1.2.2019

Starling | Ümüt Çınar

KMOKSY SIĞIRCIK ÇOĞURCUK

2

2

1

Özet ♦ Türk dünyasının insan çevresindeki yaygın kuşlarından olan SIĞIRCIK (Sturnus vulgaris)

ötücükuşlar takımından cırlak sesli sürücül yenilebilir ufak kuşlardandır.

♦ Akademisyenler arasında SIĞIR-CIK («küçük sığır / little cattle») olarak açıklanması yaygın bir

inanış olsa da, gerçekte bu bir halk etimolojisi örneğidir. Biyolojinin herhangi bir alt dalında ele

aldığımızda bunu sığır (Bos taurus) ile açıkça ilişkilendirmek mümkün değildir. Türkçe (sığırcık),

Azerice (sığırçın, sığırçı), Kırım Tatarcası (sıyırcıq), Tatarca (сыерчык) ve Başkurtça (сыйырсыҡ,

сығырсыҡ, сирсыҡ) karşılıkları sığır'laşırken, Özbekçe (чуғурчуқ, чуғурчиқ) ve Kırgızca (чыйырчык)

biçimlerin sığır'laşmaması, bunun sığır ile ilgisinin olmadığını gösterir.

♦ Çağatayca (Doğu Türkçesi) sözlüklerden aşırılıp Osmanlıca (Batı Türkçesi) sözlüklere aktarılan

masabaşı ÇOĞURCUK sözü Kamûs-ı Türkî aracılığıyla kurumun Türkçe Sözlüğüne de girmiştir ve

onu kullanan akademisyenler de sorgulamaksızın Türk Dil Kurumunun "akademik yapısına"

gözübağlı güvendiklerinden "çoğurcuk sözünün Türkçede, hem de halk tarafından, kullanıldığını"

yazıyorlar makalelerinde. Türkiye Türkçesinin sözlüklerinde bulunmaması gereken bir veridir ve

bugün Çağataycanın ana varisi olan Özbekçede (çuğurçuk) yaşamaktadır.

♦ Sonuç: Halk dilinde oluşmuş bitki ve hayvan adları halkın bakış açısına ve algılayışına göre

şekillenir. Onu anlamanın ilk yolu o bakış açısını yakalamaktan geçer. Orta Türkçe dönemine ait

Divanü Lügati't-Türk (Kaşgarlı Mahmud, Bağdat 1072–1074) adlı Türkçe-Arapça sözlükte "ıslık

çalmak" anlamındaki sıkırmak fiilinden gelir Türk dillerindeki sığırcık adı.

Sığırcıkgiller Hazırladığımız taramaya [Aralık 2016 Türkçe Kuş Adları Tarama Sözlüğü / Turkish Names of Birds]

2

göre sığırcık tarantısı (sonunda * işareti olanlar halk dilinde kullanılanlardır):

Sturnidae – sığırcıkgiller (Karol 1963; Çanakçıoğlu 1982; Baran & Yılmaz 1984; KaracanOxford

1985; Gözcelioğlu 2002), sığırcıklar (Kuru 1987; Boyla 2001), sığırcıkkuşları, sığırcık familyası

Graculinae – Rhabdornithini or Rhabdornithidae – filipintırmaşıkkuşugiller Rhabdornis –

Filipin tırmaşıkkuşu Graculini – Basilornis galeatus – tepeli sığırcık Sarcops calvus – Filipin

koletosu Mino dumontii – Yeni Gine minosu Gracula religiosa – tepe minosu, Hindistan

tepe minosu, Hindistan tepeli miynası, Hindistan mainetesi, Hint yaylakuşu, Hint konuşkanı,

konuşan mino, mino, mainete, mernale, beo, evcil sığırcık Scissirostrum dubium – Celebes

sığırcığı, Celebes kuşu Aplonis metallica – koloni sığırcığı Sturninae – Sturnini – Sturnus

vulgaris – sığırcık* (Karol 1963; Somçağ 1982/3/4; Çanakçıoğlu 1982; Baran & Yılmaz 1984;

KaracanOxford 1985; Akçakaya & Bilgin 1986; Kiziroğlu 1987; Kuru 1987; Boyla 2001;

1 Sığırcık kelimesinin eskiyazılı biçimini şekle şemale soktuk: Sığırların akşama yakın dönüşünde sığırcıkları görsen de sürüyle, gelmez adı sığırdan anla artık şehir fındığı. 2 Academia.edu sitesindeki PDF versiyonu (2018): Türkçe Kuş Adları Tarama Sözlüğü (2016 html sayfasından aynen)

3

3

Gözcelioğlu 2002; Altan & Artar & Atik & Çetinkaya 2004; Özkoç 2012), bayağı sığırcık, adi

sığırcık, yaygın sığırcık, sığırcık kuşu, sıvırcık*, sığırçın*, curcun*, çoğurcuk, kıvırcık*,

kıvırlık*, karakuş*, cırbıyık*, çekirgekuşu, tembelkuş Sturnus vulgaris purpurascens ,Doğu

Anadolu} – Sturnus vulgaris oppenheimi ,Güneydoğu Anadolu- – Sturnus unicolor – kara

sığırcık (Karol 1963; Boyla 2001), siyah sığırcık (Kuru 1987) Creatophora cinerea – sakallı

sığırcık (Boyla 2001) SYN Creatophora carunculata – kabarcıklı sığırcık Pastor roseus or

Sturnus roseus – ala sığırcık (Somçağ 1982/3/4; Akçakaya & Bilgin 1986; Gözcelioğlu 2002),

alasığırcık (Boyla 2001; Altan & Artar & Atik & Çetinkaya 2004), pembe sığırcık (Karol 1963;

Baran & Yılmaz 1984; Kiziroğlu 1987; Kuru 1987), penbe sığırcık, su sığırcığı (Kuru 1987),

çekirge sığırcığı Gracupica contra or Sturnus contra, Sturnopastor contra – alaca sığırcık

Agropsar sturninus or Sturnus sturninus – Sibirya sığırcığı (Boyla 2001) Leucopsar

rothschildi – Bali sığırcığı (CITES 1994), Rothschild minosu Sturnia sinensis or Sturnus

sinensis – Çin sığırcığı Acridotheres – akridoter Acridotheres ginginianus – dere iğdecisi

(Ü.Ç), dere çiğdecisi (Boyla 2001), ırmak minosu, boz çiğdeci Acridotheres tristis – iğdeci

(Ü.Ç), çiğdeci (Boyla 2001), adi mino, bayağı mino, mino, miyna, miyna kuşu, mayna

(Gözcelioğlu 2002), Güneydoğu Asya sığırcığı § Boyla 2001 (sayfa: 328): çiğdeci (Acridotheres

tristis) ... Doğal olarak Orta ve Güney Asya'da insanların çevresinde yaşar, Moskova ve

Batum'a yerleşmeyi başarmıştır. Türkiye'de son yıllarda Ankara ve İstanbul'da gözlenmiştir.

Çiğdeci (çigdaci) ismi Orta Asya kökenlidir. Kelime içindeki çiğdenin trabzon hurması olduğu

düşünülmektedir. § Ü.Ç: Kerem Ali Boyla'nın Acridotheres tristis türünün Türkçe karşılığı

olarak verdiği çiğdeci, E. Denison Ross'un İngilizce makalesinden Prof.Dr. Emine Gürsoy-

Naskali'nin çevirisiyle TDK yayınları (: 605) arasında çıkan Kuş İsimlerinin Doğu Türkçesi,

Mançuca ve Çince Sözlüğü adlı kitaptaki 177 sıra numaralı çikdaçi (Acridotheres cristatellus)

maddesinden esinlenmedir. Buradaki Trabzon hurması, hepimizin yakından bilip severek

yediği ve kısaca hurma dediğimiz bitki (Diospyros kaki) değildir. O zamanın İngilizcesinde

Trebizond date *Fransızca: dattier de Trébizonde+ olarak geçen bitkinin günümüz

İngilizcesindeki yaygın adı oleaster ya da Russian silverberry olup bildiğimiz iğde (Elaeagnus

angustifolia var. orientalis) demektir. Türk Dil Kurumu yayını olan Kuş İsimlerinin Doğu

Türkçesi, Mançuca ve Çince Sözlüğü (1994) adlı kitapta çikdaçi (Acridotheres cristatellus) adı

Doğu Türkçesi (Uygurcanın önceki biçimi) olarak yer alır. Bu kaynağa dayanarak Boyla 2001

çiğdeci (Acridotheres tristis) ve dere çiğdecisi (Acridotheres gingianus) adlarını Türkçeye

yerleştirmiştir. Fakat unutulan bir şey var: Doğu Türkçesi (Çağatayca) çiğde ve çiğdeçi ile

Uygurca cigde ve cigdiçi adları Batı Türkçesi (Osmanlıca) yani bizim Türkçedeki iğde ve iğdeci

adının karşılığıdır : Uygurca چى گدى ,җигдичи cigdiçi (Acridotheres cristatellus 八哥) جى

گدە اغا ,җигдә cigde (iğde, Elaeagnus angustifolia 沙枣) جى سى ق گدى қаға җигдиси qağa جى

cigdisi (süs iğdesi, Elaeagnus pungens 胡颓子). O yüzden, Türkiye coğrafyasında yakın

zamanda görünmeye başlayan Acridotheres cinsinden ötücü kuşlar için çiğdeci değil iğdeci

biçimini kullanmak gerekir. Acridotheres cristatellus – tepeli iğdeci (Ü.Ç), tepeli mino

Cinnyricinclini – Cinnyricinclus leucogaster – ak karınlı sığırcık (Boyla 2001), ametist sığırcık,

mor sırtlı sığırcık Onychognathini – Onychognathus morio – kırmızı kanatlı sığırcık

Onychognathus tristramii, Amydrus tristramii – Arabistan sığırcığı (İzmirli 1948 *Amydrus]),

Arap kızılkanadı (Boyla 2001) Onychognathus salvadorii, Galeopsar salvadorii – Habeşistan

sığırcığı (İzmirli 1948 *Caleopsar]) Lamprotornini – Spreo – parlak sığırcık Lamprotornis

hildebrandti, Spreo hildebrandti – Hildebrandt sığırcığı Lamprotornis regius, Cosmopsarus

regius, Spreo regius – altıngöğüslü sığırcık, uzunkuyruklu spreo

4

4

Çoğurcuk Çağatayca (Doğu Türkçesi) sözlüklerden masabaşında aşırılıp Osmanlıca (Batı Türkçesi) sözlüklere

aktarılan çoğurcuk sözü Kamûs-ı Türkî aracılığıyla kurumun Türkçe Sözlüğüne de girmiştir ve onu

kullanan akademisyenler de sorgulamaksızın Türk Dil Kurumunun "akademik yapısına" gözübağlı

güvendiklerinden "çoğurcuk sözünün Türkçede, hem de halk tarafından, kullanıldığını" sanıyor ve

öyle sunuyorlar makalelerinde. Oysa ki Türkiye Türkçesinin sözlüklerinde bulunmaması gereken bir

veridir ve bugün Çağataycanın ana varisi olan Özbekçede (чуғурчуқ, чуғурчиқ) yaşamaktadır.

Eskiyazılı kaynaklardan geniş (o) okunan ilk hecedeki yuvarlak ünlü Özbekçede dar (u) olarak geçer.

Kırgızcada da benzeri (çıyırçık чыйырчык)3 kullanılır.

Ġkisinin aynı ekle fakat farklı köklerle kurulduğunu söylemek mümkün değildir. Sığırcık sözünün

çoğurcuk olmasında, kesin olmamakla birlikte, Orta Türkçe dönemine ait Divanü Lügati't-Türk

(Kaşgarlı Mahmud, Bağdat 1072–1074) adlı sözlükte geçen çoğı (çogı) "gürültü, bağırtı" sözünün

mahalle baskısı söz konusu olabilir.

Şemseddin Sami (Kamûs-ı Türkî 1901) sığırcık (یرجق غ ی ص ) sözünün "doğrusu" olarak çoğurcuk

كركە) sözünü veriyor ve onun da asıl anlamının çekirge kuşu (چٓوغورجق) شى چ و :olduğunu belirtiyor 4(ق

Kamûs-ı Türkî 19015 okunuşu Temel Türkçe Sözlük

6

sığırcık { [doğrusu: çoğurcık]

bir cins kuş.

sığırcık [doğrusu: çoğurcuk] bir

cins kuş.

çoğurcuk { galat olarak sığırcık

dediğimiz kuşun ism-i sahihidir,

ki asıl manası çekirge kuşudur.

çoğurcuk yanlış olarak „sığırcık‟

dediğimiz kuşa verilen addır.

Aslında çekirgekuşudur

3 Kırgızcada çıyır sözü "çığır, yol; iz" demektir; çıyılda- fiili ise "çığlık koparmak, feryedetmek, acı acı bağırmak; gayet şiddetli gıcırdamak"

anlamında olup "ciyak ciyak bağırana" da çıyıldak denir. (Yudahin, Kırgız Sözlüğü). 4 Günümüzde Lanius cinsinden kuşlar için kullanılır çekirge kuşu adı. 5 https://www.kamusiturki.net/ 6 Mertol Tulum (ilmî kontrol ve redaksiyon) başkanlığındaki bir heyet, Temel Türkçe Sözlük (Sâdeleştirilmiş ve Genişletilmiş. Kâmûs-ı

Türkî), Tercüman Gazetesi / Yapı-Kredi Bankası Yayımı, 1. cilt, Ġstanbul. 1985

5

5

Teres 2009 (sayfa: 101-102) Çağataycada Söz Yapımı adlı doktora tezinde çoġurçuḳ sözünü +çU

ekinin +k küçültme eki almış uzatımlı biçimi olarak düşündüğü +çUk ekinin türevi olarak sunuyor ve

"sözcüğün kökü hakkında bir açıklama getiremiyoruz" diyor (↓ seçmece ekran alıntısı).

Eren 1999 ikisinin eş kökenli olduğunu kabul etmese de sığırcık adıyla çoğurcuk arasındaki benzerlik

ses ve anlam bakımından düşündürücüdür diyerek açık kapı bırakıyor, fakat bunun Çağatayca

sözlüklerden Türkçe sözlüklere geçirilen bir aktarma olduğunu fark edemeyip Türkçe çoğurcuk

‘sığırcık’ biçimi düşündürücüdür diyor.

6

6

Sığırcık Eren 1999 etimolojisini sığır + -cık küçültme eki olarak açıklıyor. Onun bu açıklaması Eren adının

güven vericiliğine sığınan diğer akademisyenlerce de sorgulanmaksızın aynen kabul ediliyor. Eren'in

Macarca seregély „sığırcık‟ sözü de „sürü‟ olarak kullanılan sereg'den gelir demesine bakarsak,

sürü'den algıladığı sığır sürüsü olmalı; fakat öyle değil: Macarca seregély < sereg («flock (birds)») [<

Türkçe çerig > çeri («soldier, army»)] + -ély («nominal suffix: added to a verb or other parts of speech

to form a noun»).

Bozel 2008 ulandığı adlara küçülme anlamı katar dediği +CĠk ekli sözcük dizelgesi içine sığırcık

sözünü de koyuyor.

Karahan 2013 Clauson (EDPT) ile Eren'in tanıklığında kökünü sığır sözüne bağlıyor.

Küçük 2013 : sıgırcuk < sıgır+cuk “sığırcık” (DLT I 501), kelime Karahanlı Türkçesinden beri

dilimizde vardır, kelime tarihî lehçelerde sıgırcuk veya sığırcın biçimlerinde geçmektedir diyor.

Eyüpoğlu 2007 Kazan-Tatar Türkçesi atasözünde: Sıyırçık sıyırdan ḳurıḳmas (Sığırcık sığırdan

korkmaz)

Sığırcın

Güngördü 2002 2.4.+cın/+cin,+çın/+çin,+cun 2.4.1. Bu ekten türemiş kelimelerin bir bölümü +çıl-

/+çil- ekinde olduğu gibi „düşkünlük‟ bildirir: ... sığırçın „sığırcık kuşu‟(Hacaloğlu, 1992), T T(ağ.)

sığırçın ay. (Derl S, XII) T T(ağ.)

7

7

Sıkırçık

Bizim şivede sığır ile sıvırcıx farklı köklerdedir. Eğer kökü sığır olsaydı, bizim şivede sığırcux biçiminde

geçmesi gerekirdi sistematik düzen gereği; fakat biz sıvırcıx diyoruz, demek ki sığır ile bağlantı

kurmuyoruz. Çıkış noktam da kendi şivemdeki (Mâcirce7) bu farklı biçimlerdir ve beni doğruca halk

etimolojisi olasılığına götürdü. Hafızamı yokluyor, sığırcığın sığırla bağlantısını bulamıyorum. Köyde

sığırcıklar sonbaharda sürü oluşturur ve ikindi sonrası kavak ile söğütleri karartacak kadar ağaçlara

doluşurlar. İşte o sırada ağaca atılan çomaklarla avlanılır, tıpkı ceviz döktürür gibi. Köyden

hatırladıklarım yalnızca ağaçlarda tünemeleri ve gün inimine yakın gökyüzünde dans etmeleridir.

Ankara'da meyve bahçesinde vişne toplarken bahçeye doluştular ve vişnelere saldırdılar, ben

ağaçtayım her yanım onların dişleyip yarım bıraktıkları vişne akıntısıyla kan gibi yapış yapış olmuştu.

Üçüncü gözlemim kışın yine Ankara'da yakalanmışı elime aldığımda çok uzun kesintisiz ötümlü cırlak

bir sesle bağırmalarıdır. Halkın bakış açısıyla baktığımızda tek adlandırıcı nokta ağaçları kaplarcasına

doluşurken ya da gökte sürüyle oradan oraya salınır gibi dans ederken çıkardıkları sesler oluyor. Adını

buradan almış olmalıdır.

Orta Türkçe dönemine ait Divanü Lügati't-Türk (Kaşgarlı Mahmud, Bağdat 1072–1074) adlı sözlükte

kendi sırasında sıgırçık olarak geçerken kalıp benzeri bir yapının örneklenmesinde kullanılan sıgırçuk

biçimi basit bir yazım hatasıdır. Aynı yerde sıkırmak fiili "ıslık çalmak" olarak tanımlanıyor.

7 Şu anda üzerindeyim ve onun üzerindeyken oluştu bu sığırcık yazısı. Yakın bir zamanda kendi sitemden (kmoksy.com) ve academia.net sitesinden servis edebilirim sanırım.

8

8

Aynı kaynakta kökü (sıkır-) ve türevi (sığır-) farklı seslerle verildiğine göre, halk etimolojisi

Kaşgarlı'dan çok önceleri oluşmuş olmalıdır. Türkçede ünlülerden önce kafların gayınlaşması (ġ < ḳ)

çok yaygın bir ses değişikliği olayıdır ve bu olay halk etimolojisinin yolunu açmıştır. Günümüzde ıslık

çalmak anlamındaki sıkırmak fiili bazı Türk dilleri dışında kullanılmıyor (8). O yüzden halk anlam

veremediği "sıkır" kökünü anlam verebildiği "sığır" biçimine çevirmiştir. Bu hareket halk etimolojisi

dediğimiz yakıştırmalarda tipik olan harekettir.

Benden önce sığırcık sözünü sıkırmak (ıslık çalmak) fiiline bağlayan ilk kişi olarak Nişanyan

görünüyor. Nişanyan 2015 (Nişanyan Sözlük, 13.07.2015) "köken" kısmında "sıkır-" fiiline

bağlarken, "ek açıklama" kısmında daha farklı bir etimoloji ortaya atıyor. Onun bu ikinci etimolojisini

kabul etmek mümkün değildir. Yani, onun "köken" kısmında [Eski Türkçe sıkırçık "bir kuş türü,

sturnus vulgaris" sözcüğünden evrilmiştir. Eski Türkçe sözcük Eski Türkçe sıkır- "çığırmak, ötmek"

fiilinden türetilmiştir] dedikleri doğru, fakat "ek açıklama" kısmındakiler [Büyük olasılıkla *sıkırça-

gibi şakıma ifade eden bir kökten +Ik ekiyle inşa edilmiş, fakat ek daha sonra +çUk küçültme eki

olarak yorumlanmıştır] yanlıştır. En doğrusu da sığır sözcüğüyle alakası yoktur demesidir.

Sığırcıkların ıslıksı ötüşleri (whistled songs) biyolojik makalelerde oldukça işlek bir konudur:

8 Sanırım; ulaşılabilir kaynaklarım çok sınırlı ve bu konuyu kaynak zengini bir dilci genişçe ele alıp aydınlatabilir.

9

9

KAYNAKÇA Serbest ulaşımlı internet kaynaklarıyla sınırlanmış ve ancak görülebilenler dahil edilmiştir. İnternete

yüklenmemiş basılı kaynaklar şimdilik es geçilmiştir. İleriki yıllarda tek başına yürüttüğüm Türk

Dünyası Kuşları başlıklı daha geniş bir çalışmanın ön hazırlığı olarak sunulmaktadır ve geçmişte

bilgisayarımın hard diskinin yanmasıyla yaşadığım iki ayrı veri kaybındaki yitikler dolduruldukça

alınmayan ve görülmeyen kaynaklar o geniş çalışmaya eklenecektir.

1. Bozel 2008 ► Mutlu Bozel, Türkiye Türkçesindeki türemiş adların aldıkları yapım eklerine

göre anlam ve görev özellikleri, bu konudaki bilgi ve bulguların ilköğretim 2. kademe Türkçe

(dilbilgisi:) derslerinde kullanılışı. Yüksek lisans tezi (danışman: Yrd. Doç. Dr. Tahir

Kahraman), Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Anabilim

Dalı, Türkçe Öğretmenliği Programı. Ġzmir 2008 → acikerisim.deu.edu.tr

2. Eren 1999 ► Hasan Eren, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara 1999

3. Eyüpoğlu 2007 ► Ayça Eyüpoğlu Kazan-Tatar Türkçesi ile Özbek Türkçesinde hayvan

adları ile kurulan atasözlerinin karşılaştırmalı incelemesi. yüksek lisans tezi (danışman: Prof.

Dr. Ġsmail Doğan), Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı

Anabilim Dalı, Çağdaş Türk Lehçeleri Bilim Dalı. Ordu 2007 → earsiv.odu.edu.tr

4. Güngördü 2002 ► Erol Güngördü, “Ġsimden fiil türeten +çı-/+çi- eki ve gelişmiş şekilleri”.

G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 22, Sayı 3 (2002): 171-182 → gefad.gazi.edu.tr

5. Karahan 2013 ► Akartürk Karahan, “Codex Cumanicus'ta Hayvan Adları”. Turkish Studies -

International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 8/1 Winter 2013, sayfa: 1839-1865 → acarindex.com

6. Küçük 2013 ► Serhat Küçük, “Eski Türkçede kuş isimleri”. International Periodical For the

Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/13 Fall 2013, p. 1237-1246

→ kipdf.com

7. Nişanyan 2015 ► Sevan Nişanyan, Nişanyan Sözlük → nisanyansozluk.com

8. Teres 2009 ► Ersin Teres, Çağataycada söz yapımı. Doktora tezi (danışman: Prof. Dr. Zuhal

Ölmez), Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı

Anabilim Dalı, Türk dili Doktora Programı. Ġstanbul 2009 → archive.org

1.2.2019

Keçiören, Ankara, Türkiye

Ümüt Çınar

10

10

Kuş Adları Üzerine Hazırlayıp Servis Ettiğim Taramalar

Academia.edu sitesine yükleniş sırasına göre tarafımdan hazırlanan kuş adları taramaları:

1. Çözümlemeli Bengalce Kuş Adları (Bengali Bird Names with Literal Translations)

2. Azerice Kuş Adları (Azerbaijani Bird Names)

3. Arnavutça Kuş Adları (Albanian Bird Names)

4. Arapça Yırtıcı Kuş Adları (Arabic Names of Birds of Prey)

5. Abhazca Kuş Adları (Abkhaz Bird Names)

6. Hakasça Kuş Adları (Khakas Bird Names)

7. Türkmence Kuş Adları (Turkmen Bird Names)

8. Ġbranice Kuş Adları (Hebrew Bird Names)

9. Ladince Kuş Adları (Ladin Bird Names)

10. Ermenice Kuş Adları (Armenian Bird Names)

11. Kırgızca Kuş Adları (Kyrgyz Bird Names)

12. Kazakça Kuş Adları (Kazakh Bird Names)

13. Rusça Kuş Adları (Russian Bird Names)

14. Karakalpakça Kuş Adları (Karakalpak Bird Names)

15. Uygurca Kuş Adları (Uyghur Bird Names)

16. Tacikçe Kuş Adları (Tajik Bird Names)

17. Özbekçe Kuş Adları (Uzbek Bird Names)

18. Altayca Kuş Adları (Altai Bird Names)

19. Tuvaca Kuş Adları (Tuvan Bird Names)

20. Başkurtça Kuş Adları (Bashkir Bird Names)

21. Tatarca Kuş Adları (Tatar Bird Names)

22. Çuvaşça Kuş Adları (Chuvash Bird Names)

23. Yakutça Kuş Adları (Yakut Bird Names)

24. Çözümlemeli Doğu Çerkezcesi Kuş Adları (Kabardian (East Circassian) Bird Names with Literal Translations)

25. Çözümlemeli Abhazca Kuş Adları (Abkhaz Bird Names with Literal Translations)

26. Çözümlemeli Udmurtça Kuş Adları (Udmurt Bird Names with Literal Translations)

27. Farsça Kuş Adları [bilimcesi A-C harfleriyle başlayanlar] (Persian Bird Names [Letters A-C])

28. Tayca Kuş Adları [A-L harfliler] (Thai Bird Names [Letters A-L])

29. Tayca Kuş Adları [M-Z harfliler] (Thai Bird Names [Letters M-Z])

30. Çözümlemeli Maltaca Kuş Adları (Maltese Bird Names with Literal Translations)

31. Türkçe Kuş Adları Tarama Sözlüğü (Turkish Bird Names)

32. Ġngilizce Kuş Adları (English Bird Names)

33. Naskapice Kuş Adları (Naskapi Bird Names)

34. Ġnnuca Kuş Adları (Innu aimun Montagnais Bird Names)

35. Doğu Kanada Ġnuitçesi Kuş Adları (Inuktitut Bird Names)

36. Yunanca Kuş Adları [A harfi] (Greek Bird Names [Letter A])

37. Almanca Kuş Adları-1 (German Bird Names-1 [Non-Passeriformes])