VIN CAO NG PHT HC HI C NHA TRANG ]

THIN V PHP MN V NIM LUN GII V PHP BO N KINH

CA

LC T HU NNG

Nguyn tc The Zen Doctrine of No-Mind

D. T. Suzuki Bin son

Chrismas Humphreys Bin tp & Gii thiu

Bn dch Vit Thch Nhun Chu

]

BAN TU TH PHT HC Pl. 2547 Qu Mi

3

GHI CH CA NGI BIN TP

DAISETZ TEITARO SUZUKI nguyn l Gio s Trit hc Pht Gio thuc i hc Otani, Kyoto, ng sinh nm 1870 v qua i nm 1966. C l ng l ngi ng thi c uy tn nht v Thin hc Pht gio. S tc phm chnh bng Anh ng v ti Pht gio ca ng ln n chng 20 hoc nhiu hn, v cc cng trnh bng Nht ng m c l ngi phng Ty cha c bit - t nht l chng 18 tc phm. Hn th na, theo trong cun nin i th mc cc tc phm Thin tng bng Anh ng ch dn mt cch r rng, ng cn l gio s tin phong v cc ti ngoi Nht Bn, bi v ngoi tc phm Religion of the Samurai (Luzac and Co., 1913) ca Kaiten Nukariya ra, khng ai bit c Thin nh l mt kinh nghim sng ng, ngoi tr cc c gi ca tp ch The Eastern Buddhist (1921-1939), cho n khi n bn tc phm (Essays in Zen Buddhism)1 ca ng ra i vo nm 1927. Tin s Suzuki vit vi tinh thn trch nhim cao. Khng nhng ng nghin cu tng tn cn gc ca tc phm t ting Sanskrit, Pali, Trung Hoa, Nht Bn, m ng cn cp nht kin thc ca mnh v t tng Ty phng qua ting c, ting Php cng nh l ting Anh, vn l ngn ng m ng ni v vit rt thng tho. Hn th na, vt xa cng

1* Bn dch ting Vit nhan Thin Lun, ba quyn, Trc Thin dch quyn 1; Tu S dch quyn 2 & 3, NXB An Tim, Si Gn n hnh nm 1971. NXB Thnh ph H Ch Minh in li nm 1993

THIN V PHP MN V NIM

6

v mt hc gi, ng cn l mt Pht t. D ng khng l Tng s ca mt tng phi Pht gio no, nhng ng rt c cc tn gio Nht Bn knh trng v nhng tri gic tm linh ca ng, vi bng chng qua nhng ngi tng ngi nghe ng ging, l trc tip v rt su thm. Khi ng ni v nhng cnh gii cao ca tm thc; ng ni vi t cch mt ngi an tr trong cnh gii y, v nhng n tng ng to ra cho nhng ngi thm nhp vo b m tm thc nh l mt hnh gi mi m tm kim nhng biu tng ca tm linh, qua din t mt trng thi thc thc s nm ni siu vit tri thc. i vi nhng ngi khng c ngi nghe ng ging, t hn h s c n b li bng nhng trang vit ca ng. Ngay sau khi th chin th hai kt thc, c mt n lc nhm thu thp li nhng tc phm ny thnh mt n bn v c nh xut bn Rider & Co. n hnh, c khong tm cun nh vy ra i. V Thin, t n chng cn ti phi ni thm nhiu y, nhng s gia tng v s lng sch v ti ny - nh cun Zen in English Literature ca R. H. Blyth, cun Zen Buddhism ca ti, cun Way of Zen ca Alan Watt v cun Zen in the Art of Archery ca Herrigel, cng vi nhng lot dch phm t nguyn bn v Thin c in c Buddhism Society n hnh - nh Php Bo n Kinh,2 Hong B Truyn Tm Php Yu,3 chng t rng s quan tm v Thin ca ngi Ty phng vn cn ang mnh m. Tuy nhin, Thin l mt ti rt d b hiu lm, v do CH THCH: Nhng ch s thng (1) l ca tc gi, Suzuki. Nhng ch s c nh du (*) l ca ngi dch. 2* - The Sutra of HuiNeng. 3* - The Zen Teachings of Huang Po.

7

vy, ngn t ca mt tc gia d dt, vn c o luyn t tri thc lu xut t tu gic, rt l trng yu, c l c ng trnh by mt cch rt thoi mi. Cun sch ny cp mt cch chuyn bit v rng ri v gio l ca Hu Nng, bao gm ton b mc tiu, k thut ca php tu Thin vi nguyn mong mi nhiu ngi s tin su hn vo tinh thn Thin hn bt k vic g khc trong thi hin i.

CHRISTMAS HUMPHREYS (Nguyn Ch Tch Hi Pht Gio Lun n)

THIN V PHP MN V NIM

8

D. T. SUZUKI

9

CHNG 1

DN NHP

T bui s khai ca lch s Pht gio Thin Trung Hoa, c hai nhn vt ni bt. Mt trong hai nhn vt y, hin nhin l B- t-ma,1 ngi sng lp Thin tng. V nhn vt th hai l Hu Nng (th ng phng Nam l Wei-lang, ting Nht gi l Yeno; sinh nm 638, tch nm 713), l ngi ng vai tr quyt nh trong tin trnh t tng Thin c khai sng bi B- t-ma. Nu khng c Hu Nng v nhng mn trc tip ca Ngi, chc hn Thin khng th no pht trin c nh thc t giai on u nh ng trong lch s Trung Hoa. Chnh v th, vo th k th 8, mt tc phm ca Hu Nng, mnh danh l Lc T Php Bo n Kinh2, chim mt v tr rt quan trng trong Thin, v nhng thng trm lch s m tc phm ny hng chu qu l to tt. 1 Bodhidharma: Nhiu tc gi c nhng ghi chp khc nhau v thi gian Ngi t min Nam n n Trung Hoa, vo khong chng t nm 486-527 sau Ty lch. Nhng theo Kh Tung ( , j: kaisu, c: chi-sung) vo i Tng, tc gi ca Chnh Truyn Php Lun (Truyn Php chnh tng k). Ti (Suzuki) cho rng B- t-ma n Trung Hoa vo nm 520 v tch nm 528. 2 Thng gi tt l n Kinh, Lu-tso Tan ching, hoc l Rokuso Dangy theo ting Nht.

THIN V PHP MN V NIM

10

Chnh qua tc phm ny, vai tr ca B- t-ma mi c xc nh mt cch ng n nh l ngi u tin truyn b t tng Thin Trung Hoa. Cng qua y, nhng nguyn l c bn ca t tng Thin c vch ra cho hng mn ca Ngi nh l khun mu. Nh c Hu Nng m cc hnh gi Thin ngy nay mi c c mi lin kt v trc vi B- t-ma; v cng k t Hu Nng v sau m chng ta c th ghi nhn s ra i ca Thin Trung Hoa, khc bit hn vi sc thi Thin n l khi nguyn ca n. Chng ta xem n Kinh l mt tc phm c h qu to ln, chnh l do ni ngha hai chiu ny. Ci ngun t tng Thin c tri di n B- t-ma bt ngun t s chng ng ca chnh c Pht; trong khi cc chi phi ca Thin li lan truyn khp vng Vin ng, ni Thin mang li nhiu kt qu. qua hn 1000 nm, t khi ln u tin gio php ca Hu Nng c hong truyn, v mc d t tri qua nhiu thi k pht trin bin ha khc nhau, tinh ty ca Thin vn cn lu nt trong n Kinh. Bi l do ny, nu mun xui theo dng lch s t tng Thin, chng ta phi nghin cu tc phm ca Hu Nng, l v t th 6 ca Thin tng Trung Hoa; trong mi quan h song trng, mt pha vi B- t-ma, v mt pha vi cc t hu du ca t-ma, l Hu Kh (c: Hui-ke), Tng Xn (c: Seng-tsan), o Tn (c: Tao-hsin) v Hong Nhn (c: Hung-yen), v mt kia l mi quan h gia Hu Nng v nhng ngi ng thi. n Kinh c cc mn ca Hu Nng nhn nhn cha ng gio l tinh nht ca Thy mnh, v gio l c lu truyn trong hng t nh l mt di sn tinh thn, m ch ring ngi tha k mi c xem l mn chnh tng ca Thin Hu Nng, nh c chng minh qua on vn sau y trong n Kinh.

D. T. SUZUKI

11

i s tr ni To Kh, nh hng tinh thn ca Ngi thm nhun sut hn 40 nm, lan ta n hai tnh ln cn l Thiu v Qung. t ca Ngi gm tng s ln c s, t 3000 cho n 5000 ngi, cn nhiu hn s lng m ngi ta c th tnh m c. V ct ty gio l ca ngi, n Kinh c trao truyn cho mn nh mt n chng chn xc, nhng ai khng c th nhn php ny xem nh khng phi l ngi trong tng mn (ngha l khng kh nhp trn vn gio php ca Hu Nng). Khi c s n chng c din ra gia i s v mn c trao truyn, th mn phi nu ra c php danh mnh v ni chn xy ra vic trao truyn, khi khng c s n chng trao truyn ny th khng th c xem l mn ca Thin phng nam3 nhng ai khng c phn ph cho nhim v hong truyn n kinh, c ngha h khng thm nhp tinh ty php mn Thin n ng,4 mc d ngi y c thuyt ging c kinh ny, v chng sm th mun h cng s ri vo s tranh lun (tri gii) trong khi nhng ngi c php ch bit hin mnh vo vic hnh tr tu tp. S tranh lun v gio php c sinh khi t ham mun ni danh nn khng tng ng vi o. (Th bn n Hong ca Suzuki v Koda, phn 38).5 Nhng on vn c ngha tng t, mc d mang t tnh cht xc quyt hn, cng c trnh by ngay trong on vn u tin ca n Kinh, trong phn th 47v 57.6 Nhng lp li ny, chng minh cho bn kinh ny cha

3* Nguyn vn: southern school. Theo thut ng Nam n Bc tim. i s Thn T xin dng khuynh hng tim ng min Bc. i s Hu Nng xin dng Thin n ng min Nam Trung Hoa. 4* e: sudden awakening. 5* Cc bn kinh hin ang lu hnh Vit Nam khng thy ghi on ny. 6 Theo Th bn n Hong.

THIN V PHP MN V NIM

12

ng ngha su sc t nhng bi php ca Hu Nng, c cc mn trc tip ca Ngi nh gi rt cao. Theo Th bn n Hong (P.15) v n bn Quang Thng t (P. 56),7 c ghi li nhng t c truyn tha php ny. Cc n bn n Kinh ph thng khc, vn thng cn c vo bn Nguyn (c: yuan) t th k 13, th khng c nhng on lin quan n s truyn tha, l do ca vic b st s c cp phn sau. Chc chn cc bi php ca Hu Nng gy chn ng gii hc Pht trong thi ca ngi, c l trc Ngi khng c v tng s Pht gio no gy c sinh kh li cun trc tip n qun chng nh th. Vic nghin cu Pht php mi cho n thi by gi t nhiu ch hn cuc trong tng lp c hc, v bt k kinh lun no do cc php s ging ni u cn c trn gio iu chnh thng. l nhng cuc tho lun c tnh cch hc thut, trong bn cht ca vic nghin cu, i hi nhiu s uyn bc v tr phn tch hn. Nhng lun gii ny khng cn thit phi c s phn chiu t thc t ca i sng tn gio v kinh nghim tm linh ca con ngi, m mi lin quan ch yu l vi nhng nim v biu tng. Tri li, nhng bi php ca Hu Nng biu l trc gic tm linh ca chnh Ngi, do vy nn cc php y v cng sng ng, ngn ng rt trong sng v y cht uyn nguyn. t ra, y cng l mt l do m qun chng cng nh cc hc gi chuyn nghip n nhn (Hu Nng) theo cch cha tng c. y cng l l do ti sao Hu Nng m u n Kinh qua vic k li kh di cuc i ca mnh, do v nu Hu Nng ch l mt v tng hc gi nm trong tng on, th chng cn thit cho chnh Ngi, hay ng hn cho mn trc tip phi gii thch tht chi tit v cuc i ca chnh

7 Quang Thng t (j: kosho-ji)

D. T. SUZUKI

13

Ngi. Vic cc t nhn mnh rt nhiu n s t hc ca thy mnh chc chn c mi lin h rt ln vi tnh cch c o v s nghip ca ngi. Tiu s i ngi, m u trong n Kinh, c thut li theo dng t truyn, nhng trng c v thch hp vi cng vic bin son hn l chnh tc phm y do nhiu ngi bin son. Chc chn on vn m Hu Nng m t qu ni bt, chi sng, tng phn vi Thn T (c: shen-hsiu), ngi c xem nh i th ca ngi, on vn khng th no pht xut t ming ca Hu Nng. S mu thun v khuynh hng tu tp ca hai i s ny manh nha ngay sau khi thy ca h, Ng T Hong Nhn vin tch, ngha l ch xy ra khi ngi truyn php mn Thin theo theo nh sng bng chiu t s chng ng ca ring h. Cng khng chc c hai ngi cng th gio vi Hong Nhn cng mt thi gian, Thn T hn 100 tui khi ng vin tch vo nm 706, lc y Hu Nng ch mi 69 tui. Nh vy gia hai ngi c s cch bit t nht 30 nm, v theo cun Cuc i Hu Nng8 do Ti Trng9 em v Nht t nm 830, th Hu Nng 34 tui khi n th gio vi Hong Nhn, nu Thn T vn cn thn cn vi Ng T tui ng l gia 64-70, v sch ni rng Thn T vn cn thn cn vi thy mnh su nm, Hong Nhn vin tch ngay sau khi Hu Nng ra i, rt c th l nm th 6 Thn T thn cn vi Hong Nhn trng hp vi s xut hin ca Hu Nng ti tu vin Hong Mai. Nhng nu Thn T (c nh gi) qu thp so vi ni chng ca Hu Nng, th ngay sau su nm tham cu v t thc hnh cng phu, nu Hong 8* The Life of Huineng. 9* Ti Trng ( , 767-822). Cn gi l Truyn Gio i s, ngi mang gio l tng Thin Thai sang Nht. S tip thu gio l ca Hoa Nghim Tng, Mt Tng khi du hc ti Trung Hoa.

THIN V PHP MN V NIM

14

Nhn vin tch ngay sau khi Hu Nng ri khi tng chng th Thn T hon tt nhng ch th Thin10 ca mnh vo lc no? Theo cc ti liu lin quan n Thn T, r rng y l mt trong nhng Thin s hon chnh nht sau Hong Nhn cng nh sut trong thi k ny. Tiu s ca Thn T c ghi trong n Kinh tt phi nh tiu thuyt do ngi ta bin son li sau khi Hu nng vin tch v ci gi l mu thun (gia khuynh hng) ca hai bc i s, tht ra ch l s mu thun (v khuynh hng) trong hng t ring ca mi v. Trong li m u cho n Kinh, Hu Nng t k v ni ngi sinh ra v ni v vic ngi hon ton khng hay bit g v vn hc c in Trung Hoa. Ri ngi tip tc k rng mnh thch th Pht php nh th no khi nghe ngi l tng kinh Kim Cng (s:vajracchedika-stra), trong khi chnh ngi li khng bit c. Khi n ni Hong Mai hc Thin vi Ng T Hong Nhn, Hu Nng vn cha c chnh thc cng nhn l mt v tng xut gia, m ch xem l mt c s lm cng qu, ngi c phn cng theo chng lm vic nh tr theo quy ch ngi lm cng qu tu vin. Trong danh ngha , r rng ngi khng c php sng chung vi tng chng xut gia. V ngi chng c hay bit g v nhng sinh hot ang din ra cc ni khc trong tu vin. Tuy nhin, c t nht mt on trong n Kinh v trong cun tiu s Hu Nng,11 ni n nhng dp gp g gia

10* e: zen discipline. 11 Quyn tiu s ny c gi l To Kh c Truyn (c: tsao-chi yueh-chuan), hin nhin c bin son ngay sau khi Hu Nng vin tch, c i S Ti Trng, v T thnh lp Thin Thai Tng Nht Bn, mang v Nht nm 803, khi ng sang Trung Hoa tham hc Pht php. y l ti liu lch s ng tin cy nht lin quan n Hu Nng.

D. T. SUZUKI

15

Hu Nng v thy Hong Nhn. Khi Hong Nhn thng bo rng ri bt k t no c th lm c mt bi k (s: gth) trnh by ch kh hp vi l Thin s c k tha lm t th 6 ca Thin tng. Hu Nng khng c thng bo cho bit s kin ny, v rt cng, Hu Nng ch l mt c s qun lm cng qu di bp cha. Nhng Hong Nhn chc hn nhn ra mc chng nghim tm linh t Hu Nng, nn phi c nhng hy vng rng mt ngy no , bng cch ny hay cch khc, iu ngi tin on v Hu Nng s c hin by. Hu Nng cng khng th vit c bi k ng gii ca mnh, nn Ngi phi nh ngi khc vit gim, trong n Kinh thng c nhiu on ni n Hu Nng khng c c kinh mc d ngi hiu rt r ngha khi c ngi c cho ngi nghe. S i chi (khuynh hng) gia Hu Nng v Thn T, c nhn mnh mt cch thin v trong tt c cc t liu c gi tr thc t ng thi (ngoi tr trong cun tiu s do Ti Trng mang v nh ni trn, khng cp n Thn T), chc chn u c phng i bi cc mn trc tip ca Hu Nng, cho d hin nhin h l nhng ngi thng cuc. L do chnh ca vic ny l v tinh thn Thin Nam tng ca Hu Nng qu ph hp vi tinh thn Pht gio i tha, vi tm l ca ngi Trung Hoa l Thin Bc tng ca Thn T. Bc hc lun lun c khuynh hng dn n s tru tng v duy tr ch ngha, che m nh sng trc gic, vn l nhu cu thit yu cho i sng tn gio. Thn T, cho d nhng ghi chp v cuc i ca s do mn ca Hu Nng bin son li, vn chc chn xng ng c nhn lnh y bt do thy l Hong Nhn trao truyn, nhng phong cch truyn b Pht php ca s hin nhin i hi phong cch t m v thng thi hn phng php ca

THIN V PHP MN V NIM

16

Hu Nng nhiu. Tinh thn Thin khng a tt c mi hnh thc duy tr. Ci c khng bit ch ca Hu Nng c ngi ta nhn mnh to th ni bt cho chn l v sc mnh trc gic trong Pht php ca ngi, ng thi lm phi by r nt gio l duy tr ca Thn T. Mt thc t c hu l tm hn ngi Trung Hoa a thch tip cn vi thc ti sng ng v kinh nghim trc tip hn. Vi vai tr nh l ngi bn x v i u tin khong tng t tng Thin, Hu Nng thc s p ng y s kht ngng. Nhng c phi ngi khng bit ch hay sao? Thc vy, ngi khng phi l mt hc gi thng thi, nhng ti (Suzuki) khng ngh ngi hon ton dt c nh c khng nh trong n Kinh. nhn mnh s tng phn (khuynh hng) gia Ngi v Thn T, ngi ta thch to n tng hn khi khc ha ngi nh mt ngi khng c kh nng hiu bit vn t. Ngay nh Gi-su Ki-t, khi tho lun vi cc v thng thi, cc hc gi u bc cng c nhng bi ging thiu thng tin ng tin cy. Th nn l thc t chng t rng thin ti tn gio khng cn thm tht phn tri thc hn l phn phong ph ca i sng ni tm. Trong n Kinh c m ch n kh nhiu kinh in, chng t tc gi bn kinh khng phi l ngi hon ton v hc. Do vy, l ngi Pht t, tc gi hin nhin s dng mt s thut ng Pht hc, nhng hon ton thot khi phong cch hc gi thng thi rm so vi tng s Pht gio cng thi, ngi ni trc tip v thng tt n trng tm gio l ca mnh khng h quanh co. Phong cch n gin ny chc hn gy nhiu n tng cho thnh chng, c bit l nhng ngi c khuynh hng o luyn tm linh, d h c tha hng mt loi tri thc no . l nhng ngi nhn ra yu ch trong cc bi php ca ngi v lu gi li nh l ca bu cha ng trc gic tn gio su thm. Quan nim nguyn y ca Hu Nng ng nhin l khc t tt c vn chng v ton b ngn t, v tm (e: mind) ch

D. T. SUZUKI

17

c th c lnh hi bng tm mt cch trc tip, khng qua trung gian. Nhng bn cht ca con ngi th u cng ging nhau, v ngay c cc mn Thin cng c nhng im yu ca ring h. Mt trong nhng im y l qu xem trng nhng ti liu do thy mnh truyn li. Do vy, n Kinh c xem nh l biu tng chn l m Thin c bo chng trong , v c th ni rng ni u n Kinh c qu trng thi qu th ni tinh thn Thin bt u xung dc. C l v l do ny m n Kinh khng cn c trao truyn t thy xung t nh l vt n chng cho s thnh tu ti hu chn l Thin, c l v th m cc on vn c trch dn lin quan n vic truyn tha, thng b ct b trong cc n bn n Kinh ang lu hnh hin thi, v sau n Kinh n gin c xem nh mt bn kinh truyn b gio l Thin nh Hu Nng ging. Bt k vi l do no, s xut hin ca Hu Nng trong bui bnh minh ca lch s Pht gio Thin vn c mt ngha siu tuyt, v n Kinh xng ng c xem l mt tc phm bt h, v kinh quyt nh tin trnh t tng Pht hc Trung Hoa trong sut nhiu th k cho n nay. Trc khi trnh by cc quan im ca Hu Nng v Pht gio, chng ta hy nghin cu cc quan nim ca Thn T, ngi lun lun c m t tng phn vi Hu Nng. V s khc bit (khuynh hng) gia hai thng th ny gip cho chng ta xc nh r rng bn cht ca Thin hn trc y. Hong Nhn l mt Thin s v i v c nhiu t, nhiu nng lc. C hn mi hai ngi c lch s Thin ghi li, nhng Hu Nng v Thn T vt tri hn nhng ngi khc, v sau h, Thin c chia thnh hai tng: Thin Nam tng v Thin Bc tng. Nh chng ta c hiu r hn php mn Thin do Thn T, thng th ca Thin Bc tng ging dy v cng d dng hn khi tm hiu v Hu Nng, chnh l ngi chng ta ang cp n.

THIN V PHP MN V NIM

18

Nhng khng may, chng ta khng c c nhiu nhng gio php ca Thn T v s kin suy yu ca tng ny trong khi song hnh truyn b cng vi Nam tng ko theo s mt mc nhng ghi chp lch s ca mnh. Nhng g chng ta c bit n tng ny thng qua hai ngun: trc ht l nhng ghi chp ca Thin Nam tng, nh n Kinh cng nhng ghi chp ca Thin s Tng Mt,12 th nh l t hai Th bn n Hong m ti (Suzuki) tm thy Th vin Quc gia Paris. Mt trong hai bn vn ca Thin Bc tng th khng y v bn th hai th khng hon chnh v phn ngha. Chng c bn vn no do chnh Thn T vit ht thy. Cng nh n Kinh, th bn y l mt dng ghi chp ca hng mn v cc cc bi php ca Thn T. Th bn c nhan l Bc Tng Ng o Php Mn,13 v y, ch o c ngha l phng tin hay l phng php. Ting Phn l upaya, dng nh t dng vi mt ngha c th no khc v ng o c ngha l nm phng php qui kt kinh tng i tha vi gio php Thin Bc tng. y l ni dung gio php y. 1. Thnh Pht c ngha l gic ng, v gic ng ct yu l khng cn khi vng tm. 2. Khi tm an tr tch tnh, cc thc chuyn ha thanh tnh. Trong trng thi ny, cnh ca tu gic ti thng c khai m. 3. Cnh ca tu gic ti thng ny dn n s chuyn ha vi diu ca thn v tm. Tuy nhin, y khng phi l cnh

12* Khu Phong Tng Mt ( , Tsung-mi) (780-841): Thin s Trung Hoa, dng H Trch Thn Hi, T th 5 ca Hoa Nghim Tng, tc gi ca Thin Nguyn Ch Thuyn Tp . S l ngi chia Thin thnh 5 dng, gi l Ng v thin. 13* Bc Tng Ng o Php Mn, The Teaching of the Five Means by the Northern School ( ).

D. T. SUZUKI

19

gii nit-bn tch dit ca Tiu tha, v tu gic ti thng m ch b-tt th chng l siu vit hn s phn bit ca cc thc. 4. S siu vit hn tnh phn bit ca cc thc c ngha l t ti i vi quan nim nh nguyn v thn tm, trong chn tng cc php vn c duy tr. 5. Cui cng l con ng nht nh dn n php gii chn nh, khng ngn ngi, khng sai bit. y chnh l gic ng. Rt th v khi so snh 5 im ny vi lun gii v Thin Nam tng ca Tng Mt. Nh trong Thin Tng T Php 14 (gin v s truyn tha ca ch T trong Thin tng): Bc tng dy rng tt c chng sinh u c sn tnh b-, nh bn tnh ca gng l chiu soi, khi phin no dy ln th gng khng cn phn chiu c, ging nh gng b bi ph. Nu nh theo li s dy, khi vng tng c hng phc v tr dit, th n khng cn sinh khi. Th nn tm c sng sut nh bn tnh ring ca n, khng c g l khng thng sut. cng nh lau gng khi khng c bi dnh th gng chiu soi, khng c g ngoi s chiu sng. Nn i s Thn T, thng th tng ny vit trong bi k trnh Ng T:

Thn th B- th Tm nh minh knh i Thi thi cn pht thc Vt s nh trn ai.

14 Thin tng t php , The Diagram of Succession of the Zen Teaching. ( ).

THIN V PHP MN V NIM

20

Thn l cy B- Tm nh i gng trong Lun sing nng lau phi Ch nhum bi trn

Hn na Tng Mt minh ha s xc quyt ca Thn T bng cch dng qu cu thy tinh. Tm, theo s, ging nh mt qu cu thy tinh vn khng c mu sc ring ca chnh n. N hon ton trong sut v hon ho. Nhng ngay khi n tip xc vi ngoi cnh, n lin tip nhn tt c mu sc v hnh dng khc bit. S khc bit l do ngoi cnh, cn tm vn nh chnh n, khng h bin dng cht no. By gi chng ta gi s qu cu thy tinh c t trc mt vt hon ton khc n, n bin thnh mu en. D trc y qu cu trong sut, nhng nay n thnh en v ngi ta c cho rng mu en ny l thuc v bn tnh tin thin ca n. Khi a qu cu thy tinh cho k s c xem, h s kt lun ngay qu cu thy tinh b nhum bn v h kh tin th cht trong sut m n tng vn c. Cng nhng ngi khi h thy qu cu thy tinh trong sut, h s tuyn b qu cu bn v h thy n nh th v t nguyn lau chi qu cu c th ly li sc chiu sng mt. Nhng ngi chi bi trn gng ny, theo Tng Mt, l mn ca Thin Bc tng, h tng rng qu cu thy tinh, vi th tnh trong sut, ch c c khm ph bn di trng thi ti tm khi h pht hin ra n. Cch qut bi ca Thn T v hng mn tt nhin dn n phng php Thin tch tnh, v chnh l phng php m h khuyn dy. H hng dn nhp nh qua s tp trung, thanh tnh tm bng cch an tr tm trn mt nim duy nht. H cn dy rng khi khi mt nim, ngoi cnh lin chiu diu r rng; nn khi lm vng bt nim

D. T. SUZUKI

21

tng y i, th s c nhn bit th gii ni tm. Thn T, cng nh nhng Thin s khc, tha nhn tm hin hu v cng nhn rng tm ny phi c tm thy t bn trong bn tm mi chng ta. Tm y c tha hng y mi c tnh ca ch Pht. Thc t chng ta khng nhn ra c tm ny v tp kh ca chng ta quen ui theo ngoi cnh, khin cho nh sng chn tm b m i. Thn T khuyn rng thay v b ri ngi cha ca chng ta, mi ngi nn qun chiu bn trong bng cch tnh tu. iu ny hon ton tt theo mt chng mc no , nhng Thn T vn khng c s th nhp siu hnh, nn phng php trn phi nhn chu s thiu st ny. Gio php y bao gm nhng iu m ngi ta thng gi l hu vi15 hay hu s16 m chng phi l v s17 hay l t ti18. on vn di y trch t n Kinh s lm minh bch khi chng ta c kinh trong nh sng ca vn c nu trn:19 Thn T khi nghe nhiu ngi quan tm n phng php nhp o thng tt, nhanh chng ca Hu Nng, bn gi mt t tn Ch Thnh n dn: ng vn thng minh, lanh li hy v ta n ni To Kh, v khi n gp Hu Nng hy nh l v cung knh lng nghe. ng cho Ngi bit ng t ni ny n. Ngay khi hiu c trn ngha m ng c nghe, hy ghi nh nm lng v tr v y ni cho ta nghe v Ngi . Lc y ta mi

15* Hu vi , e: artifical. 16* Hu s , e: doing something. 17* V s , e: doing nothing. 18* T ti , e: being in itself. 19 Th bn n Hong, (P. 40-41). n bn Quang Thng T (j: kosho-ji, P.42-43).

THIN V PHP MN V NIM

22

r kin gii ca ta hay ca Hu Nng l thng tt nhanh chng. Lng hoan h vng li thy, Ch Thnh n ni To Kh sau mi lm ngy ng, ng n cung knh nh l Hu Nng v lng nghe ch dy, khng tit l mnh t u n. Khi nghe php, tm tr Ch Thnh nm bt ngay c yu ch gio php ca Hu Nng. Ch Thnh nhn ra ngay bn tm ca mnh, lin ng dy nh l, tha: Con vn t cha Ngc Tuyn (c: yu-chuan) n y. Nhng tu tp di s ch dy ca thy con l Thn T, con cha c kh ng. By gi, nghe c php yu ca Ha thng, con nhn ra ngay bn tm mnh. Ngng mong Ha thng t bi ch dy thm cho. i s Hu Nng bo: Nu ng t cha Ngc Tuyn n, t ng l k do thm. Ch Thnh p: Khi con cha tit l th ng l con l do thm, nhng khi con tha tht vi Ha thng ri th con chng cn l k do thm na. Lc T bo: Trng hp cng l ngha phin no (s: klsa) tc b- (bodhi)20.

20 *Theo Th Bn n Hong. Cn theo Php Bo n Kinh, cc n bn ang lu hnh Vit Nam th c khc. Xin nu ra y tin i chiu: Ch Thnh bm mnh ch To Kh, ty chng tham thnh, bt ngn lai x. Thi T s co chng vit: Kim hu o php chi nhn, tim ti th hi. Ch Thnh tc xut l bi, c trn k s. S vit: Nh tng Ngc Tuyn lai, ng th t tc. i vit: Bt th. S vit: H c bt th?. i vit: V thuyt tc th, thuyt liu tc bt th - , , ,

D. T. SUZUKI

23

i s bo Ch Thnh: Ti nghe thy ng ch dng tam v lu hc. Gm gii (s: la), nh (s: dhyna), hu (s: praj) dy ngi. Hy cho ti bit thy ng dy nh th no? Ch Thnh tha: Thn T thy con dy gii, nh, hu nh sau: Khng lm cc vic c l gii, vng lm cc vic lnh l hu, t thanh tnh tm tr mnh l nh. y l quan nim v tam v lu hc ca thy con. Gio l ca thy hon ton tng ng vi quan nim ny. Thnh ca Ha thng nh th no, xin ch dy. i s Hu Nng p: y l mt quan im rt hay, nhng tinh thn ca ti th khc. Ch Thnh hi: Tha Bch Ho thng, khc ch no? i s p: Mt bn chm, mt bn nhanh v thng tt. Ch Thnh cu thnh c ch by ci thy ca Ngi v gii, nh, hu. i s p: Vy th hy lng nghe php ca ti, theo ci thy ca ti, bn tm t n vn khng bnh, l t tnh gii, tm t n vn khng lon, l t tnh nh, tm t n khng si m l t tnh hu. i s ni tip: Tam v lu hc m thy ca ng ging dy l dnh cho ngi c cn c bc thp, cn gio php tam hc ca ti l dnh cho hng c cn tr siu tuyt. Khi ng c t tnh, chng cn dng lp tam hc na.

, , ? , (n tim, 8).

THIN V PHP MN V NIM

24

Ch Thnh tha: Thnh Ha thng ch dy r cho con ngha chng cn dng lp. i s ni: T tnh vn khng bnh, khng lon, khng si m, mi nim u l tr tu siu vit (Bt-nh), mi nim trong nh sng tr tu qun chiu ny thng vt khi mi sc tng. Do vy, nn chng dng lp tt c cc php. n ng l nhn ra ngay lin t tnh ny, chng phi nhn thc theo tng th lp m c. y l l do ca vic khng dng lp.21

21 *Xin trch dn kinh Php Bo n i chiu: Phc ng Thnh vit: Nh s gii nh hu, khuyn tiu cn tr nhn, ng gii nh hu, khuyn i cn tr nhn, nhc ng t tnh, dic bt lp b nit bn, dic bt lp gii thot tri kin, v nht php kh c, phng nng kin lp vn php. Nhc gii th , dic danh Pht thn, dic danh b- nit- bn, dic danh gii thot tri kin. Kin tnh chi nhn, lp bt c, bt lp dic c, kh lai t do, v i v ngi, ng dng ty tc, ph kin ha thn, bt ly t tnh, tc c t ti thn thng, du h tam mui, th danh kin tnh. Ch Thnh ti khi s vit: Nh h th bt lp ngha? S vit: T tnh v phi, v nghi, v lon, nim nim Bt-nh qun chiu, thng ly php tng, t do t ti, tung honh tn c, hu h kh lp? T tnh t ng, n ng n tu, dic v tim th. S d bt lp nht thit php, ch php tch dit, hu h th ? , . , , , , , , , , , , , , , , , , , , ? , , , , , ,

D. T. SUZUKI

25

Ch Thnh nh l v khng bao gi ri To Kh, tr thnh t ca i s. T im tng phn gia Thn T v Hu Nng, chng ta c th hiu c l do ti sao Thn Hi,22 mt t ln ca Hu Nng, nh gi v quan nim tam hc ca Thn T l thuc loi hu s trong khi quan nim tam hc ca Hu Nng li qui thc v t tnh, tnh cht l khng tch v chiu. Thn Hi a ra mt dng th ba gi l v s , theo quan im ny, tam hc c hiu nh sau: Khi vng nim khng sinh khi tc l gii. Khi vng nim khng khi, tc l nh. Khi vng nim khng khi, tc l hu Dng v s v dng t tnh u ging nhau, mt pha (Thn Hi) din t mt cch ph nh nhng g pha bn kia (Thn T) xc quyt. Ngoi ra, Thn T cn trnh by quan im ca mnh v nm ch , xut pht t i Tha Khi Tn lun, 23 kinh Php Hoa, 24 kinh Duy-ma-ct, 25 kinh T ch26 v kinh Hoa Nghim27. Nm ti y l:

, ? , , , , ?(n tim 8) 22 *H Trch Thn Hi ( , 686-780 hoc 670-762), tc gi ca Hin Tng K. 23* , s: Mahynaraddhotpada-stra, e: Awakening of Faith in the Mahayana, ca B Tt M Minh. 24 * ; s: Saddharmapuarka. 25* , Duy-ma-ct s thuyt kinh; s: Vimalakrtinirdea-stra. 26* , j: Shiyaku-ky. 27* , s: Avatamsaka-stra.

THIN V PHP MN V NIM

26

1. Pht thn c ngha gic ng vin mn, t biu hin qua Nh Lai php thn. 2. Tu gic, tri kin Pht hon ton cn phi c phng h i vi s nhim t su gic quan (lc cn)28. 3. Tu tp theo cng hnh ca hng B-tt l siu vit khi k chp t tm thc. 4. Chn tnh ca vn php vn thng tch nhin bt ng. 5. o (php mn) vi diu, tuyt i t ti, v ngi. Khi hng n tin trnh gii thot gic ng, ch c chng t mt khi th nhp hon ton vo chn l v phn bit. Nhng quan im ny c Thn T xin dng, t n c y s ch ca qun chng, nhng v nhng quan im y khng lin quan n ni dung kho st y nn chng ta khng nh phn tch chi tit. By gi chng ta s dnh trn phn lun gii ny cho Hu Nng.

28* Lc cn (e: six senses): Nhn, nh, t, thit, thn, .

CHNG 2

GIO PHP C O CA HU NNG

iu c o c tnh cch ni bt v k c nht trong gio php ca Hu Nng, so vi cc bc T s tin bi v cc Thin s ng thi, l gio l bn lai v nht vt1 ca Ngi . y l mt cu trong bi k ca Hu Nng, th hin tinh thn khc hn vi bi k ng gii ca Thn T ( trnh cho Ng T). Ton b bi k ca Hu Nng l:

B- bn v th Minh knh dic phi i Bn lai v nht vt H x nh trn ai?2

1* Nguyn tc: hon-rai mu-ichi-motsu, ; c: pen-lai wu-i-wu; e: since all is void. From the first not a thing is. 2* Hai bi k trn, theo Truyn ng lc c khc, xin ghi ra y tin i chiu. K ca Thn T: Thn th b th Tm nh minh knh i Thi thi cn pht thc Mc khin hu trn ai. K ca Hu Nng:

THIN V PHP MN V NIM

28

?

B- chng phi cy Gng sng chng ni i Xa nay khng mt vt Bi trn bm ni u?

Xa nay khng mt vt l ch u tin ca Hu Nng. l ting bom n trong c im ca Thn T v cc bc T s tin bi. Qua ch ny, Thin ca Hu Nng tr nn c cng lnh, c o, i nghch hn vi c bn loi Thin nh kiu qut sch bi trn. Quan im ca Thn T hon ton khng sai lm, v c l khi gi nh rng chnh thy ca Thn T, Ng T Hong Nhn, v cng l thy ca Hu Nng, cng c quan nim nh vy, cho d quan im ca Ng T khng c tuyn b r rng ra nh Thn T. Thc vy, gio php ca Hong Nhn c th l gii theo hai ng li, mt ca Thn T v mt ca Hu Nng. Hong Nhn l mt bc thy v i ca Thin tng, v qua ngi xut sinh nhiu nhn vt li lc m sau ny u tr thnh nhng v thng th dn o tng phong. Trong s cc v y, Thn T v Hu Nng l ni bc nht trong nhiu phng din, v s phn phi bt u ny sinh t ni h. Thn T l gii gio l ca Hong Nhn theo ng gii ca ring mnh, v Hu Nng gii thch ch Thin ca Hong

B bn v th Minh knh dic phi i Bn lai v nht vt H x pht trn ai?

D. T. SUZUKI

29

Nhn theo s bng chiu tu gic ca mnh. V nh chng ti gii thch, thi gian chng minh cho gio l no tri vt hn, v gio php y hon ton thch ng vi t tng v tm l ca ngi Trung Hoa. Chnh gio php ca Hong Nhn hon ton c kh nng nghing v khuynh hng tng t nh Thn T, v Hong Nhn c v nh dy t lun lun phi bit bn tm, thng phi canh chng tm . Ng T l t ca B- t-ma, ng nhin ngi phi tin vo ci tm m n bao trm khp c php gii ny, cng nh t tm lu xut v s hnh tng, nhng chnh trong t th l nht nh, khng cu nhim, v chiu sng nh mt tri khng gn my. T bit bn tm ca mnh c ngha l gi cho tm c trong sng, khng cn b nhng m my m bn ng che khut, cho nh sng thanh tnh cn c nguyn ton v vn thng chiu diu. Nhng ngay quan im ny, nim v tm v mi tng quan ca tm vi th gii phn tp khng c xc lp mt cch r rng, nn c rt nhiu kh nng tm ny s tng giao vi nhiu khi nim lm ln. Nu tm vn thng thanh tnh, khng cu nhim th ti sao n cn phi c phi bi, m bi y vn khng c ch no dy khi? Phi chng vic qut bi ny cng ging nh vic canh chng tm , l mt tin trnh khng c bo chng ca cc hnh gi Thin? Vic qut bi qu thc l mt s sp xp hon ton khng cn thit. Nu nh ton th php gii ny lu xut t tm, ti sao khng n sinh khi theo mun? C gng ngn chn s sinh khi y bng cch canh chng tm c phi iu ny ang quy ry tm chng? iu hp l v t nhin nht i vi tm l hy tr v cho n hot dng sng to v chiu soi. Gio l canh chng tm ca Hong Nhn c th nhm canh chng ci thc v ng tnh ca chnh hnh gi to nn chng ngi cho Bn tm. Nhng ng thi, cng c

THIN V PHP MN V NIM

30

lm nguy him cho hnh gi khi hnh x hon ton tng phn vi tinh thn gio l khng can thip.3 y l mt im t nh, v cc Thin s phi xc quyt v vn ny khng nhng trong nim m cn c trong phng php tu tp. Chnh Thin s phi c mt tng dt khot khi mun thnh tu vic nhn ra bn tm cho t mnh, nhng v sau, h thng khng cng phu kh hp vi s hng dn ca Thy. Do nguyn nhn ny, cc phng php hng dn tu tp cng phi a dng, khng nhng thch ng vi tng ngi m cn p ng cho tng thi i. V cng v l do y, nhng s i lp li cng khng nh quyt lit trong hng mn hn l gia cc bc thy xin dng cc php mn tu tp khc nhau. C l Thn T c khuynh hng dy mn phng php canh chng hay qut bi hn l phng php mc. Tuy nhin, phng php sau cng ny li trnh c nhng cm by nghim trng m ngi tu c th sa vo, v l ni hi ng c bn vi gio l tnh khng4. l t tng xa nay khng mt vt. Khi Hu Nng tuyn b: xa nay khng mt vt th yu ch t tng Thin ca Ngi c nh hnh. T , chng ta nhn ra c khong cch khc bit gia Ngi v cc v T s tin bi cng nh vi cc v Thin s ng thi. Yu ch ny trc y cha c nh hnh r nt nh th. Cc Thin s cng thi vi Hu Nng trnh by Tm trong mi tm thc c nhn (individual mind), v cng nh tnh tuyt i thanh tnh ca tm ny, tng hin hu ca tm y cng bn tnh thanh tnh tuyt i nh th gi ln s hin hu ca mt thc th ring bit, cho d thc th y c th

3* e: doctrine of non-conference. 4* e: emptiness or nothingness.

D. T. SUZUKI

31

c xem l siu trn v trong sut. V kt qu l phi khai qut thc th y ra t ng vt th hn trc (tri ngc vi chn tnh b- vn hng thanh tnh). Ngc li, t tng ca Hu Nng v tnh khng5 c th y hnh gi vo h thm, ni chc chn s to nn mt cm gic tuyt vng ngt tri. Trit l Bt-nh, cng nh trit l ca Hu Nng, c chung mt hiu qu y. nhn ra c, hnh gi cn phi c mt trc kin tn gio su thm, th nhp c vo chn l tnh khng (s: nyat). c bit Hu Nng c s gic ng khi nghe tng kinh Kim Cng 6, kinh ny thuc vn h Bt- nh trong tng kinh i tha. Qua , chng ta bit ngay c im xut pht ca Hu Nng. tng ni bc thnh hnh mi n thi Hu Nng l Pht tnh m tt c cc loi hu hnh u vn c. Pht tnh ny hon ton thanh tnh, khng nhim nh t th ca mi chng sinh. Do vy, cng phu ca hnh gi l th hin t tnh ca chnh mnh, l Pht tnh, vn thanh tnh t uyn nguyn. Nhng nh ti trnh by trc y, v mt thc hnh, tng ny thng c kh nng dn hnh gi n khi nim phn bit trong khi duy tr thc thanh tnh ca tm ng sau mt th hn trc u ti bao bc ly thc ng tnh ca mnh, cng phu Thin nh ca hnh gi c th t n s chiu sng i gng tm, trong , hnh gi hy vng thy c khun mt t th thanh tnh ngn i ca mnh phn chiu. Loi Thin nh ny c th c gi l tnh.7 Nhng kiu Thin mc chiu hay qun st thanh tnh ca tm li c tc dng nh l t st. Hu Nng cc lc 5* c: wu-i-wu, v nht vt 6* s: vajracchedika-stra; e: diamond sutra. Gi y l Kim Cng Bt-nh Ba-la-mt-a kinh. H kinh vn Bt-nh ny tt c gm hn 600 quyn. 7* e: static meditation.

THIN V PHP MN V NIM

32

phn i loi Thin nh ny. Trong n Kinh v trong nhng tc phm Thin v sau, chng ta thng gp thut ng khn tnh (c: kan-ching), c ngha l chim nghim tnh thanh tnh, v li tu tp ny b ln n. Khn tnh chng c g khc hn l lng l qun chiu v t tnh hay t ng ca chnh mnh. Khi nim v mc tnh bn tnh ca loi Thin ny a n s tng phn vi hiu bit chn thc v Thin, th r rng gio l ca Thn T mang m sc thi mc chiu ny. V th, khi Hu Nng tuyn b: xa nay khng mt vt, hon ton lu xut t bn tm ngi, mc d c th di ngc n ci ngun ca n l Kinh Bt-nh. N thc s to ra mt s chuyn bin ln v cng phu thin qun, thit lp li nhng g l Pht gio ch thc v ng thi duy tr chn tinh thn ca B- t-ma. Hu Nng v cc mn by gi s dng mt thut ng mi l kin tnh8 thay v t c l khn tnh. Kin tnh c ngha l nhn su vo, nhn ra bn tnh (ca tm). Khn v kin c hai u lin quan n tng v thy, nhng ch khn chit t ra gm c ch th (bn tay) v ch mc (con mt), c ngha l quan st mt i tng c lp vi ngi quan st, ngi thy v vt c thy l hai thc th ring bit. Cn ch kin bao gm mt con mt trn i chn thng ng, biu tng thun ty tnh thy. Khi ch kin c dng chung vi ch tnh , tc Bn tnh9, Tnh th10 hay Tm, c ngha l ci thy trong th tnh ti hu ca s vt m khng phi l vic qun st mt vt th, nh Purua Samkhya nhn xem iu ma Prakrit. Thy khng phi l t duy v mt i tng, nh th ngi thy khng

8* ; c: chien-hsing; e: to look into the nature (of the Mind) 9* e: nature ( ) 10* e: essence ( )

D. T. SUZUKI

33

tham d trong i tng thy ny. Tri ngc li, kin tnh l ci thy trong ng nht ngi thy v s vt c thy, khng phi ch l s ng nht m cn tr nn c thc v chnh n, hay ng hn, vi hnh ng ca n. Thy thc s l mt hnh ng lin quan n nim nng ng ca t th, ngha l cu tm. Do vy, s phn bit ca Hu Nng v khn v kin c th c xem c tnh c o nht trong lch s t tng Thin. Li pht biu Xa nay khng mt vt hy ph mt cch hiu qu nhng sai lm vn thng i i vi nim v tnh thanh tnh bn nhin. Ngha chn tht ca tnh thanh tnh l tnh khng (s: nyat, e: nothingness), l s ph nh tt c mi phm tnh, l trng thi tuyt i vng bt mi lao xao ca nim. Nhng t ny c v m h v c khuynh hng to ra mt thc th tch bit, nm bn ngoi ngi thy. Thc ra, ch khn c dng chung vi ch tnh chng t s sai lm n b mc phi. Khi tng xa nay khng mt vt thay th cho bn tm thanh tnh, vn khng nhim th ton b nhng tn vinh c tnh lun l v tm l m mi ngi c dng hin cho n nay u b dp xung di chn v n chng cn t ng. V iu ny thc s l nhu cu thit yu cho ngi Pht t thun thnh phi th nghim trc khi h thc chng c bn tm. Ci thy l kt qu ca nim, khng c g lp nn cn c. Do vy, Hu Nng, theo mt ngha no , c xem nh l ngi cha khai sinh ra Thin Trung Hoa. Thc s i khi Ngi cng dng cc thut ng trong dng Thin nh trc y, khi Ngi ni v tnh tm11 t tnh vn thng thanh tnh, khng nhim, mt tri (t tnh) b my (phin no) che Th m li ln n khng th nhm ln v li Thin tch mc vang vng r rng qua cc

11* Tnh tm ; c: ching-hsing; e: clearing the mind.

THIN V PHP MN V NIM

34

php ca Ngi : Khi ng ngi lng l vi tm rng khng, tc ri vo ci khng v k,12 li c nhng ngi suy ngh sai lm, cho s thnh tu ti thng l ngi lng l vi tm trng khng, khng mt nim no dy khi c.13 Hu Nng cng khuyn: Chng dnh mc nim v tm, chng dnh mc nim v tnh, chng nn a thch tng bt ng, v tt c nhng iu y chng phi l tinh thn Thin ca ta.14 Khi cc ng chp vo nim tnh v dnh mc vo , th cc ng bin ci tnh thnh h vng Ci tnh vn khng c hnh tng, v khi cc ng cho rng mnh t c chng c bng cch to ra mt thc th mnh danh l tnh, c ngha l cc ng lm chng ngi bn tm v b tnh tri buc.15 T nhng li dy ny, chng ta c th bit c Hu Nng mun chng ta nhm n im no t c gii thot ti hu. C nhiu th tri buc cng nh nhiu loi dnh mc. Khi chng ta dnh mc vi ci tnh bng cch y, l chng ta to

12* Nhc khng tm tnh ta, tc trc v k khng , . 13* Hu hu m nhn, khng tm tnh ta, v s t, t xng vi i , . 14* Th php mn ta Thin, nguyn bt khn tm, dic bt khn tnh, dic bt th bt ng , , (n Kinh - Ta Thin th 5) 15* , , , , , , , , Khi tm khn tnh, khc sanh tnh vng, vng v x s, trc gi th vng, tnh v hnh tng, khc lp tnh tng, ngn th cng phu. Tc th kin gi, chng t bn tnh, khc b tnh phc. (n Kinh - Ta Thin 5)

D. T. SUZUKI

35

cho ci tnh mt thc th, v chng ta hon ton b dnh cng trong ci tnh y. Cng vi l do , khi chng ta b dnh mc hay b tri buc vo trong khng, th ta l k tr khng; khi ta tr trong thin, trong trng thi tch lng, th ta l k b thin tri. Tuy nhin, ci hay t nhng cng phu o luyn tm linh ny chc chn dn ta n mt tnh trng l thuc bng cch ny hoc cch khc, trong khng c s gii thot. Nh th, ngi ta c th xem ton b ch th thin ng l mt h thng nhm a chng ta n t do tuyt i, thot khi mi h ly hnh thc. Ngay c khi chng ta ni: nhn ra c bn tm mnh, th chnh ci thy ny l h phc tc ng trc tip trn chng ta, nu n c l gii nh s dng lp mt cch c ch ; ngha l, ci thy l mt dng c bit ca thc. y chnh l h phc.16 S (Thn Hi) hi Thin s ng (c: teng): Thy khuyn nn tu tp cch no nhn ra bn tnh? ng tr li: Trc ht phi thc hnh thin nh bng cch to thin mc chiu. Khi cng phu ny thun thc, tr tu Bt-nh17 s lu xut, v nh vo cng c ca tr tu Bt-nh m vic nhn ra bn tnh c thnh tu. Thn Hi hi li: Khi ngi ta m mnh vo li tu thin ny, phi chng y l mt php tu tp c sp xp, tnh ton mt cch tinh vi? Vng, ng vy! Nu th th li tu tp tnh ton tinh vi ny l mt vic lm c tnh cht hn cuc ca thc, lm sao c th dn n vic nhn ra bn tm c?

16 Xem Php Ng Thn Hi (p.II). 17* s: praj; e: intuitive knowledge.

THIN V PHP MN V NIM

36

ng gii thch: c c ci thy ny, chng ta phi t thc hnh thin nh (s: dhyna). Nu khng c cng phu ny, lm sao nhn ra bn tnh c? Thn Hi bc b: Loi cng phu thin nh ny t mang sn trong n mt cch nhn t hi trit i vi chn l, v khi trng hp ny cn duy tr, th tnh cch cng phu nh th khng th no a n (chnh) nh18 c. ng gii thch: iu ti mun ni l khi t c (chnh) nh bng t mnh cng phu thin qun l im ny, khi t c (chnh) nh, c s t chiu sng t bn ngoi ln bn trong, v v s chiu sng ny trm khp trong ln ngoi nn ngi ta nhn ra s thanh tnh (ca bn tm), v bi v bn tm vn thanh tnh ri, nn gi l nhn ra bn tnh. Song, Thn Hi li bc: Khi ni v vic nhn ra bn tnh, chng ti khng gn thm cho bn tnh ny ci trong hay ngoi. Nu ng ni s chiu sng c c bn trong hay bn ngoi, th y l ci thy ca vng tm, lm sao n c xem l ci thy chn thc t bn tnh c. Chng ta c on kinh ny: Nu ng ch tm t c cc loi nh (s: samdhi), th l ng ch khng phi an tr trong nh. Tm thc lun lng xng khi n tip xc vi ngoi cnh. Lm sao gi l nh c? Nu loi nh ny c cng nhn l chn chnh, th Duy-ma-ct (s: vimalakrti) khng qu trch X-li-pht (s: riputra), khi X-li-pht mun tu tp Thin nh.19

18* Nguyn vn: [true] meditation (s: dhyna). 19* on i thoi ny chng ti dch st theo nguyn tc ting Anh.

D. T. SUZUKI

37

Trong cuc tranh lun ny, Thn Hi cng kch phng php ca Thin s ng v mn , nhng ngi theo li tnh, v trong h vn cn du tch ca s dnh mc, ngha l dng lp nn mt cnh gii no ca tm ri rong rui theo v cho l s gii thot ti hu. Chng no ci thy cn mang ngha l mt ci g thy, th ci thy y cha chn thc. Ch khi no ci thy khng phi l ci thy ngha l khi ci thy khng phi l mt hnh ng c bit, khi soi vo mt dng tm thc hn ch nht nh no th mi ng l nhn ra bn tnh. Ni mt cch nghch l, khi khng thy g c th l ci thy chn thc, khi khng nghe g c th l ci nghe chn thc. y l ci thy trc gic t Bt-nh ba-la-mt-a. Nh th, khi ci thy t bn tnh khng can h g n trng thi c bit ca thc, m ngi ta c th xc nh mt cch tng i v hp l nh mt s vic no , th cc Thin s thng biu th ci thy y bng nhng thut ng mang tnh ph nh, gi n l v nim, hay v tm20. V l v nim hay v tm nn ci thy l tnh thy chn thc. Ti c nh phn tch nim v tm, v nim mt chng khc, y ti lin h chi tit hn n nim v tnh, v qun chiu v t tnh mong lm sng t hn t tng ca Hu Nng, l mt Thin s trc vit trong bui bnh minh ca lch s Thin Trung Hoa. lm vic ny, ti s trch thm Thn Hi Ng Lc, trong , nhng quan im ny c minh ha ti tnh bi nhng t hng bin nht ca Hu Nng. Vua Trng Khnh hi (Thn Hi): Thy thng ging v v nim v dy mi ngi tu tp theo tinh thn ny. Xin hi Thy, c hay khng mt thc th

20* , c: wu-nien; e: no-thought. ; c: wu-hsin; e: no-mind.

THIN V PHP MN V NIM

38

tng ng vi v nim? Thn Hi tr li: Ti khng ni v nim l mt thc th, cng khng ni l chng phi. Sao vy? V nu ti cho v nim l mt thc th, th n trong ngha m mi ngi thng ni v thc th; nu ti ni n-khng-phi-l-thc-th, th n cng trong ngha m ngi ta thng gi l khng-phi-l-thc-th. Do vy, v nim khng phi thc, chng phi khng thc. Th Thy gi n l g? Ti khng gi n l g c! Nu th, n c th l g? Khng th c bt c tn gi no c. Do vy, ti ni v nim siu vit hn tt c mi din t bng ngn t. L do ta cp n n u do nhng vn ny sinh lin quan n v nim. Nu khng c nhng vn lin quan n n, th s khng c mt ngn t no ht. Ging nh tm gng trong, nu khng c vt trc gng th s khng thy g trong gng c. Khi ni thy vt trong gng, l do c vt pha trc n. Vua hi: Khi gng khng c g chiu, s chiu soi t n mt i ngha, c phi khng? Thn Hi p: Khi ti ni n vt th trnh hin trc gng v kh nng chiu sng, th s chiu y qu l mt tim lc thuc v bn cht ca gng, chng can h g n s trnh hin ca vt trc gng c. Vua hi: Thy bo rng ci y (v nim) khng c sc tng, siu

D. T. SUZUKI

39

vit tt c gii hn ngn t, nim v thc th hay phi thc th u khng p dng c vi n, th ti sao Thy li ni s chiu. S chiu l g? Chng ta ni v s chiu v gng vn sng v bn tnh ca gng l s chiu. Tm trong php gii vn hng thanh tnh, nh sng tu gic Bt-nh vn thng ta chiu ton th php gii cho n ni v cng tn. Vua hi: Nh th th khi no mi t c s chiu y? Ch cn nhn vo khng.21 Vua p: D l khng, cng l thy mt ci g ri. Thn Hi p: Mc d l thy, nhng khng c gi l thy ci g c. Vua gn hi: Nu khng gi l thy ci g c, lm sao bit c c ci thy? Thn Hi p: Thy ci khng - y l ci thy chn thc v l tnh thy thng hng.22

21* n kin khng . 22 Xem Php Ng Thn Hi (p.8).

CHNG 3

NHN RA BN TNH

Tuyn b u tin ca Hu Nng th hin kinh nghim Thin ca Ngi l cu: xa nay khng mt vt, ri Ngi tip tc bng nhn ra bn tnh. Bn tnh y chng phi l mt vt, l khng. Do vy, nhn ra bn tnh l thy ci khng, cng l tuyn ngn ca Thn Hi. Ci thy ny chnh l s chiu diu th gii phn tp ny bng nh sng tu gic Bt-nh. Nh vy, Bt-nh tr nn ng nht vi ti c tho lun trong n Kinh, v y l im m t tng Thin ng thi r sang mt hng khc vi tinh thn Thin t thi B- t-ma. Khi nguyn ca lch s Thin, trng im ca s ch tm l Pht tnh hay t tnh, mi chng sanh u vn c v n tuyt i thanh tnh. y l gio l trong kinh Nit-bn, tt c mn ca thin t thi B- t-ma iu tin vo kinh ny mt cch nhit tm. ng nhin Hu Nng l mt trong nhng ngi , R rng ngi nhun nhuyn trong gio l ny ngay c trc khi ngi th gio vi Ng T Hong Nhn, v Hu Nng khng nh s ng nht Pht tnh trong vn loi hu tnh bt lun nhng d bit v mu da, x s, nh c th thy c gia chnh Ngi v s ph Hong Nhn. Tiu s ca Hu Nng, ngi ta thng c

THIN V PHP MN V NIM

42

bit n vi nahn : To Kh i S Bit in,1 c l y l bn vn c xa nht ghi li cuc i ca ngi, trong k li ngi nghe kinh Nit-bn qua mt ni c c. C ny l em gi ngi bn ngi tn l Lm (Lin). Nu Hu Nng ch l mt mn ca Kinh Kim Cng, nh chng ta c bit trong n Kinh, th ngi s khng bao gi c th i p vi Hong Nhn nh c m t trong n Kinh. S m ch n Pht tnh c l chc chn l xut pht t Kinh Nit-bn, vi ni kin ny v cng vi nhng g ngi th gio c t Ng T Hong Nhn, khin ngi c th ch ra ngay bn nguyn thanh tnh ca t tnh v trc gic ca chng ta, phng thng vo s thc ny nh l nn tng cho s lnh hi t tng thin. Vi Hong Nhn, s ph ca Hu Nng, t tng Bt-nh cha c phng xut mt cch ni bt nh i vi t ngi. Vi nhn vt ny, ti Bt-nh, c bit trong phm tr tng quan vi thin nh, hon ton thu ht cc ti khc. Trc tin, Bt-nh l mt trong tam hc ca Pht gio, l Gii (s: la), nh (s: dhyna), Hu (s: praj). Gii ch yu l tun th tt c nhng gii iu c Pht t ra v mc ch an nh tinh thn cho hng t. nh l php tu tp t chuyn ha, thanh lc mnh t n s tnh lng. Cho n khi no tm cha c bnh n di s chuyn ha nh Thin nh th vic tun th cc gii iu mt cch my mc cng ch l v ch. Thc vy, ngha ca gii l to nn s bnh n tm linh. Tr hu hay Bt-nh l nng lc thu thot chn tnh t th, ng thi t n cng l chn l c kinh nghim bng trc gic. Khng cn bn lun g na, ng nhin ba mn hc ny rt cn thit cho mt Pht t tu tm, nhng sau thi c Pht, tam hc dn dn c phn chia thnh ba mn hc ring l. Nhng ngi chuyn hnh tr gii lut do c Pht ch tr thnh lut s, cn

1 c: tsao-chi tai-chi pieh-tien.

D. T. SUZUKI

43

nhng hnh gi chuyn cng phu thin nh, th chuyn tu tp cc loi nh khc nhau v t nhng nng lc siu nhin (thn thng), nh thu th (thin nhn thng), c c ngha ngi khc (tha tm thng), thn giao cch cm (thn tc thng), bit c i sng trong cc kip trc (tc mng thng) v nhm sau cng l nhng v tu tp theo t tng Bt-nh (tr hu), h tr thnh nhng trit gia, nhng nh bin chng, hay nhng ngi hng dn tinh thn. Li hc nghing v mt mt trong tam hc khin cho Pht hc lch khi con ng chn chnh ca sinh mng Pht gio, c bit l nh v Hu (Bt-nh).2 S tch bit bit gia nh v Hu tr thnh mi bi t ring theo tin trnh thi gian v n mc ngi ta nhn thy Bt-nh nh l ci thy y tnh nng ng thm nhp chn l. T khi thy, ngi ta khng ngh s phn chia y l xu. Tuy nhin, nh tr thnh mt php tu lm ngui lnh s sng, bng cch km gi tm thc trong tnh trng l , khin cho hnh gi tr nn v dng i vi x hi, trong khi Hu, t mc chnh n nh mt hn tnh uyn o, t ng ha vi nhng tri thc manh mn khi lun gii cc khi nim v phn tch. Th nn, vn ny sinh l phi chng nh v Hu l hai nim ring bit m s thm nhp ch c c khi hnh tr hai mn ny mt cch c lp. Ngay vo thi ca Hu Nng, tng v s tch bit c Thn T v cc mn nhn mnh, iu ny dn n cc php tu tnh ha, l php thin qut bi. Chng ta c th ni rng Thn T a nh ln v tr hng u, sau mi n Hu, trong khi Hu Nng lm ngc li, xin dng tinh thn nh m thiu Hu s dn n sai lm nghim trng, nhng khi t c chn Bt-nh ri, th nh s lin lu xut theo . Theo Hu Nng, nh l Hu

2* nh (s: dhyna, e: meditation), Hu (s: praj, e: wisdom, intitute knowledge).

THIN V PHP MN V NIM

44

v Hu l nh. V khi mi tng quan ng nht gia hai phm tr ny khng c tun th th s khng c c gii thot. Khi u vi nh, Hu Nng nh ngha nh sau: Php ta thin ny, vn chng dnh mc ni tm, chng chp trc ni tnh, chng dnh dng g n bt ng Th ta thin l g? l khng b chng ngi trong tt c vic. i vi mi hon cnh tt xu bn ngoi, tm chng khi tng gi l ta.3 Trong thy t tnh mnh bt ng gi l Thin.4 Ngi khng h phc mi nim v hnh tng gi l Thin, trong chng lon l nh. Khi bn ngoi dnh mc sc tng th bn trong t lon, nhng khi bn ngoi la c sc tng na th tm chng lon. Bn tnh t thanh tnh, t an nh nh bn nhin, ch v khi gp cnh ri ngh v cnh nn lon. Nu gp cnh m tm chng lon l chn nh vy Trong kinh Duy-ma-ct c ghi: Ngay lc cht ng, lin nhn ra bn tm5 v trong B tt gii ni: Bn tnh chng ta vn t thanh tnh, khng nhim . Th nn ch thin tri thc, t mi bn kinh trn, chng ta nhn ra c trong tng nim, bn tnh thanh tnh ca mnh. T mnh tu tp, thc hnh (theo ch kinh), tc chng ta s tu thnh Pht o. 6

3 c: tso. 4 c: chan; s: dhyna 5 * . 6* , , , , , , , , , , , , , ,

D. T. SUZUKI

45

on kinh ny cho ta thy t tng ca Hu Nng v nh chng mang cht no tinh thn truyn thng vn c cc bc tin bi hnh tr tu tp, c bit l cc khuynh hng Tiu tha. T tng ca Hu Nng l xng minh i tha, c bit c Duy-ma-ct, Tu-b-, Vn-th S-li v nhng gng mt kit xut khc xin dng. Thi ca Hu Nng v thin nh c minh ha r nt hn qua cu chuyn sau do mn thut li:7 Vo nm th 11 nin hiu Khai Nguyn (nm 723 sau CN),8 Thin s Tr Hong m Chu, tham hc thin vi i s Hong Nhn, sau , s tr v L Sn Trng Sa. y s mit mi trong cng phu ta thin, v thng nhp nh. Danh ting ca s c n lan xa. Cng thi c Thin s tn i Dung (c: tai-yung),9 s n , , , Th mn ta thin, nguyn bt trc tm, dic bt trc tnh, dic bt th bt ng H danh ta thin, th php mn trung, v chng v ngi, ngoi nht thit thin c cnh gii, tm nim bt khi, danh vi ta, ni kin t tnh bt ng danh vi Thin H danh thin nh, ngoi ly tng vi thin, ni bt lon vi nh ngoi nhc trc tng, ni tm tc lon, ngoi nhc ly tng, tm tc bt lon, Bn tnh t tnh, t nh, ch v kin cnh, t cnh tc lon. Nhc kin ch cnh, tm bt lon gi, th chn nh d. Tnh Danh, Kinh vn: Tc thi hot nhin hon c bn tm. B Tt Gii kinh vn: Ng bn tnh nguyn t thanh tnh. Thin tri thc, nim nim trung, t kin bn tnh thanh tnh, t tu t hnh, t thnh pht o. (n Kinh, Diu Hnh, 5). 7 Trong Bit truyn (c: pieh-chuan), mt cun tiu s khc v Hu Nng, tc i s To Kh, lu hnh cng n bn n Kinh ng thi. 8* i ng. 9* Huyn Sch (c: yuan-tse, theo n bn n Kinh hin hnh).

THIN V PHP MN V NIM

46

To Kh tham hc vi i s (Hu Nng) trong sut 30 nm. i s Hu Nng thng bo s: ng c duyn trong vic hong truyn Pht php. Sau , i Dung t gi thy tr v phng Bc. Trn ng i ngang qua ni Tr Hong ang n tu. i Dung n thm v cung knh hi: Ti thng nghe ngi thng nhp nh. Vy ngay lc nhp y, ngi khng tm m nhp hay c tm m nhp? Nu c tm m nhp, th tt c cc loi hu tnh, vn c sn tm y, u c th nhp nh nh ngi . Cn nu tri li khng tm m nhp, th cy cng c th nhp nh c. Tr Hong p: Khi ti nhp nh, ti chng bit c tm hay khng tm. i Dung p: Nu ng khng n c tm hay khng tm th l tr trong thng nh, chng phi xut nhp g c. Tr Hong khng p li c. Li hi: Ngi t i s Hu Nng n, c nhn c ch g chng? i Dung p: Theo ch ca thy ti, chng nh (s: samdhi), chng lon, chng ta, chng thin y l Nh Lai thin.10 Nm un chng thc c bn tnh ca su trn vn khng. Chng nh, chng chiu, chng thc, chng khng, chng tr trong o m l v vi, l khng to tc. Nhng th dng ca n v cng t ti, l Pht tnh trm khp.11

10 s: tathagta-dhyna. 11* Chng ti dch st theo bn ting Anh. Nay xin trch thm phn ch Hn trong n Kinh tin i chiu: , , , , , , , , , , Ng s s thuyt, diu

D. T. SUZUKI

47

Nghe xong, Tr Hong lin nhn ra ch ri th di: Sut 30 nm ta b cng ta thin12 v ch. Mt on khc, trch t Cuc i ca i s To Kh s lm r ngha hn cho cc on vn trn: Hong Trung Tng nh ng nghe ni n tm chng ca Hu Nng, sai s n thnh s, nhng s t chi v kinh . Th nn s gi Tit Gin (c: hsieh-chien), thnh cu i s ch dy cho yu ch thin. Tit Gin tha: Cc Thin c kinh s thng dy t ta thin, theo cc v y th s khng c gii thot, chng ng nu khng ta thin. Hu Nng p: o do tm (hsin) ng. Chng phi do ngi thin. Kinh Kim Cng ni: Nu ni Nh Lai ngi hay nm l khng hiu li Nh Lai dy, v Nh Lai khng t u n, khng i v u, nn gi l Nh Lai. Khng t u n l sinh, khng i v u gi l dit. Cc php khng sinh khng dit, l Nh Lai thanh tnh thin, thy cc php rng lng, l Nh Lai thanh tnh ta Rt ro, vn chng c chng ng, hung g li c ngi?13

trm vin tch, th dng nh nh, ng m vn khng, lc trn phi hu, bt xut bt nhp, bt nh bt lon, Thin tnh v tr, ly tr Thin tch, thin tnh v sinh, ly sinh Thin tng, tm nh h khng, dic v h khng chi lng (n kinh, c duyn, th 7). 12 Ta thin c ngha l ngi thin theo th kit gi hoc bn gi tp nh (s: dhyna). Thut ng ny thng c dng chung vi Thin (chan = zen = dhyna). 13* Xin trch dn Hn vn i chiu: , , , , , , , o do tm ng, khi ti ta d. Kinh vn: Nhc ngn Nh Lai nhc ta nhc nga, th hnh t o, h c v s tng lai, dic v s kh, v sinh v dit,

THIN V PHP MN V NIM

48

Hu Nng ni thm: Chng no cn c ci nhn nh nguyn v cc php, th vn cha c gii thot. Sng i i vi ti, phin no i b-. Ch bng s liu ng ca i tha, th nhng s i i y mi c tr tu Bt-nh chiu ph, nh cy cu bc qua h su. Khi ng cn dng tr mt u cu th chng th no thm nhp c vo Pht tnh nht nh, ng chng phi l ngi trong php mn ca ti. Pht tnh ni Hin thnh chng tng, ni phm phu chng gim. trong phin no chng b nhim , khi khng trong thin nh, Pht tnh cng chng tr nn thanh tnh hn, n cng chng on dit cng chng thng hng, chng n chng i, chng gia, chng hai bn, chng sinh chng dit. N vn nh th trong tt c mi thi gian, bt ng trong tt c mt bin dch. N cha tng sinh, cng chng tng dit. N chng phi l ci c th thay th nim sinh bng nim t. Pht tnh siu vit nim sinh t. im chnh l ng suy lng v thin hay c, v iu y khin ta b hn cuc. Hy cho tm tr v t th vn thng thanh tnh, v t biu hin nhng diu dng hng sa ca chnh n. l phng cch kh hp vi tm yu.14

th Nh Lai thanh tnh thin, ch php khng tch, th Nh Lai thanh tnh ta, cu cnh v chng, khi hng ta da? (n kinh, phm th 9). 14* Xin trch dn Hn vn tin i chiu: , , , , , , , , , , , , , , , , , Minh d v minh, phm phu kin nh, tr gi liu t, k tnh v nh. V nh chi tnh, tc th tht tnh. Tht tnh gi x phm phu ngu nhi bt gim, ti hin thnh nhi bt tng, tr phin no nhi bt lon, c thin nh nhi bt tch, bt on bt thng bt lai bt kh, bt

D. T. SUZUKI

49

By gi chng ta c th hiu, t tng ca Hu Nng v nh khng theo truyn thng ca hng Nh tha. nh, theo Ngi quan nim, khng phi l ngh thut tnh tm cho bn tnh vn thanh tnh v khng nhim thot thai ra khi v bc ca n. Quan nim v nh ca Ngi khng phi xut pht t quan nim nh nguyn v tm. N lc t c nh sng bng cch xua tan bng ti l nh nguyn (e: dualistic) v khng bao gi c th a hnh gi n ch lnh hi chn chnh v tm. N lc on dit s phn bit y cng chng phi l phng thc ti u. Do vy, Hu Nng nhn mnh vo s ng nht ca nh v Bt-nh. V khi no Hu cn tch bit vi nh v nh tch ri Hu th c hai u cha c gi tr chn thc. Khi nhn t mt pha, chc chn nh c khuynh hng tch dit nh c nhiu in hnh trong lch s Thin v Pht gio. T l do ny, chng ta khng nn nh gi quan nim nh ca Hu Nng tch ri hn quan nim v Bt-nh ca Ngi . Mc ch ca ngi kt tp n Kinh, hin nhin l mun khong trng t tng ca Hu Nng v Bt-nh v tch bch hn t tng ny vi quan nim truyn thng. Nhan kinh trong Th bn n Hong chng t mc ch ny mt cch khng nhm ln: Kinh Ma-ha Bt-nh Ba-la-mt-a, i Ti Thng Tha, (thuc) Nam Tng (ni v) php n ng, cn c ghi thm nhan ph: Kinh15 (ghi chp) gio php ca Lc T i s Hu Nng cha i Phm, Thiu Chu. Nh ni dung biu th, chng ta rt kh ni rng tiu no l chnh. Tuy nhin, ta bit kinh cha ng nhng bi php v Bt-nh hay Bt-nh Ba-la-mt-a do Hu Nng ging v gio l ny dnh cho cn c cao nht ca i tha ti trung gian, cp k ni ngoi, bt sinh bt dit, tnh tng nh nh, thng ti bt bin, danh chi vit o. 15 e: platform sermon, c: ching, s: stra = Kinh.

THIN V PHP MN V NIM

50

Nam tng, trnh by gio php n ng, mt php mn ni bt t thi Hu Nng, l gio l ca tt c cc tng phi thin. Tip theo cc nhan ny, on m u cho chng ta bit ngay ch kinh, c l nhan th nht l do Hu Nng t ra l c lin quan n gio l Bt-nh. Tht vy, chnh Hu Nng bt u bi php ca mnh vi li khuyn tn: Cc thin tri thc, nu cc ng mun nhn ra bn tm thanh tnh ca mnh, hy nim Bt-nh Ba-la-mt-a.16 Theo kinh vn, Hu Nng im lng mt lc lu, lng lng tnh tm.17 Theo ti (Suzuki), Hu Nng bit n Kinh Nit-bn trc ri, v li, ngay u bi php ny, c cp n chuyn Ngi nghe c kinh Kim Cng trc khi n tham hc vi Hong Nhn. V nh chng ta bit, kinh ny tr thnh uy th ch yu trong gio l thin, v l mt trong tt c kinh vn thuc h Bt-nh Ba-la-mt-a, m qua gio l Bt-nh c khong trng mnh m nht. Khng nghi ng g na, Hu Nng thm nhp Bt-nh Ba-la-mt-a t khi khi u s nghip ca mnh. Ngay c gio l ca Hong Nhn, i vi ngi hc Pht l Hu Nng, cng c xc nh trong chiu hng quan h c bit vi Bt-nh. Trong khi c cht nghi ng, khng bit Hong Nhn c phi l mt ngi nhit thnh vi gio l Bt-nh nh Hu Nng hay khng?. t ra tc gi ca n Kinh gi nh vy. V y l tuyn b ca Hong Nhn: Cc ng hy tr v ch mnh, mi ngi hy t quan st tr

16* Nhng theo bn kinh vn ting Hn th c khc: , . - S s thng ta, co i chng vit: Tng tnh tm nim Ma -ha Bt-nh-ba-la-mt-a. (n Kinh, Bt-nh, phm 2). 17* C l theo cc bn n Kinh lu hnh Nht ch cc bn ting Hn hin c Vit Nam khng thy ghi on ny.

D. T. SUZUKI

51

tu ( chih-hui, ting Trung Hoa c ngha tng ng vi Bt-nh) ca mnh, mi ngi hy lm mt bi k ni ln t tnh Bt-nh ni bn tm ca mnh, ri trnh ta xem.18 iu ny khng c bo trc cho Hu Nng sao? Hong Nhn c l cn ni iu g hn th na. t nht l nhng iu gy n tng mnh nht cho Hu Nng v thng qua Hu Nng, n ngi vit tiu s Ngi (trong n Kinh). iu y cng c ngha Hong Nhn nhm n Kinh Kim Cng khi Ngi c nh lu li bi k ca Thn T trn tng, ni ban u Ngi nh nh L Cng Phng19 minh ha lch s Thin.20 Thc ra, gio l Bt-nh c mi quan h rt mt thit vi gio l tnh khng,21 l mt trong nhng t tng thm o nht ca i Tha, cn hn th na thc vy. n ni Tnh khng s mt ht ngha nu nh t tng Tnh khng gt qua trit l ca n; Tiu tha cng dy v Tnh khng ca vn php, nhng gio lTnh khng ca h khng thm nhp su nh i tha vo c cu tri gic ca chng ta. Hai nim v Tnh khng ca Tiu tha v i tha ta c th ni l hai trt t khc nhau. Khi Tnh khng c nng ln mt v th cao hn t trc, th i tha mi bt u trang s ca n. th c iu ny, Bt-nh cn phi c b sung, t nhin Bt-nh v Tnh khng cng nm tay nhau song hnh trong i tha. Bt-nh khng cn ch l ci bit n

18* , , , , Nh ng cc kh, t khn tr hu, th t bn tm, Bt-nh chi tnh, cc tc nht k lai trnh ng khn (n Kinh, phm Hnh Do th 1). 19 Lo-kung feng: Cung Phung L Trn 20 Lng-gi bin tng cp Ng t mch huyt . 21 s: nyat, e: emptiness.

THIN V PHP MN V NIM

52

thun trong nhn thc s vt tng quan, m n l tri gic tng bc cao nht m tm con ngi c php t ti, v n l tia sng t cu trc tin thin ca vn php. Trong thut ng trit hc Trung Hoa, ch tnh tiu biu nht trong nhiu trng hp, l ch cho cu trc tin thin, l nguyn l ti hu to ra vn php hoc l ci m n vn cn tn ti sau tt c v vn thuc v vt y mt cch ngu nhin khi ngi ta tch n ri khi vt y. Ngi ta c th t vn ci g l ngu nhin v ci g l yu tnh trong s cu thnh mt vt th ring bit. Nhng ti (Suzuki) s khng ngng tho lun quan im ny, v ti rt quan tm rt nhiu n s trnh by ca n Kinh hn l quan tm n trit hc Trung Hoa. Chng ta hy chp nhn rng c mt nim hin hu gi l tnh (, c: hsing) nh l s hin hu ti hu ca mt vt hay mt ngi, d khng nn hiu tnh nh mt thc th ring bit, cng nh mt ht hoc nhn cn li sau khi c bc ht cc lp v bn ngoi. Hoc nh linh hn thot khi thn xc sau khi ngi cht. Tnh c ngha l nu khng c n th khng th c mt hin hu no c, cng nh khng th no tng tng ra n c. Nh cu trc ca n theo hnh thi hc gi . Tnh l: Tri tim hoc linh hn ca s sng bn trong mt hu th. Ni mt cch tng trng, tnh c th c gi l sinh lc, nng lc sng ng. Cc dch gi Trung Hoa khi chuyn ng cc kinh vn Pht hc t ting Phn thng dng ch tnh din t ngha ca cc thut ng nh buddhat, dharmat, svabhva buddhat l Pht tnh; dharmat l php tnh; v svabhva l t tnh.22

22 , s: buddhat; c: fo-hsing; e: buddha-nature; , s: dharmat, c: fa-hsing, e: nature or essence of all things; , s: svabhva, c: tzu-hsing, e: self-nature, self being, being in itself.

D. T. SUZUKI

53

Trong n Kinh, chng ta gp ch tnh trong cc t ghp sau y T tnh, Bn tnh, Thc tnh, Pht Tnh, Chn tnh, Din tnh, Tnh tnh, Cn tnh, Gic tnh.23 Trong tt c cc t ghp ny, ngi c thng gp nht trong n Kinh l t tnh. tnh ny c Hu Nng nh ngha theo li nh sau: Tm l lnh th, tnh l vua, vua ng tr trn lnh th ca mnh. Khi tnh hin hu th c vua, khi tnh khng hin hu th khng cn vua na, khi tnh hin hu th thn tm tn ti, khi tnh khng hin hu th tm tan hoi. Pht c tu thnh chnh trong t tnh, ng tm cu Pht ngoi thn.2425 Trong y, Hu Nng n lc cho chng ta hiu r rng hn nhng iu Ngi mun ni v tnh. Tnh l nng lc iu ng ton th thn tm chng ta, l nguyn y ca s sinh tn t th xc n tinh thn, khng phi ch thn m gm c tm trong ngha sng ng cao tt nht ca n, v tnh ang hin hu trong n. Khi tnh khng cn hin hu na th tt c iu hoi dit. D vy, iu ny khng c ngha tnh l mt ci g tch bit gia thn v tm, l ni m tnh thi vo sinh kh n hot ng, v tnh s ra i

23* bn tnh, c: pen-hsing, e: original nature; thc tnh, c: shih hsing: realizing nature; Chn tnh: chen hsing: truth nature; Diu tnh: miao-hsing, e: mysterious nature; Tnh tnh, c: ching-hsing, e: pure nature; Cn tnh, c: keng-hsing, e: root-nature; , Gic tnh, c: chiao-hsing, e: enlightenment-nature. 24 Phn 37. 25* , , , , , , Tm thi a, tnh th vng, vng c tm a thng, tnh ti vng ti, tnh kh vng v, tnh ti thn tm tn, tnh kh thn tm hoi. Pht hng tnh trung tc, mc hng thn ngoi cu (n Kinh, quyt nghi, 3)

THIN V PHP MN V NIM

54

khi thn tm t bit. Tnh huyn nhim ny, tuy vy, li khng phi l mt lp lun ng n nh mt tin nghim (priori), nhng l thc ti m ngi ta c th kinh nghim c v iu y c Hu Nng mnh danh l t tnh sut trong n Kinh. Din t cch khc, t tnh l t chng, l ci bit ca chnh mnh, khng ch c ngha hin hu m cn c ngha l bit na. Chng ta c th ni rng v n bit nn n hin hu. Bit l tn ti v tn ti l bit. l ngha trong li tuyn b ca Hu Nng: Chnh trong bn tnh, t c tr Bt-nh v t dng tr tu thng qun chiu, nn khng nng nh vo vn t.26 Khi Hu Nng ni v tr Bt-nh nh th l xut sinh t t tnh. iu y cn phi theo phong cch suy ngh ang chim u th ng thi, mt tnh th thng c nh hng n chng ta. l kt qu nh nguyn tnh gia t tnh v Bt-nh iu ny hon ton i ngc vi t tng thin ca Hu Nng. Do vy chng ta phi cn trng khi gii thch n Kinh trong mi tng quan gia t tnh v Bt-nh. D sao i na, by gi chng ta cng n vi Bt-nh. Bt-nh phi c gii thch trong nh sng ca Thin trong ngha i tha m chng ta va kho st xong. Nhng trc khi i vo, chng ti mun ni vi li v t tnh v Bt-nh. Theo trit hc i tha, c ba khi nim m cc hc gi phi vn dng gii thch mi tng quan gia bn th (e: substance) v nng lc vn hnh ca n. l th, tng v dng, vn u tin c xut hin trong i tha khi tn

26* on ny chng ti khng theo bng ting Anh v qu di dng, m theo st kinh vn ch Hn: . C tri, bn tnh t hu Bt-nh chi tr. T dng tr tu thng qun chiu, c bt gi vn t (n Kinh, Bt-nh, phm 24).

D. T. SUZUKI

55

lun do ngi M Minh tr tc. Th tng ng vi bn cht, Tng tng ng vi s trnh hin, v Dng tng ng vi nng lc vn hnh. Qu to l vt c mu nht v hnh trn, y l tng ca qu to, n trnh hin trong cc gic quan ca ta vi dng thc y, tng thuc v th gii ca gic quan, dng ca mt vt bao gm ton b nhng g m n tc dng ti, biu tng cho gi tr, chc nng, ca n.Cui cng, th ca tri to l cht m n to thnh bn tnh ca loi to, m nu khng c cht y, th loi to nh mt s hin hu ca n, cng nh tt c mi trnh hin v cng nng c gn cho tri to, khng c ci , n khng phi l qu to. Mt vt, nu tht s hin hu, phi p ng ba khi nim th, tng, dng ny. Vn dng nhng khi nim ny vo ti ang tho lun y. T tnh l th. Bt-nh l dng, trong khi y khng c khi nim no tng ng vi tng. V ti ca chng ta l Pht tnh, khng nm trong th gii hnh tng. Hu Nng ging gii Pht tnh to thnh ci nhn cho Pht qu. iu ny hng hu ni mi hu tnh v cu thnh t tnh ca chng ta. Mc ch tu thin l nhn ra tnh ny. Thot khi m lm, ngha l khng cn phin no na. Ngi ta c th hi lm cch no c th nhn ra? iu y hon ton c th v t tnh l tnh bit ca chnh mnh. Th l v th nu khng c dng, v th tc l dng. T hin hu tc l t bit. Bng chnh ci dng m t th v hin hu ca n c hin th, v ci dng ny, theo thut ng ca Hu Nng l: nhn ra t tnh. Bn tay chng phi l bn tay, n khng hin hu cho n khi n hi hoa dng cng Pht. Chn cng vy, n chng phi l chn, chng phi l thc th, tr phi ci dng ca n trong vic qua cu, li sui, leo ni. Do vy nn sau Hu Nng, lch s Thin pht trin trit hc ca ci dng ny cao tt n mc k tham vn khn kh ch nhn c nhng c nh, c p, tung gy, v nhng li mng chi, n h b xem nh

THIN V PHP MN V NIM

56

nhng khn gi ngy ng. Cch tip x th bo i vi ngi hc thin ny do chnh Hu Nng m u, mc d nh th ngi phi kim thc li phn no s p dng thc tin vo trit l v ci dng. Khi chng ta ni: nhn ra t tnh, ci thy ny c th xem nh n thun l ci thy, ci bit, ci chiu ph vo t tnh vn thanh tnh v khng nhim , l ni duy tr mt c tnh hng hu trong ch Pht cng nh trong mi chng sinh. Thn T v mn ca ngi hin nhin tha nhn ci thy ny nhng thc ra, thy l mt hnh ng, l mt s tri dy t tri thc ca con ngi, m ci dng ca n lun lun gi nh c s hp l trong khi phn tch v cc nim, nhng nim c nhn bit qua ngha nng ng ca chng. Ci thy, c bit theo tng Hu Nng, vt xa ci nhn th ng vn ch l tri kin n thun c c thng qua qun st t tnh thanh tnh rt nhiu. Ci thy, theo Hu Nng chnh l nhn ra t tnh, t biu l ra trong ton b s trn trung ca n v ci dng khng cn g ngn ngi. T y chng ta quan st c s khc bit gia Thin Bc tng nghing v nh (s: dhyna) v Thin Nam tng ch trng Hu (s: praj). Thin Bc tng ca Thn T ch trng nhiu n phng din th ca t tnh, nn dy mn sinh tp trung n lc thanh lc tm thc, thy c s chiu diu ca t tnh vn thng thanh tnh khng nhim. R rng h qun rng t tnh khng phi l vt, m th ca n c phn chiu trong tm ca chng ta nh cch mt ngn ni phn chiu nh ca n trong mt h tnh lng. Trong t tnh, khng h c mt ci th nh th. V th, t n chnh l dng; ngoi dng khng c th v chnh nh ci dng ny c ngha nn ci thy m th vn c tr thnh chnh n. i vi Thn T, ci t thy chnh n (e: self-seeing) ny, hay phng din Bt-nh ca t tnh, ng hon ton khng bit. Tri li, trong vai tr ca Hu Nng, Ngi nhn mnh

D. T. SUZUKI

57

phng din Bt-nh m chng ta c th bit qua t tnh. u thiu nht qun c bn ny gia Hu Nng v Thn T li nm trong nhn thc v t tnh, cng nh v Pht tnh, khin h i theo cc chiu hng i lp trong cch tp nh. l, phng php ta thin (c: tso-chn; j: zazen). Xin c li bi k27 ca Thn T:

Thn th B- th Tm nh minh knh i Thi thi cn pht thc Vt s nh trn ai

Thn l cy B- Tm nh i gng trong Lun sing nng lau phi Ch nhum bi trn.

Vi kiu tnh ta qut sch bi trn, khi mun i xa hn n ch an tm l khng phi d, v ngi ta c kh nng dng li mc khn tnh, iu m Hu Nng gi l tr tm qun tnh. Cao nht l n a n trng thi xut thn, thm nhp vo t th v s dng ngh tm thi ca thc. Khng c ci thy trong , khng c s t nhn bit, khng c s nm bt nng ng ca t tnh, khng c s hot dng ng thi, th khng phi l kin tnh28 trong bt c dng no. Do vy, dng Thin qut bi l ngh thut t tri buc mnh bng dy thng do mnh t to ra, l mt c cu nhn to, chng ngi tin trnh gii thot. Nn chng ngc

27 n Kinh, theo n bn Quang Thng T (j: kosho-ji), p. 6. 28* , c: chen-hsing, e: seeing into nature.

THIN V PHP MN V NIM

58

nhin g khi Hu Nng v mn phn ng li trng phi khn tnh. Li thin mc ta, qut bi, khn tnh ny c l l mt hnh thi thin m Hong Nhn dy cho Thn T, Hu Nng v nhiu ngi khc. Hu Nng, ngi nhn ra c chn tinh tu ca Thin v khng b kt trong s uyn bc, v tt nhin l khng b nh hng bi thi tri thc no trong i sng. Ngi nhn ra ngay s nguy him ca ch trng tch mc, v bng mi phng tin, ngi khuyn co mn mnh ng ri vo li y. Nhng phn ng mn ca Hong Nhn, t nhiu u c khuynh hng chp nhn li tch mc nh l php mn thin chnh thng. Trc khi o Nht (c: tao-i), c bit vi tn M T (c: ma-tsu), gp Hoi Nhng (c: huai-jang) Nam Nhc (c: nan-yueh), s cng l ngi chuyn tnh ta nhn vo ci khng thanh tnh ca t tnh, s vn hc Thin vi mt t ca Hong Nhn khi s cn tr. Ngay c khi s n vi vi Nam Nhc, s vn tip tc li ta Thin ny theo nh cuc i thoi din ra gia s vi Hoi Nhng, mt trong nhng t kit xut ca Hu Nng: Thy M T sing nng m mnh trong ta thin hng ngy. Hoi Nhng hi: Ny i c. Ngi ngi thin lm g vy? M T p: thnh Pht. Hoi Nhng bn lm mt vin gch, bt u mi. M T hi: Thy lm g th? Hoi Nhng p: Ti mi lm gng soi. Hoi Nhng lin tht ln: Mi ngi lm gng! Bao gi mi thnh c?

D. T. SUZUKI

59

Hoi Nhng lin hi li: Ngi thin thnh Pht! Th bao gi mi thnh? M T bn hi: Th ti phi nn lm g? Hoi Nhng ni: Nh b ko xe, khi xe khng chy, ngi iu khin xe phi lm g? Qut vo xe hay qut vo b? M T im lng khng p c. Ln khc, Hoi Nhng ni: ng mun thnh mt ng thy ngi thin hay mun thnh Pht? Nu mun hc thin, th thin chng phi ngi, chng phi nm. Nu ng mun thnh Pht bng cch xp chn ngi thin th Pht khng c tng nht nh. Php vn khng c ch tr. ng khng nn chn la ly b. Nu ng khng khng ngi Thin mong lm Pht, chng khc g ng git Pht. H ng cn chp vo vic ngi th ng chng bao gi t c tm yu! Nghe ch dy nh vy. M T nh va ung c h. S l bi v tha: Con phi dng tm mnh nh th no kh hp v tng tam-mui? Nam Nhc Hoi Nhng p: Tu tp theo php mn tm a, cng nh gieo ht ging vo t, php yu ta ni cng nh ma mc. Khi mi nhn duyn chn mui, ng s thy o.29 M T li hi: o chng phi sc tng, lm sao thy c? S p: 29 n gin, Tao (o) l chn l, l Php (s: dharma) l Thc ti ti thng (e: ultimate reality).

THIN V PHP MN V NIM

60

Php nhn tm a c th thy o. V tng tam mui cng l nh vy ( , , , ). M T hi: o y c thnh hoi chng? S p: Nu ngi ta ly nim t tn, thnh hoi m cho l thy o th khng bao gi thy c o c ( , )30 Trong mt ngha no , Thin Trung Hoa c th c xem l thc s bt u vi M T, v ngi ng thi vi s l Thch u Hy Thin (700-790), c hai u l hu du ca Hu Nng. Nhng trc khi M T an tr vng chi trong Thin, s vn cn b nh hng li Thin qut bi v khn tnh. S t khp mnh cn mn trong vic ngi khoanh chn ta thin. S khng c nim no v dng cng phu t thy chnh mnh. Chng c khi nim v t tnh, v t hin hu tc l t thy. S cha nhn ra rng vn khng c hin hu bn ngoi ci thy - ci thy ca hnh ng. Ba thut ng ny, hin hu, thy, hnh ng ng ngha v c th thay th cho nhau. Thc hnh Thin nh (s: dhyna), nh th, tr thnh vic trang b cho hu nhn; v nh, hu c xem nh mt nim ng nht, khng cn tch bit na. Tr li vi Hu Nng, by gi chng ta nhn ra ti sao Ngi c nhn mnh tm quan trng ca Bt-nh v lp nn l thuyt v s nht nh ca nh v hu. Trong n Kinh, ngi m u thi php ca mnh bng s nhn ra t tnh nh phng tin Bt-nh, m mi ngi trong chng ta, d k ngu cng nh k tr, u c sn. y, ngi din t

30* Theo Ng ng Hi Nguyn (Tm a php nhn, 19 )

D. T. SUZUKI

61

theo cch c l, v ngi vn khng phi l trit gia. Theo lun c m chng ti trnh by trn, t tnh t nhn ra chnh n khi n thy c chnh mnh, v ci thy ny l trong chp le ca Bt-nh. Nhng v Bt-nh li l mt ci tn khc t cho t tnh khi t thy c chnh mnh. Khng c Bt-nh bn ngoi t tn. Ci thy (kin ) cng c gi l nhn bit hay lnh hi, hoc chnh xc hn gi l chng nghim (l ng , wu theo ting Trung Hoa v satori theo ting Nht). Ch ng bao gm ch tm v ch ng c ngha l ca ti. Khi ghp li, ng c ngha l chnh tm ca ti, ti cm nhn c tm ti hay chng nghim t tm mnh T tnh l Bt-nh v cng l nh, khi n c nhn qua phng din tnh hay bn th hc (ontologically). Bt-nh c ngha v nhn thc lun nhiu hn. By gi, Hu Nng mi tuyn b s ng nht ca Thin nh v Bt-nh: Thin tri thc, trong php mn ca ti, ly nh v hu lm cn bn. Cc ng ch lm khi cho rng c th tch ri nh v hu. nh hu l mt, chng phi hai. nh l th ca hu v hu l dng ca nh. Ngay khi t c hu, th nh trong hu, ngay khi an tr trong nh, th hu trong nh. Khi hiu c ngha ny, tc nh hu bnh ng.Trong khi tu tp, cc ngi hc o ch nn ni trc phi c nh ri sau mi pht hu, hoc phi pht hu ri sau mi c nh, v ni nh th l tch i nh hu. Nhng ngi c ci thy nh vy khin cho php thnh hai tng, h l nhng ngi ming ni li hay nhng trong lng khng tt. H xem nh tch ri vi hu, nhng i vi nhng ngi tm ming u l thin, trong ngoi l mt, th nh v hu l bnh ng (nht nh).31,32

31 n Kinh, bn Quang Thng T (Kosho-ji), P. 14. 32* Xin trch dn thm phn Hn vn tin i chiu:

THIN V PHP MN V NIM

62

Hn na, Hu Nng cn minh ha t tng nht nh bng mi tng quan gia n v nh sng. Ngi ni: Cng nh n v nh sng. C n tc c nh sng; khng c n khng c nh sng. n l th ca nh sng, nh sng l dng ca n, tn tuy c hai nhng th vn l mt. Nn hiu mi tng quan nh hu theo cch nh vy. V d n v nh sng ny rt quen vi cc trit gia Thin. Thn Hi cng dng v d ny trong bi php c tm thy bi tc gi (Suzuki) trong th vin quc gia Bc Bnh (The National Library of Peiping). Trong cun Php Ng (p. 15) ca s, chng ta thy quan im ca Thn Hi v ng nht gia nh v Hu c s a ra khi p mt cu hi: u m nim khng khi, khng v v tng c an lp, chnh l chn nh (dhyna). Khi khng khi nim, th khng, v tng t thch ng vi i tng tri gic (trn cnh, e: object of perception), th l chn hu. u iu k diu ny xy ra, chng ta gi l nh an tr ngay trong chnh n. l th ca hu, chng tch ri khi hu, chnh , , , , , , , , , , , , , , Thin tri thc, ng th php mn, d nh hu vi bn, i chng vt m, ngn nh hu bit, nh hu nht th, bt th nh, nh th hu th, hu th nh dng, tc hu chi thi, nh ti hu, tc nh chi thi, hu ti nh. Nhc thc th ngha, tc th nh hu ng hc. Ch hc o nhn, mc ngn tin nh pht hu, tin hu pht nh cc bit. Tc th kin gi, php hu nh tng. Khu thuyt Thin ng, tm trung bt thin. khng hu nh hu, nh hu bt ng. Nhc tm khu cu thin, ni ngoi nht chng, nh hu tc ng (Php Bo n Kinh, phm nh Hu, 4)

D. T. SUZUKI

63

n l hu. Li na, hu y, an tr trong chnh n, l dng ca nh, chng tch ri khi nh, chnh n l nh.Thc vy, khi trong nh m c t cho c ci nh ca chnh n, th chng phi l nh. Khi trong hu m c t cho c ci hu ca chnh n, th chng phi hu. V sao? V t tnh l chn nh, v chnh y l iu mang ngha nht nh ca nh hu. V im ny, Hu Nng v Thn T c cng quan im nhng vn cn qu tru tng so vi kin gii thng thng, c th thy c kh nm bt c ngha xc thc ca n. Trong on vn sau, Thn Hi t ra c th v d hiu hn trong pht biu ca s. Vng Duy (c: wang-wei) l mt quan chc cao cp ca triu nh, ng rt mn m Pht php. Khi ng bit c s bt ng gia Thn Hi v Hoi Trng (c: hui-cheng), t ca Thn T, hin nhin l v vn nh hu. Vng Duy hi Thn Hi: Ti sao c s bt ng y? Thn Hi p: V Hoi Trng gi quan nim rng, phi tp nh trc ri sau hu mi pht sinh. Nhng theo quan im ca ti, ngay khi ti ni chuyn vi ng l c nh, c hu ri. nh, hu ch l mt. Theo kinh Nit-bn, khi nh nhiu hu t, s khin sinh trng v minh; v khi hu nhiu nh t s lm tng trng t kin, nhng khi nh hu qun bnh, c th ni y l nhn ra Pht tnh. Bi l do ny, nn ti thy kh ng quan im vi nhau. Vng Duy hi: Khi no c th ni nh, hu qun bnh? Thn Hi p: Chng ta ang ni v nh, cn v phn th ca n, chng c g kh c trong c. Ngi ta ni n hu (Bt-nh), khi bit ci th ny khngchng c c v th vn trm

THIN V PHP MN V NIM

64

nhin, tch tnh, song n vn hnh mt cch mu nhim, siu vit hn mi suy lng, tnh ton. T , ta nhn ra nh v hu vn cng mt th. C Hu Nng ln Thn Hi u nhn mnh n hu nhn (prajna-eye). Mt khi quay tr v vi chnh n, nhn ra huyn nhim ca t tnh, tc ci bt kh c thnh tu, ci thng tch cng c nhn ra v hu t n ng nht vi nh trong mun vn vn hnh a dng. Do vy khi Thn Hi tr chuyn vi Vng Duy, Thn Hi tuyn b rng trong khi ni, th nh v hu ng thi hin hu, v chnh cuc tr chuyn ny l nh v hu. Qua y Thn Hi mun ni rng nh l hu v hu l nh. Nu chng ta cho rng ch khi no khoanh chn ngi thin th mi c nh, hoc khi no hon ton lm ch c php tnh ta ny th hu mi pht sinh, l ta tch ri hon ton nh v hu. l quan nim nh nguyn m hng mn thin lun lun chn ght. D ng hay tnh, ni hay nn phi c nh trong , phi thng an tr trong nh. Mt ln na, chng ta phi ni rng hin hu (th) tc l thy (tng), v thy (tng) tc l hot dng (dng). Nu khng c th tc t tnh, th khng c ci thy (tng) v hot dng (dng). V nh ch l nh khi n ng nht vi hu. Sau y l mt on trch li ca i Chu Hu Hi (Ta-chu Hui-hai, tk. 8 9), t ca M T. Hi: Khi khng dng li ni, vng bt ngn thuyt l nh, vy khi c li ni c ngn thuyt, c gi l nh chng? p: Khi ti ni nh, chnh l khng lin h g n ngn thuyt hoc khng ngn thuyt, vn l thng nh. Sao vy? V trong tt c mi lc, nh vn thng trong dng. Ngay c khi ni nng, hoc khi tr phn bit khi dy vn c nh trong , v ht thy u l nh. Nu khi dng tm thng t tnh khng ca cc php qun sc th tc thi lin nhn ra tnh khng. Trong , tnh

D. T. SUZUKI

65

khng hin hu tt c mi thi, cho d c qun sc hay khng, d c ni nng, phn bit hay khng. Cho n thy nghe hiu bit cng th. Sao vy? V t tnh ca cc php l khng, nn bt lun ni no n cng khng c. V tt c u khng, nn khng cn dnh mc, tng ng vi ci khng dnh mc ny l ci dng ng thi (ca nh v hu). B-tt lun lun bit vn dng tinh thn cc php ht thy u khng, nh nn t c cu cnh. Do nn ni khi nh hu nht nh, c ngha l gii thot.33 nh y chng c g ph hp vi kiu khoanh chn ngi thin, nh thng c gi nh bi nhng k ngoi cuc hoc php mn c duy tr bi Thn T v tng phi ca s vo sau thi k Hu Nng. n y, c th khng nh mt cch chc chn rng: nh khng phi l tch mc, cng chng phi l tch tnh, m ng hn l s hot dng, vn hnh, thnh tu, thy, nghe, hiu, bit. Th nn c th ni rng u c nh c ngha l khng do php tu nh m c. nh l hu v hu l nh, v n l mt. y l mt trong nhng ti ct yu thng xuyn c nhn mnh bi cc Thin s sau Hu Nng.

33* on trn dch st theo bng ting Anh nay xin trch dn mt on trong: i Chu Ha Thng n Ng Nhp o Yu Mn i chiu: - Vn: V ngn v thuyt, tc danh vi nh, chnh ngn thuyt chi thi, c danh nh ph? - p: Kim ngn nh gi, bt lun thuyt d bt thuyt thng nh. H d c? Vi dng nh tnh ngn thuyt phn bit thi, tc ngn thuyt phn bit dic nh.Nhc d khng tm qun scthi, tc qun sc thi dic khng. Nhc bt qun sc, bt thuyt, bt phn bit thi dic khng, ni ch kin vn gic tri, dic phc nh th. H d c? Vi t tnh khng, tc nht thit x tt khng, khng tc v trc, v trc tc th ng dng. Vi b tt thng dng nh th ng khng chi php, c ch cu cnh. C vn: nh hu ng gi, tc danh gii thot d.

THIN V PHP MN V NIM

66

i Chu Hu Hi ni tip: Ti s cho cc ng mt v d, nh ng c tnh to, sng sut, ht sch mi nghi, ging nh tm gng rng r, phn chiu mi hnh tng trong . Khi gng lm vic , tnh sng ca n phi lay ng n nhn hnh tng theo mt cch no chng? Hon ton khng. Sao vy? v ci dng ca gng sng th t ti vi mi nhim i. Do , s phn chiu ca n khng h b m ti. Cho d c hnh tng hay khng, cng khng thay i v sng chiu ca n. Sao vy? v ci g t ti i vi nhim i th khng c s bin i, d trong bt k hon cnh no. Li na, ging nh mt tri chiu sng th gian, nh sng c chu s bin i no khng? Khng. Sao vy? C khi no n chng tng chiu sng th gian u? M chng h c bin ng g trong n c. Sao vy? V nh sng mt tri t ti thot khi mi nhim , nn d n c chiu sng vn vt hay khng, nh sng t ti v nhim vn lun siu vit trn nhng bin i. Nn nh sng chiu diu y l hu v tnh bt ng y l nh. B-tt dng nh v hu trong th nht nh ca n, v nh t c gic ng. Do vy nn ni khi vn dng nh hu trong nht th c ngha l gii thot. Ti ni thm rng t ti vi nhim c ngha l khng c phin no v khng c nhng cao vng (t ti thot khi nim nh nguyn ca hin hu). Thc ra, trong trit hc thin, cng nh trong cc b mn trit hc Pht gio khc, khng h c s phn bit gia cc thut ng lun l hc v tm l hc, v thut ng ny thay th thut ng kia mt cch d dng. T quan im sng, nhng phn bit nh th khng th no tn ti c, v y lun l hc ltm l hc v tm l hc l lun l hc. T l do , tm l hc ca i Chu Hu Hi tr thnh lun l hc i vi Thn Hi, v c hai u quy hng v mt th

D. T. SUZUKI

67

nghim. Chng ta hy c trong Php ng Thn Hi (p. 32): Khi gng sng c t trn i cao, sc chiu diu ca n nhun khp c mui phng ci gii, ht thy vn vt u c phn chiu trong . Cc thy u cho s vic ny l k diu, nhng i vi tng ti, iu y chng c g k diu c. Sao vy? V i vi tm gng sng ny, sc chiu diu ca n thu khp vn vt, nhng vn vt ny khng phn chiu trong . y l iu k diu nht m ti mun ni. Sao vy? Nh Lai bit tt c cc php nh do tr v phn bit (, c: praj). Nu Nh Lai c cht tm phn bit, cc ng c ngh rng Nh Lai c th bit r tt c cc php chng?. Phn bit ( , c: fen-pieh) l thut ng Trung Hoa dng dch ch vikalpa t ting Sanskrit, y l mt thut ng Pht hc quan trng c dng rt nhiu trong cc kinh lun. T nguyn ca thut ng ny chit t ra c ngha l ct v chia vt th ra bng con dao, tng ng hon ton vi t nguyn ca ch vilkp trong ting Sanskrit. Nh th phn bit c ngha l nhn thc, hiu bit da trn s phn tch, c tnh tng i v lan man m chng ta quen dng trong giao tip hng ngy vi th gii bn ngoi cng nh trong li suy ngh duy l cao . V ct ty ca t duy l phn tch, c ngha l phn bit. Khi con dao m x phn tch cng bn, th kt qu ca t duy duy l li cng tinh t hn. Nhng theo t duy Pht gio, ng hn l theo kinh nghim Pht gio, nng lc phn bit ny li c nn tng l tr tu v phn bit (s: praj). y l nhng g c bn nht ca tri thc con ngi, v nh c tr tu y m chng ta c kh nng phng ci nhn vo t tnh vn c sn trong mi chng ta. Ci cng gi l Pht tnh. Thc vy, t tnh chnh l tr tu nh c xc nh nhiu ln. V tr v phn bit ny t ti hon ton vi nhim , l thut ng c i Chu Hu Hi dng nu ra c tnh ca tm

THIN V PHP MN V NIM

68

gng trong. Nh vy tr tu v phn bit, t ti khng nhim , xa nay khng mt vt tt c nhng dng ng ny iu nhm n mt im xut pht, l ci ngun uyn nguyn ca kinh nghim thin. By gi vn c t ra l: bng cch no m tm con ngi c th vt qua t phn bit n v phn bit, t nhim n thanh tnh, t hin hu (hu) n khng hin hu (v), t tng i n tnh khng, t vn vt n th cht trong veo ca gng hoc l t tnh, hoc din t theo tinh thn Pht gio, l t m () n ng ().34 Lm sao m s vt qua ny c th l iu k diu nht khng nhng ch trong Pht gio m cn c trong tt c mi tn gio trit hc khc. Chng no m th gii ny c nhn thc bi con ngi, vn cn l th gii ca nhng i lp, chng vn cha c cch thot ra khi ci gii y th nhp vo th gii ca tnh khng, ni tt c cc mu thun tiu trm. Vic thanh lc dn dn cht phn tp c mnh danh l vn vt nhn ra tm gng t tnh l vic rt kh lm. Vy m, tt c mi Pht t u n lc thnh tu cho c iu y. Khi nu ra theo tinh thn trit hc, vn khng cn c xem chnh ng na. Chng phi l s thanh lc dn cht phn tp, i t phn bit n v phn bit, t tng i n tnh khng Nu ngi ta chp nhn tin trnh thanh lc, ngh rng mt khi s thanh lc ny thnh tu, th tm gng s hin by v sng bn nguyn ca n, th nn tin trnh y

34 M (, c: mi ; j: mayoi) c ngha l ng ng t ng, khng bit phi i hng no. Cn ngha l, i vo ng t, khng i trn ng chnh. Tng phn vi ng (; c: wu, j: satori), ngha l hiu bit chn chnh, chnh kin, nhn ra chn l, chnh o.

D. T. SUZUKI

69

vn c biu din trn dng vn hnh ca n. Nhng trong thc t, vic thanh ty t n l cng vic ca v sng bn nguyn. l bn nguyn th khng c mi lin h vi thi gian trong ngha gng c mt ln no trong qu kh xa m, vn thanh tnh, khng bn nh, ri nay v gng khng cn c sng nh xa na, nn n phi c lau chi v v sng ban s y c phc hi nguyn trng. V sng y vn trong tt c mi thi, ngay c khi b bi trn vy ph v tng nh n khng th no phn chiu s vt. V sng khng cn c phc hi mi c, n chng phi l ci xut hin sau khi hon tt mt tin trnh; v sng y cha tng ri khi tm gng. y l ngha m n Kinh v cc kinh in Pht gio khc xin dng, khi ni rng Pht tnh vn ng nht ni tt c vn loi hu tnh, gm k ngu cng nh ngi tr. Bi v t o l chng h b vng bn trn tin trnh vn hnh t t n chnh, t m n ng, t v minh n gic ng. Cc Thin s u tuyn b rng chng c s gic ng no cu s c. Nu ni mnh va chng c iu g , th y l bng chng r rng nht mnh lc ng. Do vy, khng l c, im lng l sm st, v minh l gic ng; cc thnh tng tu thanh tnh o i vo a ngc trong khi t khu phm gii chng nhp nit- bn; thanh ty c ngha l cha nhm bi trn. Tt c cc li ni nghch l ny y ry trong vn hc Thin chng c g khc hn v s nhng ph nh tin trnh vn hnh t phn bit n v phn bit, t nhim n thanh tnh tng v s vn hnh ny khng ph hp vi thc t, trc ht v vn hnh dng li ngay ni v sng bn nguyn ca gng, khng n lc i xa hn, i n ni v hn. Th n, bn tnh trong sut ca gng t n bao dung lun c s nhim, ngha l gng nhn ht hnh nh vt ny n vt kia, tnh cht ca cc vt th hon ton tri ngc nhau. t vn ny theo mt cch khc, cn phi c tinh thn

THIN V PHP MN V NIM

70

ph nh tuyt i, nu khi tin trnh c tip tc th s th cn kh hu khng? y l l do ti sao Hu Nng khng khng phn i quan im c cc i th ca Ngi nui dng. Hu Nng khng tn thnh gio l v tnh lin tc, l trng phi Tim ca Thn T. Tt c nhng ai tn thnh quan im vn hnh lin tc, u thuc v tng Tim. Cn Hu Nng, ngc li l thng th ca tng n. Theo tng ny, bc nhy t m () n ng () l tc th, khng phi dn dn, ri rc v khng lin tc. Tin trnh gic ng tc th ngha l c mt c nhy vt, mang tnh lun l v tm l hc, theo kinh nghim Pht gio. Vi c nhy vt lun l, c ngha l tin trnh duy l thng nghim dng li ngay tc khc v nhng g phi l xa nay u c xem l hon m mt cch t nhin; cn c nhy vt tm l hc ngha l ranh gii ca thc b vt qua, ri th nhp vo v nim (e: Unconscious), m rt ro chng phi l v thc (e: unconscious).35 Tin trnh ny ban u ri rc ri bng chc hon ton vt hn bn kia mi tnh ton suy lng. y l nhn ra bn tnh.. Hy c bi php sau ca Hu Nng : Thin tr thc, khi ti cn ni Ha thng Hong Nhn, mt hm ch nghe c mt cu m ng, lin thy ngay chn tnh, bn th ca chn nh. y l l do ti sao ti mun thy gio php ny c lu hnh, khin cho ngi hc o ng ngay b-, t qun tm mnh, t thy c bn tnh mnh Ch Pht ba i, qu kh hin ti, v lai v

35 Trit hc Ty phng quen gi l v thc Unconciousness (vit hoa). Thut ng Pht gio tng ng l v tm hoc v nim, nh ni dung tc gi (Suzuki) s trnh by tip tc phn sau. Trong khi t unconciousness (khng vit hoa), c ch cho tnh cht, tnh trng v thc, nh on vn di c ghi trong ngoc.

D. T. SUZUKI

71

tt c mi hai b kinh36 u vn sn c trong t tnh mi ngi Trong t tm mnh vn sn c tri thc t ng, nu mnh t khi dy t m, vng nim, in o, th d c thin tr thc bn ngoi dy bo, cng khng th no cu c. Nu t khi qun chiu bng phng tin chn chnh Bt-nh, th mi vng nim u tiu tr trong khonh khc. Nu nhn ra t tnh, mt khi t ng lin thng n ngay qu v Pht. Thin tri thc, khi c tr tu qun chiu, th trong ngoi tr nn hon ton thng sut, bit r bn tm. Nu nhn ra c bn tm th l gc ca gii thot. Nu c gii thot ri tc l Bt-nh tam mui, v Bt-nh tam mui tc l v nim.37

36* Mi hai loi (th ti) trong kinh c Pht thuyt gm: 1. Kh kinh, 2. Trng tng, 3. Gi- (k-), 4. Nhn duyn, 5. Bn sinh, 6. Bn s 7. V tng hu, 8. Th d, 9. Lun ngh, 10. T thuyt, 11. Phng qung, 12. Th k. Trong mui hai th loi ny, Kh kinh, Trng tng, Gi- (k) l th ti ca kinh vn, cn chn b kia dng ghi cc s kin din ra trong kinh. 37* Theo Php Bo n Kinh: Thin tr thc, ng Nhn Ha thng s, nht vn ngn h tin ng, n kin chn nh bn tnh, th d tng th gio php lu hnh, linh hc o gi, n ng b-. Cc t qun tm, kin t bn tnh Tam th ch Pht, thp nh b kinh, ti nhn tnh trung, bn t c hu T tm ni hu tri thc t ng, nhc khi t m vng nim in o, ngoi thin tri thc, tuy hu gio th, cu bt kh c. Nhc khi chnh nhn bt-nh qun chiu, nht st-na gian, vng nim cu dit, nhc thc t tnh, nht ng tc ch Pht a. Thin tri thc, tr hu qun chiu, ni ngoi minh trit, thc t bn tm. Nhc thc bn tm, tc bn gii thot. Nhc c gii thot, tc th Bt-nh tam-mui. Bt-nh tam-mui, tc th v nim (Bt-nh 2, phm 27-28).

THIN V PHP MN V NIM

72

CHNG 4

N NG V V NIM1

Nh th, gio l n ng c nn tng t Nam tng ca Hu Nng, v chng ta phi nh rng ci ht nhin hay c nhy ti hu ny khng ch c tnh cch tm l hc m cn mang tnh cht bin chng. Bt-nh (s: praj) thc s l mt thut ng mang y tnh bin chng biu th tin trnh ng gii c bit ny, cn c gi l l cht nhn ra, bng thy ngay, thy ngay lp tc. N khng tun theo mt quy lut ph bin no ca lun l hc c. Bi v khi Bt-nh m nhn vai tr ch th nhn ra chnh mnh mt cch bt ng, nh l mt php l, l i din vi tnh khng (s: nyat) s rng khng ca tt c vn php. iu ny khng xy ra nh l kt qu ca l lun, m xy ra khi l lun b b ri v v dng, v ni theo kha cnh tm l hc, ng xy ra khi nng lc ch i n mc thnh tu. Dng ca Bt-nh l khc t tt c nhng g m ta nhn thc c t th gii phm trn ny, n thuc v mt trt t hon ton khc vi cuc sng thng nht ca chng ta. Nhng iu ny khng c ngha Bt-nh l iu g hon

1* Chng ny do ngi dch phn ra t chng 3 v tm t tiu .

THIN V PHP MN V NIM

74

ton cch bit vi np sng v t tng ca chng ta, l mt ci g c gi n cho chng ta bng php l t mt ngun no khng bit v khng th no bit c. Nu ng nh vy, Bt-nh s chng c g c ch g cho chng ta c v s chng c s gii thot no ginh cho chng ta. Qu thc vai tr ca Bt-nh lm tn mn v gin on tin trnh suy lun duy l, nhng trong mi lc Bt-nh vn nhn mnh n suy lun ny, v nu khng c Bt-nh, chng ta khng th c mt suy lun no c. Cng mt lc, Bt-nh va trn, va trong tin trnh suy lun. Thng thng m xt, y l mt mu thun. Nhng thc t, chnh mu thun ny t n em n s kh hu cng l nh Bt-nh. Hu nh cc nn vn hc tn gio u cha y mu thun, phi l, nghch l, bt kh c v nu i hi ta phi tin nhn chng, nh l nhng chn l mc khi, chnh l v tri thc tn gio c t nn tng trn s vn hnh ca Bt-nh. Mt khi quan im v Bt-nh c chp nhn, th tt c mi phi l tnh ch yu c nn tng tn gio u tr nn c th hiu c. Ging nh thng thc mt cu chuyn chm bim hay. Trn b mt, hu nh c mt s b bn kh tin v ci p, v ngi snh iu kh ln cho ra c u mi ca si ch b ri tung. Nhng ngay khi cu chuyn chm bim b o ngc, th tnh cch phc tp ca ci p v s k diu s hin l. Bt-nh bao hm trong s o ngc ny. Cho n nay, con mt mi theo di b mt ca chic o, l b mt duy nht m n thng cho php chng ta kho st. By gi, bng nhin ci o b ln tri; chiu hng ca ci thy bng dng b gin on; ci nhn khng th no lin tc c na. Vy m nh s gin on t ngt ny, ng hn l nh s ph v m ton b m hnh ca cuc sng bng nhin c nm bt, l nhn ra t tnh. im m ti mun nu ra y l phng din l tr, thng hin hu sut mi thi gian, chnh v kha cnh v

D. T. SUZUKI

75

hnh ny m phn hu hnh c th hin by v p a dng ca n. y chnh l ngha ca s suy l phn bit lun lun c nn tng l trong tr hu v phn bit; y l ngha xc nh rng tm gng tnh khng lun lun duy tr v sng uyn nguyn ca n v khng bao gi b bt k ngoi vt no ph m, y