تعالي بسمه

انساني منابع و مجازي سازمان

فرد حفظي محمودانساني نيروي ريزي برنامه و طرح رئيس

اورمزدي نوشينانساني نيروي ريزي برنامه و طرح ارشد كارشناس

1388 تابستان

1

چکيده و اطالعات فناوري نظري هاي زمينه و تعاريف ارائه با مقاله اين در کنندگان استفاده عنوان به انساني منابع با آنها ارتباطات مجازي، سازمان

اطالعات و فناوري پيشرفت امروز دنياي .درشود مي تشريح آن از اصلي پوشي چشم که است حدي به سازمانها سازي مجازي سوي به حرکت و سازد. وارد سازماني جامعه به ناپذيري جبران خسارات است ممکن آن از دچار سازماني فعاليتهاي و کارکردها از بسياري مجازي، هاي سازمان در

از فراتر چيزي به مجازي سازمانهاي امروزه اند، گرديده اساسي تغييرات به جديد نگرشهاي و انساني نيروي به توجه آن و دارند نياز تکنولوژي

ارتقا باعث تنها نه مجازي سازمانهاي براي مناسب آنهاست. استراتژيهاي روي بر مستقيم طور به بلکه گردد مي سازمان فعاليتهاي اثربخشي

است. گذار اثر نيز پرسنل کاري زندگي کيفيت انفورماتيک ، اطالعات فناوري ، مجازي سازمان:کليدي هاي واژه

2فناورانه ييجبرگرا ، 1اجتماعي

مقدمه و3IT، 4ICTنهمچو موضوعاتي سوم هزاره عصر به ورود با

درگير خود به را زيادي سازمانهاي ،5مجازي سازمان آنها تبع به اطالعات فناوري در نوآوري و گذاري سرمايه در است. شتاب کرده

کلي طور به که کند مي معرفي ما به را کار و کسب از جديدي راههاي & Gardner, sharyan D& lepak, pdavid)است. متفاوت گذشته با

Bartol, Kathrynm, 2003, P159) آينده سازمانهاي از صحبت امروزه سازمان سرتاسر در فراگيري طرز به اطالعات فناوري که زماني است، گردد. سازمانها مي مطرح مجازي سازمان به نياز کند، رخنه

اين در و باشند مي کارها کردن ساده و سود کسب پي در همواره به رقابتي مزيت کسب براي سازمانها از بسياري امروزه راستا

طور به اند. آنها آورده رو آن ابزارهاي و اطالعات فناوري از استفاده اطالعات فناوري مديريت و اجرا بکارگيري، براي را کالني پولهاي مداوم

در اين(Twati, J.M. & Gammack, J.G, 2006, P175)دهند مي اختصاص مقدم خط در که کساني عنوان به سازمان انساني نيروي که حاليست

ناحيه از هستند ابزارها اين از کننده استفاده و فناوري با تعامل. اند گرفته قرار غفلت مورد مديران

اطالعات فناوري موج دو اين است گذاشته سر پشت را تحول يمعظ موج دو کنون تا بشر

وجود به بشر زندگي نحوه و فرهنگها،روابط در بزرگ انقالبي يك، هر تمدنهاي و فرهنگها گستره شدن محو موجب که طوري اند،به آورده

قابل غير پيشينيان براي که زندگي از جديدي هاي شيوه و شده پيشين1 Social informatics2 Technological determinism3 Information technology4 Information Communication Technology5 Virtual Organization

2

و بود کشاورزي اول،انقالب اند.موج ساخته آن جايگزين را بوده تصوررساند. پايان به را خود رسالت تا كشيد طول سال هزاران

گرديد.اين صنعتي جامعه پيدايش موجب که بود صنعتي دوم،انقالب موج بود وابسته کامال فناپذير انرژيهاي به دوم آورد.موج دوام سال سيصد موج

که کنند جستجو را جديدي وضعيت کشورها تا يدگرد موجب امر همين و ها کوشش و ها تالش .نباشند يرپذ فنا يازن مورد يهاول مواد و انرژي آن در موج نام به بعدها که يديجد انقالب وقوع يعتسر موجب راستا اين در

و کسب و زندگي از ينينو يوهسوم،ش موج .دريدشد،گرد معروف سوم ، يديتول يننو روشهاي و يرپذ يااح و متنوع انرژي منابع بر مبتني کار

هييدزا سوم موج واقع درشد. دوم موج در رايج هاي روش جايگزين هاي دوره هاي لوژيومتد با که است مسائلي به پرداختن و بررسي

و ها داده حجم بزرگي در دوره نيا مسائل ژگييستند.وين حل قابل يشينپ ژگييو نيشوند.ا ليتحل و هيتجز و د،پردازشيتول ديبا که است اطالعاتي

اطالعات"رهمنون "فناوري نام به ديجد آوري فن توسعه سوي به را ما يم سريم ما براي را فراوان هاي داده و اطالعات با کار که است ساخته

زد. سا به کامپيوتر آمدن با که پندارند مي غلط به سازمانها از بسياري متأسفانه

اينست واقعيت اما است آمده سازمان به اطالعات فناوري آنها کار محل اصطالح معمول طور دارد. به وسيعتر بس معاني اطالعات فناوري که

همچون ها افزار نرم از متنوعي و وسيع طيف بر ناظر اطالعات فناوري جستجو ،2ويدئويي ويرايش هاي برنامه ،1پردازها واژه الکترونيک، پست را ها افزار نرم قبيل اين که فناوريهايي همچنين و وب تحت ي گرها

سوي از البتهباشد. نوري( مي فيبر هاي شبکه )نظير کنند مي پشتيباني قالب در مسائل به نسبت انديشيدن جديد روش نوعي اطالعات فناوري ديگر

است. شده تعريف دستي هاي روش جاي به خودکار هاي روش از استفاده نرم مجموعه يک از استفاده شامل اطالعات فناوري افراد بيشتر براي

شود. در مي اينترنت جهاني شبکه يا اي داده پايگاه نظير افزارها، نرم يکسري براي اغلب اطالعات، آوري فن اصطالح شمالي آمريکاي

)گيرد. مي قرار استفاده مورد آنها بنيادين فناوري يا و ويژه افزارهايKling, Rob, 2001, P2)

دارد: سازمان روي بر عمده تأثير سه اطالعات فناوري کلي طور به خويش راحتي پي در همواره : بشراتيعمل جريان سازي خودکار(1

ريشه ، است پذيرفته صورت که اکتشافاتي و اختراعات تمام و است بوده دليل به اطالعات فناوري کلي طور . به دارد امور انجام کردن تسهيل در

است ،قادر دارد افزار نرم و افزار سخت در که زيادي هاي قابليت به نيازي که طوري به دهد انجام خودکار طور به را امور از بسياري از ،بسياري سازمان به اطالعات فناوري ورود باشد،با نمي انسان دخالتً که عملياتي جريان ،به پذيرفت مي انجام مشقت با و انسان طريق از قبالگرفت. انجام خودکار صورت

1 Word processors2 Video-editing programs

3

صد بايد اطالعات کسب براي : زمانياطالعات به راحت دسترسي(2 افراد از بسياري ،با خورد مي ورق کاغذ شد،هزاران مي مطالعه کتاب ها ورود بواسطه امروزه اما گرفت مي صورت مالقات خصوصي صورت به

همچون جهاني هاي شبکه به دسترسي و سازمان به اطالعات فناوري اطالعات به کمتر هزينه و زمان صرف با توان مي راحت ،بسيار اينترنت

کرد. پيدا دسترسي راحتي به عدم ،افزايش تغييرات فراوان : شتابنسازما در شکل تغيير(3

تا اند شده سبب حاضر عصر در رقابت سطوح افزايش و قطعيت که هايي . سازمان باشند متفاوت گذشته سازمانهاي با آينده هاي سازمان

فرصتهاي خود پيرامون خارجي و داخلي محيط بهتر درک با بتوانند ،مي نمايند اتخاذ را تري مناسب هاي استراتژي و آورند بوجود را بيشتري

باشند پاسخگو خارج محيط تحوالت و تعامالت به بيشتري سرعت با توانندً هم آن که ها سازمان در تغييرات ايجاد به اطالعات . فناوري عمدتا رقابتي نيروهاي تبديل و سازماني وظايف ،ادغام کار ماهيت در تغييراتي

ها نگرش ترين غالب از ،يکي اخير هاي سال کند. در مي ،کمک است سرعت افزايش و ها سازمان کار و کسب در تغييرات ايجاد همانا

به اطالعات فناوري از ،استفاده محيطي تحوالت و تعامالت به پاسخگويي 1يوريچ رابطه همين باشد. در مي ، آن کننده تسهيل و ساز زمينه عنوان

را پرسنل توسط کارها انجام چگونگي اطالعات تکنولوژي“ است معتقد(Gardner, D sharyn, 2003, P160) ”داد. خواهد تغيير

دارد وجود توافق زير شرح به اطالعات فناوري اجزاي روي بر حال هر در:

و افت،پردازشيدر منظور به که وترييکامپ هاي :برنامهافزار نرم(1شوند. مي برده کار به اطالعات ديتول به ازين مورد افزار :سختسازي رهيذخ و پردازشي افزار سخت(2

جهت الزم افزار سخت و شخصي کامپوترهاي مانند پردازش منظورباشد. مي سکيد هاي گردونه مانند اطالعات نمودن ابييباز و رهيذخ نيچن هم و هستند شاغل تکنولوژي نيا در که :افراديانساني رويين(3

هستند. فناوري نيا محصوالت کننده مصرف که آنهائي شيافزا حال در روز به روز اطالعاتي آوري فن کاربرد امروزه به وتريکامپ و ارتباطات هاييآور فن در شده حاصل شرفتهايياست.پ

سازمان از رونيب که حالي در دهد مي اجازه سازمان کي کارکنان شان مربوطه سازمان براي و باشند متصل سازمانشان به هستند،همچنان

سمت به سازمانها کم ها،کم فناوري نيا از استفاده با عبارتي کنند.به کار هاي سازمان خالف بر ها سازمان اين روند.در مي شيپ شدن مجازي يک در و سقف يک زير در کردن کار براي افراد ندارد ضرورتي سنتي دادن فشار با توانند مي بلکه دهند خاتمه يا شروع را کار مشخص زمان

ممکن زمان ترين کوتاه در را يدي کار ها ساعت ذهن مدد به دکمه يک. دهند انجام

1 Ulrich

4

توجه با مختلف سازمانهاي روي بر تکنولوژي و اطالعات فناوري تأثيرات 1980 دهه در مثال است. براي متفاوت سازمان آن فرهنگهاي به

افزايش که داشتند انتظار اطالعات فناوري صاحبنظران ار بسياري که گردد. چرا کاغذ بدون اداري دفاتر ايجاد به منجر ها رايانه از استفاده کرد. هر خواهند استفاده کاغذ جاي به الکترونيک اسناد از رايانه کاربران

اطالعات فناوري افزارهاي نرم از بعضي از استفاده خالل در که چند از استفاده ميزان رسد مي نظر به اما شد، کم کاغذ از استفاده ميزان ,Kling)است. افزايش حال در بلکه کاهش حال در تنها نه مجموع در کاغذ

Rob, 2001, p1)مي نشان ليبي نفتي شرکتهاي در تحقيقي هاي يافته )دارد. وجود رابطه اطالعات فناوري و سازماني فرهنگ بين که دهد

Twati, J.M & Gammack. J.G. 2006 ,p175)در مثال عنوان به مدارک و اسناد از استفاده به تمايل همچنان شرقي و آسيايي کشورهاي

در ريشه تمايل اين که است غربي و آمريکايي کشورهاي از بيش کاغذي در نيز سازمان افراد جنسيت و سن فرهنگ، بر . عالوهدارد ها آن فرهنگ

شده ديده مثال است. بعنوان گذار تاثير اطالعات فناوري از استفاده کارکنان دارد، اطالعات فناوري از استفاده با مستقيم اثر سن که است طور به و اينترنت کامپيوتر، از استفاده به عالقمند کمتر سازمان مسن با پندارند مي آنها هستند. الکترونيکي صورت به اطالعات پردازش کلي دهند. زماني مي دست از را خود منزلت و مقام سازمان به کامپيوتر ورود به کارها انجام چگونگي نحوه از آگاهي و اطالعات کسب براي جوان افراد فناوري ورود با اما رفتند مي سازمان تجربه با و مسن افراد سراغ

بنابراين سازند، برطرف را ابهامات توانند نمي ديگر سازمان به اطالعات و دانند مي فايده بي اند آموخته که را آنچه تمام و کرده پوچي احساس

با باشد. امروزه مي خدمتشان پاياني سالهاي در آنهم ضربه بزرگترين اين از سنتي داران مغازه از بسياري هنوز کامپيوتر و حساب ماشين وجود

کار اين ولي بدانند عادت آنرا اي عده شايد کنند. مي استفاده چرتکه سالها که را خود 1ضمني دانش اينکه از آنها آنهاست، مقاومت نشاندهنده

روي بر کردن بندي فايل با راحتي به را اند آورده بدست تجربه اساس بر دارند هراس دهند قرار همه استفاده معرض در اطالعات فناوري ابزارهاي

از حاکي ديگري تحقيقات بينند. مي متزلزل را خود جايگاه بابت اين از و کار روند در تنها نه سازمانها به اطالعات فناوري آمدن با که است آن

دادند. استعفا بعضا بلکه نشد حاصل پيشرفتي مسن پرسنل اثر سازمان در اطالعات فناوري پذيرش و استفاده روي بر نيز جنسيت

تمايل زنان 2گرينت و گيل توسط شده انجام مطالعات طبق بر دارد، به تمايل بيشتر دارند. زنان اطالعات فناوري از استفاده به کمتري

از استفاده تا دارند کاغذ روي بر مندرج و مکتوب اطالعات از استفاده (Grander, Dsharyn etal, 2003, pp160-166)الکترونيکي. مدارک و اسناد در سازمان مديران بايد ابتدا سازمان در اطالعات فناوري پذيرش براي

فناوري گويند مي محققان از باشند. بسياري قدم پيش آن پذيرش

1 Tacit Knowledge2 Gill & Grint

5

و ترس احساس همين و گيرد مي آنها از را مديران مهارتهاي اطالعاتدارد. مي وا امتناع به نيز را مديران که است امنيت عدم

مجازي سازمان با تعامالت حداقل با مجزا و منزوي ييفضا در سازمان به نييماش نگاه گيرد مي صورت عقالئي دگاهيد بر مبتني تهايفعال و فيوظا تقسيم ط،يمح

بايتقر نگرش نوع نيا در کييتکنولوژ و اجتماعي،فرهنگي هاي نهيزم و هاي هينظر تکاملي ريس از گريد اي مرحله در د.وش مي انگاشته دهيناد حدي تا و شد ستهينگر ستييز استعاره با سازمان سازمان،به و تيريمد

ارتباطات و اتيح هاي جنبه و ديدگر طرف بر قبلي نگرش تهاييمحدود که کاري گروه ايجادفرد، جاي به نگرش نيا گرفت.در قرار توجه مورد

در .گرفت قرار کار دستور در کرد مي نيتدو خود يزن را کاري مقررات با بازار،تعامل تياهم به سازمانها ستمي،توجهيس نگرش اساس بر ادامه،

د.يگرد شتريب طيمح و سازمان نيب مشتري،روابط مشتري،وفاداري نگرشهاي سازمانها تطور ريس در تيريمد شمندانياند راستا نيهم در

اند: داده ارائه گوناگوني هايهگرو بر مشتمل متمرکز مهين سازمان نوعي از هندي چارلز جمله از

کي و اند شده متحد مشترک لواي کي تحت که افرادي از مرکب مختلف که کند مي ادي"1شبدري "سازمان عنوان بهدارند، مشترک تيشخص

است. سپس آن اساسي هاي ژگييو از ريپذ انعطاف کار رويين و محوري مشتري برد مي نام2" کيدئولوژيا نام"سازمان با سازمان از گرييد گونه از مي هم به کيدئولوژيا هاي دلبستگي و قيعال اساس بر افراد آن در که

مراتبي سلسله و رسمي قدرت، ساختار سازمان نوع نيا . در وندنديپ جدا و سازمان به وستنيپ در افراد بودن آزاد آن برجسته ژگييو و ستين

. است نآ از شدن و رييپذ انعطاف گسترش حل راه عنوان به3" رندهيادگي آنگاه" سازمان

گذر در ، شود مي مالحظه که شد. همانگونه مطرح سازماني تيخالق گسترش جهت در ها سازمان کار سازو راتييتغ و تحوالت کرديرو زمان

، است و... بوده ييزدا ،تمرکزيياي،پو ،نوآوري تي،خالق رييپذ انعطاف کيدزن استقالل و آزادي به بتواند شتريب هرچه انسان که اي گونه به

شد مطرح مجازي سازمان عنوان تحت گريد کردييرو رو نيا . از شود . آورد فراهم را شده ادي موارد تحقق هاي نهيزم ادييز اريبس حد تا که اطالعات و ارتباطات نهيدرزم بويژه جهان در رياخ دهه دو تحوالت و رييتغ

همکاري و ارتباطات از نيينو عصر به بشري جامعه ورود عهيطل انگري،نما ذهن به امروزه آنچه با کردند مي انيب ميمفاه نيا کنون تا . آنچه است و تيريمد عرصه ، نيب نيا . در است متفاوت کلي به شود مي متبادر

. اند گرفته قرار تحوالت و رييتغ نيا ريتأث تحت شدت به زين سازمان و فيتعار با شد، مي ارائه سازمان از گذشته در که مفهومي و فيتعر

. است متفاوت مجازي سازمان ميمفاه

1 Shamrock organization2 Ideological organization3 Learning organization

6

فراوان، و سريع تحوالت و تغيير با تطبيق در سازمان يک توانايي عدم اقتصاد از جهت تغيير مشتريان، هاي سليقه و عاليق روزافزون پيچيدگي

و ارتباطات ارزاني و سهولت و محور اطالعات اقتصاد به محور توليد سازمانهاي ايجاد ضرورت که هستند عواملي جمله از اطالعات انتقال

مارشال که هنگامي(Markus, 1994, P504)اند. کرده تشديد را مجازي از حقيقت در کرد، بيني پيش را جهاني دهکده1960 دهه در1لوهان مک

مرزهاي و فضا زمان، مجازي، کرد. سازمان مي صحبت مجازي کار محل عمل مؤثر بسيار اطالعات فناوري از استفاده با و شکافد مي را فرهنگي

(Johnson, Pamela, 2001,P24)کند. مي دچار سازماني فعاليتهاي و کارکردها از بسياري مجازي، سازمانهاي در

تغيير تبلور واقع در که سازمانها گونه اين در اند؛ گرديده اساسي تغييرات در ديگر فعاليتها هستند، سازمان و مديريت عرضه در شده ياد تحوالت و

گيرند، نمي صورت زماني و مکاني شده تعيين و مشخص مرزهاي درون به که پراکنده گروههاي و خارجي واحدهاي طريق از فعاليتها اين بلکه مي صورت اند، خورده پيوند هم به ارتباطي و اطالعاتي فناوريهاي کمک

سازمانها عمده مسائل از يکي عنوان به توسعه و رشد گذشته در پذيرد. سازمانهاي در اما داشت، عينيت"بهتر بزرگتر،" مصداق و بود مطرح با غالبا مديران و است مطرح"زيباست کوچک،" بحث مجازي

شرايط با را خود بتوانند تا اند مواجه شده جور و جمع سازمانهايي(36ص ،1381 السادات، شمس دهند. )زاهدي، وفق شان فراروي

راه از "ارتباط صورت به گريکدي با کارکنان ارتباطات مجازي سازمان در به گرييد مشاغل و شوند مي حذف مشاغل از ارييبس ، رديگ مي انجام2دور" مجازي سازمان مفهوم قبل دهه تا ديشا کلي طور ند. بهيآ مي وجود اييدن الزامات از کيي بعنوان حاضر حال در اما ، بود معني بي ارييبس براي

که اي حافظه به انهيرا علوم است. در مطرح کمي و ستيب قرن صنعتي نديگو مي مجازي حافظه ، است واقعي حافظه تيظرف از شتريب آن تيظرف

منابع از برداري بهره ليدل به مجازي هاي سازمان در ديگر سوي از. شده اطالق" مجازي " سازمان ، ستين ها آن به متعلق واقعا که رونييب

خود خودي به و است گريد هاي سازمان متعلقات از که سازماني زيرا است، که است استراتژي نوعي مجازي سازمان معتقدند . برخي ندارد تييموجود

آناز توانند مي مييقد هاي سازمان حتي ياو ديجد هاي سازمان تمام: شود تيرعا ديبا ريز محور سه استراتژي نيا . در کنند استفاده

مشتري با تعامل(1مجازي منابع نيتأم(2 سازماني دانش به ابييدست(3

و اطالعات فناوري در شرفتيپ ريتأث نييع مصداق مجازي هاي سازمان گرفته نظر در آب مثابه به مجازي سازمان گريد رييتعب . در اند ارتباطات

سازمان ييايپو و رييپذ انعطاف تيخاص ، ريتعب نيا . در است شده شده دهيکش ريتصو به شده نييتع و مشخص مرزهاي درون در مجازي

لحاظ از که است اي مجموعه مجازي ،سازمان گريد انييب است. در1 Marshall Mc Luhan2 Telecommuting

7

رندهيبرگ در فرهنگي و اي فهيوظ لحاظ از و است پراکنده ييايجغراف مي ديتأک ايپو روابط بر هماهنگي جاديا براي که است متنوع يياعضا

مشترک هدف يا تيماه کي ، آن پراکنده و متفرق تيماه خالف ورزند. بر و شيداي. پ کند مي حفظ گريکدي کنار در را آن دهنده ليتشک هاي مؤلفه ، دانند مي رقابت ديجد هاي وهيش معلول را مجازي هاي سازمان ظهور

است برخوردار اي گسترده کنترل طهيح از تيريمد مجازي سازمان در صورت به اطالعات آوري جمع و گذاري ،هدف تيهدا که معني نيا ،به

کاري هاي وهيش مجازي هاي سازمان . در رديگ مي صورت کييالکترون تا را همديگر يا ريمد ديشا کارکنان که اي گونه به است حاکم نيينو کامال تيمالک به اعتقادي ها سازمان نوع ني. درا نکنند مالقات سال نيچند

در منابع نيبهتر به آني دسترسي در تيموفق رمز ،بلکه ندارد وجود منابع. است مکان و زمان هر

از: عبارتند مجازي سازمانهاي ويژگيهاي برخيجهاني رقابت(1خدمت يا كاال ارائه در (سرعت2اطالعات فناوري از بيشتر استفاده(31کارآفريني(4

سازماني طرح تغيير(5 بااليي پذيري انعطاف جمله از دارند زيادي مزاياي مجازي سازمانهاي

,Pauleen, David, 2002)دارند. ابتيرق شرايط در ماندن باقي برايP153)ها هزينه از بسياري وجود خاص، جغرافيايي محل به نياز عدم

سازد. مي منتفي ًعمال را ساختمان و تجهيزات تاسيسات، هزينه همچون زماني محدوديتهاي از کنند، مي فعاليت مجازي سازمانهاي در که افرادي

و مشخص مکاني در افراد شدن جمع به ضرورتي ديگر و آزادند مکاني و که اينست مجازي سازمان مزيتهاي ديگر از داشت. نخواهد وجود معين

اعمال آنان مورد در کارکنان غياب و حضور بابت از عدالتي بي و تبعيض مجازي سازمانهاي مقابل در اما (Nancy, 1999, P507)گرديد. نخواهد پاسخي افراد مجازي سازمانهاي هستند. در زيادي محدوديتهاي داراي

شغل کجاست؟ من سازمان همچون سواالتي خصوص در صريح و شفاف ,Lepak& snell, 1998)يابند. نمي چيست؟ من شغلي مسير چيست؟ من

P225) شده ليتبد مجازي الگوي کي به کامل بطور که ييها سازمان در حتي

زين سازمان مستمر شکل رييتغ و است مبهم سؤاالت نيا به ،پاسخ اند کاهش براي ها سازمان شدن . کوچک کند مي شتريب را ابهامات نيا

را شان شغلي تيموقع وقت تمام کارکنان برخي تا شده موجب ها نهيهز به است ممکن مجازي سازمان مزيتهاي از بدهند. بسياري دست از

را مجازي سازمان که کنند. محرکهايي عمل نيز تهديد و محدوديت صورت پذير آسيب را آن توانند مي نيز اندازه همان به سازند، مي قدرتمند

کنترل، همانند مديريتي وظايف از برخي انجام مجازي سازمان سازند. در مشکل بسيار آن دهنده تشکيل هاي مولفه بين هماهنگي ايجاد و نظارت

نيست. پذير امکان راحتي به کارکنان در کاري تعهد و وفاداري است.ايجاد1 Entrepreneurship

8

از ارتباطات حقيقت (در38ص ،1381 السادات، شمس )زاهدي، مهمترين از يکي و است مجازي سازمان در مديران هاي دغدغه مهمترين

است. کارکنان بين اعتماد عدم موفق ارتباطات براي موانع: اطالعات فناوري و اجتماعي انفورماتيک

بهتر سازمان انساني منابع روي بر اطالعات فناوري تأثيرات درک براي اجتماعي بپردازيم. انفورماتيک 1اجتماعي انفورماتيک بحث به ابتدا است

فناوري نتايج و کاربرد طراحي، اي رشته ميان و مند نظام مطالعه ار ها، رايانه اجتماعي ابعاد مطالعه به واقع در بحث است. اين اطالعات هايي شيوه قبيل از موضوعاتي و است مرتبط هافناوري و دور راه از تباطات

دهد، مي شکل را اجتماعي و سازماني روابط آن طريق از اطالعات فناوري که فناوري طراحي کاربرد بر اجتماعي عوامل آن، طريق از که راههايي يا

دهد. مي قرار آزمايش و بررسي مورد گذارند، مي اثر اطالعات فناوري که اينست اجتماعي انفورماتيک در مطرح کليدي مفاهيم از يکي

طراحي فناورانه صرفا يا اجتماعي ًصرفا فرآيند يک در تنهايي به اطالعات فناوري اجتماعي زمينه و بافت ديدگاه، اين شود. از نمي گرفته کار به و

فناوري است. نتايج گذار تاثير آن نتايج و گيري کار به توسعه، بر اطالعات چندين طي در و شود مي حاصل مستقيم غير بسيار صورت به اطالعات

ديدگاه، اين . از ماه چندين در تا است مشاهده قابل دهه چندين يا سالفني- هاي شبکه عنوان به است ممکن اطالعات فناوري افزارهاي نرم

اجزاي و عناصر با تيمهايي حاوي که هايي شبکه ، آيند حساب به 2اجتماعي و انسانها قانوني، قراردادهاي افزار، نرم افزار، سخت قبيل از گوناگون

باشد. مي سيستم عناصر ساير با نيز و يکديگر با ايشان روابط تنها گيرند، مي قرار اجتماعي انفورماتيک ديدگاه مقابل در که ديدگاههايي

آن تاثيرات و کاربرد استفاده، در اطالعات فناوري فني ويژگيهاي بر بررسي در خود استدالل مبناي را فني ويژگيهاي اين و دارند تمرکز

جبرگرايي را ديدگاه دهند. اين مي قرار اطالعات فناوري ويژه تاثيرات هاي زمينه چون مهمي موضوعات ديدگاهها، قبيل گويند.اين مي 3فناورانه

را کنند مي استفاده آنها از که افرادي نيز و ها فناوري سازماني و اجتماعي مي استفاده آن از که افرادي همه نزد اطالعات فناوري گيرد. مي ناديده

شکل يک به همگان براي نيز آن نتايج و ندارد يکساني معناي کنندبود. نخواهد

متفاوت اطالعات فناوري افزارهاي نرم از افراد تفسير و تعبير و استنباط نيز اطالعات فناوري افزارهاي نرم از استفاده و پذيرش نتيجه در و

فناوري افزار نرم يک نتايج و کاربردها درک بود. براي خواهد متفاوت فرد به منحصر فني – اجتماعي شبکه بايست مي اول وهله در اطالعات

بسزايي تأثير سازمان، يک خاص ويژگي مثال عنوان م. بهيينما درک آنرادارد. سازمان آن در اطالعاتي سيستم يک کاربردهاي روي بر

انساني منابع و مجازي سازمان 1 Social Informatics2 Socio technical networks3 Technological Determinism

9

،آيند حساب به کارگزاران عنوان به نبايد صرفا سازمانها در انساني نيروي تفکرشان شيوه در حتي بلکه کارشان انجام نحوه در تنها نه آنها زيرا

متاثر عمدتا آنها عملکرد دقيقتر هستند. بعبارت فرد به منحصر موجوداتي مجزا سازمانها که دانست بايد وسيعتر مقياس باشد. در مي تفکرشان از آنها عملکرد که مفهوم اين به کنند، نمي عمل خود دهنده تشکيل افراد از

عضويت و مشارکت آن در که است افرادي تفکر شيوه محصول و متاثر سازمانها که دارد قرار مبنا اين بر سازمان از تصور ديدگاه، اين دردارند.

مي فعاليت به آن دهنده تشکيل افکار بواسطه که هستند موجوداتي انساني منابع و سازمان واحد بين تمايز و تفکيک ديگر سوي پردازند. از

دشوار امري و تشخيص قابل غير و مشکل بسيار گاها آن دهنده تشکيل گاه جلوه سازمان و سازمان مثابه به افراد ديدگاه اين از نمايد. مي جلوه

اين ( به52ص، 1380سهيل، ،)قريشي باشد مي افراد از اي مجموعه در تغييري يا شود اضافه سازمان به بخواهد جديدي چيز که زماني ترتيب

که نيست سازمان اين بيايد سازمان به تکنولوژي يا دهد رخ سازمان منحصر موجوداتي عنوان به سازمان اعضاي تک تک بلکه گيرد مي تصميم

خود رفتار با آنرا و گيرند مي تصميم آن مورد در درک داراي و فرد به مي مجازي سازمان به انساني منابع ديدگاه از که زمانيدهند. مي نشان را زير موارد انساني منابع و مجازي سازمان رابطه درک براي ، نگريم

: گيريم نظر در بايد سازمانهاي در"است معتقد1هندي چارلز : پرسنل استخدام شيوه- 1

ها نوشته از بسياري و رود مي بين از استخدامي تشکيالت مجازي مهارتهاي و شوند مي پيشه چند کارکنان از بسياري همچنين و بازنويسي

از دسته آن حقيقت . در"دهند مي قرار کارفرما چندين اختيار در را خود و شد خواهند مستقل سازمانها اين در دارند، مناسب مهارتهاي که کارکنان

چند داد. هر خواهند قرار سازمان چند اختيار در همزمان را خود مهارتهاي ولي است مجازي سازمانهاي خصوصيات از استخدامي نهادهاي از شدن کاسته هسته حد در و روند نمي بين از کامال نهادها اين که است روشن

ارائه منظور به مجازي سازمانهاي گويد مي وييابند. مي تنزل سازماندهي شبکه صورت به افراد از بعضي اوقات برخي يا و افراد همه به خدمات

گردند. نمي جمع هم گرد محل يک در الزاما و پردازند مي فعاليت به اي(Handy, Ch. 1995,p129) سازمان به انساني منابع ديدگاه از 2ايلمز و باريتعامالت: الگوي- 2

گروههاي ميان جمعي تعامالت ايجاد براي الگويي را آن و نگريسته مجازي به و اند پراکنده هم از دور محيطي در که اند دانسته کارکناني و کاري

هم به را واحدها و گروهها کارکنان، ارتباطي، کارهاي و ساز واسطه را متفرق گروههاي جمعي تالشهاي بخشي اثر امکان و دهند مي پيوند

(Barry & Elmes, 1997, P22)آورند. مي فراهم وقت تمام کارکنان به نيازي مجازي سازمان در: استخدام زمان مدت- 3

و دهند انجام هايشان خانه در را کارشان توانند مي افراد بلکه نيست، واقع نکنند. در مراجعه مرکزي سازمان به نيز هماهنگي ايجاد براي حتي

1 Handy2 Barry & Elmes

10

گذشته گردد. در مي باز گذشته به نوعي به مجازي سازمانهاي در انسان داشت وجود شهر هر در که بازاري در را خود ساخته کاالهاي انسانها مجازي سازمانهاي عصر داشتند. در پاياپاي معامالتي و کردند مي عرضه

سازمان به را خود خدمات يا کاال و انجام منازلشان در را کارها انسانها نيزدهند. مي ارائه

در معتقدند برخي که تفکر اين مقابل در: انسان به توجه ميزان- 4 که باورند اين بر هم بعضي شده، بيشتر انسان به توجه مجازي سازمانهاي

سازمانهاي از متفاوتتر و نيست يکسان سازمانها اين در انسانها به توجه در اريذگ سرمايه مجازي، سازمانهاي گويند مي است. چنانچه فيزيکي

فناوري در دهند. سازمانها مي ترجيح افراد استخدام به را تجهيزات است. شده کار نيروي جايگزين رايانه و کنند مي گذاري سرمايه اطالعات

بينند. مي مواجه خطر اين با را خود فني کارکنان هم و دفتري کارکنان هم شمس )زاهدي، دهد مي انجام سادگي به انهيرا را آنان فيوظا رايز

را خود اعتماد کارکنان از بسياري که ( اينجاست31ص،1381 السادات، قائل ارزش آنها براي سازمان ديگر کنند مي تصور و دهند مي دست از

و شده ارزش با که است تکنولوژي و کامپيوتر و ماشين اين بلکه نيست ،کارکنان مجازي هاي سازمان روزافزون دهد.توسعه مي هويت پرسنل به تحول و رييتغ قبال در ندهيآ در بقا براي تا کرده مجبور را ها سازمان و

رغييت به باتوجه ها شرکت ديجد ريمس که کنند. همانگونه زيير برنامه را شان شغلي ريمس ديبا هم کارکنان ، شود مي زيير طرح وتحوالت

هاي سازمان که اند نموده اشاره برخي البته. کنند زيير طرح مبنا نيبرا اجتماعي نياز همان يا تعامالت و ارتباط به نياز شوند مي باعث مجازي نمايد مي گر جلوه چهره به چهره ارتباط قالب در را خود که انسان

حيث اين از مجازي هاي سازمان در شاغل هاي انسان و نشود برآورده هاي نياز نميتواند امواج و عاليم زيرا شوند مي خالء دچار و برده رنج

. نمايد ارضاء را انسان عاطفي کارکنان عملکرد سنجش اريمع ها سازمان نيا در: عملکرد سنجش- 5 به و سازمان در فرد کييزيف حضور نه است شده انجام کار زانيم

سازمان با مقايسه در آن هاي شاخص و عملکرد ارزيابي نظام عبارتي. است بنيادين هاي تفاوت داراي سنتي هاي

و ايمجازي،پو هاي سازمان : مجازي هاي سازمان در شغل طراحي- 6 مبارزه به انسان نينو هاي فناوري آنها در که نحوي به هستند متحول

به افراد نيب دييشد رقابت تا شده موجب امر ني. هم است شده دهيطلب . نديبربا گرانيد از را سبقت باهوشترگوي هاي انسان و ديآ وجود

سازمان در را افراد که هستند ييها ابزار آموزش و ،تجربه هوشمندي را ها سازمان تحوالتي نيچن لذا کنند مي زيمتما گريهمد از مجازي هاي

. کنند طراحي ًمجددا را انساني رويين مشاغل تا کند مي وادار با افراد که زماني روانشناسي هاييتئور اساس بر : کاري تعهد ميزان- 7 شکل اعتماد کنند مي برقرار را مييمستق ارتباطات و ها تماس گريکدي

سازمان در ،گاها ها سازمان از دسته نيا پرسنل که ييآنجا رد. ازيگ مي گريکدي با و کنند مي تيفعال گريکدي از دور به و ندارند کييزيف حضور در متقابل اعتماد زين و کاري تعهد و وفاداري جاديندارند،ا ميمستق تماس

11

سازمان نگونهيا تيريمد اصلي فيوظا از و است مهم اريبس کارکنان نيب را1صداقت هندي ( چارلز35ص،1381 السادات، شمس هاست. )زاهدي،

اين است معتقد و داند مي مجازي کاري محيط يک مديريت در عامل مهمترين از باالتري سطوح به سنتي سازمانهاي با مقايسه در سازمانها

که چرا دارند، نياز انساني هاي مولفه بين در يکدلي و صداقت اعتماد، دهند. مي انجام يکديگر کنار در فيزيکي حضور بدون را کارشان کارکنان

(Nancy, 1999, P510) هاي تيفعال نيب در : مجازي سازمان در انساني نيروي ارتباطات- 8

کارکنان و رانيمد نيب هاي چالش نيمهمتر از کيي ارتباطات ، سازماني به چهره ارتباطات کاري قالب نيا . در است مجازي کاري طيمح در

ابدي يم کاهش شدت به افراد ريسا و ،سرپرستان همکاران با افراد چهره در وعضمو ني. ا رديگ مي " صورت دور راه از "ارتباط قيطر از شتريب و

آن تبعات از کيي و گذارد مي منفي ريتأث افراد شدن اجتماعي نديفرا هاي هارتمديبا رانياست. مد سازماني عدالت به کارکنان نگرش وهي،ش کارکنان شدن منزوي احساس از رييجلوگ جهت در را ارتباطي ديجد

و تيهدا را ييدئويو هاي مالقات چگونه اموزنديب ديبا آنان ،کنند کسب ارتباطات بر تنها و دنکن متوازن و متعادل را کيالکترون پست ارتباطات

مشي . خط نکنند اکتفا است هيکسوي ارتباطي شبکه کي که کييالکترون و زيير . برنامه باشد مشخص ديبا زين ارتباطات کلي و اساسي هاي

است ضروري ها سازمان نيا در زين مجازي هاي مالقات کردن زمانبندي سريم وچنانچه رديگ قرار ديتأک مورد شدت به ديبا مي افراد حضور و

شوند. داده بيترت زين هرهچ به چهره هاي باشد،مالقاتگيري نتيجه

امکان را کار از جديدي اشکال تکنولوژي و است تغيير حال در کار ماهيت حال در کشورهاي در بخصوص سازمانها از است. بسياري ساخته پذير

واقفند اقتصادشان و صنايع توسعه در اطالعات فناوري اهميت از توسعه مالي استطاعت که علت اين به نه روند نمي آن از استفاده سراغ به اما

فرهنگ به توان مي آنها جمله از که موانع يکسري علت به بلکه ندارند هندي گفته به توجه نمود. با اشاره پرسنل جنسيت و سن سازماني،

و تکنولوژي و کنند مي طلب را بااليي صداقت و اعتماد مجازي سازمانهاي برخورد براي سازماني ساختار يک نيست. توانايي کافي تنهايي به فناوري

مهارتهاي شامل سازمان آن پرسنل توانايي واقع در جديد تکنولوژي يک با دراست. پديده آن با برخورد ...... براي و آفريني کار ادراكي،انساني،فني،

زمان پرسنل،مدت تعامالت پرسنل،الگوي استخدام شيوه مجازي سازمان طراحي عملكرد،نحوه ارزيابي انسان،چگونگي به توجه استخدام،ميزان

از متفاوت اي گونه به انساني نيروي ارتباطات و كاري تعهد شغل،ميزان منابع به بيشتر توجه با بتوان است اميدگيرد. مي صورت سازمانها ساير

بتوان سازمان، تکنولوژي از کننده استفاده ترين اصلي عنوان به انسانيبرداشت. گام فردا سازمانهاي ارتقا جهت در

ماخذ و منابع1 Trusting

12

و م��ديريت مجله ،"مج��ازي س��ازمانهاي" ،1381،الس��ادات ش��مس ، زاهدي_15،شمارهتوسعه

" ،سازمان و اجتماعي شناخت تئوري" ،1380؛سهيل سيد قريشي،_

-Barry, D. & Elmes, M. 1997, "Strategy Retold", Academy of management Review, Vol. 22

-Cartwright, susan, 2003, "new forms of work organization", leadership & organization development Journal, Vol. 24, No. 3

-Gardner, Disharyan , 2003, "Virtual HR", Journal of vocational Behavior.Vol.3

-Handy, CH. 1991, "Trust & the Virtual organization" ,Harvard business review,Vol2

-Jin, Zhouying, 1999, "organizational innovation & virtual institutes" , Journal of knowledge management, Vol 3, No. 1

- Johnson, Palmela & Heimann, Virginia & O’Neill, Karen,2001, "the wonderland of virtual teams", Journal of work place, Vol. 13, No.1

-kling,rob,2001,"social informatics" , Journal of information technology & people, vol. 16 ,No3

-Lepak D, P& snell, S.A.1998, "virtual HR: strategic human resource management in the 21st century", Human Resource management review; Vol. 8; No.3

- Mrkus, M.L.,1999, "electronic Mail as the medium of managerial choice" ,organizational science, Vol. 5

-Nancy B.K, Egan T.D. 1999, "Telecommunication" , Justice & control organization science, Vol. 10; No. 4

- Panteli, Niki, 2004, "Trust & temporary Virtual teams" , Journal of information technology & people, vol. 17 ,No4

-Pauleen, David, 2003 , "Leadership in a global Virtual team" ,Journal of leadership & organization development, Vol. 24, No.3

13

- Twati, J.M. & Gammack J.G. 2001, " the impact of organizational culture innovation on the adoption of IS/IT" , Journal of enterprise information management, Vol. 19, No.2

14