนำงอน เลม ๒ ฉบบวดวรณดตถำรำม ต ำบลทำกม อ ำเภอเมอง จงหวดตรำด

อภลกษณ เกษมผลกล๔๗

ดรณ แกวนย๔๘ นทานเรอง นำงอน เปนวรรณกรรมรอยกรองประเภทกาพย พบมการจดพมพโดยโรงพมพศรเจรญ ต าบลสะพานหน กรงเทพฯ ชวง พ.ศ. ๒๔๖๕ – ๒๔๖๘ จ านวน ๑๐ เลม ในสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖ สถานทตงของโรงพมพศรเจรญอยในยานต าบลสะพานหนจงถอไดวาเปนหนงในกลมโรงพมพวดเกาะ ซงมขนบการจดพมพหนาปกหนงสอคลายคลงกนทงรปแบบและส านวนการเขยน กลาวคอ บอกราคาหนงสอ สถานทพมพ เนอหาเชงโฆษณา ดงตวอยางหนงสอนางอน เลม ๒ ความวา

หนงสอเลมละ ๒๕ สตางค ราคาขาย ทรานนายศรยานสะพานหน

เรองออกใหมหลายอยางตางๆ กน สนกครนแตลวนนาควรฟง ถาแมนทานผใดซอไปอาน จงส าราญสนทกขเปนสขขง ใหปรากฏยศลอมชอดง จงมงคงสขขงพลงเอย

(โรงพมพศรเจรญ, ๒๔๖๘)

เนอหาของนทานเรองนางอนเปนการเลาเรองการผจญภยของตวละครเอกทงในสถานภาพทเปนมนษยและเทวดาซงคอยใหความชวยเหลอญาตอนเปนทรกและผประพฤตดในโลกมนษยเมอประสบความทกขตางๆ ทงขณะผจญภยในปา การตอสกบยกษ การพลดพรากจากบานเมอง การแสดงความรษยาของตวราย เปนตนซงตวละครเอกเมอไดทราบความเดอนรอนดงกลาวแลวจะหาวธชวยเหลอจนคนนนหลดพนจากทกขภยตางๆ ใหสามารถกลบมาด าเนนชวตไดตามปกตสข การด าเนนเรองจงเปนไปดวยความสนกสนาน ตนเตน ชวนใหผอานตดตามอานจนกระทงจบเลม

อยางไรกตาม แมมการจดพมพเผยแพรเมอเกอบรอยปมาแลวแตวรรณกรรมเรองนยงไมไดรบการกลาวถงเทาทควร ทงทเนอหามความสนกสนานและแฝงไวดวยคตธรรมในการด ารงชวต ไมแพวรรณกรรมวดเกาะเรองอนๆ และถอเปนวรรณคดนทานทนาสนใจเพราะเปนเรองทแตงขนเพอจ าลองชวตและพฤตกรรมของมนษยในดานตางๆ อยางมวรรณศลป (สกญญา สจฉายา, ๒๕๕๕: ๗) นอกจากส านวนทโรงพมพศรเจรญน ามาจดพมพแลวย งมตนฉบบ เรองนางอน เลม ๒ – ๓ ท จด เกบอย ในหอสมดแห งชาต กรมศลปากร กรงเทพมหานคร เปนฉบบทนาจะคดลอกมาจากสมดไทยแลวบนทกลงในกระดาษฝรงอกชนหนง และนางอน เลม ๒ ฉบบวดวรณดตถาราม ต าบลทากม อ าเภอเมอง จงหวดตราด ซงจดเกบอยทหอสมดแหงชาต จงหวด

๔๗ คณบดคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๔๘

เจาหนาทวจย ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๗๐

จนทบร ทงสองส านวนนยงไมไดรบการปรวรรตและตพมพเผยแพร และถอเปนตนฉบบทหายาก เนองจากปจจบนยงไมพบส านวนอนอก ดงนน หากไมไดรบการอนรกษหรอจดพมพเผยแพรนทานเรองนอาจสญหายไปจากสงคมไทยในวนขางหนาได นอกจากน การจดพมพนทานเรองนางอนยงจะเปนประโยชนแกนกอานนทาน นกวชาการดานวรรณคดพนบานของไทยทจะน าไปใชในการศกษาและคนควาวจยใหกวางขวางยงขน และเปนการเผยแพรวฒนธรรมทางวรรณคดไทยไปสอาเซยนอกโสดหนง ทมำของตวบทนำงอน ๒ – ๓ ฉบบหอสมดแหงชำต กรงเทพมหำนคร

ตนฉบบนางอนเลม ๒ – ๓ หอสมดแหงชาต กรงเทพมหานครนน บนทกบนกระดาษฝรงเปนภาษาไทย แตงเปนรอยกรองประเภทกาพย ไดแก กาพยสรางคนางค กาพยยาน กาพยฉบง และบทพลาป ผปร วรรตสนนษฐานวานาจะเปนการคดลอกจากสมดขอยมาอกชนหนงเพราะลายมอมลกษณะเปนค าปจจบนเชนเดยวกบหนงสอราชการในสมยรชกาลท ๕ – ๖ แมจะไมไดระบชอผแตง และวน เดอน ปทแตงกตาม ตนฉบบนางอนเลม ๒ มจ านวน ๗๖ หนา และนางอนเลม ๓ มจ านวน ๕๕ หนา แตละหนามบทรอยกรองประมาณ ๓ – ๔ บท ตนฉบบระบวาเปนหมวดวรรณคด หมกลอนสวด ซงหอสมดแหงชาตซอมาตงแต พ.ศ. ๒๔๕๕ แตไมไดระบวาซอมาจากทใด เมอสอบทานดานเวลาแลวพบวา ชวงเวลาดงกลาวตรงกบรชกาลของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖ ซงพระองคเพงเสดจขนครองราชยไดเพยง ๒ ปเทานน (พ.ศ. ๒๔๕๓ – ๒๔๖๘) จงเปนไปไดวา ดวยเหตน ตนฉบบจรงอาจอยในสมดไทยสมยรชกาลท ๕ หรกอนหนานนกได

ขอสงเกตส าหรบอกขรวธมการใชสญลกษณฟองมน (๏) เมอจะขนตนในแตละบท และใชองคนวสรรชนย (๚ะ) ในการจบบท มการใชไมไตคแลว เชน ค าวา ส าเรจ เจด เปนตน เวนแตค าวา เหน และ เปน ยงไมใชเครองหมายน และเขยนสระกบพยญชนะตดกนบางในบางค า เชน ค าวา ชา ในค า พระราชา หรอค าวา ชาย เปนตน ตวอยางลกษณะของตวบทกาพยยาน ความวา

๏ เปนกรรมเขาดลใจ พระภวไนยจากเมยขวญ

จ าเปนใหไกลกน เผอญใหไปพงพ ฯะ ๏ คดจกใครไปชม ปาพนมพนาล

สงใหเตรยมโยธ เมอราตรจกลนลา ฯะ ๏ นายชางเตรยมชางทรง ส าหรบองคกษตรา

นายมาผกอาชา คนขแขงแซงนอกใน ฯะ ๏ เสนาตระเตรยมพล แลวบดดลกราบทลไทย

ขอพระภวไนย จงทราบเบองพระบาทา ฯะ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๗๑

ตวอยำงตนฉบบ นำงอน ๒ – ๓ ฉบบหอสมดแหงชำต กรงเทพมหำนคร

เนอเรองนำงอน ๒ – ๓ ฉบบหอสมดแหงชำต กรงเทพมหำนคร นางอน เลม ๒ – ๓ ฉบบหอสมดแหงชาตน เนอเรองเลม ๒ จบความตงแตพระแสงสรยฉายน านางไชย

วขรรคจากปาเขามาอภเษกเปนมเหส แลวถกนางทงเจดแกลงสอนใหนางท ารายพระแสงสรยฉายดวยประการตางๆ แตเปนการแสดงความรกตอพระสวามอยางไมถกตอง ซงนางวไชยขรรคไมทราบเจตนาทแทจรง เชน เอาขาว กรวด และชนรอน ๆ ปาใสหนา หนาอก หรอขวนหนา เปนตน แมพระแสงสรยฉายจะทรมานจากความไรเดยงสาของมเหสเพยงใด พระองคกไมโกรธ ตอมาเมอนางไชยวขรรคตงครรภและใกลจะคลอดพระโอรส พระแสงสรยฉายไดเสดจประพาสปาเพราะไมทราบวาพระมเหสใกลจะคลอด ดงนน เมอพระมเหสคลอดแลวนางทงเจดจงถอโอกาสแกลงน าสนขเขามาใสพานแทนทพระกมารดวยความรษยา โดยเรองการคลอดครงนนางทงเจดปกปดไมใหพระราชบดาและพระราชมารดาทราบ ดวยการใหสนจางแกขนนางเพอปกปดเรองดงกลาว จากนนจงน าพระกมารไปทงไวทหนาเวจกฎ (สวม) ในวดของพระสงฆราช เมอพระแสงสรยฉายเสดจกลบมาทราบเรองวานางไชยวขรรคคลอดลกเปนสนขจงขบไลนางออกไปจากเมอง นางจงไปอาศยอยกบตายาย ฝายพระกมารนนไดรบการเลยงดจากพระสงฆราช โดยพระองคใหเลาเรยนทงภาษาไทยและภาษาขอมจนกระทงเรยนจบไตรเพท สวนนางทงเจดเมอทราบวาพระกมารยงไมตายและไปอยกบวดพระสงฆราช ดวยความอาฆาตจงหาเหตเพอจะใหต ารวจในจบฆาเสย โดยอางเรองพระกมารเอาถานไฟไปเขยนภาพชางเผอก ๓ เศยรไว จงใหไปจบชาง

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๗๒

จรงดงภาพมาใหไดภายใน ๗ วน ไมเชนนนจะฆาใหตาย พระกมารจงตองออกเดนทางไปในปาเพอหาชางดงกลาว

สวนนางอนเลม ๓ เนอเรองตอเนองจากพระกมารออกไปตามหาชางเผอกในปาโดยไมไดเสวยอาหารใดๆ ในทสดพระกมารจงสลบไปเพราะความหว ฝายนางอนซงมศกดเปนยายและไดไปเกดเปนนางฟาบนสวรรคเหนเหตการณโดยตลอด ดวยความสงสารหลานทก าลงจะตายจงไปขอตอพระอนทรใหชวยเหลอ พระอนทรทรงเมตตาจงโปรดใหพระวศณกรรมแปลงเปนนกคาบเอาน าออยและกลวยมาทงใหเสวยพระกมารจงรอดชวต และพระอนทรยงไดประทานชาง ๓ เศยรให แตก าชบใหพระกมารทรงชางอยบนอากาศเพราะหากน าลงเหยยบพนดนจะท าใหเมองของพระบดาตองลมจม พระกมารจงปฏบตตาม แตเมอพระกมารทรงชางมาบนอากาศเหนอเมองพระบดาและรองเรยกใหต ารวจมารบชาง ๓ เศยร แตไมมผใดกลาออกมารบ พระกมารจงน าชาง ๓ เศยร กลบไปสงพระอนทรตามเดม แลวพระกมารกกลบไปวดพระสงฆราชและปฏบตภารกจตามพระสงฆราชไปแสดงธรรมในวงหลวงตามปกต วนหนงพระแสงสรยฉายเหนพระกมารจงเกดความรกเหมอนลกจงขอพระกมารตอพระสงฆราชเพอจะน ามาเลยงไวเปนบตร

สวนนางไชยวขรรคนนไดปลอมตวเปนพราหมณหนมมาเลนสกากบพระแสงสรยฉายพระสวามเปนประจ าโดยทพระองคไมทราบวาแทจรงแลวพราหมณหนมทเลนสกาดวยนนเปนพระมเหสของพระองคทปลอมตวมา แมพระองคจะเลนสกาอยบอยๆ แตไมเคยเอาชนะพราหมณหนมนนเลย วนหนงเมอพราหมณหนมเขามาเลนสกาตามปกต พระแสงสรยฉายจงน าพระกมารเขามานงชมการเลนสกาดวย เมอพระองคแพสกาทกครงจงใหพระกมารเลนแทน แตพระกมารกยงคงแพพราหมณหนมเรอยมา ดวยความโกรธจงจงพนน าลายขนบนทองฟา แตดวยความทพราหมณนนเปนพระมารดาสงสกปรกตางๆ ทพระกมารกระท าเพอหวงจะท ารายพราหมณหนมจงกลบกลายเปนดอกไมและผลไมตางๆ ใหนางสนมทงหลายแยงกบเกบกนแทน ดวยเหตนนจงท าใหพระแสงสรยฉายประหลาดพระทยมาก และเมอพระองคยงพศดรปรางหนาตาและปาฏหารยทนางแสดงตอพระกมารแลวยงท าใหฉงนพระทยและดคลายคลงกบพระมเหสของพระองค ดงนนเมอเลกเลนสกาพระองคจงรบสงใหเสนาออกไปสบวาพราหมณหนมนนเปนใคร จงทราบวาแทจรงแลวพราหมณนนคอ พระนางไชยวขรรค พระมเหสทถกขบออกไปจากเมองนนเอง พระแสงสรยฉายจงยกพลโยธาออกไปออนวอนเพอขอใหพระนางกลบคนมาเปนมเหสดงเดม และพระกมารเมอทราบความจรงแลวจงชวยพระบดาเกลยกลอมพระมารดาใหเสดจกลบพระนครอกทาง นอกจากนพระกมารยงไดเลาใหพระนางฟงถงเรองทถกต ารวจในแกลงใหไปหาชางเผอก ๓ เศยร ถาหาไมไดจะฆาเสย ซงเปนกลอบายของนางทงเจด สวนพระนางไชยวขรรคเองไดเลาเรองทถกนางทงเจดแกลงดวยประการตางๆ จนเปนเหตใหพระสวามไดรบความทกขทรมานดวยประการตางๆ ทมำของตวบทนำงอนเลม ๒ ฉบบวดวรณดตถำรำม ต ำบลทำกม อ ำเภอเมอง จงหวดตรำด

นางอนเลม ๒ ฉบบน ตนฉบบเปนสมดไทย บนทกดวยภาษาไทยและแตงเปนรอยกรองประเภทกาพย ไดแก กาพยสรางคนางค กาพยยาน และบทพลาป ตนฉบบมจ านวน ๑๕๒ หนา หนาละ ๕ บรรทด ปจจบนตนฉบบจดเกบทหอสมดแหงชาต จงหวดจนทบร โดยระบวาอยในหมวดวรรณคด เลขท จบส. ๓๒ ต ๑๐/๑ ชน ๔/๑ ฉบบวดวรณดตถาราม ต าบลทากม อ าเภอเมอง จงหวดตราด

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๗๓

ผปรวรรตสนนษฐานวานาจะแตงขนระหวางสมยกรงศรอยธยาตอนปลายถงสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน แมไมไดระบชอผแตงและวน เดอน ปทแตงไว แตเนองดวยอกขรวธในการเขยนคลายคลงกบทนยมใชกนในสมยดงกลาว ดงขอสงเกตทส าคญตอไปน

การใชสระ ออ และสระ อะ มกจะเขยนฟนหนขางบน เชน ค าวา ขอ ตอ เปนตน และยงไมพบวามการใชรปวรรณยกตเอกและโท เชน ค าวา แต วา เลน เลม ปจจบนเขยน แต วา เลน เลม เปนตน แตพบการใชไมหนอากาศแทนสระ อะ และ สระไอ เชน วน ตรส ฟง ฉยา (ไฉยา) เปนตน

สระโอะ นยมเขยนเครองหมายนคหต (อ ) และเครองหมายจลภาค (,) ดานบนของค าคกน ในค าทตองการสะกด เชน ค าวา คช ในค าวา คชสาร เปนตน

มการใชพยญชนะขอขวดในค าวา ขา ขน เขา เปนตน ค าวา พญา มกจะเขยนรปตดกน เชนเดยวกบสระอาทมกจะเขยนรปตดกบพยญชนะ เชน ค าวา ชาง

สาน ศกกา เปนตน ไมพบการใชอกษรน า อ เชน ค าวา อย คงเขยนเปน ย เปนตน อกขรวธดงกลาวนยมเขยนกนตงแตสมยปลายกรงศรอยธยาถงสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน อยางไรก

ตาม ผปรวรรตเขาใจวาตนฉบบเลมนเนอความยงไมจบเพยงเทาน เพราะบรรทดสดทายมค าวา ดวย... ซงนาจะมเนอความเพมเตมเปนแตตนฉบบสญหายไป

สวนสญลกษณใชฟองมน (๏) เฉพาะหนาบทเรมตนของกาพยบทใหมเทานน เชน

๏ สรำงคนำงค ๏ สทาวถามวา เหตฉนใดหนา ใหหาเราไย

พระองคทรงฤทธ ท าผดสงไร รบสงจงให หาเราเชษฐา ต ารวจวาไป ไมแจงไฉน สกกงเกษา

เฒาแกมาสง ลาลงวงมา ขอทราบบาทา เชญคณคลาไคล เนอเรองนำงอน ๒ ฉบบวดวรณดตถำรำม ต ำบลทำกม อ ำเภอเมอง จงหวดตรำด นางอน ๒ ฉบบน เนอเรองจบความตงแตพระกมารลาพระสงฆไปหาชางเผอก ๓ เศยร ตามทต ารวจใน

ไดขมขไว จนถงพระแสงสรยฉายและพระกมารไปออนวอนขอใหพระนางไชยวขรรค (ฉบบนผแตงเขยนชอตวละครวา ไชวขน พระกมาร ชอ พระไชยสรยวงศ พระราชาชอ พระแสงสรยฉาย) ใหเสดจกลบมาเปนมเหสดงเดม ซงเนอความชวงดงกลาวซ ากบฉบบหอสมดแหงชาต กรงเทพมหานคร ดงกลาวแลวขางตน

หลงจากพระนางไชยวขรรคไดเขามาอยในวงแลวพระแสงสรยฉายกใหไตสวนนางทงเจดและขนนางทเกยวของทงปวงเพอหาคนผดมาลงโทษ ทงเรอง การน าลกสนขมาใสในพานแทนพระกมารเพอใหคนเขาใจวาพระนางไชยวขรรคคลอดพระโอรสเปนสนข และเรองทแกลงใหพระกมารไปจบชาง ๓ เศยร แมนางทงเจดไมรบวาตนเองเปนผสงการแตขารบใชของนางและต ารวจในยอมรบสารภาพวานางทงเจดเปนคนสงใหกระท า เมอจนดวยหลกฐานและพยานนางทงเจดจงยอมรบวาไดกระท าจรง สวนเรองชาง ๓ เศยรนนยงไมรบ นางทงหมดจงถกเฆยนและพระแสงสรยฉายมรบสงจะใหประหารเสย แตนางไชยวขรรคขอชวตไว แตยงตองถกสงตวไปอย

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๗๔

กบชาวฉาง ชาวไหม ใหสขาว สาวไหม ตองถกดาทอ และทกขทรมานปานจะสนใจตาย นางทงเจดเมอไดรบความทกขทรมานนานปการดงนนจงแอบสงสาสนไปถงพระบดาของแตละนางครบทง ๗ เมอง พระบดาจงยกพลโยธามาแตอยนอกเมอง และไดปลอมตวเขาไปหานางทงเจดเพอสอบสวนความจรง แตเมอทราบความจรงวา นางทงเจดเปนผกระท าผดจรงหากชวยเหลอเจาเมองทง ๗ เองจะพลอยไดรบโทษไปดวย พระบดาของนางทง ๗ จงตองปลอยใหพระธดาของตนไดรบกรรมตามทตนกระท าตอไป อยางไรกด ภายหลงพระนางไชยวขรรคไดกราบทลตอพระแสงสรยฉายใหพระราชทานอภยโทษแกนางทงเจด แลวใหสงกลบไปยงบานเมองของตนตามเดม

ภายหลงพระราชบดาและพระราชมารดาของพระแสงสรยฉายจงไดจดงานสมโภชเพอรบขวญนางไชยวขรรคและพระนดดา สวนพระนางและพระกมารกไดตอบแทนบญคณของตายายดวยทรพยสมบตตางๆ และไดกระท าบญในวดพระสงฆราชอยางยงใหญ หลงจากนนจงขออนญาตตอพระราชบดาและพระราชมารดาเพอจะกลบไปเยยมบานเกดเมองนอน คอ เมองคนธมาศ เมอพระราชบดาและพระราชมารดาทรงอนญาตแลว พระแสงสรยฉาย พรอมดวยพระนางไชยวขรรคและพระไชยสรยวงศ จงไดยกพลโยธามงหนาสเมองของพระราชบดา โดยตองใชเวลาเดนทางถงหนงเดอน เหตการณดงกลาวทราบถงนางอนซงเปนพระราชมารดาของนางไชยวขรรคและไปบงเกดเปนนางฟาอยบนสวรรค นางอนสงสารพระธดาของตนจงทลขอใหพระอนทรชวยยนระยะทางใหเดนทางถงไดภายใน ๑๕ วน เมอเสดจถงเมองคนธมาศกระบวนโยธาของพระแสงสรยฉายไดตงทพอยนอกเมอง โดยไดสงสาสนเขาไปถงพระสรแสงพระราชบดาของพระนางไชยวขรรคเพอใหทราบวาทพทยกมานนแทจรงแลวคอ พระราชธดาของพระองค พรอมดวยพระสวามและพระราชนดดา เพอเสดจมาเยยมบานเกดเมองนอน ไมใชขาศกอยางทพระองคเขาพระทย

การปรวรรตตนฉบบทง ๒ ส านวนน ผปรวรรตจะปรวรรตเปนค าภาษาไทยปจจบนเพอใหผสนใจศกษาสามารถอานและเขาใจไดทนทถงเนอความของเรอง เนองจากปจจบนมผศกษาอกษรไทยโบราณนอยเกรงวาเรองนางอนนจะเขาถงผอานไดยากและไมกวางขวางตามวตถประสงคของการจดพมพ

ตวอยำงตนฉบบนำงอน เลม ๒ ฉบบวดวรณดตถำรำม ต ำบลทำกม อ ำเภอเมอง จงหวดตรำด

ลกษณะเฉพำะของเรองนำงอน เลม ๒ – ๓

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๗๕

การศกษานทานเรองนางอน เลม ๒ – ๓ ท าใหเหนลกษณะภาพรวมของนทานเรองนทงเรองของลกษณะค าประพนธ เนอเรอง ภาษา และแนวคดของเรอง สามารถประมวลองคความรไดดงน

๑. กำรเรมตนของเรอง นทานเรองนางอน เลม ๒ – ๓ ฉบบหอสมดแหงชาต กรงเทพมหานคร ไมมบทประณามพจน ซงเปนบททกลาวเกรนน าหรอเปนบทไหวคร ซงถอวาเปนขนบในการแตงวรรณกรรมกอนทจะด าเนนเรองตอไป สวนนางอน เลม ๒ ฉบบวดวรณดตถาราม ต าบลทากม อ าเภอเมอง จงหวดตราดนน เรมตนดวยบทประณามพจน ดงน

“ทานผใดจะมาขอยมหนงสอไปอาน เอนดดวยเถด อยาใหน ามนหกถกสมด อยาใหน ามาถก

สมดเลย ถายบกลบมา เจาของเสยใจนก ถาไมมอนตรายเจาของกดใจ อยากจะใหอานเปนกศลแกขาเจาผเขยนตอกนสบไปนนเถด วาแตคนไมมอชฌาศยนนดอก ททานคนดนนไมวาเลยนะทานเอย มใชจะวาเลนเลย เขยนกวาจะไดจบเลมนยากนกหนา เจบหลงเตมทหนา ทานผอานเอย อยาไดนอนอานเลย บาปไมดดอกจะบอกใหเขาใจ” ๒. ลกษณะกำรประพนธ นทานเรองนางอนทงสองส านวนนแตงดวยค าประพนธรอยกรองประเภท

กาพย คอ กาพยสรางคนางค กาพยยาน กาพยฉบง และพลาป เฉพาะนางอน เลม ๒ ฉบบวดวรณดตถาราม ไมพบวามการประพนธดวยกาพยฉบง ตวอยางบทประพนธความวา

๏ กำพยสรำงคนำงค ๏ กาพยสรางคนางค ๑ บท ม ๗ วรรค วรรคละ ๔ ค า เชน

เจากราบลาแลว พระทยผองแผว ลนลาคลาไคล เขาดงพงปา น าตาหลงไหล วบากสงไร อยางนอกอา

กหดเขยนเลน ขอไดพบเหน ชางอยางไรหนา จกเอาอยางน เหนแสนเวทนา ชางอยางน (หนา) ทไหนจกม

เดชะบญขา พบชางในปา เขาเถอนอยางน เปนตายจกได ขอไปบร ใหทานโดยด จกพนความตาย

๏ กำพยยำน ๏ กาพยยาน ๑ บท ม ๒ บาท หรอ ๔ วรรค บาทท ๑ บาทแรกเรยกวา บาท

เอก บาทท ๒ เรยกวา บาทโท แตละบาทม ๒ วรรค วรรคแรก ๕ ค า วรรคหลง ๖ ค า เชน

๏ เปนกรรมเขาดลใจ พระภวไนยจากเมยขวญ จ าเปนใหไกลกน เผอญใหไปพงพ ฯะ

๏ คดจกใครไปชม ปาพนมพนาล สงใหเตรยมโยธ เมอราตรจกลนลา ฯะ

๏ นายชางเตรยมชางทรง ส าหรบองคกษตรา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๗๖

นายมาผกอาชา คนขแขงแซงนอกใน ฯะ ๏ เสนาตระเตรยมพล แลวบดดลกราบทลไทย

ขอพระภวไนย จงทราบเบองพระบาทา ฯะ

๏ ฉบง ๏ กาพยฉบง ๑ บท ม ๓ วรรค คอ วรรคตน (วรรคแรก)ม ๖ ค า วรรคกลาง (วรรคท ๒) ม ๔ ค า และวรรคทาย (วรรคท ๓ ) ม ๖ ค า เชน

๏ เจบพลางทางรองไปมา จงเอนดขา

ชวยทลมารดาเรวไว ฯะ ๏ เจดนางกวกมอทนใด อยาไปทลไข

นงเสยอยาไดทลสาร ฯะ ๏ ก านลท าวงลนลาน กลบมาแจงการ

วาบดนกรวนางใน ฯะ ๏ เสาวนยตรนหวนไหว จกทลฉนใด

เกรงภยนงลกษณหนกหนา ฯะ ๏ พลำป ๏ เปนชอท านองซงใชทวไปในกาพย ๒๘ หรอกาพยสรางคนางค เพอคร าครวญ รองไห

อาลยอาวรณของตวละคร ๑ บท ม ๗ วรรค วรรคละ ๔ ค า เชน

๏ เรองนยกไว กลาวถงอรทย อยในปรางศร เจาร ารองไห มใชพอด กเอยทน มรางจะเปนคน ฯ

๏ ลกคลอดมาไซร ควรมาเปนได ลกสนขปน เสยงรองถองแท ไดยนสองหน ฤๅมาประจน เปนหมาสาธารณ ฯ

๏ แมนพระเสดจมา เขาเอาลกหมา จกถวายภบาล ตามแตจะโปรด ท าโทษสามานย ชพมวยวายปราณ ดกวาเปนคน ฯะ

๏ เจาคดไปมา ร าไรโศกา ระเหระหน น าทาไมสรง โฉมยงนรมล อนาทรรอนรน ดวยลกเสนหา ฯ

๓. เนอเรอง นทานเรองนางอนเปนนทานทมเนอเรองขนาดยาวหลายเลมจบ เหนไดจากทโรงพมพศร

เจรญ ต าบลสะพานหน กรงเทพมหานคร ไดจดพมพนทานเรองนางอนถง ๑๐ เลม ตงแต ระหวาง พ.ศ. ๒๔๖๕ – ๒๔๖๘ ในรชกาลท ๖ ดงนน นางอนฉบบท ๒ – ๓ ทน ามาปรวรรตและจดพมพนจงเปนสวนหนงของนทานเรองนางอนเทานน อยางไรกด แมเนอความจะเปนเพยงสวนนอยแตกไดใหสาระของลกษณะนทานจกรๆ วงศๆ ครบถวน กลาวคอ เนอเรองกลาวถงการผจญภยของตวเอกซงถอวาเปนวรบรษ การแสวงหาอาจารยเพอร าเรยนวชา การไดคครองและการพลดพรากจากคครอง พระเอกในเรองมสนมหลายคน ซงน าไปสการหงหวงกน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๗๗

ระหวางพระมเหสและพระสนม แตสดทายกจบลงอยางมความสข ลกษณะเดนของนทานเรองนางอนเฉพาะสองเลมดงกลาวนกมเนอเรองครบถวน นอกจากนผอานยงจะไดความสนกสนานในการตดตามการตอส การเอาตวรอด และการผจญภยของตวละครอกดวย ตวอยางบททแสดงความเปนวรบรษของพระไชยสรวงศความวา

นางอนฟงเจา วาพระขวญขาว เจาอยาโศกา

ยายจกใหไป ดงใจจนดา ชางเผอกโศภา งาด างอนงาม สามเศยรสามหาง เหมอนหนงกบอยาง เจาเขยนบวร

แมนเหาะลงไป ถงในนคร (จง) อยาบทจร สพนสธา ชางนหลานแกว แมนเหาะไปแลว อยาลงพารา

เมองจกลมลง ทในคงคา ฝงคนมรณา ไมมาทานทน เจารบภปราย กราบบาทตายาย ผนผายจรดล

เจาขนทรงชาง เหาะกลางเวหน กระบดเดยวดล ถงพระพารา

๔. ภำษำ ภาษาทใชในนทานเรองนางอนผแตงใชถอยค าธรรมดาสอดแทรกทชาวบานใชกนอยในชวตประจ าวน เชน ค าเรยกสนขวา หมา เรยกสามเณรวา เณรนอย เปนตน นอกจากค าราชาศพททจ าเปนตองใชเนองจากตวละครเปนพระราชาหรอพระมเหสแลว แตกมลกษณะเดนในเรองการการใชถอยค า คอ การเลนเสยงเลนค าและการใชค าผรสวาทแทรกไวในเนอหา การใชโวหารในการด าเนนเรอง ใชการพรรณนาโวหารเมอตองการกลาวถงเรองหนงเรองใดเปนพเศษ ใชอธบายโวหารเมอตองการอธบายเนอเรองหรอเนอหาสาระในสวนนนและอาจจะใชสาธกโวหารประกอบในการอธบาย และใชเทศนาโวหารในเชงสงสอนเนองจากตวละครเปนพระสงฆ การใชความเปรยบและการใชสญลกษณในกลาวถงพฤตกรรมทางเพศ ซงการใชภาษาดงกลาวนสะทอนใหเหนถงลกษณะของความเปนกวชาวบานหรอนกประพนธทองถนของไทยไดด ตวอยางการใชความเปรยบทขดเสนใตความวา

ชยแสงสรยวงศ ทอดทงบาศกลง กอนทาวชนมาน

เปนหกกบสาม ความแคนใดจะปาน เจาพราหมณทอดตาม ไดท าเรอนใน ทอดกนไปมา สวนพระลกยา แพร าส าไป

บดาแคนนก ดงอคคไฟ ใหแกกแพไป ขดใจ (เรา) นก สวนพระลกยา แตแพหลายครา ดาลเดอดพระทย

เจาถมน าลาย กระจายออกไป กลายกลบฉบไว เปนสวรรณมาลา สวนองคราชา เหนกษตรา พระทยฉงน

เจาพราหมณคนน เหนทชอบกล เหมอนแกวนรมล พแสนแลหนา ๕. แนวคดของเรอง แนวคดทปรากฏในนทานเรองนางอน เลม ๒ – ๓ น เปนแนวคดเกยวกบเรอง

อานภาพของความรกทงระหวางสามกบภรรยา แมกบลก และศษยกบอาจารย แนวคดเรองความอจฉารษยา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๗๘

ระหวางเมยนอยกบเมยหลวง แนวคดเรองผหญงทดทจะชวยสงเสรมใหสามไดปกครองบานเมองจนเจรญรงเรอง แนวคดเรองท าดไดดท าชวไดชว และแนวคดเรองกรรม นอกจากนเนอเรองยงสอดแทรกแนวคดทเกยวกบวฒนธรรมประเพณของไทยไว ดงเชน การจดทพของพระราชาตามต าราพไชยสงคราม การสมโภชพระมเหสและพระกมารดวยการแตงพานบายศร การคลอดบตรตามแบบประเพณไทย หรอวฒนธรรมไทยทไมควรเอาเปนเยยงอยาง คอ การทจรตเรยกรบสนจางรางวล เปนตน

นทานเรองนางอน เลม ๒ – ๓ น จงใหคณคาทงในแงของการศกษาขนบการประพนธ ความไพเราะ

ของภาษา ความสนกสนานของเนอเรองทมการผจญภยและการแสดงปาฏหารยของตวละครซงนอกเหนอจากเนอเรองทเปนธรรมเนยมของการประพนธนทานไทยแลว นอกจากน แนวคดของเรองยงสอดแทรกคตค าสอนทงเรองทางโลกกลาวคอ การครองเรอน การศกษาเลาเรยน การเคารพและความมกตญญกตเวทตอผมพระคณ และทางธรรม คอ การท าความดละเวนความชว เพราะผลของการกระท าของแตละบคคลไมวาดหรอชวยอมตดตวคน ๆ นนไมวาจะอยบนโลกนหรอโลกอนาคต ประการส าคญ นทานเรองนยงสอดแทรกวฒนธรรมประเพณของไทยไวอนแสดงถงภมปญญาทองถนของกวอกดวย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๗๙

บรรณำนกรม

กหลาบ มลลกะมาส. (๒๕๑๖: ๙๙). คตชำวบำน. พมพครงท ๒. พระนคร : โรงพมพสวนทองถน กรมการ ปกครอง.

ชลดา เรองรกษลขต. (๒๕๒๔: ๑). หนงสอประโลมโลกทขนชอสมยรชกาลท ๕. วำรสำรอกษรศำสตร. ๑๓, ๒ (กรกฎาคม ๒๕๒๔).

น ามน อยอนทร. (๒๕๔๕). วเครำะหตวละครเอกฝำยหญงในวรรณกรรมชำวบำนจำก “วดเกำะ.” วทยานพนธหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย ภาควชาภาษาไทย บณฑตวทยา มหาวทยาลยศลปากร.

โรงพมพศรเจรญ. (๒๔๖๕ – ๒๔๖๘). นำงอน เลม ๑ – ๑๐. กรงเทพฯ : โรงพมพศรเจรญ. ลาวณย โชตะมะระ. (๒๕๒๑: ๒๑๕). ไดรไดหวเรำะ. พระนคร : โรงพมพรงเรองรตน. ศนยมานษยวทยาสรนธร. “วรรณกรรมวดเกาะ.” ใน หนงสอเกำชำวสยำม. สบคนเมอวนท ๔ กนยายน

๒๕๕๖, จากเวบไซต http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/main/index.php/ literature/43-2010-07-12-08-31-55

ส.พลายนอย. (๒๕๒๓: ๓๕ – ๓๖). ชำวตำงชำตในประวตศำสตรไทย. พมพครงท ๓. กรงเทพฯ : บณฑตการ พมพ.

สกญญา สจฉายา. (๒๕๕๕: ๗). วรรณคดนทำนไทย. กรงเทพฯ : บรษท คอมเมอรเชยล เวลด มเดย จ ากด. อภลกษณ เกษมผลกล. (๒๕๕๑). วรรณคดทองถนศกษำ. นครปฐม : สาขาวชาภาษาไทย คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล. Stith Thompson. (1997: 3). The Folktale. London : University of California Press, Ltd,.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๘๐

บทปรวรรต: นำงอน กลอนสวด เลม ๒ ฉบบหอสมดแหงชำต ๏ (สรำงคนำงค) ๏

๏ องคพระภม ทรงรถมณ ดวยนางอรทย ชมสตวแลชาง ทกลางพงไพร ส าราญบานใจ มาดวยเมยขวญ ฯะ

๏ ชมดอกมาล ทในไพรศร หอมกลนใดจะทน ดอกแกวการะเกด วเศษหลายพนธ กลนหอมหวนหน ชนในวญญา ฯะ

๏ พระเคลอนพลจร เขาแดนพระนคร ใกลพระพารา ฆองกลองแตรสงข เซงแซไปมา เมอพระผานฟา เขาในบร ฯะ

๏ พระเสดจถงวง ประโคมแตรสงข ขนเกยเรองศร ทาวพารอยชง ยงปรางคมณ กมเกลาชล บตเรศมารดา ฯะ

๏ สองกษตรยเหนเจา เฉดฉายพรายเพรา อยางท าขวญตา ชางหามาให ชอบใจมารดา นางนาฏยาตรา ลบหนารบขวญ ฯะ

๏ แมรกรปเจา จนทรแจมบเศรา ใครเลยจกทน จกใหทงสอง เจาครองไอศวรรย แทนองคทรงธรรม บตเรศมารดา ฯะ

๏ วนดเมอไร แมจกสงให ตงการววาห จกเสกทงสอง ครองพระพารา สบพระวงศา ขางหนาสบไป ฯะ

๏ แมขอถามเจา เพอใดขวญขาว อยวมานชย บตเรศมารดา ไฉยาเปนไฉน ละลกนอยไว วมานเดยวดาย ฯะ

๏ ไชยวขรรคกลยา ทลทาวมารดา แตตนจนปลาย เหมอนหนหลงมา นางฟาทลถวาย แตตนจนปลาย กลาวความถวนถ ฯะ

๏ สมเดจ-บดา ไดฟงธดา พระทยปราน แมจกแตงเจา พระเยาวมารศร ใหครองบร เปนเจานางใน ฯะ

๏ อยหลายวนมา บดาตรสสง อ ามาตยเรวไว ใหตงพธ หนาพระลานชย จกเสกอรทย โอรสเสนหา ฯะ

๏ ใหปลกโรงทอง สามสบเกาหอง อนงามรจนา ฉตรเงนฉตรทอง ลอมรอบพารา ใหตงเบญจา หนาโรงพธ ฯะ

๏ เสนานายงาน รบจดแจงการ ทวทงบร โหรหาฤกษวาร เขามามากม เสภาดนตร มะมดาษดา ฯะ

๏ ส าเรจเสรจการ กราบทลภบาล ปนเกลาโลกา ทลวาการเสรจ เชญเสดจยาตรา จงโปรดเกศา พรอมแลวภวไนย ฯะ

๏ ทาวฟงเสนย กราบทลคด ชอบราชหฤทย ตรสสงสาวศร บดนจงไป ทลพระภวไนย โอรสเสนหา ฯะ

๏ วาการพธ จวนไดฤกษด ใหแตงกายา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๘๑

ทงนางจอมขวญ ดวยกนลกอา จวนพระเวลา จกไดฤกษชย ฯะ ๏ สาวสรรกลยา รบสงวงมา มชาบดใจ

ทลพระโฉมยง ผทรงฤทธไกร วาพระฤกษชย จวนไดเวลา ฯะ ๏ ทานทาวบตเรศ สงใหภเบศร สระสรงคงคา

ใหแตงพระองค เขาแทนรจนา ในมณฑรา โรงชยพธ ฯะ ๏ พระฟงสาวใช ดในพระทย สระสรงวาร

แลวทรงเครองตน เลศลนโสภ ทรงพระภษ ฤทธรจนา ฯะ ๏ ทรงสรอยสงวาล ยงอยางอวตาร แตสวรรคลงมา

ทรงพระธ ามรงค บรรจงเลขา แลวทรงภษา ควรคาเวยงชย ฯะ ๏ ทรงมงกฎแกว แสงโสพรายแพรว ดงสรโยทย

เทวราชา ลนลาบดใจ มาสทใน โรงชยรจนา ฯะ ๏ เสดจสพธ แตรสงขมณ ขบกองไปมา

ปนยงครนครน สนนพระพารา ใหสองกษตรา สแทนมณ ฯะ ๏ แลวเวยนเทยนทอง ขนนางเนองนอง กกกองมโหร

เสนาทงหลาย ถวายชยภม บดาชนน สโรงรจนา ฯะ ๏ ทาวมอบสมบต แกวเกาเนาวรตน ทวทงโลกา

พอใหแกเจา พระเยาวบตรา สองครองพารา แทนพระบดร ฯะ ๏ โหราพราหมณช เขามาชล ถวายชยอยสลอน

ขอใหพระองค ด ารงนคร ขาบาทราษฎร ไดพงเนองนอง ฯะ ๏ เวยนเทยนแลวพลน พราหมณพฤฒทงนน ดบเทยนแวนทอง

โบกควนเขาไป บดใจโดยปอง เจมพกตรทงสอง ดวยพลนทนใจ ฯะ ๏ ส าเรจเสรจการ พานางนงคราญ สวมานชย

ภรมยสมสอง หองแกวแววไว สมสนทพสมย ดวงใจมารศร ฯะ ๏ เจดนางนนเลา มนท าขนเฝา สองกษตรยดวยด

คอนควกชกหนา ฉายาเทว มนท าทวงท ชมอยนยนตา ฯะ ๏ องคพระภม บไดสมศร นางใดเลยนา

ภรมยสมสอง แทนทองเลขา แตองคไฉยา บไกลมารศร ฯะ ๏ อยจ าเนยรมา เจดนางฉนทา แกองคกษตร

มนจะท าความ โฉมงามเทว ใหพระภม เรศรางหางไกล ฯะ ๏ ยามค ายามเชา มนท าขนเฝา แลวกลาวอรทย

ทกวนจอมจกร แมรกฤๅไฉน จงแจงแถลงไข แกพกอนรา ฯะ ๏ นางพาซอไป จงเลาความให แกอรษยา

ทกวนนเลา พเจานองอา พระองครกขา นยงแสนทว ฯะ ๏ เจดนางวาไป ทไหนทาวไทย จกรกมารศร

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๘๒

พจกสอนเจา พระเยาวเทว ใหพระภม รกแมนกหนา ฯะ ๏ เมอพระเสวยขาว แมนเจานงเฝา ขวนเอาพกตรา

แลวเอาขาวรอน ปอนพระราชา ทงเอาทหนา จกรกเหลอใจ ฯะ ๏ แมจงจ าเอา อยาไดบอกเลา แกใครผใด

พรกสายสมร บงอรอรทย แมจงจ าไว ตงใจผกพน ฯะ ๏ นางพาซอใจ มนวาสงไร จ าไวทกอน

ครนเวลาเชา เจาเฝาผวขวญ คดไวทกวน จกท าลองด ฯะ ๏ เวลานนเลา เจาขนมาเฝา องคพระโฉมตร

พระองคเสวยขาว เจาพศแลด จงยกหตถช หยบเอาขาวมา ฯะ ๏ ขวนพกตรภม ขาวรอนทนท ทงเอาพกตรา

พระองครอนรน เปนพนปญญา ปดซายปดขวา บไดพาท ฯะ ๏ ความรกไฉยา หอนไดโกรธา สงไรมารศร

เสดจเขาสหอง แทนทองรจ สขเกษมเปรมปรด ส าราญวญญา ฯะ ๏ คดวาเทว วรนชมารศร ไมรเดยงสา

ทาวไมถอความ นางงามไฉยา ภรมยเสนหา ระรนชนใจ ฯะ ๏ ครนอยมาเลา เจดนางถามเจา องคอรทรามวย

องคพระราชา ตรสวาเปนไฉน พระองครกใคร ฤๅไรแมอา ฯะ ๏ นางจงวาไป ขาท าภวไนย บไดโกรธา

เหนทาวรกนอง ไมพรองวาจา พระทรงกรณา นแนนอนใจ ฯะ ๏ เจดนางวาเจา หลงใหลไปเปลา เชอทาวฉนใด

ทนแมท า จงดน าใจ เอากรวดควไว ใหรอนแสนทว ฯะ ๏ ขวนเอาพกตรา แลวเอากรวดปา ทพกตรจกร

จกท าฉนใด ดใจพนป จกรกเทว กวานสดใจ ฯะ ๏ โฉมนางนงเยาว ครนเวลาเฝา ปนเกลาภพไตร

ควกรวดใหรอน เปรยบกอนถานไฟ ครนเฝาภวไนย ขวนเอาพกตรา ฯะ ๏ แลวเอากรวดนน ทงเอาดวยพลน ทพกตรราชา

เพยงจกขาดใจ ในพระอรา พระเสดจวงมา ออกนอกปรางคชย ฯะ ๏ วงรองเรยกหา แมอนเรวรา ชวยลกบดใจ

นางไชยวขรรค นนท าเปนไฉน มนจกฆาให ลกนจ าตาย ฯะ ๏ นางอนยนเสยง ตกประหมาเพยง อกสนขวญหาย

เจาเหาะลงมา มชาโดยหมาย เหนพระโฉมฉาย ดนระเดาร าไร ฯะ ๏ เอาน าสราฤทธ รดองคบพตร มชาทนใด

ทรอนรนหาย สบายพระทย วาอรทรามวย ท าขาหนกหนา ฯะ ๏ นางอนวาเจา แมนวาท าเลา อกแลวลกอา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๘๓

อยาไดละมน ตรนแสนสา ใหสมน าหนา ใจมนกระล ฯะ ๏ ทลแลวราชา ลาทาวมารดา มาสบร

บไดวาไร แกวรเทว พระเสดจเขาท พมานรจนา ฯะ ๏ เจดนางถามไป ไดท าฤๅไม นะเลานองอา

นางวาไดท า ทาวร าโศกา วงออกจากปรา เขาในพงพ ฯะ ๏ เจดนาจงวา แมอยหวขา อยาฟงภม

ทนเปยกชน อนรอนมากม ทงเอาตรงท อระราชา ฯะ ๏ นางฟงค ามน เจาคดส าคญ ทในวญญา

ดวยกรรมอรทย เจาไดท ามา จกพลดราชา เจาฟาผวขวญ ฯะ ๏ นางทรงครรภออน อยในอทร ไดสามเดอนพลน

ครนเวลาเชา ขนเฝาผวขวญ เจาจงเปยกชน บดนนทนใจ ฯะ ๏ ชนรอนนกหนา เอาซอนขนมา ไวขางภวไนย

ขวนเอาอรา ควกชนปาไป ถกทรวงภวไนย วงไปทนท ฯะ ๏ รอนในอระนก พระองคเพยงจก มวยลงกบท

ทาววงรองไป ไมไดสมประด นางจงจรล ตามพระภวไนย ฯะ ๏ นางอนไดยน เสยงลกดาลถวล ประหวนพรนใจ

สวมสอดรปอน จรดลทนใด บดเดยวใจไป ถงพระบตร ฯะ ๏ เหนพระธดา กบองคราชา อยในไพรศร

สวนพระโฉมยง เพยงจะปลงชว สลบอยกบท ใตตนพฤกษา ฯะ ๏ มารดาถามไป เหตเปนไฉน ชวนกนลนลา

ไพรฟาขาไทย บไดมมา แตสองเอกา มารดาหลากใจ ฯะ ๏ เหลอบแลแปรผน เหนทาวเขยขวญ ชนตดตวไป

นางอนเขาด จงรแนใจ วาเจาสลบไป ไมรสมประด ฯะ ๏ เอาน าสรามะฤทธ รดลงตรงจต ของพระภม

องคพระราชา ผวาฟนฤด เจาอญชล แทบเทามารดา ฯะ ๏ นางอนถามไป เหตการณฉนใด เจาไซรจงมา

เสนาขาไทย มไดตามมา สององคเอกา อยสองสายใจ ฯะ ๏ พระแสงสรยฉาย ไดฟงภปราย มารดาปราศรย

เจาทลเรวพลน ไชยวขรรคอรทย นางคดเปนไฉน ไมแจงคด ฯะ ๏ เมอลกกนขาว นางขนไปเฝา กระท าไมด

เปยกชนใหรอน บงอรเทว เอาชนทงท อระลกยา ฯะ ๏ นางอนเทว ไดฟงคด เขยขวญทลลา

กรวโกรธบตร พนทอปมา อลกชวชา มาฟงค าใคร ฯะ ๏ แมสอนแมวา ไมจ าวาจา มารดาสอนไป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๘๔

ท าแกสาม อยางนเปนไฉน มงจกแกลงให เจามวยมรณา ฯะ ๏ อไชยวขรรค น าใจดอดน เฉกฉนทพาลา

มงท าอยางน ดแลวฤๅนา มงคดจกฆา เจาใหบรรลย ฯะ ๏ หากมมารดา หาไมเจาฟา จกมวยตกษย

อลกเจากรรม มงท าฉนใด นางจบไมได ไลตธดา ฯะ ๏ พระแสงสรยฉาย เหนตวนวาย ทลขอโทษา

ลกสงสยอย เอนดกอนรา นางอครไฉยา ไมแจงคด ฯะ ๏ ดรายมเหต ยยงอคเรศ ใหท าย าย

เหนวานงเยาว โฉดเขลามากม มนแกลงใสศร ชงชงจณฑาล ๚ะ ๏ กรรมเขาดลใจ มใหภวไนย ไตถามนงคราญ

วาเทานนแลว คลาดแคลวจากสถาน ทลลาพระมาร ดาจกครรไล ฯะ ๏ จงชวนเมยขวญ จากทหมวนต เขาสวงใน

นางอนมารดา ลนลาคลาไคล เจาเหาะเหนไป สในเวหา ฯะ ๏ สวนพระบตร กบทาวสาม สปรางครจนา

พระครรภของเจา เขาสบเดอนตรา ครวญครางไปมา ทกทวาราตร ฯะ ๏ เจดนางคดกน เรายใหมน ท าพระภม

มไดเอาโทษ ยงโปรดทว คดวาคราน เราจกท าไฉน ฯะ ๏ อ าไพมารศร ความคดมากม ปรชาเชาวนไว

วานางทงหก จะตกใจไย คดผลาญใหได ก าจดจากวง ฯะ ๏ แมนคลอดลกมา จบเอาลกหมา เปลยนไวโดยหวง

จงพนพระเจา ใหทาวชงชง ขบเสยจากวง เซซงกลางไพร ฯะ ๏ ลกอกาล ทงนอกบร หนาทบรรลย

องคพระราชา จะเหนหนาใคร ลาภยศคงได แกเราแลนา ฯะ ๏ หกนางขานไข คดดเหลอใจ พมปรชา

ครงนหนาท ชวมรณา เหนพระราชา รกเราสดใจ ฯะ ๏ แมนวาผานฟา ออกประพาสปา เราชวนกนไป

เฝานางเทว ทปราสาทไชย ท าเอาใจใส ดตางหตา ฯะ ๏ ลกออกเมอไร สงใหสาวใช ทงเสยแลนา

เอาลกหมาใส ไวแทนลกยา เมอพระเสดจมา ถวายใหชมเชย ฯะ ๏ คดกนแลวพลน เจดนางสรวลสน ดแลวพเอย

เทวมรณา พอยากลวเลย เราจกไดเชย แตเราแลนา ฯะ ๏ แตวนไดมน อไชยวขรรค ผวรกหนกหนา

ท าผดสงไร บไดเจรจา มเอาโทษา ทรายกลายด ฯะ ๏ ทนแลนา ลกเปนลกหมา ยงวามเหส

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๘๕

ปกปองครองวง สนทงปรชา แสนสาวขนท มากมดาษดา ฯะ ๏ พอผวแมผว รกใครเมามว หญงชวมารยา

แตงตงขนไว เปนนางพระยา กรดนวซายขวา พรอมสนมนางใน ฯะ ๏ ตวเรานนา ใชอยางเปนขา เสมอกบสนมใน

เราเปนลกทาว ทกดาวเวยงไชย พระไมตงให เปนพระมเหส ฯะ ๏ เรานอยใจนก ผลาญออปลกษณ พลดจากบร

อยหลงพระเจา รกเราทงน ไดเปนมเหส ทนแลนา ฯะ ๏ พดกนซบซบ ท าตากระหยบ ยมกรมไปมา

เวลาขนเฝา เจดนางกลยา หวหวผดหนา เปนนวลยวนใจ ฯะ ๏ ขนเฝาราชา ทกวนเวลา บรางแรมไกล

เปนเนองนตยกาล ส าราญในใจ คลอดลกเมอไร จกไดเหนกน ฯะ ๏ ยำน ๏

๏ เปนกรรมเขาดลใจ พระภวไนยจากเมยขวญ จ าเปนใหไกลกน เผอญใหไปพงพ ฯะ

๏ คดจกใครไปชม ปาพนมพนาล สงใหเตรยมโยธ เมอราตรจกลนลา ฯะ

๏ นายชางเตรยมชางทรง ส าหรบองคกษตรา นายมาผกอาชา คนขแขงแซงนอกใน ฯะ

๏ เสนาตระเตรยมพล แลวบดดลกราบทลไทย ขอพระภวไนย จงทราบเบองพระบาทา ฯะ

๏ พระฟงเสนาทล นเรนทรสรสรงคงคา แลวทรงพระภษา สรอยสงวาลตระการใจ ฯะ

๏ ธ ามรงคทรงพระหตถ ลวนเนาวรตนงามสกใส ทรงมงกฎเลศไกร งามวไลดงอนทรา ฯะ

๏ ทรงเครองส าเรจแลว สงเมยแกวแลวลนลา อยจงดเจาพอา สามเวลาคนบร ฯะ

๏ แมนวาเจาเจบครรภ ใหสาวสรรทลชนน บดามาปรางศร ดเทวทงสององค ฯะ

๏ ก านลสนทงปรางค คอยดนางตางใจจง อยาใหนางโฉมยง เจาเคองแคนในวญญา ฯะ

๏ แลวทาวโปรดประทาน ลาภสกการมากเหลอตรา เงนทองทงเสอผา จกพรรณนามากสงม ฯะ

๏ พระทยของจอมจกร ฝากเมยรกแกสาวศร

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๘๖

เปนกรรมของเทว กบภมไดท ามา ฯะ ๏ จ าเปนใหจ าจาก จะพลดพรากพระภสดา

เผอญใหทาวไคลคลา จากปรางคปรานางจอมขวญ ฯะ ๏ ไชยวขรรคนางกลยา กราบบาทาพระทรงธรรม

พระเสดจในหมวนต กระหมอมฉนพรนวญญา ฯะ ๏ อยาคางหลายราตร เชญจรลสพารา

ยากเยนเหนบาทา เมยสญญาวาบดร ฯะ ๏ พระฟงนางทลไข หฤทยไมยอหยอน

เปนกรรมนางบงอร ใหภธรจรในไพร ฯะ ๏ สงแลวพระแคลวคลาด สเกยมาศขนคชไกร

สงขแตรเซงแซไป จากวงในเขาหมวา ฯะ ๏ เสนาแหหนาหลง คเคยงคงทงซายขวา

เสดจเขาในหมวา ชมพฤกษาในพงไพร ฯะ ๏ ทาวชมดอกมาลา กลนหอมมาฟงจบใจ

ส าราญในพระทย ชมมงไมในพงพ ฯะ ๏ เสดจไดราตรกาล เยาวมาลยงามมศร

เจบครรภนางเทว ดวยกรรมมแตกอนมา ฯะ ๏ สรำงคนำงค ๏

๏ เจดนางมารศร แจงวาภม ออกจากพารา นางดหฤทย ยงไดคณนา นางจงขนมา เฝาองคอรไฉยา ฯะ

๏ เหนนางเจบครรภ ชวนกนมาพลน พทกษรกษา ใหหาสงขแตร เซงแซโกลา หมอต าแยซายชวา หามาเรวพลน ฯะ

๏ นางเอาเงนทอง ทรพยสนทงผอง ทวทงปรางคสวรรณ สาวใชในท สาวศรแจมจนทร ใหแจกเงนกน สนทกคนไป ฯะ

๏ ขาวของมารดร เจดนางออนวอน เอาเงนยนให ขาวของพระองค ผทรงฤทธไกร เจดนางขนให ไดเงนไดทองฯะ

๏ ชวนกนดใจ นกสนมกรมใน ทาสทงผอง นางเจบครรภ เจดนางสมปอง ไชยวขรรคเรยกรอง มารดาชวยลกยา ฯะ

๏ นางรองร าไร มไดเหนใคร รบเอาวาจา มนเขากนสน ไปทงปรางคปรา นางรองเรยกหา ท าไมไดยน ฯะ

๏ เจดนางเขาไป นงใกลอรทย พวกอทมฬ หอมลอมหนาหลง ปลอบวาโฉมฉน แมอยาโดยดน อตสาหแขงใจ ฯะ

๏ ฤกษงามยามด จกคลอดวนน แมอยารอนฤทย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๘๗

หลบเนตรเถดรา อยารององไป จกกลวอะไร พจะชวยกลยา ฯะ ๏ ฟงเจดนางทล พระทยอาดร คดถวลวญญา

ใหทลชนน ยงมเหนมา ทงเจดกลยา มานเพอใด ฯะ ๏ สอนใหกท า กอเขญเวรกรรม แกพระภวไนย

หากทาวไมโกรธ ลงโทษสงไร บญแมหาไม กไซรมรณา ฯะ ๏ ฉบง ๏

๏ เจบพลางทางรองไปมา จงเอนดขา ชวยทลมารดาเรวไว ฯะ

๏ เจดนางกวกมอทนใด อยาไปทลไข นงเสยอยาไดทลสาร ฯะ

๏ ก านลท าวงลนลาน กลบมาแจงการ วาบดนกรวนางใน ฯะ

๏ เสาวนยตรนหวนไหว จกทลฉนใด เกรงภยนงลกษณหนกหนา ฯะ

๏ นางฟงถอยค าเจรจา เหนผดกรยา มาวาอยางนเปนไฉน ฯะ

๏ ถงวากรวโกรธฉนใด จ าทลใหได ความไขความตายฟองพาล ฯะ

๏ เรานใชเชอเนอหลาน เหนแกภบาล อนเปนพระโอรสา ฯะ

๏ ตรสไดฉนใดอกอา เจาคดไปมา ไฉยากนงแนไป ฯะ

๏ เจบครรภเราขนทนใจ เพราะวาหนอไทย จกใกลไดฤกษเพลา ฯะ

๏ เจบครรภสนทวกายา นางร าโศกา ชลนาซมซาบอาบสกนธ ฯะ

๏ บดนนทรงยศทศพล ไดฤกษบดดล ประสตจากครรภมารดา ฯะ

๏ ดวงพกตรนนคอจนทรา องคดงทองทา เทวาบเปรยบปานปน ฯะ

๏ รปทรงเอวองคบรบรณ หนอพระนเรนทสร บมผใดเทยมสมาน ฯะ

๏ เจดนางตางเขาพยาบาล จบเอาเดยรจฉาน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๘๘

ลนลานใสไวแทนองค ฯะ ๏ จงเอาโอรสโฉมยง สงไปโดยจง

แกขาสนทรวมใจ ฯะ ๏ เจดนางสงใหเรงไป ทงเสยบดใจ

ใหไกลนอกเขตบร ฯะ ๏ สาวใชไดฟงคด อมองคภม

จรลออกจากพารา ฯะ ๏ วงไปใกลวดสงฆรา ทงองคเจาฟา

ลงไวทหนาถานพลน ฯะ ๏ ฝายวาเจดนางใจฉกรรจ ปรเปรมเกษมสนต

เขาลอมรอบองคมนาน ฯะ ๏ แกผาจากตานงคราญ ใหดเดยรจฉาน

ส าราญอยบนพานทอง ฯะ ๏ บตเรศตงใจปนปอง จกใหครอบครอง

ด ารงนเวศพารา ฯะ ๏ ทนงามหนานกหนา ออกเปนลกหมา

เอาหนาไปไวแหงใด ฯะ ๏ นางฟงเจดนางแถลงไข เจาแปรพกตรไป

เหนลกหมาใสพานทอง ฯะ ๏ ในจตยงคดเศราหมอง ไดยนเสยงรอง

เหตไรมาเปนลกหมา ฯะ ๏ อกกจกอยไยนา แมนตายดกวา

เอาหนาไปไวแหงไร ฯะ ๏ คดพลางนางจงวาไป เมอคลอดมาไซร

ไดยนเสยงรองเปนคน ฯะ ๏ เหตไรมาเกดสาละวน หมาเปนลกคน

ชะรอยเปนกลมารยา ฯะ ๏ เจดนางตางกลาววาจา หญงรายแพศยา

ดานหนามาพาโลใคร ฯะ ๏ ลกเตามาเปนจญไร กลบมาวาได

ใครใชลกออกเปนหมา ฯะ ๏ คดพรอมใจกนมชา ยกพานทองมา

ถวายสองกษตราเรวพลน ฯะ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๘๙

๏ สรำงคนำงค ๏ ๏ เจดนางกลยา ยกพานทองมา ถวายพระทรงธรรม

สขเกษมเปรมใจ ดงไดเมองสวรรค ชวนกนจรจรล รบมาเรวไว ฯะ ๏ ถงปรางคมารดา เจดนางเขามา มชาทนใจ

จงถวายพานทอง รองลกหมาไว ทงเจดอรทย บงคมชนน ฯะ ๏ จงเอาลกหมา ใสพานรจนา ทลถวายทนท

วาลกไฉยา นางฟามเหส คลอดเมอราตร ออกเปนลกหมา ฯะ ๏ ขอพระไอยก จกคดไฉนด ดวยราชนดดา

ลกเปนสนข เสยศกดราชา ผานเกลาโลกา ไดโปรดเกศ ฯะ ๏ สมเดจบตเรศ ครนไดแจงเหต ไมเปนสมประด

สองกษตรยนงไป มไดพาท ตรสกบมเหส สนเทหพระทย ฯะ ๏ เมอเจาเจบครรภ ใครไมผายผน ใหเราแจงใจ

จกไดไปด โฉมตรเปนไฉน ชางมาเปนได ลกหมาสาธารณ ฯะ ๏ จกคดอยางไร ความนงดไว ถาพระกมาร

โอรสเสดจมา กลบจากไพรสาณฑ ตามจกวาขาน การผวการเมย ฯะ ๏ โอนาหลากใจ เหตการณเปนไฉน ชางละเมยเสย

เหนแตจะเลน ไมเอนดเมย ทงขวางรางเสย ลกจงเปนเดยรจฉาน ฯะ ๏ ไมรทจะวา เหมอนผงเขาตา มดมนอนธกาล

มาใหเราเหน พอเปนพยาน เอาลกเดยรจฉาน ไปเสยเรวรา ฯะ ๏ โอวาทรามเปลยว เจาอยคนเดยว จงคลอดเปนหมา

นางสนมพเลยง รายเรยงปรางคปรา ของโอรสา นนไปอยไหน ฯ ๏ เมอเจบครรภเจา ไมมาบอกเลา ใหเราแจงใจ

จกไดสปรางค ของนางอรทย รแนแทใจ แมนกอนรา ฯ ๏ เจดนางเฉลยวใจ ควาพานมาได พากนลงมา

ครนถงเรอนจนทร พดกนไปมา เหนทาวมารดา ตรสวาแยบคาย ฯ ๏ แมนพระเสดจมา เหนพระมารดา จกวาวนวาย

จกไมเชอเรา นเลามากมาย เหนพระโฉมฉาย จกฟงมารดา ฯ ๏ จ าหาหมอเฒา ช าระลนเกลา เราเสยกอนรา

ใหทาวชนน มความเมตตา แมนเราจะวา สงไรเชอฟง ฯ ๏ จงหาหมอเฒา ช าระสระเกลา ฝงรปในวง

ใหทาวหลงใหล วาไรใหฟง ท าใหชงชง ไชยวขรรคกลยา ฯะ ๏ ท าส าเรจแลว เจดนางผองแผว ส าราญหรรษา

เมอไรพระเจา ทาวเสดจเขามา จกไดดหนา พาอกาล ฯะ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๙๐

๏ พลำป ๏ ๏ เรองนยกไว กลาวถงอรทย อยในปรางศร

เจาร ารองไห มใชพอด กเอยทน มรางจะเปนคน ฯ ๏ ลกคลอดมาไซร ควรมาเปนได ลกสนขปน

เสยงรองถองแท ไดยนสองหน ฤๅมาประจน เปนหมาสาธารณ ฯ ๏ แมนพระเสดจมา เขาเอาลกหมา จกถวายภบาล

ตามแตจะโปรด ท าโทษสามานย ชพมวยวายปราณ ดกวาเปนคน ฯะ ๏ เจาคดไปมา ร าไรโศกา ระเหระหน

น าทาไมสรง โฉมยงนรมล อนาทรรอนรน ดวยลกเสนหา ฯ ๏ โอพระลกแกว พาเจาคลาดแคลว ถงแหงใดนา

เปนตายไมแจง แมแคลงวญญา ลกแกวแมอา ปานนเปนไฉน ฯ ๏ นางร าโศกศลย พนทจะกลน สลบซบไป

ครนฟนสมประด ตทรวงร าไร วบากเปนไฉน ลกนอยแมอา ฯ ๏ กลาวถงภม ประพาสพงพ ส าราญวญญา

ครนค าราตร เสดจทพลบพลา บรรทมมหา หลบปรางคทองศร ฯ ๏ เทยงคนอนนน จงเกดอศจรรย แกองคภม

บรรทมหลบใหล เมอในราตร จงพระภม นมตอศจรรย ฯ ๏ ฝนวาโกสย ยนดวงมณ ใหองคทรงธรรม

พระรบเอาแกว เลศแลวพรายพรรณ สองแสงสรยฉน สวางโลกา ฯ ๏ ทาวชมมณ รงเรองรศม สวางเวหา

ยงมราห จรจเขามา ชงดวงสรยา ผวาเหาะไป ฯ ๏ ทในนมต วาองคทรงฤทธ พโรธหฤทย

เหาะตามราห จโถมครรไล บดเดยวทนใจ ไดดวงจนทรมา ฯ ๏ ผวาตนพลน พระทยประหวน ดวยแกวกลยา

เจาทรงครรภแก นแลองคอา อยในพารา ฤๅวาเปนไฉน ฯ ๏ ตรกในอารมณ พระใหเตรยมตรม ถงองคอรทย

ฤๅวาแกวพ อยทเชยงชย เจาจกเปนไฉน ประสตลกยา ฯ ๏ คดแลวมนาน มพระโองการ ใหหาโหรา

จงแกกลฝน ดวยพลนมชา เมอในเพลา ราตรฝนไป ฯ ๏ ทาวจงเลาฝน แตตนความนน ใหโหรเขาใจ

พระองคจงแถลง จะแจงกระจางใจ โหรลงเลขไซร ดในต าราพลน ฯ ๏ พระฟงโหรทล ผานฟานเรนทรสร พระทยกระสน

โอวาแกวพ ปานนจาบลย ดวยองคทรงครรภ ครรภแกนองอา ฯ ๏ ตรสแลวมนาน ใหยกพลหาญ คนสพารา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๙๑

ชางมาองคะนง วนเดยวเสดจมา เขาสนครา มชาดวยพลน ฯ ๏ เสดจขนเกยมาศ พระเสรจลนลาศ ปรางคมาศสวรรณ

พระทยค านง ถงพระแจมจนทร องคมเหสขวญ แกวพเปนไฉน ฯ ๏ ยำน ๏

๏ บดนนทงเจดนาง แตงตวพลางรบภวไนย แบกพานทองออกไป ใสลกหมาดบดส ฯ

๏ ทลวาโอรสมา รบบดาปนธรณ เชญเสดจพระภม ชมลกแกวส าราญพระทย ฯ

๏ หาวนอนอยหงบหงบ ค ารณงบรายเหลอใจ นแลลกทาวไทย เกดครรภนางมเหส ฯ

๏ พระฟงเจดนางทล แสนเคองขนในฤด ชมอยเนตรไปทนท เหนลกหมาอยบนพาน ฯ

๏ ประทบศาลาทอง พกตรเศราหมองเหลอประมาณ อบอายโยธาหาญ เอาประจานฆาใหบรรลย ฯ

๏ ตรสสงฝงสาวศร อกาลมนอยไหน เรงเรวเอาตวไป ฆาเสยใหมวยวายปราณ ฯ

๏ สาวใชรบบญชา รบลลาละลนลาน ทลกบยพาพาล มโองการใหหาไป ฯ

๏ นางฟงสาวศรวา เจาเสดจมาบดเดยวใจ ถงองคพระภวไนย บงคมไหวทาวผวขวญ ฯ

๏ กรวโกรธนางกลยา พระแสงงาจกฆาฟน ใหมงมวยอาสญ แลวจงพลนเรงลงไป ฯ

๏ มไปบดเดยวน กจกตใหบรรลย หนาดานเปนพนใจ คลอดลกไดเปนลกหมา ฯ

๏ ไลตนางอรทย บมไปทงศาลา งานยงวงขนมา ยงปราสาททาวชนน ฯ

๏ มารดาวงลงไป เหตอะไรจงไลต ผดชอบสอบคด ใหถวนถในกจจา ฯ

๏ เมอเจาคลอดโอรส จกปรากฏสนทงปรา สาวใชทงซายขวา จกแจงวาเปนไฉน ฯ

๏ ตวเราเปนมารดา ทงกจจาไมแจงใจ นงท าอ าเภอใจ ลกอรทยเปนลกหมา ฯ

๏ ไมเลยงนางเทว จกฆาตนางไยนา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๙๒

นราศจากพารา ตามเวรากรรมเทว ฯ ๏ กรรมเจาเขาดลใจ ทาวไมไดฟงชนน

ไมถามตามเหตม ฟงคดเจดนางใน ฯ ๏ ขบเจาลงจากปรางค จงนวลนางเจาคลาไคล

กราบบาททาวชนไน ทงสองไทยทาวมารดา ฯ ๏ แลวเจาคอยยรยาตร จากปรางคมาศออกทวารา

นายทวารเหนกลยา ร าโศการกเทว ฯ ๏ ฝายทาวผมารดา ร าโศกาดวยมารศร

ลกรกไปจงด มสวสดเถดกลยา ฯ ๏ นางออกจากเวยงชย เจาร าไรเขาพฤกษา

จกไปวมานฟา จ าไมไดใหใหลหลง ฯ ๏ เจาคอยเดนคอยคลา ร าโศกามาในดง

ไฉยาเจาเอองค พอหลงเขาบานตายาย ฯ ๏ วนนนสองผเฒา แกนงเฝาถวมากมาย

โฉมยงจงภปราย เหนตายายปลกถวงา ฯ ๏ นางงามจงปราศรย ยายขาไหวไดเมตตา

ขานอยพลดเมองมา ชวยเลยงขาไวเอาบญ ฯ ๏ ขานอยอยดวยยาย แมนมตายจกแทนคณ

ตายายจงการญ เลยงเอาบญไวเถดรา ฯ ๏ ตายายฟงโฉมศร คดปรานนนหนกหนา

จงรบเดนเรวมา ลบหลงหนาแลวถามไป ฯ ๏ สาวนอยนาเอนด แมนอยแหงหนใด

ยายตาจกเลยงไว แมบอกใหแจงกจจา ฯ ๏ นางเลาใหยายฟง แตหนหลงเกดเหตมา

ขาเปนเมยเจาฟา ผานพาราในเวยงชย ฯ ๏ ตายายไดฟงเจา แมขวญขาวอยารอนใจ

จางจตแมคดไป แมจกไดกลบคนวง ฯ ๏ แลวจงพาเจามา ยงเคหาสองเฒาพลน

ถนอมเลยงเจาจอมขวญ อยดวยกนกบตายาย ฯ ๏ เชาเยนนางไฉยา ชวยยายตาเกบของขาย

เจาอยดวยตายาย คอยสบายส าราญองค ฯ

๏ สรำงคนำงค ๏ ๏ ครนรงราตร เณรนอยจรล ไปถานบดดล

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๙๓

จงเหนลกออน นอนระเหหน เจาเณรจรดล เขาไปแลดฯ ๏ เหนเปนกมาร ไปบอกอาจารย กบทงพระคร

สงฆราชไดฟง ทงสงฆพรงพร ชวนกนไปด ชางนารกนกหนา ฯ ๏ ลกออนคนน มใชกระฎมพ ลกไพรเลยนา

เปนลกทาวไทย แนใจนกหนา อยางไรจงมา นกนาสงสย ฯ ๏ อยาเลยเจาก เอาไปเลยงด เอาบญเปนไร

วาแลวพระสงฆ อมองคเอาไป อาบน าทาให ปอนขาวกลวยพลน ฯ ๏ ใสเปลเหชา สนทงวดวา เลยงบตรบญธรรม

ชวยกนผลดด บคดเดยดฉนท พระสงฆราชนน รกยงสดใจ ฯ ๏ คอยเลยงเจามา จนพระชนษา ไดสามขวบไตร

พระสงฆทงนน ขบฉนแหงไร อตสาหพาไป ไดทกวนวาน ฯ ๏ พระสงฆราชา รกนกรกหนา ยงกวาลกหลาน

คอยเลยงเจามา หาขวบประมาณ ศรตนอาจารย รกนกสดใจ ฯ ๏ พระสงฆทงนน ชมนมพรอมกน ท าขวญหนอไทย

สงฆราชบงคบ อนดบไสว ชวยท าขวญให ถวายนามพระองค ฯ ๏ ใหชออะไรด ฤกษพานาท ใหสมเผาพงษ

ชอนฤๅไร ชยแสงสรยวงศ สงฆราชเหนสมทรง องคเจาแลนา ฯ ๏ ครนท าขวญแลว สงฆราชคลาดแคลว เขาไปเทศนา

ในวงบดร จรทกเวลา พาเจาเขามา เทศนาทกวน ฯ ๏ เจาตามสงฆราช ลนลาคลาคลาด เขาวงพรอมกน

เจาตะพายยาม ตามเปนนรนดร มขาดสกวน อยจ าเนยรมา ฯ ๏ เปนวนสงกรานต แตลวนพนกงาน ออกไปวดวา

วนนนกมาร กมกรานกราบลา แกพระสงฆรา จะไปเทยวด ฯ ๏ อาจารยวาเลา ตามแตใจเจา ไปเถดโฉมตร

แลวมากฎ อยาเทยวชาอย กลวเขาจะข เจาจะตกใจ ฯ ๏ ลาแลวโฉมงาม ลงจากอาราม กระบดคลาไคล

นงเลนส าราญ พระวหารใหญ องพนกตงใจ ดเลนส าราญ ฯ ๏ พระหตถไมเปลา หยบถานไฟเลา เขยนพระยาคชสาร

สามเศยรงาด า งามล าใครจะปาน สามหางชางงาม ยงในโลกา ฯะ ๏ ชาววงเหนเขา วาเจานเลา ไดชางไหนมา

รถงเจดนาง มนทางรษยา มนสบรวา ลกยาอรทย ฯะ ๏ ลกอไชยวขรรค ไมมวยอาสญ รอดอยฤๅไร

สงฆราชเลยงด ศตรมาไว กจกฆาให มนมวยมรณา ฯะ ๏ คดแลวบดใจ ใหต ารวจใน ไปจบตวมา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๙๔

ถามวาชางน อยทไหนนา มพระบญชา จกเอาคชไกร ฯะ ๏ ชางเผอกสามหาง เปนของตองการ ตองพระประสงค

แมนมไดชาง บรางชวตจกคง จะฆาตวตน ใหมวยมรณา ฯะ ๏ เจาตกพระทย วาขาจกไป หาสงฆราชา

ทานไดเลยงด ตขานมา พไดเมตตา ไปหาดวยกน ฯะ ๏ พาต ารวจใน วงวางขนไป กฎดวยพลน

ต ารวจบอกวา เจานคนขยน ไดชางส าคญ นนไวแหงไร ฯะ ๏ มพระโองการ จกเอาคชสาร ทเขยนลงไว

มไดชางน นาทจกบรรลย จกเอาตวไป ถวายแกราชา ฯะ ๏ พระสงฆราชา กระหนกตกประหมา หนาเผอดคอผ

ภกขเจาเณร ตระเวนบอกพระ ตาเถรกบยายช กระหนกตกใจ ฯะ ๏ โยมเอยเอนด ขอผดผอนต กวาจกหาได

เจาคะนองเขยนเลน ร าเรยนทไหน ชางอยางนไซร ทไหนมนา ฯะ ๏ ต ารวจวาไป สกกเวไลย จกไดชางมา

เจาวาเจดวน นนแลพอา ไมไดชางมา จงฆาใหบรรลย ฯะ ๏ ต ารวจวาเลา เหนแกสงฆเจา ผดแลวตามใจ

เจาคณจกรบ ตวดวยฤๅไฉน โยมจกถวายไว สกเจดเวลา ฯะ ๏ สงฆราชบงคบ ภกขอนดบ รบทงวดวา

แมนมไดชาง อยางเขยนนนา สงตวใหฆา เสยพลนทนใจ ฯะ ๏ ต ารวจวาเลา ขาบาทกราบเกลา ลาเขาเวยงชย

จกไดทลทาว ผานเกลาภพไกร เจาคณผดไว สกเจดวนวาน ฯะ ๏ ตางคนตางมา ลงจากวดวา มาจากอาราม

บอกนางนงเยาว ยงจะไปเอาคชสาร บดนอาจารย ผดไวกอนรา ฯะ ๏ อยในทตาย จกหาไดงาย เผอกผโสภา

งาด าสามเศยร เวยนทวโลกา ชางใดจะมมา นาทจะวอดวาย ฯะ ๏ เจดนางไดฟง ใจจตคดหวง ไดดงใจหมาย

มไดชางมา ฆาใหวอดวาย ฆาเสยใหตาย ไวมนไยนา ฯะ ๏ ลกอศตร แคนดวยเจาก เลยงไวไยนา

แมนมไดชาง จกลางชวา ใหมนมรณา สาใจอาจารย ฯะ ๏ พลำป ๏

๏ สวนพระภม ร าไรโศก ดงจกสนกาล กราบบาทสงฆราช ลนลาศจากสถาน พระสงฆทรงญาณ ร ารกพงงา ฯะ

๏ พระสงฆราชเจา ตอกเราเรา มอฟายน าตา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๙๕

ภกขทงนน โศกศลยไปมา สนทงวดวา โศกาบวาย ฯะ ๏ เอนดหลานนอย ยงเดกกระจอยรอย จกเดนฉนใด

แดดรอนตะวนเทยง เพยงจกมวยบรรลย พระสงฆร าไห สนทงอาราม ฯะ ๏ พระสงฆราชา ร ารกนกหนา วาพระโฉมงาม

เจาไปใหได ตงใจจงงาม ขอใหไดชาง ส าคญนนมา ฯะ ๏ พระสงฆทงนน ร าไรโศกศลย สนทงวดวา

ตาเถรยายช โศกนกหนา พอไปไดมา ส าเรจน าใจ ฯะ ๏ เจากราบลาแลว พระทยผองแผว ลนลาคลาไคล

เขาดงพงปา น าตาหลงไหล วบากสงไร ยากนอกอา ฯะ ๏ กหากเขยนเลน บไดพบเหน ชางอยางนนา

จบเอาอยางน เปนแสนเวทนา ชางอยางนนา ทไหนจกม ฯะ ๏ เดชะบญขา พบชางในปา เขาเถดอยางน

เปนตายจกไว ขอไปบร ใหทานไดข จกพนความตาย ฯะ ๏ เจาทรงโศก เขาในพงพ องคเดยวเปลยวกาย

ครนค าภธร ขนนอนปลายไม ครนเชาเลาไซร เจาเดนในดง ฯะ ๏ แตเจาลนลา แมนจกพรรณนา หาวนโดยจง

เรยวแรงภธร ออนไปทงองค พนทจกทรง ด ารงกายา ฯะ ๏ นงลงรองไห ร าลกตรกไป ถงพระสงฆรา

พระคณลกเอย ชวยลกดวยรา เหนวาตวขา จกมวยอาสญ ฯะ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๙๖

บทปรวรรต: นำงอน กลอนสวด เลม ๓ ฉบบหอสมดแหงชาต

๏ พลำป ๏ (ตอ) ๏ แมนวากตาย พระสงฆทงหลาย รบรองไวพลน

จกพลอยโทษดวย จกมวยอาสญ เปนกรรมหนหลง แกขาฤๅไฉน ฯะ ๏ เดชะความสตย ทไดปรนนบต พระมาเหลอไตร

อยาใหตวขา ถงชวาลย หาชางไมได จะคนวดวา ฯะ ๏ แมนตวจกตาย มวยมอดวอดวาย ตามแตเวรา

อยาไดรอนองค พระสงฆเลยนา สดแตตวขา กมหนาตายไป ฯะ ๏ ไปไดเจดวน ถวนผดวนนน ก าลงออนไป

เดนไปไมรอด ทอดองคภวไนย กรรมแลวฤๅไฉน ถงกแลนา ฯะ ๏ ถงผดวนน โอยโอพระช เปนฉนใดนา

ต ารวจมนจกเกาะ พระแลวณะลกอา สนทงวดวา กรรมขาชอไร ฯะ ๏ เจาเดนไมได ลมกลงนงไป ใตตนพฤกษา

อาหารสงไร บไดพานทา ก าลงโรยรา เพยงมาบรรลย ฯะ ๏ กลาวถงนางอน อนอยเมองบน ฟากฟาสราลย

จงเลงทพยญาณ เหนหลานบดใจ นบตรอรทย ไชยวขรรคกลยา ฯะ ๏ แมลกไดยาก พลดกนล าบาก ยากเยนนกหนา

ทลทาวโกสย จงมเมตตา โอรสกลยา ไชยวขรรคเทว ฯะ ๏ พลดแมพลดลก คนมนดถก ปองฆาปองต

บดนนดดา เอกาจรล จกมวยชว ทตนพฤกษา ฯะ ๏ พระอนทรไดฟง นางนาฏรอยชง เจาทลกจจา

โองการสงพลน วษณกรรมเรวรา เรงแปลงกายา ทงมาตล ฯะ ๏ ทานจงเอาทพย เหาะไปดวยลบ ในดงพงพ

กมารนอนอย เอนดมากม จกสนชว นาทอาสญ ฯะ ๏ ท าเปนนกนอย สองตวคาบออย กลวยบนผายผน

จบลงทหนา เจานนดวยพลน กลวยออยทงนน ท าตกลงไป ฯะ ๏ ใหพระกมาร จกไดรบประทาน ไมมวยบรรลย

เรงเรวอยาชา ทานจงลงไป กมารนนไซร ออนไปนกหนา ฯะ ๏ พระมาตล รบสงโกสย อนทรเจาโลกา

กบวษณกรรม ผายผนเหาะมา ท าแปลงกายา เปนนกบดใจ ฯะ ๏ สองตวบนรอย ตวหนงคาบออย บางคาบกลวยไป

จบทพฤกษา สองราจกไซร แลวท าตกให ใกลกมารา ฯะ ๏ เจาเหนกลวยออย ตกลงบอยบอย ดใจนกหนา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๙๗

อตสาหยนหตถ กระบดหยบมา เสวยเปนภกษา คอยมาชนใจ ฯะ ๏ เจาคอยมแรง พระทยคอยแขง ทรงก าลงได

คดขนมาเลา เรงเศราพระทย ไดเจดเวไล วนนแลนา ฯะ ๏ ถงวนสญญา วนนเขาจกมา รบกวนเจาก

พระสงฆราชา จกมาคอยอย เปนตายตวก จ าจกกลบไป ฯะ ๏ คอยมแรงแลว เปนตายไมแคลว ตามกรรมเวไร

อยาใหสงฆเจา รอนรนพระทย จกเปนเวรไป เมอสนชวา ฯะ ๏ นางอนเทว เหนหลานโศก จกมวยมรณา

เหาะลงมาพลน ไมทนพรบตา อมราชนดดา พาไปเมองสวรรค ฯะ ๏ ไตถามถวนถ เพอใดจรล มาในหมวนต

ทงวลสนไพร สงไรจงจ านรรจ เจาบอกยายพลน จกแจงคด ฯะ ๏ ชยแสงสรยวงศ เจาจงกราบลง แลวเลาคด

ขาบาทเขยนชาง ทหวางชกช ชาววงมากม เหนขาดวยพลน ฯะ ๏ วาจกเอาชางอยางน จกฆาชว ใหมวยอาสญ

บดนผดมา ชาไดเจดวน ถวนเขาดวยกน วนนแลนา ฯะ ๏ ขาหาไมได จงนงรองไห เสยดายชวา

พระสงฆรบตว กลวจกมรณา วนนตวขา จกกลบเขาไป ฯะ ๏ ใหเขาฆาฟน ตามบญตามกรรม จกท าเปนไฉน

ชางมาอยางน มอยหนใด จกไดจบไป ใหเขาแลนา ฯะ ๏ นางอนไดฟง วาพระขวญขาว พออยาโศกา

ยายจกใหไป ดงใจจนดา ชางเผอกโสภา งาด าสามเศยร ฯะ ๏ แลวมสามหาง จดใหพระหลาน งามเหมอนอยางเขยน

เจาอยารอนใจ เหาะไปวนเวยน เหมอนอยางเจาแลว ทเขยนแลนา ฯะ ๏ ชางนหลานแกว แมนเหาะไปแลว อยาลงพารา

เมองจกจมลง ทในคงคา ฝงคนมรณา ไปมาทนทาน ฯะ ๏ เจารบภปราย กราบบาทตายาย ผนผายจรดล

เจาขนทรงชาง เหาะกลางเวหน ตระบดเดยวดล ถงพระพารา ฯะ ๏ ยนอยอากาศ รองดวยสงหนาท เรงเรวออกมา

ใครวาจะเอาชาง เผอกผไอยรา สามเศยรเอามา งาด าสามหาง ฯะ ๏ เหวยต ารวจเหน นงอยวาไร มารบเอาชาง

เราผดเจดวน นนไมขดขวาง เรงมาเอาชาง นงอยไยนา ฯะ ๏ เพลาวนนน นางไชยวขรรค สมเดจมารดา

แตงองคเปนพราหมณ งามยงนกหนา มาเลนสกา กบทาวสาม ฯะ ๏ ชยแสงสรยวงศ รองกองอลวน อยกลางวถ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๑๙๘

เปนไรมมา เอาคชคร ผดเจดราตร บดนเอามา ฯะ ๏ สรำงคนำงค ๏

๏ สมเดจบดา บแจงกจจา วาใครสงสอน จกเอาไอยรา มาแตอ าพร วาใครสงสอน เมอไรเลานา ฯะ

๏ เสดจออกเกยชย ช าเลองเนตรแลไป ดชางไอยรา กบพระกมาร งามยงเทวา ตรสถามเสนา วาใครสงไป ฯะ

๏ ขนหมนขาหลวง เสนาทงปวง ตระหนกตกใจ เหนพระยาคชสาร สะทานหวนไหว นใครสงไป เมอไรเลานา ฯะ

๏ บตเรศแลไป ดชางคชไกร สยองเกศา ดงเศยรจะแตก แยกจากกายา ตรสรองขนมา ขาสงเมอไร ฯะ

๏ ดราเทวา เอาชางนมา ทนเพอใด ชางสามเศยรน บมของใคร ชางอยางนไซร คทาวอนทรา ฯะ

๏ ฝายพระสงฆราช พระทงอาวาส คะบาทหรรษา ดเนอดใจ เจาไดชางมา คนสงนนหนา ไมรบสกคน ฯะ

๏ อายต ารวจใน วงบกซกไป ร าสบร าสน ชางทรงงามสรรพ ถงวดบดดล ชางลาพระองค คงสเมองสวรรค ฯะ

๏ ไชยวขรรคกลยา ชนะสกา แกทาวผวขวญ ขนเอาเงนทอง ไปใหยายทกวน พระองคทรงธรรม แพทกวนวาน ฯะ

๏ อยวนหนงเลา พระสงฆราชเจา เขาไปเทศนา พระชยสรยวงศ คงตามพระมา ไดยามใสบา ตามมาทกวน ฯะ

๏ สมเดจบดา ตรสฟงเทศนา พศดจอมขวญ เกดความรกใคร ยงไดอนนต จงตรสจ านรรจ แกพระสงฆรา ฯะ

๏ ขาพระขอถาม ถงซงพระนาม เจากมารา เปนบตรของใคร พระคณไดมา โยมรกนกหนา จกขอทานพลน ฯะ

๏ พศดพกตรา งามอยางเทวา เหมอนไชยวขรรค เมยรกของเรา ขบเจาเสยพลน เหตผลใดนน ไมแจงกจจา ฯะ

๏ เจาพราหมณมาเลน เชาเชาเยนเยน เหมอนยงนกหนา เมอพศดวงพกตร เหมอนกมารา ยงอยางหนงวา เปนญาตวงศกน ฯะ

๏ สงฆราชเลาความ แกพระโฉมงาม ตามวนยธรรม เณรนอยลงไป แตเชาสวมพลน เหนลกออนนน นอนอยเอกา ฯะ

๏ นอนรองงาแง ไมมพอแม อาตมาเวทนา เอามาเลยงไว น าใจกรณา รปรกนกหนา อตสาหสอนทกวน ฯะ

๏ ไตรเพทสงไร ทงขอมทงไทย เจาไดทกอน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๑๙๙

ใจเจาฉลาด สามารถขยน หมนร าเรยนครน อตสาหรกษาตว ฯะ ๏ พระแสงสรยฉาย กลาวความภปราย แลวแยมยมหว

พระคณโปรดให ไดไวเพอนตว ขอพระอยหว โปรดโยมเถดรา ฯะ ๏ สงฆราชจนใจ จกขดหนกไป เคองขดอธยา

จงถามกมาร ทานขอแลวนา จกอยเปนขา เฝาเถดฤๅไฉน ฯะ ๏ ชยแสงสรยวงศ ไดฟงต ารง ในราชหฤทย

แมนกอยน เหนมเปนไร อายต ารวจใน ขมเหงนกหนา ฯะ ๏ กอยดวยทาน จกไดเหนกน ทหลวงถวนหนา

จกท าราชการ แตตามปญญา ตามแตวาสนา ของเราสบไป ฯะ ๏ คดแลวมชา กราบลงสามลา วาไปทนใจ

พระคณไมเลยง เบยงใหทาวไทย หลานนอยบได ขดใจเลยนา ฯะ ๏ ความทงนเลา สดแตพระเจา จกโปรดเกศา

แมนวาจกขายไป แหงไรเลานา ไมควรทจกวา พระคณเลยงเลย ฯะ ๏ พระฟงถอยค า เจาฉลาดล า ทาวอมชมเชย

เจาอยดวยรา เปนคาหาไมเลย จกใหไดเสวย สมบตเวยงชย ฯะ ๏ บตราไมม ความรกเจาน สนสดหฤทย

แสนสาวพระสนม อดมวงใน จกจดแจงให แกเจาแลนา ฯะ ๏ อกขางหนาไซร ขนนางนอยใหญ จกใหดาษดา

จกเลยงเปนลก ปลกฝงพงงา ไมเลยงเปนขา เจาอยานอยใจ ฯะ ๏ ฝายพระสงฆราช ไมขดโอวาท แกพระภวไนย

จงยกยอเจา ใหเลาทนใจ มหาดเลกนนไซร สะพายยามตามมา ฯะ ๏ พระสงฆราช จนถงอาวาส เจาตามออกมา

ลาพระสงฆเจา นนเลาทงวดวา หลงพระโศกา ดวยเจาเหลอใจ ฯะ ๏ พระสงฆวาเลา พระสงฆราชเจา พาเขาไปไย

ใหเจานายเหน ดงนเปนไป ไมใหจกได ฤๅไรเลานา ฯะ ๏ พระเถรยายช รองไหยย ดวยเจานกหนา

พอเขาไปแลว คลาดแคลวบางรา มาเลนวดวา บางราหลานขวญ ฯะ ๏ เจารบค าลน ลนลาจรดล ตระบดดวยพลน

มหาดเลกงามงาม ตามเจาจรจรล สงฆราชทงนน ดเนอดใจ ฯะ ๏ เจามาบหง บดเดยวกถง พภพกรงไกร

ขนบนสวรรณ คมสนตทาวไทย ขนนางทงหลาย เรยงไดแสนทว ฯะ ๏ ทาวจดพเลยง ใหพระเนอเกลยง ทงสภม

ลกทาวพระยา เกบมามากม เมองขนภม หมายใหสงมา ฯะ ๏ พเลยงขางใน โฉมงามวไล ยงไทยเทวา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๐๐

ขาเฝาสาวสรร จดสรรเอามา ใหโอรสา อเนกมากม ฯะ ๏ แลวใหท าขวญ เจดคนเจดวน สนนบร

สมโภชลกเลยง เพยงไดแสนทว ไมแจงคด วาโอรสา ฯะ ๏ บดามารดร รกพระภธร เทากบนดดา

สองทาวไมแจง ชยแสงนดดา คดวาลกยา ขอมาเลยงด ฯะ ๏ ทาวบเบอรก ไมแจงกระหนก วาหลานโฉมตร

ไอยกาไอยก มความเอนด ทาวยงไมร วาทานนดดา ฯะ ๏ เชาเยนเขาเฝา เจดนางนนเลา ชมอยชายตา

มนแคนขดใจ ยงไดคณนา ลกอแพศยา สงฆมาเลยงไว ฯะ ๏ แตวนนไป ไมท าบญให วดนเลยนา

คดแคนแนนใจ ยงไดคณนา เพราะกมารา ปรบทกขแกกน ฯะ ๏ พศรอ าไพ จกคดเปนไฉน บดนเรวรา

ลกอวขรรค รนขนถงปรา ฆาถงสองครา มนไมวอดวาย ฯะ ๏ สบไปเมอหนา เหนความนนา จกเกดกล

เหนชวตเรา นเลาเปนผ ลกอกระล บดนเปนมา ฯะ ๏ นงทกขจกเจา อนาทรรอนเรา เศราใจนกหนา

เหนวาชว นาทจะวายปราณ ลกอเดยรจฉาน ไมมวยมรณา ฯะ ๏ เรองนยกไว กลาวถงอรทย ไชยวขรรคกลยา

ครนเวลาเชา เจาจงลนลา จกเขาพารา เลนสกาดวยภม ฯะ ๏ นางรแยบคาย วาพระลกชาย มาอยบร

กจกเขาไป ใหเหนโฉมศร ลกนอยแมน จกปนปานใคร ฯะ ๏ คดแลวมชา จงบอกยายตา ดวยพลนทนใจ

วนนตวขา จกมาจรไป เทยวเลนกรงไกร ส าราญวญญา ฯะ ๏ ตายายไดฟง หลานนอยรอยชง เจาจกลนลา

ยายวาตามใจ ไปเถดหลานอา แมนเยนเวลา มาเคหาพลน ฯะ ๏ เจารบค ายาย วาแลวผนผาย ลงจากเรอนพลน

เจาคอยลนลา มาตามหมวนต ครนถงทนน หยดพลนทนใจ ฯะ ๏ เจาแปลงกายา เปนพราหมณโสภา งามล าอ าไพ

ถอพดนอยนอย คอยเดนคลาไคล เจาคอยเขาไป เลนบาทสกา ฯะ ๏ ครนถงวงใน เจาพราหมณขนไป เกยแกวรจนา

จงพระภเบศร ทอดพระเนตรแลมา ชนชมหรรษา เชญมาเรวไว ฯะ ๏ เจาพราหมณไดฟง โองการทาวสง คอยมาขดใจ

ถงแทนทองทรง กบองคภวไนย นงดวยทาวไทย แทนแกวรจนา ฯะ ๏ สวนพระโอรส หนอองคทรงยศ เสดจดวยบดา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๐๑

ตงสกาพลน เลนกนไปมา ทาวดลกยา กบพราหมณครามใจ ฯะ ๏ พระพกตรพระเกศ เหมอนองคอคเรศ เมยรกจากไป

ดพกตรลกยา อยางวาสรรไว เหมอนพราหมณนกระไร ยงยวดนกหนา ฯะ ๏ ทาวคดพศวง สกาททรง แพไปทกครา

คนแพเจาพราหมณ ความแคนนกหนา เรยกโอรสมา ใหเลนแทนองค ฯะ ๏ ชยแสงสรยวงศ จบสกาทรง แทนทาวบดา

เจาพราหมณแลด ยมอยไปมา นโอรสา แมนาเอนด ฯะ ๏ แตเจาคลอดมา แมพงเหนหนา พระทองโฉมตร

แลวผนพกตรมา สกาถออย ทอดกนลองด ฤๅพระกมาร ฯะ ๏ ชยแสงสรยวงศ ทอดทงบาทลง กอนทาวชนมาร

เปนหกเกบสาม ความแคนใครจกปาน เจาพราหมณทอดตาม ไดท าเรอนใน ฯะ ๏ ทอดกนไปมา สวนพระลกยา แพร าซ าไป

บดาแคนนก เพยงจกบรรลย ใหแกกแพไป ขดใจนกหนา ฯะ ๏ สวนพระลกยา แตแพหลายครา ดาลเดอดพระทย

เจาถมน าลาย กระจายออกไป กลายกลบฉบไว เปนสวรรณมาลา ฯะ ๏ ขาวตอกดอกไม เรยบเรยงรายไป ถวายทาวมารดา

เจาพราหมณขดใจ ยงไดคณนา กมารนสา หยาบชาเหลอใจ ฯะ ๏ เจาพราหมณโกรธา ถมเขโฬมา มชาทนใจ

กลายเปนของกน ทกสงเหลอไตร แสนสาวนางใน เกบกนอลวน ฯะ ๏ สวนองคราชา เหนสองกษตรา พระทยคดฉงน

เจาพราหมณคนน เหนทจะชอบกล เหมอนแกวนรมล พแลวแลนา ฯะ ๏ พกตราราศ เหมอนหนงแกวพ ไชยวขรรคกลยา

โอรสนเลา ลกเจากระมงนา เหนหลากนกหนา ไมมาผดกน ฯะ ๏ พระพกตรเลศลน ดงจนทรมณฑล อยางพมพเดยวกน

เขโฬถมเลา สองเจาอศจรรย เปนตางตางกน ดงนดฉงน ฯะ ๏ แมนเมอเพลา เจาพราหมณไคลคลา ไปเลาแหลงตน

จกใหมนตร สบตามยบล เจาพราหมณนฤมล อยแหงหนใด ฯะ ๏ ยำน ๏

๏ ครนเยนลงรอนรอน ทนกรจวนเวลา พราหมณนอยจกลนลา ขาขอทรพยจกกลบไป ฯะ

๏ ทาวเรยกเงนทองมา ใหคาสกาทแพไป พอลกแพเหลอใจ คดเงนใหแกเจาพราหมณ ฯะ

๏ เจาพราหมณไดเงนแลว จงคลาดแคลวจากสถาน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๐๒

ลงจากเกยชชวาล ออกจากวงเจาลนลา ฯะ ๏ สวนองคพระภวไนย ในพระทยคดจนดา

เจาพราหมณงามโสภา จกวาพราหมณจรงฤๅไฉน ฯะ ๏ เมอดกรยา ทงพกตราเหมอนอรทย

แลดลกสายใจ ไมเพยนผดสกนดเลย ฯะ ๏ แลวดประหลาดนก สองทรามรกโกรธขนมา

โอรสใจโกรธา ถมน าลายกระจายจร ฯะ ๏ กลบกลายเปนมาลา เครองสมาทาวมารดร

เจาพราหมณใจราญรอน ถมน าลายกลายโดยถวล ฯะ ๏ กลบเปนโภชนา เหนเปนวาจกใหกน

ประหลาดอยทกสง แมลกจรงกระมงหนา ฯะ ๏ ตรสสงประเดยวนน เรงเรวพลนหมเสนา

มหาดเลกทงซายขวา เรวอยาชาจงตามไป ฯะ ๏ ทอยของเจาพราหมณ อยถนฐานบานแหงไร

ตามดรแจงใจ อยาวาไรเรงกลบมา ฯะ ๏ เสนารบโองการ จอมจกรพาฬใสเกศา

มหาดเลกพากนมา สะกดรอยตามพราหมณไป ฯะ ๏ เจาพราหมณไมไดแจง เดนลดแลงเขาตนไม

ทเคยแตงตวไป กลายเปนพราหมณงามโสภา ฯะ ๏ เจาพราหมณแปลงตวพลน จงจรจรลจากนนมา

ขนสเรอนยายตา หมเสนาเหนพรอมกน ฯะ ๏ เสนาเหนฉายา กลบคนมาดงใจหมาย

กราบทลพระโฉมฉาย วาใชพราหมณเลยพระอา ฯะ ๏ คอองคนางแจมจนทร ไชยวขรรคแนแกตา

อยทในเคหา ยายกบตาในสวนศร ฯะ ๏ เมอเจาจกเขามา กลายกายาเปนพราหมณช

บญญาเจามากม ครนถงทกลบองคพลน ฯะ ๏ พระฟงเสนาทล หนอนเรนทรสรเพยงโศกศลย

ยงคดถงเมยขวญ สงพลพลนเตรยมโยธา ฯะ ๏ พรงนเราจกไป ยงบานไรยายกบตา

ไปรบแกวกลยา เมยขามาสวงใน ฯะ ๏ อนนคอโอรส อนปรากฏแนแกใจ

ดรายมเหตใหญ มนใสไคลทโทษา ฯะ ๏ พนคดเบาใจ ไมไตถามเจาเลยนา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๐๓

ดวนขบจากพารา แกวกลยานอยพระทย ฯะ ๏ ควรพจกไปรบ เจางามสรรพคนเวยงชย

สาวสรรคก านลใน จดสรรไวจงเรวรา ฯะ ๏ เราจกไปพงไพร รบอรทยสพารา

พเลยงทงซายขวา ตางหตาไมปลงใจ ฯะ ๏ เมอเจาคลอดลกยา ชางเปนหมานาอายใจ

นางนมสนมใน ชางไมรแตสกคน ฯะ ๏ สงวาถาเจบครรภ ใหจรจรลทลนสนธ

มารดาจกจรดล ชางนงไดไมน าพา ฯะ ๏ จนใหเจาคลอดพลน ชางเสกสรรใสลกหมา

หากกดวนลนลา เมยกลบมาไดเหนกน ฯะ ๏ ตรสพลางทางทรงเครอง เนตรช าเลองแลวผายผน

เรยกหาชาวก านล ของทานทาวราชมารดา ฯะ ๏ สาวใชทาวชนน อยปรางคศรดวยเถดรา

กวาเราจกกลบมา ดตรวจตราฝงก านล ฯะ ๏ แลวพระเสดจคลาไคล บดเดยวใจสเกยพลน

โอรสพระทรงธรรม ตามเสดจทาวบดา ฯะ ๏ ขนนางน าเสดจไป บดเดยวใจถงพฤกษา

ไปใกลบานยายตา หยดโยธาอยแตไกล ฯะ ๏ ทาวพาแกพเลยง คอยรายเรยงตามไพรศร

ใกลถงนางเทว เจาอยดวยยายกบตา ฯะ ๏ พระองคปลอมเขาไป บดเดยวใจถงเคหา

รองเรยกยายกบตา มารบขาดวยเปนไร ฯะ ๏ นางมองตามชองฝา เหนราชามาแตไกล

โอรสยศไกร มาดวยไดกบบดา ฯะ ๏ นางคดแตในใจ เปนฉนใดจงออกมา

ใครทลไฉนนา รสกนามาตามเรา ฯะ ๏ ตายายฟงโองการ วงลนลานกลบบดใจ

ถงพระภวไนย กราบลงไมเจรจา ฯะ ๏ สองเฒาตกใจกลว ตวสนรวคอตปลา

ตายายตกประหมา หนาผาดเผอดทงสองคน ฯะ ๏ สรำงคนำงค ๏

๏ สมเดจภบาล พระโองการ ถามมาบดดล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๐๔

ไหนวายายตา มหลานงามพน ขาจงจรดล จกมาขอไป ฯะ ๏ ยายตาฟงทาว อกดนระดาว ขดสนจนใจ

จกวาไมม กลวตเหลอใจ จกรบเลาไซร ยายรกกลยา ฯะ ๏ ตรสจงซ าถาม แมนจรงอยาพราง ขาเลยยายตา

เอาตวมาให ขาไซรเถดรา ขานไมวา ยายใหขดใจ ฯะ ๏ ตายายไดฟง โองการทาวสง ละลงวงไป

ขนบนเคหา จงวาอรทย แมจงออกไป เฝาทาวเรวรา ฯะ ๏ นางวาแกยาย มาละเมอละหมาย จกใหไปหา

ใครมาวาไร เรงใหเขามา นใครเปนขา จกมาลากไป ฯะ ๏ ยายไปทลทาว วาขานเลา บไดจกไป

แมนจกทงวล อนสนธสงไร เชญเสดจคลาไคล ขนไปเคหา ฯะ ๏ บดนนยายเฒา ครนรบค าเจา วงวางออกมา

กราบบาทบอกไทย เจาไมลนลา ขอเชญเจาฟา ไปเคหาพลน ฯะ ๏ ฟงยายทลมา ความรกกลยา อตสาหจรจรล

ไมเคยขนไป เรอนใครสกครง ดวยรกเมยขวญ จ าใจไคลคลา ฯะ ๏ พระเสดจขนไป บดเดยวทนใจ ถงในเคหา

โอรสนไซร ไปตามบดา นางเหนลกยา โศการ าไร ฯะ ๏ พลำป ๏

๏ โอพระลกแกว บญตวเจาแลว ไดเหนชนไนย แมคดอนจจา เปนหมาอายใจ ทงตวแมไซร เนรเทศจากพารา ฯะ

๏ บญพระลกยา อตสาหรอดมา ไดเหนมารดร แมคดวาตาย วอดวายมวยมรณ ใจแมอาวรณ ดวยลกเสนหา ฯะ

๏ ฝายพระภม ไดฟงเทว เจาร าโศกา ตรสอมเมยรก ใสตกราชา อยาถอโทษา พเลยมารศร ฯะ

๏ พไดท าผด พะวงหลงคด ไมถามคด ฟงอแพศยา เหนวาเปนด มนบอกแกพ เมอพเขามา ฯะ

๏ มนเอาหมาพลน ใสพานผายผน ไปดวยเลาหนา ยงเหนสนข ประจกษแกตา ใจพกลมขนมา จกฆาอรทย ฯะ

๏ นทาวชนน วากลาวคด พคดไหวได หาไมแกวพ นาทบรรลย ดวยทาวชนไนย เจาไมมรณา ฯะ

๏ พขอเชญเจา คนวงดงเกา เถดเจาพอา ความโกรธโทษพ จงมเมตตา พมางอหนา เชญสบร ฯะ

๏ ไมเหนนองยา เหนแตโอรสา ก าพราชนน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๐๕

หยดยงพระทย ไปครองบร เจาอดโทษพ ไดบญนองอา ฯะ ๏ นางฟงทาวกลาว พระวรนชเจา ทลฉลองราชา

จกมารบนอง ไปครองพารา ลกคลอดเปนหมา นาสมเพชใจ ฯะ ๏ อบอายหนาตา เสนเสนา เยาะเยยไยไพ

สาวศรทงนน เยาะหยนภวไนย จกพาเมยไป อายใจพระอา ฯะ ๏ เมอวนนราช ไมทนขาบาท ลดลงปรางคศร

พระขรรคไลฟน สนนไปมา นทาวมารดา หากเขาขวางไว ฯะ ๏ แมนสนชว สมเดจภม จกตามหาใคร

ชมเจดนาร ยนดพระทย ตวนองนไซร ตายเสยท าเนา ฯะ ๏ อนนองจกไป อายราชหฤทย แกเจดนาร

เพอวนตรน สนนปรางคศร เจดนางสรวลซ หวเราะไปมา ฯะ ๏ จกรบนองไป อายราชหฤทย แกเจดกลยา

จงโปรดเกศ เมยนขอลา แตโอรสา เลยงไวเพอนองค ฯะ ๏ พระฟงกลยา ร าไรโศกา ชลเนตรโทรมองค

เจาไมเมตตา พยาเสดจดล พจกวายชนม ทนแลนา ฯะ ๏ แมนเจาเขาไป พฤๅจกไว อใจรษยา

จกฆาชวต อยาตดเลยนา พจกไลฆา ใหมวยบรรลย ฯะ ๏ จงพระลกยา กราบบาทมารดา น าตาหลงไหล

ขอเชญชนน สทวงใน แมไมคลาไคล ทาวไหมมรณา ฯะ ๏ ไดโปรดเกศ ขอทาวชนน คนวงเถดรา

ลกอยคนเดยว เปลาเปลยววญญา ถงพระมารดา น าตาหลงไหล ฯะ ๏ นางฟงลกรก อมไวใสตก รบขวญหนอไทย

เมอประสตแกว รแลวเตมใจ เสยงเจารองได สองค าลกอา ฯะ ๏ ทนนเงยบไป บดเดยวทนใจ กลายเปนลกหมา

เมยนจนใจ ยงไดคณนา จกเถยงจกวา พนจกวาท ฯะ ๏ พระฟงอรทย แมเจาเขาไป ถงในบร

เจาคอยฟงด โฉมตรเทว จกฆาชว ใหมวยตกษย ฯะ ๏ มนท ากลยา พจกไลฆา จนมวยบรรลย

พไมไวมน อาธรรมจญไร ฆาเสยใหได นชอยาสงสย ฯะ ๏ นางฟงภวไนย คอยออนพระทย ดวยพระลกยา

พอดพอราย เมยไมลนลา คดถงโอรสา ก าพราชนน ฯะ ๏ เกดมาล าบาก ไดทกขไดยาก จ าจากชนน

เขาเอาไปทง กลงอยเอก กบกลางธรณ แมนใจหาย ฯะ ๏ เดชะบญเจา พระสงฆไดเลา เจารอดความตาย

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๐๖

หาไมโฉมยง ชพปลงดวยดาย แมคดใจหาย ลกนอยแมอา ฯะ ๏ กมารทลเลา ขาบาทพทธเจา หลงเลนวดวา

เปนวนสงกรานต ส าราญนกหนา ตวขาลงมา นงเลนอาราม ฯะ ๏ ลกระเรงใจ หยบเอาถานไฟ เขยนชางสามหาง

ต ารวจวงไป จบไดไมวาง วาจะเอาชาง ทขาเขยนพลน ฯะ ๏ มไดชางมา จกฆาชวา จนมวยอาสญ

พระสงฆชวยผด นดไดเจดวน แมนพนกวานน จกฆาใหมรณา ฯะ ๏ ลกเซซงไป หาชางในไพร ไมไดเลยนา

ลกเพยงบรรลย ทในพงปา นทาวไอยกา จงชวยบดดล ฯะ ๏ ทนนโกสย ใหคชคร ลกนลงมา

สงวาอยาให ลงในพารา เมองทาวมารดา จะจมลมไป ฯะ ๏ ลกขชางมา เรยกใหเสนา มารบคชไกร

ใครไมรบเอา วาทาวสงไป หาใครรบไม จะเอาไอยรา ฯะ ๏ บดารองไป วาหาสงไม ชางอยางนหนา

ลกทรงชางนน คนใหเจาตา ลกนจงมา อยดวยอาจารย ฯะ ๏ ฟงโอรสทล พระทยเฉยวฉน ยงอยางไฟกลย

จรงแลวโฉมยง เจาทรงคชสาร มาแตหมพานต เรยกอยอลวน ฯะ ๏ บดาออกไป เหนชางคชไกร เพยงจกวายชนม

ถามหาตวใคร ไมไดสกคน มนหนซกซน ไปอยหนใด ฯะ ๏ บดาจงวา อนตวของขา ไดสงเมอไร

บดนเจาหาย คลบคลายหายไป เนอความนไซร บไดแจงการ ฯะ ๏ แมนวากลบไป เนอความนไซร จกสบตวการ

วาใครสงให ไปเอาคชสาร เอาตวคนพาล ฆาใหมรณา ฯะ ๏ นางจงทลเลา เมอแรกพทธเจา เขาในพารา

เมยนไมร ศตรมารยา มนมาสอนขา ใหท าทกอน ฯะ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๐๗

บทปรวรรต: หนำตนหนงสอนำงอน เลม ๒ จงหวดตรำด

ทานผใดจะมาขอยมหนงสอไปอาน เอนดดวยเถด อยาใหน ามนหกถกสมด อยาใหน ามาถกสมดเลย ถายบกลบมา เจาของเสยใจนก ถาไมมอนตรายเจาของกดใจ อยากจะใหอานเปนกศลแกขาเจาผเขยนตอกนสบไปนนเถด วาแตคนไมมอชฌาศยนนดอก ททานคนดนนไมวาเลยนะทานเอย มใชจะวาเลนเลย เขยนกวาจะไดจบเลมนยากนกหนา เจบหลงเตมทหนา ทานผอานเอย อยาไดนอนอานเลย บาปไมดดอกจะบอกใหเขาใจ

๏ สรำงคนำงค๔๙ ๏ สนทงวดอาราม พระสงฆราช ร ารกนกหนา วาพระโฉมงาม เจาไปใหได ชางใหญดงความปรารถนา โฉมงามอ าลาพออา พระสงฆทงนน ร าไรโศกศลย สนทงวดวา ตาเถรยายช โศกนกหนา เจาไปให (ไดมา) ส าเรจดงน าใจ เจากราบลาแลว พระทยผองแผว ลนลาคลาไคล เขาดงพงปา น าตาหลงไหล วบากสงไร อยางนอกอา กหดเขยนเลน ขอไดพบเหน ชางอยางไรหนา จกเอาอยางน เหนแสนเวทนา ชางอยางน (หนา) ทไหนจกม เดชะบญขา พบชางในปา เขาเถอนอยางน เปนตายจกได ขอไปบร ใหทานโดยด จกพนความตาย เจาทรงโศก เขาในพงพ องคเดยวเอกา ครนค าภธร ขนนอนปลายไม เชาเลาไซร เจาเดนในดง แตเจาลนลา แมนจกพรรณนา หาวนโดยจง เรยวแรงภธร ออนไปทงองค พนทจกทรง ด ารงกายา นงลงรองไห ร าลกตรกไป ถงพระสงฆราช (เจา) พระคณเอย ชวยลกดวยรา เหนวาตวขา จกมวยอาสญ แมนวากตาย พระสงฆทงหลาย ทรบไวนน พลอยตองโทษทณฑ จกมวยอาสญ เปนกรรมตามทน แกขาฤาไฉน เดชะความสตย ขาไดปรนนบต พระมาเลอไตร อยาใหตวขา ถงชวาลย หาชางไมได จกคนวดวา แมตวขาตาย มวยมอดวอดวาย ตามแตเวรา อยาไดรอนองค พระสงฆเลยหนา สดแตตวขา กมหนา (ลง) ตาย

๔๙ ตนฉบบไมไดบอกไว เปนแตผปรวรรตเหนวาเปนการแตงเปนกาพยสรางคนางค เนองจากในเนอหาถดไปจะระบไว

เสมอวาเปนกาพยชนดใด

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๐๘

ไปไดเจดวน ถวนผดวนนน ก าลงออนไป เดนไปไมรอด ทอดองคภวนย (ไมปรากฏวรรคน) ออนไปทงองค กลาวถงนางอน อนอยเมองบน ฟากฟาโดยจง จงเลงทพยญาณ เหนหลานเอองค นบตรโฉมยง ไชวขนกลยา แมลกไดยาก พลดกนล าบาก ยากเยนนกหนา บญทาวโกสย จงไดเมตตา โอรสกลยา ไชวขนเทว พลดแมพลดลก คนมนดถก ปองฆาปองต บดนนดดา เอกาจรล จกมวยชว ทตนพฤกษา โกสยไดฟง นางนาฏรอยชง เจาทลกจจา โองการสงพลน วษณกรรมเรวรา เรงเปลยนกายา ทงมาตล ทานจรจรล เหาะลงไปพลน ทในพงพ กมารนอนอย เอนดมากม จกสนชว ทปาไพรสณฑ ท าเปนนกนอย สองตวคาบออย กรอยบนผนผาย จบลงทเจา นนเลาดวยพลน กลวยออยทงนน ท าตกลงไป ใหพระกมาร เจารบประทาน ไมมวยบรรลย เรงเรวอยาชา ทานจงลงไป กมารนนไซร ออนไปนกหนา พระ (มา) ตล รบสงโกสย อนทรเจาโลกา กบเวสสกรรม ผนผายเหาะมา ท าแปลงกายา เปนนกบดใจ สองตวนอยนอย ตวหนงคาบออย คาบกลวยบนไป จกถงพฤกษา ตรงหนาทาวไท ท าใหตกไป ใกลกมารา เจาเหนกลวยออย ตกลงผอยผอย ดใจนกหนา อดสาห๕๐ยนหตถ กระบดหยบมา เสวยเปนภกษา คอยมาชนใจ เจาคอยมแรง พระทยคอยแขง ทรงก าลงได

คดขนมาเลา เรงเศราพระทย ไดเจดเวลย๕๑ วนนแลหนา ถงผดวนน สงสารพระช สนทงวดวา ปานนจกคอย ขานอยแลหนา เปนตวตายขา จ าจะกลบไป คอยมแรงแลว กจกคลาดแคลว ตามกรรมเวลา อยาใหสงฆาเจา รอนเราพระทย จกเปนเวรไป เมอสนชวา นางอนเทว เหนหลานโศก จกมวยมรณา เหาะลงมาพลน ไมทนพรบตา อมราชนดดา พาไปเมองสวรรค

๕๐ อดสาห แผลงมาเปนค าวา อตสาห ในปจจบน – ผปรวรรต ๕๑ เวลย แผลงมาจาก เวลา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๐๙

ไถถามถวนถ เพอไดจรล มาในหมวน ท าเวรสงใด จงไดจรจรล จงบอกยายพลน ใหแจงคด ขาบาทเขยนชาง (ไมปรากฏวรรคน) ทวางจกช (ไมปรากฏวรรคน) ชาววงบม (ไมปรากฏวรรคน) เหนขาดวยพลน วาจกเอาชาง ไมไดจกลาง ใหขาอาสญ บดนผดมา ชาไดเจดวน ถวนเขาดวยพลน วนนแลหนา

ขาหาไมได จงนงรองไห เสยดายชวน พระสงฆรบตว กลวจกมรณา วนนตวขา จะกลบเขาไป ใหเขาฆาฟน

กรรมมาตามทน จกท าเปนไฉน ชางอยางน มอย (ท) หนใด จกไดจบไป ใหเขาแลหนา

นางอนฟงเจา วาพระขวญขาว เจาอยาโศกา ยายจกใหไป ดงใจจนดา ชางเผอกโศภา งาด างอนงาม

สามเศยรสามหาง เหมอนหนงกบอยาง เจาเขยนบวร แมนเหาะลงไป ถงในนคร (จง) อยาบทจร สพนสธา

ชางนหลานแกว แมนเหาะไปแลว อยาลงพารา เมองจกลมลง ทในคงคา ฝงคนมรณา ไมมาทานทน

เจารบภปราย กราบบาทตายาย ผนผายจรดล เจาขนทรงชาง เหาะกลางเวหน กระบดเดยวดล ถงพระพารา

ยนบนอากาศ รองดวยสงหนาท เรงเรวออกมา ใครวาจะเอาชาง เผอกผไอยรา สามเศยรเอามา งาด าสามหาง

เหวยต ารวจใน นงอยวาไร ไมรบเอาชาง เราผดเจดวน มนไมขดขวาง เรงมารบชาง นงอยไยหนา

เพลาวนนน นางไชวขน ผเปนมารดา แตงองคเปนพราหมณ งามยงนกหนา มาเลนสกา กบทาวสาม

ฝายกมาราช รองดวยสงหนาท อยกลางวถ เปนไรไมมา เอาคชคร ผดเจดราตร บดนเอามา ๏ สรำงคนำงค ๏

ฝายบตเรศ พอไดแจงเหต วาใครสงไป ใหเอาไอยรา นนมาเพอใคร ใครสงออกไป เมอไรเลาหนา

เสดจออกเกยชย ช าเลองเนตรไป ดชางไอยรา กบองคกมาร งามปานเทวดา ตรสถามเสนา วาใครสงออกไป

ขนหมนขาหลวง เสนาทงปวง ตระหนกตกใจ เหนพญาคชสาร สะทานหวนไหว นใครสงไป เมอไรเลาหนา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๑๐

บตเรศแลไป ดชางคชไกร สยองเกศา ดงเศยรจะแตก แยกจากกายา ตรสมวาจา ขาสงเมอไร

ดราเทเวศ เอาคชเรศ มานเพอไร ชางสามเศยรน บมของใคร ชางอยางนไซร คทาวอนทรา

ฝายพระสงฆราช สงฆทงอาวาส ชนชมหรรษา ดเนอดใจ เจาไดชางมา คนทงนนหนา ไมรบสกคน

ไอต ารวจใน วงซกไปใน ไมเหนหวตน ชางทรงภธร จรถงบดดล ชางมาจมพล ไปสเมองสวรรค

ไชวขนกลยา ชนะสกา แกทาวผวขวญ ขนเอาเงนไป ใหยายทกวน พระองคทรงธรรม แพทกเพลา

อยวนหนงเลา พระ (สง) ฆราชเจา เขาไปเทศนา พระไชสรยวงศ องคกมารา ไดยามใสบา ตามมาทกวน

สมเดจบดา ตรสฟงเทศนา พศดจอมขวญ เกดความรกใคร ยงไดอนนต จงตรสดวยพลน แกพระสงฆราช (า)

ขาจะขอถาม ถงชอพระนาม เจากมารา เปนบตรของใคร พระคณไดมา โยมรกหนกหนา จกขอทานพลน

พศดพกตรา งามเหมอนชายา เจาไชวขน ทเปนเมยขา ขด๕๒เจาเสยพลน เหตผลใดนน ไมแจงกจจา

เจาพราหมณมาเลน เชาเชาเยนเยน เมอพศพกตรา เหมอนหนงกมาร นนยงนกหนา ยงอยางหนงวา เปนญาตวงศกน

สงฆราชเลาความ แกพระโฉม (งาม) ตามวนยธรรม เณรนอยลงไป ทในสวนพลน เหนลกออนนน นอนอยเอกา

นอนรองหงาแหง ไมมพอแม อาตมาเวทนา เอามาเลยงไว ดวยใจอนกล รปจงอตสาห สอนเจาทกวน

ไตรเพทสงไร ทงขอมทงไทย เจาไดทกอน ใจเจาฉลาด สามารถขยน ร าเรยนทกอน อตสาหรกษาตว

พระแสงสรยฉาย ฟงความภปราย แลวยมแยมหว พระคณโปรดให ไดเลยงไวเพอนตว ขอพระอยหว โปรดโยมเถดรา

สงฆราชจนใจ จกขดหนกไป กลวเคองอาญา จงถามกมาร ทานขอแลวหนา จกอยเปนขา เอาเถดฤๅไฉน

ชยแสงสรยวงศ ไดฟงด ารง ในราชหฤทย แมนกอยน เหนมเปนไร ไอต ารวจใน คมเหงนกหนา

๕๒ นาจะเปน คลาย มากกวา – ผปรวรรต

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๑๑

กอยดวยทาน จกไดเหนกน ขาหลวงถวนหนา แมนท าราชการ ภบาลเมตตา จกไดดหนา ของมนสบไป

คดแลวมชา กราบลงสามรา วาไปทนใด พระคณไมเลยง เบยงใหทาวไท หลานนอยขอให ขดใจเลยหนา

ความทงนเลา สดแตพระคณเจา จกโปรดเกศา แมนจกขายไป แหงไรไรหนา ไมขดอชฌา พระคณนเลย

พระฟงถอยค า เจาฉลาดล า แลวอมชมเชย เจาอยดวยขา อยากลวจนเลย จกใหเสวย สมบตเวยงชย

บตราไมม ความรกเจาน สนสดหฤทย แสนสาวพระสนม อดมวงใน จกจดแจงให แกเจาแลหนา

อกทงขางหนาไป ขนนางนอยใหญ จกไดดาษดา จกเลยงเปนลก ปลกฝงพงงา ไมเลยงเปนขา เจาอยานอยใจ

ฝายพระสงฆราช ไปไมขดโอวาท แกพระ (ภ) วนย จงยกยอเจา ใหเลาทนใจ มหาดเลกนนไซร ตะพายยามตามมา

พระสงฆราช จนถงอาวาส เจาตามออกมา กราบลาพระสงฆ สนทงอาราม ลางองคโศกา ดวยเจาเหลอใจ

พระสงฆวาเลา พระสงฆราช พาเขาไปไย ใหเจานายเหน ดงนเปนไป ไมใหมนได ฤาไรเลาหนา

ตาเถรยายช รองไหยย ดวยเจานกหนา พอเขาไปแลว คลาดแคลวบางรา มาเลนวดวา บางราจอมขวญ

เจารบค าสง ลนลาเขาวง กระบดดวยพลน มหาดเลกงามงาม ตามเจาจรจรล สงฆราชสงฆทงนน ดเนอดใจ

เจามาบหง๕๓ บดเดยวลถง แทบวงภวนย ขนเกยสวรรณ บงคมทาวไท บตเรศรกใคร ยงแสนทว

ทาวจดพเลยง ใหพระเนอเกลยง ทงสภม ลกทาวพระยา เกบมามากม เมองขนบร หมายใหสงมา

พเลยงขางใน โฉมงามวไล ดงไทเทวา ขาเฝาสาวสรร ทรงธรรมจดมา ใหโอรสา อเนกมากม

แลวใหท าขวญ เจดคนเจดวน สนนบร สมโภชลกเลยง รกเพยงแสนทว ไมแจงคด วาโอรสา

บดรมารดร รก (องค) ภธร เทากบนดดา สองเฒาไมแจง ชยแสงพงงา คดวาลกยา ขอมาเลยงด

๕๓ บหง หมายถง ไมชา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๑๒

ทาวละเมอรก ไมแจงประจกษ วาหลานโฉมตร อยกาอยก มความเอนด ทาวยงไมร วาเปนนดดา

เชาเยนขนเฝา เจดนางนนเลา ชะมอยชอยตา มนแคนขดใจ ยงไดคณนา ลกอแพศยา สงฆราชเลยงไว

แตวนนไป ไมท าบญให วดนเลยหนา คดแคนแนนใจ ยงไดคณนา แลวมาปรกษา ความทกขแกกน

พศรอ าไพ จกคดฉนใด ตอไปจอมขวญ ลกอขขา มนเขามาพลน ฆาเสยวนนน มนไมวอดวาย

สบไปเมอหนา เหนความนหนา จกเกดอนตราย เหนวาชวา เรานจกวาย ฆามนไมตาย บดนรอดมา

นงทกขจกเขา อนาทรรอนเรา เศราใจนกหนา เจากลวชวต จงปลดมรณา ลกอขขา ไมมวยบรรลย

๏ เรองนยกไวกอน ๏๕๔ กลาวถงบงอร ไชวขนอรไท ครนเวลาเชา เจาจงคลาไคล จกจรเขาไป เลนสกาดวยภม

นางรแยบคาย วาพระลกชาย มาอยบร กจะเขาไป ไดเหนโฉมศร ลกนอยแมน สกปนปานใคร

คดแลวมชา จงบอกยายตา ดวยพลนทนใจ วนนตวขา จกลนลาไป เทยวเลนกรงไกร ส าราญกายา

ตายายไดฟง หลานนอยรอยชง เจาจกลนลา ยายตามใจเจา ไปเถดหลานอา แมนเยนเวลา มาเคหาพลน

เจารบค ายาย วาแลวผนผาย ลงจากเรอพลน เจาคอยลนลา มาตามไพรสณฑ ครนถงทนน หยดพลนทนใด

เจาแปลงกายา เปนพราหมณโศภา งามล าอ าไพ ถอพดนอยนอย คอยเดนคลาไคล เจาเคยเขาไป เลนบาศกสกา

ครนถงวงใน เจาพราหมณขนไป เกยแกวรจนา จงพระภเบศร ทอดพระเนตรแลมา ชนชมหรรษา เชญมาเรวไว

เจาพราหมณไดฟง โองการทาวสง เขามาบดใจ ถงแทนทองทรง กบองคภวนย นงดวยทาวไท แทนแกวรจนา

สวนพระโอรส หนอพระทรงยศ เสดจดวยบดา ตงสกาพลน ทอดกนไปมา ทาวดลกยา กบพราหมณครามครน

พระพกตรพระเกศ เหมอนองคอครเรศ เมยรกจอมขวญ ดพกตรลกยา ยงวาเลอกสรร เหมอนพราหมณครามครน ดงสรรเอามา

๕๔ เครองหมายฟองมน (๏) น วางตามตนฉบบเดม – ผปรวรรต

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๑๓

ทาวพศวง สกาททรง แพไปทกครา ครนเเพเจาพราหมณ ความแคนนกหนา เรยกโอรสมา ใหแลนแทนองค

ฝายกมารา เขาจบสกา แทนทาวบตรงค เจาพราหมณแลด โฉมตรพศวง นโอรสทรง แหมนาเอนด

แตเจาคลอดมา แมเพงเหนหนา พระทองโฉมตร แลวผนพกตรมา สกาถออย ทอดกนลองด ฤๅพระกมาร

ชยแสงสรยวงศ ทอดทงบาศกลง กอนทาวชนมาน๕๕ เปนหกกบสาม ความแคนใดจะปาน เจาพราหมณทอดตาม ไดท าเรอนใน

ทอดกนไปมา สวนพระลกยา แพร าส าไป บดาแคนนก ดงอคคไฟ ใหแกกแพไป ขดใจ (เรา) นก

สวนพระลกยา แตแพหลายครา ดาลเดอดพระทย เจาถมน าลาย กระจายออกไป กลายกลบฉบไว เปนสวรรณมาลา

ขาวตอกดอกไม เรยบเรยงรายไป ถวายทาวมารดา เจาพราหมณขดใจ ยงไดคณนา กมารนหนา หยาบชาเหลอใจ

เจาพราหมณโกรธา ถมเขโฬ๕๖มา มชาทนใด กลายเปนของกน มสนเลอไตร แสนสาวนางใน เกบกนอลวน

สวนองคราชา เหนกษตรา พระทยฉงน เจาพราหมณคนน เหนทชอบกล เหมอนแกวนรมล พแสนแลหนา

พกตราราศ เหมอนหนงแกวพ ไชวขนกลยา โอรสนเลา ลกเจากระมงหนา เหนลางนกหนา ไมมาผดกน

พระพกตรเลศล า ดงจนทรมณฑล อยางพมพเดยวกน เขโฬถมเลา สองเจาอศจรรย เปนตางตางกน ดงนดฉงน

แมนเมอ (ถง) เพลา เจาพราหมณลนลา สทต าบล จะใหอ ามาตย เยยรยาตรจรดล ตามดนรมล อยทหน (ใด)

๏ ยำน ๏

ครนเยนลงรอนรอน ทนกรจวนเวลา พราหมณนอยจกไคลคลา ขอทรพยไปไดจ านง ทาวเรยกเงนทองมา ตามราชาตองประสงค พอลกทงสององค รบเงนสงบมนาน เจาพราหมณไดเงนแลว จงคลาดแคลวจากสถาน

๕๕ หมายถง ชนน คอ นางไชวขน (พราหมณ) ๕๖ มาจาก เขฬะ หมายถง น าลาย

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๑๔

ลงจากเกยชชวาล จงนางคราญเจาลนลา สวนองคพระภวนย ในพระทยคดจนดา เจาพราหมณงามโศภา จกวาพราหมณจรงหรอไร เมอดกรยา ทงพกตราเหมอนอรไท แลวดลกสายใจ ไมเพยนผดสกนดหนา แลวดประหลาดนก สองทรามรกโกรธขนมา โอรสใจโกรธา ถมน าลายกระจายจร กลบกลายเปนมาลา เครองสมาทาวมารดร เจาพราหมณในรานรอน ถมน าลายโดยถวล กลบเปนโภชนา เหนเปนวาดงใหกน เหนเปนประหลาดสน โดยถวลจนตนา ตรสบดเดยวนน เรงเรวพลนหมเสนา มหาดเลกทงซายขวา เรวอยาชาจงตามไป ทอยเจาพราหมณเรงเดนตามด แมวารแจงแลวออกไป แมนวารแจงใจ อยาวาไรเรงกลบมา เสนารบโองการ จอมจกรวาฬใสเกศา มหาดเลกพากนมา สะกดรอยตามพราหมณไป เจาพราหมณไมไดแจง เดนลดแหลงเขาไพรใตตนไม ทเคยแตงตวไป กลายจากพราหมณโศภา เจาแปลงตวแลวพลน จงจรจลจากทนนมา ขนสเรอนยายตา หมเสนาเหนพรอมกน เสนาเหนเทว จงจรลกลบมาพลน กราบทลพระทรงธรรม วาใชพราหมณพระราชา คอนางแจมจนทร ไชวขนแนแกตา อยทในเคหา ยายกบตาในสวนศร เมอเจาจกเขามา แปลงกายาเปนพราหมณช บญญาเจามากม ครนถงทกลบองคพลน พระฟงเสนาทล นเรนทรสรเพยงโศกศลย ยงคดถงเมยขวญ ตรสสงพลนเตรยมโยธา พรงนเราจกไป ยงบานไรยายกบตา ไปรบแกวกลยา เมยรกเขาสวงใน อนนคอโอรส เหนปรากฏแนแกใจ ดรายมเหตใหญ มนใสโทสา พนคดเบาความ ไมถามไถเจาเลยหนา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๑๕

ควรขบเจาจากพารา แกวกลยาอยานอยพระทย ควรพจกไปรบ เจางามสรรพคนเวยงชย สาวสรรก านลใน จดสรรไวจงเรวรา เราจกไปพงไพร รบอรทยสพารา พเลยงทงซายขวา ตางหตาไมปลงใจ เจาคลอดลกยา ชางเปนหมานาอายใจ นางนมสนมใน ชางไมรสน (ดาน) คน สงวาถาเจบไขครรภ ใหจรจรลทลนสนธ มารดาจกจรดล ชางนงไดไมน าพา จนใหเจาคลอดพลน ชางเสกสรรคใสความวา ออกลกเปนหมา เมอกลบมาไดเหนกน ตรสพลางทางทรงเครอง เนตรช าเลองแลวผายผน เรยกหาชาวก านล ของทานทาวมารดา สาวใชทาวชนน อยปรางคศรดวยเถดรา กวาเราจก (กลบ) มา ดตรวจตราฝงก านล แลวพระเสดจคลาไคล บดเดยวใจสเกยพลน โอรสพระทรงธรรม ตามเสดจพระบดา ขนนางน าเสดจไป บดเดยวใจถงพฤกษา ไปใกลบานยายกบตา หยดโยธาอยแตไกล ทาวมาแตพเลยง คอยรายเรยงมาในไพร ใกลถงนางทรามวย ทอาศยบานยายตา พระองคปลอมเขาไป บดเดยวใจถงเคหา รองเรยกกบยายตา มารบขาดวยเปนไร นางมองตามชองฝา เหนราชามาแตไกล โอรสยศไกร มาดวยไดกบบดา นางคดแตในใจ เปนฉนใดจงออกมา ใครทลฉนใดหนา จงรสกมาตามเรา ตายายฟงโองการ วงลนลานกระบดใจ ถงองคพระภวนย กราบลงไดไมเจรจา สองทาวตกใจกลว ตวสนรวคอตปลา ตายายตกประหมา หนาฝาดเฝอนทงสองคน

๏ สรำงคนำงค ๏ สมเดจภบาล มพระโองการ ถามไปบดดล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๑๖

ไหนวาตายาย มหลานงามพน ขาจงจรดล มาจกขอไป ตายายฟงทาว อกดนกระเดา ขดสนจนใจ จกวาไมม กลวทเหลอใจ จกรบเลาไซร ยายรกกลยา ตรสสาถามไป จรงฤาหาไม ยายบอกขารา เอาตวมาให ขาเถดยายอา ขาไมไดวา ตายายขดใจ ตายายไดฟง โองการทาวสง ลาลงวงไป ขนบนเคหา จงวาอรไท แมจงออกไป เฝาทาวเรวราว นางวาแกยาย ละเมอละมาย จกใหไปหา ใครมาวาไร เรงใหเขามา นใครเปนขา จกมาลากไป ยายไปทลทาว วาขานเลา บไดคลาไคล แมนตรสท าวน ขดสนสงไร เชญเสดจภวนย ขนไปเคหา บดนนยายเฒา ไดรบค าเจา วงวางออกมา ขาบาทบอกให เจาไมลนลา ขอเชญเจาฟา ขนเคหาพลน ฟงยายทลมา จงพระราชา ลนลาผายผน ดวยองคทรงธรรม ความรกเมยขวญ จงพระทรงธรรม จ าใจไคลคลา พระเสดจขนไป บดเดยวทนใจ ถงในเคหา โอรสนนไซร ไปดวยบดา นางเหนลกยา โศการ าไร ๏ พลำป ๏ โอพระลกแกว บญตวเจาแลว ไดเหนชนละไนย๕๗ แมคดอนจจา เปนอายแกใจ ทงตวแมไซร แทบจกมวยมรณ (เปน) บญพระลก อตสาหรอดมา ไดเหนชนมาน แมคดวาตาย วอดวายสงขาร ใจแมอาวรณ ดวยลกเสนหา ฝายพระภม ไดฟงเทว เจาร าโศกา ตรสอมเมยรก ใสตกราชา อยาถอโทษา พเลยมารศร พไดท าผด พะวงหลงคด ไมถามคด ฟงอแพศยา เหนวาเปนด มนบอกแกพ มอเหนยวเขามา มนเอาหมานน ใสพานผายผน ไปดวยเลาหนา ยงเหนสนข ประจกษแกตา ใจพคลมกลา จกฆาอรไท นทาวชนน วากลาวคด พคดไวได หาไมแกวพ ชวบรรลย ดวยทาวชนน เจาไมมรณา พขอเชญเจา คนวงยงเกา เถดเจาพอา

๕๗ เขาใจวามาจาก ชนน – ผปรวรรต

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๑๗

ความโกรธโทษพ จงมเมตตา พมางอเจา เชญคนบร ไมเหนพยา เหนโอรสา ก าพราชนน หยดยงพระทย ไปครองบร เจางดโทษพ เกดหนานองอา นางฟงทาวกลาว พระอรนชเจา ทลฉลองราชา จกรบนองไป ครองพระพารา ลกคลอดเปนหมา นาสมเพชใจ อบอายหนาตา เสนเสนา เยาะเยยไยไพ สาวศรเมยขวญ เยาะเยยภวนย จกพาเมยไป อายใจพระอา เมอวนนราศ ไมทนขาบาท จะลงจากปรางค พระขรรคไลฟน สนนไปมา นทาวมารดา หากวาขวางไว แมนสนชว สมเดจภม จกตามหาใคร สมเดจนางมารศร ยนดพระทย ตวนองนไซร ตามมวยชว อนนองจกไป อายแกอรไท ทงเจดนาร เมอวนไลฟน สนนบร เจดนางสรวลศร หวเราะไปมา จกรบนองไป อายราชหฤทย แกเจดกลยา จงโปรดเกศ เมยขวญขอลา แตโอรสา เลยงไวเพอนอง พระฟงชายา ร าไรโศกา ชลนาไหลลง เจาไมเมตตา ชวาบคง พจกมวยลง ทนแลหนา แมนเจาเขาไป พฤาจะไว อใจรษยา จกผลาญชวต อยาคดเลยหนา พจกไลฆา ใหมวยบรรลย จงพระลกยา กราบบาทมารดา น าตาหลงไหล ขอเชญชนน คนวงเถดรา ลกอยคนเดยว เปลาเปลยววญญาณ คดถงมารดา น าตาหลงไหล๕๘ นางฟงลกรก อมไวใสตก รบขวญอรไท เมอประสตแกว รแลวเตมใจ เสยงเจารองไห สองค าลกอา ทนนเงยบไป บดเดยวทนใจ กลายเปนลกหมา เมยนจนใจ ยงไดคณนา จกเถยงเขามา พนทจกพาท

พระฟงอรทย แมนเจาเขาไป ถงในบร เจาคอยฟงด โฉมตรเทว จกฆาชว ใหมวยบรรลย พไมไวมน อาธรรมจญไร ฆาเสยใหได นชอยาโศกา (ไมปรากฏวรรคน) (ไมปรากฏวรรคน) (ไมปรากฏวรรคน) นางฟงภวไนย คอยออนพระทย ดวยพระลกยา พอดพอราย เมยลนลนลา คด (หวน) โอรสา ก าพราชนน

๕๘ บทนจะยาวกวาบทอน เพราะเปนสรางคนางค ๓๒ ทปนเขามา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๑๘

เกดมาล าบาง ไดทกขไดยาก จ าจากชนน เขาเอาไปทง กลงอยเอกา อยกลางธรณ เมยนใจหาย เดชะบญเจา พระสงฆโดยเลา เจาจงรอดความตาย หาไมโฉมยง ชพปลงชวาเดยวดาย แมนใจหาย ลกนอยแมอา กมารทลเลา ขาพระพทธเจา ลงเลนวดวา เปนวนองคาร ส าราญนกหนา ตวขาลงมา นงเลนส าราญ ลกนคดในใจ หยบเอาถานไฟ มาเขยนคชสาร ต ารวจวงไป จบลกไมนาน จกเอาคชสาร ทเขยนดวยพลน มไดชางมา จะฆาชวา ใหมวยอาสญ พระสงฆชวยผลด นดไวเจดวน แมนพนกวานน จะฆาชว ลกเซซงไป หาชางไมได ในไพรพนาล ลกเพยงบรรลย ทในพงพ เพราะทาวอยก จงรอดชวา ทนนโกสย ใหคชคร ลกขอลงมา สงวาอยาให ลงในพารา เมองทาวบดา จะลมจมไป ลกขชางมา เรยกใหเสนา มารบคชไกร ตางคนตางนง ลกจงรองไป หาใครรบไม วาจะเอาไอยรา บดารองไป หาไดสงไม ชางอยางนหนา ลกสงชางนน คนใหเจาตา ลกจงกลบมา อยดวยอาจารย ฟงโอรสทล พระทยฉนเฉยว ยงอยางไฟกลป จงเลาโฉมฉาย เจาทรงคชสาร มาแตหมพานต เรยกอยอลวน บดาออกไป เหนชางคชไกร เพยงจกวายชนม ถาม (หา) ตวใคร ไมไดสกคน มนหนซกซน ไปอยหนใด บดาจงวา อนตวของขา ไดสงเมอไร บดเดยวเจาหาย คลายคลบกลบไป เนอความนไซร จะสบตอกน วาใครสงให ไปเอาคชสาร เอาตวคนพาล ฆาใหมรณา นางจงทลเลา เมอขาพทธเจา เขาสพารา เมยนไมร ศตรมายา มนมาสอนขา ใหท าทกอน จงโปรดเกศา (ไมปรากฏวรรคน) (ไมปรากฏวรรคน) หาไมชวน เมยจกเปนผ พระจงตรสเลา พแจงวาเจา โงเงามากม จะถามเจาด ใหรคด แลวพระภวไนย มไดวาจา เปนกรรมจอมขวญ ใหพอดอน ไปเสยนองอา จนคลอดโอรส ปรากฏฤทธา มนยงใดหนา กระท าย าไป นวาบญเจา หาไมขวญขาว พอมวยบรรลย มนจกตามฆา ชวาบรรลย แมนหาบญไม ตายแลวลกอา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๑๙

นทาวอยกา มาชวยปราณ๕๙ มาเราเขาไป ถงพระเวยงชย ฆาใหเปนผ ไมไวชวต มนคดกาล เชญพระมารศร คนสพารา นางฟงโองการ ของพระภบาล คอยออนวญญาณ เจาคอยคลายใจ ดวยพระลกยา จงจกลนลา เขาสบร แลวตากบยาย เลาโลมโฉมฉาย แมจงจรล อยาขดโองการ ทานผานบร จงรกภกด แมจงคลาไคล แมฟงยายวา สบไปวนหนา จกพงบญไป ตายายสองศร ฝากผอรไท แมจงเขาไป ดวยทาวเถดรา นางฟงยายวา พระอรชายา คอยออนพระทย วาขาจกจร นครเวยงชย ตายายขาไหว คอยอยจงด ตายายรบค า แลวรองไหร า รกนางเทว แมนแมเขาไป อยในบร ทกขรอนใดม ยายตาจกไป นางรบวาจา ของยายกบตา แลวเสดจคลาไคล พระองคจงสง มหาชาววงมหาดไทย เรงเชญรถไป ส าหรบกลยา

ขอเฝาสาวศร โขลนจามากม แมนมซายฃวา เครองสงนารถ ปรากฏเลขา ส าหรบกลยา องคพระมเหส

เสนารบสง วงมาลาลง เตรยมมะรถมณ แตรสงขฆองกลอง กกกองพงพ แสนสาวนาร มากมดาษดา

เชญรถประทบ พระสนมองดาบ รบเสดจกลยา ตายายทงสอง นงรองโสกา ร าไรไปมา รกออระเทว

ลางนางเขามา ถวายพระภษา ใหพระมารศร บางถวายเครองตน สคนธอนด บางถวายพระส ใหออระฉายา

นางทรงเครองแลว ลนลาคลาดแคลว ตามเสดจราชา ทรงรถมน สาวศรดาษดา แหหอมลอมมา ตามทาวผวขวญ

สวนพระลกยา ทรงคชสารกลา น าเสดจผายผน สมเดจบดา ทาวมาจรจรล รถแกวสวรรณ กบองคมเหส

แตรสงขฆองกลอง พลกกกกอง มาในพงพ แสนสาวซายขวา ตามมามากม เครองรถสงพชน นารถบทจร

ปพาทยมโหร ขบกลอมมากม มาในดงดอน เมอยกพลละกลบ รบนางสายสมร เขาสนคร ของพระราชา

๕๙ บทนเกนจ านวนของสรางคนางค ๓๒ มาอก ๑ วรรค เขาใจวาผประพนธอาจไมเครงครด หรอเปนความผดพลาด

ของผคดลอกในชนหลง – ผปรวรรต

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๒๐

ชางมาองคะนง วนเดยวลถง กรงไกรเคหา ทาวรบมเหส สทพารา เจดนางอยางวา อกจะแยกแตกตาย

ครนถงบร จงพระภม คนเคยพรรณราย ทาวชวนเมยแกว คลาดแคลวผายผน สแทนพรรณราย ส าราญวญญา

จงชวนเมยขวญ ลลาผายผน ขนเฝามารดา ทงพระโอรส ปรากฏรธา นางนาฏยาตรา ตามทาวผวขวญ

ครนถงปรางคบาท สองกษตรยลนลาศ สแทนสวรรณ ออนโอนเกศเกลา เจาอภวนท มารดารบขวญ เจามาแมมา

นางกมเกส กราบบาทชนน เจาแสนโสกา บดาตเรศตรสถาม ตามความสงกา คลอดลกเปนหมา พามาวาไฉน

อนจจาโอรส ชวชาสาหส ไมไดไถถาม ฟงอกาล มนมาทลไขย ควรขบอรทย ไปจากปรางคสวรรค

นคดไฉน จงตามตดไป แมร ารองไห ทกวนเวลา แมใหไปตาม นางงามฉายา ไมพบเลยหนา แมมาโสกา

กมารนหนา ลกใครไดมา จากวดพระช เปนลกของใคร วาไปจงด ขอฟงวาท แมนแจงใจ

นางจงทลเลา เมอขาพทธเจา เจบครรภปรางคใน ลกสงสาวส บดนจงไป ทลทาวชลไนย เชญเสดจลงมา

ลกเตอนหลายครง มนท าผนหลง ไมรบวาจา เจดนางนนเลา ท าวงเขามา เอาผาคาดตา ขาบาททนใจ

เมอพระลกแกว เจาคลอดมาแลว ไดยนแนใจ เสยงรองสองค า นนกลบหายไป ลกนสงสย ใชพนคณนา

จกทลภม จกฆาจะต ลกนเลาหนา เจดนางทลส า ทาวร าโกรธา พระจะฆาให มวยวอดวาย

นหากชนน ไดชวยชวา รอดจากความตาย แมนลกอยปรางค เหนทางวอดวาย ทาวฆาลกตาย ดวยเจดกลยา

ปตเรศฟงไป โองการตรสให หาสเชษฐา พเลยงของเจา นนใหเขามา จกพจารณา เอาตวคนพาล

เฒาแกรบสง คลานจากพระทนง วงลมซมซาน ถงพระโรงไชย ออกไปมนาน มพระโองการ หาสเชษฐา

องคพระพเลยง ของพระเนอเกลยง บดนเรวรา โองการผานเกลา ทานทาวบดา เรงเรวอยาชา บดนจงไว เสนาเสน ไดฟงคด จรลคลาไคล ถงบานพเลยง รายเรยงเขาไป ถงนงลงไว แลวกลาวคด

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๒๑

วามโองการ ของพระภบาล เจากรงธาน ปตเรศพระองค ทรงพระธรณ ใหหาภม สทาวคลาไคล ๏ สรำงคนำงค ๏

สทาวถามวา เหตฉนใดหนา ใหหาเราไย พระองคทรงฤทธ ท าผดสงไร รบสงจงให หาเราเชษฐา

ต ารวจวาไป ไมแจงไฉน สกกงเกษา เฒาแกมาสง ลาลงวงมา ขอทราบบาทา เชญคณคลาไคล

สวใชกษตรา อ าไพวงษา นเชษฐฤทธไกร อ าใพรภกด สทาวคลาไคล บดเดยวทนใจ เขาในวงพลน

ครนถงปรางคมาศ สสาวลนลาศ เฝาเจาไอศวรรย สมเดจบดา ตรสมาดวยพลน สเจาเหลานน ไลเลยงกจจา

เดมวาอรทย คลอดโอรสใน ปรางคมาศรจนา เหตฉนใดเลา ลกเจาเปนหมา ใครยงยนวา รเหนเปนไฉน

สทาวรบเอา โองการผานเกลา ลนลาคลาไคล ถงปรางคพระองค ผทรงฤทธไกร สทาวทลไข แกองคทรงธรรม

วาองคทานทาว พระผผานเกลา เจากรงไอศวรรย ตรสใหถามไถ นางในทรงธรรม สนทงปรางคสวรรค นนแลพระอา

พระแสงสรฉาย ไดฟงภปราย พเลยงทลมา ดแลวพเจา สทาวเชษฐา ผใหญในปรางค เรงเอาตวไป

ทงอสาวส ใชอยในท มนฤๅไฉน เมอเจาเจบทอง รองไหดนไป ทลทาวชลไนย มนไมจรล

แลวอเจดคน มาท าสาละวน กบองคมเหส มนรฤๅไฉน ถามไถดท วาโอรสน เปนมาสาธารณ

สทาวรบเอา โองการเจาฟา กมเกลากราบกราน สงโขลนทนท บดนอยานาน ลงไปทกสถาน เอาตวขนมา

พเลยงพระองค นางนมบดจง ตงหตงตา สาวใชในท บดนอยานาน ไปเอาตวมา บดนจงพลน

โขลนจาขนท วงเปนสงคล หาคนทงนน บดนสทาว เขามาปรางคสวรรค โองการสงพลน แกสเชษฐา

ใหหานางใน สทาวจกถามไถ ใหแจงกจจา เรงเรวแตงตว หวหวผดหนา ชวนกนนงผา มาเรวจกไป

พระพเลยงทาว แตงตวเรวเขา มาเถดจกไป นางนมพระองค พศวงอยใน มาเรวจกไป หาไทเชษฐา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๒๒

พระสนมพเลยง ไดฟงพางเพยง จกมวยมรณา เหนจกตายแน เทยงแทแลหนา สาวใชซายขวา เพยงมาบรรลย

ตางคนตางมา ถงทาวเชษฐา ประหมาบาใจ หนาผดผาดเผอด เลอดแหงหายไป ตระหนกตกใจ ดงสนชวา

สทาววาไป นฤๅนางใน ใชชดราชา นพระนมทาว ดวยเลาอกอา นฉายา พระพเลยงองค

ฉนใดทงน เมอพระมารศร เจบครรภโฉมยง ใหทลชนน มจรดล นงเสยทกคน ตวคดเปนไฉน

ไมกลวพระเดช ขององคภเบศร บางฤๅเปนไฉน พระนชเจบทอง เจารองร าไร ชงนงเสยได ไมกลวอาญา

พระนมภม ผในปรางคศร พเลยงนางนม ทาวใหเจาอย ดตางหตา พทกษรกษา พระครรภมารศร

เมอเจบครรภเลา เพอใดชาวเจา ไมเอาคด ทลทางชนน ใหเสดจจรล นงเสยทงน คดวาเปนไฉน

ทาวนางจรลนเลา ทพระผานเกลา ตงใหเปนใหญ ไมเอาใจด โฉมตรอรทย นฤๅผใหญ ตงไวเลาหนา

เสยแรงเงนทอง สนทรพยขาวของ ทาวใหเสอตรา เจบครรภนางคราญ ตวขาไมร จออกไปบาน ตามแตโองการ จกโปรดเกศา

สทาววาไป นฤๅผใหญ ชางจ านญจา ทาวตงแตงไว ใหอยรกษา ตางหตางตา เทยวเลนหลบล

ทาวเสดจจากวง เงนทองในคลง แจกใหมากม พระเสดจไมอย ออกเทยวหลกล เลนส าราญใจ

ชางมาใหการ เปนคนหนาดาน วาตามชอบใจ แมนวาทลทาว นนเลาเปนไฉน พอยฤๅไม ชางมาเจรจา

ผใหญเสยเปลา เอาหนเอาเงา ตงตวไวดกวา ผใหญบดส กาลเจรจา เรงเอาหวายมา เฆยนใหสาแกใจ

พระนมราชา วาไรวามา แกหนาฉนใด พเลยงถวนหนา จะวาอยางไฉน แสนสาวสนไซร วาไปเรวรา

พระนมวาเลา เมอเจาเจบครรภ พระออระฉายา ขาไปนอนเรอน ฟนเฟอนไปมา ประสตในปรางค ขาไมรเลย

สทาววาไป ชางมาวาได ใหการเฉยเฉย ต ารวจอยไหน เอาหวายมาเหวย เฆยนคนพดเฉย ไปนอนเรอนตน

พระพเลยงทาว จงใหการเลา วาขาลมจบ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๒๓

วนนนตวขา หาหมอระงม รจกแกลม คาอยนกหนา แตลวนหมอยง เขามานวดดจรง จงรอดชวา

หาไมขาตาย วอดวายชวา ตามแตอาญา จะโปรดเกส สทาววาไป หนามาขดใจ ยงไดแสนทว

สาวสทใช ในปรางคเทว ไมเอาคด ทลทาวมารดา สาวสรรนาร จตใจไมระม อยกบกายา

ตระหนกตกใจ ยงไดคณนา ขาเจาจะวา แตตามจงไป เดมทนนหนา เมอนางกลยา เจาเจบครรภใน

เจดนางเขามา ปรางคปลาอรทย หามมใหไป ทลทาวชนน เอาเงนหอผา ยนซายยนขวา อยาวาจรล

พเลยงนางนม ชนชมเปรมปรด ตางคนวงร รบเอาฉบพลน แลวเจดนางใน ใชใหขาไท ไปจบมานน

เอามาซอนไว ใตปรางคสวรรณ ขาเจารเทา นนนแลนา สทาววาไป เรงเอาขาใช เจดนางขนมา

จกถามมนด ใหรกจจา ใครใหจบมา เขามาไวใน โขลนเรวรา เจดนางนาร ไดฟงขนท

ตระหนกตกใจ บดนพเจา ถงเราแลหนา จกคดวาประการใด อ าไพยใจกลา จงมวาจา วามาดวยด

กลวไยนองอา วาตามถวงท ลกเปนอปรย มาวาแกใคร คดกนมชา จบผาหอยบา พากนขนไป

บดเดยวมชา ถงหนามขใหญ นงลงกรงไทย สทาวเชษฐา จงทาวทงส เหนเจดนางนาร ยนแยมไปมา

จงถามเจดนาง อยาพรางเลยหนา เจาเอาลกหมา เขามาไวไย ซอนไวใตปรางค ของพระโฉมงาม มเหสภวไนย

โอรสคลอดมา เอาหมายดใส เอาโอรสไทย ทงเสยใหญหนา เอาพระลกหลวง ออกไปทะลวง ทงเสยวดวา

ทสวมทเวจ ท าเทศนกหนา โทษจะมรณา รบางฤๅไฉน เจดนางวามา ใครยงยนวา ขาท าเมอไร

เอามาวากน ด าน าลยไฟ จกพสจนได กบคาถาหนา ลกเปนเดรจฉาน แกลงขาหลายพาล พระโลใครเลาหนา

หนาดานบดส กระลมารยา พนพดแกหนา ผวรกฤๅไฉน สทาววามา พสจนกบขา ของเองเปนไป

อเจาคารม จะคมคใคร ขามงรบไว ทกสงทกอน ชดเดยวมชา เรยกอขขา ขนมาดวยพลน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๒๔

สกนกบขา เหนวาจะคมสน ใครยนยน ถามกนเถดรา ขาของเจดนาง มนวาเจาชาง ใชขานกหนา

ใหเอาลกเตา ของเจาฉายา ไปถงวดวา ใหมาวอดวาย แลวใหตวขา ไปจบเอาหมา เขามาซอนไว

แมนวาจอมขวญ คลอดนนเมอไร เอาลกหมาใส แทนโอรสา แลวเอาเงนทอง เทยวบนทงปวง สนทงปรางคปลา

ไมใหขไป ทลไทมารดา เจากวกมอมา มใหคลาไคล เจดนางนาร แคนขดทาส ยงลนพนใจ

พอดพอราย ตใหยบไป อนนจนใจ มนยงยนมา มงมาวาก พาอสร โจษเจาเลาหนา

กไดใชมนไป เมอไรนะอกอา ใหไปเอาหมา มานเมอไร สทาวถามพลน ใครสงวนนน ใหเอาคชไกร

ใหพระกมาร ลนลานออกไพร เอาชางใหได สามเศยรงาด า มงแกลงจกใช ใหเจาวอดวาย ทในไพรสณฑ

หากวาบญเจา นนเลาชวยพลน พระไอยกนน ใหชางลงมา โทษมงมากมาย สงสอนโฉมฉาย ใหท าราชา

เชยกชนถงเอา พระเจาแลหนา เปยกขาวเปยกปลา ถงเอาดวยพลน ใหท าราชา มงสอนกลยา รษยาอาธรรม

เหนวานชเจา โงเงาทกอน มงสอนแจมจนทร ใหท าภวไนย เจดนางจงมวาจา มาใสความขา ทกสงทกอน

ผวเมยรกกน เสกสรรเราไย ใครจกสอนให อยางนบางหนา พระมเหสเจา เปนเดกโงเงา อยทาไรหนา

วาเราลวงฬอ ชางตอเจรจา แกลงกลาวมสา ใสขาฤาไฉน ชางสารสามเศยร ใครรวาดเขยน ไวทแหงไร

จกเอาชางมา มาพาโลใคร ใครไดใชไป จกเอาไอยรา สทาวสรวลสรร เรงเรวจรจรล เอาต ารวจมา

ใครสงสอนเจา ไปเอาไอยรา แกลงใชเจาฟา จกใหอาสญ บดเดยวทนใจ ไอต ารวจใน เขามาดวยพลน

สทาวจงถาม ตามความส าคญ ใครสงวนนน ใหมงออกไป จบพระกมาร จกเอาคชสาร สามเศยรใหได

พระสงฆรบตว กลวเจาจะบรรลย ใครสงมนไป ใหมงท าการ จบชางสาร จงใชขาไป เปนวนสงกรานต

เจดนางนงคราญ ไปวดเจาไทย เหนพระกมาร นงเลนทใน เจาไดถานไฟ เขยนพญาคชสาร เจดนางนงเยาว

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๒๕

จงสงขาเจา จบเอาพระกมาร เขาดงพงไพร ความทงนนา จาวนายสงขา ไมเคยแจงใจ

ตดวาพระเจา ทาวสงนางใน ขาเจาจงไป วาสงฆราชา โทษทงนเลา ขาพระพทธเจา ขอรบอาญา ไมไดเลยหนา คดกลวอาญา ปนเกลาโลกา

สทาววาไป เองไมใจแจง ชอบแลวดวยด มนอางพระองค ผทรงฤทธ จกฆาชว เจามวยบรรลย

สทาววาเลา ทนตวเจา จกแกฉนใด ต าราจวาดง คอมงสงไป จกเอาคชไกร ทกมารา

จกเอาใหได แกลงจกใชไป ใหมวยมรณา มงจกจงผลาญ นางคราญฉายา จกเถยงแกหนา วาเปนไฉน

สอบต ารวจเลา เขายงยนวา เจายงแทแนใจ แลวขาของมง มนวาดงไป ตามจรงนนไซร มนคดความกลว

เจดนางวาไป ชางเกบมาใส ทกสงนาหว คลอดลกเปนหมา แกหนาพนตว จกเอาความชว ใสเลนทกประการ

ไปขอพระ สงฆราชา ใหไวเปนทาน ไปรบเมยมา วาลกภบาล เอาความอปประมาณ ใสเลนทกอน

สทาวขดใจ คารมนนไซร ยงยวดกวดขน เอาหวายลงด สคารมมน อนไถถามนน ไมทนเลยหนา

เรยกต ารวจไป เรวเรวไวไว เอาหวายเขามา จกถามนางใน ขดใจเรวรา ต ารวจซายขวา คนกลาสมอ เจาต ารวจใน จบเชอกหวายได วงลมออกห เขาไปในวง นงลงมอบอย สทาวเหลยวด วาเอาตวไป

พระนมพเลยง มากมายรายเรยง เรงเอาตวไป ทาวนางทงปวง นงจองอยไย เรงเรวลงไป บดใจเรวรา

ทาวนางทงนน ตระหนกอกสน พลวนลงมา ขนทพาไป นางในนนมา ผกซายผกขวา ตามหนาพระลาน

สทาวขนไป กราบทลภวไนย วาไดพยาน เจดนางอ าอน ยอยนเนอความ จกขอเขยนถาม

ตามพระกจจา ผใหญนนไซร สบปลบกลบไป ไดสนทงปรางค เอาขาเจดนาง ถามตามชงฆา มนจงรบวา

ทกสงทกอน เอาต ารวจใน เขามาชอบใช ไดจรงทกอน เมอพระกมาร ผผานไอศวรรย อนเจดนางนน ไมรบเลยนา

จกขอลงหวาย โทษมนถงตาย แนแลวพระอา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๒๖

ผใหญนนเลา เขาดวยทงปรางค นางในซายขวา ไดสนบนกน

๏ ยำน ๏ เมอนนพระราชา ฟงเชษฐาทลมาพลน

พระทยคอไฟกลป พฆามนใหบรรลย ใจมนอหงกา มนจะฆาลกสายใจ

จกหวายมนวาไร เฆยนถามไถเอาสจจา สทาวรบโองการ พระภบาลใสเกศา

กระบดออกจากปรางค สงเสนาไปบดใจ ลงหวายทงเจดนาง มนวาเทจทกสงไป

เฆยนลงบดนไซร จกทนไดฤๅไรนา ต ารวจนงรายเรยง พระพเลยงสงลงมา

ตางคนจบหวายงา บางลงหวายรายกนไป พระนมพเลยง รองสดเสยงรบบดใจ

สาวสรรก านลใน วาไดรดวยเจดนาง ทาวนางสนทงนน รบฉบพลนสนทงปรางค

วาขาไดสนจาง ของนวลนางทงเจดคน เจดนางเจบนกหนา รองไปมาอยอลวน วาขาทงเจดคน คดจกผลาญพระฉายา

จกใหมวยบรรลย จากเวยงไชยของราชา แคนดวยทาวมารดา ไมเษกขาเปนมเหส

จงเอาลกพระหลวง ทงไววดพระช ความอายขาเทาน ขอชวอยาบรรลย

แลวใชไปเอาชาง หวงจกลางในกลางไพร ความจรงทกสงไป หยดหวายไวกอนเถดรา

ทาวจดเอาค า แลวกน าทลภวไนย ต ารวจหยดหวายไว จกวาไรกวามา

จกไดทลกนรณา เราเหนวาจกบรรลย สทาวจดเอาค า แลวกน าทลภวไนย

ตรสใหไปเอาตว เทยบงวไถเสยเถดรา

๏ สรำงคนำงค ๏ ไชวขนอรทย เหนจกบรรลย สนทงปรางคปลา

กราบทลผานเกลา ทานทาวภสดา ไดโปรดเกศา ขอทานชว

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๒๗

โทษนนถงตาย ขาบาททลถวาย รบประทานชว เมยขอประทานโทษ จงโปรดเกส อยาไดฆาต ใหมวยบรรลย

ทงนยอมกรรม เหนวากระท า กรรมตดตวไปย จกใชกรรมกน นนสนเมอไร นองไมจองภย จงไดเมตตา

พระฟงมารศร ยมแยมพาท ดวยออระฉายา จกขอมนไว เพอไดนองอา มนจกแกลงฆา ใหเจาวายปราณ

นหากไดเจา ชวตรอดเลา ดวยทาวชลมาน หาไมแกวพ ชวสนการ ขออเดรจฉาน เพอไดนองอา

นางทลภม ไดโปรดเกส เมยนเถดรา หญงชวมวเมา ไปดวยตณหา จกเปนเวรา นนตดตวไป

เหนจกชาได ทพระนฤๅพาน พระฟงมารศร เจาทลคด ขอเจดนางคราญ พระไมเอาโทษ โปรดใหเยาวมาลย

จงพระภบาล ตรสแกเทว โทษมนนนเลา พยกใหเจา ตามแตเทว ดวยวาทาวนอง ไมจองไพร ตามแตมารศร เจาจะปรารถนา

แลวจงตรสไป เฒาแกอยใน ไปสงเชษฐา โทษถงตายเลา ใหเอาเขามา พระออระฉายา เจาขอชว

อเจดคนนน สงตวของมน ชางเขาเหนด พเลยงนางสาว สนมมากม สงไปตามท ตดายตไหม

เฒาแกรบสง วงออกนอกวง ทงสทาวไทย วานางเจดคน พนโทษโพยภย ทลทาวดวยนางอรทย ขอไดแลนา

ดวยนางอรทย เจาไมจองภย ทลทาวภสดา ตรสประทานโทษ โปรดใหกลยา หาไมชวา หนาทบรรลย

สทาวจงวา ขออขขา ไววาไร เพอไดนานไปกลบกลอก เสยนยอกบาท ฆาเสยอยาไว สมใจแลนา

สทาวสงไป คนโทษนนไซร เอาขนเขามา พระมเหส ทาวขอแลนา เอาตวมนมา สงฉางขาวพลน

พเลยงพระนม แสนสาวพระสนม เจากรมก านลตาง ๆ สงไปโรงไหมดวยพลน นางเจดคนนน สงฉางขาวไป ส าเรจเสรจพลน

สทาวผายผน กราบทลภวไนย วานางคนโทษ โปรดใหสงไป ชาวฝายชาวไหม จายไปพระอา

แตนางทงเจด สงฉางขาวส าเรจ สขาวโอฬา ทาวทรงพระสรวล ควรแลวพอา ใหสมน าหนา ใจมนกระล

ครนรงเวลา ชวนแกวกลยา เฝาทาวชนน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๒๘

จกทลกจจา บดาภม สามกษตรยจรล เฝาเจาไอศวรรย ครนถงวมาน สามองคกราบกราน นอมนบอภวนท โอนออนเกศเกลา สองทาวดวยพลน บตเรศจ านรรจา พระโอรสา

เหนลกถามไถ เจดนางวาไฉนลกอา วาท าลกเจา จงเลาฤๅหนา ฤๅมนมสา ไมระมารบกน

พระแสงสรฉาย ทลพระฤๅสาย บดาทรงธรรม รกนทงปรางค ท านางจอมขวญ รบสนทกอน เปนสจจะท

ลกรกจกฆา ใหมวยชวา ไมระมาปราน เหตดวยนชเจา โศกเศราโสก กลวเปนเวร เมอหนาสบไป

เจาขอชวต ไมปรงจงจต จ านองจองไพร ลกจงยกโทษ ดวยโปรดอรทย แมนวามให จกมวยชวา บดาไดฟง สสะใภไมหวง จกผกเวลา เจาเชอนางสวรรค อยางนนลกอา ไมถอโทษา มนษยโลกย

พระจงทลไป บดนลกให สงไปดวยด ฉางขาวฉางไหม จายไปถวนถ บางท าส าล ตฝายไปมา

ปตเรศสรวลสรร เออท าอยางนน ดแลวลกอา ใหสาใจมน อาธรรมรษยา เจดคนฤๅนา เจาสงตวไป ถาใชในวง เมอนาถาพลง มนจะท าตอไป อคนอยางน มนดเมอไร สงตวออกไป จากวงลกอา

ตรสชมหลานแกว บญเจาเลศแลว จงรอดความตาย มนแกลงใชไป หวงจะใหวอดวาย บญเจามากมาย ไดกลบคนมา ใชวขนเทว กราบทลคด แตความสจจา ขาบาทสงสย ดวยกมารา ไดแตวดวา ดงนเปนไฉน

ฤๅลกเขจร เดนดงเรรอน ปากวางทางไกล เอาลกทงเสย ผวเมยหนไป ทรพลคนราย เปนไฉนเลาหนา

แมนลกขาบาท สรางมาหลายชาต ตงตวสจจา ขอใหเหนประจกษ ตระหนกวญญา ขอน านมขา คอทอธารไหล

ใหพระกมาร ไดเสวยส าราญ เทยงแทแนใจ เจาเกดมาน มพบชลไนย ขอจงเจาได เสวยนมมารดา ครนสนพศฐาน น านมนางคราญ คอทอธารา องคพระกมาร ทะยานเขามา เสวยนมมารดา ส าราญพระทย

ตอเนตรภม ไอยกาไอยก ทงสองทาวไทย สองกษตรยชนชม ภรมยพระไทย บญเจาเหลอใจ ชาตเชอกษตรา

แลวชมศรสะใภ แมนรกใคร เจาอยางธดา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๒๙

เหมอนพระบงอร เกดอทรมา ใจแมคดวา จะพรากชวน แมนวาวนด จกตงพธ ท ามงสงขวญ

เจาไดความยาก เมอจากไอศวรรย ดวยออาธรรม มนคดจงผลาญ สมเดจบดา ฟงมหาเสนา ดฤกษภาน

แมนวนคนน ท าขวญนางคราญ ทงพระเจาหลาน ไทผานบร ใหปลกโรงทอง สามสบเกาหอง อนงามรจนา

พหอยยอยยบ อตตะกบรจนา ใหตงเบญจา เจดชนพรรณราย ฉตรแกวฉตรทอง รจนาเรองรอง สองแสงสรยา

ทงบายศรทอง รองเรองพรรณราย เมองขนทงหลาย เรงใหเขามา การสมโภชน รอยเอดบร เอกโทจกรวาล

จกท าขวญหลาน เราผานภารา ท าขวญกลยา ศรสะใภบงอร ทจกทงทาน ถาใหเอาสาร สมมพระนคร

สงฆราชเจาไทย นมนตไวกอน แตงทนงนอน ใหส าราญใจ เครองเลนทงนน ละครประชน จดสรรกนไว หนลาวหนมอญ ละครตปไกร งวงาวสาวไส ไตเชอกนงตคล

โหหาฤกษชย ดวนเวไลย ใหไดสวสด พราหมณพฤฒโหรา เขามามากม ถอเครองบายศร คนดหามา

โรงเลนเตนร า สดใหท า จงงามรจนา สงไรขาดเหลอ เจอเอาเขามา ขางในขางหนา อยาใหขดสน

หมายใหขางใน จดสนมสาวใช ใหมากเหลอลน จกท าขวญเจา หลานเราจรดล เสนาสามน เรงใหเขามา หมายไปเมองขน ลกขนลกหมน ทงามพอตา ลกทาวหวเมอง จดเนองสงมา จะถวายนดดา เมอตงพธ

ใหสนมใน ท าขวญศรสะใภ ทรปงามด ส าหรบพนกงาน ในการพดว เปนงานพชน เขาทไสยา

สงแลวคลาดแคลว เขาสปรางคมาศ ตรสแกฉายา จดเครองมเหส นะเจาพอา ท าขวญกลยา ไดยากมากม

เจาไปไดยาก ตกยากล าบาก ไดยากหลายป จกแตงอรนช สดแลวทน สงละพนอนม ใหออระฉายา ครนไดวนด เสนามนตร บอกสงเขามา วาพระฤกษชย จวนไดเวลา กราบทลกนรณา บดนจงพลน เฒาแกทงส รบบอกเสน วงเขามาพลน ทลแกพระเจา ทานทาวผานบร วาพระฤกษนน จวนไดเวลา โรงทองพธ อกทงบายศร เสรจแลวพระอา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๓๐

เมองนอยรอยพน นนยกพลมา นบบาทบาทา ทกพระเวยงไชย แลวใหเลยงด ฝงพรงพร รศกดเทาไร

ทกมารนน จดสรรมาไว จกประมาณได สกแสนโดยจง เครองเลนทงปวง บรรดาการหลวง มทกภาษา การสมโภชแกว เสรจแลวแลนา ขอทราบบาทา ฝาละอองธล

ฟงเฒาแกทล พระทยเปรมบญ ตรสสงสาวส ไปทลโอรส ปรากฏฤทธ ใหเจาสองส แตงพระกายา

ทาวตรสแกมเหส เรงเรวแกวพ แตงพระนดดา วาพระฤกษชย จวนไดเวลา เราแตงนดดา บดนจงไว

ทาวเอาเนาวรตน รศมจ ารส ทรงใหหนอไท ทรงสรอยสงวาล ตระการแววไว แลวจงสวมใส ธ ามรงคซายขวา

ทรงสนบเพลาทอง เหนงามเรองรอง ปนทองรจนา สรอยสะองสงวาล ตระกานรจนา ไอยกไอยกา แตงใหหลานขวญ

สวนสองกษตรา สระสรงคามชาดวยพลน แตงองคทรงเครอง ยางเยองตามกน แสนสาวทงนน แหหอมลอมมา ลงสพธ

ทานทาวไอยก อมราชนดดา เสดจยงโรงชย หวนไหวไปมา เสนเสนา มารบเสดจไป ถงโรงพธ

เสภามโหร ขบกลอนไสว ปนยงครนครน สนนเรยงชย สองกษตราคลาไคล สแทนรจนา สวนพระโอรส

หนอองคทรงยศ ผทาวไอยกา อมพระหลานไว นงในมหา แทนแกวรจนา กบทาวไอยก ใหอญเชญขวญ

พราหมณพฤฒทงนน เขามามากม อญเชญขวญเจา เขามาบร สทาวไอยก ภมไอยกา

๏ ยำน ๏ ขอพระขวญเจา มาปกเกลาฝงประชา ชมชางแลชมมา ชมโยธาพระเวยงไชย พระขวญเจาอยาไปเทยว ในไพรเขยวพนาลย ธารทอบอน าไหล เชญขวญไวกบพระองค ขอเชญพระขวญเจา มาปกเกลาฝงอนงค สมบตงามบรรจง อยาไปหลงชมถ าทอง ขอเชญพระขวญเจา มาปกเกลาคนทงปวง คลงเงนแลคลงทอง ปราสาทแกวอนแววส เชญขวญพระบญเรอง มาครองเมองแทนไอยก

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๓๑

เสนาแลมนตร ชมสาวสก านลใน ปราสาทชยเลศเรองรอง พระยาขวญอยาไปชม ปาสนมพระนคร เชญมาสนคร เสนายอกรชล เชญมาชมสมบต ลวนเนาวรตนอนรจ เชญขวญพระพนป มาสททาวไอยกา ครนวาเชญขวญแลว เวยนเทยนแกว ไดเจดคลา พราหมณพฤฒคลานเขามา เจยมภกตราเจาบดใจ แลวเอาขาวพระขวญ ใหทรงธรรมเสวยไป เสนาลนฆองชย แตรแลสงขดงไปมา ทเปนขาพระทรงธรรม นบหมนพนสรรเอามา พระสงฆราช เขามาอวยชย ขอใหพระโฉมศร ผานบรพระเวยงชย พระสงฆทรงศลไกร อวยพรใหเจาดวยพลน สงฆราชดเทว งามมสอยเฉดฉนท ควรครองพระก านล เปนมงเมองเลองโลกา ไอยกาไอยก อมผมพระนดดา พระขรรคอนรจนา ทาวยนใหพระหลานขวญ แลวอวยพรชย ปยกใหทกสงอน สงฆราชนงเปนทาน พระสงฆอนดบมา ครนวาส าเรจแลวพลน สงฆราชนนกลนลา พระทรงสงฆศลลา กตามมาดวยพลน สวนองคพระบดา ชวนฉายาเจาคลาไคล ขนสปราสาทชย เสดจในเหนอแทนทอง แสนสาวดาษดา ตดตามมาอยเนองนอง สวนวาทาวทงสอง อมพระทองเจาคลาไคล ทาวอมเอาหลานขวญ จรจรลขนปรางคชย มรกตอนสก(ใส) ทาวมอบใหพระนดดา

๏ สรำงคนำงค ๒๘ ๏ เสรจการนนแลว สองกษตรยผองแผว ส าราญกายา

บมทกขภย สงไรฉนทา ทาวครองพารา เปนผาสขใจ พระโอรสา วาการฝายหนา ท าบญใหทาน

ส าราญพระทย โอรสาเสดจไป วดสงฆราช

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๓๒

เจาไปท าบญ สงฆราชมคณ ทานไดเลยงมา พระสงฆทงวด ปรนนบตอตรา ฉวยคนวดวา ปรนนบตกนไป

เกณฑไพรสามพน ใหพระทยทาน ใชสอยสงไร ตกน าสรงฉน ทกวนเวลา ญาตโยมอยไหน ใหขาดจากนาย

โปรดสนทกคน ไมใหใครปน ตงไวเปนใหญ ญาตโยมของสงฆ อยทกรมใด พระองคสงให ขาดไปจากนาย

พนองญาตกา ของพระสงฆราช ตงใหเปนใหญ ถงปมารบ เบยหวดมากมาย พระองคแจกให ทวทกต าบล

สวนทาวมารดา ใหหายายตา เขามาบดดล เงนทองขาไทย ใหยายเกลอนกลน ตายายสองคน ไดลาภหนกนา

ตงใหเปนใหญ สวยเหนอสวยใต ใหยายกบตา กอตกปลกเรอน ลงเครองแนนหนา ชาวบานนนหนา มาพงตายาย

ตายายสองส ไดมงไดม ดวยนางโฉมฉาย มคนแหหอม ตามยศเหลอหลาย เปนเจาขรวยาย ทงหลายกลวเกรง พระแสงสรฉาย สมบตเหลอหลาย ครอบครองภารา กบพระโอรส ปรากฏฤทธา ดวยแกวกลยา เปนสขส าราญ

ขาวเหลอเกลอนน สมบตบรบรณ ทวทกสถาน ราคสงไร บไดตองพาล จนพระภบาล ไดสบแปดป

เรองนยกไว กลาวถงนางใน เจดคนกาล ไดทกขไดยาก ล าบากแสนทว ชาวฉางดาต มะมทกวน สขาวสปลา บไดรวา จกขาดสกวน ชาวฉางมนดา โศกาใดจะทน รองไหรกกน ทกวนเวลา นางนมพเลยง รองไหพางเพยง จกมวยมรณา ท างานไมได ชาวไหมมนดา รแตผดหนา โลแลในวง ใครเปนผด พาอปกษ ท าไลหลง มงเอาลกเจา มาทงนอกวง ชอบฆาชวง มงใหบรรลย

พาอแสนงอน แตงตวชะออน เปนเมยทาวไทย ชวบรรลย ท าแตอรทย องคพระมเหส ท างานไมเปน อนางกเลน เคยเปนผด สขาวไมได จบไมขนต รองไหมะม ร าไรไปมา

เจดนางคดกน จาง๖๐เขาจรจรล ไปหาบดา เขยนอกษรไป ใหทาวบดา ใหมาชวยขา พนความทรมาน

๖๐ จาง นาเปน จะ หรอ จก – ผปรวรรต

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๓๓

ชาวงานนนเลา เอนดนงเยาว รบเอาราชสาสน รบเอาคาจาง แหงนางนงเยาว เสาะไปถงสถาน พระยาเจดคน

พญาทงเจด รบสาสนส าเรจ ดขออนสนธ พอไมแจงเลา วาเจาเจดคน ไดความรอนรน ขดสนทรมาน ครนแจงสาสนส ตางตางบร ชมพลลนลาน รบเรงโยธา หาลกสงสาร บไดแจงการ วาท าเปนไฉน อนจจาธดา พอไมแจงวา จะเปนฉนใด รบเรงโยธา มาเจดวนไกล เขาพระเวยงไชย ของพระภม เสาะสางมาเลา ลถงฉางขาว นนเลาทนท เจดทาวแปลงตว ดวยกลวคด ท าเปนกระฎมพ คนยากจากสถาน

แลเหนบตร ชาวฉางดาต สขาวลนลาน แลเหนลกรก เพยงจกวายปราณ คดนาสงสาร ธดายาใจ

เจดกษตรยเขามา กอดลกโศกา น าตาหลงไหล แกเงนหอผา มาใหถงใจ ชาวฉางบได วาไรเลยหนา

จงถามบตร เปนไฉนอยางน มาตองอาชญา พอแมพร าสอน บงอรนนมา ควรฤๅธดา ไมวากลาวกน

ชาวฉางวาไป เจาคดนไซร ท ากรรมทรงธรรม เอาลกพระเจา ไปทงเสยพลน เอาลกหมานน แทนโอรสา

ลกของภม เกดดวยมเหส ครอบครองภารา ไปทงเสยวด พระสงฆราช ครนไดองคมา ทานจะฆาใหตาย

นเปนบญเลา แมอยหวเจา ขออยาใหตาย นางไมเอาโทษ โปรดใหรอดตาย หาไมวอดวาย เสยแลวทานอา

บดาไดฟง แคนพนก าลง ลกอยางนหนา นคดอยางไร ใครมบญญา ไมมวาสนา จกท าไฉน

เจดนางออนวอน จงพระบดร ชวยทลทาวไทย ขอลกไปดวย อยาใหมวยบรรลย ชวยทลทาว(ไทย) ขอไปเถดรา

เจดทาววาไป จกขอไมได กลวพระอาญา โทษทงนหนา ถงพอดวยรา ทาวทรงเมตตา ไมมาเอาความ

จะใหเขาไป ชวยน าลงให บดาเหนงาม ชางคดผดเลา เจาชางท าความ ไมไดไถถาม พอแมเลยนา

ท าแตน าใจ งามอยแลวไซร ตงใจรษยา โกหกยากน มบางฤๅนา ใหเงนใหผา แลวพากนไป

กษตรยเจดองค ยกพวกจตรงค เขาสเวยงชย เจดบรรจ ลถงเวยงชย ตางตางรองไห บอกแกเมยขวญ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๓๔

บอกมาแตตน คดยอยน เหมอนแตหนหลง เมยฟงผวเลา น าตาหลงไหล โอลกรอยชง ไมฟงมารดา

เจดเมองเคองทกข ไมมความสข ทกขดวยธดา แตร ารองไห บไดจะมา ส าราญอรา ดวยลกสายใจ

เจดนางคดกน มาเราจรจรล ไปเฝาอรทย จกทลขอโทษ เกลอกจกโปรดปราน เราจกใหไป หาพระมารดา

คดกนบดใจ แกเงนออกให นายฉางดวยพลน นขาถงใจ ไดเอนดขา ขาจกจรจรล เขาเฝากลยา

จกไปออนวอน จกขอโทษกอน แกนางฉายา เกลอกวาเทว จะมเมตตา ขาจะไดลา ไปสบร

นายฉางวาไป ตามแตน าใจ เจาเถดเทว ไปทลขอโทษ ถาโปรดปราน จกไดจรล ไปสภารา

คดกนส าเรจ นวลนางทงเจด ต าเนนเดนมา บดเดยวทนใจ เขาในภารา ขนบนชาลา จะเฝาเทว

โขลนจาทงหลาย ขนสปรางคศร เขาจงหามวา ขนมาไยม อนนางทงน มใหขนปรางค

เจดนางวาไป ทลพระอรทย ดกอนเถดนาง ตวขาจกไป เฝาเจาในปรางค มาเฝาขดขวาง ขาไยนกหนา นายทวารวาไป รบสงสงไว กลวพระอาญา เหลานางทงน มใหขนมา เฝาออระฉายา จงมใหไป เถยงไปเถยงมา พระออระฉายา ไดยนขดใจ เสาวนยถามพลน ทะเลาะกนไย ใครมานนไซร ใหเขาขนมา สาวสทลไป เจดนางนนไซร จกใครขนมา

จกเฝาโฉมยง ยงแทนรจนา นายทวารหามะวา มใหขนไป นางจงตรสไป หามไววาไร ตามเขาเถดรา จกมาวาไฉน ใหเขาขนมา เสดจออกชาลา มชาบดใจ จงนางสาวส รบพระเสาวนย กระบดวงไป ถงนายพระทวาร วาอยาหามไว เสาวนยโปรดให ขนไปเถดรา เจดนางไดฟง พากนลาลง ขนบนชาลา เหนองคแจมจนทร ตวสนไปมา กมเกลาเกศา กราบบาทอรทย ขาบาทนโฉด แมเจาจงโปรด ใหพนโทษภย สขาวสปลา เพยงมาบรรลย องคจงโปรดให พนเวทนา ลกไดท าผด แมเจาอยาคด ทรงพระโกรธา จกไดพนทกข เสวยสขฝากฟา เหมอนแมปลอยขา ใหพนอวจ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๓๕

ลกนทนทกข เหมอนอยในคก จงโปรดเกส องคจงเมตตา ชวยทลพระเจา ผานเกลาภสดา ขอคนภารา ขาบาทสงฆ คงสถาน นางฟงทงนน พระทยปวนปน คดหนาสงสาร จกใหพนยาก จากความทรมาน ใหเขาคนสถาน สราชมารดา

ตวเรานไซร ปตเรศหาไม พลดอยเอกา จกเวรกรรม ท าเขาไยหนา พลดพรากบดา คดหนาปราน

๏ คดแลวตรสไป เสาวนยปราศรย เจดนางดวยด อยารอนรนใจ ไปเลยเทว เมอในราตร พระองคเสดจมา อยาไดรอนใจ ขาจกทลไทย ใหพนทกขา จะไดขนไปวง ดงเกาเลาหนา ขาจกชวยวา ใหพบมารดร

เจดนางไดฟง พระเสาวนยสง กราบบาทวงวอน แมโปรดเกส ครงนไดจร ถงพระมารดร คณยงมารดา

แลวลาโฉมฉาย ด าเนนเดนกราย ลงจากปรางคปลา ดเนอดใจ ดวยไดวาจา พระออระฉายา จกทลผวขวญ

ครนค าเวลา พระองคเสดจมา ปรางคมาศสวรรค นางจงทลทาว ผานเกลาไอศวรรย จกขอโทษทณฑ เจดนางกลยา

กราบบาทผวขวญ ทลแถลงพลน ทรงธรรมภสดา เจดนางนนไซร ฉนใดพระอา ทนเวทนา สทาวตาป

เมยขอชวน ประทานโทษทณฑ ครงนนกด มาจนบดน ไดยากมากน เปนกรรมกนไป

ขาบาทพลดมา บตเรศมารดา กรรมขาฉนใด จกท าอยางน ชวบรรลย กรรมตดตวไป หลายชาตพระอา

พระองคจงโปรด เมยจกขอโทษ โปรดคนบดา ใหเขาดใจ ไดบญหนกนา เหมอนหนงตวขา ใหพบบดร

ใหเขาคนไป บานเมองเขาไซร ไดเหนมารดร จรสมารดา พระฟงเมยรก ภรมยใสตก รบขวญกลยา

เจาจะขอมน นนใหลนลา คนพระบดา ของมนโดยด แมนกลวกรรมเรา ตามแตพระทยเจา นนเลาเทว

โองการตรสไป บดใจโดยด เฒาแกจรล บดนจงไป สงทาวเชษฐา เบกอขขา จากฉางเรวไว เกณฑคนสงมน อยาไววงใน ใหมนสงไป

เวยงวงบดา ดวยพระอรทย เจาไมจองภย พาอรษยา อยาเอามนไว ทในภารา สงใหบดา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๓๖

ของมนเรวไว เฒาแกรบสง คลานจากพระทนง กระบดคลาไคล จงกลาววาจา เชษฐาฤทธไกร วานางขางใน ทงเจดกลยา วานางเทว องคพระมารศร ทลทาวภสดา ขอโทษนสย คนไปภารา รบสงตรสวา โขลนจาคมไป ใหขรถส ท าไปตามท เคยเปนสนมใน

ก าชบบดา ใหเลยงลกไว แมนผดสบไป ฆาใหมรณา สทาวจง สนมกรมใน บดนเรวรา ไปเบกนางงาม มาตามชงฆา บดนโปรดมา ใหไปบร โขลนจาอยไหน มาเกรยมกนไว คมไปธาน สงถงภารา บดาชนน ครงคราวทน ไดส าราญใจ บดเดยวมชา กรมวงสนมหนา ถงฉางทนใจ เอาหมายมาพลน บดนนทนใจ จกเบกนางใน

ทตองโทษา วาพระเทว องคพระมเหส ทลทาวภสดา เจาทลขอได คนไปภารา ตรสโปรดกลยา ตามใจเมยขวญ บดเดยวจะไป สงถงเวยงไชย บดาดวยพลน มาเรวทงหมด คนรถดวยพลน จดจรจรล ไปสภารา เจดนางดใจ ยกมอขนไหว คณแกวกลยา วนนขนเฝา แมเจาเมตตา จงทลภสดา ไดดงพระทย ขาจกขอไป ทลอรทย กราบบาทกอนลา

พระคณของเจา เทากบมารดา เอนดตวขา จกขอเขาไป โขลนจาวาเลา จกเขาไปเฝา องคออระทรามวย บดนพระเจา ทาวเสดจอยใน จกจรเขาไป ทในจกได เฝาองคกลยา ดวยทาวผวขวญ เสดจอยดวยกน กบพระโฉมยง

ทในจกได เขาไปเฝาองค ขนรถโดยจง ไปเสยเถดรา พากนจรล ขนบนรถส โขลนจาคมมา

ต ารวจทงนน เรงกนกรวดตรา พานางลนลา เขาดงพงพ ไปไดเดอนหนง บรรจลถง เวยงชยบร

จงสงนวลนาง ตางตางธาน ใหแกชนน บดาทนใจ บดามารดร เหนลกบงอร ดเนอดใจ

รบขวญลกรก พศพกตรเสยใจ เหนหลงเหนไหล รอยหวายทวตว

อนจจาลกแกว แตงใหไปแลว ยงท าความชว โกหกรษยา มาท าเมามว แตงตอความชว ใสทาวฉนใด

โขลนจาวาเลา นหากนชเจา ไมมาจองภย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๓๗

หาไมชวา เหนวาบรรลย เอาลกทาวไทย ทงเสยวดวา ๏ บดนพระเจา มโองการทาว ก าชบออกมา

ใหเลยงบตร จงดเถดรา แมนผดเมอหนา จกฆาใหตาย บดาชนน ไดฟงคด ใจครามใจงาย

จกเลยงตามบญ ท าวนวายนกหนา พอแมจกตาย กตามปญญา ครงนรอดตว ดวยพระอยหว ไมเอาโทษา

หาไมจกตาย วอดวายชวา ทงโคตรตวงษา ไมรอดสกคน พดกนไปมา จดเสอจดผา ใหทกตวคน

แลวใหเลยงด เปนโกลาหล บรรดาทคน มาสงธดา เสนาทงปวง เลยงชาวเมองหลวง บางวงไปมา

อาหารสงไร ขาดไปบางรา บอกเถดพออา อยารอนรนใจ เลยงจบครบครน ฝงคนทงนน อภวนทคลาไคล

บานเมองเลองฤๅ กนออองไป มาวาชงให บดทกภารา บดนพระเจา ใหคนลกเตา มาทกภารา

พนทกพนยาก ล าบากแลวหนา บดามารดา ดเนอดใจ คนทกลบมา ครนถงภารา เขาหาสไท

บอกสเชษฐา มชาทนใจ วาสงนางใน ถงไทมารดา พเลยงทงส จงเอาคด ทลฉลองราชา

วานางเจดคน สงพนภารา สงยงบดา ทวทกต าบล พระฟงเชษฐา ยมแยมไปมา แลวตรสวาท ดแลวพอา สงอกาล ใหไปสท บดามารดร

แมนวาเลยงไว เมอหนาเลาไซร มนจกท ายอกยอน แมวหมาหางคด คดไมหายงอน ผใหญเคยสอน กอนเกาเลามา ตรสพลนทนใด โองการสงให พเลยงซายขวา นางนมนนเลา แสนสาวดาษดา พจงเอามา ใชทวงใน

ใหกวาดชาลา อฒจนทรซายขวา ใหสาแกใจ นางนมพเลยง มาเลยงนางไว ใหดฟนไฟ ประทปชวาลา

เราเลยงเปนยศ ฤๅชาปรากฏ ทวทกภารา รไปทไหน กลวเกรงหนกหนา ควรฤๅชางมา เหนแกเงนทอง

ใหแตละท เงนทองมากม ขาไทกายกอง ไมสาแกใจ ท าไดทงปวง เหนเงนทอง ของอจงไร

ชางไมอนจจา เอาลกของขา ไปทงเสยได คดคดขนมา ใครฆาใหบรรลย ดวยพระอรทย เจากลวเวรา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๓๘

สทาวกราบกราน รบพระโองการ ใสเกลาเกศา บดเดยวทนใจ หมายใหสงมา พเลยงซายขวา สงมาทกคน

สงตวเขาไป ททานผใหญ จดกนอลวน นางนมพเลยง รายเรยงเหลอลน ใหดผคน แลวเอากจจา บอกกราบทลภวไนย

พระแสงสรฉาย ไดฟงภปราย ส ารวมพระทย ใหสมน าหนา ชาตขาจงไร ชางมาท าได น าใจกาล

เรารกทกคน คด ... เลยงคน จนถงเพยงน ฝงคนเหนทว กลวทงบร ควรท ากาล ดวยอเจดคน ทาวครองเวยงชย ส าราญพระทย ดวยนางนฤามน บมทกขภย สงไรรอนรน ทาวสรางกศล แผพระเมตตา ครนเชาออกไป ชมผลละมงไม ทในพฤกษา ส าราญพระทย ยงไดคณนา ชมสตวในปา ทกราตรกาล ไชวขนเทว ร าพงคด ในราตรกาล จะใครบทจร นครสถาน เฝาองคภบาล สมเดจบดา แตลกจากบาท ปานฉะนตราช จะทรงโศกา

คดถงลกแกว อยแลวองคอา แสนสาวซายขวา จกมาเปนไฉน สมเดจปตา จกลงโทษา ฤๅวาอยางไร พเลยงนางนม สาวสนมนอกใน ปตเรศจกให ลงพระอาญา

คดแลวเศราใจ เอาร ารองไห ในทไสยา คดถงปตเรศ เพยงขาดชวา เจาพระคณของลกอา ปานฉะนจะเปนไฉน แตลกจากบาท พระชนนนาถ นนกพลดไป อยถงเมองสวรรค นานจนหอฤๅทย เมอไรจกได เหนทาวมารดา ตวกเกดมา มบญล าเลศ ไรญาตวงษา เหนแตผอน ไมชนวญญา ไมเหมอนบดา มารดาของตว ทกวนนเลา ไดเหนผานเกลา แตทาวผผว เมอหนาเปนไฉน ยงไมรตว โอพระอยหว ลกอยผเดยว เมอมทกขภย บมผใด จกไดแลเหลยว เมอจากภารา เอกาคนเดยว ไปในปาเปลยน ขอพบยายกปตา

ตาแกรกใคร ชวยเลยงลกไว ยงอยางมารดา ไดแทนคณเลา สองเฒายายตา ไดพนจากขา คอยมาคลายใจ ยงแตบดา เมอไรเลยหนา จกแทนคณได คดแลวโศกา น าตาหลงไหล สบพกตรลงได กบพระเขนยทอง จงพระภม ขอแจงคด สมเดจทาวนอง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๓๙

วาเจาร าไร ถงไททงสอง สบกบเขนยทอง แลวทรงโศกา ชเกศอรทย กนแสงสงไร จงแจงกจจา

อมองคนงลกษณ ใสตกราชา กนแสงโศกา เพอใดมารศร ฤๅหนงพยา หนกเบาไดวา สงไรเทว ขดแคนวญญา โศกาหมองศร จงแจงคด แกพกอนรา ฤๅฝงนางใน มนวาสงไร แกกลยา บอกแกพบางรา อยาพรางนองอา พจะฆามน ไมไวชวา จบเกศเนตรนาง เจาอยาอางขนาง จงแจงคด เหตไรกนแสง โรยแรงมารศร เจาจงบอกพ บดนนองอา นางฟงโองการ จงทลฉลองสาสน ปนเกลาโลกา เมยนโศกเศรา ถงทาวบดา ขาบาทโศกา จกใครจรล เอนดบดา ปานฉะนจะมา โศกเศราหมองศร นองจากมานาน สถานบร นางนมสาวส ปานฉะนเปนไฉน ฤๅทาวบดา จกลงโทษา ฆาฟนฉนใด ขอไดทราบเกลา พทธเจาร าไร นองจกใครไป เยยนทาวบดา

พระฟงเทว เจาอยาหมองศร โศกเศราโศก พนจกให จรไปภารา แมอยาโศกา ร ารองหมองศร เมอรงเวลา จกสงเสนา ใหเกรยมมนตร จกภาเจาจร นครบร จงพระมารศร อยาโศกโศก นางฟงโองการ พระยอดเยาวมาลย คอยคลายโศกศลย เจาดพระทย ใครจกเทยมทน สองสมชมกน แทนแกวรจนา ครนรงราตร จงพระภม สระสรงคงคา

แลวทรงเครองตน รสสคนธมาลา แลวทรงภษา ระยบจบใจ แลวกลนลา จากปรางครจนา เสดจออกโรงชย พเลยงทงส เสนามนตร เฝาทาวดาษดา

จงพระภม ตรสแกทงส พดกรวจตรา สงใหเกรยมพล พหลโยธา ขาจะลนลา ไปสนคร

หมายใหไปเมองขน หกพนสหมน ใหยกพลจรไป เราจะยกไป เวยงชยปตดร ของสายสมร นครบดา

พเลยงรบเอา โองการพระเจา ใสเกลาเกศา จงสงเสน บดนเรวรา หมายบอกกจจา ทกทวเวยงชย

จะบทจร สกรงพระนคร เมองนางอรทย มเหสพระองค ผทรงฤทธไกร เขยนหมายสงไป ขางในดวยรา

ใหเกรยมรถแกว ประเสรฐเลศแลว อนงามโอฬา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๔๐

แตงนางประดบรถ แตงใหปรากฏ พดตานใสส กระโจมทองพราย ลวดลายอยางด เปนทส าหรบข ลกหลวงแตกอนมา

ชางทรงภม เอาคชสารส ตกมนพมงา ส าหรบชางทรง ขององคราชา ขนนางซายขวา คเคยงเรยงราย ขอเฝาสาวส

สนมชาวท เฒาแกทงหลาย แสนสาวรายเรยง เคยงรถพรรณราย แหรถโฉมฉาย เปนอนดบกน

เครองสงหนารถ แตงใหปรากฏ งามเลศเฉดฉน สบเบดชนฉาย แหรายตามกน กลางกลดทานตะวน อภรมยชมแซง

ปแกวแตรงอน เปาสงขสลอน ลนฆองเนองนอง เมอพระนชเจา เสดจออกจากเมอง แตงใหรงเรอง ยกจากพระนคร

เสนจดพล สะเทอนเกลอนกลน ทวทงดนดอน บางเขยนบาทหมาย ไปทกนคร มาเรวใหจร ไปทกภารา เมองขนทงปวง รหมายยกลวง เขาสนคร

ตางตางบร กกรพลมา เขาสมหา ในพระเวยงไชย แลวบอกคด แกทาวทงส ใหกราบทลไขย วาเมองขนนน จรจรลคลาไคล เขาสเวยงไชย ในพระภารา

พเลยงทงส จงเอาคด ทลฉลองราชา วาเมองขนเรา นนเลายกมา ตามมชงฆา ปมเกลาทวรน

พระไดฟงไข โองการตรสไป แกทาวทงส โหรหาฤกษไชย วนใดจกด เราจกจรจรล ออกจากเวยงไชย

สทาวรบสง รองบอกกรมวง หาโหรมาใน จะดฤกษพา ยาตราเมอไร ไดพระฤกษไชย ใหไดเวลา

โหราทงส พเคราะหนาท ดทจะยาตรา เมอรงทนกร จรดนกหนา ไดพระเวลา มหาฤกษไชย สทาวกราบทล หนอนเรนทรสร ผผานภพพระไกร

วาพระฤกษด แตรงพรงน ขอทราบพระไทย เชญเสดจลนลา ฟงเชษฐาทล หนอนเรนทรสร ลนลาศยาตรา

เขาสแทนแกว แลวทลกลยา เขาไปทลลา บดาชนน จะลาลกยา จากทาวไอยกา ไปเมองชนน

ไปเฝาเจาตา ภาราบร เรงเรวแกวพ บดนนองอา นางฟงโองการ ของพระภบาล ทรงพระภษา

เสดจจะออกจากปรางค เยองยางลนลา แสนสาวซายขวา ตามอยไสว ถงปรางคบดร สองกษตรยบทจร แทนทองอ าไภย เจาถวายบงคม สมเดจชนไนย กราบกราบทาวไทย ปตเรศทรงธรรม

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๔๑

พระแสงสรฉาย จงทลถวาย สองทาวดวยพลน ลกจกลาจร นครแจมจนทร ไปยงไอศวรรย กรงไกรฉายา

นางจกลาไป ยงพระเวยงไชย สมเดจบดา นชจากบดร จรหลายปมา นางแสนโศกา จกไปธาน บตเรศมารดา ไดฟงวาจา พระฟงเนอธบด จงตรสบดใจ แกไทสองส เจาจกจรล ไปสเวยงไชย ฉนใดลกอา ททางมรรคา จ าไดฤๅไฉน จรจากภารา เจาขคชไกร ชางเผอกนนไซร พาเจาคลาไคล

ทไหนอรทย จกจ าทางได ลกรกแมอา ไอพรานน าทาง ใหเอาตวมา ใหน ามรรคา พาเจาคลาไคล สองกษตรยอ าลา ปตเรศมารดา ตรสใหคลาไคล พระโอรสา เสดจคลาไคล พระโอรสา เสดจมาบดใจ เจาบงคมไทย ไอยกไอยกา

หลานขอลาจร ไปดวยมารดร เยยนพระเจาตา ใหตรสรจก หลานรกเสนหา แลวหลานจงมา นบบาทไอยก

สองกษรยฟงเจา วาพระขวญขาว พอไปจงด ถงพระไอยกา แลวมาบร ปยาโศก แตนจะคอยหา

จบเกศจบเกลา นดดาของทาว แลวทรงโศกา พอไปจงด ศรสวสดลกอา สองทาวโศกา นดดาจกไป

ทงสามกษตรย อภวนทไอยกา กระบดคลาไคล เสดจยงเกยแกว แลวทรงคชไกร ลกยาคลาไคล ทรงคชไอยรา

สวนทาวมารดร ทรงรถบทจร กบทาวภสดา สองกษตรยทรงรถ ปรากฏเลขา แหแหนแนนมา รวาเทาไร

เครองสงสลาง แหมาหนาชาง โอรสยศไกร แหรถบงอร สลอนกนไป สนมกรมใน แหซายแหขวา

กรงกลดทานตะวน บงแสงสรฉน แหหนารถมา ทงพญาพระหลวง รบลวงลนลา บางตามรถมา รวาเทาไร

ขอเฝาสาวสรร กวาหมนกวาพน ตามรถอรทย รอยพนบร อยนอกออกไป ลอมองคอรทยภวไนย ชนนอกออกมา

แตชาวเมองหลวง ลอมองครบลวง ฝายซายฝายขวา แมนปนสนทด จดสงเขามา แหรถราชา รกษาพระองค

ทาวยกพลจร เขาในดงดอน สะทอนไพรสณฑ ฝงสตวจตบาท มอาจทานทน หลกลหนพน สบสนในไพร

จงมโองการ ตรสถามนายพราน บดเดยวทนใจ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๔๒

ไปเมองคนธมาศ ไคลคลาดเพยงใด มงน าทางไป สกกเวลา พรานปากราบทล หนอนเรนทรสร ผผานภารา

อนเมองคนธมาศ แมนจกยาตรา จกประมาณวา สกสามเดอนปลาย ฟงพรานทลไข ยมแยมแจมใส ดวยแกวกลยา

ทงนใครเลา หนาแกวพอา พรานมนบอกวา ชาหลายราตร นางฟงภสดา ในราชวญญา คดถงชนน

ทางนไกลลน ฝงคนจรล ยากแคนแสนทว จกไปถวายกร ลกคดจกใคร ไปนบนาถทาวไท สมเดจบดร

มารดาหามไว มใหลกจร ปานนบดร คอยลกฤๅเปนไฉน บดเดยวมชา รอนถงมารดา ดวยพลนทนใจ

นางอนรอนรน บดดลขนไป เฝาทาว(ส)หสนยน กราบทลคด วาลกขาบาท ไชวขนนอยนาฏ จกคนบร

ไปเฝาบดา พาทาวสาม โอรสเรองศร ไปเฝาไอยกา หนทางนไกล ไดยากโพยภย ยงยวดนกหนา

ขอจงพระองค ไดทรงเมตตา ยนยอมรรคา ใหพระบตร (ส)หสนยนไดฟง ใจจตคดหวง องคอรเทว

จงยนหนทาง ใหนางเทว สบหาราตร ถงทภารา ไวยเวศณกรรม ลงไปสาปสรร ผลไมปา

ทกสงกนได ทในหมวา ละมดสดา เปนผาสขใจ ททองดงดาน ผลไมเปรยวหวาน ส าราญพระทย

ผลไพรไดกน ทกสงมใน จกยากสงไร ไดกนส าราญ ทาวยกพลจร เขาในดงดอน ลวงเขาไพรสณฑ

ใหตงพลบพลา รจนากระการ ชวนนางนงคราญ เขาสพลบพลา ยนแลวดวยพลน จงเวศณกรรม ทลทาวโลกา

ส าเรจเสรจแลว แผวทงมรรคา ทนธดา จกส าราญใจ อนทรเจาโลกา ไดฟงเทว มโนแจมใส

ดแลวทาวไทย เจาไดคลาไคล สบหาวนไตร ไดถงพระนคร ครนรงเวลา ทงสามกษตรย จงยกพลจร

ชมนกชมไม มาในดงดอน ผลไมสลอน อเนกนานา สารพนกนได ลกดกดาษดา แสนสาวนางใน

บางไปเกบมา หยดชางหยดมา เกบส าราญใจ ขนนางจงวา นไอพรานปา ทลวาทางไกล

วาหากนยาก ล าบากนนไซร น าทาหาไม ยากไพรนกหนา ทนเปนไร เหนทางนใกล อยแลวแลหนา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๔๓

ถามไอพรานเฒา ดเลาเรวรา พเลยงราชา วาไปถามพลน เอาพรานมาถาม เหตไรนายพราน ใหการไมธรรม วาทางจกไป กรงไกรเขตกน สทลวนนน วาไกลกวาไกล แลววาของกน ทในไพรสณฑ ไมมสงไร

น าทาหายาก ล าบากเหลอใจ อนนเปนไฉน ไดกนส าราญ ตวคดลวงเจา วาเอาเปลาเปลา ไอเฒาสาธารณ ชอบลงหวายเฆยน แทบเจยนวายปราณ ใหสมน าพราน ฬอลวงกษตรย

พรานปาวาเลา ขาไมลวงเจา สกเทาเกศา ขาเดนภงพง นทกเดอนตรา มาเหนผตา ฆาแลวมากมาย เดชะบญทาว พระผผานเกลา แนแลวโดยหมาย

เหนทางนหนา บวรสบาย ขาแปลกตนปลาย ทางนแลหนา แลวมสระส อบลจงกลน มมากเหลอหลาย เปนบญพระเจา ทาวเสดจผายผน เทวาทงหลาย มาชวยเมตตา อยาเพงเฆยนขบ ขานอยจะยอยยบ เสยแลวพระอา พเลยงมาชวนกน แลวพากนมา กราบทลราชา ตามความสงสย

ขาบาทเหนแคลง พฤกษายงแคลง ผคนปลกไว สระน าส าราญ สถานพงไพร พวกพลสกนธไกล ไดกนส าราญ

ฤๅพระโอรส มบญปรากฏ เทพระชวยโปรดปราน ครงหนงเจาเขยน สามเศยรบนาน จงพระภบาล ไดชางอยางเขยน

ครงนทางไกล เทพระยนยอให อยาไดวนเวยน บญพระโฉมยง เหมอนทรงชางเขยน อยาใหวนเวยน ถงทาวไอยกา

พระฟงสทาว พมาทลไข เหนดวยเรวรา พรานปาวาไกล ไดสามเดอนตรา นองเหนวามา สกสบหาวน

เชษฐาทลวา ไอพรานเฒาวา วาแลวทรงธรรม วาเมอพรานเฒา เดนเขาหมวนต พฤกษาทงนน บมไดกน

ฟงทงส ส ารวลสรวลส พระทยคดถวล รายดลกเรา บญเจเฉดฉาย ผลไพรไดกน บไดเคองใจ ตรสแลวมชา เสดจจากพลบพลา ยกพลสกนธไกร ตรสถามพรานปา ภารายงไฉน ใกลแลวฤๅไร จ าเรงบอกมา พรานทลภม ยงหาราตร จกถงภารา ขอจงพระองค ทรงพระกรณา ใหหยดโยธา ไวกลางพงพ จกจลไป เจากรงเวยงไชย ไมแจงวาบตร

จกวาขาศก พลกจรล ชวงชงบร วามสงคราม พระฟงพรานไพร ชอบราชหฤๅทย ตรสไปบนาน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๔๔

ใหหยดพลไกล ในไพรพฤกษา ยงอยสถาน ทนกอนรา พลเรานบแสน ลวงเขาในแดน จกตกประหมา

จกวาขาศก พลกโลกา ทานทาวบดา ตกราชหฤๅทย แตงตงพลบพลา วจตรรจนา ส าราญพระทย พลแนบแวดลอม ภรมยพรอมไสว เมองนอยนนไซร หอมลอมออกมา พลบพลาตงไว พวงพลเรยงราย ฝาซายฝายขวา ดกรวดตราพล สบสนดาษดา พลบพลาเจาฟา อยกลางเสน ทงพระลกยา ทเปนฝายหนา เขาบกคลกคล หวเมองตกใจ มใชพอด แตงราชสาสนส เขาทลกรณา แตงในราชสาสน วาทพมากครน เปนกลศกมา อยปลายแวนแควน แดนเมองภารา ทพหลวงทพหนา เปนอสงไขย พรพลเหลอหลาย ครงนสงคราม เหนอยานอนใจ พระองคทรงฤทธ จกคดฉนใด อยาไดไวใจ แกราชศตร แสนาถวายสาสน จงพระภบาล พศเพงเลงด เหนเปนหนกแนน ลวงแดนเขาอย ครงนอกก จกคดเปนไฉน พระญาตวงศ ไมหลอสกองค คดเศราพระทย ทงพระธดา เจามาหนไป แมนอยเลาไซร ไดเปนเพอนตาย แมนวาเจาอย จกใหมค มสอบอาย ถงทพยกมา พอวาไมตาย ดนางโฉมฉาย ไดรบณรงค พอเสยดายนก ดวยพระลกรก เจาไปจากองค ใครเลยจกชวย พอดวยโฉมยง ชวตพอคง มอดมวยฉบหาย ทกขในวญญา แลวเสดจเขามา ปรางคมาศพรรณราย ทาวทรงโศก มไดเคลอนคลาย คดไปใจหาย ดวยพระบตร แมนเจาอยรา ไดผานภารา เปนเจาธรณ พอหวงตงใจ ใหครองบร แมนไดสาม มสเปนไร

ครอบครองหวเมอง ยกเขามาเนอง เรงทลทาวไทย วาทพนหนก เหนจกบรรลย เรงกราบทลไขย สมเดจราชา

เสนากราบทล จงพระนเรนทรสร ตรสมชงฆา นงอยไยเลา ชาวเจาซายขวา ทหารเสนา กรวตรากนไป

ประตบร ปดเสยจงด เกณฑคนไสว ปนใหญเอาขน ปอมไขบดใจ หนาทแหงไร ระวงจงด

ใหคนนงยาม ไปมาไถถาม ใหไดทวงท ประเวณเวยงไชย ปดไวจงด หวเมองบร กวาดตอนเขามา

เสนารบสง โองการมายง ลกขนเสนา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๔๕

ใหเกรยมรพล เกลอนกลนภารา บางขนปนมา ขนหนาททาง ประตเวยงไชย พะนดปดไว มคนรกษา

บางขนปอมไขย ดใหตรวจตรา เดนใหผดเวลา จบเอาตวไป

กลาวถงราชา สรแสงเจาฟา อยพลบพลาไชย ตรสแกมเหส เจาพคดไฉน จกไดเขาไป นบบาทบดา

ปนขนปอมไขย ระวงเวยงไชย แนนนนนกหนา บดาคดหนก วาศกเขามา จกเขาภารา ยากยงแสนทว

นางจงทลลา ขอพระองคเจาทรง ราชสาสนส วาขาธดา จกมาบร จงทลชล สมเดจบดา

พระฟงมารศร เจาคดเหนด นะแกวพอา พระองคสงสาสน ส าราญวญญา แจงวาในสาสนตรา มาตามคด

เดมขาทรงธรรม ชอไชวขน เปนพระบตร ลกนบทจร กญชรพาหน เผอกผจรล ออกจากภารา ไปราชชนน มใหลกน คนสบดา ลกนโศกเศรา ยงเลาคณนา ทาวราชมารดา มใหคลาไคล ใหลกมค บดนไมอย สสวรรคาลย คดถงบดา ขาบาทคลาไคล ลกคดตงใจ แทนคณบดา จงเชญสาม ชมพลมนตร ลกนอตสาห คดวาจะได นบบาทบดา แทนคณบดา สมเดจบดร ลกมโอรส องคหนงปรากฏ เจาร าวงวอน

จกใครเหนหนา ไอยกาภธร ลกจงพาจร มานบบาทบาทา ครนทรงสาสนแลว โองการแจวแจว ตรสสงเสนา

ดใหมาใช เขาไปภารา แตงทตเรวมา น าราชสาสนไป เขาไปบร น าเอาสาสนส ไปถวายทาวไทย ยนใหเสน ทปญญาไว วาทพมาไซร ใชศกตดเมอง มาใชไดสาสน ลาพระภธร กระบดยางเยอง ราชทตทงส จรจรลเขาเมอง ทลความตามเรอง ทมในสาสน ราชทตทงส แตลวนคนด รขนบราชการ กบมาใช จรในไพรสณฑ วนเดยวประมาณ ถงพระบร เขาบอกสาลา ต าแหนงเคยมา รบราชสาสนส วาเรานมา จากปาพนาล จกถวายสาสนส เจากรงภพพระไกร เรงสงตวเรา เขาไปไดเฝา เจากรงเวยงไชย อยาใหขางชา ชาวชาลาไลย จกไดเขาไป จกถวายราชสาสนส

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๔๖

ชาวชาลาถามไป ทานมานไซร ชอบแลวดวยด ขาศกอนมา อยปาพงพ ฤๅวาสาสนส มาแตหนใดใด ราชทตจงวา เราถอสาสนมา แตปาพงไพร ทพอนยกมา ใชวาอนไกล บตรทาวไทย เจากรงภารา ชาวเมองไดฟง ดใจทวทง นงอยสลอน ดเนอดใจ ไดขาวบงอร บตรภธร ชางเผอกพาไป เจาเลนคชสาร ชางเผอกนนพา ออกนอกเวยงไชย

บญเจานกหนา กลบคนมาได ไมมวยบรรลย กลบคนบร สมเดจบดา ตงแตโศกา จนเทาวนน ไดขาวธดา เหนวาภม คอยคลาย วนนแลนา

พดกนมชา จงชาวชาลา พากนเขาไป สงทตทงส ใหเสนใน วาเขามาไซร จงถวายสาสนตรา ราชทตทงส จะถวายสาสนส แกพระราชา ทพยกมาไซร ใชอนไกลเลย คอองคธดา ของพระจกตร เรงพาตวไป ใหเฝาทาวไทย เจากรงธาน จกไดแจงวา ธดาพนป เหนวาทน จกคลายโสกา ตางคนดใจ ยกมอขนไหว แมเจาเสดจมา ทนขาไทย ทรบอาชญา จกพนทกขา หนาทมตาย จงพาทตนน เขาไปดวยพลน โรงทองพรรณราย พอองคพระเจา ทาวเสดจผายผน ขนนางนอยใหญ เฝาอยอตรา จงขนชาลา พาทตเขามา มชาดวยพลน จงบอกเสนา ทมาพรอมกน ทานเรงทลพลน บดนเรวรา บดนทตหลวง บอกกจทงปวง ราชสาสนใชมา วาศกเกลอนกลน ทยกพลมา คอองคธดา ของพระจกตร

เสนารบสาสน กมเกลากราบกราน ถวายสาสนพนป วาศกยกมา ภาราบร ใหทตทงส มาถวายสาสนตรา

จกมารายด ขอพระจกตร ทรงสาสนกอนรา จะไดจะแจง แหงมลกจจา จงทราบบาทา ดวย ....๚๛

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๔๗

กลอนสวดเรอง แตงออน นฐพร ปะทะวง๖๑

แตงออน เปนวรรณกรรมทองถนเรองหนงทปรากฏแพรหลายในทกภมภาคของประเทศไทย ซงอาจม

ชอเรยกทแตกตางกนในแตละทองถน เชน มหาวงศแตงออน (อดม รงเรองศร, ๒๕๔๒: น. ๕๐๔๒) นางแตงออน (อดม หนทอง, ๒๕๔๒: น. ๓๖๙๒) เปนตน วรรณกรรมเรองนนอกจากจะมสถานะตวบทเปนวรรณคดทองถนประเภทนทานแลว ยงมสถานะตวบทเปนวรรณคดชาดก(ชาดกนอกนบาต)ดวย (พระมหาโยธน ปดชาส, ๒๕๔๗: น. ๑) เชนเดยวกบ แตงออน ฉบบวดบปผาราม จงหวดตราด ทผวจยน ามาปรวรรตเผยแพรในครงน ซงแสดงใหเหนอยางชดเจนวามลกษณะของชาดก ดวยเปนเรองราวทเกยวแกพระโพธสตวพระนามวา สวรรณดศดา

ทมำของตวบท

แตงออน ฉบบวดบปผาราม จงหวดตราด ตนฉบบเปนสมดไทขาว จารดวยอกษรไทย เสนหมกสด า ส านวนทพบเปนฉบบพลด ไมปรากฏสมยทแตงและผแตง แตสนนษฐานวาผแตงนาจะเปนพระภกษรปหนง เพราะมกใชค าทเกยวกบหลกธรรมหรอหวขอธรรมตลอดทงเรอง หลกเลยงการพดถงเรองการรวมเพศ ดงจะเหนไดจากตอนเขาพระเขานางของตวละครเอก ผแตงกลาวแตเพยงวา “ชนชมสมสมย หยอกกนไปในราตร บรรทมประสมศร บนแทนทองทงสองรา” นอกจากนแลว ยงพบวาในการกลาวถงพระอนทร ผแตงใชค าวา “บพตร” ไดแก “โกสตบพตรหนอภพไตร” “โกสตบพตรคดปอง” ซงค า “บพตร” เปนค าทพระภกษสงฆใชแกเจานาย พระมหากษตรย (ราชบณฑตยสถาน, ๒๕๔๖: น. ๖๐๓) โดยปรยายอาจใชไดแกผมศกดเทยบเทา ปจจบนตนฉบบเกบรกษาไวทหอสมดแหงชาตรชมงคลาภเษก จนทบร

ดานฉนทลกษณ กลอนสวดเรองแตงออน แตงดวยค าประพนธประเภทกาพย ไดแก กาพย ๑๑ กาพย ๑๖ และกาพย ๒๘ ในสวนของกาพย ๑๑ นนพบวาปรากฏท านองสวดทเรยกวา “กาบอกขาว” ดวย มกพบในตอนทตวละครพดไมจรง พดปด ตวละครฝายรายเพดทลเรองรายปายสตวละครเอก (ตรศลป บญขจร, ๒๕๔๗: น. ๙๔) เชน

สวนวานางทงหา ท ามารยานางเทว

จงเอาลกกมภล คกโลหตตดนกหนา รองวาเจาเทว ลกเจานเปนกมภา

ออกจากครรภพระฉายา นากลวเปนพนใจ

๖๑ ผชวยวจยประจ าโครงการฯ, นสตปรญญาโท สาขาวชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลย ศรนคร

นทรวโรฒ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๔๘

นอกจากนแลวยงพบวาวรรณกรรมเรองนปรากฏค าประพนธประเภทอนดวย คอ เยสรรตา หรอ เยสนตา ซงเปนค าประพนธชนดเกา ดงปรากฏแบบแผนการแตงในจนดามณ ฉบบพระโหราธบด วา

๏ ๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐ ฯ ๏ เยสนตา ๒๑ กลอน ๗ ท านก ฯ ๏ ปางนนอนทรานเทวา นกรอมรมา มาปรชมนมประชมใน ๏ ยงถานาถานเลอศไกร ครนแลวสดบยบลใน เจตนานตยบนดาล

(วรรณกรรมสมยอยธยา เลม ๒, ๒๕๔๕: น. ๔๙๘)

ปรากฏในกลอนสวดเรองแตงออน เชน

นงนชสดสวาทนาถกลยา เหตใดเจาบไดจ านรรจา ดวยพระเชษฐาเลยนะเยาวมาลย

ค าแลวนางแกวยอดสงสาร ฟงเสยงนกในดงละหาน รอนสสถานรวงรงแหงตน

เนอเรอง ในสวนของเนอหา เนองจากแตงออนฉบบนเปนฉบบพลด เนอความจงไมตอเนอง แตอยางไรกด

สามารถแบงเนอความทพบออกเปน ๔ ชวง ไดดงน ชวงท ๑ ทาวพาลราช โอรสของทาวเกตม (พระเชษฐาองคกลาง) ปรารถนาจะไดพระขนษฐาคอนาง

สวรรณแตงออนเปนคครอง จงออกอบายชวนพระสวรรณดศดา (พระเชษฐาองคใหญ) และนางสวรรณแตงออนประพาสปา หลงจากตงพลบพลาแลว หลอกใหพระสวรรณดศดาพรอมดวยไพรพลไปเอาสมบตทเขาเงนยวง สวนทาวพาลราชกถอโอกาสเขาหานางสวรรณ- แตงออน นางสวรรณแตงออนควาพดตพระเศยรแตก ทรงกรว จงใชพระขรรคบนพระเศยรของนางขาด แลวลากพระศพไปทงไวในปา

ชวงท ๒ เมอพระสวรรณดศดากลบมา (พาลราชกใสรายนาง และชวนพระสวรรณดศดากลบเขาเมอง แตพระสวรรณดศดาไมกลบ (อดม หนทอง, ๒๕๔๒: น. ๓๖๙๓)) นงกอดพระศพอยเพยงพระองคเดยว พระอนทรยงรดวยทพยญาณจงแปลงองคเปนยกษชรามาลองใจวา พระสวรรณดศดามนคงในความรกทมตอพระขนษฐาเพยงใด ดวยการขใหกลวและขอกนศพนางแตงออน พระสวรรณดศดาไมยอมแต ใหกนตนเองแทน พระอนทรจงแปลงเปนหญงรปงามมาทลเชญใหไปครองเมองและอภเษกดวยกน พระสวรรณดศดากยงคงไมปรารถนา ในทสดพระอนทรจงแปลงกายเปนชปะขาว ชวยชบชวตนางแตงออนใหฟนขนมา พรอมทงแนะใหเดนทางไปเมอง สเกด (จะไดพบคครองของนางแตงออน)

ชวงท ๓ พระสวรรณดศดาและนางแตงออน เดนทางมาถงเมองสเกด ทงสองตดสนใจปลกกระทอมบรเวณชายปาใกลแมน า ซงเบองลางนนเปนทอยของพญาจระเข วนหนงพญาจระเขไดมาเขาฝนบอกพระ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๔๙

สวรรณดศดาวานางแตงออนเชดน าขาวรดตนทกวน ขณะนตนใกลจะตายแลว และถาตนตายพระสวรรณดศดาตองมาเปนจระเขแทน เมอพระสวรรณดศดาตนบรรทมจงเตอนนางแตงออน แตนางไดลมถอยค าของเชษฐา ท าใหเกลดของพญาจระเขกระเดนลงไปในหมอขาว เมอพระสวรรณดศดาเสวยจงกลายเปนจระเข ไมชากกระโดดลงแมน าไป จากนนมานางแตงออนไดแตร าไหเสยใจทกวน กลาวถงพระอนทรเหนเหตการณทงหมดทเกดขน จงดลใจใหเจาชายไพรนามมหาวงศเสดจประพาสปา เพอใหมาพบนางแตงออนซงเปนคครองกน

ชวงท ๔ พระไพรนามมหาวงศพบนางแตงออนรบสงวาจะรบนางไปเปนมเหส (แตนางแตงออนทลวาถาจะใหนางเขาไปอยในวงนางขอพาจระเขพระเชษฐาไปดวย ซงพระไพรนามมหาวงศกทรงยนยอม (น ามน อยอนทร, ๒๕๔๕: น. ๘๐)) นางแตงออนอยในวงอยางไมเปนปรกตสข เพราะถกกลนแกลงจากสนมทงหาของพระไพรนามหาวงศ ตอมาไมนานนางแตงออนกทรงพระครรภ วนหนงนางสนมทงหาออกอบายใหพระไพรนามมหาวงศเขาปาไปคลองชาง ในระหวางนนางแตงออนไดประสตพระโอรส นางสนมทงหาเอาจระเขมาสบเปลยนกบพระกมารโดยไมใหนางแตงออนร สวนพระกมารนนเอาใสหบไปฝงไวใตตนเกด แตไดเทพธดาประจ าตนเกดชวยไวจงรอดตาย และตงชอใหวา “เกศสรยา” ดานนางแตงออนเมอพระไพรนามมหาวงศเสดจกลบมา หลงเชอค าเพดทลของนางสนมทงหาวานางประสตพระโอรสเปนจระเข จงทรงกรว (และขบไลนางออกจากเมอง)

ลกษณะเฉพำะของตวบท เมอเปรยบเทยบกลอนสวดเรองแตงออน ฉบบวดบปผาราม จงหวดตราด กบส านวนอนๆ พบวามลกษณะเฉพาะทเหนไดอยางเดนชด ดงน

๑. ในกลอนสวดเรองแตงออนฉบบน ตวละครทเปนพระโพธสตวคอ พระสวรรณดศดำ พระเชษฐาของนางแตงออน เหมอนกบฉบบทแพรหลายอยในภาคใต ตางจากฉบบภาคเหนอและภาคอสานทพระโพธสตว คอพระสรยงญาณ ซงเปนพระโอรสของนางแตงออน (พระมหาโยธน ปดชาส, ๒๕๔๗: น. ๑) และเปนทนาสงเกตวา แตงออนฉบบภาคเหนอ และภาคอสาน จะมลกษณะคลายคลงกนของเนอหามากกวาภาคอน เชนเดยวกบแตงออนภาคใต และภาคกลาง จะมลกษณะทเหมอน ทงนอาจเพราะความใกลชดกน ในเรองของสงคมและวฒนธรรม

๒. ชอของตวละครในเรองมความแตกตางจากฉบบอนๆ พอสมควร อาท ในส านวนวดเกาะ พระ

เชษฐาพระองคหนงของนางแตงออนซงเปนผฆานางใหถงแกความตายคอ “ไวยราช” แตในฉบบนใชวา “พาลราช” แปลวา “ราชผเปนพาล” ซงแสดงนยความเปนตวละครฝายตรงขามกบพระโพธสตวอยางเดนชด หรอในฉบบภาคเหนอและภาคอสานเรยกพระโอรสของนางแตงออนวา “พระสรยงญาณ” แตในฉบบนเรยกวา “เกศสรยา” โดยค าวา “เกศ” อาศยมลเหตทถกน ามาฝงใตตนเกด สวน “สรยา” นนสนนษฐานวานาจะเปนค าสรอยทเตมเขาไปเพอใหเหนความเปนกษตรยสบเชอสายมาจาก “สรยวงศ” ฯลฯ ทงนยงปรากฏชอเตมของนางแตงออนดวยวา “สวรรณแตงออน” ซงสอดคลองกบชอ “สวรรณดศดา” ผเปนพระเชษฐา เชนเดยวกบชอของทาวมหาวงศ พระสวามของนางแตงออน ทปรากฏชอเตมวา “ไพรนามมหาวงศ”

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๕๐

๓. มงน าเสนอค าสอนดวยกลวธทหลากหลาย ซงสอดคลองกบรปแบบของชาดกในฐานะวรรณกรรมค า

สอน (สายวรณ นอยนมตร, ๒๕๔๒) อาท

- น ำเสนอผำนค ำพดของตวละคร กลวธน าเสนอค าสอนผานค าพดของตวละคร โดยใหตวละครหนงกลาวในเชงสงสอนตวละคร

อกตวละครหนงนน เปนกลวธทสามารถพบเหนไดในวรรณกรรมไทยหลายเรอง เชน กฤษณาสอนนองค าฉนท ทศรถสอนพระราม พเภกสอนเบญกาย เปนตน ทงน ตวละครทจะกลาวสอนตวละครอนนนมกจะเปนตวละครทมคณธรรม หรอสามารถเปนตวอยางทดใหแกผอนในดานใดดานหนง ได อนจะสงผลใหผรบสารยอมรบค าสอนนนไดอยางไมมขอกงขาหรอแยงกบพฤตกรรมของตวละครทเปนผสอน ซงในวรรณกรรมเรองนปรากฏตวละครทท าหนาทเชนน ๓ ตวละคร คอ พระบดาและพระมารดาของเจาชายไพรนามมหาวงศ กลาวสงสอนเจาชายไพรนามมหาวงศในตอนทมากราบทลลาเสดจไปประพาสปา วาการฆาสตวตดชวตเปนสงทไมควรท า

บตราชนาถมารดา ฟงยอดฟามารบขวญ ไปปาพนาวน อยาชาพลนฆาสตวตาย สงน...(เลอน)....... ขาสตวเปนตวจะตาย

วงศาเราหาไม เปนใจรายใจกระล

และพระสวรรณดศดา กลาวสงสอนนางแตงออนเกยวแกการปฏบตตนเปนภรรยาทดของเจาชายไพรนามมหาวงศ วา

หนงโสดนองรก ตรสแกสาม ประนมชล จงตรสวจนา หนงโสดเขาเฝา อยาแตงออนเจา ใหงามโสภา เมอจรคลาไคล อยาแลไปมา ดพลเสนา ในพระโรงศร หนงโสดอยาท า ขบเลนเตนร า คบนางสาวศร หนงโสดหนทาง ททาวจรล อยาท ามด นนบควร อนหนงอยาท า เดนเอาล าน า ท าเปนกระบวน อยาถอเชงชาย วาเปนใหญหลวง อยาขงหงหวง นางสนมทงผอง แทนอาสนพระจร จงสลดปดผง เรอดไรไยยอง เจาจงระวง อยานงแทนทอง เกลอกทาวจะเศราหมอง ขดของพระทย เฝาพระภม อยาคดมด ตรตรกนกใน แมนทาวตรสถาม คอยทลความไป นงเฝาทาวไท ใหตรงพกตรา เพดทลสงใด คอยเมอทาวไท ผนแปรแลมา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๕๑

จงคอยทลความ แตตามอชฌา อยาแลไปมา ดขาสาวศร เกดมาเปนหญง ใหรทกสง จงวาสตร

พสอนเจาจ าไว เปนพรชยศร ใหรถวนถ เทานแลนา...

- น ำเสนอผำนควำมรสกนกคดของตวละคร การน าเสนอค าสอนผานความรสกนกคดของตวละคร ปรากฏในตอนทพระสวรรณดศดา

โศกเศราร าไหกบการจากไปของนางแตงออน เมอมสตจงสอนตนเองวาสงขารเปนของไมเทยงมความดบสญไปเปนธรรมดาเชนเดยวกบทอนฟนทถกไฟเผาจนเหลอแตเถา

...โอตวเรานเลาเกดมา ตลาหนงดงทอนฟน

...คนเรานนาตลาทอนฟน ไมมความอนจพจารณา

- น ำเสนอผำนควำมคดเหนของผแตง การน าเสนอในลกษณะนเปนการแทรกความคดเหนของผแตงเองลงไปภายในเรอง หลงจากม

เหตการณทเออตอการแสดงความคดเหนหรอค าสอนเกดขน ในวรรณกรรมเรองน ปรากฏหลงจากเหตการณททาวพาลราชลวงใหขาราชบรพารไปคนหาสมบตทภเขาเงนยวง ดวยความโลภคนเหลานนจงท ารายฆาฟนกน ท าใหลมตายเปนจ านวนมาก ซงเปนอทาหรณใหผแตงแสดงความคดวาความโลภคออวชชา ท าใหมนษยขาดสตและเปนหนทางแหงความตาย

...ศลาวาเงนยวง ชวนกนลวงเพยงปางตาย

เหนเงาเรงเมามว หยกเอาหวเพอนทงหลาย พานดภผนผาย ความคดอายกไมม

ความโลภเหนเปนหนก เหตดวยรกเงนทองด หญงชายมาทงน อวชชามาหมหอ

- น ำเสนอผำนพฤตกรรมหรอเหตกำรณภำยในเรอง

พฤตกรรมหรอเหตการณภายในเรอง เปนกลวธส าคญทกวใชในการน าเสนอค าสอน ดงเชนในวรรณกรรมเรองน ค าสอนหนงทแสดงใหเหนอยางชดเจนผานเหตการณภายในเรองคอ “คนดหรอผบรสทธยอมรอดพนจากภยนตราย” เหนไดจาก นางแตงออนแมจะถกทาวพาลราชฆาตายเนองจากขดขนไมยอมเปนมเหสของพระองค แตดวยบญบารมและความดของนาง ท าให “กมพลอาสนแขงคอศลา” “รอนรนคออคค” พระอนทรจงตองเสดจลงมาชบชวตนางใหฟนคน และอกเหตการณหนงคอตอนทพระโอรสของนางแตงออนถกคนใชของนางสนมทงหาทอจฉานาง น าตวใสหบไปฝงไวใตตนเกด ดวยยงเปนทารกซงบรบรณดวยความบรสทธ ท าให “นางเทพเทวา อนอยธรมาน ทตนพฤกษาชานาน” เกดความสงสารและน ามาเลยงดเสมอนบตรของตน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๕๒

จากกลวธการน าเสนอค าสอนขางตนน จะเหนไดวากวสามารถน าเสนอค าสอนเรองตางๆ ดวยกลวธทหลากหลาย แยบคาย ในฐานะทเปนวรรณกรรมค าสอนเรองหนง ซงการเขาใจกลวธตางๆ เหลานจะท าใหผเสพสารเขาถง “สาร” ของผสรางไดเปนอยางด และเพมอรรถรสแกการอานไดดยงขน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๕๓

บรรณำนกรม

ตรศลป บญขจร. (๒๕๔๗). กลอนสวดภำคกลำง. กรงเทพฯ : สถาบนไทยศกษาจฬาลงกรณมหาวทยาลย. น ามน อยอนทร. (๒๕๔๕). วเครำะหตวละครเอกฝำยหญงในวรรณกรรมชำวบำนจำกวดเกำะ. วทยานพนธ

อกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย มหาวทยาลยศลปากร. พระมหาโยธน ปดชาส. (๒๕๔๗). กำรศกษำเปรยบเทยบวรรณกรรมภำคเหนอและอสำนเรองนำงแตงออน.

วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต ภาควชาภาษาตะวนออก มหาวทยาลยศลปากร. ราชบณฑตยสถาน. (๒๕๔๖). พจนำนกรมฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ.๒๕๔๒. กรงเทพฯ : นานมบคส

พบลเคชนส. วรรณกรรมสมยอยธยำ เลม ๒. (๒๕๔๕). กรงเทพฯ : ส านกวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร. สายวรณ นอยนมตร. (๒๕๔๒). อรรถกถำชำดก : กำรศกษำในฐำนะวรรณคดค ำสอนของไทยและ

ควำมสมพนธกบวรรณคดค ำสอนเรองอน. วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎ -บณฑต สาขาวชาภาษาไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อดม รงเรองศร. (๒๕๔๒). มหาวงศแตงออน. สำรำนกรมวฒนธรรมไทยภำคเหนอ เลม ๑๐. กรงเทพฯ : มลนธสารานกรมวฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณชย.

อดม หนทอง. (๒๕๔๒). นางแตงออน. สำรำนกรมวฒนธรรมไทยภำคใต เลม ๘. กรงเทพฯ : มลนธสารานกรมวฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณชย.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๕๔

บทปรวรรต: กลอนสวดเรอง แตงออน ๏ แสนสาวชาวแม คะนงองแอ มาชางกายกอง

วนนนทรามเชย เจาเผยมานทอง ชมแนวแถวถอง ตามทองตลาดหลวง ๏ พลเมองเนองมา ชมโฉมกลยา ตลแกวชดวง

ประนมไหวเลา ทกทวกระทรวง บญปกลกหลวง เบกบายถวายโฉม ๏ ชาวพระนคร ออองขจร โสมนสประโลม เศรษฐชาวเมอง ลอเลองชมโฉม ยกมอประนม เหนอเกลาเกศา ๏ นแหละแมเจา เปนปนปกเกลา ขาเจาแลนา ยอดเยยใจด ยามมโรคา ขาบาทบาทา มาเหนเยนใจ ๏ บญเผอเกอหนน ภรมยสมบรณ ใครจะปนปานไท สนนวลควรค ทาวผฤทธไกร โกสยตรนยน เจาไตรตรงษา ๏ โองการพาลราช ใจจตพศวาส ดวยนาถกลยา จะใครปกครอง ดวยนองเสนหา ถาไดกลยา มาสบายน าใจ ๏ ถาวานางนอง ภรมยสมหอง ปกครองราไชย ดาวแดนพารา เสนาขาไท ทงนเลาไซร ถวายใหกลยา ๏ เจาสวรรณแตงออน เหนชาวนคร อวยพรวนทา จงนางเศราสรอย ระหอยนกหนา จรไปในปา ไมมาสบายใจ ๏ ร าพงถงตว คดทฐกลว พาลราชจงไร คดคดพกล ซอนตนกลางไพร นางไมไวใจ แกไทพยา ๏ ท าอกรกวาท อายแกอ ามาตย มนตรเสนา แคนใจขดขน ใครคนพารา กลวพระพยา โกรธาฟนไฟ

๏ พาลราชพระราชา สงเสนามาทนใจ เรงจบพลจงไว สบกนไปตามเราสง ๏ เสนารบสงพลน ตรวจตรากนพลนโดยหวง ชางมามาคบคง แกเถาชาวนอกใน ๏ เตรยมตรบไวสรรพเสรจ ทลสมเดจพระจอมไตร ชางมาทาสขาไท สมคบไปตามทาวสง

๏ พาลราชชาตกระล เหนมนตรทลโดยหวง แลวทาวเธอมาตรสสง ใหขบพลโยธา ๏ ออกนอกเมองเวยงชย ยดยาวไปตามมรรคา ชาวแมหมซายขวา เดนแลหนาแลหลงไป

๏ แตงออนเจากลยา ทรงคชางามประไพ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๕๕

เถาแกแหลอมไป เขาสไพรพนาล ๏ พาลราชชาตใจหวง เสดจเบองหลงนางเทว สปาพนาล มนตรหอมลอมไป

๏ ทาวตรสอยแจวๆ แกนองแลวสายสดใจ ชนชมภรมยใจ สตวในไพรมนาๆ ๏ ชมไมแลชมสตว ตามขนดมในไพร๖๒ นองเอยชมสกณา รองในปาเสยงตางกน ๏ นกรองเสยงแจวๆ ดงปแกวเมออยวง เซงแซคอแตรสงข ทองรอย(ชง)ฟงเถดรา ๏ เสดจถงพระไพร ตงทพในแดนราวปา มนตรแลเสนา ทาวพญามานนน ๏ ทาวตรกนกในใจ จกใชไปหมก านล ดศดาพยานน แหงนกธรรมนนไป ๏ ใหคมพลโยธา สยงปาภเขาใหญ เขานนปรากฏไป แกวประไพเงนทองตรา ๏ จงเรวชวนกนไป ภเขาใหญขนเอามา แจกปนทกพญา หมเสนาขาหญงชาย ๏ แบงปนกนใหเทา หมชาวเจาทานทงหลาย บรรดาเอามาได แจกปนใหเหมอนกนนา ๏ ชาววงฟงทาวตรส คดวาสจวาจา ยนดเรงปรดา บงคมลาลาไป ๏ หมหญงไปหวนา สภผาบดเดยวใจ โจงกระเบนวงขนไป ถงบอหยดขดไขวหา ๏ แกวประพาฬอยยอดเขา เหนเปนเงาจบศลา เหนขาววาวแกตา บางคดวาแผนเงนยวง ๏ ไมรซงเหตการณ พระยาพาลทานลอลวง ศลาวาเงนยวง ชวนกนลวงเพยงปางตาย ๏ เหนเงาเรงเมามว หยกเอาหวเพอนทงหลาย พานดภผนผาย ความคดอายกไมม ๏ ความโลภเหนเปนหนก เหตดวยรกเงนทองด หญงชายมาทงน อวชชามาหมหอ ๏ ไมรทาวเธอลวง คนทงปวงคดซอตอ

๖๒ นาจะเปนค าวา “ปา” สมผสกบค าวา “นา”

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๕๖

ไมวาเธอลวงลอ ยนดตอพระภม

ฉบง ๏ กลาวถงพาลราชเดยรถย อยดวยเทว

เจาศรสวรรณแตงออน ๏ ในใจตลไฟลามรอน จะไดสมสมร ดวยวรราชกลยา ๏ แตงองคทรงพระภษา สรอยสนมพมพา มหามงกฎเลศไกร ๏ พระหตถรดสอดแหวนใส ธ ามรงคทรงไว คาไดกควรพารา ๏ กรซายถอพวงมาลา พระหตถเบองขวา เสรจทรงซงพระขรรคชย ๏ พระบาทยาตราคลาไคล สพลบพลาชย แหงอรไทกลยา ๏ แตงออนวรราชธดา เหนพยามา จนดาในพระหฤทย ๏ ขมเหงแขนงรายฤๅไฉน แมนมวยบรรลย ทรามวยไมยอทอกรร ๏ ตรพลางนางตรสจ านรรจ ปราศรยไปพลน ทรงธรรมเสดจมาชมไพร ๏ คอราชสหฤทธไกร เปนรมโพธไทร แหงนองนไซรแลนา ๏ ทงสองภบาลผานฟา พปกเกลาเกศา แหงนองนภบาล ๏ พาลราชสนาฏเยาวมาลย ลดเลยวเกยวพาน แกนางมไดเกรงใจ ๏ สดทองนองพศรใส พคดผดใจ ยอดไยใหพโหยหา ๏ ไมตรดวยพเถดรา เปนอครชายา แหงพเถดรามารศร ๏ ในอกฟกช าแสนทว มไดมารศร นาทจะมวยมรณา ๏ พาลราชชาเชอเพอมา ไมมนา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๕๗

อายแกพระมนตร ๏ นดวยเลาคนเดยรถย หนงนองหนงพ เทานยงรฤๅนา ๏ ชางคดจตสนขา โอหงคลงบา ชวชาต...(เลอน)...บดส ๏ ตรแลวจบพวงมาล สวมเกลาเทว เจาศรสวรรณแตงออน ๏ บดนนกลยาสายสมร โกรธาตลาคอน ตถกพระยานาคา ๏ แคนคดขดใจนกนา เนตรนยนไหลมา คอทอธาราแดงฉน ๏ คดเองไมเกรงใจกน ชาตชายอาธรรม ดงนนไมปรารถนา ๏ ตรเลานางเศราโศกา เรยกพระพยา ดศดามาชวยนองพลน ๏ ไปไปใหไกลนองนน ถาวามาทน จะเหนหนากนเลานา ๏ ตรสตรสถศดาบชา ชาตสนขา มาเกดรวมครรภชนน ๏ กลมจตคดไมถอยหน ฉวยไดพชน ตถกเกศพญาพาล ๏ มงกฎหลดจากเศยรสาร พาลราชเดรฉาน หวแตกกแหกส าเสยง ๏ ชายพาลบนดาลโกรธเกรยม จบพระขรรคเทยม ถงบนเอาเกลาธดา ๏ เกดเกลาเจาขาดคลาดคลา ถงแกมรณา เกลาเจากลงกลางทราย ๏ เสยดายนงนชโฉมฉาย โลหตเรยราย ทงคนแลทรายปนกน ๏ ฤๅชาตพาลราชอาธรรม ลากศพจอมขวญ ทงไวในสมทมพมปา ๏ เศยรเกลาแหงเจาเรานา ทงไวในปา กบพระธดาดวยกน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๕๘

๏ ตดใบไมปกงกงน กลวพระสวรรณ- ดศดามาแตเงนยวง ๏ ตกใจนมสการบวงสรวง ผสางทงปวง ชวยคมพทกษรกษา ๏ คดกลวเจาสวรรณดศดา จกทรงโกรธา มาฆาใหมวยเปนผ ๏ เพราะวารพลมนตร อยดวยมากม เหนทจะเปนแกนสาร ๏ ตามแตบญไสรในกาล เคยท าแกทาน กอนกาลมาลางชว ๏ นอยใจมนนาบดส ดาทอตอต กหนมไกลเลานา ๏ แมวารพลโยธา มเขาดวยกด ขาแตเทวาปราน ๏ หวแตกเพราะกระษตรย เจบดนสนท ราวกมาอาสญ ๏ ขนมาพลบพลาตนพลน คดกลวตวสน เรวพลน....(เลอน).... ๏ ในใจตลไฟลนรอน โศกาอาวรณ ถงนชนองกลยา ๏ ดลใจนงนชดศดา ชวยคมตขา ไดคด...

************************************

...เลยขนบร ๏ พาลราชชาตใจหมา ลวงเจามาฆาเปนผ ในจตคดเดยรถย ไมยนดฆาเสยตาย ๏ ตางคนบางกอดศพ ไหสลบอยวนวาย กลงเกลอกเสอกกลางทราย ทงหญงชายฟายน าตา ๏ พาลราชชาตอกกศล ใหขบพลขนพารา จงเรวหมเสนา เรายาตราเขาไปวง ๏ คอมเคานางเถาแก ทงชาวแมมาคบคง เจาหมกรมวง สงใหขบพลกลบคน ๏ พญาแลไพรลวง พลทงปวงเรงแตกตน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๕๙

ยกพลกลบมาคน เขาไปยงเมองเวยงชย ๏ ตางๆ ขนคชคชา ทาวพญามากตราตรย ขาสาวหมชาวใน ไหร าไรใจขาดหาย

สรำงคนำงค ๏ แตพระดศดา องคเดยวเปลยวตา ธาราฟมฟาย กอดศพนองอย ดจเพยงปางตาย ทนพชาย ตายดวยมารศร ๏ คอยถดลดมา ออกจากพลบพลา ราชาธบด จตยงลงโลด กระโมดเอก คดถงมารศร แกวพแลนา ๏ เสยดายสายใจ เจามาประลย ทในราวปา เจาจะใหพ เศราสรอยคอยหา เหมอนพแกลงพา เจามาฆาเสย ๏ พยาอาธรรม ใจมนฉกรรจ คดอานพาลผด เหตนางไมคด ชวตสญเสย ท าชวผวเมย ไมคดเสยดาย ๏ พระดศดาศร ทาวไทใจด ตรด ารงกาย เหตดวยโพธสตว จกตรสสบสาย เกดชาตหนาไซร เปนพระศาสดา

เยสรรตำ ๏ พระสลบกบศพฉายา ทาวพนจพจารณา งามยงนกหนาคอดงเทยนทอง ๏ เศยรขาดเลอดไหลนาดนอง พระทรงฤทธคดตรกกรอง ตดพระศพนองแกวกลยา ๏ ตลพลางทางคดอนจจา โอตวเรานเลาเกดมา ตลาหนงดงทอนฟน ๏ ทาวยกเศยรนางพลางสะอน คนเรานนาตลาทอนฟน ไมมความอนจพจารณา ๏ ยกศพทบทบกบพยา แลวทาวจงเอาพระภษา ปกศพนองยาผมารศร ๏ โศกศลยกนแสงเพยงแสนทว จตตรมไมสมประด . ซบกบศพพระธดา ๏ นงนชสดสวาทนาถกลยา เหตใดเจาบไดจ านรรจา ดวยพระเชษฐาเลยนะเยาวมาลย ๏ ค าแลวนางแกวยอดสงสาร ฟงเสยงนกในดงละหาน รอนสสถานรวงรงแหงตน ๏ ลกเถดนางนฤมล มาจะไปสไพรสณฑ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๖๐

เสวยสมบตทาวพนตา ๏ นอนเหนอปถพนนา กรรมเราใดๆ ท ามา ยงกระยาจกตกเขญมา ๏ โพธสตวตรสทรงพระอาลย ดวยธดาขาเลาไซร อยในหมเวศ....(เลอน).... ๏ …(เลอน)...รงเชาเจาโศกศลย ไมไปไกลส านกธรรม อยในหมวนดวยสายสมร ๏ ไมละซากศพนางบงอร อสภงเปนรงนอน เนาเปลอยเปนพพองบเกลยดหนาย ๏ สงเวชน าพระเนตรเจาฟมฟาย ไหลเปนเลอดเดอดดนพรรณราย กลนเพยงปางตายเราไซรกมาเศราหมอง ๏ เดชะบญยงทงสองไท เจาไดสรางไวแตกอนไกล จงรอนขนไปถงตรยดาวดงสา ๏ อาสนแกวไพแพรวรจนา กมพลอาสนแขงคอศลา เหตใดเลานามากลบกลาย ๏ ออนคอส าลเรองฉาย แขงกระดางชางมากลบกลาย สรเสยงฉายคอสายฟา ๏ โกสตบพตรหนอภพไตร เทวะไสยาสนเหนออาสนประไพ ใหรอนรนคออคค ๏ อมรนทรอนทรเจาทาวโกสย เคยอยสขสนกเปรมปรด ในทประพาสนวลนางสวรรค ๏ ดนตรเสภาเสยงนนน บางรองบางขบจบระบ าบน องคพระทศพลบส าราญ ๏ ตรสเลงเพงพศคดอาการ ตรเนตรเจาทาวมฆวาน รซงอาการจงพศวง ๏ เหนหนอจกรพรรดทงสององค นองสาวทรามอนงามเยยรยง เจามาปลดปลงชพสนบรรลย ๏ ยงแตพชายผสายใจ แตเดอดดาลร าคาญหฤๅทย จะมวยบรรลยไปเปนสอง ๏ โกสตบพตรคดปอง จบคนททอง ใสน าอ ามฤตธารา ๏ หสนยนฤทธไกรเจาไพร เจาจงเสดจลงมาวางว จถง...(เลอน)...แกวเงนยวง ๏ หสนยนหฤๅทยนกหนวง จะใครลวงพระเจาลกหลวง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๖๑

ซอสตยตอหญงยงจะจรงฤๅนา ๏ จะท าสหนาทเลองลอ เสยงสนนประพรนลนออ ท าใหดงคอเสยงฟาผา

๑๑

๏ โกสยทาวตรเนตร ผเรองเดชเรองฤทธา แปลงเพศเปนยกษา แกชราเขยวงางอน ๏ ท าฤทธแลพทธ เพยงครจะมวยมรณ ไมรงในดงดอน ลมวนาศพาดกนไป ๏ สารพดมาเศราซบ วงกระสบเพยงปางตาย ยงแตพระฦๅสาย กอดศพไวบไดวาง ๏ แมนตายกตายดวย ชวตมวยดวยโฉมปราง ไมวงทงศพนาง นงแนบขางเจาเรานา ๏ อนทรเจาธบด เปลงเสยงส๖๓จงวามา บาวนอยถอยเรวรา จากผไซรเรงไปพลน ๏ ผนเปนอาหาร เราเทยวซานในหมวน เนาพองตองพฟน ผวสตวนนไมพอใจ ๏ ลกไปอนเถดรา อยาใหขานฟนไฟ อยากเนอเปนเหลอใจ เรวจงไวจากซากศพ ๏ รปทรงองคพระบาท โฉมสวาทเจาหลากด เนอออนนอนดวยผ นาบดสไมเกลยดอาย ๏ นงนชพระดศดา ฟงยกษามาทาทาย หฤๅทยพระโฉมฉาย ไมกลวตายเทาเกศา ๏ โพธสตวจงตรสตอบ วาจาตอบอสรา ปนเกลาทาวยกษา เชญกนขาเสยดวยกน ๏ ขานเปนพยา พระนดดา๖๔ผอาสญ พชายรายฉกรรจ ฟนธดาใหประลย ๏ อาตมาพยาชาง เอนดนางพนวสย ชวาพราลย ใครตายไปดวยเทว ๏ เชญทานมากนขา เสยเถดนา..(เลอน).ยกษ ไมพเสมอนผ เนอออนดพอฟนฟาง

๖๓ สหนาท ๖๔ นาจะเปน พระธดา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๖๒

๏ อมรนทรทรงอนทรจกรพรรด เหนโพธสตวไมระวาง หายไปในทามกลาง หวางเขาปาพนาลย ๏ นมตเปนสตร แจมใสศรแสงสรยน ยงอยางนางในเมองบน กลลวงลอใหเธอหลง ๏ กรายกรออนระทวย ยางสะสวยคอนางหงส ลนลามาจากดง ตรงถงเขาหาดศดา ๏ นงใกลปลายพระบาท รองประกาศดวยเจาขา เชญพลนจ านรรจา โลมเจาฟาผเรองศร ๏ ดงฤๅพระภธร ไยมานอนดวยซากผ ลกขนเถดนะพระพ เชญจรลดวยนองพลน ๏ นองจกน าไป เสวยราชยไอศวรรย กรงแกวแพรวพรายพรรณ ชอสวสดราชนคร ๏ บดาพราลย ไมมใครจะสมสมร เชญเสดจพระภธร เสวยนครแทนบดา ๏ เษกสองดวยนองน เปนมเหสล าโลกา สมทรงองคเจาฟา กบนองยาเหมอนพมพเดยว ๏ นองรกบากหนามา หาเจาฟาในไพรเขยว วาสนาเขาผเดยว พบเจาฟาคขาจรง ๏ ลกขนเถดทรามปลอด อยานอนกอดศพนองหญง แมนวาเมอยจรง จง..(เลอน)..ไมเขากน ขนษฐาอนชนมน สนชวมาสปา เอนดขาดวยเยาวมา๖๕ สบสงสารทาวราไชย ๏ สขศรมใชนอย พระยอดสรอยอยาอาลย อยาถวลคดกนใจ ปรมอาลยใครจะปาน ๏ ยามค ายางเขาหอง ชมเชยนองเปนส าราญ แทนแกวแววโอฬาร ส าราญใจไปแลนา ๏ เชยชมนองสมสนท ตามความคดเมอนทรา ทรงพเวณ๖๖มา ทนหวขายอมแจงใจ

๑๖

๏ นงนชดศดาทาวไท เหนนางนไซร

๖๕ เยาวมาลย ๖๖ นาจะเปน ประเวณ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๖๓

เพราเพรศงามเลศนกหนา ๏ รปทรงองคนางกลยา ดจรงยงกวา กลยาซงมาเปนผ ๏ เปนทคดถวลยนด มาเฝาซากผ กนไปครองพารา ๏โพธสตวตรงตรสเปนศาสดา ลวงดวยตณหา วญญาณเจาคดคนพลน ๏ ยางคดแตออนแจมจนทร ถงแกอาสญ นกธรรมบไดจะอาลย ๏ กอดศพนองรองไหร าไร จตในหวนไหว นางไทมาชวนเสนหา ๏ โพธสตวตรสรกรยา ไมใหวาจา กกลบมากอดศพทรามวย ๏ โพธสตวมวาจาไป แกวพมใจ ใครมาเปนคเสนหา ๏ ยงมพชายแหงขา ครอบครองพารา พญาบมมเหส ๏ ถานองปองถวลยนด ไปสบร ทาวพจะรบปกครอง ๏ เชญไปตรงทางนางนอง พนไมปอง จะครองเจาเปนภรยา ๏ เชญไปตรงหนมรรคา ........(ไมม)........ พระพาลราชผเจาเวยงชย ๏ สบประสงคองคทาวเลาไท ถาเหนทรามวย ชอบใจทสดเสนหา

สรำงคนำงค ๏ ตรสแตเทานน โพธสตวอศจรรย กลนพระวญญาณ ทาวเจาสราลย ตกใจนกนา คลาดจากกลยา เปนตาปะขาว ๏ สมเดจนรนทร ปราศจากแผนดน สดาวดงสา แลวกลบมาเลา เปนตาปะขาวมา เขาใกลสองรา โศกศลยพนทว ๏ บอกแกเจาฟา พระสวรรณดศดา ผเรองรศม ตวเรานะเจา ชวโขทาวโกสย มาชวยเทว ทมวยมรณา ๏ ลกขนจงพลน เราจกชบ(อา)สญ นกธรรมกลยา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๖๔

อนตายวายวอด ใหรอดขนมา ลกขนเถดนา ตขาดวนไป ๏ ปางนนโพธสตว ครนไดฟงอรรถ เจาฟาสราลย ชนชมสมสข ลกพลนทนใจ กราบเกลาทาวไท เจาตรยตรงสา ๏ โกสยมฤทธ เอาน าอมฤต วจตรโอฬาร รดศพมารศร ชวคนมา เศยรขาดคลาดคลา เขามาตดกน ๏ เนาพองผองใส เดชะน าแกว หายแลวสบสนต คนองคทรงราง ส าอางทกประการ โฉมนางอยางสวรรค บทนเทยมศร ๏ ตลาฟนตนนอน นรลกษณอกสร โกสยธบด สองกษตรยพนอง ตรสรองวาท ทานทาวโกสย ตรสมโองการ ๏ ดราสองเจา อยาพากนเขา ไปครองศฤงคาร พญาเจากรม จกท าจองผลาญ ใหตายวายปราณ สนทงสองคน ๏ อนทรเจาตรสช ไปตรงทศน สบทประสงค กรงไตรใหญกวาง ขอบเขตพระองค ทาวไทสรยวงศ ทรงฤทธมหมา

๏ เนอหนอจกรพรรด ทาวเสวยสมบต ความสตยวาจา ************************************

...(หาย)...อยพก ส านกสบายใจ คอยเลอนเคลอนไป สดใจพอา

๏ กรงไกรสเกด เราไมรเนตร ขอบเขตพารา ดรายใกลไกล เชนไหนนองอา โดยเดาเราไป ชานานมารศร

๏ เราหยดอยพก ลาเรอยเหนอยพก แสนศลยพนทว ชวนสรงคงคา ในมหาสระศร ชมพรรณอนม ทสระสาคร ๏ ชมหศบงกช หมรวยสวยสด ทรงรสเกสร บวหลวงรวงโรย โบกโบยเกสร ดอกลกแกออน เนองนองนกหนา ๏ ทกสาระพน บวกระจบเงาบว เตมทวคงคา โพธสตวเกบได ยนใหธดา เอาเปนภกษา สองราส าราญ ๏ พระพายชวยชน พดมารวยรน รสกลนทกประการ ตลเมองแมน แสนสนกส าราญ ปรากฏคชสาร ลงเลนนท ๏ เนยมเผอกเสอกสน โคบตรสงขทนต กามกรอมมากม เอกโทโสภา พญาหตถ เลนสนนม ทในสาคร ๏ ชางคอมต าเตย พรงพรายรายเรย ในพงดงดอน

ครนเหนสองเจา เขามาสลอน ชงวงถวายกร แกนางมารศร ๏ พญาเผอกพง เหนนางรอยชง แตงออนอรด ถารเจรจา จะถามมารศร ท าวลสนธ มานจะไปไหน ๏ โกญจนาทผาดรอง ท าทกสนผยอง พนองสองไท

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๖๕

แลวน าบรวาร ดงดาลพสย เขามาคลาไคล สไทสองรา ๏ เกบเอาผลไม บรรดากนได ถวายสองกระษตรา ฉวดเฉวยน เวยนเฝาสองรา พงพลายซายขวา มใครจะคลาไคล

ยำน ๏ แตงออนเจาอรด ตรสเสาวนยแกพระพยา

ถามพรรณฝงปลา ทองลองมากลางนท ๏ ปลาอะไรไทเชษฐา ดมหมาทงยาวร วายแหวกแถกนท โปรดเถดบอกนองรา ๏ โพธสตวตรสบอกนอง ซงวายทองลองคงคา เตบโตมหมา ปลาราหดพงกลว ๏ ปลาใดไทเชษฐา งามนกหนาผดเหนตว เวยนระไวในพนพว ทงสองตวงามโสภา ๏ โนนแนแมปลากราย ปลาสวายวายชหว ปลาเคาเขาพนพว ปลาดอกบวปลานกเขา ๏ เอนดสตวทงหลาย จกพลดพรายกบตวเรา วนรงพรงนเชา เราจะลาทานทงหลาย ๏ อทยไขรศม รงราตรสแสงฉาย โพธสตวกบอรไท ยอกรไหวเทพเทวา ๏ เทพเจาในเถอนถ า ในสระน าหวยเหวผา สงสอยพฤกษา ขาขอลาทานทงปวง ๏ ดงดงยานพฤกษเถา เทวาเจาทงเขาหลวง กลยามบวงสรวง เทพทงปวงแลวคลาไคล ๏ เขาดงแลวออกเถอน คอยคลาเคลอนส าเดอนปลาย ถงทดงใจหมาย ไพรสเกดพระนคร ๏ พระองคผทรงพทธ ตรสแกนชสายสมร ไปในพระนคร ราษฎรจะเหนเรา ๏ โฉมเฉดเพรศพรมพราย ชายทงหลายซงอบเฉา มงรายหมายขวญเรา พระนงเยาวจะหมองศร ๏ งามสดหยดอาศย ทรมไพรพนาล ใกลฝงพระนท อยทนเถดธดา ๏ ตรสพลางทางหาไม ปลกสรางไดดงจนดา หองหบเปนทบปา เจาสองราอยอาศย ๏ พระสวรรณดศดา เทยวพฤกษาหาผลไม

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๖๖

ฟนผกหามาได หาบเขาไปในเมองหลวง ๏ ชาวตลาดแลเหนเจา โฉมยอดเยาวยงทงปวง ส าอางอยางลกหลวง ยงทงปวงฝายเสนหา ๏ ฟนผกชกยอแยง แมนถกแพงขาไมวา ทานผชายขายใหขา ส าคญสลงถงมอพลน ๏ บางถามถงนามพงศ เจาโฉมยงองคเฉดฉน เชญมาหาสกวน ทกสงพนจะเลยงด ๏ ขาเปนแมหมาย ทานผชายเปนศตร หยากนเทยมไอช อยในครรภมนทงเสย ๏ เหมอนทานฉนนหนา ถาไดขามาเปนเมย ฟนผกไมปกเปลย เมยหาใหทานใชเอง ๏ ลางหญงชงปากพลอด ไดฟนกอดท าโยเย ท าวาเหมอนผวเอง ยงยาก(ได)ไวแกก ๏ ผววายงหาหมาย จะใครไดเจาโฉมตร ฟนผกยงอกข ไมดเลยเจาเขลา ๏ ผกบงมดสลง ฟนสกครงซงดนยาว ปนแผแกสาวๆ คนแกเฒาไมไดเลย ๏ ยายอาปากแกกลา กบยายตาแกถงเอย เราจะเอาเจาทรามเชย เปนลกเขยของอหอย ๏ ลกสาวเรายงบาง ล าสนนางเทากนหอย

.............(หาย).............. หนาขาวหนอยงามมศร ๏ ชาวรานทานถวนหนา ยอมกรณาพระภม เงนทองใหนองน สงของดมเอาไป ๏ จกลาวจยาว เนอความมมากขางหนา กลาวเพลนจะเนนชา สธดาซงอาศย ๏ ครนถงซงหางแลว ตรสเรยกแกวผศรใส กลยาลกมาไว ถงบนไดไคลคลาดคลา ๏ แตงออนเจาจรล สพระมไดชา บงคมพระเชษฐา เครองไดมารบเอาพลน ๏ นองยามาสงเวช ลชลเนตรลงแดง เหนองคพระทรงธรรม ตกต าชาเหมอนเขญใจ ๏ เคยเสวยสขภรมย ในเกตมพงศเวยงชย หาบคอนบท าได ครนตกรายยอมท าเปน ๏ เศราหมองดวยนองแลว รมโพธแกวมาไดยาก

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๖๗

พาลราชชาตแสนเขญ เปนอบาทวชาตมารสา ๏ เชญเสดจพระผทรง แลวสรงพระคงคา นองรกตกขนมา แตชลาสระสาคร ๏ พระองคผทรงพรต ฟงพระนชรวมสายสมร สรงคงคาพระนคร ในดงดอนตามเขญใจ ๏ บรมนพทธา อวชาไมหลงหลาย จตตรงไมหลงใจ ดวยอรทยพระธดา ๏ ตงความสตยอนจรงๆ ดวยนองหญงรวมมารดา เจยรกาลอยนานมา หนอในอรญวาปารมคลอง

สรางคนางค ๏ กลาวถงกมภล รมฝงยงม บรวารเนองนอง ศกดสทธฤทธไกร อยในถ าทอง ชองเหวเปลวปลอง ทหองสองรา ๏ วนนนนองทาว เจาจงหงเขา เดอดพลานขนมา รนน าเขาลง ทกรง๖๗กมภา ถกตองอาตมา พญากมภล

๏ ดนระเดาเทายน เพยงจะอาสญ ในแทนมณ พญาจระเขทอง เศราหมองพนทว ครนค ากมภล ใหนรมตฝน ๏ แกโพธสตว ฝนเหนเปนอศ๖๘ เปนสตย..(เลอน).. เจาตงหางน ทคหาสวรรค เปลวซงเพลงนน ทหงเขาแกง ๏ รนน าขาวลง ถกตองทวองค เจบลนพนแรง ใจเลาจงรอน ยงสรยแสง อนจจามาแกลง จะใหมรณา ๏ ถาวาเราตาย เกลดขากระจาย จะฟงขนมา เขาในหมอ..(เลอน).. เจาทงสองรา ถาวาชกชา จะกลบกลายพลน ๏ เปนกมภลา แทนตวแหงขา อยคหาสวรรค เอนดสองกระษตรย จะพรากพลดกน วโยคโศกศลย ไมเหนกนเลย ๏ ตงแตนไป รองน าเขาไว หนอไทพระเอย บอกแกนชนาถ สดสวาททรามเชย อยาให..(เลอน).. ..(เลอน)..ฉนนนา ๏ ลกขณพระฝน ไปแตเทานน อศจรรยมหมา

ไฟไหมหมวน ขอบขณฑอรญญวา มาถงหางขา อปรา... ************************************

๖๗ ตรง ๖๘ อศจรรย

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๖๘

๏ ..(เลอน)..สายสมร ทรงเครองอาภรณ บวรเฉดฉน จ าระบ าร าฟอน แลวนอนกลางดน เหลอบยงรานรน กนนองเยาวมาลย ๏ ฝนวาโพธสตว กลบกลายพรายพลด เปนสตวเดยรฉาน ตกอยเกลอกตม จมอยหงนาน กนซงอาหาร แตลวนอาจม ๏ ฝนนสประการ วาทาวมฆพาน ทงทาวมหาพรหม ชแกวมโนหน บวรอดม แจมศรภรมย สเกดพระนคร ๏ พระนทรารมย ตนจากบรรทม ปรารมภรนรอน คดถงทรงธรรม ความฝนอนาทร อทยไขขจร รงรางสวางมา ๏ ตรสแกนกธรรม คนนพฝน อศจรรยกลยา ตงแตนไป อรไทนดดา จะหงเขาปลา เจาอยารนลง ๏ รองน าเขาไว เขาเสยจงไกล อรไทโฉมยง พสงเจาขาด ........(ไมปรากฏ)... ตรสพลางทางทรง พระโศกโศกา ๏ คดนาสงเวช องคพระทรงเดช เมตตาภาวนา อนจจงทกขง อนจจงอนตตา พรากจาก...

************************************ ...................... สกสวางอกจอมขวญ เชญพยานน ใหสรงคงคา ๏ นางคดอาหาร ยกถวายภบาล ธเบศเชษฐา พระเสวยสองค า กลายกลบอาตมา เปนกมภลา ใหญเลายาวร ๏ รปทรงองครา เกลดทวสารพางค เปนรางกมภล ตนมอสนๆ หางนนยาวร ตรสแกนชมารศร ท าพแลวนา ๏ พสงเจาแลว เนอทองนองแกว จอมขวญกลยา อยดวยไมได ดวยไทนดดา คอยอยนองอา พจะลาเจาไป ๏ อยคหาสวรรค แทนกมภลนน อาสญบรรลย เจามามายพ เทวสายใจ ปนทองอรไท ปกในเกศา ๏ แหงพนองรก โฉมตรรจก นวลรกพยา เรงเรวจงไว อรไทพอา บรวารเขามา เขาจะพาพไป

ฉบง ๏ สงสารเพาพาลทรามวย เหนพระภวนย พไซรมาผดทกอน ๏ เปนกมภลสากรรจ ....(เลอน)...ฝน ...(เลอน)...เขากอดพญา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๖๙

๏ โศกเศราดนระเดานกนา โอพระพยา มาละขาไวแกใคร ๏ ทรงฤทธมาผดพสย นองยาประลย ดวยไทธเบศเชษฐา ๏ พระรมโพธทองนองอา เปนกมภลา เอาขาเปนภกษาหาร ๏ กลนนองไวในทองภบาล ใหตายวายปราณ จอมอารยส าราญถ าทอง ๏ อยไยใครจะปกครอง เปนชนกปกปอง เหมอนละอองธลพยา ๏ ใหนองสยายเกศา ถอดปนแกวมา ปกเหนอศรษะกมภล ๏ จระเขทองผาดรองเสยงส๖๙ ท าฤทธพทธ ดวยสหนาทเกรยงไกร ๏ วางวสคงคาลย สงสารอรไท จงไปตามเสดจพชาย ๏ กมภลไมมใจหมาย ความรกอรไท พระนชวรธดา ๏ ถงฝงแมน าคงคา จระเขเหรา วายลองทองมาเนองนอง ๏ รบเสดจพญาจระเขทอง นชนาถผาดผยอง กอดคอพญากมภล ๏ พยาบมาปราน แกนองสาวศร ซงกอดคอจระเขทอง ๏ ท าสงหนาทผาดผยอง พกมภลทอง รองเปนระลอกฉอกชล ๏ สายสมรออนระทวยทงองค ทองยอยสรอยสน กหลนจากคอพยา ๏ พลดพรากปราศจากเชษฐา สงสารกลยา เพยงมาจกสนชว ๏ ทอดองคลงเหนอปถพ แตงออนอรด

๖๙ สหนาท

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๗๐

สญญสลบหนงตาย ๏ ฟนองคนางทรงกนแสงไห ซบกบใบไม คดไดวาใดเลานา ๏ แตกอนเรองราวกลาวมา ยาวนกจกชา บทหนายงมากตราไตร ๏ รอยชงตงสจจาใน สองกรอรไท ใสเหนอเกลาเจามารศร ๏ พษฐานขอทานชว แกไทธบด พญามจจราชราชา ๏ พระยมเวสสวรรณยกษา จตโลกปาลา พระกาฬซงผลาญชว ๏ เมตตากรณาปราน ขอทานชว ขานอยาเพอมรณา ๏ กราบเทาพระเจาพยา กลบกลายขนมา มาเปนมนษยคนคง ๏ ขาไหวพระแมโฉมยง ประสบ๗๐ซงทรง ชวตมนษยทงหลาย ๏ สงสอยทววรกาย ขานอยโฉมฉาย อยาใหขาสนเรยวแรง ๏ ธดามาท าส าแดง ทรมฝงแฝง เอาหลงเขาพงไทรทอง ๏ โศกาเลอดตาไหลนอง ขตาฟมฟอง กองคอจอมปลวกมวกผา ๏ กมองคนงนช..(เลอน).. ทศนสตวา จะคณนากไดสบเดอน ๏ องคเดยวเปลยวในไพรเถอน เอาไพรเปนเรอน ตรอมกระโมดเอกา ๏ เสวยน าเปนภกษา เดชะบญญา มหากศลผลบญม ๏ .......(ไมปรากฏ)......... รอนอาสนโกสย ตลาอคคมาลามลน ๏ ทานทาวเจาไตรไพชยนต พศเพงเลงยล

๗๐ นาจะเปน โพสพ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๗๑

บดดลกเหนธดา ๏ โศกเศราดวยทาวพยา เปนกมภลา ธดาจะมวยวายปราณ ๏ เจาฟาเสดจมาบนาน ตรสมโองการ พระเพชฉลกรรมเทวา ๏ จงเรวไปชวยกลยา ทงพระดศดา ซงเปนพญาจระเขทอง ๏ ปรานน าไปใหไททงสอง เปนชนกปกครอง สบวงศพงศเผาสงสาร ๏ พระเวสสวกรรมกราบกราน ลาทาวมฆพาน ทะยานดวยเดชฤทธา ๏ บหงถงต าใตฟา เขาสพารา ชอวาสเกดนคร ๏ ดลใจไพรนามมหาวงศ จ านงดงดอน ภธรจะใครพพาส๗๑ปา ๏ บทหลงยงงดไวนา กลาวถงราชา ซงทาวเทวาดลใจ

ญำณ

๏ มหาวงศทรงอ านาจ เปนอปราชครองเวยงชย ฝายวาบดาไท เรองฤทธไกรใหญสององค ๏ ไมมอครชายา เชอกษตรามาสมองค นอนเดยวเปลยวพระองค ทรงกามคณลกขนนาง ๏ เจดคนสนสรอยสน อนดบกนเปนส าอาง โฉมยงเปนอยางกวาง เสนหาพลางกวามเมย ๏ เทพเจาเขาดลใจ รอนภายในคอไฟเลย นางใดเขาไปเปลย เทพขบเสยทงซายขวา ๏ อทยไขรศม เสดจจรลเฝาบดา นเรนทรสรเทวทลลา พระบดาจะชมไพร ๏ พระคณผบญญา รอนอาตมาขาพนใจ อระยงตลไฟ จกใครไปชมพฤกษา ๏ ทรงฤทธพระบตเรศ พระอยเกศผมารดา

๗๑ ประพาส

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๗๒

สององคทรงกรณา ลกขอลาพรงนพลน ๏ บตราชนาถมารดา ฟงยอดฟามารบขวญ ไปปาพนาวน อยาชา๗๒พลนฆาสตวตาย ๏ สงน...(เลอน)....... ขาสตวเปนตวจะตาย วงศาเราหาไม เปนใจรายใจกระล ๏ มหาวงศผทรงเดช กราบบตเรศพระชนน รบสงใสเกศ แลวจรลยงปรางคสวรรค ๏ ถงทองพระโรงชย เสนาในเฝาแจจน กระษตรยตรสสงพลน พระอานนทเสนา ๏ หมายไปไทแลแขก ใหเรงแจงพระบญชา พรงนจกกรฑา พยหบาทพนาลย ๏ ชางทรงหงวรถ พลายครอนเลศไกร ทนงมหาไวย ไกรจกรพาลผลาญณรงค ๏ กนทดอศวราช เสนามาตยเรงบรรจง แออดเรงจตรงค องคเสนาทงหนาหลง ๏ จดพรานอนถวนหนา ใหน าทพไปคบคง เจาพญามารบสง ตงกระบวนศกกกโกลา ๏ ภายหนามหาวงศ ทาวเทวทรงเดชเชษฐา เกษมศรทนทรา สามยามมาทรงอศจรรย ๏ เนรมตผดประหลาด ประทมชาตดงสาสวรรค เทวาชมาพลน รงเรองฉานทงกรงไกร ๏ ยนใหไทธเบศ ทาวเทเวศรส าแดงไข ประทมนสสดใส ผฤทธ...

************************************

...............สงใด ใครจะแลสองตา ตวนองก าพรา เอกาแตองค ๏ พญากมภา ไดฟงขนษฐา น าตาไหลลง กรรมของพแลว นองแกวโฉมยง พระครอบครององค เจาใหจงด ๏ เปนอครชายา พจกพรรณนา จกวาไยม หนงโสดนองรก ตรสแกสาม ประนมชล จงตรสวจนา ๏ หนงโสดเขาเฝา อยาแตงออนเจา ใหงามโสภา เมอจรคลาไคล อยาแลไปมา ดพลเสนา ในพระโรงศร

๗๒ ชา หมายถง ชว

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๗๓

๏ หนงโสดอยาท า ขบเลนเตนร า คบนางสาวศร หนงโสดหนทาง ททาวจรล อยาท ามด นนบควร ๏ อนหนงอยาท า เดนเอาล าน า ท าเปนกระบวน อยาถอเชงชาย วาเปนใหญหลวง อยาขงหงหวง นางสนมทงผอง ๏ แทนอาสนพระจร จงสลดปดผง เรอดไรไยยอง เจาจงระวง อยานงแทนทอง เกลอกทาวจะเศราหมอง ขดของพระทย ๏ เฝาพระภม อยาคดมด ตรตรกนกใน แมนทาวตรสถาม คอยทลความไป นงเฝาทาวไท ใหตรงพกตรา ๏ เพดทลสงใด คอยเมอทาวไท ผนแปรแลมา จงคอยทลความ แตตามอชฌา อยาแลไปมา ดขาสาวศร ๏ เกดมาเปนหญง ใหรทกสง จงวาสตร พสอนเจาจ าไว เปนพรชยศร ใหรถวนถ เทานแลนา ๏ แตงออนอรด ประนมชล รบพระวาจา น าเนตรไหลลง ดงทอธารา ปกปองนองมา คณนกเหลอใจ ๏ ทาวฝากฉายา แกพระราชา มหาวงศฦๅไกร โทษทณฑขดของ สงหนงสงใด เมตตาอยาให เจามวยมรณา ๏ แมนผดสงใด จรงๆ แลวไซร ลงพระอาญา เคยวขบโบยต ตามกฤษฎกา ขบจากพารา ตามอชฌาสย

ฉบง ๏ บดนนมหาวงศฦๅไกร ยมแยมแจมใส จงไขซงพระวาจา ๏ นองนมคดฉนทา พอยาสงกา ...(เลอน)...รอนพระทย ๏ แมนเจาผดสงใดๆ ไมเอาโทษภย มใหเจามวยมรณา ๏ กมภลชนชมหรรษา ลองลงคงคา วายเลนเยนพระหฤๅทย ๏ มหาวงศองคทรามวย เชญเจาเขาไป สในปรางคทองผองศร ๏ แตงออนเจาอรด ตอบพระภม ขอเชญด าเนนเถดรา ๏ นางตรสสนมซายขวา พเจานองอา พาขาไปสชนน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๗๔

๏ มหาวงศตรสแกสาวศร พระเนตรภม กระหยมใหเหลาสาวสนม ๏ สาวใชทงหลายรกล ทลแกจมพล ขอพระอยารอนพระทย ๏ แตงออนฉายาคลาไคล สาวสนมกรมวงใน พาไปสในปรางคปรา ๏ ชนนบดรสองรา ทาวสงเสนา

รบเสดจเขา... ************************************

... ปรางคใน ๏ แตงออนอรดศรสมย ถามนางชาวใน

นฤๅปรางคปราสาทมารดา ๏ สาวใชทลไทฉายา ชพระหตถา ทปรางคพระราชสาม ๏ นแลปรางคปราสาทชนน ขาทลธล จกพาแมเจาเขาไป ๏ สาวสนมซายขวาคลาไคล แหหอมลอมไป บดใจกถงในปรางค ๏ มหาวงศพระจงทรงจรล มาสปรางคศร ดวยวรนชชายา ๏ นางไทไมเหนฉายา นกในไปมา มใชพระชนน ๏ ราชามาตรสคด เชญพระเทว มานงทบนแทนทอง ๏ นางนาถกราบทลฉลอง ขาบาทบปอง จะนงรวมแทนภม ๏ ขนางตรสพระสนมสาวศร เจรจาพาท ลวงเราเลาไดนกหนา ๏ เหนเราพลดบานเมองมา ทาสทาสา ไมมาเกรงเราเทาเกศ ๏ ถาแมนอยเกตมวด เหมอนทานพาท อยางนจะมวยมรณา ๏ สาวสนมกมเกลาทลมา ขอรบอาญา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๗๕

ตามแตจะโปรดเกศ ๏ ราชามาตรสวาท วาพระเทว ขวญเกลาเจาอยาโศกา ๏ เขาไมไดนอกบรจา แมอยาโกรธา ไมเอนดขาผสาม ๏ ตรสพลางทางเชญนางเทว มานงดวยพ เถดนาเจายอดสายใจ ๏ นางกราบประนมทลไข นองขอลาไท ไปสพระราชชนน ๏ ทาวไทไดฟงเสาวนย เหนจะคดหน ภมกลกออกมา ๏ อมองคนางนาถฉายา แตงออนวรราช(า) กปดพระหตถภม ๏ ทาวรดไวกบกาย แตงออนอรด เทวประหมาบาใจ ๏ โปรดปรานเดฉานจรไป ไมขดพระทย มาท าวนวายไยนา ๏ อายแกสนมซายขวา อยเปนดาษดา มาหยกหยอกขานาอายใจ ๏ มหาวงศทรงพระเนตรไป สาวสนมกรมใน แลนไปสหองอาตมา ๏ พระตอบวรนชฉายา จกอายไยนา ใครมาอยนกไมม ๏ ตรสพลางอมนางเทว ขนแทนมณ ภมเลาโลมฉายา ๏ จบแกมจบเกศฉายา พระหตถรดควา นางสะบดพระพกตรผยอง ๏ .....(ไมปรากฏ)...... ลกจากแทนทอง กราบทลสนองภม ๏ ราชาไมมาปราน ท าขาสนท กลไปทงปรางคปรา ๏ ยงกวาเสอสางคะนอง หตถตอกวางทอง มปนมปานพนป ๏ ราชายมแยมแจมศร ชงเปรยบเทยบด

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๗๖

เรยมนคอราชสหทอง ๏ เขยวงามนมามนมอง จกลงกวางทอง ปนปองตวนองแลนา ๏ นางตอบค าพระราชา พระองคตรสมา ดงวาพญาราชสห ๏ ............(หาย)............ ชวยกวางตวพ ใหหนไปรอดจากองค ๏ ราชามาฟงโฉมยง กระหวดรดองค เขาไปลบไลเทว ๏ อมขนสแทนมณ นางผลกพระหตถ ราชาเลารดรงไป ๏ นางดนอดๆ อดไป ทลแกทาวไท ขอไดโปรดเกลาเกศ ๏ ปลอยขากอนพระพนป เดฉนไมหน จกอยบนแทนนนา ๏ พระเจาเลาโลมไปมา พระนชฉายา ขวญเกลาเจาจงปราน ๏ เรยมมใหเจาหมองศร พรกเทว ยงกวานางทงหาองค ๏ แตงออนอรดฟงพศวง ระทวยงวยงง ประนมกมเกลาเกศา ๏ เดฉนคนเอกา ....(ไมปรากฏ)... คดวาไมมมเหส ๏ ภรยาพระราชากม กระหมอมฉนนนา ขอลาพระบาทไปอยไพร ๏ พระเจาเลาโลมเอาใจ วอนนชสดสมย เจาอยากนใจพเลยนา ๏ ทงหามาเปนภรยา บดามารดา ทานทรงโกรธาใชพอด ๏ มใหครอบครองบร เปนลกมนตร มใชชาตเชอกษตรา ๏ อนองคพระนองฉายา บดามารดา ทานมาอวยพรเทว ๏ จะใหครอบครองบร แตเจากบพ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๗๗

เทวเจา(อยา)กนใจ ๏ นางกราบประนมทลไป ดฉนนไซร มไดปองเอาผวเขา ๏ สตายๆ ไปท าเนา ขนชอผวเขา ขาเจามไดไยด กาบอกขาว ๏ มหาวงศทรงจกรพรรด โองการตรสพระเทว เจาอยาคดฉนน พมไดเปนผวใคร ๏ ทงหานางนกสนม ยอมเชยชมนางสมสมย ฉายาอยากนใจ มนไมไดเปนมเหส ๏ โฉมปรางนางแตงออน ยอพระกรเจาชล ราชามาพาท ขาบาทนมาสงสย ๏ ทงหาเปนมเหส เดฉนนรเมอไร เปนเมยวาหาไม ใครจะขดพระโองการ ๏ เจาตอบพระเสาวนย นางเทวยอดสงสาร ฉายาอยาร าคาญ จงมาคดความเมตตา ๏ เลาโลมจะสมสมย นางไมไดปลงลงตาม สะบดพระหตถา พระราชามาตรสไป ๏ เจาตดขดไมตร ตวเรยมนจะตามใจ โลกยความนใช จะกนใจกนไยนา ๏ ราชามาบรรทม บนแทนทองเรองรองศร แตงออนเจาอรด มาตรตรกนกไปมา ๏ ทาวทรงพระโกรธา กนนาจะท าไฉน เมอมาไดดใจ เมอจากไปไหครวญหา ๏ คดพลางนางถอยองค ลงใหไกลพระบาทา นวดฟนทงซายขวา พระราชามาตรสไป ๏ ไมรกไมเมตตา นวดบาทาขาวาไร ไมรกไมพอใจ ตามแตเจาจะคลาไคล ๏ นางทลสนองไป เดฉนไดขดบาทา ขอรบพระอาญา โปรดเกศามาปราน ๏ เจาตรสแกฉายา เชญนทราเถดเทว นางตรสพระเสาวนย พระพนปไดเมตตา ๏ ทงหากระษตรย มเหสพระราชา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๗๘

โกรธขงจะหงสา พระราชามาปราน ๏ ทาวลกจะนทรา มาลบหลงนางเทว อมแกวกระษตรย ขนใสตกพระราชา ๏ จบกอดสอดพระหตถ เกยวกระหวดรดฉายา ขวญเกลาเจาเมตตา อยาวนวายพระเทว ๏ นางทลแกทาวไท ขอจงไดโปรดเกศ งดขาแตรากร ดฉนนจะไปไหน ๏ พระฟงนางเทว กามกายน าพระทย ฉายามาตดใจ เรยมมใหนองหมองศร ๏ นางกราบกบบาทา โปรดเกศาขาธล ไมขดประเวณ ขอพระนมเมตตา ๏ สองศรมาภรมย กอดเกลยวกลมสมเสนหา แตงออนเจากลยา มายยวนกวนพระทย ๏ พระชมสมสนท กวนยวนจตคดพสมย ดวยนางยอดสายใจ ยวนหฤทยพระภม ๏ นางกราบซงพระบาทา ทลราชาพระสาม ทาวไทไดปราน นองขอโทษโปรดเกศา ๏ ขอเปนทาสทาส แตวนนไปแลนา ขอถวายพระกายา ตามราชาจะปราน ๏ พระฟงนางฉายา ยมเจรจามายนด พระนองอยาหมองศร พมใหเครองพระทย ๏ เรยมรกเจานกนา พระฉายาอยากนใจ โทษทณฑขดสงใด เรยมไมเอาโทษโทษา ๏ แตงออนเจาอรด ฟงสามตรสวาจา ประนมกมเกศา กราบบาทาพระสาม ๏ ชนชมสมสมย หยอกกนไปในราตร บรรทมประสมศร บนแทนทองทงสองรา

สรำงคนำงค ๏ ครนรงสรยา แจมแจงกระจางตา ทงหาโฉมยง รวาทาวไท มาแตไพรพง ทงหาโฉมยง แตงองคเทว ๏ เสรจแลวทนท เรยกขาสาวศร ดวยพลนทนท ขนคานหามทอง บทจรคลาไคล สปรางคปราสาทชย แหงไทสาม ๏ ถงทองพระโรงชย ถามเสนาใน วาพระพนป

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๗๙

อยในปราคฤๅ วาจรล เสนาชล วาอยในปรางค ๏ ทงหาคลาไคล สปราสาทชย แหงไทภสดา

แลเหนสายสมร แตงออนกลยา นงรวมราชา บนแทนมณ ๏ ทงหาประนม ถวายบงคม บรมสาม พศโฉมนางคราญ ปนปานกนร ทงหามารศร เดอดดนวญญาณ ๏ แตงออนอรด เหนนางเทว ทงหาเสดจมา ลงจากแทนทอง นางนองวนทา กมพระพกตรา ประพรนขวญหาย ๏ นางสวกา จงมวาจา วาพระโฉมฉาย ...(ช ารด)...เรา เจามาแตไหน เชญบอกทไป เถดนะฉายา ๏ แตงออนอรด กมเกลาเกศ จงมวาจา แมไดโปรดปราน เดฉนเถดรา ขาบาทพลดมา จากกรงบร ๏ นเรศเชษฐา กลายเปนกมภา อยในวาร ทานพผานไป พาขาจรล มาสบร บดนแลนา ๏ ทงหามารศร ไดฟงเทว จงมวาจา วาพระนองพ อยนเถดรา เปนเพอน.............(ช ารด)....................... ๏ ..(ช ารด)........... ...(ช ารด)..พระทย คอไฟลามลน นงไวในใจ ไมใหรกล เดอดในใจตน เพยงพนปญญา ๏ นางสวกา จงถามฉายา ......(ช ารด).......... .........................(ช ารด).........ทรามวย ใหรจกไว พระนองสายใจ ๏ บางมาเจรจา ชกพระพกตรา ใหหนานางไท บางท าตาปรบ ขยบ............(ช ารด)....................................................................... ๏ .......(ช ารด)....... ไฉนทรงศร คออคคลน เหนนางทงหา พยกหนาทกคน นางกมกราบลง ทรงพระโศกา ๏ .................................................(ช ารด)........................ ...................................... ขอชพขาไว อยาใหมรณา ขอพงบาทา แมทงหาคน ๏ ทงหาปราศรย แตในหวใจ ให......(ช ารด).....

...........................................................(ช ารด).....................................................นางไป ๏ สวนทาวมหาวงศ ตนจากบรรทม เหนองคทรามวย

************************************

……………………………………………… นวลนางทงหา โกรธาดงไฟกลป ๏ แมนมวยชวต อลนคนน กมไวมน นกในไปมา ทงหาจอมขวญ กราบบาททรงธรรม สสถานแหงตน ๏ แตงออนอรด กมเกลาเกศ ทลเจาจมพล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๘๐

ทาวไดเมตตา แกขายบล นางทงหาคน ทานทรงโกรธา ๏ ...(เลอน)..เขยวฟน เนตรแดงแสงฉาน แลวขยบตากน เดฉนพนจ เหนผดกรยา โกรธขงหงสา แมนแทแกใจ ๏ เหนไมเปนผล อยในพรยชล๗๓ ไมพนโพยภย พระองคโปรดปราน ใหเดฉนไป เหนอยมได ในเมองพารา ๏ แมนมวยบรรลย อยในกลางปา ไมอายประชา พระอยารงไว ไดโปรดเกศา อยในพารา จะมาร าคาญ

ญำณ ๏ บดนนพระราชา ฟงฉายามาทลสาร เลาโลมพระเยาวมาลย จบกอดนางทางรบขวญ ๏ เรยมรกพระทรามวย ดงจะกลนเจาเขาไวในครน ฉายาอยาโศกศลย พระรบขวญอยาเศราใจ ๏ ทงหามามงหมาย กลวมนไยพระฉายา ตกนงารพยา มนจะมา..(เลอน).... ๏ ทงหาพไมรก รกแตนองทองอไร ขวญเขาเจาล าไย ยวนน าใจพระสาม ๏ สนดนสนแผนฟา พมมวยซงไมตร สนชพชว พนรกเจาฉายา ๏ แตงออนอรด กมเกศกราบบาทา ขอรบพระบญชา ตามราชามาปราน ๏ นองนไรพระวงศ จะครององคในบร เดนเดยวเปลยวเอก พระพนปโปรดเกศา ๏ นางทลพระสาม เชญจรลสมรรคา นองรกจกไคลคลา กราบบาทาทงสองไท ๏ เจาฟงเสาวนย มายนดในน าใจ สระสรงน ามาลย มาลบไลทวกายา ๏ สององคทรงเครองพลน งามเฉดฉนดงจะบาตา ส าเรจเสดจมา ขาสาวลอมมาไสว ๏ มหาดเลกและเดกชา ลอมเจาฟามาไสว มารดาเหนแตไกล รองเชญไททงสองรา ๏ ขอเชญทองรอยชง เจามานงดวยมารดา

๗๓ นาจะหมายถง ไพชยนตปราสาท

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๘๑

สองเจาเสดจจรมา สเกยทองทงสองศร ๏ บงคมพระบดราช มากราบบาทนาถชนน มารดามาปราน ตรสลบหลงทงสองไท ๏ อมเอาศรสะใภรก ขนใสตกนางชมใหญ ใหกอดจบลบไล ปรมหวใจพระชนน ๏ สมเดจพระบดา สงเสนาแลมนตร เรงรดกนบดน ท าโรงทองรองเรองฉน ๏ จกเษกลกทงสอง ใหปกครองไอศวรรย เสนาลาทรงธรรม ไปตรวจกนท าโรงล ๏ นางคราญผมารดา ตรสวาจาแกสาวศร เรงรดไปบดน แตงบายศรทงซายขวา ๏ สาวใชรบเสาวนย มาชลแลวไคลคลา ตรวจไตรกนไปมา ท าบายศรชายซายขวา ๏ มนตรมาทลไท ท าโรงชยตามบญชา เสรจสรรพแลวบคลา ขอราชาทราบพระทย ๏ พระฟงค าเสนา ชนนกนาในน าใจ จงตรสลกสายใจ เชญเจาไปสโรงล ๏ มณฑาตรสผวขวญ ยามกลางวนจะเษกศร ตอรงจงจะด ขอพนปทราบบาทา ๏ ทาวตอบพระเทว ตามเสาวนยพระฉายา ตอรงพระสรยา จะเษกไทตามใจนาง ๏ ทาวตรสแกลกยา เชญสองราไปสปรางค สรยามาสวาง รงเชาพลนจะท าขวญ ๏ สองเจากราบบาทา ลามารดาพระทรงธรรม มณฑามารบขวญ จบกอดแลวจงใหไป ๏ สองกษตรยจงคลาไคล สเกยชยแหงทาวไท นงเลนส าราญใจ บนแทนทองทงสองศร ๏ แตงออนเจากลยา กราบบาทาทลสาม นองรกจกจรล ไปเยยมพทคงคา ๏ ไดฟงมเหส มายนดเปนนกหนา สองเจามาลลา สสระน าพระคงคา ๏ นางตรสเสาวนย เรยกกมภลพระพยา โพธทองของนองอา มาเถดอาพระพนป ๏ เรยกพลางทางเหลอบไป รมสระใหญพระวาร

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๘๒

แลเหนพกมภล นอนกลงอยบนสธา ๏ รมเงากไมม สรยานรอนนกหนา สมเพชเวทนา นางฉายาน าตาไหล ๏ กอดองคพกมภา ทรงโศกามาร าไร โอกรรมชอสงใด มาซดใหแกพยา ๏ บดนนทาวกมภล ฟงเทวแกวขนษฐา จงตรสพระวาจา พระนองยามาปราน ๏ พจกอยนานไป ทไหนไดในสระศร เคยอยแทนมณ ในถ าทองสบายใจ ๏ อยนตองแดดลม มาบรรทมไมหลบใหล อยถ าทองอนผองใส รอนเมอวนจงคอยลง ๏ นางฟงพกมภล ดงอคคมาสระสรง น าเนตรมาไหลลง กราบทลทรงพระสาม ๏ ทาวไมไดเมตตา ใหกมภาอยสบาย รมเงากไมม ไดปรานขาบาทา ๏ อนวาศตรราย มาฆาใหมวยมรณา รวาใครมาฆา กมภาใหมวยวายชนม ๏ แมนกมภลมามรณา ขาบรจาไมเปนคน นาไดความรอนรน อยเปนคนไปไยม ๏ พนองทงสองรา พลดพรากมาจากบร มาทวาเปนกมภล นองกบพเหนกน..(เลอน).. ฉบง ๏ บดนนมหาวงศภม ฟงพระมเหส จงมทรงพระบญชา ๏ เจาฟงนงนชฉายา โองการตรสมา แกหมเสนามนตร ๏ เจาตรสฉนนนไยนา เรยมรกนกนา เจาวามรกฤๅไร ๏ นางนาถกราบบาททลไป แมนรกตามใจ ไมรกไมตามวาจา ๏ ใหท ารายรอบสระศร เรวๆ บดน ใหตรวจทกหมวดโยธา ๏ รมกนท าเปนโกลา ขนอฐศลา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๘๓

มาท าเปนถ าโตใหญ ๏ สท าถ าคหา อฐหนศลา ขนมาท าถ าทอง ๏ ท าใหเปนชนเปนชอง ใหเหมอนถ าทอง ของทาวกมภาอาศย ๏ เสนารบบงคมไท กราบลาคลาไคล ไปตรวจทกหมวดโยธา ๏ รมกนท าเปนโกลา ขนอฐศลา มาท าเปนถ าโตใหญ ๏ มหาวงศกบองคทรามวย เขาสปรางคใน บรรทมสมสเสนหา ๏ ครนรงพวยพรงสรยา บดามารดา เสดจมาสทองโรงล ๏ สาวสนมก านลมากม บางยกบายศร ตงไวทในโรงชย ๏ มารดามาสสองไท ถงปรางคทนใจ เชญใหญลกรกสองรา ๏ สองราชกราบบาทมารดา แลวสรงคงคา สคนธรสสดศร ๏ แลวทรงผาทพยอนด สงวาลรศม มงกฎสวมเกลาทาวไท ๏ มารดายมแยมแจมใส แตงลกไสว ยวดใหญเจางามพอตา ๏ กณฑลสรอยสนสมณฑา ก าไลซายขวา สะองรดอกเอวองค ๏ สบนวเจาทรงธ ามรงค มารดามาประจง แตงองคสะใภเทว ๏ จอนหพทองสองศร ปนนองทองด ปกทจไรฉายา ๏ สรรพเสรจเสดจยาตรา สาวสนมลอมมา ยงกวาดาราลอมจนทร ๏ งามจรงยงอยางนางสวรรค มณฑาแจมจนทร น าหนาสองราคลาไคล ๏ ครนถงททองโรงชย สองเจาเขาไป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๘๔

กราบบาทพระราชบดา ๏ มนตรโหรพราหมณพฤฒา นงลอมดาษดา จงใหฤกษพานาท ๏ ครนไดสบเจดเษกสองศร ลนฆองสามท แลวเบกบายศรซายขวา ๏ ปกลองประโคมสองรา โหขนสามลา ราชาใหจดเทยนชย ๏ ปดแวนเวยนรอบสองไท ครบสรรพดบไฟ โบกฟน๗๔ใหตองลกยา ๏ จดเจมเฉลมพกตรา ลกรกสองรา ราชาอวยพรสองไท ๏ เรองรงในกรงเวยงชย บดายกให แกไทลกรกเสนหา ๏ สองเจาครอบครองพารา ยามมโรคา พรรษายนยงคงไป ๏ มารดาอวยพรสองไท เสรจแลวบดใจ ทาวไทสงใหเสนา ๏ เลนงานมหรสพโกลา ถวนทกภาษา ครบเสรจไดเจดราตร ๏ สรรพเสรจเสดจจรล สยงปรางคศร ทงสกษตรยหรรษา ๏ ทาวใหครอบครองพารา ฝงราษฎรประชา อยเยนเปนสขสนกใจ ๏ รอยเอดเมองกรงเวยงชย เขามาตราไตร ถวายเครองบรรณาการ ๏ ทาวไทเธอตรสใหทาน เปนนจกาล มไดใหขาดแตสกวน ๏ จนจามความเทจ(จรง)ทกอน ชนชมหฤหรรษ มารบประทานทาวไท ๏ มนตรรพลตราไตร อนท าถ าใหญ มาทลแกพระราชา ๏ ถ าใหญเสรจแลวบคลา แลวผายคณนตนา

๗๔ ควน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๘๕

ส าเรจเสรจแลวบนาน ๏ ทาวฟงเสนาทลสาร สองเจาเพาพาล เสดจมาสสระศร ๏ ทาวเหลอบไปรอบนท ตรสแกกมภล เชญพเขาอยเคหา ๏ กมภลฟงนองสองรา เขาสเคหา สองราเจาตามเขาไป ๏ สนกพลกเหลอใจ เฉอยฉ าน าใส มอยในถ าคหา ๏ เทวจงมน าตา พเจานองอา จะเสวยอนใด ๏ โภชนาสาลมใน จกเสวยอนใด พจงบอกไปเถดรา ๏ กมภลจงมวาจา พอยคหา นกมากอมทกประการ ๏ แตพมาจากสถาน ส าราตรกาล อาหารมไดเสวย ๏ นกในมไดอมเลย ดวยจากเครองเสวย เคยกนแตทพยอาหาร ๏ แตงออนไดฟงอาการ ตรสแกกรมนาง ไปแตงอาหารมาพลน ๏ สาวใชไปไดมาทกอน ..........(ไมม)..... ..............(ไมม)..... ๏ นางตรสแกทาวกมภา เชญเสวยโภชนา พยาอยามาร าคาญ ๏ กมภามาเสวยอาหาร ชนชมส าราญ มไดร าคาญพระทย ๏ สองเจามาจากถ าใหญ ครนถงโรงชย ตรสไปแกขนเสนา ๏ ไปเบกเงนทองเสอผา ใหแกโยธา บรรดาทมาท าการ ๏ ประชาชนชมส าราญ รบพระราชทาน ทกหมทกหมวดโยธา ๏ ทาวสงขนหมนเสนา จงไปรกษา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๘๖

กมภาอยาใหเปนอนตราย ๏ ถาวากมภาลมตาย เพราะดวยคนราย ทานไซรถงมรณา ๏ มนตรกมเกลากราบลา ขอพระราชา อยารอนในน าพระทย ๏ ลาแลวตรวจตรามากมาย ไปตงโรงใหญ รายรอบทวขอบสระศร ๏ บรวารรกษากมภล เหมอนพระภม ด ารสตรสสงบญชา ๏ สงเสรจเสดจเขามา อยในปรางคปรา ดวยอรนชมเหส ๏ ครนเมอรงเชาราตร แตงออนอรด ลงมาสทาวกมภา ๏ น าเครองนโรชโภชนา มาใหกมภา เปนนจทกวนวาน ญำณ ๏ สวนวานางทงหา คอไฟฟามาเผาผลาญ ขนเฝาพระภบาล ทาวแชทาวเชอนเบอนหน ๏ เฝาแลวจงมาพลน คดอานกนในราตร เรานมาอปรย แกมนแลวแกวยาใจ ๏ สเวกจงถามมา นางวกาคดไฉน วญชวาพระทรามวย เจาคดใดจงวามา ๏ วญกาพระนาร ทงเทวนางจนทวา คดใดเรงวามา เราทงหาตามใจกน ๏ ทงสมวาจา ตามฉายาพระจอมขวญ ความแคนเปนแนนตน อยาไวมนเลยพอา ๏ นวลนางศรวเวก คนวเศษเจาปญญา เราไปบอกมารดา ใหมารซงคด ๏ พรอมกนสนทงหา จงยาตรามาจรล กบดวยทาสทาส ทสนทตดตามมา ๏ ครนถงพระชนน กมเกศกราบบาทา จงมพระวาจา พระมารดามาปราน ๏ จงเลาใหแมฟง ความแตหลงเปนถวนถ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๘๗

แตเมอพระภม ไปพพาส๗๕ไพรไดนางมา ๏ ชอวานางแตงออน บดามารดรรกเปนนกนา เษกใหครองพารา ดวยมหาวงศผลกชาย ๏ เหนหนาลกทงหา ทานโกรธาตลาไฟ พานดาวามากไป จบได..(เลอน)..เกศา ๏ แตกอนแตไรมา ครนเหนหนามายนด แตไดอกาล พระภมาชงชง ๏ นอยใจขานกนา พานตดาใหเมยฟง นางเลาทกสงพน แกบดาพระชนน ๏ ยายเถาไวยกา ฟงทงหาลกสาวศร โกรธาแสนทว มาปองรายนางฉายา ๏ จงวาแกลกสาว แมยงเศราพระลกอา กระษตรยจะมา ใหผวรกยากอะไร ๏ สอนใหลกทงหา ท ามายากนภายใน ทาสทนอกใจ อยาใหรซงคด ๏ ทงหามาดใจ จ าค าไทพระชนน ประนมกมเกศ มาทสปรางคแหงตน ๏ ท าตามค ามารดา แลวไคลคลาสจมพล ยมแยมแจมทกคน กมกราบบาทพระสาม ๏ ทาวเหนทงหาองค มาพศวงดวยโลกย ลกจากแทนมณ อมเทวขนแทนทอง ๏ จบแกมจบเกศ กระษตรยทงพนอง จกใครประสมสอง นางพนองทงหาองค ๏ จงตรสพระวาจา เรยมนรามาประสงค ขวญเขาทงหาองค ทองอไรยวนใจเรยม ๏ พนกมากรกหา ในอราเรยมกรมเกรยม เหนนวลยวนใจเรยม เรยมรกนกทงหาองค ๏ ทาวจกสมสมร นางบงอรทลทรง งดขาทงหาองค นองกบพจะอายใหญ ๏ พระตอบนางแจมจนทร พนองกนจะอายไย ทาวกอดรดไวตรงตรา ทรงถามขนนางเรง ๏ กอดพกอดนองยา สนทงหามาบนเทง

๗๕ ประพาส

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๘๘

สมสพระบญเรง บนเทงใจนางฉายา ๏ ทงหามาประนม กราบบงคมพระภสดา ลาไปสปรางคปรา หยกหยอกนองใหหมองไย

สรำงคนำงค ๏ แตงออนอรด รวมประเวณ กบดวยทาวไท นวลนางทรงครรภ หนอพระนารายณ เลศล าฦๅสาย ใครจกปนปาน ๏ ขนเฝาสาม กบองคเทว หาองคนงคราญ ทาวทรงเมตตา แตงออนเยาวมาลย พระยอดสงสาร เนอนวลยวนใจ ๏ เจาทรงครรภแก ฟมฟกอกแอ เจาจรมาไย อยแตในปรางค อยาไปแหงใด รกษาครรภใน ไวใหจงด ๏ พระตองมายา นวลนางทงหา ผใจกระล จงตรสวาจา วาพระเทว ชวยรกษาศร นองแกวฉายา ๏ เจาไรญาตวงศ จงสนองครององค ตางหตางตา ค ามดดกดน เจาเจบครรภมา ทงหาฉายา จงบอกชนน

๏ ทงหาประนม ขอรบเกลาผม … ************************************

๏ ทลพลางรายคาถา โจนลงในพระคงคา หมอนนมาบทนนาน เทยวหาทกชองคหา ๏ รพลทงมนตร หมสาวศรมโกลา แลดฝงกมภา ลอยลองมาเปนมากมาย ๏ ด าดางทกประการ หมบรวารทาวกมภล บางสนบางยาวร บางเลกนอยลอยไสว ๏ ทงสหมอกมภา เทยวคนหาในน าไหล มดมนเปนพนใจ จกเขาไปในคหา ๏ พระทวารเปนชนชอง ปากถ าทองลกนกนา สาชลพระคงคา ลกถงหาสบวาปลาย ๏ ทงสเทยวคนหา พบกมภาสนทงหลาย ไมพบจระเขใหญ มาลอยวายในคงคา ๏ ไมพบปากถ าทอง คนในหองทองชลธา ไมพบกลบขนมา จากคงคากราบทลไท ๏ ขอโปรดเกลาเกศ ขาทงสทลแจงไข ขาบาทมาจนใจ ขอทาวไทใหเมตตา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๘๙

๏ กมภลนเปนไฉน ไมเหนในถ าคหา ด าไปในคงคา ไมมาเหนถงถ าทอง ๏ มหาวงศทรงรศม ฟงทงสมาทลสนอง ตรสแกทาวทงสอง จระเขทองมาหายไป ๏ บดาพระชนน ดงอคคเผาทรวงใน ตรสแกลกสะใภ จะท าไฉนเจาแมอา ๏ กมภลนหายไป จากถ าในพระคหา ทงนหมอกมภา เทยวคนหาไมพบพาน ๏ แตงออนอรด กมเกศชลธาร ไหลอาบซาบดวงมาน นางโศกไหไปพอด ๏ กราบบาทนาถมณฑา แมจงมาโปรดเกศ เชษฐาพญากมภล ยงอยทถ าคหา ๏ ทงสหมอกมภา คนแตทกลางคงคา นเรศพระเชษฐา อยคหาในถ าทอง ๏ บดนนกษตรา กลาววาจาโดยสมผอง แตงออนเจาเนอทอง พระบดามาจนใจ ๏ ทงสหมอกมภา เทยวคนหาในน าไหล มพบกมภาใหญ เขาไมไดในคหา ๏ บดนนนางกลยา กมเกศามาชล แกเทพในพฤกษ อนอยทตนไทรทอง ๏ มณฑาตรสเสาวนย แกสองศรแสนเสนหา ใหตงความสจจา ไหวเทวามาพษฐาน เยสรรตำ ๏ บดนนมหาวงศพระภม ครนไดฟงพระชนน ตรสแกเทวยอดสงสาร ๏ ขอเชญนองพษฐาน ดวยพเถดนะเยาวมาลย ตามบญสมภารไดสรางมา ๏ ตรสพลางทาวประนมกมเกศา มสการเทพทกถวนหนา ของจงเมตตามาปราน ๏ เคยไดสรางสมมาดวยเทว ขอเทพในปาไมพฤกษ ดลใจกมภลใหขนมา ๏ ครนพษฐานแลวดวยพลนบทนชา บดนนจงนวลนางฉายา ประนมกรขนเหนอเกลาเจาชล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๙๐

๏ แตงออนเจาอรด ไหวเทพในพฤกษ เจาเขาครถ านองครองน า ๏ เอนดกรณาขาผลกก าพรา ทานจกพาไปในพารา ขอทาวเทวาจงมาดลใจกมภล ๏ ชวยชกน ากมภาพขามาบดน แมนทาวสนชพสญญ ขอจงมาปรานชวยบอกขาเถดรา ๏ ครนพษฐานแลวมทนชา อนดบนนนางคราญมารดา แตงเครองบชาเทพทกสถาน ๏ ฝงเทพวนนามารบบชานวลนางคราญ ชนชมมาส าราญ แลวคดอานกนไปมา ฉบง ๏ บดนนเทพในจอมผา ธารน าพระคงคา ทงหาอนมฤทธ ๏ คดกนในราษราตร จงแทรกปถพ ลงไปตามชองคหา ๏ แลเหนพญากมภา หลบชดนทรา เขามายงตนไทรทอง ๏ ดลใจวรนชสายสมร เจาสวรรณแตงออน เจาฟนมาตนขนพลน ๏ อมเอาพญากมภล จากแทนมณ ขนมาตามชองคหา ๏ วางไวใกลฝงคงคา ทงหาเทวา เขามายงตนไทรทอง ๏ คลบคลาคลบคลายในฝน วากมภลนน ขนมาบนพระธรณ ๏ นางปลกพระชนน ประนมบร บอกแกพระราชมารดา ๏ บดนนยงมเทวา บอกวากมภา เอามาไวบนปถพ ๏ มณฑามาคด ปลกพระสาม ลกรกเจายอกสงสาร ๏ ตนขนดวยพลนบทนนาน ทาวแจงอาการ ภบาลกตรสแกเสนา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๙๑

๏ เรยกหาในควาญกมภา ทงสนนา ไปหาทรมถ าทอง ๏ สกษตรยเสดจจร ดวยมนกร กบควาญกมภลสคน ๏ ถงแมน าสาชล นายควาญสคน เหนองคพญากมภา ๏ เสกเขาสารปรายรอบกายา สวนทาวกมภา ยงมาหลบใหลในกาย ๏ ตวตนอยบนปถพ กลงเกลอกกาย ไมไหวสกเทาเกศา ๏ ตรตรกทาวนกไปมา ดวยตนนนา มาท ารายเราผมศร ๏ บดนนสมเดจภม มารมวาร กบดวยเสนามนตร ๏ นายควาญกราบทลภม วาทาวกมภล อยนแลพระราชา ๏ แตงออนอรด นางแลนเขามา กอดเอาพญากมภล ๏ รองไหร าไรโศก อทกวาร คอดงทอธารา ๏ บดนนพญากมภา เหนพระขนษฐา โศกากยงแสนทว ๏ จกตรสจ านรรจาพาท มไดดวยด กมภลกเกลอกไปมา ๏ อาปากมไดเลยนา เพราะหมอกมภา มามดรดรงตรงตรย ๏ มหาวงศผทรงฤทธไกร ตรสแกเสนาใน หามเอาเขาไปในพลบพลา ๏ ทาวตรสแกพระธดา ร าไรไยนา เชญเจาเขาพลบพลาไชย ๏ สเจากลบเขามาใน กมภานนไซร รพลทงหลายหามมา ๏ วางไวทรมพลบพลา พอรงสรยา ราชากมาตรสไป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๙๒

๏ ขนหมนเสนานอกใน ตรวจพลจงไว ชางมารถรตนหตถ ๏ จรเขาไปสบร เรงรดบดน เถดนะขนกาลเสนา ๏ จงแตงคานหามอยาคลา หามทาวกมภา เขาไปยงกรงเวยงชย ๏ เสนารบโองการไป กระบดคลาไคล ไปตรวจทกหมวดโยธา ๏ แตงออนแจมจนทรกลยา กราบกรานมารดา ลาไปในหองเทว ๏ เกบเอามดตอกโกสย ของพกมภล เทวมากมเกศา ๏ ยอกรไหวเทพเทวา เจาไพรพฤกษา ขอลาทานทาวทงหลาย ๏ ลาแลวนางแกวคลาไคล มาพลบพลาชย กราบบาทบดามารดา ๏ นางตรสแกหมอกมภา สจงเคลอนคลา อยามดรดรงกมภล ๏ ทงสไดฟงฉายา แกเชอกกมภา คาถาพระบาล ๏ บดนนพญากมภล คอยคลายกาย จงมซงพระวาจา ๏ วาทานไปพาเรามา กนเปนภกษา ฤๅปรารถนาอนใด ๏ ดวยเทพดาดลใจ กมภลนนไซร จงไดมาจ านรรจา ๏ แตงออนอรดฉายา ตรสแกกมภา วาทานจกพานองไป ๏ แตพมาจากนองไกล ทกขเพยงเมรไกร วนนถงมาพบพาน ๏ แตไหเพยงชพวายปราณ อยรมชลธาร ภบาลมไดจะน าพา ๏ ละนองคนเดยวเอกา บดนทานมา จะพานองไปบร

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๙๓

๏ พยาจงมาจรล เขาไปบร เปนเพอนนองเถดพยา ๏ เวรกรรมมนมาจ าให พลดพรากนองไป สในถ าทองคหา ๏ คดถงนองแกวฉายา พลกมาหา บรวารกมภาตราตรย ๏ ปดปากถ าทองลนดาลไว มใหคลาไคล พชายมาทรงโศกา ๏ เจาจกเขาไปพารา พเปนกมภา จกเขาไปไดกลใด

๏ เคยอยแตถ าน าไหล … ************************************

๏ ............................. ใหสาวใชทงซายขวา

ไปเชญพระมารดา ไปอยชาดวยอนใด ๏ ท าเซซวนวาใช สงขาไทใหซ าไป

ทาสรกลนย วงไปแลวๆ กลบมา ๏ ทลวาพระชนน ในราตรไมลนลา

ตอรงพระสรยา ทาวจรมาอยารอนใจ ๏ แตงออนอรด ฟงทาสมเนตรไหล มารดามาตดใจ ไมรกใครลกเลยนา ๏ นางไหร าโศกศลย เจบในครรภเปนนกหนา จะประสตพระบตรา นางฉายามากระสน ๏ รองเรยกนางทงหา ชวยนองราพจอมขวญ ทงหามากรมกน ทงแมลกผกเวรา ๏ ยายเถาจงวาไป เอาสไบพนเกศา

พระเนตรทงซายขวา เหนโลหตจกเมามาย ๏ หาคนขมวนวาย ใหโฉมฉายออกจากครรภ

บางปดซงพระกรรณ เกอกลกมนรองจะไดยน

ฉบง ๏ บดนนพระนชบตรา หนอพระนรา จกออกจากครรภชนน ๏ เหมอนหนงหนาทองผองศร ใตฟาไมม

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๙๔

คอหนงมณสกใส ๏ ออกจากครนนางอรไท ดงทองผองใส ไหลออกจากเบาศกดศร ๏ รองวาทงหาตกใจ ยดใสหบใน ปดหมนลนไวตรงตรา ๏ จงใชใหอคลา เอาลกฉายา ไปฝงไวไกลบร ๏ อคลามนเปนทาส รบค าเทว จรลออกจากปรางคปรา ๏ เอาหบนนไปไคลคลา สไพรพฤกษา มชาถงตนเกดทอง ๏ ทาสาทาสทงผอง คดกนตรกตรอง ฝงไวใตตนพฤก(ษ) ๏ เสรจสรรพกลบเขาบร ผใดไมม จะรคดเดยงสา ๏ บดนนนางเทพเทวา อนอยธรมาน ทตนพฤกษาชานาน ๏ บรรทมบนแทนพมาน รงราตรกาล นงคราญตรตรกนกใน ๏ คนนหลากแหลกแปลกใจ ใครหนอมาใน ทใตตนไมพฤกษา(นต) ๏ ขดดนขดทรายชานาน มนนท าการ ฝงสรรพสงใดนา ๏ นางเลงดวยทพยปญญา รซงเดยงสา วาเขาฝงพระกมาร ๏ ฉายาเจานาสงสาร พระราชกมาร อนถงความมรณา ๏ นางลงจากตนพฤกษา ทรงพจารณา ดทใตตนไมใหญ ๏ รจกทกแทแกใจ ขดดนลงไป จงเหนหบใสพระกมาร ๏ จงขดดนพลนมนาน เหนราชกมาร นงคราญจงอมขนมา ๏ ช าระสระสรงคงคา ดวยน ามาลา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๙๕

สคนธารสอบอาย ๏ แลวจงกลบฝงหบไว แลวจงอมลกชาย ขนมายงบนวมาน ๏ นางเนรมตพษฐาน จงเดชสมภาร กมารจะเปนบตรา ๏ ขอดวงพมพวงอรา ทงสองนนา จงไหลออกมาอยานาน ๏ ฉายาเจามาพษฐาน น านมไหลพลน กมารไดเสวยทนใจ ๏ นางเกบพระขรรคสนชย ของลกสายใจ เอาไวทบนพฤกษา ๏ ใหชอเจาเกศสรยา งามยงนกนา คอดงน าแกววเชยร ๏ งามจรงยงกวาวาดเขยน ไมมทเตยน จ าเนยรรอมาชานาน ๏ นางเทพพฤกษานต รกษากมาร ยงกวาเกดในอทร ๏ ผกออมชใหนอน เชาๆ บทจร อมลงสาครวาร ๏ สระสรงองคพระภม ทกราษราตร ครนแลวเทวอมมา ๏ เจยรกาลอยชานาน เจาสอนเจรจา มารดาเจารกสดใจ ๏ อมไปในดงพงไพร วางใหเดนไป เลนตามรมไมพฤกษา ๏ นางเกบลกไมในปา ใหแกลกยา บรรดามในพงไพร ๏ ทบทมพวาล าไย ปรางปรงมใน กลวยกลายอนมนาๆ ๏ แมลกเกบกนเปนภกษา แลวเกบมาลา นางแซมเกลาลกจกไร ๏ กมารถามมารดาไป นนลกอะไร เขยวๆ แดงๆ แกมกน ๏ แมเกบมาใหลกพลน ยงอกตนนน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๙๖

เปนดวงพวงยอยลงมา ๏ นางฟงรอยชงพงงา บอกแกลกยา นนคอลกปรางทองไซร ๏ นนคอมงคดพไทร๗๖ โนนแนะล าไย มะไฟมะเพองเหลองไป ๏ กมารถามมาทนใจ นนนกอะไร ร าเลนเตนมาเปนฝง ๏ มารดาบอกวานกยง โนนแนะเปนฝง ร าเลนเตนตามภาษา ๏ บงอรวอนพระมารดา แมจบใหขา ลกยาจะชมยาใจ ๏ มารดาจงมาขานไข จบมนไมได มนรายจะจกลกยา ๏ ชมพลางทางอมลกยา จบเกลาเกศา แลวพามาสน าใส ๏ สระสรงองคลกสายใจ ปเปรยวระไว คลานไปกเลยวเทยวมา ๏ กมารวอนถามมารดา นนอะไรนะแมอา คลานมาคบๆ รบลน ๏ มารดาบอกวาปลม ปนมถนขม ชมเลนเถดลกอา ๏ กมารวอนพระมารดา จบมาใหขา ผกเชอกลากเลนเปนไร ๏ มารดาปลอบวาทรามวย กามมนงาไว มนใชจะหนบลกยา ๏ กมารขานพระมารดา ลกกลวหนกหนา อยาจบเลยพระชนน ๏ แมลกชนชมสมศร สระสรงวาร ครนแลวกกลบคนมา ๏ สบนวมานโสภา เกจทองสาขา ฉายาชนชมสมสมย ๏ แตงองคลกรกสายใจ ภษาอ าไพ

๗๖ อานวา พด-ไซ หมายถงผลพทรา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๙๗

ก าไลสงวาลบรรจง ๏ เชาๆ แมลกสององค เทยวไปในดง สรยาคลอยคลบกลบมา ๏ บรรทมบวรไสยา กมารพงงา เสวยนมแมบนพฤกษ ๏ เชนนจะทกราตร เสวยทพยอนม เจยรกาลอยชานานมา กำบอกขำว

๏ สวนวานางทงหา ท ามารยานางเทว จงเอาลกกมภล คกโลหตตดนกหนา ๏ รองวาเจาเทว ลกเจานเปนกมภา ออกจากครรภพระฉายา นากลวเปนพนใจ ๏ เหลองเปนขมนทา หางนนหนามาแกวงไกว อาปากแดงเปนไฟ อยากนมแลวกระมงนา ๏ บอกพลางทางรองไห กรรมอะไรของฉายา ออกลกเปนกมภา นางฉายามาคดไฉน ๏ แตงออนเจากลยา ฟงทงหามาแจงมาใจ๗๗ โศกามาร าไร พขาไหวไดปราน

๏ ลกขาออกจากทอง มารองไดเปนสอง(ท) .............................(ความในตนฉบบไมปรากฏ)......................

............................... ความรายมาใสไคล

ออกลกเปนจงไร มาใสไคลเราหาคน ๏ ออกลกเปนกมภา ท าแกหนามารอนรน

อยามาแกไขตน เหนไมพนทความอาย ๏ แตอายยงจะชว กลวแตตวจะบรรลย

กจะทลแกทาวไท อยาใสไคลมนไมด ๏ แตงออนนางกลยา กมเกศามาชล แมเจาจงปราน แกลกเถดนะฉายา ๏ อยาทลพระภม วากมภลนบตรา ทลวาลกนองยา ตายออกมาแตในครรภ

๗๗ นาจะเปน มาแจงใจ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๒๙๘

๏ เอาไปฝงเสยแลว ทลกระหมอมแกวชวยผอนผน อยาใหพระทรงธรรม ทาวโกรธามาดาต ๏ ชวยทลขออาญา อยาใหฆามวยชว ขอเปนทาสาทาส พระแมเจากวาจะตาย ๏ ทงหามาขานตอบ วาแตชอบนาขดใจ งองอนสะออนใคร หนาไมอายชาวเกศ๗๘ ๏ แตงออนนางอรทย แตร าไรฟายน าตา โอโอตวกอา มามกรรมยงเหลอใจ

๏ จะยงรงจนยงค า แตไหร าในปรางนยน ทงหาจงคลาไคล ไปสปรางคนางแจมจนทร ๏ มนตดลผลคณไสย ท าซ าไปทกสงพน ปนรปมาฝงพลน ทรงธรรมจะเคลอนคลา๗๙

๏ เสรจแลวจงคลาไคล ไปทลใหพระทรงธรรม ถงพลนมทนชา กมเกศามาชล

๏ ทลแกพระภธร วาแตงออนเจาอรด ประสตบตรเทว ออกมาเปนกมภลา

๏ โฉมงามเปนทยง ดงขมนมาลายทา หางนนยาวนกหนา ตนมอสนเหนงามด

๏ ขอเชญทาวจรไป ชมลกไทพระพนป งามจรงยงกมภล ในสมทรสาคร

สรำงคนำงค ๏ มหาวงศราชา ฟงนางทงหา โกรธาฟมฟอง

เสดจไปสปรางค นวลนางสายสมร กบนางบงอร ทงหาจรล ๏ ถงปรางคปราสาท แหงนองนอยนาถ แตงออนอรด

ครวญคร าร าไร อยในปรางคศร สมเดจภม จงตรสวจนา ๏ ถามองคนงคราญ เจาประสตกมาร อยไหนฉายา นางกมเกศ กราบกบบาทา ผวเจาของเมยอา จงเมตตาปราน ๏ ลกขาบาทา๘๐ ออกจากครรภขา มาเปนกมภล เมอแรกออกมา วาๆ สองท ทงหามารศร วาเปนกมภา

๗๘ หมายถงชาวเมองโกส ๗๙ นาจะเปน เคลอนครน สมผสกบค าวา “ธรรม” ๘๐ นาจะหมายถง ลกขาพระบาท

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๒๙๙

๏ ทงหาตอบไป สมเดจทาวไท เรงพจารณา บดามนษย บตรเปน(กมภา) …

************************************

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๐๐

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๐๑

บทน ำ “บทละครรอง เรอง ศรกกกระหนำกเมองลพบร”

ดรณ แกวนย๘๑

ธนภทร พรยโยธนกล๘๒

เรอง “ทำวกกขนำก” เปนวรรณกรรมทองถนเรองส าคญเรองหนงของจงหวดลพบร เชอกนวาเปน

เรองจรง เนอหาของเรองมความสมพนธกบเรองรามเกยรต เนองจาก ใน “บทละครเรองรามเกยรต ฉบบพระ

ราชนพนธรชกาลท ๑” นน ปรากฏเนอเรองตอนพระรามยงลกศรกกแกวตรงอกทาวอณาราช เจาเมองสงขร ไว

กบแผนผารมสวนขวญของทาวอณาราช เมอพระรามเดนดง ครงท ๒ เปนเวลา ๑ ป เพอสะเดาะเคราะห ซง

เปนต านานอกเรองหนงทแสดงใหเหนความสมพนธเกยวของระหวางจงหวดลพบร กบเรองรามเกยรต

นอกเหนอจากเรองอนๆ เชน ต านานทะเลชบศร ต านานเขาสรรพยา เปนตน

วรรณกรรมทองถนเรองนมความเกยวของกบ “เขาวงพระจนทร” ในจงหวดลพบร ซงชาวลพบรเชอวา

เปนสถานทททาวอณาราช หรอ ทรจกในนาม “ทาวกกขนาก” นนถกศรกกแกวปกตรงอย เขาวงพระจนทรน

เปนภเขาทสงทสดของจงหวดลพบร อยทอ าเภอโคกส าโรง เดมชอเขานางพระจนทร หรอนางนงประจนทร

ตอมา พ.ศ. ๒๔๙๖ หลวงพอโอภาส เจาอาวาสวดเขาวงพระจนทรเปลยนชอเขาลกนเปน “เขาวงพระจนทร”

ตามลกษณะของเทอกเขาซงมสณฐานคลายพระจนทร แตชาวบานเชอวาเปนการท าใหนางนงประจนทรลกสาว

ทาวกกขนากซงถกศรกกปกตรงไวกบเขาวงพระจนทรน สบสนตามมาชวยบดาไมได เพราะสบสนชอภเขา๘๓

นอกจากนเรองทาวกกขนาก ยงอาจแสดงใหเหนถงภมปญญาของบรรพชนชาวลพบรในการปองกน

ไมใหเกดภยจากธรรมชาต ผานการสรางสรรคต านานเรองทาวกกขนากขน เพอถายทอดความคดดงกลาว โดย

พจารณาจากสภาพภมประเทศของจงหวดลพบรกบขอหาม (tabu) จากต านานทาวกกขนาก คอ หามน า

น าสมสายชไปรดทตนกกทตรงทาวกกขนากไวกบหน เพราะถาน าไปรดแลวทาวกกขนากจะออกมาอาละวาดจบ

ผคนกนเปนอาหาร จนเกดการสงหามไมใหน าน าสมสายชเขามาใชหรอจ าหนายในจงหวดลพบรขนจรงๆ ท าให

ต านานเรองนเปนทรจกแพรหลายไปทวประเทศ ซง มโหทร ไดน าเสนอมลเหตการแตงเรองทาวกกขนากไว ใน

วารสารมหาวทยาลย วา

เรองนจะวาคนโบราณโกหกทเดยวนกไมได ถาเราหาเหตผลดใหด จะรไดวาทเมองลพบร

นนมธาตดนสอพองมาก ดงทไดขดมาผะสมท าปนซเมนตทบางซอเดยวน ธาตดนสอพองเมอ

๘๑ ผปรวรรต เจาหนาทวจย ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๘๒ ผเขยนบทน า ๘๓ ดษฏกษ (นามแฝง), (๒๕๕๔), เรองโบรำณต ำนำนยกษ, (กรงเทพฯ: income), หนา ๖๘-๖๙.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๐๒

ผะสมกบกรดจะเกดแกสชะนดหนงเรยกวา “คาบอนมอนออกไซด” ซงถาเราหายใจเขาไปมากๆ

จะเกดอนตรายแกชวตได น าสมเปนกรดเหมอนกนเรยกวา “Acetic” เนองดวยเมอกอนนคงยง

ไมรจกกรดมากนก จงหามแตน าสมเทานน เมอคนน าน าสมเขาไปในถ าเวลาหงหาอาหารแลว

ท าหกลงไปบนดนซงมธาตดนสอพอง แกสนกเกดขน คนทไปนนหายใจเขาไปกเลยตายอยทนน

เมอเปนดงนบอยจงเกดหามน าสมกนขน พวกผใหญเลยหาเรองประกอบใหเดกๆ กลวมากขนวา

ยกษมารกน๘๔

ความแพรหลายของวรรณกรรมทองถนจงหวดลพบร เรองทาวกกขนาก น าไปสการสรางสรรคเปน

วรรณกรรมประกอบการแสดง เชน การแสดงละครเรองทาวกกขนาก บทพระนพนธของพระเจาบรมวงศเธอ

กรมหมนทวากรวงศประวต๘๕ ซงทรงจดแสดงละครเรองทาวกกขนาก ถวายพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหวทอดพระเนตร ณ วงทประทบของพระเจาบรมวงศเธอ กรมหมนทวากรวงศประวต ซงอกประมาณ

๖๐ ป หลงจากนน ณ บรเวณแหงเดมซงเปลยนแปลงเปนโรงเรยนเขมะสรอนสรณ หมอมเจาพนศรเกษม เกษม

ศร โอรสของพระเจาบรมวงศเธอ กรมหมนทวากรวงศประวตกไดจดแสดงละครถวายพระบาทสมเดจพระเจา

อยภมพลอดลยเดชทอดพระเนตร ในวนท ๒๘ ตลาคม พ.ศ.๒๕๐๔ ทรงบนทกถงเหตการณเมอ ๖๐ ปกอน วา

ในการแสดงละครเมอ ๖๐ ปกอนนน เสดจในกรมฯ ทรงจดแสดงเรอง กกขนาก ซงถก

สาปอยในถ า นางศรประจนลกสาวกกขนาก ตองพยายามทอผาดวยใยบว ถาไดครบผน

กกขนากกจะพนสาปและฟนคนชพ พระอนทรจงคอยแปลงเปนหนมาคอยกดผาเพอไมให

เสรจเตมผน และคอยท าลายพธดวยวธการตางๆ แมเรญทเปนครฟอนร าคนแรกของ ม.ร.ว.

ทอรศร และม.ร.ว. พลสข นนไดเคยแสดงหนาพระทนงมาแลว ในครงนกแสดงดวย...๘๖

๘๔ มโหทร (นามแฝง), ทาวกกขนาก, วำรสำรมหำวทยำลย , ๖, ๓ (มกราคม ๒๔๗๑), (พระนคร: นกเรยน

จฬาลงกรณมหาวทยาลย), หนา ๑๗๗. ๘๕ พระเจาบรมวงศเธอ กรมหมนทวากรวงศประวต (พ.ศ. ๒๔๐๐ - พ.ศ. ๒๔๕๘) พระนามเดม คอ พระองคเจา

เกษมศรศภโยค ทรงเปนตนสกล เกษมศร เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวและเจาจอมมารดาจนทร มพระปรชาสามารถทงในดานจตรกรรม การละครและดนตร เปนตน (ศลปากร, กรม. กองวรรณคดและประวตศาสตร , (๒๕๒๑), ประวตผทรงคณวฒทำงศลปะ เลม ๔, (กรงเทพฯ: กองวรรณคดและประวตศาสตร กรมศลปากร), หนา ๕๘.

๘๖ พระประวตและผลงำน ของมหำอ ำมำตยตร หมอมเจำพนศรเกษม เกษมศร. (พมพเปนอนสรณเนองในการทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานพระบรมราชานเคราะห ในการพระราชทานเพลงพระศพ มหาอ ามาตยตร หมอมเจาพนศรเกษม เกษมศร ณ เมรวดเทพศรนทราวาส วนท ๙ ธนวาคม ๒๕๐๗), หนา ๑๙๗-๑๙๘.

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๐๓

ชวงเวลา ๖๐ ปกอน นบจากวนท ๒๘ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๐๔ ชวงเวลาทพระเจาบรมวงศเธอ กรมหมน

ทวากรวงศประวต ทรงจดแสดงเรองกกขนาก นนกจะอยในประมาณ พ.ศ. ๒๔๔๔ นอกจากบทละครแลว ยงม

การน าเรองทาวกกขนากมาผลตซ าในสอรปแบบตางๆ เชน ภำพยนตรเรอง ทำวกกขนำก พ.ศ. ๒๔๗๕

ขนวจตรมาตรา (สงา กาญจนาคพนธ) เปนผก ากบ และ ละครเพลง “มนตรกนวลจนทร” พ.ศ. ๒๔๙๖ ของ

สนทราภรณและทวปวร ซงดดแปลงเรองทาวกกขนากมาเปนละครเพลง แสดงทศรอยธยาในรายการละคร

“ทหารเสอกรมหลวงชมพร” รวมถง บทละครรอง เรองศรกกกระหนากเมองลพบร ฉบบหอสมดแหงชาตน

กเปนวรรณกรรมการแสดงอกเรองหนงทแสดงใหเหนความแพรหลายของเรองทาวกกขนาก

ทมำของตวบท

บทละครรอง เรอง ศรกกกระหนากเมองลพบร เปนวรรณกรรมการแสดง บนทกในสมดไทยด าดวย

หมกสขาวเปนอกษรไทย ใชภาษาไทยและภาษาบาล จ านวน ๓๒ หนา หนาละ ๔ บรรทด หมกลอนบทละคร

รหสเอกสารเลขท ๑๘ ต ๑๑๔ ชน ๕/๓ มดท ๑๒๖ ปจจบนเกบรกษา ณ หอสมดแหงชาต โดยไดรบมอบจาก

กรมเลขาธการคณะรฐมนตร

ตนฉบบ บทละคร เรอง ศรกกกระหนากเมองลพบร ไมมระบชอผแตง หรอผคดลอก แตมปรากฏวน

เดอน ป ทหนาตนของสมดไทยวา “วนท ๒ มถนายน ร.ศ. ๑๓๒ พระพทธศกราช ๒๔๕๖ วนจนทร แรม ๑๔

ค า เดอน ๖ ปฉล ฉพทธศก” อยางไรกตาม ตอนทายของตนฉบบนเนอความยงไมจบสมบรณ ดงนนจงอาจม

เลม ๒ หรอฉบบพลด ซงเมอสบคนตอพบวาเปนเนอหาสวนแรกของบทละครรองเรองทาวกกกนาก (เมอง

ลพบร) ประพนธโดย พระศร ซงเปนพระนามแฝงในพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ

พระนพนธในสมย รชกาลท ๕ พ.ศ.๒๔๕๓ พมพครงแรกโดย โรงพมพศภการจ ารญ พ.ศ. ๒๔๕๓๘๗

ดานรปแบบค าประพนธ มลกษณะเปนละครรอง ประเภทละครรองมลกค ซงเปน “บทละครรองสลบ

พด มทงบทรองและพดแตถอการรองเปนหลก”๘๘ แบงชดแสดงออกเปนชดๆ ในตนฉบบนปรากฏเพยงชดท

หนง มการบรรยายฉาก และตวละคร เพอใหรวาในฉากนนด าเนนเหตการณทไหน มตวละครอะไรบาง รวมทง

ยงมขอความวงเลบในบรรยายทาทาง การแตงกาย และลกษณะอนๆ ของตวละคร เพอใหผอานบทเหนภาพ ม

บทเจรจาเปนรอยแกวสลบบทรองเปนกลอนสภาพ ดงตวอยางตอไปน

๘๗ พวงเพญ สวางใจ, (๒๕๕๑), คณคำทำงวรรณคดของบทละครรองไทย, (วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎบณฑต

สาขาวชาภาษาไทย ภาควชาภาษาไทย มหาวทยาลยศลปากร). ๘๘ เสาวณต วงวอน, (๒๕๕๕), วรรณคดกำรแสดง, (กรงเทพฯ: ภาควชาวรรณคด และคณะกรรมการฝายวจย คณะ

มนษยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร), หนา ๑๒๐.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๐๔

ชดท ๑ (นดไปด) ฉากในตกแหงหนงในกรงเทพฯ ตวละครมนายหนมหนง นามฉายาคณ

สรอยสมาล ทกคตะ

(สรอย) ไฉนหนอนนจนตะวนสายญแลว ไมเหนแกวเนตรเรยมมาเยยมพ

ชนชวาพกามาศปลาสล ฤๅจะมเหตการณสงหารฮอ

แกสญญาวาจะมาหาพสรอย สมาลพคอยนอยไปฤๅ

มวผสมขนมอรอยปลอยฝมอ มาปรนปรอพชายจงหายไป ๚

๔ ค าเจรจา

(กมหนาฝน แลวกเหงอหวยหน ตาแกนงหางกระรอก ทบขากวย คาดกระเปาโตะพน

ขาวมาลาว ครองกยเฮง สะพายยามละวา ครอบหมวกสานช ามะเรอ) โผลเขามา จงรองฮอ

... กลบกกวกมอตะโกน “มานแนแก”

ตานนกผลบ ๆ โผล ๆ ขยาดขยนเปนนาน จงยองมานงกะพน แกมประหมา

“ธระอะไรกะขาเจาฤๅพา”

“ลงเหนผหญงทเธอมาเรอ กอนโดเลอ จอดอยปลายสะพานทาน าโนนไป บาง

ไหม”๚

เนอเรอง

บทละคร เรอง ศรกกกระหนากเมองลพบร ด าเนนเรอง แบงเปนชด ในตนฉบบนปรากฏเพยง ชดท ๑

เปนฉากตกแหงหนงในกรงเทพมหานคร ใกลทาน า ม “คณสรอยสมาลทคตะ” ชายหนมสนทนากบชายชราชอ

“ตาถน” ถามหา “หมอมพวงพกามาศ บตรพระกเลวะสมพกะสงกากะระวาร” แลวจงรวาตาถนมาจากเมอง

ลพบร มาทกรงเทพมหานครฯ เพอแทงหวย แตไมส าเรจดงปรารถนาจงก าลงจะกลบลพบรเพอไปดแลไรนาและ

โคกระบอของตน คณสรอยฯ จงฝากเพลงยาวฉบบหนงใหตาถนไปสงใหนายตรวจซงอยทพกคนเดนทาง

ระหวางนงรถราง แตตาถนวาถาเอาลงไปฝากจะถกเกบเงนเพมอก ๖ สตางค คณสรอยฯ จงใหอางชอตนวาเปน

จดหมายของคณสรอยสมาลศรจนทร

จดหมายเพลงยาวสารภาพรกกบหมอมพกามาศ ของคณสรอยฯ นนแตงดวยกลบท แตเปนส านวน

แบบทตาถนเรยกวา “กลบทสมยใหม” โดยใชกลบท... เชน “รอไมไหวใจผาวราวกะสมไฟ ไฟสมกะราวผาวใจ

ไหวไมรอ” ซงตาถนเหนวา “เหนจะไมนยมรสละหนาพา” ท าใหตาถนไมชอบเพราะอานไมเขาใจ

ระหวางทก าลงอานเพลงยาวคณสรอยฯ มคนดานนอกอานบทละครเรองรามเกยรต โดยอานแบบ

ท านองแมคา ตาถนจงเรยกใหคณสรอยฯ ฟงบทกลอนน และกลาวเปรยบเทยบรสค าและความไพเราะระหวาง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๐๕

กลอนแบบเกากบแบบใหม วา “อายสมยใหมขาดนสถอยหลงเขาคลอง สมยเกาไมไดแท ๆ” ซงกลอนนนเปน

เรองรามเกยรต ตอนทาวอณาราชหรอทาวกกขนากถกพระรามแผลงศรกกแกวตรงไวกบแผนผา โดยผประพนธ

ดดแปลงมาจากบทละครเรองรามเกยรต พระราชนพนธในรชกาลท ๑ แบงเปนชวงทาวอณาราชถกศรกกแกว

พรอมค าสาป กบตอน นางไวยกาสร มเหสและ นางประจน ธดาทาวอณาราชครวญ ดงน

รำมเกยรต ฉบบพระรำชนพนธรชกำลท ๑ ศรกกกระหนำกเมองลพบร ฉบบหอสมดแหงชำต

ตกลงในถ ารมสวนขวญ ตกลงหนาถ ารมสระน าใหญ

ตรงมนไวกบแผนผา เถงเรวไวลบแผนผา

มไดไหวตงกายา มไดไหวตงกายา

พระจกรากซ าสาปไป พระจกรากซ าสาบไป

ใหเกดไกแกวอลงกรณ ใหเกดไกแกวอลงกรณ

กบนนทรถอคอนเหลกใหญ กบนนทรถอคอนเหลกใหญ

อยรกษาอสรานไว อยรบจกรานไว

ใหไดถงแสนโกฏป ใหไดถงแสนโกฏป

แมนเหนกกเลอนเคลอนคลาด แมนเหน..เลอนเคลอนคลาด

จากอกอณาราชยกษ จากอกอณาราชยกษ

ไกนนจงขนขนทนท ไกนนจงขนขนทนท

นนทรเรงเอาพะเนนรน นนทรเรงเอาพะเนนรน ฯ

สาปเสรจเสดจบทจร

งามดงทนกรรงสรรค

กบองคอนชาวลาวลย

คนเขาสวนขวญอสราฯ

เมอนน เมอนน

นางไวยกาสรยอดสงสาร นางไอยกาสรกายสงสาร

ทงประจนธดายพาพาล ทงประจนตธดายพาพาล

รวาพญามารมรณา รวาพญามารมรณา ฯ

ตกใจดงใครมาฟนฟาด

ใหเศยรขาดดวยดาบอนคมกลา

ตางองคตางฟายชลนา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๐๖

รำมเกยรต ฉบบพระรำชนพนธรชกำลท ๑ ศรกกกระหนำกเมองลพบร ฉบบหอสมดแหงชำต

โศกาครวญคร าร าพน ฯ

หลงจากคณสรอยฯ ไดฟง กแสดงความเหนวาเรองรามเกยรตเปนเพยงเรองแตง ไมมจรง ตาถนจง

อธบายใหเหน ในประเดนตางๆ ทงการใชตวละครสตวเปนอปมาของมนษย และความแทจรงของเรอง

รามเกยรตวาเปนเรองจรงในประเทศไทย โดยอธบายตวอยางตางๆ โดยเฉพาะเรองทาวกกขนากนวา “...อาย

เรองนะมนจรง แตอายทวาอนเดยอนแดง ซลอนซแลนอะไรนะ ฝรงมนหลอกใหทงเพ ในเมองเราแท ๆ ถาไม

จรงทะเลชบศรมาแตไหนเลา ทาวกกกระหนากนางประจนตกนงอยทนโท เฮอ จะวากระไร ถง ๓ ป หว

ละมาน๘๙มาตอกศร ไฟตดหางครงเผาลงกามาไหมเมองลพบร เมอไมกปมาน ตลาดหมดอะไรเสยอก ถาอยาง

งนรฐบาลทานจะหามน าสมสายชท าไม ขาเจาเหนยงง”

ตาถนเลาต านานทาวกกขนากใหคณสรอยฯ ฟง เพอแสดงใหเหนวาเรองทาวกกขนากเปนเรองจรงวา

“แตกอนเปนเทวดานามอนราช ตวโปรดของพระอศวร ขเกยจขนเฝาทนกรว สาปลงมาเปนยกษ ครองนคร

มหาสงขร... พระศลประทานพรใหมฤทธ ใครผลาญชวนกไมตาย ตอพระอวตาลมาปราบยคเขญ เอากกเปน

ลกศรจงจะตรงลงมา อยแสนโกฏป พระโยคโคสภทลพระนารายณแลลกศร จงไดกลายเปนหนอยตราบเทาทก

วนน มไกขาวคอยขนขณะศรเขยอน นกนนทรเอาเพนยดตอกหลายๆ ปหวละมานทเปนพระยาอนชตไปจ าศล

อยปาพระหมพานต กมาลบดอกศรเสยท นางประจนตกลกสาวนะ กยงอยในถ า หอน าดวยใยบวจะเอาไวท า

พระอตราสงคถวายพระศรอารยะเมตไตรยเจา ของจรงๆ มอยใกลๆ ทงนน แลวจะไมใหเชอยงไง” ท าใหคณ

สรอยฯ ทาใหตาถนพาไปดเขานางประจนตทจงหวดลพบร ซงเปนสถานททเชอวาทาวกกขนากถกศรกกแกว

ตรงไวในถ า ตอนทายของตนฉบบมบทบรรยายวา “สรอย (หมายถง คณสรอยฯ-ผเขยน) วาไมเอาน าสมสายช

ไปดอก ไปเดยวนเถอะ ตาถนวาเหาะไป” แลวจบเพยงเทาน ซงแสดงใหเหนวาเรองราวยงไมจบสมบรณ๙๐

คณคำของบทละครรอง เรอง ทำวศรกกกระหนำกเมองลพบร

๘๙ หวละมาน หมายถง หนมาน ๙๐ เนอเรองยอซงเปนความตอจากเรองทปรากฏในตนฉบบ คอ ตอมาสรองสมาลนอนหลบและฝนไปวาเขาไปทถ า

ประจนตพรอมกบตาถน พอกลางคนตาถนนอนหลบ สรอยสมาลไดเขาไปในถ าและพบกบนางประจนตธดาของทาวกกขนาก นางประจนตเปนหญงทสวยมาก สรอยสมาลชอบนางจงแสดงความรกกบนางจนใกลรงสาง ตาถนไดมาพบสรอยสมาลเขา สรอยสมาลเลาเรองทพบกบนางประจนตแตตาถนไมเชอ ตอมาตาถนและสรอยสมาลไดเขาไปด กอนหนทคดวาเปนทาวกกขนาก สรอยสมาลน าน าสมสายชไปรดทกอนหน ทาวกกขนากไดฟนขนมาแลวอาปากจะกนสรอยสมาล สรอยสมาลตกใจตนพอดและเปนเวลาเดยวกนกบทตาถนมาตามหาสรอยสมาลทโรงพยาบาล จงทราบวาสรอยสมาลเปนคนวกลจรต (พวงเพญ สวางใจ, (๒๕๕๑), คณคำทำงวรรณคดของบทละครรองไทย, (วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาภาษาไทย ภาควชาภาษาไทย มหาวทยาลยศลปากร).

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๐๗

จากเนอเรองของบทละครรอง เรองทาวกกกระหนากเมองลพบร ซงผแตงทรงนพนธขนใหมโดย

ดดแปลงจากต านานเรองทาวกกขนาก ของจงหวดลพบร นอกจากจะท าใหเหนความคดสรางสรรคในการนพนธ

บทละครเพอใชแสดงละครในสมยรชกาลท ๕ และความแพรหลายของต านานเรองทาวกกขนากแลว ยง

สะทอนใหเหนขอมลตางๆ ดงตอไปน

๑. อทธพลของตะวนตกในสยำม

อทธพลของตะวนตกปรากฏในสวนตางๆ ตงแตเครองแตงกาย คอ เครองแตงกายของ “เลด” แบบ

ตะวนตก ซงถอเปนหญงสงางาม “ ไมใชผหญงสวะดอก เลด ลงเอย เลดสมยใหม นามหมอมพวงพกามาศ บตร

พระกเลวะสมพกะสงกากะระวารนะเปนไรลา... ทใสถงนองรองบาท นงมวงดอกสวมเสอแขนพอง หมแพร

เครองกแตงนวแฟชน กนรมแพรระบาย หอวกระเปาหมากหนงจระเข ผกเชดหนาแพร นะพอลง”

นอกจากนยงมค าตางๆ ทใชเปนค าทบศพทจากภาษาองกฤษเปนภาษาไทย ไดแก “ลงเหนผหญงทเธอ

มาเรอ กอนโดเลอ” และ “ฤๅขนแอโรเปลนลยเลนเดน ฤๅใครเชญขนษฐาไปปาต ” เปนตน หรอ “หมาตา” ซง

แปลวาต ารวจ กไดรบอทธพลมาจากชาวองกฤษซงไดรบอทธพลมาจากภาษามลายอกทหนง

๒. กลวธกำรแตงค ำประพนธของ “คนรนใหม” ในสมยรชกำลท ๕

ในเรอง ตาถนไดฟงเพลงยาวในจดหมายรกทคณสรอยสมาลจะสงไปใหหมอมพวงพกามาศ ซงคณ

สรอยฯ แตงโดยน าค าทหนงถงค าสดทายในวรรคแรก มาแตงเรยงล าดบใหมใหค าสดทายของวรรคแรกมาเปน

ค าแรกของวรรคทสองเรยงไปจนจบวรรค ซงกลบทนคณสรอยฯ ในฐานะ “คนรนใหม” ทม “สมองสมยใหม”

จงสรางสรรค “กลบทใหม” คอ “กละมหาสะพานยนตนะพอลง” เชน “เอยวงปรอมาหาพเถดเอาหนาแม

แมหนาเอาเถดพหามาปรอวงเอย... ไมเพราะฤๅพอลง สมองสมยใหมนะน” ซงตาถนมองวาด าเนนเรองชา

และไมค านงถงรสของค าและความ “พาชานกกวาจะจบ ขาเจาฟงเปนฝาช ยงกะกกรเรมไวทหนาตางแนพา กล

บทสมยใหมเหนจะไมนยมรสละหนาพา ...ตาถนรบลงกระเปา หวเราะ พอๆ อายสมยใหมขาดนสถอยหลง”

อนง ยงท าใหเหนวธการสงจดหมายในสมยนนดวย คอ “(วาฝากหนงสอพอลงไปใหครกสกฉบบ ๑ ใคร

ทไหนกนพอ มราคา ขากลบพอลงขามไปขนรถราง ทางทพอลงพกทพกคนเดนทางนะแหละ สลกหลงซองม ให

นายตรวจเขาด)... ไมไดๆ ๆ ลงรถแลวขนอกเขากเขกเอาอก ๖ สตางค ไมรจกมกจไมดหมาตาจบเอาตาย”

๓. ววำทะมโนทศนทำงวรรณคดในทศนะคนรนเกำและใหมในสมยรชกำลท ๕

เมอตาถนและคณสรอยฯ ไดฟง กลอนบทละครเรองรามเกยรต ตอน ศกทาวกกขนาก ซงมผอานเปน

“ท านองแมคา” คณสรอยฯ กลาววาเรองตางๆ เหลานไมไดเปนเรองจรง “เรองเหลวนะพอลง คนหวใหมเขาไม

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๐๘

เชอหรอก มยกษมลงออกยง” และกลาวถงเหตการณทคณหลวง(ในฐานะตวแทนคนรนเกา) กบนายรอย(ใน

ฐานะตวแทนคนรนใหม) กลาวแสดงความคดเหนเรองความเปนจรงของเรองรามเกยรตในฐานะทเปนภาพแทน

ของมนษย “คนโบราณชอบแถมเกนจรง... แตมมยกขนนะเปนวานร ชมภมะหม ทแทคนทงนน ลงหมเปนแต

อปมา เพราะนบถอวาสตวรายดราย” และตาถนกแสดงเหตผลอนๆ ทท าใหเหนวาต านาน หรอวรรณคดไทย

เปนเรองจรง เกดขนในสยามไมใชเมองฝรงหรอประเทศอนๆ โดยเฉพาะเรองทาวกกขนาก ซงน าไปสการสงหาม

ของรฐบาลไมใหน าน าสมสายชเขาเมองลพบร วา “อายทวาอนเดยอนแดง ซลอนซแลนอะไรนะ ฝรงมนหลอก

ใหทงเพ ในเมองเราแทๆ ถาไมจรงทะเลชบศรมาแตไหนเลา ทาวกกกระหนากนางประจนตกนงอยทนโท เฮอ

จะวากระไร... ถาอยางงนรฐบาลทานจะหามน าสมสายชท าไม ขาเจาเหนยงง”

บทละครรอง เรอง ศรกกกระหนากเมองลพบร พระนพนธของ พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธป

ประพนธพงศ จงไมเพยงแสดงถงความแพรหลายของต านานเรองทาวกกขนาก และการแสดงละครในสมย

รชกาลท ๕ หากแตยงแสดงถงบรบททางสงคมในสมยรชกาลท ๕ ซงนาสนใจและตงขอสงเกตวา ผนพนธทรง

ก าหนดใหตวละครทท าอะไรหรอชนชมอะไรแบบ “คนรนใหม” อยางคณสรอยสมาล เปนตวละครทวกลจรต

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๐๙

บรรณำนกรม

ดษฏกษ (นามแฝง). เรองโบรำณต ำนำนยกษ. กรงเทพฯ: income, ๒๕๕๔.

พระประวตและผลงำน ของมหำอ ำมำตยตร หมอมเจำพนศรเกษม เกษมศร. พมพเปนอนสรณเนองในการ

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานพระบรมราชานเคราะห ในการพระราชทานเพลงพระศพ

มหาอ ามาตยตร หมอมเจาพนศรเกษม เกษมศร ณ เมรวดเทพศรนทราวาส วนท ๙ ธนวาคม

๒๕๐๗, ๒๕๐๗.

พวงเพญ สวางใจ. คณคำทำงวรรณคดของบทละครรองไทย. วทยานพนธอกษรศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชา

ภาษาไทย ภาควชาภาษาไทย มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๑.

มโหทร (นามแฝง). ทาวกกขนาก. วำรสำรมหำวทยำลย , ๖(๓) มกราคม ๒๔๗๑. พระนคร: นกเรยน

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๔๗๑.

ศลปากร, กรม. กองวรรณกรรมและประวตศาสตร. บทละครเรองรำมเกยรต พระรำชนพนธในรชกำลท ๑ เลม ๔. กรงเทพฯ : ศลปาบรรณาคาร, ๒๕๔๐.

เสาวณต วงวอน. วรรณคดกำรแสดง. กรงเทพฯ : ภาควชาวรรณคด และคณะกรรมการฝายวจย คณะ

มนษยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๕๕.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๑๐

บทปรวรรต: ศรกกกระหนำกเมองลพบร

วนท ๒ มถนายน ร.ศ. ๑๓๒ พระพทธศกราช ๒๔๕๖ วนจนทร แรม ๑๔ ค า เดอน ๖ ปฉล ฉพทธศก

ชดท ๑ (นดไปด) ฉากในตกแหงหนงในกรงเทพฯ ตวละครมนายหนมหนง นามฉายาคณสรอยสมาล

ทกคตะ

(สรอย) ไฉนหนอนนจนตะวนสายญแลว ไมเหนแกวเนตรเรยมมาเยยมพ

ชนชวาพกามาศปลาสล ฤๅจะมเหตการณสงหารฮอ

แกสญญาวาจะมาหาพสรอย สมาลพคอยนอยไปฤๅ

มวผสมขนมอรอยปลอยฝมอ มาปรนปรอพชายจงหายไป ๚

๔ ค าเจรจา

(กมหนาฝน แลวกเหงอหวยหน ตาแกนงหางกระรอก ทบขากวย คาดกระเปาโตะพนขาวมาลาว ครองกยเฮง

สะพายยามละวา ครอบหมวกสานช ามะเรอ) โผลเขามา จงรองฮอ ... กลบกกวกมอตะโกน “มานแนแก”

ตานนกผลบ ๆ โผล ๆ ขยาดขยนเปนนาน จงยองมานงกะพน แกมประหมา

“ธระอะไรกะขาเจาฤๅพา”

“ลงเหนผหญงทเธอมาเรอ กอนโดเลอ จอดอยปลายสะพานทาน าโนนไป บางไหม”๚

ตาแกวา “ไมรประสานพา เรอกะโลกะเลออะไร ใครคอนไปขางไหนกน ผหญงนะเหนกนถมไป ทาเรอ

กเยอะ”

“ไมใชนะลง ไมใชผหญงสวะดอก เลด ลงเอย เลดสมยใหม นามหมอมพวงพกามาศ บตรพระกเล

วะสมพกะสงกากะระวารนะเปนไรลา พอลงไมรจกฤๅ”

“ยาวนกนพอขา”

“ทใสถงนองรองบาท นงมวงดอกสวมเสอแขนพอง หมแพรเครองกแตงนวแฟชน กนรมแพรระบาย

หอวกระเปาหมากหนงจระเข ผกเชดหนาแพร นะพอลง”

“ไมเหนดอกพอขา ใครทแตงฉนระแฉนอระฉน กะตองกะแตงกนอยทไหน สดายง”)

(สรอย) นยงไงยงไมเวนหนอ ฤๅมวรอเรอยนตอยหนไหน

ชมกงกง......ใน แมน าใหญมเดหวฤดเพลน

ฤๅขนนงรถยนตวนรอบๆ จกรวาฬ ฟาค ารณขวญเหาะเหน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๑๑

ฤๅขนแอโรเปลนลยเลนเดน ฤๅใครเชญขนษฐาไปปาต๚ ๕ ค าเจาขา

(ตานนลกยงโย “งนๆ ๆ ขาเหนมศการลาพอท” “ชากอนพอลงๆ มาแตไหนนะคะ” “ลพบรพอ”

“มาท าไมกนนะคะ” ตานนหวรออกๆ “ไมตองถามละพอขา มนกลงคมภรเตรยมมานนและพอ แทง

หวย หาไมตาถง..ลานลงมาท าไม เปนหวงไรนา ..งวควายออกจะตายไป”) ดอกสรอย

(สรอย) เหนจะเหลวเสยแลวเหนจะควาละมอหลด หมอมพวงพกามาศยอดฉลาดมนษย

จวนเฉลมนามตออยร ามะรอหวดหวด คดถงทสดตองสอสารเอย ๚

เจรจา

(วาฝากหนงสอพอลงไปใหครกสกฉบบ ๑ ใครทไหนกนพอ มราคา ขากลบพอลงขามไปขนรถราง ทาง

ทพอลงพกทพกคนเดนทางนะแหละ สลกหลงซองม ใหนายตรวจเขาด)

แวะเดนหยกๆ ไปสงเลาสกหนอยกสนความ เพลนสนหว

ไมไดๆ ๆ ลงรถแลวขนอกเขากเขกเอาอก ๖ สตางค ไมรจกมกจไมดหมาตาจบเอาตาย

ขาเจาเคยถกจบไปสงครจงเลงเมอกระนนยงจ าไมลม โทษถกลมเยนๆ หลบไปในศาลาวดเทานน

ฝากนายตรวจรถกได บอกวาของฉน ถางนกได กพอนามะชอไหรละทนหว คณสรอยสมาลศรจนทร

..ดวยดนสอ แลวอานใหฟง “สาสนแสดงแจงแจงแสดงสาสน”

เกงไหมพอลง เกงพา แตขาเจาไมเขาอกเขาใจดอก แลวตอไป อานวา

“นานคะนงคดถงนอง นองคดถงคะนงนาน”

เปนยงไงพอลง พอฟงวาไปอก ...พา

“หาทราบสาสนเสนหาหาเสนหสาสนทราบพอ”

เพราะไหมขา ประเดยวพา

“ถาแกวตาแมไมมาหาหามาไม แมตาแกวกไมฟงพอลง”

ฮมแลวไงอก

“ศอพยาคงผกเชอกแขวนตาย ตายแขวนเชอกผกคงยาพศอ กละมหาสะพานยนตนะพอลง”

แตงยากนกไมเขาใจพอ

“รอไมไหวใจผาวราวกะสมไฟ ไฟสมกะราวผาวใจไหวไมรอ”

ดไหม ฮม

“เอยวงปรอมาหาพเถดเอาหนาแม แมหนาเอาเถดพหามาปรอวงเอย”

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๑๒

หนงในสยามเทยวพอลง อบทน

ยงงนละกระมงพา เทานนทไมไดฤๅพอ

ไมเพราะฤๅพอลง สมองสมยใหมนะน

พาชานกกวาจะจบ ขาเจาฟงเปนฝาช ยงกะกกรเรมไวทหนาตางแนพา.

กลบทสมยใหมเหนจะไมนยมรสละหนาพา

พอลงไมชอบฤๅ

ขาเจาไมเขาใจนพอขา

เออนนใครอานกลอนอะไรประชนกน เสยงขางนอกนนกแมอะไรเขาอานสดๆ อยอกราย

ออนนเบาๆ เบดๆ ลมๆ นน เออ .....ฟงดท นงอานเรองอะไรกน

พบเพลงยาวลงซอง สลกหลงสงให ตาถนรบลงกระเปา หวเราะ พอๆ อายสมยใหมขาดนสถอยหลงเขา

คลอง สมยเกาไมไดแทๆ นงฟงอาน) อานท านองแมคา

ตกลงหนาถ ารมสระน าใหญ เถงเรวไวลบแผนผา

มไดไหวตงกายา พระจกรากซ าสาบไป

ใหเกดไกแกวอลงกรณ กบนนทรถอคอนเหลกใหญ

อยรบจกรานไว ใหไดถงแสนโกฏป

แมนเหน..เลอนเคลอนคลาด จากอกอณาราชยกษ

ไกนนจงขนขนทนท นนทรเรงเอาพะเนนรน ๚

๖ ค า เจรจา

(ตาถนพยกวา “นเรองจรงทเมองขาเจาเอง” “รามเกยรตไมใชเรองจรงนพอลง” “ชากอนพา ขอขาฟง

เขาใหจบตอนนเสยหนอย เอยงหฟง) อาน

เมอนน นางไอยกาสรกายสงสาร

ทงประจนตธดายพาพาล รวาพญามารมรณา ๚

๒ ค าเจรจา

(หนมมาเขยาแขน “เรองเหลวนะพอลง คนหวใหมเขาไมเชอหรอก มยกษมลงออกยง”

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๑๓

“เมอขาเจามารถไฟวนน กไดยนทานหลวงกะนายรอยอะไรทานคยกน เรองนเหมอนกน นายรอยพด

เหมอนพอวา แตทานหลวงเถยงวาจรง ฝรงเขาพมพเรองรามายณะแนะอะไร เปนพงศาวดารในอนเดยอนแดง

ไทยจ าลองเอามา เมองลงกากซลอนจงลอน อะไรของทาน อยธยากเมองอดเมองอา อะไรไมร วายงมอยทงสน

นายรอยทานกยกขอวาลงพดได ยกษสนหวอะไร เถยงอยางพอวา เพราะฉะนนมสเตอรพราหมณชางฟนมเปน

พวกสมนตนมโหธรไปหมดฤๅ ไมเหนมเขยวสกแงง ทานหลวงตอบวา

“คนโบราณชอบแถมเกนจรง ซ าเกาแกคดตอๆ มากเปลยนไป แตมมยกขนนะเปนวานร ชมภมะหม ท

แทคนทงนน ลงหมเปนแตอปมา เพราะนบถอวาสตวรายดราย คนกหวงตวใหมตบะเดชะ เชน อายพวกผราย

ปลน มนเรยกกนวาอายเสอ มนเปนเสอเมอไรเลา ในต าหรบพไชยสงคราม กองเสอปาวลานองมนกคนแทๆ เอา

ชอสตวมาเรยก ใหมสหนาทนาสยดสยอง””

“กพอลงเชอเขาฤๅ”

“ขาเจากฟงเทานน อายเรองนะมนจรง แตอายทวาอนเดยอนแดง ซลอนซแลนอะไรนะ ฝรงมนหลอก

ใหทงเพ ในเมองเราแทๆ ถาไมจรงทะเลชบศรมาแตไหนเลา ทาวกกกระหนากนางประจนตกนงอยทนโท เฮอ

จะวากระไร ถง ๓ ป หวละมานมาตอกศร ไฟตดหางครงเผาลงกามาไหมเมองลพบร เมอไมกปมาน ตลาดหมด

อะไรเสยอก ถาอยางงนรฐบาลทานจะหามน าสมสายชท าไม ขาเจาเหนยงง”

“ท าไมหามจรงฤๅ”

“ไมหามไมคดคานจรงยงไงละพอขา ใครซกซนเอาไปอดขาวทศรปกอกทาวกกกระหนาก ทเปนหนอย

ในปา เขานางประจนตเมองลพบร ยกษเปนขนมา มตายกนเสยหมดฤๅพา สนกละ”

“จรงฤๅพอลง”

“จรงหนะพา กพระรามรบทาวกกกระหนาก แผลงศรมาเทาไรๆ กไมตาย ดวยแตกอนเปนเทวดานาม

อนราช ตวโปรดของพระอศวร ขเกยจขนเฝาทนกรว สาปลงมาเปนยกษ ครองนครมหาสงขร เจานางประจนต

นนละปะไร พระศลประทานพรใหมฤทธ ใครผลาญชวนกไมตาย ตอพระอวตาลมาปราบยคเขญ เอากกเปน

ลกศรจงจะตรงลงมา อยแสนโกฏป พระโยคโคสภทลพระนารายณแลลกศร จงไดกลายเปนหนอยตราบเทาทก

วนน มไกขาวคอยขนขณะศรเขยอน นกนนทรเอาเพนยดตอกหลายๆ ปหวละมานทเปนพระยาอนชตไปจ าศล

อยปาพระหมพานต กมาลบดอกศรเสยท นางประจนตกลกสาวนะ กยงอยในถ า หอน าดวยใยบวจะเอาไวท า

พระอตราสงคถวายพระศรอารยะเมตไตรยเจา ของจรงๆ มอยใกลๆ ทงนน แลวจะไมใหเชอยงไง ถายงงนกวา

ขนหลวงพญาตากไมมจรง ฤๅมไปรบพงชงชยอยเมองฝรงกแลวกน ฝรงละมนดทงนนและพา ทานชนใหมๆ พด

กนนะ พระพทธองคกไดตรสรโปรดสตวอยในเมองแดนของฝรง พระพทธบาทพระแทนนะเหนจะของพระเยซ

ละซ สวนอายขบถธรรมเถยรท าไมอายฝรงมนไมแยงเอาไป วาอยเมองวลาสมงคา เชอไมไดดอกพา พดทาโนน

ทาน ลงทายกเอาเงนเทานน เหนทารดไมไดละกแวงกด ษมาบาปเถด ไกลรอยโยชนแสนโยชนเทยว”) ลงโลด

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๑๔

(สรอย) เอายงงเถอะปะไรไดแหมลา พอลงมาไปกะฉนขมนขม

ใหถงเขานางประจนตกนเดยวน ดยกษกกกระหนากไมยากเยน

(ถน) ไปกไดแตตองไปสามโมงเชา แลวอยาเอาน าสมไปพรมเลน

เทยวซนราดผบผบยกษกลบเปน จะเกดเหมนถงขาเจาไมเอาละ ๚

๔ ค า

(สรอยวาไมเอาน าสมสายชไปดอก ไปเดยวนเถอะ ตาถนวาเหาะไป)

จบตนฉบบเทำน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๑๕

หมวดวรรณกรรมต ำรำ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๑๖

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๑๗

เพลงยำว “ค ำมหำภ” นฐพร ปะทะวง๙๑

ทมำของตวบท เพลงยาวเรองน ปรากฏอยทายเลมสมดไทขาวเรอง พระสทธกรรม ฉบบจงหวดพระนครศรอยธยา จารดวยหมกสด า มจ านวนทงสน ๑๕ บท (๕๖ วรรค ขาดไป ๓ วรรค) เมอวเคราะหแลวเหนวาเปนลายมอเดยวกนกบผทจารเรองพระสทธกรรม ในตอนทายเพลงยาวเรองนระบทมาของวรรณกรรมไววาเปน “ค ามหาภ” ซงกลาวไวอยางแนชดวาเปนพระสนทรโวหาร (ภ) หรอสนทรภผทแตงพระอภยมณ นราศภเขาทอง ฯลฯ ดงความวา “ทรงฟงชอบพระทยโปรดใหถอดออกจากคก” จากความขางตนจะเหนไดวาสอดคลองกบชวประวตของสนทรภทเคยตองโทษตดคกในรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เพราะเมาเหลาทะเลาะววาทและท ารายญาตผใหญฝายภรรยาคอ “แมจน” จนไดรบบาดเจบสาหส ญาตจงไดทลเกลาฯ ถวายฎกา พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงกรว มรบสงใหเอาตวสนทรภขงคก แตไมนานกไดรบพระราชทานอภยโทษ เนองจากตอกลอนตองพระราชประสงค และกลบเขารบราชการดงเดม (ชลดา เรองรกษลขต, ๒๕๔๕: น. ๓๘) และจากความดงกลาว ยงแสดงใหเหนดวยวา เพลงยาวเรองนเปนบทกลอนเรองหนงทพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย “ทรงฟงชอบพระทย” จนมรบสงใหสนทรภพนโทษในคราวนน อยางไรกด เมอผวจยศกษาลกษณะกลอนทปรากฏในเพลงยาวเรองดงกลาว กพบวามลกษณะทแตกตางจากผลงานเรองอนๆ ของสนทรภ อยางเหนไดชดหลายประการ ดงน ๑) จ านวนพยางคในแตละวรรค ใช ๙ พยางค มากถง ๔๗ วรรค (๘๔%) ใช ๑๐ พยางค จ านวน ๓ วรรค (๕%) ใช ๑๑ พยางค จ านวน ๑ วรรค (๒%) ใช ๘ พยางค จ านวน ๕ วรรค (๙%) ซงขดแยงกบผลงานของสนทรภเรองอนๆ ทมกจะใช ๘ พยางคเปนสวนใหญใช ๙ พยางค ๑๐ พยางค และ ๑๑ พยางคบางแตนอยมาก (ประทป วาทกทนกร, ๒๕๔๗: น. ๙๕) ฉนทลกษณของเพลงยาวเรองนจงเรยกวาเปนลกษณะของกลอนเกา มากกวากลอนแปดซงสนทรภเชยวชาญ ๒) ชวงจงหวะการอานกลอนแบบ ๔/๔/๓ (ทงเรอดกไต/ ทงไรกตอม/ ทกค าคน) ไมปรากฏในผลงานเรองอนของสนทรภ (ประทป วาทกทนกร, ๒๕๔๗: น. ๙๗) ๓) การสงสมผสนอกในงานของสนทรภ มกจะสงจากพยางคสดทายของวรรคท ๑ หรอ ๓ ไปยงพยางคท ๓ ของวรรคท ๒ และ ๔ ตามล าดบ (ประทป วาทกทนกร, ๒๕๔๗: น. ๙๘) แตในเพลงยาวเรองนกลบพบลกษณะดงกลาวนอยมาก คอพบเพยง ๑ ครง สวนใหญแลวพบวามกจะสงจากพยางคสดทายของวรรคท ๑ หรอ ๓ ไปยงพยางคท ๖ ของวรรคท ๒ และ ๔ จ านวนทงสน ๒๒ ครง พยางคท ๕ จ านวน ๑ ครง พยางคท ๗ จ านวน ๑ ครง และมการสงสมผสนอกไปยงพยางคท ๘ ของวรรคท ๒ และ ๔ จ านวน ๑ ครงดวย ซงไมปรากฏในผลงานเรองอนๆ ของสนทรภ

๙๑ ผชวยวจยประจ าโครงการฯ, นสตปรญญาโท สาขาภาษาไทย คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๑๘

๔) มการใชค ารบสมผสนอกผดฉนทลกษณ ๔ แหง ไดแก ๑) ค าวา “กรรม” ในบทท ๕ วรรคท ๔ ซ ากบค าวา “กรรม” ในบทท ๔ วรรคท ๔ ๒) ค าวา “ชว” ในบทท ๖ วรรคท ๔ ซ ากบค าวา “ชว” ในบทท ๖ วรรคท ๒ ๓) ค าวา “สน” ในบทท ๑๕ วรรคท ๔ ซ ากบค าวา “สน” ใน บทท ๑๕ วรรคท ๒ และ ๔) ค าวา “หมอง” ในบทท ๑๓ วรรคท ๒ ไมสมผสกบค าวา “กรอม” ของบทท ๑๒ วรรคท ๔ ซงตางจากลกษณะของสนทรภทเครงครดในเรองของการใชค ารบสมผสนอกเปนอยางมาก ๕) ลกษณะของสมผสใน สมผสสระ โดยทวไปแลวสมผสสระในงานของสนทรภถอไดวามลกษณะทโดดเดนเปนอยางยง ซงโดยมากจะม ๒ ค คอค าท ๓ กบค าท ๔ และค าท ๕ กบค าท ๖ หรอ ๗ ในกรณทเนอความไมอ านวยหรอหาสมผสในไดคเดยวจรงๆ กมกจะใหมสมผสใน คหลงมากกวาคหนา (ชลดา เรองรกษลขต, ๒๕๔๕: น. ๗๔) สมผส ๒ ค สวนใหญจะปรากฏในวรรคท ๑ และ ๓ สวนวรรคท ๒ และ ๔ จะปรากฏสมผสสระคเดยว (ประทป วาทกทนกร, ๒๕๔๗: น. ๙๙-๑๐๐) เชน

เจาพลายงามความกลวจนตวสน หยดขยนอยไมกลาลงมาได แลวนกวายาตวกลวอะไร โจนลงไปกราบยาทฝาตน

(ขนชางขนแผนฉบบหอสมดแหงชาต, ๒๕๑๒: น. ๕๒๖)

จากลกษณะขางตน เมอพจารณาเพลงยาวดงกลาวแลว พบวาในวรรคท ๑ และ ๓ มสมผสสระ ๒ ค เพยง ๑๐ วรรค จาก ๒๗ วรรค (๓๗%) โดยมสมผสคแรก คอค าท ๓ กบค าท ๔ เปนสวนใหญ แตคทสองนนมต าแหนงไมแนนอน มทงค าท ๕ กบ ๗, ๖ กบ ๗, ๖ กบ ๘ สวนสมผสสระในวรรคท ๒ และ ๔ นน แมจะพบวาปรากฏเพยง ๑ ค คลายกบลกษณะงานของสนทรภ แตการเลอกต าแหนงค าทสมผสกนนน แตกตางกนอยางสนเชง กลาวคอ ในเพลงยาวนยมใชค าท ๓ และ ๔ สมผสกน หรอลกษณะอนๆ ซงไมสอดคลองกบลกษณะสมผสในงานของสนทรภทนยมใชค าท ๕ กบค าท ๖ หรอ ๗ มากกวาต าแหนงอน นอกจากนแลวในเพลงยาวดงกลาวยงไมปรากฏสมผสในสมผสสระเลยถง ๗ วรรค จาก ๕๖ วรรค (๑๐%)

จากผลการศกษาขางตน จงท าใหสามารถสรปไดวาเพลงยาวเรองดงกลาวไมใชผลงานของสนทรภ แตอาจจะเกดจากความเขาใจคลาดเคลอนของผคดลอก ดวยมสวนทชวนใหเชอไดวาเปนผลงานของสนทรภอยไมนอย คอ มกลาวถงลกษณะนสยของผแตงทคลายคลงกบลกษณะนสยของสนทรภ ซง วนดา ลขตกนทมา ไดศกษาไวในปรญญานพนธเรอง “การศกษาบคลกภาพของสนทรภตามหลกจตวทยา” (วนดา ลขตกนทมา, ๒๕๑๗: น. ๑๕๖ - ๒๑๒) ไดแก

๑) มปมดอยเรองฐานะ ปรากฏในเพลงยาววา

“เวทนาทงนกเพราะจน มานอนขงเหมอนหนงคนทเสยตา” ๒) มความรสกไรญาตขาดมตรและวาเหว “โดยจะอยเลากยากล าบากจต ไรทงญาตขาดทงมตรจะอปถมภ”

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๑๙

๓) มความรเรองโหราศาสตร เรองราหทบลคนา

“เคราะหนเรวคราวนรายเพราะราห ท าใหยบทบใหอยมาแตหลง”

๔) มความเชอเรองไสยศาสตร เรองการเซนสงเวย “เทวดาถาวาเดนราศอน แกลงใหยบกลบใหยนเถดทานเอย สงซงหวานทานสหวงจะสงเวย จะหาไหวใหเสวยสาเจดวน”

และ ๕) มอารมณออนไหว และขาดความมนคงทางใจ ปรากฏในเพลงยาววา “มาดถาชาถามชวยขณะน มาดถาหมายไมเพยงปจะอาสญ

ท าใหแคนแทนใหขนซงความครน คเกาทเคยเชยกบฉนใหคนมา หวนถงรกหกถงรอนแตกอนเกา อยกระไรไยจงเขาไมดหนา ไยหมายใจไยไมจ าเปนต ารา เขาซดไวไยสหวาไมทดแทน”

อยางไรกตาม แมเพลงยาว “ค ามหาภ” จะไมใชผลงานของสนทรภแตกถอไดวาเพลงยาวเรองน ได

ขยายองคความรเกยวแกวรรณคดประเภทเพลงยาวใหแกวงวรรณคดไทยไดอยางดยง ตลอดจนเนอหาสาระทปรากฏในผลงานกลวนสะทอนใหเหนความคดของกวไทยไดเปนอยางด รวมถงคณคาทเดนชดทางดานวรรณศลป ซงจะไดกลาวตอไปในหวขอ “ลกษณะเฉพาะของตวบท”

ลกษณะเฉพำะของตวบท เพลงยาว “ค ามหาภ” มลกษณะเฉพาะของตวบททเดนชดทสด คอลกษณะทางวรรณศลป โดยเฉพาะการซ าชดค าทมเสยงพยญชนะตนเดยวกนภายในวรรคเดยวกน พบวาม ๓ ลกษณะ ดงน

๑. กำรซ ำชดค ำทมเสยงพยญชนะตนเดยวกน ๒ ค ำ ปรากฏ ๑๒ แหง เชน การซ าชดค าทมเสยงพยญชนะตน ล /l/ และ ย /j/

แลยงเปลยวเหลยวยงสดซงฝงฝา

ซ าชดค าทมเสยงพยญชนะตน ช /ch/ และ น /n/ มาเชอดเน อชาตหนาจะเปนกรรม หรอการซ าชดค าทมเสยงพยญชนะตน ซ /s/ และ ว /w/

เขาซดไวไยสหวาไมทดแทน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๒๐

๒. กำรซ ำชดค ำทมเสยงพยญชนะตนเดยวกน ๓ ค ำ เปนลกษณะทปรากฏมากทสดถง ๒๑ แหง

และสวนใหญมลกษณะเปนกลบท คอ กลบทกบเตนตอยหอย ซงมแผนผงสมผสดงทกลาวไวในวรรณคดเรอง กลบทศรวบลกตต ดงน

๐ ๐ ๐ ๐ ๐ ๐ ๐ ๐

“ยกหตถนอมยอมหตถนงขนตงเศยร น าใจตรกนกจตรตรองตางทองเทยน...”

(วรรณกรรมสมยอยธยาเลม ๓, ๒๕๔๕: น. ๓๗๗) ในเพลงยาว “ค ามหาภ” ปรากฏลกษณะดงกลาว อาท

“ไกลมหางคกลางมหาทะเลวน” “นบทวานาทวายในสายสมทร” “มานอนข งเหมอนหนงคนทเสยตา” “ฟนใหขาดฟาดใหคอนนสงขาร” ฯลฯ

๓. กำรซ ำชดค ำทมเสยงพยญชนะตนเดยวกน ๔ ค ำ ปรากฏเพยง ๑ แหง ไดแก “ท งเรอดกไตท งไร

กตอมทกค าคน” ซงเปนการซ าชดเสยง ท /th/ ร /r/ ก /k/ และ ต /t/ การซ าชดค าทมเสยงพยญชนะตนเดยวกนภายในวรรคเดยวกนดงทไดกลาวมาแลวน เปนลกษณะ

พเศษทเพมขนมาในงานวรรณกรรม เพอใหเกดความไพเราะและสลวยยงขน ทงยงสะทอนความสามารถดานการประพนธของกวไดเปนอยางด ดวยความนาสนใจดงกลาววรรณคดเรองนจงเปนเรองทควรคาแกการศกษาและเผยแพรตอไป

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๒๑

บรรณำนกรม ขนชำงขนแผนฉบบหอสมดแหงชำต. (๒๕๑๒). พระนคร : ประจกษวทยา. ชลดา เรองรกษลขต. (๒๕๔๕). ชวประวตและผลงำนของสนทรภ. กรงเทพฯ :

โครงการเผยแพรผลงานวชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ประทป วาทกทนกร. (๒๕๔๗). วรรณกรรมสนทรภ. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลย-

รามค าแหง. วนดา ลขตกนทมา. (๒๕๑๗). กำรศกษำบคลกภำพของสนทรภตำมหลกจตวทยำ.

ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต วทยาลยวชาการศกษาประสานมตร. วรรณกรรมสมยอยธยำเลม ๓. (๒๕๔๕). กรงเทพฯ : ส านกวรรณกรรมและประวตศาสตร

กรมศลปากร.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๒๒

บทปรวรรต: เพลงยำว “ค ำมหำภ” ๏ นอนลงตรกนกแลวกรมอารมณหมาย

เกดมาไยเอากายมายากล าบากกาย ตงแตอบรบแตอายอยอตรา เดยวนหวงดงวายในสายสมทร แลยงเปลยวเหลยวยงสดซงฝงฝา วายกระเดอกเสอกกระแดวอยเอกา ไกลมหางคกลางมหาทะเลวน นบทวานาทวายท าลายมวย เพอนจะชผจะชวยกขดสน เวทนาทงนกเพราะจน มานอนขงเหมอนหนงคนทเสยตา คดๆ จะเอามดเขากรดศอ ฟนใหขาดฟาดใหคอนนสงขาร ขดอยนดกด๙๒อยหนอยเพราะเวรา มาเชอดเนอชาตหนาจะเปนกรรม โดยจะอยเลากยากล าบากจต ไรทงญาตขาดทงมตรจะอปถมภ แลยงเปลยวเหลยวยงเปลาเศราระย า ถงจะแกแทเจากรรมไมรอตว ..............(ไมปรากฏ).................... ตอตรองตรกแลวจงรสกชว มวทาคาดมาดทาคนเปนเคราะหตว ชอบกชวนเหมอนหนงชวเขาชงชง เคราะหนเรวคราวนรายเพราะราห ท าใหยบทบใหอยมาแตหลง จนทงยากจากทงญาตระย าบง อกปะทะจะประทงเมอไรเลย เทวดาถาวาเดนราศอน แกลงใหยบกลบใหยนเถดทานเอย สงซงหวานทานสหวงจะสงเวย จะหาไหวใหเสวยสาเจดวน มาดถาชาถามชวยขณะน มาดถาหมายไมเพยงปจะอาสญ ท าใหแคนแทนใหขนซงความครน คเกาทเคยเชยกบฉนใหคนมา หวนถงรกหกถงรอนแตกอนเกา อยกระไรไยจงเขาไมดหนา ไยหมายใจไยไมจ าเปนต ารา เขาซดไวไยสหวาไมทดแทน ......................................................(ไมปรากฏ).................... ................................. โอใจของคนจนแลวเขากดแคลน มดถงฆาตมาดถงแคนดวยใจเอง รกสนกทกขสนดเขาขดอบ เขาวากนนนสกลบมาขมเหง สาอารมณสมทรกเปนนกเลง จตไมเกรงจงตองกรมอารมณกรอม ทกขถวลดนเทวษทเรศราง โศกทงรปซบทงรางกมวหมอง เคยสวางขดส าอางมาหมางมอม ทงเรอดกไตทงไรกตอมทกค าคน โอตวเราเอาตวรอดมใครได เทยบดวยจนพนดวยใจจะฝาฝน นชกหมองนองกหมางไมยงยน คทเชยเคยทชนกราคน เสยประยรสญประโยชนกเพราะยาก ใจกระดางจางกระดากกระเดนสน ยงแตกอยแตกายเปนอาจณ กระแดวเสอกกระเดอกสนก าลงเอย

๙๒ ตด

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๒๓

ค ามหาภ ทรงฟงชอบพระทยโปรดใหถอดออกจากคก อยาอานเลนเหนวาสนก สขกบทกข

เทากนดอกทานทงปวงเอย ตวขาพเจามใชปราชญชาญฉลาดแตโวหาร ไมวตถารล าลกขางฝกสอนแมนเพยร ๛

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๒๔

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๒๕

โคลงพระยำสนทรพทกษ (อฏฐกำล) อภลกษณ เกษมผลกล

ดรณ แกวนย

ยามพระรามหรอยามอฏฐกาลในโหราศาสตรไทยมระบบยามทเรยกวา “ยามอฏฐกาล” ซงเปนคมภรเกาแกใชกนอยางแพรหลายตงแตโบราณ สวนใหญนยมเอามาใชในการทายของหาย ขาวคราว หรอการเจบไข ซงเปนลกษณะของกาลชะตา (Horary) คอใชเวลาขณะทคนมาหาเปนตวตงในการพยากรณโดยไมตองค านวณดวงชะตาของผมา อยางไรกตาม ในคมภรกมใหดประกอบการใหฤกษยามเชนกน๙๓ ซงสวนใหญจะบอกชอวนแบบไทยโบราณออกชอตามแบบสปตวารหรอการบอกชอวนโดยใชหมายเลข๙๔ ดงเชนการนบของชาวลานนาในจารกตอไปน

วน ๑ ตรงกบ วนอาทตย หรอ อาทตยวาร

วน ๒ ตรงกบ วนจนทร หรอ จนทรวาร วน ๓ ตรงกบ วนองคาร หรอ ภมวาร วน ๔ ตรงกบ วนพธ หรอ พธวาร วน ๕ ตรงกบ วนพฤหสบด หรอ ครวาร วน ๖ ตรงกบ วนศกร หรอ ศกรวาร วน ๗ ตรงกบ วนเสาร หรอ โสรวาร

ค าวา “อฏฐ” แปลวา แปด ดงนน ยามอฏฐกาลคอการแบงเวลากลางวนหรอกลางคนออกเปน ๘ ชวงเทา ๆ กน ดงนนแตละชวงจะมระยะเวลาเทากบ ๑ ชวโมง ๓๐ นาท (มาจากน า ๑๒ ชวโมงตงหารดวย ๘) ระบบยามอฏฐกาลของไทยเรานไมตองค านวณเวลาดวงอาทตยขนหรอตก แตจะใชเวลา ๐๖.๐๐ น. เปนเวลาเรมตนยามกลางวน และ ๑๘.๐๐ น. เปนเวลาเรมตนยามกลางคน เหตผลทท าเชนนไดเพราะประเทศไทยอยใกลเสนศนยสตรท าใหเวลาดวงอาทตยขนหรอตกจะอยประมาณ ๖ โมงเชาหรอ ๖ โมงเยน ไมแตกตาง โหราจารยของไทยในอดตจงใช เวลาประมาณไป ซ งท าให สะดวกอยางมากในการน าไปพยากรณ ระบบยามอฏฐกาลจะเรมยามแรกของวนดวยดาวประจ าวนนน ๆ เมอนบไปแปดล าดบกครบยามกลางวนและเรมตนยามกลางคนดวยดาวประจ าวนนน ๆ อกครง ซงไมเหมอนกบยามสากลทนบตอเนองกนไป

๙๓ ดอกรก พยคศร, ปรวรรตและเรยบเรยง, (๒๕๕๖, ๑) ต ำรำโหรำศำสตร, บทความ ศนยมานษยวทยาสรนธร

(องคการมหาชน) เขาถงเมอวนท ๑๕ พฤศจกายน ๒๕๕๖, เขาถงไดจากเวบไซต http://www.sac.or.th/main/article_detail.php?article_id=158&category_id=23

๙๔ กรรณการ วมลเกษม, "ศกราช ศก ป วน เดอน ฤกษ และยามในจารกลานนา." ด ำรงวชำกำร ๑, ๑ (มถนายน ๒๕๔๕) : ๒๙๕ – ๓๒๐.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๒๖

ตลอด นอกจากนนชอยามของดาวเคราะหเดยวกนส าหรบยามกลางวนและยามกลางคนจะไมเหมอนกน เชน อาทตย ยามกลางวนเรยกวา สรชะ ยามกลางคนเรยกวา รว จนทร ยามกลางวนเรยกวา จนเทา ยามกลางคนเรยกวา ศศ เปนตน๙๕ ทมำของตวบท

โคลงพระยาสนทรพทกษนระบในตนฉบบวาเปนต าราด าเนนหน รหส วทล ๕๖/ รวมชดต ารายา วดเทวสงฆาราม จงหวดกาญจนบร ไมระบวนเดอนปทแตง บนทกในใบลานดวยอกษรไทยและอกษรขอมไทย เปนภาษาไทยและภาษาบาล เสนหมกสด า จ านวน ๗๗ หนา รวมปก หนาละ ๕ บรรทด

ตวอยำงตนฉบบโคลงพระยำสนทรพทกษ

ลกษณะของค าประพนธแตงเปนรอยกรองประเภทโคลง เชน

ทาย ไปใหถถวน นาท ยาม ฤกษแบงจงด อยาพลง โคลงพญาสนธรพทก ตาม ฝอยกลาววาม ราวเรอง ทายแฮ ชน ชวดมทง เจดไววนด ๚ ๚ ๚ ะ๛

ส าหรบบอกสปดาหเขยนดวยอกษรขอมไทยดานหนาตงแต นา น น น น เน ไน โน น เปนตน เนอเรองยอ

โคลงพระยาสนทรพทกษนกลาวถงต ารายามอฏฐกาลในเดนทางไปสถานทตาง ๆ และค าท านายเหตการณตาง ๆ ในแตละยามของวนนน ๆ ทงกลางวนและกลางคน โดยยามอฏฐกาลกลางวน เรยกชอ ดงน

วน ๑ ตรงกบ วนอาทตย เรยก สรชะ วน ๒ ตรงกบ วนจนทร เรยก จนเทา

๙๕ ดอกรก พยคศร, เรองเดยวกน, ๑ – ๒.

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๒๗

วน ๓ ตรงกบ วนองคาร เรยก ภมะ วน ๔ ตรงกบ วนพธ เรยก พทธะ วน ๕ ตรงกบ วนพฤหสบด เรยก คร วน ๖ ตรงกบ วนศกร เรยก ศกระ วน ๗ ตรงกบ วนเสาร หรอ เสาร สวนยามอฏฐกาลกลางคนเรยกชอ ดงน วน ๑ ตรงกบ วนอาทตย เรยก ระว วน ๒ ตรงกบ วนจนทร เรยก ศะศ วน ๓ ตรงกบ วนองคาร เรยก ภมโม วน ๔ ตรงกบ วนพธ เรยก พทโธ วน ๕ ตรงกบ วนพฤหสบด เรยก ชโว วน ๖ ตรงกบ วนศกร เรยก ศกโกร วน ๗ ตรงกบ วนเสาร หรอ เสาโร ในยามทง ๘ นน ทงภาคกลางวนและกลางคนมชอยามเรยกแตกตางกน โดยก าหนดเอาชอของวนนน

เปนยามแรก แตเพราะชอทจะเรยกม ๗ ยามเทานน ดงนน ยามสดทายจงหวนไปใชชอยามตนเรยกสงเคราะหเขาเปน ๘ ยามดวยกน๙๖

ยามกลางวน ยามกลางคน

สรชะ ๑ ๐๖.๐๑ – ๐๗.๓๐ น. ศกระ ๖ ๐๗.๓๑ – ๑๙.๐๐ น. พทธะ ๔ ๐๕.๐๑ – ๑๐.๓๐ น. จนทรา ๒ ๑๐.๓๑ – ๑๒.๐๐ น. เสาร ๗ ๑๒.๐๑ – ๑๓.๓๐ น. คร ๕ ๑๓.๓๑ – ๑๕.๐๐ น. ภมมะ ๓ ๑๕.๐๑ – ๑๖.๓๐ น. สรยะ ๑ ๑๖.๓๑ – ๑๘.๐๐ น.

ระว ๑ ๑๘.๐๑ – ๑๙.๓๐ น. ชโว ๕ ๑๙.๓๑ – ๒๑.๐๐ น. ศะศ ๒ ๒๑.๐๑ – ๒๒.๓๐ น. ศกโกร ๖ ๒๒.๓๑ – ๒๔.๐๐ น. ภมโม ๓ ๒๔.๐๑ – ๐๑.๓๐ น. เสาโร ๗ ๐๑.๓๑ – ๐๓.๐๐ น. พทโธ ๔ ๐๓.๐๑ – ๐๔.๓๐ น. ระว ๑ ๐๔.๓๑ – ๐๖.๐๐ น.

ดงตวอยางยามในเวลากลางคน ดงน

วน ๑ ระวชอตรงมโหสถ ปรชายงยศ ขดอโมงคเอาเมองทาวชนน ชโวยกพลเสน ออกจากบร หวงจะชงไชย

๙๖ อระคนทร วรยะบรณะ, (๒๕๐๓), ต ำรำพรหมชำตฉบบหลวง สมบรณทสด , (พระนคร: ลก ส. ธรรมภกด),

๔๑๖ – ๔๒๐.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๒๘

ไน ศะศพระแหลอมไป ตามบาทภวไนย ผเปนเจาปราชญ ศกโกรทาววเทหราช ตามเจานกปราชญ ตงทพพลบพลาไชย ภมโมยกพลออกไป พระบาทคลาดไคล เสดจไปถงเมอง เสาโรผดขนนองเนอง มดเอาทงเมอง สนทงเวยงวงไชย พทโธน าตาหลงไหล เสยทงเวยงไชย เมองทาวชนน ระวใกลรงแสงส พระบาทชนน แพแกเจานกปราชญ

นอกจากนยงมต ารานงผาในการสงครามและการใสน ามนใหเปนศรแกตนเพอชยชนะ ต ารานาค

พยากรณในแปดทศวาเปนดถโชคดโชครายและต าราดฤกษตาง ๆ อยางในต าราพรหมชาต

ลกษณะพำะของตวบท โคลงพระยาสนทรพทกษนถอเปนต าราเดนทางในสถานการณตาง ๆ และเปนต าราทางโหราศาสตรทใชในการท านายเหตการณตาง ๆ ในแตละยามของวนในหนงสปดาห ซงไดน าเอาชอตวละคร ชอสถานทในวรรณคดมาใชในการท านายยามอฏฐกาลเพอใหผอานเกดความสนก ท าใหไมเบอ และชวยประกอบในการจดจ าใหแมนย ายงขน เชน วนอาทตย ยามกลางวน เรองโฆษกกมาร

วน ๒ ๑ สรชะฤๅษศกดสทธ แกลงอรรถผด ปลอยเสยบมนาน ๒ จนเทาเมอเขาพษถาน เจาโฆษะกมาร เกดในทองทรพล ๗,๗ เสารผวเมยสองคน เกดภยรอนรน เอาลกตนไปทงไว ในรก ๕ ครเศรษฐโชฎก กอดไวกบอก เลยงเปนบตรบญธรรม น ๓ ภมะเศรษฐโกล า ขบเขยวเคยวฟน เยยรยนขบหน ๑ สรชะเศรษฐโกล ใชราชกมาร ไปสถตยงทอนตราย ๖ ศกระไดคดลกชาย เถงซงความตาย กมวยพนาศวายปราณ ๔ พทธเศรษฐใจพาล บาปกรรมมาตามผลาญ กถงกาลกรยา ๒ จนเทาเจาโฆษกมารา สมบตเหลอตรา แทนโชฎกเศรษฐ นอกจากน ยงมเรองทรพทรพา พญาชางฉททนต พญากศราช พระสทนนางมโนหรา เตมยชาดก พระรถเมร พระเวสสนดร รามเกยรต หรอการใชตวละครในมโหสถชาดกในยามกลางคน เชน วนจนทร ยามกลางคน เรองมโหสถชาดก

วน ๑ ระวชอตรงมโหสถ ปรชายงยศ ขดอโมงคเอาเมองทาวชนน ชโวยกพลเสน ออกจากบร หวงจะชงไชย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๒๙

ไน ศะศพระแหลอมไป ตามบาทภวไนย ผเปนเจาปราชญ ศกโกรทาววเทหราช ตามเจานกปราชญ ตงทพพลบพลาไชย ภมโมยกพลออกไป พระบาทคลาดไคล เสดจไปถงเมอง เสาโรผดขนนองเนอง มดเอาทงเมอง สนทงเวยงวงไชย พทโธน าตาหลงไหล เสยทงเวยงไชย เมองทาวชนน ระวใกลรงแสงส พระบาทชนน แพแกเจานกปราชญ

ฤกษยามในการไปสงครามเพอใหไดชยชนะทงกลางวนและกลางคน เชน

กลางวนกลาวนครยายไวใหแจง ผวนอาทตย นาครมฤทธ ยามชนนะมา ครนเขายาม

เสาร สยามไคลคลา ถงยามสรยา ยอมยามยาย วนจนทรอนโท ถงยามสรโย นาคฤทธ เขายามศกระ เทาค าแสงศร เขายามยาย เดโชเจษฎา

วนองคารษภมะ ถงยามศกระ นาครฤทธา ครนเขายามพทธะ ถงยามภมา หายามยาตรา ยายมชย ต วนพธพทโธ สนยามเสาโร นาครเลศไกร เขายามพฤหส หายามลงไป สนแสนสรโยโท ยายฤทธ

วนครชวะ ถงยามสรชะ ยอมยามยาย ศกระพทธะจนเทาเสาร พระหสบดนาครมหมา วนศกรศกาถงยามเสาระ ยายเจษฎา ครนเจายามคร สยามลงมา นาครฤทธา สนสรโยไทย วนเสาเสาระ เถงยามศกระ ยายมชย ครนเขายามพธ สามยามลงไป นาครเลศไกร เทาถงสรยะ

อษฎางค กลางคนระวชโว ศะศศกโร นาครฤทธา ครนเขาภมโม สยามลงมา สนแสงสรยา ยายใสส ศะศศกโกร ถงยามพทโธ นาครฤทธ เขายามระว ยอมยามยาย สนยามราตร ถงยามสรโยไท องคารภมโม ถงยามยาเสาโร นาครมชย เขายามพทโธ หกยามลงไป ยายเลศไกร มฤทธเจษฎา วนพธพทโธ นาครมหโม เขายามชวา ปรากฏทวสด ถงยามพทธา เทาถงสรยา ก าลงยาย พฤหสชโว ถงยามภมโม นาครฤทธ ประเสรฐเลศล า เขายามเสาร ราตรยาย สนยามชโว

ต วนศก ๆ โกร สนยามเลนร นาครฤทธ ครนเขายามพทธ ถงยามศกกร ยายฤทธ ยายมไชย วนเสา ๆ โร สนยามวปโท นาครฤทธไกร เขายามศกโกร เสาโรชงไชย ยายศรใส สนตตรการ ๚ะ๛ โคลงพระยาสนทรพทกษนเปนภมปญญาทองถนทประยกตเขากบต าราพรหมชาตท ใชแพรหลายในสงคมไทย ซงผแตงน าชอตวละครในวรรณคดทเปนทรจกของผอานในขณะนนมาใชในการอธบายหรอท านายเหตการณในยามอฏฐกาลทงกลางวนและกลางคน ท าใหผอานเกดความสนกสนาน ไมนาเบอ และองคความรเกยวกบฤกษยามนยงน าไปใชประโยชนทงในการเดนทาง การท าสงคราม การประกอบอาชพหรอเพอการด าเนนชวตอนเปนมงคล ซงแลวแตความเชอของบคคล แตถอเปนต าราตนฉบบทเปนมรดกของทองถนทยงอนรกษการบนทกต าราทางโหราศาสตรดวยใบลานไวอยางนาชนชม การปรวรรตและเผยแพรวรรณกรรมทองถนดงกลาวนจงถอเปนการอนรกษวรรณกรรมของชาตไทยใหคงอยและเปนทรจกแพรหลายไปสสงคม อน ๆ ตอไป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๓๐

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๓๑

บรรณำนกรม

กรรณการ วมลเกษม. “ศกราช ศก ป วน เดอน ฤกษ และยามในจารกลานนา.” ด ำรงวชำกำร ๑, ๑ (มถนายน ๒๕๔๕), ๒๙๕ – ๓๒๐.

ดอกรก พยคศร, ปรวรรตและเรยบเรยง. (๒๕๕๖, ๑). ต ำรำโหรำศำสตร. ในบทความของศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) เขาถงเมอวนท ๑๕ พฤศจกายน ๒๕๕๖. เขาถงไดจากเวบไซต http://www.sac.or.th/main/article_detail.php?article_id=158&category_id=23

อระคนทร วรยะบรณะ, (๒๕๐๓). ต ำรำพรหมชำตฉบบหลวง สมบรณทสด. พระนคร: ลก ส. ธรรมภกด.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๓๒

บทปรวรรต: โคลงพระยำสนทรพทกษ (อฏฐกำล)

ใครอยาตเตยนขาหนา..เทา ฯ ยงเยาวในปญญาหนาอย สรรพอกษรยงไมแจงจดเลยนาเจาขา (อกษรขอมไทย) คราวนจกกลาวด าเนนหน จรดลไปไหน ๆ ไปการณรงคสงครามกดใดนกแลฯ ๚ อกษรเคลอนพลงไปนนไซร ตอเตมใสเอาเถดหนา ขาเจายงปญญายแลนนหนานอย ๚๛ (อกษรขอมไทย)

เสาโรใกลรงแสงศร หานมานธปต เขาเถงกรงพระคร ๚ ยามอฐกาลละกลาง คน จบบรบรณ ๚ ฯ ๚ะ๛

ยามอตถะการกลางคน จบบรบรณ แตเทานแลว ๚ (อกษรขอมไทย)

ทาย ไปใหถถวน นาท

ยาม ฤกษแบงจงด อยาพลง โคลงพญาสนธรพทก ตาม ฝอยกลาววาม ราวเรอง ทายแฮ ชน ชวดมทง เจดไววนด ๚ ๚ ๚ ะ๛

กลำงวน วน ๑ ๑ สรชะเมอพระแรกอทย วานรอาศย ในรงนกกระจาบ

๖ ศกระวานรเหนลาภ กลาวค าสภาพ ท าสนทมตรสหาย นำ ๔ พทธะลงเฒาธบาย ใจจตรคดหมาย จะใครกนใจสกณ ๒ จนเทาลงเฒาบดส ลกไขสกณ ไปกนเปนอาหาร ๗ เสารลงเฒาสาธารณ กลาวค าโวหาร ลงกบนกกเถยงกนไปมา ๕ ครฤๅษใหหา ดาบสพพากษา ลงกบนกกเถยงกน ๓ ภมะฤๅษทรงธรรม มอถอเครอวลย มดลงเขาหลอกตด

วน ๒ ๑ สรชะฤๅษศกดสทธ แกลงอรรถผด ปลอยเสยบมนาน ๒ จนเทาเมอเขาพษถาน เจาโฆษะกมาร เกดในทองทรพล ๗,๗ เสารผวเมยสองคน เกดภยรอนรน เอาลกตนไปทงไว ในรก ๕ ครเศรษฐโชฎก กอดไวกบอก เลยงเปนบตรบญธรรม น ๓ ภมะเศรษฐโกล า ขบเขยวเคยวฟน เยยรยนขบหน ๑ สรชะเศรษฐโกล ใชราชกมาร ไปสถตยงทอนตราย ๖ ศกระไดคดลกชาย เถงซงความตาย กมวยพนาศวายปราณ ๔ พทธเศรษฐใจพาล บาปกรรมมาตามผลาญ กถงกาลกรยา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๓๓

๒ จนเทาเจาโฆษกมารา สมบตเหลอตรา แทนโชฎกเศรษฐ วน ๓ ๓ ภมะไดเมอทรพ ตาเพราเขาร อยทปาหมพานต

๘,๑ สรชะเมอไดบรวาร อยสขส าราญ เปนใหญแกมหงษทงหลาย ๖ ศกระเมอเกดลกชาย โหยหากระหาย แมควายกทกขรอนรน ๔ พทธะแมควายทกขทน กเอาลกตน ไปซอนในถ าคหา ๓,๒ จนเทาครนเจาใหญมา วดรอยบาทา บดาผพอทรพ ๗,๗ เสารสรรพยทธบมหน พอลกคลกคล กสแกกนวนวาย น ๕ ครพอแพลกชาย ถงซงความตาย มวยมอดมรณา ๓ ภมะไดแกบตรา สมบตนานา บรวารมากครามครน

วน ๔ ๔ พทธะพญาชางฉททนต คลาดคลาจากสวรรค มาอยทปาพงพ ๒ จนเทาครนเจาไดด ฝงคชนาร หอมลอมเปนยศมหมมา ๗,๗ เสารนางศพพตรา โกรธพระราชา โพธสตวฉททนต ๓,๕ ครนางใจอาธรรม ผกเวรแกกน ปองจะผกผลาญผวใหตาย ๘,๓ ภมะไดแกนางชางราย ทกขทนสกลกาย เจาใจจนถงความตาย ๑ สรชะเมอนางกลบกลาย สมบตมากมาย มาไดเปนมเหส ๖ ศกระเมอนางเทว ใชคนบาป ไปเอางาพระฉททนตมา น ๕ พทธพญาชางฉททนต ถอดงาใหมน กโทรมนสพนาศ วน ๕ ๔ ครพญากศราช เกดในกระกลชาต เปนใหญยงมหมา ๓ ภมะเปนพระราชา สมบตนานา เสวยราชบร ๓,๑ สรชะพบนางเทว ไดนางสภาวด เปนพระมเหสโดยจง

๖ ศกระบรจาอนงค หนจากพระองค บรมโพธสตวฤๅไชย ๔ พทธะทาวกศราชภวไนย ด ารพระทย ถงนางจรคบภา ๒ จนเทาเจาไดทกขา เปนกรรมเวรา เวทนาจะถงตน ๗ เสารเมอมาผจญ รบศกทรชน ฟงเฟองทงเมองหวนไหว ๕ ครทาวกศราชมชย กลบมาเรวไว กดลยงเมองแหงตน

วน ๖ ๖ ศกระไดเมอพระสทน เยาวราชนฤมล เกดในกรกลนรชาต ๓,๔ พทธะเมอนางนาฏ เชอนางไกรลาส ชอนางมโนหรา น ๘,๒ จนเทาพลดจากราชา หนจากเมองมา สงไวแกดาบสฤๅษ ๗,๗ เสารพระสทนจกร ตามนางมโนร ถงทพยพระดาบส ๕ ครฤๅษทรงพรต บอกทางก าหนด บรมโพธสตวฤๅไกร ๓ ภมะทาวเขาอาศย เกาะปกนกไป ดงใจมนสจ านง ๑ สรชะเมอนางสระสรง ไดแหวนธ ามรงค นางกทรงกรสรร

วน ๗ ๖ ศกระเมอพระจอมธรรม ไดนางสาวสวรรค อยสขเกษมเปรมปรด

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๓๔

๗ เสารนางอศวมข๙๗ หนาคอภาช มก าลงยงคน ๕ ครพบพราหมณะกลางหน เอาเปนผวตน นางบ าเรอเชอภกด ๓ ภมะเมอเกดลกรก ชอบใจนางนก แหงนางอศวมข ๑ สรชะเมอรคด เจรจาพาท วาจะหนนางไป เน ๖ ศกระเมอพอลกคลาไคล เสดจหนนางไป ยงฝงแมน าคงคา ๔,๒ พทธะเมอนางตามมา ลลาศคลาดคลา นางบทจรไป ๒ จนเทาเจาบศลกษณคลาไคล แบกพอหนไป ยงฝงสมทรชลท ๗ เสารลกรกโฉมศร อยสขเปรมปรด นางอศวมข ถงแกกาลกรยา ๚ ๛ ยามอตถะการกลางวน จบบรบรณแลวนะทานเอย ๚ ๚๛ ยามอตถะการกลางวน จบบรบรณ ๚ ๏ ะ๛ เปดตอไปยามกลางคน ๚ ใหดเอาเถดหนา ถาใครมปญญากจะคดไดแล ๛ กลำงคน วน ๑ ระวชอตรงมโหสถ ปรชายงยศ ขดอโมงคเอาเมองทาวชนน ชโวยกพลเสน ออกจากบร หวงจะชงไชย ไน ศะศพระแหลอมไป ตามบาทภวไนย ผเปนเจาปราชญ ศกโกรทาววเทหราช ตามเจานกปราชญ ตงทพพลบพลาไชย ภมโมยกพลออกไป พระบาทคลาดไคล เสดจไปถงเมอง เสาโรผดขนนองเนอง มดเอาทงเมอง สนทงเวยงวงไชย พทโธน าตาหลงไหล เสยทงเวยงไชย เมองทาวชนน ระวใกลรงแสงส พระบาทชนน แพแกเจานกปราชญ วน ๒ ศะศเมอพระสชาด เกดเตมราช ชนชมส าราญ ศกโกรไดดชาญ ตงโศกาญาณ ไวในพระทย ภมโมพระแกลงเปนใบ เธอรวนย ถวนถอทกอน เสาโรบดากระสน ลอลวงทกอน บมไดหวาดไหว โน พทโธใชสารถไป ขดธรณไหว วาจะฟงพระเตม ระวเจาแผลงฤทธ ฝายนายสารถ ฟงไพเราะรสธรรม ชโวพระผทรงธรรม ลถงอรหนต โปรดสตวทงโลไก ศะศใกลรงแสงใส พระบาทเลศไกร กลถงนฤๅพาน วน ๓ ภมโมพระรถเยาวมาลย คลาดคลาจากสถาน ภบาลขนจากอโมงคคลา เสาโรเมอเจาเลนสกา โคบาลพาลา กแพพระเจาจอมธรรม พทโธไดเมอพนน ไดสนครามครน จงไดเลยงพระมารดา

๙๗ อศวมข มหนาเปนหนามา

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๓๕

ระวเจาเมอเลนสกา จงพระบดา ใชไปเมองทรยศ ชโวฤๅษดาวบส แปลงสารพระรถ ประสมกบเมร ศะศเมอมาภาช พาพระรถหน ขามฝงพระคงคา เนำ ศกโกรหมมารยกษา ตามพระราชา ถงคงคาสราลย ภมโมใกลรงแสงใส มาพาพระไป กลถงเมองบดรา วน ๔ พทโธพระหลอราชา จรจากเมองมา ราชาบทจร ระวเถงแดนพระนคร ชาวดานดงดร อภปรายทายทก ชโวเชญพระหยดส านก บ าเรอเชอภกด ดวยโภชนาอาหาร ศะศพระคอยส าราญ อยดวยกรมการ ตงทพพลบพลา ศกโกรนางราชธดา คดถงราชา ร าหาจมพล ภมโมใหเดนบดดล โดยใจรอนรน ใหเรงเทาชวนเชญ เสาโรพระหลอด าเนน ตามใกลหายเหน ร าจวนหฤทย พทโธใกลรงแสงใส พบโฉมอรทย ไดดงใจจ านง วน ๕ ชโวพระสชณโฉมยง มาพาพระองค ไปสมประสบมเหส ศะศถงพระบร ทาวแสนธบด กปรดานางจรคบภา น ศกโกรแปลงเพศราชา เปนพราหมณลลา มาชมนครบร ภมโมขนปราสาทศร อยสขเปรมปรด ดวยนางจรคบภา เสาโรเมอกราบทลลา พาโฉมกลยา มายงเมองจอมจกร พทโธเชญพระหยดส านก ครนหาขนยกษ กลกเอามาอาชา ระวเจาทรงโสภา โดยเวทศาสตรา เขากแตกบดใจ ชโวใกลรงแสงใส พลดจากอรทย เขาดงไปองคเขจร วน ๖ ศกโกรไดเมอพระเวสสนดร เสวยราชพระนคร เปนสขนรนดร ภมโมใหชางเผอกพรรณ ไพรพลทงนน กรวโกรธโกรธา นะ เสาโรมนตรเสนา ขบพระราชา จรจากพระเวยงชย พทโธโพธสตวคลาไคล จรจากเมองไป ถงเขาวงกฎหมวนต ระวชชกใจฉกรรจ ตามทาวทรงธรรม ขอบตรทงสอง ชโวพระไอยกาสมปอง ไถหลานทงสอง สงละรอยบมคลา ศะศพระเตรยมพลเสนา รบราชบตรา มาแตวงกฎคลาไคล ศกโกรใกลรงแสงใส พระบาทเลศไกร เสวยราชพระนคร วน ๗ เสาโรหนมานรณฤทธรอน อาสาภธร พระรามเทพเรองชย พทโธหนมานเหาะไป ดวยฤทธเกรยงไกร มาถงฤๅษณาคา ระวกกลบคนมา พบนางสดา ในสวนราพณาสร ชโวหนมาอนกล ทลถวายเพดทล นางกเหนส าคญ ต ศะศหนมานใจฉกรรจ รกรานตรน ยอยยบทงสองอยธยา

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๓๖

ศกโกรหนมานใจกลา หมอสรมารยา กจบหนมานได ภมโมหนมานฤทธไกร เอาไฟเผาไหม สนทงลงกาธาน ๚๛

นงผาเขาการรณรงค ดงน วน ๑ นงผาแดง วน ๒ นงผาขาว วน ๓ นงผาด า

วน ๔ นงผาเขยว วน ๕ นงเหลอง วน ๖ นงผาเหลอง วน ๗ นงผาด า ๚ ใสน ามนใหเปนศร ใสวน ๑ อบศร วน ๒ จ าเรญ วน ๓ จะจากกน วน ๔ จะมสวสด วน ๕ ชยชนะ วน ๖, ๗ ประเสรฐ ทกประการแล ๚

ถาเขาถามวา “ศกจะมาหาหรอมมา” ทานใหตงยาม(ท)เขามาถามนนลงเอา ๓ หาร เศษ ๑ เศษ ๒ มาเถงหนทางคนหลง เศษ ๓ มมาเลย

ถามวา “มากหรอนอย มก าลงหรอไม” เศษ ๑ มก าลง เศษ ๒ มสะนอย เศษ ๓ หาก าลงมได ตำ ถามวา “รบมรบ” เศษ ๑ รบ เศษ ๒ รบสะนอย เศษ ๓ มรบ ๚ ถาม “ไกลหรอใกล” เศษ ๑ ใกล เศษ ๒ ไกล เศษ ๐ ไกลนกแล ๚ “ถามถอไปจะมาเมอใด” ตงยามลงเอา ๓ หาร เศษ ๑ ควรจะมา เศษ ๒ มาเถงทาง เศษ ๐ จะถง

พรงน ๚ ๚ ะ๛ ถามวา “ดหรอราย” เศษ ๑ ด เศษ ๒ รายดเทากน เศษ ๐ รายนก ถามวา “หนหรอมรอด” เศษ ๑ มรอด เศษ ๒ รอดมรอดเทากน เศษ ๐ มรอด ถามวา “ยงอย” “วาตายหรอมตาย” เศษ ๑ ตาย เศษ ๒ ล าบาก เศษ ๐ มตายเลย ๚ ๚ะ๛

กลางวนกลาวนครยายไวใหแจง ผวนอาทตย นาครมฤทธ ยามชนนะมา ครนเขายามเสาร สยามไคลคลา ถงยามสรยา ยอมยามยาย

วนจนทรอนโท ถงยามสรโย นาคฤทธ เขายามศกระ เทาค าแสงศร เขายามยาย เดโชเจษฎา วนองคารษภมะ ถงยามศกระ นาครฤทธา ครนเขายามพทธะ ถงยามภมา หายามยาตรา ยายมชย

ต วนพธพทโธ สนยามเสาโร นาครเลศไกร เขายามพฤหส หายามลงไป สนแสนสรโยโทยายฤทธ วนครชวะ ถงยามสรชะ ยอมยามยาย ศกระพทธะจนเทาเสาร พระหสบดนาครมหมา วนศกรศกาถงยามเสาระ ยายเจษฎา ครนเจายามคร สยามลงมา นาครฤทธา สนสรโยไทย วนเสาเสาระ เถงยามศกระ ยายมชย ครนเขายามพธ สามยามลงไป นาครเลศไกร เทาถงสรยะ

อษฎางค กลางคนระวชโว ศะศศกโร นาครฤทธา ครนเขาภมโม สยามลงมา สนแสงสรยา ยายใสส ศะศศกโกร ถงยามพทโธ นาครฤทธ เขายามระว ยอมยามยาย สนยามราตร ถงยามสรโยไท องคารภมโม ถงยามยาเสาโร นาครมชย เขายามพทโธ หกยามลงไป ยายเลศไกร มฤทธเจษฎา วนพธพทโธ นาครมหโม เขายามชวา ปรากฏทวสด ถงยามพทธา เทาถงสรยา ก าลงยาย พฤหสชโว ถงยามภมโม นาครฤทธ ประเสรฐเลศล า เขายามเสาร ราตรยาย สนยามชโว

ต วนศกๆ โกร สนยามเลนร นาครฤทธ ครนเขายามพทธ ถงยามศกกร ยายฤทธ ยายมไชย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๓๗

วนเสาๆ โร สนยามวปโท นาครฤทธไกร เขายามศกโกร เสาโรชงไชย ยายศรใส สนตตรการ ๚ะ๛ ยามหนง ราห หรด ตายามหนง ราห อสาน ๒ ยามอย อดร ๒ ยามอย ทกษณ ๓ ยามอย อาคเนย ๓ ยามอย พายพ ๔ ยามอย ประจม ๔ ยามอย บรพา อฐ วน ๑ (ทศเหนอ) เทวดา แมว (ทศอดร) ชาง (ทศบรพา) ครฑ (ทศอาคเนย) กวาง (ทศทกษณ) หน มฤคย

(ทศหรด) ราชสห (ทศปจฉม) นาค (ทศพายพ) เสอ วน ๒ (ทศเหนอ) ราชสห (ทศอดร) มฤตย นาค (ทศบรพา) เสอ (ทศอาคเนย) แมว (ทศทกษณ) ชาง (ทศ

หรด) ครฑ เทวดา (ทศปจฉม) กวาง (ทศพายพ) หน วน ๓ (ทศเหนอ) นาค (ทศอดร) เสอ (ทศบรพา) แมว เทวดา (ทศอาคเนย) ชาง (ทศทกษณ) ครฑ (ทศหรด)

กวาง(ทศปจฉม) มฤตย หน (ทศพายพ) ราชสห วน ๔ (ทศเหนอ) เสอ (ทศอดร) แมว (ทศบรพา) มฤตย (ทศอาคเนย) ครฑ (ทศทกษณ) กวาง (ทศหรด) หน

(ทศปจฉม) ราชสห เทวดา (ทศพายพ) นาค หวไปอดรหางไปอาคเนย หวไปปจฉมหางไปอสาน หวไปบรพาหางไปหรด หวไปหรดหางไปพายพ

กลาง วน

กลาง คน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๓๘

๑ ๒ ๓ ๔ ๖ นคร ๗ นคร ๑ นคร ๒ ๔ ๔ ๖ ๗ นคร ๒ ๓ ๔ วน ๓ ๕ ๗ วน ๑ ๖ วน ๒ ๒ ๓ วน ๔ ๕ ๔ ๗ ยาย ๑ ๓ ยาย ๒ ยาย ๕ ๖ ยาย ๑ ๗ ๔ ๕ ๖ ๗ ๓ ยาย ๔ ยาย ๕ ๑ ๒ ๓ ยาย ๖ วน ๕ ๗ ๑ ๔ ๕ วน ๖ ๖ วน ๗ กลางวน ๚ ๚ ะ ๛ ๒ นคร ๓ ๔ ๗ ๑ นคร ๒ นคร ๕ ๖ ๗

หวไปอสานหางไปอาคเนย หวไปอาคเนยหางไปปจฉม หวไปทกษณหางไปพายพ

วน ๕ (ทศเหนอ) กวาง (ทศอดร) หน (ทศบรพา) ราชสห (ทศอาคเนย) นาค มฤตย (ทศทกษณ) เสอ (ทศหรด) แมว (ทศปจฉม) ชาง (ทศพายพ) เทวดา ครฑ

วน ๖ (ทศเหนอ) ชาง (ทศอดร) เทวดา ครฑ (ทศบรพา) กวาง (ทศอาคเนย) หม (ทศทกษณ) ราชสห (ทศหรด) นาค มฤตย (ทศปจฉม) เสอ (ทศพายพ) แมว

วน ๗ (ทศเหนอ) มฤตย หน (ทศอดร) ราชสห (ทศบรพา) นาค (ทศอาคเนย) เสอ มฤตย (ทศทกษณ) เทวดา แมว (ทศหรด) ชาง (ทศปจฉม) ครฑ (ทศพายพ) กวาง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๓๙

๚ ตารางหองนโยงกนแล ๚ะ๛

วนหกนาคหวไปทกษณ หางไปพายพ ฯ ท าการสงใด ๆ ใหพจารณา

ดเอาตามชนเถด อยาหยอนแล ๑ ตกนาคมดแล วนนนาควนแล ๚๛

จากภาพเรยงตามตวเลขในแนวดง แถวท ๑ ๗ อโยปนตาทรธก โลกพนาศกาลทณฑ ๓ ทรธก ๖ ทกทนสญ แถวท ๒ ๑ - ๔ ยมขนธ ๗ ทกทนกาลทณฑวนไหม แถวท ๓ ๒ - ๕ - ๑ อ ามฤคโชค แถวท ๔ ๓ อ ามฤคโชค วนบอด ๖ - ๒ - แถวท ๕ ๔ - ๗ มหาสทธโชค ๑ - แถวท ๖ ๕ กาลทณฑวนไหม ๑ ทกทน ๔ อภปนตา แถวท ๗ ๖ อมฤตย วนบอด ๒ - ๕ - แถวท ๘ ๗ ทนสญ ๓ - ๖ - แถวท ๙ ๑ - ๔ มหาสทธโชค ๗ กาลทณฑ แถวท ๑๐ ๒ - ๕ - ๑ -

วน ๖ นาคเอาหวไปอาคเนย หางไปปจฉม

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๔๐

จากภาพเรยงตามตวเลขในแนวดง แถวท ๑ ๖ อ ามฤคโชค ๒ ยมขนธอ ามฤตยวนไปกาลทณฑกฉะน ๕

ยมขนธวนไหม อนโรธอภปนตา แถวท ๒ ๗ - ๓ - ๖ กาลกณมฤตย แถวท ๓ ๑ - ๔ - ๗ - แถวท ๔ ๒ ทกทน ๕ - ๑ - แถวท ๕ ๓ วนบอด ๖ - ๒ - แถวท ๖ ๔ - ๗ ทรธกโลกพนาศ ๓ - แถวท ๗ ๕ ทกทนมหาโชค ๑ - ๔ - แถวท ๘ ๖ วนบอดยมขนธ ๒ อ ามฤคโชคบอด ๕ อคคนโรธ แถวท ๙ ๗ - ๓ - ๖ - แถวท ๑๐ ๑ - ๔ - ๗ มหาสทธโชค

วน ๕ นาคเอาหวไปอสาน หางไปอาคเนย

จากภาพเรยงตามตวเลขในแนวดง แถวท ๑ ๕ วนไหมทนสญทกทน ๑ สทธโชค ๕ กาลทณฑ แถวท ๒ ๖ อมฤตยวนไหม ๒ - ๕ มหาสทธโชค

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๔๑

แถวท ๓ ๗ ทรธกโลกพนาศอคนโรธ ๓ มหาสทธโชคยมขนธ ๖ - แถวท ๔ ๑ ทกทนกาลทณฑ ๔ - ๗ - แถวท ๕ ๒ ทกทน ๕ - ๑ - แถวท ๖ ๓ ทกทน ๖ วนบอด ยมขนธ วนไหมอมฤตยกาลทณฑ กาลชนทนอ ามฤคโชค ๒ - แถวท ๗ ๔ อคนโรธ ๗ กาลทณฑ ๓ - แถวท ๘ ๕ - ๑ - ๔ อคนโรธ แถวท ๙ ๖ วถปนตาวนบอด ๒ ทกทน ๕ วนบอด แถวท ๑๐ ๗ ทรธก โลกพนาศ ๓ - ๖ - อนนกาเลไทยตกแลฯ

วน ๑ นาคเอาหวไปอดรหางไปอาคเนย จากภาพเรยงตามตวเลขในแนวดง แถวท ๑ ๑ กาลทณฑ ทกทน ๔ - ๗ อ ามฤตยกาลจนทน แถวท ๒ ๒ ทนสญ ๕ - ๑ - แถวท ๓ ๓ วนบอด ๖ - ๑ - แถวท ๔ ๔ มหาสทธโชค ๗ - ๓ อ ามฤคโชค แถวท ๕ ๕ ทกทน ๑ - ๔ สทธโชค - แถวท ๖ ๖ วนไหม ๒ - ๕ ยอดทนสญ แถวท ๗ ๗ - ๓ - ๖ อโยปนตา แถวท ๘ ๑ วนไหม ๔ ยมขนธวนไหมโลกพนาศทรธกกาลทณฑ ๗ อคนโรธ แถวท ๙ ๒ - ๕ กาลจนทนอ ามฤคโชค ๑ มหาสทธโชค แถวท ๑๐ ๓ ทรธก โลกพนาศวนไหมอ ามฤตย ๖ - ๒ -

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๔๒

๓ ดถวาร อนนกาเลไทยตกแลฯ ๕

๖ ๗ ๑๐ ๑๑ ๑๓

วนจนทรนาคเอาหวไปปจฉม หางไปอสาน

ยมขนธวนไหมทรธกโลกพนาศ อามฤตย กาลจนทน ทกทนไฟ จากภาพเรยงตามตวเลขในแนวดง แถวท ๑ ๒ อโยปนตา ๕ กาลทณฑ ๑ - แถวท ๒ ๓ - ๖ - ๒ วนบอดอามฤตย แถวท ๓ ๔ - ๗ - ๓ - แถวท ๔ ๕ มหาสทธโชค ๑ มหาสทธโชคทกทน ๔ อามฤตย แถวท ๕ ๖ - ๒ - ๕ วนบอดกาลกณ แถวท ๖ ๗ - ๓ - ๖ สทธโชค แถวท ๗ ๑ อามฤตย ๔ อ ามฤคโชค ๗ - แถวท ๘ ๒ - ๕ อถปนตาอามฤตย ๑ อคนโรธ กาลจนทน แถวท ๙ ๓ อ ามฤคโชค ๖ - ๒ - แถวท ๑๐ ๔ สทธโชค ๗ - ๓ ทนสญ (วน) ๓ นาคเอาหวไปบรพา หางไปหรด

๓ ๒ ๓ ๕ ๒ ๘, ๑ ๒ ๑ ๗, ๗

๓ ๔ ๕ ๗, ๗ ๓ ๘, ๑ ๖ ๓ ๓, ๒

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๔๓

จากภาพเรยงตามตวเลขในแนวดง แถวท ๑ ๓ วนบอด ทกทนทรธก อคนโรธ อโยปนตา ๖ สทธโชค ๒ ทกทนวนบอด ทรธกโลกพนาศ อถปนตา แถวท ๒ ๔ อ ามฤคโชค ๗ - ๓ กาลทณฑ อามฤตย แถวท ๓ ๕ - ๑ มหาสทธโชคทกทน ๔ อามฤตย แถวท ๔ ๖ วนบอด ๒ - ๕ สทธโชค วนบอด มหาสทธโชค แถวท ๕ ๗ อ ามฤคโชค ๓ สทธโชค อถปนตา ๖ - แถวท ๖ ๑ - ๔ - ๗ - แถวท ๗ ๒ - ๕ - ๑ กาลทณฑวนบอดไหมอามฤตย ทนสญ แถวท ๘ ๓ - ๖ ทกทน ๒ - แถวท ๙ ๔ ทกทน ๗ สทธโชคดนกแล ๓ - แถวท ๑๐ ๕ อถปนตา ๑ ทนสญ กาลจนทน ๔ - วน ๔ นาคเอาหวไปหรด หางไปพายพแล ฯ

๓, ๕ ๖ ๒ ๔ ๔ ๘, ๓, ๓ ๑ ๗, ๗ ๔

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๔๔

จากภาพเรยงตามตวเลขในแนวดง แถวท ๑ ๔ วนไหมอมฤตย ๗ - ๓ ทกทน แถวท ๒ ๕ - ๑ กาลทณฑกาลจนทร ยมขนธ ๔ โลกพนาศทรธก

อ ามฤตย กาลกณ กาลชนทร แถวท ๓ ๖ ทกทน ๒ - ๕ - แถวท ๔ ๗ สทธโชค ๓ - ๖ อถปนตา อโยปนตา ทรธก โลกพนาศ แถวท ๕ ๑ - ๔ - ๗ - แถวท ๖ ๒ โลกพนาศ ฐโยปนตา ๕ ทนสญ ๑ สทธโชค แถวท ๗ ๓ วนบอด อ ามฤตย กาลทณฑ ๖ - ๒ วนบอด อคนโรธ แถวท ๘ ๔ ทนสญ ๗ - ๓ - แถวท ๙ ๕ สทธโชค ๑ - ๔ - แถวท ๑๐ ๖ มหาสทธโชค วนบอด ๒ สทธโชค ๕ วนบอด ๑ ครฑนาม ๖ ๒ พยคฆนาม ๑๕ ๓ สงหนาม ๘ ๔ สนขนาม ๑๗ ๕ มสกนาม ๑๙ ๖ อชนาม ๒๑ ๗ นาคนาม ๑๐

ราชสห ๓ ๓

เทวดา

ง หางนาค ๗ ๗ แมว

หางนาค แมว ๓ ๖

เปน ชาง ๒

มฤตย ครฑ ๓

กวาง ๑ หวนาค หน ๔

๕ ราชสห

หวนาค กวาง ๘

๒ ๑ ๑ เสอ เสอ ๕ ๒

กวาง ๘ ๕

ครฑ ๗ ๗ มฤตย

๘ ๑ ง เทวดา

หน ๑ ๕ ครฑ ๔ ชาง ๒ ง

เทวดา ๑ ราชสห หวนาค

๗ ๗ หน ชาง ๓ แมว ๓ ๒ เสอ หางนาค

มฤตย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๔๕

ยาตรา ๖ ชายตกน าตาย มด รบทหลง ๗ ชายตกน าตาย มด ๔ ๕ สองเกลอเจาเฝาพญา ด ๓ ๘ งสงแกลก มด ๔ เกบตลาดไปเปน ด ๓ ๙ ปลกกลอยเปนทอง ด ๓ พระเจาเทศนา ด ๔ รบทหลง ๑ นกยงกลนแหวน มด ๒ ๒ ไดแกวในวดเข ด ๕ ๑ ๑๖ เตาลกไขแลน มด รบทหลง ๑ ผชงผแกกน แลมด ๖ ๓๒ ลงฝากมอแกนกกระจาบ มด ๓๒ ลงฝากมอแกนกกระจาบ มด รบทหลง ๑ พญาใหมายงเสย มด รบท(หลง) ๑ ๑๖ เตาลกไขแลน มด ๗ ๒ ขดปไดทอง ดแล ๑๐ นกยงกลนหวแหวน มด ๓ ขดแยไดทอง ดแล

๙ ชายเอางไปเสย มด ๔ พญากศราชไดนาง ด ยาตรา ๖ ๘ หญงฆาผวเสย มดแล ๕ ๕ ลงตายสามตว มด ๗ ไดไขเตาเปนทอง ดแล รบด ๖ พญาไปเลนสวนอทยาน ดแล รบไมด ๖ พญากศราชไดนาง ดแล รบไมด ๗ ชายตกน าตาย มด

๕ ๔ ลงตายสามตว มด ๔ ๘ เสนาขาพระเจาไดเปนด ๔ พญาเลนสวนอทยาน ด ๙ เกบตลาดไดเปนด

เสอ ๓ ๕ แมว ๖

ชาง ๒ เทวดา หน

หวนาค ๘ ๕ หางนาค ๒

ง เทวดา เปน ๓

นวร ง ๔ ๔

ครฑ มฤตย ๘ ๓

กวาง ๔ ๕ เสอ

๑ ราชสห หางนาค

๗ ๗ หน ๕ หวนาค

กวาง ๓ ครฑ

๖ แมว มฤตย

ราชสห ๓ ๔

กวาง ๕ หน เทวดา หวนาค ๖ มฤตย ง ๓ มฤตย เสอ

๔ แมว ๓ ๗

ง ๑ ๖ ๘ ๒ ครฑ ๗ หวนาค ๑

ชาง

มฤตย แมว ๗ ๗

๖ เสอ ๓ ชาง หน ๖ ๕ กวาง เทวดา

๒ เทวดา ครฑ

หางนาค หางนาค

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๔๖

๓ ชายตกน าตาย มด ๑๐ พระเจาเทศนา ดแล รบไมด ๓ ๒ งสงแกลก มด ๒ ๑๖ ไดแกวในหวตะเข ด ๑ ปลกกลวยเปนทอง ดแล รบด ๓๒ ผชงผแกกนกน มด วน ๑ ๓๒ ลงฝากมอแกนกกระจาบ มด รบทหลง ๑ พญาใหมายงเสย มด รบด ๑ ๑๖ เตาลกไขแลน มด ๗ ๒ ขดปไดทอง ดแล ๑๐ นกยงกลนหวแหวน มด ๓ ขดแยไดทอง ดแล ๙ ชายเอางไปเสย มด ๔ พญากศราชไดนาง ด ยาตรา ๖ ๘ หญงฆาผวเสย มด ๕ ๕ ลงตายสามตว มด ๗ ไดไขเตาเปนทอง ดแล รบด ๖ พญาไปเลนสวนอทยาน ดแล รบไมด ๖ พญากศราชไดนาง ดแล รบไมด ๗ ชายตกน าตาย มด

๕ ๔ ลงตายสามตว มด ๔ ๘ เสนาฆาพระเจาไดเปนด ๔ พญาเลนสวนอทยาน ด ๙ เกบตลาดไดเปนด ๓ ชายตกน าตาย มด ๑๐ พระเจาเทศนา ดแล รบไมด ๓ ๒ งสงแกลก มด ๒ ๑๖ ไดแกวในหวตะเข ด ๑ ปลกกลวยเปนทอง ดแล รบด ๓๒ ผชงผแกกนกน มด วน ๒ ๓๒ พระเทศนา ด รบด ๑ ลงฝากมอแกนกกระจาบ มด รบด ๒ ๑๖ ไดแกวในหวตะเข ด ๑ ๒ เตาลกไขแลน มด ๑๐ ผชงผแกกนกน มด ๓ นกยงกลนหวแหวน มด ๙ พญาใหฆาหญงเสย มด ๔ ชายเอางไปเสย มด รบผชวย ๗,๗ ๘ ขดปไดทอง ดแล ๖ ๕ หญงใหฆาผวเสย มด ๗ ขดทรายไดทอง ดแล รบทหลง ๖ ขดทรายไดทองดนก ดแล รบไมด ๖ ชายเอางไปเสย มด รบด ๗ พญากศราชไดนาง ดแล

๖ ๕ หญงใหฆาผวเสย มด ๕ ๘ ลงตายสามตว มด ๔ ไดไขเตาเปนทอง ด ๙ พญาเลนอทยาน ด รบไมด ๓ ชายตกน าตาย มด รบไมด ๑๐ ปลกกลวยเปนทอง ด ๔ ๘ สองเกลอเฝาพญาไดเปนดนกแล ๓ ๑๖ งสงแกลก มด ๗ เกบตลาดไดเปนดนกหนาแล ๓๒ ชายตกน าตาย มด

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๔๗

วน ๓ รบด ๓๒ ชายตกน าตาย มด รบด ๑ พระเจาเทศนา ด

๓ ๑๖ งสงแกลก มด ๓,๒ ๒ ไดแกวในหวตะเข ด รบด ๑๐ ปลกกลวยเปนทอง ด ๓ ผชงผแกกน มด ๙ ลงฝากแกนกกระจาบ มด ๔ พญาใหฆาหญงเสย มด ๘,๑ ๘ เตาลกไขแลน มด ๗,๗ ๕ ขดปไดทอง ดแล รบด ๗ นกยงกลนแหวน มด ๖ ขดแยไดทอง ดนกแล รบไมด ๖ พญาใหฆาผหญง มด รบไมด ๗ ชายเอางไปเสย มด ๗,๗ ๕ ขดปไดทอง ด ๖ ๘ หญงฆาผวเสย มด ๔ ขดแยไดทอง ด ๙ ไดไขเตาเปนทอง ดแล ๓ พญากศราชไดนาง ด ๑๐ เกบตลาดไดเปนด ด รบไมด ๓,๕ ๒ ลงตายสามตว มด ๔ ๑๖ เฝาพญาไดเปนด ด ๑ พญาไปเลนสวนอทยาน ด รบไมด ๓๒ ชายตกน าตาย มด วน ๔ ๓๒ ชายตกน าตาย มด รบด ๑ ชายตกน าตาย มด ๔ ๑๖ เฝาพญาไดเปนด ด ๘,๓ ๒ งสงแกลก มดเลย รบไมด ๑๐ เกบตลาดได ด ๓ ปลกกลวยเปนทอง ดนก ๙ พระเจาเทศนา ด รบไมด ๔ ลงฝากมอแกนกกระจาบ มด

๒ ๘ ไดแกวในหวตะเข ด ๑ ๕ เตาลกไขแลน มด รบไมด ๗ ผชงผแกกนกน มด ๖ นกยงกลนแหวน มด ๖ ลงฝากมอแกนกกระจาบ มด รบไมด ๗ พญาให(ฆา)หญงเสย มด ๓,๑ ๕ เตาลกไขแลน มด ๗ ๘ ขดปไดทองเปนด แล รบด ๔ นกยงกลนแหวน มด ๙ ขดแยไดทอง ดแล ๓ ชายเอางไปเสย ด รบด ๑๐ พญาไปเลนสวนอทยาน ด

๖ ๒ หญงใหฆาผวเสย มด ๕ ๑๖ ลงตายสามตว มด รบด ๑ ไดไขเตาเปนทอง ดแล ๓๒ พญากศราชไดนาง ด วน ๕ ๓๒ พญากศราชไดนาง ด รบไมด ๑ ชายตกน าตาย มด ๕ ๑๖ ลงตายสามตว มด ๔ ๒ สองเกลอเฝาพญาไดเปนด รบด ๑๐ พญาไปเลนสวนอทยาน ด ๓ เกบตลาดไดเปน ด

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๔๘

๙ ชายตกน าตาย มด รบไมด ๔ พระเจาเทศนา ดแล ๓ ๘ งสงแกลก มด ๒ ๕ ไดแกวในหวตะเข ด รบด ๗ ปลกกลวยเปนทอง ด ๖ ผชงผแกกน มด ๖ พระเจาเทศนา ด ๗ ลงฝากมอแกนกกระจาบ มด

๘,๒ ๕ ไดแกวในหวตะเข ด ๑ ๘ เตาลกไขแลน มด ๔ ผชงผแกกน มด ๙ นกยงกลนแหวน มด ๓ พญาใหฆาหญงเสย มด ๑๐ ไดไขเตาเปนทอง ด ๗,๗ ๒ ขดปไดทอง มแล ๖ ๑๖ หญงใหฆาผวเสย มด ๑ ขดแยไดทอง ดแล ๓๒ ชายเอางไปเสย มด วน ๖ ๓๒ ชายเอางไปเสย มด พญากศราชไดนาง ด

๖ ๑๖ หญงใหฆาผวเสย มด ๕ ๒ ลงตายสามตว มด ๑๐ ไดไขเตาเปนทอง ด ๓ พญาเลนอทยาน ด ๙ ชายตกน าตาย มด ๔ ชายตกน าตาย มด ๓,๔ ๘ เฝาพญาไดด ๓ ๕ งสงแกลก มด ๗ เกบตลาดไดเปน ด ๖ ปลกกลวยเปนทอง ดแล ๖ ชายตกน าตาย มด ๗ ไดแกวในหวตะเข ด

๓ ๕ งสงแกลก มดแล ๒ ๘ ผชงผแกกน มด ๔ ปลกกลวยเปนทอง ด ๙ ขดปไดทอง ดแล ๓ ลงฝากมอแกนกกระจาบ มด ๑๐ ขดปไดทอง ดแล ๑ ๒ เตาลกไขแลน มด ๗ ๑๖ ขดแยไดทอง ด ๑ นกยงกลนแหวน มด ๓๒ พญาใหฆาหญงเสย มด วน ๗ ๓๒ พญาใหฆาหญงเสย มด ๑ ชายเอางไปเสย มด

๗ ๑๖ ขดปไดทอง ดแล ๖ ๒ หญงใหฆาผวเสย มด ๑๐ ขดแยไดทอง ดแล ๓ ไดไขเตาเปนทอง ด ๙ พญากศราชไดนาง ด ๔ ชายตกน าตาย มด ๕ ๘ ลงตายสามตว มดแล ๔ ๕ เฝาพญาไดเปน ด ๗ พญาไปเลนอทยาน ด ๖ เกบตลาดไดเปน ด

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๔๙

บทน ำ: วรรณกรรมทองถนเรอง “ดดำวดฤกษ” ฉบบวดบปผำรำม จงหวดตรำด ธนภทร พรยโยธนกล

ต าราดาวถอเปนขมทรพยทางปญญาทบรรพชนในอดตรงสรรคไว ซงสะทอนใหเหนความสมพนธ

ระหวางดวงดาวซงเปนวตถบนฟากฟากบวถชวตและความเปนไปของมนษย ต าราด าวนมปรากฏนามทหลากหลาย เชน ต าราดาว ต าราดนมต สมดพระต าราฤกษบน คมภรราง๙๘ และยงมต าราดาวทเกบรกษาไว ณ สถานทตางๆ เชน ต าราดาวทเกบรกษาไว ณ หอสมดแหงชาต ต าราดาวของขนโพธ จงหวดเพชรบร ต าราดดาวดฤกษ วด บปผาราม จงหวดตราด เปนตน

ในคมภร และต าราตางๆ เหลานน โหรไดบนทกนมตฟาจากปรากฏการณในทองฟา ทงดวงอาทตย ดวงจนทร ดาวเขาวงจนทร ดาวหาง ดวงดาว ๒๗ นกษตร เปนตน ซงไดรบอทธพลจากคมภรพฤหฏสงหตา แตงโดย วราหมหระ (พ.ศ.๑๐๔๘-๑๑๓๐) หนงในปราชญทงเกาของพระเจาวกรมาทตย หรอจนทรคปตท ๒ แหงราชวงศคปตะ (ครองราชย พ.ศ.๙๑๙-๙๕๘) กลาวถงศภนมตหรออวมงคลจากปรากฏการณบนฟากฟา ในเนอหาสวนทเกยวของกบดาราศาสตร๙๙ ดงนน ต าราทวาดวยนมตฟากฟาทงในและนอกราชส านกของไทยสวนใหญจงมเนอความเดยวกน อาจตางกนทภาพประกอบ อยางไรกตาม จะเหนวาค าท านายตางๆ ลวนเกยวของกบระดบอาณาจกร ซงเปนไปไดวาต าราเหลานเคยเปนของชนชนปกครองในเมองนนๆ เพอใชในการตรวจสอบปรากฏการณในทองถนของตน ตอมาทายาทไมไดใชประโยชนจากคมภรจงน ามาถวายวดดวยหวงใหเปนกศลแกผวายชนมซงเปนเจาของเดม ดงนนในปจจบนเราจงพบต าราดนมตตางๆ นตามวดในหวเมองตางๆ๑๐๐

ศาสตรในการศกษาและพยากรณจากนมตฟายงเกยวของหรอน าไปสการสรางสรรคศลปกรรมตางๆ ดงเชน นทานทบอกเลาทมาของดวงดาว ๒๗ นกษตร รวบรวมไวในชอตางๆ เชน นทานดาวนกขตฤกษ ตนฉบบของหอสมดแหงชาต กรมศลปากร ต านานดาวฤกษ จากต าราโหราศาสตร ของหลวงวศาลดรณกร (อน สารกบตร) และต านานดาวฤกษ ซงมาลา ค าจนทร เรยบเรยงจากคมภรมลฤกษฉบบวดกค า จงหวดเชยงใหม เปนตน

ในวรรณคดไทยมปรากฏชอดาวฤกษตางๆ เชน วรรณคดเรอง พระอภยมณ ของพระสนทรโวหาร หรอสนทรภ ตอนท ๑๘ พระอภยมณโดยสารเรออศเรน ขณะทนางสวรรณมาลกบสนสมทรและอรณรศม อยบนก าปน นางสวรรณมาลชใหทง ๒ องค ดดาวทปรากฏบนทองฟา ชอดาวทปรากฏในเรองน ไดแก ดาวเตา ดาวไถ ดาวธง ดาวมา ดาวลกไก ดาวโลง ดาวกา ดาวส าเภา ดาวจระเข ดาวยอดมหาจฬามณ ดาวคนชง และ

๙๘ นพทธพร เพงแกว, (๒๕๔๖), ค ำบอกเลำของแผนดน, (กรงเทพฯ: สายธาร), หนา ๑๔๕. ๙๙ อาร สวสด และวรพล ไมสน, (๒๕๕๖), ดำรำศำสตรรำชส ำนก, (เชยงใหม: สถาบนวจยดาราศาสตรแหงชาต

(องคการมหาชน)), หนา ๑๔๘. ๑๐๐ อาร สวสด และวรพล ไมสน, เรองเดม, หนา ๑๕๒.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๕๐

ดาวหามผ๑๐๑ และวรรณกรรมเรองอนๆ เชน สงหไกรภพ สรรพสทธค ำฉนท บทละครเรองอเหนำ พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย และ นำงโภควด เปนตน๑๐๒

อนง ศาสตรแหงการดดาวหรอดาราศาสตรนยงมผลตอการสรางสรรคศลปกรรม แขนงจตรกรรม ซงปรากฏผานจตรกรรมฝาผนงภายในอาคารตางๆ ของวด เชน ภายในหอไตรกรมสมเดจพระปรมานชตชโนรส วดพระเชตพนวมลมงคลาราม กรงเทพฯ ผนงอโบสถวดเกาะแกวสทธาราม จ งหวดเพชรบร และวดคงคาราม จงหวดราชบร เปนตน การรงสรรคภาพ “ดาวเพดาน”๑๐๓ อยางสวยงาม ทวดตางๆ เชน ศาลาการเปรยญ วดบางออยชาง จงหวดนนทบร อโบสถเกาวดบปผาราม จงหวดตราด เปนตน รวมไปถงการตงชอถนนเปนชอดวงดาว เชน ถนนดาวขาง ชอถนนในพนทแขวงวชรพยาบาล เขตดสต กรงเทพมหานคร กน าชอมาจาก ดาวขางซงมชออน เชน ดาววาว ดาวลกขาง๑๐๔ และเคณฑดารา หรอทปรากฏในตนฉบบนวา ดาวคาง และ เกรดารา๑๐๕ ทมำของตวบท

ตนฉบบต าราดดาวดฤกษน เปนเอกสารโบราณ รหส บผ.ฝ. ๐๐๖๑๐๖ เกบรกษาไวทตเกบเอกสารโบราณหมายเลข ๑ ภายในพพธภณฑวดบปผาราม อ าเภอเมอง จงหวดตราด เปนเอกสารประเภทสมดฝรง สขาว ม ๓๔ หนา ตวอกษรทใชเขยนเปนเสนดนสอด า ภาษาไทย ประกอบดวยอกษรไทยเปนสวนใหญ และมอกษรขอมเพยงสวนหนง ไมปรากฏนามผแตง หรอผคดลอกและประวตตนฉบบ

ลกษณะตนฉบบคอนขางสมบรณมช ารดเพยงบางแหง คอ ปกหนาและปกหลง สวนดานในนน หนาท ๔ ช ารดบรเวณดานขวา และ หนา ๗ ช ารดบรเวณขางลางดานซายของหนา ท าใหขอมลบางสวนหายไป แตผอานสามารถอานและเขาใจเนอความได จงไมสงผลกระทบตอการถายทอดตนฉบบมากนก แตการช ารดบรเวณรมขอบกระดาษหนา ๒๙ และ ๓๐ ท าใหขอมลบางสวนขาดหายไปซงคอนขางสงผลกระทบตอการถายถอดและศกษาตนฉบบ

๑๐๑ สนทรภ, (๒๕๕๓), พระอภยมณ เลม ๑ (พมพครงท ๑๘). (กรงเทพฯ: บรษท ไผ มเดย เซนเตอร จ ากด), หนา

๒๑๗. ๑๐๒ โปรดอานเพมเตมใน วรพล ไมสน, (๒๕๕๖), ดำรำศำสตรพนบำนไทย, (เชยงใหม: สถาบนวจยดาราศาสตร

แหงชาต (องคการมหาชน)), หนา ๕๔-๙๒. ๑๐๓ ผเขยนเลอกใชค านดงปรากฏในงานเขยนของ นพทธพร เพงแกว จากหนงสอ ไทบำนดดำว ๑๐๔ นพทธพร เพงแกว, (๒๕๕๒), ไทบำนดดำว (พมพครงท ๓). (กรงเทพฯ: ศยาม), หนา ๑๔. ๑๐๕ ดาวขาง เปนดาวเรยงเดนในกลมดาวกางเขนใต (Crux) วรพล ไมสน, (๒๕๕๖), ดำรำศำสตรพนบำนไทย ,

(เชยงใหม: สถาบนวจยดาราศาสตรแหงชาต (องคการมหาชน)), หนา ๓๓. ๑๐๖ บผ.ฝ. ๐๐๖ หมายถง เอกสารโบราณวดบปผาราม (บผ.) ประเภทสมดฝรง (ฝ.) รหสท ๐๐๖

หากตองการขอมลเกยวกบเอกสารโบราณของวดบปผาราม จงหวดตราด โปรดดเพมเตมท อภลกษณ เกษมผลกล, (๒๕๕๕), รำยงำนวจยกำรส ำรวจและปรวรรตวรรณกรรมทองถนจงหวดตรำด: พลงปญญำจำกวฒนธรรมวรรณศลปของกวในเมองตรำด, (นครปฐม: ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล).

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๕๑

รปแบบค าประพนธ เปนรอยแกว และขอความบรรยายภาพประกอบเปนสวนใหญ มรอยกรองเพยงสวนหนง ประกอบดวย กลอนสภาพ ๗ บท บทท ๑ ขนตนดวย วรรครบ สวนบทสดทายใชค า “เอย” เปนค าลงทายในวรรคสง มเนอหาแสดงค าท านายจากลกษณะดาวจระเข และโคลงสสภาพ ๑ บท แสดงเนอหาเกยวกบดาวคาง นอกจากนยงมภาพประกอบเกยวกบลกษณะของกลมดาวฤกษตางๆ ทง ๒๗ นกษตร ๑๒ ราศ และต าแหนงดาวเพอการพยากรณเหตการณบานเมอง เปนตน ซงบางภาพเปนภาพส ไดแก ภาพทสนนษฐานวาเปนภาพดวงอาทตย ดวงจนทร และดาวนพเคราะห

ในตนฉบบต าราดดาวดฤกษน ไมมระบนามผแตง หรอผคดลอก รวมทงประวตผสราง และการครอบครองตนฉบบ อยางไรกตาม ขอมลเกยวกบระยะเวลาทแตงนน สามารถสนนษฐานไดจากการบนทกวนในฤดสรทะ คอ ฤดสารท หรอ ฤดใบไมรวง๑๐๗ อนเปนฤดระหวางฤดฝนกบฤดหนาว ไวในหนาท ๔ ของตนฉบบ วา

เขา สรทะ ฤด แต ณ วน ๕ ๑๑ ปกนสบ...(ช ารด)

ณ วน ๑ ได ๘๒ วน ๚ะ

จากขอความในขางตน เมอตรวจสอบวนตามปฏทนแบบสรยคตแลว วน ๕ ขน ๑ ค า เดอน ๑๑ ปกน

สปตศก นน ตรงกบ วนพฤหสบดท ๓๐ กนยายน พทธศกราช ๒๔๑๘ ปกน จลศกราช (จ.ศ.) ๑๒๓๗ (สปตศก)

ซงถอเปนวนเรมเขาฤดสารท สวน วนแรม ๘ ค า เดอน ๑ เลขวนทไมปรากฏนน ควรจะเปน ๒ ๑ ซงจะตรง

กบวนจนทรท ๒๐ ธนวาคม พ.ศ. ๒๔๑๘ ปกน จ.ศ. ๑๒๓๗ (สปตศก) รวมจ านวนวนตงแตวนพฤหสบดท ๓๐ กนยายน ถงวนจนทรท ๒๐ ธนวาคม พ.ศ. ๒๔๑๘ จะเปน ๘๒ วน เทากนกบทปรากฏในตนฉบบ ดงนนจงอาจสนนษฐานไดวา ตนฉบบต าราดดาวดฤกษน สรางขนใน พ.ศ. ๒๔๑๘ ซงอยในชวงรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ โดยผเขยนอาจสรางตนฉบบเลมนในชวงฤดสารท จงไดบนทกชวงเวลาเรมตนฤดในเดอนกนยายนเอาไว สวนวนท ๒๐ ของเดอนธนวาคมนน อาจเปนวนทฤดสารทสนสด เนองจากผเขยนกลาวถงฤดสารทไวในตนฉบบหนาท ๔ วามทงสน ๘๙ วน ซงใกลเคยงกบจ านวน ๘๒ วน ตามทปรากฏในตนฉบบ หรออาจเปนวนทผเขยนสรางต าราดดาวดฤกษส าเรจกเปนได

อนง การระบระยะเวลาในตนฉบบซงอาจสนนษฐานไดวา สรางขนในชวง พ.ศ. ๒๔๑๘ ตรงกบสมยรชกาลท ๕ นน สมพนธกบสมยแหงชวงชวตของเจาของตนฉบบคมภรต าราดาว ฉบบขนโพธดวย ซงนพทธพร เพงแกว ไดปรวรรตและศกษาไวแลวในวทยานพนธ เรอง ต ำรำดำว: กำรศกษำเชงวเครำะห นน ต าราดาว

๑๐๗ ราชบณฑตยสถาน, (๒๕๔๖), พจนำนกรมฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ. ๒๕๔๒, (กรงเทพฯ : นานมบค

พบลเคชนส).

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๕๒

ดงกลาว “เดมเปนของขนโพธ อดตหมอยากลางบาน จงหวดเพชรบร ขนโพธมชวตอยในสมยรชกาลท ๕ ตงบานเรอนอยทถนนแปลงนาม ต าบลทาราบ อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบร”๑๐๘ เนอเรอง

เนอหาทปรากฏในต าราดดาวดฤกษ ฉบบวดบปผารามน ประกอบดวย เนอหาสวนตางๆ เรยงตามล าดบ ดงน ฤด ตางๆ ๔ ฤด ประกอบดวย สสระฤด (ฤดหนาว) นทาฆะฤด (ฤดรอน) วสนตะฤด (ฤดฝน) และสรทะฤด (ฤดใบไมรวง) จากนนจงเปนสวนของการน าเสนอภาพดวงดาวนกษตร ประกอบดวยภาพแผนทดาว ๒๗ นกษตร ตามดวย ชอ ค าอธบายและภาพประกอบ กลมดาวฤกษทง ๒๗ นกษตร คอ ๑.อศน ๒.ภะระน ๓.กฤตกา ๔.โรหน ๕.มกขะสระ ๖.อฐะระ ๗.ปณะภะษ ๘.ปตสยะ ๙.อะสเลขะ ๑๐.มาขะ ๑๑.ศภพผล ๑๒.อตระผล ๑๓.อฐะ ๑๔.จตระ ๑๕.สวศด ๑๖.วษาขะ ๑๗.อนราชถะ ๑๘.เชฐะ ๑๙.มละ ๒๐.ปภะสนหะ ๒๑. อตระสนหะ ๒๒.สาวนณะ ๒๓.ขะนฐถะ ๒๔.สตะพต ๒๕.ปภะพต ๒๖.อตระพต ๒๗.เรวด๑๐๙

ตอจากกลมดาว ๒๗ นกษตร เปนชอและภาพประกอบกลมดาว ๑๒ ราศ ประกอบดวย ๑.เมศ ๒.พฤกศภ ๓.เมถน ๔.กรกฏ ๕.สงห ๖.กล ๗.ดญ ๘.พจตร ๙.ธน ๑๐.มงกร ๑๑.กมภ ๑๒.มญ๑๑๐ ชอ และภาพประกอบดาว ๑๐ ดวง ดาวทมเลข ๑,๒ และ๘ นนไมไดระบชอ แตในทางโหราศาสตรไทยใช ดาวพระ ๑ แทน ดวงอาทตย

๑๐๘ นพทธพร เพงแกว, (๒๕๓๘), ต ำรำดำว: กำรศกษำเชงวเครำะห . (วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาจารกภาษาไทย ภาควชาภาษาตะวนออก บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร), หนา ๗. ๑๐๙ ชอดาวฤกษ ๒๗ นกษตรน พมพตามทปรากฏในตนฉบบ ๑๑๐ ชอดาว ๑๒ ราศน พมพตามทปรากฏในตนฉบบ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๕๓

ดาวพระ ๒ แทนดวงจนทร และดาวพระ ๘ แทนดาวราหตามล าดบ สวน ๓-๗ ไมไดระบชอดาวเชนกน แตปรากฏสของดาว คอ ๓ สนาก ๔ สดอกไมเทยน๑๑๑ ๕ สเหลองแก ๖ สเหลองออน ๗ สเขยว ซงกคอ ดาวองคาร ดาวพธ ดาวพฤหสบด ดาวศกร และดาวเสารตามล าดบ ตอมา ดาวพระ ๙ คอดาวพระเกษ และ ๐ คอ ดาวมฤตย๑๑๒

สวนตอมากลาวถงกลมดาวทแสงของดวงดาวในกลมดาวนนมผลตอการพยากรณเหตการณตางๆ ของบานเมอง เรมดวยภาพดาวจระเข และค าอธบายประกอบภาพถงความสมพนธระหวางดาว ตางๆ ในกลมดาวจระเขกบชอเมองและกลมบคคล ซงเปนกลมบคคลทมความส าคญตอโครงสรางสงคมของไทย มทงสน ๙ ดวง ไดแก ดวงแรกไมปรากฏความ ดาว ๒ ดวงคกนถดมา เปน “เมองหงษาวด วงหนา” และ “วงหลวง เมองนาน” คถดมาเปน “เมองเชยงใหม กลาโหม” และ กรมทา,แมทพ กรงศรอยธยา” ระหวางดาวสองดวงนมขอความวา “กลางเมองลานชาง” ดวงถดมาเปน “สมณ เมองระแวกอาว” ถดมาเปน ดาวค “เมองนคร” ฝ งหน งเปน “พราหมณ” อกฝงเปน “ราชมานพดาวชวต” ไปจนถงดวงสดทาย คอ “เมองตองอ ราษฎร” วธการดเพอพยากรณ คอ การดความเขมของแสงดวงดาว ดวงใดออนแสงแสดงวาไมด นอกจากนผลนนยงสงไปถงผทเหนดวย ดงกลอนสภาพทปรากฏในตนฉบบวา

๑๑๑ ดอกไมเทยน หมายถง ดอกไมไฟชนดหนง รปเหมอนเทยน จดมสนวล จาก ราชบณฑตยสถาน, (๒๕๔๖),

พจนำนกรมฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ. ๒๕๔๒. (กรงเทพฯ: นานมบค พบลเคชนส). ๑๑๒ ในบทปกรณ วาดวยดาวหาง บางฉบบหมายรวมดาวราห (พระ ๘) ดาวเกต (พระ ๙) และดาวมฤตย (พระ ๐)

เปนลกษณะหนงของดาวหาง (พระครสมหอภสทธ อภญาโณ. ต าราดาวพรหมปโรหตา พระคมภรวาดวยดาวหางของไทย. อางถงใน,อาร สวสด และวรพล ไมสน, (๒๕๕๖), ดำรำศำสตรรำชส ำนก. (เชยงใหม: สถาบนวจยดาราศาสตรแหงชาต (องคการมหาชน)), หนา ๑๖๑. ซงในต าราดาว ฉบบวดบปผารามนจะเหนไดจากรปประกอบของ พระ ๙ (ดาวพระเกษ) มภาพเสนหางรศมของดาวพงออกจากตวดาว

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๕๔

อนลกษณะกมภาดวงดาเรศ จรประเวศไภปณจ าร เหลอง แมนดวงใดเมนมงไมรงเรอง ฤๅช าเลองแลยนพกนเปน คงเกดการกาลวปรต ถงชวตรตายแตผแลเหน ถาดวงใดของใครจะอยเยน คงศกเกนดวงโดดโชตฉชวาน ยอมศกใสไภโรดขนโชตชวง เปนรงรวงเรองไสผองไภสาน ชพชนผทยนจะยนนาน เจรญกาล...กขพพรรฒ สวศด เอย ๚๛

กลมดาวอกกลมหนงทมความส าคญตอการพยากรณเหตการณ “ขาวยากหมากแพง” และคนทม

สถานะส าคญของบานเมอง คอ ดาวคาง (ดาวขาง) ต าแหนงดาวคาง หรอดาวเกรดารา มแผนทแสดงต าแหนงดาวคาง ๒ ภาพ ภาพแรก แสดงจ านวนดาวตางๆ ทรวมกนเปนดาวคาง ดาวทเปนตวแทนขาว ม ๓ ดวง ผลไม ปลา และเกลอมอยางละ ๑ ดวง อกภาพหนง แสดงต าแหนงของดาวทเปนตวแทน ดาวดานบน(เหนอ) เปนเลข ๔ แทน “หมาก เสนา ขาว เหนอพรกไดแกกษตรย” ดาวขางซายเปนเลข ๒ แทน “ปลา เทว” ดาวขางขวาเปนเลข ๑ แทน “ไพร เกลอ” และดานลาง(ใต) แทน “พระยา ผลไม พรก” พรอมทงโคลงสสภาพอธบายค าท านายเกยวกบดาวคาง

สวนสดทายเปนการบนทกค าพยากรณโดยการสงเกตปรากฏการณตางๆ ทเกดขนกบดวงดาว ๒๗ นกษตร พระจนทร หางของดาวหาง และดาวกลางวน ประกอบดวย ค าพยากรณเกยวกบปรากฏการณทพระจนทรเขาแทรกกลางดาวฤกษ ๒๗ นกษตร แตละดวง พรอมทง สรศม และการเคลอนทของดาวฤกษ ๒๗ นกษตร เรยงตามล าดบตงแตดาวอศน จนถงดาวเรวด เชน ๏๑ พระจนทรแทรกอศน ไฟจะไหมมณเฑยรพระยา ถาบมจะเกดลาภ สด าแพะมาจะตาย ถาสเขยวขาวจะแพง สแดงจะมศกมาแตอดร ผเขาใกลกนไฟจะไหม บมบรวาร ๓๐๐ มรศมด ถาไมมรศมจะเกดยทธนาทกแหง เปนตน

ตอมาเปนค าพยากรณเกยวกบทศของหางดาวหาง เชน หากหางของดาวหางออกไปทางทศบรพาหรอทศตะวนออก จะเกดภยรายแกเจาเมอง ฯลฯ ค าพยากรณเกยวกบทศทดาวปรากฏขนใกลกบพระจนทร เชน ดาวปรากฏขนใกลพระจนทรในทศหรด จะมส าเภามาถงเมอง เปนตน ค าพยากรณเกยวกบทศทดาวกลางวนปรากฏขน เชน ถาดาวกลางวนขนบรเวณทศบรพา ๕ วน ถง ๕ เดอน จะไดยนขาวศกมาถงเมอง เปนตน สดทายเปนค าพยากรณเกยวกบความสมพนธระหวางปรมณฑลของพระจนทรกบทศของดวงดาว โดย

เทยบเคยงค าพยากรณจาก ๒ ต ารา เชน ดาวใกลปรมลฑลพระจนทร หน } ๙ } ทหนงศกจะมาถงเมอง ฝนจะมแล ต ารบหนงใกล ขางทศหรดจะมส าเภามาสเมองเรา เปนตน สวนทายมบนทกต าราลงกระดาน คณคำของต ำรำดดำวดฤกษ ฉบบวดบปผำรำม จากเนอหาตางๆ ทปรากฏในตนฉบบต าราดดาวดฤกษ ฉบบวดบปผารามนอกเหนอจากคณคาส าคญในดานการแสดงองคความรดานโหราศาสตรและดาราศาสตรไทยในอดตแลว ยงมคณคาในดานตางๆ ดงตอไปน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๕๕

๑. สณฐำนของดวงดำวในควำมรบรของบรรพชน

ตนฉบบต าราดดาวดฤกษ ปรากฏสณฐาน คอ รปราง ส และการเรยงตวของดวงดาวตางๆ ตามความ

รบรของ บรรพชนในอดต ซงรปรางของดวงดาวประกอบไปดวย ดาวฤกษทง ๒๗ ดวง ดาวประจ าราศ ๑๒ ราศ

ดาวเคราะห และดวงดาวอนๆ ทเกยวของกบความเปนไปของเมอง เชน ดาวฤกษดวงท ๒๒ ชอ สาวนณะ อย

ในเดอน ๙ มสแดงออน เรยงตวเปนเสนตรง

๒. เมองส ำคญทอยในอำณำเขตหรออยใกลเคยงประเทศสยำม

ดวงดาวตางๆ ในดาวจระเข ถอเปนตวแทนของเมองตางๆ ทมความส าคญซงอาจอยใกลเคยงหรออยใต

ปกครองของสยาม แตละเมองกยงสมพนธกบบคคลในต าแหนงหนาทหรอชนชนตางๆ ซงเกยวของอยางยงกบ

ความเจรญกาวหนาหรอหายนะของบานเมอง ประกอบดวย ดาว ๗ ดวงทเปนตวแทนของแตละเมอง ดง

ตวอยางรปกลมดาวจระเข

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๕๖

รวมทงอกตวอยางหนง ซงกลาวถงดวงดาวประจ าเมองศรอยธยา คอ หนงวาดาวประจ าเมองศร อยทธ

ยาชอตรนงกม ครดาวภงพอน อยตนทางหลวงดวงนอยอยปากปจจม ดวงใหญอยปลายทางหลวง เปนตน

๓. โลกทศนบรรพชนเกยวกบสงทดและรำยอนจะเกดกบเมอง

คณคาส าคญอกประการหนง คอ การพยากรณวาสงใดด หรอไมดจากการสงเกตดวงดาว ซงทงหมด

เกยวของกบเรองของการเมองการปกครอง เศรษฐกจ สงคม ภยธรรมชาต และการตดตอระหวางประเทศ

สงทด เชน เรองเจาเมองจะไดลาภมาก “ถาหางฑตทกสนทาวพระยาจะไดลาภเปนอนมาก” สวนสงท

ไมด เชน หากพระจนทร (พระ ๒)๑๑๓ แทรกดาวฤกษกฤตกา “ทาวพระยาจะไดรพกนจะเปนศกหนกหนา ถาบ

มทาวพยาจะตายจะเสยบานเมอง ประชาราษฎรจหนจากตน” หรอ ดาวใกลปรมลฑณพระจนทร “ในทตปจม

แลภายบ ๘ } จรบพงแกฆำศก ๙ วนจะมผอนมาถงเมองเรา ต ารบหนงวาไกลทตปจจมขนเมองจะ

ตายดวยโรค ๘ วน บม ๘ เดอนจะมพราหมมาส” ซงจากตวอยางนยงเหนเหตการณซงไมระบชดเจนวาเปนสงด

หรอราย คอการมผ อนเดนทางมาถงเมอง และการมพราหมณมาถงราชส านก เปนตน นอกจากนยงม ค า

ท านายตางๆ ทเกยวกบสงทไมด เชน ไฟไหม ฟาผา ขาวยากหมากแพง ผดลกเมย ทาวพระยาถกชงราชสมบต

ขนนางแพแกคนปา เปนตน ซงนาสงเกตวาในต าราดาวฉบบนมปรากฏเหตการณไมด มากกวาเหตการณทด

จากเนอหาตางๆ ในต าราดดาวดฤกษฉบบวดบปผาราม แสดงใหเหนภมปญญาและองคความรดาน

ดาราศาสตรและโหราศาสตรของบรรพชนไทย การเผยแพรต าราดาวจงมความส าคญตอการศกษา และ สบสาน “วธดดาวแบบไทย” การอานต าราดดาวจงเปนเสมอน “ทองฟาจ าลอง” ใหคนรนหลงไมเพยงเรยนรต าแหนงของดวงดาว แตยงไดเรยนรโลกทศนบรรพชนไทยผานวตถบนฟากฟาทงดงามในยามค าคน

๑๑๓ ในตนฉบบนพบวา มการใชค าวา “พระ ๒” แทน พระจนทร พบหลายแหง และ “พระ ๓” แทน พระองคาร

พบเพยงแหงเดยว

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๕๗

บรรณำนกรม

นพทธพร เพงแกว. ต ำรำดำว: กำรศกษำเชงวเครำะห. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาจารก

ภาษาไทย ภาควชาภาษาตะวนออก บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๓๘.

นพทธพร เพงแกว. ค ำบอกเลำของแผนดน. กรงเทพฯ: สายธาร, ๒๕๔๖.

นพทธพร เพงแกว. ไทบำนดดำว (พมพครงท ๓). กรงเทพฯ: ศยาม, ๒๕๕๒.

มาลา ค าจนทร. ต ำนำนดำวฤกษ (พมพครงท ๒). กรงเทพฯ: ศยาม, ๒๕๕๐.

ราชบณฑตยสถาน. พจนำนกรมฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรงเทพฯ: นานมบค พบลเคชนส,

๒๕๔๖.

วรพล ไมสน. ดำรำศำสตรพนบำนไทย. เชยงใหม: สถาบนวจยดาราศาสตรแหงชาต (องคการมหาชน), ๒๕๕๖.

สวสดสารศาสตรพทธ, หลวง. อนสรณเนองในงำนพระรำชทำนเพลงศพหลวงสวสดสำรศำสตรพทธ ณ เมร

วดธำตทอง ๒๕ กมภำพนธ ๒๕๑๖. พระนคร: อรณการพมพ, ๒๕๑๖.

สนทรภ. พระอภยมณ เลม ๑ (พมพครงท ๑๘). กรงเทพฯ: บรษท ไผ มเดย เซนเตอร จ ากด, ๒๕๕๓.

อภลกษณ เกษมผลกล. รำยงำนวจยกำรส ำรวจและปรวรรตวรรณกรรมทองถนจงหวดตรำด : พลงปญญำ

จำกวฒนธรรมวรรณศลปของกวในเมองตรำด . นครปฐม: ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลป

ศาสตร มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๕๕.

อาร สวสด และวรพล ไมสน. ดำรำศำสตรรำชส ำนก. เชยงใหม: สถาบนวจยดาราศาสตรแหงชาต (องคการ

มหาชน), ๒๕๕๖.

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๕๘

บทปรวรรต: ต ำรำดดำวดฤกษ๛ ฉบบวดบปผำรำม จงหวดตรำด สสระ รด ๘๙ วน เหนอ นทาฆะ รด ๙๓ วน กลบจากเหนอถงกลาง

๏ ฤดม ๔ ชอ วสนตะ รด ๙๔ วน ไต สรทะ รด ๘๙ วน กลบจากไตไปถงกลางทาง

เฃา สรทะ รด แตณวน ๕ ๑๑ ปกญสบ... ณวน ๑ ได ๘๒ วน ๚ะ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๕๙

๏ ๑ } ๒ ภะระน ๓ } ๔ } ๕ } ๖ } ๗ } ๘ } ๙

อะสเลขะ ๑๐ } ๑๑ } ๑๒ } ๑๓ } ๑๔ } ๑๕ สวศด ๑๖ }

๑๗ } ๑๘ } ๑๙ } ๒๐ } ๒๑ } ๒๒ } ๒๓ ขนฐถะ

๒๔ สตะพต ๒๕ } ๒๖ } ๒๗ } ๚ะ๛

ดาวฤกษ ๒๗ ดวงน เฃยนเลขนนเปนดาวเดอนเหมอน ๑๑ กลางเดอนนนพระจนทรเสวยฤกษ ๑ ให

นบเวยนไป } วนบางตามปกกรวาพระอาทตย ยายมาอยราษนน ถาจะใหรเลอยด ตองตฤกแบงสวนตามจกร กจะรชตวาพระอาทตยยกมาอยในวนนน ราษรนนกอาจแจงโดยแท

๏ จกลาวดาวตะเฃบลเวหา

โดยค าภรนตยพระโหรา องอาจารยทานวาบลยาย ยอมขนอยอตราทตษาสถตย เปนเนองนตรนร ไมผนผาย โดยต าหรบพระต าราพฤกฒาทาย ประจ ากายกระสตราเสนานกร ดวงศศะจอระเฃบลเวหา ครจอมฬาโมฬตอะดษษร ทวบาทเบองหนาดารากร ครบพชโนรศปอรรา ทวบาทเบองหลงทงสองศก ครหมมขมลตรมยศถา สามเมจหางแหงกมภะดารา ครประชาชลชาตเชาเมอง อนลกษณะกมภาดวงดาเรศ จรประเวศไภปณจ าร เหลอง แมนดวงใดเมนมงไมรงเรอง ฤๅช าเลองแลยนพกนเปน คงเกดการกาลวปรต ถงชวตรตายแตผแลเหน ถาดวงใดของใครจะอยเยน คงศกเกนดวงโดดโชตฉชวาน ยอมศกใสไภโรดขนโชตชวง เปนรงรวงเรองไสผองไภสาน ชพชนผทยนจะยนนาน เจรญกาล...กขพพรรฒ สวศด เอย ๚๛

๑ } เดอน ๑๑

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๖๐

๒ ภะระน

๓ }

๔ } ดาวมา

๕ } เดอน ๑

ดาว }

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๖๑

๖

๗ ๘

๙ อะสเลขะ

๑๐

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๖๒

๑๑

ตงแตอศนมาถงศภะผล ๑๑ ดวงนเดรทางกลาง

๑๒ }

๑๓

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๖๓

๑๔ } เดอน ๕

๑๕

๑๖ } เดอน ๖

}

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๖๔

๑๗ }

๑๘ } เดอน ๗

๑๙ }

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๖๕

๒๐ } เดอน ๘

๒๑ } เดอน

๒๒ } เดอน ๙

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๖๖

๒๓ }

๒๔ }

๒๕

ดาวเรอนทง ๒ ดวง

๒๖

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๖๗

๒๗ }

เมศ

พฤกศภ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๖๘

เมถน

สงห

กรกฏ }

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๖๙

กล เดรทางไต

ตญ เดรทางไต

} เดรทางไต

ธน เดรทางเหนอ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๗๐

มงกร เดรทางไต

กมภ เดรกลาง

มญ เดรทางกลาง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๗๑

ดาวพระเกษมอยสองดวง }

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๗๒

ดาวคาง

ดาว ๔ ดวงนชอ เกรดารา ดวงใดเศราหมองฃองสงนนแพง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๗๓

๏ เฃาบนผลไมไต เกลอขวา ดาวคางทายทางปลา เปลยนซาย ดวงใดศกโลภา ผลเภม ภนแฮ ใดเผอดนนแพงราย พชณรางแรมผล ๚ะ๛

พระ ๒ (พระจนทร -ผปรวรรต) แทรกอศน ไฟจะไหมมลเฑยณพระยา ถาบมจะเกดลาภ ศรด าแพะ

มาจะตาย ถาศรเฃยวเฃาจแพง ศรแดงจะมศกมาแตอดร ผเฃาใกลกนไฟจะไหม บมบรวาร ๓๐๐ มรศมด ถาไมมรศมจะเกดยตธนาทกแหง

พระ ๒ แทรกภะระนลกเมยจะท าคชแกเจาเมอง ๆ จะจากเมอง ถาบมทานจะฆาฟนแทง ถาแดงแพ

นาง เฃยวแพลกไมสตรจะฉณแกชาวบานแลเจาเมอง มปรวาร ๙๐๐๖ ดวง ดาวอย

ตนทางหลวง ถาดวงนอยไปอยปจมดวงใหญทหารจะตาย ดาวนอยปลายทางหลวง ผเรยงกนจะเกดไฟ ดาวตวนออกเรยงกนจะมสตร

พระ ๒ แทรกกฤตกา ทาวพระยาจะไดรพกนจะเปนศกหนกหนา ถาบมทาวพยาจะตายจะเสยบานเมอง ประชาราษฎรจหนจากตน ไนยหนงวาดาวประจ าเมองศรอยทธยาชอตรนงกม ครดาวภงพอน อยตน

ทางหลวงดวงนอยอยปากปจจม ดวงใหญอยปลายทางหลวง พระ ๒ ตองดวงใหญมรศมด ถาด าเขยวเปนโทษตางๆ กฤตกามปรวาร ๔๗๒๒๑ ดวง

พระ ๒ แทรกโรหนจมคนกระท าคช จเสยทหารฃนนางจตายอยกลางจมไภแกเจาขน ดวงใหญมรศมด ด าเฃยวมโทษตางๆ มปรวาร ๒๐๐๐๐๐

พระ ๒ แทรกมคศระดงน ไฟจะไหมฟาจะผาฃนนางจะตาย ถา } กแพพอคาแล ขนนางผใหญ

เสรฐพระยาจะฉบหาย มปรวาร ๙๙๑๒๑ ดวง ๚ พระ ๒ แทรกวทระฝนจะตกไฟจะไหมจะไดรพกนจะแพสตว } ตน ตงแตวทระไปถงอนราชภะ ๑๒

ฤกษมาถงหวางคอวาเทยง แดงขนหลวงจะมลาภ ถาเฃยวจะมคนท าคช ถาด าขนหลวงจะตายมบรวาร ๙๐๐ ดวง

พระ ๒ แทรกปณะภะษฝนจะตกจะไดรบกน นางเมองจะเปนดวยมลตรแลจะตาย ถา } ฝนจะ

แลงเฃาจะแพง สตว } ตน จะตนมบรวาร ๙๑๖๐๐๐ ดวงเกนน า ๑๑ เฃาในโคนะวถ ฯ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๗๔

พระ ๒ แทรกปตศยะ ทาวพระยาจะไดรบกน ราษฎรจะไดความยาก จะเสยราชสกน จะแพขนนางมปรวาร ๑๐๐๐๖๐๐ ดวง ๚

พระ ๒ แทรกอะสเลขะ จะมลมพดหนก จะไดฃาวรายแตไกลจะมาสเรา ถาแดงเฃยวจะแพนกปราชราชบณฑตย เจาแผนดนแลขนนางทมศกจะตาย มปรวาร ๙๐๙๐๐๙ ดวง ฯ

พระ ๒ แทรกมาปะทาวพระยาผใหญจะตาย ถาด าแดงเฃยวจะมมลตรท าคชแกพระยาๆ จะฆาเสย ถามฉนนเฃาจะแพงนกแล พระ ๒ เขาในระแวกมาปะดวงหนงเสยเฃาฟนหนงสองดวงเสยเฃา ๒ ฟน ๓ ดวงเสย

เฃา ๓ ฟนไดฟน ๑ แล ไวฤกษสพฆาฏมบรวาร ๔๙๐๐๗ ดวง ฯ๛ พระ ๒ แทรกศภผล จะเกดศก แดงดเฃยวมลตรจะท าคช พระยาจะฆาเสยบมเฃาจะแพง มปรวาร

๑๐๐๐๐ ดวง พระ ๒ แทรกอตระผลจะมศก ถาแดงดวงหนงขนนางจะเปยนทรบไพร ถาเฃยวจะแพคนผอยไรปา

เฃาเชานามปรวาร ๘๔๐๖ พระ ๒ แทรกอฐะ ฟาจะผาแผนดนจะฝนพวพน ผวเมยจะผดกน ฝนจะตกไฟจะไหม ผด าแดง เฃย

วจะแพสตว } ทาวมปรวาร ๑๐๐๐๐๐๐๐ ฝายปจมมดาว ๖ ดวง ชอสธรรมมา มรศมด หารศมมไดแพฝงนาง แดงราชครจะตรอมใจดวยคนรายเอาเปนด ฟาจะผาลมจะชนกนไฟจะไหม ปราสราท มบรวาร ๑๐๐๐๐ ดวง

พระ ๒ แทรกจตระฟาจะผาแผนดนจะเกดไฟไหมปราสาท ถาแดงจะแพราชคร ผหญงจะรอนใจคนรายจะเปนผด

ถาพระ ๒ แทรกสวศด ไฟจะไหมฝนจะตกจะฝนแผนดนมปรวาร ๒๐๓ ดวง พระ ๒ แทรกวษาฆะ แผนดนจะฝนไฟจะไหมน าจะนองจะแพลกไม มรศมเสาวภาค ถารศมเสราจะ

แพสตทงทงหลายแพลกไมดวย มบรวาร ๒๕๐๐ ดวง ผด าแดงเฃยวจะแพไพรทงปวง ทกสนเหนขนธะจกร มดาว ๗ ดวงอยใกลกน ผพระ ๒ ตองไฟจะไหมฝนจะตกนกแล

ถาพระ ๒ แทรกอนราทธะจะมหาฝนแกวตก ถามฉนนวานชจะเฃาเมองสงฃองจะมบรบณ ลกไกเฃาใกลกนจเสยเมอง มฉนนจะเสยพระยา ถาศรฃาวจางสาระพดจะแพง มปรวาร ๔๙๐๐ ดวง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๗๕

ถาพระ ๒ แทรกเชฐถะจะมยดนกสรรพจแพงทกอน ถาเฃยวด าแดงกดจะแพเสรฐ คนจะเสยของ

ตงแตเช ถะไปถงสาวนณะมดาว ดวงชออะสรนทร ถาดวงนอยไปอยปจม ดวงใหญคนทงหลายจะฉบหายมบรวาร ๙๐๐ ดวง

ถาพระ ๒ แทรกมละจะแพคนท าไรนาปนนมดเฃาจะแพง จะเกดฆาฟนกน ถารศมฃาวด ถาแดงจะรบกน ถาเฃยวฝงคนจะตายดวยไขเจบ ถาด าไฟจะไหมปราสาท มบรวาร ๙๐๐๐ ดวง

ถาพระ ๒ แทรกมาปพะสนหะจะแพสตร ราชบรรณฑตสมณะชพราหม แลผรหลกนกปราช แลฝงคนจะละบานเมองเสยมบรวาร ๕๐๐๐๐๐๐ ดวง

ถาพระ ๒ แทรกอตระสนหะจะแพสงฆผรหลกนกปราชชพราหมแลเดกนอย ถาศรเฃยวจแพลกออนแลลกไมเฃาจะแพง ถาแดงสตว } ตน คนจะเปนผยากมบรวาร ๕ ลานดวง

ถาแทรกสาวรรณ ฝนจตกนกจมศกจรอนใจ ฝงคนทงหลายจะรบกน ถาศรแดงขนนางจะรบรอนแกไพรพลเมอง ถาเฃยวแพสมณะชพราหม ถาด าคนทงหลายหาความพจรณามไดไม มบรวาร ๓๗๐๐ ดวง

ถาพระ ๒ แทรกขน ถะฝนจตกไฟจะไหมจะเดอดเนอรอนใจคนทงหลาย จรบพงกนคนจะตายมากสตว } ตนจะตาย ถาแดงจรอนใจสมณะพราหมณาจารย ถาด าแลเฃยวพระยาจะมสตรมาก ถาเหนคางอดรมากคางทกสนนอยเฃาจะถก รศมแดงเขยวบานเมองจเสยทกแหงมบรวาร ๙๒๓ ดวง

ถาพระ ๒ แทรกสตะพศไฟจะไหม ถาศรด าแดงเขยวจะเกดทกขจะแพเดก มบรวาร ๑๐๐ ดวง ถาพระ ๒ แทรกมาปพะพตฝนจตกจะเดอดเนอรอนใจสนทงเมอง ถารศมแดงเฃาจถกถาด าเฃยวแพ

มลตรไพรพลเมองราชปโรหตจะฉบหายมบรวาร ๗๐๐๐๐ ดวง พระ ๒ แทรกอตรพตฝนจตกจะเดอนรอนใจ จมศก ทายดงบพะพต มบรวาร ๙๐๐๑ ถาพระ ๒ แทรกเรวด ฝนจตกจะมศก ถาอยกลางเหนถอนดวงไดแกชางมาฝ งคนจะตาย ทานผม

ปญญาพงพจระณาดาวใหแนแลวจงทายตามฝอยอนกลาวมาในลกษณสปกา พฒนกขตะฤกษนเทอ ฯ ๏ ถาดาวหางออกทตบรภา ทานวารายแกเจาเมอง ถาหางฑตทกสนทาวพระยาจะไดลาภเปนอนมาก ถาหางทดปจมพระเมองเราจะถอยอานภาพ ถาหางฑตอดรทาวพระยาจประกอบไปดวยไขเจบ ถาหาง } หาวนทหนงมฉนน ๑๐ วนพระยาจะเปนทกเกรงชลบทจงนก ถาออก } หาวน บมเดอนหนงจะมศกมา ถาหาง

} } } วนจมพอคาตางประเทศมาถงเมองเรา ถาหาง } } วนจไดยนฃาวศกมาจะเสยบาน

เมองอนๆ จะเอาเมองมาขนแกเมองเรา ถาหาง } } วนจไดยนฃาวรบกนจแพแกเฃาอย } วนจะม

ผดมาทนมน แลวจะมลาพแกสมณะพรามณา ถาหางออกวาง } } วนจไดยนฃาวศก ดรายเทากน ๑๐

วนจมลาภ จะมสตรหงษากงวนมาก ถาหางออกวาง } } วนจไดยนฃาวศกตางเมองจมาถง จมกงวนใน

เมองๆ นนจเสย ขนโหรในเมองนนจตายแล ฯ ถาหางออก } ๓ วนบม ๓ เดอน จไดฃาวตางเมองจะ

มาถงเมองเราๆ จมลาพจะถวายนางแกพระยาแล ฯ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๗๖

สทการย ถาดาวขนใกลพระ ๒ ในทตยบรภาจไดนาง อาคเนไฟจไหม ทกสนขนเมองจะตาย หรดส าเภาจะมาถงเมอง ปจมขนเมองจะตาย ภายปสตรจท ารายเจาเมอง อดรเจาเมองจมลาพ อสารจะมลาพมาก ผดาวใกลพระ ๒ ศอกหนงไปถง ๑๐ วนจะไดฃาวมาถงเมอง ใกล ๒ ศอก ๒๐ วนจะไดยนฃาว ผใกล ๓ ศอกเดอนหนงจะไดฃาวศกมาถงเมองเรา

ถาเหนออกบรภา หาวนหาเดอน จไดฃาวศกมาถงเมองเรา เหนอาคเนเกา } จมศกกง

วนในเมอง เหนหลทกสนใหเกรง } ศกจมาคางทกสน หรดเกรง ๙ เดอนลกคาจะมาส เหนปจม

} พราหมณาจารยจมาถง หลภายบ ๗ } นกปราถราชบณฑตมาถง หนอดร ๓ วน ๓ เดอน ลกขนจตายแล

๚ะ๛ หนอสาม ๔ } จมนางมาถง ๚

๏ เหนดาวในปรม...ฑณ พระ ๒ เดอน ๑ ปจะเปนทกแกเจาเมองจะถงแกความมรณะแล ฯ เหนดาวเปนสองดวงใกลมลฑณพระ ๒ มลตรแลกระษตรจะเปนทกตวจะตาย ต าหรบหนง ไกลคางทกสนทาวพระยาจะตายใน ๑๐ วน บม ๑๐ ... วาไกลคางอกเขนไฟจะไม บานเมองจะราชทตมาส เดอนบานนอกจเกต ศกสตร ผดาวไกลปรมนฑล พระจนทรหลอาคเนแลทกสน ๕ วนทหนง ๕ เดอนทหนงจะมศก ดาวใกลปรมล ฑลพระจน

หล } ๙ } ทหนงศกจมาถงเมองฝนจมแล ต ารบหนงใกล คางทตหรดจะมส าเภามาสเมองเรา ดาว

ใกลปรมลฑณพระ ๒ ในทตปจมแลภายบ ๘ } จรบพงแกฆาศก ๙ วนจะมผอนมาถงเมองเรา ต ารบหนงวา

ไกลทตปจจมขนเมองจะตายดวยโรค ๘ วน บม ๘ เดอนจะมพราหมมาส ดาวใกลปรมลฑลพระ ๒ หล }

จะมสกมาเปนกงวลนก ต ารบหนงใกลคางทตภายบจะมสตรในเมองนอกเมอง ๗ } จมหนกปราชมาส บม

จะมลาภ ดาวใกลปรมลฑลพระ ๒ หล } ๕ วน ...มกงวนในเมองนนแล ต ารบหนงวาจะมลาภ ไกลคางอดร

จะ...บง ๓ } ราชมลตรจะตาย ดาวไกลปรมลฑลพระจมหน } ๓ วนจะไดนาง ต ารบหนงวาใกลทตอ

สารจะมลาภ... ฃองฝากตางเมองมาส เมยทานจะเปนเมยเรา ๔ } จะไดนาง ดาว...ปรมลฑลพระ ๒ ได ๕ วนจะเสยลกทาวพระยาไพรฟาจะไขเจบ ดาวใกลพระจนหนทกษนนว } นว จะมส าเภาสใน ๔ วน ใกลศอกหนงใน ๑๐ วน ๒ ศอก ๒๐ วน ๓ ศอกเดอนหนง ๔ ศอกยาอยาทายเลย ๏ ดาวออกเมอเดอนขน ๘ ค าจะไดยนฃาวลกขนจะตาย ดาวออกเมอ ๑๕ ค า จะมศกใหญ ไพรพลจะถงเมอง ออกเมอตวนชายเจาเมองจะ...เปนทกทงไพรฟาแล ออกเมอสาย ๕ วนจะมลาภมากนก ดาวพระพฒอยรมเดอนเบองบลฃนนางผนอยจะไดเปนขนหลวง ถาดาวพระ ๓ (พระองคาร -ผปรวรรต) อยรมเดอนเบองบลอ าหมาตจะลวงจะไดเปนขนหลวง ๚๛

๏ ต าราลงกะดานเอากะเบองกาเสยว ๓ สวน เอาหนด า ๒ สวน กะเหมาสวนครง ๚ ต าราหนง เอากะเบองกาเสยว ๒ สวน แกลบเฃาเหนยวด าสวน ๑ กะเหมาครงสวน ๚ะ

ความในตนฉบบจบเทาน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๗๗

ภำคผนวก

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๗๘

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๗๙

โครงกำร “สยำมปกรณ” เพอศกษำ ส ำรวจ ปรวรรต และจดพมพวรรณกรรมทองถนภำคกลำง ครงท ๓

๑. ชอโครงกำร

โครงการ “สยามปกรณ” เพอศกษา ส ารวจ ปรวรรตและจดพมพวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ครงท ๓

๒. หนวยงำนทรบผดชอบโครงกำร ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล

๓. ทปรกษำโครงกำร อาจารย ดร.อภลกษณ เกษมผลกล คณบดคณะศลปศาสตร

๔. ผรบผดชอบโครงกำร อาจารยศธรา จฑารตน

สอดคลองกบภำรกจและยทธศำสตรของคณะศลปศำสตรและรองรบยทธศำสตรของมหำวทยำลยมหดล ภำรกจของคณะศลปศำสตร ยทธศำสตรของคณะศลปศำสตร

ดานการบรหารจดการ ใหสาธารณชนมความเชอมนในสถาบนฯ

ดานการจดการเรยนการสอน พฒนาใหเกดสมรรถนะทหลากหลายในการท างาน

ดานการวจย พฒนาหลกสตรใหทนสมย

ดานการบรการวชาการ สรางสรรคสงคมสขภาวะและท านบ ารงศลปวฒนธรรม

ดานการท านบ ารงศลปวฒนธรรม เพอการพฒนาอยางยงยน

รองรบยทธศำสตร มหำวทยำลยมหดล

สรางความเปนเลศในงานวจย

สรางการศกษาเพอการเปลยนแปลง

สรางความเปนเลศในการบรการสขภาพและบรการวชาการ

สรางความเปนสากล

ความรบผดชอบตอสงคม

สรางมหาวทยาลยทใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนพนฐาน

ความกลมกลนในความหลากหลาย

การบรหารจดการเพอความยงยน

สรางความเปนเลศดานทรพยากรบคคล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๘๐

รองรบวฒนธรรมองคกร (Core Values) ของมหำวทยำลยหรอไม

รองรบ

ไมรองรบ

๕. หลกกำรและเหตผล วรรณกรรมทองถนถอวามความส าคญอยางยงตอการศกษาศาสตรตางๆ ทงภาษาศาสตร ประวตศาสตร สงคมศาสตร และมนษยศาสตร โดยเฉพาะอยางยงตอการศกษาองคความรในทองถนตางๆ ทงวถชวต ความคด ความเชอ ถายทอดผานตวอกษรในวรรณกรรมทองถน วรรณกรรมทองถนจงนบไดวามความส าคญยงตอการศกษา คนควา และวจยดานไทยศกษา ซงในปจจบนยงมผสนใจศกษาและอนรกษวรรณกรรมทางดานนจ านวนนอย โดยเฉพาะวรรณกรรมทองถนภาคกลาง จากการส ารวจเบองตนพบวา มขอมลจ านวนมากยงไมมผเขาถงหรอขอมลยงไมไดน ามาตพมพเผยแพร ดวยเหตน ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล จงจดท าโครงการ “สยามปกรณ” เพอศกษา ส ารวจ และปรวรรตวรรณกรรมทองถนภาคกลางขน เมอ พ.ศ. ๒๕๕๔ เปนตนมา เพอท าหนาทดงกลาว ซงจะเปนการชวยอนรกษ สบตอ และเผยแพรวรรณกรรมทองถนภาคกลางอกทางหนงดวย อยางไรกด ทผานมาศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร ไดมโอกาสท างานรวมกบชมชนในทองถนภาคกลางทงดานภาษาและวฒนธรรม เชน โครงการทเกยวของกบศาลายาศกษา โครงการเกยวกบชมชนคลองโยง โครงการเกยวกบชมชนมหาสวสด ซงมงเนนการศกษาและเกบขอมลเกยวกบทองถน อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม และการจดท าโครงการสยามปกรณเพอการศกษา ส ารวจ และปรวรรตวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ครงท ๑ – ๒ ทงในเขตจงหวดนครปฐม นครสวรรค ลพบร สงหบร กาญจนบร จนทบร ชลบร และตราด เปนตน ยงพบวา มวรรณกรรมทองถนจ านวนมากทยงไมไดรบการส ารวจ ศกษา วเคราะห และตพมพเผยแพร โดยขอมลจะอยในรปแบบเอกสารโบราณทงใบลานและสมดไทย ซงบางขอมลอยในสภาพช ารดจ าเปนเรงดวนทตองปรบเปลยนสภาพโดยการถายเปนไฟลดจทลเพอน ากลบมาศกษา เผยแพร และอนรกษตนฉบบใหคงอยไดนานมากยงขน

ดวยเหตน ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ซงเปนหนวยงานทสงเสรมและเผยแพรองคความรดานไทยศกษา ผลตงานวจยและโครงการดานไทยศกษาใหเปนทยอมรบทงในระดบชาตและนานาชาต โดยเฉพาะอยางยงโครงการปรวรรตเอกสารโบราณ จดพมพ และเผยแพรวรรณกรรมทยงไมเคยไดรบการตพมพมากอนซงอยในภาวะวกฤต จงถอเปนนโยบายทสอดคลองกบพนธกจทส าคญอยางหนงของคณะศลปศาสตร ซงมบทบาทในการบรการวชาการดานศลปศาสตรเพอตอบสนองความตองการของชมชนและสงคม ตลอดจนการท านบ ารงศลปวฒนธรรม ศาสนา และสงเสรมภมปญญาของไทย จงไดจดโครงการ “สยามปกรณ”เพอศกษา ส ารวจ และปรวรรตวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ครงท ๓ ขน เพอสบทอดเจตนารมณของโครงการ อนรกษและเผยแพรองคความรเกยวกบวรรณกรรมทองถนภาคกลาง และสรางเครอขายทางวฒนธรรมซงประกอบไปดวยนกวชาการ นกศกษา ทงภายในและภายนอก และปราชญชาวบาน ตลอดจนเปนแนวทางในการสงเสรมใหศนยสยามทรรศนศกษาเปนศนยกลางฐานขอมลวรรณกรรมทองถนภาคกลางทงในระดบภมภาคและระดบชาต อนเปนเปาหมายสงสดตอไป

๖. วตถประสงคของโครงกำร

๖.๑ เพอรวบรวมขอมลวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ซงอยในรปของเอกสารโบราณทก าลงจะเสอมสลาย ๖.๒ เพอศกษา ส ารวจ และปรวรรตวรรณกรรมทองถนภาคกลาง

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๘๑

๖.๓ เพอจดพมพหนงสอและเปนฐานขอมลวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ๖.๔ เพอเผยแพรและพฒนาองคความรทเกยวกบวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ๖.๕ เพอแลกเปลยนความร ทศนคตในเชงมนษยศาสตรระหวางนกวชาการ นกศกษา ทงภายในและภายนอก

และปราชญในชมชน ๗. ระยะเวลำกำรปฏบตงำน

มถนายน – กนยายน ๒๕๕๖

๘. สถำนทปฏบตงำน คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล และเขตพนทภาคกลางทเกบรกษาวรรณกรรมทองถน

๙. ลกษณะกำรปฏบตงำน ๙.๑ ส ารวจเสนทางการเดนทาง และพนทตางๆ ในภาคกลาง ทเหมาะสมแกการลงพนทเกบขอมล ๙.๒ ส ารวจเอกสาร และรวบรวมรายชอหนงสอ งานวจย และต ารา ตางๆ ทเกยวของ เพอจดท าเปนบญช

รายชอหนงสอ ๙.๓ ส ารวจและเกบขอมลวรรณกรรมทองถนในพนทตางๆ ของภาคกลาง ทไดคดเลอกไว ๙.๔ ปรวรรตวรรณกรรมทองถนภาคกลางทไดจากการลงพนทเกบขอมล ๙.๕ น าขอมลทไดจากการปรวรรตมาเรยบเรยง และวเคราะห พรอมทงจดพมพเผยแพรเปนเอกสารวชาการ

๑๐. ผลทคำดวำจะไดรบ

๑๐.๑ องคความรเกยวกบวรรณกรรมทองถนภาคกลางไดรบการอนรกษและเผยแพร ๑๐.๒ สามารถผลตฐานขอมลงานวจยทเกยวกบวรรณกรรมทองถนภาคกลางเพอประโยชนในการศกษา คนควา

และวจย ๑๐.๓ สรางเครอขายทางวฒนธรรมซงประกอบไปดวยนกวชาการ นกศกษา ทงในและนอกมหาวทยาลยและ

ปราชญชาวบาน ๑๐.๔ สามารถน าไปใชในการขยายผลเพอสงเสรมใหศนยสยามทรรศนศกษาเปนศนยกลางของฐานขอมล วรรณกรรมทองถนภาคกลางทงในระดบภมภาคและระดบชาต

๑๑. ดชนชวดควำมส ำเรจของโครงกำร (KPI) ๑๑.๑ จ านวนวรรณกรรมทองถนภาคกลางทไดรบปรวรรตและเผยแพร ไมนอยกวา ๑๐ เรอง ๑๑.๒ จดท าบญชรายชอของวรรณกรรมทองถนภาคกลางทส ารวจพบได ๑ เลม

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๘๒

ค ำสง คณะศลปศำสตร มหำวทยำลยมหดล ท ๑๗๗ / ๒๕๕๖

เรอง แตงตงคณะกรรมกำรจดโครงกำรสยำมปกรณ : เพอกำรศกษำ ส ำรวจ ปรวรรต และจดพมพวรรณกรรมทองถนภำคกลำง ครงท ๓

--------------------------------- เพออนรกษและเผยแพรองคความรเกยวกบวรรณกรรมทองถนภาคกลาง และสรางเครอขายทาง

วฒนธรรมซงประกอบไปดวยนกวชาการ นกศกษา ในมหาวทยาลยและปราชญชาวบาน รวมทงสะทอนใหเหนถงบทบาทของคณะศลปศาสตรในการอนรกษวรรณกรรมพนบาน ศนยสยามทรรศนศกษาจงไดจดโครงการสยามปกรณ : เพอการศกษา ส ารวจ ปรวรรต และจดพมพวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ครงท ๓ ขน และเพอใหการด าเนนงานเปนไปดวยความเรยบรอยและมประสทธภาพ จงขอแตงตงคณะกรรมการด าเนนงาน ดงมรายนามตอไปน

๑. อาจารย ดร.อภลกษณ เกษมผลกล ทปรกษา ๒. อาจารยศธรา จฑารตน ประธานกรรมการ ๓. อาจารยวรศรา โกรทนธาคม รองประธานกรรมการ ๔. อาจารยอรว บนนาค กรรมการ ๕. อาจารย ดร.สธาทพย เหมอนใจ กรรมการ ๖. อาจารยวศวรรษ สบายวน กรรมการ ๗. อาจารยยงยศ กนจนะ กรรมการ ๘. อาจารยเขมฤทย บญวรรณ กรรมการ ๙. นายดรณ แกวนย กรรมการและเลขานการ ๑๐. นางสาวพชร ศรเพญแกว กรรมการและผชวยเลขานการ

ใหคณะกรรมการด าเนนงาน มหนาท ดงน ๑. อ านวยความสะดวกในการด าเนนงานของโครงการ ๒. ศกษา ส ารวจ รวบรวมขอมล ตามเปาหมายของโครงการ ๓. คดเลอกขอมลเพอปรวรรตและจดพมพอยางถกตองเหมาะสม ตามวตถประสงคของโครงการ ๔. ประชาสมพนธผลงานของโครงการ ๕. ใหบรการวชาการตามความเหมาะสม

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๘๓

คณะผเขยน ๑. อาจารย ดร. อภลกษณ เกษมผลกล ๒. อาจารยเขมฤทย บญวรรณ ๓. นายดรณ แกวนย ๔. นางสาวพชร ศรเพญแกว ๕. นายนฐพร ปะทะวง ๖. นายธนภทร พรยโยธนกล

ใหคณะผเขยนมหนาท ดงน ๑. ปรวรรตเอกสารโบราณและเขยนบทน า ๒. ตรวจสอบความถกตองของตนฉบบ ๓. ประสานงานกบกองบรรณาธการเพอจดท าตนฉบบสงพมพ

กองบรรณำธกำร ๑. อาจารย ดร.อภลกษณ เกษมผลกล บรรณาธการ ๒. อาจารยเขมฤทย บญวรรณ ผชวยบรรณาธการ ๓. นายดรณ แกวนย ผชวยบรรณาธการ ๔. นางสาวพชร ศรเพญแกว ผชวยบรรณาธการ ๕. นายธนภทร พรยโยธนกล ผชวยบรรณาธการ

ใหกองบรรณาธการ มหนาท ดงน ๑. รวบรวมและจดท าตนฉบบ จดรปเลม ๒. ตรวจสอบความถกตองเหมาะสม ๓. ประสานงานเพอการจดพมพเผยแพร

ทงน ตงแตบดนเปนตนไป จนกวาการด าเนนงานจะแลวเสรจ สง ณ วนท ๑๓ มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๖

(อาจารย ดร. อภลกษณ เกษมผลกล) คณบดคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๘๔

ศนยสยำมทรรศนศกษำ (Center of Thai Studies)

คณะศลปศำสตร มหำวทยำลยมหดล

ศนยสยามทรรศนศกษา กอต งขน เมอเดอนธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ สงกดคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล เพอเปนองคกรทมงศกษาและคนควาองคความรในศาสตรตางๆ ทเกยวของกบสงคมไทย และเปนศนยกลางขอมลดานไทยศกษาทงในระดบภมภาคและระดบชาต ทงยงสงเสรมการคนควา วจย และสรางเครอขายรวมกบหนวยงานตางๆ ดานไทยศกษา รวมถงเผยแพรองคความรทางดานไทยศกษา ผลตงานวจยและโครงการดานไทยศกษาทเปนทยอมรบทงในระดบชาตและนานาชาต เพอตอบสนองความตองการของสงคม ตลอดจนสงเสรมและสนบสนนใหนกวชาการในศาสตรแขนงตางๆ ทงภายในและภายนอกมหาวทยาลยทสนใจศกษาเรองเกยวกบประเทศไทยไดท างานรวมกนเพอสรางสรรคและพฒนาองคความรดานไทยศกษาใหมประสทธภาพมากยงขน

ปจจบนศนยสยามทรรศนศกษา มโครงการและกจกรรมตางๆ เปนจ านวนมาก โดยมแผนการจดท าฐานขอมลงานวจยดานไทยศกษา เพอเปนคลงความรในการศกษาวจยและสรางความเขาใจสถานการณปจจบนของงานวจยและโครงการตางๆ ดานไทยศกษา จดบรรยายและสมมนาวชาการ ตลอดจนการประชมวชาการ เพอเผยแพรและแลกเปลยนองคความรดานไทยศกษาของนกวชาการศาสตรแขนงตางๆ ทงในระดบชาตและนานาชาต จดอบรมเชงปฏบตการเพอฝกทกษะเกยวกบองคความรในสงคมไทยในดานตางๆ แกผสนใจ อนจะน ามาสการสบทอดและอนรกษองคความรของศาสตรแขนงตางๆ ในสงคมไทย เพอกระตนความสนใจแกนกวชาการใหเกดการเรยนรและน ามาสการศกษาวจยตอไป นอกจากนยงมการปรวรรตเอกสารโบราณ จดพมพ และเผยแพรเอกสาร งานวจย ต ารา และผลงานตางๆ ดานไทยศกษา เกบรวบรวมขอมลองคความรในศาสตรแขนงตางๆ ทเกยวกบสงคมไทยทอยในภาวะวกฤต โดยเฉพาะขอมลทยงไมเคยไดรบการตพมพเผยแพรมากอน ตลอดจนบรการใหค าปรกษาเกยวกบองคความรเรองศาสตรแขนงตางๆ ในสงคมไทยแกหนวยงานตางๆ ทงภาครฐและภาคธรกจ ปจจบน ศนยสยามทรรศนศกษาตงอยทหอง ๒๐๓ ชน ๒ อาคารคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล โทรศพท ๐ ๒๔๔๑ ๔๔๐๑ – ๔ ตอ ๒๐๒ โทรสาร ๐ ๒๔๔๑ ๔๒๑๘ เปดใหบรการคนควาคลงขอมลเพลงพนบานไทย คลงขอมลเอกสารโบราณ และคลงขอมลเอกสารทเกยวของกบชมชนศาลายาและจงหวดนครปฐม ในวนและเวลาราชการ

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๘๕

รำยนำมคณะกรรมกำรบรหำรศนยสยำมทรรศนศกษำ คณะศลปศำสตร มหำวทยำลยมหดล

๑. ศาสตราจารย ดร. คณหญงสรยา รตนกล ประธานทปรกษา ๒. อาจารยวกลย พงศพนตานนท ทปรกษา ๓. อาจารย ดร. อภลกษณ เกษมผลกล ทปรกษา ๔. อาจารยศธรา จฑารตน ประธานศนยฯ ๕. อาจารยอรว บนนาค รองประธานศนยฯ ๖. อาจารยวภา งามฉนทกร กรรมการ ๗. อาจารยชนกพร พวพฒนกล กรรมการ ๘. อาจารยวศวรรษ สบายวน กรรมการ ๙. อาจารยยงยศ กนจนะ กรรมการ ๑๐. อาจารย ดร. สธาทพย เหมอนใจ กรรมการ ๑๑. อาจารยวรศรา โกรทนธาคม กรรมการและเลขานการ ๑๒. นายดรณ แกวนย กรรมการและผชวยเลขานการ ๑๓. นางสาวพชร ศรเพญแกว กรรมการและผชวยเลขานการ

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๘๖

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๘๗

แนะน ำเอกสำรวชำกำรของศนยสยำมทรรศนศกษำ เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๑

ปฐมสำร

“ปฐมสำร” เปนหนงสอสโมสรขาราชการจงหวดนครปฐมทจดพมพขนเพอเปนทระลกในงานเทศกาล

นมสการพระปฐมเจดยของทกป เนอหาภายในเลมประกอบดวยประวตศาสตรจงหวดนครปฐม “ปฐมสาร”

เลมส าคญคอฉบบ พ.ศ. ๒๔๙๓ ซงมเนอหาเกยวกบค านมสการพระปฐมเจดย คาถา เย ธมมา ซงพบในจารกท

พระปฐมเจดย ความเปนมาของเมองนครปฐม ประวตพระประโทณเจดย ประวตอ าเภอสามพราน เรอง

พระราชวงสนามจนทรและสนขทรงเลยงของรชกาลท ๖ “ยาเหล” ค าขวญประจ าจงหวดนครปฐมสมยนน

นอกจากนยงมภาพและเรองโฆษณาตางๆ ในสมยนนเปนจ านวนมาก หนงสอ “ปฐมสาร” ฉบบน นอกจากจะ

บนทกประวตศาสตรและวฒนธรรมของจงหวดนครปฐมในอดตแลว ยงท าใหทราบถงเอกลกษณของจงหวด

นครปฐมในอดต ทไมปรากฏการกลาวถงในปจจบน ซงเปนขอมลทสะทอนจากค าขวญจงหวดนครปฐมใน

ขณะนน หนงสอดงกลาวมความส าคญและมคณคาอยางยงตอการศกษาประวตศาสตรและวฒนธรรมทองถน

ของจงหวดนครปฐม อกทงยงเปนการอนรกษและตออายเอกสารใหคงอยสบไป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๘๘

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๒ สยำมปกรณปรวรรต เลม ๑: งำนส ำรวจ ศกษำ

และปรวรรตวรรณกรรมทองถนภำคกลำง

“สยำมปกรณปรวรรต เลม ๑” เปนหนงสอท ไดคดสรรวรรณกรรมจ านวนหนงจากการส ารวจ

วรรณกรรมทองถนภาคสนามในพนทภาคกลางมาปรวรรต โดยในเลม ๑ น ไดคดเลอกและน ามาจดพมพ

จ านวน ๑๐ เรอง แบงเปน หมวดวรรณกรรมนทาน จ านวน ๒ เรอง ไดแก ษรเมองกลอนสวด ฉบบหอสมด

แหงชำต กรงเทพฯ และ สงขปตตชำดก ฉบบวดใหญพลว จงหวดจนทบร หมวดวรรณกรรมค าสอน จ านวน

๑ เรอง ไดแก โลกนต ฉบบวดเกำะหงษ จงหวดนครสวรรค หมวดวรรณกรรมต ารา จ านวน ๑ เรอง ไดแก

พระสมทรอธไทยโพธบำท ฉบบวดตองป จงหวดลพบร หมวดวรรณกรรมศาสนา จ านวน ๕ เรอง ไดแก

กำพยมงคลทปน ฉบบวดตองป จงหวดลพบร มหำเวสสนดรชำดก กณฑมหำรำช ฉบบวดไลย จงหวด

ลพบร พระอำนสงสกำรสรำงสะพำน ฉบบวดเขำช ำหำน จงหวดจนทบร มรณสงครำม ฉบบวดพลบ

จงหวดจนทบร และ พระมำลยกลอนสวด ฉบบวดกำญจนบรเกำ จงหวดกำญจนบร หมวดพงศาวดารและ

ประวตศาสตร จ านวน ๑ เรอง ไดแก กฎหมำยหลกไชย ฉบบวดพกลทอง จงหวดสงหบร โดยศนยฯ ไดรบ

ความรวมมอจากบคลากรของศนยฯ และเครอขาย เปนผปรวรรตและเขยนบทน าเรอง เพอจะยงประโยชนแก

ผอานใหทวมากขน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๘๙

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๓ ประชมเพลงทรงเครอง: สบสำนต ำนำนเพลงพนบำนจำกโรงพมพวดเกำะ

“ประชมเพลงทรงเครอง: สบสำนต ำนำนเพลงพนบำนจำกโรงพมพวดเกำะ” แบงออกเปน ๒ ภาค ไดแก ภำค ๑ แตงองค: รวมบทควำมคดสรรวำดวยเพลงทรงเครอง อนประกอบไปดวย บทความเกยวกบเพลงพนบานและเพลงทรงเครองจากนกวชาการชนน าดานเพลงพนบาน อาท รศ.สกญญา สจฉายา อาจารยเอนก นาวกมล ผศ.บวผน สพรรณยศ สวน ภำค ๒ ทรงเครอง: ประชมเพลงทรงเครองจำกโรงพมพวดเกำะ ทลงพมพทโรงพมพราษฎรเจรญ (วดเกาะ) รวม ๙ เรอง ไดแก เรองโคบตร เรองจนทะโครบ เรองพระรถ เรองลนทอง เรองนางมโนราห เรองขนชางขนแผน เรองไกรทอง เรองลกษณวงศ และเรองพระอภยมณ นอกจากนคณะผจดท าจงไดน าบททใชแสดงเพลงทรงเครองทง ๓ ครง ทเคยแสดงในงานเดนตามรอยคร เชดชเพลงเกา นอมเกลาฯ ถวายพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มาแลว ไดแก เพลงทรงเครองเรองพระเวสสนดร เพลงทรงเครองเรองขนชางขนแผน และเพลงทรงเครองเรองพระอภยมณ รวมทงยงไดน าบทแสดงเพลงทรงเครองทจะแสดงในครงน คอ เพลงทรงเครองเรองหงสหน มาลงพมพไวในภาคผนวกของหนงสอดวย

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๙๐

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๔ กระจำงครผถวำยพระอกษร:

๑๓๐ ป ครกระจำง แสงจนทร บรรพกวเมองตรำดและปจจนตครเขตร

หนงสอ “กระจำงครผถวำยพระอกษร” ๑๓๐ ป ชำตกำล ครกระจำง แสงจนทร บรรพกวเมอง

ตรำดและเมองปจจนตครเขตร เปนหนงสอทศนยสยามทรรศนศกษารวมกบสาขาวชาภาษาไทย คณะศลป

ศาสตร มหาวทยาลยมหดล จดพมพเนองในโอกาสครบรอบ ๑๓๐ ป ชาตกาล ครกระจาง แสงจนทร พ.ศ.

๒๕๕๔ ซงเปนนกกวของจงหวดตราดและจงหวดปจจนตครเขตร (เกาะกง) ประเทศกมพชา ทานไดรงสรรค

ผลงานกวนพนธไวเปนจ านวนมาก อกทงชวประวตของทานยงเปนสงทนาเรยนรและนาศกษา เนองจากได

แสดงใหเหนถงความสามารถและดวยโชคชะตาของทานทน าพาใหเดกชาวบานเกาะกง ชายแดนพระราชอาณา

เขตสยามในขณะนน ไดเขาถวายตวเปนมหาดเลกในสมเดจฯ เจาฟากรมหลวงลพบรราเมศวร ภายในหนงสอจง

ประกอบดวยประวตและผลงานของทาน และมสวนทเปน ประชมวรรณคดนทาน นราศ และบทรอยกรองของ

ครกระจาง แสงจนทร ไวอยางครบถวนอกดวย นอกจากนในตอนทายเลมยงไดจดพมพรายงานตรวจราชการ

ของหลวงครเนมทวป ปลดเมองปจจนตครเขตร ร.ศ. ๑๒๑ สงเคราะหเขาไวซงเปนเหตการณรวมสมยกบชวง

ชวตของครกระจาง แสงจนทร เพอประโยชนในทางวชาการสบไป

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๙๑

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๕

ลำยพระหตถสมเดจฯ เจำฟำ กรมพระยำนรศรำนวดตวงศ ประทำนแกพระพนจวรรณกำร

เรอง ตรวจช ำระหนงสอพระอภยมณและประชมบทละครดกด ำบรรพ

ปพทธศกราช ๒๕๕๕ ส านกงานเขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร รวมกบวดศรสดารามวรวหาร

และคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ไดก าหนดจดงานสดดกวสนทรภและอนรกษ สงเสรมศลปะและ

วฒนธรรมไทยขน ณ วดศรสดารามวรวหาร ในการน คณะกรรมการด าเนนงานเหนควรใหมการจดพมพ

วรรณกรรมอนเนองดวยสนทรภขน โดยพจารณาวาลายพระหตถสมเดจพระเจาบรมวงศเธอเจาฟา กรมพระยา

นรศรานวดตวงศ ทไดประทานแกพระพนจวรรณการ (แสง สาลตล) เรอง การตรวจช าระหนงสอพระอภยมณ

และประชมบทละครดกด าบรรพ เพอจดพมพในโอกาสส าคญตางๆ ระหวาง พ.ศ. ๒๔๖๗ – ๒๔๖๘ นน เปน

วรรณกรรมประวตศาสตรทมการน ามาจดพมพแลวหลายครงในสมยรชกาลท ๖ ทงขอความในลายพระหตถกม

ประโยชนทงดานการศกษาอกษรศาสตรและวรรณคด ประการส าคญ เปนการจดพมพวรรณคดอนเนองดวย

ผลงานของสนทรภซงเปนกวเอกของโลก คณะกรรมการด าเนนงานจงเหนสมควรใหมการจดพมพลายพระหตถ

ดงกลาวขนโดยคงลกษณะตวอกษรใหเหมอนกบตนฉบบเดมทกประการ จงนบวาเปนหนงสอทไดบนทก

กระบวนการช าระวรรณคดไวไดอยางครบถวนของผทรงคณวฒดานวรรณคดไทยในยครตนโกสนทร อนจะเปน

ประโยชนยงตอวงวชาการภาษาและวรรณคดไทยอยางมาก

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๙๒

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๖ พลงปญญำจำกวฒนธรรมวรรณศลปของกวในเมองตรำด

รายงานผลการวจยการส ารวจและปรวรรตวรรณคดทองถนจงหวดตราด : พลงปญญาจากวฒนธรรม

วรรณศลปของกวในเมองตราด เปนผลการวจยทมวตถประสงคส าคญคอมงส ารวจและอนรกษตนฉบบเอกสาร

โบราณ ตลอดจนปรวรรตขอมลวรรณกรรมทองถนจงหวดตราด จดท าเปนเอกสารอางองทางวชาการ พมพ

เผยแพร และประชาสมพนธวรรณกรรมทองถนของจงหวดตราดใหเปนทรจกกวางขวางยงขน ผลการส ารวจ

และปรวรรตวรรณกรรมทองถนนจงท าใหเหนมมมองเรองเมองตราดผานกวทองถน ความเปนเมองแหง

พระพทธศาสนาซงชาวเมองด ารงตนอยในฐานะพทธศาสนกชน ความเปนเมองแหงนกปราชญและแหลงสงสม

องคความร ความเปนเมองทาและเมองแหงพาณชยนาว ความเปนเมองแหงความหลากหลายทางชาตพนธ

และความเปนเมองแหงการเพาะปลกและปศสตว สงเหลานสะทอนใหเหนวา ความเจรญรงเรองของเมองตราด

ในปจจบนเปนผลมาจากการเรยนรประสบการณ ความคดสรางสรรค และความทมเทอตสาหะของบรรพชน

ชาวตราดไดอยางชดเจน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๙๓

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๗

กำรศกษำภำษำไทยในสมยกอน

ในโอกาสทศาสตราจารย ดร. คณหญงสรยา รตนกล ประธานทปรกษาของศนยสยามทรรศนศกษา

ไดรบรางวลเชดชเกยรต “รำงวลผมคณปกำรตอกำรใชภำษำไทย” เนองในโอกาสวนภาษาไทยแหงชาต

ประจ าปพทธศกราช ๒๕๕๕ ศนยสยามทรรศนศกษาจงไดจดพมพหนงสอซงเปนผลงานของอาจารยคณหญง

เรอง “การสอนภาษาไทยในสมยกอน” ทเคยลงพมพในวารสารภาษาและวฒนธรรมเมอ ๓๐ ปลวงมาแลว

(เดอนกรกฎาคม – ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๒๕) อนง การจดพมพบทความเรอง “การสอนภาษาไทยในสมยกอน”

ของศาสตราจารย ดร.คณหญงสรยา รตนกล เปนครงท ๒ น กองบรรณาธการไดจดท าเชงอรรถเพมเตมเพอ

อธบายต าแหนงหรอขอมลทอางถงใหเปนปจจบน โดยคงเชงอรรถเดมของศาสตราจารย ดร.คณหญงสรยา

รตนกล ไว สวนเชงอรรถใหมจะมขอความขางทายวา “บรรณาธการ” นอกจากน กองบรรณาธการยงไดจดหา

ภาพประกอบเพมเตมเพอใหผอานเขาใจขอมลไดชดเจนมากยงขนอกดวย

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๙๔

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๘

กำลครงหนง...ถงกำลครงนน: พพธภณฑบำนวดมะเกลอ

พพธภณฑทองถนบานวดมะเกลอ เปนโครงการรวมมอระหวางชาวบานวดมะเกลอก บโครงการ

ศลปศาสตรอาสา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล มานบตงแตปพทธศกราช ๒๕๕๒ การด าเนนงาน

ดงกลาวเปนการสานตอเจตนารมณของพระครบวรธรรมานสฐ เจาอาวาสวดมะเกลอ ทมงหมายจะใหเกดแหลง

เรยนรทางวฒนธรรมแกชาวชมชนวดมะเกลอ เพอสงตอองคความรของทองถนสอนชนรนหลงตอไป อยางไรกด

คณะท างานไดพจารณาวา เพอใหพพธภณฑบานวดมะเกลอเปนแหลงเรยนรทสมบรณนน สมควรจะไดม

เอกสารวชาการไวเปนขอมลอางองแกผสนใจส าหรบใชในการศกษาคนควาประวตศาสตร วถชวต และ

วฒนธรรมของชาวบานวดมะเกลอ จงรวมกนจดท าหนงสอ “กำลครงหนง...ถงกำลครงนน: พพธภณฑบำนวด

มะเกลอ” ขน และมอบเปนอภนนทนาการแกผเขารวมพธเปดพพธภณฑเพอจะไดอนสรณถงวนแหงความ

ชนชมปตนน

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๙๕

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๙

ประชมเรองเมองนครไชยศร

ประชมเรองเมองนครไชยศร เลมนเปนการประชมเอกสารประวตศาสตรทเกยวเนองกบเมองนครปฐม

เมอครงทยงมนามวา “เมองนครไชยศร” ในการจดพมพครงนไดคดสรรเอกสารหายากจ านวน ๔ เรอง ไดแก

เอกสำรกำรตรวจรำชกำรเมองนครไชยศร พระนพนธในสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชา-

นภาพ ตนเหตของนำมนครชยศร พระนพนธในพระวรวงศเธอ กรมหมนพทยาลาภพฤฒยากร จดหมำยเหต

เรองสมโอเมองนครไชยศร เปนเอกสารราชการระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลอเมรกนเรองขอพนธสมโอเมอง

นครไชยศรไปปลกทประเทศสหรฐอเมรกา ซงเปนเอกสารทยงไมเคยจดพมพมากอน และเอกสารเรองสดทาย

คอ นราศเมองนครไชยศร ของกวนรนามจากวงหลวงทกลาวถงการเดนทางจากพระนครมายงเมองนครไชยศร

เอกสารดงไดคดสรรมาลวนเปนเอกสารทมคณคายงดานไทยศกษา และเปนขอมลส าคญในการพฒนาชมชน

ดวยขอมลประวตศาสตรสมตเศรษฐกจสรางสรรค เพอความยงยนของชมชนตอไป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๙๖

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๑๐ ศลปศำสตรมหดล

“ศลปศำสตรมหดล” เปนหนงสอทศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดลจดพมพเฉลมพระเกยรตคณเนองในวโรกาส ๑๒๐ ป วนพระราชสมภพสมเดจพระมหตลาธเบศร อดลยเดชวกรม พระบรมราชชนก พทธศกราช ๒๕๕๕ ตามโครงการพนจพทยา เรอง สมเดจพระบรมรำชชนกกบหนงสอ ภำษำ และงำนศลปะ ทจดขนเมอวนท ๔ กรกฎาคม ๒๕๕๕ ซงไดรบเกยรตจากอาจารยวกลย พงศพนตานนท อนกรรมการวชาการ มลนธสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา และหวหนางานจดหมายเหตและพพธภณฑ สถานเทคโนโลยทางการศกษา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ใหเกยรตมาเปนองคปาฐกถาพเศษในวนดงกลาว ผลการจดโครงการจงรวบรวมขอมลจดพมพเปนหนงสอ “ศลปศาสตรมหดล” ขน ซงเนอหาประกอบดวยบนทกปาฐกถาพเศษในโครงการ ชมนมพระราชนพนธดานศลปศาสตรของสมเดจพระบรมราชชนก พระกรณยกจเกยวกบหนงสอ ภาษา ศลปะ รวมทงค าขานพระนามและราชาศพททเกยวกบสมเดจพระบรมราชชนก หนงสอนจงใหคณคาทงดานประวตพระราชวงศและพระเกยรตคณดานศลปศาสตรของพระองค ผทรงเปนคณปการตอการศกษาและสาธารณสขของไทย

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๙๗

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๑๑ บรมรำชเทวชลบรสถต

“บรมรำชเทวชลบรสถต สมเดจพระพนวสสำอยยกำเจำกบเมองชลบร ” เปนหนงสอทคณะ

ศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล จดพมพขนเนองในวโรกาสสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจพระราชด าเนนทอดพระเนตรนทรรศการเฉลมพระเกยรตเฉลมฉลองวาระ ๑๕๐ ป พระราชสมภพสมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทว พระพนวสสาอยยกาเจา ระหวางวนท ๑๙ – ๒๐ มนาคม ๒๕๕๖ ณ โรงพยาบาลสมเดจพระบรมราชเทว ศรราชา จงหวดชลบร เนอหาแสดงพระประวตและบทความอนเนองดวยพระกรณยกจของสมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทว พระพนวสสาอยยกาเจา ไดแก ปฐมกถำ สมเดจพระพนวสสำรำชกำรณยสภมภำคตะวนออก, บรมชนกนำถรำชสถำน รชกำลท ๔ กบเมองชลบร: จำกพระบรมชนกนำถสพระรำชธดำ, ศำสนกำรรำชศภกจ สมเดจพระพนวสสำอยยกำเจำกบกำรพระศำสนำในเมองชลบร และพพธอำชวกำรกรณย สมเดจพระพนวสสำอยยกำเจำกบกำรสงเครำะหอำชพในเมองชลบร และบรพำสมยวถบรมรำชเทวสมย วถชวตและวฒนธรรมชลบรในสมยสมเดจพระพนวสสำอยยกำเจำ หนงสอเลมนจงเปนเกยรตประวตของเมองชลบรอนเกยวเนองกบสมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทว พระพนวสสาอยยกาเจา ททรงมพระมหากรณาตอราษฎรในดานการสาธารณสข การสงเคราะหอาชพ และการพระศาสนา จนเปนผลสบเนองใหเมองชลบรเจรญรงเรองตราบเทาทกวนน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๓๙๘

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๑๒ สยำมปกรณปรวรรต เลม ๒: งำนส ำรวจ ศกษำ

และปรวรรตวรรณกรรมทองถนภำคกลำง

หนงสอ “สยำมปกรณปรวรรต ปรทรรศนวรรณกรรมทองถนภำคกลำง เลม ๒” เปนรายงานผล

การศกษาตามโครงการ “สยามปกรณ” เพอการส ารวจ ศกษา ปรวรรต และจดพมพวรรณกรรมทองถนภาคกลาง ระยะท ๒ ซงเปนโครงการตอเนองจากระยะท ๑ ใน พ.ศ. ๒๕๕๔ ของศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ซงคณะท างานไดคดสรรวรรณกรรมทมลกษณะเฉพาะในทองถนมาจดพมพ จ านวน ๘ เรอง แบงเปนวรรณกรรมศาสนา จ านวน ๕ เรอง ไดแก พลเมองเกำะกง ขบพลทำพรก ขบพลมหำรำชหนองโสน ปจจนตนคโรปมคำถำ และพระไตรภมพระสงฆะ วรรณกรรมนทาน จ านวน ๒ เรอง ไดแก ปลำบทอง และลกษณวงศ และวรรณกรรมค าสอน จ านวน ๑ เรอง ไดแก สภำษตสอนชำย – หญง ขอมลทงหมดไดรบการปรวรรตและบรรณาธการจากบคลากรของศนยสยามทรรศนศกษาและเปนขอมลทยงไมมการเผยแพรมากอน ดงนน ผลการศกษาครงนจะชวยใหผ อานไดขอมลอนประโยชนเกยวกบวรรณกรรมทองถนภาคกลาง และมสวนในการเผยแพรและอนรกษมรดกทางวฒนธรรมของสงคมไทยใหคงอยสบไป

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๓๙๙

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๑๓ คณสวรรณ (๒๓๕๒ – ๒๔๑๘) จนตนำกำร ควำมคด และชวตทไมรจบของกวหญงปรศนำแหงกรงสยำม

คณสวรรณ (๒๓๕๒ – ๒๔๑๘) จนตนำกำร ควำมคด และชวตทไมรจบของกวหญงปรศนำแหง

กรงสยำม เปนหนงสอทกลาวถงกวหญงคนส าคญแหงกรงสยามชอ “คณสวรรณ” ดวยทานเปนคนทแยบคายในการใชภาษาและมความคดสรางสรรคทล าหนาเกนกวากวทานอนในยคเดยวกน ท าใหผลงานของคณสวรรณเปนทรจกและไดรบความสนใจของผเสพกวในพระนคร และมชอเสยงขามมาในยคสมยหลง ไดแก กลอนเพลงยาวเรองหมอมเปดสวรรค กลอนเพลงยาวเรองพระอาการประชวรของกรมหมนอปสรสดาเทพ บทละครเรองพระมะเหลเถไถ และ บทละครเรองอณรทรอยเรอง อยางไรกด ประวตของทานอยางคงเปนปรศนาอยหลายเรอง ดงนน ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล จงไดจดพมพหนงสอเลมนขนเพอจะไดตแผแงมมของคณสวรรณผานการศกษาเชงวพากษของผเขยน โดยสะทอนจากผลงานของทานเพอใหผสนใจไดเขาถงความคดของคณสวรรณและยคสมยเพอความงอกงามในวงวชาการตอไป

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๔๐๐

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๑๔ ประยรนทรรศน: รอยเรองล ำตดกบชวประวตแมประยร ยมเยยม

“ประยรนทรรศน” รอยเรองล ำตดกบชวประวตแมประยร ยมเยยม เปนหนงสอทศนยสยามทรรศน

ศกษา รวบรวมขอมลจากการจดงานเลาขานต านานศาลายา ครงท ๕ พทธศกราช ๒๕๕๔ ตอน “คดถงแมประยร...ล าตดศาลายา” ซงศนยฯ รวมกบสาขาวชาภาษาไทย คณะศลปศาสตร จดขน เพอไวอาลยแดการจากไปของ “แมประยร ยมเยยม” ศลปนแหงชาตชาวศาลายา ผมความสามารถรอบตว มความคดรเรมสรางสรรค และสบทอดศลปะการแสดงพนบานใหคงอย สามารถน าการแสดงพนบานไปแสดงยงตางประเทศจนไดรบความสนใจเปนอยางมาก ทงยงเปนครถายทอดศลปะวชาใหแกบคคลและสถาบนตางๆ อยางสม าเสมอ รวมถงมงมนทจะสบทอดการแสดงเพลงพนบาน จนไดรบยกยองเชดชเกยรตในฐานะศลปนแหงชาตสาขาศลปะการแสดง (ล าตด) เมอปพทธศกราช ๒๕๓๗

หนงสอเลมนไดรบเกยรตจากคณธงไชย แมคอนไตย ศลปนยอดนยมทเคยรวมแสดงคอนเสรตกบแมประยร และคณสกมล คณปลม อดตรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ในการเขยนค านยม เนอเรองบอกเลาชวประวตของแมประยรตงแตเยาววยจนกระทงประสบความส าเรจเปนศลปนแหงชาต รวมทงบทความทไดจากปาฐกถาพเศษและการเสวนาในงานเลาขานต านานศาลายา ทงจากครชนกร ไกรลาส (ศลปนแหงชาต) อาจารยเอนก นาวกมล แมศรนวล ข าอาจ แมอนเรอน ยมเยยม ผชวยศาสตราจารยบวผน สพรรณยศ และคณตอตาน นมา นอกจากนยงรวบรวมผลงานของแมประยรทใชแสดงจดท าเปนจดหมายเหตสวนตวของทาน อนจะเปนมรดกใหแกชนรนหลงไดศกษาและเรยนร หนงสอเลมนจงยงประโยชนในเชงวชาการและเปนการสบทอดมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมตอไป

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๔๐๑

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๑๕ รำยงำนกำรวจยฉบบสมบรณเรอง

เกำะกด: กำรศกษำเชงประวตศำสตรและวฒนธรรมเพอทองเทยวอยำงยงยน

รายงานการวจยฉบบสมบรณเรอง “เกาะกด: การศกษาเชงประวตศาสตรและวฒนธรรมเพอทองเทยว

อยางยงยน”เปนผลการวจยทมงศกษาและวเคราะหขอมลดานประวตศาสตรและวฒนธรรมของเกาะกด

จ งหวดตราด และหม เกาะใกล เคยง ท งขอมลลายลกษณ จากหอจดหมายเหตแห งชาตท าวาสกร

กรงเทพมหานคร หอจดหมายเหตแหงชาตจนทบร เอกสารและงานวจยทเกยวของ และขอมลมขปาฐะจากการ

สมภาษณนกวชาการและปราชญทองถน โดยใชระเบยบวธวจยดานคตชนวทยา ผลการศกษาท าใหเหนถง

ความส าคญและคณคาของเกาะกดและเกาะบรวารดานประวตศาสตรและวฒนธรรม เพราะประวตศาสตรเกาะ

กดแมจะเปนประวตศาสตรทองถนแตเกยวพนกบประวตศาสตรรฐชาตอยางแยกกนไมออก ไมแตเทานน เกาะ

เลก ๆ และบรวารเหลานยงมเรองราวทงดงามและมรดกทางวฒนธรรมอนทรงคณคา ดวยเปนสถานทพระเจา

แผนดนไทยและพระบรมวงศานวงศเสดจประพาสแมจะอยหางไกลเพยงใดกตาม เพอใหมตรประเทศตระหนก

ถงความส าคญของเขตแดนสยาม ดงนน ผลการวจยนจงเปนประจกษพยานทแสดงถงรากเหงาและพฒนาการ

ของชาตในอกแงมมหนงซงสงผลใหเกดความเจรญรงเรองจนถงปจจบน

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๔๐๒

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๑๖ น ำทวมทง ผกบง (ไม) โหรงเหรง

ประวตศาสตร วรรณกรรม และวฒนธรรม วาดวยอทกภยในบางกอก – ศาลายา

“น ำทวมทง ผกบง (ไม) โหรงเหรง” ประวตศาสตร วรรณกรรม และวฒนธรรม วาดวยอทกภยในบางกอก – ศาลายา เปนหนงสอทศนยสยามทรรศนศกษาจดพมพขนเนองในโอกาสจดงาน “เลาขานต านานศาลายา ครงท ๗” เมอวนท ๒๐ กมภาพนธ ๒๕๕๖ เนอหาของหนงสอเปนการถอดบทเรยนจากการเสวนาเรอง “ถาอยเปนกเยนใจ: บทเรยนจากน าทวมใหญ ๒๔๘๕ – ๒๕๕๔” โดยรองศาสตราจารย ดร. กมปนาท ภกดกล รองศาสตราจารยประภาส ปนตบแตง นายแพทยวฒนา เทยมปฐม อาจารย ดร. อภลกษณ เกษมผลกล และอาจารยชนกพร พวพฒนกล ซงไดบอกเลาประวตศาสตรเกยวกบน าทวมในกรงเทพมหานครและต าบลศาลายา ตงแต พ.ศ. ๒๔๘๕ – ๒๕๕๔ และองคความรดานการจดการน าของภมปญญาชาวบานจากปาฐกถาพเศษของศาสตราจารยพเศษศรศกร วลลโภดม นอกจากน ยงรวบรวมประวตศาสตรอทกภยทสะทอนจากวรรณกรรมทงนราศมหาวาป นราศน าทวมกรงเทพ ฯ แหลเทศนน าทวม และแมกระทงการสอสารผานอนเทอรเนตของ “อวสานนองน า” เรองราวตาง ๆ เหลานลวนเปนองคความรทสามารถประยกตใชในการปองกนไมใหเกดอทกภยและใชในการปรบตวเมอตองอาศยรวมกบน า และเปนแนวทางบรหารจดการน าเพอแกปญหาใหแกสงคมเมอประสบอทกภยหากเกดขนในอนาคต

ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล ๔๐๓

เอกสำรวชำกำรล ำดบท ๑๗ ทระลกเนองในโอกำสมหำวทยำลยมหดลไดรบพระรำชทำนผำพระกฐน

ถวำย ณ วดเสนหำ พระอำรำมหลวง วนศกรท ๘ พฤศจกำยน พ.ศ. ๒๕๕๖

หนงสอ “ทระลกเนองในโอกำสมหำวทยำลยมหดลไดรบพระรำชทำนผำพระกฐน” ถวาย ณ วดเสนหา พระอารามหลวง วนศกรท ๘ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๕๖ น ศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล จดพมพขนเปนหนงสอทระลกเนองในโอกาสส าคญทมหาวทยาลยมหดลไดรบพระมหากรณาธคณ ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหเปนผเชญผาพระกฐนพระราชทานไปถวาย ณ วดเสนหา ในวน เวลา ดงกลาวขางตนตามประเพณทมหาวทยาลยปฏบตสบตอมา

วดเสนหาเปนพระอารามหลวงทมคณคาทงในฐานะเปนศนยรวมศรทธาและปญญาแหงพทธบรษท และเปนศาสนสถานซงพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสรางขนตามประสงคของนายเพมเสนหา บนนาค บตรพระยาศรสรราชภกด (วน เปรยญ บนนาค) ซงทรงยกยองใหเปน ศาสนสถานคกบพระราชวงสนามจนทร จงหวดนครปฐม เนอหาในหนงสอเลมนประกอบดวยประวตการถวายผาพระกฐนพระราชทานของมหาวทยาลยมหดลตงแตครงท ๑ พ.ศ. ๒๕๒๐ จนถงครงท ๓๗ พ.ศ. ๒๕๕๖ ทงยงไดรวบรวมประวตวดเสนหาและขอมลทเกยวของกบสายสกลบนนาคของนายเพมเสนหา บนนาค ผกอสรางวดเสนหา การตงถนฐานบานเรอน การบรณปฏสงขรณวดในสายสกล นอกจากนยงไดน าเสนอระยะทางตรวจการณคณะสงฆของสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส เมอครงเสดจยงจงหวดสพรรณบรซงเสดจเรมตนจากจงหวดนครปฐมท าใหเหนสภาพแวดลอม เหตการณของคณะสงฆในยคสมยทใกลเคยงการสรางวดเสนหา พระอารามหลวง ไดเปนอยางด

สยามปกรณปรวรรต เลม ๓ ๔๐๔

ผสนใจเอกสารวชาการของศนยสยามทรรศนศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล สามารถตดตอไดท ศนยหนงสอมหาวทยาลยมหดล รานหนงสอ Hamony มหาวทยาลยมหดล

ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย และรานรมขอบฟา

หรอตดตอโดยตรงไดท รานศลปาธป อาคารทท าการชวคราวคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล

โทรศพท ๐ ๒๔๔๑ ๔๔๐๑ – ๔ ตอ ๑๔๐