پژوهش دوم: پيشينه فصل

1خلقي اختالالت

:مقدمه

و درك ك ه ناف ذي هيج اني احس اس از اس ت عب ارت تعري ف طب ق بر خلق

= را محي ط ب ه نس بت كل در و ديگران، خود، به نسبت فرد نگرش تحت عميق ا

(.1385 سادوك، و )كاپالن مي دهد قرار تأثير

از وس يعي طي ف ط بيعي باشد. شخص پايين يا باال طبيعي، است ممكن خلق

ن يز ع اطفي تجلي ات از مجموعه اي نسبت همان به و مي كند تجربه را خلق ها

اس ت. اختالالت خ ود عواط ف و اخالق كن ترل ب ه ق ادر ع ادي دارد. ش خص

خل ق، بر كنترل احساس فقدان خلق، اختالل با كه هستند باليني حاالت خلقي

(.1379 سادوك، و هستند. ) كاپالن همراه شديد ناراحتي ذهني تجربه و

ع ادي غ ير آنه ا اساس ي خصوص يات از يكي كه اين دليل به خلقي اختالالت

ب ه مح دود اص طالح اين شده اند. ام روزه مشهور نام اين به است خلق بودن

و )گل در مي ش وند ظ اهر نش ئه ي ا افس ردگي ش كل ب ه ك ه اس ت اختالالتي

(1382 همكاران،

ك اهش افك ار، پ رش خ اطر، انبساط حالت )مانيا(، دارند باال خلق كه كساني

مي دهند. افرادي نشان منشانه بزرگ افكار و نفس به احترام افزايش خواب،

گن اه، احس اس عالق ه، و ان رژي ك اهش ب ا )افس ردگي(، دارند پايين خلق كه

هس تند. اين مش خص خودكشي و مرگ افكار و بي اشتهايي تمركز، در اشكال

= اختالالت و اجتم اعي رواب ط ش غلي، عملكرد در اختالل به منجر هميشه عمال

(.1379 سادوك، و )كاپالن مي گردد فردي بين

تاريخچه:

توصيف هائي و كرده اند، ثبت دور بسيار زمان هاي از را افسردگي موارد مردم

ق ديم ط بي من ابع از بس ياري در مي خ وانيم، خلقي اختالالت ام روزه آنچه از

1 - Mood Disorders

1

پژوهش دوم: پيشينه فصل

را مالنكولي و ماني اصطالح بقراط ميالد، از قبل سال450 دادر. حدود وجود

(.1379 سادوك، و )كاپالن برد كار به رواني اختالالت توصيف براي

آرت ائوس ميالد، از بع د دوم ق رن اوائ ل بق راط، از پس س ال پانص د ح دود

(.1369 )پورافكاري، كرد كشف را مالنكولي و ماني بين رابطه 1كاپادوچيا

از ناشي را افسردگي 2سلسوس كورنليوس ميالد، از قبل سال100 حدود در

) ارس طو جمل ه از ديگ ر پزشكان را اصطالح نمود. اين معرفي سياه صفراي

ك ار ب ه ميالد( ن يز از بعد199 تا129) جالينوس ميالد( و از بعد180 تا120

(.1379 سالوك، و )كاپالن ششم قرن در 3ترالز الكساندر طور بردند. همين

نظ ير دانش مندان و داش ت رونق اسالمي ممالك در وسطي،طبابت قرون در

مشخص ي بيم اري را يه ودي( مالنك ولي )پزش ك 4ميمون د و ابن سينا و رازي

مث ل كش اندن تص وير ب ه را بيم اري اين نيز زمان آن هنرمندان و كردند تلقي

(.1384 نيكيار، و )بهرامي دورر آلبرت اثر مالنكولي

5ادواري جن ون را آن و نم ود توص يف را ح التي ف الره ژول1854 س ال در

= بيماراني ناميد.چنين مي كنن د. تجربه را افسردگي و ماني خلقي حاالت متناوبا

افس ردگي دچ ار بيم ار آن در ك ه داد ش رح را 6ش كلي دو جن ون بايارژه ژول

مي ياب د. در بهب ود آن از ب االخره و افت اده بهت ح الت ب ه كه مي شود عميقي

اص طالح از اس تفاده ب ا آلم اني، روانپزش ك 7كالب ام ك ارل ،1882 س ال

توص يف بيم اري ي ك مختل ف مراح ل را افس ردگي و »سايكلوتايمي« م اني

روانپزش كان معلوم ات اس اس ب ر ،8ك رپيلن امي ل ،1899 س ال نم ود. در

منبع(. )همان داد شرح را دپرسيو-منيك بيماري مفهوم آلماني، و فرانسوي

1 - Cappadocia2 -Celsus3 - Tralles4 -Maimonides5 - Foli Criculaire6 -Folie a double forme7 - Kahlbaum8 - Kraepelin

2

پژوهش دوم: پيشينه فصل

ش ده گرفت ه ك ار ب ه اصطالحات با چشمگيري طور به نشانه ها، از او توصيف

DSM در قطبي دو اختالل توصيف براي IV-TRاز بس ياري و اس ت هماهن گ

(2004 لي هاي، و )جانسون شده تأييد امروزه او، تشخيصي تمايزات وجه

‌دوقطبي و قطبي يك اختالالت بيماري، سير اساس بر طبقه‌بندي

= خلقي اختالالت دادن پيون د هم ب ه ب راي ك رپلين و هس تند كننده عود مشخصا

گ رفت. راهنم ايي بيم اري سير از واحد اختالل يك عنوان به مانيا و افسردگي

= مانيا، خواه و افسردگي خواه بيماري، سير كه گرديد متوجه وي يكسان اساسا

دپوس يو مني ك پس يكوز داده قرار طبقه يك در را آنها دليل همين به و است

ك ارل1962 س ال در ك ه اين ت ا ب ود قبول مورد وسعت به نظريه ناميد. اين

نمودند: پيشنهاد را گروه سه به تقسيم بندي همكاران و 1لئونارد

2قطبي( يك )افسردگي داشتند افسردگي اختالل فقط كه بيماراني

3قطبي( يك )مانيا داشتند مانيا اختالل فقط كه بيماراني

و )گل در4قط بي( )دو داش تند هم ب ا را ماني ا افس ردگي ك ه بيم اراني

(. 1382همكاران،

م واردي چنين همه بلكه نمي شود استفاده قطبي يك مانيا اصطالح از امروزه

= كه دليل اين به مي شوند، داده قرار قطبي دو گروه در ك ه كس اني همه تقريبا

از حم ايت مي كنن د. ب راي تجرب ه ن يز را افس ردگي روزي باالخره دارند مانيا

( تفاوت هاي1962) همكاران و لئونارد قطبي، دو و قطبي يك اختالالت تفكيك

بع دي مطالع ات ب ا ك ه دادن د شرح را گروه دو بيماران بين شخصيتي و ارثي

از افس ردگي مرحل ه در گ روه دو ك ه دارد وج ود كلي توافق شد. معهذا تأييد

وج ود انطب اقي گ روه دو بين اس ت ممكن و ندارن د هم ب ا تفاوتي عالئم نظر

اس ت ممكن اس ت، ش ده طبقه بندي قطبي يك كه بيماري چون باشد، داشته

1 - Leonhard2 - unipolar depression3 -unipolar mania4 - bipolar

3

پژوهش دوم: پيشينه فصل

تردي د ب دون قطبي يك فرم هاي ديگر عبارت دهد. به نشان مانيا حمله روزي

نش ان را خ ود ديگ ر قطب هن وز ك ه مي گردن د ش امل قط بي دو م واردي

قط بي، دو قط بي ي ك تقس يم بندي مح دوديت ها، اين نداده ان د. عل يرغم

)گل در دارد ن يز درم ان ب راي ض مني مفاهيم چون است مفيدي طبقه بندي

(.1382 همكاران،

ب ه را خلقي ( اختالالت1379) آمريك ا روانپزش كي انجمن كلي، ط ور ب ه

اختالل اس اس، افس ردگي اختالل )يع ني، قط بي ي ك افس ردگي اختالالت

اس ت، نش ده مش خص ديگ ر گونه اي به كه افسردگي اختالل و افسرده خويي

خلق اختالل ،II قطبي دو اختالل ،I قطبي دو اختالل )يعني، قطبي دو اختالالت

دو اس ت( و نش ده مش خص ديگ ر گ ونه اي به كه قطبي دو اختالل و ادواري،

عم ومي، طبي حالت يك علت به خلق اختالل شناسي سبب بر مبتني اختالل

مي كند. تقسيم مواد مصرف از ناشي خلق اختالل و

خلقي اختالل‌هاي شناسي همه‌گير

)كاپالن است شده گزارش درصد25 تا2 عمر طول در خلقي اختالالت شيوع

م يزان ب ا اس ت، ش ايع اختاللي اس اس افسردگي (. اختالل1379 سادوك، و

درص د. ش يوع25 ت ا زن ه ا در ش ايد عمر، طول براي درصد15 حدود شيوع

ش يوع مي ان ب ا اس ت، اساس ي افس ردگي اختالل از كم ترI قطبي دو اختالل

= عمر، طول در درصد1 حدود اختالل شيوع و اسكيزوفرني شيوع مشابه تقريبا

منبع(. )همان است درصد5/0 حدودII قطبي دو

1) همكاران و 2كسلر ( و1996) همكاران و 1وايزمن يابي زمينه مطالعات نتايج

است آن از حاكي صنعتي، جوامع ( در1382 همكاران، و گلدر از نقل به ؛997

% اس ت.5/1 ت ا3/0 بين عم ر ط ول در قط بي دو اختالل ب ه ابتال خط ر ك ه

1 -Weissman2 -Kessler

4

پژوهش دوم: پيشينه فصل

ط ول در آن ش يوع از پ ايين تر قط بي دو اختالل ماهه6 شيوع ميزان همچنين

است. اختالل مزمن ماهيت از حاكي كه نيست، عمر

-DSMجدول:ميزان شيوع بعضي از اختالالت خلقي TV-TRدر تم ام ط ول زندگي مادام‌العمر شيوع ميزانخلقي اختالل

افسردگي اختالالت

مردان % در12 تا5 زنان؛ % در25 تا10(MDD) اساسي افسردگي اختالالت

بين كام ل بهب ود ب ا كنن ده ع ود

خويي افسرده اختالل بر كه دوره ها

مي شود اضافه

MDD به مبتال % افراد3 حدود

بين كام ل بهب ود ب دون كنن ده عود

افس رده خويي اختالل بر كه دوره ها

دوگانه( )افسردگي مي شود اضافه

MDD به % مبتاليان25 حدود

%6 حدودافسرده خويي اختالل

قطبي دو اختالالت

%6/1 تاI4% قطبي دو اختالل

%5/0 حدودII قطبي دو اختالل

قطبي دو اختالل Iقطبي دو يا IIب ا

سريع چرخه

قطبي دو اختالل به % مبتاليان15 تا5

%0/1 تا4/0ادواري خلق اختالل

1385 سادوك، ازكاپالن جدول

:جنس

ي ك افس ردگي مطالع ه، تحت كش ور ب ا ارتب اط ب دون بين المللي، مشاهدات

تف اوت اين اس ت. علت داده نشان مردها از شايع تر بار دو زن ها در را قطبي

استرس ورهاي در تف اوت زايمان، تأثير هورموني، تفاوت هاي دليل به مي تواند

و )ك اپالن باش د 1ش ده آموخت ه درماندگي رفتاري الگوهاي و اجتماعي روحي

(.1379 سادوك،1 - Learned hilplessness

5

پژوهش دوم: پيشينه فصل

= قطبي دو اختالل و )كس لر اس ت ش ايع زن ان و م ردان در براب ر بط ور تقريبا

اين ك ه نح وه اي در ح ال اين (. با1384 هالجين، از نقل به ؛1994 همكاران،

دارد. اولين وج ود جنس يتي تفاوته اي مي ش ود، ظ اهر بار اولين براي اختالل

بيش تري احتم ال ب ه زن ان در ام ا است، منيك زياد احتمال به مردان در دوره

پس م دت در قط بي، دو اخالق ب ه مبتال است. زن ان اساسي افسردگي دوره

دوره ب ه ابتال خط ر مع رض در زندگي ش ان در ديگ ر مواق ع از بيشتر زايماني

(.1384 هالجين، از نقل به ؛2000 2لوفت )ليبن هستند منيك

:سن

اساس ي افس ردگي اختالل از زودت رI قط بي دو اختالل ش روع كلي، بط ور

سالگي( ت ا6 يا5 )حتي كودكي ازI قطبي دو اختالل شروع سن است. حدود

= حتي سالگي50 و )ك اپالن اس ت گسترده سالگي،30 ميانگين با باالتر، ندرتا

ب رآورد درص د1/0 ش يوع م يزان س ال،65 باالي افراد (. در1379 سادوك،

تش خيص امكان جسماني، بيماري همزيستي علت به حال، اين است. با شده

(.1384 هالجين، از نقل به ؛2000 ،3ماركوس و )كينگ دارد وجود غلط

50 در است؛ سالگي40 حدود اساسي افسردگي اختالل شروع متوسط سن

افس ردگي اس ت. اختالل س الگي50 ت ا20 بين ش يوع س ن بيماران درصد

= چن د ه ر ش ود، ش روع س المندي يا كودكي در است ممكن هم اساسي ن درتا

م يزان ك ه اس ت حاكي جديد شناسي همه گير داده هاي از است. بعضي چنين

= اساسي افسردگي اختالل بروز ف زوني ح ال در سال20 زير افراد در احتماال

مص رف افزايش به است ممكن باشد، داشته واقعيت موضوع اين است. اگر

(.1379 سادوك، و )كاپالن باشد مربوط سني گروه اين در مواد ساير يا الكل

نژاد:

2 - Leibenluft3 - King & Markus

6

پژوهش دوم: پيشينه فصل

تأيي د م ورد خط ر عام ل عن وان ب هI قطبي دو و افسردگي اختالل براي نژاد

= متخصصين است. معهذا، نگرفته قرار را خلقي اختالل ه اي دارن د مي ل ظاهرا

و معمول از كمتر دارند، خود با متفاوتي نژادي و فرهنگي زمينه كه كساني در

= تش خيص معم ول از بيش تر را اس كيزوفرني روانپزش كان بدهن د. مثال

اس پانيايي تبارها، و سياه پوش ان در خلقي اختالل هاي تشخيص در سفيد پوست

ه ر مي دهن د. ب ه تشخيص معمول از كمتر را آن و داده خرج به بيشتري ترديد

س اير و س ن اجتم اعي، اقتص ادي وض عيت مث ل ديگ ر عوام ل وقتي حال،

؛2000 )ك اپالن، نمي دهد نشان را خودش نژاد عامل مي شوند، كنترل عوامل

(.1384 نيكيار، و بهرامي از نقل به

فرهنگي و اجتماعي ـ اقتصادي عوامل

و )ك اپالن ن دارد وج ود قط بي ي ك افس ردگي و اجتماعي طبقه بين رابطه اي

عن وان ب ه پ ايين تر تحص يالت و درآم د سطح بيكاري، (. معهذا1379 سادوك،

از نق ل ب ه ،2000 )ك اپالن، اس ت شده مطرح افسردگي براي خطر عوامل

(.1384 نيكيار، و بهرامي

= دوقطبي اختالل درI دوقط بي اجتماعي طبقات در باالتري بروز ميزان ظاهرا

دانش گاه از كه است كساني از شايعتر ندارند دانشگاهي تحصيالت كه افرادي

= ك ه شده اند، فارغ التحصيل = ش روع دهن ده نش ان احتم اال اختالل زودت ر نس بتا

(.1379 سادوك، و )كاپالن است

تحص يل و ش غلي م وقعيت و قط بي دو خلقي اختالل بين رابطه اي گذشته در

از (. بعض ي1971 همك اران، و )وودراف است شده گزارش معمول از باالتر

ك ه اجتم اعي نظ ر از پ رتالش اف راد در اختالل اين ك ه معتقدن د پژوهشگران

ظ اهر مي كنن د احس اس خ ود در ب ودن مقب ول و مط رح ب راي زي ادي فشار

(.1369 )پورافكاري، مي گردد

تأهل وضع

7

پژوهش دوم: پيشينه فصل

از ي ا هس تند نزدي ك فردي بين رابطه فاقد كه افرادي در قطبي يك افسردگي

مي ش ود. اختالل دي ده بيش تر ش ده اند ج دا ي ا و گرفت ه طالق خ ود همس ر

متأه ل اف راد از بيش تر مج رد يا گرفته طالق افراد در است ممكنI دوقطبي

زناش ويي ناهماهنگي و زودرس شروع نشان دهنده اختالف اين شود. اما ديده

و )ك اپالن مي ش ود ش مرده اختالل اين خصوص يات از كه است، آن از حاصل

(.1379 سادوك،

خانوادگي: تاريخچه

خانوادگي تاريخچه يك درماني، نمونه هاي شناسي همه گير مطالعات بيشتر در

= خلقي اختالل هاي از اس ت. ش ده مش اهده اول درج ه وابستگان در مخصوصا

ف اميلي تاريخچ ه بودن د، افس ردگي اختالل دچار كه آزمودني هايي در همچنين

افس ردگي از بيش ترI قط بي دو بيماري در ژنتيكي است. اساس بوده بيشتر

دو اختالل هم قط بي، دو آزمودني ه اي خانواده اعضاي بين است. در اساسي

بهرامي از نقل به ؛2000 )كاپالن، است شايع اساسي افسردگي هم و قطبي

(.1384 نيكيار، و

كودكي دوران تجارب

بع دي مراح ل در خلقي اختالل ه اي ش روع با كودكي، دوران تجارب همراهي

ج دايي ي ا طالق مثل وقايع است. برخي گرفته قرار زيادي توجه مورد زندگي

ب ه ابتال م وجب مي توانن د كنن ده ط رد و كنن ده غفلت وال دين ي ا و وال دين

آشفته خانوادگي محيط و شوند. محروميت خود فرزندان در خلقي اختالل هاي

منبع(. )همان مي باشد خطر عامل يك نيز

و اختالل افسردگي اساسي Iجدول: عوامل خطر براي اختالل دو قطبي

‌افســــردگي اختاللI قطبي دو اختاللخطر عامل

اساسي

م ردان ب ه نس بت زنانندارد اثريجنس

بيش تري خط ر در

8

پژوهش دوم: پيشينه فصل

هستند.

ندارد اثريندارد اثرينژاد

بيش تر خط ر در جوانانسن

هستند

خط ر در جوان ان

هستند بيشتري

اقتص ادي وض عيت

(SES) اجتماعي

(SESباالتر ) ح دودي ت ا

هستند بيشتر خطر در

(SESپايين تر ) خط ر در

هستند بيشتري

و ش ده ج دا اش خاصتأهل وضعيت

خط ر در گرفت ه طالق

هستند بيشتري

و ش ده ج دا اش خاص

خط ر در گرفت ه طالق

هستند بيشتري

تاريخچ ه ب ا اف رادخانواگي تاريخچه

خط ر در خ انوادگي

هستند بيشتري

تاريخچ ه ب ا اف راد

خط ر در خ انوادگي

هستند بيشتري

اس ترس آور وق ايع

زندگي

منفي استرس آور وقايع

ب راي بيش تري خط ر با

هستند. همراه ابتال

منفي استرس آور وقايع

ب راي بيش تري خط ر با

هستند همراه ابتال

نش ده ش ناخته آن اث رمزمن استرس

است

م زمن اس ترس هاي

زي اد ريس ك ب ا هم راه

افس ردگي به ابتال براي

هستند

نش ده ش ناخته آن اث راعتماد وجود عدم

است

اعتم اد وج ود ع دم

احتمال افزايش موجب

ب ه افس ردگي ب ه ابتال

زن ان در خص وص

مي شود

9

پژوهش دوم: پيشينه فصل

حومه نش يان خط رزندگي محل و مسكن

شهرنش يان از بيش تر

است.

خط ر شهرنش ينان، در

از بيش تر ابتال

است. روستانشينان

1384 نيكيار، و بهرامي از نقل به ؛1304 ص ،2000 كاپالن از جدول

خلق دوره‌هاي

،1دوره ن وع چه ار ب ه عالئم بررس ي و قط بي دو اختالالت انواع معرفي براي

هيپوماني ا دوره مانيا، دوره افسردگي، دوره شامل كه مي شود اشاره متفاوت

همزمان( مي باشد. اساسي افسردگي و مانيا )عالئم آميخته دوره و

افسردگي: دوره

ك ه است هفته اي دو حداقل دوره يك اساسي افسردگي اختالل اصلي عالمت

= را ل ذت احس اس و عالقه يا و است افسرده فرد خلق يا آن طي در در تقريب ا

اس ت ممكن خل ق نوجوان ان، و كودك ان مي ده د. در دست از فعاليت ها همه

را ديگ ر عالمت چه ار ح داقل باي د همچ نين غمگين. افراد تا باشد تحريك پذير

رواني فع اليت و خ واب وزن، ي ا اش تها در از: تغي ير عبارتن د كه كنند تجربه

در دش واري گن اه، ي ا بي ارزش ي احس اس ان رژي، ك اهش حرك تي،

دوره يك آوردن حساب به خودكشي. براي براي اقدام و طرح انديشه پردازي،

= يا بايد عالمت يك اساسي، افسردگي مقايسه در يا و باشد آمده وجود به اخيرا

براي بايد باشد. عاليم شده بدتر آشكارا فرد، افسردگي دوره از پيش حالت با

= روز، ساعات بيشتر اس تمرار پيوس ته هفت ه دو ح داقل ب راي روز، ه ر تقريب ا

آس يب ي ا مالحظ ه قابل درماندگي با باليني نظر از بايد افسردگي يابند. دوره

باش د. در هم راه مهم زمينه ه اي ديگ ر ي ا ش غلي و اجتم اعي كاركرده اي در

= ك اركرد ف رد اس ت ممكن خفيف ت ر، دوره هاي با افراد بعضي ط بيعي ظ اهرا

روانپزش كي )انجمن اس ت زي اد بسيار فزاينده تالش نيازمند اما باشد، داشته

(.1379 آمريكا،

1 -episode

10

پژوهش دوم: پيشينه فصل

دوره ه ا بين ماهه2 فاصله باشد. وجود كننده عود يا منفرد مي تواند دوره اين

ض روري كنن ده عود حالت براي باشد افسردگي عالئم فاقد بيمار آن ضمن كه

است.

در بيش تر ح الت اين نمي كن د ع ود اساس ي افس ردگي دوره ه اي ح دود

= و ش ده دي ده خلقي اختالل كمتر فاميلي سابقه و باالتر سن با بيماران معم وال

نيكيار، و بهرامي از نقل به ؛2000 سال( )كاپالن،1 2) مي كشد طول بيشتر

1384.)

مي كند: ذكر چنين را افسردگي دوره يك نشانه هاي و ( عالئم2002 )1اسپيرينگ

پايدار افسرده خلق يا نگراني غمگيني،

بدبيني و اميدي نا احساس

درماندگي و بي ارزشي گناه، احساس

جنسي مسائل جمله من فعاليت ها در لذت و عالقه فقدان

مفرط خستگي احساس و انرژي كاهش

تصميم گيري و يادآوري تمركز، در اشكال

زودرنجي و تحريك پذيري بي قراري،

بي خوابي يا خواب افزايش

وزن يا و اشتها در تغيير

بيم اري از ناش ي ك ه م زمن جس ماني نش انه هاي س اير ي ا مزمن دردهاي

نيستند آسيب يا جسماني

خودكشي براي اقدام يا خودكشي، يا مرگ افكار

DSM IV-TRجدول: معيارهاي دوره افسردگي اساسي بر اساس

Aوج ود هفته اي دو دوره ي ك در زي ر عاليم بيش تر( از )ي ا عالمت - پنج

از يكي هس تند: ح داقل قبلي كاركرد سطح از تغيير نشان دهنده و داشته اند

1- Spearing

11

پژوهش دوم: پيشينه فصل

و عالق ه دادن دس ت ( از2) ي ا و افس رده ( خل ق1) ص ورت ب ه ي ا عاليم

است. لذت احساس

ي ا و هس تند عم ومي ط بي ح الت ي ك از ناشي وضوح به كه توجه: عاليمي

نياوريد. حساب به را خلق با ناهماهنگ توهمات و هذيان ها

= روز، اوقات بيشتر در افسرده خق 1 گزارش طريق از خواه روز، هر تقريبا

=، ذه ني =، ديگ ران مش اهده خ واه پ وچي( و ي ا غمگي ني احس اس )مثال )مثال

ممكن خل ق نوجوان ان و كودك ان اشكباربودن( باش د. توج ه: در و غمگيني

باشد. تحريك پذير است

= يا همه به نسبت لذت احساس يا عالقه مالحظه قابل كاهش 2 هم ه تقريب ا

= روز، اوقات بيشتر در فعاليت ها ذه ني ش رح ك ه ط وري )ب ه روز هر تقريبا

مي دهد(. نشان ديگران مشاهدات يا بيمار

وزن اف زايش ي ا غ ذايي رژيم ب دون وزن مالحظ ه قاب ل دادن دس ت از 3

،= اف زايش يا و كاهش يا ماه(، يك در بدن وزن درصد5 از بيش در تغيير )مثال

= اشتها م ورد وزن ب ه رس يدن در ن اتواني كودك ان روز. توج ه: در هر تقريبا

بگيريد. نظر در را انتظار

روز. هر پرخوابي يا بي خوابي 4

= حرتي رواني تأخير يا بي قراري 5 توس ط مش اهده )قاب ل روز ه ر تقريب ا

نمي شود.( اكتفا كندي يا بي قراري ذهني احساسهاي به فقط ديگران،

= انرژي دادن دست از يا شديد خستگي 6 روز. هر تقريبا

ه ذياني است ممكن )كه نامناسب و افراطي گناه يا بي ارزشي احساس 7

= م ورد در گن اه احس اس و خ ود سرزنش شامل )فقط روز هر باشد( تقريبا

نمي باشد(. بودن بيمار

= بالتص ميمي، ي ا تمركز، يا تفكر توانايي كاهش 8 ب ه )خ واه روز ه ر تقريب ا

ديگران(. توسط مشاهدئه قابل خواه و بيمار ذهني شرح صورت

انديش ه م رگ، از ت رس صورت به )نه مرگ مورد در شونده تكرار افكار 9

12

پژوهش دوم: پيشينه فصل

ب ه اق دام ي ا خ اص، ط رح ي ك ب دون خودكش ي م ورد در مك رر پ ردازي

خودكشي. انجام براي خاصي طرح يا خودكشي،

Bنيستند. آميخته دوره يك مالك هاي واجد - عاليم

Cك اركرد در مالحظه اي قاب ل آسيب يا اختالل موجب باليني نظر از - عاليم

مي شوند. مهم زمينه هاي ديگر يا و شغلي اجتماعي،

Dم اده ي ك مس تقيم ف يزيولوژيكي اثرات از ناشي - عاليم = داروي ي ك )مثال

= عم ومي ط بي ح الت ي ك ي ا و ش ده تجويز داروي مصرف، سود قابل )مثال

تيروئيد( نيستند. كم كاري

Eاز بع د يع ني، نمي ش وند، داده توض يح به تر داغدي دگي طري ق از - عاليم

اختالل ب ا و مي يابند دوام ماه دو از بيش عاليم عالقه، مورد فرد دادن دست

انديش ه بي ارزش ي، با همراه مرضي ذهني اشتغال مالحظه، قابل كاركردي

مش خص حرك تي، رواني ت أخير ي ا س ايكوتيك عالئم خودكش ي، م ورد در

مي شوند.

)DSM.IV (1379 از جدول

مانيا: دوره

و ط بيعي غ ير گون ه ب ه خل ق آن، طي كه خاص دوره اي صورت به مانيا دوره

= دوره مي ش ود. اين تعري ف اس ت تحريك پ ذير يا و بين بزرگ خود باال مستمرا

باش د( ض روري ش دن بس تري اگ ر كمتر )يا هفته يك حداقل غيرطبيعي خلق

همراه زير عالئم از ديگر عالمت سه با حداقل بايد خلق مي كشد. اختالل طول

فش ار خ واب، ب ه ني از ك اهش بزرگ بيني، خود يا مغرورانه نفس باشد: عزت

ي ا هدف دار فعاليت ه اي در درگ يري اف زايش ح واس پرتي، افكار، پرش تكلم،

ك ه ل ذت بخش فعاليت ه اي در مف رط درگ يري و حرك تي، رواني بي قراري

ج اي )ب ه باش د پ ذير تحري ك خل ق دارند. اگ ر بااليي دردناك بالقوه پيامدهاي

وج ود باي د فوق عاليم از عالمت چهار باشد( حداقل بزرگ بين خود يا باال اينكه

13

پژوهش دوم: پيشينه فصل

ش دن پديدار طريق از كه آميخته دوره يك مالك هاي واجد باشند. عاليم داشته

= اساس ي افسردگي و مانيا دوره دو هر عاليم دوره ي ك ب راي و روز ه ر تقريب ا

باش د ش ديد حدي به بايد نيست. اختالل مي شوند مشخص هفته اي يك حداقل

ي ا ش ود، ش غلي ي ا اجتم اعي ك اركرد در مالحظه اي قاب ل آس يب م وجب كه

ك اركرد در مالحظه اي قاب ل آس يب م وجب ك ه باش د ش دن بس تري نيازمن د

عاليم وج ود ب ا ي ا باش د، ش دن بس تري نيازمن د ي ا ش ود، ش غلي يا اجتماعي

ف يزيولوژيكي اث رات از ناش ي نباي د ماني ا گ ردد. دوره مش خص س ايكوتيك

درمان هاي ديگر شده، تجويز داروي يك مصرف، سود قابل داروي يك مستقيم

= افسردگي سوماتيك مع رض در ي ا نوردرم اني( و يا درماني الكتروشوك )مثال

فيزيولوژيكي اثرات از ناشي نبايد دوره اين باشد. همچنين گرفتن قرار سموم

= عمومي طبي حالت يك مستقيم مغ زي( باش د توم ور متع دد، اسلكروز )مثال

(.1379 آمريكا، روانپزشكي )انجمن

DSM IV-TRجدول: معيارهاي دوره مانيا بر اساس

A-ب زرگ خ ود ب اال، مستمر و طبيعي غير گونه به خلق كه مشخصي دوره

بس تري اگ ر م دتي هر )يا هفته يك حداقل و است پذير تحريك يا و بين

كشد. مي باشد( طول الزم شدن

B-دوام زي ر عالئم بيش تر( از )ي ا عالمت س ه خل ق، اختالل دوره طي در

قابل درجه يك با باشد( و پذير تحريك فقط خلق اگر عالمت )چهار يافته

باشند. داشته وجود اي مالحظه

. بيني بزرگ خود يا مغرورانه نفس عزت.1

س ه فق ط از پس ب ودن س رحال احس اس )مثال، خ واب به نياز كاهش.2

خواب(. ساعت

صحبت. ادامه براي فشار احساس يا بودن معمول از تر حراف.3

هستند. رقابت حال در افكار كه ذهني تجربه يا افكار پرش.4

ي ا ن امربوط خ ارجي هاي محرك به آساني به توجه )يعني، پرتي حواس.5

14

پژوهش دوم: پيشينه فصل

شود(. مي معطوف اهميت بي

و تحص يلي ش غلي، اجتماعي، نظر از )خواه هدفدار فعاليت در افزايش.6

حركتي. رواني بيقراري جنسي( يا نظر از خواه

دردن اك ب القوه هاي پيامد كه بخش لذت هاي فعاليت در مفرط اشتغال.7

بي مهاب ا، بي ولخرجيه اي و خوشگذرانيها به اشتغال )مثال، دارند بااليي

جاهالنه(. تجاري گذاريهاي سرمايه يا و جنسي هاي احتياطي

C-نيستند. آميخته دوره هاي مالك واجد عاليم

D-در مالحظ ه قاب ل آس يب موجب كه است شديد حدي به خلق آشفتگي

مي ديگ ران ب ا روابط يا معمول اجتماعي هاي فعاليت يا شغلي كاركرد

ي ا خ ود ب ه زدن ص دمه از جلوگ يري منظ ور به شدن بستري يا و شود

دارد. وجود سايكوتيك عاليم يا و سازد مي الزامي را ديگران

E-م اده ي ك مس تقيم فيزيولوژيكي اثرات از ناشي عاليم = داروي ي ك )مثال

= عمومي طبي حالت يك يا و شده تجويز داروي مصرف، سود قابل )مثال

تيروئيد( نيستند. كم كاري

ض د س وماتيك درم ان از ناش ي آش كارا ك ه ماني ك ش به هاي توجه: دوره

نباي د نوردرماني( هس تند، و دردماني، الكتروشوك )مثال،داروها، افسردگي

آورد. حساب بهIدوقطبي اختالل تشخيص عنوان به

)DSM.IV (1379 از جدول

مي كند: ذكر چنين را مانيا دوره يك نشانه هاي و عاليم)2002اسپيرينگ )

بيقراري و فعاليت انرژي، افزايش

سرخوشي و مفرط بودن خوب احساس

حد از بيش تحريك پذيري

سريع تكلم و افكار پرش

تمركز در ناتواني حواس پرتي،

15

پژوهش دوم: پيشينه فصل

خواب به نياز احساس كاهش

خود قدرت و توانايي ها مورد در واقع بينانه غير افكار

ضعيف قضاوت قدرت

عادي غير بادوام رفتارهاي

جنسي ميل افزايش

= مواد، مصرف سوء خواب آور داروهاي و الكل كوكائين، خصوصا

ب راي آن ش روع در خص وص به دارند قرار مانيا فاز در وقتي افراد از بسياري

و دارن د دوره اين طي در خ وبي بس يار احساس زيرا نمي كنند مراجعه درمان

دارد. دنب ال به جدي قضاوتي مشكل يك اين و بشود متوقف كه ندارند دوست

بيش تر افك ار و مي ش ود مشكل دچار تمركز مانيك، دوره پيشرفت صورت در

ك ردن خط ر مي ياب د. رفتاره اي اف زايش مش كالت و مي شود منشانه بزرگ

دادن دس ت از مث ل مي آورد بار به دردناكي نتايج متأسفانه مي يابد. و افزايش

(1384 نيكيار، و )بهرامي شدن قانوني مشكالت دچار يا ارتباط، يك يا شغل

بي ان ش ده طبقه بن دي ط ور ب ه ذي ل شرح به مي توان را مانيك سندرم عالئم

كرد:

و س رگرم كننده گ اهي ح رف، پ ر هيج ان زده، مني ك كلي: بيم اران ظ اهر

مه ار نيازمن د و ب وده آش فته و پس يكوتيك آش كارا هس تند.گ اهي بيش فع ال

(.1379 سادوك، و )كاپالن هستند تزريقي آرام بخشهاي و فيزيكي

او مس لط خل ق منعكس كنن ده اغلب لب اس ن اجور انتخ اب و روش ن رنگه اي

و اس ت)گل در پريش ان بس يار ظ اهر و آشفته لباس شديد فرم هاي است. در

(.1382 همكاران،

اس ت ممكن ام ا دارن د، نش ئه ح الت كالس يك ط ور ب ه بيم اران خل ق: اين

باش د. س طح ك رده پي دا دوام مدتي مانيا اگر بخصوص باشند، نيز تحريك پذير

خص مانه رفت ار و خش م ب ه است ممكن كه است، پايين نيز آنها ناكامي تحمل

ظ رف و باش ند داش ته بي ثب ات خل ق است ممكن منيك گردد. بيماران منجر

16

پژوهش دوم: پيشينه فصل

و )ك اپالن دهن د ح الت تغي ير افس ردگي و خش م ب ه خنده از ساعات و دقايق

(.1379 سادوك،

= و ك رد قطع نمي توان را منيك بيماران تفكر: صحبت و تكلم اف راد ب راي غالب ا

= هستند. تكلم مزاحمت منبع خود بر و دور م اني، پيش رفت با است مختل غالبا

(.1379 سادوك، و )كاپالن مي گردد مشكلتر آن فهم و سريعتر بلندتر، تكلم

تجم ع آنه ا ذهن در زي اد س رعت ب ا افك ار چ ون اس ت، پرحجم و سريع تكلم

س ريع چن ان تغي يرات و دارد وج ود 1افك ار پ رش شديد تر موارد در و مي يابد

را كالم ارتب اط اس ت. معه ذا، مش كل بيم ار افك ار سلس له تعقيب كه است

ب ا تض اد در ك رد. اين درك مي ت وان دوب اره م رور و مكالم ه ضبط درصورت

هم تعم ق ب ا ح تي تفك ر جري ان آن در كه است اسكيزوفرني در تفكر اختالل

(.1382 همكاران، و )گلدر نيست فهم قابل

و گس يخته مه ار تكانشي، مانيك بيماران مشخص طور تكانشي: به رفتارهاي

ب ودن مداخله گر و فضول ديگران، با يافته افزايش هستند. تعامالت مداخله گر

بوده خستگي ناپذير مي شود. آنها دوستان و خانواده اعضاي با اختالف به منجر

درگ ير مخت ل اجتم اعي قض اوت ب ا هم راه مختل ف فعاليت ه اي در را خود و

ج واهرات ن و، اتومبيل ه اي خريد خيابان، در رقص يا سخنراني مانند مي كنند،

(.1384 نيكيار، و )بهرامي تكانشي ازدواجهاي گران قيمت،

= ن يز منيك هستند. بيماران مهاجم و كننده تهديد منيك بيماران درصد75 تقريبا

معل وم رفتاره ا اين ب روز م يزان اما مي كنند، ديگر كشي و خودكشي به اقدام

مهم، بس يار شخص تي هاي كنن ده تهدي د بيماران كه دارد وجود نيست. قرائني

س ادوك، و )ك اپالن اس كيزوفرني ت ا هس تند قط بي دو اختالل ب ه مبتال بيشتر

1379.)

نباتي: عالئم در اختالل

1 -Flight of idea اينكه از قبل و شده منتقل ديگر موضوعي به موضوعي از سرعت به بيمار افكار و كالم . حفظ = غالبا عقايد بهنجار منطقي ترادف مي گردد آغاز ديگر رشته اي شود، تكميل افكار از رشته اي

.مي شود

17

پژوهش دوم: پيشينه فصل

= خ واب از بيم ار ك ه هنگ امي ولي اس ت، يافت ه ك اهش ال ف( خ واب: غالب ا

از زود بيمار است دارد. ممكن فراوان انرژي و سرزندگي احساس برمي خيزد

آزار و تعجب ماي ه كه دهد انجام صدايي و سر و پر كارهاي و شده بيدار خواب

(.1385 همكاران، و )گلدر باشند ديگران

ق راردادي رسوم و آداب به توجه بدون بيمار و يافته افزايش ب( تغذيه: اشتها

(/1382 همكاران، و )گلدر مي بلعد ولع و حرص با را غذا

ب اليني نظ ر از مس أله اين ك ه شوند بي توجه تغذيه به نسبت است ممكن گاه

ممكن تغذي ه ب ه بي توجهي و فعاليت افزايش دليل به نيست. ولي مشكل ساز

(.1384 نيكيار، و )بهرامي دهد رخ وزن كاهش است

ب ه منج ر يافت ه اف زايش مش خص ط ور ب ه جنس ي جنسي: تمايالت ج( ميل

ج دايي زناش ويي، مشاجرات به منجر رفتارها مي شود. اين جنسي بي مباالتي

منبع(. )همان مي شود طالق يا و مكرر

ك ه اس ت معتق د اس ت. بيم ار شايع بزرگ منشانه بزرگ منشانه: عقايد عقايد

زمينه ه اي اين اس ت. گ اهي برجس ته كارش و مهم نظراتش و بديع افكارش

ب اور بيم ار گ اهي مي گ ردد، مبدل منشي بزرگ هذيان به بزرگ منشانه فكري

در را ام ور زمام داران ك ه دارد م أموريت و است مذهبي پيشواي يك كه دارد

مي گ ردد مش اهده آسيب و گزند هذيان هاي كند. گاهي راهنمايي مهم مسائل

توطئ ه وي براي او خاص اهميت دليل به ديگران كه مي كند پيدا اعتقاد بيمار و

اول درج ه عاليم و مي ش ود. ه ذيان ها دي ده نيز انتساب مي چينند. هذيان هاي

عالئم و ه ا شود.هذيان مي ديده منيك بيماران از درصد20 تا10 در ر1اشنايد

= و نمي كند پيدا دوام اشنايدر اول درجه بين از روز چند ظرف يا يافته تغيير غالبا

(.1382 همكاران، و )گلدر مي روند

1 : توهمات. اشاره، صورت به توهمات شخص، سوم توهمات بلند، صداي شنيدن اشنايدر اول درجه عالئمرا آنها بيمار كه اعمالي يا احساسات هذياني، درك افكار، انتشار افكار، تزريق يا كشيدن بيرون جسمي،

. داند مي ديگران نفوذ تحت يا ساخته

18

پژوهش دوم: پيشينه فصل

آنه ا باش د. محت واي داش ته وج ود اس ت ممكن ن يز دركي: توهمات اختالالت

= توانايي هاي مورد در كه صداهايي شكل به و بوده بيمار خلق با هماهنگ معموال

= يا كرده، صحبت بيمار خاص )هم ان مي آين د در دارن د، م ذهبي محت واي ن درتا

منبع(.

غ ير ب ه مش هور مي دهن د ك ه اطالع اتي نظر از منيك اعتماد: بيماران قابليت

و ب وده شايع اختالل اين در فريب كاري و هستند. دروغگويي بودن اعتماد قابل

= نامناسب و بيجا تحقير با بيماران اين با بي تجربه پزشك كه مي شود سبب غالبا

(.1379 سادوك، و )كاپالن نمايد رفتار

دليلي هيچ بيم ار اس ت اس ت. ممكن شده مختل موارد تمام در بينش: بينش

ولخرجي ه اي از جلوگ يري يا و خود بزرگ منشانه طرح هاي كردن محدود براي

ي ا و مي پندارن د بيمار را خود ندرت به بيماران باشد. اين نداشته اش افراطي

(.1385 همكاران، و )گلدر مي دانند درمان به نيازمند

كنترل را خود عاليم حدي تا كوتاه، مدت يك براي مي توانند مانيك بيماران اكثر

را درم ان ب ه ني از مص احبه گر ك ه م واقعي در را ك ار اين اس ت كنن د. ممكن

واقعي ح د از كم تر را اختالل ش دت نتيج ه در و دهن د انج ام مي كن د ارزيابي

= امكان، صورت در دليل همين دهند. به نشان ي ك ب ا بيم ار ب ر عالوه باي د حتما

منبع(. )همان شود صحبت هم ديگر مطلع فرد

آميخته: دوره

مالك ه ا آن در اس تمرار( ك ه هفته يك )حداقل زماني دوره يك با آميخته دوره

= اساس ي، افس ردگي و مانيك دوره دو هر واجد هس تند روز، ه ر ب راي تقريب ا

)غمگي ني، خل ق تغي ير س ريع، گ ونه اي ب ه اف راد مي ش ود. اين مش خص

اساسي افسردگي دوره و مانيك دوره عاليم با شنگولي( همراه تحريك پذيري،

= عاليم مي كنند. تظاهر تجربه را نوس ان بي خ وابي، بي قراري، بر مشتمل غالبا

ش ديد ح دي به بايد مي باشد. اختالل كشي خود فكر و سايكوتيك عاليم اشتها،

شده شغلي و اجتماعي كاركردهاي در مالحظه اي قابل آسيب موجب كه باشد

19

پژوهش دوم: پيشينه فصل

شود. مشخص سايكوتيك عاليم وجود با يا و ساخته ضروري را شدن بستري يا

=، م اده ي ك مس تقيم فيزيولوژيكي اثرات از ناشي نبايد اختالل داروي ي ك )مثال

ح الت ي ك درمان ه ا( ي ا ديگ ر ي ا و شده تجويز داروي يك مصرف، سوء قابل

= عمومي طبي دوره ي ك در ك ه آنچه شبيه تيروئيد( باشد. عاليمي پركاري )مثال

ش ده تجويز داروي مستقيم اثرات از ناشي است ممكن مي شود ديده آميخته

ب راي ش ده تج ويز داروي يا درماني، نور درماني، الكتروشوك افسردگي، ضد

= عمومي طبي حاالت ديگر ب ه تظ اهري كورتيكواستروئيدها( باشد.چ نين )مثال

دو اختالل تش خيص نباي د و نمي ش ود گرفت ه نظ ر در آميخت ه دوره هاي عنوان

(.1379 آمريكا، روانپزشكي )انجمن داد ارائه راIقطبي

DSM IV-TRجدول: معيارهاي دوره آميخته بر اساس

Aاز جز )به اساسي افسردگي دوره هم و مانيك دوره يك هم واجد - مالك ها

= و م دت( هس تند نظر هفته اي ي ك ح داقل دوره ي ك طي در روز ه ر تقريب ا

دارند. استمرار

Bدر مالحظه اي قاب ل اختالل موجب كه است شديد حدي به خلق - آشفتگي

و مي شود ديگران با روابط يا معمول اجتماعي فعاليت هاي يا شغلي كاركرد

را ديگ ران ي ا خ ود ب ه زدن ص دمه از جلوگ يري منظ ور ب ه شدن بستري يا

دارد. وجود سايكوتيك عاليم يا و مي سازد الزامي

Cم اده ي ك مس تقيم ف يزيولوژيكي اثرات از ناشي - عاليم = داروي ي ك )مثال

ط بي حالت يك يا درمانها ديگر يا شده، تجويز داروي يك مصرف، سوء قبل

= عمومي تيروئيد( نيست. پركاري )مثال

افسردگي ضد سوماتيك درمان از وضوح به كه آميخته شبه توجه: دوره هاي

= نوردرم اني( ناش ي و درم اني، الكتروش وك ش ده، تج ويز داروي )مثال

داد. تشخيصIقطبي دو اختالل عنوان به نبايد را مي گردند

)DSM.IV (1379 از جدول

20

پژوهش دوم: پيشينه فصل

هپيومانيا: دوره

ك ه اس ت ماني ا آشفته غير و سايكوتيك غير فرمDSM-IV اساس بر هپيومانيا

= ماني ا خفيف سندرم سابقه تشخيصي نظر است. از شايع تر خوش ايند معم وال

DSMدارد. آن انك ار ب ه تماي ل ي ا و نمي شود آگاه آن از يا فرد و بوده IV-TR

و ممفيز مطعاالت اما كرده تصريح را روز4 حداقل زمان مدت هپيومانيا براي

ب ر چه اگر كه اين ديگر است. نكته كرده پيشنهاد را روز2 زمان مدت 1زوريچ

DSM اس اس IV-TRنبايس تي بيم اران، در درم ان از ناش ي هيپوماني اي

= ك ه داد نشان آينده نگر مشاهدات ولي شود گذاشته قطبي دو تشخيص تقريب ا

= و شده دنبال خود به خود هيپومانيا دوره هاي با دوره ها اين همه ب ه منج ر نهايتا

نيكيار، و بهرامي از نقل به ؛2000 )كاپالن، مي شود قطبي دو اختالل تشخيص

1384.)

DSM IV- TR جدول: معيارهاي دوره هيپومانيا بر اساس

A-پذير تحريك يا و بين بزرگ خود باال، مستمرا خلق كه مشخصي دوره

خل ق از وضوح به و يابد مي ادامه روز چهار حداقل مدت به و است

است.. متفاوت معمول افسرده غير

B-دوام زي ر عالئم بيشتر( از )يا عالمت سه خلق، اختالل دوره طي در

باش د( اس تمرار پ ذير تحري ك فق ط خل ق اگ ر عالمت )چه ار يافته

باشند. مالحظه قابل حدي تا و داشته

. بيني بزرگ خود يا مغرورانه نفس .عزت1

سه فقط از پس بودن سرحال احساس )مثال، خواب به نياز . كاهش2

خواب(. ساعت

صحبت. ادامه براي فشار احساس يا بودن معمول از تر .حراف3

هستند. رقابت حال در افكار كه ذهني تجربه يا افكار .پرش4

نامربوط خارجي هاي محرك به آساني به توجه )يعني، پرتي .حواس5

1 -Memphis & Zurich

21

پژوهش دوم: پيشينه فصل

معطوف اهميت بي يا

شود(. مي

تحصيلي شغلي، اجتماعي، نظر از )خواه هدفدار فعاليت در .افزايش6

حركتي. رواني بيقراري جنسي( يا نظر از خواه و

دردن اك ب القوه ه اي پيامد كه بخش لذت هاي فعاليت در مفرط .اشتغال7

بي مهاب ا، بي ولخرجيه اي و خوش گذرانيها ب ه اش تغال )مثال، دارن د بااليي

جاهالنه(. تجاري گذاريهاي سرمايه يا و جنسي هاي احتياطي

Cشخص هرگاه كه است همراه فرد كاركرد در صريح تغيير با اختالل -دوره

نيست فرد مشخصه باشد، عالمت بدون

Dاست. مشاهده قابل ديگران توسط كاركرد در تغيير و خلق در -آشفتگي

E –در مالحظ ه قاب ل آس يب م وجب ك ه نيست شديد حد آن تا دوره اين

عاليم و ش ود ك ردن بس تري ش دن ال زامي ي ا شغلي، يا اجتماعي كاركرد

ندارد. وجود سايكوتيك

F-م اده ي ك مس تقيم فيزيولوژيكي اثرات از ناشي عاليم = داروي ي ك )مثال

= عم ومي ط بي ح الت يك يا و شده تجويز داروي مصرف، سود قابل )مثال

تيروئيد( نيستند. كم كاري

ض د س وماتيك درمان از ناشي آشكارا كه هيپومانيك شبه هاي توجه: دوره

نباي د نوردرماني( هس تند، و دردماني، الكتروشوك )مثال،داروها، افسردگي

آورد. حساب بهIIدوقطبي اختالل تشخيص عنوان به

قطبي: دو اختالالت

افس ردگي( )ش يدايي دپرسيو منيك بيماري عنوان به كه قطبي، دو اختالل

در عادي غير تغيير ايجاد باعث كه است مغزي اختالل يك مي شود، شناخته نيز

مي شود. فرد عملكرد توانايي و انرژي خلق،

22

پژوهش دوم: پيشينه فصل

و تحص يلي عملك رد ف ردي، بين رواب ط در اختالل باعث مي تواند تغييرات اين

.)2002اسپيرينگ،)شود خودكشي حتي و پايين شغلي

= قطبي دو بيماري هيج اني بي نظمي دچ ار ف رد آن در كه است اختاللي اساسا

ع دم اض افه به هيجان بيولوژيكي آسيب پذيري از ناشي بي نظمي اين و است

تنظيم ب ه احتي اج بيش تر بيم اران بن ابراين اس ت، هيج ان تنظيم براي توانايي

نيكيار، و بهرامي از نقل به ؛1989 ،1زانارين و )گاندرسون دارند خود هيجانات

1384.)

عم ق هيجاني، محرك هاي به نسبت باال حساسيت شامل هيجاني آسيب پذيري

ب ه زي اد، اس ت. حساس يت 2هيجاني پايه خط به آرام و كند بازگشت و هيجان

آس تانه ي ك داراي و مي ده د نش ان واكنش س رعت ب ه ك ه اس ت مع ني اين

باش ند. آس يب پذير هيج اني لح اظ از مي ش ود م وجب كه است پايين هيجاني

دارن د. افراطي هيجاني واكنشهاي كه است معني اين به هيجان شدت يا عمق

= را آنه ا كوچ ك مش كل يك بس يار را آنه ا كوچ ك ش ادي ي ك و غمگين ش ديدا

(.1384 نيكيار، و مي كند. )بهرامي خوشحال

قطبي: دو اختالل انواع

DSM در را قط بي دو اختالل ن وع ( چه ار1379) آمريك ا روان پزشكي انجمن

IV-TRمي كند. معرفي

I قطبي دو اختالل 1

II قطبي دو اختالل 2

ادواري قطبي دو اختالل 3

است. شده شناخته ديگري شكل به كه قطبي دو اختالل 4

I قطبي دو اختالل

1 - Gunderson & Zanarine2 - Emotional baseline

23

پژوهش دوم: پيشينه فصل

ي ا يك شدن پديدار با كه است باليني سير يكI قطبي دو اختالل اصلي عالمت

دوره چن د ي ا ي ك افراد مي شود. اغلب مشخص آميخته دوره يا مانيا دوره چند

(.1379 آمريكا، روانپزشكي )انجمن داشته اند نيز افسردگي

مي شود شروع30 سالهاي تا سالگي13 حدود از اختالل اين معمول طور به

ش روع ش ايع فرم باشد. يك مختلط يا افسردگي مانيا، مي تواند دوره اولين و

از پس است. ك ه حركتي رواني كندي يا پرخوابي با خفيف افسردگي بيماري،

دوره ي ك ب ا ش روع ديگ ر مي ش ود.ش كل مانيا دوره به منجر ماه تا هفته چند

افس ردگي دوره چن دين ب روز سوم فرم و است سايكوتيك تابلو با مانيا شديد

و جوان ان در ماني ا دوره ه اي معم ول ط ور مي باش د. ب ه ماني ا دوره از قب ل

در بيم اري ش يوع چ ه اس ت. اگ ر ب ارزتر باالتر سنين در افسردگي دوره هاي

دوره ه اي زنان و مانيا دوره هاي بيشتر مردان اما است، يكسان مردان و زنان

و به رامي از نق ل ب ه ؛2000 ) ك اپالن، مي كنند تجربه را مختلط و افسردگي

(.1384 نيكيار،

همراه: اختالالت و عاليم

وج ودI قط بي دو اختالل ب ه مبتال اف راد درص د15 تا10 در كشي خود عمل

تجاوزكاران ه رفتار هر يا همسر از استفاده سوء كودك، از استفاده دارد. سوء

ك ه دوره ه ايي طي در ي ا ش ديد ماني اي دوره هاي طي در است ممكن ديگري

هم راه مش كالت باش د. ديگ ر داش ته وج ود هستند سايكوتيك عاليم با همراه

ض د رفتاره اي ي ا و طالق ش غلي، شكس ت مدرس ه، از از: ف رار عبارتن د

ز: بي اش تهايي ا عبارتن د هم راه رواني اختالالت دوره اي. ديگ ر اجتم اعي

فوبي اي وحشت، اختالل بيش فعالي، توجه، كمبود اختالل عصبي، جوع عصبي،

(.1379 آمريكا، روانپزشكي )انجمن مواد با مرتبط اختالالت و اجتماعي

رايج بس يار قط بي دو اختالل ب ه مبتالي ان مي ان در الك ل و مواد مصرف سوء

س وء مشل اين در مي تواند بسياري عوامل كه مي دهد نشان است. تحقيقات

اس ت ممكن نش انه ها. همچ نين درم اني خ ود جمل ه من باش د مؤثر مصرف

24

پژوهش دوم: پيشينه فصل

اين ياب د. از تداوم يا آمده بوجود مواد مصرف سوء وسيله به خلقي نشانه هاي

درم اني ط رح از مهم بخش ي بيم اري اين در مواد مصرف سوء درمان جهت

سانحه از پس استرس اختالل قبيل از اضطرابي اختالالت است. همچنين كلي

ب ه ني از كه است رايج قطبي دو اختالل به مبتاليان در جبري وسواس اختالل و

.)2002اسپيرينگ،)دارد جداگانه درمان

پيش‌آگاهي: و سير

ي ك كه افرادي درصد90 از است. بيش كننده عود اختالبيI قطبي دو اختالل

)انجمن داش ت خواهن د ديگ ري دوره ه اي آين ده در دارن د واح د ماني ا دوره

(1379 آمريكا، روانپزشكي

=I قطبي دو اختالل زنه ا در موارد درصد75) مي شود شروع افسردگي با غالبا

افس ردگي هم و مانيا دوره هاي هم بيماران مردان( اكثر در موارد درصد67 و

دارن د. ماني ا دوره ه اي فق ط آنه ا درص د20 تا10 چند هر مي كنند، تجربه را

ممكن ام ا روزها( دارند، تا )ساعات حاد شروع معمول طور به مانيا دوره هاي

دوام م اه س ه ح دود درم ان ع دم ص ورت شود تكميل هفته چند ظرف است

از پس مي ياب د. معه ذا، ك اهش دوره ه ا فاص له اختالل پيش رفت مي ياب د. ب ا

= = دوره ها فاصله دوره پنج تقريبا )كاپالن مي شود تثبيت ماه نه تا شش در معموال

(1379 سادوك، و

س طح ب ه دوره ه ا بين درI قط بي دو اختالل ب ه مبتال اف راد اك ثريت چ ه گ ر

يافته ادامه درصد( اختالل30 تا20) بعضي در اما مي رسند، كاملي كاركردي

خ ود ش غلي ي ا شخص ي بين رواب ط در را مش كالتي يا خلق نوسان كه اين تا

دارد، س ايكوتيك عاليم ب ا هم راه ماني ك دوره ه اي ف ردي دهن د. وق تي نشان

داش ته س ايكوتيك عاليم بع دي، ماني ك دوره ه اي ك ه مي رود بيشتري احتمال

(.1379 آمريكا، روانپزشكي باشند. )انجمن

افسردگي اختالل به مبتال بيماران به نسبتI قطبي دو اختالل به مبتال بيماران

بيم اري، از قبل ناجور شغلي دارند. وضعيت نامساعدتري آگهي پيش اساسي

25

پژوهش دوم: پيشينه فصل

و دوره ها بين افسردگي ويژگي هاي پسيكوتيك، ويژگي هاي الكل، به وابستگي

مي س ازند. دوره ه اي ب دتر را پيش آگهي ك ه هس تند ع واملي از م ذكر جنس

ي ا رواني مس ائل و كم تر انتح اري افكار شروع، هنگام به باال سن مانيا، كوتاه

س ادوك، و )ك اپالن اس ت به تر آگهي پيش نفع به كمتر، توأم روانپزشكي غير

1379 .)

ظرف است ممكنI قطبي دو اختالل به مبتال بيماران درصد50 تا40 حدود

= دوم حمله دچار اول حمل از پس سال دو بيم اران درص د7 در گردن د. تقريب ا

بيم اري حمل ه ي ك از پيش بيم اران درص د45 نمي ش ود، دي ده عاليم ع دد

مي گردن د. بيم اران مبتال م زمن بيم اري ب ه بيم اران درص د40 و داش ته اند،

تجرب ه را ماني ك دوره( دوره9 متوس ط ط ور )ب ه30 ت ا2 بين است ممكن

در آنه ا درص د45 س الم، بيم اران درص د15 م دت، دراز پيگ يري كنن د. در

در درص د30 داش ته اند، بيم اري مكرر عودهاي اما داشته قرار خوب وضعيت

بوده ان د بيم اري مزمن فرم دچار درصد10 و داشته قرار نسبي موقتي بهبود

منبع(. )همان

خانوادگي: الگوي

از ب االيي م يزانI قط بي دو اختالل ب ه مبتال اف راد اول درجه زيستي بستگان

دارن د. اساس ي افس ردگي اختالل و ،II قط بي دو اختاللI قط بي دو اختالل

ت أثير ي ك از ق اطعي ش واهد خوان ده ها فرزن د و دوقلوه ا م ورد در مطالعات

آمري ا، روانپزشكي )انجمن است كرده فراهمI قطبي دو اختالل براي ژنتيكي

1379)

افتراقي: تشخيص

از افس رده خويي اختالل و اساس ي افس ردگي اختالل ازI قط بي دو اختالل

مي گ ردد. همچ نين متمايز آميخته يا مانيا دوره يك حداقل پايدار سابقه طريق

متم ايز آميخته يا مانيا دوره چند يا يك وجود واسطه به ،II قطبي دو اختالل از

(.1379 آمريكا، روانپزشكي )انجمن مي گردد

26

پژوهش دوم: پيشينه فصل

= پس يكوتيك اختالل بين افتراقي تشخيص و اس كيزوفرني اس كيزوافكتيو، )مثال

نوجوان ان( در وي ژه )ب ه اس ت ممكنIقط بي دو اختالل هزي اني( و اختالل

= مهم عاليم از پ اره اي در اختالالت اين زير باشد، مشكل خ ود ه ذيان هاي )مثال

اوايل در ويژه به بي قراري(، و تحريك پذيري عاليم گزند، و تعقيب و بزرگ بيني

ي ا س ريع تكلم ماني ك، خل ق منبع(. ت ركيب )همان هستند مشابه اختالل، سير

= مانيا است. شروع مانيا تشخيص نفع به بيشتر فعالي بينش و پرفشار، معم وال

نيمي مي شود. همچنين تلقي قبلي رفتار با مالحظه قابل تغيييي و بوده، سريع

س الوك، و )ك اپالن دارن د را اختالل اين خ انوادگي سابقه قطبي دو بيماران از

1379.)

ب زرگ رفت ار ك ه س المند و ميانس ال افراد در بخصوص مغز، عضوي ضايعه

م د در باي د هميش ه ندارن د، ع اطفي اختالالت سابقه و داده اند نشان منشانه

= اف راطي اجتماعي گسستگي مهار خلق، بارز اختالل غياب باشد. در نظر )مثال

= مالء در كردن ادرار مي كن د. در حك ايت پيش اني ل وب پات الوژي از عام( قوي ا

م اني تظاهرات به است ممكن مغزي صدمات ياHIV با عفونت جوان بالغين

(.1382 همكاران، و )گلدر شود منجر

از باي د راI دوقط بي اختالل در هيپوماني ا و مانيا اساسي، افسردگي دوره هاي

ك رد. ب راي متم ايز عم ومي ط بي ح الت ي ك از ناشي خلق اختالل دوره هاي

عم ومي ط بي ح الت ي ك مستقيم فيزيولوژيكي پيامد عنوان به كه دوره هايي

ب ر )مبت ني مناس ب تشخيص مي شود، تيروئيد( قلمداد پركاري )مثل مشخص

ي ك از ناش ي خلق اختالل فيزيكي(، معاينه يا و آزمايشگاهي يافته هاي سابقه،

(.1379 آمريكا، روانپزشكي )انجمن بود خواهند عمومي طبي حالت

ب ر آمفتامينه ا مص رف س ود از ناش ي تحريكي رفتارهاي و مانيا ميان افتراق

ص ورت مح رك داروه اي وج ود نظ ر از ادرار آزم ايش و ح ال ش رح اس اس

= دارو از ناش ي حالت ه اي مي گ يرد در بيم ار ش دن بس تري از پس معم وال

27

پژوهش دوم: پيشينه فصل

مي كنن د. فروكش ي س رعت ب ه روان گ را داروهاي مصرف عدم و بيمارستان

(.1385 همكاران، و )گلدر

:IIقطبي دو اختالل

ي ا ي ك ش دن پديدار با كه است باليني سير ،II قطبي دو اختالل اصلي عالمت

مش خص هيپوماني ا دوره ي ك ح داقل ب ا هم راه اساس ي افسردگي دوره چند

(1379 آمريكا، روانپزشكي )انجمن مي شود

صورت به را هيپومانيا دوره هاي است ممكن ،IIقطبي دو اختالل به مبتال افراد

در اف راد اين ؟ رفت ار از اس ت ممكن ديگ ران چه اگر نگيرند، نظر در مرضي

افس ردگي دوره اواس ط در ك ه زم اني وي ژه ب ه اف راد باش ند. اغلب عذاب

بس تگان و دوس تان آوردن ي اد ب ه بدون را هيپومانيا دوره هاي هستند، اساسي

اغلب اطالع، ب ا مراج ع ديگ ر از اطالع ات نمي آورند. كس ب خاطر به نزديك،

منبع(. )همان است مهم بسيارII قطبي دو اختالل تشخيص براي

II براي اختالل دو قطبي DSM IV-TRجدول: مالك هاي تشخيص

Aاساسي. افسردگي دوره چند يا سابقه( يك )يا - وجود

Bهيپومانيك دوره يك سابقه( حداقل )يا - وجود

Cاست. نداشته وجود آميخته يا مانيك دوره يك - هرگز

Dمالك ه اي خلقي عاليم ب راي به تري توضيح اسكيزوافكتيو - اختالل Aو B

اس كيزوفرني، ش به اختالل اس كيزوفرني، تش خيص هاي ب ر و ن داده ارائ ه

اس ت نشده مشخص ديگر گونه اي به كه سايكوتيك اختالل يا هذياني اختالل

نمي شود. اضافه

Eدر مالحظه اي قاب ل آس يب ي ا اختالل م وجب ب اليني نظ ر از - عاليم

مي گردد. مهم زمينه هاي ديگر يا شغلي اجتماعي، كاركردهاي

كنيد: مشخص را دوره آخرين يا اخير دوره

وج ود هيپوماني ك دوره دوره( ك آخ رين )ي ا حاض ر ح ال در هيپومانيك: اگر

28

پژوهش دوم: پيشينه فصل

دارد.

اساس ي افس ردگي دوره دوره( ي ك آخرين )يا حاضر حال در افسرده: اگر

دارد. وجود

در دوره، آخ رين ي ا ج اري اساس ي افس ردگي دوره )ب راي كني د مش خص

است(: خلق دوره آخرين نوع آن كه صورتي

اينج ا در ك دها پنجم رقم توج ه: از شدت/ س ايكوتيك/ بهب ودي شاخص هاي

=،II قط بي دو اختالل ب راي زي را ك رد، اس تفاده نمي ت وان پنجم رقم از قبال

است. شده استفاده

مزمن

كاتاتونيك عاليم با همراه

مالنكولي عاليم با همراه

ناجور عاليم با همراه

اززايمان پس دوره در شروع با همراه

كنيد: مشخص

دوره ها( بين در بهبودي بدون يا )با طولي سير شاخص هاي

اساس ي افس ردگي دوره ه اي الگ وي ب راي )فق ط فص لي الگوي با همراه

9مي شود استفاده

سريع چرخش با همراه

)DSM.IV (1379 از جدول

همراه: اختالالت و عاليم

زناش ويي گسس تگي ب اI قط بي دو اختالل ب ا مقايسه درII قطبي دو اختالل

اس ت ح اكي ق رائن دارد. همچ نين رابط ه پ ايين تر س نين در ش روع و بيشتر

خودكش ي ب االتر تكمي ل و اق دام خط ر درIIقطبي دو اختالل به مبتال بيماران

افس ردگي اختالل وI قط بي دو اختالل ب ه متبالي ان ت ا دارن د، ق رار

(.1379 سالوك، و اساسي)كاپالن

29

پژوهش دوم: پيشينه فصل

م واد، از مح روميت ي ا مص رف از: س وء عبارتن د هم راه رواني اختالالت

اختالل توج ه/ بيش فع الي، كمب ود اختالل عص بي، ج وع عص بي، بي اش تهايي

روانپزش كي م رزي)انجمن شخص يت اختالل و اجتم اعي فوبي اي وحش ت،

(.1379 آمريكا،

خانواده: الگوي

ب ه مبتال اف راد اول درج ه زيس تي بس تگان كه داده اند نشان مطالعات بعضي

اختالل از ب االيي ميزانه اي عم ومي، جمعيت با مقايسه درII قطبي دو اختالل

)انجمن دارن د اساس ي افس ردگي اختالل و ،I قطبي دو اختالل ،II قطبي دو

(.1379 آمريكا، روانپزشكي

پيش آگهي: و سير

اس ت. ش ده ش روع ت ازهII قط بي دو اختالل پيش آگهي و سير روي مطالعه

اين احتم ال و است، ثبات با تشخيص كه است حاكي مقدماتي داده هاي معهذا

دري افت را تش خيص همان سال5 از پسII قطبي دو اختالل مبتال بيماران كه

مزم ني بيم اريII قط بي دو اختالل ك ه داده ان د نش ان است.داده ها باال كنند

س ادوك، و )ك اپالن اس ت م دت ط والني درم اني روش هاي مس تلزم و است

1379.)

افتراقي: تشخيص

از باي د راII قط بي دو اختالل در اساس ي افس ردگي و هيپوم اين دوره ه اي

)انجمن ك رد متم ايز عم ومي ط بي ح الت يك از ناشي خلق اختالل دوره هاي

(.1379 آمريكا، روانپزشكي

از افس رده خويي اختالل و اس اس افس ردگي اختالل ازII قط بي دو اختالل

همچ نين و مي گ ردد متم ايز هيپوماني ا دوره ي ك ح داقل پاي دار س ابقه طريق

ماده يك از ناشي خلق اختالل و پسيكوتيك اختالل از بايد راII قطبي دو اختالل

منبع(. )همان كرد متمايز

30

پژوهش دوم: پيشينه فصل

= مرزي شخصيت اختالل به مبتال بيماران ش بيه آش فته اي، بس يار زن دگي غالب ا

(.1379 سادوك، و )كاپالن دارندII قطبي دو اختالل به مبتال بيماران زندگي

1ادواري خلق اختالل

اس تII قط بي دو اختالل خفي ف ش كل عاليم نظ ر از ادواري خل ق اختالل

(.1379 سالوك، و )كاپالن

در كه است مزمني و بي ثبات خلق آشفتگي ادواري خلق اختالل اصلي عالمت

اس ت. عاليم افس ردگي و هيپوماني ا عاليم از بس ياري دوره ه اي گيرن ده ب ر

تم ام واج د ت ا هس تند ناكافي مدت يا جامعيت شدت، ، تعداد نظر از هيپومانيا

ش دت، تع داد، نظ ر از ن يز افس ردگي عاليم و باشند، مانيا دوره يك مالك هاي

افس ردگي دوره ي ك مالك ه اي تم ام واج د ت ا هستند ناكافي مدت يا جاميعت

(.1379 آمريكا، روانپزشكي باشند. )انجمن اساسي

براي اختالل خلق ادواريDSM IV-TRجدول: مالكهاي تشخيص

همراه: اختالالت و عاليم

داش ته وج ود اس ت ممكن خ واب اختالالت ي ا م واد ب ا مرتب ط اختالالت

(.1379 آمريكا، روانپزشكي باشد)انجمن

پيش آگهي و سير

= ادواري خلق آشكار عاليم شروع ج واني اوان و نوج واني در و تدريجي معموال

خ وب عملك رد مانع است ممكن دوره ها اين در عاليم مي گيرد.شروع صورت

روش هاي ك ه بيم اراني ش ود. واكنش همتاه ا ب ا دوس تي برقراري و تحصيلي

بيم اران اين س وم ي ك دارند. حدود بهتري آگهي پيش دارند، ضعيف مقابله اي

= و عم ده خلقي اختالل ب ه ب االخره مي گردن د مبتالII قط بي دو اختالل غالب ا

(.1379 سادوك، و )كاپالن

1 . Cyclothmic Disorder

31

پژوهش دوم: پيشينه فصل

خانوادگي: الگوي

=II قطبي دو ياI قطبي دو و اساسي افسردگي اختالل بستگان ميان در ظاهرا

عم ومي جمعيت از ادواري خل ق اختالل ب ه مبتال اش خاص اول درج ه زيستي

مرتب ط اختالالت خانوادگي خطر افزايش است ممكن است. همچنين شايع تر

(1379 آمريكا، روانپزشكي )انجمن باشد داشته وجود مواد با

افتراقي تشخيص

وابس ته و طبي احتمالي علت است مطرح ادواري خلق اختالل تشخيص وقتي

مص رف و تش نج ها بگ يرد. رد ق رار نظ ر مد در بايد ماي و افسردگي مواد به

كمب ود است. اختالل الزم ادواري خلق باليني شكل كننده ايجاد عنوان به مواد

)ك اپالن مي ش ود تفكيك ادواري خلق از دشواري به بيش فعالي با همراه توجه

(.1379 سادوك، و

خل ق در توج ه قاب ل تغي يرات ب ا هم راه كه مرزي شخصيت اختالل همچنين

روانپزش كي )انجمن س ازد مط رح را ادواري خل ق اختالل است ممكن است

(.1379 آمريكا،

N.O.Sاست.‌ نشده مشخص ديگر گونه‌اي به كه قطبي دو اختالل

ب ر مش تمل اس ت نش ده مشخص ديگر گونه اي به كه قطبي دو اختالل مقوله

از ي ك هيچ مالك ه اي ام ا هس تند قط بي دو عاليم داراي ك ه اس ت اختالالتي

(.1379 آمريكا، روانپزشكي )انجمن ندارند را قطبي دو خاص اختالالت

سبب‌شناسي

اختالل كنن ده ايج اد احتم الي عوامل به مختلف مطالعات طريق از دانشمندن

ك ه رس يده اند تواف ق اين ب ه دانشمندان بيشتر برده اند. امروزه پي قطبي دو

ايج اد در بس ياري عوامل بكله ندارد وجود قطبي دو اختالل براي واحدي علت

.)2002اسپيرينگ،)هستند دخيل بيماري اين

32

پژوهش دوم: پيشينه فصل

قطبي: دو بيماري 1آسيب‌پذيري ـ استرس مدل

زيس ت عوام ل ش دن جم ع ب راي آس يب پذيري اس ترس م دل اس اس ب ر

ي ك واج د اس ت ممكن ف رد ي ك محيطي، و اجتم اعي رواني ش ناختي،

اس ترس پ ر وقايع تأثير تحت آسيب پذيري اين وقتي باشد؛ خاص آسيب پذيري

ب ه ؛2 3 )ك اپالن، مي دهد شدن ظاهر اجازه بيماري عاليم به مي شود، فعال

(.1384 نيكيار، و بهرامي از نقل

1) 2هيلي و ويليامز توسط قطبي دو بيماران براي آسيب پذيري استرس مدل

بيول وژيكي آس يب پذيري ك ه شده فرض مدل اين است. در شده ( ارائه989

بي ثب اتي و بي نظمي م وجب ك ه دارد وج ود قط بي دو بيم اران در ارص ي

وق ايع دنب ال ب ه نب اتي بي نظمي ك ه شده گفته مي شود آنها در نباتي ريتم هاي

نيكي ار، و به رامي از نقل به ،3واتوهاوس و )مينورز مي آيد روزمره و اجتماعي

1384.)

زيست‌شناختي عوامل

بيوژنيك آمين‌هاي ـ

آمين ه اي متابوليس ت در مختل ف ناهنجاري ه اي مطالع ات، از زي ادي تع داد

اختالالت ب ه مبتال ( بيم ارانCSF) نخاعي مغزي مايع ادرار، خون، در بيوژنيك

اختاللت ك ه اس ت هماهن گ فرض يه اين با مطالعات داده اند. اين ناشن خلقي

آمين ه اي هس تند. از هم راه بيوژني ك آمين ه اي ن اهمگون بي نظمي ب ا خلقي

در هم ه از بيش ك ه هسند عصبي ناقل دو سروتونين و نفرين نوراپي بيوژنيك،

(.1379 سادوك، و )كاپالن مي باشد مطرح خلقي اختالالت فيزيوپاتولوژي

و افس ردگي م وجب ن ورابي نفرين كمب ود داشت ( اعالم1965) 4كرات شيلد

(.1384 )هالجين، مي شود مانيا موجب نوراپي نفرين وفور

1 -Stress – diathesis modlel2 - Williams& Healy3 -Minors & Water house4 - Schildkraut

33

پژوهش دوم: پيشينه فصل

اس كيزوفرني فيزيوپ اتولوژي ب ه را دوپامي مفرط فعاليت نفوذ پر فرضيه يك

ب ه اس ت ممكن ن يز فني ك حاالت كه است شده مطرح همچنين مي دهد ربط

،2كوكس ون و 1)سيلوراس تون باش ند انتس اب قاب ل پ اميني در پيش فع الي

(.1382 همكاران، و گلدر از نقل به ؛1992

غددي ـ عصبي -‌نظم

و دارد مرك زي نقش غ ددي عص بي محوره اي تنظيم در هيپوت االموس

آمين ه اي از اس تفاده ب ا ك ه مي كن د دري افت بس ياري ن وروني درون دادهاي

به متباليان در غددي عصبي بي نظمي هاي از مي گيرد. انواعي انجام بيوژنيك

(.1379 سالوك، و )كاپالن است شده گزارش خلقي اختالالت

از يكي افس ردگي و كورت يزول معم ول از بيش تر ترش ح بين رابطه اي وج ود

منب ع(. )هم ان اس ت زيست شناس ي روانپزش كي در مش اهدات قديمي ترين

= افزايش پالسما كورتيزول افسردگي، اختالل به مبتال بيماران از نيمي در تقريبا

نيس ت، افس ردگي اختالل مختص كورت يزول اف زايش حال اين با است، يافته

(1385 همكاران، و )گلدر مي دهد رخ نيز اسكيزوفرني و مانيا در چون

مغز از -‌تصويرگيري

پي ت ا مي كن د كم ك دانش مندان ب ه مغ ز از گيري تصوير به مربوط مطالعات

س ايه و قط بي دو اختالل ايج اد ب اعث مغ ز در اختاللي چ ه ك ه اين ب ه ببرن د

از تص ويرگيري ب ه مرب وط مطالعات از مي گردد. شواهدي رواني بيماري هاي

از است ممكن قطبي دو اختالل به افراد مغز مي دهد نشان كه دارد وجود مغز

.)2002اسپيرينگ،)باشد متفاوت سالم افراد مغز

ژنتيك -‌علل

س اير مانن د قط بي دو اختالل ك ه مي ده د نش ان ژنتي ك مطالع ات يافته ه اي

مي رس د نظ ر نمي ده د. ب ه رخ واح د ژن ي ك علت ب ه تنه ا رواني، بيماريهاي

1 -Silverstone2 -Cookson

34

پژوهش دوم: پيشينه فصل

همچ ون عوام ل س اير ب ا همراه و يكديگر با عمل در بسياري مختلف ژن هاي

.)2002اسپيرينگ،)دخيل اند قطبي دو اختالل ايجاد در محيطي و فردي عوامل

ي ك و قط بي دو نمونه ه اي اول درج ه بس تگان در خلقي اختالالت خطر تجمع

اس ت. بيش تر برابر دو قطبي دو بيماران بستگان براي است.خطر اباال قطبي

و قط بي ي ك افس ردگي ب ه ابتال ي ب اال خط ر ب ا قطبي دو نمونه هاي بستگان

همك اران، و )گل در هس تند روبرو قطبي دو اختالل نيز و اسكيزوافكتيو اختالل

1382.)

خانوادگي -مطالعات

= خ انوادگي مطالعات اول درج ه بس تگان ك ه رس يده اند نتيج ه اين ب ه مك ررا

ب ا ش اهد گ روه اول درج ه بس تگان از بيشتر بار18 تاI 8 قطبي دو بيماران

اختالل ب ه ابتال احتم ال ب ا ب ار10 ت ا2 وI قط بي دو اختالل ب ه ابتال احتم ال

ب ا ك ه داده ان د نشان همچنين مطالعات هستند. اين روبرو اساسي افسردگي

ك اهش ن يز خلقي اختالل ب ه ابتال احتم ال خ انوادگي ق رابت م يزان شدن كم

(.1379 سادوك، و )كاپالن مي يابد

خلقي، اختالل ب ه والدينش ان از يكي قط بي، دو اختالل ب ه مبتاليان درصد50

= و اختالل ب ه مبتال والدين از يكي اگر استع مبتال اساسي افسردگي اختالل غالبا

وج ود فرزن دان در خلقي اختالل ب ه ابتال ش انس درص د25 باش دع I قطبي

ب راي بچه ه ا ش انس باشند مبتالI قطبي دو اختالل به والدين دو هر اگر دارد؛

منبع(. )همان مي رسد درصد75 تا5 به خلقي اختالل به ابتال

دوقلويي: مطالعات

ب ه خلقي اختالالت خ انوادگي تجم ع ك ه اس ت حاكي دوقلوها روي بر مطالعه

ي ك هم و قط بي دو اختالل براي هم تطابق ميزان و است مربوط ژنتيك عوام

همك اران، و )گل در اس ت تخمكي دو از باالتر تخمكي يك دوقلوهاي در قطبي

1382.)

35

پژوهش دوم: پيشينه فصل

درI قط بي دو اختالل ب راي ت وام ابتالء ميزان كه داده اند نشان مطالعات اين

25 ت ا5 تخمكيم دو دوقلوه اي در و درص د90 ت ا33 تخمكي ي ك دوقلوه اي

(.1379 سادوك، و )كاپالن مي باشد درصد

خواندگي: فرزند مطالعات

ت وارث ب راي ژنتي ك اس اس تأيي د در داده ه ايي ن يز فرزندخواندگي مطالعات

(.1379 سادوك، و )كاپالن داده اند دست به خلقي اختالل هاي

روي ب ر1ري نر ج ان دك تر و من دلويچ و ژولي وس دك تر1977 س ال در

دوقط بي( منتش ر )اختالل دپرس يو منيك بيماري مورد در را فرزندخوانده ها

مبتال افراد بيولوژيك والدين دو بيماري خطر كه داد نشان آنها ساختند. مطالعه

ب ود آنه ا پذيرن ده بس تگان در ماب ه خط ر براب ر5/2 قط بي دو اختالل ب ه

(.1369 )پورافكاري،

كروموزومي مطالعات

كروم وزوم وI قط بي دو اختالل بين رابطه اي شده انجام تحقيقات اساس بر

(.1379 سادوك، و )كاپالن است شده داده نشانX و11

اجتماعي ـ رواني عوامل

دو بيم اري دوره اجتم اعي، رواني متغيرهاي كه دارد وجود محكمي شواهد

(.2004 مي كنند)جانسون، پيش بني را قطبي

محكمي منطقي دلي ل اجتم اعي، رواني كنن ده هاي پيش بي ني اين طب ق بر

بيم ار اجتماعي انزواي و محيطي استرس هاي خانواده، تعارضات كاهش براي

منبع(. )همان دارد وجود نشانه ها با مقابله براي راهي عنوان به

محيطي استرس و زندگي رويدادهاي

1 -Mendlewicz & Rainer

36

پژوهش دوم: پيشينه فصل

روي دادهاي ك ه اس ت اين اس ت ش ده تك رار ديرباز از كه باليني مشاهده يك

دوره ه اي از بيش تر خلقي اختالالتم دور نخس تين از قب ل زندگي استرس آميز

(.1379 سادوك، و )كاپالن مي دهد رخ بعدي

= س وال م ورد بيش تر زن دگي اتفاقات دنبال به مانيا بروز تص ور اس ت. س ابقا

= مانيا كه مي شد ب اليني تجربي ات اس ت. معه ذا، مربوط روان زا علل به كامال

انتظ ار ك ه اتفاق اتي ت أثير تحت گ اهي مانيا، موارد از تعدادي كه است حاكي

= نماي د افس ردگي ايج اد مي رفت مي گ ردد. داغدي دگي( تس ريع از پس )مثال

كننده عود قطبي دو بيماري سير اوايل در زندگي رويدادهاي تأثير است ممكن

كننده تسريع عوامل شد برقرار بيماري وقتي چون باشد، داشته بيشتر اهميت

روي دادهاي ك ه مي رس د نظر به مي كنند. همچنين پيدا كمتري اهميت محيطي

ب االتري سنين در آنها بيماري كه باشد داشته تأثير بيماراني روي بيشتر زندگي

= مي شود، شروع اس ت كم تر اف راد اين در ژنتي ك ب ار ك ه دلي ل اين به احتماال

و گل در از نق ل ب ه ؛1993 همكاران، و 2فرسون مك ؛1992 ،1كوپر و )پيكل

(.1382 همكاران،

زندگي اوايل تجارب و خانواده

ك اركرد بين ارتب اط زمينه در رواني گزارش هاي تعدادي و نظري مقاله چندين

افس ردگي اختالل بخص وص خلقي، اختالالت س ير و ش روع و خ انواده و

(.1379 سادوك، و )كاپالن دارد وجود اساسي،

اش كال ب ه رفت ار س وء ي ا وال دين ناهم اهنگي نظير فرد زندگي اوايل تجارب

نوب ه ب ه ك ه شخصي خصوصيات دادن شكل در نقش است ممكن نيز مختلف

ش وند، تجربه استرس اميز بزرگسالي در خاصي رخدادهاي مي كند، تعيين خود

)هيپوتاالمي كHPA محور مي تواند عمر اوايل تجارب عالوه باشند. به داشته

1 -Paykel & Cooper2 -Mcpheerson

37

پژوهش دوم: پيشينه فصل

اس ت ممكن ك ه گ ونه اي ب ه استرس به پاسخدهي براي آدرنال( را هيپوفيز

(1382 همكاران، و )گلدر نمايد تنظيم كند، فراهم خلقي اختالل براي را زمينه

شخصيتي: عوامل

دو اختالل بع دي پي دايش ب ا خ اص شخص يتي اختالل ي ك رابط ه از قرائني

بع دي پي دايش ب ا ادواري خل ق و خلقي كج بين نيس ت. ام ا دس ت در قطبي

(1379 سادوكم، و )كاپالن دارد وجود رابطه ايI قطبي دو اختالل

جسمي: بيماري اثرات

غ ير اس ترس زاي عوام ل بعن وان مي توانن د آنه ا درم ان و بيماريه ا هم ه

خلقي اختالالت ب روز به مستعد افراد در است ممكن كه كنند عمل اختصاصي

نقش ط بي اختالالت گ اهي ك ه اس ت اين ب ر عقي ده ش ود. معه ذا، منج ر

ط بي اختالالت ن وع اين نمونه هاي دارند؛ خلقي اختالالت ايجاد در مستقيم تري

غ دد بيماريه اي وHIV جمل ه از عفونت ه ا، ب رخي مغ ز، بيماري از عبارت اند

(.1382 همكاران، و )گلدر درونريز

مانيا: در روان‌پويشي عوامل

زم نيه اي افس ردگي علي ه بر دفاعي عنوان به را مانيك دوره 1آبراهام كارل

دوران مصائب تحمل در ناتواني بازتاب است ماينا دوره وي اعتقاد به مي داند

ب راي اس ت راهي ماني ك، باش د. دوره وال دين دادن دس ت از نظ ير ك ودكي

ج اي ب ه خ ود از رض ايت مندي ج ايگزين و خش ن س وپر چن گ از ره ايي

(.1384 نيكيار، و بهرامي از نقل به ؛2003 )كاپالن، است خودمالمتگري

س ائق هاي وس يله ب ه ماني ك بيم اران الگ وي اس ت معتق د 2ل وين برت رام

پرخاش گري نظ ير ترس ناك س ائق هاي ي ا و جنس ي مس ائل نظير لذت بخش

منبع(. )همان مي شود مضمحل

1 -Abraham2 -Lwwin

38

پژوهش دوم: پيشينه فصل

اس ت معتق د او مي داند افسردگي به دفاعي واكنش يك را مانيا 1كالين مالني

هم و خطرناك ناخوشايند موضوعات بر غلبه و كنترل براي هم مانيك دفاع هاي

ش امل دفاع ه ا اس ت. اين الزم داش تني دوس ت خ وب موض وعات نگهداري

نق ل به ؛2000 )كاپالن، مي باشد 5تحقير و 4سازي آرماني ،3انكار ،2همه تواني

(.1384 نيكيار، و بهرامي از

در ف رد اعت ال و خ وب ش يئي به فرد نياز انكار خدمت در همه تواني مكانيسم

ب ه كم ك نتيج ه در و بزرگ بي ني خ ود احس اس و خودكف ايي احس اس جهت

مي باش د داخلي آسيب رس انهاي تهدي د از مح افظت و بودن امان در احساس

را ديگ ران و خ ود ف رد ك ه مي ش وند س بب هم ديگر ب ا انكار و آرماني سازي

انك ار را رواب ط در پرخاشگري يا و تخريب امكان گونه هر و بدهد قرار ايده آل

= است ممكن آرماني سازي كند. البته ب ه آنهم ك ه ش ود تب ديل تخمير به سريعا

(1377 نيكجو، از نقل است. )به انكار مكانيسم با ارتباط در نوعي

س وپرآيگو ش كل از آزار ديگ ر س وپرايگو تغي ير، بعن وان را مانيا ،6ژاكوبسون

= دارن د. و دوس ت و بخشنده شيئي به دهنده زجر و تنبيه گر ذهن آل اي ده ك امال

ق رار ب ر اي ده الي رواب ط آنه ا ب ا م انكي بس يار و مي شود فرافكن مانيك فر

مي دان د نفرت و خشم مثل منفي مشخصات گونه هر از مبري را آنها و نموده

(.1377 نيكجو، از نقل )به

7تقويتي مدل

ارتب اط ب ه ك ه گرفت ه سرچش مه 8يونسون تئوري از تحقيق ها اين اوليه حوزه

و مثبت ح وادث ك ه ف رض اين طب ق مي پردازد. بر روزانه حوادث و خلق بين

ب ه بررس ي ها اين ش وند، گرفت ه نظر در تنبيه و پاداش بعنوان مي تواند منفي1 -Klein2 - omnipotence3 -denial4 - Idealization5 - Contempt6 -Jacobson7 -Reinforcement Model8 -Lewinosohn

39

پژوهش دوم: پيشينه فصل

حادثه بين وابستگي مطالعات اين مي كند. در نگاه تقويت پيامد عنوان به خلق

= اما شده گرفته نظر در فرد رفتار و تين دال، و )رم اس ت نش ده اثب ات معموال

1993.)

1 اجتماعي مهارت مدل

و پژوهش ي رويكرده اي نظ ري، دي دگاههاي اجتم اعي، مه ارت رويكرده اي

كمب ود رويكرد از بسياري مي كند. تحقيقات ارائه را مختلفي درماني مدل هاي

1) 3 بارتون و 2چاپلين مي كند. يونسون حمايت افسردگي در اجتماعي مهارت

طري ق از هم و خودش ان طري ق از هم افس رده افراد كه كردن ( ثابت980

مي ش وند. درك اجتم اعي مهارته اي در ض عيف اف رادي عن وان ب ه ديگ ران

روي ب ر منفي اي ت أثير افس رده ف رد كه دادند نشان چندي مطالعات همچنين

(1976 4كوين ه مث ال عن وان )ب ه مي گذارن د دارد تعام ل آنه ا ب ا ك ه اف رادي

مطالع ه م ورد كم تر اجتم اعي مهارت ه اي ب ا ارتباط در قطبي دو افسردگي

طوالني م دت در دوقط بي اف راد عملكرده اي بررس ي ام ا است گرفته قرار

6برودي ؛1973 همكاران و 5آنگست مي دهد نشان را ضعيفي زناشويي ثبات

مي توان د پ ايين زناش ويي ثب ات (. اين1976 همكاران، و 7دانر ؛1961 ولف؛

و )رم كن د اثب ات را مه ارت كمب ود مي توان د همچ نين ام ا باش د اختالل پيامد

(.1993 تيندال،

شناختي تئوري

= ك ه را شناختي نظريه 8بك آرون را داش ت تمرك ز افس ردگي روي ب ر اساس ا

و رواني آسيب شناس ي زمينه ه اي س اير ب ه را آن س پس و آورد پدي د

واژه اي ب ا را ( افس ردگي1972) ب ك داد. تئ وري گس ترش روان درم اني1 -Social skill Model2 -Chaplin3 -Barton4 -Coyne5 -Angest6 -brodie7 -Dunner8 -Back

40

پژوهش دوم: پيشينه فصل

1شناختي مثلث عنوان به را اختالل اصلي عناصر مي كند. وي توصيف شناختي

ب ه نس بت منفي ب( دي دگاه خ ود، به نسبت منفي مي پندارند.: الف( ديدگاه

(.1993 تيندال، و )رم آينده به نسيبت منفي ج( ديدگاه جهان

الگوه اي طري ق از افس رده، خل ق ح الت كه مي كند عنوان يك شناختي مدل

مث ال، مي شود. ب راي مشخص مي شود، خلقي تغييرات افزايش باعث فكري

آين ده و جهان خود، به نسبت ديدگاهشان مي شوند، افسرده افراد كه هنگامي

همه ديدن افراطي، تعميم منفي، نتيجه گيري هاي به مي شود. بنابراين منفي تر

و اف راطي شخصي س ازي س فيد(، و س ياه )تفك ر هيچ ي ا هم ه بص ورت چيز

از رفتاري شناختي( تغييرات مي يابند. )تمرينات گرايش خود، به برچسب زدن

و خل ق تغي يرات پيام د ي ا دليل است ممكن اجتماعي تعامالت از اجتناب قبيل

كنش پيام د عن وان ب ه افس ردگي، ش ناختي باش د. دگرگ وني منفي افك ار

از دوست داشتني نيس تم( ك ه من مث ال، )بعن وان زيربن ايي باوره اي نادرست

نظ ر در مي كن د، ه دايت پ ر را رفت ار و تفكر و شده حاصل اوليه يادگيري هاي

روي دادهاي وس يله ب ه باوره ا اين ك ه مي ش ود ف ر ط ور مي شود. اين گرفته

)ب ه مي ش وند فع ال هس تند، وي ژه اي معن اي داراي افراد آن براي كه زندگي

(.2002 ،2مهم( اسكات افراد وسيله به شدن طرد مثال عنوان

مثلث وس يله به كه است افسردگي از آينه اي تصوير مانيا كه مي دارد بيان بك

توص يف مثبت، ش ناختي تمرين ات و آين ده و جه ان خ ود، از مثبت ش ناختي

توانايي ه اي ب ا و قدرتمن د ج ذاب، دوست داش تني، بس يار مي ش ود. خ ود،

مثبت تج ارب و عالي موقيت هاي از پر جهان مي شود، گرفته نظر در نامحدود

مي رس د. نظ ر ب ه مح دود ن ا فرص ت هاي و امي د از پر آينده و مي شود تلقي

ا در آنچ ه همانن د ش ناختي تحريف ات وس يله ب ه مثبت ان دازه از بيش تفك ر

نتيجه گيري مثال مثبت. براي جهت در اما مي شود داده نشان است، فسردگي

1 -Cognitive trial2- Scott

41

پژوهش دوم: پيشينه فصل

ارزي ابي دهم انج ام را كاري هر مي توانم من و هستم برنده من قبيل از مثبت

مش كلي هيچ مش كالت كردن كوچك ندارد؛ وجود خطري هيچ خطرات نكردن

در انتخ ابي بط ور زن دگي مثبت تج ارب افراد اين غيره.در و آمد نخواهد پيش

زيربن ايي باورهاي طريق اين از كه مي شود فرض طور اين و شده گرفته نظر

حف ظ مي كن د، هدايت را احساس و فكر رفتار، كه مشخصي طرحواره هاي و

؛2000 ،3فريئ و و 2گارلن د ،1اس تنتون )اس كات، مي يابن د گس ترش و ش ده

(.2002 اسكات، از نقل به ؛1985 ،5نيله و 4وينترز

درمان:

=، ه دف چند به معطوف بايد خلقي اختالالت به مبتال بيماران درمان باش د. اوال

=، تضمين بايد بيمار ايمني و سالمتي ب ه بايد كامل تشخيصي ارزيابي شود. ثانيا

= عمل بيم ار كلي رفاه به بلكه فعلي عالئم به تنها نه بايد درماني طرح آيد. ثالثا

(.1379 سادوك، و )كاپالن باشد معطوف

اس ت اين پزش ك تص ميم مهمترين و : اولينبيمارستان در كردن بستري

اس ت. خط ر مناس ب س رپايي درم ان يا شود بستري بيمار است الزم ايا كه

تغذي ه، نظر از خود از مراقبت در توانايي بارز كاهش كشي، ديگر و خودكشي

ب راي آش كار لزوم موارد از تشخيصي آزمايشات به نياز نيز و لباس، و مسكن

= را مريض كم فواصل با پزشك اگر خفيف تر، است. موارد شدن بستري مرتب ا

حداقل بيخوابي يا وزن كاهش قضاوت، اختالل باليني نشانه هاي نمايد؛ ارزيابي

قاب ل نيز سرپايي بطور باشدع برخوردار قوي حمايتي سيستم از بيمار و باشد

منبع( )همان است درمان

پيش گيرانه درم ان اس ت، كنن ده ع ود بيماري يك قطبي دو اختالل آنجائيكه از

= مدت طوالني = و شده توصيه قويا است. رويكردي بوده ضروري هميشه تقريبا

1 -Stanton2 -Garland3 -Ferrier4 -Winters5 -Neale

42

پژوهش دوم: پيشينه فصل

مديريت و كنترل در مي كند ادغام را اجتماعي رواني و دارويي درمان هاي كه

.)2002اسپيرينگ،)است خوش بينانه تر اختالل اين

دارويي:‌ درمان

:I قطبي دو اختالل

م ديريتي مهارت ه اي ك ه اس ت دش وار باليني چالش هاي از يكي مانيا درمان

در مح وري نقش دارويي مي كن د. درم ان ايج اب را روانپزش كي تيم ب اليني

بهب ود رواني، و جس مي مف رط فع اليت ك اهش ه دف ب ا و دارد مانيا مداواي

محروميت قوا، تحليل نتيجه در سالمتي تخريب از پيشگيري و پسيكوتيك عاليم

از قب ل ك ه اس ت توج ه مي آيد. قاب ل عمل به مايعات كم مصرف و خواب از

بيمارس تان ها در مانيا مير و مرگ ميزان امروزي، دارويي درمان هاي پيشرفت

1)درب اي مي مردن د قرار تحليل از بيماران اين از نيمي بود، درصد20 از باالتر

(.1382 همكاران، و گلدر از نقل به ؛1993

2ليتيوم

كامل دوره مي رود. يك ر شما به قطبي دو اختالالدت درمان عمده ترين ليتيوم

ب ه ح داقل مناس ب خ وني س طح و كش يده ط ول هفته4 بايد حداقل درمان

(.1385 سالوك، و )كاپالن باشد شده ايجاد هفته2 مدت

ماني ا ح اد درمان در ليتيوم كه داده اند نشان داروها با شده كنترل آزمايش پنج

كردند. )گ ودرين گزارش را بهبود باالي ميزان هاي اوليه است. مطالعات مؤثر

(.1382 همكاران، و گلدر از نقل به ؛1990 3جاميسون، و

در ب ه را پزش ك و مع دود را لي تيوم مصرف است ممكن كه نامطلوبي اثرات

لرزش ع از: تش نگي، دارد،عبارت ان د وا والپروئيت يا مازپين با كار گرفتن نظر

از … و گ واتر پوس تي(، بيم اري )ن وعي پس وريارنيس آكنن ه، حافظه، اختالل

1 -Derby2 -Lithium3 -Goodwin & Jamison

43

پژوهش دوم: پيشينه فصل

اس ت. كلي ه روي آن اث رات لي تيوم با درمان مورد در جدي بالقوه نگراني هاي

(.1379 سالوك، و )كاپالن

ب ا دارند، شدن باردار قصد يا و هستند باردار كه قطبي دو اختالل به مبتال زنان

كنن ده تث بيت داروهاي احتمالي زيان آور اثرات با ارتباط در ويژه اي چالش هاي

گ زينش مض رات و مزاي ا هس تند. ل ذا روبرو جنين، رشد روي بر موجود خلق

م ورد ح وزه، اين در متخص ص پزش ك ي ك ب ا بايستي دسترس در درمان هاي

و ب ارداري دوران طي در كم تر خط رات ب ا جدي د گيرد. درمانه اي قرار بحث

.)2002اسپيرينگ،)مطالعهاست دست در شيردهي

تشنج‌ها ضد

ح د در تأثير نظر از كاربامازپين مي رسد نظر به كلي طور به1كاربامازپين:

= تأثير چند هر است، جنون ضد داروهاي لي تيوم ب ا مقايسه در را آن كمتر نسبتا

و گل در از نق ل ب ه ؛1944 آمري ا، روانپزش كي )انجمن ك رد رد نمي ت وان

(.1382 همكاران،

مواج ه اشكال با را آن مصرف داروها، ساير با كاربامازپين دارويي تداخالت

و )ك اپالن ش ود دارو تغي ير و آن مص رف قط ع س بب مي توان د ح تي و كرده

(.1385 سالوك،

2والپروئيت

فع الي وال پروئيت ك ه داده ان د نش ان تص ادفي ش ده كن ترل آزم ايش چندين

ك ه اس ت اين والپروئيت مزيت دارد. يك ليتيوم برابر و دارو از برتر آنتي منيك

،3)ب ودن اس ت خل ق تثبيت كننده هاي ساير از سريعتر آن فعاليت شروع زمان

(.1382 همكاران، و گلدر از نقل به ؛1996

1 - Carbamazepine2-Valproate3 -Bowden

44

پژوهش دوم: پيشينه فصل

اف زايش ل رزش، م و، ري ز ازك عبارتن د دارو اين توج ه قابل نامطلوب اثرات

بهرامي از نقل به ،2003 )كاپالن، اسهال استفراغ، تهوع، خواب آلودگي، وزن،

(. 1384 نيكيار، و

پي جهت 3توپيرام ات و 2گاباپنتين 1الموتويژين شامل تشنج ضد جديد داروهاي

در خلقي، چرخه ه اي تث بيت در آنه ا ك اركرد چگ ونگي و ب ودن م ؤثر ب ه بردن

.)2002اسپيرينگ،)مطالعه اند دست

لي تيوم با است ممكن بيشتر تأثير براي تشنج ضد داروهاي جنون ضد داروهاي

منبع(. شوند)همان ادغام يكديگر با يا و

در را هالوپري دول و كلروپروم ازين ت أثير تصادفي شده كنترل آزمايش چندين

ي اخير باش ند داش ته آش كار پسيكوتيك عاليم بيماران خواه مانيا، عاليم درمان

دارد مح دوديت هايي جن ون ض د داوره اي از اس تفاده داده ان د.معه ذا، نشان

(.1382 همكاران، و )گلدر

ديازپين ها بنزو

درم ان در مفي دي كمكي داروه اي كلونازپ ام و ب ام لوازم مانند بنزوديازپين ها

ت أمين را خ واب و داده ك اهش را مف رط فع الي سرعت به چون هستند مانيا

چون است خلق كننده هاي تثبيت مكمل عنون به آنها نقش مي كنند. مفيدترين

منبع(. )همان شود ظاهر اثرشان تا مي كشد طول روز چندين اخير داروهاي

ECT الكتروشوك با درمان

ب اليني تجربه اما آمده دست به باليني كارآزمايي هاي از اندكي شواهد چند هر

ح ال اين ب ا دارد ماني ا بر قدرتمند درماني تأثير يك الكتروشوك مي دهد نشان

ECTك ه مي ش ود اس تفاده م واردي در روش اين نيست؛ اول خط درمان يك

فرص ت ك ه باش د آشفته قدري به بيمار و بوده بي اثر روانپريش ضد داروهاي

1 -Lamotrigine2 -Gabapentin3 -Topiramate

45

پژوهش دوم: پيشينه فصل

ناموج ه خودبخ ودي، بهب ود ب راي ك ردن صبر يا نبوده ديگر داروي يك امتحان

(.1385 همكاران، و )گلدر باشد

قطبي دو افسردگي دارويي درمان

قاب ل ت أثير افس ردگي ض د داروه اي مي رسد نظر به افسردگي ضد داورهاي

(.1385 همكاران، و )گلدر دارند قطبي دو افسردگي بر توجهي

با درمان دنبال به قطبي دو اختالل به مبتال افراد كه است داده نشان تحقيقات

مي ش وند. ل ذا هيپوماني ا ي ا ماني ا دوره ه اي وارد افس ردگي، ض د داروه اي

ض د ب ا ت ركيب در ي ا تنه ايي ب ه خل ق كنن ده تث بيت داروه اي از اس تفاده

.)2002اسپيرينگ،)است الزم امر، اين از جلويگري منظور به افسردگي ها

1جنون ضد داروهاي

معم ول( غ ير جن ون ضد داروهاي )از اوالنزاپين مي دهند نشان شواهد پاره اي

(.1385 همكاران، و است)گلدر مؤثر قطبي دو افسردگي بر تاحدي

ليتيوم

بع د داروي پيشگيري براي بيشتر و است مانيا از كمتر افسردگي بر ليتيوم اثر

افس ردگي حمل ه كه مواقعي در عالوه مي رود. به كار به حاد فاز از بهبودي از

روش ي ك ده د روي مي ك رده مص رف ليتيوم مديدي مدت هاي كه بيماري در

منبع(. )همان باشد ليتيوم مقدار افزايش مي تواند درماني

صرع: ضد داروهاي

افس ردگي بر مازبين با كار يا و والپروئيت اثربخشي نفع به محكمي دليل هيچ

منبع( )همان باشد مؤثر است ممكن ندارد. الموتريژين وجود قطبي دو

الكتروشوك با درمان

ك ه م واقعي در الكتروش وك ش ديد، ي ا مق اوم افس ردگي موارد ديگر همانند

منبع(. )همان مي يابد ضرورت باشند بي اثر ديگر درمانهاي

: II قطبي دو اختالل

1 -olanzapine

46

پژوهش دوم: پيشينه فصل

درم ان بگ يرد؛ ص ورت محتاطان ه باي دII قط بي دو اختالل دارويي درم ان

= افسردگي ضد داروهاي با آفسردگي دوره هاي دوره ي ك تس ريع م وجب غالب ا

لي تيوم )مث لI قطبي دو اختالل تيپيك درماني روشهاي كه مي گردد. اين ماني

تحت خ ير ي ا مؤثرن دII قط بي دو اختالل به مبتاليان درمان تشنج ها( در ضد و

خص وص مي رس د. ب ه نظ ر ب ه تج ويز قاب ل دارو اين است.آزمايش بررسي

و )ك اپالن است نبوده موفقيت آميز تنهايي به افسردگي ها ضد با درمان وقتي

(.1379 سالوك،

ادواري خقق اختالل

اختالل ب ه مبتال بيم اران درم ان اول خ ط داروهاي خلقع كننده تثبيت داروهاي

I قطبي دو اختالل مشابه داروها پالسمايي غلظت و است. دوزاژ ادواري خلق

(.1379 سالوك، و مي باشد. )كاپالن

اجتماعي – رواني هاي درمان

روان‌درماني

اس ت. بين طب ابت علم خ ود ق دمت ب ه ش ايد رواني ه اي درمان از استفاده

شفابخش معابد در كه تشريفاتي آيين و نوين درماني روان هاي جنبه از بعضي

، معه ذا اس ت ش ده ذك ر هايي مشابهت است، آمده مي عمل به قديم يونان

و ش ود)گل در مي ش روع ن وزدهم قرن اواسط در رسمي درماني روان تاريخ

(.1382همكاران،

: روان كنن د مي تعري ف اينچ نين را درم اني ( روان1385) س ادوك و ك اپالن

در كه است رفتاري مشكالت و رواني هاي بيماري درمان براي روشي درماني

مي برق رار بيمار با حرفهاي درماني قرارداد ديده، دوره درمانگر يك ، آن طي

47

پژوهش دوم: پيشينه فصل

مي س عي دارن د، درماني جنبه صرفا كه غيركالمي و كالمي ارتباط با و سازد،

يا تغيير را رفتاري ناسازگار الگوهاي سازد، مرتفع را وي هيجاني مشكالت كند

روش كن د. اين ت رغيب شخص يتي تحول و رشد براي را بيمار و دهد، برگشت

ه اي درم ان مانن د روانپزش كي درم اني روش هاي بقي ه از متم ايز ، درم اني

باشد. الكتروشوك( مي و جسمي)دارودرماني

مي هيج اني مش كالت ب راي درم ان ن وعي را درماني ( روان1967) 1ولبرگ

برقرار اي حرفه اي رابطه آگاهانه بيمار با ديده، آموزش شخص آن در كه داند

برط رف او مخ رب رفت اري الگوه اي و بيمار در موجود هاي نشانه تا كند مي

2،1ترال و آيد)فيرس فراهم وي كمال و رشد براي زمينه و يابند كاهش يا شوند

383.)

روان‌شناختي‌درمان‌هاي‌طبقه‌بندي

يک در آنها گروه بندي که دارد وجود روانشناختي درمان هاي از مختلفي انواع

درمان ه اي طبقه بندي ساده ترين و نخستين است. در مفيد ساده طبقه بندي

اس ت. درمان ه ا م وردنظر درمان در شرکت کننده افراد تعداد روان شناختي

ف ردي( ب ا )درمان ه اي مي کن د ش رکت بيمار يک فقط آنها در که انواعي به

مي ش وند.درم ان طبقه بن دي بزرگ و کوچک گروه هاي و خانواده ها، و زوج ها

= انفرادي مس ائل مطابق درمان است الزم که مي شود انتخاب زماني معموال

بيم ار ن اراحتي م وجب گ روهي بحث ک ه زم اني يا شود، تعديل بيمار خاص

=، مسأله ماهيت دليل به يا و مي شود، درم اني جنس(. زوج انحراف يک )مثال

ايج اد در مهم س همي ارتب اطي مس ائل که شود انتخاب زماني است ممکن

ک ه مي ش ود انتخ اب م واردي در درم اني دارن د. خ انواده پزش کي اختالل

گس ترده تر مسأله يک از بخشي نوجوان يا کوچک فرزندان از يکي مشکالت

ب ه بيم ار چن دين ک ه مي شود انتخاب زماني درماني است. گروه خانواده در

1 -Wolberg2 -Phares & Trull

48

پژوهش دوم: پيشينه فصل

کننده کمک گروه اعضا ساير مشارکت زماني که يا دارند نياز مشابهي درمان

(.1382همكاران، و بود)گلدر خواهند

‌درماني‌گروه

گروه: تعريف

و م ردم از جمعي جمعيت، انجمن، جم اعت، معن اي به لغوي نظر از گروه

(. 1375 )شفيع آبادي، است قبيله و طايفه

از است عبارت مي كند: گروه تعريف چنين اين را ( گروه1380) 1فورسايت

ت أثير يك ديگر ب ر اجتم اعي، تعام ل ب ا و وابس ته اند هم به كه فرد چند يا دو

مي گذارند.

پ

اس ت. روانپزشکي انقالب سومين از بخش عظيم ترين گروهي روان درماني

و غ ل از ديوانگ ان ک ردن آزاد ب ا و فرانسه کبير انقالب جو در انقالب اولين

ق رن در ک ه انقالب مي گ يرد. دومين ( ص ورت1793) 2پني ل توس ط زنج ير

ش روع 3مس مر از ک ه است درماني روان پيدايش مي گيرد، صورت نوزدهم

ك ه انقالب مي ياب د. س ومين ادام ه روانكاوي جنبش پيشروان تا و شود مي

جامع ه ي ك آن ه دف و اجتم اعي نيروه اي از مت أثر اس ت، جري ان در اينك

(.1374 )ثنايي، است درماني

كرده ان د: تعري ف چ نين را گ روهي ( روان درم اني1379س ادوك) و ك اپالن

انتخ اب دقت به كه رواني ناراحتي دچار افراد آن در كه است درمان "نوعي

ب راي هم ديگر به كمك منظور به ديده، آموزش درمانگري نظر زير شده اند،

از اس تفاده ب ا و مي ش وند داده ق رار گ روهي در خود، شخصيت دادن تغيير

متقابل روابط از گروه رهبر نظري، سازه هاي و تكنيكي مانورهاي از انواعي

مي كند." استفاده تغيير ايجاد براي اعضاءگروه

1 . Forsyth2 .3 . Mesmer

49

پژوهش دوم: پيشينه فصل

مي درم انجو گ روهي درم اني روان كم ك با است ( معتقد1380اتكينسون)

براب ر در ديگران كه ببيند و كند حل ديگران حضور در را خود مشكالت تواند

ق ديمي پاس خدهي روش هاي ك ه هنگامي و كنند مي واكنش چگونه رفتارش

گيرد. كار به را اي تازه روشهاي نيست رضايتبخش وي

گروهي: روان درماني تاريخچه

نهفت ه بش ر ت اريخ اعم اق در گروهي درماني روان ريشه هاي گفت مي توان

اعم ال بيشتر و است کرده زندگي گروه در وجود، اول روز از است. انسان

)ثن ايي، اس ت داده انج ام گروهي صورت به را عبادت و کار قبيل از را خود

1374.)

= را انسان ارسطو، بس يار زمان ه اي مي کن د. از قلم داد اجتماعي حيوان ذاتا

کس ب و کاره ا به تر و راحت تر انجام طبيعت، قهر بر غلبه براي انسان دور

اس ت. آورده روي گ روهي زن دگي به ضرورت يک عنوان به بيشتر، رضايت

مي دهن د. ارزش مندي و ام نيت و تعل ق احس اس انس ان ب ه گروهي زندگي

و مي ک رده ش ادي احس اس نزديکان، و اطرافيان با بودن از همواره انسان

اس ت س پرده می فراموش ي ب ه جم ع در را خ ود نگراني ه اي و ناراحتي ها

(.1379 )شفيع آبادي،

و رواب ط ف يزيکي و خارجي اثرات به معطوف توجه بيشتر اخير سال هاي تا

آن رواني اث رات و اهميت حالي ک ه در اس ت ب وده گ روهي مش ارکت هاي

ب ه اس ت محت اج اجتم اعي موج ود يک عنوان به است. انسان مهمتر بسيار

خواس ت و طلب م ورد و ي افتن ارزش ب ه شدن، واقع قبول مورد به تعلق،

اس ت گ روهي رواب ط ب ه بسته انسان رواني سالمت ديگر، عبارت به بودن

(.1374 )ثنايي،

پزش ک (،1905)1پ رات ژوزف ک ار با درماني گروه که مي شود گفته اغلب

روش ب ا را ري وي س ل ب ه مبتال بيم اران ک ه اس ت ش ده ش روع آمريکايي

1 . Joseph Pratt

50

پژوهش دوم: پيشينه فصل

آم وزش و حمايت به محدود پرات کالس هاي مي نمود. مع هذا درمان کالسي

درم اني ارزش بررس ي ب راي 1الزل (.س پس1382 همك اران، و )گل در بود

ک رد. او اق دام پژوهش ه ايي انج ام ب ه رواني، بيم اران بهب ود در گروه ه ا

بيمارس تان ها در ش ده بس تري اسکيزوفرنيک بيماران آموزش براي همچنين

ک ودي ،1919 س ال (. در1379 )ش فيع آبادي، ک رد اي راد س خنراني هايي

و برد)س ادوك كار به رواني بيماران در را گروهي درمان هاي روش 2مارش

در درم اني گ روه روش ه اي از الزل هم راه ب ه (. م ارش2005س ادوك،

از بيم اران ب ا رابط ه ايج اد ب راي و ک رد اس تفاده رواني بيمارس تان هاي

در ک ه ب ود معتق د گ رفت. م ارش بهره هنر و موسيقي و گروهي بحث هاي

گ ردد حاصل مطلوب نتايج تا شود استفاده افراد مجموعه يک از بايد درمان

(.1379 )شفيع آبادي،

قبل که است روماني اتباع از يکي 3مورینو کار درماني گروه آشکارتر پيشرو

(.1382 همك اران، و )گلدر مي کرد کار وين در متحده اياالت به مهاجرت از

ميالدي1932 س ال در درم اني« و »گروه واژه ميالدي،1931 سال در وي

کميت ه اولين ميالدي،1951 س ال داد. در ارائ ه گ روهي« را درماني »روان

ب ا مخ الفت ض من کرد. مورين و تأسيس را گروهي درماني روان بين المللي

روش از و ندانس ت ک افي را فروي د تحليل ه اي روانک اوي، و رفت ارگرايي

)ش فيع آبادي، ک رد اس تفاده بيم اران درم ان در اجتم اعي و رواني نم ايش

1379.)

1940 ده ه در جن گ ن وروز درمان در درماني گروه عمده ريشه هاي مع هذا،

اث ر ب ر ميالدي1944 (. در1382 ، همك اران و )گل در است بوده بريتانيا در

بوستون دانشگاه در انساني روابط مرکز تأسيس و اجتماعي علوم گسترش

پوي ايي ل وين ک ورت گروه ه ا، درب اره تحقيق ات و نوشته ها سريع افزايش و

1 . Lazell2 .Marsh3 . Moreno

51

پژوهش دوم: پيشينه فصل

در هرگ روه او نظ ر ساخت. ب ه مطرح ميداني نظريه از استفاده با را گروه

اث ر ف رد رفت ار ب ر ک ه دارد خ اص رواني مي دان ي ک زم ان از لحظ ه ه ر

ي ا تح رک م وجب گ روه اعض اي متقاب ل کنش ه اي لوين نظر مي گذارد. به

)ش فيع آبادي، مي گذارن د اثر يکديگر بر گروه اعضاي و مي شود گروه پويايي

1379 .)

ک رد. س پس اس تفاده خ انواده مش کالت ح ل در درم اني گ روه از 1اکرمن

3ك رد. درايك ورز كس ب موفقيت ه ايي خانواده درماني گروه انجام از 2ستير

و خ انواده در درماني گروه از است، 4آدلر فردي روان شناسي پيروان از که

تکنيک هاي از پيروانش و 5کرد. راجرز بسيار استفاده تربيتي مراکز و مدرسه

ب ه ن يز کردند. رفتارگرايان استفاده مراجعان مشکالت حل در درماني گروه

از ك ه 6الزارس و دادن د نش ان واف ري عالق ه درم اني گ روه از اس تفاده

دارد. س رانجام عه ده ب ه توس عه اين در مهمي س هم ب ود، 7ولپي شاگردان

بيم اران درم ان در مت داول روش ه اي از يکي درم اني گ روه ام روزه آنک ه

موقعيت ه اي در مش اوران و درم انگران و اس ت جه ان سرتاس ر در رواني

(.1379 )شفيع آبادي، مي کنند استفاده وفور به آن از گوناگون

را گ روهي مشاوره و درماني روان معاصر ( تاريخ1374ثنايي) کلي طور به

پ رات کارهاي با که1932 تا1905 از است. يکي نموده تقسيم دوره دو به

را آن ک ه حاضر زمان تا تاريخ آن از ديگري و مي شود ختم مورينو به و آغاز

تلقي گ روهي روان درم اني و مش اوره ش کوفايي و س ريع پيش رفت دوره

مي نمايد.

درماني: گروه در درماني عوامل

1 . Ackerman2 . Satir3 . Dreikurs4 5 6 . Lazaros7 . Wolpe

52

پژوهش دوم: پيشينه فصل

درمان ه اي ان واع تم ام بين مش ترک عوام ل در گ روهي درمان ه اي

دادن هيج اني، تخلي ه زدن، ح رف و ک ردن گ وش يع ني روان ش ناختي،

هس تند. در س هيم تلقين و روحي ه بازس ازي منطقي، دلي ل ارائ ه اطالعات،

وج ود انف رادي درمان ه اي در ک ه دارد وج ود ديگري عوامل گروهي درمان

است: مشترک درماني ها گروه انواع همه بين اما ندارد

ك ه مي كن د كم ك بيم اران : ب ه1تجرب ه( در ش دن )ش ريک ش دن همگاني

از دارن د. ش نيدن مشابهي مسائل و تجارب هم ديگران و نيستند تنها دريابند

= داش ته اند، مش ابهي مس ائل و تج ارب ن يز آنه ا كه ديگر بيماران زبان غالب ا

است. مورد اين در درمانگر اطمينان بخشي از مفيدتر و متقاعدكننده تر

آنه ا(: ج انب از ش دن حم ايت و گ روه اعض ا كردن )حمايت 2دوستي _ نوع

و کنن ده حم ايت ش خص نفس به احترام رفتن باال موجب ديگران از حمايت

ع واملي از يکي متقاب ل مي گردد. حم ايت حمايت دريافت کننده به کمک نيز

مي انجامد. گروه به تعلق احساس داشتن به که است

= گروه به تعلق گروه: احساس به وابستگي = که بيمارانی براي مخصوصا قبال

به را گروه مي تواند گروهي است. وابستگي مفيد مي کرده اند انزوا احساس

کند. حفظ مسائل، تأثير تحت آن گسستگي خطر هنگام

اش ارات طريق از گروه در اجتماعي مهارت هاي کسب شدن: به اجتماعي

مي توانن د مي شود. اعضا اطالق عضو يک رفتار مورد در اعضا واکنش هاي و

کنند. آزمايش گروه امنيت سايه در را تازه اجتماعي رفتارهاي

گ روه ديگر اعضا رفتارهاي انتخاب و مشاهده طريق از يادگيري : به3تقليد

انطب اقي رفتاره اي بيم اران شود، اداره خوبي به گروه مي شود. اگر اطالق

رفتارهاي است ممکن نشود اداره خوبي به اگر مي کنند؛ تقليد را اعضا ساير

1 . Universality2 . altruism3 .Imitation

53

پژوهش دوم: پيشينه فصل

ي ا بيج ا، دف اعي ح الت فوق الع اده، هيج ان اب راز نظير ديگران غيرانطباقي

تقلي د کن د دور آنه ا خ ود هيج اني مس ائل از را توج ه که گونه اي به صحبت

مي شود.

راه هاي آزمايش و گروه در تعامل طريق از يادگيري فردي: به بين يادگيري

است. درماني گروه از مهم جزئي فردي بين مي شود. يادگيري اطالق تازه

فزاين ده ط ور ب ه تعام ل گ روه، پيشرفت خانوادگي: با گروه پس گيري باز

همش يرهاي و والدين و بيماران بين قبلي روابط بر مبتني و واقعگرایانه غیر

مي آي د؛از پدي د گروه ه ا تم ام در ب االخره گ روهي انتقال مي گردد. اين آنان

= درمان، در انتقال مي ش ود اس تفاده روانک اوي، ب ر مبت ني درم ان مخصوصا

(.1382 ، همكاران و )گلدر

عوام ل از اي مجموع ه ( ن يز1383ترال، و فيرس از نقل ؛به1975)1 يالوم

امي دوار اطالع ات، : انتق ال ش امل كن د مي ذك ر را مش ابهي بخش درمان

بازپي دايي تقلي د، ف ردي، مي ان ي ادگيري دوس تي، ن وع بودن، شدن،همگاني

گروه. انسجام و هيجاني تخليه اوليه، خانواده اصالحي

عم ده مقوله11 گروهي، درماني روان در را درماني ( عوامل1374) ثنايي

مي شمارد: زير

م رور 5 نوع دوس تي، 4 اطالع ات، انتقال 3 عموميت، 2 اميد، ايجاد 1

رفت ار 7 اجتم اعي، مهارت ه اي رش د 6 خ انواده، اولي ه گ روه تصحيحي

رواني، تخلي ه 10 گ روهي، همبس تگي 9 همنشينانه، يادگيري 8 تقليدي،

)اگزيستانسياليستي(. وجودي عوامل 11

ب ه هيچ ک دام و نيس تند هم از منف ک عم ل در عوام ل اين ک ه اس ت بديهي

درم اني گ روه ه ر در را عوام ل اين از هري ک نمي کنند. اگرچه عمل تنهايي

1 .Yalom

54

پژوهش دوم: پيشينه فصل

بس يار مي توان د ديگ ر گ روه ب ه گروهي از آنها تداخل مع هذا يافت، مي توان

(.1374 )ثنايي، باشد متفاوت

ذک ر گ روهي درم اني روان در را درم اني عام ل بيست ( نيز1379سادوک)

پيوس تگي، پ االيش، ف داکاري، پ ذيرش، هيج اني، ش امل: تخلي ه مي کن د

ي، وفاقي، اعتباريابي تقلي د، همانندس ازي، هم دلي، خ انوادگي، تجرب ه تسر�

عم وميت انتقال، واقعيت سنجي، يادگيري، تعبير، تعامل، اميد، تزريق بينش،

)خودگشايي(. تهويه دادن،

گروه: سازمان و ساختار

هدف 1

ک افي درم اني گ روه ي ک ش روع ب راي ف راوان علم و اطالعات داشتن تنها

آن و کن د ت دارک را خ ود گروه چطور بداند و بتواند بايد درمانگر نيست. يک

گ روه ي ک سرنوش ت در بيش ماري درآورد. عوام ل حرکت به موفقيت با را

از بس ياري ولي باش ند کن ترل از خارج عوامل اين از بسياري مؤثرند. شايد

در عوام ل اين کن ترل ب ا مي توان د مج رب درم انگر کنترل اند. يک قابل آنها

مس ؤوليت هاي از يکي ک ار باش د. اين داشته قاطع تأثير خود گروه موفقيت

گ روه، ت رکيب ه دف، تع يين ش امل عوام ل اين اس ت. مهم ترين درم انگر

ب االخره و گ روه ان دازه درم انگري، کم ک درم ان، محيط مراجعان، انتخاب

(.1374 )ثنايي، است گروه عمر و فراواني مدت،

ب راي آدم ک ه اس ت چيزي آن و مقصد و نشانه معني به لغت نظر از هدف،

انج ام ن يروي ف رد به و مي کند انگيزه ايجاد مي کوشد. هدف، آن به رسيدن

ب دان هس تند درص دد اعض ا و دارد اه دافي ي ا هدف گروه، مي دهد. هر کار

ب ه بي ه دف گروه ه اي و مي ش ود گ روه ت داوم ب اعث هدف، برسند. وجود

مي ده دو پيون د هم ب ه را گ روه اعض اي مي گردن د. ه دف، متالش ي زودي

ه دف، ب ه نرس يدن ي ا مي گ ردد. رس يدن آن ان همبستگي و انسجام موجب

مهمي نقش گ روه بق اي در و مي ش ود اعض ا دلسردي يا و دلگرمي موجب

55

پژوهش دوم: پيشينه فصل

مي شود. اه داف يکديگر از گروه ها تمايز باعث اهداف، در مي کند. تنوع ايفا

= اعضا تمام براي بايد گروه واقعيات به توجه با و باشند آشکار و روشن کامال

(.1379 )شفيع آبادي، شوند تعيين و تهيه گروه افراد عالقه مندي و موجود

گ روه اک ثر در مت داول گس ترده هدف هاي از برخي (،1382کوري) کوري

برمي شمارند. زير موارد را درماني ها

عزت نفس. افزايش

فردي. محدوديت هاي واقعيت پذيرش

مي شوند. صميميت ايجاد از مانع که رفتارهايي گذاشتن کنار

ديگران. و خود به کردن اعتماد نحوه آموختن

شخصي. تصميم گيري هاي بر فرهنگي تأثيرات از آگاهي

عمل. و انتخاب قدرت افزايش نتيجه در و خودآگاهي افزايش

آنها. به کردن عمل و احساسات بين شدن قايل تميز آموختن

دستيابي از مانع که عجوالنه و نامناسب تصميم گيري هاي از خود کردن رها

مي شود. اهدافش به فرد

مي کنند. تالش زندگي در نيز ديگران که موضوع اين پذيرش

ديگران. با ارتباط برقراري حال عين در و استقالل حفظ

است. نشده تضمين آن در چيز هيچ که جهاني در کردن انتخاب يادگيري

شخصي. مشکالت براي راه حل يافتن

ب ه ش دن قاي ل اهميت و پ ذيرش ب راي ف ردي ظرفيت و توانايي افزايش

ديگران.

گروه. افراد ساير به نسبت بيشتر صداقت و گشادگي

و اينج ا اصلي پايه ي بر و مستقيم شکل به ديگر اعضاي با داشتن سروکار

اکنون.

آنها. با کردن چالش و ديگران از کردن حمايت

روشن. و صريح شکل به ديگران با شدن رودررو

56

پژوهش دوم: پيشينه فصل

ديگ ران ب راي نمي پس نديم خودم ان براي را آنچه که موضوع اين آموختن

نپسنديم. هم

ديگران. احساس هاي و نيازها به بودن حساس

آنها. از مفيد پسخوراند دريافت براي شرايط کردن آماده

در درم اني گ روه مش ترک اه داف از ( ب رخي1379س ادوک) و ک اپالن

طري ق از خ ود از بيم اران آگ اهي بردن مي شمارند: باال چنين را بيمارستان

مي آورد، وجود به آنها رفتار براي پسخوراندي که گروه، اعضا ساير با تعامل

بيم اران، براي فردي بين و اجتماعي مهارت هاي کسب امکان آوردن فراهم

و بيم اران روابط بخشيدن بهبود بيمارستان، با انطباق براي بيماران به کمک

کارکنان.

اعضا: انتخاب 2

تفاوت ه اي و قبلي آش نايي هاي س ن، جنس، زمينه هاي در گروه اعضاي بين

گذش ته تج ارب بين ک ه ص ورتي باش د. در موج ود هم اهنگي بايد شخصيتي

نخواهن د ق ادر گ روه اعض اي باشد موجود فاحش تفاوت هاي گروه، اعضاي

تش ابه س ازند. چ ون برقرار ارتباط يکديگر با مناسبي و درست طور به بود

باي د اين رو از مي گ ردد، گ روهي فعاليت ه اي پيش رفت مانع نيز حد از بيش

تع ادلي حتي االمکان گروه اعضاي قبلي زمينه هاي و تجربيات بين شود سعي

(.1379 )شفيع آبادي، باشد موجود

از نقل به ؛1989 )(ASGW) گروهي مشاوران اخالقي رهنمودهاي کتاب در

آن دارد امکان که جايي تا است: »مشاور آمده ( چنين1382 کوري، کوري

هماهن گ گ روه اه داف ب ا آنه ا اه داف و نيازها که را گروه اعضاي از دسته

و نمي گيرن د را گ روه فراين د جل وي ک ه آنه ايي يع ني، کند؛ انتخاب هستند،

نمي افتد.« خطر به گروه تجربه تأثير تحت آنها سازگاري

57

پژوهش دوم: پيشينه فصل

گ روه، ه دف هاي را، اعض ا انتخاب در مؤثر عوامل ( مهمترين1374) ثنايي

ب االخره و او، تجرب ه و آم ادگي و درمانگر شخص گروه، کار روش و ساخت

مي داند. گروه با اعضا تناسب

اس ت، گ روه براي بالقوه اعضاي پذيرش راه بهترين رهبر با شخصي تماس

مي کنن د. مراجع ان متعه د بخصوص ي اش خاص ب ا کار به را خود اعضا زيرا

م ورد اص لي روش ه اي گ روه، اه داف دارن د ح ق پذيرش فرايند در بالقوه

از اعض ا انتظارات مي رود، گروه اعضاي از که انتظاراتي گروه، در استفاده

را گ روه در شرکت بالقوه ارزش هاي باالخره و عمده خطر هرگونه و رهبر،

(.1379 همکاران، و )کوري بدانند

اعتم اد، ايج اد ش روع ب راي راهي عن وان ب ه رهبر و عضو بين فردي تماس

زيربنايي و دهد تخفيف را ترس ها مي تواند زيرا است مفيدي بي نهايت شيوه

منبع(. کند)همان فراهم آينده کار براي

گ روه ب راي خ وبي اعض اي آنه ا، ش رايط و رواني وض ع ب ه بنا افراد برخي

کردن اضافه احتمالي منافع ( معتقدند1382) کوري و نيستند. کوري درماني

ق رار بررس ي م ورد گ روه از آنه ا ش دن خارج به نسبت بايد گروه به اعضا

ب ه اق دام ک ه اف رادي براي گروهي مشاوره که باورند اين بر گيرد. همچنين

و روانپريش ي ب ه مبتال دارن د، رواني ش ديد مش کالت کرده ان د، خودکش ي

پارانويي د ش ده اند، مواجه طاقت فرسايي بحران هاي با هستند، جامعه ستيزي

= يا نيست. عاقالنه هستند، خودمدار کامال

گروه: ترکيب 3

اه داف ب ه باش ند ن اهمگن ي ا همگن هم ب ا باي د گروه يک اعضاي آيا اين که

نيازه اي و م وردنظر جمعيت ب ه توج ه ب ا کلي ط ور دارد. ب ه بستگي گروه

از ت ا ش وند انتخ اب جمعيت آن از گ روه اعضاي که است بهتر آن، مشخص

اف زايش م وجب مي توان د گ روه اعض اي بين ن اهمگن. ش باهت گ روه ي ک

و جانب ه هم ه بررسي يک آمدن فراهم امکان خود اين و شود گروه انسجام

58

پژوهش دوم: پيشينه فصل

مي توانن د مي ده د. اعض ا دس ت ب ه را زن دگي بحران ه اي از ب از

ش رايط و بمان د ب اقي محرمان ه ک ه کنن د بيان نحوي به را احساس هايشان

از کن د. نمونه ه ايي ايج اد يک ديگر ب ا عميقي رابط ه مي توان د آنه ا زن دگي

گمن ام، الکلي ه اي س المندان، از: گ روه عبارت ان د همگن گروه ه اي

کنترل کنن دگان و تنه ا، و ش ده جدا والدين اصالح، و اعتياد ترک مؤسسه هاي

(.1382 کوري، )کوري وزن

اينک ه اس ت. يکي برخ وردار حس ن دو از هم ب ا اعض اء تج انس و همگ ني

امک ان اينک ه ديگ ر و مي کن د، تس هيل را گ روه اعض اي بين همبس تگي

گ روه ي ک اعض اي ناهمگني ديگر، سوي مي دهد. از افزايش را همانندسازي

اش خاص ب ا تم اس امک ان ک ردن ف راهم علت ب ه ک ه دارد را حس ن اين

يادگيري ه اي و ب وده پرب ارتري تجربي ات ب ا ت وأم آن اعضاي براي گوناگون،

(.1374 )ثنايي، داشت خواهد همراه به را بيشتري

لذا و است مطلوب بيروني دنياي اجتماعي ساخت از کوچک نمونه يک گاهي

رش د اس ت. گروه ه اي ض روري ن اهمگن گ روه ي ک وج ود ش رايط اين در

کمک با مي توانند ناهمگن اند. اعضا بيشتر معین درماني گروه هاي و شخصي

واقعيت نماينده ي که محيط در ناهمگن گروه يک از شده گرفته بازخوردهاي

ف ردي مي ان مهارت هاي و آزموده را جديدي رفتارهاي است، گروه از خارج

(.1382 کوري، )کوري دهند گسترش را خود

ح داکثر ت ا باش د ن اهمگون گ روه باي د که ( معتقدند1379سادوک) و کاپالن

تشخيص ی طبق ات و اعض اء از باي د گ روه بگ يرد. بن ابراين، ص ورت تعامل

س طوح نژاده ا، تم ام ش وند، انتخ اب متفاوت رفتاري الگوهاي با و مختلف

دو ه ر از و مختلف سنين در و باشند، دارا را تحصيلي زمينه هاي و اجتماعي

باشند. جنس

گروه ه اي در عم ده عام ل بيمارس تان: دو در درماني گروه در گروه ترکيب

در ک ه اس ت اف راد س ريع تع ويض و تغي ير و آنها اعضاء ناهمگوني بستري،

59

پژوهش دوم: پيشينه فصل

محدودي تعداد درمانگر بخش، است. در معمول مدت کوتاه درمان هاي تمام

کوچک گروهي در شرکت براي نيز آنها تناسب و عالقه مندي موضوع و بيمار

اجباري درماني گروه در شرکت است ممکن موارد، بعضي است. در مطرح

= باش د بخش ي ک در الکليس م(. ام ا و دارو سوءمص رف واح دهاي در )مثال

تج ارب اک ثر واق ع، در و ن دارد، وج ود وض عيتي چ نين عمومي روانپزشکي

ش ده گ روه در ش رکت عالقه مند خود بيمار که است مفيدتر زماني گروهي

(.1379 سادوک، و )کاپالن باشد

اس ت، ممکن بيمارس تان اس ت. در مح دود جلس ات از بهتر متعدد جلسات

ه ای مای ه انتق ال و متقابل واکنش هاي تداوم تا باشد، روزانه گروه جلسات

را گ روه جدي د باش د. اعض ا امکان پ ذير ديگ ر جلسه به جلسه اي از صحبت

آش نا گروه در جاري مطلب به گروه اعضاي از يکي يا درمانگر است ممکن

ب ه گ روه س ازمان دهي ب ه ني از باش د، بيش تر جلس ات فاصله سازد. هرچه

ک رد. خواه د ايج اب را او بيشتر فعاليت و شد خواهد بيشتر درمانگر وسيله

درم اني گ روه به که است درمانگري شرايط از يکي بودن فعال هرحال، در

منبع(. )همان مي پردازد آن، از خارج چه و بيمارستان در چه مدت، کوتاه

بستري و سرپايي بيماران هاي گروه جدول: مقايسه

قنبري بيماران هاي گروه سرپايي بيماران هاي گروه عواملباشد روز هر است ممكن هفتگي معموال ها مالقات تعداد

جلسات مدت طول ساعت2 تا1 دقيقه60 تا45 اس ت ممكن ) اعض ا متغي ير

كند( تغيير جلسه هرثابت تركيب

عم دتا ولي ب وده نامتع ادلهستند جذب نيازمند

هستند بااليي انگيزه داراي انگيزه

نامتجانس متجانس موارد اكثر در ايگو عملكرد سطح ، گ روه دهن ده س اختار فعال،

هم راهي و كنن ده تش ويقكننده

خنثي رهبر وضعيت

و كاركنان بين كمي هاي حريمدارد وجود بيماران

محرمانه بودن محرمانه

ي ك در بيماران ناپذير؛ اجتنابكنند. مي زندگي بخش

گروه از خارج ممنوع) روابطشود( نمي تشويق

رواب ط و معاش رتگروه از بيرون اجتماعي

60

پژوهش دوم: پيشينه فصل

اكنون و اينجا بر تاكيد حمايت، اكتشاف و ابراز بر معموال تمركز بازگرداندن بحران، در مداخله

جهت قبلي عملك رد س طح بهسرپايي درمان

شخص يت، تغي ير و بازسازيها نشانه بردن بين از

درماني موارد

م دت ط ول ب ه بس ته روز(21 تا1 بستري) معموال

م اه؛6 ت ا4م دت: كوت اهسال چند تا1 بلندمدت،

درمان طول

2577 صفحه (،2005سادوك) و كاپالن روانپزشكي جامع كتاب از جدول

گروه: حجم 4

س ن جمل ه از دارد بس تگي متع ددي عوام ل ب ه گ روه ي ک مناس ب حجم

ق رار بررس ي م ورد ک ه مش کالتي و گ روه ن وع ره بر، تجرب ه مراجع ان،

(.1382 کوري، )کوري مي گيرند

نف ر15 مثل بزرگ گروه هاي و نفر،3 مثل کوچک گروه هاي با درماني گروه

= مع هذا است؛ بوده موفق نيز مناس ب تع داد را نف ر10 تا8 درمانگرها اکثرا

پي دا ک افي تعام ل اس ت ممکن کوچ ک گروه ه اي مي دانن د. در گ روه براي

ي ا اعضا که باشد آن از بيشتر تعامل است ممکن نيز، بزرگ گروه در نشود،

(.1379 سادوک، و )کاپالن نمايند پيگيري بتواند درمانگر

اف زوده دارد. ب ا گ روه ک ار فرايند به مهمي اثرات اعضا، تعداد کلي طور به

در ک ه مهارت ه ايي و ش ناخت توان ايي، دامنه ي اعض اء، تع داد ب ر ش دن

ي ک واق ع در جدي د شخص مي شود. هر بيشتر مي گيرد، قرار گروه دسترس

گفت مي ت وان است. لذا جديد راه حل هاي و مسائل عرضه ي براي تازه منبع

ف راهم ج الب تر اش خاص با مواجهه براي بيشتري امکان بزرگ تر، گروه يک

همراه بيشتري سازماني مشکالت با بزرگ تر گروه يک حال، عين مي کند. در

گروه ه اي ي افتن تش کيل نزدي ک، ارتب اط ش دن کم تر ش ايد ک ه اس ت،

(.1374 )ثنايي، است جمله آن از غيره، و زيرمجموعه اي

جلسات طول و تعداد 5

61

پژوهش دوم: پيشينه فصل

جلس ات . ت داوم دهن د مي ترتيب هفتگي جلسات گروه درمانگرها روان اكثر

مي تش كيل دوب ار اي هفت ه گ روه م وارد بعض ي اس ت. در اهميت ح ائز

(.1379سادوك، و شود)كاپالن

زمان .معهذا كشد مي طول ساعت2 تا1 درماني گروه جلسات كلي طور به

منبع(. باشد)همان بوده ثابت بايد شده انتخاب

در ك ه است روشي داشت، رواج خيلي1970 دهه در كه 1ماراتون هاي گروه

. ن زديكي گذرانن د مي هم ب ا م داوم ط ور ب ه را س اعت72 ت ا12 اعضا آن

ب رخي رفتن بين از م وجب خواب از محروميت و جلسات درد اجباري تعاملي

گ ردد. مي ص ريحتر مكالم ات و ع اطفي فرآين دهاي ش دن آزاد ع ا، دف اع از

ض عيف تري ايگ و کس اني که براي است ممکن ماراتون درماني گروه مع هذا

منبع(. )همان باشد خطرناک مرزي و اسکيزوفرنيک بيماران مثل دارند،

گروه: مالقات هاي مکان 6

اصل رعايت اما کرد، برگزار زيادي مکان هاي در مي توان را گروه جلسه هاي

آنه ا گفته ه اي که کنند احساس بايد اعضا دارد؛ زيادي اهميت بودن محرمانه

نمي ش ود. چنانچ ه ش نيده دارن د، قرار مجاور اتاق هاي در که افرادي توسط

خ ود جلسه ي مزاحمت يا صدا و سر از پر عمومي بخش يا سالن يک در آنها

ک ار و فع اليت نمي گ يرد. ب راي ص ورت خوبي به گروه کار دهند، تشکيل را

ج اي باي د م وردنظر نيس ت. ات اق مناس ب م يز و صندلي از پر اتاقي گروه

(.1382 کوري، )کوري کند فراهم اعضا براي را راحتي نشستن

مخ ل عوام ل س اختمان از خارج فضاي از و باشد مناسب بايد محيط هواي

ت ا باش د داش ته وجود درمانگران براي کافي فضاي نکند. بايد نفوذ داخل به

خصوص ي ح ريم از کمي مق دار همچ نين و بزن د دور گ روه اط راف

درمانگر که باشد بزرگ قدر اين نبايد شود. فضا گذاشته آزاد شرکت کنندگان

(.1382 )فري، کند شرکت کنندگان بين در زدن قدم صرف را زيادي وقت

1 .Marathon

62

پژوهش دوم: پيشينه فصل

گروه: آرايش 7

از دارد. بس ياري اث ر رابط ه کيفيت در گ روه، در اعض اء گ رفتن قرار طرز

ب اال ک ه بنشينند ميزگرد يک دور آنها گروه اعضاي مي دهند ترجيح درمانگران

= که مي دهند ترجيح هم باشد. عده اي نداشته پايين و بين ميز مثل چيزي اصال

اين در باش د. زي را رؤيت قاب ل بيم اران وج ود تم ام ت ا نباش د، حائل اعضا

اس ت. نماي ان بيش تري وض وح با آنها غيرکالمي پاسخ هاي و حرکات صورت

روي داي ره ص ورت ب ه گ روه اعض اي مي دهند ترجيح درمانگران از بسياري

مي ان در اعض ا ب ا را زمين ي ا م يز از اس تفاده مي توان بنشينند. البته زمين

را اعض ا بين م ا في فع ال و مس تقيم ارتباط امکان آرايشي گذاشت. چنين

(.1374 )ثنايي، دارد مطلوب اثر گروهي ارتباط روند بر و مي دهد افزايش

بنش ينند. اعض ا کن ار در درم انگران کم ک است بهتر نيز موارد از بعضي در

تم ام غ يرکالمي حالت ه اي مي توانن د درم انگر کمک و درمانگر بدين ترتيب،

»آنه ا« مقاب ل »ما« در فضاي يک ايجاد از نتيجه در و کنند مشاهده را اعضا

(.1382 کوري، )کوري کنند جلوگيري

گروه: طول 8

آن نمي ت وان شود، خالصه جلسه سه يا دو يک، در گروه يک نشست هاي اگر

گ روه جنبه گروه يک نشست هاي اين که خواند. براي گروهي روان درماني را

گروه گردد. عمر تشکيل جلسه ده تا هشت بايد الاقل بگيرد، خود به درماني

ب ه گ روه ش ود. وق تي انتخاب گروه اعضاي ترکيب و اهداف به توجه با بايد

(.1374 )ثنايي، ندارد لزومي جلسات ادامه ي رسيد، خود اهداف

از باي د گروه ه ا اک ثر خ اتمه ي ت اريخ که باورند ( براين1382کوري) کوري

= اعضا طوریکه به شود، اعالم ابتدا همان گ روه خاتمه و شروع زمان از کامال

باشند. آگاه

انتخ اب اين ح ق اعضا مي رسد، پايان به گروه کار زمان باالخره که هنگامي

چ نين بپيوندن د. مزاي اي جدي دي گ روه ب ه تماي ل ص ورت در ک ه دارن د را

63

پژوهش دوم: پيشينه فصل

را ب ارآور فع اليت و انس جام امک ان زمان، مدت اين که است اين برنامه اي

اکتس ابي ف ردي مي ان مهارت ه اي مي توانند اعضا نتيجه در و مي کند فراهم

= کار به افراد از جديدي گروه با را خود جديد اين اص لي ارزش گيرند. احتماال

اعض ا ک ه اس ت اين زم اني( در مح دوديت با گروه هايي )يعني، گروه ها نوع

نمي رس ند.البت ه خ ود ف ردي اهداف به هميشه براي که درمي يابند سرانجام

ط ور ب ه سال ها مي تواند دارند يکساني اعضاي که گروه هايي جلسات تعداد

مس ائل عميق طور به تا مي دهد امکان اعضا به زماني برنامه ي انجامد. اين

حم ايت و راه ح ل ارائ ه ب ه ل زوم ص ورت در و دهن د قرار بررسي مورد را

(.1382 کوري، )کوري بپردازند

بسته: گروه هاي يا باز گروه هاي 9

را گ روه بيم اري دارند. اگر بيماران از معيني ترکيب و تعداد بسته گروه هاي

= گروه هايي چنين نمي شود؛ گرفته او جاي به جديدي عضو کند، ترک اصطالحا

است زياد آن در تغييريابي که است گروهي باز مي شوند. گروه ناميده بسته

)کاپالن مي شود گرفته جديد اعضا مي کنند ترک را آن قديمي اعضاء وقتي و

(.1379 سادوک، و

دارد. پ ذيرش بس تگي عام ل چندين به باشد بسته يا باز بايد گروه آيا اين که

درب ر را چن دي فواي د مي کنن د ت رک را گ روه اف راد بعضي هنگامي که اعضا

اگ ر اين، وج ود مي شود. با انگيزه ايجاد و تحريک باعث تغيير اين زيرا دارد،

پذيرفت ه گ روه در جدي دي اعض اي ي ا کنن د ت رک را گ روه اف راد از بسياري

به تر باشد. بنابراين نداشته وجود قبلي انسجام آن است ممکن ديگر شوند،

داش ته وج ود خ الي ج اي گ روه در که بپذيريم را جديد اعضاي زماني است

باي د ک ه را نکت ه اين مي ش وند، وارد گ روه جدي د اعضاي که باشد. هنگامي

ک ه اعض ايي اين، ب ر مي پذيرن د. عالوه کنند، شرکت جلسه شش در حداقل

گذاش ته کن ار گ روه از نکنن د، شرکت موجه عذر بدون متوالي جلسه دو در

64

پژوهش دوم: پيشينه فصل

)ک وري مي ده د افزايش را گروه کار تداوم شانس روش ها مي شوند. اين

(.1382 کوري،

= ن وع از مي گردن د، تش کيل عاطفي مشکالت حل براي که گروه هايي معموال

(.1379 )شفيع آبادي، مي باشند بسته گروه

گروه: عنوان به درمانگر نقش 10

است، متفاوت درمانگر بودن کنش پذير يا فعال ميزان مورد در عقايد هرچند

اس ت. کمک و تسهيل اول درجه در درمانگر نقش که دارد وجود کلي توافق

هس تند تغي ير و بهب ود عم ده منبع خودشان گروه اعضاء ايده آل، شرايط در

( مي گوي د:1379 ش فيع آبادي، از نق ل )به (. يالوم1379 سادوک، و )کاپالن

فع اليت، مس ؤوليت، خ ود، ک ه بياموزن د باي د اول، جلس ه هم ان در اعض ا

انج ام درم انگر طري ق از کن ترل و دارن د را غيره و ارزشيابي تصميم گيري،

مي گيرد.

ايجاد قوي عوامل از يکي مي آورد، وجود به درمانگر شخصيت که اتمسفري

ب ردن ک ار به راه که است ساده کارشناس يک از بيش است. درمانگر تغيير

اس ت برخ وردار ن يز شخص يتي نفوذ يک از او مي داند، را مختلف روش هاي

و )ک اپالن مي گ ذارد ت أثير احترام و صميميت همدلي، مثل متغيرهايي بر که

(.1379 سادوک،

( ره بر1379 ش فيع آبادي، از نق ل ب ه ؛1973)1جرش نفلد و ن اپیرو نظ ر به

نده د، انج ام درس تي به را آنها اگر که دارد مسؤوليت هايي و وظايف گروه،

بود. نخواهد موفق هدف ها به نيل در گروه

اعض اي بين تس هيل کننده و س ازنده انس اني رواب ط ايجاد از عبارت رهبري

گ روه ره بر ک ه اس ت آن مس تلزم س ازنده و مفي د مي باشد. رهبري گروه

= بخش باش د. ره بري، برخ وردار ک افي ع اطفي و عقالني توانايي از شخصا

1 .Napier &Gershenfeld

65

پژوهش دوم: پيشينه فصل

خ اص، ع ادات و مي ش ود محس وب گ روه ک ل فراين د از تفکيک ناپ ذيري

(.1379 )شفيع آبادي، برمي گيرد در را روش هايي و مهارت ها توانايي ها،

درماني گروه در درمانگر اساسي تکاليف

درماني گروه يک ايجاد براي تصميم 1

گروه ابعاد و زمينه تعيين

گروه جلسات دفعات و طول انتخاب

باز يا بسته گروه انتخاب

گروه براي همکار درمانگر انتخاب

درمان ها انواع ساير يا درماني گروه مقررات فرمول بندي

درماني گروه يک ايجاد کار 2

مناسب اهداف فرمول بندي

باشند گروهي تکاليف انجام به قادر که بيماراني انتخاب

درماني گروه براي بيماران آماده سازي

درماني محيط يک حفظ و ساخت 3

پنهان و آشکار طور به گروه فرهنگ ايجاد

ف رعي، چ رخش،گروه ه اي )عض ويت، رايج مس ائل ح ل و شناسايي

تعارض(

روانپزش کي، درس نامه درم اني: در .وين وگراف: گ روه اس از )ج دول

کاپالن از نقل به ؛1988دي. سي. واشينگتن آمريکا، روانپزشکي انتشارات

(.1379 سادوک، و

درمانگر کمک 11

درم انگر کم ک ي ک خود گروهي کار در مي دهند ترجيح روان درمانگران اکثر

ک ه اس ت آن اوليه مرحله ي در اصلي (. موضوع1374 )ثنايي، باشند داشته

آن اداره و گ روه تش کيل در مس اوي س هم از درم انگر کم ک و درم انگر

اه داف از روش ني تص وير باي د درم انگر کم ک و باشند. درم انگر برخوردار

66

پژوهش دوم: پيشينه فصل

ه دف ها تحق ق نح وه و دهن د انج ام زمان اين در مي خواهند که کاري گروه

ب راي درم انگر کم ک و درمانگر بين اساسي توافق و باشند. همکاري داشته

در بيش تري س هم درم انگر دارد. چنانچ ه اهميت بس يار گ روه ک ار ش روع

= باشد، داشته گروه فعاليت هاي پي دا را منفعلي نقش درم انگر کم ک احتم اال

بين اطالع ات تب ادل و درم انگر کم ک و درمانگر رواني کرد. آمادگي خواهد

(.1382 کوري، )کوري دارد زيادي اهميت آنها

: 1سازي آماده

تجربه براي درمانگر توسط که بيماراني (،1379سادوک) و کاپالن اعتقاد به

اض طراب و داده ادام ه درمان به طوالني تري مدت مي شوند، آماده گروهي

گ زارش نکرده ان د پي دا آم ادگي کس اني که ب ا مقايس ه در کم تري ابت دايي

روش ك املتر چ ه ه ر دادن توض يح از اس ت عبارت سازي آماده اين ؛مي کنند

بيم ار اس ت ممكن ك ه س والي هر به پاسخگويي و اول جلسه از قبل درماني

.باشد داشته

= که چيزي ن تيجه ي اغلب مي ش ود، دي ده اعض ا »مقاومت« از نام به معموال

ک ارکرد چگ ونگي گروه ه ا، وج ود مناسب تبيين در درمانگران موفقيت عدم

(.1382 کوري، )کوري اعضاست فعاالنه ي مشارکت نحوه و آنها

و ک وري از نقل ( )به1993)3لو سيا دي و باومن ( و1982) 2تيندال و بارگرز

گ روه تجرب ه جهت اعض ا س اختن آم اده ب راي را روش ( سه1382 کوري،

رفت اري. تم رين و جانش يني تج ربه ي ش ناختي، مي کنن د: ي ادگيري توصيف

از ه دف که جزوه هايي خواندن طريق از و شناختي روش هاي کمک با اعضا

را خ اص م وارد و رايج مش کالت اعضا، عملکرد به مربوط انتظارات گروه،

از اس تفاده شامل جانشيني مي کنند. تجربه کسب اطالعات مي کند، توصيف

گ روهي رفت ار ک ه اس ت فيلم هايي و ويديويي نوارهاي شده، ضبط نوارهاي

1 .Preparation2 .Borgers & Tyndall3 .Bowman & Delucia

67

پژوهش دوم: پيشينه فصل

ش امل رفت اري مي کنن د. تم رين منعکس فع ال گ روه ي ک در را م وردنظر

دري افت و اداره مانن د س اخت دار فعاليت ه اي در اعض ا دادن ش رکت

و است. بارگرز مقاومت موارد شناسايي و خودافشايي مواجهه، پسخوراند،

= ک ه مي کنن د اس تدالل تين دال از پيش آمادگي ه اي ش کل مفي دترين احتم اال

روش هاست. اين از تلفيقي گروه تشکيل

گروه تکامل و رشد مراحل

مي کن د. مکانيس م هاي طي را مختلفي مراح ل خ ود عم ر ط ول در گ روه

نمي کنن د. عم ل يکن واخت و يکس ان ط ور به درمان مدت طول در درماني

آنه ا س اير ب ه نس بت عوام ل از پ اره اي درم ان، از م رحله اي ه ر در بلک ه

پي در گ روه که اوليه مراحل مي کند. در پيدا بيشتري وجود امکان و اولويت

امي د« و »ايج اد همچ ون ع واملي است، گروه کار تداوم و انسجام و جذب

و امي د ايج اد اث ر مي کنن د. ب ر پي دا خاص ي اول ويت و »عم وميت« اهميت

= ک ه کس اني ميزان از دلگرمي کاس ته ک رد، خواهن د ت رک را گ روه احتم اال

و گ روه بودن ناشناخته از ناشي اضطراب و ابهام عموميت، اثر مي شود. بر

خواهن د بيش تري آرامش احساس گروه در اعضا و مي شود، رفع آن اعضاي

يکن واخت و ث ابت گ روه عم ر ط ول در اعض ا، نيازهاي و داشت. انتظارات

روحي و جسمي آثار از خالصي است آن طالب بيمار آنچه ماند. ابتدا نخواهد

= است. ولي او مرضي( ناراحتي )نشانه هاي مي کن د پي دا تغيير هدف اين بعدا

ک ار مي گردد. به رابطه ژرفاي و انساني روابط به معطوف بيشتر او نظر و

(.1374 )ثنايي، است متأثر تغييرات اين از هم درماني عوامل افتادن

ک ه دارد وج ود مختل ف م رحله ي چه ار گ روه، تکام ل روند در کلي طور به

مرحله ي و 3کار مرحله ،2انتقال مرحله ،1)آغازين( آميزش از: مرحله عبارتند

منبع(. )همان4اختتام1 .Initial state2 .Transition stage3 .Working stage4 .

68

پژوهش دوم: پيشينه فصل

)آغازين( آميزش مرحله ي 1

مض طرب اند. دو ه ر گ روه درم انگران و اعض ا اول، جلسه در کلي طور به

= گ روه درم انگران نگ راني در آب از چگون ه گ روه ک ه اس ت اين از احتم اال

گ روه رخ دادهاي عه ده از خوبي به گروه رهبر عنوان به آنها آيا آمد، خواهد

ب ا بيگان ه اف راد از گ روهي توانس ت خواهن د آي ا ک ه اين و آم د، خواهند بر

کارس از و م ؤثر کار براي الزم اعتماد که دهند الفت هم با طوري را يکديگر

= اعضا آيد. اضطراب فراهم گروهي ش دن، ط رد از نگ راني خاطر به معموال

و محي ط ي ک ب ه ش دن وارد و جدي د اش خاص ب ا مالق ات خ ود، دادن بروز

ايش ان اض طراب ب ه آميخت ه اعضا نگراني هاي قبيل است. اين تازه شرايط

و ط رح گ روه در را آنه ا دارن د قص د که است مشخصي موضوعات درباره

به نه. آنها يا آمد برخواهند کار اين عهده از آيا که نمي دانند اما کنند، بررسي

نکت ه همين و باش ند، داشته انتظاري چه گروه از که نيستند مطمئن درستي

آن قب ول م ورد ي ا و گروه با خود تناسب درباره آنها نگراني رفتن باال باعث

و گ روه در ش دن جذب نگران گروه شروع در شود. اعضاء می گرفتن قرار

داش ته هم مقاومت است ممکن گروه هستند. اعضاي آن از ماندن برکنار یا

= باشند، آنه ا اس ت نباش د. ممکن داوطلبان ه گ روه ي ک گ روه، اگ ر خصوصا

= = نه اما جسما ارزش ه اي ب ه نسبت است ممکن باشند؛ حاضر گروه در روحا

م يزان ب ه نس بت اس ت ممکن باش ند؛ داش ته ش ک گ روه هدف يا گروه ها

(.1379 همکاران، و )کوري باشند نامطمئن خودشان براي گروه کارآيي

ممکن اس ت. اعض ا گروه اوليه مرحله در اساسي مالحظات از يکي اعتماد

امن گ رون ب ودن« در واقعي »خ ود آي ا ک ه کنن د س ؤال خودش ان از است

فک ر چ ه آنه ا ب ه راجع ديگران مي کنند، گوش آنها سخنان به بقيه آيا است؟

منبع(. )همان کرد؟ خواهند

آنه ا ب راي به ره اي گ روه هس تند. آي ا هم نتايج نگران گروه اعضاي همچنين

مرحل ه در اف راد اين ک ه باالخره و بود؟ خواهد وقت اتالف آيا داشت، خواهد

69

پژوهش دوم: پيشينه فصل

وج ود ب ه را ق درت س اختارهاي مي کنن د، پي دا گ روه در نقش ه ايي ش روع

س اير و مي دهند، رهبر شکل را هويت هايي مي کنند، پيدا متحداني و مي آورند

ي ا و پذيرفت ه را آنها گروه آيا اين که به مي رسند مي آزمايند، را گروه اعضاي

مي کوش ند و کنن د ش اد را گ روه ره بر مي کنن د س عي اس ت، گذاشته کنار

(.1379 همکاران، و )کوري سازند برآورده را گروه اعضاي ساير انتظارات

انتقال مرحله 2

= ش ود، ثم ربخش و عمي ق ک ار وارد بتواند آن که از قبل گروه ي ک باي د نوع ا

= انتقالي دوره (.1379 همک اران، و )ک وري بگذارد سر پشت را دشوار نسبتا

آغ از را خ ود مش کل درب اره بحث گ روه اعض اي از هري ک مرحل ه، اين در

رواب ط مي باش د. زي را هم راه تردي د و ش ک ن وعي با مشکل مي کند. ابراز

)ش فيع آبادي، اس ت نش ده عمي ق هن وز ش ايد، و باي د آن طوري ک ه اعض ا

1379.)

م داخله هايي ت دبير انتق ال مرحله در رهبر)ان( گروه دشوار و اصلي وظيفه

ب ا باي د فن ون مي کن د. از تب دیل 1همبس ته واح د ي ک ب ه را گ روه که است

گروه رهبر وظايف از کرد. يکي استفاده مناسب موقع در و دقيق حساسيت

ح ال، عين اس ت. در دش وار مقاطع برخي از گذر به اعضا ترغيب و تشويق

تعارض اتي ح ل و ش دن روبه رو به را گروه اعضاي رهبر)ان(، که است الزم

مي گ يرد. شکل گروه تشکيل محل همان در اعضا تعامل طي که دهند سوق

اعض اي از آنه ا مي دهن د. اگ ر نش ان را خويش موضع خود، عمل با رهبران

شايس ته دارن د، س ازنده و ص ريح، صادقانه، برخورد و مواجهه انتظار گروه

و )ک وري باشند رفتارها قبيل اين الگوي خويش رهبري با خودشان که است

(.1379 همکاران،

کار مرحله 3

1 . Cohesive unit

70

پژوهش دوم: پيشينه فصل

و مس ائل ط رح و يک ديگر ب ه اعض ا اعتق اد و رواب ط شدن عميق تر از پس

بحث ب ه اعض اء ک ه مي شود. ب دين معني آغاز آنها حل براي تالش مشکالت،

يک ديگر م ددکار مي کنن د سعي مزاحمي عامل هرگونه از فارغ و مي نشينند

(.1379 )شفيع آبادي، باشند

ب ه آنه ا ب رانگيختن ب ا را اعض ا ک ه اس ت آن ب ر کار مرحله در گروه تمرکز

وق تي کند. گ روه نزديک يکديگر به گروه، مشترک مسائل پي گيري و جستن

چن د ي ا دو ک ه اس ت ح دي ب ه آن همبس تگي سطح که است کار مرحله در

اعضا اين که نه کنند، کار مشترک مسائل روي همزمان مي توانند گروه عضو

مرحل ه ويژگي هاي از مي پردازند. يکي فردي کار به نوبت به گروه فضاي در

= اعضا که است آن کار ماي ل ک ه دارند مسائلي طرح يا کار به اشتياق عموما

= آنها در کاوش به باش د، رس يده ک ار مرحله به که گروهي در هستند. معموال

ط الب ل ذا و مي خواهند، چه گروه از که مي دانند وضوح به اعضا از نفر چند

تمرک ز مرحل ه، اين ديگر ويژگي هاي هستند. از خود به گروه وقت اختصاص

اعض ايش ک ه اس ت اين پرب ار گ روه يک نشانه هاي اينجاست.از و اکنون بر

گرفته ان د. همچ نين ياد را خود فعلي احساس هاي و رفتار درباره زدن حرف

هس تند يک ديگر ب ا روي ارويي ح تي و صريح و ارزشمند تعامل به مايل اعضا

آن از ف رار ب ه ني ازي که گرفته اند ياد و شناخته رسميت به را تعارض گروه

و اولي ه مراح ل از را ک ار« گ روه »مرحل ه ک ه ديگ ري نيست.. ويژگي هاي

نگراني ه اي و ه دف ها گ روه است: اعض ا قرار اين از مي کند متمايز انتقال

قب ول را آنه ا مسؤوليت که گرفته اند ياد و مي دهند تشخيص آسان تر را خود

دارند. روشن تري تصوير خود، از گروه اعضاي و رهبر انتظارات کنند. درباره

پيش نهادات ب ه گروه . اعضاي گروه اند از جزئي مي کنند احساس اعضا اکثر

کار به گروه در که فنوني به نسبت و دارند اعتماد رهبر تفسيرهاي و تعبير و

ره بر طري ق از اعض ا مي دهند. ارتباط خرج به احتياط کمتر مي شود گرفته

بين آزاد مبادل ه ي ا ش نود و گفت ص ورت ب ه بيشتر و مي گيرد صورت کمتر

71

پژوهش دوم: پيشينه فصل

خ ود ب ه آنه ا اس ت. اعتم اد يک ديگر با مستقيم ارتباط به آنها تمايل و اعضا

ک اوش و متف اوت رفتاره اي آزمودن خود، افکار ابراز براي و يافته افزايش

مرحله اين در گروهي دارند. همبستگي بيشتري آمادگي شخصي، مسائل در

اعتماد قابل جمع يک مساعي، اشتراک با گروه مي کند. اعضاي پيدا افزايش

و )ک وري قايل ان د اهميت و ارزش احترام، يکديگر براي و آورده اند وجود به

(.1379 همکاران،

اختتام - مرحله4

آي د، وج ود ب ه مالطفت با توأم و معنا با عميق، رابطه يک که گروهي هر در

= م ردم ببينند. اکثر را آن رسيدن پايان به که دارند اکراه آن اعضاي از عميق ا

ترس ه ا، احساس ات، آزادان ه بتوانن د آن در ک ه باش ند گ روهي ج زو اين که

ل ذت کنند بيان را خود آرزوهاي و عقايد خصومت ها، ناکامي ها، اضطراب ها،

(.1374 )ثنايي، مي برند

ب ه هميش ه ب راي يا موقت طور به بايد که مي رسد جايي به گروه سرانجام

گ روهي، جلس ات ب ه دادن خاتمه براي زمان شود. بهترين داده پايان کارش

باش د آم ده ناي ل ش ده تع يين ه دف هاي ب ه گ روه ک ه اس ت هنگ امي

(.1379 )شفيع آبادي،

ک ار خاتمه اصلي ( وظايف1382 کوري، و کوري از نقل به ؛1990)1کرامر

از آم يزه اي ب ا گ روه ک ار خاتمه مي کند: مرحله بيان زير صورت به را گروه

مي شود. وظ ايف مشخص شادي و سردرگمي غمگيني، با توأم احساس هاي

خاتمه از: درک عبارت اند وظايف است. اين مشکل و زياد بسيار مرحله اين

درم ان، تج ربه ي ک ردن جمع بن دي روان ش ناختي، تج ربه ي ي ک عن وان ب ه

جديد. شروع تجربه براي آزادي اوج باالخره و کردن رها و شدن صميمي

ک ه علت اين ب ه باشد. ش روع آن پايان و شروع گروه، مهم مرحله دو شايد

اين ب ه پاي ان، و مي ش ود، نواخت ه گ روه ح رکت و ک ار آهنگ مرحله اين در

1 . Kramer

72

پژوهش دوم: پيشينه فصل

= و مي گيرد شکل شده آموخته درس هاي مرحله اين در که خاطر برنامه نوعا

(. 1379 همکاران، و )کوري مي شود تدوين و فرموله عمل های

عم ل جامه ي گروه نهايي مرحله در زير تکاليف که است الزم کلي، طور به

بپوشد:

اجتناب ناپ ذير پاي ان ب ا ش دن روبه رو ب ه ت رغيب را گ روه اعضاي مي توان

پرداخت. جدايي درباره ي آنها احساس مورد در جانبه همه بحث و گروه

را گ روه ره بر و اعضا ساير با خود ناتمام مورد هر مي توانند گروه اعضاي

برسانند. اتمام به

چط ور و کنن د ت رک چگون ه را گ روه ک ه داد ي اد گروه اعضاي به مي توان

ببرند. خود با را خويش آموخته هاي

تغي ير ب راي مشخص ي برنامه ه اي ت ا ک رد کم ک گروه اعضاي به مي توان

خ ود روزم ره زن دگي در گ روه درس ه اي گذاش تن اج را موق ع به و کردن

کنند. تنظيم

حمايتي شبکه ايجاد براي راه هايي تا کند کمک اعضا به مي تواند گروه رهبر

کنند. پيدا گروه ترک از بعد خود

)هم ان ک رد ت دوين مشخص ي برنامه ه اي مي توان ارزيابي و پيگيري براي

منبع(.

درماني‌گروه‌هاي‌رويكرد

در و هس تند مختل ف ه اي نظريه محصول درماني گروه مختلف رويكردهاي

و ميشود)ف يرس استفاده متفاوتي نظري هاي زبان از درماني گروه توصيف

(.1383ترال،

درم اني :گ روه از عبارتن د درم اني گ روه در مط رح نس بتا رويكرده اي

درم اني گش تالتي،رفت ار ه اي گ روه تبادلي؛ رواني،تحليل روانكاوانه،نمايش

شناختي-رفتاري. هاي گروه و گروهي درماني ،شناخت گروهي

73

پژوهش دوم: پيشينه فصل

74