การพยาบาลเด็กที่มีปัญหา...
TRANSCRIPT
การพยาบาลเดกทมปญหา ระบบทางโลหตวทยาและมะเรง
เลอดประกอบดวย พลาสมาและสวนทเปนเมดเลอด 3 ชนด
ไดแก เมดเลอดแดง เมดเลอดขาวและเกรดเลอด
1. โรคทเกดจากความผดปกตของเมดเลอดแดง เชน anemia, thalassemia, G6PD deficiency
2. โรคทเกดจากความผดปกตของเกลดเลอด เชน hemophilia, iodopathic thrombocytopenia purpura (ITP)
3. โรคทเกดจากความผดปกตของเมดเลอดขาว เชน acute leukemia
คอ การทเมดเลอดแดงมจ านวนลดลงท าใหการน าออกซเจนไปเลยงสวนตางๆ ของรางกายลดลง โดยทมระดบฮโมโกลบน < -2SD จากสาเหตทมการสรางเมดเลอดแดงนอย เมดเลอดแดงแตกหรอถกท าลายมาก และการสญเสยเลอด
1. ภาวะโลหตจาง (Anemia)
Age (year)
Hb (g/dL) MCV (fL) Means +-2SD Means +-2SD
Birth 16.5 13.5-19.5 108 98-118
1 week 17.5 13.5-20.5 107 88-127
1 month 14.0 10-18 104 85-123
2 months 11.5 9.0-14 96 77-115
3-6 months 11.5 9.5-13.5 91 74-108
6-24 months 12.0 10.5-13.5 78 70-86
2-6 years 12.5 11.5-13.5 81 75-87
6-12 years 13.5 11.5-15.5 86 77-95
12-18 years female 14.0 12.0-16.0 90 78-103
male 14.5 13.0-16.0 88 78-98
คาปกตของฮโมโกลบนและขนาดเมดเลอดแดงในแตละชวงอาย
1.1 ภาวะโลหตจางจากการขาดธาตเหลก (iron deficiency anemia)
ภาวะทรางกายมการสรางเมดเลอดแดงนอยลง เนองจากการขาดธาตเหลก ท าใหปรมาณของเมดเลอดแดงนอยลง ไมเพยงพอกบความตองการออกซเจนของเนอเยอทกชนดในรางกาย
1. มการสญเสยเลอดเรอรง เชน พยาธปากขอ รดสดวงทวาร เลอดออกในกระเพาะอาหารเรอรง
2. การไดรบธาตเหลกไมเพยงพอ เชน ผทกนมงสวรต ผปวยทไดรบการผาตดกระเพาะอาหาร
3. รางกายตองการไดรบการทดแทนธาตเหลกมาก เชน ทารกอาย 4-6 เดอน วยรนเพศหญง
สาเหต
การวนจฉย
1. การซกประวต
2. การตรวจรางกาย เดนเลบออนบาง แบน เปนรปชอน (Koilonychia)
3. การตรวจทางหองปฏบตการ
- การตรวจนบเมดเลอดทง 3 ชนด พบ Microcytic hypochromic - serum ferritin ในพลาสมา: นอยกวา 10 นาโนกรม/เดซลตร (ferritin; คอโปรตนทมสวนประกอบของแรเหลก เปนคาบงชสถานะของแรเหลกภายในรางกาย) - ตรวจหาไขพยาธในอจาระ (เปนการตรวจเพอคดกรอง)
1. การรกษาทตนเหตทท าใหเกดการขาดธาตเหลก 2. การใหเหลกทดแทนจนระดบฮโมโกลบนเพมขนถงระดบปกต โดยใชยา ferrous sulfate ผลขางเคยงทอาจเกดขน ไดแก คลนไส อาเจยน ทองผกหรอทองเสย (รบประทานกอนอาหาร) 3. การใหเลอด (pack red cell) ในรายทมภาวะซดมาก
การรกษา
โรคโลหตจางธาลสซเมย
(thalassemia)
เปนโรคทเกดจากความผดปกตในการสงเคราะหโกลบน
ท าใหการสรางฮโมโกลบนลดลง โดยทสตรโครงสรางของ
ฮโมโกลบนยงเปนปกต ท าใหเมดเลอดแดงมอายส น เกดภาวะ
ซดเรอรงต งแตแรกเกด
สาเหต
เกดจากความผดปกตของยนทควบคมการสรางเสนโพลเพปไทดทประกอบกนเปนฮโมโกลบน ยนทผดปกตนถายทอดทางพนธกรรมแบบลกษณะยนดอย (autosomal recessive) ผทเปนโรคธาลสซเมยจะมยนธาลสซเมยอยบนต าแหนงเดยวกนบนโครโมโซมอยางนอย 2 ยน ผทเปนพาหะ (thalassemia trait, carrier, heterozygote) จะมยนธาลสซเมยและยนปกตอยางละ 1 ยน
ชนดของโรคโลหตจางธาลสซเมย
1. alpha thalassemia, α- thalassemia การสรางสายแอลฟาลดลง ประกอบดวย 1.1 Hb Bart's hydrops fetalis หรอ homozygous alpha-thalassemia 1 เกดจาก α -globin gene หายไป 4 ยน ลกษณะของยน (genotype) เปน α -thal 1 หรอเขยนเปน --/-- 1.2 Hb H disease เกดจาก α -globin gene หายไป 3 ยน ม genotype 2 ชนดคอ α -thal 1/ α -thal 2 หรอ --/- α และ α -thal 1/Hb CS หรอ --/- α 1.3 α -thalassemia-2 เกดจาก α -globin gene หายไป 1 ยน ม genotype เปน – α / αα เปนพาหะ เรยกวา alpha-thalassemis 2 triat 1.4 α -thalassemia-1 เกดจาก α -globin gene หายไป 2 ยน ม genotype เปน –-/ αα เปนพาหะ เรยกวา alpha-thalassemis 1 triat
ชนดของโรคโลหตจางธาลสซเมย (ตอ)
2. เบตาธาลสซเมย (beta thalassemia, β-thalassemia) 2.1. Homozygous β -thalassemia disease หรอ thalassemia major ม genotype เปน β 0/ β 0 2.2 β -thalassemia/ Hb E disease ม genotype เปน β 0/ β E
หรอ β +/ β E
ลกษณะปญหาทางคลนก
1. Hb Bart's hydrops fetalis เกดจากการทไดรบยนแอลฟาธาลสซเมยชนดรนแรง (α -thalassemia 1) มาจากทงพอและแม ท าใหเดกไมสามารถสรางสายโกลบนชนดแอลฟา เดกจะมอาการซดและบวม (hydrops) ตงแตอยในครรภจนใกลครบก าหนดกจะเสยชวตในครรภ หรอคลอดออกมาไมกนาทกเสยชวต มารดาทมทารกชนดนอยในครรภ มากกวารอยละ 75 จะมภาวะครรภเปนพษ
ลกษณะปญหาทางคลนก
2. Hb H disease เกดเนองจากไดรบยน α- thalassemia 1 กบ α- thalassemia 2 หรอ Hb CS อยางละขางมาจากพอและแม ความรนแรงของกลมนมตงแตซดนอยถงปานกลาง ตาเหลอง ตบมามโตเลกนอย โดยทวไปผปวยกลมนไมตองการการรกษาพเศษ ยกเวนเมอมไขจะซดลงอยางรวดเรว ซงอาการอาจรนแรงจนท าใหไตวายหรอหวใจลมเหลวได
ลกษณะปญหาทางคลนก
3. β -thalassemia disease เกดเนองจากไดรบยน β -thalassemia มาจากพอหรอแมท าใหยน 2 ขางของลกเปน β -thalassemia ผปวยกลมนจะไมมอาการตอนแรกเกด จะเรมเหนอาการตอนขวบปแรกหรอจากนน มอาการซด เหลอง(ดซาน) ตวเลกไมสมอาย หนาตาแปลก คอ หนาผากใหญ โหนกแกมสง จมกบาน ทองโต เพราะตบมามโต เปนไขบอยเพราะตดเชองาย กระดกเปราะ เขา-ออกจากโรงพยาบาลเปนประจ า ตองรบการใหเลอดบอยครง
การรกษา
1. การให pack red cell เพอเพมปรมาณเมดเลอดแดงในรางกาย โดยประมาณ 10-15 ml/kg ฮโมโกลบนจะเพมขน 2 g/dl 2. การใหยาขบธาตเหลก: เมอตรวจพบวาระดบ ferritin สงกวา 1,000 mg/dl ยาทนยมใชไดแก desferioxamine /desferal ขนาด 20-60 mg/kg/day ในวนทฉดธาตเหลกอาจใหรบประทานวตามนซรวมดวย ให 3 mg/kg/day - เดกอายนอยกวา 10 ป ให 50 mg/day - เดกอายมากกวา 10 ป ให 100 mg/day เมอไดรบยาขบธาตเหลกท าใหธาตสงกะสถกขบออกมาพรอมกน จงควรใหรบประทานธาตสงกะสเพมดวย 4. การใหยาชวยในการสรางเมดเลอด ไดแก folic acid (5 mg) วนละ 1 เมด 5. splenectomy ในกรณทมามโตมากหรอท างานมากกวาปกต (hypersplenism) 6. bone marrow transplantation มโอกาสหายขาดจากโรค รอยละ 70-80
ภาวะพรองเอนไซม G-6PD (G-6PD Deficiency)
เปนภาวะทมยนผดปกตในโครโมโซม X (ญ,xx; ช xy) ทควบคมการสราง
เอนไซม G-6PD ท าใหการสรางเอนไซมลดลง เปนสาเหตใหเมดเลอดแดงมอายส น
กวาปกต ท าใหเกดการแตกของเมดเลอดแดงอยางเฉยบพลน (acute hemolytic
anemia) เปนโรคทางพนธกรรมทมการถายทอดแบบ X-linked
ปจจยทท าใหเมดเลอดแดงแตก
1. การไดรบยาและสารเคมบางชนด ไดแก quinine, chloroquine,
chloramphenicol, sulfonamides, methylene blue
2. การตดเชอ เชน เชอไวรสหวด ไขเลอดออก ตบอกเสบ
3. ภาวะน าตาลในเลอดสง ภาวะเลอดเปนกรด
4. การรบประทานถ วปากอา ในถ วปากอาจะสารชนดหนงชอ favic
agent ซงสารนมผลท าใหเมดเลอดแตกไดงาย ท าใหฮโมโกลบนในเมดเลอด
แดงไหลเขาสพลาสมา สงผลใหปรมาณเมดเลอดแดงลดลง
อาการและอาการแสดง
1. ซดลงอยางรวดเรว เมอไดรบยาบางชนด หรอมอาการเจบปวย
2. ปสสาวะเปนสน าปลาหรอสด า (hemoglobinuria)
3. ภาวะไตวายเฉยบพลน จากการทไตขาดเลอดเฉยบพลน เพราะเมดเลอดแดงแตก
ท าใหขาดเมดเลอดแดงทจะน าออกซเจนมาเลยง และการทเมดเลอดแดงแตกท าใหม
กรดยรคเพมมากขน จนไปอดตนหลอดฝอยของไต
4. ในทารกแรกเกด อาจมอาการตวเหลองจดภายหลงคลอด บางรายอาการรนแรงอาจ
เกดภาวะ kernicterus or bilirubin encephalopathy ความพการทางสมองจาก
ภาวะตวเหลอง
5. ภาวะซดเรอรง ซงพบไมบอย
การวนจฉย
1. การซกประวต
2. การตรวจรางกาย
3. การตรวจทางหองปฏบตการ ไดแก
- การตรวจนบเมดเลอดท ง 3 ชนด: พบปรมาณ RBC ต า, WBC และ
Platelet ปกต
- การปนแยกเลอดในชวงแรกๆ จะพบพลาสมาเปนสแดงเขม
- ระดบเอนไซม G-6PD ต ากวาปกต
การรกษา
1. หาสาเหตทท าใหเกดอาการซด เชน ยาหรอสารเคม
2. ให pack red cell ถามอาการซดมาก แตไมควรเปนเลอดของพชายหรอ
นองชาย เพราะมการถายทอดแบบ X-linked
3. ในทารกแรกเกดทมอาการตวเหลอง ใหการรกษาเชนเดยวกบการรกษาทารก
แรกเกดทมอาการเหลองจากเหตอนๆ เชน การรกษาดวยการสองไฟ หรอเปลยน
ถายเลอด ถาระดบบลรบนในเลอดสงมาก
4. การรกษาภาวะแทรกซอน เชน ภาวะไตวาย
โรคไขกระดกฝอ (aplastic anemia)
เปนภาวะทมความผดปกตในไขกระดก ไขกระดกม
เซลลนอยลง (hypoplasia) หรอไมมเซลลเลย (aplasia) แต
มไขมนเขาไปเบยดแทรกในไขกระดก ท าใหไมสามารถสราง
เมดเลอดแดง เมดเลอดขาว และเกลดเลอดต าไดตามปกต
เปนผลใหเมดเลอดทง 3 ชนดมปรมาณต า
สาเหต
1. ความผดปกตแตก าเนด (congenital aplastic anemia) 2. ความผดปกตทเกดขนภายหลง (Acquired aplastic anemia) 2.1 ไมทราบสาเหต 2.2 จากการไดรบยาบางชนด ไดแก choramphenical, tetracyclin ยาเคมบ าบดบางชนด เชน cyclophosphamide, methotrexate ยาแกปวดกลม phenylbutazone, dipyrone, ยากนชก phenothiazine เปนตน 2.3 จากการไดรบรงส สารเคมบางชนดหรอสารพษ ไดแก เบนซน ยาฆาแมลงซงเปนพษตอระบบเลอดเปนประจ า 2.4 เกดภายหลงจากการตดเชอ เชน ไวรสตบอกเสบ 2.5 เกดภายหลงไดรบรงสรกษาในขนาดสง
อาการและอาการแสดง
เปนอาการเกดจาก 1. เกลดเลอดต า: ท าใหเลอดออกในอวยวะตางๆ มจดจ าเลอดตามรางกาย 2. เมดเลอดแดงต า: ท าใหมอาการซด ถามอาการซดอยางรนแรงจะท าใหเกดภาวะหวใจลมเหลวได 3. เมดเลอดขาวต า: ท าใหมการตดเชองาย
การรกษา
1. การใหเมดเลอดแดง
2. การเปลยนถายไขกระดก
3. การรกษาดวยฮอรโมน : ฮอรโมนแอนโดรเจน ไดแก oxymethalone, methyl testosterone, etiocholanolone โดยใหรวมกบ Prednisolone เพอกระตนการผลต erythropoietin ชวยกระตนการเจรญเตบโตของเซลลทผลตเมดเลอดแดง
4. การรกษาดวยยากดระบบภมคมกน ไดแก antilymphocyte globulin (ALG), cyclosporin
ภาวะเลอดออกงายหยดยาก (bleeding disorders)
ภาวะเลอดออกงายหยดยาก หมายถง การมเลอดออก
งายหรอหยดยากทต าแหนงเฉพาะท (local cause) หรอเกดจาก
ความผดปกตในกลไกของการหามเลอด (hemostatic
disorders) ไดแก ความผดปกตของผนงหลอดเลอด ปรมาณและ
การท าหนาทของเกลดเลอด และปจจยการแขงตวของเลอดทม
สาเหตจากโรคทางพนธกรรม
พยาธสรรภาพ
กลไกการหามเลอดประกอบดวย
1.หลอดเลอด (vascular) หลอดเลอดจะหดตวเมอมการฉกขาด ท าให
ปดรอยฉกขาดและกระตนการจบกลมของเกลดเลอด ถามความผดปกต จะม
อาการเลอดออกไมรนแรง เชน เลอดออกตามไรฟน เลอดออกทผวหนง เนองจาก
ผนงหลอดเลอดไมแขงแรง
2. เกลดเลอด (platelet) เกลดเลอดมหนาทเสรมสรางความแขงแรง
ของผนงหลอดเลอด และหล งสารซโรโทนน เมอมการฉดขาดของหลอดเลอด ท า
ใหหลอดเลอดหดตว และยงเกาะกลมกนจนเปน platelet plug อดรอยฉกขาด
ของหลอดเลอด ถามความผดปกตจะท าใหผนงหลอดเลอดไมแขงแรง
ฉกขาดงาย เลอดออกเปนเวลานาน
3. ปจจยในการแขงตวของเลอด (coagulation factors) ประกอบดวยกลม
พลาสมาโปรตน 3 กลมหลก คอ
- procoagulant ท าใหเลอดแขงตวเมอมการฉกขาดของหลอดเลอด
- anticoagulant ท าหนาทตานการแขงตวของเลอด
- fibrinolysis มหนาทละลายลมเลอดภายหลงทเลอดหยดแลว หาก
กลไกใดกลไกหนงผดปกต ท าใหเกดอาการเลอดออกผดปกตทแตกตางกน ถาม
ความผดปกตในกลไกการแขงตวของเลอด เลอดจะไมสามารถแขงตวเปนลม
เลอด ท าใหเลอดไหลออกมาจากรอยฉกขาดตลอดเวลา
พยาธสรรภาพ
การวนจฉย
1. การซกประวต 2. การตรวจรางกาย 3. การตรวจทางหองปฏบตการ
โรคฮโมฟเลย (Hemophilia)
โรคเลอดออกงายหยดยากทเกดจากการขาดปจจยการแขงตวของเลอด (coagulation factors)
ชนดของโรคฮโมฟเลย
1. ฮโมฟเลย A (hemophilia A, classical hemophilia) เกดจากการขาดปจจยการแขงตวของเลอดตวท 8 (factor VIII)
2. ฮโมฟเลย B (hemophilia B, Christmas disease) เกดจากการขาดปจจยการแขงตวของเลอดตวท 9 (factor IX)
3. ฮโมฟเลย C (hemophilia C) เกดจากการขาดปจจยการแขงตวของเลอดตวท 11 (factor XI)
โรคฮโมฟเลย (Hemophilia)
อาการและอาการแสดง การวนจฉย การรกษา 1. การใหปจจยการแขงตวของเลอด 2. การรกษาดวย DDAVP
มะเรงในเดก
โรคมะเรงในเดกเปนสาเหตการเสยชวตทพบไดในระดบสากล ในประเทศสหรฐอเมรกาพบวาโรคมะเรงในเดกเปนสาเหตของการเสยชวตทส าคญเปนอนดบ 2 ของเดกอาย 0-15 ป รองจากอบตเหต (American Cancer Society, 2006) ในประเทศไทยพบวาโรคมะเรงเปนสาเหตการตายอนดบสองรองจากโรคตดเชอ (กระทรวงสาธารณสข, 2549)
ถงแมวามะเรงในเดกจะพบไดนอยกวามะเรงในผใหญ คอพบเพยงรอยละ 5 ของมะเรงทงหมด (Thai Pediatric Oncology Group; ThaiPOG, 2004) แตมความส าคญเนองจากมโอกาสหายขาดจากโรคเฉลยสงถงรอยละ 75 ของผปวยมะเรงทงหมดทอายนอยกวา 15 ป โดยจะพบวามะเรงเมดเลอดขาวมโอกาสหายจากโรคสงทสดถงรอยละ 82 ในผปวยเดกทอายนอยกวา 15 ป (Smith & Ries, 2002)
Leukemia
Lymphoma
solid tumor
โรคมะเรง
ชนดของโรคมะเรงในเดก
Acute Leukemia
Chronic Leukemia
Non-Hodgkin’s Lymphoma
Hodgkin’s disease
Brain tumor
Neuroblastoma
Wilms’ tumor
Retinoblastoma
Leukemia
Acute Leukemia
ALL
acute lymphoblastic leukemia
AML acute myeloid leukemia
Chronic Leukemia Chronic Myeloid Leukemia [CML]
Juvenile Chronic Myelogenous Leukemis
(JCML)
มะเรงเมดเลอดขาว
ALL
พบรอยละ 75-80 ของมะเรงเมดเลอดขาว, พบบอยในเดก 2-5 ป
CBC; Hb < 10 g/dl, Plt. < 100,000/mm3; blast cell จ านวนมาก
Bone marrow; lymphoblast เกนรอยละ 5 + lymphocyte เกนรอยละ 40 or lymphoblast เกนรอยละ 25
อาการ: ไข ซด ออนเพลย ตอมน าเหลอง ตบ มามโต จากการทเซลลมะเรงไปกดเบยด ขดขวางการสรางเมดเลอด
AML, ANLL
พบไดรอยละ 22.5 ของมะเรงเมดเลอดขาว พบบอยใน 4 wks หลงคลอด
CBC; Plt. < 50,000/mm3
อาการ: เหมอน ALL
การรกษา: Chemotherapy
มะเรงเมดเลอดขาวชนดเฉยบพลน (Acute Leukemia)
การรกษา: Chemotherapy
CML
รอยละ 80 พบในเดกอายเกน 4 ป
รอยละ 60 พบในเดกอายเกน 6 ป
CBC; WBC 8,00-800,000/cu.mm. Plt. 500,000/mm3
พบ serum uric acid
อาการ: 3 ระยะ คอ Chronic Phase, Accelerated Phase
Blast Phase
JCML
อายของเดกปวย
CBC
อาการ
การรกษา: การปลกถายไขกระดก การรกษา: การปลกถายไขกระดก
Chemotherapy จะใหในระยะท 1
มะเรงเมดเลอดขาวชนดเรอรง (Chronic Leukemia)
Leukemia
Lymphoma
solid tumor
โรคมะเรง
ชนดของโรคมะเรงในเดก
Acute Leukemia
Chronic Leukemia
Non-Hodgkin’s Lymphoma
Hodgkin’s disease
Brain tumor
Neuroblastoma
Wilms’ tumor
Retinoblastoma
Non-Hodgkin’s Disease
รอยละ 6.6 ของเดกปวยมะเรง
ปจจยเสรม ไดรบเชอ HIV, ไดรบ Radio and Chemo
CBC, Bone Marrow, biopsy, US, chest film, CT Scan, MRI
อาการ: รอยละ 50-70 มกอนในชองทอง, รอยละ 50-80 ตอมน าเหลองโต บางรายปวดทอง อาเจยนรวม
Hodgkin’s Disease
จากการตดเชอ EBV และเซลลทผดปกตกดเบยดตอมน าเหลอง
CBC, chest film (mediastinum กวางเกน 1 ใน 3 ของทรวงอก, CT, biopsy
อาการ: ตอมน าเหลองโตเปนๆ หายๆ เปนป, น าหนกลด, ไข, เหงอออกตอนกลางคน
การรกษา: Chemotherapy การรกษา: Chemotherapy
มะเรงตอมน าเหลอง (Lymphoma)
Leukemia
Lymphoma
solid tumor
โรคมะเรง
ชนดของโรคมะเรงในเดก
Acute Leukemia
Chronic Leukemia
Non-Hodgkin’s Lymphoma
Hodgkin’s disease
Brain tumor
Neuroblastoma
Wilms’ tumor
Retinoblastoma
Brain Tumor
• พบบอยใน solid tumor กอนเนองอกไมแพรออกนอกสมอง แตมปญหาในการรกษา เนองจากระบบประสาทเดกก าลงพฒนา
• อาการ: General Effects จากภาวะ IICP ปวดศรษะ อาเจยน ซม เหนภาพซอน (เดกโต) งอแง กระหมอมโปง (เดกเลก)
• อาการ: Focal Effects ขนอยกบต าแหนงของกอนเนองอก
• Dx. : Skull film, CT, MRI
• Px. : Surgery เปนชนดเดยวทาตดออกไดเลยไมตองรอ biopsy, Radiotherapy, Chemo.
Solid Tumor
เกดจากเซลลใหมทมการเจรญเตบโตผดปกต มการเปลยนแปลงของ DNA มากทสด ซงเซลลใหมจะไมท าลายเซลลเดม แตจะแยงอาหาร ออกซเจนจนเซลลเดมไมสามารถอยได
Neuroblastoma
• ทองโต คล าเจอกอนในทอง
• กอนกดประสาทไขสนหลง ท าใหแขน ขาออนแรง เดนไมได
• รางกายจะหลงฮอรโมน cathecolamine (epineprine, nor-epinehrine) มาก ท าให HR, PR, BP
• Dx. : tumor cell ในไขกระดก, X-ray ดวา metastasis? , CT, MRI
• Px. : Surgery , Radiotherapy, Chemo.
Neuroblastoma (เนองอกปลายประสาท)
เกดจากแบงตวทผดปกตของเซลลประสาทออน (neural crest) ซงมอยทวไปในรางกาย พบไดบอยบรเวณตอมหมวกไต (adrenal medulla)
Wilm’s Tumor
• รอยละ 60 ทองโต คล าเจอกอนในทอง
• ปสสาวะเปนเลอด ซด มไข
• Dx. : CBC : Anemia UA : hematuria
• Plan abdomen : จด calcification MRI : ทราบต าแนง
• Dx. : IVP : ต าแหนง ขนาด การท างานของไตอกขาง
• chest film : ด metas ?
• Px. : Surgery ตองระวงไมใหกอนเนองอกแตก ตองตดเนอเยอและตอมน าเหลองดวย , Radiotherapy, Chemo.
Wilm’s Tumor (nephroblastoma, renal embryoma)
เกดจากการทเนอไตมการเจรญเตบโตผดปกตกลายเปนเนองอกภายในไต มกพบทไตขางใดขางหนง
Retinoblastoma
• ตาวาวเหมอนแมว Cat’ s eye reflex หรอ leukocoria โดยสงเกตเหนจดสขาวในรมานตา, ตาเข, fixed pupil
• Dx. : พบ cremy pink ยนเขาไปใน vitreous
• Plan film : จด calcification MRI : ทราบต าแนง
• Dx. : MRI : ทราบต าแนง, CT
• Px. : Surgery หลงจากนน 6 wks ใสลกตาปลอม, Radiotherapy, แต Chemo. ไมคอยนยมเพราะยาเคมซมเขาในตาไดนอยมาก
Retinoblastoma (เนองอกทจอประสาทตา)
เกดจากการเจรญเตบโตของกอนเนองอกใน retina ท าใหเกดการลอกของจอประสาทตาและการมองเหนทผดปกต พบทตาขางเดยวหรอทงสองขาง บางรายอาจลกลามไปยงเนอเยอสมองแลวกระจายออกไปนอกกะโหลกศรษะ ท าใหเดกตาบอดได
1. Antimetabolites เปนยากลม cell cycle specific โดยจะออกฤทธจ าเพาะตอวงจรของเซลล ตวอยางเชน Methotrexate,
6-Mercaptopurine, Cytosine arabinoside, Thiopurine, Hydroxyurea ผลของยา กลมนสวนใหญจะกอใหเกดผมรวง
2. Plant alkaloids เปนยากลม cell cycle specific ไดมาจากพชทชอวา Vinca rosa Linn (พชตระกลแพงพวย) ตวอยางเชน Vincristine, Vinblastine ผลของยากลมนสวนใหญจะกอใหเกด neurotoxicity เชน ชก ออนเพลย ปวดขา ปวดกราม ทองอด ทองผก
กลมของยาเคมทนยมใชในการรกษาโรคมะเรงในเดกมดงน
3. Alkalating agents เปนยากลม cell cycle specific โดยจะเกดปฏกรยาในระยะใดกไดในวงจรชวตของเซลล ยากลมนจะเปนยาเคมกลมแรกทน ามารกษา ตวอยางเชน Cyclophosphamide, Cisplatin,
Ifosfamide, Busulfan 4. Antitumors Antibiotics เปนยากลม cell cycle non-specific ทไดมาจากธรรมชาต สามารถก าจดเซลลมะเรงโดยตรงหรอไปขดขวางการสงเคราะหทง DNA และ RNA พรอมกน ตวอยางเชน Doxorubicin, Bleomycin, Actinomycin D, Adriamycin, Dactinomycin ผลของยากลมนสวนใหญจะกอใหเกดผมรวงและกดการท างานของไขกระดก
กลมของยาเคมทนยมใชในการรกษาโรคมะเรงในเดกมดงน
5. Miscellancous agents เปนยากลม cell cycle non-specific ยงไมทราบกลไกการออกฤทธทชดเจน ตวอยางเชน Cisplatinum
(Tomlinson & Kline, 2005)
กลมของยาเคมทนยมใชในการรกษาโรคมะเรงในเดกมดงน
ผลขางเคยงของยาเคมบ าบด
ระบบทางเดนอาหาร 1. คลนไส อาเจยน เปนอาการทพบบอยทสดอาการจะเกดภายใน 1-3 ชวโมงหลงจากไดรบยา และอาการจะหายไปประมาณ 1 สปดาหภายหลงไดรบยา (Wilkes, 2001) 2. เบออาหาร เปนผลจากยาเคมท าใหตอมรบรสเสยหนาท มการเปลยนแปลงไปของการรบรส (ภาวณ โอภาสถรกล, 2546) อาการนจะหายไปภายใน 2-6 สปดาห หลงจากหยดยา (Hockenburry, Coody, & Benney, 1990)
ผลขางเคยงของยาเคมบ าบด
ระบบทางเดนอาหาร 3. แผลในชองปาก เนองจากเซลลเยอบในชองปากถกท าลายจากฤทธของเคมบ าบด อาการดงกลาวจะเรมพบได 3-5 วนภายหลงไดรบยา และพบไดสงสดในชวง7-14 วน (Cheng, Cheng, & Yuen, 2004) 4. ทองเสย จากการทเยอบทางเดนอาหารเกดการระคายเคอง และล าไสมการบบตวอยางมาก ท าใหการยอยและการดดซมอาหารลดลง อาการดงกลาวจะหายไปประมาณ 1 สปดาห (Wilkes, 2001)
ผลขางเคยงของยาเคมบ าบด
ระบบทางเดนปสสาวะ ยาเคมบางชนดอาจท าใหเกดกระเพาะปสสาวะอกเสบ เกดอาการปวด แสบขณะขบถาย ดงนนผ ปวยเดกจงตองดมน ามากๆ หากรางกายไดรบน าไมเพยงพออาจท าใหเกดการตกตะกอนของกรดยรค กลายเปนไตวายเฉยบพลนได (Acloser & Rodgers, 2003; Wilkes, 2001) ออนเปลย เปนอทธพลมาจากการเปลยนแปลงในรางกาย ท าใหมความรสกเหนดเหนอย ออนเพลย หมดแรง ความสามารถในการเคลอนไหวลดลง อาการดงกลาวเกดขนไดตงแต24-48 ชวโมงของการไดรบยาเคมบ าบด (Richardson, 2004)
ผลขางเคยงของยาเคมบ าบด
ผมรวง เปนผลมาจากเซลลรากผมถกท าลาย พบไดหลงจากไดรบเคมบ าบดไปแลว 1-2 สปดาห อาการจะคงอยนานประมาณ 4-6 สปดาห และจะกลบมางอกใหมอกครงเมอหยดยาไปแลวภายใน 8 สปดาห (Camp-Sorrell, 2000) อาการทางผวหนง ไดแก ผนแดง ผวหนงแหง ผนคน นอกจากนนอาการทพบบอยคอ สผวและเลบมอาการคล าขน เกดจากการท าลายเนอเยอบรเวณทฉดยา (Wilkes, 2001) อาการไข อาจพบไดหลงจากไดรบยาทนทจนถง 6 ชวโมง และจะหายไปภายหลงจากไดรบยา 24 ชวโมง
ผลขางเคยงของยาเคมบ าบด
ผมรวง เปนผลมาจากเซลลรากผมถกท าลาย พบไดหลงจากไดรบเคมบ าบดไปแลว 1-2 สปดาห อาการจะคงอยนานประมาณ 4-6 สปดาห และจะกลบมางอกใหมอกครงเมอหยดยาไปแลวภายใน 8 สปดาห (Camp-Sorrell, 2000) อาการทางผวหนง ไดแก ผนแดง ผวหนงแหง ผนคน นอกจากนนอาการทพบบอยคอ สผวและเลบมอาการคล าขน เกดจากการท าลายเนอเยอบรเวณทฉดยา (Wilkes, 2001) อาการไข อาจพบไดหลงจากไดรบยาทนทจนถง 6 ชวโมง และจะหายไปภายหลงจากไดรบยา 24 ชวโมง
ผลขางเคยงของยาเคมบ าบด
การท างานของไขกระดกถกกด ท าใหการสรางเมดเลอดขาว เมดเลอดแดงและเกรดเลอดลดลง พบไดประมาณ 1-2 สปดาหภายหลงไดรบยา สงผลใหเกดภมตานทานต า ภาวะเลอดออกงาย ภาวะซด (Acloser & Rodgers, 2003; Wilkes, 2001) มะเรงชนดทสองทเกดจากกการรกษา ผ ปวยเดกทไดรบการรกษาดวยเคมบ าบดเปนเวลานาน ท าใหผ ปวยทไดรบการรกษาจนหายแลวกลบเปนมะเรงซ าไดอก โดยจะมโอกาสเสยงมากกวาผ ทไมไดรบเคมบ าบดสงถง 10-20 เทา (Acloser & Rodgers, 2003; Wilkes, 2001)
ปญหาทพบบอยในเดกปวยมะเรงและการดแล
เยอบชองปากอกเสบ (oral mucositis) อาการออนเปลย (fatigue) ความเจบปวด (pain) ผมรวง (alopecia) เลอดออกงาย อาหาร การปองกนการตดเชอ