СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ПРВА ТЕМА – “ЧОВЕКОТ КАКО ДЕЛ ОД ЖИВИОТ СВЕТ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: антропоиди, хоминиди – предци на човекот, човечки раси- Запомнува значење на термини: човеколик мајмун, предци на човекот, човечка популација, човечки раси- Цитира дефиниција за: еволуција, ембрионален развој, рудиментирани (закржлавени) органи, атавизам- Набројува: предци на човекот, човечки раси, сличности на човекот со човеколиките мајмуни (отсуство на опашка, стоење во исправена положба, исти АВО крвен систем и Резус фактор,иста телесна температура, иста брзина на пулс и дишење, напаѓани од исти паразити, лекување со исти лекови), разлики на човекот од човеколиките мајмуни (човекот оди на две нозе, има исправен грб во форма на буквата Ѕ а мајмуните имаат испупчен грб, има подолги и помоќни нозе од мајмуните, стапалото ја има изгубено способноста за фаќање бидејќи палецот е пократок и е паралелен со другите прсти, коската на петицата е голема, поголемо стапало за оттурнување при одење, подолг палец на дланката и пошироки врвови на прстите за фаќање на предмети).- Разликува особини на човек од особини на човеколик мајмун- Наведува примери за особини на дамнешниот човеков предок кои го овозможиле неговиот развој во денешен човек (преобразба на предни екстремитети во раце; преобразба на задни екстремитети во нозе; зголемен волумен на големиот мозок и развој на мозочната кора; развој на говорот)

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за: еволуција на човекот, абиотички фактори, биотички фактори.- Изложува главна идеја за настанок на човекот и за улогата на абиотските и биотските фактори во неговиот еволутивен развиток.- Споредува еволутивни фази во развојот на човекот преку настанување на различните човекови предци.- Објаснува абиотички и биотички фактори во еволуцијата на човекот-Дискутира за: местото на човекот во живиот свет, причините за еволуција на човекот, причините за порастот на човечката популација- Ја поврзува улогата на човекот со промените во животната средина; допринесот на човекот во порастот на човековата популација

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува класификација на живите организми во одредувањето на местото на човекот во природата, факти за влијанието на абиотичките и биотичките фактори врз еволутивниот развој на човекот.- Изложува факти за еволуцијата на човекот (умен човек); за анатомските и за физиолошките карактеристики во градбата на човековиот организам- Толкува значење на термините за: еволуција; абиотички фактори; биотички фактори; човекова популација; човечки раси- Споредува состав и улога на биотичките и на абиотичките фактори во еволутивните процеси на човекот како посебен и најсовршен организам

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Ги спротивставува анатомските и физиолошките особини во градбата на организмот на современиот човек, со анатомските и физиолошките особини во градбата на организмите на човековите предци.- Ги споредува карактеристиките од типичните претставници на трите човечки

раси (бела, црна и жолта раса); карактеристиките и однесувањето на современиот човек со карактеристиките и однесувањето на човековите предци.

- Заклучува за улогата на човековата активност врз промените во живата и неживата природа.- Разграничува физички од интелектуални активности како кај современиот човек, така и кај човековите предци.- Развива идеи за функционирање на човечкиот организам како целина и посебна индивидуа во севкупниот жив свет.- Создава претстава за диференцијација на човековите раси и нивно понатамошно подвојување во подраси.- Докажува за постоење на врски помеѓу условите на животните средини и формирањето на човечките раси и подраси; за постоење на врски помеѓу спонтаните и индуцираните мутации и создавањето на нови особини кај човекот во текот на неговиот еволутивен развој.- Го оценува значењето на биотичките фактори, абиотичките фактори како и на спонтаните и индуцираните мутации во еволутивниот развој на човекот.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ВТОРА ТЕМА – “ГРАДБА НА ЧОВЕЧКИОТ ОРГАНИЗАМ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: клетка, клеточни органели, клеточна делба, ткиво, орган, органски систем- Запомнува значење на термини: јадро, цитоплазма, клеточна мембрана, митоза, мејоза.- Цитира дефиниција за: клетка, клеточни органели, делба на клетка, ткиво, органски систем, организам.- Набројува: органели во клетката, ткива, органски системи- Разликува особини кај пооделни клеточни органели, како и особини кај пооделни ткива и органски системи- Наведува примери за особини на пооделните клеточни органели како и на пооделните ткива и на ово човечкиот организам

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за: клетка, значење на делба на клетка, ткиво, органски систем, организам- Изложува главна идеја за улогата на клеточните органели во клетката, како и за улогата на органските системи во организмот- Споредува клеточно дишење со белодробно дишење; особини на пооделни ткива и и органски системи, како и особини на митоза со особини на мејоза.- Објаснува функции на органели во клетката; градба и функција на ткива, фази на одвивање на клеточните делби митоза и мејоза.-Дискутира за: улогата на делбите на клетката (митоза и мејоза) за човечкиот организам- Поврзува форма и улога на поедини видови на клетки (нервни, мускулни, коскени, ’рскавични, црнодробни, бубрежни, епителни или кожни, крвни и други) со улога и функција на пооделни ткива во човековиот организам.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува факти за бројот на хромозоми во јадрото на клетката со делби на полови и телесни клетки.- Изложува факти за процесите од пооделните фази во делбите на клетките (профаза, метафаза, анафаза и телофаза)- Толкува значење на термините за: цитоплазма и клеточни органели (рибозоми, митохондрии, лизозоми, Ендоплазматичен ретикулум, Голџи апарат и други).- Споредува состав и улога на пооделни клеточни органели, како и на пооделни ткива и органски системи.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува особини од пооделните фази на митозата и мејозата како два различни вида на клеточни делби кај човекот.- Ги споредува карактеристиките на клетките од пооделните ткива и органски системи во човечкиот организам.- Заклучува за улогата на делбите на клетката во растот, развојот и функционирањето на човековиот организам.- Разграничува карактеристики на митоза од карактеристики на мејоза- Развива идеи за функционирање на клеточните органели во рамките на клетката како основна, структурна и функционална единица на живите организми.- Создава претстава за диференцијација и специјализација на клетките при

создавањето на различни ткива и органи во текот на ембрионалниот развиток, како и за градба на човекот од клетка до организам.- Докажува за постоење на врски помеѓу оштетувањето на клетките и пореметувањето во функциите на одделните ткива, органи, и органски системи.- Го оценува значењето на органелите во извршувањето на животните процеси кај човекот.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ТРЕТА ТЕМА – “ДВИЖЕЊЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: коска, ’рскавица, зглоб, скелет, мускул, мускулатура, тетива, контракции и движења, замор, одмор.- Запомнува значење на термини: подвижни зглобови, полуподвижни зглобови и неподвижни зглобови, напречно пругасти (скелетни) мускулни клетки, мазни мускулни клетки, срцеви мускулни клетки. - Цитира дефиниција за: скелет, зглоб, мускулен систем, тетива.- Набројува: делови на скелет кај човек (коски на глава, коски на труп, коски на појаси со екстремитети), начини на поврзување на коските, видови на коски по форма и големина, видови на мускули по градба и форма како и групи на мускули.- Разликува особини на клетки од пооделни видови на мускули (напречно-пругасти, мазни мускули и срцев мускул), особини на дијафрагма, меѓуребрени мускули како и особини на трите различни вида на зглобување помеѓу коските. - Наведува примери за функции на скелетот и мускулниот систем, повреди и деформитети на коските, повреди на мускулите.

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за: коска, скелет, осеин, коскена срцевина, ’рскавица, мускулен систем, - Изложува главна идеја за улогата коскената срж во процесот на еритропоеа (стварање црвени крвни зрнца) и подобрување на крвната слика; за улогата на скелетниот и мускулниот систем во моториката на човекот.- Споредува особини на подвижно зглобување со полуподвижно и со неподвижно зглобување, карактеристики на плочести коски со коцкести, неправилни и долги коски, како и одлики на напречно-пругасти мускули со мазните мускули и срцевиот мускул.- Објаснува градба на коските и мускулите; врски помеѓу коските и помеѓу коските и мускулите; различните движења на мускулите, состојби на стегање и истегнување на мускулите.-Дискутира за: Составните делови на коската и нивното значење; за улогата на коскената срцевина во дефинирањето на крвната слика кај човекот; за улогата на дијафрагмата и меѓуребрените мускули во процесот на дишење.- Поврзува улога на скелет и мускули во движење и во дишење; улога на поврзување на коски и подвижност на делови на телото

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува совети за правилен раст и развој на телото со правилен избор на прехрамбени намирници кои го овозможуваат нормалниот развој на скелетниот и мускулниот систем.- Изложува факти за градбата на човечкиот скелет, функциите на коските и мускулите во движењето.- Толкува значење на хемискиот состав и деловите на коската; значење на термините мускул скратувач т.е. флексор и мускул истегнувач т.е. екстензор.- Споредува улога на мускул флексор и мускул екстензор; улога на дијафрагма и меѓуребрени мускули при процесот на вдишување и на издишување; особини на

подвижно, полуподвижно и неподвижно зглобување помеѓу коските.4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува особини на коските од раменскиот појас со особини на коските од карличниот појас; особини на вистинските ребра со особините на лажните ребра и пливачките ребра.- Ги споредува карактеристиките на болестите и деформитетите на коските од скелетниот систем со мускулите од мускулниот систем; карактеристиките на вратните, грбните, слабинските, крсните и опашните прешлени.- Заклучува за мерките за правилен раст и развој на скелетниот и мускулниот систем на човекот.- Разграничува карактеристики на осковиот скелет од карактеристиките на скелетот на екстремитетите.- Развива идеи за заедничко функционирање на скелетниот систем и мускулниот систем како главен услов за постоењето на моториката кај човечкиот организам.- Создава претстава за диференцијација и специјализација на пооделните делови од скелетниот и мускулниот систем, во поглед на нивното взаемно поврзување и заедничко функционирање и овозможување на движење и дишење.- Докажува врска помеѓу промените во хемискиот состав на коските и можните оштетувања и деформитети на скелетот.- Го оценува значењето и улогата на коскената срцевина за општото здравје на човекот, како и улогата на правилната исхрана во нормалниот развој на скелетот и мускулатурата на човекот.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ЧЕТВРТА ТЕМА – “ИСХРАНА И ДИГЕСТИЈА“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: храна, исхрана, енергетски и градбени вредности, ензими, витамини, усна празнина, плункови жлезди, желудник, црево, цревни ресички, дигестија, ресорпција, црн дроб, панкреас, дигестивни жлезди.- Запомнува значење на термини: дигестија, ензими, ресорпција. - Цитира дефиниција за: храна, дигестија ензими.- Набројува: по редослед органи за варење на храната во склоп на дигестивниот тракт, дигестивни ензими кои биваат излачувани од органите за варење на храната, видови на заби во усната празнина.- Разликува особини и функција на црн дроб од особини и функција на панкреас; особини и функција на тенко црево од особините и функциите на дебелото и на правото црево.- Наведува примери за улоги на храната, составни делови на храната (јаглехидрати, белковини, масти, минерали, витамини); за улогата на црниот дроб и панкреасот во дигестијата на храната.

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за: дигестивен систем, ензими, храна, исхана.- Изложува главна идеја за улогата на дигестивните ензими во варењето на храната; улогата на панкреасот во регулација на нивото на шеќер во крта; за процесите кои се одвиваат во црниот дроб.- Споредува хемиско со биолошко разградување на храната; механичка со хемиска обработка на храната во дигестивниот тракт.- Објаснува објаснува извор на енергија за работа на мускулите; градба и функција на хранителниот канал кај човек и дигестивни жлезди.-Дискутира за: составот и значењето на храната и исхраната; за процесот на разградување на храната; за улогата на исхраната во активностите и правилниот раст и развој, диети.- Поврзува градба на цревните ресички со ресорпција на храната; облик на забот со неговата функција во усната празнина и во механичката обработка на храната.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува совети за правилен раст и развој на своето тело со правилен избор на прехрамбени намирници; правила и совети за нега и хигиена на забите; конструира своја идеална диета.- Изложува факти за состав на храната и нејзината улога во организмот на човекот.- Толкува значење на термините: ензими за разградување на храната, витамини и минерали.- Споредува особини на механичка обработка на храната со хемиска обработка на храната; улога и особини на јаглехидрати, белковини и масти во човечкиот

организам.4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува дигестивен систем на човек со дигестивен систем на цицачи.- Ги споредува карактеристиките на болестите на органите на дигестивниот систем предизвикани од бактерииски или вирусни инфекции.- Заклучува за мерките за своја заштита од болести на дигестивниот систем.- Разграничува разложување на одреден вид на храна во одделни органи од системот за дигестија.- Развива идеи за правилното функционирање на дигестивниот систем и употреба на правилото за пирамида на исхрана за правилен раст и развој на организмот.- Создава претстава за својата идеална тежина, за последиците од нарушувањата во режимот на исхрана и за начините на спречување на истите- Докажува врска помеѓу промените во хемискиот состав на коските и можните оштетувања и деформитети на скелетот.- Го оценува значењето и улогата на правилната исхрана за општото здравје.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ПЕТТА ТЕМА – “ЦИРКУЛАТОРЕН СИСТЕМ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: циркулаторен систем, крв, лимфа, срце, крвни садови (артерии, вени, капилари), пулс, крвоток, крвен притисок, крвавење, коагулација.- Запомнува значење на термини: крвни групи АВО, резус (Rh) фактор, крвна плазма, еритроцити, леукоцити, тромбоцити, систола, дијастола.- Цитира дефиниција за: крв како теласна течност, лимфа како ткивна течност.- Набројува: составни делови на голем и мал крвоток; телесни течности; крвни садови; крвни групи; состав на крвта (крвна плазма, крвни елементи); различни видови на леукоцити т.е. бели крвни клетки.- Разликува особини и функција на мал крвоток од особини и функција на голем крвоток; крвни садови по градба и функција; особини на артерии од особини на вени.- Наведува примери за улоги на храната, составни делови на храната (јаглехидрати, белковини, масти, минерали, витамини); за улогата на црниот дроб и панкреасот во дигестијата на храната.

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за: циркулаторен систем; крвни садови; коагулација.- Изложува главна идеја за улогата на крвта во организмот на човекот.- Споредува особини на оксидирана и редуцирана крв; особини на голем и мал крвоток; особини на различните видови бели крвни клетки.- Објаснува состав на крв; градба и функција на крвни елементи; лимфоток, градба и функција на срце; мал и голем крвоток; крвни групи.-Дискутира за: функциите на крвта; последиците од крварење; движењето на крвта низ срцето; улогата на коскената срцевина во стварањето на крвни клетки.- Поврзува градба на цревните ресички со ресорпција на храната; облик на забот со неговата функција во усната празнина и во механичката обработка на храната.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува факти за градбата и функцијата на срцевиот мускул; болестите на срцето и на крвните садови.- Изложува факти за градбата на циркулаторниот систем; за градбата на срцето; за составот на крвта; за градбата на лимфните садови; за правилата при трансфузија на крв од дарител на примател.- Толкува значење на термините: АВО крвен систем; Rh фактор; систола; дијастола; атеросклероза; артериосклероза; проширени вени.- Споредува состав и улога на крв; лимфа и меѓуклеточна течност; особини на анемија; леукемија; хемофилија

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува форма и градба на артерии и вени; намален број на еритротроцити (анемија) со зголемен број на леукоцити (леукемија) во крвта; лимфоцити и антитела.- Ги споредува карактеристиките на болестите на крвните садови (атеросклероза, артериосклероза и проширени вени); карактеристиките на пооделните видови на бели крвни клетки; карактеристиките на вазодилатација со вазоконстрикција; особините и функцијата на оксихемоглобинот од тие на карбоксихемоглобинот.- Заклучува за мерките за заштита од болести на крвоносниот систем.- Разграничува особини и функција на пооделните видови на крвни клетки (еритроцити, леукоцити, тромбоцити); особини и функција на пооделните видови на бели крвни клетки (гранулоцити, агранулоцити, лимфоцити и моноцити).- Развива идеи за правилното функционирање на циркулаторниот систем и примената на правилна исхрана во превенцијата на крвоносниот систем од потенцијални болести.- Создава претстава за последиците од нарушувањата во работата на срцето (инфаркт, холестерол, тромбоза); - Докажува врска помеѓу респираторниот и циркулаторниот систем преку функционирањето на малиот крвоток наследувањето на крвните групи; меѓу пушењето и срцевиот удар.- Оценува значење и улога на коагулацијата на крвта; значење на имунобиолошка реакција за здравјето на човекот; значење на бубрезите и кожата во одржување на постојаниот состав на крвта.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ШЕСТА ТЕМА – “ИМУН СИСТЕМ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: имунобиолошка реакција, крвни групи, имунитет, антиген, антитело, вакцина, алергија, крвни групи, антиген, антитело, трансфузија, трансплантација, сида, алергија.- Запомнува значење на термини: крвни групи АВО, Rh фактор, антиген, антитело, имунитет, сида, вакцина, алергија, алергени, автоимуност, трансфузија, трансплантација.- Цитира дефиниција за: имунитет, имун систем, имунобиолошка реакција.- Набројува: видови на имунитет; видови на крвни групи.- Разликува антиген и антитело; трансфузија и трансплантација; алергија и автоимуност.- Наведува примери за начини на стекнување имунитет; вакцини; органи кои можат да се трансплантираат; начини на пренесување и заштита од сида.

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за: имун систем; антиген и антитело.- Изложува главна идеја за улогата на вакцинацијата во заштитата на организмот од многу заразни болести.- Споредува особини на имунитет со алергиска реакција.- Објаснува крвни групи; реакција антиген-антитело; трансфузија; трансплантација.-Дискутира за: сидата, ХИВ вирусот и уништување на имуниот систем.- Поврзува крвни групи при трансфузија и трансплантација.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува факти за имунизацијата (вакцинацијата); за ХИВ вирусот и сидата.- Изложува факти за имунобиолошка реакција т.е. реакција антиген-антитело.- Толкува значење на термините: АВО крвен систем; Rh фактор.- Споредува надворешна (неспецифична) одбрана на организмот од болести и надворешната одбрана (фагоцитоза, имун одговор).

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува особини и функција на лимфоцити и антитела.- Споредува болести на белите дробови предизвикани од загаден воздух и од вирусии бактерии.- Заклучува за мерките за заштита од ХИВ и СИДА.- Разграничува природен имунитет и стекнат имунитет со вакцинација т.е. имунизација.

- Развива идеи за причините поради кои некои болести се прележуваат само еднаш.- Создава претстава за причините за настанување на алергии и автоимуност.- Докажува наследување на крвните групи и Rh факторот.- Оценува значење на имунобиолошката реакција за здравјето на човекот.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ СЕДМА ТЕМА – “ДИШЕЊЕ-РАЗМЕНА НА ГАСОВИТЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: дишење, дишни патишта, бели дробови, парцијален притисок на гасови, механизам на дишење, дијафрагма, регулација на дишењето, дишни рефлекси, вештачко дишење, реанимација.- Запомнува значење на термини: парцијален притисок на гасови, дијафрагма, реанимација.- Цитира дефиниција за: дишење, дишни патишта, бели дробови, реанимација.- Набројува: дишни патишта; процеси на размена на гасовите (дишење, респирација, белодробна вентилација, дифузија на гасовите)- Разликува белодробно од клеточно дишење; инспирација од експирација- Наведува примери за материи кои можат да му наштетат на системот за дишење.

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за: дишење-респирација; вдишување-инспирација; издишување-експирација..- Изложува главна идеја за хемоглобинот кој има главна улога во преносот на кислородот до клетките и преносот на јаглерод диоксидот од клетките (во форма на оксихемоглобин и карбоксихемоглобин).- Споредува особини на белодробно со клеточно дишење; парцијален притисок на гасовите во белите дробови; особини на оксидирана и редуцирана крв.- Објаснува размена на гасовите во алвеолите и во клетките. -Дискутира за улогата на ребрата, меѓуребрените мускули и дијафрагмата во дишењето. - Поврзува пушење со болести на респираторниот систем .

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува знаења за штетноста на пушењето.- Изложува факти за улогата на митохондриите во процесот на клеточно дишење. - Толкува значење на термините за респираторна површина; парцијален притисок на гасовите. - Споредува вдишување т.е. инспирација со издишување т.е. експирација.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува улога на гркланот и на гласните жици како делови од респираторниот систем во производството на гласови.- Споредува болести на белите дробови предизвикани од загаден воздух и од

вирусии бактерии.- Заклучува за потребата од кислород во организмот и потеклото на јаглерод диоксидот.- Разграничува белодробна вентилација од респирација.- Развива идеи за улогата на еритроцитите во врзувањето на кислородот и на јаглеродниот диоксид при процесот рспирација.- Создава претстава за редоследот на постапки при процесот реанимација.- Докажува врска меѓу дигестивниот респираторниот и циркулаторниот систем.- Оценува значење на респирацијата за метаболизмот (согорувањето на хранливите материи во клетките) на организмот.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ОСМА ТЕМА – “ИЗЛАЧУВАЊЕ НА МАТЕРИИТЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: излачување, бубрег, осморегулирање, урина, кожа, жлезди со надворешно лачење, терморегулација.- Запомнува значење на термини: нефрон, осморегулација, терморегулација.- Цитира дефиниција за: излачување, осморегулација, жлезди со надворешно излачување, терморегулација.- Набројува: составни делови на органи за излачување; составни делови на нефронот; процеси на биолошка филтрација на крвта.- Разликува делови на бубрег; делови на нефрон.- Наведува примери за нарушувања што се јавуваат кај телесните течности (оток, труење со вода и дехидратација); заслучаи при кои се излачува концентрирана урина и за случаи при кои се излачува разредена урина.

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за: терморегулација; осморегулација.- Изложува главна идеја за начините на ослободување од вишокот на вода од организмот на човекот (преку кожата, преку белите дробови, преку цревниот тракт, преку бубрезите).- Споредува состав на примарна урина со состав на конечна т.е. дефинитивна урина; карактеристики на труење со вода со карактеристики на дехидратација.- Објаснува градба на нефрон, процеси во создавање на урина. -Дискутира за дисфункција на бубрезите; за потребите на организмот од вода во различни температурни услови. - Поврзува состав и количина на урината со водниот и минералниот состав на крвта; осморегулација (потење и излачување со бубрези).

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува знаења за примена на билки во детоксикацијата на бубрезите.- Изложува факти за создавање и отстранување на урината; за улога на сите фактори на терморегулација. - Толкува значење на термините филтрација и рефилтрација; излачување на урина.

- Споредува соста на урина со состав на крв и на лимфа.4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува улога на урината и потта во процесот на осморегулација.- Споредува улога на потта во осморегулација и во терморегулација.- Заклучува за составот на урината како показател за општото здравје. - Разграничува поими гликозурија (присуство на гликоза во урината) од хематурија (присуство на леукоцити и еритроцити во урината).- Развива идеи за улогата на бубрезите во одржување на количината на вода во крвта и регулирање на крвниот притисок. - Создава претстава за последиците од оштетување на бубрезите.- Докажува врска помеѓу механизмот за жед, хормоните и регулаторите на pH средината со активноста на бубрезите; улогата на мозокот во празнењето на мочниот меур.- Оценува значење на бубрезите и кожата во одржувањето на постојаниот состав на крвта.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ДЕВЕТТА ТЕМА – “НЕРВЕН СИСТЕМ – РЕГУЛАЦИСКИ МЕХАНИЗМИ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: нервен систем, нервна клетка, нервно ткиво, нерви, ганглии, ’рбетен мозок, рефлекс, черепен мозок, условен и безусловен рефлекс, стрес.- Запомнува значење на термини: неврон, дендрити, неврити, аксон- Цитира дефиниција за: нерв, рефлекс.- Набројува: составни делови на нервен систем; обвивки на мозокот; делови на нервната клетка - неврон.- Разликува централен нервен систем од периферен нервен систем; черепен мозок од ’рбетен мозок; условен рефлекс од безусловен рефлекс.- Наведува примери за центри во големиот и ’рбетниот мозок; за условни и безусловни рефлекси; за причини за појава на стресни состојби.

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за рефлекс. - Изложува главна идеја за значење на мозокот во регулационите процеси.- Споредува распоред на белата и сивата маса во ’рбетниот, големиот и малиот мозок; симпатичен и парасимпатичен дел на автономниот (вегетативен) нервен систем.- Објаснува рефлекс и рефлексен лак; организација на нервен систем; градбата на нервната клетка – неврон; функции на ’рбетен мозок.-Дискутира за дејство на алкохол и дроги врз функциите на нервниот систем. - Поврзува делови на мозок со центрите во нив; делови на рефлексен лак со нивна функција во истиот.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува факти од секојдневниот живот за објаснување на условните рефлекси.

- Изложува факти за создавање и отстранување на урината; за улога на сите фактори на терморегулација. - Толкува значење на функцијата на мозочните обвивки и мозочната течност; значење на функцијата на кората на големиот мозок. - Споредува вроден со условен рефлекс, централен нервен систем со автономен нервен систем.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува симпатичен и парасимпатичен дел на автономниот (вегетативен) нервен систем.- Споредува улога на центрите во ’рбетниот мозок со центрите во големиот и со центрите во малиот мозок.- Заклучува за набраноста на кората на големиот мозокво зголемување на површината на центрите; за улогата на нервниот и ендокриниот систем во регулација на на функциите во организмот. - Разграничува состав на белата и сивата маса од мозокот, нервите и ганглиите. - Развива идеи за функционирање на рефлексен лак. - Создава претстава за брзината на пренесување на дразбите низ нервите и обработка на информацијата во мозокот. - Докажува врска меѓу центрите во големиот мозок и сетилата кај човекот; улога на мозокот во празнење на мочниот меур; врска меѓу центрите во кората на големиот мозок. - Оценува улога на алкохолот и дрогата во оштетувањето на нервниот систем; значење на здравиот нервен систем.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ДЕСЕТТА ТЕМА – “СЕТИЛА“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: сетила, сетило за вид, сетило за слух и рамнотежа, сетило за мирис, сетило за вкус, сетила во кожата.- Запомнува значење на термини: акомодација на окото; адаптација на окото.- Цитира дефиниција за: праг на дразба; сетила.- Набројува: сетилни органи кај човекот, видови на дразби, делови на увото, локација на вкусовите папили на јазикот за разликување на различни вкусови; различни видови на рецептори на кожата.- Разликува адаптација од акомодација на окото.- Наведува примери за маани на окото; сетила во кожата; вкусови кои ги разликува човекот.

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за сетилен орган. - Изложува главна идеја за улога на сетилата во информирањето на организмот за состојбите и промените во надворешната средина.- Споредува функција и улога на чепчиња со функција и улога на стапчиња во окото.- Објаснува градба на око, градба на уво, сетила за мирис и вкус, локализација на сетилата во кожата.-Дискутира за адаптацијата и акомодацијата на окото. - Поврзува различни видови на дразби со соодветни сетила за нивно примање.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува факти од секојдневниот живот за објаснување на начините за

заштита на сетилата од оштетување.- Изложува факти за градба и функција на обвивките на окото, градба и функција на деловите на увото, локализација и функција на сетилата за мирис и вкус, на сетилата во кожата. - Толкува значење на функцијата на чепчиња и стапчиња во мрежницата на окото. - Споредува различни видови на рецептори во кожата со нивната улога и функција.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува привикнување на сетилата кон интензитетот на дразбата освен кон болката.- Споредува функција на здрави сетила за вид и слух со нивни оштетувања.- Заклучува за улогата на внатрешното уво во одржувањето на рамнотежата на организмот. - Разграничува дразби кои биваат примани од сетилото за вид (око) и сетилото за слух (уво). - Развива идеи за заштита на сетилата од преголем напор со одмор. - Создава претстава за значење на сетилата за животот на човекот. - Докажува врска меѓу сетилата и центрите во големиот мозок. - Оценува улога и значење на болката.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ЕДИНАЕСЕТТА ТЕМА – “ХОРМОНСКО РЕГУЛИРАЊЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: хормони; хормонска регулација; жлезди со внатрешно лачење.- Запомнува значење на термини: ендокрин систем; хормони; хипофиза; тироидна жлезда; надбубрежна жлезда.- Цитира дефиниција за: хормон; ендокрина жлезда.- Набројува: жлезди со внатрешно лачење; различни видови хормони.- Разликува TSH од T3 и T4; инсулин од адреналин и од глукагон. - Наведува примери за хормони од одредени ендокрини жлезди.

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за ендокрин и егзокрин систем. - Изложува главна идеја за хормонска регулација на одредени органски функции.- Споредува функција и улога на жлезди со внатрешно лачење со функција и улога на жлезди со надворешно лачење.- Објаснува дејство на хормоните од хипофизата, штитната жлезда, панкреасот, надбубрежните жлезди и половите жлезди.-Дискутира за последиците од нарушувањата во функциите на жлездите со внатрешно лачењење.

- Поврзува хормони на хипофизата со останатите жлезди со внатрешно лачење. 3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува факти и знаења за функцијата на жлездите со внатрешно лачење за

разбирање на најразлични процеси и болести.- Изложува факти за улогата на хормоните (тироксин, инсулин, адреналин, естроген, тестостерон) во организмот. - Толкува значење на тропни хормони од хипофизата. - Споредува карактеристики на заболувањето наречено кретенизам со карактеристики на заболувањето наречено Базедова болест.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува особини на целно ткиво т.н. мета со особини на рецептори.- Споредува проблеми кои се јавуваат при зголемено лачење на хормони од некои ендокрини жлезди со проблеми кои се јавуваат при намалено лачење на хормони од истите тие ендокрини жлезди.- Заклучува за улогата и функцијата на нервниот и ендокриниот систем во регулација на функциите на организмот. - Разграничува видови на хормони според нивната градба (изградени од белковини и изградени од стероиди т.е. масти); различни видови на диабетес (шеќерна болест). - Развива идеи за причините за појава на дијабетес (шеќерна болест).- Создава претстава за хормонална регулација. - Докажува врска меѓу хормоните и функциите на нивните соодветни целни органи или мети. - Оценува улога и значење на хипофизата како главна ендокрина шлезда во организмот на човекот.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ДВАНАЕСЕТТА ТЕМА – “РАЗМНОЖУВАЊЕ КАЈ ЧОВЕКОТ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: половост; полови органи; полови продукти; полови односи; полов циклус кај жената; планирање на семејството; контрацепција; оплодување; бременост; ембрионален развој; полови болести.- Запомнува значење на термини: контрацепција; зигот; ембрион; фетус.- Цитира дефиниција за: оплодување; пубертет; климактериум.- Набројува: женски и машки полови органи, полови продукти; фази во ембрионалниот развиток; фази во развитокот на човекот.- Разликува женски од машки примарни и секундарни полови карактеристики; телесни и полови клетки според бројот на хромозоми во нив. - Наведува примери за секундарни полови карактеристики; начини за контрацепција; полови болести.

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за планирање на семејството. - Изложува главна идеја за половост на човекот.- Споредува машки и женски полови органи и клетки.

- Објаснува градба на женски и машки полов систем; градба и составни делови на сперматозоид.-Дискутира за значење на половите односи во емотивниот живот на човекот. - Поврзува контрацепција со заштита од несакана бременост и полови болести.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува факти и знаења за потребата од емотивна врска меѓу партнерите пред влегување во полови односи.- Изложува факти за улогата на менструалниот циклус; улогата на плацентата, плодовата вода, плацентата и папочната врвка во ембрионалниот развиток.- Толкува значење на контрацепција; оплодување; бременост; ембрионален развиток.- Споредува примарни и секундарни полови карактеристики.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува особини на сперматозоид со особини на јајце клетка.- Споредува карактеристики на пубертет со карактеристики на климактериум кај припадниците на женскиот пол; карактеристики на полов херпес со карактеристики на СИДА и ХИВ; карактеристики на гонореа со карактеристики на сифилис.- Заклучува за ефикасноста на контрацептивните средства во спречувањето на несакана бременост и во заштитата од полови болести. - Разграничува улога на папочна врвца од улога на водена обвивка т.е. водењак кај ембрионалниот развиток; стадиум на зигот од стадиум на ембрион и на фетус. - Развива идеи за улогата на половите односи во пренесувањето на сидата.- Создава претстава за улогата на половите болести во предизвикувањето на стерилност кај човекот. - Докажува врска меѓу приманите механички дразби при цицањето на бебето и лачењето на хормонот пролактин (од предниот резен на хипофизата) кој ги активира секреторните клетки на млечните жлезди да ствараат млеко и лачењето на окситоцин (од задниот резен на хипофизата) кој го поттикнува испуштањето на млекото.- Оценува улога и значење на планирање на семејството во животот на човекот.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ТРИНАЕСЕТТА ТЕМА – “НАСЛЕДНОСТ КАЈ ЧОВЕКОТ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: хромозоми; гени; комбинации на наследни фактори; мутагени фактори; мутации; наследни болести; синдроми.- Запомнува значење на термини: хромозоми; гени; ДНК (DNA); мутации; мутагени агенси; синдроми.- Цитира дефиниција за: ген; хромозом; мутација.- Набројува: наследни болести кои се поврзани со полот; генетски заболувања т.е. синдроми.- Разликува телесни од полови клетки според бројот на хромозомите во нивното јадро; вродени од наследни заболувања; кариотип од генотип. - Наведува примери мутации; мутагени фактори; наследни болести; синдроми; болести поврзани со полот (далтонизам и хемофилија).

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за наследност на човекот.

- Изложува главна идеја за пренесување на наследни особини од родителите на потомството.- Споредува генски со хромозомски мутации; генотип со кариотип.- Објаснува градба на хромозомите; местото на гените во хромозомите; определување на полот на детето; улога на мутагените фактори.-Дискутира за причини за појава на синдромите. - Поврзува потекло на две хроматиди и гени во хромозомите за иста особина.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува закони на наследувањето во одредувањето на особините кои човекот ги наследил од своите предци.- Изложува факти за значењето на комбинирањето на наследните особини од двата родители. - Толкува значење на лекувањето и заштитата од генетски заболувања- Споредува Даунов синдром со Клинефелтеров синдром и со Тарнеров синдром и обратно.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува особини на половоповрзани наследни заболувања со генетски заболувања; особини на кариотип кај женски пол со особини на кариотип кај машки пол.- Споредува карактеристики на половоповрзаното наследно заболување наречено далтонизам со половоповрзаните наследни заболувања албинизам и хемофилија.- Заклучува за улогата на мајката во пренесувањето на хемофилија и далтонизам на синовите. - Разграничува генска од хромозомска мутација. - Развива идеи за појава на болестите далтонизам или хемофилија кај женски потомок..- Создава претстава за значењето на мутагените фактори за потомството. - Докажува улога на дрогата и алкохолот како мутагени фактори.- Оценува можни последици за рамнотежата во природата доколку се развие клонирање на човекот.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА ОСМО ОДДЕЛЕНИЕ ЧЕТИРИНАЕСЕТТА ТЕМА – “МЕСТОТО И УЛОГАТА НА ЧОВЕКОТ ВО БИОСФЕРАТА“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: биосфера; екосистем; природни екосистеми; вештачки екосистеми; загадување на животната средина; обновување на суровините.- Запомнува значење на термини: полутанти; еколошка рамнотежа; природни и вештачки екосистеми.- Цитира дефиниција за: биосфера; екосистем..- Набројува: физички загадувачи (прашина, пепел, пластика и слично) и хемиски загадувачи (различни видови на отпадни хемиски соединенија во гасовита или течна состојба).- Разликува природни екосистеми од вештачки екосистеми..

- Наведува примери за загадување на животната средина; за заштита на животната средина.

2. РАЗБИРАЊЕ - Преформулира поим за екосистем; биосфера. - Изложува главна идеја за улогата на човекот во кружењето на материите во природата.- Споредува природни полутанти со вештачки полутанти.- Објаснува активности со кои човекот ја менува животната средина.-Дискутира за извори и причини за загадување на природните ресурси. - Поврзува влијание на природните и вештачките полутанти со промените во атмосферата.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува правила за пренесување на заразни болести преку комуналната вода што не е собрана на соодветен начин.- Изложува факти за значењето на комбинирањето на наследните особини од двата родители. - Толкува значење на тврдите отпадоци во настанувањето на промените во површината на земјата. - Споредува природни полутанти со вештачки полутанти.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Спротивставува особини на биолошки методи со хемиски методи кои го спречуваат загадувањето на водата. - Споредува карактеристики на обновливи животни ресурси со необновливи животни ресурси.- Заклучува за начините со кои човекот може да ја заштити животната средина. - Разграничува несвесно менување на животната средина од страна на животните и растенијата и свесно менување од страна на човекот. - Развива идеи за превземање на најразлични мерки од страна на човекот за заштита на животната средина.- Создава претстава за значењето на природните и вештачките полутанти во промените на атмосферата, хидросферата и површините на земјата. - Докажува улога на атмосферските загадувачи во нарушувањето на конзистентностна на озонската обвивка и појава на озонски дупки.- Оценува улога на човекот во одржувањето на рамнотежата во природата преку заштита на атмосферата, хидросферата и литосферата.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска