04gavanski

Savremena poljoprivredna tehnika Cont. Agr. Engng. Vol. 37, No. 3, 225-333, Nov. 2011

253

Biblid: 0350-2953 (2011)37, 3: 253-266 UDK: 631.365:631.563:631,57;614.84

Originalni nauni rad Original scientific paper

IMPLEMENTACIJA OCENE SPROVEDENIH MERA ZATITE OD POARA U AKT O PROCENI RIZIKA NA RADNOM MESTU I U RADNOJ OKOLINI ZA

OBJEKTE ZA SKLADITENJE ITARICA IMPLEMENTATION EVALUATION IMPLEMENTED MEASURES FOR

PROTECTION AGAINST FIRE IN THE RISK ASSESSMENT ACT IN THE WORKPLACE AND WORKING ENVIRONMENT OF BUILDINGS FOR STORAGE

OF GRAIN

Duan Gavanski1, Verica Milanko1, Slobodan Krnjetin2 1Visoka tehnika kola strukovnih studija u Novom Sadu.

2Fakultet tehnikih nauka Novi Sad. [email protected]

REZIME Osnovna svrha procene rizika od poara je indentifikacija opasnosti i primena mera

zatite objekta od poara. Matrica rizika je korisna metoda za procenu rizika od izbijanja poara, koja se moe primeniti samo za identifikovane opasnosti od poara. Najpraktiniji alat za sistematizovano i sveobuhvatno identifikovanje opasnosti od poara u radnim i pomonim prostorijama je ek-lista. U radu je definisan postupak implementacije novoformiranih ek-lista u matricu rizika od izbijanja poara. ek-liste se odnose na identifikovanje opasnosti od poara objekta i opreme i na sprovoenje preventivnih mera zatite od poara u objektu.

Istraivanja su usmerena ka razradi metodolokog pristupa procene rizika od poara i njegove implementacije u Akt o proceni rizika. Procena rizika od poara data je na primeru prehrambene industrije, a primena je mogua i u drugim industrijskim granama.

Kljune rei: implementacija, procena rizika od poara, ek-liste, matrica rizika.

1.UVOD Sistem bezbednosti u Republici Srbiji zasniva se na donetom Zakonu o bezbednosti i

zdravlju na radu, 2005. godine, kojim se promovie princip prevencije profesionalnog rizika na radnom mestu i regulie obaveza poslodavca da donese Akt o proceni rizika u pisanoj formi, a sve u cilju smanjenja povreda i oboljenja na radnom mestu.

Metodologija za izradu Akta o proceni rizika propisana je zakonskom regulativom i razmatra samo oblast bezbednosti i zdravlja na radu.

Saznanje da gotovo nema oblasti ljudske delatnosti u kojoj ne postoji mogunost na-stanka neeljenog dogaaja poara, doprinelo je da se unapred planiraju i propisuju odreene mere zatite od poara. Na osnovu izvrene procene rizika i sprovedenih mera zatite poveava se bezbednost rada.

Bezbednost od poara u optem sluaju predstavlja odsustvo opasnosti i tetnosti od po-ara na radnom mestu, radnoj okolini i ivotnoj sredini, a to znai nepostojanje uslova koji

Gavanski D, i dr. (2011). Implementacija ocene sprovedenih mera zatite od poara u akt o proceni rizika na radnom mestu i u radnoj okolini za objekte za skladitenje itarica. Savremena poljoprivredna tehnika 37(3): 253-266.

254

mogu dovesti do posledica ugroavanja ljudskih ivota, materijalnih i prirodnih dobara (Milanko, 1998.).

U prehrambenoj industriji u pogledu opasnosti od poara, posebno mesto zauzima mlinska industrija koja obuhvata mlinove, skladita itarica, suare, skladita gotovih proizvoda i poluproizvoda i ostale pratee objekte. U svim fazama prerade itarica od prijema, separacije, suenja, skladitenja zrna, mlevenja, skladitenja gotovog proizvoda, moe doi do poara ili eksplozija koje mogu naneti velike materijalne tete ali i ljudske rtve. Zato zatita od poara predstavlja deo organizacije i voenja radnog procesa u ovoj industriji. U cilju bezbednog odvijanja tehnolokog procesa neophodno je primeniti odgovarajue mere zatite od poara to podrazumeva da se pre svega mora izvriti pravilna procena rizika od poara. Na osnovu procenjenih opasnosti mogu se sprovesti potrebne mere zatite od poara i na taj nain smanjiti mogunosti od izbijanja poara, a ako i doe do poara posledice svedu na minimum.

Cilj istraivanja u radu je da se u postupak izrade Akta o proceni rizika implementira i oblast zatite od poara, odnosno procena rizika od poara. U dosadanjoj praksi pri proceni rizika nije se sveobuhvatno i detaljno uzimao u razmatranje uticaj opasnosti od poara.

2.MATERIJAL I METOD Ogromni materijalni gubici, finansijski i ljudski ivoti, izazvani nepredvidivim i

iznenadnim nastankom poara doprineli su da pojam rizika od poara unazad nekoliko decenija postane predmet strunog i naunog istraivanja.

U savremenim metodama procene rizika, sve vie panje se posveuje detaljnoj kvantitativnoj proceni rizika od poara, a posebno poarnoj bezbednosti graevinske kon-strukcije. Prvi primeri ovakvih vieparametarskih metoda datiraju iz druge polovine XX veka. Direktor strukovnog Udruenja zatite od poara (BVD, BrandVerhtungsdienst fr Industrie und Gewerbe) Maks Gretener je 1960. godine zapoeo studiju o mogunosti donoenja odluke na osnovu prorauna rizika od poara za graevinske objekte. Ova studija je postavila temelje i inicirala dalji razvoj nekoliko metoda za procenu rizika od poara (Gavanski et al, 2010).

U praksi se koristi veliki broj inenjerskih metoda za procenu rizika od poara, kao to su: metode SIA 81 i VKF 2007, (Gavanski et al, 2010), metoda EUROALARM, (Sekulovi et al, 1990), metoda TRVB 100, (Milutinovi et al, 1998), metoda matrice vrednosti rizika i metoda FRIM-MAB, (Kampmeier, 2008). Osnovni problem koji se javlja na samom poetku istraivanja je definisanje pojma

rizika od poara. U radu je usvojen pristup da su osnovni faktori rizika od poara njegova neodreenost (V verovatnoa nastanka poara) i nepovoljan ishod (P posledice usled poara). Rizik od poara (R) ima apstraktno znaenje, koje proizilazi iz prethodne klasine definicije njegovih faktora i on je predstavljen kao proizvod tih veliina (R = V x P). Jedan


255

od pristupa procene rizika od poara zasniva se na formiranju matrice na osnovu kombinacije tabela i podmatrica (Gavanski et al, 2010).

Ovaj rad je usmeren ka istraivanju naina i metoda za pouzdaniju i efikasniju identifikaciju opasnosti od poara objekata za skladitenje itarica, kao i na analizu i procenu rizika od poara. Za ostvarivanje cilja istraivanja (Gavanski et al, 2010.), neophodno je: sistematizovati prepoznavanje potencijalnih opasnosti od poara prema novoformi-

ranim ek-listama i razviti i u praksi proveriti novoformiranu modifikovanu metodu matrice faktora

rizika od poara.

3.REZULTATI I DISKUSIJA

3.1.Tehnoloki proces rada Za uspenu analizu opasnosti i procenu rizika od poara, neophodno je da postupak vodi

odreeni broj eksperata iz razliitih oblasti, koji ine tim za procenu rizika. lanovi tima moraju dobro poznavati tehnoloki proces rada, objekte, opremu i druge ele-

mente posmatranog sistema, kako bi prikupili adekvatne informacije potrebne za uspeno spro-voenje postupka analize i procene rizika. Opis tehnolokog procesa rada odnosi se na pripremu zrna za uskladitenje. Zrno nakon ubiranja predstavlja heterogenu zrnenu masu. Priprema se sastoji u odstranjivanju to veeg dela primesa/neistoa i suenju ispod kritine vlage.

Tehnoloki proces rada se odvija kroz nekoliko faza: odvaga i prijem ita: itarice se dopremaju prevoznim sredstvima u rinfuzi. U toku pri-

jema prvo se vri odvaga ita pomou kolskih vaga, a zatim se proverava kvalitet itarica odreivanjem vlanosti, neistoa i eventualnih tragova bolesti.

prihvatanje ita: Nakon odvage i prijema, itarice se transportuju do mesta prihvatanja gde se roba istresa u usipnu jamu/ko (armirano betonski prihvatni bunker). U ovoj fazi dolazi do odvajanja krupnog otpada (pleva, slama, delovi biljaka) proputanjem kroz reetku usipne jame i lanastim transporterom itarice se transportuju dalje preko kofi-astog elevatora do sledee faze procesa rada gruba aspiracija.

gruba aspiracija: U okviru grube aspiracije koriste se siloaspiratori grubi, ciklonski odvaja praine i ventilator. U ovoj fazi dolazi do izdvajanja praine i krupnog otpada (pleva, slama). Nakon grube aspiracije ito moe da ide direktno u skladite preko ko-fiastog elevatora, razdelnika, gravitacionog cevovoda i lananih transportera. Vie hori-zontalnih i vertikalnih sredstava za transport ine transportnu liniju, u kojoj oni moraju biti usaglaeni u pogledu kapaciteta. U sluaju da je vlanost zrna vea od kritine ito se sui.

fina aspiracija: U okviru fine aspiracije koriste se siloaspirator fini, ciklon sa vazdu-nim ustavom i ventilator. Ovde dolazi do odvajanja lomljenog zrna.

suenje ita: Suenje ita, kao faza pripreme za skladitenje, od izuzetnog je znaaja kako sa aspekta ouvanja kvaliteta tako i iz ekonomskih razloga. Pravilnim izborom reima suenja (izbor temperature i trajanja suenja), kvalitet zrna ne samo da moe da se ouva, ve i u znaajnoj meri i da se pobolja. Zrno i agens za suenje se nalaze stalno u pokretu pri emu se vri razmena toplote i mase. Za suenje ita, u analiziranom


256

tehnolokom procesu, koristi se protona suara u kojoj se kao gorivo primenjuje prirodni gas.

skladitenje ita: Za skladitenje ita koriste se silosi od elinog lima. Punjenje silosa se vri preko kofiastog elevatora i lanastog transportera. Vie silosa je grupisano na jed-nom mestu i pune se preko viedelnog razdelnika slobodnim padom mase ita kroz gra-vitacione cevovode.

3.2.Metodoloki pristup proceni rizika od poara Procena u pogledu bezbednosti je osnovno polje istraivanja bezbednosnog poarnog

inenjeringa. Rizik od poara je komplement bezbednosti od poara, i ona e se poveavati sa smanjenjem rizika. Prema tome, procena bezbednosti od poara je u stvari procena visine rizika od poara.

Metodoloki pristup izrade Akta o proceni rizika obuhvata tri hijerarhijska nivoa: pripremu, procenu i praenje rizika. Cilj istraivanja u ovom radu odnosi se na implementaciju procene rizika od poara u drugi hijerarhijski nivo, to do sada nije sprovedeno.

Neophodno je istai da pri izradi Akta o proceni rizika treba posvetiti posebnu panju prepoznavanju opasnosti od nastanka poara vezanih za radno mesto, radnu okolinu i graevinski objekat (Gavanski et al, 2010). Strunjaci koji prouavaju procenu rizika od poara za objekat naglaavaju da uvek postoji i izvestan stepen neodreenosti ili nesigurnosti, jer se ne radi o proraunu ve o proceni. Pri proceni rizika od poara, najvea potekoa je odreivanje realne verovatnoe nastanka poara. (Gavanski et al, 2010).

Metodoloki pristup procene rizika od poara se sastoji iz sledeih koraka: korak 1 - analiza opasnosti od poara objekta i opreme

Ispitivanja su ukazala da validan rezultat procene rizika od izbijanja poara zavisi od pravilno postavljenih pitanja u ek-listama za prepoznavanje potencijalnih opasnosti od poara. Prva predloena novoformirana ek-lista koristie se za analizu opasnosti od poara objekta i opreme. Na osnovu detaljne analize tehnolokog procesa rada pristupa se po-punjavanju ek- liste.

Pitanja koja su data u ovoj ek-listi predstavljaju osnovu i polaznu etapu u proceni rizika, jer od validno dobijenih odgovora zavisi ispravna identifikacija opasnosti od poara (tabela 1). Stoga se predlae da se ponude odgovori Opasno, Nebitno i Bezbedno. Nakon popunjavanja novoformiranih ek-listi, brzo se uoava koja su pitanja oznaena odgovorom Opasno i zatim se lako mogu predloiti odgovarajue korektivne mere. Analiza opasnosti od poara objekta i opreme (Sokola and Gavanski, 2010.), treba da bude uraena u skladu sa vaeom zakonskom regulativom.

Procentualni udeli opasnosti od poara objekta i opreme (tabela 1), kao i sprovedenih preventivnih mera zatite od poara (tabela 2) izraunavaju se prema jednaini:

%100)( =Nnxf (1)

gde je n broj negativnih (opasnih) ocena, a N ukupan broj ocena (opasnih i bezbednih) datih u ek-listama.


257

Tab. 1. Ocena opasnosti od poara objekta i opreme (OP opasno; NB nebitno; BZ bezbedno) Tab. 1. Fire hazards of a facility and equipment (D - dangerous; U - unimportant; S - safe)

Pitanje Question

Komentar Comment

OP D

NB U

BZ S

Preporuene mere Recommended measures

Da li su podovi objekata, obrada/obloga zidova i revizioni otvori od zapaljivog/nezapaljivog

materijala? Are the floors of facilities, work/ coating on

walls and cleaning eyes made of flammable/non-flammable materials?

Nezapaljiv materijal Nonflammable materials

Da li su meuspratne konstrukcije, plafoni/tavanice, pregradni zidovi, stepenita,

vrata i prozori od zapaljivog/ nezapaljivog materijala?

Are the mezzanine constructions, ceilings, party walls, staircases, doors and windows

made of flammable/nonflammable materials?

Nezapaljiv materijal Nonflammable materials

Da li se svi prepoznati izvori paljenja dre pod kontrolom?

Are the identified ignition sources kept under control?

Otvoren plamen, statiki elektricitet, elektrina energija i

elektrino varnienje. Flame, static electricity, electric power and elec-

tric spark.

Zabraniti upotrebu otvorenog plamena. Uzemljenje. Stalna kontrola

ispravnosti elektrine opreme. Ban the use of flame. Earthing. Continuous control of electrical

equipment working order.

Da li se sve prepoznate zapaljive vrste materije (nataloena i lebdea praina u radnom prostoru i

otpadi ita) dre pod kontrolom? Are all perceived flammable solids

(accumulated and floating dust at workplace and grain waste) kept under control?

Nedovoljno efikasan sistem aspiracije.

Insufficiently efficient aspiration system

Poboljati efikasnost sistema aspiracije. Ugraditi industrijske

usisivae. Postaviti mera koncentracije praine.

Improve the efficiency of aspiration system. Incorporate industrial

vacuum cleaners. Set the meter to the concentration of dust

Da li se svi prepoznati zapaljivi gasovi dre pod kontrolom?

Are all perceived flammable gases kept under control?

Da Yes

Da li na transportnoj opremi moe doi do poara?

Is there a possibility of fire breaking out on transport equipment?

Stat. elektricitet, meha-niko varnienje, zapa-ljiva praina i zagreva-nje elemenata opreme.Static electricity, me-chanical spark, flam-

mable dust and heating of parts of equipment.

Instalirati ureaj za otpraivanje i mikroprekida za blokadu rada.

Install a device for removal of dust anda micro switch to stop work.

Da li oprema za pripremu i skladitenje itarica moe da prouzrokuje poar?

Is equipment for grain preparation and storage likely to cause fire?

Metalni predmeti, pogonski elektromotori, ureaji za zagrevanje su-are i zapaljiva praina.Metal objects, power-

generating electric motor, devices for

drying-room heating and flammable dust.

Obezbediti odravanje i ienje opreme.

Ensure that equipment is maintained and cleaned.


258

korak 2 - analiza sprovedenih preventivnih mera zatite od poara U cilju dobijanja prave slike stanja zatite oformljena je i druga nova ek-lista za analizu

sprovedenih preventivnih mera zatite od poara u objektu (tabela 2). Tab. 2. Ocena sprovedene preventivne mere zatite od poara u objektu Tab. 2. Implemented fire safety precautions in the facility

Pitanje Question

Komentar Comment

OP D

NB U

BZ S


Da li postoje bezbedni pristupni putevi objektu?

Is there a safe access to the facility?

Da Yes

Da li je meusobna udaljenost objekata na propisanom rastojanju? Is the distance among

facilities in compliance with the prescribed dis-

tance?

Silosne elije i suara se nalaze u zajednikom sklopu unutar slobodne povrine, a u sluaju hitne intervencije

oteeno je uklanjanje ita iz silosa. Silo cells and drying-room are within a joint unit in a free space, and in case of

an emergency the removal of grain from silo is difficult.

Nema efikasne mere. There is no efficient measure.

Da li se radne prostorije odravaju istim i urednim? Are the working facilities

kept clean and tidy?

ienje aspiratorske kuice se ne obavlja redovno.

The cleaning of aspirator body is not done on a regular basis.

Uspostaviti proceduru za redovno i pravilno ienje

naslagane praine. Establish the procedure for

regular and proper cleaning of accumulated dust.

Da li u objektu postoji dovoljna povrina za eksplo-

zivno oduavanje? Is there an adequate surface in

the facility for explosion venting?

Ne postoje. There is none.

Ugraditi aluzine i poveati staklenu povrinu na zidovima

aspiratorske kuice. Build in blinds and enlarge the glass surface on the walls of

aspirator body.

Da li su zatitni kanali za prolaz kablova i ostale

instalacije pravilno izvedeni zatieni od poara?

Are safety canals for cables and other installations

properly made protected against fire?

Da Yes


259

Pitanje Question

Komentar Comment

OP D

NB U

BZ S


Da li su ugraene poarne klapne?

Are fire caps installed?

Na mestima gde se transportni ureaji meusobno povezaju, sa ostalim op-

remom, kao i sva ostala opreme meusobno.

At places where transport devices are mutually connected, connected with other equipment, and where other

parts of equipment are mutually con-nected.

Ugraditi poarne klapne na mestima spreavanja preno-

enja poara/eksplozije. Build in fire caps at places for prevention of expansion of fire

/ explosion.

Da li se vri kontrola temperature u silosnoj

eliji? Is the temperature in the

silo cell controlled?

Vri se redovno kontrola ispravnosti rada silotermometara.

Working order of the silo thermo-meter is regularly controlled.

Da li postoje ureaji za merenje opasnih koncentracija?

Are there meters for da-ngerous concentration?

Ne postoje. There is none.

Postaviti odgovarajue ureaje za merenje koncentracije praine

itarica i prirodnog gasa. Install appropriate meters for

dangerous concentration of grain dust and natural gas.

Da li postoje prenosni aparati za gaenje poetnih

poara? Are there portable extin-guishers for initial fire?

Nedovoljan broj nepravilno raspo-reenih aparata.

Insufficient number of inadeuately disposed extinguishers.

Postaviti odgovarajui broj aparata i redovno vriti kontrolu

njihove ispravnosti. Install the adequate number of

extinguishers and control regularly their working order.

Da li postoji hidrantska mrea?

Is there a hydrant network?

Postoji There is

Da li postoji automatski sistem za gaenje poara?

Is there an automatic system for fire extingu-

ishing?

Ne postoji. There is none.

Ugraditi automastki sistem za gaenje poara na osnovu

procene rizika. Build in appropriate automatic system for fire extinguishing.

Da li su putevi i izlazi evakuacije bezbedni?

Are evacuation area and emergency evacuation exits

safe?

Putevi nisu obeleeni i oznaeni. The area is neither marked nor

signed.

Obeleiti i oznaiti puteve i izlaze evakuacije u skladu sa

zakonskom regulativom. Mark and sign the area and em-

ergency evacuation exits in compliance with the regulations.

korak 3 - prva procena rizika od poara Nakon davanja odgovora na postavljena pitanja u ek-listama (tabele 1 i 2), pristupa se

prvoj proceni rizika od poara primenom modifikovane matrice faktora rizika.

3.3.Modifikovana metoda matrice faktora rizika od poara Metoda matrica faktora rizika od poara je zasnovana na polukvantitativnim termini-

ma/pojmovima. Meutim, treba naglasiti da su obuhvaeni brojevi potpuno relevantni i da nemaju apsolutni znaaj. Faktori za procenu i vrednovanje rizika od poara (R) prema


260

matrici 5x5, koja se zasniva na metodama AUVA (Allegemeine UnfallVersicherungs An-stalt metoda austrijskog udruenja proizvoaa celuloze i papira) BG (Berufs Genossenschaften metoda nemakih strukovnih inenjera), su verovatnoa nastanka neeljenog dogaaja poara (V) i teina mogue posledice (P), (Gavanski et al, 2010).

Modifikovana matrica faktora rizika od poara zasniva se na korienju novoformiranih ek-listi (tabela 1 i 2).

Prvi faktor je verovatnoa nastanka neeljenog dogaaja poara, koja zavisi od izloenosti zaposlenih opasnostima od poara, kao i od opasnosti od poara objekta i opreme. Za faktor izloenosti opasnostima od poara dati su u tabeli 3 kvalitativni opisi, kvantitativni rangovi i procentualna izloenost opasnostima od poara.

Tab. 3. Ocena izloenosti opasnostima od poara objekta i opreme Tab. 3. Exposure to fire hazards of a facility and equipment

Izloenost opasnostima od poara tokom radnog dana u %

(nedelje, meseca, godine) Exposure to fire hazards during a

working day in % (week, month, year)

Kvalitativni opis izloenosti opasnostima od poara

Qualitative description of exposure to fire hazards

Kvantitativno rangiranje izloenosti opasnostima od poara

Quantitative ranking of exposure to fire hazards

Rang Rank

0 20 % Vrlo retko Very rarely 1

21 40 % Povremeno Occasionally 2

41 60 % esto Often 3

61 80 % Preteni deo radnog vremena

Mainly during the working hours

4

81 100 % Sve radno vreme

All the time during the working hours

5

Izloenost zaposlenih opasnostima od poara u objektima za pripremu i skladitenje

itarica je u toku celog radnog vremena (100%) i na osnovu toga usvojen je rang 5. Za faktor opasnosti od poara objekta i opreme dati su u tabeli 4 kvalitativni opisi,

kvantitativni rangovi i procentualno iskazana mogunost ostvarivanja opasnosti od poara. Nakon analize stanja, na osnovu datih odgovora u ek-listi (tabela 1), izraunat je na osnovu jednaine 1 procentualni udeo opasnosti od poara od 57%, to odgovara rangu 3.

Matrica, prikazana u tabeli 5., formirana je integracijom tabela 3 i 4 u cilju dobijanja brojane vrednosti verovatnoe nastanka poara. koji iznosi 15 za postojee stanje sistema.

Na osnovu dobijene brojane vrednosti od 15 za verovatnou nastanka poara odreuje se iz tabele 6 njegov rang, koja iznosi 4, a opis verovatnoe nastanka poara je verovatan.

Drugi faktor za procenu rizika je teina mogue posledice (P). Rangovi teina moguih posledica prikazani su u tabeli 7. Na osnovu analize odgovora iz ek-liste za sprovedene preventivne mere zatite od poara u objektu (tabela 2) izraunato je prema jednaini 1 da su


261

zahtevane mere zatite od poara neispunjene sa 67 %. Unoenjem ovog podatka u tabelu 7 usvaja se rang 4 za teinu mogue posledice, a kvalitativni opis je velika posledica. Tab. 4. Opasnosti od poara objekta i opreme Tab. 4. Fire hazards of a facility and equipment

Opasnosti od poara u %

Fire hazards in %

Kvalitativni opis ispunjenosti zahteva Qualitative description of fulfilment of

requirements

Kvantitativno rangiranje opasnosti od poara

Quantitative ranking of fire hazards

Rang-Rank

0 -20 % Zadovoljavajue nastaviti sa radom Satisfactory continue working 1

21 - 40 % Preduzeti srednjorone potrebne mere Take necessary medium-term measures 2

41 60 % Preduzeti kratkorone potrebne mere Take necessary short-term measures 3

61 80 % Trenutno potrebne mere Temporarily necessary measures 4

81 - 100 % Mere za trenutni prekid rada Measures for temporary work halt 5

Tab. 5. Matrica verovatnoe nastanka neeljenog dogaaja poara (V) Tab. 5. Likelihood matrix of accident occurrence fire

Izloenost opasnostimaod

poara Exposure to fire

hazards

Opasnosti od poara objekta i opreme Fire hazards of a facility and equipment

Zadovoljavajue nastaviti sa radom

Satisfactory continue work

Srednjorone potrebne mere

Necessary medium-term

measures

Kratkorone potrebne mere

Necessary short-term measures

Trenutno potrebne mere Temporarily

necessary measures

Mere za trenutni prekid rada

Measures for temporary work

halt 1 2 3 4 5

Vrlo retko Very rarely 1 1 2 3 4 5

Povremeno Occasionally 2 2 4 6 8 10

esto Often 3 3 6 9 12 15

Preteni deo radnog

vremena Mainly during the working

hours

4 4 8 12 16 20

Sve radno vreme

All the time during the

working hours

5 5 10 15 20 25


262

Tab. 6. Rang matrice verovatnoe nastanka neeljenog dogaaja poara Tab. 6. Rank of likelihood matrix of accident occurrence - fire

Vrednost verovatnoe nastanka poara

Measure of likelihood of fire occurrence

Kvalitativni opis verovatnoe nastanka poara

Qualitative description of likelihood of fire occurrence

Kvantitativni rang verovatnoe nastanka poara

Quantitative description of likelihood of fire occurrence

1,2 Neverovatan Improbable 1

3, 4, 5 Mogu Probable 2

6, 8, 9 Sasvim mogu Very probable 3

10, 12,15, 16 Verovatan Likely 4

20, 25 Veoma verovatan Highly likely 5

Tab. 7. Rang teine mogue posledice (P) Tab. 7. The rank of severity of a possible consequence

Neispunjenost sprovedenih preventivnih mera ZOP-a u objektu u %

Unadoption of the implemented fire safety precautions in a facility in %

Kvalitativni opis teine posledice

Qualitative description of severity of consequence

Kvantitativni rang teine posledice

Quantitative rank of severity of consequence

0 20 Zanemarljiv Irrelevant 1

21 - 40 Mala Small 2

41 - 60 Srednja Medium 3

61 - 80 Velika Great 4

81 100 Veoma velika Very great 5

Tab. 8. Matrica rizika od poara Tab. 8. Fire risk matrix

Verovatnoa nastanka poara (V)

Likelihood of fire occurrence (V)

Teina mogue posledice (P) Severity of a possible consequence (P)

Zanemarljiva Irrelevant

Mala Small

Srednja Medium

Velika Great

Veoma velika Very great

1 2 3 4 5 Neverovatan Improbable 1 1 2 3 4 5

Mogu Probable 2 2 4 6 8 10

Sasvim mogu Very probable 3 3 6 9 12 15

Verovatan Likely 4 4 8 12 16 20

Veoma verovatan Highly likely 5 5 10 15 20 25


263

Matrica rizika od poara, (tabela 8) dobijena je intergracijom (tabele 5. i 7.), a na osnovu izraza da je R = V x P, dobija se 25 vrednosti rizika od poara. Za ispitivani sistem brojana vrednost rizika iznosi 16.

Analizirano stanje sistema (tabela 9) na osnovu vrednosti rizika od poara 16 ima rang 4, a kvalitativni opis ukazuje da je on visok, to znai da su radno mesto i radna okolina nebezbedni.

Tab. 9. Rangiranje faktora rizika od poara Tab. 9. Ranking of the fire risk factor

Vrednost rizika od poara

Measure of fire risk

Kvalitativni opis rizika od poara Qualitative description

of fire risk

Kvantitativni rang rizika od poara

Quantitative rank of fire risk

Nain i mere za spreavanje, otklanjanje ili smanjenje poarnog rizika

Means and measures for prevention, elimination and reduction of fire risk

1,2 Beznaajan Irrelevant 1

3, 4, 5 Mali Low 2

6, 8, 9 Srednji Medium 3

10, 12,15, 16 Visok High 4 Mere iz tabela 1 i 2

Measures from Tables 1 and 2

20, 25 Ekstremni Extreme 5

korak 4 - izbor mera za smanjenje postojeeg rizika od poara U koraku 4 se vri izbor mera za smanjenje postojeeg rizika od poara, koje su pred-

loene u tabelama 1 i 2 na osnovu detaljne analize stanja sistema. korak 5 - ponovna procena rizika od poara

Pri ponovnoj proceni rizika uzimaju se u obzir sprovedene mere zatite (tabele 1 i 2). Proraunat procentualni udeo opasnosti od poara objekta i opreme bi se sa 57% sveo na minimum, a procentualni udeo nesprovedenih preventivnih mera zatite od poara bi se smanjio sa 67% na 9%. Rang verovatnoe neeljenog dogaaja poara e sada biti 2 (tabela 5), a rang teine mogue posledice (tabela 7) iznosio bi 1. Na osnovu preduzetih mera zatite dobie se nova brojana vrednost i rang 1 za rizik od poara (tabela 9). Posle sprovoenja predloenih mera zatite kvalitativni opis rizika od poara je beznaajan, to ukazuje da su radna mesta i radna okolina bezbedni.

4.ZAKLJUAK U radu je data analiza stanja sistema na osnovu datih odgovora u novoformiranim ek-

listama za opasnosti od poara objekta i opreme, kao i za sprovoenje preventivnih mera zatite od poara u objektu.

Primenom modifikovane matrice na konkretnom primeru u mlinskoj industriji izraunat je rang rizika od poara kao visok, to znai da su radna mesta sa poveanim rizikom.

Preporuene mere su date u ek-listama. Nakon sprovoenja navedenih preporuenih mera ponovna procena rizika od poara je oznaena rangom beznaajan, to znai da bi radna mesta postala poarno bezbedna.

Treba naglasiti da je akcenat dat na izboru efikasnih mera za spreavanje, otklanjanje ili smanjenje rizika, a ne na kvalitativnom opisu i kvantitativnom rangu rizika od poara.


264

U cilju pravilne procene rizika od poara vano je da se uoeni problemi kompleksno sagledaju i reavaju, a to podrazumeva da se moraju poznavati opasnosti koje dovode do poara i eksplozije a zatim i mere koje treba sprovesti kako bi se preventivno delovalo.

Potrebno je permanentno praenje, merenje i vrednovanje postignutih rezultata sistema mera zatite od poara, jer u procesu rada dolazi do poremeaja.

Mogua je praktina primena ove modifikovane metoda faktora rizika od poara i u dru-gim industrijskim granama, s tim da se pitanja u ek-listama prilagode odgovarajuoj obla-sti primene.

Sledei korak pri ispitivanju treba usmeriti na postavljanju algoritama, kao logistike podrke pri formiranju softverskog paketa, odnosno uvoenju informacione tehnologije u proces procene i praenja rizika od poara.

5.LITERATURA [1] Cheung, T. C. 2008. A Stochastic Grey System Model for Fire Safety Indexing Evacuation of

Buildings, Department of Building and Construction, City University of Hong Kong. [2] Gavanski D, Sokol M, Krnjetin S. 2010. Donoenje akta o proceni rizika iskustva u Republici

Srbiji, V znastveno-struna konferencija s meunarodnim sudjelovanjem, Menadment i sigurnost, Hrvatsko drutvo inenjera sigurnosti, Visoka kola za sigurnost s pravom javnosti, akovec 2010. UDK/UDC 005.5:000.6(497.11).

[3] Gavanski D, Milanko V, Krnjetin S. 2010. Procena poarnog rizika u stolarskoj radionici na osnovu ek-liste i matrice rizika, 2. Meunarodna nauna konferencija Bezbednosni inenjering, 12. Meunarodna konferencija Zatite od poara i eksplozije, Visoka tehnika kola strukovnih studija u Novom Sadu, Tehniki univerzitet Zvolen, Fakultet tehnikih nauka Novi Sad, Zbornik radova, str. 49-57, Novi Sad, 2010, ISBN 978-80-89241-38-5.

[4] Gavanski D, Krnjetin S. 2007. Uporedna analiza procene poarne bezbednosti prema metodama SIA 81 i VKF 2007, Meunarodno nauno i struno savetovanje Bezbednosni inenjering, Zbornik radova, str. 333-341, Visoka tehnika kola strukovnih studija u Novom Sadu, Fakultet tehnikih nauka Univerziteta u Novom Sadu, Ministarstvo rada i socijalne politike Republike Srbije, Kopaonik, 2010, ISBN 978-86-84853-66-2.

[5] Gavanski D, Sokola M, Krnjetin S. 2010. Kvantifikacija nekih elemenata poarnog rizika na radnom mestu na osnovu ek-listi, Meunarodno nauno i struno savetovanje Bezbednosni inenjering, Zbornik radova, str. 376-385, Visoka tehnika kola strukovnih studija u Novom Sadu, Fakultet tehnikih nauka Univerziteta u Novom Sadu, Ministarstvo rada i socijalne politike Republike Srbije, Kopaonik, 2010, ISBN 978-86-84853-66-2.

[6] Ki D. 2002. Znastveni pristup analizi rizika radnog mjesta u procjeni opasnosti, Rad Sigur. 6(3):235-253 ISSN 0352-36775

[7] Kampmeier B. 2008. Risikogerechte Brandschutzlsung fr den mehrgeschossingen Holzbau, Institut fr Baustoffe, Massivbau unf Brandschutz, Braunschweig, ISBN 978-3-89288-189-6.

[8] Milanko V. 1993. Efekti skalditenja uljarica pri razliitim uslovima, sa aspekta ouvanja kvaliteta ulja i preventivne zatite od poara, magistarski rad, Tehnoloki fakultet, Novi Sad.

[9] Milanko V i ostali: Opasnosti od poara i mere zatite u silosima za itarice, asopis ito-hleb, vol. 25(1998)4, 105-109, Novi Sad, YUISSN-0351-0999 UDK 864.617(06).

[10] Milutinovi S, Mani P. 1997. Zatita zgrada od poara, Izdavaka jedinica Univerziteta u Niu, Ni.

[11] Sekulovi D, Kadi. 1990. Zbirka propisa iz oblasti zatite od poara i eksplozija sa objanjenjima za praktinu primenu, Nova prosveta, Beograd,


265

[12] Sokola M, Gavanski D. 2010. Razrada ek-listi za mehanike opasnosti na radnom mestu, Meunarodno nauno i struno savetovanje Bezbednosni inenjering, Zbornik radova, str. 143-153, Visoka tehnika kola strukovnih studija u Novom Sadu, Fakultet tehnikih nauka Univerziteta u Novom Sadu, Ministarstvo rada i socijalne politike Republike Srbije, Kopaonik, 2010, ISBN 978-86-84853-66-2.


266

IMPLEMENTATION EVALUATION IMPLEMENTED MEASURES FOR PROTECTION AGAINST FIRE IN THE RISK ASSESSMENT ACT IN THE

WORKPLACE AND WORKING ENVIRONMENT OF BUILDINGS FOR STORAGE OF GRAIN

Duan Gavanski, Verica Milanko, Slobodan Krnjetin

SUMMARY This work presents the analysis of system condition on the basis of the provided answers

in the given checklists for fire hazards of a facility and equipment, as well as for implementation of fire safety precautions in a facility.

Applying the modified matrix in a particular example of milling industry, the fire risk rank is calculated as being high, which means that the workplaces are at increased risk.

The recommended measures are given in the checklists. After the implementation of the mentioned recommended measures, the fire risk is ranked as irrelevant, which means that the workplaces would be fire safe.

It should be pointed out that the emphasis is on the choice of efficient measures for prevention, elimination and reduction of fire risk, and not on qualitative description and quantitative rank of fire risk.

In order to provide a proper fire risk assessment, it is important to analyse and solve the perceived problems thoroughly, which means that we have to be familiar with hazards that cause fire and explosion, together with the measures which are to be undertaken to prevent them.

It is necessary to constantly monitoring, measuring and evaluating the results achieved the fire-security situation, because in the process of coming up of the system.

Practical application of the modified method of fire risk factor is also possible in other industrial branches, on condition that the questions in the checklists are adapted for every particular branch.

The next step in the examination should focus on setting algorithms, as well as logistical support in the formation of a software package, or the introduction of information technology in the process of evaluation and monitoring of fire risk. Primljeno: 14. 01. 2011.

Prihvaeno: 17. 02. 2011.

04gavanski

Documents