1

โครงการศกษาการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไทยในระยะตอไป (Bank of Thailand's Research Program on Thailand's Future Growth)

กระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา: วเคราะหจากมมมองตลาดแรงงาน*

เสาวณ จนทะพงษ นครนทร อมเรศ สมบรณ หวงวณชพนธ ธนนธร มหาพรประจกษ และปาณศาร เจษฎาอรรถพล**

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย สงหาคม 25581

บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอศกษาและวเคราะหสถานะปจจบนและทศทางขางหนาของกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย “Structural Transformation” จากมมมองตลาดแรงงาน และพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานในตลาดแรงงานไทย และเพอหาแนวนโยบายทจะท าใหกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยผานกลไกการเคลอนยายแรงงานเชนในอดตกลบมามบทบาทส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจในระยะขางหนาไดอกครงหนง การศกษานมทงการวเคราะหพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานโดยใชแนวคด Gross Worker Flows และดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit ซงในสวนหลงนใชขอมลการส ารวจขนาดใหญดานการเคลอนยายแรงงานเฉพาะ จดท าโดยส านกงานสถตแหงชาต จดท าในป 2010, 2011 และ 2012

ผลการศกษานพบวา 1) โครงสรางการผลตของไทยคอยๆ ปรบเปลยนจากสงคมผลตเกษตรกรรมไปสสงคมผลตอตสาหกรรมและบรการมากขน สงผลใหเกดสงคมเมองและเกษตรกรเคลอนยายออกจากทองถนไปอาศยหรอท างานในเมองมากขน ขณะทโครงสรางการจางงานปรบเปลยนชา และแรงงานสวนใหญยงมทกษะอยในระดบต าท าใหเกดปญหาเชงโครงสรางการผลตทไมสามารถกาวขามไปเปนประเทศทผลตดวยนวตกรรมได แรงขบเคลอนเศรษฐกจไทยจากการเตบโตของแรงงานในระยะขางหนาลดลงและอยในระดบทใกลเคยงกบประเทศพฒนาแลว เปนแรงกดกนใหไทยตองหนมาใหความส าคญกบการเพมผลตภาพแรงงานมากขน 2) ภายใตแนวคด Gross Worker Flows อตราการเคลอนยายแรงงานสทธลดลงอยางตอเนองและในปจจบนเกอบเปนศนย และผลจากแบบจ าลอง Multinomial Logit แรงงานจากภาคเกษตรทอยในระบบจะมความยดหยนสงในการเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรมและกอสราง และแรงงานทมการศกษามธยมศกษาตอนปลายและอาชวศกษามโอกาสทจะเคลอนยายแรงงานสงกวาแรงงานทจบมธยมศกษาตอนตนและต ากวา นอกจากน อตราคาจางทปรบสงขนยงเปนแรงจงใจใหแรงงานเคลอนยายทงในภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) มากขน

การศกษานมนยทางนโยบายทส าคญคอ 1) ทกภาคสวนควรเรงสรางโอกาสแกแรงงานทงในระบบและนอกระบบ โดยการพฒนาทกษะการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวงชวตการท างาน เพอการมงานท าทมผลตภาพ 2) ควรเรงปรบโครงสรางการผลต โดยเพมการลงทนในโครงการวจยรวมระหวางบคลากรวจยภาครฐและเอกชนเพอคนควา/พฒนาใหเกดสนคาทผลตดวยนวตกรรมในเชงการคาใหได และการปฏรปสถาบนดานแรงงาน โดยเฉพาะการก าหนดคาจางใหเปนไปตามผลตภาพแรงงานและควรผอนคลายกฎระเบยบในตลาดแรงงาน โดยเฉพาะดานการคมครองการจางงานใหยดหยนมากขนเพอใหเกดกระบวนการเคลอนยายแรงงานมากขน

* คณะผวจยขอขอบคณ ดร. รง มลลกะมาส ดร. ดอน นาครทรรพ ดร. ศภโชค ถาวรไกรวงศ และ ดร. สรช แทนบญ ส าหรบค าแนะน าและขอคดเหนทเปนประโยชนในการศกษาน รวมถงผทรงคณวฒจากหนวยงานภาครฐและเอกชนจากภายนอกประกอบดวย ดร. อมมาร สยามวาลา ดร. ยงยทธ แฉลมวงษ คณบญเลศ ธระตระกล คณอานนท จนทวช ดร. ดลกะ ลทธพพฒน คณจนางคกร โรจนนนต ดร. พสทธ พวพนธ คณจนางคกร โรจนนนต และ คณศรลกษณ ฉกะนนท ส าหรบขอวจารณและขอเสนอแนะตอรางขอเสนอการวจย และรางงานวจย ฉบบสมบรณในงานสมมนาทจดโดยธนาคารแหงประเทศ รวมทงความชวยเหลอดานขอมลจาก ผศ. ดร. ธต บวรรตนารกษ คณทวผล แกวศร และคณธนวธดา วงศประสงค โดยเฉพาะอยางยง คณธนยพร สมะสนต ผชวยนกวจยของโครงการน ความเหนทงหมดทน าเสนอบทความนเปนความเหนสวนตวของคณะผวจย ซงไมจ าเปนตองสอดคลองกบความเหนของธนาคารแหงประเทศไทย หากมขอผดพลาดประการใดในบทความ ทางคณะผวจยขอรบไว ณ ทน ** ดร. เสาวณ จนทะพงษ ดร. นครนทร อมเรศ คณสมบรณ หวงวณชพนธ คณธนนธร มหาพรประจกษ และคณปาณศาร เจษฎาอรรถพล เจาหนาทของฝายนโยบายเศรษฐกจการเงน สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย

2

สารบญ

หนา

สวนท 1 บทน า 3

สวนท 2 วรรณกรรมปรทศน กรอบทฤษฎ และขอมลทใชในการศกษา 5 2.1 วรรณกรรมปรทศน (Literature Review) 5 2.2 กรอบทฤษฎทเกยวของ (Theoretical Framework) 10 2.3 ขอมลทใชในการศกษา (Data sources) 16

สวนท 3 กระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา: 18 วเคราะหจากมมมองตลาดแรงงาน 3.1 ภาพรวมโครงสรางตลาดแรงงานไทย 18 3.2 การปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา: 19 วเคราะหจากมมมองตลาดแรงงาน 3.3 ปญหาของผลตภาพแรงงานไทย 26

BOX: กระบวนการ Wage Setting ของไทย 27

สวนท 4 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงาน (Labour Reallocation) ของไทย 30

4.1 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบมหภาค 30 ภายใตแนวคด Gross Worker Flows 4.2 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบจลภาค 32 ดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit

สวนท 5 สรปและนยทางนโยบาย 42

บรรณานกรม 45

3

สวนท 1 บทน า

“Productivity isn’t everything, but in the long run it is almost everything.”

Paul Krugman

โครงสรางทางเศรษฐกจมสวนก าหนดโครงสรางของแรงงานทางตรง คอ เปนผลตอบแทนทางเศรษฐกจตอแรงงาน และในขณะเดยวกนแรงงานกมสวนก าหนดโครงสรางของเศรษฐกจดวยเชนกน เชน ผลตภณฑมวลรวม ในประเทศ โครงสรางประชากร การศกษาของประชากร ก าลงแรงงาน การจางงานและการวางงาน และ ความเหลยมล าดานรายได หากเราวเคราะหจากมมมองดานตลาดแรงงาน ไทยประสบกบความทาทายของ การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทส าคญ คอ “ประชากรสงวยมาก” โดยโครงสรางประชากรไทยเขาสชวงเวลาของประชากรสงอายอยางรวดเรว โดยในกลมประเทศอาเซยนมไทยและสงคโปรทเขาสภาวะประชากรสงอายแลว กลาวคอมากกวารอยละ 10 ของประชากรอายมากกวา 60 ป โดยประชากรอาย 10-24 ปมเพยงรอยละ 20 โดยในป 2021 ไทยจะเขาสสงคมผสงอายอยางสมบรณ ซงจะมจ านวนผสงอายมากกวา 13 ลานคน หรอประมาณ 1 ใน 5 ของประชากรทงประเทศ ปจจยขางตนเหลานยอมสงผลตอโครงสรางแรงงานของไทย ทงในดานจ านวนแรงงานและศกยภาพของก าลงแรงงานทมประสทธภาพทจะสามารถขบเคลอนการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศในอนาคต นอกจากน หากวเคราะหจากมมมองดานมหภาค ประเทศไทยก าลงเผชญกบปญหา “กบดกของประเทศรายไดปานกลาง” (Middle-income Trap) และปญหาการลดลงของผลตภาพแรงงานและก าลงแรงงาน โดยอยางหลงเนองจากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรของไทยทจะเขาสสงคมผสงอายเรวขนท าใหเกดปรากฎการณ “แกกอนทจะรวย” นอกจากน ยงมปญหาการขาดแคลนแรงงานทง เช งปรมาณและคณภาพดวย ซ งล วนเปนขอจ ากดตอการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย (Structural Transformation) เพอกาวขามพฒนาการเศรษฐกจไทยสระดบทสงขน

การปรบโครงสรางเศรษฐกจทงดานการผลต การใชปจจยการผลตทงแรงงานและทนและโครงสรางการตลาด ซงเปนกระบวนการส าคญของการเพมระดบรายไดประชาชาตใหสงกวาการเพมขนของประชากร ซงจะท าใหมาตรฐานความเปนอยของประชาชนสวนใหญดขนกวาเดม จากงานศกษาของ ADB (2013) ชวาคณลกษณะรวมทมกพบจากประสบการณของประเทศทสามารถกาวขามไปเปนประเทศพฒนาแลว หรอประเทศในเอเชย ทพฒนาเศรษฐกจไดอยางกาวกระโดดในชวง 4-5 ทศวรรษ เชน ญปน ฮองกง เกาหลใต สงคโปร และจน คอ 1) มสดสวนของภาคเกษตรซงมผลตภาพต าในดานผลผลตและการจางงานลดลง และ 2) มสดสวนของภาคอตสาหกรรมและบรการซงมผลตภาพสงกวาภาคเกษตรเพมขน นอกจากน ยงมคณลกษณะส าคญอนๆ เชน มสนคาและบรการทผลตสวนใหญหลากหลายและสลบซบซอน (Diversification) มการยกระดบการผลต ทใชเทคโนโลยขนสงดวยนวตกรรมใหมๆ (Upgrading) รวมทงมการเชอมโยงหวงโซการผลต (Deepening) ทง ในประเทศและฐานการผลตในตางประเทศได

ประเดนขางตนดงกลาวทเกดขนทามกลางกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจของไทยเหลาน ท าใหเกดค าถามวากระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยจากมมมองตลาดแรงงานในปจจบนเปนอยางไร? และในระยะสนหากประเทศเราไมสามารถเพมการลงทนหรอเปลยนไปผลตดวยเทคโนโลยขนสงไดในทนท เราจะมวธการใดท าใหกระบวนการนกลบมาไดบาง? น าไปสค าถามหลกในงานศกษาชนน ดงน

1. สถานะปจจบนและทศทางขางหนาของกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย “Structural Transformation” จากมมมองตลาดแรงงานเปนอยางไร?

4

2. ลกษณะและพฤตกรรมของกระบวนการเคลอนยายแรงงาน ในตลาดแรงงานไทยเปนอยางไร? ปจจยก าหนดและปญหาอะไร?

3. ท าอยางไรจงจะท าใหกระบวนการเคลอนยายแรงงานกลบมามบทบาทส าคญขบเคลอนเศรษฐกจ ในระยะขางหนาไดอกครงหนง?

บทความนจะตอบค าถามขางตน โดยแบงงานศกษานออกเปน 5 สวน นอกจากบทน า สวนทสอง จะทบทวนวรรณกรรมปรทศน และกรอบทฤษฎและขอมลทใชในการศกษา สวนทสามจะน าเสนอกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา: วเคราะหจากมมมองตลาดแรงงาน ซงพบวาลกษณะการปรบเปลยนโครงสรางเศรษฐกจไทยทส าคญ 2 ประการคอ 1) โครงสรางการผลตคอยๆ ปรบเปลยนจากสงคมผลตเกษตรกรรมซงเปนสงคมเรยบงายด ารงชพหลกดวยการท าเกษตรกรรม ไปสสงคมผลตอตสาหกรรมและบรการมากขน ทเนนการสงออกเปนพลงขบเคลอนแทน สงผลใหเกดสงคมเมองและเกษตรกรเคลอนยาย ออกจากทองถนไปอาศยหรอท างานในเมองมากขน และ 2) โครงสรางการจางงานปรบเปลยนชาและแรงงานสวนใหญยงมทกษะอยในระดบต า ท าใหเกดปญหาเชงโครงสรางการผลตทไมสามารถกาวขามไปเปนประเทศ ทผลตดวยนวตกรรมได ในแงของผลตภาพแรงงาน อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวมของไทยลดลงมากโดยเฉพาะในภาคบรการซงมสดสวนการจางงานสงสดในปจจบน ซงจะกอใหเกดความเสยงตอโอกาสทางเศรษฐกจของประเทศไทยในระยะยาว

ในสวนของความสมพนธระหวางการเตบโตทางเศรษฐกจ ผลตภาพแรงงานและการจางงาน พบวา การขยายตวของผลตภาพแรงงานมความสมพนธกนในเชงบวกกบอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ โดยม คาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation Coefficient) เทากบ 0.76 ในปจจบนเศรษฐกจไทยขยายตวชาและอยในระดบต ากวาศกยภาพ ขณะเดยวกนอตราการขยายตวของผมงานท าของไทยลดลงตอเนองจากชวงกอนวกฤตเศรษฐกจ นอกจากน ในสวนนยงไดใชแนวคดของ Oulton and Srinivasan (2005) ทจ าแนกองคประกอบของอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานเปน 2 สวน คอ 1) อตราการเตบโตของผลรวมของผลตภาพแรงงานในแตละสาขาการผลต (Within-Sector Productivity) และ 2) การเปลยนแปลงผลตภาพแรงงานจากการเคลอนยายแรงงาน (Labor Reallocation Productivity) จากสาขาทมผลตภาพต าอยางเชนภาคเกษตรไปยงสาขาทมผลตภาพสงกวาทงในภาคอตสาหกรรมและบรการซงเปนกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจหลกทเคยมบทบาทส าคญในอดตแตลดความส าคญลงมากในปจจบน สวนตอไปของบทความนจงมงทจะคนหาปจจยทฉดรงการเกดกระบวนการดงกลาวเพอปลดปลอยการเคลอนยายแรงงานจากขอจ ากด อนจะน าไปสการขบเคลอนกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจอกครงหนง

สวนทสจะน าเสนอและวเคราะหพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงาน (Labour Reallocation) ในระดบ มหภาคภายใตแนวคด Gross Worker Flows และพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบจลภาคดวย Multinomial Logit Model การศกษาสวนนใชขอมลจากแบบสอบถามการเคลอนยายแรงงาน จดท าโดยส านกงานสถตแหงชาต ของป 2010, 2011 และ 2012 ผลการศกษาพบวา 1) แรงงานเกษตรในระบบมความยดหยนทจะเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรมและกอสรางมากกวาภาคบรการ ขณะทแรงงานนอกระบบทเปนเพศชายและมครอบครวมแนวโนมจะเคลอนยายกลบเขาสภาคการเกษตร 2) แรงงานทมการศกษามธยมศกษาตอนปลายและอาชวศกษามโอกาสทจะเคลอนยายแรงงานเขาสสาขาการผลตตางๆ สงกวาแรงงานทจบมธยมศกษาตอนตนและต ากวา และ 3) อตราคาจางทปรบสงขนเปนแรงจงใจใหแรงงานเคลอนยายทงในรปแบบการเคลอนยายในภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และการเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) มากขน ชใหเหนวากลไกราคาในตลาดแรงงานไทยทมหนาทในการจดสรรปจจยการผลตดานแรงงานใหเคลอนยายไปสภาคการผลตทมผลตภาพสงยงมอย และสวนสดทายจะน าเสนอสรปและแนวทางทจะท าใหกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจดวยการเพมผลตภาพแรงงานใหกลบมาอกครงหนง

5

สวนท 2 วรรณกรรมปรทศน กรอบทฤษฎ และขอมลทใชในการศกษา

2.1 วรรณกรรมปรทศน (Literature Review)

การทบทวนงานวจยทเกยวกบการเคลอนยายแรงงานจะประกอบดวย 2 สวนหลก คอ งานศกษาดานน ในกรณศกษาของตางประเทศและของไทย เพอใหทราบถงประเดนการเคลอนยายแรงงานแตละประเภททมรายละเอยดทเกยวของมากและขนกบเงอนไขตลาดแรงงานของแตละประเทศ รวมทงคณลกษณะของแตละอาชพ การเคลอนยายแรงงานเปนสวนส าคญตอการสงสมประสบการณของแรงงาน ดงนนการศกษาเรองน จงมความส าคญตอความเขาใจในระดบแรงงานแตละคนตอการตดสนใจของแรงงานและเสนทางอาชพ ในระดบบรษททมความส าคญการวางแผนและพฒนาบคลากร และในระดบประเทศทมความส าคญชวยใหเกด การกระจายความร (Diffusion of Knowledge) นวตกรรม (Innovation) และเทคโนโลย (Technology) ระหวางภาคธรกจ ซงในทายสดแลวยงน าไปสการพฒนาการเตบโตของทนทางปญญา (Intellectual Capital) (Ng et al., 2007)

2.1.1 งานศกษาดานการเคลอนยายแรงงานกรณศกษาของตางประเทศ

การเคลอนยายแรงงานสามารถแบงออกไดหลายรปแบบ งานศกษาของ Nichoson and West (1988) ซงพจารณาจากคณลกษณะ 3 ประการ ทงนายจาง (Employer) หนาทความรบผดชอบและต าแหนงงาน ออกไดเปน 12 รปแบบ โดยเรยงจากประเภททพบมากไปนอยตามล าดบ โดยมทงการเคลอนยายภายในบรษท หรอระหวางบรษท โดยพบวามากกวาครงของการเคลอนยายแรงงานทงหมดของกลมตวอยางทศกษา เปนการขนต าแหนงภายในบรษทเดม (In-spiraling Labour Mobility) (รอยละ 27.6) การขนต าแหนงในบรษทใหม (Out-spiraling Labour Mobility) (รอยละ 24 .6) ซ งท า ใหแรงงานมหนาท ใหม และตองมทกษะและ การเรยนรในระดบสงขนหรอมผลตภาพสงขน (ตารางแนบ 1) ขณะทงานศกษาของ Ng et al. (2007) ซงอางองจากงานของ Nichoson and West (1988) ไดแบงเปนเพยง 6 แบบตามสถานะต าแหนงงาน (Status) และนายจาง วาเปนการเคลอนยายแรงงานภายในบรษท และการเคลอนยายแรงงานภายนอกบรษท ทงในต าแหนง ทสงขน เทาเดม ต าลง (รป 1)

รป 1: รปแบบการเคลอนยายแรงงาน

ทมา: Nigel Nicholson, Michael West (1988)

Promotion (8.4%)

Job Reorder (2.5%)

In-demotion (0.4%)

In spiraling(27.6%)

In-lateral (10.0%)

Drop shift(1.3%)

Out&up (8.3%)

Out-transfer(4.3%)

Out demotion (0.7%)

Out spiraling(24.6%)

Out-lateral (6.9%)

Drop-out shift(5.0%)

Same function Different function

Same company

Differentcompany

Higher

Same

Lower

Internal-upward Mobility

Internal –lateral Mobility

Internal-downward Mobility

External-upward Mobility

External –lateral Mobility

External-downward Mobility

Higher

Same

Lower

12 Types of labor mobility Simplified Context

6

ปจจยทมผลตอการเคลอนยายแรงงานภายในตลาดแรงงาน แบงเปน 3 ปจจยหลก (รป 2) คอ 1) ปจจยทางโครงสราง (Structural Factors) ซงเปนปจจยระดบมหภาค ซงเกยวของกบปจจยทางโครงสรางหลก 4 ประเภท คอ หนงคอ สภาวะเศรษฐกจ สองคอ ลกษณะทางสงคมทประกอบดวยการแบงสวนในระดบภมภาค นโยบายสาธารณะ และกฎหมาย สามคอ ความแตกตางในภาคอตสาหกรรม ท เกยวของกบลกษณะเฉพาะของแตละภาคอตสาหกรรมมสวนก าหนดการจางงานและวางงาน เชน องคประกอบแรงงานชายหญงในภาคอตสาหกรรม ระดบคาแรง ความจ าเปนในการใชแรงงานและการเตบโตของอตสาหกรรมนน ๆ และ สคอ ลกษณะของบรษท โดยบรษททเปดกวางตอแรงงานจากภายนอกจะเปดรบสมครและสรรหาแรงงานเขามา ในบรษทอยเสมอ 2) ปจจยสวนบคคลทตางกน (Individual Differences) โดยสวนใหญแรงงานมกชอบ การเคลอนยายทท าใหตนเองไดเลอนต าแหนงสงขนและหลกเลยงการลดต าแหนงแตดวยความทแรงงานแตละคนมปจจยแวดลอมในการก าหนดการเคลอนยายทเหมาะสมตางกน เราจงจะมาศกษาปจจยเหลานทท าใหเกดมมมองความคดเหนทตางกนไดแก ลกษณะเฉพาะตว ความสนใจในสายอาชพ คณคาทางจตใจ และลกษณะการยดตด และ 3) ปจจยพฤตกรรมการตดสนใจ (Decisional Factors) จากทฤษฎทางจตวทยาเกยวกบพฤตกรรม ทมการวางแผน พบวาปจจยทก าหนดพฤตกรรมของบคคลมาจากบรรทดฐานสวนบคคล ความตองการในการเคลอนยาย และความพรอมตอการเปลยนแปลง โดยการตดสนใจเคลอนยายแรงงานจะขนกบปจจยจากทงสามปจจยประกอบกนไป

รป 2: กรอบทฤษฎของการเคลอนยายแรงงาน (Job Mobility)

ทมา: Ng, Sorensen, Eby Feldman (2007), Determinants of Job Mobility: A Theoretical Integration and Extension, Journal of Occupation and Organisational Psychological Society.

ในแงเชงมหภาค การศกษาความสมพนธระหวางการเคลอนยายแรงงานกบการเตบโตทางเศรษฐกจ

(Poirson, 2000) ซงเปนการศกษาเปรยบเทยบระหวางประเทศจ านวน 65 ประเทศ โดยใชขอมล 30 ป ตงแตป 1960 ถง 1990 พบวาการเคลอนยายแรงงานจากภาคการผลตทมผลตภาพต าในภาคเกษตรไปสภาคการผลตท มผลตภาพส ง ในภาคอตสาหกรรมสามารถเพมอตราการเตบโตทางเศรษฐกจได โดยกลไก การเคลอนยายดงกลาวจะมผลมากนอยตออตราเตบโตทางเศรษฐกจขนกบปจจยเงอนไขเฉพาะ (Specific Factors) ของแตละประเทศและชวงเวลาทศกษา และพบวาประเทศในทวปแอฟรกามอตราการเพมขนของผลตภาพต ากวาคาเฉลยเปนผลจากอตราการเคลอนยายแรงงานทอยระดบต า นอกจากน ระดบการศกษาและ ความยดหยนของตลาดแรงงานเปนปจจยส าคญตออตราการเตบโตทางเศรษฐกจ และการลงทนชวยเพมอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ ทงทางตรงผานการสะสมทนทสงขนและทางออมผานการเคลอนยายแรงงานท

7 เรวขน ปจจยทเปนอปสรรคตอการเคลอนยายแรงงานมาจากคาตอบแทนทไมไดสมพนธกบระดบการศกษาในบางสาขา และปจจยดานสถาบน อาท สหภาพแรงงานและกฎหมายคาจางขนต าทบงคบใชในบางสาขา งานศกษานเสนอใหสงเสรมการศกษาใหกบแรงงาน สรางสภาพแวดลอมทเออใหเกดการลงทน รวมทงการปฏรปทางสถาบนทเพมความยดหยนของตลาดแรงงานในประเทศใหกระบวนการก าหนดคาจางมความยดหยนขน

งานศกษาการเคลอนยายแรงงานระหวางพนท อตสาหกรรมและอาชพ (TDRI, 2010) ซงมการทบทวนกรณศกษาของ 7 ประเทศ คอ สหราชอาณาจกร สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย แคนาดา มาเลเซย ฟลปปนส และเกาหลใต (ตาราง 1) พบวา มรปแบบการเคลอนยายแรงงานเปน 3 รปแบบหลก คอ ระหวางพนท ระหวางภาคการผลต และระหวางอาชพ โดยปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจเคลอนยายแรงงานมหลากหลายแตทส าคญ เชน อาย ระดบการศกษา ทอยอาศย สถานภาพสมรส สถานภาพทางการเงน ทอยอาศย ประสบการณในสายอาชพ ขนาดและตลาดแรงงานในพนท การตดตามบคคลในครอบครวหางานท าและอตราคาจาง สวนผลกระทบทางบวกจากเคลอนยายแรงงานทมตอตลาดแรงงานทส าคญ คอ ชวยแกปญหาการ ขาดแคลนแรงงานทมความรในพนทไดเนองจากแรงงานทมการเคลอนยายพนทจะมความรมาก ชวยท าใหความแตกตางของคาจางระหวางภมภาคลดลง ชวยเสรมสรางความไดเปรยบแกอตสาหกรรมทมการเคลอนยายของแรงงานเขามามาก และการเคลอนยายระหวางพนทของแรงงานหนมสาวมผลดตอการพฒนาทนมนษยและการพฒนาเศรษฐกจในพนทนนๆ อยางไรกตาม การเคลอนยายของแรงงานกสงผลกระทบในทางลบตอตลาดแรงงาน เชน แรงงานทเคลอนยายบอยจะไดรบการพฒนาฝมอนอยสงผลใหคาจางต าลง และแรงงานเคลอนยายเขาสตวเมองมากขนสงผลใหเกดการกระจกตวของประชากร รวมทงท าใหเกดการเปลยนแปลงรปแบบสงคม เชนการแตงงานในชวงอายทสงขน

ตาราง 1 ปจจยก าหนดการเคลอนยายแรงงาน : ประสบการณตางประเทศและของไทย

ทมา: TDRI, 2010 และ ลทธพพฒน และชเชด, 2013

ประเทศการเคลอนยายแรงงาน

ปจจยและผลกระทบRegion Occupation Sector

UK

• อาย ทอย สถานภาพทางการเงน ประวตการยายงาน ประสบการณในสายอาชพ และอตราคาจาง• แกปญหาการขาดแคลนแรงงานทมความรในพนทได

US

• ทอยอาศย ครอบครว และความจ าเปนทางการงาน• ความแตกตางของคาจางระหวางภมภาคลดลง

Australia

• อตราการวางงาน การ กอบรมภายในองคกร ขนาดของและตลาดแรงงานในพนท• แรงงานไดรบการพ นา มอนอยสงผลใหคาจางต าลง

Canada

• อตราคาจาง โอกาสทางการงาน อาย ระดบการศกษา และสถานภาพสมรส• อตสาหกรรมทมการเคลอนยายของแรงงานเขามามากจะมความไดเปรยบ

Malaysia

• แรงงานบางสวนเลอกทจะศกษาตอสอดคลองกบนโยบายของรฐ• มผลดตอการพ นาทนมนษยและการพ นาเศรษฐกจในพนท

Philippines

• โอกาสดานเศรษฐกจและรายไดทดกวา และปจจยทางดานครอบครว• เกดการเปลยนแปลงโครงสรางการกระจายตวของประชากรและรปแบบสงคม เชนการแตงงานในชวงอายทสงขน

South Korea

• เพอหางานท า แรงงานทอยสาขาเศรษฐกจทไดรบคาจางสงมแนวโนมเคลอนยายพนทต า• ในภาคอตสาหกรรมการผลตและการเกษตรมการเคลอนยายสง

Thailand

• การตดตามบคคลในครอบครวหางานท า และตองการเปลยนงาน • การเพมสดสวนของแรงงานในเศรษฐกจนอกระบบ (Informal sector)• การเปลยนงานมาจาก skill mismatch ท าใหไดรบคาจางต ากวาว การศกษา

8

2.1.2 งานศกษาดานการเคลอนยายแรงงานกรณศกษาของไทย

งานวจยเรอง Past, Present, and Prospects for Thailand’s Growth: A Labor Market Perspective จดท าโดย Sra Chuenchoksan and Don Nakornthab (2008) ไดแบงเศรษฐกจไทยในชวงเกอบ 40 ป ออกเปน 4 ชวงคอ ชวงกอนการเฟองฟ (1972-1986) ชวงเศรษฐกจเฟองฟ (1987-1996) ชวงวกฤต (1997-1999) และชวงปจจบน (2000-2007) โดยหลงจากทประเทศไทยผานพนชวงวกฤตมาอตราการเตบโตเฉลยของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศนอยลงกวาชวงกอนทเศรษฐกจเฟองฟ หากเราพจารณาจากมต ดานตลาดแรงงาน พบวา ในชวงปจจบนอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานเปนแรงขบเคลอนส าคญของอตราการขยายตวของเศรษฐกจไทย ตางจากชวงกอนการเฟองฟทแรงขบเคลอนเศรษฐกจมาจากอตรา การเตบโตของการจางงานเปนส าคญ ภายใตสถานการณทจะมการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทจะมผสงอายเปนจ านวนเพมขนเปนล าดบ การพฒนาการเตบโตของผลตภาพแรงงานเปนสงส าคญซงมปจจย ทเกยวของตางๆ เชน การเพมปจจยทน การพ นาคณภาพแรงงานผานการศกษา และการเจรญเตบโตของผลตภาพรวม (Total Factor Productivity: TFP) ซงหากพจารณาจากโครงสรางการผลตของไทย พบวาในอดตภาคเกษตรมสดสวนถงหนงในสของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) แตไดลดบทบาทลงเปนล าดบ โดยภาคอตสาหกรรมและภาคบรการมบทบาทเพมขน ในชวงปจจบนอตราการเตบโตของเศรษฐกจไดรบประโยชนจากผลตภาพแรงงานทเพมขนจากการเคลอนยายแรงงานจากภาคเกษตรซงมผลตภาพต าเขาสภาคอตสาหกรรมซงมผลตภาพสง ในระยะขางหนา อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานจะมความส าคญมากขนเมอประเทศไทยเขาสชวงสงคมผสงอายอยางเตมรปแบบ นอกจากนน ยงควรสนใจประเดนแนวโนมการลดลงของอตราการเตบโตของชวโมงท างาน ซงอาจบรรเทาปญหานไดดวยการดงดดแรงงานตางชาตใหเขามาท างานในประเทศมากขน และเพมอตราการจางงานโดยสนบสนนใหตลาดแรงงานมความยดหยนมากขน เปนตน

นอกจากน ยงมงานวจยดานบทบาทของตลาดแรงงานไทยในการเคลอนยายแรงงานระหวางภาคเศรษฐกจหลกและการก าหนดโครงสรางอตราคาจาง (ลทธพพฒน และชเชด , 2013) ซงมขอคนพบ 3 ประการหลก คอ 1) อตราการวางงานทยอยลดลงมาอยในระดบต าทงทผลส ารวจความเหนของผประกอบการของหลายสถาบนเหนวาธรกจประสบปญหาขาดแคลนแรงงานทงในเชงปรมาณ และคณภาพโดยทแรงงานมทกษะไมตรงความตองการของธรกจ (Skill Mismatch) (2) อตราคาจางทแทจรงตามกลมการศกษาไมไดปรบเพมขนทงทตลาดแรงงานไทยคอนขางตงตว งานศกษาเปนงานทมการศกษาเชงประจกษทงจากขอมลทงระดบมหภาคและจลภาค งานศกษานยงพบวา ชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ อตราคาจางทแทจรงลดลงเพราะการลงทนในภาคการผลต ทมผลตภาพสงลดลงตางจากชวงเศรษฐกจเฟองฟ ประกอบกบราคาสนคาเกษตรทปรบตวสงขนตามราคาสนคาโภคภณฑสงผลใหความแตกตางของคาจางระหวางในและนอกภาคการเกษตรนอยลง เปนผลดตอแรงงานทมระดบการศกษาต า ในทางตรงกนขามสงผลทางลบตอแรงงานทมความรสง ทงน การจางงานในภาคเศรษฐกจนอกระบบทมผลตภาพไมสงนกเพมขนซงชวยบรรเทาการวางงานไปไดมากในชวงวกฤตการเงนโลก โดยในปจจบนแรงงานมทศนคตทจะเขาสการท างานนอกระบบมากขน

ในป 2015 Vladimir Klyuev ไดศกษาการปรบโครงสรางเศรษฐกจ (Structural Transformation) ของไทยจากมมมองตลาดแรงงานในเชงเปรยบเทยบประเทศอนในภมภาค ผลการศกษาชวาในปจจบน การชะลอตวของเศรษฐกจไทยเปนผลมาจากทงปจจยชวคราวและปจจยทางโครงสราง ในทางทฤษฎ การเจรญเตบโตของเศรษฐกจนนจะมาจาก 2 สวนหลก คอ การสะสมปจจยทน (Capital Accumulation) และการเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจ (Structural Transformation) ซงคอกระบวนการเคลอนยายแรงงานจากภาคการเกษตรซงมผลตภาพต าไปสภาคการผลตอนทมผลตภาพสงกวาเชน ภาคอตสาหกรรม และบรการซงจะ ท าใหในภาพรวมอตราการเตบโตทางเศรษฐกจสงขน อยางไรกตาม ผลตภาพของแรงงานไมไดขนอยกบผลผลตของภาคอตสาหกรรมเพยงอยางเดยวแตขนอยกบสดสวนแรงงานในภาคอตสาหกรรมนนๆ ดวย ผลการศกษาพบวา

9 ในกรณของไทย แรงงานสวนใหญอยในภาคการเกษตร ดงนนชองทางการเพมมาตรฐานการครองชพของไทย คอ ความสามารถในการน าแรงงานจากภาคการเกษตรยายเขาสภาคอตสาหกรรมทมผลตภาพสงกวา โดยภาครฐและองคกรท เกยวของ ควรรวมมอกนสรางแรงจงใจใหแรงงานในภาคการเกษตรพ นาทกษะทจ าเปน ในภาคอตสาหกรรมอนๆ ในทางตรงกนขาม การอดหนนราคาสนคาทางการเกษตรเปนการสรางแรงจงใจในทางทไมถกตอง สงผลขางเคยงใหแรงงานจากภาคอตสาหกรรมการผลตและการบรการตดสนใจยายไปท างานในภาคการเกษตรมากขน ท าใหเศรษฐกจไมเตบโตไดเทาทควร นอกจากนน การขนอตราคาจางขนต ายงเปนตวชะลอการเคลอนยายแรงงานอกดวย

ในสวนของการพ นาระบบการศกษาอาชพ และการเรยนรนอกระบบเพอสรางระบบการเรยนรตลอดชวตของประเทศไทย (NIDA, 2557) สรปไดวาทางดานอปทานแรงงาน ไทยยงไมสามารถผลตบคลากร ทมความสามารถตรงตามความตองการของผประกอบการได และแรงงานยงไมสามารถผลกดนใหเปน “เศรษฐกจแบบขบเคลอนดวยนวตกรรม” ได โดยทกษะทขาดแคลนมากคอ ทกษะขนพนฐานและทกษะเชงเทคนค นอกจากน ไทยยงประสบปญหาความไมสอดคลองในตลาดแรงงาน (Skill Mismatch) สะทอนถงความลมเหลวจากการศกษาดานวชาชพสงผลใหเกดการเปลยนงาน การไดรบคาจางต ากวาวฒการศกษาจรง รวมถงตวแรงงานเองยงเสยโอกาสในการไดรบการเรยนรในสาขาทเหมาะสม ดงนน การพ นาระบบการศกษาเพอทจะผลตอปทานแรงงานทตรงตามความตองการของตลาดทงในเชงปรมาณและคณภาพจงเปนเรองส าคญ ทางดานอปสงค การจางแรงงานทมทกษะไมตรงตามความตองการสงผลเสยตอผลตภาพขององคกร ท าใหเกดคาใชจายเพมในการ กทกษะแรงงาน และในทายสดจะสงผลตอความสามารถในการแขงขนขององคกรในระยะยาว ในปจจบน พบวาจ านวนแรงงานทมการศกษาและทกษะสงสงผลทางบวกตอโอกาสในการเพมขดความสามารถในการแขงขนขององคกร ดงนนจงควรสนบสนนใหสถานศกษารวมกบภาคเอกชนในการก าหนดและพฒนาการเรยนรแบบสหวชา และการฝกประสบการณตรงกอนการส าเรจการศกษา โดยเฉพาะความรทางดานการใชเทคโนโลยสารสนเทศ และภาษาตางประเทศ สวนแนวทางการฝกอบรมของบรษทสามารถท าไดหลายวธตามโครงสรางและลกษณะขององคกร ส าหรบบรษททอยภายใตระบบหวงโซการผลต ควรมการประสานงานกบบรษทผน าเพอใหสามารถพฒนาแรงงานทตรงตามความตองการ บรษททมศกยภาพสงควรเปดโอกาสใหพนกงานไดเกดการปรบเปลยนต าแหนงงาน และแลกเปลยนและถายทอดความรกนมากขน

งานศกษา Occupational Mobility in Europe (eurofound, 2007) ชใหเหนวาปจจยดานโครงสรางสถาบนเปนปจจยทสงผลตอปจจยในระดบมหภาคและการตดสนใจของแตละบคคลในตลาดแรงงาน อยางไรกด ในปจจบนการผอนคลายกฎระเบยบในตลาดแรงงานก าลงเกดขนทวโลกโดยเฉพาะอยางยงความเขมงวดของกฎหมายการคมครองการจางงาน (Employment Protection Legislation, EPS) ซงครอบคลมกฎหมายดานการจางงาน และการออกจากงานทงของลกจางประจ าและลกจางชวคราว ความเขมงวดของการคมครองการจางงานสงผลตอประวตการจางงานของแตละบคคล โดยหากการคมครองการจางงานมความเขมงวดมาก การเคลอนยายแรงงานจะอยในระดบต าเนองจากผประกอบการจะตดสนใจใหลกจางออกจากงานไดยาก นอกจากน นโยบายดานตลาดแรงงาน เชน การใหเงนชวยเหลอแรงงานทวางงานในระดบสง สงผลใหการเคลอนยายแรงงานอยในระดบต า เนองจากตนทนของการวางงานอยในระดบต า อยางไรกด ในประเทศทความชวยเหลอทใหแกผวางงานอยในระดบต าอาจสงผลใหเกด mismatch ดานคณภาพของแรงงานและความตองการของผประกอบการได

จากรป 3 น าเสนอความเขมงวดของการคมครองการจางงาน (Employment Regimes) สามารถแบงประเทศใน EU 25 จ าแนกไดเปน 6 กลม เชน ในกลมซายบนของรป คอกลม Social Democratic Countries ทมการผอนคลายกฎระเบยบในตลาดแรงงานในระดบสง เชน เดนมารก ฟนแลนด และ สวเดน ซงมกฎหมายการคมครองการจางงานทผอนคลาย และมนโยบายชวยเหลอแรงงานทวางงานในระดบสงมาก ขณะทในกลมซายลาง คอ กลม Liberal เชน สหราชอาณาจกร และ ไอรแลนด ในกลมขวาบนของรป คอ กลม Conservative ทมความ

10 เขมงวดของกฎหมายการคมครองการจางงานสง เชน เยอรมน ออสเตรยฝรงเศส เบลเยยม ลกเซมเบรก และเนเธอรแลนด ส าหรบกลมประเทศทระบบประกนสงคมทใหความชวยเหลอระหวางวางงานต า มนโยบายตลาดแรงงานทไมครอบคลมทกกลมจดเปนกลม Mediterranean ในกลมขวาลางของรป เชน กลมประเทศยโรปตอนใต อาท อตาล ไซปรส สเปน โปรตเกส เปนตน

รป 3: ความเขมงวดของกฎหมายการคมครองการจางงาน

Source: European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (2007),

Occupational Mobility in Europe

2.2 กรอบทฤษฎทเกยวของ (Theoretical Framework)

งานศกษานจะมกรอบทฤษฎทเกยวของอย 3 กรอบทฤษฎหลก คอ 1) องคประกอบของผลตภาพแรงงาน (Composition of Labor Productivity) 2) กรอบแนวคด Gross Worker Flows ส าหรบการวเคราะหขอมลแรงงานระดบมหภาค (Macro Level Data) และ 3) กรอบวเคราะหดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit ส าหรบการวเคราะหขอมลแรงงานระดบจลภาค (Micro Level Data) ดงน

2.2.1 กรอบวเคราะหองคประกอบของผลตภาพแรงงาน (Composition of Labor Productivity)

(1)

จากสมการท 1 Y คอ ผลผลตรวมและ H คอ จ านวนชวโมงท างาน หรอจ านวนแรงงานในกรณท ไมสามารถหาขอมลจ านวนชวโมงท างานได โดยสดสวน Y/H แสดงถงผลตภาพแรงงานโดยเฉลย ดงนนอตราการเตบโตของผลผลตรวม สามารถจ าแนกออกเปนสองสวนหลก คอ 1) อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงาน (Labour Productivity Growth) และอตราการเตบโตของชวโมงท างาน หรออตราการเตบโตของจ านวนแรงงาน (Employment Growth) หรอเปนองคประกอบแบบงายใน GDP (Gilles Mourre (2009) (ตารางแนบ 2) โดย

Strong Employment Sustaining Policies (Active Labour Market Policies)

Weak Employment Sustaining Policies (No Labour Market Policies)

Social-Democratic

Conservative

Mediterranean

Liberal

High flexibility(weak EPR)

Low flexibility

(strict EPR)

Post-socialist:Liberal

Post-socialist:Conservative

Denmark, Finland,Sweden

UK, Ireland

Hungary, Poland, Czech Republic, Slovakia, Slovenia

Estonia, Latvia, LithuaniaSpain, Portugal, Italy, Greece, Malta, Cyprus

Germany, Austria, France, Belgium, Luxembourg, The Netherlands

11 อตราการเตบโตของชวโมงท างานสามารถจ าแนกออกเปน ผลคณของประชากรรวมและชวโมงท างานเฉลยของแรงงาน/อตราการจางงาน/อตราการมสวนรวมในก าลงแรงงาน/สดสวนของประชากรวยท างานตอประชากรรวม

ส าหรบการจ าแนกผลตภาพแรงงานโดยทวไปจะจ าแนกจากฟงชนกการผลตรวม (Production Function) ซงเชอมโยงผลผลตกบปจจยการผลตทงสนคาทน แรงงานและระดบเทคโนโลย การศกษาเชงประจกษสวนใหญสมมตวาฟงชนกการผลตรวมอยในรปของ Cobb-Douglas ทใหผลตอบแทนตอขนาดคงท คอ

(2)

โดยท A คอ ระดบของเทคโนโลย K คอสนคาทน และ L คอแรงงาน ส าหรบ และ คอความยดหยนของผลผลตจากสนคาทนและแรงงานตามล าดบ ภายใตสมมตฐานของตลาดแขงขน ปจจยการผลต ทงสนคาทนและแรงงานไดรบคาตอบแทนตามผลผลตเพม (Marginal Product)

ทงน และ จะเทากบ สดสวนของรายไดระหวางสนคาทนและแรงงาน ตามล าดบ ในทางทฤษฎ A คอผลตภาพการผลตรวม (Total Factor Productivity: TFP) จากฟงชนกการผลตขางตน ผลตภาพแรงงานสามารถแสดงในรปของ

(3)

สดสวนของสนคาทนตอชวโมงท างาน ซงคอ ความเขมขนของปจจยทน (Capital Deepening) และสดสวนแรงงานตอชวโมงท างาน คอ คณภาพแรงงาน (Labor Quality)

จากสมการท 3 แสดงใหเหนวา องคประกอบของผลตภาพแรงงานมาจาก 3 สวน คอ 1) การเตบโตความเขมขนของปจจยทน 2) การเตบโตของคณภาพแรงงาน และ 3) การเตบโตผลตภาพการผลตรวม โดยทวไปแรงงานจะมผลตภาพมากขนเมอมสนคาทนเพมขน นอกจากน การพฒนาของคณภาพแรงงาน อาท การศกษาและประสบการณมสวนชวยเพมผลตภาพแรงงานดวยเชนกน ส าหรบการเตบโตของผลตภาพ การผลตรวมชวยเพมผลตภาพแรงงานในแงของการจดสรรทรพยากรใหมประสทธภาพสงสด เชน การยกระดบการบรหารองคกร และการขจดปญหาทเปนอปสรรค (De-bottlenecking) ตอกระบวนการผลต

ในการวเคราะหองคประกอบของผลตภาพแรงงาน จ าเปนทจะตองประมาณอตราการเตบโตของ A, K, L และ โดยวธทไดรบความนยมคอ วธการแรก คอ Growth Accounting ขอดของวธการน คอไมถกจ ากดดวยฟงชนกการผลตรวมแบบใดแบบหนง อยางไรกตาม สมมตฐานภายใต Neoclassical ยงคงอยทงฟงชนกการผลตท ใหผลตอบแทนตอขนาดคงท และ เปนตลาดแข งขน สมบ รณ โดยความยดหย นของผลผลต ของแตละปจจยการผลตจะเทากบสดสวนของผลตอบแทนทแตละปจจยการผลตไดรบ ในงานศกษาสวนใหญสดสวนของรายไดสามารถค านวณจากบญชรายไดประชาชาต ดงนนจะเหลอผลตภาพการผลตรวมเพยงปจจยเดยวทยงไมสามารถค านวณได ภายใตวธการ Growth Accounting น อตราการเตบโตของผลตภาพการผลตรวมเปนสวนเหลอของ Tornqvist Discrete Time Approximation ของผลผลตรวมและปจจยการผลตรวม (4)

โดย และ

12

วธการทสอง คอการประมาณการฟงชนกการผลตรวมดวยการประมาณการทางเศรษฐมต (5)

การใช Log-difference ชวยขจดปญหา Unit Root นอกจากน การไมจ ากดใหสมประสทธของการเปลยนแปลงทนและแรงงานรวมกนเทากบ 1 เพอใหฟงชนกการผลตสามารถใหผลตอบแทนตอขนาดไมคงทไดโดย แสดงถง residuals ของอตราการเตบโตของผลตภาพการผลตรวม

ในสวนของการศกษาองคประกอบของผลตภาพแรงงาน งานศกษานใชกรอบการวเคราะหเดยวกบของ Oulton and Srinivasan (2005) ทไดศกษาองคประกอบของผลตภาพแรงงานในระดบภาคเศรษฐกจ (Sector) ในภาคอตสาหกรรมขององกฤษ ระหวางป 1970-2000 สรปไดดงน

(7)

โดยท V คอมลคาเพม H คอจ านวนชวโมงท างาน และ

โดยใหสดสวนของมลคาเพมของอตสาหกรรม ตอมลคาผลผลตรวมเปน

(8)

คอราคาของมลคาเพมในอตสาหกรรม i และ คอ ราคาของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ

และใหสดสวนจ านวนชวโมงท างานในอตสาหกรรม i ตอจ านวนชวโมงท างานรวมเปนดงน

(9)

จากสมการ (7) อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวมคอ

(10)

(11)

จากสมการ (8) (9) แทนคาในสมการ (7) และน ามาคดอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวม (สมการ 10) ท าใหไดผลในสมการท 11 ซงแสดงวาอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวมประกอบดวย 2 องคประกอบหลก คอ (1) อตราการเตบโตของผลรวมผลตภาพแรงงานของแตละสาขาการผลต (Within Sector Productivity) และ (2) อตราการเตบโตของผลรวมของผลตภาพแรงงานทเกดจากการเคลอนยายแรงงานระหวางสาขาการผลต (Labour Reallocation)

13 2.2.2 กรอบแนวคด Gross Worker Flows

งานศกษานใชหลกการ Gross Worker Flow ซงอางองใน Handbook of Labour Economics (Davis and Haltiwanger, 1999) เชนเดยวกบงานศกษาดานการเคลอนยายแรงงานของตางประเทศ เชน OECD (2009, 2010) และ IZA (Institute for the Study of Labor) โดย Martin, John P. and Stefano Scarpetta (2011) เพอวเคราะหพฤตกรรมของการเคลอนยายแรงงานในระดบมหภาค (Macro Level) โดยมสมมตฐานวาในระดบภาพรวม (Aggregation Level) ผมงานท าในแตละปประกอบดวย 2 สวนหลก สวนท 1: การเคลอนยายแรงงานเขาสตลาดแรงงาน ซงประกอบดวยการทบรษทเพมต าแหนงงาน (Expansion) และแรงงานเพงเขาสตลาดแรงงาน (Entry) อาท แรงงานทเพงจบการศกษา และ สวนท 2: การเคลอนยายแรงงานออกจากตลาดแรงงาน ซงประกอบดวยการทบรษทลดต าแหนงงาน (Contraction) และแรงงานตดสนใจออกจากตลาดแรงงาน (Exit) (รป 4)

ทงน การเปลยนแปลงจ านวนผมงานท าดงกลาวในแตละชวงเวลาจะเปนผลของการตดสนใจของทงบรษท (Firm) ในสวนของการเพมต าแหนงงาน (Expansion) หรอ ลดต าแหนงงาน (Contraction) และการตดสนใจของครวเรอน (Household) หรอก าลงแรงงานเพงเขาสตลาดแรงงาน (Entry) หรอ แรงงานตดสนใจออกจากตลาดแรงงาน (Exit)

รป 4: Gross Worker Flow Concept

Notes: 1. Hiring = the number of workers who are with the firm at time t, but were not with that employer at time t-1. 2. Seperation = the number of workers who were with the firm at time t-1, but not at t. 3. Total worker reallocation = sum of hirings and separations between t-1 and t 4. Total worker reallocation rate = Total worker reallocation /((Et-1)+(Et))/2

Source: Davis and Haltiwanger, Handbook of Labour Economics (1999), OECD (2009, 2010) and IZA (2011)

ภายใตหลกการน หากเราค านวณสวนตางของผมงานท า ณ สนปปจจบน (Et) กบผมงานท า ณ สนปกอนหนา (Et-1) ไดคาเปนบวก (+) นบวาเปน “การยายเขาสทธของแรงงาน (Hiring)” และหากไดคาเปนลบ (-) นบวาเปน “การยายออกสทธของแรงงาน (Separation)” และจากวธนเราสามารถค านวณหาอตราการเคลอนยายแรงงานสทธ (Total Worker Reallocation) ซงคอ ผลรวมของการยายเขาสทธของแรงงาน (Hiring) และ การยายออกสทธของแรงงานหารดวยคาเฉลยของจ านวนแรงงานทงหมดในสองชวงเวลา คอในปปจจบน (Et) และ ในปกอนหนา(Et-1)

Contraction(-)

Exit(-)

Expansion(+)

Entry(+)

Contraction(-)

Exit(-)

Expansion(+)

Entry(+)

Employment at time t-1(Et-1) Employment at time t (Et)

( ) Hiring(-) Separation

Job creationJob destruction Job destruction Job creation

14 2.2.3 กรอบวเคราะหดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit

การศกษาการเคลอนยายแรงงานในระดบภาคการผลต ซงแบงเปน 2 ประเภทหลก คอ 1) การเคลอนยายแรงงานในภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และ 2) การเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) เพอใหกระบวนการเพมผลตภาพดวยการเคลอนยายแรงงานจากภาคการผลตทผลตภาพต าไปสภาคการผลตหรอบรษททมผลตภาพสง การศกษาในสวนนจะพยายามเขาใจพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานในระดบจลภาคโดยจะเนนพฤตกรรมการเคลอนยายเขาและออกจากภาคเกษตรเปนส าคญ และจะคนหาปจจยทท าใหแรงงานในภาคเกษตรจงไมเคลอนยายออกจากภาคนมากเชนในอดตทผานมา รวมทงจะดวามการเคลอนยายแรงงานจากภาคการผลตอนกลบเขาสภาคเกษตรในชวงหลงหรอไมอยางไร เปนตน

คณะผวจยจะตอบค าถามขางตน โดยการวเคราะหระดบจลภาคเชงเศรษฐมตดวยโมเดล Multinomial Logit ซงสามารถอธบายปจจยตางๆ ทมสวนในการก าหนดพฤตกรรมของตวแปรตามทเปนทางเลอก (Choice) ของผตอบแบบสอบถาม ซงมแนวคดทางทฤษฎวาผตอบแบบสอบถามเลอกบนพนฐานของการกอใหเกดอรรถประโยชนสงสด (Utility Maximization) ซงอางองทฤษฎในงานวจยของ McFadden (1974) รวมถงตวอยางการศกษาของ Osberg et al (1994) และสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2010) ดงน

TLH

YwHcts

LcU

ii

iii

iii

p ..

,max

(12)

โดย iii LcU , แทน Utility Function ของผตอบ i ซงขนกบ การบรโภค ic และเวลาพกผอน iL

ภายใตขอจ ากดวา มลคาการบรโภค (การบรโภค ic คณราคา p ) จะไมมากกวาผลรวมของรายไดจากการท างาน (ชวโมงการท างาน iH คณคาจาง w ) และรายไดอนๆ iY และขอจ ากดวา จ านวนเวลาท างาน (ผลรวมของชวโมงการท างาน iH และเวลาพกผอน iL จะไมมากกวาเวลาทมทงหมด T

ตวแปรตามทใชในการศกษาคอ การตดสนใจของแรงงานวาจะ 1. ท างานเดม (No Mobility) 2. ออกจากการท างาน (Out of Employment) 3. ยายงานในภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) 4. ยายงานระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility)

ขณะทตวแปรอสระทใชไดแก กลมตวแปรทสะทอนคณลกษณะของแรงงานทมผลก าหนดพฤตกรรมการเคลอนยาย ไดแก เพศ สถานะสมรส การท างานนอกระบบ อายและการศกษา ตลอดจนระดบคาจางเฉลยของแรงงาน2 เพอวเคราะหพฤตกรรมการตดสนใจเคลอนยายแรงงานของผท างานในแตละภาคเศรษฐกจ การศกษาจะแบงออกเปน 4 แบบจ าลองยอย คอ 1) กรณผมงานท ามากอนทงหมด 2) กรณผมงานท าในภาคเกษตรมากอน 3) กรณผมงานท าในภาคอตสาหกรรมมากอน และ 4) กรณผมงานท าในภาคกอสรางและบรการมากอน (ตาราง 2)

2 คาจางเฉลยทใชเปนคาจางเฉลยของกลมทมลกษณะเฉพาะ กลาวคอ อาย การศกษา ในแตละภาคเศรษฐกจ จงสามารถใชเปนตวแปรอสระในแบบจ าลองนโดยไมเกดปญหา Endogeneity ภายใตสมมตฐานวาการตดสนใจของผตอบแบบสอบถามไดรบแรงจงใจจากระดบคาจางเฉลยในตลาด แตการตดสนใจของผตอบแบบสอบถามแตละคนจะไมเปลยนแปลงตามระดบคาจางเฉลยของคนทงกลม

15

การรายงานผลการศกษาจะอธบายผลกระทบของการเปลยนแปลงตวแปรอสระตางๆทมตอโอกาสทแรงงานจะเลอกทางเลอกตางๆ เปรยบเทยบกบกรณทท างานเดม (No Mobility) โดยม Functional Form ของ Odds Ratio หรอ Relative-risk Ratio ดงน

,...,1 ),exp()0Pr(

)Pr(mjx

y

jyji

i

i

(13)

โดย 0Pr/Pr ii yjy แทน Probability ในการเลอกทางเลอก j เมอเทยบกบกรณท างานเดม (ทางเลอก 0 ) และ jix

เปนตวแทนของตวแปรอสระ และ Parameters ในการตดสนใจของผเลอก

ตาราง 2 ตวแปรทใชในแบบจ าลอง

Variables Definitions

Model I

No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline)

Out of Employment Working before but not working now.

Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same sector.

Inter-Sectoral Mobility Working at the different firm in the different sector.

Model II

No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline)

Out of Employment Working before but not working now.

Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same sector.

Move to Manufacturing Moving from the agriculture sector to the manufacturing sector.

Move to Construction Moving from the agriculture sector to the construction sector.

Move to Trade Moving from the agriculture sector to the trade sector.

Move to Hotel & Restaurant Moving from the agriculture sector to the hotel and restaurant sector.

Move to Other Sectors Moving from the agriculture sector to other sector rather than the manufacturing, construction, trade, as well as hotel and restaurant sector.

Model III

No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline)

Out of Employment Working before but not working now.

Move downward Moving within the manufacturing sector to the industry in the lower average earning group.

Move horizontally Moving within the manufacturing sector to the industry in the same average earning group.

Move upward Moving within the manufacturing sector to the industry in the higher average earning group.

Move to Agriculture Moving from the manufacturing sector to the agriculture sector.

Move to Other Sectors Moving from the manufacturing sector to other sector rather than the agriculture, construction, trade, as well as hotel and restaurant sector.

16

Variables Definitions

Model IV

No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline)

Out of Employment Working before but not working now.

Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same service sector.

Move downward Moving to the other service sector in the lower average earning group.

Move horizontally Moving to the other service sector in the same average earning group.

Move upward Moving to the other service sector in the higher average earning group.

Move to Agriculture Moving from the service sector to the agriculture sector.

Move to Other Sectors Moving from the service sector to other sector rather than the agriculture and manufacturing sector.

Service Sector Including the construction, trade, hotel and restaurant, transport and telecommunication, as well as financial intermediary sector.

2.3 ขอมลทใชในการศกษา (Data sources)

ขอมลทใชในการศกษาน ประกอบดวย 2 สวนหลก คอ

2.3.1 ขอมลทตยภม (Secondary Data) งานวจยนสวนใหญใชขอมลจากการส ารวจภาวะการท างานของประชากร (Labor Force Survey: LFS) เปนหลก ซงเปนขอมลทส ารวจโดยส านกงานสถตแหงชาต (National Statistical Office: NSO)3 แบบสอบถามนมความละเอยดและครอบคลมในหลายมต เชน จ านวนคน/ชวโมงการท างาน จ าแนกตามรายสาขายอย อตราคาจางเฉลยตอคน/ชวโมง จ าแนกตามรายสาขายอย เปนตน ซงมความเหมาะสมตอการวเคราะหเชงลกดานตลาดแรงงานไทย และยงใชขอมลแบบสอบถามพเศษการเคลอนยายแรงงาน จดท าโดยส านกงานสถตแหงชาต ซงครอบคลมขอมลไตรมาสท 4 ของป 2010, 2011 และ 2012 และ ยงใชขอมลเศรษฐกจมหภาคอนๆ เชน ขอมลผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP) และขอมล GDP จ าแนกตามสาขายอยของภาคการผลตแบบปรมาณลกโซ (Chain Volume Measure: CVM) จดท าโดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) และขอมลมลคาการน าเขาสนคาทน (Import of Capital Goods) จ าแนกตามรายสาขายอยของภาคการผลต จากกรมศลกากร เปนตน

นอกจากน ในสวนของการวเคราะหอตราการเตบโตของผลรวมผลตภาพแรงงานของแตละสาขา การผลต (Within Sector Productivity) ใชขอมลการส ารวจดานการลงทนดานการวจยและพฒนา (R&D) ของภาคเอกชน จดท าโดย 2 หนวยงาน คอ ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต ส ารวจในชวงป 2542 - 2549 และส านกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต (สวทน.) ส ารวจตอจนถงปจจบน

3 โดยเรมตงแตป 2506 ในชวงแรก ส ารวจเพยงปละ 2 รอบ รอบแรกเปนการส ารวจนอกฤดเกษตร รอบท 2 เปนฤดเกษตร ตอมาในป 2527 - 2540 ส ารวจปละ 3 รอบ โดยเพมส ารวจชวงเดอนพฤษภาคม เพอศกษาภาวะแรงงานทจบการศกษาใหมเขาสตลาดแรงงาน และในป 2541 ไดเพมการส ารวจขนอก 1 รอบ ในเดอนพฤศจกายน ซงเปนชวงฤดกาลเกบเกยวผลผลตการเกษตร ท าใหการส ารวจภาวะการท างานของประชากรมครบทง 4 ไตรมาสของป ตอมาในป 2544 ส านกงานสถตแหงชาตปรบปรงการส ารวจเปนรายเดอน เรยกวา “รายงานภาวะการท างานของประชากรรายเดอน” เพอใหสามารถตดตามภาวะการมงานท าของประชากรไดอยางใกลชดและตอเนอง

17

2.3.2 ขอมลปฐมภม (Primary Data) ประกอบดวยขอมลจากการส ารวจพฤตกรรมการก าหนดคาจางและราคาของผประกอบการไทย ป 2557 จดท าโดยของธนาคารแหงประเทศไทย ด าเนนการส ารวจผประกอบการไทยในชวงป 2557 – 2558 โดยไดรบการตอบกลบจ านวนประมาณ 1,200 บรษท ทงบรษทขนาดใหญ ขนาดกลาง และขนาดเลก ใน 13 สาขา ทงสาขาเกษตรกรรม การคา โรงแรมและภตตาคาร กอสราง บรการขนสง อาหารและเครองดม สงทอ ปโตรเลยม เคมภณฑ ยางและพลาสตก เครองจกรและอปกรณ อเลกทรอนกส และยานพาหนะ ขอมลทไดจงสามารถแบงได 2 สวน คอ สวนทเปนรายละเอยดขอมลของบรษท และสวนทเปนพฤตกรรมการก าหนดคาจางและราคาของผประกอบการ รวมทงยงใชขอมลการสมภาษณบรษทประกอบการวเคราะหดวย

18

สวนท 3 กระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา:

วเคราะหจากมมมองตลาดแรงงาน

3.1 ภาพรวมโครงสรางตลาดแรงงานไทย

โครงสรางทางเศรษฐกจมสวนก าหนดโครงสรางของแรงงานทางตรง คอ เปนผลตอบแทนทางเศรษฐกจตอแรงงาน และในขณะเดยวกนแรงงานกมสวนก าหนดโครงสรางของเศรษฐกจดวยเชนกน เชน ผลตภณฑ มวลรวมในประเทศ โครงสรางประชากร การศกษาของประชากร ก าลงแรงงาน การจางงานและการวางงาน และความเหลยมล าดานรายได จากมมมองดานตลาดแรงงาน ไทยมขอทาทายของการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทส าคญ คอ “ประชากรสงวยมาก เดกเกดนอยและดอยคณภาพ” (อมเอม, 2557) โดยโครงสรางประชากรไทยเขาสชวงเวลาของประชากรสงอายอยางรวดเรว โดยในกลมประเทศอาเซยนมไทย และสงคโปรทเขาสภาวะประชากรสงอายแลว กลาวคอมากกวารอยละ 10 ของประชากรอายมากกวา 60 ป โดยประชากรอาย 10-24 ปมเพยงรอยละ 20 โดยในป 2021 ไทยจะเขาสสงคมผสงอายอยางสมบรณ ซงจะมจ านวนผสงอายมากกวา 13 ลานคน หรอประมาณ 1 ใน 5 ของประชากรทงประเทศ ในขณะทการเกดนอยและสวนหนงดอยคณภาพ โดยประมาณรอยละ 16 ของการเกดในแตละปเกดจากแมทมอาย 15-19 ป

ปจจยขางตนเหลานยอมสงผลตอโครงสรางแรงงานของไทย ทงในดานจ านวนแรงงานและศกยภาพของก าลงแรงงานทมประสทธภาพทจะสามารถขบเคลอนการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศในอนาคต ในปจจบนพบวา อตราการเตบโตของผมงานท าลดลงอยางตอเนอง และในชวงคาดการณอก 10 ปขางหนา (2015-2025) เหลอเฉลยเพยงรอยละ 0.5 จากเฉลยรอยละ 2.3 ในชวงกวา 40 ปกอนหนา (1972-2014) ผลตภาพแรงงาน และอตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) กมแนวโนมลดลงเชนกนมาอยทรอยละ 2.1 และ 2.6 เทยบกบรอยละ 3.3 และ 5.6 ในชวงกวา 40 ปกอนหนา (1972-2014) ตามล าดบ (รป 5) และอตราการมสวนรวมของก าลงแรงงาน (Participation Rate) ไมคอยเปลยนแปลงมากนกโดยเฉลยอยทรอยละ 72 (2001-2014) (รป 6) ซงยงถอวาสงเมอเทยบกบมาตรฐานสากลทรอยละ 70 แมวาจะมทศทางโนมลงบางในชวงหลงป 2013 ตามโครงสรางประชากรฉบบใหมซงจะมสดสวนของผสงอายเพมมากขน

Source: Labour Force Survey Source: Labour Force Survey

2.3

3.3

5.6

0.5

2.12.6

0

1

2

3

4

5

6

Employment Labour productivity Real GDP

1972-2014 2015-2025

Average annual growth (%)

รป 5 Average Growth in GDP, Labour Productivity and Employment

รป 6 Labour Force Participation Rate

65%66%67%68%69%70%71%72%73%74%75%

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

19 3.2 การปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยในปจจบนและทศทางขางหนา : วเคราะหจากมมมอง

ตลาดแรงงาน

3.2.1 ความส าคญของการปรบโครงสรางเศรษฐกจ

การปรบโครงสรางเศรษฐกจทงดานการผลต การใชปจจยการผลตทงแรงงานและทนและโครงสรางการตลาด ซงเปนกระบวนการส าคญของการเพมระดบรายไดประชาชาตใหสงกวาการเพมขนของประชากร ซงจะท าใหมาตรฐานความเปนอยของประชาชนสวนใหญดขนกวาเดม จากงานศกษาของ ADB (2013) หวขอ Asia’s Economic Transformation: Where to, How, and How Fast? ช ว า ค ณ ล ก ษ ณ ะ ร ว ม ท ม ก พ บ จ า กประสบการณของประเทศทสามารถกาวขามไปเปนประเทศพฒนาแลว หรอประเทศในเอเชยทพฒนาเศรษฐกจไดอยางกาวกระโดดในชวง 4-5 ทศวรรษ เชน ญปน ฮองกง เกาหลใต สงคโปร และจน คอ 1) มสดสวนของภาคเกษตรซงมผลตภาพต าในดานผลผลตและการจางงานลดลง และ 2) มสดสวนของภาคอตสาหกรรมและบรการซงมผลตภาพสงกวาภาคเกษตรเพมขน นอกจากน ยงมคณลกษณะส าคญอนๆ เชน มสนคาและบรการทผลตสวนใหญหลากหลายและสลบซบซอน (Diversification) มการยกระดบการผลตทใชเทคโนโลยขนสงดวยนวตกรรมใหมๆ (Upgrading) รวมทงมการเชอมโยงหวงโซการผลต (Deepening) ทงในประเทศและฐานการผลตในตางประเทศได

3.2.2 การปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย: สถานะปจจบนและทศทางขางหนา

การศกษาน (รป 7) แบงโครงสรางเศรษฐกจไทยในชวง 40 กวาปทผานมา (1972-2014) ออกเปน 4 ชวง คอ 1) ชวงเศรษฐกจเตบโต (1972-1986) 2) ชวงเฟองฟกอนวกฤต (1987-1996) สวนหนงมาจากสนธสญญาพลาซาแอคคอรดทญปนยอมใหเงนเยนแขงคาขนเมอเทยบกบเงนตราสกลอนของโลก การขนคาเงนของญปนท าใหญปนไมสามารถผลตสนคาในประเทศเพอแขงขนในตลาดโลกได จงจ าเปนตองยายฐานการผลตมายงประเทศอนๆ ในภมภาคเอเชยเพอลดตนทนในการผลต ซงประเทศไทยเปนเปาหมายส าคญของการลงทนโดยตรงจากตางประเทศ (FDI) ของญปน ซงสวนใหญเปนการผลตเพอการสงออกท าใหอตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ของไทยอยในระดบสงเฉลยอยทรอยละ 9.5 ตอป ในชวงน 3) ชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ (1997-2000) และ 4) ชวงปจจบน (2001-2014) ในชวงนการลงทนของทงภาครฐและภาคเอกชนลดลงมาก สงผลใหในระยะยาวโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจลาสมย สงผลใหความสามารถในการแขงขนในหลายดานของไทยลดลงในชวงไมกปทผานมา เศรษฐกจไทยในชวงนนบวาการขบเคลอนเศรษฐกจมาจากภาคเอกชนเปนหลก ตางจากเศรษฐกจในชวงกอนหนาทพงพาการวางแผนของภาครฐเปนส าคญ

ผลการศกษา พบวา ดานโครงสรางการผลต เศรษฐกจไทยไดปรบโครงสรางอยางตอเนองพ นาจากสงคมเกษตรกรรมมาเปนสงคมอตสาหกรรมและบรการทเนนการสงออกเปนพลงขบเคลอนแทน โดยมสดสวนของภาคเกษตรใน GDP ลดลงจากรอยละ 20 ในชวงเศรษฐกจเตบโต เหลอเพยงรอยละ 9 ในชวงปจจบน ขณะทภาคอตสาหกรรมและบรการมสดสวนเพมขนเปนรอยละ 39 และ 52 ตามล าดบ เทยบกบอยทรอยละ 24 และ 56 ในชวงเศรษฐกจเตบโต ตามล าดบ ซงแตกตางจากโครงสรางเศรษฐกจของประเทศทพ นาแลว ทมสดสวนของภาคเกษตรใน GDP และการจางงานอยทต ากวารอยละ 5 และไมนอยกวารอยละ 18 ส าหรบภาคอตสาหกรรม

20

รป 7 โครงสรางตลาดแรงงานไทยในภาพรวม: 1972-2014

Source: Labour Force Survey, NSO and authors' calculations.

หากวเคราะหมมมองตลาดแรงงาน พบวาโครงสรางการจางงานของไทยปรบตวชา ในชวงเศรษฐกจเตบโต (1972-1986) สดสวนแรงงานในภาคเกษตรซงมผลตภาพต าลดลงมขนาดใหญถงรอยละ 65 ของแรงงานทงหมดลดลงเปนล าดบแตในชวงปจจบน (2001-2014) ยงมขนาดใหญอยในระดบสงถงรอยละ 40 ขณะทสดสวนแรงงานในภาคอตสาหกรรมซงมผลตภาพสงเพมขนชาเปนรอยละ 15 เทยบกบชวงเศรษฐกจเตบโตทรอยละ 10 และในชวงปจจบน เกอบครงหนง (รอยละ 45) ของแรงงานทงหมดท างานอยในภาคบรการเพมขนเกอบเทาตวจากชวงเศรษฐกจเตบโต

หากมาพจารณาดานผลตภาพแรงงาน (Labour Productivity) ซงคอความสามารถในการท างานของปจจยการผลตดานแรงงาน โดยพจารณาสดสวนแรงงานในแตละสาขาและสดสวนใน GDP ไปพรอมกน พบวาอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานไทยลดลงมากจากชวงเฟองฟกอนวกฤต โดยอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานในภาคอตสาหกรรมยงสงกวาภาคอนๆ ยกเวนในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ ขณะทอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานในภาคบรการในชวงปจจบนกลบไปเทากบชวงเศรษฐกจเตบโตทรอยละ 1.3 แตเปนทนากงวลคอ การขยายตวของผลตภาพแรงงานของภาคบรการทงในชวงปจจบนและชวงเฟองฟกอนวกฤตต ากวาภาคเกษตร สะทอนถงปญหาของความรและทกษะของแรงงาน ตลอดจนสภาพแวดลอมในการผลตของผประกอบการในภาคน ลกษณะดงกลาวจะกอใหเกดความเสยงตอโอกาสทางเศรษฐกจของประเทศไทยในระยะยาวเนองจากภาคบรการมสดสวนการจางงานสงสดในปจจบน

สรปลกษณะการปรบเปลยนโครงสรางเศรษฐกจไทยทส าคญ 2 ประการคอ

1) โครงสรางการผลตคอยๆ ปรบเปลยนจากสงคมผลตเกษตรกรรมซงเปนสงคมเรยบงายด ารงชพหลกดวยการท าเกษตรกรรม ไปสสงคมผลตอตสาหกรรมและบรการมากขน ทเนนการสงออกเปนพลงขบเคลอนแทน สงผลใหเกดสงคมเมองและเกษตรกรเคลอนยายออกจากทองถนไปอาศยหรอท างานในเมองมากขน และ

2) โครงสรางการจางงานปรบเปลยนชาและแรงงานสวนใหญยงมทกษะอยในระดบต า ท าใหเกดปญหาเชงโครงสรางการผลตทไมสามารถกาวขามไปเปนประเทศทผลตดวยนวตกรรมได ในแงของผลตภาพแรงงาน อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวมของไทยลดลงมากโดยเฉพาะในภาคบรการซงมสดสวนการจางงานสงสดในปจจบน ซงจะกอใหเกดความเสยงตอโอกาสทางเศรษฐกจของประเทศไทยในระยะยาว

1.3 4.6

1.9 1.8 2.4

5.5

0.1 3.4

1.3

3.4

-3.3

1.3

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

1972

-198

6

1987

-199

6

1997

-200

0

2001

-201

4

สดสวนใน GDP (%) การเจรญเตบโตของผลตภาพแรงงาน (%)สดสวนแรงงาน(%)

20 12 10 9

2430 35 39

56 58 55 52

0%

25%

50%

75%

100%

1972

-198

6

1987

-199

6

1997

-200

0

2001

-201

4

เกษตร อตสาหกรรม บรการและอนๆ

6555

45 40

1012

1515

25 32 40 45

0%

25%

50%

75%

100%

1972

-198

6

1987

-199

6

1997

-200

0

2001

-201

4

21 3.2.3 ความสมพนธระหวางการเตบโตทางเศรษฐกจ ผลตภาพแรงงานและการจางงาน

ผลการศกษาอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ อตราการขยายตวของผลตภาพแรงงาน (Labour Productivity Growth) และอตราการเตบโตของการจางงาน (Employment Growth) ในชวง 40 ปทผานมา (รป 8) พบวา เมอใชวธ Cross Correlation การขยายตวของผลตภาพแรงงานมความสมพนธกนในเชงบวกกบอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ โดยมคาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation Coefficient) เทากบ 0.76 ในปจจบนเศรษฐกจไทยขยายตวชาและอยในระดบต ากวาศกยภาพ ขณะเดยวกนอตราการขยายตวของผมงานท าของไทยลดลงตอเนองจากชวงกอนวกฤตเศรษฐกจทผมงานท าเตบโตเฉลยทรอยละ 3 และลดลงมาอยทเฉลยรอยละ 1.2 ในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ จากการคาดการณในอก 10 ปขางหนา โดยใชสมมตฐานอตราการเตบโตของเศรษฐกจไทย และอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานมแนวโนมเชนเดยวกบในอดต รวมทงใชผลการประมาณการขององคการสหประชาชาต (UN) ของการเตบโตของประชากรไทย พบวาอตราการขยายตวของผมงานท าของไทยจะลดต าลงจนเกอบเปนศนย และแรงขบเคลอนเศรษฐกจของไทยทมาจากผลตภาพแรงงานลดลง และมแนวโนมอยในระดบต าตอเนอง

รป 8 อตราการเปลยนแปลง (%) ของ GDP ผลตภาพแรงงาน และการจางงาน: 1972-2025

Source: Past, Present, and Prospects for Thailand’s Growth: A Labor Market Perspective (2008) by S. Chuenchoksan, D. Nakornthab, Bank of Thailand Discussion Paper and author’s calculations.

แรงขบเคลอนเศรษฐกจจากการจางงานทลดลงในระยะขางหนาเปนความทาทายของการปรบโครงสราง

เศรษฐกจในระยะขางหนาของไทย สอดคลองกบการศกษาของ Santitarn (2015, p. 8-9) (รป 9) ซงศกษา แรงขบเคลอนของศกยภาพการเตบโตเศรษฐกจ (Potential Growth) ทมาจากอตราการเตบโตของก าลงแรงงาน (Working Age Population Growth) ใน 2 ชวงเวลาคอ ชวงป 1990-2012 และ 2013-2032 พบวา ในชวงแรก (1990-2012) แรงขบเคลอนทมาจากอตราการเตบโตของก าลงแรงงานตอศกยภาพการเตบโตของไทยอยท 0.8 ต ากวาประเทศอนในภมภาคทท าการศกษา คอ อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส เวยดนาม จน และอนเดย และ ในอก 20 ปขางหนา (2013-2032) แรงขบเคลอนเศรษฐกจของไทยทมาจากการเตบโตของก าลงแรงงานจะอยทศนย เหมอนลกษณะทเกดขนในประเทศพ นาแลวทในอก 50 ปขางหนา ทคาดวาจ านวนผมงานท าจะเตบโตเฉลยเพยงรอยละ 0.3 (McKinsey & Company, 2015) (รป 10) เปนผลจากการทไทยเปนประเทศทประสบปญหาการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร (Demographic Trends) เขาสสงคมผสงอายเรวกวาประเทศอนในกลมทศกษา หรอเผชญกบภาวะ “แกกอนทจะรวย” สะทอนวาโอกาสของไทยทแรงขบเคลอนเศรษฐกจ

-12%

-9%

-6%

-3%

0%

3%

6%

9%

12%

15%

1972 1977 1982 1987 1992 1997 2002 2007 2012 2017 2022

อตราการเจรญเตบโตของ GDP อตราการเจรญเตบโตของผลตภาพแรงงาน GDPเฉลยผลตภาพเฉลย อตราการเจรญเตบโตของการจางงาน

%YoY

Forecast

คาความสมพนธระหวาง GDP และผลตภาพแรงงาน = 0.76

ชวงเศรษฐกจเตบโต(1972-1986)Avg = 6.3%Avg = 2.8%

ชวงเฟองฟกอนวกฤต

(1987-1996)Avg = 9.5%Avg = 7.3%

ชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ

(1997-2000)Avg = -2.5%Avg = -2.3%

ชวงปจจบน(2001-2014)Avg = 3.9%Avg = 2.4%

ชวงอนาคต(2015-2025)

Avg(F) = 2.6%Avg(F) = 2.0%

22 ทมาจากการเตบโตของประชากรจะหมดไป จงเปนสาเหตใหในระยะหลงมการพดถงแนวทางการเพมผลตภาพแรงงานกนมากขนเพอใหไทยสามารถเผชญกบความทาทายของการปรบโครงสรางเศรษฐกจเพอใหกาวขาม “กบดกของประเทศรายไดปานกลาง” (Middle–income Trap) ได

3.2.4 องคประกอบของผลตภาพแรงงาน (Composition of Labour Productivity)

รป 11 Contributions to Total Labour Productivity Growth

Source: Labour Force Survey, อมเรศ และมโนปยอนนต, 2015 และค านวณโดยคณะผวจย

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

ID MA PH TH VN CH IN

1990-2012 2013-2032

1.8 1.8

1.7

0.3

0

1

2

3

4

Past 50 years Next 50 years at historical productivity growth

Productivity growth Employment growth

-40%

Source: Credit Suisse, 2015 Source: Mckinsey Global Institute

รป 9 Contribution of Working Age Population to Potential Growth Per Annum

รป 10 Developed Countries* Compound Annual Growth Rate, %

Average Labor Reallocation (%)

Within Sector Productivity (%) Employment (%) GDP (%)

(1) 1972-1986 1.3 1.5 3.6 6.3(2) 1987-1996 3.3 4.0 2.2 9.5(3) 1997-1999 0.3 -2.6 -0.1 -2.5(4) 2000-2014 0.4 2.0 1.5 3.9(5) 2015-2025 0.2 1.8 0.5 2.6

Note: Data came from the Conference Board Total Economy Database; United Nations Population Division and McKinsey Global Institute analysis.

* G19 countries are Argentina, Australia, Brazil, Canada, China, France, Germany, India, Indonesia, Italy, Japan, Mexico, Russia, Saudi Arabia, South Africa, South Korea, Turkey, the United Kingdom, and the United States

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

20%

1972 1977 1982 1987 1992 1997 2002 2007 2012 2017 2022

Labor reallocation Within Sector Productivity

Employment GDP

YoY (%)

23

เมอใชแนวคดของ Oulton and Srinivasan (2005) ทกลาวไวใน 2.2.1 ทวาอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานประกอบดวย 2 สวน คอ อตราการเตบโตของผลรวมของผลตภาพแรงงานในแตละสาขาการผลต (Within-Sector Productivity) และการเปลยนแปลงผลตภาพแรงงานจากการเคลอนยายแรงงาน (Labor Reallocation Productivity) จากสาขาทมผลตภาพต าอยางเชนภาคเกษตรไปยงสาขาทมผลตภาพสงกวา ทงในภาคอตสาหกรรมและบรการ ผลการศกษา (รป 11) พบวา ผลตภาพแรงงานประเภท Labor Reallocation ลดลงตอเนองจากเฉลยรอยละ 3.3 ในชวงเศรษฐกจเฟองฟกอนวกฤต เหลอเพยงเฉลยรอยละ 0.3 ในชวงปจจบน จากการคาดการณในอก 20 ปขางหนา พบวาแรงขบเคลอนดานผลตภาพแรงงานประเภท Labor Reallocation จะลดลงจนเกอบเปนศนย ขณะทอตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานประเภท Within-Sector จะยงมอยแตมระดบคอนขางต าทรอยละ 2.0 ในชวง 2000-2014 และประมาณการในอก 10 ปขางหนา (2015-2025) อยทรอยละ 1.8 การศกษานจะเจาะลกในรายละเอยดของแรงขบเคลอนผลตภาพทงสองประเภท โดยเฉพาะจาก Labor Reallocation ซงลดลงจนเกอบจะหมดไปในชวงประมาณการขางหนา แตผลการศกษา ท าใหคนพบขอจ ากดจากลกษณะของแรงงาน และตลาดแรงงานบางประการทจะเปนกญแจดอกส าคญในการเปดประตสการฟนฟกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจในระยะตอไป

3.2.5 ผลตภาพแรงงานในแตละสาขาการผลต (Within-Sector Productivity)

ในสวนนจะกลาวถงเฉพาะผลตภาพแรงงานในแตละสาขาการผลต (Within-Sector Productivity) เนองจากผลตภาพแรงงานประเภท Labor Reallocation จะไดน าเสนอในรายละเอยดในสวนท 4.1 ตอไป ผลการศกษาพบวา อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานประเภท Within-Sector ในชวง 40 ปทผานมา มลกษณะคอนขางผนผวน (รป 12) โดยขยายตวสงเฉลยรอยละ 4.0 ในชวงเศรษฐกจเฟองฟกอนวกฤต (1987-1996) สวนใหญมาจากภาคบรการทรอยละ 2.0 และภาคการผลตทรอยละ 1.5 และลดลงมากจากผลกระทบจากวกฤตเอเชย (Asian Financial Crisis) ท าใหผลตภาพแรงงานประเภท Within-Sector ของภาคบรการหดตวถงรอยละ 2.6

รป 12 Within Sector Productivity Growth (%change), 1972-2014

Source: Labour Force Survey, อมเรศ และมโนปยอนนต, 2015 and authors’ calculations.

Average Growth

Within Sector Productivity (%) Agriculture (%) Manufacture (%) Services/Others

(%)(1) 1972-1986 1.5 0.3 0.5 0.7(2) 1987-1996 4.0 0.5 1.5 2.0(3) 1997-1999 -2.6 0.0 0.3 -3.0(4) 2000-2014 2.0 0.2 1.0 0.7

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

20%

1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

Agriculture Manufacturing Services and others

24

ในชวงปจจบน (2001-2014) อตราผลตภาพแรงงานประเภท Within-Sector กลบมาขยายตว อกครงหนงแตยงอยในระดบต าทรอยละ 2.0 และนบเปนเพยงครงเดยวของชวงเศรษฐกจเฟองฟ กอนวกฤต ชใหเหนถงปญหาเชงโครงสรางการผลตทขาดการลงทนและวจยเพอพฒนาการผลตทงภาคเกษตร ภาคอตสาหกรรม และภาคบรการ ทสะทอนจากขดความสามารถในการแขงขนของไทยในชวง 10 ปทผานมา (2004-2014) ไมไดปรบตวดขนโดยมอนดบอยระหวาง 25 ถง 33 โดยในป 2014 อยในอนดบท 29 โดยเฉพาะความสามารถในการแขงขนของไทยดานโครงสรางพนฐานทจดไดวาถดถอยมากทสดโดยไมไดปรบ ดขนจากเดมในชวงตลอด 10 ป (จนทะพงษ ทนนกลน และชงนวรรณ, 2015) ทงนเปนทนาสงเกตวา อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานประเภท Within-Sector ในภาคเกษตรอยในระดบต ากวาภาคอตสาหกรรม ในตลอดชวงการศกษา 40 ป ชใหเหนถงความจ าเปนอยางยงในการสรางความเขมแขงใหแกภาคเกษตรกรรมซงเปนภาคทมแรงงานมากทสดของประเทศถงรอยละ 40

หากเราพจารณาในระดบสาขายอยการผลต โดยค านวณจาก GDP สาขายอยการผลตหารดวยจ านวนชวโมงการท างานของสาขายอยการผลต ซงสามารถสะทอนถง Within-Sector Productivity ไดในระดบหนง ผลการศกษาพบวา ผลตภาพแรงงานในสาขายอยของภาคการผลตอตสาหกรรม (Manufacturing Sector) (รป 13) ในแตละสาขายอยการผลตแตกตางกนมาก โดยกลมสาขาการผลตยอยทใชทนเขมขน (Capital-Intensive Industries) จะมผลตภาพแรงงานสง เชน การผลตปโตรเลยม ยาสบ รถยนต และเครองจกร เปนตน ซงบรษทในกลมนสวนใหญมลกษณะรวมดงน เปนกจการขนาดใหญ มงสงออก รวมทนโดยตางชาต และมความเขมขนของการใชเครองมอและเครองจกรในการท างานของแรงงานสง ในทางตรงกนขามกลมสาขาการผลตยอยทใชแรงงานเขมขน (Labour-Intensive Industries) จะมผลตภาพต า เชน การผลตไม เครองนงหม การพมพ สงทอ ยาง และอาหารและเครองดม เปนตน สวนผลตภาพแรงงานในสาขายอยของภาคการผลตบรการ (Services Sector) สวนใหญกอยในระดบต าเชนกน ยกเวนสาขาผลตไฟฟา การเงน และขนสง นอกจากน หากเปรยบเทยบการเปลยนแปลงของผลตภาพแรงงานใน 2 ชวงเวลา คอ ชวง 2001-2007 และ ชวง 2008-2014 พบวาผลตภาพแรงงานในสาขาการผลตยอยสวนใหญไมไดปรบตวดขนในชวงเกอบ 15 ปทผานมา ซงสะทอนวายงมชองวางในการพฒนาผลตภาพแรงงานอยอกมาก

รป 13 Labour Productivity and Average Earning in Manufacturing and Service Sectors, 2001-2014

0100200300400500

0100200300400500

Baht/HrBaht/Hr Labour productivity in Manufacturing SectorLP (avg 2001-2007) LP (avg 2008-2014)Avg. Earning (avg 2001-2007) (RHS) Avg. Earning (avg 2008-2014) (RHS)

060120180240300

060

120180240300

Baht/HrBaht/Hr Labour productivity in Service SectorLP (avg 2001-2007) LP (avg 2008-2014)Avg. Earning (avg 2001-2007) (RHS) Avg. Earning (avg 2008-2014) (RHS)

ทมา: NESDB, Labour Force Survey (NSO) and authors’ calculations

25

นอกจากน หากเราเปรยบเทยบผลตภาพแรงงานกบอตราคาจางเฉลยทแรงงานไดรบ พบวา อตราคาจางเฉลยทแรงงานไดรบในเกอบทกสาขาการผลตอยต ากวาผลตภาพแรงงานมาก โดยเฉพาะกลมสาขาการผลตย อยท ใ ช ท น เข มข น (Capital-Intensive Industries) ตลอดช ว งท ท า ก ารศ กษา สา เหต ส าคญ มาจาก ายนายจางมกจะมอ านาจในการก าหนดอตราคาจางมากกวา ายลกจาง เนองจากบรษททมสหภาพแรงงานมเปนจ านวนนอย และในกลมทมกไมคอยมความเขมแขงในการตอรอง (รายละเอยดเพมเตมตามบทความในกรอบ: กระบวนการ Wage Setting ของไทย) ทงนเปนทนาสงเกตวา จากผลการศกษาน ในกลมภาคการผลตอตสาหกรรม แรงงานในสาขาการผลตการพมพไดรบคาจางสงกวาผลตภาพแรงงานแตกเปนสาขาการผลตทมผลตภาพในระดบต า ขณะทในกลมภาคบรการ สาขาการผลตทแรงงานไดรบคาจางส งกวาผลตภาพ คอ สาขาการศกษา สาขาบรหารราชการ และสาขาสขภาพ และตางเปนกลมทมผลตภาพอยในระดบต าเชนกน

จากการวเคราะหระดบการใชทน (ใชขอมลการน าเขาสนคาทน) ตอแรงงาน (K/L) ของแตละสาขา การผลต (รป 14) พบวา สาขาการผลตทมสดสวน K/L ในระดบสงคอ สาขาการผลตปโตรเลยม สาขาการผลตเครองจกร อปกรณไฟฟา คอมพวเตอร และโทรทศน และสาขาการผลตรถยนต แตหากเราจะประเมนแนวโนมการพฒนาของผลตภาพแรงงานในระยะขางหนา โดยดจากมลคาการลงทนในการวจยและพ นา (R&D) ตอ GDP ของแตละสาขาการผลต พบวา สาขาการผลตทมการลงทนดาน R&D เพมขนในชวงป 2010-2013 คอ อตสาหกรรมปโตรเลยม เนองจากเปนอตสาหกรรมทมการลงทนดานเทคโนโลยในการผลตสงจงจ าเปนตองลงทนดานวจยและพฒนาอยางตอเนอง เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการผลต เชนเดยวกบอตสาหกรรมเคมภณฑซงเปนสาขาการผลตทมสดสวน K/L ในระดบเฉลย แตมแนวโนมลงทนดาน R&D เพมขน แมวาจะยงนอยกวาเปาหมายของทางการทใหมสดสวน R&D ตอ GDP ไมนอยกวารอยละ 24 ซงนาจะท าใหผลตภาพแรงงานของสาขาการผลตดงกลาวเพมขนไดในอนาคต สวนสาขาการผลตอนๆ มการลงทนดาน R&D เพมขนเลกนอยแตยงอย ในระดบต า

รป 14 Average K/L, R&D Expenditure/GDP of Manufacturing Sector, 2005-2013

หมายเหต: 1. K คอ Import of capital goods และ L คอ จ านวนชวโมงท างาน 2. ไมมขอมล R&D ป 2007 เนองจาก สวทน. ไมไดลงพนทส ารวจ 3. ขนาดของวงกลม คอ คาเฉลยของสดสวน R&D ในแตละชวงป (ป 2005-2009 และ ป 2010-2013) ทมา: สศช. กรมศลกากร และ สวทน. ค านวณโดยคณะผวจย

4 ตามนโยบายและแผนวทยาศาสตรเทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต ฉบบท 1 (ป 2012-2021)

-50

0

50

100

150

200

250

300

350

0.0 0.5 1.0 1.5 2.0

K/L

-50

0

50

100

150

200

250

300

350

0.0 0.5 1.0 1.5 2.0

K/L

Avg K/L = 76.2 USD/Hr

Petroleum

Machinery, Electrical

Apparatus, OfficeComTVRadio

Chemicals

Textile and Wearing

Leather

Vehicle and Other

Transport Equipment

MetalFood andBeverage

750

Avg K/L = 76.2 USD/Hr

PetroleumMachinery, Electrical

Apparatus, OfficeComTVRadio

Chemicals

Textile and Wearing

Leather

Vehicle and Other

Transport Equipment

MetalFood andBeverage

750

R&D/GDP Manu (%)R&D/GDP Manu (%)

Average K/L, R&D Expenditur /GDP of Manufacturing Sector 2010-2013

Average K/L, R&D Expenditure/GDP of Manufacturing Sector 2005-2009

26 3.3 ปญหาของผลตภาพแรงงานไทย

ผลตภาพแรงงานของไทยทลดลงตลอดระยะเวลา 40 ปนน มาจากหลายปจจยซงเกยวของกบทงโครงสรางเศรษฐกจของประเทศ และโครงสรางตลาดแรงงานไทย จากการศกษาของตนสกล และ สทธวาทนฤพฒ (2014) พบวาสาเหตทประสทธภาพแรงงานไทยอยในระดบต ามอย 7 ปจจย ในทนขอกลาวถงเพยง 4 ปจจยหลก

ปจจยแรก คอไทยมสดสวนแรงงานทท างานในภาคเกษตรอยในระดบสง แมจะมแนวโนมคอยๆ ลดลงตอเนองจากรอยละ 65 ของผมงานท าทงหมดในชวงตนทศวรรษ 1970 มาอยทรอยละ 40 ในปจจบน แตเมอเทยบกบประเทศในภมภาคทมระดบการพฒนาใกลเคยงกนแลว จะเหนวาสดสวนแรงงานในภาคเกษตรของไทยอยในระดบสงกวาโดยเปรยบเทยบ กลาวคอแรงงานภาคเกษตรของจน มาเลเซย และอนโดนเซย อยทรอยละ 35, 24 และ 35 ตามล าดบ นอกจากน เมอเปรยบเทยบกบภาคเศรษฐกจอน ในปจจบนภาคเกษตรเปนภาพทมผลตภาพแรงงานต าทสด คดเปนเพยงประมาณ 1 ใน 10 ของภาคอตสาหกรรม และ 1 ใน 5 ของภาคบรการเทานน5 สาเหตหนงมาจากระดบการใชเครองจกรและเทคโนโลยยงอยในระดบต า ประกอบกบสตอกของสนคาทนในภาคเกษตรของไทยอยในระดบต าเชนกน

ปจจยทสอง คอแรงงานเคลอนยายเขาสภาคบรการทมผลตภาพไมสงเพมขน โดยสดสวนแรงงานในภาคบรการเพมสงขนตลอดชวง 40 ปทผานมา โดยเพมขนเกอบสองเทาเมอเทยบกบชวงกอนหนา อยางไรกด สดสวนแรงงานในภาคอตสาหกรรมทมผลตภาพสงกวากลบไมเปลยนแปลงมากนก กระบวนการเคลอนยายแรงงานจากภาคการผลตทมผลตภาพต าในภาคเกษตร ไปสภาคการผลตทมผลตภาพสงอยางภาคอตสาหกรรมลดลงไปจาก ในอดต แตในปจจบนแรงงานเคลอนยายเขาไปท างานในภาคบรการซงมผลตภาพต ามากขน สงผลใหผลตภาพแรงงานโดยรวมเตบโตชาลง

ปจจยทสาม คอไทยไมสามารถยกระดบการผลตสนคาทมมลคาสงขนได (Move Up Value Chain) หากตองการใหผลตภาพแรงงานปรบเพมขน ถาไมพฒนาใหแรงงานผลตสนคาไดมากขน กจ าเปนตองเปลยนไปผลตสนคาทมมลคาสงดวยการสรางนวตกรรม การวจยและพฒนา รวมทงการพฒนาแบรนด อยางไรกตาม กระบวนการผลตสนคาของไทยในปจจบนไมสามารถยกระดบมลคาของผลตภณฑไดมากนก ไทยยงคงท าหนาทผลตและประกอบสนคาซงไดมลคาเพมต าสดใน Value Chain อาท ในอตสาหกรรมอเลกทรอนกสม Hard Disk Drive (HDD) เปนสนคาสงออกส าคญ แตมลคาเพมทไดจากการสงออก HDD ส าหรบไทยนนเปนเพยง การประกอบ HDD เทานน นอกจากน ภาคอตสาหกรรมของไทยไมไดเนนการวจยและพฒนามากนก สะทอนจากสดสวนการวจยและพฒนาตอ GDP เฉลยระหวางป 2001-2009 อยทเพยงรอยละ 0.24

ปจจยทส คอ แมในปจจบนแรงงานไทยจะมการศกษาสงขน แตยงไมตอบสนองตอความตองการของตลาดแรงงานได สงผลใหผลตภาพแรงงานไมไดเพมขน ในปจจบนตลาดแรงงานตองการแรงงานมฝมอ ทจบการศกษาระดบอาชวศกษา แตปจจบนแรงงานจบใหมทเขาสตลาดแรงงานสวนใหญจบการศกษาระดบปรญญาตร ซงเปนระดบทสงเกนความตองการของตลาดแรงงาน นอกจากน คณภาพของบณฑตทจบการศกษาบางสวนดอยลง สงผลใหตองไปท างานต ากวาวฒมากขน เหนไดจากสดสวนของคนจบปรญญาตรขนไปเขาสตลาดแรงงานมากขนแตผลตภาพแรงงานโดยรวมกลบไมเพมขน

5 ผลตภาพแรงงานของภาคเกษตร ภาคบรการ และภาคอตสาหกรรมอยท 26,121 บาทตอป, 131,723 บาทตอป และ 297,568 บาทตอป ตามล าดบ

27

Box: กระบวนการ Wage Setting ของไทย

การก าหนดอตราคาจางของไทยมหลายระดบซงมความแตกตางกนทงตวผก าหนดและแนวคดในการก าหนดอตราคาจางเพอใหบรรลวตถประสงค โดยทวไปการก าหนดอตราคาจางสามารถแบงได 2 ระดบ คอ 1) อตราคาจางขนต าส าหรบแรงงานระดบพนฐาน ซงภาครฐจะเปนผก าหนดมผลใชบงคบทวประเทศ และมกถกใชเปนฐานในการก าหนดอตราคาจางทวไป 2) อตราคาจางทวไป เอกชนจะเปนผก าหนดโดยขนอยกบนโยบายคาจางของบรษทนนๆ ซงสวนใหญจะพจารณาจากเงอนไขส าคญ ดงน ภาวะการแขงขนในตลาดแรงงาน โครงสรางคาจางของแตละบรษท การประเมนผลการปฏบตงาน รวมถงอ านาจการเจรจาตอรองระหวางนายจางและแรงงาน เปนตน

แนวคดของการก าหนดคาจางทง 2 ระดบกมความแตกตางกน กลาวคออตราคาจางขนต าเปนการก าหนด ฐานคาจาง (Base Wage) เปนระดบคาจางทชวยปกปองแรงงานระดบลางจากความยากจน (Poverty safety net) และสรางความเปนธรรมทางเศรษฐกจใหแกแรงงาน (Fair wage) กลาวคอคมครองแรงงานใหไดรบอตราคาจาง ทเพยงพอส าหรบการด ารงชพอยไดตามสมควรแกสภาพเศรษฐกจและสงคม และมมาตรฐานการครองชพทเหมาะสม ตามความสามารถของธรกจในทองถนนน6 สวนการก าหนดคาจางทวไปในบรษท เปนการบรหารจดการตนทน (Total Remuneration) ซงรวมทงฐานคาจางและคาสวสดการอน อาท โบนส เงนชวยเหลอ คารกษาพยาบาล คาเดนทาง เปนตน

1. กระบวนการก าหนดอตราคาจางขนต า ระบบอตราคาจางขนต าของไทยก าหนดโดยคณะกรรมการและคณะอนกรรมการทเกยวของ 3 คณะ ซงม

ลกษณะเปนองคกรไตรภาค7 ไดแก คณะกรรมการคาจาง (Nation Wage Committee, NWC) คณะอนกรรมการคาจางขนต าจงหวด (Provincial Sub-committee on Minimum Wage, PSMW) และคณะอนกรรมการวชาการและกลนกรอง (Sub-committee on Technical Affairs and Review, STAR) กระบวนการเสนอใหพจารณาทบทวนอตราคาจางขนต าเกดขนได 3 ทาง คอ (1) จากความตองการขององคกรการคาหรอสหภาพแรงงาน (Trade Unions) (2) จากขอเสนอของ NWC หรอ PSMW หรอ (3) โดยค าสงรฐบาล อยางไรกตาม ในป 2540 NWC ไดมมตใหมการทบทวนคาจางขนต าอยางนอยปละครง โดยกระบวนการเรมจากเมอกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม ในฐานะฝายเลขานการของ NWC ไดรบขอเสนอใหทบทวนหรอปรบอตราคาจางขนต า ทาง NWC จะมค าสงไปยง PSMW ใหค านวณอตราคาจางขนต าทเหมาะสมในจงหวดของตนและเสนอตอ NWC ภายในวนท 15 สงหาคมของแตละป ซง NWC จะสงขอเสนอนไปให STAR พจารณากลนกรองวาเหมาะสมตอทกฝาย หลงจากนนจะเสนอกลบไปยง NWC ภายในวนท 15 กนยายน และ NWC จะพจารณาตดสนภายในวนท 31 ตลาคม ลวงหนา 60 วนกอนการบงคบใช เพอใหอตราใหมสามารถมผลบงคบใชในวนท 1 มกราคมของปถดไป8 (ภาพท 1)

กรอบแนวทางส าคญในการพจารณาคาจางขนต าม 3 ดาน คอ (1) ความจ าเปนในการครองชพของลกจาง โดยใชเครองชหลกคอ คาจางอนๆ ในระบบ ดชนราคาผบรโภค และอตราเงนเฟอ รวมทงมาตรฐานการครองชพ ทควรเปน (2) ความสามารถจายของนายจาง โดยดจากตนทนการผลต ความสามารถของธรกจ และผลตภาพของแรงงาน และ (3) สภาพเศรษฐกจและสงคมพจารณาจากอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ และสภาพเศรษฐกจและสงคมโดยรวมของแตละทองท นอกจากน ยงค านงถงผลกระทบของการปรบอตราคาจางขนต า และปจจยอนๆ ดวย อยางไรกตาม เนองจากไมมหลกเกณฑตายตวในการพจารณาใหน าหนกกบปจจยแตละดาน จงมประเดนของเรอง ความคดเหนและการโนมนาวความคดเขามาดวย

6 ตามประกาศคณะกรรมการคาจาง เรอง อตราคาจางขนต า (ฉบบท 7) ลงวนท 10 ตลาคม พ.ศ. 2555 7 องคกรไตรภาค (Tripartite Committee) มกรรมการทเปนผแทนฝายรฐบาล นายจาง และลกจาง ฝายละเทาๆ กน เพอใหมการถวงดลอ านาจของทกฝาย 8 สมศจ ศกษมต และ วรตม เตชะจนดา (2011), ระบบอตราคาจางขนต าของไทย, Focused and Quick (FAQ), Issue 38, May 30 และ นพดล บรณะธนง และ นายพรเกยรต ยงยน (2013), พฤตกรรมการก าหนดคาจางของไทย, ใน “ตลาดแรงงานไทยและบทบาทในการสรางความแขงแกรงใหเศรษฐกจไทย”, BOT Discussion Paper, DP/07/2013

28

ทมา: สมศจ ศกษมต และ วรตม เตชะจนดา, ระบบอตราคาจางขนต าของไทย, Focused and Quick (FAQ), Issue 38, May 30 2011

2. กระบวนการก าหนดอตราคาจางทวไปของภาคเอกชน แมวาการก าหนดอตราคาจางขนต าจะมกระบวนการชดเจน และมการถวงดลอ านาจซงกนและกน แต าย

ลกจางยงไมมอ านาจตอรองเทาทควร สหภาพแรงงานทมอ านาจในการตอรองกบผประกอบการสวนใหญมกจะอยในรฐวสาหกจมากกวาบรษทเอกชน จากผลการส ารวจพฤตกรรมการก าหนดคาจางและราคาของผประกอบการไทย ป 2014 พบวา มบรษทเพยงรอยละ 6 เทานนทมสหภาพแรงงาน จากกลมตวอยางทงหมด 1,243 ราย (ภาพท 2) ในทางตรงกนขามฝายนายจางมการรวมตวกนไดเขมแขงกวา อาท สภาอตสาหกรรม สภาหอการคา สมาคมตางๆ เปนตน จงท าใหมความพรอมในการน าเสนอขอมลและขอเสนอแนะเพอโนมนาวกรรมการไดดกวาฝายลกจาง สวนฝายรฐบาล สวนใหญจะวางตวเปนกลาง และมแนวโนมใหฝายลกจางและนายจางตกลงกนไดโดยการกระบวนการเจรจาตอรอง

ภาพท 2 จ านวนสหภาพแรงงานจากลมตวอยาง

ทมา: ผลการส ารวจพฤตกรรมการก าหนดคาจาง และราคาของผประกอบการไทย ป 2014 ธปท. และค านวณโดยคณะวจย

จากผลการส ารวจดงกลาว (ตารางท 1) พบวาปจจยก าหนดคาจางแรงงานเดมในบรษทใหความส าคญและส าคญมากเปนอนดบแรก คอ ผลการปฏบตงาน (รอยละ 71.0 ของผประกอบการทตอบแบบส ารวจ) ผลก าไรของบรษท (รอยละ 70.3) และการปรบขนคาจางตามกฎหมาย (รอยละ 69.3) คลายคลงกบผลการส ารวจทจดท าในป 2011 โดยปจจย 3 อนดบแรกทผประกอบการใหความส าคญ คอ ผลการปฏบตงาน การปรบขนคาจางตามกฎหมาย และผลก าไรของบรษท ตามล าดบ ซงแมอนดบความส าคญจะเปลยนแปลงจากเดมบาง เปนผลจากกลมตวอยางทเปลยนแปลง

ภาพท 1: กระบวนการพจารณาก าหนดอตราคาจางขนต าของไทย

PSMV1. แจงใหพจารณาการปรบอตราคาจางขนต าจงหวด STAR

3. สงขอเสนอตอให STAR พจารณาความเหมาะสม

NWC2. สงขอเสนออตราขนต า

ให NWC

4. กลนกรองและสงคนใหแกNWCPr

ovi

nci

al

Sub

com

mit

tee

on

Min

imu

m

Wag

e

Nat

ion

alW

age

Co

mm

itte

e

Sub

com

mit

tee

on

Tec

hn

ical

A

ffai

rsan

d R

evie

w

0

50

100

150

200

250

ม ไมม

ราย

29 ไปจากกลมเดมบาง ระยะเวลาการส ารวจ วธการตอบแบบสอบถาม9 และรวมถงสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจในชวงเวลา ทส ารวจทแตกตางกน

ในกรณของแรงงานใหมทมระดบการศกษาต ากวาระดบปรญญาตร ปจจยก าหนดอตราคาจางแรงงานทบรษทใหความส าคญเปนอนดบแรก คอ อตราคาจางขนต าตามกฎหมาย (รอยละ 43.3 ของผประกอบการทตอบแบบส ารวจ) ประสบการณการท างาน (รอยละ 17.4) และอตราคาจางของกจการประเภทเดยวกน (รอยละ 15.0) ตามล าดบ โดยเกอบทกสาขาทท าการส ารวจ10 ใหความส าคญกบอตราคาจางขนต าเปนอนดบแรก สะทอนถงความส าคญของอตราคาจางขนต าทมตอการก าหนดอตราคาจางอนๆ สง สวนคาจางของแรงงานใหมทมระดบการศกษาสงกวาปรญญาตร ซงสวนใหญเปนแรงงานทมทกษะ ผประกอบการในเกอบทกสาขาใหความส าคญกบประสบการณการท างานเปนอนดบแรก รองลงมา คอ ลกษณะของงาน และคณวฒการศกษา

ตารางท 1 ปจจยก าหนดคาจางแรงงานในบรษทและแรงงานใหม ป 2014

ปจจยส าคญในการก าหนดคาจางแรงงานเดมในบรษท

สาขาทใหความส าคญ

3 อนดบแรก

ปจจยก าหนดคาจางแรงงานใหม

ต ำกวำปรญญาตร สงกวำปรญญาตร

ผลการปฏบตงาน (รอยละ 71.0)*

การคา อาหารและเครองดม และโรงแรม/ภตตาคาร

อตราคาจางขนต า ตามกฎหมาย

(รอยละ 43.3)**

ประสบการณการท างาน (รอยะละ 30.5)**

ผลก าไรของบรษท (รอยละ 70.3)*

ประสบการณการท างาน (รอยละ 17.4)**

ลกษณะของงาน (รอยละ 23.7)**

การปรบขนคาจาง ตามกฎหมาย

(รอยละ 69.3)*

อตราคาจางของกจการประเภทเดยวกน (รอยละ 15.0)**

คณว การศกษา (รอยละ 23.2)**

หมายเหต: 1) ( )* แสดงสดสวนของจ านวนผประกอบการทตอบแบบสอบถามทใหความส าคญกบปจจยขอนนในระดบส าคญมาก และ ในระดบส าคญมากทสด เทยบกบจ านวนผตอบแบบสอบถามทงหมด โดยแบบสอบถามขอนก าหนดใหผตอบแบบสอบถามระบความส าคญทกปจจย โดยเรยงล าดบ ดงน ส าคญมากทสด (5 คะแนน) ส าคญมาก (4 คะแนน) ส าคญ (3 คะแนน) ส าคญนอย (2 คะแนน) และไมส าคญ (1 คะแนน)

2) ( )** แสดงสดสวนของจ านวนผประกอบการทตอบแบบสอบถามทใหความส าคญกบปจจยนนเปนอนดบ 1 (ส าคญมากทสด) เทยบกบจ านวนผตอบแบบสอบถามทงหมด โดยแบบสอบถามขอนก าหนดใหผตอบแบบสอบถามเลอกเรยงล าดบ ตามความส าคญเพยง 1-3 อนดบ จากปจจยในการก าหนดคาจางแรงงานใหมทงหมด

ทมา: ผลการส ารวจพฤตกรรมการก าหนดคาจางและราคาของผประกอบการไทย ป 2014 ธนาคารแหงประเทศไทย

กลาวโดยสรป ปจจยส าคญในการก าหนดอตราคาจางของผประกอบการ หรอ เปนผก าหนดราคาในฐานะ ทเปนอปสงคของตลาดแรงงาน มงเนนททกษะและความสามารถของแรงงานเปนหลก โดยหากผประกอบการเกดความไมแนใจในคณภาพของแรงงาน แมจะอยในภาวะขาดแคลน โดยเฉพาะแรงงานไรทกษะในชวงทผานมา จากการสมภาษณเชงลกชวา ผประกอบการสวนใหญจะไมปรบขนคาจางเพอจงใจใหแรงงานในสาขาทขาดแคลนมาท างานกบตน เนองจากเหนวาบรษทไดปรบคาจางตามผลการปฏบตงานอยแลว ประกอบกบมความกงวลวาการขนคาจางจะกระทบตอโครงสรางคาจางในภาพรวมของบรษทได ดงนน ผประกอบการจงปรบตวเพอบรรเทาปญหาการการขาดแคลนแรงงานในหลายแนวทาง เชน 1) การใชเครองจกรแทนแรงงาน 2) การจางพนกงาน Outsource ทดแทน 3) การอบรมพนกงานในองคกรมาท างานแทน 4) การรวมมอกบสถานศกษาจดท าหลกสตรแบบทวภาค และ 5) การยายโรงงานการผลตไปยงแหลงทมแรงงานจ านวนมาก โดยเฉพาะแรงงานตางดาว เปนตน

9 แบบสอบถามในป 2011 ระบใหผตอบแบบสอบถามเรยงอนดบความส าคญเพยง 3 อนดบแรก จากปจจยทมใหเลอกทงหมด แตแบบสอบถามในป 2014 ระบใหผตอบแบบสอบถามใหคะแนนความส าคญในทกปจจยทก าหนดให 10 สาขาทลงพนทส ารวจประกอบดวย 13 สาขา ไดแก เกษตรกรรม การคา โรงแรมและภตตาคาร กอสราง บรการขนสง อาหารและเครองดม สงทอ ปโตรเลยม เคมภณฑ ยางและพลาสตก เครองจกรและอปกรณ อเลกทรอนกส และยานพาหนะ

30

สวนท 4 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงาน (Labour Reallocation) ของไทย

4.1 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบมหภาคภายใตแนวคด Gross Worker Flows

ในสวนท 3.2 ทใชหลกการองคประกอบของผลตภาพแรงงาน (Composition of Labour Productivity) ซงชเหนไดวาผลตภาพแรงงานของไทยทลดลงมาจากผลตภาพแรงงานประเภท Labor Reallocation ทโนมลงตอเนอง ในสวนนเราจะมาวเคราะหพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานไทยในระดบมหภาคภายใตแนวคด Gross Worker Flows (รายละเอยดใน 2.2.2) โดยวเคราะหจากสถตการเปลยนแปลงจ านวนแรงงานสทธทยายเขาและยายออกในแตละภาคการผลต (Sector) ในแตละป (รป 15) พบวา ในภาพรวมการเคลอนยายแรงงานลดลงอยางตอเนอง โดยในชวงเศรษฐกจเตบโต (1972-1986) และเศรษฐกจเฟองฟกอนวกฤต (1987-1996) จ านวนแรงงานเคลอนยายสทธเฉลยปละ 1.3 และ 1.5 ลานคนตอปตามล าดบ อยางไรกด ในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ (1997-2000) และชวงปจจบน (2001-2014) จ านวนแรงงานเคลอนยายสทธลดลงเหลอเพยงครงหนงของชวงกอนหนาเปนเฉลยปละ 0.6 ลานคน และ 0.8 ลานคน ตามล าดบ

รป 15 จ านวนการเคลอนยายแรงงานสทธจ าแนกตามภาคการผลตและอตราการเคลอนยายแรงงานสทธ, 1973-2014

Notes: This approach used by Davis and Haltiwanger, 1999 (Handbook of Labour Economics) and in OECD Employment

Outlook 2009 (Tackling the Job Crisis) and the OECD Employment Outlook 2010 – Moving Beyond the Jobs Crisis.

Sources: Labor Force Survey, NSO and authors’ calculations.

เมอพจารณาการเคลอนยายแรงงานสทธในแตละภาคการผลต พบวาในชวงเศรษฐกจเตบโต (1972-1986) แรงงานเคลอนยายเขาสภาคเกษตรจ านวนมาก เมอเศรษฐกจไทยพฒนาเขาสยคอตสาหกรรมทเนนผลตเพอ การสงออก สงผลใหเกดสงคมเมองและแรงงานจากภาคเกษตรทมผลตภาพต าเคลอนยายไปยงภาคอตสาหกรรมและภาคบรการทมผลตภาพสงกวามากขน โดยเฉพาะในชวงป 1991-1996 ทมจ านวนแรงงานภาคเกษตรยายออกปละมากกวา 5 แสนคน สงผลใหแรงขบเคลอนเศรษฐกจทมาจากผลตภาพแรงงานประเภท Labour Reallocation สงกวาชวงอนๆ อยางไรกตาม ในชวงปจจบนกระบวนการเคลอนยายแรงงานทวดจากจ านวนการเคลอนยายแรงงานสทธจากภาคเกษตรเขาสภาคอตสาหกรรมและภาคบรการ ลดต าลงมากเทยบกบในชวงเฟองฟกอนวกฤต และเรายงเหนกระบวนการเคลอนยายแรงงานเขามาสภาคบรการอยางตอเนอง

-10

-5

0

5

10

15

20

-1,500

-1,000

-500

-

500

1,000

1,500

2,000

2,500

1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013

ภาคเกษตร อตสาหกรรม บรการและอนๆ อตราการเคลอนยายแรงงานสทธ (แกนขวา)

จ านวนคน (พนคน) ชวงเศรษฐกจเตบโต

(1973-1986)Avg = 1,019Avg = -257

ชวงเฟองฟกอนวกฤต

(1987-1996)Avg = 1,071Avg = -460

ชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ

(1997-2000)Avg = 373Avg = -236

ชวงปจจบน(2001-2014)Avg = 647Avg = -143

ยายเขา

ยายออก

31 แตยงมจ านวนนอยกวาในชวงเฟองฟกอนวกฤต สวนหนงเปนผลจากการชะลอตวของเศรษฐกจไทยทงจากเศรษฐกจโลก และจากปญหาภายในประเทศทงการเมองและน าทวมใหญ สงผลใหธรกจและต าแหนงงานขยายตวนอย เปนทนาสงเกตวา ในชวงทมนโยบายจ าน าขาวในชวงป 2012-2013 มแรงงานเคลอนยายสทธจ านวนหนงยายกลบเขาสภาคเกษตรซงเปนภาคทมผลตภาพต า

หากพจารณาในแงของอตราการเคลอนยายแรงงานสทธ ซงค านวณจากสดสวนของจ านวนแรงงานเคลอนยายสทธตอจ านวนแรงงานทงหมด ทงอตราการยายเขาสทธของแรงงาน (Hiring Rate) และอตราการยายออกสทธของแรงงาน (Separation Rate) และอตราการเคลอนยายแรงงานสทธรวม (Total Worker Reallocation Rate) ผลการศกษา (รป 16) พบวา ในชวง 40 ปทผานมา อตราการยายเขาสทธของแรงงาน (Hiring Rate) โนมลงตอเนองอยทเฉลยรอยละ 4.7 ในชวงกอนวกฤตเศรษฐกจ และลดลงมาอยทเฉลยรอยละ 1.8 ในชวงภายหลงวกฤตเศรษฐกจ ขณะเดยวกนอตราการยายออกของแรงงาน (Separation Rate) ไมไดเปลยนแปลงมากนกตลอดชวงทท าการศกษา สงผลใหอตราการเคลอนยายแรงงานสทธรวม (Total Worker Reallocation Rate) โนมลงตอเนอง และในปจจบนเกอบเปนศนย

รป 16 Hiring, Separation and Total Worker Flow Rates, 1973-2014

Note: Total Worker Reallocation Rate = Total Worker Reallocation /((Et-1)+(Et))/2

Source: Labour Force Survey, NSO and authors’ calculation

หากพจารณาอตราการเคลอนยายแรงงานสทธรวม (Total Worker Reallocation Rate) ของแตละภาค

การผลต (รป 17) พบวาอตราการเคลอนยายแรงงานสทธรวมลดลงตอเนองในทกภาคการผลต โดยภาคอตสาหกรรมลดลงจากรอยละ 10 ในชวงเศรษฐกจเตบโต (1972-1986) มาอยเพยงประมาณรอยละ 2 ในชวงปจจบน (2001-2014) ขณะทภาคภาคบรการลดลงจากรอยละ 8 มาเปนประมาณรอยละ 2.5 และ ภาคเกษตรลดลงจากรอยละ 6 มาเปนประมาณรอยละ 2

-4

1

6

11

16

1973 1978 1983 1988 1993 1998 2003 2008 2013

-4

0

4

8

12

16

1973 1978 1983 1988 1993 1998 2003 2008 2013

-4

1

6

11

16

1973 1978 1983 1988 1993 1998 2003 2008 2013

Hiring rate (%)

Separation rate (%)

Total Worker Flows rate (%)

32

รป 17 Total Worker Flows Rate by Sectors, 1973-2014

Source: Labour Force Survey, NSO and authors’ calculation.

4.2 พฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบจลภาคดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit Model

การศกษาในสวนน มวตถประสงคเพอท าความเขาใจพฤตกรรมของกระบวนการเคลอนยายแรงงาน ในระดบจลภาค เพอตอบค าถามวาอะไรเปนปจจยทก าหนดกระบวนการดงกลาว และท าอยางไรจงจะท าใหกระบวนการเคลอนยายกลบมามบทบาทส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจในระยะตอไป การศกษาสวนน ใชขอมลจากแบบสอบถามการเคลอนยายแรงงาน จดท าโดยส านกงานสถตแหงชาต ครอบคลมขอมลไตรมาสท 4 ของป 2010 2011 และ 2012 ซงมผตอบแบบส ารวจจ านวน 127,377 คน ในป 2010 จ านวน 118,872 ในป 2011 และจ านวน 121,890 ในป 2012 คน

4.2.1 สรปภาพรวมขอมลการส ารวจการเคลอนยายแรงงานป 2010-2012

ผลการศกษาขอมลชดน จากตาราง 3 และ รป 18 สรปภาพรวมของการเคลอนยายแรงงานในตลาดแรงงานไทยระหวางป 2010-2012 ไดดงน

1. การเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) แรงงานในภาคเกษตรเคลอนยายเขาสภาคการผลตอนๆ กระจกตวใน 3 ภาคการผลตหลก คอ ภาคอตสาหกรรม ภาคกอสราง และ ภาคการคา และยงพบวามการเคลอนยายแรงงานระหวางกนสองทางระหวางแรงงานภาคเกษตรและภาคกอสรางในระดบสง สะทอนใหเหนถงขอจ ากดของแรงงานสองกลมนทมทางเลอกของการเคลอนยายแรงงานไมมากนก และแรงงานในภาคโรงแรมและภตตาคารเคลอนยายเขาสภาคกอสรางนอยทสดเทยบกบสาขาอน ชใหเหนวาลกษณะเฉพาะของแรงงาน เชน อายและการศกษา และประสบการณของแรงงานทงสองกลมนไมสอดคลองกน

2 . การ เคล อนย ายแรงงานในภาคการผล ต เด ยวกน (Intra-Sectoral Mobility) แรงงาน ในภาคเกษตร และภาคอตสาหกรรมจะมการเคลอนยายภายในภาคเดยวกนเองสง และยงพบวา ในชวงทม การด าเนนนโยบายรบจ าน าขาวป 2011 และ 2012 สงผลบดเบอนรปแบบการเคลอนยายแรงงานเทยบกบ

0

2

4

6

8

10

12

1973-1986 1987-1996 1997-2000 2001-2014

Agri Manu Service&Others Total

Reallocation rate (%)

0

5

10

15

20

0

5

10

15

20

1973 1983 1993 2003 2013

Total employment in service & other sectorTotal worker flows rate (RHS)

0

10

20

30

40

0

2

4

6

8

1973 1983 1993 2003 2013

Total employment in manu sectorTotal worker flows rate (RHS)

0

5

10

15

20

0

5

10

15

20

1973 1983 1993 2003 2013

Total employment in Agri sectorTotal worker flows rate (RHS)

Mill

ion

pers

ons

5 yrs trend

5 yrs trend

5 yrs trend

% % %

33 ในอดต โดยท าใหแรงงานภาคเกษตรเคลอนยายไปสภาคอนนอยลง ในทางตรงกนขามเราพบแรงงานในภาคอนๆ เคลอนยายกลบเขาสภาคเกษตรมากขน

ตาราง 3 การเคลอนยายแรงงานทงรปแบบ Intra and Inter-Sectoral Mobility

Persons Agriculture Manufacturing Construction TradeHotel &

Restaurant Others

Agriculture 340 335 228 315 301 769 217 908 68 531 170 253

Manufacturing 124 169 107 080 23 202 60 049 17 457 40 163

Construction 337 874 24 511 15 848 24 846 11 690 14 485

Trade 99 916 36 376 10 962 73 401 22 342 37 361

Hotel & Restaurant 24 095 16 015 2 523 25 120 29 998 18 755

Others 87 233 20 633 15 410 40 231 17 243 76 926

Intra-Sectoral Mobilityการเคลอนยายแรงงานในไตรมาสท 4 ป 2011

การเคลอนยายแรงงานในไตรมาสท 4 ป 2010

Persons Agriculture Manufacturing Construction TradeHotel &

Restaurant Others

Agriculture 110 515 197 357 261 483 205 433 75 565 121 098

Manufacturing 122 969 123 778 10 788 55 702 26 027 38 090

Construction 329 000 16 821 15 448 23 664 5 441 17 977

Trade 70 627 36 563 14 243 77 550 30 515 34 294

Hotel & Restaurant 22 664 18 239 2 303 26 979 23 611 19 009

Others 48 666 22 849 7 320 37 952 16 896 62 729

Intra-Sectoral Mobility

Source: Labour Force Survey, NSO and authors’ calculations.

Persons Agriculture Manufacturing Construction TradeHotel &

Restaurant Others

Agriculture 681 266 574 964 557 212 596 843 199 661 531 026

Manufacturing 272 985 545 991 57 044 231 303 120 107 246 868

Construction 651 669 108 500 80 527 102 745 39 633 117 845

Trade 151 587 112 012 38 364 293 230 95 389 217 573

Hotel & Restaurant 82 703 55 326 18 014 89 425 110 025 91 222

Others 174 327 103 432 46 234 187 930 93 323 423 135

Intra-Sectoral Mobilityการเคลอนยายแรงงานในไตรมาสท 4 ป 2012

34

ตาราง 4 ผลการศกษา Model I : การเคลอนยายของผมท างานในทกภาคเศรษฐกจ

Intra-sectoral Mobility Inter-sectoral Mobility Out of Employment

2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010

Female 1.00 0.94 0.89* 0.82*** 0.67*** 0.69*** 0.94 0.86 0.76***

Formal 1.36*** 1.19*** 1.56*** 0.44*** 0.37*** 0.42*** 0.00 0.00 0.00 Married 0.92** 0.95 0.89* 0.94*** 1.11*** 1.10*** 0.45*** 0.44*** 0.50*** Vocational Edu & Age under 25 1.00 0.99 0.66* 0.66*** 0.78* 0.89 1.54 0.56 1.25 Secondary Edu & Age under 25 0.89 0.93 0.68* 0.98 0.81* 0.85 1.45 1.02 0.38*** University Edu & Age under 25 0.33*** 1.20 0.86 0.36*** 0.60** 0.83 0.76 0.85 1.31 Primary Edu & Age 25-40 1.51*** 0.76*** 0.69*** 1.47*** 0.77*** 0.76*** 0.46*** 0.40*** 0.36*** Vocational Edu & Age 25-40 1.57*** 0.80 0.60*** 1.15*** 0.44*** 0.48*** 0.40*** 0.56*** 0.59*** Secondary Edu & Age 25-40 1.67*** 0.77** 0.67*** 1.34*** 0.70*** 0.64*** 0.55*** 0.45*** 0.51***

University Edu & Age 25-40 0.51*** 0.66** 0.43*** 0.42*** 0.24*** 0.38*** 0.08*** 0.14*** 0.23*** Primary Edu & Age 41-60 0.99 0.41*** 0.26 1.18*** 0.48*** 0.46*** 0.15*** 0.17*** 0.16*** Vocational Edu & Age 41-60 0.55*** 0.27*** 0.17*** 0.59*** 0.11*** 0.14*** 0.05*** 0.08*** 0.06*** Secondary Edu & Age 41-60 0.69*** 0.36*** 0.31*** 1.01 0.33*** 0.28*** 0.04*** 0.09*** 0.07*** University Edu & Age 41-60 0.12*** 0.46* 0.09*** 0.07*** 0.03*** 0.05*** 0.00*** 0.00*** 0.00*** Average Earning (1,000 Baht) 1.06*** 0.90*** 0.98 1.11*** 1.06*** 1.05*** 1.25*** 1.18*** 1.17***

Number of Observations 127,377 118,872 121,890 127,377 118,872 121,890 127,377 118,872 121,890 Probability > Chi2 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 Pseudo R2 0.0308 0.0521 0.0541 0.0308 0.0521 0.0541 0.0308 0.0521 0.0541

Source: Labour Force Survey, NSO and calulations by authors ***,**,* represents that it is significantly different from zero at 1%, 5% and 10%, respectively.

35

ตาราง 5 ผลการศกษา Model II : การเคลอนยายของผมงานท าในภาคเกษตร

Intra-sectoral Mobility Move to Manufacturing Out of Employment Move to Trade Move to Hotel & Restaurant Move to Construction Move to Other Sectors

2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010

Female 0.82*** 0.82** 0.66*** 1.58*** 1.92*** 1.59*** 1.46 1.74** 1.57** 1.14*** 1.10 0.89* 2.46*** 2.75*** 2.21*** 0.28*** 0.21*** 0.26*** 0.62*** 0.51*** 0.69***

Formal 1.01 0.83** 1.23 1.99*** 0.70** 1.51*** 0.00 0.00 0.00 0.94 0.56*** 1.56 0.80 0.40** 0.42** 2.60*** 1.41*** 1.77*** 0.56*** 0.31*** 0.42***

Married 0.94 1.32* 0.87 0.76*** 0.93 0.94 0.59 0.62* 0.56*** 0.98 1.53*** 0.89** 0.76*** 0.78 1.17 0.89* 1.08* 0.91 0.86** 1.02 1.10

Vocational Edu & Age < 25 0.63 0.84 0.00 1.35 1.62 2.64** 0.00 0.00 1.31 2.44*** 2.39* 0.66 2.09 1.30 1.64 0.18* 0.53 0.34 1.76 3.85** 0.89

Secondary Edu & Age < 25 0.77 0.00** 0.87 1.99*** 0.35* 1.88* 0.94 0.34 0.76 1.30 1.33 0.68 1.81 0.92 1.45 0.86 1.60 0.43 2.34*** 2.44* 0.85***

University Edu & Age < 25 0.60 0.35 0.00 0.00 4.52*** 4.93** 0.00 0.00 0.00 0.67 1.59 0.86 6.17* 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 3.35 15.59**

* 0.83

Primary Edu & Age 25-40 1.54*** 0.76*** 0.86 1.42*** 0.82 1.21 0.37** 0.47** 0.53** 1.45*** 0.88 0.69 3.27*** 1.49 0.75 1.62*** 2.61*** 1.45** 2.56*** 1.68* 0.76

Vocational Edu & Age 25-40 0.86 1.01** 0.54 2.45*** 1.04 2.41** 0.00 0.00 1.23 2.14*** 0.87 0.60 4.90*** 0.96 0.59 0.45** 0.99 0.00 6.91*** 4.15*** 0.48

Secondary Edu & Age 25-40 0.88 0.34** 0.44** 1.57*** 0.57* 1.43 0.18 0.35 0.71 2.05*** 1.13 0.67 5.48*** 1.59 1.55 0.89 2.31*** 0.93 6.12*** 5.31*** 0.64***

University Edu & Age 25-40 0.25** 0.56 0.00 0.81 0.15* 1.55 0.00 0.50 2.42* 1.60* 0.18* 0.43 1.96 0.61 0.93 0.20** 0.30 0.20 20.94**

* 7.45*** 0.38***

Primary Edu & Age 41-60 1.13 0.00*** 0.46*** 1.05 0.53*** 0.69* 0.21*** 0.22*** 0.34*** 1.09 0.50*** 0.26*** 2.64*** 0.90 0.52** 1.31** 1.67** 1.02 2.82*** 1.48 0.46

Vocational Edu & Age 41-60 0.23** 0.65* 0.00 2.61*** 0.41 0.26 0.00 0.00 1.22 2.30*** 1.03 0.17 4.29*** 0.00 0.96 1.03 0.00 0.33 17.20**

* 3.84*** 0.14

Secondary Edu & Age 41-60 0.88*** 0.14*** 0.58 1.53** 0.63 0.65 0.00 0.25 0.47 1.63*** 1.03 0.31 4.99*** 1.53 0.19 1.07 1.19 0.53 13.70**

* 7.12*** 0.28***

University Edu & Age 41-60 0.64*** 0.31 0.00 0.73 0.28 0.00 0.00 0.00 0.00 2.20** 0.59 0.09 3.22* 3.72** 0.81 0.50 0.44 0.27 26.80**

* 9.74*** 0.05***

Average Earning (1,000 Baht)+

Number of Observations 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187 53,243 39,764 41,187

Probability > Chi2 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

Pseudo R2 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367 0.0315 0.0348 0.0367

Source: Labour Force Survey, NSO and calculations by authors ***,**,* represents that it is significantly different from zero at 1%, 5% and 10%, respectively. +The model of moving from agricultural sector does not include an average earning as a regressor because most of their earning data are unavailable.

36

ตาราง 6 ผลการศกษา Model III : การเคลอนยายของผมงานท าในภาคอตสาหกรรม

Move downward Move horizontally Move upward Move to Agriculture Move to Other Sectors Out of Employment

2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010

Female 1.02 0.90 0.53*** 1.16** 1.06 0.95 1.33*** 1.06 1.26 0.85** 0.67*** 0.84 0.85*** 0.60*** 0.70*** 1.03 1.39 0.64**

Formal 1.44** 2.00* 1.97* 1.29*** 1.72** 1.30 4.01*** 1.95 5.01*** 0.04*** 0.05*** 0.04*** 0.15*** 0.21*** 0.14*** 0.00 0.00 0.00

Married 1.24* 1.02 0.90 1.00 1.07 0.98 0.95 1.27 2.21*** 1.13 1.54*** 1.40** 1.09 1.03 1.04 0.72 0.50*** 0.38***

Vocational Edu & Age < 25 1.60 2.68 3.10 1.71* 1.00* 0.73 0.46* 0.48 0.16* 0.86 0.35 1.22 0.81 2.39*** 1.87* 1.26 0.25** 1.92

Secondary Edu & Age < 25 1.06 1.10 2.58 0.77 0.54 0.55 0.77 1.64 0.53 1.27 1.25 0.46 1.01 1.35 1.72* 1.23 0.47 1.27

University Edu & Age < 25 0.61 0.00 6.23* 0.45 2.95** 0.00 0.00 0.14 0.36 0.00 0.00 0.54 0.59 3.16* 3.72** 0.00 0.02*** 0.00

Primary Edu & Age 25-40 0.98 1.07 1.82 2.25*** 0.41*** 0.69* 0.93 0.21*** 0.28*** 1.51** 0.42*** 0.67 1.47*** 0.54*** 0.84 0.22*** 0.13*** 0.15***

Vocational Edu & Age 25-40 3.20*** 2.66 5.29** 2.29*** 0.55 0.48* 0.50*** 0.11*** 0.02*** 1.76** 0.22*** 0.56 3.77*** 2.61*** 2.50*** 0.18*** 0.06*** 0.15***

Secondary Edu & Age 25-40 3.04*** 1.86 4.65*** 2.86*** 0.68 0.67 0.81 0.35** 0.10*** 1.49* 0.28*** 0.40*** 2.46*** 1.22 1.41 0.40*** 0.11*** 0.19***

University Edu & Age 25-40 3.57*** 5.52* 20.74*** 1.28 0.22* 0.30* 0.02*** 0.00*** 0.00*** 0.65 0.03*** 0.23*** 5.19*** 14.73*** 12.38*** 0.03*** 0.00*** 0.01***

Primary Edu & Age 41-60 0.51*** 0.31** 0.39 1.60* 0.20*** 0.16*** 0.55** 0.13*** 0.13*** 0.96 0.21*** 0.41*** 1.03 0.18*** 0.24*** 0.03*** 0.04*** 0.04***

Vocational Edu & Age 41-60 1.31 0.00 11.22* 1.34 0.18 0.15 0.05*** 0.00 0.00 0.60 0.14*** 0.00 4.53*** 0.77 3.31** 0.02*** 0.00 0.00

Secondary Edu & Age 41-60 1.16 0.91 0.00 1.49 0.22** 0.10** 0.23*** 0.00 0.00 0.94 0.14*** 0.22*** 2.59*** 0.89 0.65 0.00 0.00 0.01***

University Edu & Age 41-60 7.11*** 0.00 0.00 0.78 0.43 0.00 0.00*** 0.00 0.00 0.58 0.18** 0.00 17.29*** 8.31*** 27.37*** 0.00*** 0.00 0.00

Average Earning (1,000 Baht)+

0.65*** 0.78*** 0.65*** 1.02 0.93 0.96 1.26*** 1.35*** 1.49*** 0.90*** 0.66*** 0.72*** 1.22*** 1.62*** 1.38***

Number of Observations 16,116 14,954 14,984 16,116 14,954 14,984 16,116 14,954 14,984 16,288 15,194 15,218 16,116 14,954 14,984 16,116 14,954 14,984

Probability > Chi2 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

Pseudo R2 0.2150 0.2942 0.2499 0.2150 0.2942 0.2499 0.2150 0.2942 0.2499 0.1132 0.1362 0.1412 0.2150 0.2942 0.2499 0.2150 0.2942 0.2499

Source: Labour Force Survey, NSO and calculations by authors ***,**,* represents that it is significantly different from zero at 1%, 5% and 10%, respectively. +The model of moving to agricultural sector does not include an average earning as a regressor because most of their earning data are unavailable.

37

ตาราง 7 ผลการศกษา Model IV : การเคลอนยายของผมงานท าในภาคกอสรางและบรการ

Intra-sectoral Mobility Move downward Move horizontally Move upward Move to Agriculture Out of Employment Move to Other Sectors

2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010 2012 2011 2010

Female 1.38*** 1.36*** 1.03 0.47*** 0.53*** 0.70** 0.91 0.80* 0.82* 0.75*** 0.88 0.61*** 0.41*** 0.31*** 0.35*** 0.68** 0.50*** 0.51*** 1.15*** 1.13 0.97

Formal 0.94 1.25* 1.27** 1.12 1.00 0.78 0.84*** 0.96 0.94 1.09 0.82 0.82 0.27*** 0.27*** 0.28*** 0.00 0.00 0.00 0.76*** 0.67*** 0.96

Married 0.78*** 0.86 0.78** 1.05 0.86 0.95 1.02 0.66*** 0.96 0.90 0.81 0.79 1.26*** 1.38*** 1.57*** 0.35*** 0.40*** 0.53*** 0.84*** 1.02 0.77***

Vocational Edu & Age < 25 1.37 1.03 0.83 0.62 3.13** 0.93 0.57 0.87 1.60 1.06 0.36* 0.88 0.42*** 0.48* 0.28** 1.50 0.60 0.80 0.66 0.75 0.52*

Secondary Edu & Age < 25 1.37 1.31 0.62 1.31 1.15 0.63 1.03 0.43** 1.14 0.69 0.50 0.34** 0.70* 0.46** 0.79 1.78 1.40 0.36** 0.59** 0.65 0.96

University Edu & Age < 25 1.20 0.77 1.29 2.21 3.14 3.39** 0.74 0.54 1.32 0.44** 0.18*** 0.59 0.00 0.00 0.16* 1.62 0.35 1.83 0.37*** 0.11*** 0.45**

Primary Edu & Age 25-40 1.92*** 0.63** 0.82 2.60*** 1.27 0.82 1.37** 0.55*** 0.62** 1.06 0.39*** 0.43*** 1.69*** 1.09 0.95 0.88 0.52*** 0.42*** 1.66*** 0.47*** 0.50***

Vocational Edu & Age 25-40 3.26*** 1.04 1.06 3.86*** 3.83*** 1.44 1.64*** 0.54* 0.78 1.29 0.14*** 0.20*** 0.50*** 0.24*** 0.22*** 0.42* 0.47** 0.55** 1.31* 0.37*** 0.47***

Secondary Edu & Age 25-40 2.60*** 1.00 0.87 1.77** 1.31 1.08 1.45** 0.72 0.73 1.38* 0.18** 0.29*** 0.78* 0.56*** 0.47*** 0.56 0.42*** 0.53** 1.36** 0.51*** 0.44***

University Edu & Age 25-40 3.27*** 0.99 1.96* 15.10*** 21.76*** 11.47*** 1.55** 0.48 1.78 0.24*** 0.01*** 0.02*** 0.22*** 0.05*** 0.09*** 0.26*** 0.26*** 0.42** 0.78 0.09*** 0.16***

Primary Edu & Age 41-60 1.30* 0.33*** 0.36*** 2.05*** 0.40*** 0.26*** 0.99 0.21*** 0.31*** 0.60*** 0.10*** 0.15*** 1.51*** 0.82 0.73** 0.33*** 0.21*** 0.16*** 1.10 0.23*** 1.18***

Vocational Edu & Age 41-60 2.15*** 0.40* 0.55 8.37*** 3.30** 1.20 1.66** 0.45* 0.84 0.38*** 0.00*** 0.00*** 0.36*** 0.07*** 0.12*** 0.19** 0.12*** 0.19*** 0.78 0.03*** 0.06***

Secondary Edu & Age 41-60 1.59** 0.30*** 0.79 2.72*** 2.65** 0.24* 1.23 0.47** 0.37** 0.56*** 0.06*** 0.04*** 0.55*** 0.23*** 0.26*** 0.15*** 0.18*** 0.09*** 1.00 0.14*** 0.15***

University Edu & Age 41-60 4.84*** 0.36 2.06 168.33*** 132.92*** 21.69*** 4.76*** 0.99 1.51 0.01*** 0.00*** 0.00*** 0.16*** 0.05*** 0.04*** 0.01*** 0.03*** 0.05*** 0.21*** 0.00*** 0.00***

Average Earning (1,000 Baht)+

0.95*** 0.91** 0.87*** 0.77*** 0.65*** 0.70*** 0.90*** 0.89*** 0.84*** 1.18*** 1.30*** 1.30*** 1.14*** 1.10*** 1.03 1.09*** 1.18*** 1.14***

Number of Observations 40,902 44,886 47,086 40,902 44,886 47,086 40,902 44,886 47,086 40,902 44,886 47,086 41,135 45,242 47,384 40,902 44,886 47,086 40,902 44,886 47,086

Probability > Chi2 0.0000 0.0000 0.0000 0.47*** 0.53*** 0.70** 0.91 0.80* 0.82* 0.75*** 0.88 0.61*** 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000

Pseudo R2 0.2204 0.3177 0.2040 1.12 1.00 0.78 0.84*** 0.96 0.94 1.09 0.82 0.82 0.0403 0.0681 0.0623 0.2204 0.3177 0.2040 0.2204 0.3177 0.2040

Source: Labour Force Survey, NSO and calculations by authors ***,**,* represents that it is significantly different from zero at 1%, 5% and 10%, respectively. +The model of moving to agricultural sector does not include an average earning as a regressor because most of their earning data are unavailable.

38

รป 18 Patterns of Labour Reallocation in Thailand in Q4 2012

Source: Labour Force Survey, NSO and calculations by authors

4.2.2 ผลการศกษาพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบจลภาคดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit Model

4.2.2.1 ผลการศกษาจากแบบจ าลองท 1 กรณการเคลอนยายของผมท างานในทกภาคการผลต (ตาราง 4) พบวา 1) แรงงานชายมโอกาสโยกยายงานมากกวาแรงงานหญง โดยเฉพาะการเคลอนยายแรงงานในระหวางภาคการผลต (Intra-Sectoral Mobility) 2) แรงงานในระบบ (Formal Sector) มโอกาสยายงานในระหวางภาคเดยวกนคดเปน 1.2-1.6 เทาเมอเทยบกบแรงงานนอกระบบ11 (Informal Sector) 3) แรงงานทแตงงานแลวมโอกาสยายงานไดนอยกวาแรงงานทเปนโสด และ 4) กลมแรงงานทมอายอยในระหวาง 25-40 ป และมการศกษาระดบมธยมศกษา หรออาชวศกษามความยดหยนในโยกยายงานมากทสด

4.2.2.2 ผลการศกษาจากแบบจ าลองท 2 กรณการเคลอนยายของผมงานท าในภาคเกษตร (ตาราง 5 และ รป 19) มประเดนขอคนพบส าคญดงน

1) แรงงานจากภาคเกษตรทจบการศกษาระดบอาชวศกษาและท างานในระบบมความยดหยนสงทจะยายเขาสภาคอตสาหกรรมและภาคการคาคดเปน 2.6 และ 2.3 เทาของแรงงานทจบการศกษา ในระดบมธยมตนและต ากวาตามล าดบ

2) สาเหตหลกทจงใจส าคญใหแรงงานตดสนใจเคลอนยายออกจากภาคเกษตร คอ ปจจยรายได และปจจยการเคลอนยายตามฤดกาล โดยมขอสงเกตวา แรงงานทเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรมมแรงจงใจเพอทจะแสวงหาความมนคงทางอาชพ ในขณะทแรงงานทโยกยายเขาสภาคการคาตองการโอกาสในการประกอบธรกจสวนตว และ

11 การศกษานอางองนยามของแรงงานนอกระบบ (Informal Sector) ตามนยามของดลกะ ลทธพพฒน และฐตมา ชเชด (2013) โดยสรปคอ แรงงานนอกระบบเปนแรงงานทมสถานะการท างานเปน ผท างานสวนตว ท างานในครวเรอนโดยไมไดรบคาจาง และลกจางภาคเอกชนทมจ านวนลกจางนอยกวา 5 คน

681,266

596,843

574,964

557,212

199,661

Agriculture

2,609,946

T-1 T

545,991

272,985

231,303

120,107

57,044

Manufacturing

1,227,430

T-1 T

651,669

102,745

108,500

80,527

39,633

Construction

983,074

T-1 T

112,012

293,230

151,587

95,389

38,364

Trade

690,582

T-1 T

82,703

110,025

89,425

55,326

18,014

Hotel & Restaurant

355,493

T-1 T

39

3) กลมแรงงานทท างานในระบบม โอกาสทจะเคลอนยายออกจากภาคเกษตรเขาสภาคอตสาหกรรมและกอสรางสง คดเปน 2.0 และ 2.6 เทาเทยบกบกลมแรงงานนอกระบบ โดยแรงงานชายทมระดบการศกษาต าในภาคเกษตรมโอกาสทจะเคลอนยายเขาไปท างานในภาคกอสรางสงกวาแรงงานกลมอน สะทอนใหเหนวาแรงงานทอยในระบบอาจเปนกลมทไดรบการยอมรบหรอรบทราบจากผประกอบการถงทกษะและความสามารถดกวาแรงงานทอยนอกระบบ เชน แรงงานทท าในบรษทการเกษตรขนาดใหญ ชวยสรางโอกาสใหแรงงานภาคเกษตรกลมนสามารถเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรมไดดขน

รป 19 Empirical Results (Model 2)

4.2.2.3 ผลการศกษาจากแบบจ าลองท 3 กรณการเคลอนยายของผมงานท าในภาคอตสาหกรรม (ตาราง 6) และ รป 20 และ จากแบบจ าลองท 4 กรณการเคลอนยายของผมงานท าในภาคกอสรางและบรการ (ตาราง 7) และ รป 20 มประเดนขอคนพบส าคญดงน

รป 20 Empirical Results (Model 3 and 4)

2.6

อาชวศกษา ม.ตน และต ากวา

2.0

FormalInformal

1.6

หญงชาย

โอกาสทจะยายเขาสภาค ตสำ ก (เทา)

2.6

FormalInformal

0.5

สงกวา ม.ตนม.ตน และต ากวา

0.3

หญงชาย

โอกาสทจะยายเขาสภาคก ส ำง (เทา)

2.3

อาชวศกษา ม.ตน และต ากวา

1.7

ม.ปลาย ม.ตน และต ากวา

1.5

มหาวทยาลย ม.ตน และต ากวา

โอกาสทจะยายเขาสภาคกำ ำ (เทา)

ยายเนองจาก:1. รายได 2. ฤดกาล 3. มนคง

ยายเนองจาก:1. รายได 2. ฤดกาล 3. ใกลถน

ยายเนองจาก:1. รายได 2. ฤดกาล 3. ธรกจสวนตว

แรงงานภาคเกษตร

FormalInformal

หญงชาย

โอกาสทจะยายเขาสกลมอต ท ำ สง (เทา)

หญง ชาย

FormalInformal

โอกาสทจะยายเขาสภาค ก ต ก (เทา)

0.6 0.2

4.0 1.3

ยายเนองจาก:1. ใกลถน 2. รายได 3. ฤดกาล

ยายเนองจาก:1. รายได 2. ใกลถน 3. มนคง

หญงชาย

อาย 40 ปขนไปอายต ากวา 25 ป

โอกาสทจะยายเขาสภาคบรการท ำ สง (เทา)

สมรส โสด

FormalInformal

โอกาสทจะยายเขาสภาค ก ต ก (เทา)

1.4 0.5

0.7 0.4

ยายเนองจาก:1. รายได 2. ใกลถน 3. ฤดกาล

ยายเนองจาก:1. รายได 2. ใกลถน 3. ธรกจสวนตว

แรงงานภาคอตสาหกรรม

แรงงานภาคบรการ

40

4) กลมแรงงานทท างานในภาคอตสาหกรรมและบรการในระบบมแนวโนมทจะตดสนใจโยกยายกลบเขาสภาคเกษตรคดเปน 0.04 เทา และ 0.3 เทาของผท างานนอกระบบในภาคอตสาหกรรมและบรการ ตามล าดบ โดยแรงงานชายทมครอบครวมโอกาสทจะยายกลบเขาไปสภาคเกษตรมากกวาแรงงานหญง หรอแรงงานทโสด สะทอนใหเหนวาการท างานในภาคเกษตรตองใชก าลงแรงงานมากจงเหมาะส าหรบเพศชายมากกวา ขณะเดยวกนกมแรงจงใจใหกลบเขาไปท างานในภาคเกษตร คอ เปนอาชพทมเวลาเปนอสระ และท าใหสามารถบรหารจดการครอบครวไดมากกวาแรงงานในภาคเศรษฐกจอนๆ

5) กลมแรงงานหญงในภาคอตสาหกรรมท างานในระบบจะเคลอนยายในระหวางภาค การผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) สง เพอใหมรายไดสงขน ในภาคอตสาหกรรมไทยโดยเฉพาะอตสาหกรรมการประกอบชนสวนตางๆ และอเลกทรอนกส มความตองการแรงงานกงฝมอ (Semi-Skilled) สงเนองจากตองอาศยความปราณตและอดทน สงผลใหแรงงานหญงในระบบมโอกาสสงทจะเคลอนยายระหวางภาคอตสาหกรรมเดยวกนในลกษณะ Move upward โดยมแรงจงใจส าคญจากรายไดเฉลยสงขน กลาวคอโอกาสทแรงงานหญงในระบบจะยายเขาไปท างานในบรษทอนทใหคาจางสงขนในอตสาหกรรมเดยวกนเทยบกบท างานเดมคดเปน 4 เทาของแรงงานนอกระบบ ขณะทแรงงานหญงจะมโอกาสยกระดบการท างานเทยบกบท างานเดมคดเปน 1.3 เทาของแรงงานชาย

6) กลมแรงงานชายทท างานอย ในภาคบรการทมอายนอยกวา 40 ปมโอกาสโยกยาย ในระหวางภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) สง เพอใหมรายไดสงขน และกลมแรงงานชายในภาคกอสรางและบรการมโอกาสทจะเคลอนยายเพอแรงจงใจดานรายไดมากกวากลมแรงงานหญง ในขณะทแรงงานทมอายนอยมความยดหยนสงกวาแรงงานทมอายมากในการโยกยายไปสภาคบรการทมรายไดสงขน กลาวคอ กลมแรงงานทมอาย 40 ปหรอมากกวามแนวโนมทจะเคลอนยายเขาสภาคบรการทมรายไดสงขน เทยบกบท างานเดมคดเปนเพยง 0.4 เทาของแรงงานทมอายนอยกวา 25 ป

7) หากพจารณาจากดาน Supply เพอดวาอตราคาจางเปนแรงจงใจใหแรงงานตดสนใจโยกยายไปท างานในภาคเศรษฐกจทมผลตภาพสง และมรายไดสงขนหรอไม ถาอตราคาจางมผลตอ การตดสนใจแสดงวากลไกตลาดดาน Supply มความยดหยน (รป 21) การศกษาในสวนนไดใชอตราคาจางเฉลยของแตละภาคเศรษฐกจแบงตามอายและการศกษา เพอวเคราะหวารายไดเฉลยทสงขนในแตละภาคเศรษฐกจจะมบทบาทในการผลกดนใหแรงงานเคลอนยายมากขนหรอไม อยางไรกตาม การวเคราะหในสวนนมขอจ ากดของขอมล กลาวคอขอมลรายไดเฉลยทใชในการศกษาจะค านวณจากรายไดเฉลยของลกจางเทานน สงผลใหขอมลรายไดเฉลยของผมงานท าในภาคเกษตร ซงสวนใหญ ไมใชลกจางมความไมสมบรณ ในการประมาณการแบบจ าลองตางๆ ทเกยวของกบภาคเกษตรจงไมใชปจจยดานคาจางในฐานะตวแปรอสระ

รป 21 ความสมพนธระหวางคาจางกบการเคลอนยายแรงงาน (จาก Model 4-7 ใชคาจางเฉลยปรบเพม 1,000 บาท)

โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม

1.06

โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม

1.1

โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม

0.95

โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม

1.2

โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม

1.06

โอกาสทจะเคลอนยาย (เทา) ท างานเดม

0.9

Source: Labour Force Survey, NSO and calulations by authors

แรงงานภาคอตสาหกรรม

แรงงานภาคบรการ

แรงงานทงหมด

41

ผลการศกษา พบวา ในภาพรวมอตราคาจางเฉลยทปรบเพมสงขน 1 000 บาทตอเดอนจะมสวนจงใจใหแรงงานเคลอนยาย ทงในรปแบบการเคลอนยายในระหวางภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และการเคลอนยายแรงงานในระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) เทยบกบการท างานเดมคดเปน 1.06 และ 1.1 เทา ตามล าดบ นอกจากน อตราคาจางเฉลยทปรบสงขนดงกลาวจะสงเสรมใหมการเคลอนยายจากในภาคอตสาหกรรมไปสกลมอตสาหกรรมทมรายไดสงขนเทยบกบการไมเคลอนยายคดเปน 1.06 เทา ขณะทจะจงใจใหมการเคลอนยายระหวางภาคบรการไปสภาคบรการทมระดบรายไดสงขนเทยบกบการท างานเดมคดเปน 1.2 เทา สะทอนใหเหนวากลไกราคาในตลาดแรงงานไทยทมหนาทในการจดสรรปจจยการผลตดานแรงงานใหเคลอนยายไปสภาคการผลตทมผลตภาพสงยงมอย

42

สวนท 5 สรปและนยทางนโยบาย

5.1 สรป บทความนมวตถประสงคเพอศกษาและวเคราะหสถานะปจจบนและทศทางขางหนาของกระบวนการ

ปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย “Structural Transformation” จากมมมองตลาดแรงงาน และพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานในตลาดแรงงานไทย และเพอหาแนวนโยบายทจะท าใหกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยผานกลไกการเคลอนยายแรงงานเชนในอดตกลบมามบทบาทส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจในระยะขางหนาไดอกครงหนง ทามกลางความทาทายของการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทส าคญ คอ “ประชากรสงวยมาก” ปญหา “กบดกของประเทศรายไดปานกลาง” (Middle-income Trap) ปญหาการลดลงของผลตภาพแรงงานและก าลงแรงงาน รวมทงปญหาการขาดแคลนแรงงานทงเชงปรมาณและคณภาพดวย ซงลวนเปนขอจ ากดตอการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย การศกษานยงมทงการวเคราะหพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานไทยในระดบโดยใชแนวคด Gross Worker Flows และดวยแบบจ าลอง Multinomial Logit ซงในสวนหลงนใชขอมลการส ารวจขนาดใหญดานการเคลอนยายแรงงานเฉพาะ จดท าโดยส านกงานสถตแหงชาต จดท าในป 2010, 2011 และ 2012

ผลการศกษานมขอคนพบทส าคญดงน

1. สถานะปจจบนและทศทางขางหนาของกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย “Structural Transformation” จากมมมองตลาดแรงงาน พบวา

1.1 โครงสรางการผลตคอยๆ ปรบเปลยนจากสงคมผลตเกษตรกรรมซงเปนสงคมเรยบงายด ารงชพหลกดวยการท าเกษตรกรรม ไปสสงคมผลตอตสาหกรรมและบรการมากขน ทเนนการสงออกเปนพลงขบเคลอนแทน สงผลใหเกดสงคมเมองและเกษตรกรเคลอนยายออกจากทองถนไปอาศยหรอท างานในเมองมากขน และ

1.2 โครงสรางการจางงานปรบเปลยนชาและแรงงานสวนใหญยงมทกษะอยในระดบต า ท าใหเกดปญหาเชงโครงสรางการผลตทไมสามารถกาวขามไปเปนประเทศทผลตดวยนวตกรรมได ในแงของผลตภาพแรงงาน อตราการเตบโตของผลตภาพแรงงานรวมของไทยลดลงมากโดยเฉพาะในภาคบรการซงมสดสวนการจางงานสงสดในปจจบน ซงจะกอใหเกดความเสยงตอโอกาสทางเศรษฐกจของประเทศไทยในระยะยาว

1.3 การขยายตวของผลตภาพแรงงานมความสมพนธกนในเชงบวกกบอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ โดยมคาสมประสทธสหสมพนธ (Correlation Coefficient) เทากบ 0.76 ในปจจบนเศรษฐกจไทยขยายตวชาและอยในระดบต ากวาศกยภาพ

1.4 ในอก 20 ปขางหนา (2013-2032) แรงขบเคลอนเศรษฐกจของไทยทมาจากการเตบโตของก าลงแรงงานจะอยทศนย เหมอนลกษณะทเกดขนในประเทศพ นาแลวทในอก 50 ปขางหนา ทคาดวาจ านวนผมงานท าจะเตบโตเฉลยเพยงรอยละ 0.3 เปนผลจากการทไทยเปนประเทศทประสบปญหาการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร (Demographic Trends) เขาสสงคมผสงอายเรวกวาประเทศอนในกลมทศกษา หรอเผชญกบภาวะ “แกกอนทจะรวย” สะทอนวาโอกาสของไทยทแรงขบเคลอนเศรษฐกจทมาจากการเตบโตของประชากรจะหมดไป จงเปนสาเหตใหในระยะหลงมการพดถงแนวทางการเพมผลตภาพแรงงานกนมากขนเพอใหไทยสามารถเผชญกบความทาทายของการปรบโครงสรางเศรษฐกจได

43

2. ผลการวเคราะหพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงาน (Labour Reallocation) ในระดบมหภาคภายใตแนวคด Gross Worker Flows และพฤตกรรมการเคลอนยายแรงงานของไทยในระดบจลภาคดวย Multinomial Logit Model พบวา 2.1 แรงงานเกษตรในระบบมความยดหยนทจะเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรมและกอสรางมากกวาภาคบรการ ขณะทแรงงานนอกระบบทเปนเพศชายและมครอบครวมแนวโนมจะเคลอนยายกลบเขาสภาคการเกษตร 2.2 แรงงานทมการศกษามธยมศกษาตอนปลายและอาชวศกษามโอกาสทจะเคลอนยายแรงงานเขาสสาขาการผลตตางๆ สงกวาแรงงานทจบมธยมศกษาตอนตนและต ากวา และ 2.3 อตราคาจางทปรบสงขนเปนแรงจงใจใหแรงงานเคลอนยายทงในรปแบบการเคลอนยายในภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และการเคลอนยายแรงงานระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) มากขน ชใหเหนวากลไกราคาในตลาดแรงงานไทยทมหนาทในการจดสรรปจจยการผลตดานแรงงานใหเคลอนยายไปสภาคการผลตทมผลตภาพสงยงมอย

5.2 นยทางนโยบาย ผลการศกษานมความส าคญตอการตกผลกความคดเพอน าไปสการน าเสนอแนวนโยบายเพอท าให

กระบวนการเคลอนยายทงแบบการเคลอนยายในระหวางภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และการเคลอนยายแรงงานในระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) เพอใหเกดการปลดปลอยทรพยากรมนษยออกจากภาคการผลตหรอบรษททมผลตภาพต าไปสภาคการผลตหรอบรษททมผลตภาพสงกลบมามบทบาทส าคญอกครงหนงในกระบวนการปรบโครงสรางเศรษฐกจในระยะตอไปไดสรปไดเปน 3 ประเดนหลก ดงน

- ประเดนแรงงานในและนอกระบบ : แรงงานเกษตรในระบบมความยดหยนทจะเคลอนยายเขาสภาคอตสาหกรรม และกอสรางมากกวาภาคบรการ ขณะทแรงงานนอกระบบทเปนเพศชายและมครอบครว มแนวโนมจะเคลอนยายกลบเขาสภาคการเกษตร

- ประเดนดานการศกษา: แรงงานทมการศกษามธยมศกษาตอนปลายและอาชวศกษามความยดหยนทจะเคลอนยายแรงงานสง และมโอกาสทจะเขาสสาขาการผลตตางๆ มากกวาแรงงานทจบมธยมตนและต ากวา

- ประเดนดานกลไกตลาดดานราคา (Market Mechanism): อตราคาจางทปรบสงขนเปนแรงจงใจใหแรงงานเคลอนยายทงในรปแบบการเคลอนยายในระหวางภาคการผลตเดยวกน (Intra-Sectoral Mobility) และการเคลอนยายแรงงานในระหวางภาคการผลต (Inter-Sectoral Mobility) มากขน ชใหเหนวากลไกราคาในตลาดแรงงานไทยทมหนาทในการจดสรรปจจยการผลตดานแรงงานใหเคลอนยายไปสภาคการผลตทมผลตภาพสงยงมอย

ขอคนพบจากการศกษาขางตน มนยในทางนโยบายเพอท าใหกระบวนการเพมผลตภาพแรงงานดวยกลไก การเคลอนยายแรงงานกลบมาอกครงหนง ตองปฏรปหลายภาคสวนพรอมๆ กน ตองใชเวลาและตองเรมใหเหนผลเปนรปธรรมใน 3 แนวทางหลก คอ

1. การเรงกระบวนการปรบโครงสรางการผลต โดยเพมการลงทนในโครงการวจยรวมระหวางบคลากรวจยภาครฐและเอกชนเพอคนควา/พ นาใหเกดสนคาทผลตดวยนวตกรรมในเชงการคาใหได ซงจะท าใหเกดการสรางงานมากขน และการพฒนาการเตบโตของผลตภาพแรงงานซงเปนสงส าคญโดยมปจจยทเกยวของตางๆ เชน การเพมปจจยทน และการพฒนาคณภาพแรงงานผานการศกษา เปนตน

2. การสรางโอกาสใหแกแรงงานทงในระบบและนอกระบบ โดยการพ นาทกษะการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวงชวตการท างาน เพอการมงานท าอยางมคณภาพ มผลตภาพสง และลดความเหลอมล า ทางรายได

- ส าหรบแรงงานนอกทไมมทกษะ ภาครฐและภาคเอกชนควรสงเสรม “มาตรฐานฝมอตามวชาชพ” เพอเปนมาตรฐานทเปนทยอมรบของผประกอบการและเปนระบบทงายตอการเขาถงกลมเปาหมาย รวมทงควรสราง

44 แรงจงใจใหแรงงานในภาคการเกษตรพฒนาทกษะทจ าเปนในภาคอตสาหกรรมอนๆ เพอใหแรงงานตดสนใจโยกยายงานไดสะดวกขน

- ส าหรบแรงงานในระบบทมทกษะ ควรเรงพฒนาและสรางระบบการศกษาทวภาค (Dual System) รวมมอกนระหวางภาครฐและภาคเอกชนในสาขาวชาชพทจ าเปนตอการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรม ทงการศกษาในระดบอาชวศกษาและระดบปรญญาตร เพอใหก าลงแรงงานใหมทจบจากสถาบนการศกษามคณภาพ ตรงกบความตองการของตลาด และสรางมลคาเพมใหแกเศรษฐกจไทยไดในระยะยาวตอไป

3) การปฏรปสถาบนดานแรงงาน โดยเฉพาะการก าหนดคาจางใหเปนไปตามผลตภาพ เพอเปน แรงกระตนใหผประกอบการและนายจางเรงพฒนาผลตภาพการผลตดวยการลงทนทงในดานเทคโนโลย และการฝกอบรมแรงงานของตนอยางตอเนอง สวนลกจางกตองเรงพฒนาฝมอและทกษะใหสอดคลองกบคาจาง ทสงขน นอกจากน ควรผอนคลายกฎระเบยบในตลาดแรงงานโดยเฉพาะความเขมงวดของกฎหมายการคมครองการจางงานทครอบคลมทงดานการจางงานและการออกจากงานของทงลกจ างประจ าและลกจางชวคราวใหยดหยน เพอใหเกดการเคลอนยายแรงงานมากขน

-----------------------------------------

45 บรรณานกรม

Asian Development Bank (ADB), (2013), Asia’s Economic Transformation: Where to, How, and How Fast?: Key Indicators for Asia and the Pacific 2013 Special Chapter

Chuenchoksan, Sra and Don Nakornthab (2008), “Past, Present, and Prospects for Thailand’s Growth: A Labor Market Perspective,” Bank of Thailand Discussion Paper No.6/2008, June

Davis Steven J. and John Haltiwanger (1999), Gross Job Flows in eds. O. Ashenfelter and D. Card, Handbook of Labour Economics, Vol. 3 Elsevier Science B.V.

European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (eurofound) (2007), Occupational Mobility in Europe

Gilles Mourre (2009), What Explains the Differences in Income and labour Utilisation and Drives Labour and Economic Growth in Europe? A GDP Accounting Perspective, Economic Papers 354, European Commission, January

Manuel José, Salazar-Xirinachs, Irmgard Nübler and Richard Kozul-Wright (2014), Transforming Economies: Making Industrial Policy Work for Growth, Jobs and Development, ILO

Martin, John P. and Stefano Scarpetta (2011), Setting It Right: Employment Protection, Labour Reallocation and Productivity, IZA Policy Paper No. 27, May.

McFadden, Daniel (1974), Conditional Logit Analysis of Qualitative Choice Behavior in eds. P. Zarembka, Frontiers in Econometrics, Academic Press: New York.

Ng, Sorensen, Eby Feldman (2007), Determinants of job mobility: A theoretical integration and extension, Journal of Occupation and Organisational Psychological Society

Nigel Nicholson and Michael West (1988), Managerial Job Change: Men and Women in Transition, pp. 49-55

OECD (2009), How Do Industry, Firm and Worker Characteristics Shape Job and Worker Flows? In OECD Employment Outlook 2009: Tackling the Job Crisis.

OECD (2010), Institutional and Policy Determinants of Labour Market Flows, in OECD Employment Outlook 2010: Moving Beyond the Jobs Crisis.

Osberg, Lars, Daniel Gordon and Zhengxi Lin (1994). Labour Mobility in Canada: A Simultaneous Approach, The Canadian Journal of Economics. Vol. 27, No. 1.

Oulton, Nicholas and Sylaja Srinivasan (2005), “Productivity growth in UK industries, 1970-2000: structural change and the role of ICT,” Bank of England Working Paper, no. 259.

Poirson, Helene (2000), The Impact of Intersectoral Labor Reallocation on Economic Growth, IMF Working Paper WP/00/104, June.

Vladimir Klyuev (2015), Structural Transformation – How Does Thailand Compare?, IMF Working Paper WP/15/51, March

46 Sathirathai, Santitarn (2015), Thailand: What 20 Months of Manufacturing Declines Imply,

Fixed Income Research, Credit Suisse, Jan.

ดลกะ ลทธพพฒน และ ฐตมา ชเชด (2013), บทบาทของตลาดแรงงาน กบความสามารถในการแขงขนของไทย, Bank of Thailand (BOT) Discussion Paper DP03/2013

นครนทร อมเรศ และวรวทย มโนปยอนนต (2015), การเคลอนยายแรงงานและการขยายตวทางเศรษฐกจ , BOT Focused and Quick (FAQ) Issue 92, November 17

นพดล บรณะธนง และ นายพรเกยรต ยงยน (2013), พฤตกรรมการก าหนดคาจางของไทย, ใน “ตลาดแรงงานไทยและบทบาทในการสรางความแขงแกรงใหเศรษฐกจไทย”, BOT Discussion Paper, DP/07/2013

วาสนา อมเอม (2557), เรอง “การเปลยนแปลงโครงสรางประชากร: ไทยกบประเทศอาเซยน”, กองทนประชากรแหงสหประชาชาตประจ าประเทศไทย (United Nations Population Fund) ในเอกสารประกอบการโครงการสมมนาเรอง “การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรกบอนาคตการพฒนาประเทศ”12 ธ.ค. 2557, โรงแรมเซนทารา แกรนด แอท เซนทรลเวลด

เศรษฐพฒ สทธวาทนฤพฒ และ ศรกญญา ตนสกล (2014), “สาเหตทประสทธภาพแรงงานไทยอยในระดบต า”, มลนธสถาบนอนาคตไทยศกษา

เสาวณ จนทะพงษ ทพวรรณ ทนนกลน และ สภวด ชงนวรรณ (2015), “จดเปลยน FDI ของไทย?”, Focused and Quick (FAQ) Issue 98, ธนาคารแหงประเทศไทย, April 17.

สมศจ ศกษมต และ วรตม เตชะจนดา, ระบบอตราคาจางขนต าของไทย, Focused and Quick (FAQ), Issue 38, May 30 2011

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) (2010), โครงการศกษา วเคราะห วจย การเคลอนยายแรงงานระหวางพนทอตสาหกรรมและอาชพ

พรยะ ผลพรฬห (2557), การพฒนาระบบการศกษาอาชพ และการเรยนรนอกระบบเพอสรางระบบการเรยนรตลอดชวตของประเทศไทย, สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

ผลการส ารวจพฤตกรรมการก าหนดคาจางและราคาของผประกอบการไทย ป 2014 ธนาคารแหงประเทศไทย

47

ตารางแนบ 1: ประเภทและลกษณะของการเคลอนยายแรงงาน (Job Mobility)

No. สญลกษณ ประเภทและลกษณะ %

1 ↑ F

In-spiraling: การขนต าแหนงภายในองคกรอยางตอเนองท าใหแรงงานไดรบหนาทใหมเพมขนตลอดเวลา การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมปานกลางในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน แตอาศยการเรยนร ในระดบสงเพราะมโอกาสน าความร เดมทไดเรยนร มาใชนอย

27.6

2 E ↑ F Out-spiraling: การขนต าแหนงในองคกรใหมอยางตอเนองท าใหแรงงานไดรบหนาทใหมเพมขนตลอดเวลา การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมมากในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน นอกจากนนยงอาศยการเรยนรในระดบสงแตกมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชมาก

24.6

3 = F In-lateral: การคงต าแหนงภายในองคกรรบผดชอบหนาทใหม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมปานกลางในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อาศยการเรยนรในระดบปานกลาง แตมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชนอย

10.0

4 ↑ Promotion: การขนต าแหนงภายในองคกรรบผดชอบหนาทเดม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมเลกนอยในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน แตอาศยการเรยนรในระดบสง 8.4

5 E ↑

Out and up: การขนต าแหนงในองคกรใหมรบผดชอบหนาทเดม การเคลอนยายในลกษณะนถงแมจะท าใหเกดความแปลกใหมเลกนอยในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน แตเปนการเคลอนยายประเภททอาศยการเรยนรในระดบสงและมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชมาก

8.3

6 E = F

Out-lateral: การคงต าแหนงในองคกรใหมรบผดชอบหนาทใหม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมมากในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อาศยการเรยนรในระดบปานกลางและมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชปานกลาง

6.9

7 E ↓ F

Drop-out shift: การลดต าแหนงในองคกรใหมรบผดชอบหนาทใหม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมมากในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อาศยการเรยนรในระดบปานกลางและมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชนอย

5.0

8 E

Out-transfer: การคงต าแหนงในองคกรใหมรบผดชอบหนาทเดม การเคลอนยาย ในลกษณะน ท าใหเกดความแปลกใหมเลกนอยในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อกทงยงอาศย การเรยนรในระดบต า และมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชปานกลาง

4.3

9 =

Job reorder: การคงต าแหนงหนาทเดมในบรษท การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมเลก นอยในดานความรบผดชอบ ทกษะ และ วธท างาน อาศยการเรยนร ในระดบต าและ มโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชปานกลาง

2.5

10 ↓ F

Drop shift: การลดต าแหนงภายในองคกรรบผดชอบหนาทใหม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมปานกลางในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อาศยการเรยนรในระดบต าอกทงยงมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชนอย

1.3

11 E ↓

Out-demotion: การลดต าแหนงในองคกรใหมรบผดชอบหนาทเดม การเคลอนยายในลกษณะนท าใหเกดความแปลกใหมเลกนอยในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน อาศยการเรยนรในระดบต าแตมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชมาก

0.7

12 ↓

In-demotion: การลดต าแหนงภายในองคกรรบผดชอบหนาทเดม การเคลอนยายในลกษณะน ท าใหเกดความแปลกใหมมากในดานความรบผดชอบ ทกษะ และวธท างาน แตอาศยการเรยนร ในระดบต าและมโอกาสน าความรเดมทไดเรยนรมาใชนอย

0.4

สญลกษณ E การเปลยนผวาจาง (Employer Change) F การเปลยนหนาท (Function Change) ↑ การขนต าแหนง (Upward status change) ↓ การลดต าแหนง (Downward status change) = การคงต าแหนงเดม (No status change) ทมา: Nigel Nicholson and Michael West (1988), Managerial Job Change: Men and Women in Transition, p. 49-55

48 ตารางแนบ 2 : Different Decomposition of GDP and Correspondence with GDP per Capita

I II III IV V VI VII

2 items 3 items 4 items 7 items 12 items 3 items 2 items

GDP

Employment

Total hours

worked in the

economy

Working age

population

Working age

population

Native

Demographic

component of

GDP

= Working age

population

Total labour

inputs

(Total hours

worked

in the

economy)

population

Net migration

Share of

working age

population in total

population

Employment

rate

Labour market

Participation

Youth

Participation

Labour market

component

(Total hours

worked in

the economy

over

working age

population)

Male prime-age

participation

Female prime- age

participation

Older-worker

participation

Labour

productivity

(in head

count)

Unemployment

rate

Unemployment

rate

Capital

deepening

(capital per person

employed)

Working time

(Average Hours

worked per

person)

Working time

(Average Hours

worked per person)

Labour

productivity

per hour

worked

Labour quality

(power the labour

share 65%)

Labour quality

(power the labour

share 65%)

(Per-hour)

Productivity

components

(Per-hour)

Productivity

components

Capital

accumulation

(capital per hour worked)

Capital

accumulation

(capital per hour worked)

Total factor

productivity

(Solow’s

residuals) Total factor

productivity

(Solow’s residuals)

Total factor

productivity

(Solow’s residuals)

Source: Gilles Mourre (2009), What Explains the Differences in Income and labour Utilisation and Drives Labour and Economic Growth in Europe? A GDP Accounting Perspective, Economic Papers 354, European Commission, January

49

ตารางแนบ 3: สรปนยามตวแปรตาม

Variable Definition

Model I No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline) Out of Employment Working before but not working now. Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same sector. Inter-Sectoral Mobility Working at the different firm in the different sector.

Model II No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline) Out of Employment Working before but not working now. Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same sector. Move to Manufacturing Moving from the agriculture sector to the manufacturing sector. Move to Construction Moving from the agriculture sector to the construction sector. Move to Trade Moving from the agriculture sector to the trade sector.

Move to Hotel & Restaurant Moving from the agriculture sector to the hotel and restaurant sector.

Move to Other Sectors Moving from the agriculture sector to other sector rather than the manufacturing, construction, trade, as well as hotel and restaurant sector.

Variable Definition Model III

No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline) Out of Employment Working before but not working now.

Move downward Moving within the manufacturing sector to the industry in the lower average earning group.

Move horizontally Moving within the manufacturing sector to the industry in the same average earning group.

Move upward Moving within the manufacturing sector to the industry in the higher average earning group.

Move to Agriculture Moving from the manufacturing sector to the agriculture sector.

Move to Other Sectors Moving from the manufacturing sector to other sector rather than the agriculture, construction, trade, as well as hotel and restaurant sector.

Model IV No Mobility Working at the same firm in the same sector. (Baseline) Out of Employment Working before but not working now. Intra-Sectoral Mobility Working at the different firm in the same service sector. Move downward Moving to the other service sector in the lower average earning group.

Move horizontally Moving to the other service sector in the same average earning group.

Move upward Moving to the other service sector in the higher average earning group. Move to Agriculture Moving from the service sector to the agriculture sector.

Move to Other Sectors Moving from the service sector to other sector rather than the agriculture and manufacturing sector.

Service Sector Including the construction, trade, hotel and restaurant, transport and telecommunication, as well as financial intermediary sector.

50

ตารางแนบ 4: สรปขอมลตวแปรตาม

Share (%)

2012 2011 2010

Model I

No Mobility 80.0% 94.2% 94.6%

Out of Employment 0.3% 0.4% 0.5%

Intra-Sectoral Mobility 4.5% 1.2% 0.9%

Inter-Sectoral Mobility 15.2% 4.2% 4.0%

Number of Observations 127,377 118,872 121,890 Model II

No Mobility 82.5% 92.8% 94.4%

Out of Employment 0.1% 0.2% 0.3%

Intra-Sectoral Mobility 3.6% 1.7% 0.6%

Move to Manufacturing 3.1% 1.2% 1.0%

Move to Construction 2.7% 1.5% 1.2% Move to Trade 3.4% 1.1% 1.1% Move to Hotel & Restaurant 1.4% 0.5% 0.5%

Move to Other Sectors 3.1% 1.0% 0.7%

Number of Observations 53,243 39,764 41,187

Source: Labour Force Survey, NSO and calulations by authors

Model III No Mobility 71.8% 93.1% 92.3% Out of Employment 0.7% 0.8% 0.9% Move downward 2.1% 0.4% 0.5% Move horizontally 5.5% 1.1% 1.4% Move upward 2.4% 0.4% 0.5% Move to Agriculture 4.7% 1.7% 1.6%

Move to Other Sectors 12.8% 2.6% 2.9%

Number of Observations 16,116 14,954 14,984 Model IV

No Mobility 78.4% 94.4% 94.3%

Out of Employment 0.4% 0.5% 0.6%

Intra-Sectoral Mobility 2.8% 0.7% 0.7%

Move downward 2.0% 0.4% 0.4%

Move horizontally 2.8% 0.6% 0.7%

Move upward 2.4% 0.4% 0.4% Move to Agriculture 6.1% 2.0% 1.9% Move to Other Sectors 5.1% 1.0% 1.0% Number of Observations 0,902 4,886 7,086

51

ตารางแนบ 5: สรปนยามตวแปรอสระ

Variable Definition

Female Dummy variable representing sex: Coded 1 if female and 0 if male.

Formal Dummy variable representing the formal sector worker: Coded 1 if formal and 0 if informal.

Married Dummy variable representing the marital status: Coded 1 if married and 0 if single.

Dummy of Education and Age The Dummy variable representing the groups of education and the groups of age with the base group equal to 0 (the case such that a respondent has atmost lower secondary education with age under 25).

Vocational Edu & Age under 25 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the vocational education with age under 25, and 0 otherwise.

Secondary Edu & Age under 25 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the upper secondary education with age under 25, and 0 otherwise.

University Edu & Age under 25 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the university education with age under 25, and 0 otherwise.

Primary Edu & Age 25-40 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having atmost lower secondary education with age 25-40, and 0 otherwise.

Vocational Edu & Age 25-40 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the vocational education with age 25-40, and 0 otherwise.

Secondary Edu & Age 25-40 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the upper secondary education with age 25-40, and 0 otherwise.

University Edu & Age 25-40 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the university education with age 25-40, and 0 otherwise.

Primary Edu & Age 41-60 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having atmost lower secondary education with age 41-60, and 0 otherwise.

Vocational Edu & Age 41-60 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the vocational education with age 41-60, and 0 otherwise.

Secondary Edu & Age 41-60 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the upper secondary education with age 41-60, and 0 otherwise.

University Edu & Age 41-60 Dummy variable representing the education and age: Coded 1 if having the university education with age 41-60, and 0 otherwise.

Average Earning (1,000 Baht) The average earning in a thousand baht unit of each group in the same sector, education and age.

52

ตารางแนบ 6: สรปขอมลตวแปรอสระ

Share (%)

2012 2011 2010

Female 48.3% 48.7% 48.6%

Formal 33.7% 37.1% 37.5%

Married 72.7% 71.1% 71.3%

Education

Primary and Lower Secondary 69.3% 66.6% 67.5%

Vocational 7.2% 7.8% 7.8%

Upper Secondary 10.5% 10.7% 10.4%

University 13.0% 14.9% 14.4%

Age

< 25 8.7% 8.4% 8.9%

25-40 35.9% 36.2% 37.4%

41-60 46.3% 46.5% 45.2%

> 60 9.1% 8.8% 8.5%

Average Earning (Baht) 11,740 11,421 10,509

Number of Observations 127,377 118,872 121,890

Source: Labour Force Survey, NSO and calulations by authors

53

ตารางแนบ 7: สรปขอมลตวแปรตาม

Share (%)

2012 2011 2010

Model I

No Mobility 80.0% 94.2% 94.6%

Out of Employment 0.3% 0.4% 0.5%

Intra-Sectoral Mobility 4.5% 1.2% 0.9%

Inter-Sectoral Mobility 15.2% 4.2% 4.0%

Number of Observations 127,377 118,872 121,890

Model II

No Mobility 82.5% 92.8% 94.4%

Out of Employment 0.1% 0.2% 0.3%

Intra-Sectoral Mobility 3.6% 1.7% 0.6%

Move to Manufacturing 3.1% 1.2% 1.0%

Move to Construction 2.7% 1.5% 1.2%

Move to Trade 3.4% 1.1% 1.1%

Move to Hotel & Restaurant 1.4% 0.5% 0.5%

Move to Other Sectors 3.1% 1.0% 0.7%

Number of Observations 53,243 39,764 41,187

Source: Labour Force Survey, NSO and calulations by authors