مرکز آموزشی درمانی حضرت ولیعصر)عج(آموزش دفتر پرستاری

در پرستاری مراقبتسوندازمثانه

نژادناله سلیمانعمت

1395

در پرستاری مراقبتسوندازمثانه

  ادراری عب$$ارت اس$$ت از ق$$راردادن ی$$ک لول$$ه باری$$ک و توخ$$الی در س$$ونداژ

است و باید در شرایطاستریل سوند گذاری یک روند پیشابراه و مثانه فرد.استریل انجام شود.

اهداف و موارد استفاده: - نمونه برداری از ادرار جهت بررسی آزمایشگاهی مانند بررسی عفونت1- تخلیه مثانه زمانی که فرد قادر به انجام آن نباشد2 - کنترل نحوه عملکرد کلیه ها در طی عمل جراحی و مدتی که فرد در بیمارستان3

بستری است- کنترل تعادل مایعات)ورودی و خروجی( در طی دوران بیماری4- خالی نگداشتن مثانه در طی عمل جراحی.5 

لوله باریک، توخالی و انعطاف پذیری است ک$$ه ب$$رای٬کاتتر ادراری یا سوند ادراری  جمع آوری ادرار، از طریق مجرای ادراری درون مثانه قرار داده می شود.

انواع سوندهای ادراری با اندازه های مختلف موجود است . بیشتر از سوند فولی ) سوندی با مج$$رای دو گان$$ه و ن$$وک مس$$تقیم ( اس$$تفاده می

گردد. ( نیم$$ه س$$فت و خمی$$ده اس$$ت و جایگ$$ذاری س$$وند را درcaudeن$$وک س$$وند ک$$وده )

بیماران دچار بزرگی پروستات تسهیل می نماید.سوندهای سه مجرایی ) سه راه ( مسیری اضافه برای شست وشوی مثانه دارند.

بیشتر سوندها دارای یک بالون احتباسی در انتهای دیستال خود هستند که وق$$تی ب$$اآب مقطر پر شود ، سوند را در محل خود در مثانه نگه می دارد.

فرنچ است.۱۸ یا ۱۶برای بیشتر مردان ، اندازه مناسب سوند ف$$رنچ (۱۴ – ۱۲ممکن است در بیماران دچار تنگی پیشابراه ، سوندهای کوچکتر )

ف$$رنچ ( جهت۲۴ – ۲۰و در بیماران مبتال به بزرگی پروستات ، سوندهای بزر گ$$تر ) ( س$وند درهنگ$ام عب$ور از پیش$ابراه پروس$تاتی ،kinkingجلوگیری از گره خ$وردن )

الزم باشد . در بیماران دچار هماچوری آشکار نیز باید از سوندهای بزر گتر اس$$تفاده نم$$ود ت$$ا از

انسداد مجرا توسط لخته های خون و متعاقبا احتباس ادراری پیشگیری شود.

نحوه انجام سونداژ 

ابتدا وسایل الزم برای سونداژ را آماده کنید.

- ابتدا فرد به پشت خوابیده، سپس ناحیه ژنیتال فرد مخصوصا مح$ل خ$روج ادرار1 به دقت با ماده ضد عفونی کننده)محلول آن$$تی باکتری$$ال مث$$ل بت$$ادین( تم$$یز و ض$$د عفونی می گردد؛که این ناحیه در خانمها باالتر از واژن و در آقایان معم$$وال در ن$$وک پنیس است)در افرادی که ختنه نکرده اند باید پوست پنیس به عقب کشیده شود تا

سر پنیس کامال تمیز شود.(

دستکش استریل پوشیده، یک پارچه استریل)ش$$ان پرف$$وره( روی رانه$$ا و ش$$کم -2فرد پهن نموده تا سوندگذاری به روش استریل انجام گیرد.

سوند را به ژل لوبریکنت آغشته نموده و به تدریج س$$وند را وارد پیش$$ابراه می -$$ 3 سانتی متر وارد کرده و در آقای$ان ب$$ه ان$$دازه1-2نماید.سوند را در خانمها به اندازه

تمام طول پنیس وارد می کند.

نکته: برای داخل کردن سوند در آلت مردان بهتر است آلت را نسبت به بدن عم$$ود نگه داشته و تا زمانیکه ادرار از آن خارج شود ب$$ه س$$مت داخ$$ل برانی$$د. در ص$$ورت مواجهه با مقاومت در مسیر حرکت سوند از بیم$$ار بخواهی$$د نفس عمی$$ق و آهس$$ته

را کمی بچرخانید. در صورتیکه م$$وثر واق$$ع نش$$ود ادام$$ه ندهی$$د و ب$$ا بکشد و سوندپزشک مشورت کنید.

محل وارد کردن سوند در زنان

- سپس یک کیسه ادراری به انتهای سوند وص$$ل ک$$رده ت$$ا ادرار در آن جم$$ع آوری4شود.

- اگر سوندگذاری فقط با هدف گرفتن نمونه گذاش$$ته ش$$ده باش$$د،بع$$د از گ$$رفتن5 ، تخلیه I + Oنمونه برداشته خواهد شد ؛ ولی اگر با اهداف دیگر از جمله: کنترل

مداوم مثانه و ... گذاشته شده باشد باید بالون نگهدارنده سوند باد ش$$ده ت$$ا س$$ونددر مثانه فیکس شود.

- در انتها لوله متصل به کیسه جمع کننده ادراری با چس$$ب، ب$$ه پ$$ای بیم$$ار فیکس6خواهد شد.

 

روشهای ثابت کردن سوند به بدن بیمار

- چسباندن سوند به دیواره پایینی شکم ب$$ه ص$$ورتیکه س$$ر آلت ب$$ه ط$$رف قفس$$ه1سینه مددجو قرار گرفته باشد

- ثابت کردن سوند به قسمت ب$$االی ران ب$ه ص$ورتیکه آلت ب$$ه ح$الت عم$$ود روی2ران قرار بگیرد.

وقایع و مراقبتهای بعد از سونداژ

- فرد گاهی ممکن است هنگام دفع ادرار احساس سوزش داشته باش$$د ک$$ه علت1 آن تحریک پیشابراه توسط سوند می با شد، لذا فرد به ط$$ور مک$$رر احس$$اس دف$$ع

ادرار دارد؛ - کیسه اداری حتما باید پایین تر از مثانه باش$$د،زی$$را چ$ون در غ$$یر این ص$$ورت ب$$ا2

برگشت ادرار از کیسه به مثانه فرد، احتمال ابتال به عفونت افزایش می یابد؛ - فرد می تواند کیسه ادراری را به نحوی ک$$ه پ$$ایین ت$$ر از س$$طح مثان$$ه اس$$ت ب$$ه3

دست گرفته و راه برود و یا آن را به پای خود بسته و با لباس روی آن را پوشیده وراه برود؛

- اگر بیمار قصد دارد به منزل برود، باید اطالعات و نکات الزم جهت س$$وندگذاری4و نحوه مراقبت از آن را به طور کامل از پرستار یا پزشک خود بپرسد.

 

مزایای سونداژ- با تخلیه مثانه ،سبب تسکین بخشیدن به مثانه پر و دردناک می شود1- چگونگی عملکرد کلیه را نشان می دهد2- مشکالت ادراری از جمله عفونت را مشخص می کند.3 

معایب سونداژ - بیمار ممکن است پس از برداشتن سوند احساس ناراحتی داشته باشد.به ط$$ور1

معمول، هرچ$$ه م$$دت زم$$ان الزم ب$$رای اس$$تفاده از س$$وند بیش$$تر باش$$د، احس$$اس ناراحتی در بیمار طوالنی تر خواه$$د ش$$د، ب$$ه طوریک$$ه ممکن اس$$ت چن$$دین روز در

حین دفع ادرار احساس سوزش داشته باشد؛ - ممکن است سبب ایجاد عفونت گردد، این عارضه معموال زمانی رخ می دهد که2

سوند گذاری برای چندین روز یا چندین هفته به طول انجامد؛ - ایجاد درد و آسیب بافتی، در صورتی که سوند را به طور ناگهانی و ب$$دون خ$$ارج3

نمودن مایع موجود در بالون نگهدارنده سوند، خارج کنند. 

چه زمانی باید به پزشک درمورد سوند ادراری اطالع داده شود؟- زمانی که ادرار درون کیسه ادراری،خونی،کدر و یا بدبو شود؛1- هیچ ادراری درون کیسه ادراری جمع نشود و یا خیلی کم جمع شود؛2 شد؛38 و یا باالتر از 38- زمانی که بدون علت خاصی دمای بدن بیمار 3- زمانی که سوند سبب ایجاد یک درد ثابت در ناحیه مثانه و پیشابراه شد.4

در مواردی که فرد امکان تخلیه ادرار دارد ولی قادر به کنترل آن نیس$$ت مخصوص$$ا در افراد مس$$ن از وس$$یله ای بن$$ام ک$$اتتر کان$$دوم اس$$تفاده می ش$$ود. در این روش کاندومی که دارای خروجی تخلیه ادرار هست بر روی آلت تناسلی م$$ردان کش$$یدن

می شود و با چسب بر روی آلت ثابت می گردد.

مراحل خارج کردن سوند: سی سی مایع داخل بالون سوند را10ابتدا دستکش پوشیده و با یک سرنگ

تخلیه کنید.در برخی موارد به جای تخلیه بالون ابتدای مسیر مرتبط به ب$$الون را با قیچی می برند تا مایع خارج گردد.این روش برای کس$$انی ک$$ه در م$$نزل

خودشان می خواهند سوند را خارج کنند مطمئن تر است.

روش برش مسیر بالن سوند

پس از اطمینان از تخلیه کامل بالون نگهدارنده سوند آنرا به آرامی به سمت بیرون درجه به360بکشید. بهتر است قبل از بیرون کشیدن سوند ، آنرا چند بار بصورت

سمت راست و چپ بچرخانید تا چسبندگی مختصری که کاتتر با مس$$یر ادراری پی$$داکرده برطرف شود.

نکات قابل توجه در مراقبت از سوندهای ادراری

سیستم تخلیه ادرار ب$$ا س$$وند ی$$ک سیس$$تم بس$$ته اس$$ت.بن$$ابراین بای$$د از ب$$از-1 گذاشتن ش$$یر ت$$ه کیس$$ه ادراری خ$$ودداری ک$$رد.)مگ$$ر در م$$واردی ک$$ه ب$$رای شستشوی مثانه یا به دالیل دیگر با نظر پزشک معالج الزم باشد ته کیسه باز باش$$د(.بس$$ته ب$$ودن این سیس$$تم از ورود باکتریه$$ا ب$$ه داخ$$ل سیس$$تم ادراری

جلوگیری می کند. وقتی سوند از مجرا عبور کرده و وارد مثان$$ه می ش$$ود از طری$$ق دریچ$$ه ای-2

که در قسمت بیرونی سوند است،یک بالون کوچک که در قسمت س$$ر س$$وند واقع شده توسط آب مقطر پر می شود . به این ترتیب سوند در مجرا ب$$اقی

سوندمی ماندو خود به خود خارج نمی شود.بنابراین بای$$د م$$راقب ب$$ود ک$$ه زیرا در این صورت، بالون به داخل مجرا کش$$یده ش$$ده و ب$$هکشیده نشود

مجرا آسیب میزند.همچنین خارج کردن سوند بای$$د توس$$ط ف$$ردی ک$$ه در این کار را مهارت دارد انجام شده ی$$ا ح$$داقل ی$$ک ب$$ار ب$$ه بیم$$ار و اطرافی$$ان وی آموزش داده شود تا بتوانند پس از آن خودشان برای این کار اقدام کنند. اگر سوند بدون تخلیه بالون آن به بیرون کشیده شود ممکن است موجب پ$$ارگی مجرای ادراری شود. فیکس کردن سوند به ران بیمار ب$$ا چس$$ب پانس$$مان،از کشیده شدن ناخواسته سوند پیشگیری می کند.محل چسب را بای$$د ه$$ر چن$$د

روز یک بار جابه جا کرد. ساعت یک بار یا زم$$انی ک$$ه بیش از نص$$ف آن پ$$ر ش$$د8کیسه ادرار باید هر -3

تخلیه شود . کیسه ادرار باید همیشه پایین تر از سطح مثانه باشد تا ادرار از داخ$$ل کیس$$ه-4

به داخل مثانه بر نگردد.ب$$رای این ک$$ار می ت$$وان از آویزه$$ای مخصوص$$ی ک$$هکیسه را به لبه تخت آویزان می کنند استفاده کرد.

باید مراقب بود که مسیر سوند و لوله ای که به کیسه ادرار وص$ل اس$$ت ت$ا-5نخورده و باز باشند.

از شستشوی داخل لوله سوند با آب،سرم شستشو یا سایر محلوله$$ای ض$$د-6عفونی کننده باید خودداری نمود.

شستن مکرر آلت و قسمتهای بیرونی سوند با شوینده ه$$ا و محلوله$$ای ض$$د-7 .شستشوی اطراف سوراخ مجرا ب$$ا آب و ص$$ابون مالیمالزم نیستعفونی

روزی یک ب$$ار ک$$افی اس$$ت.مالی$$دن پماده$$ایی مث$$ل تتراس$$یکلین،کورتونه$$ا ی$$ا.الزم نیستمحلول بتادین و غیره به نوک مجرا به هیچ وجه

روز( سوند داشته باش$$د حتم$$ا ب$$اکتری10کسی که به مدت طوالنی)بیش از -8 در ادرارش وجود خواهد داشت و تا زمانی که س$$وند وج$$ود دارد ریش$$ه ک$$نی این باکتریه$$ا در ادرار غ$$یر ممکن اس$$ت.بن$$ابراین اس$$تفاده ط$$والنی از آن$$تی

از عف$$ونت در این بیم$$اران بی عالمت ن$$ه تنه$$اپیشگیری"بیوتیکه$$ا ب$$رای " سودی ندارد بلکه منجر به ایجاد مق$$اومت دارویی در ب$$اکتری ش$$ده و کن$$ترل عفونت را مشکلتر خواهد کرد.ضمنا باید دانست بوی بد ادرار در غیاب س$$ایر

عالئم،الزاما به معنی وجود عفونت ادراری نیست و نیاز به اقدامی ندارد. چ$$ونالزم نیست تهی$$ه مک$$رر نمون$$ه ب$$رای کش$$ت ادرار در این بیم$$اران -9

همانطور ک$$ه گفت$$ه ش$$د کش$$ت ادرار همیش$$ه مثبت اس$$ت ولی درم$$انی الزم

ندارد مگر اینکه عفونت ادراری عالمت دار)با عالئمی مثل تب و لرز،س$$وزششدید مجرا و مثانه و درد زیر شکم و ...( رخ دهد.

در مواردی که عفونت ادراری عالمتدار رخ دهد و نیاز به تج$$ویز آن$$تی بیوتی$$ک-10 )و ن$$ه پیش$$گیری( باش$$د اول از هم$$ه بای$$د س$$وند خ$$ارج ش$$ود ودرمانبرای

سوند جدیدی در شرایط استریل گذاشته شود و از انتهای سوند)محل اتص$$ال سوند به لوله کیس$ه ادرار( نمون$ه ادرار تهی$$ه ش$ده و ب$رای کش$ت فرس$تاده شود و سپس آنتی بیوتیک وسیع الطیف ش$$روع ش$$ود.در ص$$ورت نی$$از،پس از آماده شدن جواب کشت ادرار،بر اساس نوع باکتری رشد کرده،آنتی بیوتی$$ک تعویض خواهد شد.نمونه کش$$ت ادرار بای$$د از انته$$ای س$$وند یع$$نی ج$$ایی ک$$ه سوند به لوله کیس$$ه ادرار متص$$ل می ش$$ود گرفت$$ه ش$$ود ن$$ه از انته$$ای ش$$یر

کیسه ادراری. انسداد مکرر سوند در این بیماران ممکن است علل مختلفی داشته باشد از-11

جمل$$ه ایج$$اد رس$$وبات روی س$$وند و در ک$$ف مثان$$ه ،غلی$$ظ ش$$دن ادرار در اثرمصرف کم مایعات و عفونت ادراری ب$$ا ب$$رخی باکتریه$$ای خ$$اص.مص$$رف زیادتر مایعات در این بیماران توصیه می ش$$ود.همچ$$نین اگ$$ر در کش$$ت ادرار

Providenciaباکتریهایی مثل Stuartii یا Proteus Mirabilisرش$$د کنن$$د درم$$ان آنتی بیوتیکی کوتاه م$$دت می توان$$د ب$$ا بهب$$ود عف$$ونت، از انس$$دادهای مک$$رر سوند جلوگیری کند.در بقیه موارد تجویز آنتی بیوتیک الزم نیست.در م$$واردی ک$$ه انس$$داد مک$$رر رخ داده و این تمهی$$دات س$$ودی نبخش$$د، اس$$تفاده از

مفید است.سوندهای سیلیکونی اگر علیرغم باز بودن مسیر سوند ،نشت مکرر ادرار از اطراف سوند رخ می-12

دهد،بر خالف تصور عموم این حالت به دلیل باریک بودن سوند نیست و نباید از سوندهای کلفت تر استفاده کرد.این حالت معموال به علت اسپاس$م مثان$$ه است.برای بهبود این حالت باید از باریکترین سوندی که برای بیم$$ار مناس$$ب

فرنچ در بزرگساالن( استفاده کرده و بالون س$$وند18 یا 16است)مثال سوند س$$ی10را با حداقل مقدار آبی که می تواند سوند را در مجرا نگه دارد)مثال

سی( پر کرد تا تحریک مثانه و اسپاسمهای آن ب$$ه ح$$داقل برس$$د.اس$$تفاده از داروهای ضد اسپاسم مثانه مث$$ل تول$$ترودین،اکس$$ی بوتی$$نین ی$$ا سولیفناس$$ین

بسیار کمک کننده است. در مورد اینکه سوند مجرا را چندروز یکبار باید عوض کرد اتفاق نظ$$ر وج$$ود-13

ندارد.اگر عفونت ادراری عالمتدار یا انسداد سوند رخ ندهد نیازی ب$$ه تع$$ویض تع$$ویض میکنن$$دماهانه یک بDDارمکرر آن نیست . به طور مرسوم،سوند را

ولی در برخی از افراد که رسوبات زیادی در مثانه می سازند و سوند زود به زود مسدود می شود باید سوند را زودتر تعویض کرد و ب$$ر عکس در کس$$انی که س$وند گ$ذاری مش$کل اس$ت وانس$داد س$وند و عف$ونت ادراری عالمت$دار وجود ندارد می توان فواصل تعویض سوند را به دو تا سه ماه یکبار اف$$زایش داد ی$$ا ه$$ر زم$$انی س$$وند مس$$دود ش$$د ی$$ا خ$$وب ک$$ار نمی ک$$رد آن را ع$$وض کرد.مجددا تاکید می شود که تعویض مکرر و زود به زود سوند هیچ تاثیری در

کاهش عفونت ادراری ندارد و هر کس به مدت ط$$والنی س$$وند داش$$ته باش$دحتما باکتری در ادرارش رشد خواهد کرد و الزاما نیاز به اقدامی ندارد.

سوندهای در کسانی که نی$$از ب$$ه س$$وند ط$$والنی م$$دت دارن$$د اس$$تفاده از -14 یا سوندهای سیلیکونی با پوشش هیدروژل به$$تر اس$$ت چ$$ون ب$$اسیلیکونی

بدن سازگارتر بوده،کمتر توسط رسوبات مسدود می شوند و درد و س$$وزش و ناراحتی کمتری برای بیم$$ار ایج$$اد می کنن$$د و می ت$$وان ب$$ا فواص$$ل زم$$انی

بیشتری آنها را تعویض کرد.

منابع:

تشخیص،مراقبت و مهارت های پرستاری در بیماریهای داخلی و جراحی

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تالیف:مالحت نیکروان مفرد