tranvangiau_hoiky_toanbo

8/14/2019 TranVanGiau_HoiKy_ToanBo

1/359

Ph LcTp Ch Thi i MiS 21 Thng 5-2011

________________________________________

Hi k1940-1945

Trn Vn Giu

Bin tp v ch thch:Nguyn Ngc Giao v bn hu


2/359

2

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

MC LC

Phn thnht:TNGI T KHM LNN VT NGC T LI ...................... 7

1. Bit thS, khm nhtrong Khm Ln ................................................................... 8

2. Ccbn khon ..................................................................................................... 15

3. Cha vui sum hp ..................................................................................................... 17

4. su chia ly............................................................................................................ 23

5. Cng T Li: Tri laongc bit...................................................................... 24

ng ln tri giam .................................................................................................. 24

Cu thdb ......................................................................................................... 29

Chun bkhi ngha.................................................................................................. 32

Thi li........................................................................................................................ 35

Xvm tru c.......................................................................................................... 36

Khngbkhiu khch........................................................................................... 39

Vt ngc ................................................................................................................. 42

Phn thhai: LT, PH LC, U MINH ................................................................. 48

1. Ln Lt ............................................................................................................... 48

2. VPh Lc............................................................................................................... 52

3.i Xo Bn, U Minh................................................................................................. 63

Phn thba:TCHC LI XU............................................................................. 68

1. Xcnhng li cch mng ................................................................................. 71

2. Vnmt chai trng, ch ca haiquc Php v Nht ................................ 78

3. Vntp hp lc lng.......................................................................................... 82


3/359

3

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

4. Vntin ti khi ngha ginh chnh quyn .......................................................... 84

5. Vnh thm m ........................................................................................................ 88

6. Vli Si Gn: Chthca X y cho Ban cn sthnh......................................... 94

7.u tranh chng Huyn thoing Dng (mythe de lIndochine) ca Php vchng Chnghaing ca Nht.................................................................. 104

8. Chng chngha Php-Vithumi ................................................................. 106

9. Chng chnghaing ................................................................................. 109

Phn tht:TIN TI TNG KHI NGHA ............................................................. 114

1. Tnh hnh chin tranh thgii bin chuyn thun li cho cng tc cch mng cachng ti...................................................................................................................... 115

2. Nhng bcu xy dng lc lng trc cuco chnh thng 3 nm 1945.... 121

1) Vnng thnh lp Tng Cngon................................................................. 121

2) Nhng bcu ca phong tro thanh nin....................................................... 127

3. Chun bthnh lp chin khut Cuc v chin khu ThTha.......................... 139

4. Bt lin lc vi cnh Php De Gaulle ..................................................................... 143

5. Cuco chnh Nht 9 thng 3 nm 1945 ............................................................. 147

6. Lo vic thng nht cc tchc cng sn Nam Kv lo vict li lin lc vimin Bc ..................................................................................................................... 158

7. Bun nggp chiu manh, hay l vic tchc Thanh nin Tin phong ............. 180

8. Tr vn c hiu qucao, cao nht trc nay ........................................................... 202

9. Binh vn thnh cng ............................................................................................... 214

10. Tuytia snng dn xung quanh Si Gn vnng di cng Cng snnhtrc nay.............................................................................................................. 218

11. Tm sngn cho cci xung phong ca cng nhn v thanh nin................... 220

12. Tng quan lc lng Si Gn gia thng Tm ............................................... 225

Phn thnm:TNG KHI NGHA THNH CNG: KHNG CHIN CHNGPHP BTU............................................................................................................ 229


4/359


5/359

5

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

(3) Ni lon ca Ho Ho ....................................................................................... 317

(4) Hong Quc Vit chthgii tn Thanh nin Tin phong ................................ 320

(5) Viting ch Mi Thinh, chtch Hc Mn lm chtch ThTha...... 322

15. Php chim trung tm Si Gn bng vlc ......................................................... 323

(1)c s ng hca thc dn Anh, thc dn Php ro rit chun bdng vlcnh chim Si Gn................................................................................................ 323

(2) Ta gp rt hn na chun bi ph vi tnh thgng sp n ......................... 327

(3) Mt ci by ca thc dn .................................................................................. 329

(4) Php dng vlc chim trung tm Si Gn m 22 thng 9............................ 331

(5) Hi nghng Cy Mai................................................................................... 331

16. Hai bn ku gi ..................................................................................................... 340

(1) Li ku gi ca y ban khng chin Nam B .................................................. 340

(2) Tuyn co ca Hong Quc Vit di danh ngha Uban nhn dn Nam B. 344

17. Chnh phVNDCCH - HChtch tn thnh khng chin................................. 346

18. Cu chuyn mi nm kt thc ............................................................................ 346

19. Chin trng Si Gn lc ti ra i........................................................................ 350


6/359

6

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Li ni u

Ti vit tp hi k ny t cui nhng nm 1970. Vit xong, ti nh anh em Long An tnh nh nh my; mun vit hi k con chu xem chkhng phi in ra thnh sch, v trong hi k c lm chuyn khng ly glm hay, bun na l khc. Nhng vi ba anh em Long An, khng xin phpti, t nh my thm my bn, ch giao li cho ti hai bn, h gi mybn ti khng bit, nhng ti c bit h chuyn tay c kh rng.

Nhiu bn bo ti c pht hnh tp hi k ny i. Ti khngng. C l do.

Ti thy rng khng t hi k c in n k s vic rt hay m cng chenvo mt t iu hoc tc gi ba hoc lc nghe k tht thit. Vit hi ktrc ht l vit nhng iu mnh mt thy tai nghe v t lm l chnh, mvit v mnh th d ch quan: bt ci d thm ci hay l iu kh trnhkhi; ti ngp ngng khi nh vit hi k l v vy. Nhng c mt s vic,nu mnh khng k li th khng ai bit, khng ai nh, khng ai vit, khngai lm sng t cho mnh bng mnh. Thnh ra vit hi k va l ng gp sliu va l yn i mnh. Trong lch s d l lch s ca mt khong i ngnngi, mnh ch l mt ting ca ngn trng ngn sng trn bin si ng:

ghi li mt ting, tht ra c ngha l g ln lm u, c thm bt g lm u?Nhiu lm th lm cho mt s ngi mt th gi c, hay mt tin mua. Cpcht da, ngi ta cht ting; tc ng th nhvy. Song, da, du l dacp, nhiu nm ri su mt c cng ht. Ting, tr ra ting ca mt s t vnhn, lm sao m cn mi vi thi gian? Nm trm nm sau cch mngthng Tm, dn ta s cn nh ch tn ca mt mnh c H, mnh ng Gip.Cho nn, vit hi k ny, ti ch mong cho chu mt i sau mnh bit crng ng n gng sc lm trn trch nhim i, sng c nhn cch.Th l.

Ti ch vit hi k khong thi gian 1940-1945 v l thi gian ti sng ccht lng hn ht trong cuc i di qu 80 nm, xp x 90 nm. Ti vitLi ni u ny ngy 27 thng 10 nm 1995, sau khi ti c li bn hik ln th ba.

Trn Vn Giu


7/359

7

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Phn th nht

T NGI T KHM LN

N VT NGC T LI

Thnh ph ca chng ta mt

t ba ci di tch lch s ln: Thnh Quyb Minh Mng trit ph; Thnh Phng b thc dn Php trit ph; v ticqu, Si Gn, c l khng c g tiu biu cho 80 nm ch thc dn bngKhm Ln, m Khm Ln th b h Ng trit ph.

Khm Ln Si Gn

Khm ln Si Gn nm trong B2 ca bn , pha namTa n (s 16) v pha ty Dinh Thng c (s 11), ba tanh ny hp thnh Tam gic Qu ni ting thi thc

dn. Khu t ny hnh thang, hai cnh song song l Rue dela Grandire (nay l ng L T Trng), Rue dEspagne(L Thnh Tn), hai cnh kia l Rue Filippini (NguynTrung Trc) v Rue Mac Mahon (Nam K Khi Ngha).Nay l Thvin Khoa hc Tng hp Thnh ph H ChMinh (69, L T Trng, Qun 1).

Ti qua ca Khm Ln ln u tin vo gia nm 1930, sau khi trongs my trm sinh vin v lao ng Vit Nam biu tnh trc in Elyse


8/359

8

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

(dinh Tng thng Php) i th chin s khi ngha Yn Bi, mi chnngi bn ti b bt giam ri b trc xut v nc. Ln th hai ti vo Khm

nm 1933 v ti v gia c. Ti v gia c l ci qui g? (Ai i lm cchmng chuyn nghip cng c nhng ni tm tr, hai, ba, nm, by ni;nhng ln Php n kho mi, ti khai l ti trn xung ba l ry ymai trn sng rch, khng c nh ; trong mnh ti khng c ti liu cchmng, ch c mt ci giy thu thn ca ngi khc, cho nn, ln ny, theo

php lut to ch c th ku n ti v ti v gia c). V, ln th ba, ti voKhm Ln nm 1935, lnh n nm nm t; ln ny ti cho n 1940.

1. Bit th S, khm nh trong Khm LnKhm Ln nm chnh nh gia Si Gn trn din tch non mu, bnphi ca To n, bn tri ca dinh Thng c. Tng dy chng bn nmtc, di trn gch, cao chng by, tm thc, chm chm ming chai

bn trn, bn gc l bn chi canh lun lun c lnh u Phi gc v gi cngmt ca duy nht. cng, bt c ai vo y cng ng mt ci u changc c bng xi mng, to tng, ming sn lm, rng lm chm thym gh: cc t t th b hnh hnh di mt ca t thn ny Cng st hailp, c mt i cai ngc ty v m t nam tc trc. Chnh gia sn trong,mt lu chung cao nhn xung ton b cc bung c ca song st cha nimt ngn t nhn. Sut gn tm mi nm cha nghe ni c mt ngi tno trn khi Khm Ln. Nm 1916, ngha qun Thin a hi ca NguynHu Tr1 ng my trm ngi v trang bng gm dao, ba t, chy v,khng ph ni ca khm, tng khm nhm gii thot hong PhanXch Long v chnh tr phm, rt cuc phi rt lui tht bi. Khm Ln vngchc lm. Vy m t nm 1937, chnh quyn thc dn thy cn phi xythm mt ci khm nh ring bit trong vng thnh ca ci Khm Ln;

1Nguyn Hu Tr (?-1916) mt trong nhng ngi cm u Thina Hi nm 1916 t

chc hng trm ngha s gio mc xng ti Khm Ln ph ngc gii cu lnh t PhanXch Long. Phan Xch Long (1893-1916) tn tht l Phan Pht Sanh, tc Lc, th lnhcc hi kn mang mu sc tn gio Nam Ku th k XX trong phong tro Phn(chng) Php Phc Nam. ng t xng lng Cung, con vua Hm Nghi, ri t phongHong. Nm 1913, t chc t bom Si Gn, b bt. Trong cuc Cu i Ca nm1916, Nguyn Hu Tr b cht. Sau , Phan Xch Long v 56 ngha s khc b x thnh. Xem thm Wikipedia (http://vi.wikipedia.org/wiki/Phan_X%C3%ADch_Long) vVn ngh Sng Cu Long(http://vannghesongcuulong.org/vietnamese/vanhoc_tacpham.asp?TPID=3831&LOAIID=3&TGID=868).


9/359

9

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

khm nh , Ty gi l Btiment S; S l spcial,c bit, chng ti gi lbit th S, nht ring vi ba bn ngi t chnh tr m chng cho l

nguy him c bit, trong s c ti.Ty s chng ti ca song st, khot vch tng, vt ngc chng?

Khng phi! C ai vt ni Khm Ln bao gi? Vy m phi xy ring mtkhm nh trong Khm Ln v l g? V l rt n gin l: t ngy chnh

ph Mt trn bnh dn ln cm quyn Paris, to n Si Gn ni chungkhng x n chnh tr nng lm nh trc: thng nht l ba thng, suthng, mt, hai nm t i vi nhng ngi biu tnh, bi cng, lm bo.Anh ch em ta vo Khm Ln ng lm, tng tp, tng tp, vo t lu li ra,ra vo nh i ch, nh i hc. Trong Khm Ln lc ny, t c cu rt t:

hu ht chnh tr phm ca thi 1930-1935,

c chnh ph Mt trn bnhdn n x; s c n x c hng trm, hng ngn, tng t, tng t. Tilt s hoi; tic Ty xp gi ln cho hay khngc n x u n

ba ln, khng phi do ti lm n m do on th, do trng s. Nhng tikhng tht vng; khng tht vng v cha h hy vng c n x. Mnh votn bn ln th Ty n bit chc mnh s c ngy vo t ln th nm. AnhTn c Thng lnh n hai mi nm kh sai, bn ln nng hn mnh, vym ai nghe ni anh y c hy vng g u m tht vng? V li t KhmLn Si Gn c bn b, gia nh thm ving mi tun mt ln, qu bnh,

bo ch c ; nht l t m vn c cng tc cch mng si ni th an tm

qu i ch! Cng tc ca ti l hun luyn t nhn mi vo v sp ra, hng ti hng trm, thng xuyn l hng my chc. Trng Khm Ln cnhiu ging vin kinh nghim, l lun, trnh kh cao. Ti ti t chc ba

bc hun luyn l lun cch mng v kinh nghim hot ng s, trung vcao. V t thnh rai vo trng hc chnh tr. Trng hc c m lin tcm khi phi mn nh, khi phi nui cm. Kinh t bit my. Khm Lngp phn o to hng trm cn b cho cc on th cch mng bn ngoi.Ti lc y l Ch tch hi ng gio s . Ti vit xong trn mi usch;u l sch gio khoa; sch c giu trong tng; c tng ly ra

mt cc gch th c mt t sch. Cm nc xong, ca Khm ng li, th lysch ra c. Sn xi mng l bng en, gch vn l phn; mt s Thy Chdm b mt em giy bt cho chng ti. Bi v vit ra c nh morse tkhm nam trn xung khm n ngay di. nh morse th nm sp tai st sn, ly mt b lon qun vi g vo sn, khm di nghe c, chpli, pht hnh i cc khm cng bng cch . Ngoi cng tc lin lcchnh thc th chuyn vin morse khm nam, anh Nguyn Hu Th,2 v

2Nguyn Hu Th, gio hc, b kt n 7 nm t (1935-1942), 10 nm qun thc (theoNguyn Hng:http://www.quansuvn.net/index.php?topic=17085.20


10/359

10

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

chuyn vin morse khm n, ch inh Th Tiu, ni g vi nhau, c tri mbit, ch bit rng, ra t, hai c cu thnh v, thnh chng vi nhau.

Khm ln (Maison Centrale de Saigon), nhng nm 1920Mt tin trng ra ng Mac Mahon (Nam K Khi Ngha)

Ty n bit r thnh cng ca cng tc hun luyn o to cn b cachng ti, cho nn n mi xy ci bit th S nhm c lp cc ng thygio ch cht. Thng c Nam K a ba chng ti Giu, Th, Vi xung tha h m ging bi cho thn ln v gin. Ti bit th S trn banm chon ngy mn t; ging nhmy ng thy tu p xc.

Bit th S l mt ngi nh nh hon ton khng dnh vi bt k mtdy nh no ht; nh di mi thc, ngang bn thc, cao nm thc, chiara ba bung. Pha sau mi bung c mt ca s gn st trn nh, chn songst, bt li bng mt ci phu st ming ngnh ln mi nh v ming st c

bao li st; ngi ngoi khng th nm vo bung bt c mt vt g d lmt hn si; ngi trong bung khng th thy bng dng bt c mt ai ingoi sn d l mt m t. Pha trc ca mi bung c ca st m ra mt

sn chung, nin ung, i li; sn di mi thc, rng ba thc, c baokn bng vch btng cao bn thc; sn ny ging y nhmt ci ging cn; trong sn khng trng thy bt k mt sinh vt no tr mt vi con chimse s bay qua hay mt con c lc li. Nhng ngy tri nng, tng btnggi sc nng ti na m; may m trong mi bung c mt vi nc titi t lm v sinh. Khng bit Tn Ng Khng khi b Thi Thng LoQun b vo l Bt Qui th Tn Ng Khng chu ng cch no ch titrong bit th S sut hn mt ngn ngy th cng phi quen dn vi ciging ni btng ca mnh. Mi ngy hai ln, cc v em cm nc vo;


11/359

11

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

cc vc chn trong s t ngi dn tc thiu s rng ni khng bitni ting Vit, khi qua hai lp ca th phi tut ht qun o li bn

ngoi. Phi tha nhn rng, bit th S, sut n ca chng ti tht cnhiu hn bnh thng, mi ba n u c ming cm chy vng ti, dnrm, ch nhng ai lnh n t hnh mi c n. bit th S, chng tic mn sch ca th vin Khm Ln, cng c em mt t sch ngoi vo. Thm vi chc quyn, thm ch mt trm quyn na, ng Giu c thm u m s? Tn Ng Khng chu c l Bt Qui nh ntrm tri o tin vn Thng uyn, cn ti chu ng c ging ni

btng nh sch cc bn mn dm: thi chnh ph Mt trn bnh dn, cphn d th hn trc, nht l i vi my thy gio b v hiu ho.Khng c dy hc, ti quay ra t hc; t hc git thi gi, t hc lp nhng ch trng v kin thc, c bao nhiu hay by nhiu, tht s lc nhiu.

Ba nm bit th S, ti hc ch Hn bng quyn t in o DuyAnh m nt tra mt ch, ti ly mt quyn sch Tu dch sch Ty t suy din ra m bit vn phm ch Hn, lm bmc bo, c sch cri, s ch y hn mt l mt, nhng v t khi dng nn d qun. Cnc ci trit hc Trung Quc v trit hc n m cc hc gi Php, Anh,c nghin cu k, thvin ca Nguyn AnNinh v ca sThin Chiu3

c loi sch ny, c bao nhiu ti c ht by nhiu, c ri ging li

cht nh cho hai anh bn t, nh vy m ti cng hiu r. Tht ra th haing gio bit th S vi ti, h ch thch trit hc cht no, gingcho h ho ra ti tr bi cho ti. Mt k cng l ba nm bit th S, tic thi gi v can m c b TBn, m khi trng i hc ngPhng, ti ch thuc my trch on bt buc ca gio shng dn. KhmLn Si Gn qu l mt trng i hc chuyn tu ca ti. Khm Ln SiGn, cng nhbanh mt Cn Ln l nhng ni gp phn quyt nh cho tisau ny tr thnh mt gio sc kinh nghim. Ni rng nh t l mt ci lrn luyn, rt ng; anh Ninh c ln bo ti: en prison le coeur se brise ou

se bronze4

l ch l. Vn l trong t mnh hc ci g; hc ttng Mc-Lnin, th mi ngi mn t, chn ngi tip tc hot ng cch mng;

3Nh sThin Chiu (1898-1974) tn l Nguyn Vn Ging hay Nguyn Vn Ti ququn ti x Vnh Hu, huyn G Cng Ty, tnh Tin Giang. ng xut gia t nh, hcvn uyn thm. T nm 1923, tr tr cha Linh Sn, khi xng phong tro chn hngv canh tn Pht gio Nam K, tng ra H Ni bn bc vic thng nht Pht gio. ngl nh s u tin tham gia Thanh nin cch mng ng ch hi vng cng sn VitNam. Xem tiu shttp://www.tiengiang.gov.vn/xemtin.asp?idcha=3609&cap=2&id=55354 Ting Php:trong t, tri tim hoc b tan v hoc c ti luyn thnhng thau.


12/359

12

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

khng hc g, c nm co ch ngy v, cho thi gian gm nhm ln ch,th mn t, ch c th tr thnh con chim b n s ln cy cong. Ti ra

sc t rn luyn, ti c bn t rn luyn, ti c gi cho mnh mt ch st. Vy m, nhng ngy cui cng ca mt bn n ch nm nm cm c, tikhng khi tri qua mt tm trng bn khon cc , ni ra y ti khngthy xu h cht no. Lm g c n nc thot ly khi tnh nh?

Trong thi gian hn ngn ngy b cm c, bit giam bit th S, tichng kin mt chuyn m ti khng bao gi qun, chuyn Mt ng caH Huy Tp.5 Tp l mt nhn vt m ti knh mn. Tp c mc timy , khi anh bo co vi ng phng b, v bo cong s tht, l ti ph phn mt vi im trong chng trnh hnh ng 1932, ca Quc

T Cng Sn lm gip cho

ng Cng sn ng D

ng (vi s cng tcca Tp, Ton6 v ti; va c ti dch t bn ting Php v ting Vit). nh mau dai!

Mt bui tra khng nh l vo ngy thng no u nm 1939, H HuyTp b Ty a vo Btiment S. khi Tp b giam Btiment S, xy ra mtvic l k lin quann cuti va ni: n nc, tnh nh.

5 H Huy Tp (1906-1941), tng b th ng cng sn ng Dng (1936-1938) trckhi b bt giam Khm Ln. Khi Nam K khi ngha bng n, ng trong t (v mt n

khc), nhng vn b quy trch nhim tinh thn v b x t hnh cng nhNguyn ThMinh Khai, Nguyn Vn C, V Vn Tn. c o to Lin X, cng nhTrn Ph,L Hng Phong, Nguyn Vn C, ng i theo ng li t khuynh gio iu ca Stalin,tng ph phn nghim khc ng li ci lng, hp tc, tn tch quc gia chngha, tn tch tsn ca Nguyn i Quc. Xem tiu s y : Wikipedia(http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_Huy_T%E1%BA%Adp), Boin t ngcng sn Vit Nam(http://www.cpv.org.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=30291&cn_id=159999)6 tc Nguyn Khnh Ton (ng nhm vi ngi trng tn, hin lm th trng B Cngan, ni ting quav C gi Long b bt giam khn cp). Nguyn Khnh Ton (1905-

1993) sinh ti Vinh, qu qun Hng Tr, Tha Thin. Tt nghip Cao ng sphmnm 1926, t chc l truy iu Phan Chu Trinh, nn b thc dn n p, khng cho dyhc, cm vit bo. T1929n 1939 sang hc Lin X,c gi li o to thanhnin Vit Nam sang hc lm cch mng. 1939-1945 Din An (Trung Quc). Sau Khingha 1945, v nc, lm th trng B Gio dc ri ph trch y ban Khoa hc X hi.y vin TrungngCS (1951-1976). Ch tr nhiu b sch v cng trnh nghin cuchnh thng, c nhiu gii thng v hun chng.c li m u ca ng cho bLch s Vit Nam (1971-1989) m ngng tn ch bin th thy t s hc v nhiu aoba.


13/359

13

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

H Huy Tp

chung vi chng ti c t lu, mt hm Tp nhn c mt bcthca v. V chng Tp sinh c mt a con gi.Nm 1928, Tp i hc Nga; ti nm 1936, Tp v Si Gn, b mt gp li v; v Tp l mt cgio, tm, chn nm nay bn lng i chng. V chng Tp yu nhaulm. Trong lc th Tp cng b mt tip xc vi mt ngi bn hc chot ng cng khai,mt ngi ng hng l inh Nho Hn. Hn l mt

cng tc vin ca bo Le Peuple, mt t bo cquan cng khai hp phpca ng. T nhin, inh Nho Hn v c v ca Tp lm quen vi nhau.Mi vic u tri qua nhbnh thng cho n khi Tp b bt. Tp b bt thai cng on rng anh s b x t nng lm v anh hot ng cch mng tthi Tn Vit cho n nay, anh l Tng b th ng Cng sn ng Dng.Chc v Tp v Hnu ngh vy. Nu Tp c anh em Le Peuple trngvng l mt lnh t, th anh em cng bit Hn l mt con d xm lmtin, lo mp; nhng thu y cha ai bit rng Hn l mt tay gip vic clc cho s mt thm ng Dng ci vo nhm Le Peuple. Mt hm,

Btiment S, sau mt bui thm ving, Tp

c mt bc th

ca v mnh.Thni g ti ti Btiment S khng bit. Nhng chng ti thy Tp tnhin b khng hong tinh thn, m cuc khng hong tinh thn mi ngythm t hi. Tp i i li li trn sn ging, mi ln, mt trm ln, nn gtchn, thnh thong tay m vo khng kh. Sm chiu u nh vy. Hmnay, ngy mai u nhvy. Hi Tp c vn ttng, tnh cm g khng,Tp tr li: khng. m, Tp ng bung st bung ti. Na m, hay bt clc no, Tp u ly gt chn mnh nn vo vch tng ng ng v tilng nghe Tp gi theo li ko di: Giui, thc hay ng?. Ti tr li rng


14/359

14

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

thc, cng bng cch nn gt chn vo tng. C nh vy, sut ba m.Sng sm, chng ti xin thuc vronal cho Tp. Tp ung mt vin,m y

anh cng ng khng c. Sng sau, xin hai vin, chiu ti ung; cngkhng ng c! C khng hong gy? Chc khng phi khng hong ttng. Ti hi nh nhiu ln, Tp mi ni ring vi ti: V mnh quytnh ly d vi mnh ly inh Nho Hn. Thi ri! Tm, chn nm trungthnh ch i nhau!. Bit nguyn nhn bnh: nhng cha bnh bng cchno by gi? Ti bo co bnh tnh vi y t Khm Ln! Tp n ng khngc, mt tht, m hp, ngi gy cm li gy cm thm, trng thy rtthm! Phi a i nh thng Ch Qun, khng th Tp cht mt. Tp iCh Qun. Khng qu mt tun sau, Tp tr v Btiment S, vui v nhthng. Ai cha? Ung thuc g? - Chng c thuc g ro! Chng c thuctr sao li ht bnh? - S l lc y, khng ch c ngi cng sn b bt voKhm Ln m c c mt t ngi ng u ca bo La Lutte, nhT ThuThu, T Thu Thu thuc phe t, cng kch Mt trn bnh dn Php, cngkch Mt trn Dn ch ng Dng do ng Cng sn tam ch trng.Bt ng hai lnh t tam v t ng u nhau ti bnh vin Ch Qun.Hai anh Thu, Tp vn quen bit nhau t nhng nm 1926-1927, khi h dyhc trng t thc Nguyn Xch Hng ti Si Gn. Tt nhin h tranhlun ht sc si ni gia mt s t chnh tr cng nm bnh vin; ci nhauri n cm, n cm ri tip tc ci nhau, si ni, kch lit, bt phn thng

bi. Thu ln n rng phe Stalin - Tp l phe phn ng Thermidor7

, Tpln n rng phe Trotsky - Thu l i tin phong tsn phn cch mngchng Lin X. Ci nhau n ti vo gi ng mi thi. m y sau trnkhu chin, Tp ng mt gic ti sng tra, n cm ri li ng! Bnh mtng dt hn, khi phi ung thuc g ht. t lu sau, bnh vin tr Tp v choKhm Ln. Tp tr li Btiment S vi ti ti, tng thut chuyn thit

7 Thermidor (Thng nng): nguyn thy l mt trong 12 thng ca Lch Cng ha, doCch mng Php lp ra thay th Lch Gregor thng dng (v ngy nay vn c sdng ph bin). Thng Thermidorl thng th 11, khong t 19 thng 7 n 17 thng 8.Trong ngn ng chnh tr Php, Thermidor hay 9-Thermidor ch ngy 27 thng by 1794,l ngy phe Robespierre (ch xng chnh sch Khng b) b lt ; Thermidor do c phe t coi l mt cuc phn cch mng, chuyn Cch mng Php t thi kJacobin sang ch c ti ca Napolon Bonaparte (xem bi vit ca Trostky:Thermidor and Bonapartismhttp://www.marxists.org/archive/trotsky/1931/xx/thermidor.htm)


15/359

15

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

chin Ch Qun. Thit chin l nh nhau bng li, bng ming theotch thit chin qun nho8 Tu, thi Tam Quc.

2. Cc bn khonTi vn l mt tm hn bnh tnh, t nht l bnh tnh hn anh H Huy

Tp ca ti. Ti t ph nhth. Trc nhng kh khn, nhng tht bi, rt tkhi ti dao ng tinh thn, tr c bn khon, ngi mt n mt ng. y vym vo lc gn mn t, thng 4 nm 1940, cic bnh tnh bm sinh n

bin i u mt hi no khng hay. Cng gn mn n, ti cng dao ng,bn khon. u cng l mt nhn tnh bnh thng. Trm tch ca qu t c

lp di lp trn; tm tnh ca con ngi c lp su lp cn, di y l conngi gia nh, bn trn ht l con ngi x hi, x hi ph ln gianh mkhng chn vi n cho d mnh nht nguyn hy sinh gia nh cho Tquc, cho ng bo, cho l tng.

My chmt trc cng Khm Lnmi khi c cuc hnh quyt

(cui th k XIX)

Nhng ngy cui cng ca ci bn n t nm nm sao m di th! Div tn. Nh hi no, khi lnh n, ti xem nm nm t, mi nm bit x nhmt thi gian tu dng cho bn thn, ta mt pht t theo nh k i tnhtrong khun vin mt ngi cha vy thi. By gi, cng gn mn n, ti xem

8in tch trong truyn Tam Quc, Khng Minh sangng Ng, tranh lun vi cc m

qun nho ca Tn Quyn, bc b tng l l ca h, thuyt phc ng Ng li n minhvi Lu B chng To Tho.


16/359

16

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

mi ngy l mt chui trng ht ln mi khng ht. Tn chng vit:Trm nm l ngn, mt ngy di gh?. Hay qu, hay ch ch gh!

T ra, cng l thng ti m lc cc k nguy him, ngn trng gian khth ti xem gian nguy nh nhmt chic lng chim. By gi, t nhin nidy ci thc gia nh, ci thc v n gia nh khng lm sao tr ni. Tinh m, nh v qu, nh phn m cha ti trn m rung trc nh, nhngi nh c k trong ti sinh ra v ln ln. Ti tng tng ngi nh vming vn u lnh lo xxc v, nu trc y gia nh ti t i ngng th by gi ch c m gi ti ngoi 70 tui v mt chu gi cht chnghm sm cng nc, t nhang, g chung, ging nhb s, c vi trongmt ngi nh cha vng. Ci nh ny, khun vn ny theo Di chc, l ca

ti, con t; ti c trch nhim ni di tng

ng, nh

ng ti bin bit t h

nmi nm ri; cc anh ch ti u ra ring ht, mi ngi trn mt giyrung, ta ti qua i khi ti cn ngoi Cn Ln; v ti, sau khi con giu lng cht, v bn y lm rung nh, lu lu mi qua thm mchng mt ln, m chng nng du m nhau m khc.

Ti nh nh qu chng! Vn xui khng t ni ni nh, cn vn vn thxa l vi ti.

Ti quyt tm lm chin s cch mng chuyn nghip theo t ngLnin - Nguyn i Quc. Song, xt cho cng, l quyt nh ca tr tu,

ca thc, ca mt nh du tuyt i vn cn dnh mt phn sinh hottm hn, cho nhng ai nng n gia nh, tuycm tri m vn cn khili khi nht mt si dy v hnh rng buc nhng ngi v non sng chungvi gia nh ring ngni lm nn tng cho gia nh y.

Chc m ti, v ti, lc ny cng ngy trngmi nhti. Tictin m nui mi con vt ts, mi con g gi, hai con xim c, ch con v

bi dng; ngi ta by ly vi xng-ti-lt tit xim c pha vo mt chungru np, ung mi bui sng, th mau li sc. V ti chc sm sa chnmn tr v nh chng. Nhng m v v ti u thn qu ho lnh, no

c bit g v tnh hnh chin tranh th gii lin quan n ngy mn t KhmLn ca ti. Tnh hnh , ti cng theo st th cng lo lng: chin tranh thgii ln th hai bng n t thng 9 nm ngoi. Php, Anh tuyn chinvi c. Php ra lnh tng ng vin ng Dng, cm bo tin b,

bt giam nhng ngi chng i. Vy m ti cn ngi t Khm Ln, chngy v nh! V c khng? Hay l chnh quyn thc dn s ra ngh nhgi ti li Khm Ln hoc a tr ra Cn Ln, hoc tng vo mt tri tptrung no ni cao rng su. Ti c tnh tt c cc kh nng xu baogm c vic y qua Guyane tn nam M chu ng Giu v cc thy


17/359

17

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

gio tha h m din thuyt vi th dn da v t nhn thng phmngi Php b pht lu chung thn v trng ti. Ngh lm sinh qun. Ti bn

tp trung tinh lc lm php tham thin nhp nh hc Thin Chiu, ct tti trng thi ttng khng ttng, nhm nh ui cc ngh xm xtkia. Nhng v hiu; chng n c lo o theo hoi mi chng thi.

Vi cn ma ging u ma cha lm du khng kh nng bc trongbit th S. Nng bc nn ng khng c. Khng ng c nn cng ngh

bng qu. Mt bui sng ra ging, thy gio Nguyn Hu Th hi ti:

- Sao coi hc hc vy cu? Ng khngc h?

- Ng mt ht sc v chim bao. Thc gic, m hi t m, khng ngli c.

- Chim bao thy g?

- Thy ngy mn t, mnh ra ti ca Khm Ln, va gp m v v n , cha kp hi mng g ht th c, lnh xc nch gii mnh ln xe bt

bng, trong khi th m t xu xung ng, v m mt khc. Git mnhthc dy ri thc lun ti sng.

- Mng l m.

- Cng c kh nng mng ho ra tht. Nhng phi b y i na thmnh vn c cch i ph, s g? Cho ti by gi Php, c cha nhtrong lch s, cc cuc i tin cng thng xy ra u thu tri trong t ro.Php cha lm nguy th n cn c th th mnh ra; khi sp lm nguy, th ns n nh lm mnh, th khi y mnh cn nhu m n lm?

Lp lun ca ti mi nghe qua cng c l. Vy m bng bo d ti vnbn khon, cc bn khon.

3. Cha vui sum hp

Bn kho

n v trong tnh th ri ren ht sc, lng ti ht sc mun vnh vi m, vi v t ra cng mt vi thng, trong thi gian ngn ngi

mnh va tm li c s m m mt t hn mi nm nay (1928-1940),va iu tra tnh hnhch, ta, ri s quyt nh cch i ph trc ma thu.Gi pht no ti t ch quan, th ti ngh rng, thi nay chin tranh bng my

bay, xe tng, c th ngi ta khng ch ma thu nh trc na, mi mcuc tn cng qui m v Php n s qung li trc khi cc ng cng sncu chnh tr phm kp rt ht vo b mt. Ti ngh ng m ti khng tinrng ng hn.


18/359

18

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Ngy v ti ni ri. M v c hay khng?

Sng hm , gio Th, bin Vi v ti vaung tr, va php phng

ch i.- Tm gi m khng c giy gi l c bin. Th ni.

- C giy gi m khng c cu ra v th cng chng xui cho mtmiu, Vi tip.

chung vi nhau bn, nm nm ri, ti ti khng cn ci g dn dnhau na. V mi a hai, ba ln b bt, b t ri. Mi chuyn ni ini li c chc ln ri. C g mi na u? Ch mi tr vi nhau. Bnh trva cn th ca th nht, ri ca th hai ca Btiment S m. Gc dan da en

xut hin, vui v ku:- ng Giu chun b. Tm gi ra v.

-n tin ri, ti by i! Th ni ln.

- Cn qua lc hnh9 mi bit c trn tru khng, V b nh.

Nghe cngn n. Ra t hm nay, bit hm no s b bt li? Cn ngit trong thi chin th khi chin tranh c lit, mn t cng s b gi li, giln cng. Vin cnh ca c ba a ti, khng cht no sng sa. Khngchng chng ti s sm gp li nhau trn rng. Tuy vy, bn l c cu, k

ngi i, st cng bi ngi.Ra sn khm, ng ln phng nm, su, thy anh em ngoc ngoc sau

song st; h cho t bit v gi mt cht lng tin. Ti xp Ty ra v mng,c my a khuyn ng tr li na. Ti ci tr li cho thng Triut10: Ai m mun tr li, nhng nu bt c d phi tr li th chc chncng khng h chi, c anh v tiu cn tr, e khi li cng cn duyn!. Cl u ci nht.

Ra ca Khm Ln, thy v ti ng ch bn kiang, khng mtai khcin nhhi cha c chin tranh.

Ti ngoc v sang bn nyng cngi li bt Catinat11 vi mt thyi. Mi nm ri k t ngy ci, v chng ti mi li c tay trong tay

9 S Lc hnh: ni lu tr h sl lch cc ti phm.10 Triu t: c hai bn chng ti c trong tay (bn in v bn s ha) u vit nhvy.Triu t khng c l l Triu Vn tc Triu T Long, nhn vt Tam Quc Ch. Xin inhng c gi cao minh ch gio.11 Bt Catinat: S Cng an thc dn, gc ng ng Khi (xa l Catinat, ri T Do)v Nguyn Du, nay l tr s S Vn ha, Th thao v Du lch.


19/359

19

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

i trn ng ph Si Gn! Thy i c nh dang hi xa ti ti trchuyn vi nhau.

Ai ct ngha dm ti v sao ti khng mt v? ng l nm 1930, nhbn v cha ci khng cho ti lm m ci mi phi, v khi i Php, tihn v nc vi hai bng tin s, nhng ti v tay khng, b trc xut khiParis. ng l, cho d lm m ci ri, m thng sau ti i u bit tch

bn nm ln, sng cht khng bit, th cha m v c th li g con gi chomy ch quyn qu i hi. Nhng khng, v v ti th v cha hc dt chkhng chu ly chng ln na. Vng l sau khi ti b ku n nm nm t,

b y ra Cn Ln, th theo li khuyn ca ti, v ti ly li t do lp gianh; nhng cng khng; c y ch n hm nay, i n ti Khm Ln ra.

Sao m chung thu n th! Ti ti ch

a dt li thm hi nhau th

nbt Catinat ri. V ti li ng ch gc cy, ti mt mnh i vo bt lc hnh v nhn giy t phng thch. Tng u vic ny c lu lm cngkhng hn mi lm pht; no d? No d, n ko di hn mt gi, khinv ti v cng lo s: vo hang si d, ra hang si kh. Cn ti th quen tnhmu, qun mt v ang ng st rut ch, khng bit lnh d ra sao?

Cng my thng c mt thm tra tn hi cung nhxa: Perroche mtg thin, Bazin mt g chi, v.v tip ti hm nay.

- Cho ng Giu, ng mnh kho?

- Cmn. Vn cn sng.- Nm nm, di qu phi khng ng?

- Di nu so vi mt nm, ngn so vi mi nm.

- Hm nay, nhn ngy tr t do cho ng, chng ti mun hu ng mts vn , nhng vn thuc chin tranh th gii m.

- Nu cc ng mun ti sn sng.

Ti inh ninh rng c th ti ny by tr khiu khch g y, hoc

chng n tm hiu mnh

c thi , hoc chng n tht mun mnh giip u lo thc mc ca chng n, khng chng.

- ng Giu , ng ct ngha ti sao Stalin cng sn k hip c viHitler pht xt? Ti sao c v Lin X cng nh Ba Lan, chia x Ba Lan?Tnh hnh chin tranh trn th gii s din ra nhth no trong tng lai gny chu u?

- Ti cho rng hoc cc ng khng thng tin hoc cc ng cthng tin khng chnh xc, cho nn cc ng hiu sai s din bin ca tnhhnh chu u t hn mt nm nay. Ti hi vn li cc ng vy ch ai k


20/359

20

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

hip nh Munich vi c, c nut chng nc o, nc Tip? uphi Lin X m chnh l Php v Anh. Cc ng tha bit rng khi Php,

Anh yu cu Lin X bo m cho cc nc nh ng bc Php m Php,Anh li khng chu m bo cho cc nc nh min ty bc, ty nam LinX. l g nu khng phi l Php v Anh xui c tin cng v phang, pha Lin X cho Php, Anh ng ngoi trng hai con h nhnhau m trc li v phn mnh. Nc c y nhch trng may vi en, trcon cng thy. Th Lin X phi tr a mt cch thch hp vi li ch camnh bng vic k hip c bt tng xm phm vi c. Hy bit rng, khng phi l hip c lin minh X-c m l hip c bt tng xm

phm. Lin X trc mun lin minh vi Php, Anh m khngc th naynh ng ngoi cuc chin tranh gia c v Php, Anh. Lin X c phn

phc ai u, c nh hy sinh o, Tip nhhip c Munich u? Cn nhcc ng ku ca, phn i vic Lin X a qun qua chim phn pha ngBa Lan th vic y uui nhth ny, nu cc ng cha bit:

c tn cng vo Ba Lan. Anh, Php tuyn chin vi c m khngtin cng ln vo c, c tp trung i lc vo Ba Lan, ch trong vitun qun c bao vy Varsovie, chnh ph Ba Lan chy sang Rumani,khi y Hng qun Lin X mi ko vo ng Ba Lan, chim ng nhanhvng t Nga m hi chin tranh th gii ln th nht cc nc ng minhthng trn ct ly ca Nga giao cho nc Ba Lan mi c lp li cho

n ln mnh lmng minh ch ct ca Php, Anh. t ca Nga, Ngaly li, Lin X khng th cho c chim khi Ba Lan bi trn ri. khng phi l chia x Ba Lan m l mt hnh ng chng c. Hngqun Lin X vo Ba Lan, dng li ng trn gii tuyn Curzon. Cc ng

bit gii tuyn Curzon l ci g khng? Nu khng th ti ct ngha: lranh gii ng Ba Lan m chnh khch tn Curzon ngh, sau khi chintranh th gii kt thc, ranh gii ny hp l v bn ny khng c ngi Ngav bn kia khng c ngi Ba Lan. Nhng thu Anh, Php, M chinthng c, o, Th, quyt ct mt phn t Nga biu Ba Lan em t, nay ca

Csar tr v Csar, th ni xm lc, ni bt cng l ni lm sao? AlsaceLorraine12 tr li vi nc Php hi 1918 th bt cng, xm lc ch no?

12 Alsace Lorraine: vngt cc ng ca nc Php, gip ranh nc c, nm 1871, b quc c sp nhp, sau Th chin ln th nht (1914-18) nc Php mi khi phcc. T nm 1871 tr i, trong tm tng ca dn tc Php, Alsace Lorraine tr thnhbiu tng ca lng yu nc, thit tha vi s ton vn lnh th (v c bin tng ca nl ch ngha dn tc, lng cm th bn c (Boches)). Khng phi ngu nhin m nm1940, dng c khng chin, tng De Gaulle ly thp t Lorraine (ch thp c hai gchngang) lm biu tng. Nm y, Hitler ti chim vng ny v sp nhp n vo ch


21/359

21

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

- ng Giu qu l mt trng shng bin cho Lin X, c Perrocheni.

Ti tip tc trnh by gp kin:- Ti mun ni thm rng, by gi nc c hng cng t sng

Vistulen sng Rhin, t sng Danube n Bin Bc, nc c c bingii chung vi Php ty, vi Lin X ng. Ri y c s nh sangng trc hay ty trc? Ti chc n s nh nc no yu hn trc ly sc nh nc mnh hn. Nc yu hn chnh l nc Php ca ccng. Ti t hi nhvy, trong tnh th mi Php, Anh v Lin X c khn ngoan hp sc b gy xng sng ca Hitler bng hai gn km thphay khng? Ti on chc rng nu ngy nay nhiu ngi trong cc ng cn

c ai coi Lin X l k th, th ngy mai tt c cc ng s coi Lin X lbn, l cu tinh. Ti cm n cc ng tomt dp may ti vn tt ni lnmt vi chnh kin v chin tranh th gii.

Bn cu ng dy a ti xung lu bng cu thang ca cc sp, vchc ti ng tr li.

- Sao anh trng lu vy? Em s qu chng. V ti hi.

- Xin li mnh, anh b tic cht vn khiu khch. Phi ni. M khngh cht no. Thi ta cng i xung ng Catinat, ngi li b sng nhhi

ch

a c

i, n tr

a Ch C ri v nh d Tm, khng th

m ai ht ngoitrng sLoye v linh mc Tricoare tr n h nhiu ln i thmti trongKhm Ln. Chiu v ti hm , hai ngi mt xe ko, tay trn vai, ti tido ph Si Gn, Ch Ln chuyn tr tm tnh nhiu hn l xem cnh vt.Sng ngy ti ti c rch c tang trn xe la v th x Tn An. Ti i thmtrng hc xa bn b sng Vm C. Bao nhiu l k nim sng li tronglng; no thy, no bn. Ri phi trnh din vi ph tham bin. Ri v qu.Ti ti, hai ngi mt c xe nga, tip tc chuyn tm tnh, xa xa sau lng,

bao gi cng c vi ch king rm theo h v khng kno cht no.

V n ch Tm Vu, ti lin mua mt b nhang, mt hp qut. B con ch nh quen bit vi v ti m nhn ra ti, my pht sau ko n xemch Mi K nhxem mt vt l: Thu nh, ti hc trng tiu hc TmVu13, ri t vi chc nm nay, t ai bit ti i u, ch nghe tin ti lm g. gc tri ho lnh ny khng my ai bo con trai h theo gng ch Mi

quc x, thanh nin Php qu tnh ny b bt lnh, tham gia qun i, SS gy ra nhiuti c Php cng nh Ba Lan, Lin X (h b gi l lnhc malgr eux d mund khng).13 Tm Vu, do , cng l mt bt hiu ca Trn Vn Giu.


22/359

22

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

K, cc kh, nguy him lm, nhng rt nhiu ngi dy con gi theo gngc Su o14 tit hnh, thu chung, gii vic nh, n thun ho vi mi

ngi.Ti v v ti i v nh bng ng b vng vo. Cn vi trm thc

na mi ti vung tre ca nh ti. Ti thy mt m ng, chc c m ti ; ti bng rung cn kh n. ng m y ri, khn iu vt vai. M conm nhau, khc, ch bit khc khng ni c mt li no ngoi hai ch: m!con! Mi ngi u khc. M ti gii nhiu; tc bc ph, rng ca cnhai chic. Mt, c, vai u t v nc mt ca m. Con v ln ny, nhvi m, ta con cht ri, m hiu qunh qu con i!. Nghe t rut. Ti vv ti xung rung, i n m cha, thp hng qu ly t ti bt hiu. Nh

ngy no cha ti c bo: Tn trung l ch hiu ri ; bit vy nh

ng vnthy mnh li o lm con. Cc anh ch ti v b con xm ging k li rng,gn lm chung, cha ti gp tn lc, ngi dy, ng ln, tay vn vch, ln imy bc, va i va ku tn ti: K i, K, con u?; ai ny chy lidu cha ti v ging, mt lt sau, cha ti tt th. Vy l hnh nh cui cngtrong tm tr ca cha ti la con bt hiu ny!

My ngy lin, nh ti tr li cnh t i ng ng15, vui v htsc. Tr ra mt ngy v thm qu v, ti lun bn cnh m ti, v ti. Mti, nhnn n: M 75 tui ri, c n qu, con nh vi m cho n khi

m theo ta con, ri con lm g th lm,

i

u th

i. V ti bit tnh chng,khng khuyn can g ht, ch lo cm nc thuc thang. Cuc sng gia nhsao mm m qu! Ngi th k chuyn bn Ty, bn Tu, ngoi Cn Ln,trong Khm Ln. Ngi th k chuyn ci ri nc mt, chuyn v tixung cha c Ba Yn hc dt vi, hc lm tng, i tu m khng chuxung tc, trong ti bao gi cng c quyn Lc Vn Tin v hnh Trn VnGiu. Chuyn xy ra lc ti thot ly gia nh i lm cch mng chuynnghip, khng ai bit ti u, lm g, sng hay cht; c mt quan huyncht v toan i hi v ti m ng y tin rng go chng, va p, vagiu, li nt na, cha con. V ti xin php cha m tm lnh cha di ch

Tham Nhin, trnh ngi ni hi phin phc.Mt hm c ngi bn t c t M Tho qua Tn An thm ti, kh bo:

X u d tnh anh s trong U ban khi ngha. Ti ht sc d dt tr li chobn:

14 Suo tc l b Th o, v ng Trn Vn Giu (tn quen thuc l Mi K, sauny l Su Giu).15 T i ng ng: bn i (th h) chung di cng mt mi nh.


23/359

23

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

- Chn t, chn ro mi v, ti bit g m vo U ban khi ngha?Chuyn cha nic. Ti d dt tr li.

- Anh hy kp kp vo b mt tr li i. Ti n n bt, e khi anh tr taykhng kp, ch ch quan m cht.

- Thong th mt cht. Cha ung ht mt gc t thuc. Ti cn chabnh.

- Nc ti trn mi nhy, nhy sao c?

Ti ngh rng anh bn cnh co ti nhvy lng qu, nhng v phnmnh, ti phi d dt trong s giao thip, v li ti vn lp lun ch quant ngy cn bit th S rng Php cha bt ti t trc u ma thu, m

nay mi lu ma h.4. su chia ly

Sum hp gia nh c by ngy. Ngy th tm, v ti xin php vBnh Tr bt u chun b cho ma la ti, hn hai hm, phi ging xongs quay tr li.

No d, ti hm , ca ng va gi, n va ln, k hoch lin hoanngy mai va t, th ngoi cng c ting gi: ch Mi c nh khng? ChMi c nh khng? C khch, c khch! Nghe l tai, ti sanh nghi. Chc c

bin. Lm sao by gi? C th ln ra vn sau, vn rng, tri ti, ai bit tingi u, i ng no? Nhng, nu c Ty, lng lnh n bt ti m chngn bit rng mi hi chiu y ti cn nh th chng n c th s bt mti tm ra ti, l iu ti khng mun. V li, my ngy ry, ti chahot ng chnh tr g ht th d ti b bt, Ty ch c th a ti i tri tptrung l cng, bt ti i tri tp trung ni cao rng su th cng ging nhbt cc b da, s g? Ti bn ra m ca ng.

Hng ch Mai Tm Vu, Ph Hoi v c Ty Tn An, my tnlng lnh theo sau, ti n i bt mnhy.

- Quan trn mi ch Mi ln Si Gn.Ti mi cc ng vo nh xi nc .

Vo nh, thng c c lnh Thng c Nam K. Ti dch ra cho m,anh ch v chu ti nghe. Mi ngi khc rng, tr anh Nm ti, ng nmtay trng mt, chm ru cm run run. Ti s ng v ti bp c hng chMai, v nhvy s sinhra mu. Anh Nm ti vn l mt chin s khi


24/359

24

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

ngha nm 191616, tham d trn ph Khm Ln Si Gn. Ti tay lnvai anh v tha vi m: M yn tm, con s v vi m. Thng Ty bo

lnh dn ti i, khng cng tri g ht. M ti t xu xung t. Ra ti cang, ti sc nh n v: mai sng, c tin khng lnh, chc v ti cng txu xung t nhm ti.

Mt tri tp trung c hi h dng ln T Li, tnh Bin Ho, dnhcho cu chnh tr phm v mt s ngi nguy him Nam K.

5. Cng T Li: Tri lao ng c bit

ng ln tri giamTrn ng b quanh co t nh ra l , ti t hi khng bit c ngiv tr no gian trun nhv ti khng? Sau m ci hn mt thng, ngchng i u bit tch, khng bit sng cht, min ba nm sau, khi ng y

b bt, b a ra to, mi bit chc chn rng mnh cha phi go chng.May m khi y ti ch b bt c mt mnh, b bt lc ang i trnng ci,c nhiu tin trong ti m khng ca ch ctr, cho nn to ch x n nmt treo v ci ti nghe l tai l v gia c chuyn mn (vagabondagequalifi) tuy n bit chn rng ti l nh cch mng chuyn nghip, chkhng phi l ma c bng.17 Lnh n ri, v nh vi v c hn thngti li phi vo b mt. T lc ti mn n ln cht l by nm ng ng.K ny, ng rng c th nh vi thng, chon u ma thu, t ra cuc vuisum hp ch c tm ngy th ng chng b bt i tri giam thi chin, mchin tranh th bit khi no dt, cha dt th mi vic tn bo nht u c thxy ra tri giam trn rng su nc c. Tht kh m tng tng tmtrng ca mt c v trong tnh cm bi t ny. Cng kh tng tng tmtrng ca m ti, va mi gp li thng con yu qu th b ngi ta cp it tay mnh. Tri i l tri! Tai ho sao m dn dp trt xung mt b giqunh hiu gn t xa tri nhth ny?

Canm my cng t rut.t rut m vn phi can m; cngt rut cng phi can m.

16 Xem ch thch (1) v Nguyn Hu Tr.17Ma ca bng: bin m t danh t ting Php vagabond, ngi v gia c, lu lng,thng c xu (ma c bng, ma c ci, li hii tm).


25/359

25

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Hai chic xe hi t tnh l Tn An - G Cng bt n ln, thy ChuVn Gic ngi vi vi tn tnh m t.18

- Cu Mi19 y ri! Cu chu mnh cngi tri giam cho c bn.Chu Vn Gic l mt a con xng ng ca t Tm Vu, cu vo

T.K. (Thanh nin Cng sn) t 1930, t k lc bi thc20 di mi haingy Khm Ln, k lc ny b ph bi cuc bi thc ba mi ngy ca ccanh T, Thu, Ninh, Hin, Qung21 (cuc ny s d ko di n th l nhth thut ca nh cm quyn Php bm sa vo hu mn t nhn). Qung lchu rut ca ti, cng l ngi x Tm Vu, hm nay n khng b bt viGic v ti, bi v sau cuc chin tranh kia, n ho lao nng, chc Php thyrng khng cn bt giam n, n cng cht ti ni ri.

Mt m, x lim tri lnh kh xanh22 th x Tn An, Gic v ti cnh thc vo khong mt gi sng vc lnh i ngay.

i u chng ny? Chng ny m b dn i th rt c th l i thtiu m. Ti sinh nghi. Hi m t. Hi i sp. Nu ti ny th chng tis chng lnh, chng ti s la bo ng cho nhn dn.

-iu gi ny? Ai ra lnh? a lnh coi no?

- Lnh y. i Si Gn. Phi c mt B Chiu trc hng sng, iu na th chng ti khng bit.

Th l khng phi i th tiu m. Ti ln ti tri ca Binh on lung Gia nh lc bn gi sng. Vo sn thy ngi r trn gh my anhchng qun o t t, trong s c mt cu to bo, mc qun soc, xch cpda bng long. H ang r, hi ra mi bit, bi v h cng ng rng Ty

18M t: hayma t, gc t ting M Laimata mata, ch chung lnh cnh st, cng an.Gia th k XIX, m tch mt loi lnh trong qun i thc dn, cng nhma n(ngigc Philippin). Trong Vn t ngha s Cn Giuc (1861), Nguyn nh Chiu vit: Km ngang, ngi chm ngc, lm chomtma nhn kinh; bn h trc, l sau,tri k tu thic, tu ng sng n. v Sng lm chi theo qun t o, qung va

hng x bn c, thy li thm bun; sng lm chi lnh mt, chia ru lt, gmbnh m, nghe cng thm h.19 TcMi K, tn trong nh ca Trn Vn Giu.20Bi thc: tc tuyt thc, nhn n phn i hay i hi iu g.21 C l y l cuc tuyt thc ni ting thng mi nm 1936 Khm Ln ca NguynAn Ninh, Nguyn Vn To (bn nh my vit nhm l T chng?), T Thu Thu.22Lnh kh xanh: cng viLnh kh , l nhng ngi ng Dng trong cc n vbn x ca qun i Php. Qun phc ca h l qun o chn, nn dp (sau i nnchp), v gii tht lng (qun) mu (xanh) buc bng, u gii bung thng bnging nhci kh nn ngi dn Vit mi gi l "kh /xanh".Kh l lnh chnh quy(tirailleurs),kh xanh(miliciens) l a phng qun (cp tnh).


26/359

26

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

n sp em i th tiu trc khi tri sng. Thi k chin tranh m! Cn una chnh ph Mt trn bnh dn23 m hng ni lut vi php? Trn sn, qua

li my ton lnh kh xanh, my thng c Ty nai nt sng n, ch lnh,mt st kh ng ng.

- Cho cc anh, t u n m dm n sm hn ti ny? (Ti c rnhi).

- Bc Liu, Cn Thln.

- Cn hai anh, t un m coi b ti ci nhvy?

- T Tn An. Gic tr li v gii thiu lun.

- ng ny l Giu, ti l Gic.

- Giu no? C phi Trn Vn Giu khng?

- Mnh l To T, ho T Bc Liu, cn ch da bnh t ngt ny lNguyn Cng Trung, cng t Cn Th.

By gi tan bin ci l ngha b em i th tiu trc tri sng. Ai nyu chc rng sp phi b a i xa Si Gn nhng cha bit i u. i ra

bin? Hay i ln rng? Hay i xa hn na tn n Dng, tn chu NamM? Lt na s r.

Ch xem.

ng nm gi, mt on xe qun dng bn chic bt u n my trongsn tri Binh on lu ng. Chic u ch mt thng quan hai non chot,cao nhng, v kiu ngo, vi thng Ty na l ch i.24 Chic sau chkhong mt tiu i kh xanh. Hai chic gia ch bn ti, chng vi mia. Xe ra cng, khng quo tay phi ra pha Si Gn, m quo tay tri v

pha Gia nh. Ti hi mng trong bng. Ri on xe trc ch Bin Ho,khng phi xung bn tu. Ti ni nh vi Gic:

23Mt trn bnh dn(Front Populaire): Lin minh phi t ngh trng Php (1936-1937)gm ng x hi SFIO, ng cp tin (Radical), c s ng h ca ng cng sn (khngtham gia ni cc), mang li nhiu quyn li vt cht v tinh thn cho cc thnh phn laong Php. V i ngoi, chnh quyn Lon Blum khng dm ng h chnh quyn cngha Ty Ban Nha chng li cuc phn lon ca Franco. i vi cc chnh sch thuc a,chnh quyn Lon Blum ra mt vi ci cch na chng, song b cc th lc thcdn v hiu ha. Tuy nhin, thi k ny c tc dng rt tch cc i vi phong tro utranh dn ch, hp php v bn hp php Vit Nam. ng Cng sn vc dy saucuc n p 1931-32. T do bo ch c m rng hn (hn by gi). Dng vn hc hinthc ny n.24ch: adjudant (thng s); i: sergent (trung s);cai:caporal (h s).


27/359

27

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

- Thi, yn tr; khng phi ra bin m i ln rng, ra bin kh v, cnln rng th nh i pc-nc thi!

Tra,on xeu li cy s 125 ng Bin Ho - Lt. Khng cnh dn, khng c n bt, khng mt bng ngi qua li; ch nghe tingvn h. Nhng mt tri b trng vi my bi ct b kh quo, chng trng y l mt ca rng, ch th rng ko sc ra ch xe ch v di xui.Mt ng nh hp dt i u khng bit, c cy mc tm lum. Mt thyi bo:

-ng vo cng25 , chng ta ngh n sng ci .

Lnh tri vi t nht trnh xung c, by bnh m, hp, bnh toongnc, ai c phn ny.

- Y nhhng o sinh i cm tri ma h!

- C qut no mt bng ri s xem ra sao.

Anh em bn lun vui v ging nh i cm tri tht. Tr ti ra, ti quanstng i nc bc t hi sngn gi.

T ng 20 v ti cng T Li, ch mi by cy s, vy m chy xemt qu mt gi. Cng vo su, cy c cng lp mt ng, tng gpghnh. Khng mt ai lai vng. Khng mt nh, mt chi. Nhng th rngth v k, nhiu nht l cc loi kh; kh trn cnh cy cao vt, kh di tchy qua ng, nhn mt nhtru ngi, la ht nhcho mng b con qu

b n thm. Tng n cng bay o o, ku chan cht, thng quan hai nmt pht sng h c mt con cng ui di rt p. Th lp l bi gn,nai tc trng26 xa. Thnh thong heo rng nghnh m, khoe nanh ri vtnhy. Ti cht ngh: th nh nhiu nhvy, chc cp y khng t, cp y gp phn quan trng cho vic canh gi chng ti trong tri.

25 Cng: camp (tri).26 Trng: vngt trng, khng/tha cy, gia rng (clairire/glade)


28/359

28

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Khu T Li chp t v tinh: vng t mu nu nht phatrn nh, gn gia, c dng sng ng Nai chy qua. Gctri pha di: h Tr An. Gc phi, pha di: ng trngchy ngang lng 20.

Cui ng l tri giam T Li.

T Li nguyn l tr s c bit ca thc dn Php ti vng ngi

Thng ng v ng bc Bin Ho. Xem nh mt qun l, t lu bhoang. Ni l tr s, l qun l, ch tht ra khng cn c u! Cdn? Vn vn ch c mt nh dn np trong vn chui sum s bn cnh mt bn

ph. Cng th? Chng c g c ngoi ba ci nh trt bng g lp ngi c thcha mt vi ng quan v mt vi trung i lnh kh xanh nhng bhoang, khng bit t hi no. Ba ci nh gia mt khu t rng chng

by, tm mu, cy to cao b n sch, nhng cy nh v c tranh mc lnrm r, c ni lt u. Ngy chng ti ln ti th Ty mi va lm xongmt ci tri di bng tranh tre na cha c khong nm, by mi ngi,mt ci nh bp, mt trm y t cng bng tranh tre. T nay v sau mi sxy dng tri giam nyu s do bn tay ca anh em chng ti.


29/359

29

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

nh cn cc tri T Li(Ngun: Tliu gia nh)

Cu th d b

T Lic vi tun, s anh em lnn hn trm, mi tun li thm

ng, t chc sinh hot, t chc lao ng bt u thnh n np. Ti bn vivi ng ch tin cn nht trong ng u cng nhVn, Phc, Gic, c vnhim v chnh tr ca nhng ng vin cng sn ci tri giam ln ny.

R rng l bn thc dn quyt nh gp rt bt tp trung li mt chcho k ht nhng ai m chng cho l nguy him i vi quyn thng tr caPhp trong cuc chin tranh th gii ny, trc ht l nhng ngi cng sn,nhng khng ch c cng sn m thi. H cn tri tp trung th cn thc dnPhp v chin tranh. Tri tp trung l nh t khng n, khng thi hn. Giamgi l chnh. Ci chnh khng phi l y i, bt lao ng. Tch ri c vi

nc, chin s vi nhn dn mi l mc ch ln; mc ch ln chc khngphi l dng nhn cng ny lm ng s, xy n lu. Tt nhin l v nu tri giam m cc nh cch mng cht ln, cht hi i th thc dn Php cng

bng lng. V phn ca ta th ta phi xem vic tp trung tri giam ny nhl mt chi hun luyn chin s, o to thm cn b cho cuc cchmng nht thit phi n ra v thnh cng ngay trong cuc chin tranh thgii ny. Ccng ch ang hot ng b mt hinnay c khng, nnglc, tinh thn, nhng trnh sao khi b bt, b git. Chng ti tri giam

phi t xem nhcu th d b thay th nhng ngi b bt, b git ,


30/359

30

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

b sung cho lc lng cch mng ch no v khi no cn. T Li phing vai mt trng hc ni tr ca ng. Vic chnh ca chng ti y

cha chc phi lu tranh ci thin iu kin n, , y t, lao ng, ci tt nhin l cn thit m khng phi l chnh yu; ci chnh yu l hc, lhun luyn.

Ban lnho cng, cng khai,c ton th tri vin bu c, c xpcng cng nhn, lo vic t chc n, , lao ng. Ban nya s lng vin,mi tri hai ngi, trn ht l i din ca ton th tri vin i vi xpcng: ng ch Giu. ng u vin chuyn lo vic hun luyn chnh tr ttng, t chc lc lng nng ct, lin lc vi bn ngoi, cng tc binh vni vi lnh kh xanh, cng tc dn vn i vi ng bo M27 trong vng.

Mi kh nng u

c tnh tr

c, bn lun k, phi bit rng thi ny lthi chin, khng cn l thi bnh na ri.

ng ch Vn bo co ni b hp v ngh quyt Trung ng thng 11nm 1939 (hp ngoi Si Gn), v nhim v cch mng ng Dngtrong tnh hnh chin tranh th gii ln th hai bng n. Ngh quyt ny, michon thng 5 nm 1940, ti chac bit, ti cng khng bit rng, cui1939, sau hi ngh Trung ng th Ban Thng v Trung ng b bt ng Nguyn Tn Nghim. Phc ni ring vi ti l X u Nam K tnh n vic khi ngha, phi bt u chun b n thi c, tin y ph

hp vi vic cn b M Tho n nh ti bo cho ti bit l ti c th

cch nh vo U ban khi ngha khi ti va Khm Ln v nh.

Trong tri giam T Li,ng vin cng sn v hi vin ccon th dong lnh o chim i a s. Song, nhng ngi khng cng sn cngkhng t, cn c tn Cao i, ni ting nht l Thin Bng i nguynsoi L Kim T; li c T-rt-kt nhnh bo t ting tm L Vn Th t tam sang t, tin ln t ri, cng c mt tay nguyn thuc cngon v chnh ph Paris nhTrnh Hung Ngu - nay l cng thng gia.

27MhayChu M: dn tc Ty Nguyn, nghMn Khmer, hin nay khong 33 000ngi, sng cc tnh Lmng, Bnh Phc,ng Nai (T Li thuc huyn Tn Phcang Nai). Theo Bnh Nguyn Lc, ting Vit tip thu kh nhiu tca ting M:st(han r),cm lai(g),c long tong,cht gic(ngti),ngy ng(hay ry mng),thtri(mi ri),bu(dnggi v),qua(dngtxng vi ngi yu hay em t),lung(nhiu lm)BNL:http://www.binhnguyenloc.de/pages/NghienCuu/LotTranVietNgu/LotTranVietNgu_20.html


31/359

31

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Lcc vo tri c mt t c thuc cc hi kn ngy xa. V, sao cho khimy tay tr trn voy do thm.

Vn v ti t chc nhiu t hc tp l lun. Vn chnh, nhim v lnl xy dng, cng c lng tin vo mt cuc cch mng nht nh s n rathnh cng ngay trong thi gian chin tranh th gii ny. Vn l cu sinhvin trng i hc ng Phng, kho sau ti, ngi Vnh Long, nh conm ru xm, tc qun, c l gc ngi Ph Nam g chng? Vn t ni mlm vic ni b gii. Ti th thng xuyn ni chuyn v thi s, v cc vn chin tranh v cch mng th gii, tr li cho cc cu hi chnh tr btlun l ca ai, Cao i hay Trt-kt. Sinh hot ttng xem nhl thngxuyn, lnh gc cng c d, c khi c sp Ty na. Nh ngy c m

cuc tn cng chc thng chin tuyn Maginot, trn qua B v min bcPhp, nhm Paris trc ch, mt thng sp Ty xung tri 1, tm hi ti: LiuParis c tht thhay khng?. ng o anh em xm nghe ti v ng spTy tranh lun. Sp Ty thon rng sau chin lu Maginot th Php ch cth ly sng Loire lm phng tuyn t nhin, chn ng qun c ;ngha l Paris chc mt thi. Cn ti th cho rng Parisc truyn thng cchmng, s khng cho qun pht xt chim ng cho d qun ca chnh ph

b ng kinh thnh. nh c nhau: n thua mt chai champagne, c hngtrm tri vin T Li lm chng. t hm sau, ch t hm sau thi, tin ti tp,chng nhng Paris tht th m nc Php cng sm u hng nhc nh! Ti

khng d rng Php yu hnn th. Ai, ngoi Hitler, tin rng mt qucPhp cng quc c hng, m b b gy xng sng ch trong vng hai batun, qun Php chy cht nhmt n tru non trc by si d? Khng

phi l ti bun bc g v ci vic Php thua c. Php thua c c th thytrc; nhng ti khng th on c l Php o vn mau n th. Ti tnhrng Php cm c c t ra cng c nm, c s yu i bt, Lin X s cthi gi chun b thm. Nay, mt trn Ty u nh vy l c gn nhrnh tay, n c th sm em phn ln lc lng sang ng, nh Lin X lk th chnh ca n. Nc c lm ch thc t ca ton th lc a chu u,

em ton lc lc a chu u sang nh Lin X th mt cho Lin X lm,m h mt cho Lin X th cng rt kh cho cch mng th gii.

Qu tht nhvy. Sinh hot ttng ca cng T Li t nay tp trungvo vn mt trn c - Lin X. Hn ai ht ti khng nh rng, tincng Lin X th Hitlern ngy tn s. Nhng ri cng khng hn nhth,t nht l nhng giai on u. Phng tuyn Stalin chng hn g phngtuyn Maginot. Qun c thng trn ny n trn khc; Hng qun mtthnh ny n thnh khc, c khi mt ngy lui hng my chc cy s;qunc vo ti ngoi Leningrad; Hitler tuyn b s ngh ng trong Moscou!


32/359

32

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Cc ng ch cng sn bun hiu; bn t, bn thn Nht ln chn; ti nly bo ghp li thnh nhmt chic chiu v a chin s c - Lin

X, tu tin chin s m cm c ch vn v c ba lim, ch vn tin mi,ba lim lui hoi; h ung tr, bnh lun, ni mc hng. Cho n mt hmTo T i qua ch t hp y, nghe ti kia ch nho no l Hng qun vch, no l Lin X hng cng, no l T ni nng cho mi amt, mt thoi tri ging, c bn tan nhrui; anh em cn T li, khng th tayv s Tiu ny cn i no thin cung di di v c nhiu ngi ng h.Song vn t tng th phi gii quyt bng ttng, khng gii quytc bng ci tay gt chn. Vn v ti bt u tm cch gii thch s cng u trong ni b cc ng ch; ri sau tranh lun cng khai cho mingi pht biu kin: c Lin X, ai s thng? Tr li trc:

Ch ngha pht xt l g? Dou ra?

Nguyn nhn ca chin tranhth gii ln th hai? Trong c nhngvn m ti ni vi ti c Catinat hi thng T!

Chin tranh v cch mng.

Trc mt, thit thc l vn Lin X c ng vng c khngtrc sc tin cng v bo ca c Hitler. ng u, Vn v ti c gichoc lng tin Lin X s chin thng. Trn l lun th nhvy, nhng thct chin trng th khc xa, rt kh gii thch, khng d gi c mt lngtin tuyt i nhtrc.

Chun b khi ngha

T khi t chn ln T Li, Vn, Phc cho ti bit ch trngngli ca Trung ngng v ca X u Nam K v vn khi ngha.

Trungng hi ngh ln th VI hp B im quyt nh chin lcmi ca cch mng gii phng dn tc, quyt nh rng ta c nhim v lmcch mng thnh cng trong chi trm nm c mt, ngha l trong chintranh th gii ln th hai ny. Nhng, ri qu, Trung ng Thng v b btsau t lu ti ng Nguyn Tn Nghim, Si Gn. X u Nam K, cnc vo ngh quyt ca hi ngh Trung ng ln th VI, bt u chun bkhi ngha. K , Php i bi, u hngc, cc cuc xung t bin giigia ng Dng thuc Php v Thi Lan thn Nht cng thc gic cucchun b khi ngha. Chng ti T Li c tin l X u khng yu cuchng ti cng hnh ng, ch yu cu chng ti bo ton lc lng, chngy c gii phng. Nhng v phn mnh, chng ti khng th ngi ch


33/359

33

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

m phi sn sng hng ng khi cn. Chng ti cng chun b khi ngha vchun b bng nhng cch sau y:

Mt l, tuyn truyn vn ng ro rit cho m t ng v phe cchmng, nh Php, ginhc lp. Php mc kt chu u, b c nh bi,th lnh kh xanh, kh g cng d thy c rng Php ht thi ri, chcn ch ngy ct khi ng Dng m thi. tri T Li mi tun thay

phin mt tiu i hay l hn na, nh ca Php l ngn nga lnh bchng ti tuyn truyn, thc ra, c th xem nhTy n thng k em npthm ngi cho chng ti tuyn truyn cch mng. Cc ton lao ngngoi rng, ngoi ng u c vi lnhi theo, chng ti tuyn truyn vnng n mc h ng tp cho chng ti m rp sng v thnh thong bn

n tht, lnh v bo co vi sp Ty l

bn ui cp. a s lnh caBinh on lu ng v vy m hiu cch mng, cm tnh vi ng. Nungy no ta quyt nh khi ngha ly n T Li, th vic s d nhmcthuc l trong ti o.

Hai l, tuyn truyn vn ng cho ng bo thiu s a phngthng v phc nhng ngi b giam tri. Vic ny kh lm. V ng bort t bit ting Vit, cn anh em ti ti th khng bit ting M cht no. Bcon li cch tri giam ti nm, ba cy s hay xa hn na, ch c Phc, sp kp n tre bt my, mi c dp vo lng M. Song ng bo thng qua

li T Li. Chng ti tm cch thnh thong t chc nhng cuc vui ch

i tri thng bo r nhau n xem. Ti ti s c cch tng k tu k gycm tnh.

Ba l,t chc mt i v thut, ni cho ng mt i du kch hay tv, khng mang hn tn g m thc cht li v trang, xung kch. i gmnhng tay ho kit c chn k: T K, Nguyn Cng Trung, To Tv.v Trong rng su thiu g ch tp luyn.

Bn lrn vkh th s. Anh th Ba Son,28 Nguyn Vn Khung, phtrch cng vic ny, dao mc, x beng ca tri thnh thong c bo co

mt, hng, tht ra la vo binh cng xng ca Khung rn dao gm,m tu.

28Ba Son: ttn gi ting PhpArsenal de rparation(Cng xng sa cha tu chin),xng sa cha tu ca Hi qun Php mra t1863 ng ba sng Si Gn v rch ThNgh. Niy Nguyn nh tng lp xngng chin thuyn. Nau thkXX,Ba Son l ni tp trung mti ngcng nhn ckh (trong c ngi thTn cThng).


34/359


35/359

35

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Thi li

Phong cnh T Li kh hu tnh. n ngi ca Ty, tri tranh ca t

nh giu mnh trong khu rng mnh mng y mung th, bn cnh mtcon sng ln nc bao gi cng trong vy, sng ng Nai. Bn kia sngv hng Ty, mt dy ni xanh bic. Bn di sng, mt ci thc tuynp, c t nhnt tn l thc Cn Mai, di nc tri ln, mai trn soi gng di nc. Khong trn ca con sng, di khng bit baonhiu kilmt, nc y, chy nh, nhiu c tm, c c su; chiu chiu in tre ca anh Phc th b v, qun o qun trn c, ht ging cho .Mt hm ch nht, tt tri, chng ti xin php t chc thi li khongsng ny. Sp Ty ng .

Trong mt s anh em b a i ln tri giam T Li, c Nguyn VnMinh, bit danh l Minh li, ngi dong dng, kho, vui tnh, ni ting vch bi li ng Dng. (Nm ri trong cuc thi bi li tonng Dngth Minhot gii nht). B a ln T Li v ci ti khng ra ti l thucnhmLa Lutte29, ch c vy thi. Ln y, Minh c mt h bi l tng lkhc sng ng Nai di, rng, su, nc chy khng mnh. Nhng buichiu biu din ca Minh c ton cng tn thng, nhiu thy ch30 raxem,i khi sp Ty cng ra xem. Minh li nhanh nhc vp nhkhiuvba l.

Trong s thanh nin b bt ln tri giam T Li, c Nguyn ThanhLim, con u ca ngh s Vn C, Cn Th. Lim tr hn Minh, cngdong dng, vui tnh, p trai, c ting bi li gii m khng i tranh gii vch bao gi. Trn khc sng T Li, Minh v Lim i khi cng tranh tivi nhau v mi ln nhvy c hai u c tri vin, lnh trng c v, nhc vi nhau.

Ti, Vn v Phc ny ra ci l, nu mt ngy no ta phi chimn T Li ri ra nh Xun Lc, th khi y ta phi to ra mt tnh hnhthun tin cho c nh bt ng, l ko sp Ty v phn ln lnh m t ra khi

tri. Trong lc mt s t ngi ca ta p v tri ly ht sng n mkhng phi nh chc g. Trc mt ta hy th t chc mt cuc ua ti bi

29La Lutte: tbo ting Php, xut bn ti Si Gn. Chtn ti t1933n 1937, tbony c ting vang v nh hng su rng trong cucu tranh chnh tr Nam Bthi kMt trn Bnh dn. Di schtr ca Nguyn An Ninh, La Lutte (Tranhu) tp hpchai xu hng cng sn (tam vt) v nhng ngi tin bkhc. C thcthm bi ca sgia Daniel Hmery Si Gn thp nin 1930: LA LUTTE tbo chinu (http://www.diendan.org/phe-binh-nghien-cuu/bao-la-lutte/)30 Thy ch: gim th(nh t).


36/359

36

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

li gia v ch Minh v nhng ai mun th sc mnh, ni cho ng, giaMinh v Lim. C gii thng. C c . Sp bt Lim, ti bt Minh.

Hi thi hm y rt no nhit.My trm anh em ra m sng, c c my chc ng bo M qua ng

dng chn xem u. Ting reo h vang di, cng vang di khi Minh, Limv gn mc ngang nga.

Ti, sp cng hng chc anh em v binh lnhng trn chic ph ct bn. Vui qu l vui! Hai thng sp Ty, trn trng trc, tay chng u gicng ht ln vi mi ngi. Ti v To T ng bn hng hai sp, cng hth. Ti thua sp thng. Lim vt Minh ti mt thc.

Ngi thng thc s l Vn, Phc v ti, v hi ua ko c huht Ty t ra khi n tri.

Khi cn s c nhiu cch khc m To T gi l d kh, binh thxagi l iu h ly sn.

X vm tr u c

Tru c vm mi ko cy, ko c, ko sc c. Tru khng vm nhxe cam-nhng my tt, xng m khng c tay li; v dng. Cho nn ch

tru ai cng sm lo x vm tru. Ngi ta x vm tru khi tru cn t.Khng ai i ti tru dy c mi x vm bao gi. Tru c bn tui th cn ln c m; lc n d lm, s ti mi n th liu hn! N hc cht.Khp n vo chung x vm? N ph gy bt k th cng no.

Vy m ti mt thy mt v x vm tru c.

Ngi lm ci vic khng ai dm lm l T K. Khi y T Kmi mi chn tui.

Ch mu l ti. B mun hi thng tr sao m xui n x vm truc? Khng! Hay l sai tng ln nh Ma Thin Lnh? C mu tanh vy; c mc ch chnh tr chnh ng. Ai tinh lm mi h thy. Conmt bnh thng k c con mt hay ng vc, cnh gic ca bn sp Tycng khng hn mt bt bc. Thi th hy ni ngay rng vic x vm tru cnm trong k hoch ca ng y tri tp trung T Li nhm vn ng ng

bo M, to iu kin cho mt cuc khi ngha hoc mt cuc vt ngc:phi c cch lm cho ng bo (bn a) knh phc v thng yu mnhbng mt s hnhng ni bt no, ch tuyn truyn ming thng boc hiu ting Vit u!


37/359

37

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Thng 10 nm 1940, bn ti, c my trm ngi b giam tri tptrung T Li. Tri nm st m sng ng Nai. Ti y c mt bn ph.

pha ng ca bn ph c mt ngi nh lp xp nui ti chng ba chc contru. Ngoi ngi nh ny khng h c cn nh no khc. y, bn lngng bo M cch xa T Li nhiu cy s, nhng ngy ngy vn c ngimang n, mang gi, xch ch gc,31 xch tht rng i quay, c khi mt vilt ru. bun cho ti ti bit my!

Trong by tru ca ch nhn ngi nh st bn ph, c mt con truduy nht khng vm. l anh tru c, c ln nhthng bia. Sng di michng hai gang, nhn hot. Cao ln v gn gng. Da n bng lng en thili. N nghinh ln th mt n nh hai cc la, mi ph ra hai lung khi.

Thy m gh. Th m chng li g ro cho ch nh ngoi hai vic: nhy civ gi cp. By, tm ch ngh u l con ca anh tru c ny. By tru sngi n c trng th anh tru c gom tt c vo mt cm ri n i ro xungquanh, nhn vo m rng. By tru, chiu v nh, nm sn, ngh chnhgia, ln xung quanh, a u ra ngoi, cn anh tru c ta th t cho phpmnh i i li li nhmt ch cai, hnh nhn c thc cnh gic: ycp rnh lun. Ngi ta k rng, mi my thng trc thi, anh tru c hcxp lp mt ng cp gi vo gc cy bng lng!

Anh tru c ny nu c vm th tui cho ngi ta mn ko sc, c

nhiu tin lm: i ly mui c

ng

c my chc gi! Ch nh ni bp bvi ti nhvy.

Sao khng liu x mi cho n?

Lm sao c? N chm cht. Sc trai, mu gi, my bn lngxung quanh y, khng lm g c; khng ai dm lm. C l ri phi ngi ta bn n, lm tht bn thi.

Nu c ai x mi con tru c th anh tnh sao?

Thng cho mt i heo rng v mt v ru cn.

Ti hn vi ch nh, ti hi anh em ti c ai bit x mi tru khngri s bo li.

* * *

, Ba K i! Ch my ni l ln ln t ci ngh lm rung chn tru,vy c bit x mi tru khng? Ti hi.

31 Ch gc: dao rng cn cong, phbin trong cc dn tc vng Ty Nguyn v min ning Nam B.


38/359

38

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

D nhqun thuc r.

ng ch quan: khng phi tru tm tru c. Dm khng? c

khng?T K suy ngh mt pht, ch mt pht thi, ri tr li:

Ly th th lmc lin.

Th l th no?

Nhvy, nhvy

Ut Tr Cung tm nga c th ch my x vm tru c c ch g.C bit Ut Tr l ai khng?

Truyn Thuyt ng Chinh ng, nhiu truyn Tu khc na tronglch s bc phng ti thuc lu lu. Ti cng s lm vic tm nga chocc anh xem.

C gng nghen! Ti s bo ch tru kung bo M my bn xa gnn xem. H ng bo h khen, h phc th ti mnh d vo bn lng, volm g ch Ba my bit ri, khng phi ch c vic mua g v mua ru.

Ngy gi x vm tru c ti.

Trn bi c b sng sau trm y t, by tru non gi ba chc con hp

ng

. Cng ng sp Ty hai thng, vi chc ch m t, my trm anhem t nhnu t tu, nh xem xic.

Ti hi hp, du rng tin chc n.

T K u trn, lng trn, bn x ln, tay cm mt si dy my vtnhn. Coi nhmt v s sp ln vi.

Chc n khng my, Ba K? Vn hi.

Nhba b mt gi T K p v ci c duyn.

Bng T K dng dc ra lnh:

La ht tru xung sng mt lt!Trt, trt, trt, roi qut t tru!

Tru a xung sng, con ny trc con kia, con ny st con kia.

Nc ng Nai chy khng ly g lm mnh.

T K cm dy my, nhy trn lng tru, mt con, hai con, ba con, rinhy ln lng anh tru c. G tru c lc ny gn gia by tru ba micon chen nhau nh nm. on T K hai chn kp c tru ngnh, mnh


39/359

39

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

trn di ra trn u tru, nm gia cp sng ca n, vi tay ra trc nmmi tru, ly dy my vt nhn, m mt ci st, ko nhanh dy my

buc cht vo mang tai tru. Tt c lm xong chng mt vi pht. Anh truc b ngi ngi trn c, nm sp trn u, s mi, m mi; n lng lnnhng khng cch no c v chn khng chm t, n qusng m ngita nm gia hai ci sng, n chm sao c, n mun ht m ht sao c vngi cn ch c trc mt n u; n lng phi, lng tri u ngtru khc; trc n, sau n u c tru. Rt cuc, hnh nhn bc lm, m

phi chu thi!

Ct dy vm ri, T K ng pht dy trn lng tru ngnh, nhy qualng tru khc, mt con, hai con, ba con, bn con, ri nhy ln b, h:

Xong!My trm ngi hoan h nhit lit.

Sp Ty Mntrie ni:

Vous tes formidable! (Anh c tht)

i, cai, lnh ht li khen:

Gan ht c, mu rt cao!

ng bo M t khm phc, ch tay v pha mt tri ln, bo: Lngti bn kia nht mi.

By tru xui dng, ti Cn Mai th ln b, li gm c. Ring anh truc ry c vm, lng ln d di: chy ti, chy lui, cng vo gc cy, lntrn bi rm, rng ln. Cui cng mt l, n nm sp xung bi c.

Mythng sau, chng ti, trong c T K, vt ngc T Li. chra lnh cho ng bo xung ni, x rng tm bt bn ti; chng treo giithng cho ng bo, ha no mui no go, no tin nu bt sng hay emu v c. Nhng chng ti vn an ton n nu trong rng ni T Li ri an ton v thnh th, v ng bng, tip tc hot ng cch mng.

Khng b khiu khch

Thng 12, c tin chnh xc rng khi ngha Nam K n ra ngy 23thng 11, hon ton tht bi, nn chng ti bi b s chun bkhi ngha T Li. Dnhin l cng tc binh vn, tuyn truyn trong ng bo M thvn tip tc. Hng trm anh em cc tnh mi b bt a ln tri giam chochng ti bit do khi ngha n ra cui thng 11 tht bi; thc dn Phpn p rt d di, tn st d man hn c nhng nm 1930-1931. Chng ti


40/359

40

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

khng bit tnh hnh cng T Li s ra sao m i ph. ch s khng bti mc no tri giam? D sao i na th mnh cng phi bnh tnh,

phng, d tnh cc kh nng.Mt hm, ch tnh32 Bin Ho La Rivire ln T Li vi mt tiu i

lnh kh xanh h v. Hm , cng nh my hm trc, t sau khi n rakhi ngha thng 11, tri vin khng ton no i lm ngoi xa c; tuyt ia s u tp trung, gi c th ch tre an ky trong nh, trai tr th xeo gnh t lm con ng ln gn st tri i ln hng ng bc dc theosng ng Nai. Bng sp cng dn ch tnh n ch t nhn ang xeo 33

p ng:

- Tt c, tp hp li! Cuc xng b ht xung t! Sp cng ra lnh.

Anh em mi c, gi tr non nm trm ngi tp hp li di dc. Saulng y l ton lnh ln c sng trng nghe rm rp.

- C bin ri; chc khng b; anh em ni vi nhau.

- Bnh tnh, bnh tnh! ng tha ra, tha ra! Ti bo anh em.

Ch tnh ni: Hy nghe ta y! Va qua, tha lc nc Php bi trn chu u v b ri bin gii Thi Lan, ng Cng sn cc nc cm vkh ni ln toan nh chnh quyn Php Nam K. ng ca cc ngi hon ton tht bi. Chnh ph v ang thng tay n p v n p

khng thng tic. May lm mi, mi lm nm na, ng ca cc ngimi c th ngc u dy. Ta bo tin cho cc ngi bit. By gi cc ngihy tr li cho ta cu hi sau y:

Hi cc ngi cng T Li ny, tn thnh hay phn i cuc bong va qua Nam K?

Nhthng l, l i biu c ton th anh em bu c, ti dch choanh em nghe. Ti thy anh em lo ngi lm. R rng qu, thng ch tnh ckhiu khch. My trm cp mt ng vo ti nhbo phi tr li sao cho vagi thanh danh ca on th, va trnh khng b m mu cho anh em. Tiyu cu cc anh em ng h ti. Kh tr li qu. Ni tn thnh khi ngha ththng ch tnh c th s ra lnh bn. Lc ny, bn cht nm, by chc, mthai trm ngi, ti Ty u cng dm lm, bn t x cn dm t tin gitngi kia m. Cn ni khng tn thnh hay phn i khi ngha mc du

32 Chtnh:administrateur, vin chc Php, cai qun mt tnh Nam K di thi thcdn (Nam K l thuca, nm di chtrc tr). Trung K v Bc K, bmychnh quyn vn l bmy ca triunh Hu, nhng ti mi tnh, cc quan ph, quanhuyn chu lnh ca vincng s(rsident) ngi Php.33Xeo : dngn bylay chuyn nhng hn ln.


41/359

41

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

khi ngha n ra ri, tht bi ri, th ho ra mnh hn qu, Ty nkhinh mnh, mnh cng xu h vi anh em. Ti xo tay lm du hiu bo anh

em ng tha ra hn na. Ri ti bcti my bc, ng ln mt tng ln, kh cao, vi ng l, nu ti b bn, ti s t trn xung, ch khngphi ng bp. Tt c din ra ht sc nhanh. Ti tr li bng ting Php, saulng ti c Vn dch li cho tt c anh em nghe.

Ny ng ch tnh! ng hi vy chng ti T Li tn thnh haykhng tn thnh cuc khi ngha va mi xy ra ng bng? Ti xin trli cho ng v ti chc ng bnh tnh nghe. ng i! Nc Vit Nam(lc y ti ni l ng Dng) ca chng ti t my chc nm nay diquyn thng tr ca nc Php, cng nhmy thng nay nc Php yu du

ca cc ng b qun c Hitler xm chim, dy xo, thng tr. Chng ta, ngcng nh ti, u l ng cnh ng mt nc. Ti c bit, v ng thabit hn ti, rng hng chc vn ngi Php thng dn v binh lnh angni ln cm v kh tip tc nh c gii phng qu hng. Ti tin chcrng trong thm tm ca ng ch tnh, ng rt ng vi nhng ngi Phpkhng chin rng khng th van xin qun c rt lui m nht thit phi nhui chng bng v lc, bng sng n. gc tri ng Dng xa xmny, v tm lng yu nc Php, v thc bo v danh d ngi Php, ngtuy khng ni ra, ng khng th ni ra, m ng thc s mt lng vi nhngngi Php khng chin trong lng nc Php. Chng ni giu chi ng,

ci x rng ni T Li ny, ti sao li khng thng cm vi ng bo ca titrong bin c thng 11 va qua Nam K?

, ti tr li cho cu hi ca ng ch tnh.

Thng Rivire ny gi nn thinh, by gi tay khng chng nnh na; nnhn xung t, ri nhn ln khi ti ni tip:

Cn nhng bo rng may ra mi, mi lm nm na ng chngti mi sng li c. Th, ngi, lm sao bit c mi lm nm hay nmnm na, cc din th gii v cc din ng Dng s bin i hon ton.

ng cn sng, ti chc cng cn sng, mi ngi y cng cn sng,chng ta tt c l chng nhn ca lch s, chng ta nht nh s vui mngthy c nc c ca Hitler b b gy xng sng, nc Php ca ccng v nc Vit Nam ca chng ti u c t do.

Thng Ty xem chng mt ht ci hng h ban u. N khng ni nngg ht. N quay lngi; sp cng v ton lnh kh xanh mang sng trn vai,theo sau, m ru. My trm anh em chng ti ci thm, bn bn lun lun.

Thng mt trn!


42/359

42

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Thot nn; khi ny tng u i bin ti ni!

ng Trn Hu ,34 tc gi l ng Hi trng t do hay l ng Bin

chng php, v vai ti, ni: Thit chin35 T Li, nghe khoi tht. san ky,36 trong s ngi c tui, ng Trn Hu ni ting l mt khotruyn Tu v mt kho tiu lm.

Vt ngc

cng T Li cuc sng khng n ni cc kh qu, c th ni thnhthi l khc, c nh vy khng phi do ch ca tri giam m do tchc t nhn ca chng ti; cng vic khon phn ln trong rng, ch c

m ti theo ct gi khng cho chng ti trn hn l thc bch t lm.Ch mt ln sp Ty nh mt ng ch mt gy, ng ch y qux bengln , tt c anh em u ng ln, xng, cuc dao, mc trong tay, mt dn vo tn sp Ty, n khip qu, b i lun. T tr i khng c vnh p no na. n, th go tha, c kh ; chng ti cn nh c trnsng, mua tht rng, ru cn ng bo thiu s. Rau th thiu g trongrng. Thuc men khng bit u l , nhng st rt th c k ninh, ungnc th c nc sng lc bng thuc tm. , th nh tranh vch na, t lm,nhng c pht mng, pht chiu. Ty n ct c yn bng vic tch titi khi nhn dn, khng ct c kt qu lao ng kh sai. Chng ti, cthc tpdy nhau lm cu th d b lc cn, khng ct u tranh v lich hng ngy. Sp, m t u n chng ti, v chng ti bao gi cng ginhn cch ngi yu nc, ngi cn b cch mng, cng sn.

Th nhng, chng nhng ring mnh ti, rt nhiu anh em nui ch vtngc ngay t u. C ngi mun vt ngc v khng mun b giam gi vthi hn. C ngi cho rng, ngy no, Ty b cch mng ni lnnhhoc b mt quc khc ginh ly thuc a th chng s tn st mnh trckhi tho chy, cho nn mnh phi liu trc, thot khi tri l hn. Ring ti

34 Trn Hu : nh vn, bt hiu Qun Hin (1887-1945), qu qun Tr Vinh. Chu nhhng ca phong tro Duy Tn, dch sch Tn Thca Lng Khi Siu, vitTingchung truy hn(1925),Hi trng tdo(1926); nm 1928 bt v ti xi dn lm lon(tngng viiu 88 ca Lut hnh sngy nay). Ra t, tham gia phong trongdngi hi, thnh lp Tn Vn Ha Tng Th, chu nh hng mc-xt, vit -Binchng php(1936),Mi mt cng thc ca Karl Marx lm csDuy vt squan(1936), quc chngha(1937). Bgiam ln thnh nm 1941.35 Thit chin: giao tranh bng li (thit), tranh lun. ni ti cuc thit chin qunnho gia Khng Minh v bn nho s ng Ng thi Tam Quc.36Ky:an bng tre dngxc t, ht rc.


43/359

43

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

v mt s cn b nng ct xc nh rng thi k chin tranh quc chnh lthi k cch mng gii phng. Chi trm nm c mt. Cha anh tht bi

hi chin tranh 1914-1918; by gi chng ta nht thit phi thnh cng. Chonn chng ti tnhn vt ngc t nhng ngy mi n T Li; cn tnhn khi ngha T Li na.

Vo thi im cui 1940, khi ngha Nam K tht bi, rt nhiu ngch b git, b bt, k n hng ngn, nhiu hn bt c lc no. C Trungng, Thng v u b bt, cha kp phc hi t chc th ti phin X y

Nam K hai ln b bt, ri ln lt cc tnh y vin b bt, cs ng vqun chng b nh tan tc. Cc bn mi ln cng sau ny bo co tnh hnh

bi t y. V hm ri tn tnh trng La Rivire qu quyt rng: Ho may,

m

i, m

i lm nm na, ng ca cc anh mi c th ngc u dy.Vy th n lc cu th d bphi vo sn ko tr. n lc cc

ng ch b giam T Li, ai c nhit huyt, ai c tinh thn, phi vt ngctr v vi dn, hoc b sung cho phong tro b tn tht qu nng n, hocgy dng li h thng cs b tn ph tan hoang. Cc bn mi ln cng TLi k li mt phn tnh hnh ch khng b: nh t y nhc, ch phidng cc sn banh ro km gai nht ngi di nng, di ma; chngx dy xu chui ngi b bt dn v tri giam, x dy km ngang bntay nhta ly nhnh trm bu x vo mang con c,ch phi dng ti x lan

ghe chi

giam chnh tr phm; chin s b giam

ng

n mc ch c chng, khng c ch ngi, ni chi ch nm; bn thc dn cho t ung ncbng vi rng, cho n bng cch ri cm xung x lan, ghe chi nm yngi nhngi ta ri la cho g trn sn;n mt lc no th m thcdn ra lnh cho ca n dt nhng x lan ghe chi y ngi kia ra ca binri lnh lng nh chm! Nghe au thng ht sc! Php c lm sao chotrong lc chin tranh ny, khng cn mt t chc cch mng no, nht lkhng cn c ng Cng sn, th mi gi c ng Dng trong tayPhp. Ton quyn Catroux cng khai tuyn b nhvy ngay t khi hnchnt chn ro mi n trn nhim x ny.

Phi vt ngc thi! gp phn xy dng li ng b mnh. Khngc mt ng b mnh th khng c gii phng.

Phi vt ngc sm; nu chm tr th c th s khng cn chi vtngc na. My hm nay, kp an ky ca Trn Hu c lnh sn xuttht nhiu, an bao nhiu, xe cam-nhng ch i ht by nhiu. Ch i u? lm g? Ti Php chun b mt cng no ni cao rng su hn TLi? V bit u chng n khng thc hin k hoch a nhng ngi c

bit nguy him i xa hn, i cc o thuc a Php trn n Dng?


44/359

44

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

C th lm; v khi y th khng cn vt ngc c na. (Sau mi bit rngd on ca chng ti l ng: anh em T Li b di qua tri giam B R, v

mt s ng ch nhPhan Vn, Minh, c gio ch Cao i Phm Cng Tccng b a sang tn Madagascar).

Trong lc chun b vt ngc, ng y cng T Lic bit ch trngn vic tp hp tliu, thng tin v cuc khi ngha thng qua cc ngch mi b a ln cng T Li sau ngy 23 thng 11 nm 1940, nghin cu,skt kinh nghim, rt ra mt s bi hc cn thit trang b cho anh emsp v cng tc.

Vic chun b vt ngc c bt u ngay sau Tt Tn T 1941: chnngi, iu tra ng i nc bc, phi cm kh, tr thuc men, to mt

thiu giy t hp php, kim tin, bt lin lc vi cc ng ch bn ngoi cnsng st. Ba anh c lnh i trc sp xp thc hin mt k hoch vtngcc quy m; l Khc (ngi M Cy c b ru Quan Cng), MinhTho (ngi Long H, tho vt) v Khuy (c gi l con chim ngngy, lm l t ni). Ba anh i trt lt. Nhng T Li chng ti ch mi,khng nhn c tin g ca h. Nh vy l phi thc hin k hoch vtngc cho mt s t ngi c nng lc c th thch v cc mt l lun,t chc, u tranh. Phi tng ton nh mi d i trt lt c. Ti kh lngtng trong vic chn ngi. S anh em c tinh thn, c nng lc th nhiu;

la ai, khng la ai? Ly nhiu th kh

i trt lt, ly t th hng chc ngch tt s thc mc, phin trch. Cui cngng y ng tm ngi cngi. Ngoi ti ra, cn c cc anh:

- Vn, tc Kit, k s, nguyn l sinh vin trng i hc Cng snng Phng.

- Phc (Dng Quang ng), dn cu tro, vo t chc t nm1927.

- Nhm, cng nhn, l thnh y vin thnh ph Si Gn cng thivi ch Minh Khai; li xe, li tuu gii.

- Gic, mt cn b cu tro t nm 1930, tng hot ng CaoMin.

-c, mt cu tnh y vin Bn Tre, gii nng vn.


45/359

45

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

- Trung, mt cn b hot ng cng on trong nhmDn chng37 thiMt trn dn ch.

- T K, mt thanh nin Hc Mn, v gii, mu tr, thuc lu cctruyn Tu nhTam Quc, ng Chu lit quc; ti nhm rng tay ny cth tr thnh mt cn b qun s c lc; trong v X vm tru c vaqua, T K t ra rt can m, mu tr.

Ti tnh rng vi s tm ngi ny cng vi ba anh i trc, nukhng b mt mt hay t b mt mt, th c th thc hin c nhanh chngk hoch gy dng li cs v h thng t chc ng b Nam K, to iukin t chc vt ngc quy m ln cho anh em tri giam. Vn trc mtl phi lm sao cho chng ti nh t ngi m vt ngc trt lt.

Mun i trt lt, phi quyt nh ng hng i. Chc chn l mt khisp cng v ch tnh hay rng ti ti thot khi cng th lp tc chng ralnh truy n, cho c b my cai tr trong tnh Bin Ho, trong x Nam K, ttrn xung n x, khp cc lng thiu s, ra sc sn lng. Nhm ti ti, goci ca cng sn, m tut khi tay chng n th s gy ra v vn kh khncho nh cm quyn. Vy chc chn l Php s phi tc tc, trong ngy,ging mt li dy c xung quanh T Li trc ht chn tt c cc ng ra.Chng tion bn Ty s chn hng ng l hng ra ng 20, cch TLi mi by cy s; ng thi chng s chn hng ty l hng v Th

Du Mt, v nht l chn hng nam l hng v Bin Ho dc sng ngNai. Ti cho rng Php khng quan tm my n hng bc ng bc lhng cngi cng vo rng su, ln ni cao, dn cton l ngi thiu s,hng ngc dng sng ng Nai y gnh thc. Cho nn ti ngh vianh em l ta nn i theo hng ngc sng, hng vo rng su, ni cao,tuy d b st rt rng, nhiu cp beo, nhng l hng m ch t ng nht,cn ta th chun b lng thc, thuc men kh y ri, c th chung mt thng hoc hn th.

Vo mt m ti tri u thng ba nm 1941, thi gi vt ngc n.

Ti tip my ngi cai i mi lni gc, nhng cuc tip y thnh l,cng h ung tr, m o, trong mt ci chi t gic gn nh y t, cnby ng ch khc b mt tp kt ti mt a im b sng. Bui tipxong, ti gi To T li, bo cho T bit rng m nay ti ti ra i, T li gi vng tinh thn ca anh em, v lp k sao cho Ty t khng th sao

bit sm l ng Giu i khi tri. T c lnh phi li. ng Trng

37Dn chng: tbo (ting Vit) cng khai cang cng sn, xut bn ti Si Gntrong thi gian 1938-1939, cng trsvi tbo ting PhpLe Peuple, s43 ngHamelin (nay l L ThHng Gm).


46/359

46

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Phi y ni nng, phn ng d, nhng mau chng tun theo quyt nh cang y. T phi vo mng ca Giu,p mn, nm im cho n gn sng,

phng khi lnhi rn na m thy vng ng Giu, Giu nm u sp tretri mt, lnh tun tra mm vn gh coi ng Giu cn hay khng. Gnsng T s bo li vi anh em rng hi hm Giu, Vn, Phc, i ri.n lc on vt ngc i cch xa tri giam my chc cy s bngng sng ngc ln phang bc, hng an ton nht. Sng ra, thay mtcho cc tri vin cn li, T s em bc thca ti gi cho sp cng. Thy, T K cn thuc lng d my mi nm sau. Trong ti vit:

ng sp cng:

Hm nay chng ti ra i, xin li my dng t bit.

Chng ti ra i khng phi trc ht v mun gp cha m, v con.

Gp li sao c trong tnh cnh t vt ngc?

Chng ti ra i, ni tht, khng phi v ch cng qu khc nghit. cng tuy kh m nh t no li khng kh nhng ng sp khng c. Vli ng v ti nhiu ln tm s vi nhau, thng cm vi nhau v ci nhcmt nc, nc ng v nc ti.

Chng ti ra i v mc ch gii phng dn tc chng ti, ginh li clp t do cho t nc chng ti.

Chc nhng ngi Php Php hin gi cng ang chin u chngli s chim ng ca qun c Hitler, nhm ginh li c lp t do chonc Php. Hn rng ng sp ng tnh vi nhng ngiPhp yu nc .Vic lm ca h v vic lm ca chng ti ging nhau.

Mong rng, chng ti ra i ri, ng sp v nhng ngi cng s cang s tip tc i x n ho, phi l vi anh em chng ti cn li.

Xin cho t bit ng.

Thay mt cc bn ca ti

Trn Vn Giu

To T k li: hng sng ngy hm sau, khi anh ln vn phng spcng bo co li rng: Trn Vn Giu v by ngi trn i t bao gikhng bit m c li cho sp mt bc th, th y. Mntrier bnh tnh

bo co ngay cho La Rivire, ch tnh Bin Ho, ng thi ra lnh giinghim tri giam: khng mt ai c ra ngoi hng ro dy km gai. Chngi, La Rivire ln ti T Li, lin tp hp t nhn, la ht, e do v tuyn


47/359

47

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

b: Trong vi ngy, lu nht l mt tun, cc ngi s thy ngi Mi emu ca Trn Vn Giu vng bn treo trc ca tri giam.


48/359

48

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Phn th hai

LT, PH LC, U MINH

Sut m u tin vt ngc, chng ti thay phin nhau bi chic gheln (xung ln lm bng c mt thn cy b khot rut banh ba), chng tikhing qua my ci thc; n gn sng, c chng xa tri giam t nhtcng mi lm cy s ng chim bay, chng ti kim ch nc su

nhn chm ghe; ri, hnh l trn vai, anh em i tm ni n np sao cho c thquan stc xung quanh m ngi khc th kh trng thy mnh;ng ikhng du chn, khng gy cnh kh, khng b cnh non, khng ri vimt cht giy ln; ni n phi c nc ung; trnh ma khng phi lvn quan trng, ny l ma nng, iu quan trng l phi xa xm lngm khng xa ng 20. Chng ti n cm kh, khi phi nu cm, khi sl v khi. Nu ri b dn lng trng thy, th h cng ch trng thy vingi thi; ti ti chia ra tng nhm nh vi ngi, nu gp ri ro khng btm c l. Chng ti c tha thi gi bn mi k hoch hnhng, trctin l k hoch an ton v cc tnh ng bng.

My ngn ni chng ti n nu chc l thuc vng Bo Lc, tnh Lmng, khng xa ranh gii Bin Ho l my. T ra ng 20 ch mtkhong khng xa; c th v Si Gn, ln Lt, qua Phan Thit, xung BRa, ri t B Ra qua Cn Th n Ch Ln, G Cng, rng ng lm.

Nhm ca Nhm v Si Gn, c cch ly t rc nhm ca Phc. Nhmca ti ngc ln Lt, tnh rng t Lt c th v Nam K bng t,

bng xe la, bng ghe bu, thuyn nh c, vng vo tam quc mt cht,chng sao, min l an ton.

1. Ln Lt

Ti cho rng, bi v t1930n 1935 ti hot ng Si Gn v NamK lc tnh, cha h hot ng Trung K, Bc K, v hot ng ton trong

b mt, nn quen bit khng rng; nhng bi v ti t my lt, dychnh tr cho my trm cn b v hi vin, nn ti vn c th b nhn dinni ny ni khc. ch truy tm ti th chc ch yu truy tm Si Gn,

Nam K. V vy, ti khng v ngay Si Gn v lc tnh, mi ngc ln


49/359

49

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Lt, nhm tm ni n nu an ton mt thi gian bao lu cha nh trc. Ticha h i Lt, ni t khch qu ngi t c kh nng ti b pht

hin d l tnh c; cng t kh nng b pht hin nu ti khng lui ti nhngni t hp ca cc tng lp trung lu trong x hi v nu ti thng ngysinh sng trong cc tng lp nhn dn lao ng nhtrng rau qu, lm thh, lm cng nhn bn , ch . Mt thm no li i tm ng Giu nhng ch lam l chn ? Trong lc s ng ng ch c t chc rcv Si Gn, lc tnh, th ti i b v theo xe ch hng ngc ng 20.

Nhm ti gm c T K, Chu Vn Gic v ti. Ln Lt th tin myng ch cn li chia ba, ba ngi mi ngi mt no, ct tm ch , chlm, hn gp nhau sau. L nc l ci, T K b bt ngay, may qu, T Kkhng khai l ti u ti Lt, nu ch y phn th ti kh b thot.Gic c b con Lt sm nh xe v lc tnh. Cn ti th lo ch lm, ch. Ch vi hm sau khi ln ti Lt, ti i lm mt hm bn , ri t ti chuyn sang ngnh th xy nh, xy cng, sut ngy trn sn ni, venrng, di h, ti chiu ti v u vi th c ti xm Sui Ct, mt xmcng gio bn cnh nh th, hoc ti p H ng, hi xa ch mt cht.Trong ti ti banu ch c my ng bc, nhng dn d tin cng ngy cati ln ti mt ng t, kh mt t m sng c. Kh mt t nhng tngi an ton. Hi 1929, 1930, cn b i v sn ho c ai ku kh u?

Ngy thng tri qua chm chp, khng hot ng chnh tr th ngy thng

tri qua mau sao c? Trong khong khng y na nm Lt, bachuyn tnh c xy ra vi ti, ng nh nht.

l gp ch Nm Lung, mt cn b c.

Vic th hai: nm bnh vin Lt.

Vic th ba: b kin trc sPhan Hiu Kinh pht hin.

Lm vic xy nh trn sn ni cho hng SIDEC v cho hng VnhDung, t hng sng n chiu sm ti mi v nh ca bn yn gic, t khii qua ch Lt, ti tng chng u l, nhth, ti trnh mi kh nng

gp ngi quen. No d, mt hm, tt qua ni bun bn rau qu, ti b mtngi i b lo o sau lng, quo n my ci ng ba vn thy ngi ytheo. Ngi y mc Ty t t. Cht ri! C lnh kn theo! Ti nhanh chni v hng sui Cam Ly t ngi, tnh trong bng rng nu ngi y ctheo mi th ti s demi tour quay li hi thm y vi cu, nu c triuchng l lnh kn th ti gi v ra im huyt cho n nm bn ng vngng ti c thi gi tu thot. Nu khng phi l lnh kn th n l ai? T ral mt ng ch rt quen thuc hot ng vi ti nhng nm 1933, 1934v u 1935, khi tng thi gian ti t cn c vng Ph Lc, ngoi Ch


50/359

50

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

Ln: ch Nm Lung, anh em c cu vi ng ch By Trn; by gi NmLung l ch mt tim cm th x Lt.

Anh Baiu? Lm g trn Lt ny? Vt ngc c ri, saokhng giu mnh U Minh hay ng Thp Mi m ln ch ngh mt canh giu? Nm Lung mng, hi.

Ch Nm . Saoi theo c mi pht lm ti pht lo rng mnhb l.

Ht hn, ht va, bnh tnh li; ng trc trng sau, hai anh em hi thmnhau chuyn. Chuyn ti hi trc ht l tnh hnh Ph Lc m, trongk hoch, ti s phi i qua hoc li t hm khi tr v S i Gn, lc tnh.Ci ri ho ci may. Ti dn d Lung nu mun hot ng th phi lm nhvy nhvy Cn Lung th thc vo ti ti mi my con cng38 ti

phng bt trc. (V sau Nm Lung thuc ban cn s ca tnh Lm ng vhy sinh chin trng).

S vic th hai l: my tun lm vic v ngh tra, c khi ng m trnsn ni, em li cho ti mt ci bnh him ngho: bnh thng hn. Strt. Tiu mu. Ch nh ti a ti i bnh vin. i bnh vin l mt minguy mc du ti c giy thu thn (gi). Khng i bnh vin th Dimvng s c trt i ba no thi, kh trnh. Vo bnh vin gnCouvent des Oiseaux39, ti nm mt phng vi ba ngi khc, cng st rtc tnh nhti. Mi ngy i mt anh. Ri cui tun, anh th ba. Ti l tnth t, khng bit bao gi i. Thy ngi cng bnh r nhau cht, mnhcng nao nng, nao nng nht l v ln qun mi trong c ti ci cu hi:nn hay khng nn vit thgi ng a ch, sn u ging, bo tin chom, cho v, cho ch nh l khi c c th ti cht ti bnh vin Lt. Vit thth s l b mt; s rng ng bn cho ti nh, em tii

bnh vin, s b ch bt iu tra xem cn c t vt ngc no bn cnhti khng. Ngh n kh nng mnh cht ri m cn lm hi cho ngi khc,ti ngp ngng khng vit thna. May qu, bnh thuyn gim; ri ti khi

bnh. Ti nm nh thng gn ba tun. Trong thi gian ti c sn sctn tnh bi mt d phc tr, p, y lng nhn i. Ti i tin ton mu;mi khi nhvy, hai tay ti bm vo chn ging, my mt ti tm c nm,

38 Con cng: Giy bc ca Ngn hngng Dng, mt mt c v hnh con cng.39 Couvent des Oiseaux: Trng n hc ca cc n tu Dng c B, dnh cho con cicc gianh Php v thng lu bn x thuc a. C Marie Thrse Lan hc Couventdes Oiseaux Neuilly sur Seine (Php) trc khi tr thnh Nam Phng hong hu.Theo nhiu ti liu, chnh b Nam Phng thcy vic m trng n hc nay Lt, Si Gn


51/359

51

Hi k (1940-1945) | Trn Vn Giu

by pht; mnh trng mnh tm, m d phc b nt mt nhthngkhng khi no t v gm ghic. Ngy b hai ba ln. Khng bit nu ti

b cho mt ng ch th ti c thn nhin nh d phc y khng?Bnh ti nu n cho c go, c, rau, du t cng b lng rut, cht. Ti thyd phc mi ln em thc n cho ti th dng vi tha trng tinh lc sp chcn c nc. Khi bnh ti thuyn gim nhiu th d phc mi cho n spgo rang, c rau. Ti thot cht. Hm ra bnh vin ti ch c mt ch rtcmn vi d phc m ti khng bit tn. Cuc i bn ba ca ti khngcho php ti tr li mt ln na cm n d phc m ch rut, em rut, vnh cha chc tn tu sn sc chu o hn. Sau cch mng v khngchin, ti c dp ln Lt, ti c n bnh vin Couvent des Oiseaux, hithm cc d phc, c gp n nhn c; nhng Couvent cn m ngi th

bit tm.S vic th ba xy ra lc gn Tt, my thng sau khi chng ti vt

ngc T Li. Mt hm tt tri, ti ang xy tng, cun ca mt ci villavng thc Cam Ly, gn mt lng ngi Thng, on ch nh v thukhonn xem cng vic ti u. H c i xem. Ti c lm vic. H i saulng ti. Ti khng ng h. Ri h qua ht. Nhng ti thy mt anh trongon tr li ni ti ang lm, anh y ng bn ti, kh hi: y ?. Titht rut! Vy l c ngi quen nhn ra mnh ri. Nguy qu! Ti ng ln. Tra l kin trc sPhan Hiu Kinh, bn hc ca ti bn Php t nhng nm

1928, 1929, 1930. Ti lm ra v bnh tnh, ngn tay ln mi. Kinh bit timun ni g; anh quay i, khng qun mt cu khen ngi anh th h xygch, xy rt kho. T ra v ti vt ngc T Li, c bo ng tin; Kinh

bit. Ti chc Kinh s gi b mt cho ti. Nhng, nu mt hm no vuiming anh ni vi v hay vi mt bn thn rng anh Giu vn cn sng, Lt, th sao? Phi phng. Khng th dy

tranvangiau_hoiky_toanbo

Documents