ဤအစရငခစာႏင ပတသက၍

ဤအစရငခစာသည အေရ႕ေတာငအာရေဒသ၏ ျပနာအမားဆး ၾကေနရသည ျမနမာႏငငတြင အေရးႀကးလသညအခန အခါ၌ ၎၏စးပြားေရးအေျခအေနက ဆနးစစတငျပထားျခငး ျဖစသည။ တငးရငးသားႏင ဘာသာကးကြယမႈ ကြျပားမႈအေပၚ အေျခခ၍ ျဖစေပၚခရေသာ အနမစား ျပငးအားရသည စစမး ပဋပကၡမားက တငးျပညလြတလပေရးရရၿပးခန ၁၉၄၈ ခႏစမ စတင၍ တေငြ႔ေငြ႔ေလာငကၽြမးေနခသည။ ႏငငက အပခပေနသ စစအစးရက ႏဘၿငမးခမးေရးဆရင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ဥးေဆာငသည ဒမကေရစလႈပရားမႈႏင၊ ၁၉၉၀ ခႏစ သ၏ပါတ အႏငရရသည ေရြးေကာကပြရလဒက ျငငးဆန ပစပယခသည အခနမစ၍ အျပငးအထန လးပမးရငဆငေနရသည။ ၂၀၁၀ ခႏစမကနမတြင ေရြးေကာကပြတစခ ကငးပရနရေနၿပး၊ ၎မာ အရပသားအပခပေရးစနစသ႔ အသြငကးေျပာငးေရးထကစာလင ေနာကမးဆက စစေခါငးေဆာငမားထ အာဏာ လႊေျပာငးေပး ရန ျဖစေနသည။ ျမနမာႏငငတြင ၿငမးခမးေရးတညေဆာက ႏငေရးအတြက စးပြားေရး႐ႈေထာငက အေလးေပး အာ႐ထားႏငရန ယခအစရငခစာတြင USIP ၏ ေရရညတညတ ခငျမမည စးပြားေရး စနစမားဆငရာ ဗဟဌာန (Center for Sustain-able Economies) က ကမကထျပ၍ တစေန႔တာ ကငးပခ သည အစညးအေ၀းမ ေဆြးေႏြးခကမားက ထတႏႈတ တငျပ ထားျခငး ျဖစသည။ ဤအစညးအေ၀းတြင ျမနမာစးပြားေရးႏင ပတသကသ ကၽြမးကငသ ပညာရငမား၊ အေမရကန ျပညေထာငစ ကြနဂရကလႊတေတာ၀နထမးမား၊ အေမရကန-ျမနမာဆကဆ ေရးတြင တက႐ကပတသကေနၾကသည အေမရကနအစးရ ဌာနမား၊ ေအဂငစမားမ ၀နထမးမားက အတတကြတကေရာက ေဆြးေႏြးေစခပါသည။ ေဆြးေႏြးပြ၏ က႑မားတြင ျမနမာ ႏငင၏ တစႏငငလးဆငရာ (မက႐) စးပြားေရးမ၀ါဒ၊ သဘာ၀ ရငးျမစထတယမႈက႑၊ စကပးေရး၊ ပဂၢလကက႑၊ ကနသြယမႈႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈ၊ မးယစေဆး၀ါးႏင စပဆငေနေသာ စးပြားေရး စသျဖင အေလးေပး ေဆြးေႏြးခၾကပါသည။ ပါေမာကၡ ဂးဆကဖ စတစဂလစဇက ပ၍ ထတလပႏငစြမးရသည စကပးေရး အေျခခ စးပြားေရးႏငပတသက၍ နဂးခပေဆြးေႏြးသည က႑က ဥးေဆာင ေပးခသည။

လကစ႐ငဖယ (Lex Rieffel) သည ဘ႐ကငးစ အငစတကရငး (Brookings Institution) တြင ပမနအေျခမျပသည အဆငျမင ပညာရငတစဥး ျဖစသည။ သက အေမရကနျပညေထာငစ ႏငငတကာဖြ႔ၿဖးေရး ေအဂငစ (U.S. Aid)၊ အေမရကနျပညေထာငစ ဘ႑ာေရး၀နႀကးဌာနႏင ကမၻာလးဆငရာ ေငြေၾကးလပငနးတ႔တြင ႏစေပါငး (၃၀) ေကာ တာ၀နယလပကငသည အေတြ႔အၾက ရခသည။ မၾကာေသးမက သ၏ သေတသနျပေလလာခကမားတြင အေရ႕ေတာငအာရေဒသက အာ႐ထားခၿပး၊ အထးသျဖင အငဒနးရား ႏင ျမနမာႏငငတ႔ရ အရပဖက-စစဖကဆကဆေရး ကစၥမားက ေလလာခသည။ စာေရးသက Raymond Gilpin, Steven Heyde-mann, Eugene Martin, John Park, David Steinberg ႏင Daniel Serwer တ႔၏ မတခကမားအတြက အထးေကးဇးတငရပါသည။

အထးအစရငခစာ ၂၄၁ ေမလ၊ ၂၀၁၀ ခႏစ

မာတကာျမနမာႏငင၏ ႏငငေရး ၃

ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရး ၅ ႏငငတကာ အသကအ၀နးအတြက အၾကျပခကမား ၂၂

© 2010 by the United States Institute of Peace.All rights reserved.

၂၀၁၀ ခႏစ ေရြးေကာကပြ အႀကကာလ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးအေျခအေန

အကဥးခပ

• ျမနမာႏငငအစးရသည အေရးပါသည အကးအေျပာငးတစခက ေဆာငရြက ေနလကရေနသည။ ၂၀၁၀ ခႏစ၊ မကနမတြင ၁၉၈၈ ခႏစ၊ အဓမၼစစအာဏာ သမးခနမစ၍ ႏငငက အပခပလာခေသာ စစအစးရသည ဒမကေရစနညးမက သည လပငနးစဥမားျဖင ေရးဆြလာခၿပး၊ ၂၀၀၈ ခႏစတြင ျပညသ႔ဆႏၵခယပြျဖင အတညျပထားခသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအတငး ေရြးေကာကပြတစခက ကငးပေပးလမမည ျဖစသည။ ၎ဆႏၵခယပြသညလညး ကမၻာႀကးမ ယၾကည လကခႏငသည စႏႈနးသတမတခကမားထက နမကေနကာ၊ ယခေရြးေကာကပြမ ေန၍ အစးရတစရပထြကေပၚလာမည ျဖစေသာလညး စစတပလႊမးမးမႈက ဆန႔ကငမညအစးရ တစရပ၊ သ႔မဟတ ႏငငတကာမ တရား၀ငသညဟ အသအမတျပလကခႏငသည အစးရတစရပ ထြကေပၚလာမည အသြငမရေပ။ သ႔ေသာလညး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင ေရြးေကာကပြမားေၾကာင ႏငငတကာ အေနႏင ေနာကထပပါ၀ငပတသကႏငရန အခြငအေရး ပမရရလာမညျဖစၿပး၊ ၂၀၀၈ ခႏစ နာဂစဆကကလနး ကပေဘးသငခရခနမစ၍ အစပးခေသာ ႏငငတကာ၏အခနးက႑က ခ႕ထြငႏငေစမည ျဖစသည။

• ျမနမာႏငငသည စးပြားေရးစြမးေဆာငရညအရ ေနာကကကနေနခၿပး၊ ၂၀၀၀ ခႏစ လမႈ-စးပြားျပ ညႊနးကနးမားစြာတြင ကမၻာအဆငးရဆး ႏငငမားအၾကား ကေရာကေနခသည။ တငးရငးသားအေရးႏင ဘာသာေရးမတ ကြျပားမႈက အေျချပ၍ ေရရညျဖစေပၚေနခသည ျပညတြငးပဋပကၡမားေၾကာင ဤသ႔ ျဖစေနရျခငးလညး ျဖစသည။ ၁၉၆၂ ခႏစတြင ပါလမာနအစးရ ကရႈးရခနမ စ၍ အာဏာရလာယလာခေသာ စစအစးရမား အဆကဆကက ျမနမာလထ က ပ၍အထးကနေအာင အဆကျဖတ တခါးပတထားကာ၊ ႏငင၏ ေပါကြယ၀ေသာ သယဇာတမားက လက၀ါးႀကးအပ ခပကငခၾကသည။ ဖြ႔ၿဖးတးတကရန မျဖစႏငသည စးပြားေရးမ၀ါဒမားႏင ၁၉၈၈ ခႏစမစ၍ ဆႏၵကြ သေဘာထားမတသမားက ရကစကစြာ ႏပကြပေခမႈနးေနမႈမား ေၾကာင ႏငငေရးႏင စးပြားေရးအရ ဒကၡသညမားလညး တငးျပညျပငပသ႔ ထြကေျပးခၾကရၿပး၊ အေရအတြက (၃) သနးေကာရမညဟ ခန႔မနးၾကသည။

Lex Rieffel

1200 17th Street NW • Washington, DC 20036 • 202.457.1700 • fax 202.429.6063

UNiteD StateS iNStitUte of PeaCe www.usip.org

SPeCiaL RePoRt

• သ႔ေသာလညး ျမနမာႏငငသည အေရ႕ေတာငအာရတြင မဟာဗဟာေျမာက ေနရာတြင တညရေနသည။ ၎သည ထငးႏငငသ႔ သဘာ၀ဓာတေငြ႕ အဓက တငပ႔ေနသည ႏငငျဖစၿပး၊ ဒတယကမာၻစစမတငမ ကာလမားကသ႔ စကပး ေရးထြကကနသးႏ အဓကတငပ႔ႏငသည အလားအလာေကာငးေသာ ႏငင တစခလညး ျဖစေနသည။ ထမမက ျမနမာႏငငသည ၂၀၁၅ ခႏစ၊ အေရ႕ေတာင အာရအဖြ႕(အာဆယ) ၀င ႏငငမား ေပါငးစညးေရး ရညရြယခကမားအတြကလညး အႀကးမားဆး အဟန႔အတားျဖစေနျပနကာ၊ ၎၏ ျပညတြငးပဋပကၡမားေၾကာင တရတႏင အႏၵယႏငငအၾကားလညး တငးမာမႈမား ျဖစေပၚေနေစသည။

• ေနာကျဖစေပၚလာမည အစးရအဖ႔ ေရရညတညတခငျမမည စးပြားေရးတးတကမႈ ျဖစေပၚေစရန မ၀ါဒမား ခမတေဆာငရြကလမမညဟ အနညးငယ ေမာလငဖြယ ရေနေသးၿပး၊ သ႔အတြကေၾကာင ႏငငေရးအရ ျပနလညသငျမတမႈအတြက ၀နးကငအေျခအေနမား တးတကလာႏငမည ျဖစသည။ သ႔ျဖစပါက စးပြားေရး မ၀ါဒ ေျပာငးလမႈမားအတြက မညသ႔ပပးမညဆသညမာ ႏငငတကာမသားစ အေနႏင နညးလမးရာရန ျပနာၾကရဖြယရၿပး၊ ဤသ႔ ဥးတညေဆာငရြက ရာတြင ႏငငက အပခပေနသ စစအစးရေခါငးေဆာငမားထမ ကန႔ကြက ေႏာကယကမႈမား မျဖစေပၚလာေစရနလညး လအပသည။ ခကခေသာလညး သညးညညးခ ေဆာငရြကသည စးပြားေရးမဟာဗဟာျဖင ေအာငျမငေအာင ေဆာငရြကႏငဖြယရၿပး၊ ဤသ႔ ခညးကပရာတြင ပတဆ႔ဒဏခတ အေရးယမႈမား က ကၽြမးကငပါးနပစြာ အသးျပ၍ အာဆယအဖြ႕ကသ႔ေသာ ေဒသအတြငးရ အေရးပါသည အငအားစမားႏင ထေရာကစြာ ပးေပါငးေဆာငရြကရန လအပ ေပသည။

အျခားအာရႏငငမားျဖစသည ကရးယား၊ ထင၀မ၊ အငဒနးရားႏငငမား၏ အေတြ႔ အၾကအရ အာဏာရငဆနသည အစးရမား လကေအာကမာပင စးပြားေရး အလငအျမန ဖြ႔ၿဖးတးတကလာခၿပး၊ ျပညတြငး၌ ဒမကေရစအေျပာငးအလမား ျဖစေပၚလာေစသည။ သ႔အတြကေၾကာင စးပြားေရးအရ ကြယ၀ခမးသာမႈက စြန႔လႊတထခကခစရာ မလအပဘ ႏငငေရးတညၿငမမႈ ရရလာေစရန တြနးေဆာ ႏငသညက ေတြ႔ခၾကရသည။ သ႔ေသာလညး ျမနမာႏငငအေျခအေနမာမ ၎တ႔ ႏင ေသြလြေနခသည။ ျပညပရ အစးရ၊ ျပညတြငးရ အတကအခအငအားစမား ႏင ကမာၻတစ၀မးရ ဒမကေရစေရး ေတာငးဆေနၾကသမားက ကမာၻ႔စႏႈနး မားအရ လြတလပ၍ တရားမတသည ေရြးေကာကပြမ ေပၚေပါကလာသည အရပသားအစးရ ရလာမသာလင စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ ျဖစေပၚလာေစမည ဟေသာ အျမငက တညတညြတတညး ရပတညေျပာဆေနခၾကသည။ ျဖစလာ ႏငေသာ အေျခအေနမာ ျမနမာႏငင၏ အစးရအသစတြငလညး စစတပက တငးကပစြာ ထနးခပထားဥးမညျဖစၿပး၊ ႏငငတကာမသားစက ၿပးခသည ႏစ(၂၀) အတြငး ကငသးခသည ဒဏခတအေရးယမႈႏင ခညးကပဆကဆမႈ ထကစာလင ပ၍ေကာငးမြနေသာ အစးရစနစ ျဖစေပၚလာေစေရးအတြက ပ၍ထေရာကေသာနညးလမးမားက ရာေဖြသငသည။ ဤျပနာသည ျမနမာ ႏငငအေရးကစၥတစခအတြက ကြကကြကမသာမဟတဘ၊ ၿငမးခမးေရးလပငနး မား၏ လျခေရးႏင ႏငငေရးဆငရာ ခညးကပမႈ႐ႈေထာငမားတြင ၿပးခသည ဆယစႏစအတြငး ပ၍အေရးထားလာခၾကသည ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ ၀ဇၨာပညာရပ နယပယတစစလးအထပါ ခ႕ထြငၾကညသငသည။ ဤၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈနယပယတြင တးတကမႈမား ရရလာေသာလညး စးပြားေရးက႑တြင

USIP အဖြ႕ႏင ပတသက၍

အေမရကနျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရးဆငရာ အဖြ႔ (USIP) သည သးျခားလြတလပသည၊ ပါတစြကငးရငးသည အဖြ႔ အစညး တစချဖစၿပး၊ အေမရကန ကြနဂရကလႊတေတာက ရနပေငြေထာကပ တညေထာငေပးထားျခငး ျဖစပါသည။ ၎၏ ရညရြယခကမာ အၾကမးဖကပဋပကၡမားက ကာကြယႏငရနႏင ေျဖရငးရာ၌ ကညေပးရန၊ ပဋပကၡလြနကာလ၌ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈ လပငနးမားက ျမႇငတငေပးရန၊ ကမၻာတ၀မးလးတြင ပဋပကၡမားက ကငတြယထနးသမး ႏငသည နညးလမးမား၊ အရညအခငးမား၊ အသဉာဏဆငရာ ရငးျမစမား တးပြားလာေစရန ျဖစပါသည။ USIP အဖြ႔က အျခားသမားက အသပညာေပးျခငး၊ ကၽြမးကငမႈမား၊ အရငးအျမစမား ပပးေပးျခငးအျပင၊ ကမၻာေပၚရ ပဋပကၡျဖစပြား ရာ ဇနေဒသမားတြင တကရကပါ၀င ပတသကျခငးျဖင ေဆာငရြကေနပါသည။

ဤအစရငခစာတြင ေဖာျပထားသည အျမငမားသည အေမရကန ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရးဆငရာအဖြ႕ (USIP) ၏ သေဘာထား အျမငက ထငဟပေဖာျပသညဟ မဆလပါ။ မညသညမ၀ါဒတစခခက လကနာကငသးရန တကတြနးေနျခငးလညး မဟတပါ။

မတကးရနႏင ယခစာတနးက ထပမျဖန႔ခရနအတြက ခြငျပခက ရယရန။

e-mail: permissions@usip.org

Board of directors

J. Robinson West (Chair), Chairman, PFC Energy, Washington,D.C. • George E. Moose (Vice Chairman), Adjunct Professor

of Practice, The George Washington University, Washington,D.C. • Anne H. Cahn, Former Scholar in Residence, AmericanUniversity, Washington, D.C. • Chester A. Crocker, James R.

Schlesinger Professor of Strategic Studies, School of ForeignService, Georgetown University, Washington, D.C. • Ikram U.

Khan, President, Quality Care Consultants, LLC., Las Vegas,Nev. • Kerry Kennedy, Human Rights Activist • Stephen D.Krasner, Graham H. Stuart Professor of International Relations

at Stanford University • Jeremy A. Rabkin, Professorof Law, George Mason University, Arlington, Va. • Judy Van

Rest, Executive Vice President, International RepublicanInstitute, Washington, D.C. • Nancy Zirkin, Executive Vice

President, Leadership Conference on Civil Rights

MeMbers ex OfficiO

Michael H. Posner, Assistant Secretary of State forDemocracy, Human Rights, and Labor • James N. Miller,Principal Deputy Under Secretary of Defense for Policy •

Ann E. Rondeau, Vice Admiral, U.S. Navy; President,National Defense University • Richard H. Solomon,

President, United States Institute of Peace (nonvoting)

၂

Lex Rieffel ေရးသားၿပး United Institute of Peace မ အဂၤလပဘာသာျဖင ထတေ၀ျဖန႔ခသည "The Economy of Burma/ Myanmar on the Eve of the 2010 Elections" အထးအစရငခစာက ေအာငသၿငမးက ျမနမာဘာသာျပနဆ ထားျခငး ျဖစပါသည။ မရငးအစရငခစာက ဖတရႈလပါက - http://www.usip.org/resources/the-economy-burmamyanmar-the-eve-the-2010-elections သ႔ သြားေရာက ဖတရႈပါရန။

ဆတယတကဆငးမႈႏင ၾကေတြ႔ရသညအတြကေၾကာင ေအာငျမငမႈမားက ေရရည တညတေအာင ထနးသမးထားႏငမညအေရးမာ မေရရာျဖစေနရေသးသည။ ဤသ႔ ေသာ စးပြားေရးက႑ရ ျပနာမားတြင ပဂၢလကက႑မ အလပဖနတးေပးႏငမႈ မေလာကမင ရေနျခငး၊ ရငးႏးျမပႏမႈမားျပရန လအပသည စေဆာငးမႈျဖစေပၚေစရန အမေထာငစ၀ငေငြမား နမကေလာနညးေနေသးျခငး၊ ဘ႑ာေငြေၾကးစနစ ေကာငးစြာ လပငနးမလညပတႏငေသးျခငး၊ အစးရဘ႑ာရငးျမစမားေနရာလြမားစြာ အသးခေနျခငးမား အပါအ၀င၊ သညထကမကသည ျပနာမား ရေနေသးသည။ ႏငငတကာမသားစက ခညးကပပနညးလမးတြင ျမနမာႏငငႏင ပတသက၍ ေအာငျမငမႈမား ပ၍ ျဖစေပၚရရေစရန ဘ႑ာေငြေၾကး အကအညမား မလာခင ႀကတင၍ အရညအေသြးျမႇငသငတနးမား ေပးရနလအပသလ၊ ျမနမာႏငငရ လထမားက အစပးေဆာငရြကသည မ၀ါဒမားႏင အစအစဥမားအေပၚတြငလညး ေကာငးစြာ ဆလဒျပနေပးသငပါသည။ ထမမက ေဒသဆငရာအဖြ႕အစညးမား ျဖစသည ကလသမဂၢ၏ အာရ-ပစဖတဆငရာ စးပြားေရးႏင လမႈေရးေကာမရင (ESCAP)၊ အာဆယအဖြ႔ႏင အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ (ADB) တ႔က အဓကထားအားကး ေဆာငရြကသငပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရး

၁၉၉၀ ခႏစတြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ဥးေဆာငသည ႏငငေရးပါတ အမးသား ဒမကေရစအဖြ႔ခပ (NLD) ေရြးေကာကပြတြင အျပတအသတ အႏငရခေသာလညး၊ ႏငငက အပခပေနသည စစအစးရက ရလဒက လကခရန ျငငးပယခသည။ ၎ေနာကပငးတြင ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရးျမငကြငးက ၁၈-ႏစၾကာ ေရ႕မတး ေနာကမဆတသာ တန႔ေနခသည။ သ႔ေသာလညး မၾကာေသးမ ျဖစရပမားေၾကာင အေျခအေန ပြငလငးလာရနရၿပး၊ ကာလၾကာရည နစနာခစားခရသည သနး (၅၀) ျပညသလထအတြကလညး ေမာလငခကေရာငျခည အနညးငယမ ရလာခသည။

ပထမျဖစရပမာ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ ေမလတြင တကခတဖကဆးခသည နာဂစ ဆကကလနး မနတငးျဖစၿပး၊ မတတမးတငႏငသည သမငးကာလတြင ျမနမာႏငင၏ အဆးရြားဆး သဘာ၀ကပေဘးဒကၡႀကးပင ျဖစသည။ ၎မနတငးႀကးက ျမနမာႏငင၏ ဆနစပါးထြကရရာ ျမစ၀ကၽြနးေပၚေဒသက အႀကးအကယ ထခက ပကစးေစခသည။ ေပာကဆး ေသေၾကရသေပါငး (၁၃၀,၀၀၀) ေကာ ရခသည။ ႏငငတကာက ကမးလမးလာသည အကအညမားက ကနဥးပငးတြင စစအစးရ က ျငငးဆနခေသာလညး၊ ေနာကပငးတြင (အာဆယအဖြ႔) ႏင ကလသမဂၢက ဥးေဆာငေသာ ကယဆယေရး၊ ျပနလညထေထာငေရး အကအညမားက အကန႔ အသတျဖင လကခခသည။ ဤတခါးက တစ၀ကတစပက ဆကလကပြငေနဆျဖစၿပး၊ ႏငငတကာ အကအညေပးေရးအဖြ႕မားကလညး လာမညအစးရသစအေနျဖင လ႔အခြငအေရးႏင ဒမကေရစအေရး စးရမပပနမႈမားက ကငတြယေျဖရငးျခငး ျပလာပါက သတ႔၏လပငနးေဆာငတာမား ဆက၍ အရနအဟနျမႇငႏငရနလညး အားယျပငဆငေနၾကသည။ ဤသ႔ေသာ လ႔အခြငအေရး၊ ဒမကေရစေရးကစၥမားမာ ကလသမဂၢလျခေရးေကာငစတြင ျမနမာႏငငႏငပတသက၍ ထညသြငးေဆြးေႏြး ခၾကရသည ကစၥမားလညးျဖစသည။ ဒတယျဖစရပမာ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ ေမလတြငပင ျဖစေပၚခသည ဆႏၵခယပြႏင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအသစ ျဖစသည။ အေနာကႏငငမား၏ စသတမတမႈျဖင

၃

ၾကညလင ယၾကညလကခႏငစရာမရဘ မားစြာနမကေနၿပး၊ စစအစးရက ၎ဖြ႕စညးပဥပေဒက ျပညသအမားအၾကား ေဆြးေႏြးျငငးခနခြငမရဘ ေရးဆြခၿပး၊ လြတလပ၍ တရားမတသညဟ မဆႏငေသာ လပငနးစဥမားျဖင ဤမၾကမးက ျပညသ ၉၀% ၏ အတညျပမႈ ရယခသည။ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ပါတစစနစႏင အျပနအလန ထနးညႇမႈစနစက ျပဌာနးထားၿပး၊ အေျခခအခြငအေရး မားက ေမာလငမထားသည အေျခအေနတင ကာကြယမႈေပးထားသညက ေတြ႕ရ ျပနသည။ တစခနတညးမာပင ၎ဖြ႕စညးပဥပေဒ၌ ျမနမာတပမေတာက ထြကေပၚ လာသည ႏငငေရးရလဒမားက ထနးခပခြငကလညး ေျပာငေျပာငတငးတငးပင ျပဌာနးထားျပနသည။ တတယအခကမာ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလတြင ကငးပခသည အေမရကန သမၼတ ေရြးေကာကပြပင ျဖစသည။ သမၼတ ဘားရကအဘားမားက “အေျပာငး အလ” ဟေသာ စညး႐းမႈ ေကြးေၾကာသျဖင အႏငရရလာခၿပး၊ ႏငငမားဖကစ ပါ၀င ေဆာငရြကမႈ၊ ေပာေျပာငးေသာ ႏငငျခားေရးမ၀ါဒမား ပ၍ ကငသးမညဟေသာ အခကမားလညး အပါအ၀င ေဖာျပခသည။ ၂၀၀၉ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလတြင သမၼတ အဘားမား ကမးသစၥာကမဆၿပးေနာက ႏငငျခားေရး၀နႀကး ဟယလာရ ကလငတန၏ ပထမဥးဆးေသာ ႏငငျခားခရးစဥတြင ျမနမာႏငငႏင ပတသက၍ အေမရကနျပညေထာငစ၏ မ၀ါဒက ျပနလညသးသပမညဟ ေၾကညာခသည။ အေနာကႏငငမားက ခမတသည ဒဏခတအေရးယပတဆ႔မႈ မ၀ါဒသညလညးေကာငး၊ အာရႏငငမားမ ကငသးေနသည ခညးကပ ဆကဆေရး မ၀ါဒသည လညး ေကာငး၊ ျမနမာႏငင၏ ပဋပကၡမားက ေအာငျမငစြာ အဆးသတေစရန၊ သ႔မဟတ ျပညသမားခစားေနရသည ဆငးရမြေတမႈက နဂးခပေစရန အလပမျဖစဟ မတခကခေျပာဆခသည။ ၂၀၀၉ ခႏစ၊ ၾသဂတလတြင ဆးနတ အထကလႊတေတာ ႏငငျခားေရးရာေကာမတ၊ အေရ႕အာရႏင ပစဖတေရးရာ ဆပေကာမတ၏ ဥက႒ အထကလႊတေတာအမတ ဂငမ၀ကဘ (Jim Webb) က ျမနမာႏငငသ႔ သြားေရာကခသည။ ၎က ၁၅-ႏစတာ ကာလအတြငး ျမနမာစစအစးရ ေခါငးေဆာငမားႏင ေတြ႕ဆႏငခသည အျမငဆးေသာ အေမရကနျပညေထာငစ မ အရာရျဖစသည။ ‘လကေတြ႔ကေသာ ခညးကပမႈ’ ဟသည မ၀ါဒအသစက ၂၀၀၉ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ထတျပနခသည။1 ထ႔ေနာက ရကသတပတ အနညးငယအၾကာတြင ႏငငျခားေရး၀နႀကးဌာနမ အေရ႕အာရႏင ပစဖတေရးရာ လကေထာကႏငငျခားေရး၀နႀကး ကာတကငးဘ (Kurt Campbell)သညလညး ျမနမာႏငငသ႔ သြားေရာကခသည။ အေမရကနျပညေထာငစ၏ မ၀ါဒ ေျပာငးလသြား သညႏငအမ အျခားေသာႏငငမား၊ ႏငငစ အဖြ႕အစညးမား၊ ကမာၻ႔စးပြားေရး လပငနးမား၊ ႏငငတကာမ အစးရမဟတသည အဖြ႕အစညးမား (NGOs) မားကလညး သတ႔၏ မ၀ါဒမားက ျပနလညသးသပလာၾကၿပး၊ အကးရလဒေကာငး ထြကႏငမည ခညးကပဆကဆမႈက ရာေဖြၾကဆလာခၾကသည။ စတတအခကမာ ၂၀၀၉ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ေနျပညေတာ၌ ESCAP အဖြ႕က စစဥေဆာငရြကခေသာ တစေန႔တာ ေဆြးေႏြးပြပင ျဖစၿပး၊ ႏဘဆရင စးပြားေရးပညာရင ဂးဆကဖ စတစဂလစက ဥးေဆာငေဆြးေႏြးခသည။ ၎ေဆြးေႏြး ပြသည အတတကာလႏင သသသာသာ လမးခြချခငးျဖစၿပး၊ စစအစးရ၏ အဓက ကသည ၀နႀကးမားက တကကြစြာ ၀ငေရာကနားေထာငခၿပး၊ ပြငလငးစြာ ေဆြးေႏြး အျမငဖလယခၾကသည။ စတတျဖစရပ၏ အကးဆကေၾကာင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးအနာဂတ

၄

အလားအလာအတြက အျမငေကာငးမားထြက ေပၚလာခၾကေသာလညး၊ ၎ျဖစရပ ႏင ႏႈငးယဥဖြယ ႏငငေရးျဖစေပၚတးတကမႈက မျမငၾကရေသးပါ။ စစအစးရအတြငး၊ ဒမကေရစအတကအခမား၊ တငးရငးသား လနညးစမားအၾကားရ ေရ႕မတးသာ ေနာကမဆတသာ ႏငငေရးအေျခအေနမာ ေရတကာလအတြငး၌ ေျပလညႏငဖြယ မျမငၾကရေသးပါ။ ၂၀၁၀ ခႏစ၊ မတလလယတြင ထတျပနေၾကညာခသည ေရြးေကာကပြဥပေဒမားက မားယြငးသညလမးေပၚသ႔ ျပနေလာကသြားၿပဟ ယဆ စရာ ရေနျပနသည။ ႏငငေရးအတကအခမားႏင ရငၾကားေစေကလညႏငမႈ မရသ၍၊ အစးရသစအေနႏင ေရရညတညတမည စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက မရမျဖစ လအပသည အေျခခအတျမစတစခ လစဟာေနဥးမည ျဖစသည။ တဖန ေရြးေကာက ပြမ မညသ႔ ရလဒထြကေပၚလာမည ဆသညမာလညး ေသခာေရရာမႈ မရေသးပါ။ စစအစးရမေသာလညးေကာငး၊ အတကအခအငအားစမားမ ေသာလညးေကာငး လျခေရး၊ ႏငငေရးႏင အလားတ စးပြားေရးက႑မား လႊမးျခပါ၀ငသည ပ၍ေကာငး မြနေသာ အပခပေရးစနစတစရပ ျဖစေပၚေစရန ခနခြငလာက မေျပာငးႏငသ၍၊ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမားက ေမာလငႏငဖြယ မရေသးပါ။

ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရး

ယေန႔ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးက လကၡဏာ ၃-ရပက လႊမးမးေနသည။ အထး တလယ စြမးေဆာငရညကဆငးေနသည မ႐းဖလာ ဆနစကပးေရးလပငနး၊ ကမးလြနပငလယျပငမ သဘာ၀ဓာတေငြ႔မားက ထငးႏငငသ႔ ျဖတသနးတငပ႔ ေနသည ဓာတေငြ႔ပကလငး၊ ကြၽနးသစႏင အျခားသယဇာတပစၥညးမား၊ ထ႔အျပင မးယစေဆး၀ါး (အထးသျဖင မသာ အမဖတမငးေဆးျပားမား) က တရားမ၀င တငပ႔ေရာငးခေနျခငးေၾကာင ျဖစထြနးေနေသာ တရားမ၀င ေမာငခစးပြားေရး တ႔ပင ျဖစသည။ (တငးရငးသားလမးအရ ဗမာ-ဗဒၶဘာသာျဖစေသာ) ဗဟအစးရႏင ႏငင၏ ေတာေတာငထထပရာ တရတ၊ အႏၵယ၊ ထငးႏငင နယစပေဒသတြင အေျခခေနထငၾကသည အခ႕ေသာ တငးရငးသားလနညးစအဖြ႕မား (မားေသာအား ျဖင ခရစယာနဘာသာ ကးကြယယၾကညသမား) အၾကား ျဖစပြားေနခေသာ ဆယစႏစမားစြာၾကာ ျပညတြငးစစတြင တငးျပည၏ စးပြားေရးစနစမာ ၿပလခရသည။ ထမမက စစအစးရက စးပြားေရးလပငနးအမားအျပားက လက၀ါးႀကးအပ ခပကင ထားသည ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမားႏင စစဗလခပႀကးမားႏင နးစပရာ လနညးစ မသားစ၀ငမား ပငဆငသည စးပြားေရးလပငနးမားမတဆင ထနးခပထားၾကသည။ သ႔အတြကေၾကာငလညး ေပၚထြနးလာသည ပဂၢလကလပငနးမားအတြက လပပငခြင နယပယမာ အထးအကန႔အသတ ရေနေလသည။ သမငးေၾကာငးအျမငအရ ေျပာရမညဆလင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးစနစသည ႏစ (၆၀) ေကာၾကာ ေၾကကြ၀မးနညးဖြယ အေဟာသကကစၥ ျဖစသည။ ဒတယ ကမာၻစစ အစပငးတြင ျမနမာႏငငက ကမာၻသ႔ ဆနတငပ႔မႈအမားဆးေသာ ႏငင တစခ ျဖစခသည။ ဒတယကမာၻစစၿပး ေနာကပငးတြငလညး လမားစ ေကာငးစြာ ပညာတတေျမာကၾကသည အတြကေၾကာငႏင သဘာ၀သယဇာတေပါကြယ၀ မႈေၾကာင စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကရန အလားအလာေကာငးမား ရေနသညဟ လညး ယဆထားခၾကသည။ မညသ႔ျဖစေစ ၁၉၄၈ ခႏစတြင ၿဗတသကလနထမ လြတလပေရးရရခၿပး ဆယႏစကာလအၾကာတြင တသမတတညး၊ ညညြတေသာ စးပြားေရးမ၀ါဒမား မကငသးႏငခသလ၊ အဆကဆကေသာ ပါလမနအစးရမား လညး က႐ႈးခရသညအေလာက ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးစနစလညး ေႏးေကြးစြာ

၅

ေရ႔ဆကခရသည။ ၁၉၆၂ ခႏစမ ၁၉၈၈ ခႏစ ကာလအၾကား ဗလခပႀကးေန၀ငး ဥးေဆာငသည ဆရယလစ၀ါဒႏင အလြနအကး အထးကန၀ါဒ ကငသးမႈေအာက တြင ပဂၢလကက႑ အားလးနးပါး ဖယရားခခရသည။ ၁၉၈၈ ခႏစတြင ဥးေန၀ငးက ေဘးဖယခသည စစအစးရက ေစးကြကစးပြားေရးစနစက ကငသးမညဟ တရား၀င ေဖာျပခေသာလညး၊ ဖႏပထားသည မ၀ါဒမားကသာ ကငသးခသည။ သ႔အတြက ေၾကာင ေစးကြကက ထေရာကစြာ မလညပတႏငဘျဖစရၿပး၊ ႏငငလညး ကနအာရ ႏငငမားေနာကတြင ေနာကကကနေနခရေတာသည။2

မက႐စးပြားေရး (တစႏငငလးဆငရာ အမးသားစးပြားေရး အေျခအေန)

ယၾကညကးစားရေလာကသည သတငးအခကအလကမား ရမေနျခငးသည သးသပ ေလလာသမားႏင မ၀ါဒခမတသမားအတြက အႀကးမားဆး အခကအခပငျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ လဥးေရအေပၚ ခန႔မနးခကသညပင (၄၈) သနးမ (၅၈) သနးအၾကား ျဖစေနရာ၊ ပမနမဟတေလာကေအာင ကြာဟေနသည။ အေၾကာငးမာ ႏငငတကာ စႏႈနးသတမတခကမားက ျပညမသည သနးေခါငစာရငးေကာကယမႈက ေဆာငရြက ခသညမာ ၁၉၃၀ ခႏစမား ကတညးက ျဖစေသာေၾကာင ျဖစသည။ ဤအခနတြင ျမနမာအစးရ၏ တရား၀င ျပညတြငးထတကနတနဖးစစေပါငး (GDP) တးတကမႈႏႈနး ပမးမ ေဖာျပမႈမားမာလညး ၿပးခသညဆယႏစတြင တ႐တႏငငထကပင ေကာလြန ျမငမားေနခၿပး၊ မနကနဖြယအေၾကာငး မရပါ။ လြတလပေရးရၿပးခနမစ၍ ျမနမာစးပြားေရး၏ တစႏငငလးအဆင မက႐ စးပြားေရးစြမးေဆာငမႈႏင ႏငငက ႏစေပါငး (၆၀) ကာလတာ အပခပခသည ထငရားသညအစးရ ၃-ဆက၏ မက႐စးပြားေရးမ၀ါဒမား ႏစခစလးမာ ေဖာျပရမည ဆလင အေဟာသကပငျဖစသည။ ျပညတြငးထတကနတနဖး (GDP) ဖြ႔ၿဖး တးတကမႈႏႈနးမာ အျခားေသာ အာရႏငငမား အားလးနးပါးေနာကတြင ကနေန ရစၿပး၊ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈႏႈနးမာလညး ဂဏနး (၂) လးေကာ ျဖစေနသည။ ေရနႏင သဘာ၀ဓာတေငြ႔က႑ အျပငတြင ႏငငျခားမ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားႏင အကအညရရမႈမာလညး အနညးအကဥးမသာ ရေနသည။ တရားမ၀င ကၽြနး သစ၊ ေကာကစမးႏင အျခားေကာကမကမား တငပ႔ေရာငးခမႈေအာကတြင တနဖးအမားအျပား ဆးရႈးေနၾကရသည။ လြတလပေရးရၿပးခနမစ၍ တငးရငး သား လနညးစမား ဆငႏႊေနေသာ ျပညတြငးသပနထမႈႏင ၁၉၉၀ ခမစ၍ အေမရကနျပညေထာငစႏင အျခားအေနာကႏငငမားမ ဒဏခတပတဆ႔ထားမႈမာ စးပြားေရး စြမးေဆာငႏငရန ညဖငးရျခငး၏ အဓကအေၾကာငး မဟတပါ။ ၎အေၾကာငးမားအစား လမးလြေခာေနေသာ စးပြားေရးမ၀ါဒမားႏင ပ၍ထပဆင ဆးရြားေစသညအေၾကာငးျဖစေသာ ပညာေရးႏင ကနးမာေရးက႑က အထး လစလရႈထားမႈတ႔ေၾကာင တငးျပညစးပြားေရးအတြက အေျခခအတျမစမားက လစဟငးေစၿပး၊ ေရရညလေနမႈအဆငအတနး တးတကလာေစမႈမားကလညး ပကယြငးကငးမေစသည။3

စးပြားေရးစနစတြင အလားအလာေကာငးေသာ အကြငးအကြကတစခမာ အကဒမန ကမးလြနပငလယျပငမ ထငးႏငငသ႔ သဘာ၀ဓာတေငြ႔တငပ႔မႈေၾကာင တက႐ကအကးဆကျဖစသည ႏငငျခားအရနေငြေၾကး တျဖညးျဖညး တးတက စေဆာငးလာေနမႈပင ျဖစသည။ ျမနမာႏငငေတာငပငး အကဥးဆးကမးေျမာင တစခက ျဖတ၍ ၂၀၀၀ ခႏစမ စတငၿပး ပကလငးျဖင ဓာတေငြ႔တငပ႔ႏငခၿပး၊ ျမနမာႏငင၏ ႏငငျခားအရနေငြေၾကးသည ၂၀၀၀ ခႏစအကနတြင ေဒၚလာသနး

လမးလြေခာေနေသာ စးပြားေရးမ၀ါဒမားႏင ပ၍ထပဆင

ဆးရြားေစသည အေၾကာငးျဖစေသာ ပညာေရးႏင

ကနးမာေရးက႑က အထးလစလရႈထားမႈတ႔ေၾကာင

တငးျပညစးပြားေရးအတြက အေျခခအတျမစမားက

လစဟငးေစၿပး၊ ေရရညလေနမႈအဆငအတနး တးတက

လာေစမႈမားကလညး ပကယြငးကငးမေစသည။

၆

(၂၀၀) သာရရာမ၊ ၂၀၀၉ ခႏစ အကနတြင ေဒၚလာသနး (၅,၀၀၀) ခန႔ ရလာခသည။ ျမနမာႏငငသြငးကနအားလး စစေပါငး ၈-လစာ တငပ႔ႏငသည အေျခအေနႏင ညမေနသည။ ၂၀၀၉ ခႏစ၊ ႏစလယမစ၍ ျမနမာႏငငက အဖြ႔၀ငႏငငတစခအေနႏင ဆကဆေနၾကသည ႏငငတကာ ေငြေၾကးအဖြ႔အစညးမား ျဖစၾကသည ႏငငတကာ ေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႔ (IMF)၊ ကမာၻ႔ဘဏ၊ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ (ADB) တ႔က ျမနမာႏငငႏင ၀နႀကးအဆငႏင ေအာကအဆင မ၀ါဒေရးရာ ေဆြးေႏြးမႈမားတြင အရညအေသြးအရ သသာထငရားေသာ တးတကမႈမား ေတြ႕လာခၾကရသည။ ဤေဆြးေႏြးပြမားမေန၍ စစအစးရက သသာထငရားေသာ လပငနးအဆငအခ႕ ကလညး တးတကျပသခၾကသည။ ဥပမာအားျဖင - အစးရက အာဆယ စးပြား ေရး အသကအ၀နး (ASEAN Economic Community) စာတနးအတြက အဓက ရညရြယခကမားက အေလးထားေဆာငရြကမည လပငနးအဖြ႔က ထေထာငခသည။ ၂၀၁၁ ခႏစ အကနမစ၍ ေငြသားစာရငးရင လႊေျပာငးမႈမနသမတြင ႏငငျခား ေငြလလယမႈ ကန႔သတမႈ မနသမက ပယဖကလမမည ျဖစသည။ ဤရညရြယခက မား ျပညမေစေရးအတြက ျမနမာႏငငက ေငြလလယမႈႏႈနးထားက တသမတတညး သတမတရမညျဖစၿပး၊ သ႔အတြကေၾကာင မကရစးပြားေရးမ၀ါဒမားတြင သသသာသာ ခန ေကာေျပာငးလမႈမား ျဖစေပၚလာေစမည ျဖစသည။ ဘ႑ာေရးဆငရာမ၀ါဒတြင ၂၀၀၉-၁၀ ဘ႑ာေရးႏစတြင ဘတဂကလေငြ ျပမႈ၏ (သးပတစပမ) က ျဖညတငးႏငရန စစအစးရက ေငြတကစာခပ (bonds)မား ေရာငးခေငြျဖညတငးသည လပငနးစဥက ေဆာငရြကေနရာ၊ ယခငက ကာလ ၾကာရည ေဆာငရြကခေသာ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈက ျဖစေစသည ဘတဂကလေငြက ဗဟဘဏက ေငြေၾကးပႏပၿပး၊ ျဖညတငးသည နညးလမးမ သသသာသာ ေျပာငးလ ကငသးလာျခငးပင ျဖစသည။ ထ႔အျပင ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးေရးရနပေငြအဖြ႕ (UNDP) ၏ အကအညျဖင ျမနမာႏငင ဗဟစာရငးအငးဌာနက အမေထာငစစစတမး ေကာကယျခငးကလညး ႏစေပါငးမားစြာအၾကာမ ပထမဥးဆးအႀကမအျဖစ ေဆာငရြကခပါသည။ ၎သည ေနာငအနာဂတ တးတကမႈမားအတြက အေျခခ၏ မဥးသဖြယ၊ သကေသအေထာကအထားရသည မ၀ါဒေရြးခယစရာလမးမားအတြက အမာခ သတငးအခကအလကမားသဖြယ ပပးေပးႏငပါလမမည။ ဤအခနတြင ႏငင၏ ေငြေၾကးက႑မာ စနစတက လညပတမႈ ပကယြငးေန ပါသည။ ပဂၢလကက႑ ႀကးထြားရန ေခးေငြရယႏငမႈ မလေလာကဘ ရေနသည။ အေၾကာငးမာ ဗဟဘဏက ဗဟအစးရထသ႔ ေခးေငြမားစြာ ထတေခးပပးထား ေသာေၾကာင ျဖစသည။ ဘဏလပငနးစနစတြင အစးရပငဘဏမားက လႊမးမး ခပကငထားၿပး၊ ၎တ႔က စစအစးရေခါငးေဆာငမား၏ ေဆြမးသားခငးမားႏင နးစပသမား၊ အစးရပင စးပြားေရးလပငနးမားကသာ ေငြထတေခးျခငးျပေန သည။ ပဂၢလကဘဏမားကမ ၂၀၀၂-၀၃ ခႏစ၊ ဘဏမားအကပအတညး ဆကရၿပးေနာကပငး ခမတထားသည စညးမဥးမားျဖင တငးကပစြာ တပေႏာင ထားပါသည။ ဤအေျခအေနမာ လြနခသည ရာစႏစကာလက ျမနမာႏငငရ ဘဏမား၏ အေျခအေနႏင သသသာသာ ကြာျခားေနပါသည။ ထအခနက ျမနမာႏငငရ ဘဏမားသည တစႏငငလး၏ အမးသားစးပြားေရးစနစက အသြငေျပာငးႏငရန အေကာငးမြနဆး ေငြေၾကးစနစ ကငသးမႈအတြက ကမာၻေပၚတြငပင စျပစရာျဖစခပါသည။ ဆးအကစတးေျမာငး ဖြငလစလကမႈႏင အတ ကလနအစးရက ေျမယာပငဆငခြငစာခပမားက ခြငျပလကျခငး၊

၇

(အႏၵယႏငငေတာငပငး မဒရပစေဒသမ ခစတးတငးရငးသား အမားစျဖစသည) ေငြေခးငားစားသ ကြနရကမား ေရာကရလာျခငးေၾကာင ဧရာ၀တ ျမစ၀ကၽြနးေပၚ ေဒသက ႏစ (၄၀) မ မၾကာေသာကာလတြင ကမာၻ႔တနး၀င စပါးကေဒသအျဖစ အသြငေျပာငးႏငခပါသည။4 ျမနမာႏငင စးပြားေရးစနစ၏ စြမးေဆာငႏငမႈ နမကေနရေသာ အျခားအေၾကာငး ၂-ခကမာ တငးျပည၏ ဘ႑ာဘတဂကတြင စစတပႏင အစးရပငလပငနးမားက ရယသးစြေနမႈအခးပင ျဖစပါသည။ ခန႔မနး လအငအား (၄၀၀,၀၀၀) က ပပး ထားေပးရန ႏငင၏အမးသားဘတဂက (၃၀) ရာခငႏႈနးခန႔က စစတပအတြက ခြေ၀ခထားသးစြေနရပါသည။ ဤကနးဂဏနးသညပင စစတပအတြက သးစြေန ရသည အရငးအျမစမားက ေလာေပါတြက၍ ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ အေၾကာငး မာ တရား၀ငႏင တရားမ၀င စးပြားေရးလပငနး အမားအျပားမ ရရေနသည ေငြေၾကးပမာဏက ထညသြငး မတြကခကထားေသာေၾကာင ျဖစသည။ 5 အလားတပင အမးမးေသာ ႏငငေတာပင စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာငလညး အစးရဘ႑ာေငြ က ျပနးတးေစၿပး၊ ၎လပငနးမားက လက၀ါးႀကးအပ ခပကငထားသည သေဘာ သဘာ၀ေၾကာင ပဂၢလကက႑ကလညး ခးႏမထားသညႏယ ေရာကေစသည။ စစတပပင စးပြားေရးလပငနး ကြနဂလမာရတႀကး ၂-ခက ႏငင၏ စးပြားေရးက လႊမးမးခယလယေနၾကသည။ ၎တ႔မာ ျမနမာႏငငစးပြားေရး ဥးပငလမတက (UMEH) ႏင ျမနမာႏငင စးပြားေရး ေကာပေရးရငး (MEC) တ႔ ျဖစသည။6 ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက လာမညအစးရသစ၏ စးပြားေရး မ၀ါဒမားအေပၚ မညသ႔အကးသကေရာကမႈ ရေစမညနညး။ ေဖာျပထားသည စာသားမားအေပၚ အကျဖတခကအရ ဖြ႕စညးပက ပဂၢလကက႑မ ဥးေဆာငသည စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက အေျခခခငမာစြာ ေပးထားၿပး၊ ၎က အေျခခ စးပြားေရးရပငခြငမားကလညး အသအမတျပထားပါသည။ (ဥပမာ- ပဂၢလက ပငဆငခြငႏင တရားဥပေဒစးမးေရး စသည ကစၥမားျဖစသည။) ထ႔အျပင ကာကြယေပးထားမႈမားလညး ရေနသည။ (ဥပမာ- လက၀ါးႀကးအပ ခပကငမႈႏင ျပညသပငသမးပကျခငး) ၁၉၆၄၊ ၁၉၈၇ ခႏစမားအတြငး (၃) ႀကမတငတင ျဖစေပၚခၿပး မားစြာဆးကးရလဒရခသည ေငြေၾကးတရားမ၀င ဖကသမးမႈက လညး လပေဆာငေတာမညမဟတဟ ပြငလငးစြာ ေဖာျပထားသည။ ပ၍ထငရား သညအခကမာ ဖြ႕စညးပဥပေဒအရ ျပညနယ/တငးအဆင အစးရမားအတြက အခြနေကာကခမႈႏင အာဏာပငမား၏ အသးစရတမားက တတကက ျပဌာနးထား ျခငးပင ျဖစသည။ သ႔ေသာ အမနလကေတြ႕တြငမ ျဖစေပၚလာမည အစးရသစသည ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပဥပေဒေၾကာင သတ႔က တပေႏာငစညးၾကပထားသညဟ ခစားရမညပ အလဥးမရပါေခ။ ၎ဆကခသည ယခငအစးရမားကပင ယခင ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒမားက စညးၾကပထားမႈမးက လကနာမႈ ပ၍ရႏငပါေသးသည။ ျဖစႏငသညမာ စစေခါငးေဆာငမားက စးပြားေရးစနစ၏ အဓက ကသည လပငနးမားက ဆကလက၍ ခပကငထားရန အေၾကာငးရပါသည။ သ႔ေသာလညး ျဖစေပၚလာသည အစးရက အကယအျပန႔ စးပြားတးတကမႈက ျဖစေစမည မ၀ါဒ မားခမတ၍ ႏငငအေပၚ ၎တ႔ ပမခပကငအာဏာခငျမေအာင လပႏငမည အခြငအလမးမားက ရာေဖြလာမည ျဖစႏငေျခက ပစပယစဥးစားျပနလငလညး ဉာဏနညးရာ ေရာကႏငပါေသးသည။ ဤအေနအထားတြင ဤသ႔ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ ရရေစရနအတြက ၾကေတြ႔ရမည အဓက အဟန႔အတားမာ လသားအရငးအျမစႏင အဖြ႔အစညးဆငရာ ဖြ႔ၿဖးမႈတြင အားနညးခန႔

ခန႔မနးလအငအား (၄၀၀,၀၀၀) က ပပးထားေပးရန

ႏငင၏ အမးသားဘတဂက (၃၀) ရာခငႏႈနးခန႔က

စစတပအတြက ခြေ၀ခထား သးစြေနရပါသည။

ဤကနးဂဏနးသညပင စစတပအတြက သးစြေနရ

သည အရငးအျမစမားက ေလာေပါတြက၍ ေဖာျပ

ထားျခငး ျဖစသည။ အေၾကာငးမာ တရား၀ငႏင

တရားမ၀င စးပြားေရးလပငနး အမားအျပားမ ရရ

ေနသည ေငြေၾကးပမာဏက ထညသြငးမတြကခက

ထားေသာေၾကာင ျဖစသည။

၈

ေနမႈပင ျဖစသည။ လာမညႏစမားတြင ႏငငရပျခား အလရငမားအတြက အထးဥးစားေပး ေဆာငရြကသငသည ကစၥမာ အရညအေသြးျမႇငတငေရးလပငနးမားက ဥးစားေပး ပပးေပးေရးပင ျဖစသည။ ဤသ႔ေသာ အခနးက႑က ၀ငေရာကေဆာငရြကရန အာဆယ အဖြ႔က ေနရာေကာငးတြင ရေနသည။ အေၾကာငးမာ ရနကနတြင ဖြငလစထားသည ၎၏႐းက အထငႀကးေလာကေအာင စြမးေဆာငႏငခၿပး၊ နာဂစဆကကလနး ကပေဘးေနာကပငး ျပနလညကယဆယေရး လပငနးမားတြင ေကာငးမြနစြာ ဥးေဆာငမႈ ေပးႏငခသည။

သဘာ၀ရငးျမစ ထတလပေရးက႑

အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး ၂၀၀၀ ခႏစမစ၍ ျမနမာႏငင၏ သဘာ၀ သယဇာတထတယေရး လပငနးမားတြင အကဒမနပငလယအတြငးရ ရတနာႏင ရတခြန သဘာ၀ဓာတေငြ႔သကမားမ ထငးႏငငသ႔ တကရကတငပ႔ ေရာငးခ သည လပငနးက ေနရာယထားပါသည။ ဤသဘာ၀ဓာတေငြ႔မားက ထငးႏငငရ ဓာတအားေပးစကရသ႔ ေရာကရၿပး၊ ထငးႏငငတြင လပစစဓာတအား အသးျပမႈ၏ (၄၀) ရာခငႏႈနးက ေထာကပေပးလက ရသည။ သ႔အတြကေၾကာငလညး ထငးႏငင၏ စြမးအငလျခေရးအတြက အထးအေရးပါသည အေနအထား ျဖစေနေစသည။ ထငးႏငငမ စရငးဇယားမားအရ ၂၀၀၈ ခႏစတြင ျမနမာႏငငမ သဘာ၀ဓာတေငြ႕ အေမရကနေဒၚလာ (၃,၀၀၀) သနးဖး တငပ႔ခၿပး၊ ကမာၻ႕ေလာငစာေစးကြကတြင ေစးအျမငဆးအခန အျမငဆး၀ငေငြက ထငဟပေဖာျပေနပါသည။7 ၿပးခသည ၁၀-ႏစတာ ကာလတြင ျမနမာႏငငမ သဘာ၀ဓာတေငြ႕ ၀ယယတငသြငးမႈသည တစႏစ လင အေမရကနေဒၚလာ သနး (၁,၀၀၀) မ (၁,၅၀၀)အၾကား ရေနခသည။ ထငးႏငင၏ စစေပါငးေပးေခေငြမားအနကမ တစ၀ကသည ထတလပသည ကမၸဏမားအတြက ကနကစရတ ျပနလညေပးေခရန ျဖစၿပး၊ ကနေသာေငြမားမာ ျမနမာအစးရထသ႔ တးေဖာခြငအတြက အခေၾကးေငြ၊ အခြနမား၊ အျခားကနကစရတမားအျဖစ ေရာကရ သြားၾကပါသည။ ျမနမာႏငငက ၂၀၀၈ ခႏစတြင ျပညပပ႔ကနတငပ႔မႈမ ၀ငေငြအျဖစ အေမရကန ေဒၚလာ သနး (၆,၆၀၀) ရရသညဟ အစရငခေဖာျပထားရာ၊ သဘာ၀ဓာတေငြ႔ တငပ႔မႈမ ရရေငြသညပင ၎စစေပါငး၏ (၄၅) ရာခငႏႈနးမ ရေနပါသည။ ဤက႑မ ေန၍ ျမနမာႏငငမ ႏငငျခားတငပ႔ေငြသည လာမည ၅-ႏစအတြငးတြင အနညးဆး ၂-ဆ တးလာဖြယ ရေနပါသည။ အေၾကာငးမာ ဘဂၤလားေဒရနယစပမ ၁၀၀-ကလမတာမပင မေ၀းသညေနရာ၊ ရခငဆပကမးတစခမေန၍ တြနးပ႔စကမားျဖင ျမနမာႏငငကျဖတသနးကာ တ႐တႏငင ယနနျပညနယသ႔ သဘာ၀ဓာတေငြ႔-ေရနပကလငးအၿပငက ေဆာကလပဥးမည ျဖစေသာေၾကာငျဖစသည။ ပကလငး တစခမာ ေဆာကလပေနဆျဖစၿပး၊ ၎က ရတနာႏင ရတခြန သဘာ၀ဓာတေငြ႕ သကမားထက ႀကးမားမညဟ ခန႔မနးထားသည ေရႊသဘာ၀ဓာတေငြ႕သကမ ေန၍ ဓာတေငြ႔မားတငပ႔ႏငမည ျဖစသည။ အျခားပကလငးတစခမာမ အေရ႕အလယပငး ႏင အာဖရကတကတ႔မ တငေဆာငလာသည ေရနစမးမားက ျဖတသနးတငပ႔ရန ျဖစသည။ ဤပကလငးမားမာ တ႐တႏငငအတြက မဟာဗဟာအရ အေရးပါသညအခက မာ ထငရားပါသည။ သ႔ေသာလညး တ႐တႏငင၏ စြမးအငဆငရာ မ၀ါဒမားသည လာမညႏစမားအတြငး ျမနမာႏငငအေပၚ မညသ႔သကေရာကမႈရေစမည ဟသည

၉

အခကမာမ မသကြရေနပါေသးသည။ တကေရာကသမားက “ကာကြယထနးသမး ထားမည ေလာငစာစြမးအငမဟာဗဟာ” ဟ ေခၚဆေနၾကသည မၾကာေသးမက ကငးပခေသာ ေဆြးေႏြးပြတစခတြင မ၀ါဒေျပာငးလမႈရလာေၾကာငး ေတြ႕ရၿပး၊ ျပညတြငးေလာငစာစြမးအငမား ထတယအသးခမႈ အရနေလာေရး၊ အထးသျဖင ေကာကမးေသြးထတလပမႈက ေလာခေရးႏင ျပညပမ အရငးအျမစမား ပသးေရး ကစၥက ေဆြးေႏြးခၾကပါသည။ ဤသ႔ မ၀ါဒတမးညႊတမႈအတငး ကာလတစစတရာ တင ဆကလကသြားေနဖြယရၿပး၊ တ႐တႏငငအေနႏင ျမနမာႏငငက ျဖတ၍ စြမးအငသယယပ႔ ေဆာငေရး လမးေၾကာငးအျပင၊ ျမနမာႏငငမ သဘာ၀ဓာတေငြ႕ ရငးျမစမားက ရယအသးခေစရန ဖအားမားလညး တးတကျဖစေပၚလာႏငသည။ ရတနာလပကြကတြင အဓကေဆာငရြကေနၾကေသာ ေရနကမၸဏမားမာ တတယ (ျပငသစ) ႏင ရယဗရြန ကမၸဏ (အေမရကနျပညေထာငစ) တ႔ ျဖစၿပး၊ ၎တ႔က သတ႔ႏငငအသးသးမ ပတဆ႔ဒဏခတ အေရးယမႈမားက ကငးလြတခြင အပင ရယထားႏငၾကသည။ ဤကမၸဏႏစခစလးက ေကာပေရးရငးႀကးမား၏ လမႈေရးအရ တာ၀နရမႈက စႏႈနးအျမငမားဆး ကငသးရန ႀကးပမးေနၾကၿပး၊ ထငးႏငငသ႔ သြယတနးထားသည ပကလငး၏ အနး၀နးကငတ၀ကရ ရပရြာမား အတြကသာမက၊ ႏငင၏ ကနေဒသမားအတြငး ပစပယခထားရသည လအပစမား ျဖစသည မဘမကေလးမားႏင မကမျမငမားအတြက ၅-ႏစတာကာလအတြငး ေဒၚလာ (၂၅) သနးတန လမႈ-စးပြားေရး အစအစဥမားအတြက သးစြရန ကတျပ ထားၾကသည။ ၎ကမၸဏ ၂-ခစလးက ၂၀၀၃ ခႏစမ စတငခေသာ ‘ကမာၻလးဆငရာ သဘာ၀ရငးျမစထတယမႈ လပငနးမားအတြက ပြငလငးျမငသာမႈ ရေစေရး ႀကးပမးခက’ (Global Extractive Industries Transparency Initiative) က ေထာကခထားၾကၿပး၊ ၎အလအရ သဘာ၀ရငးျမစထတလပေနေသာ ကမၸဏက အမရငအစးရထ အျပညအ၀ ေဖာထတအသေပးရနႏင ၎ရနပေငြမားက လမႈေရး ရညရြယခကမားအတြကသာ အသးခေစရန၊ ပဂၢလကအကးစးပြား အတြက လႊေျပာငးရယျခငး မရေစရန ေတာငးဆထားသည။ ျမနမာအစးရကလညး ဤရနပေငြမားက လမႈေရးရညရြယခကမားအတြက အသးခမႈ ေသခာေစရန၊ ပဂၢလကအကးအျမတအတြက လႊေျပာငးရယျခငး မျပႏငေစရန ကညေဆာငရြက ေပးေနၾကသည။ ၎ကမၸဏမားက ပထ႐နာစ (မေလးရား) ကမၸဏႏင ျမနမာႏငင တြင ေဆာငရြကေနၾကသည အျခားအာရလပငနးမားကလညး ျမနမာႏငငတြင အေရးပါေသာ လမႈ-စးပြားေရး အစအစဥမား ေဆာငရြကရန အၾကျပလက ရေန ၾကသည။ ဤဆကစပမႈအရ ယနနျပညနယသ႔ ပကလငးသြယတနး ေဆာကလပေန ၾကသည တ႐တကမၸဏမားက မၾကာေသးမက ပကလငးျဖတသနးမည လမးေၾကာငး တစေလာက လမႈအသကအ၀နးမားထသ႔ အေျခခေလလာဆနးစစမႈမားျပရန တာ၀နေပးခသည။ တစခနတညးမာပင ရငးႏးျမႇပႏသမား၏ စးရမပပနခက ႏင ပတသကေနသည ႏငငေရးဖအားမားေၾကာင ၾသစေၾတလကမၸဏ တစခက ရတခြနလပကြကရ ၎၏အစရယယာအမားစက ပထ႐နာစကမၸဏထ ေရာငးခခ သည။ မၾကာေသးမက ေဆာငရြကေနေသာ တးေဖာမႈႏင ထတလပမႈလပငနး လငစငအားလးမာ အာရကမၸဏမားလကတြငးတြင ရေနၾကၿပး၊ ၎တ႔ႏငငမားက ျမနမာႏငငအေပၚ ပတဆ႔အေရးယမႈမား ခမတထားျခငး မရၾကပါ။ ထငရားသညအခကမာ ႏငငတ၀မးတြင လပစစဓာတအား အလြနအမငး လအပမႈ ျဖစေပၚေနေသာလညး၊ ျမနမာႏငငမ ထတလပေနသည သဘာ၀ဓာတေငြ႕ အနညးငယကသာ ျပညတြငးတြင အသးခေနသည။ အစးရက ယခႏစေရြးေကာကပြ

၁၀

မား မတငမတြင လပစစဓာတအားထတ စက႐အတြက ရတနာပကလငး တညေဆာကၿပးစးမညဟ ေၾကညာထားၿပး၊ ရနကနက အခနျပညလပစစေပးႏငရန ရညရြယထားသည။ ဤသ႔ ခပနမနမထားေသာ ရညရြယခကသညပင လကလမး မမစရာအေၾကာငး ရေနျပနသည။ ျမနမာႏငငသည ေရအားလပစစထတလပမႈကလညး အေလာတႀကးႏင ျပနာျဖစေစႏငသည ႏႈနးထားတင အသးခထတလပေနျပနသည။ အစရငခစာ မားအရ ေရအားလပစစစမကနး (၆၀) ေကာ ေဆာငရြကေနၿပး၊ အခ႕မာ တညေဆာကဆ၊ အခ႕မာ တ႐တကမၸဏမားႏင ေဆာကလပရန စာခပဆထား ၾကသည။8 ထငးႏင အႏၵယႏငငမ ရငးႏးျမႇပႏသမားႏင ေဆာငရြကထားေသာ စမကနးမားမာလညး အဆငအမးမးတြင ရေနၾကသည။ ဤစမကနးမားမ ထြကရ လာေသာ လပစစက အမားစမဟတလငေသာမ အတငးအတာ အမားအျပားက တငပ႔ေရာငးခၾကမညျဖစၿပး၊ ျပညတြငးဖလေစေရးအတြက သးစြမည မဟတေပ။ သဘာ၀ပတ၀နးကင ပကစးမညအေရးက စးစဥးမ ထညသြငးစဥးစားျခငး မရသလ၊ ၎စမခကအမားစသည တငးရငးသားလနညးစမား ေနထငရာေဒသမားတြင တညရေနျခငးေၾကာင လမႈေရးအရ မတညမၿငမ ျဖစလာမညအေရးကလညး ထညသြငးတြကခကျခငး မရၾကေပ။ သဘာ၀ဓာတေငြ႔ၿပးလင ျမနမာႏငငမ အျခားသဘာ၀ရငးျမစ အဓကထတလပ ေရာငးခေနမႈမာ ကၽြနးသစႏင ဓာတသတမား ျဖစသည။ ၎တ႔၏ အဆငေနရာမာ ႏစအလက ကြျပားျခားနားမႈ ရေနသည။ အစရငခေဖာျပထားေသာ ကၽြနးသစႏင ဓာတသတတငပ႔မႈ တနဖးမာလညး ျပနာရေနျပနသည။ အေၾကာငးမာ ၎တ႔အမားစမာ တရားမ၀င တငပ႔ေရာငးခေနျခငးျဖစၿပး၊ တရား၀င စာရငးတြင ေဖာျပႏငျခငး မရေပ။ ၂၀၀၇-၀၈ ခႏစတြင အစရငခစာအရ ျမနမာႏငငမ သစတငပ႔ ေရာငးခရေငြမာ အေမရကနေဒၚလာ (၅၃၈) သနးျဖစၿပး၊ တရားမ၀ငတငပ႔မႈမာ ေနာကထပ သနး (၁၅၀) မ ရမညဟ အလြယခန႔မနးႏငသည။ အႏၵယႏငငသည ကၽြနးသစမား တငပ႔မႈတြင တနဖးအရ အႀကးမားဆး ေစးကြကျဖစဖြယရၿပး၊ တ႐တ ႏငငကမ ပမာဏအရ အႀကးဆး ဥးတညရာျဖစႏငသည။ ျမနမာႏငငမ တရားမ၀င တငသြငးေနေသာ ကၽြနးသစမားက တ႐တႏငငက ၂၀၀၆ ခႏစမ စတင၍ တငးၾကပလကေသာေၾကာင၊ မတတမးမားအရ သစလးႏင ခြသားမား တငပ႔မႈ ၂၀၀၅ ခႏစႏင ၂၀၀၈ ခႏစအၾကား (၇၀) ရာခငႏႈနးမ ကဆငး သြားခသည။9 မညသ႔ပင ဆေစကာမ ယၾကညရေလာကသည သတငးဌာနမားအရ ျမနမာႏငငတြင ကၽြနးသစက ဆကလက စကပးေနဆျဖစေသာလညး၊ စကသညႏႈနး ထားမာ ေရရညတညတေအာင ထနးသမးႏငမည အေနအထားမရဘ ႀကးမားသည သဘာ၀၀နးကင ဆးကးမား ေပၚေပါကလာဖြယရေနသည။ ကၽြနးသစထတလပမႈ လပငနးမားေၾကာင ေတာ႐ငးတရစာၦနမားႏင ေတာထြကပစၥညးမား အထးသျဖင တ႐တႏငငသ႔ တရားမ၀င တငပ႔မႈကလညး တးတကျဖစေပၚလာေစသည။ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပဥပေဒအရ တငးေဒသႀကးမားႏင ျပညနယမားသ႔ အာဏာ ခြေ၀ခထားေပးလာမႈေၾကာင သဘာ၀ရငးျမစထတလပမႈမ ရရသည ၀ငေငြဘ႑ာက ဗဟႏင ေအာကေျခအစးရ အဆငမားအၾကား တစစတရာ ခြေ၀ရယႏငဖြယရသည။ ဤသ႔ ခြေ၀ေရးသေဘာတညမႈမား ရႏငေရးသညလညး ခကခႏငပါေသးသည။ သ႔ေသာလညးဤနညးအားျဖင ရငးႏးျမႇပႏေရးတြင ပ၍ေကာငးမြနေသာ ဆးျဖတ ခကမား ခမတႏငေစမည၊ ပဋပကၡမား ေလာနညးကဆငးလာေစမည၊ သဘာ၀ ၀နးကင ပကသဥးမႈ ေလာနညးလာေစမည ျဖစသလ၊ ၎အေျခအေနမား ပ၍

ထငရားသညအခကမာ ႏငငတ၀မးတြင လပစစ

ဓာတအား အလြနအမငး လအပမႈျဖစေပၚေနေသာ

လညး၊ ျမနမာႏငငမ ထတလပေနသည သဘာ၀

ဓာတေငြ႕အနညးငယကသာ ျပညတြငးတြင အသးခ

ေနသည။

၁၁

ဆးရြားလာေစရနလညး အေၾကာငးရေနျပနသည။

စကပးေရးႏင ပဂၢလက က႑

စကပးေရးက႑သည ျမနမာႏငင စစေပါငးထတကနတနဖး (GDP) ၏ (၄၀)မ ၅၀ ရာခငႏႈနးအထက ပပးေပးေနၿပး၊ ႏငငလဥးေရ၏ (၇၀) ရာခငႏႈနးသည ေကးလကတြင ေနထငေနၾကပါသည။ ဆနစကပးျခငးသည အဓကစကပးေရး လပငနးျဖစၿပး၊ ျမနမာႏငငသည ကမာၻ႔ဆနတငပ႔ေရာငးခရာ အဓကႏငငတစခအျဖစ အလားအလာ အေသအခာရေနပါသည။10 ဆနႏင ပတသကသည စးပြားေရးသည အစးရ၏ လြမားေသာမ၀ါဒမားေၾကာင အထးခန႔ေနရသည အေနအထားရသည။ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ နာဂစဆကကလနးမနတငးေၾကာင အထးထခကပကစးခရေသာ ၿမ႕နယမားမ ထတလပမႈသည ေမာလငထားသညထက ေစာလငစြာျပန၍ ထေထာင လာႏငခေသာလညး၊ ပမနရရေနေသာ ေငြေခးငားႏငရာ ေနရာမား ပ၍ရားပါးလာၿပး၊ အစးရက ထနးခပထားသည ဘဏလပငနးမားသညလညး မးေစႏင အထြက တးေစရန လအပေနသည သြငးအားစမားက ၀ယယျဖညဆညးႏငရန မျဖစစ ေလာက ေခးေငြကသာ ထတေခးေပးႏငပါသည။ သေလာငရမားလညး အေျခခ မသာရသည အတြကေၾကာငႏင အမငးယယြငးေနၿပျဖစသည ဆနႀကတခြ စကမားကလညး ျပညပတငပ႔ႏငသည အရညအေသြးမ ဆနေကာငးမား မႀကတ ခြႏငသညအတြကေၾကာင ရတသမးၿပးေနာကပငး တနဖးမားလညး ဆး႐ႈးနစနာ ေနရျပနသည။ ဆနစကမားမ ဆပကမးတငရာေနရာသ႔ သယယပ႔ေဆာငေရး ကနကစရတမာလညး အျခားအာရႏငငမားထက အလြနအမငး ႀကးျမငေနသည။ သ႔အတြကေၾကာင ျမနမာႏငငရ ဆနထတလပသ လယသမားမားမာ ျပညပတငပ႔သညသးႏေစးႏႈနး၏ (၃၀) ရာခငႏႈနးမကသာ ခစားရရႏငၾကသည။ ႏႈငးယဥခက အရဆလင ပ၍အရညအေသြးေကာငးမြနသည ဆနထတလပႏငၾကေသာ ဗယကနမ လယသမားမားက ျပညပတငေစးႏႈနး၏ (၅၀) ရာခငႏႈနးက ခစားႏငၾကသည။ ေကးလကေဒသရ ၀ငေငြက မတးတကဘ တန႔ေနၿပး၊ စတပစရာေကာငးသည အတငးအတာအထ လယသမားမားသည သတ႔ပင လယေျမမားက ၿမရငမားထ ထးအပေနၾကရသည။ ဟားဗတတကသလ၊ ကေနဒေကာငးသ႔ တငသြငးသည အစရငခစာတြင ပညာရငမား၏ ေဖာျပခကအရ “ျမနမာႏငင၏ ေကး လကက႑သည ခါးကးၿပလလဆဆ အေျခအေနသ႔တင ဆကေရာကေနၿပး၊ သတ႔မခရပတညစရာ သဘာ၀အေလာက ခႏငရညအားမားလညး ေလာပါးေနၿပ” ဟ ေဖာျပခသည။11 ပအမးမးသည ျမနမာႏငငအတြက ဒတယအေရးပါသည ေငြျဖစသးႏ ျဖစၿပး၊ စကပးေရးလပငနးမ ျပညပတငပ႔ႏငသည ထြကကနလညးျဖစသည။ အထးသျဖင အႏၵယႏငငသ႔ တငပ႔ၾကသည။ သ႔ေသာလညး ၂၀၀၈ ခႏစတြင ထတလပမႈအတြက ဆတယတကဆငးစရာ စးရမဖြယအေျခအေနႏင ၾကခရသည။ ျပညပတငပ႔သ အပစတစခက ပ႔ကနေစးႏႈနးမား ျမႇငတငရန ပးေပါငးၾကစညၾကသညအခါ အႏၵယမ ၀ယယေနၾကသမားက အျခားတငပ႔သမားထမ ေျပာငး၍ ၀ယ ယခၾကသည။ ဤသ႔ႏင ျပညပတငပ႔သမားလညး ပ၀ယယထားသ ေဒသခကနသညမားက ေငြအျပညအ၀ မေပးေခႏငၾကေတာဘ ရခသည။ ပမနေခးေငြရယေနရာ အခတအဆကမားလညး ပကစးခရသည။ ျမနမာႏငငတြင အေသးစား ေငြေခးလပငနးအခ႕ လညပတေဆာငရြကေန ၾကသည။ ၎တ႔အနက အႀကးဆးလပငနးမာ အေမရကနျပညေထာငစ အေျခစက Pact ဟေခၚသည အစးမရဟတသည အနဂအအဖြ႕က ေဆာကရြကေနၿပး၊

ျမနမာႏငငရ ဆနထတလပသ လယသမားမားမာ

ျပညပတငပ႔သည သးႏေစးႏႈနး၏ (၃၀) ရာခငႏႈနး

မကသာ ခစားရရႏငၾကသည။ ႏႈငးယဥခကအရ

ဆလင ပ၍အရညအေသြး ေကာငးမြနသည ဆနထတ

လပႏငၾကေသာ ဗယကနမ လယသမားမားက

ျပညပတငေစးႏႈနး၏ (၅၀) ရာခငႏႈနးက ခစားႏင

ၾကသည။

၁၂

ကလ ဖြ႔ၿဖးေရးအစအစဥ (UNDP) က ကနဥးအစပး ေဆာငရြကချခငး ျဖစသည။ Pact အဖြ႕ စမကနးမားမာ ေဒသ ၃-ခတြငသာ ကန႔သတတညရေနၿပး၊ ဧရာ၀တျမစ၀ကၽြနးေပၚ၊ ျမနမာႏငငအလယပငးရ ေျခာကေသြ႔ဇနႏင ရမးျပညနယ တ႔တြင လညပတေဆာငရြကေနသည။ ၎စမကနးမားက စစေပါငးအားျဖင အေမရကနေဒၚလာ (၂၄) သနးခန႔ ေငြရငးျဖညတငးေပးထားႏငသည။ အမားစအားျဖင အမးသမးမားျဖစၾကသည ၎စမကနးအဖြ႕၀င (၄၈၃,၀၀၀)ဥးက ျမနမာႏငင ေကးလကေဒသေန အမေထာငစေပါငး (၇) ရာခငႏႈနးခန႔ ရေနသည။ သ႔ေသာလညး ၎စမကနးမားႏင အျခားေသာအေသးစား ေငြေခး လပငနးမားက သဘာ၀အေလာကကပင ျမနမာႏငငရ ဘဏမားက အေျချပေသာ ေကးလကေငြေခးစနစ က အစားထးေဆာငရြကႏငရန မျဖစႏငေပ။ ထမမက ၎ Pact အဖြ႕ႏင အျခားေသာ စမကနးမားသည အေသးစားေငြ ေခးလပငနးမားက ေထာကခပပးထားသည ဥပေဒေၾကာငးရာ ျပဌာနးခကမား ရမေနျခငး၊ အတးႏႈနး အေပၚ ကန႔သတထားျခငးတ႔ေၾကာငႏင အစးရကယ၌က ပဂၢလကဘဏမားထမ ေခးငားယေနသညအတြကေၾကာင မႀကးထြားႏငရန အထးကန႔သတခေနရသည အေနအထားရေနသည။ ၂၀၁၀ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလတြင လအမားေလးစားခရသ အၿငမးစား ESCAP စးပြားေရးပညာရင ဥးျမငက ဆနစပါး စးပြားေရးကစၥႏင ပတသက၍ လသရငၾကား ပြငလငးစြာ ထတေဖာေျပာဆလာခသည။ လြနခသည တစႏစခန႔က ဆလင ဤသ႔ ေျပာဆႏငရနပင ေမာလငထားရန အေၾကာငးမရေပ။ ျမနမာႏငငက ဆနစပါးတငပ႔ရာ အဓကႏငငတစခ ျပနလညျဖစေပၚလာေစေရးက ေမာမနး၍ ယခမစ၍ လာမည ၃-ႏစတာကာလအတြငး ဆနစပါးတငပ႔ႏငမည လာထားခကမား သတမတ၍၊ ၎ရညမနးခက ျပည၀ေစေရးအတြက လပငနးအစအစဥမား ေရးဆြခမတရန ကၽြမးကငသ ပညာရငမားအပစတစခ ဖနတးရန အၾကျပခသည။ အနညးဆး စစအစးရအတြငးမ အခ႕ေသာအငအားစမားက ယခ အဆျပခကက ေထာကခခၾကသည။ ျမနမာႏငငရ စကပးႏငေသာေျမမားသည တစႏငငလး အႏ႔အျပားတညရ ေနသညအတြကေၾကာင စကပးေရးလပငနးမားမ တးတကထတလပႏငရန ခညးကပမႈမားသညလညး ေဒသအလက ျဖစႏငေျခႏငအည စစဥေဆာငရြကရန လအပပါသည။ ေရြးေကာကပြၿပးေနာကပငးတြင အစးရအပခပေရးအာဏာက တငး/ျပညနယအဆငမား၌ ခြေ၀အပႏငးလာမညျဖစရာ၊ စကပးေရးက႑ အစအစဥ မားက အေကာငအထညေဖာႏငရနအတြက ေဒသအပခပေရး အရာရမား၏ စြမးေဆာငႏငရညမာ မားစြာအကန႔အသတ ရေနသလ၊ ဤအေျခအေနမ အခြင အလမးတစခလညး ျဖစလာႏငပါေသးသည။ အေျခခထတလပေရးက႑အျပင လသးကနထတလပေရးႏင ၀နေဆာငမႈ က႑မား၌လညး ၁၉၈၈ ခႏစတြင ျမနမာစစအစးရက ဆရယလစစနစက စြန႔လႊတ၍ ေစးကြကစးပြားေရးစနစသ႔ ကးေျပာငးခၿပဆသညတင လႈပရားရငသန ေနမႈ အနညးငယမကသာ ေတြ႕ရရသည။ ပထမ ၅-ႏစတာကာလတြင ယခငက ႏငငေတာအတြကသာ သးသန႔ဖယခနထားေသာ လပငနးမားက ပဂၢလက လပငနးရငမားသ႔ ျဖညးျဖညးခငး ဖြငေပးလာသညအတြကေၾကာင ပဂၢလကက႑ ဖြ႔ၿဖးမႈတကရပက ျမငခၾကရသည။ ေနာကပငး ၁၉၉၇ ခႏစ၀နးကငတြင ျမနမာႏငင အေပၚ ပထမအသတ စးပြားေရးဒဏခတ ပတဆ႔မႈမား သကေရာကလာၿပး၊ ပဂၢလကလပငနးရငမားအတြက လပပငခြငနယပယလညး ကဥးလာခရသည။

၁၃

ဆကျဖစေပၚလာသည ပတဆ႔အေရးယမႈ လႈငးလးတစခခငးေအာကတြင ပဂၢလက က႑အတြက အကဥးအၾကပ တတငးမား ပ၍ျမငမားလာရသည။ စးပြားေရးလပငနး ပငရငမားသညလညး အကဥးသားမားသဖြယ တး၍ ခစားလာၾကရသည။ ၁၉၉၇ ခႏစတြင ဖြ႕စညးခသည ႏငငေတာ ကနသြယေရးေကာငစက စးပြားေရးလပပငခြငမားက အပခပသ စစဗလခပႀကးမား အလကအတငး ဆးျဖတ ခကခ၍သာ လပကငေစေတာသည။ လသးကနထတလပေရးႏင ၀နေဆာငမႈ လပငနးက႑မားက လက၀ါးႀကးအပ အထးထနးခပထားၿပး၊ ပဂၢလကက႑မ ရငးႏး ျမႇပႏမႈအတြက လႈပရားႏငခြငအနညးငယသာ ရေစေတာသလ၊ စတ၀ငစားမႈလညး ကဆငးလာေစသည။ ဘဏလပငနးမားက အလြနအကး တငးၾကပထားၿပး၊ ႏငငျခားမ လပေဖာကငဖကမားႏင ပမနဆကသြယမႈမားမာလညး အထးျပနာ ရေနသည။ ယခအေျခအေနတြင အကန႔အသတျဖင အေလာအစား ျပႏငသည အစစပကမၸဏတစခ တညေထာငရနဆသညမာ မျဖစႏငသေလာက ရေနသည။ လြနခသည ၆-ႏစက ဆလင ျပညပပ႔ကနလငစငတစခ ရရန ၆-နာရအတြငး ျဖစႏငေသာလညး၊ ယခအခါ ရကသတပတ ၂-ပတမ ၃-ပတတင ၾကာျမငတတၿပး ေနျပညေတာသ႔ ခရးတစေခါက သြားရန လအပေသးသည။ လပစစစြမးအငမာလညး အားထားမရသည အေျခရ သည။ ေမာေတာကားမားႏင မဘငးဖနးမားမာလညး မယႏငေလာကေအာင ေစးျမငလြနးေနျပနသည။ အကငပကျခစားမႈႏင အခြငထးေနရာေပးမႈ အမအကင မားကလညး စးပြားေရးစနစအတြငး အကယအျပန႔ ပ႕ႏ႔တညရေနသည။ သ႔ေသာလညး ၂၀၀၇ ခႏစမစ၍ စစအစးရက အစးပငလပငနးအခ႕က ပဂၢလကပင လႊေျပာငးေပးလာသညႏငအမ ပဂၢလကက႑ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈတြင ပစသစတစမးျဖင စတငလာခသည။ ၂၀၁၀ ခႏစ ႏစဆနးပငးတြင ပဂၢလကပင လႊေျပာငးေရးလပငနးမား အရနအဟန အထးျမငမားလာၿပး၊ ေလေၾကာငးလငး မားမသည ရနကနၿမ႕ရ လေနအမရာမားအထ ႏငငပငပစၥညးမားက ေလလတင ေရာငးခခသည။ သ႔ေသာလညး ဤလပငနးမားက အစးရႏင နးစပသမားကသာ မကႏာသာေပး လႊေျပာငးေပးခၾကျခငး ျဖစသည။ ဤသ႔ ပဂၢလကပင လႊေျပာငး ေပးျခငးေၾကာင ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ (စစအစးရ) အေနႏင ဘ႑ာ၀ငေငြမား တး၍ ရရလာေစမညျဖစၿပး၊ လာမည ေရြးေကာကပြတြင ၎တ႔အလက ကယစားလယမား အႏငရရေရးအတြက လမးခငးေဆာငရြကရန ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ပ၍ျဖစႏငသညမာ ပဂၢလကပင လႊေျပာငးေပးျခငးေၾကာင မးဆကအလက စစေခါငးေဆာငမားအေနႏင မမဘာသာ ေထာကပႏငၿပး၊ လြတလပစြာ ၀ငေငြရာေဖြႏငၾကမည ျဖစၿပး၊ တရား၀ငအရ အနညးဆး ေနာကမးဆက ငယရြယသ စစေခါငးေဆာငမားထ အာဏာလႊေျပာငးေပးႏငရန ျဖစသည။ ပဂၢလကက႑ႏင ပတသက၍ ေနာကထပ ပပနစရာ ျပနာတစခမာ တ႐တႏငင၏ အခနးက႑ပင ျဖစသည။ ဤကစၥအေပၚတြငမ မတကြျပားေသာ အျမငႏစမး ရေနၾကသည။ အျမငတစခမာ တရတကမၸဏမားႏင တသးပဂၢလ လပငနးရငမား၊ အထးသျဖင ယနနျပညနယရ လပငနးရငမားက ျမနမာႏငငတြငးသ႔ စျပ၀ငလာေနၾကၿပး က႑အသးသးတြင အလငအျမန လႊမးမးလာေနၿပဟ ဆၾကပါသည။ အျခားအျမငတစခမာ တငးရငးသားတရတလမးမားသည ဆယစ ႏစေပါငးမားစြာကပင ျမနမာစးပြားေရးတြင အဓက စြမးေဆာငေနၾကသမားျဖစၿပး၊ ထငးႏငငႏင အေရ႕ေတာငအာရ၏ အျခားေဒသတြငလညး အလားတ အေရးပါ ေနၾကသမားဟ ဆပါသည။ ထသမားက အျခားေသာ စးပြားေရးလပငနးရငမား

၁၄

ထကစာလင အားသာခကရေနၾကသည။ အေၾကာငးမာ အာရတလႊားရ တ႐တ ေငြေၾကးကြနရကစနစမေန၍ ပမနမဟတေသာ နညးမားျဖင အရငးအႏးရယႏငမႈ ရေနၾကသည။ တ႐တႏငငမ မၾကာေသးမကာလမားတြင ေျပာငးေရႊ႕အေျခခလာသ ဥးေရ ခန႔မနးအားျဖင ၁၀၀,၀၀၀ မ (၂ )သနးေကာအထ ရမညဟ ခန႔မနးထားၾက ပါသည။ ျမနမာႏငငတြင တ႐တမား၏ ေျခရာႀကးထြားလာမညကမ သသယရစရာ မလအပပါ။ သ႔ေသာလညး လာမညႏစမားအတြငး ဤသ႔ အေျခခလာသမားေၾကာင ဌာေနရငးရ ျပညသလထမားက အေျခပကေစမည၊ သ႔မဟတ ျဖညဆညးပပးမႈ ျဖစေစမည ဟသညအခကမာ ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရးႏင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈတြင အဓကကသညအခကတစခ ျဖစေနပါေတာသည။

ကနသြယေရး၊ ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင စးပြားေရးဒဏခတ အေရးယမႈ

ျမနမာႏငင၏ ကနသြယေရး၊ ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ စာရငးအခကအလကမားမာ အျခားေသာ စးပြားေရးက႑၏ ကနးဂဏနး အခကအလကမားထက သာလြနမႈ မရပါ။ သ႔အတြကေၾကာင စးပြားေရးအေျခအေနအမနက သသာရန အၾကမးဖဥးသာ ျခယမႈနးေဖာျပႏငမညျဖစၿပး၊ တကသည ကနးဂဏနးမားျဖင ကးကားႏငမည မဟတပါ။ ျမနမာႏငင၏ ကနသြယမႈအေျခခပစမာ အေျခခထတကန ကနၾကမးမား တငပ႔ ျခငးျဖစၿပး၊ လသးကနပစၥညးမား ျပနလညတငသြငးျခငးပင ျဖစသည။ ကနပစၥညး ထတလပတငပ႔မႈမာ ျမနမာႏငင၏ အရြယအစားႏငဆလင စးစဥမသာ ရပါသည။ ထမမက ျမနမာႏငင၏ကနသြယမႈမာ အာရရ ကနသြယဖကႏငငမားႏငသာ သးသန႔ျဖစေပၚေနၿပး၊ ႏငင၏ တငပ႔မႈအားလး၏ (၉၅) ရာခငႏႈနး၊ ျပညပတငပ႔မႈ အားလး၏ (၉၀) ရာခငႏႈနးတင ရေနသည။ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားသည က႑ႏစခတြငသာ စစညး တညရေနသည။ ေရနႏင သဘာ၀ဓာတေငြ႕လပငနး၊ အေျခခအေဆာကအဥး တညေဆာကေရးက႑မား ျဖစ သည။ ေရနႏင သဘာ၀ဓာတေငြ႔လပငနးတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈအမားစမာ ႏငငရပျခား ကမၸဏမားထမ လာျခငးျဖစသည။ အေျခခအေဆာကအဥးက႑တြင စစအစးရက လြနခသည ဆယႏစတာကာလတြင ေဒၚလာေငြ သနးေထာငေပါငးမားစြာ ရငးႏး ျမႇပႏေနၿပး၊ ၿမ႕ေတာသစ ေနျပညေတာက တညေဆာကေနခသည။ စစအစးရက အေျခခအေဆာကအဥး ေဆာကလပေရးလပငနးမားက ေအာငျမငမႈတစခဟ ေဖာျပေနေသာလညး၊ ႏႈငးယဥခကအရဆလင ႏငင၏ ကနေဒသမား၌ အေျခခ အေဆာကအဥး တညေဆာကမႈမာ ရယဖြယလလ နညးပါးလြနးလသည။ အစးရက လမးႏငတတားမား ေဆာကလပေရးတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈမာ ေယဘယအားျဖင ျပညသလထက အကးျဖစထြနးေစေသာလညး၊ ဆညမားတညေဆာကမႈတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈမာ ေပးဆပလကရေသာ လမႈေရးႏင သဘာ၀၀နးကငဆးကးထခကမႈမားႏင ႏႈငးစာတြကခကလင သာ၍အကးျဖစထြနးသညဟ မဆႏငပါ။ မအရဆလင ျမနမာႏငငႏင ကနသြယမႈ၊ ရငးႏးျမႇပႏမႈ အမားဆး ဆကဆေရး ရေသာ ႏငငမားမာ အာဆယကနသြယဖက (၉) ႏငငပင ျဖစသည။ ၁၉၉၇ ခႏစ တြင အာဆယအဖြ႕သ႔ ၀ငေရာကၿပးခနမစ၍ ျမနမာႏငငသည ႏငငေရး-လျခေရးဆငရာ စထားခကမားႏင ၎၏ လမႈ-ယဥေကးမႈ အသကအ၀နးအတြက စမားအတြက အသာထားဥး၊ အာဆယ စးပြားေရးအသကအ၀နး၏ စထားသတမတခကမားႏင ကကညေအာင ႀကးပမးရာ၌ပင ေႏးေကြးေနခသည။ ထမမက ၂၀၁၅ ခႏစတြင အာဆယ လမႈအသကအ၀နး (ASEAN community) အျဖစ အေျမာအျမငက

ျမနမာႏငင၏ ကနသြယမႈအေျခခပစမာ အေျခခ

ထတကန ကနၾကမးမား တငပ႔ျခငးျဖစၿပး၊ လသးကန

ပစၥညးမား ျပနလညတငသြငးျခငးပင ျဖစသည။

ကနပစၥညးထတလပတငပ႔မႈမာ ျမနမာႏငင၏ အရြယ

အစားႏငဆလင စးစဥးမသာ ရပါသည။

၁၅

အေကာငအထညေဖာႏငေရး ႀကးပမးေဆာငရြကမႈမား၌ ျမနမာႏငငသည ကစၥ မားစြာတြင ဟန႔တားပတဆ႔မႈအျပဆး ႏငငတစခအျဖစ ရေနခသည။ မညသ႔ပင ျဖစေစ၊ အာဆယအဖြ႕သည ေဒသဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏင ၎က ျပညမေစေရးအတြက မ၀ါဒမားက ခနညႇျပငဆငျခငးေၾကာင ရရလာႏငသည အကးအျမတမားက ျမနမာအရာရမားက နားလညသေဘာေပါကေစရန တကတြနး ေျပာဆရာ၌ အျခားျပငပ အဖြ႔အစညးမားထကစာလင မားစြာလပေဆာငႏငခသည။ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ ေမလတြင တကခတခသည နာဂစဆကကလနးမနတငး ကပေဘးေၾကာင ပကစးဆးရႈးရမႈမားက ႏငငတကာမ တ႔ျပနအေရးယေဆာငရြကရာ ၌ အာဆယအဖြ႔က အဓကအခနးက႑မ ပါ၀ငခသည။ သးပြငဆငဗဟအဖြ႔၌ အဖြ႕၀ငတစဖြ႕ျဖစသည အားေလာစြာ ၎က ကလသမဂၢ၊ ျမနမာအစးရတ႔ႏင ပးတြ တာ၀နယခၿပး၊ ျပညပမ ကယဆယေရးႏင ျပနလညထေထာငေရး အကအညမားက ညႇႏႈငးေဆာငရြကေပးခသည။ ေရြးေကာကပြၿပး အစးရသစက ၎၏ ေဒသခ မတဖကႏငငမားႏင စးပြားေရးအရ ပးေပါငးလာေစေရးအတြက အာဆယအဖြ႔၏ ကညပပးေပးႏငသည အလားအလာကလညး ေလာတြကမထားသငေပ။ အေမရကနျပညေထာငစ၊ ဥေရာပသမဂၢႏင အျခားေသာႏငငတ႔က ၁၉၉၇ ခႏစမ စတင၍ ျမနမာႏငငအေပၚ ခမတထားေသာ ကနသြယေရးႏင ေငြေၾကး ဆငရာ ဒဏခတပတဆ႔ အေရးယမႈမားေၾကာင၊ ဤသ႔အေရးယမႈမရသည အာရ ႏငငမားႏင ကနသြယမႈႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမား ျဖညးျဖညးခငး တးတကလာ ေနသညဆေသာလညး၊ ဤကစၥမားအေပၚ အထးပင အကန႔အသတ ႀကးမားေန ေစသည။ ျမနမာစးပြားေရးအေပၚ ဒဏခတပတဆ႔ အေရးယမႈေၾကာင သကေရာကမႈ တစစလးဆငရာကစၥမားက ေလလာမႈမား မရေသးပါ။ အေၾကာငးမာ တစဖကတြင ယၾကညကးစားေလာကသည အခကအလကမား မရႏငေသာေၾကာင ျဖစသည။ အေျခအေနအရ ျပဆေသာ သကေသအေထာကအထားမားအရ ကြလြေသာအျမငႏစမး တညရ ေနသည။ ပထမအျမငမာ ဒဏခတပတဆ႔မႈေၾကာင ျမနမာစးပြားေရးက ထခကေစၿပး၊ ဆးရြားစြာ သကေရာကေစသည ဟ၍ ျဖစသည။ အထငရားဆး သကေသမာ ၂၀၀၃ ခႏစတြင ဒဏခတပတဆ႔မႈမား ခမတၿပးေနာက အထညခပလပငနးမားမ ၀နထမး (၅၀,၀၀၀) ေကာ အလပျပတခရျခငး ျဖစသည။ အျခားအျမငတစခမာ ဒဏခတ ပတဆ႔ အေရးယမႈေၾကာင သကေရာကမႈ အနညးငယမသာ ရသည။ အေၾကာငးမာ အာရမတဖကႏငငမားက ျမနမာႏငင၏ ျပညပပ႔ကနမားအတြက အေကာငးဆးေစးကြက ျဖစေနေသာေၾကာင ဟဆသည။ ယခအခနတြင ဒဏခတ အေရးယမႈမား မရလငေသာမ ႏငငတကာ ေကာပေရးရငးႀကးမားက ျမနမာႏငငတြငရငးႏးျမႇပႏရန တြန႔ဆတေနၾကသည။ အေၾကာငးမာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈအမားအျပား၊ အျခားအပခပေရးဆငရာ ျပနာမားႏင ေကာေစာေနသည ႏငငတစခႏင ဆကဆေရးတြင သတ႔၏ ဂဏသကၡာအတြက ျပနာ ရေနေသာေၾကာင ျဖစသည။ ထအခကမားအျပင ေကာပေရးရငးႀကးမားက ျမနမာႏငငတြင စးပြားေရးလပရန ဟန႔တားထားသည အခကမာ လတငး၏ဘ၀က႑ အသးသးတြင အစးရက စတကးေပါကရာ မ၀ါဒ ဆးျဖတခကမားလက၍ခမတေနသည ကငသးလပေဆာငပေၾကာင ျဖစသည။ ျမနမာႏငငအေပၚ ေနာကဆး အေမရကနျပညေထာငစ၏ ဒဏခတအေရးယမႈ အေနႏင ၂၀၀၇ ခႏစ၊ စကတငဘာလ ေရႊ၀ါေရာငေတာလနေရးက ၿဖခြေခမႈနးအၿပး၊ ဥပေဒျပေရးလမးေၾကာငးေပၚသ႔ ပထမဥးဆး ေရာကရလာခသည။ သတ႔က ျမနမာႏငင၏ ေကာကစမးႏင ပတျမားထြကကနမား တငပ႔မႈအေပၚ အေလးထား

ထအခကမားအျပင ေကာပေရးရငးႀကးမားက ျမနမာ

ႏငငတြင စးပြားေရးလပရန ဟန႔တားထားသညအခက

မာ လတငး၏ဘ၀ က႑အသးသးတြင အစးရက

စတကးေပါကရာ မ၀ါဒဆးျဖတခကမား လက၍ ခမတ

ေနသည ကငသးလပေဆာငပေၾကာင ျဖစသည။

၁၆

ခၾကသည။ အေမရကနျပညေထာငစ အစးရ၏ တာ၀နခမႈစစေဆးေရးရး Gov-ernment Accountability Office (GAO) က ဤပတဆ႔အေရးယမႈမား အေကာင အထညေဖာႏငမည အေနအထားက အစရငခစာတစေစာင အကျဖတထတေ၀ခၿပး၊ ေယဘယဒဏခတ အေရးယမႈမားထက ပ၍သကေရာကမႈျပနာမား ရေနခ သည။12 (GAO) အစးရတာ၀နခမႈ စစေဆးေရးရးက နဂးခပေဖာျပရာတြင ဤသ႔ ဒဏခတအေရးယမႈမားေၾကာင ျမနမာစစအစးရအေပၚ အသာစးရႏငေျခ အနညးငယ မသာ ရေသာလညး၊ ယခေကာကမက ႏစမးကစၥတြငမ အျခားအေၾကာငးမား ရေနသညဟ ဆသည။ ျမနမာႏငငသည ကမာၻေပၚတြင အဓကေကာကစမးထတလပသ ျဖစေန သည။ ေကာကစမးတးေဖာသည မငးမားသည ေယဘယအားျဖင အရငးအႏး မားစြာလအပၿပး၊ စစအစးရက ပငဆငသည သ႔မဟတ ထနးခပထားသည ကမၸဏမားကသာ ေကာကတးေဖာသည လပငနးမား ေဆာငရြကေနၾကသည။ ထြကရလာသည ေကာကမားက အေျခခအားျဖင ေစးကြကတြင ေလလတင ေရာငးခၾကၿပး၊ ပမာဏအမားစက တရတႏငငသ႔ ေရာကရသြားၾကသည။ တ႐တ မားက ယဥေကးမႈအရ ဤေကာကထြကကနမားက ႏစသကခမငေနၾကျပနသည။ ၎လပငနးကၽြမးကငသမား၏ ခန႔မနးခကအရ တ႐တႏငငတြင ေကာကစမးေသြး၊ ေကာကေခာလပငနးမားတြင ပါ၀ငပတသကေနသ လပသား (၁၀၀,၀၀၀) ခန႔ ရမညဟ ဆၾကၿပး၊ တ႐တလပသား (၃) သနးခန႔အထ ေကာကစမးႏင ၎၏ အေခာထညမားႏင ပတသကေနသည လပငနးမားတြင ဆကစပေနၾကသည၊ သ႔အတြကေၾကာင တ႐တအစးရအေနႏင ျမနမာႏငငမ ေကာကစမးတငသြငးေနမႈက မညမ ကန႔သတတငးၾကပမညဆသညမာ သသာႏငသည။ ဤအေနအထားတြင အေမရကနျပညေထာငစမ ဒဏခတအေရးယမႈသည ၎ေကာကကနသြယမႈအေပၚ တြင အနညးငယမသာ ထေရာကဖြယရၿပး၊ ဒဏခတမႈမခမတမ အေမရကနျပည ေထာငစသ႔ တငသြငးထားသည အနညးငယမေသာ ေကာကစမးပမာဏအေပၚ တြငသာ သကေရာကမႈရႏငမည ျဖစသည။ အျခားေသာ ႏငငတစဒါဇငမေန၍ ပတျမား အမားအျပားက ထတလပေနၾက ေသာလညး၊ ျမနမာပတျမားက ၀ယယသမားက အစဥအလာအရ ပ၍ႀကကႏစ သကၾကၿပး၊ ေစးေကာငးေပးၾကပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ပတျမားတးေဖာျခငးက လပငနးရငငယမားက ေဆာငရြကၾကၿပး၊ ပတျမားအမားစက ထငးႏငငသ႔ ခးထတေရာငးခၾကပါသည။ ပတျမားအ႐ငးမားက မးဖတျခငး၊ ျဖတေတာကျခငး၊ အေရာငတငျခငးမားက ထငးႏငငရ ေကာကမကလပငနးရငမားက ဆကလက ေဆာငရြကၾကသည။ ၎လပငနးမားတြင လပသား (၁. ၂) သနးခန႔က ေနရာခထား ၿပး၊ ၂၀၀၈ ခႏစတြင အေမရကနျပညေထာငစသ႔ ေကာကမက အေမရကနေဒၚလာ သနး (၈,၀၀၀) ဖး တငပ႔ခၾကသည။ (၎တ႔အနက ေသြးၿပးအေရာငတငထားသည ပတျမားမာ တနဖးအားျဖင အေမရကနေဒၚလာ (၃) သနးဖးမသာ ရပါလမမည။) ထငးႏငငရ လပငနးရငမား၏ အဆအရ ၂၀၀၈ ခႏစတြင အေမရကနျပညေထာငစသ႔ ပတျမားတငပ႔မႈ ပတပငလကျခငးေၾကာင အလပ (၁၀၀,၀၀၀) ခန႔ ဆးရႈးခရသညဟ ဆၾကပါသည။ သ႔ေသာလညး ဤသကေရာကမႈမာ ၎ႏစတြငပင အေမရကနျပည ေထာငစ၏ စးပြားေရး ႐တတရကကဆငးမႈႏငလညး ထငဟပဆကစပမႈ ရေကာငး ရႏငပါသည။ အေမရကနျပညေထာငစသ႔ ပတျမားတငပ႔မႈမာ ပမးမတနဖးအားျဖင ဆင (cent) ဂဏနးမသာ ရမညျဖစေသာလညး၊ မညသညေနရာမ မရငးထြကရ သညက စစေဆးရနစရတမာ ေကာကတစလးလင အေမရကနေဒၚလာ (၅၀) မ

၁၇

ရေနပါသည။ သ႔အတြကေၾကာင စနက ႏငငတကာ ကငဘာလလပထး (Interna-tional Kimberly Framework) အတငး စစေဆးသလ၊ ျမနမာႏငငမ ထြကရသည ပတျမားကသာ ေရြးခယစစစ၍ ပတပငရန မျဖစႏငပါ။ သ႔အတြကေၾကာင မညသည ႏငငမလာသည ျဖစေစ၊ အေမရကနျပညေထာငစသ႔ ပတျမားတငသြငးလာမႈ အႀကး အကယ ကဆငးသြားမႈမးလညး ျဖစေပၚေစႏငပါသည။ ထငးႏငငတြင တနဖးျမႇင လပငနးအမားစ ျဖစေပၚေနသည အားေလာစြာ ဒဏခတပတဆ႔မႈေၾကာင ျဖစေပၚ လာမည အကးဆကမားသည ထငးႏငငရ ေကာကမကလပငနးမားႏင ျမနမာႏငငရ ကနသညမားႏင ေကာကတြငးတးသမားအေပၚ ကေရာကဖြယရေနပါသည။ ျမနမာစစအစးရႏင အေမရကနျပညေထာငစရ ၀ယယသ ေစးကြကအေပၚ ဒတယအေနႏငသာ အကးဆကကေရာကဖြယ ရပါသည။ ဤအေတြ႔အၾကမ သငခနးစာထတယႏငသညမာ အေမရကနျပညေထာငစ၏ ထေရာကသည ဒဏခတ အေရးယမႈမား ေရးဆြခမတရန ခကခၿပး၊ ဒဏခတအေရးယမႈ အျပသည ႏငငမားက စားသးသေစးကြကတြင လႊမးမးေနရာယထားသညအေျခအေန၊ သ႔မဟတ ေထာကပ ေရး ကြငးဆကတြင အေရးပါသည အခနးက႑က ရေနသညေနရာမားတြင ပ၍ ခကခပါသည။

မးယစေဆး၀ါး စးပြားေရး

၁၉၉၀ ခႏစမား ေႏာငးပငးမစ၍ ထငးႏငငသ႔ ဓာတေငြ႔ စတငတငပ႔မႈမျပႏငေသး သည အေျခအေနတြင ျမနမာႏငငမ အဓက ႏငငျခား၀ငေငြ ရရရာလပငနးသည မးယစေဆး၀ါးလပငနး ျဖစဖြယရပါသည။ မေခါငျမစ၀မး ျမနမာ-ထငး- လာအႏငငတ႔ ဆေတြ႔ရာ ေရႊႀတဂေဒသတြင ကာလၾကာရညစြာကပင ဘနးက စကပးေနၾကၿပး၊ တ႐တႏငငနယစပမ ကလမတာ ၂၀၀ မျပညသညအကြာအေ၀းတြင တညရေနသည။ ၁၉၅၀ ခႏစမားတြင ျမနမာႏငငသ႔ ထြကေျပးလာၾကေသာ ကြနျမနစဆန႔ကငေရး ကမငတန အကြငးအကနအပစမားက ဘနးျဖက ထတလပခၾကၿပး၊ ၁၉၆၀ ခႏစ မားတြင အေရ႕ေတာငအာရ ေဒသတ၀က၌ မးယစေဆး၀ါးျပနာ အလငအျမန ႀကးထြားလာေစပါသည။ ရနကနရ စစအစးရက ဆန႔ကငတကခကေနၾကသည တငးရငးသားအပစမားကလညး ဘနးျဖေထာကပေရး ကြငးဆကတြင ပါ၀ငပတသက လာခၾကသည။ ၁၉၉၀ ခႏစမားတြင ျမနမာႏင တ႐တႏငငတ႔၌ ေဆာငရြကလာေသာ မးယစေဆး၀ါးႏမနငးမႈႏင ေယဘယႏငငေရး အေနအထားေၾကာင ဘနးႏင ဘနးျဖ ထတလပမႈ ကဆငးလာခသည။ သ႔ေသာလညး စတကြေဆးျပား (မသာ အမဖ တမငး) ထတလပမႈက စတငတးတကလာေနၿပး၊ ကနၾကမးဓာတပစၥညးမားက တ႐တႏငငထကစာလင အႏၵယႏငငမ တငသြငးထတလပေနၾကျပနသည။ ေဆးျပား မားက အထးသျဖင ထငးႏငငသ႔ တငပ႔ၾကသည။ အေမရကနျပညေထာငစ၏ မးယစေဆး၀ါး စညးၾကပေရးအာဏာပငအဖြ႕ (DEA) က ျမနမာႏငငတြင ၁၉၈၂ ခႏစမ စတင၍ အေျချပ ႐းစကထားၿပး၊ အမးသားရတပဖြ႕ႏင နးကပစြာ ပးေပါငးေဆာငရြကေနပါသည။ စစအစးရက ႏႈငးယဥခကအရဆလင တငးၾကပသည မးယစေဆး၀ါး တကဖကေရးမ၀ါက ခမတထားၿပး၊ ၿပးခသည ႏစ (၂၀) တာကာလအတြငး DEA ႐း၊ ကလသမဂၢ၏ မးယစေဆး၀ါးႏင ရာဇ၀တမႈဆငရာရး (UNODC)၊ ေဒသတြငးရ အျခားေသာ မးယစ ေဆး၀ါးတကဖကေရး အာဏာပငအဖြ႔မားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ေကာငးမြနခပါသည။ မၾကာေသးမက စကပးထားေသာ ဘနးခငးမားမ အမားဆး ထြကရႏငမညဟ ခန႔မနးပါက၊ စကပးထတလပသမားအတြက ႏစစဥ ဘနးသးႏမ

မးယစေဆး၀ါး ကနသြယမႈေၾကာင ျမနမာစးပြားေရးက

ဂဏနမေစသညထကစာလင အကးျဖစထြနးေနသည

ဟပင ဆႏငပါေသးသည။

၁၈

၀ငေငြတနဖးသည အေမရကနေဒၚလာ သနး (၁၀၀) မ ရရပါလမမည။ အကယ၍ ဤဘနးစမးမားအားလးက ဘနးျဖခကလပၿပး၊ ရာႏႈနးျပည အကနတငပ႔ႏငသညဟ ယဆပါက ထငးႏငငတြင ေပါကေစးအေပၚ အေျခခတြကခကလင အေမရကန ေဒၚလာသနး (၂၆၀)မ ရရပါလမမည။ မသာအမဖတမငးေဆးျပားအတြကမ ထငး ႏငငက ဖမးဆးရရမႈေပၚတြင ျမနမာႏငင နယစပရ လြနခသညႏစ ေပါကေစးအရ တြကခကပါက အေမရကနေဒၚလာ သနး (၁၂၀) မ ရေနပါသည။ အကယ၍ ဖမးဆရရမႈက အမနတကယ တငသြငးေနမႈ၏ အနညးငယမေသာ အခးအစားဟ သာ ယဆပါက၊ ျမနမာႏငငမ မးယစေဆး၀ါးမားတငပ႔ေရာငးခမႈမ စစေပါငး၀ငေငြမာ တစႏစလင အေမရကနေဒၚလာ သနး (၅၀၀) အထက ေကာေနမညမာ မယႏင စရာပင ျဖစေနပါသည။ မးယစေဆးကနသြယမႈေၾကာင ႏငငေရးစနစအေပၚတြငေရာ၊ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးအေပၚတြငပါ ေနာကဆကတြ ဆးကးျပနာမား ရေစမညျဖစသည။ မးယစေဆး၀ါးတငပ႔မႈမ ရရေသာ အမားစ၀ငေငြမားသည စစအစးရက ဆန႔ကင ေနသည တငးရငးသားလနညးစမားက ရရေနၾကသည။ ၎၀ငေငြအရငးအျမစ မား မရဘႏငဆလင ျမနမာစစအစးရတပမားက ဟန႔တားထားႏငရန အစြမး သသသာသာ ေလာပါးသြားမည ျဖစသည။ သသယျဖစဖြယမရသည အခကမာ အကယ၍ အမးသားျပနလညသငျမတေရးသာ ေအာငျမငခပါက ဤ၀ငေငြလမး ေပာကဆးရမညကလညး အခ႕ေသာတငးရငးသား လနညးစမားက စးရမေနၾက ပါသည။ ဗဟအစးရ သ႔မဟတ ၎၏လကနကကငတပဖြ႕မားက အဖြ႔အစညး တစခလး သေဘာအရ မးယစေဆးကနသြယေရးတြင ပါ၀ငပတသကေနသညဟ အေထာကအထားမား မရေသာလညး၊ အခ႕ေသာ ေဒသဆငရာတပမးမားက၊ အနညးဆး မးယစေဆးကနသြယမႈမ သြယ၀က၍ ထြကကနႏင သယယပ႔ေဆာင မႈမားအေပၚ အခြနေကာကချခငးမ ၀ငေငြမား ရရေနႏငပါသည။ မးယစေဆး၀ါး ကနသြယမႈေၾကာင ျမနမာစးပြားေရးက ဂဏနမေစသည ထကစာလင အကးျဖစထြနးေနသညဟပင ဆႏငပါေသးသည။ ျမငသာသည အကးသကေရာကမႈတစခမာ ပ၍ေကာငးမြနေသာ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ စြမးအင၊ ဆကသြယေရး အေျခခအေဆာကအဥးမားက မးယစေဆး၀ါးကနသြယရာလမး ေၾကာငးဟ လသမားေနသည နယစပၿမ႕မားတြင ေတြ႔ရရျခငးပင ျဖစသည။ ဤဖြ႕ၿဖး တးတကမႈမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈမားမာ ဗဟအစးရထမလာသည မျဖစတနသ လ၊ မးယစေဆးလပငနးမဟတသည ေဒသစးပြားေရးေပၚမ အခြနအတတမားမ လာသညလညး မျဖစႏငေျခ။ ဒတယျမငသာသည သကေရာကမႈမာ မးယစ ေဆး၀ါးကနသြယမႈမ အကးျဖစထြနးေနသညဟ ယၾကညရသမားက တရား၀င စးပြားေရးလပငနးမား ထေထာငေနၾကျခငးပင ျဖစသည။ ဤသ႔ေသာ စးပြားေရး လပငနးမားတြင ဘဏမား၊ ေလေၾကာငးလငးမား၊ ဟတယမား ပါ၀ငၾကသည။ ထသမားက အတငးအတာတစခအထ ေအာငျမငၾကကာ၊ ထေရာကေသာ အလပ အကင ေနရာခထားမႈမား ျဖစေပၚေစၿပး၊ စးပြားေရးအတြကလညး အကးရလဒ ျဖစလာေစသည။ ထသမားက သန႔ရငးစငၾကယသည ၿပငဆငသမားက အတငးအတာတစခ အထ ႏငထတျခငး၊ အငအားသးဖယရားျခငး ျပတတၾကသလ၊ အစးရက အပႏငးထားသည လက၀ါးႀကးအပခြငကလညး အသးျပတတၾကေသးရာ စးပြားေရး အတြက နစနာဖြယ ျဖစရသည။ တတယျမငသာသည သကေရာကမႈမာ အမမား၊ တကခနးမား၊ ႐းမား တညေဆာကလာၾကျခငးပင ျဖစသည။ ဤေနရာတြင

၁၉

ေဆာကလပေရးကမၸဏမားအတြက အလပအကငခန႔ထားေစရန သသာထငရားစြာ အကးရေစၿပး၊ စးပြားေရးအရ နစနာဆတယတရမႈဖကတြငမ နညးပါးႏငပါသည။ မးယစေဆး၀ါးႏင ႏြယေနသည စးပြားေရးသည အလြနတရာ ႀကးမားေနကာ ဗဟအဆင မ၀ါဒမားကပင ၾသဇာလႊမးမးႏငေၾကာငး သသာပါသည။ ၎ေၾကာင စစတပအတြငးရ အပစတစခက အျခားအပစတစခထက ပ၍ မကႏာသာေပး ေဆာငရြကႏငပါသည။ လာမညေရြးေကာကပြမားတြင ေအာငျမငသည ကယစားလယ ေလာငးမားအေပၚ အေရးပါသညဘ႑ာေငြပပးေပးမႈမားေဆာငရြက ႏငပါသည။ ယခအခါ ျဖစေပၚေနသည ပဂၢလကပင လကလႊ ေျပာငးေရးလပငနးမားကလညး ဘ႑ာေငြေၾကး ပပးေပးမႈမား ျပႏငပါသည။ ျမနမာႏငင၏ မးယစေဆးႏင ဆကႏြယေနသည စးပြားေရးသည သရထားသည “အကၽြမးမ၀ငေသာ နယပယမား” အနက တစချဖစၿပး၊ ယခႏစအတြငး ျဖစေပၚလာမည ႏငငေရးအသြငကး ေျပာငးမႈကလညး အဆးဖကေရာကေအာင လမးေၾကာငး တမးေစာငးပစႏငပါေသးသည။ ထ႔အျပင ၎သည ေနာကျဖစေပၚလာမည အစးရ အတြက ႀကတငေမာလငမထားသည အဟန႔အတားတစခလညး ျဖစႏငပါသည။

ႏငငရပျခား အကအည

၀ငေငြနညးသည ႏငငမားအနကတြင ျမနမာႏငငသည လတစဥးခငးႏင တငးတာ လင ႏငငျခားပပးမႈအနညးဆးက ရရေနပါသည။ အေၾကာငးမာ အဓက အကအညေပးအပၾကသည ႏငငမားမာ အေနာကတငး ဒမကေရစႏငငမား ျဖစေနၾကၿပး၊ စစအစးရက ၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြရလဒက အသအမတျပရန ျငငးဆန ေရာငဖယခခနမစ၍ ၎တ႔က ႏစႏငငခငး ကညမႈမား ဆငးငထားခၾကပါသည။ ဤႏငငမားကပင ကမာၻ႔ဘဏႏင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏတြင သတ႔၏ မေပးႏငခြင အာဏာကသး၍ ေခးေငြမား၊ ေထာကပေငြ ဂရန႔မား၊ နညးပညာဆငရာ အကအည မား ျမနမာႏငငက မရယႏငေအာင ပတပငထားၾကပါသည။ သ႔ေသာလညး ၂၀၀၈ ခႏစတြင အဓကကသည ႏငငႀကးအခ႕က သတ႔၏ အကအညေပးေရး မဟာဗဟာမားက ျပနလညဆနးစစလာခၾကသည။ အေၾကာငး မာ နာဂစဆကကလနးမနတငးေၾကာင လသားခငးစာနာမႈ အကအညကစၥမား လမးပြငလာေသာေၾကာင ျဖစသည။ ထႏငငမား၏ ျပနလညဆနးစစမႈမာ တစဖကတြင ၿပးခသညႏစေပါငး (၂၀) ကာလအတြငး ျမနမာႏငငအတြငး အရပဖက လမႈအဖြ႔အစညးမား ေႏးေကြးေသာလညး၊ တျဖညးျဖညးႏင တးတကလာေနမႈ က ပ၍သျမငလာေသာေၾကာငလညး ျဖစပါသည။ ေလမနတငး ကပေဘးမက ေရာကမကပင သသာသည အေရအတြကရသည ျပညတြငးႏင ႏငငတကာ အစးရမဟတသည အဖြ႔အစညး (အနဂအ) မားက လသားခငးစာနာမႈ အက အညေပးေရး လပငနးမားတြင မထငမရား ေဆာငရြကေနခၾကၿပး ျဖစသည။ ထ႔အျပင ၂၀၀၉ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင စစအစးရက ေနျပညေတာတြင ESCA အဖြ႕၏ အမႈေဆာင အတြငးေရးမး ႏလငးေဟဇာ (Noeleen Hayzer)က စစဥသည တစရကတာ အစညးအေ၀းတစခက အမရငအျဖစ လကခ ကငးပရန သေဘာတညခသည။13 အဓက ဥးေဆာငေဆြးေႏြးသမာ ႏဘဆရင ကလဘယာတကသလမ စးပြားေရးပညာရင၊ ဂးဆကဖ စတစဂလစဇ (Joseph Stiglitz) ျဖစၿပး၊ ၎က ျမနမာႏငငအတြငး ရကအနညးငယေန၍ စမကနးမားက သြားေရာကလညပတျခငး၊ ျမနမာလထအလႊာစႏင ေတြ႔ဆျခငးမား ျပႏငခသည။ ႏငငေရးအရ အကဆတသညအတြကေၾကာင စတစဂလစဇက ဤခရးစဥမသြားခင

ေလမနတငး ကပေဘး မကေရာကမကပင သသာသည

အေရ အတြကရသည ျပညတြငးႏင ႏငငတကာ

အစးရမဟတသည အဖြ႔အစညး (အနဂအ) မားက

လသားခငးစာနာမႈအက အညေပးေရးလပငနးမားတြင

မထငမရား ေဆာငရြကေနခၾကၿပး ျဖစသည။

၂၀

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညႏင နးစပသဟဆသမား အပါအ၀င၊ လမားစြာႏင အကယ အျပန႔ ေတြ႕ဆတငပငခသည။ သ၏ခရးစဥက အကယအျပန႔ေသာ လမားက ေထာကခေၾကာငးလညး ေတြ႔ရခရသည။ ေယဘယ႐ႈျမငထားၾကသည ျမနမာႏငင၏ ပရပႏင ကြျပားစြာပင၊ ဒဇင ဘာလ အစညးအေ၀းက လထအမားအၾကား ေကာငးစြာသရခြငရခၿပး၊ ေဆြးေႏြးမႈ မားကလညး ခပခယကန႔သတမႈမား မရခေပ။ အဆငျမငအရာရမားက တငျပ ခကမားျပခၿပး၊ လကရအားနညးခကမားက ဖြငဟ၀နခခၾကသည။ ဥပမာအား ျဖင- ျမနမာႏငငရ Ph.D ဘြ႔ ရရၿပးသမားအမားစမာ အသက(၅၀) ေကာေန ၾကၿပ ျဖစေၾကာငး၊ စသညအခကအလကမား တငျပခၾကသည။ အစးရဖက မ ပါ၀ငတကေရာကသမားက လြနခသညႏစမားအတြငး သတ႔က အေျခခ အေဆာကအဥ ကစၥမားတြင အာ႐စကရငးႏးျမႇပႏခၾကေၾကာငး အေလးေပးေျပာဆ ၾကၿပး၊ ေကးလကအဆငတြင ၎ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက အရာမထငျဖစေနေၾကာငး စးရမပပနမႈမား ေဖာျပခၾကသည။ ေနာကဆးေလာကရမည ခရးသည အၿပးမသတ ႏငေသးဘ ရေနသည။ ေလာကနေသာ အတးႏႈနးျဖင ေကးလကေခးေငြ ရရေရးစနစ ကငးမေနသည အေျခအေနကလညး အတြငးကက ဆနးစစခၾက သည။ မၾကာေသးမက ကြငးဆငးစစတမးေကာကယ ေလလာမႈၿပးစးခသည ဂပန စးပြားေရးပညာရင တစဥးလညး ပါ၀ငေဆြးေႏြးတငျပခသည။ ျမနမာႏငငအတြငး ရေနဆျဖစသည သးျခားလြတလပသည စးပြားေရးပညာရငမားကလညး ေျပာင ေျမာကသည အျခားတငျပခကမား ျပႏငခသည။ ပါေမာကၡစတစဂလစဇက အေလးျပေဖာျပသည ျပနာတစရပမာ သဘာ၀ ရငးျမစေၾကာင ကနစာသငရသညကစၥပင ျဖစသည။ ထငးႏငငသ႔ အႀကးအကယ သဘာ၀ဓာတေငြ႔တငပ႔ေရာငးခမႈမေန၍ သာမာနျပညသလထမားထသ႔ အကး အျမတအနညးငယသာ စးဆငးလာသညမာ ထငရားေနသညအခကပင ျဖစသည။ သက ေထာကျပရာ၌ လဥးေရကပါးသည ၿမ႕ေတာသစ ေနျပညေတာက ၿမ႕ျပ စမကနးခ ေဆာငရြကေနသညကစၥမာ ေခတေနာကကေနခၿပ ျဖစေၾကာငး၊ ရားပါးသည အရငးအျမစမားက ကမေကာငးအေၾကာငးမလစြာ ေနရာလြသးေန ျခငးျဖစေၾကာငး ေျပာဆခသည။ ေနာငအစးရအတြက ျပနာတစခမာ ယခင တကခကေရး ရေဘာေဟာငးမားအတြက အရညအေသြးျမငသည လပငနးခြငမား ဖနတးေပးေရးျဖစေၾကာငးကလညး မတခကေပးခသည။ အျခားျပနာတစခမာ ျပညပရ အသျပ ေျပာဆေ၀ဖနေနၾကသည ျမနမာအသငးအ၀ငးမားက အနာဂတ မ၀ါဒခမတေရးကစၥမားတြင အခနးက႑ သတမတေပးေရးျဖစ၍ သ႔မသာ ကြျပားေနျခငး၊ အကးရလဒမား အျပနအလန ေခနငးေနမညအေရးမ ေရာငလႊ ႏငမညကလညး ေျပာဆခသည။ ျမနမာအစးရ၏ ပြငလငးလာျခငးႏင ေလသေျပာငးလာျခငးမာ ယခအစညး အေ၀းက ESCAP အဖြ႕က စစဥေပးျခငး ဟသညအခကက ထငရားေသာလညး ကနအေၾကာငးမားက မသကြရေနပါေသးသည။ ျဖစႏငသညမာ ႏငင၏ေခါငးေဆာင မႈအတြငး မးဆကေျပာငးလသြားၿပး၊ ပ၍ငယရြယေသာ စစေခါငးေဆာငမားက ဗလေနျမကားေနျမ အေျခအေနထကစာလင အျခားေရြးခယစရာ နညးလမးမား ရာေဖြလၾကေသာေၾကာငလညး ျဖစႏငပါသည။ တစခနတညးမာပင အခ႕ေသာ စစေခါငးေဆာငမားက ပ၍တကကြစြာ ခညးကပဆကဆေရးက တြန႔ဆတေန ၾကသညမာလညး ထငရားပါသည။ အေၾကာငးမာ သတ႔အေပၚ ဒဏခတအေရးယမႈ ခမတထားသည ႏငငမားအေပၚ ထခကခစားေနရေသာေၾကာငလညး ျဖစႏငပါသည။

၂ ၁

ထ႔အျပင ျမနမာႏငငအတြငး တရတႏငင၏ ႀကးထြားလာေနသည အခနးက႑က လညး စစေခါငးေဆာငမားက စတမသကမသာ ျဖစလာၾကေသာေၾကာငလညး ျဖစႏငပါသည။ ျမနမာႏငငရ သတမနအသငးအ၀ငးတြင ပါေမာကၡ စတစဂလစဇ၏ ခရးစဥ ေၾကာင အကအညမားက နညးလမး ၂- သြယျဖင ခ႕ထြငရန စတ၀ငစားမႈမား ျဖစေပၚလာေစပါသည။ တစခမာ လသားရငးျမစဖြ႕ၿဖးေစမႈ (ပညာေရးႏင ေလကငသငတနးေပးေရး) ႏင အျခားနညးမာ ေကးလကေဒသတြင အေျခခ အေဆာကအဥ ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေစေရးႏင အျခားလမႈေရးလအပခကမားအတြက တစလးတစခတညး ပပးေငြဂရန႔ ေပးအပရနျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ စတပက ဖြယေကာငးေသာ တကသလမား အေျခအေနႏင ေကးလကေနလထမားက အကးျဖစထြနးေစမည ခရးသြားလပငနး၏ အထးေကာငးမြနသည အလား အလာကလညး မပကမကြက သတျပ မတခကထားခၾကပါသည။ အကယ၍ ေနာငတကလာမညအစးရအေနႏင ပ၍ပါ၀ငေဆာငရြကႏငခြငရသည ႏငငေရး လပငနးစဥမားျဖင တညၿငမေရးက အဆငမား တကလမးေဆာငရြကလာမည ဆပါက၊ အေနာကတငး ဒမကေရစႏငငမားႏင ႏငငစ အဖြ႕အစညးမားအေနႏင တညရေနေသာ အကအညေပးေရးဆငရာ အကန႔အသတမားက ဖယရားပစေရးမာ အထးအေရးႀကးလပါသည။ ပါေမာကၡ စတစဂလစဇ၏ ခရးစဥအတြငးတြင စစအစးရက ESCAP အဖြ႕႐းက ရနကနၿမ႕တြင ဖြငလစႏငရန သေဘာတညခပါသည။ ရေနၿပးျဖစေသာ အာဆယ အဖြ႔႐းက ျဖညဆညးေပးသညအေနႏင ေဆာငရြကႏငမညျဖစၿပး၊ အကယ၍ ေနာငအစးရက ႏငငရပျခားအကအညမားအတြက တခါးကယျပန႔စြာ ဖြငေပးလာခ လင အလရငမားက အလြနအကး တ႔ျပနေထာကပလာမညအေရးက ေရာငလႊႏင ရန ESCAP အဖြ႔႐းက အဓကတာ၀နယေပးႏငပါသည။ ႏငငေရးအသြငကးေျပာငးမႈ ၾကေတြ႔ခရသည ႏငငအမားအျပားတြင အကအညေပးေရး ေအဂငစမားက စတအားထကသနစြာ ကညပပးေပးခၾကၿပး၊ မားေသာအားျဖင ႏငငရပျခားမ ရငးႏး ျမႇပႏသမားႏင အနဂအမား စျပ၀ငေရာကလာသညတင ၾကေတြ႔ခၾကရပါသည။ သ႔ႏင မ၀ါဒခမတသ အသစမားက ၀၀ါဒကြစရာ အၾကျပခကမားစြာႏင ႐ႈပေထြး ေ၀၀ါးေစတတပါသည။ ဤအခကေၾကာင ေအာကေဖာျပပါ အၾကျပခကမား တငျပ လပါသည။

ႏငငတကာ အသကအ၀နးအတြက အၾကျပခကမား

ယေန႔ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးအေျခအေနသည မတလ (၄) ရကေန႔ ေဆြးေႏြးပြတြင တကေရာကခေသာ ျမနမာကယစားလယ၏ စကားလးကပငသး၍ ျခငေဖာျပစရာ ရေနပါသည။ “ပဂၢလကက႑သည ျမနမာစးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက အဓက ေမာငးႏငသ ျဖစသည။ စစအစးရက လမးက ထနးခပထားေသာလညး၊ လမးက မညသ႔ေဖာကရမညက မသႏင။ သ႔အတြကေၾကာင ျမနမာႏငင၏ အနာဂတစးပြားဖြ႔ၿဖးကြယ၀ဖ႔ဆလင (အစးရအတြငးတြင) အရညအေသြး ျမႇငတငေရးလပငနးမား ေဆာငရြကေပးရန အခရာကလမမည” ဟ ေဖာျပခသည။ ေအာကတြငေဖာျပထား ေသာ အၾကျပခကမားသည ေခတသစကမာၻ၏ မားစြာေသာ ေကာငးကးရလဒ မားက ျမနမာျပညသမား မရရ မခစားႏငေအာင တားဆးထားသည မ၀ါဒမားႏင လပေဆာငခကမားမ ေနာငျဖစေပၚလာမည အစးရသစက လမးခြေတာမည ဟသည ေဖာျပခကမားရလာပါက၊ ႏငငတကာ အသကအ၀နးအေနႏင ထေရာကစြာ တ႔ျပန

အကယ၍ ေနာငတကလာမည အစးရအေနႏင ပ၍

ပါ၀ငေဆာငရြကႏငခြငရသည ႏငငေရးလပငနးစဥ

မားျဖင တညၿငမေရးက အဆငမား တကလမးေဆာင

ရြကလာမည ဆပါက၊ အေနာကတငး ဒမကေရစႏငင

မားႏင ႏငငစ အဖြ႕အစညးမားအေနႏင တညရေန

ေသာ အကအညေပးေရးဆငရာ အကန႔အသတမားက

ဖယရားပစေရးမာ အထးအေရးႀကးလပါသည။

၂၂

ႏငရန ၾကေတြ႔ရႏငေသာ အခကအခမားက ေကာလႊား၍ တးတကႏငေစရန ရညရြယတငျပထားျခငး ျဖစပါသည။

• သညးခ စတရညပါ။ အေမရကနျပညေထာငစအေနႏင ၎၏ ႏငငရပျခား အကအညေပးေရး အစအစဥမားတြင စတမရညတတဘရေနၿပး အခနတ အတြငး တငးထြာတငျပႏငသည ရလဒမးလခငၾကသည။ အာရတကသား မား၏ ယဥေကးမႈဖြ႔စညးထားပတြင ၎ႏင ဆန႔ကငဖကျဖစေနသည။ အေနာကတငး ဒမကေရစႏငငမားအေနႏင အေနာကတငးအႀကက မဟာဗဟာမားက အတငး လကခကငသးရန တကတြနးမညအစား၊ ျမနမာႏငင၏ျပနာက တက႐က သကေရာကခစားေနၾကရသည အာရႏငငမားက ဤကစၥတြင ဥးေဆာငေစ၍ ေနာကမလကလင ပ၍ေကာငးမြနသည ရလဒျဖစေပၚလာဖြယ ရပါသည။

• တထြငဖနတးမႈရပါ။ ျမနမာႏငငသည ကမာၻေပၚတြင ထးျခားေသာ ႏငငအနညးစ အနကမ တစချဖစၿပး၊ ၎တြင ႏငငစအဖြ႕အစညးမားႏင အစးရခငး အကအညေပးေရး အဖြ႔အစညးမားက အစအစဥမားက လး၀သန႔စငစြာ စတင ႏငေသာ ေနရာျဖစဖြယရပါသည။ တစခႏငတစခ လပငနးနယပယ ထပေန ေသာ၊ ရဖနရခါ အခငးခငး ၀ေရာဓျဖစေနၾကေသာ အစအစဥမားက လပေနက ခညးကပပအတငး စျပခေပးသညထကစာလင၊ အဖြ႔အသးသးက ပးေပါငး ေဆာငရြကျခငးျဖင တစဖြ႔ခငးအတြက ပ၍အကးအျမတ ရရႏငပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ထးျခားမႈအေျခအေနအတငး သးသန႔ျပငဆငရန လအပပါလမ မည။ ဥပမာအားျဖင- ကမာၻ႔ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ ဗဟဌာန (Center for Global De-velopment) က မၾကာေသးမက “၀နေဆာငေပးမႈအေပၚတြင ေငြသားေပးရန” (Cash on delivery) ခညးကပမႈပစက အဆျပခပါသည။ ဆလသညမာ ေကာငးမြနေသာ စြမးေဆာငမႈအေပၚတြင ဆခေရးႏင အပခပစမေရးဆငရာ ထပပငးကနကစရတမားက ေလာခႏငရန အယအဆေပၚတြင အေျခခ တညေဆာကထားျခငး ျဖစသည။14

• မထငမရားသာ ေနပါ။ ဌာေနခ အကအညေပးေရး မစရငႀကးမားႏင ေရတစမကနး ပမာဏအမားစက ေဆာငရြကေနၾကသည ဖြ႔ၿဖးေရးမစရငမားေၾကာင အသစ ခန႔အပေသာ မ၀ါဒခမတသမားက အေႏာကအယကေပးသလ ျဖစေစပါသည။ မနကနသည ပထမေျခလမးက စတငႏငေရးႏင အတြငးဆကဆေရးကစၥမားက ေျဖရငးႏငေရးကစၥမားသည တစစလး၏ ထေရာကေအာငျမငမႈက အဆး အျဖတေပးမည ကစၥမားျဖစပါသည။ ၎တ႔က သစမးဆနသည အေျဖက အတငးခေပးျခငးထက၊ ျမနမာလမးတ႔၏ ႀကးပမးေဆာငရြကခကက ပပးေပးသညဟ ျမငပါက အကအညျဖင ၀ငေရာကစြကဖကျခငးက ပ၍ ထေရာကေအာငျမငဖြယ ရပါသည။

• အရညအေသြးျမႇငတငေပးေရးက အာ႐ထားေဆာငရြကပါ။ အကယ၍ ႏငငျခား ေထာကပမႈမားႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားသည အရညအေသြးျမႇငတငေရးလပငနး မား ေဆာငရြကၿပးမ ေနာကလကျခငးမဟတဘ၊ ႀက၍သြားခလင ေငြေၾကး အမားစသည အေဟာသကျဖစရ႐ ရမညအျပင၊ လမႈေရးျပနာမားလညး အႀကးအကယ ၾကေတြ႕ရရန ရေနသည။ စးပြားေရးစနစ၏ အစတအပငးအားလး တြင လသားအရငးအျမစျပနာႏင အဖြ႕အစညး စြမးေဆာငရညဆငရာ အကန႔အသတမား ၾကေတြ႔ေနၾကရသည။ ေမာငခစးပြားေရးနယပယတြင လႈပရားေနၾကရေသာ ပဂၢလကေကာငးအခ႕မလြလင၊ ပညာေရးစနစတစခလး မာ ၿပလကဆငးေနသည။ အရပဖက၀နထမးမားအားလးက မ၀ါဒဆငရာ

၂၃

အကျဖတမႈႏင အေကာငအထညေဖာေရး ကစၥမားတြင ျပနလညေလကင သငတနးေပးမႈမရဘႏင ေကာငးမြနသညရလဒမား ေပၚထြကလာရန လမးမျမင ပါ။ အသစေရြးခယတငေျမႇာကခရသည ဥပေဒျပလႊတေတာ အဖြ႕၀ငမားအတြက အပခပေရးဆငရာ သငတနးမားကလညး ႏငငေတာအဆငႏင ေအာကေျခ တငး/ျပညနယအဆငမားတြင ဥးစားေပးေဆာငရြကၾကရမည ျဖစသည။

• ေဒသဆငရာ အဖြ႕အစညးမားက ဗဟခကမတြငထားပါ။ နာဂစဆကကလနး ကပေဘးအတြက ကယဆယေရးႏင ျပနလညထေထာငေရးကစၥမား လပေဆာငရန ဖြငလစထားသည ASEAN (အာဆယအဖြ႔) ႐းသည အကယ၍ သကတမးထပတးရန မရပါက၊ ၂၀၁၀ ခႏစ ႏစလယတြင ပတရေတာမည ျဖစသည။ ၎႐းက ဆကလကဖြငထားႏငရနႏင ESCAP ႐းသစက ျဖညဆညးေပးႏငရန ႏငငတကာမ ၀ငး၀နးႀကးပမးအားထတမႈ မား လအပေနပါသည။ ျမနမာအစးရ၊ အာဆယအဖြ႕၊ ESCAP တ႔ ပါ၀ငေသာ သးပြငဆငဗဟအဖြ႕သစ ဖြ႕စညးႏငေရးအတြက အခငအမာ တကတြနးႏငၿပး၊ ၎မေန၍ လာမညအစးရသစအတြက ႏငငရပျခားအကအညမားက စမ ခန႔ခြႏငေစရန ကညႏငပါလမမည။ ESCAP အဖြ႕ ပါ၀ငလာျခငးက ကလ သမဂၢဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ အစအစဥ (UNDP) က ကန႔ကြကေကာငး ကန႔ကြကႏင ပါသည။ အေၾကာငးမာ ၎က ကလသမဂၢေအဂငစမားက ယခငကာလ မားက ဥးေဆာငလာခေသာေၾကာင ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ESCAP ပါ၀ငေစ ျခငးမာ ယခကာလတြင အထးသငေလာလပါသည။ ဂပနႏငငက အျခား ႏငငမားထကစာလင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးအတြက ပ၍ႀကးပမးလပေဆာင ခသည အတြကေၾကာင စးပြားေရးဆငရာ အကအညမားကစၥတြင အေရး ပါသည အခနးက႑ေနရာ ရသငပါသည။

• ျပညပေရာကအငအားစမားႏင လပေဆာငရာ၌ သတထားရပါရန။ လပငနး က႑တငးႏင ဘာသာရပအလက ကြၽမးကငသမားဆငရာတြင ျမနမာႏငငတြင ကနေနရစသမားႏင ျပညပသ႔ ထြကခြာသြားရန ဆးျဖတခသမားအၾကား ေနရာတငး၌ တငးမာသေဘာထားကြမႈမား ရေနမညျဖစသည။ ျပညတြငးတြင ကနေနရစသမားအေပၚ မကႏာသာေပး ဆကဆျခငးအားျဖင ပမေကာငးမြနသည ရလဒထြကေပၚ ဖြယရပါသည။

• စးပြားေရး ဒဏခတအေရးယမႈက စးပြားေရးမ၀ါဒမားႏင ခတဆကထားေစ လသည။ အေနာကႏငငမားမ ခမတထားသည စးပြားေရးဒဏခတ အေရး ယမႈမားသည အဓကအားျဖင လ႔အခြငအေရးႏင ဒမကေရစအပခပေရးကသ႔ ေသာ ႏငငေရးအေၾကာငးမားႏင ခတဆကထားၾကသည။ အကယ၍ ပဂၢလက စးပြားေရးလပငနးမားအေပၚ အတငးအၾကပ ခပခယကန႔သတ ျခငးကသ႔ေသာ စးပြားေရးအေၾကာငးျပခကမားႏင စးပြားေရးဒဏခတအေရး ယမႈက ခတဆကထားပါက ပ၍ထေရာကႏငသလ၊ ပ၍ ေလးစားလကနာဖြယ အေၾကာငးလညး ရေနသည။ အကယ၍ ေနာငအစးရက ပ၍ဖႏပေသာ၊ ပ၍ခြျခားဆကဆေသာ နညးလမးမား ေရြးခယလာပါက၊ တ႐တ၊ အႏၵယ၊ ထငးႏငငႏင အာဆယအဖြ႕တ႔က အလားတ ဒဏခတအေရးယမႈမား ျပမည မဟတေသာေၾကာင၊ လကရ စးပြားေရးဒဏခတပတဆ႔မႈက ပမတငးၾကပ ေဆာငရြကျခငးျပေသာလညး အခညးႏး မထေရာကျဖစေစလမမည ျဖစသည။

• သဘာ၀ရငးျမစ ထတလပေရးလပငနးမားက အကန႔အသတျဖင ဆငးင ထားရန တကတြနးလသည။ ျမနမာႏငင၏ သဘာ၀ရငးျမစအေပၚ တညမ၍

၂၄

ျဖစေနရသည ကနစာအေပၚ ေျဖရငးရန အျမငဆးနညးလမးမာ ႏငငေရး အရ မျဖစႏငသေလာက ရေသာလညး၊ မညသ႔ပငျဖစေစ အၾကျပလသညမာ ေရနႏင သဘာ၀ဓာတေငြ႕၊ ေရအားလပစစ၊ ကြၽနးသစႏင သတထတလပေရး လပငနးမားက ၅-ႏစတာမ ေရတကာလတစစတရာ ဆငးငထားရနပင ျဖစသည။ ဤသ႔ ေရတထတလပမႈ ဆငးငထားျခငးေၾကာင လာမညအစးရ အတြက ဘ႑ာေရးအရ အၾကပအတညးေတြ႕စရာ အေၾကာငးမရပါ။ တစႏငငလးအဆင (မက႐) မ၀ါဒမားက အေျခခအနညးငယမ တးတက အေကာငအထညေဖာ႐ျဖင ေကာျဖတႏငပါသည။ ဥပမာအားျဖင-ေငြေၾကး လလယႏႈနးတစခတညး သတမတျခငးကစၥမး ျဖစပါသည။ တစခနတညးမာပင သဘာ၀ရငးျမစ ထတလပသည စမကနးအသစမားေၾကာင အာဏာလကကင ရသမား အကးရရန ေငြဖနတးႏငသည အခြငအလမးမား တးပြားလာေစႏငၿပး၊ ဘ႑ာတကထသ႔ ၀ငလာသည ၀ငေငြဘ႑ာမားေၾကာငလညး ထတလပမႈ မျဖစေစသည သးစြကနကမႈမား ပ၍တးလာရန အေၾကာငးရေနပါသည။ ဤသ႔ ေခတဆငးငျခငးအေပၚ တ႐တႏင အႏၵယအစးရတ႔မ ေထာကခရနလညး လအပၿပး၊ ႏငငေရးအရလညး လကေတြ႔ျဖစႏငေျခရေနပါသည။

အကယ၍ ေနာငအစးရက ပ၍ဖႏပေသာ၊ ပ၍ခြျခား ဆကဆေသာ နညးလမးမား ေရြးခယလာပါက၊ တ႐တ၊ အႏၵယ၊ ထငးႏငငႏင အာဆယအဖြ႕တ႔က အလားတ ဒဏခတအေရးယမႈမား ျပမညမဟတေသာေၾကာင၊ လကရစးပြားေရး ဒဏခတပတဆ႔မႈက ပမတငးၾကပ ေဆာငရြကျခငးျပေသာလညး အခညးႏး မထေရာက ျဖစေစလမမည ျဖစသည။

၂၅

မတစမား

1. ႏငငျခားေရး ၀နႀကးဌာန အဆငျမင အရာရတစဥး၏ ျမနမာႏငငအေရး ေနာကခ တငျပေဆြးေႏြးခက။ September 23, 2009. Available at http://www.state.gov/r/pa/prs/ps/2009/sept/129541.htm (accessed May 4, 2010).

2. ေအာကတြင ေဖာျပထားသည ျမနမာစးပြားေရး၏ အဓက က႑မားက ျမနမာစးပြားေရးႏင ပတသက၍ ၂၀၁၀ ခႏစ၊ မတလ (၄) ရကေန႔တြင U.S. Institute of Peace ၌ ကငးပေသာ အစညးအေ၀းတြင ကၽြမးကငသ ပညာရငမားႏင အေမရကနျပညေထာငစ အစးရဌာနမား၊ ေအဂငစမား၊ ကြနဂရကလႊတေတာ ၀နထမးမား၏ တငျပေဆြးေႏြးခကမားမ ထတႏႈတရယပါသည။

3. အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခကမားက ဗဟအစးရႏင တငးရငးသားလနညးစ (၁၇) ဖြ႕အၾကား ၁၉၈၈ ခႏစမ ၁၉၉၇ ခႏစအၾကား ေဆြးေႏြးရယထားျခငး ျဖစသည။ မအရဆလင ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြၿပးေနာက ၎သေဘာတညခကမား အသကမ၀ငရေတာမညျဖစၿပး၊ ေရြးေကာကပြေၾကာင အခ႕ေသာ အပစမားႏင လကနကကင ပဋပကၡမားလညး ျပန၍ေပၚေပါကလာဖြယရသည။ အခ႕ေသာ အနညးငယေသာ အပစမားက အပစ အခတရပစေရး သေဘာတညခကမျပဘ ျငငးဆနခၾကသည။ See Zaw Oo and Win Min, “Assessing Burma’s Ceasefire Accords,” Policy Studies 39 (Southeast Asia), (Washington, D.C.: East-West Center, 2007).

4. Sean Turnell, Fiery Dragons: Banks, Moneylenders, and Microfinance in Burma (Copenhagen: Nias Press, 2009).

5. ၁၉၈၈ ခႏစတြင ေစးကြကစးပြားေရးစနစသ႔ ေျပာငးလကငသးခနမစ၍ စစတပသည ျမနမာႏငငတြင လမႈေရးအရ တကလမး (social mobility) အတြက အဓကေနရာတစခ ျဖစလာခသည။ အသကေမြး၀မးေကာငး ေကာငးမား (ဥပမာ- ေဆး၊ စကမႈအငဂငနယာသငေကာငး) မားသညပင စစတပပင အဖြ႔အစညးမားအျဖစ ထေထာငလာသည။ သ႔အတြကေၾကာင ပဂၢလကက႑တြင လငယမား၏ ဖနတးမႈစြမးရညမား ကဆငးလာခရသည။

6. Maung Aung Myoe, Building the Tatmadaw: Myanmar Armed Forces Since 1948 (Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2009).

7. ဤ (၃) ဘလယ ေဒၚလာပမာဏမာ ၂၀၀၈ ခႏစ၊ ထငးႏငင၏ ကနသြယမႈစာရငး အခကအလကမားတြင ျမနမာႏငငမ ဓာတေငြ႔တငသြငးမႈအျဖစ တငျပထားခက ျဖစသည။ ျမနမာအစးရအတြက အခြန၊ လပပငခြငအတြက ေပးေဆာငရေငြ၊ ထတလပမႈအတြက ရရေသာ အခးရယယာ စသျဖင အသားတင၀ငေငြက အတအက ယၾကည ရေလာကေသာ ခန႔မနးေဖာျပခကမား မရရပါ။

8. EarthRights International, China in Burma: the Increasing Investment of Chinese Multinational Corpora-tions in Burma’s Hydropower, Oil and Natural Gas, and Mining Sectors (Washington, DC: EarthRights International, 2008).

Available at http://www.earthrights.org/publication/china-burma-increasing-investment-chinese-multi-nationalcorporations-burmas-hydropower-o (accessed April 30, 2010).

9. Global Witness, A Disharmonious Trade: China and the Continued Destruction of Burma’s Northern Fron-tier Forests (London: Global Witness, 2009). Available at http://www.globalwitness.org/media_library_detail.php/855/en/dramatic_decrease_in_illegal_timber_trade_between_ (accessed April 30, 2010).

10. ျမနမာႏငငသည ၁၉၃၈-၃၉ ခႏစက ဆန (၃.၃) သနးတန တငပ႔ႏငခၿပး ၎ႏစအတြက ကမာၻ႔ဆနတငပ႔မႈ စစေပါငး၏ (၄၇) ရာခငႏႈနး ရခသည။ ၂၀၀၇-၀၈ ခႏစတြင ျမနမာႏငငက ဆန (၃၆၀,၀၀၀) တနသာ တငပ႔ႏငခၿပး ပမာဏအရ ကမာၻ႔ဆနတငပ႔မႈ စစေပါငး၏ (၁.၃) ရာခငႏႈနးသာ ရခသည။ From U Myint, “Second Development Partnership: Roundtable and Development Forum, Naypyitaw, 15 December 2009,” press briefing in Yangon, Janu-ary 9, 2010, available at http://www.irrawaddy.org/web_images/U-Myint-Stiglizt.pdf (accessed April 30, 2010).

11. Harvard Kennedy School, Asia Programs, “Assessment of the Burma Agricultural Economy,” unpublished report prepared for International Development Enterprises, January 2009.

12. Government Accountability Office, U.S. Agencies Have Taken Some Steps, but Serious Impediments Remain to Restricting Trade in Burmese Rubies and Jadeite, Report GAO-09-987 (Washington, DC: GAO, 2009), available at http://www.gao.gov/products/GAO-09-987 (accessed April 30, 2010).

13. UNESCAP News Services, Press Release G/105/2009, December 15, 2009, available at http://unescap.org/unis/press/2009/dec/g105.asp (accessed April 30, 2010).

14. Nancy Birdsall and William D. Savedoff, Cash on Delivery: A New Approach to Foreign Aid (Washington, DC: Center for Global Development, 2010).

၂၇

အျခားစတ၀ငစားဖြယ ေခါငးစဥမား • Can Economic Reform Open a Peaceful Path to Ending Burma’s Isolation? by Lex Rieffel

and Raymond Gilpin (Peace Brief, March 2010)

• Burma’s Long Road to Democracy by Priscilla Clapp (Special Report 193, November

2007)

• Building Democracy in Burma by Priscilla Clapp (Working Paper, July 2007)

ယခအစရငခစာႏင ဆကစပေနသည အစရငခစာ

မားက မမတ႔၏၀ကဘဆက (www.usip.org) တြင

အျခားသတငးအခကအလကမား၊ အျခားဘာသာရပ

အေၾကာငးမားႏငအတ ရရႏငပါသည။

United States Institute of Peace

1200 17th Street NWWashington, DC 20036

www.usip.org

Special Report 241 The Economy of Burma/Myanmar on theEve of the 2010 Elections