1

Θείος Βάνια

ΜΕΓΑΛΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ – Άντον Τσέχωφ

Anton Pavlovich Chekhov

‘Αντον Τσέχωφ

Γεννήθηκε στο Ταγκανρόγκ, μικρό επαρχιακό λιμάνι της θάλασσας του Αzov στη νότια Ρωσία, στις 17 ή 29 Γενάρη 1860. Γιος παντοπώλη, ήταν το 3ο από 6 παιδιά. Το χωριουδάκι αυτό, τότε, ήταν η πιο άθλια γωνιά ολάκερης της χώρας, γιατί λόγω της στέπας που το περιέβαλλε, ήτανε πάντα γεμάτο βαθιά λάσπη κι οι κάτοικοί του ήτανε κουρελήδες. Αυτό μπορούμε να φανταστούμε πως επηρέασε βαθιά τον καλλιτέχνη κι αυτό φαίνεται από το έργο που μας άφησε πίσω. Ο παππούς του ήτανε δούλος μα πλούτισε εκμεταλλευόμενος άλλους δούλους, έτσι κατάφερε να εξαγοράσει την ελευθερία του κι όλης της οικογένειάς του, για 700 ρούβλια το κεφάλι. Ειρωνεία! Το 1861 έγινε η χειραφέτηση των δούλων.

Μόνος ο μικρός έμεινε πίσω για κάτι περισσότερο από 3 έτη για να τελειώσει το σχολείο. Τα κατάφερε κάνοντας είτε θελήματα κι ιδιαίτερα μαθήματα στον γιο ενός πιστωτή, πότε εκποιώντας οικιακά αγαθά και προς το τέλος, εργαζόμενος σε μιαν αποθήκην εμπορευμάτων ιματισμού. Το 1879 ολοκλήρωσε το λύκειο και πήγε να βρει την οικογένειά

2

του, που ζούσε μες στη φτώχεια. Γράφεται στην Ιατρική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας. Γράφει κατά καιρό διηγήματα και τα πουλά, για να συντηρηθεί αυτός κι η οικογένειά του. Έχουνε χιουμοριστικό χαρακτήρα κι είναι πολύ σύντομα χρονογραφήματα της σύγχρονης ρωσικής ζωής, πολλά κάτω από τα ψευδώνυμα Antosha Chekhonte, Strekoza κλπ, το 1880. Δεν είναι γνωστό πόσα έγραψε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου -υπολογίζεται πάνω από 120! , αλλά η παραγωγή του ήταν βεβαίως καταπληκτική και κέρδισε γρήγορα φήμη ως σατιρικός χρονικογράφος της καθημερινής ρωσικής ζωής στους δρόμους. Λέγεται μάλιστα πως το μόνο που ρωτούσε όταν τα παρέδιδε ήταν: -”Πόσο πληρώνετε;” Το 1881 δολοφονείται ο τσάρος * Αλέξανδρος Β’ κι αναλαμβάνει ο Αλέξανδρος Γ’.

*Τσάρος : ανώτατος διοικητής τσαρικής Ρωσίας , αντίστοιχος του βασιλιά

Ο Leykin ιδιοκτήτης ενός από τους μεγάλους εκδοτικούς οίκους, στον οποίο παρουσίασε μερικά από τα πιο σύνθετα και σοβαρά έργα του, αναγνώρισε το ταλέντο του αλλά επιχείρησε να κρατήσει το μήκος τους στις 2-3 σελίδες. Μερικοί θεωρούν ότι ήταν αυτός ο περιορισμός που ανέπτυξε το συνοπτικό ύφος της μετέπειτα πορείας των αριστουργημάτων του. Αποφοίτησε και πήρε το δίπλωμα του γιατρού-παθολόγου το 1884, αρχίζει ν’ ασκεί το επάγγελμα στο κρατικό νοσοκομείο της Μόσχας, αλλά δε σταματά να γράφει και μάλιστα για μεγάλα εβδομαδιαία περιοδικά. Δημοσιεύει την πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο: “Τα Παραμύθια Της Μελπομένης“. Το 1885 κλήθηκε να γράψει για ένα από τα πιό σεβαστά έντυπα της Αγίας Πετρούπολης, (“Novoye Vremya“=”Νέοι Καιροί“) και συνάπτει δυνατή φιλία με τον μεγιστάνα Alexey Suvorinι διοκτήτη του.

Από το 1886 γίνεται γνωστός συγγραφέας αλλά ακόμα θεωρεί το γράψιμο χόμπι. Ο Dmitrii Grigorovich, ένας από τους πολλούς συγγραφείς που τους άρεσανε τα έργα του, τον έπεισε ν’ αντιμετωπίσει το ταλέντο του

3

σοβαρά. Σ’ ένα πάρα πολύ καρποφόρο έτος, έγραψε πάνω από 100 ιστορίες και δημοσίευσε τη πρώτη συλλογή: “Χρωματιστές Ιστορίες” (“Pestrye Rasskazy“) με την υποστήριξη του Suvorin και το επόμενο έτος η νέα του συλλογή διηγημάτων “Σούρουπο“ (“Dusk“) του αποφέρει το μεγάλο Βραβείο Πούσκιν . Αυτό χαρακτήρισε τις αρχές μιας ιδιαίτερα παραγωγικής σταδιοδρομίας για τον συγγραφέα. Παράλληλα όμως έχει τα πρώτα συμπτώματα της φυματίωσης.

Το 1887, λόγω υπερκόπωσης και κακής υγείας, ταξιδεύει στην ανατολική Ουκρανία. Στην επιστροφή, ετοιμάζει τη “Στέπα“, που δημοσιεύτηκε τελικά σ’ ένα σοβαρό λογοτεχνικό περιοδικό, το “Severny Vestnik“. Αυτή η σύντομη ιστορία η οποί προσέδωσε νέο ύφος και γόητρο στον συγγραφέα, δημοσιεύεται σε κύριο περιοδικό κι εμφανίζει ωριμότητα που διάκρινε τη μετέπειτα μυθιστοριογραφία του. Η φιλία του με τον Σουβόριν δοκιμάζεται σκληρά και διαλύεται λίγο αργότερα, λόγω της φιλοτσαρικής γραμμής των “Νέων Καιρών“. Κυκλοφορεί τη συλλογή “Αθώα Λόγια“. Το 1888δημοσιεύει τη μονόπρακτη κωμωδία, “Αίτηση Σε Γάμο“, τη συλλογή “Διήγηματα” και συγχρόνως γράφει τη μονόπρακτη κωμωδία, “Η Αρκούδα“. Την επόμενη χρονιά γράφει τον “Θείο Βάνια” που όμως θα εκδοθεί πολύ αργότερα (1897) και χάνει τον αδερφό του Νικολάι, ταλαντούχο ζωγράφο κι ιδιαίτερα αγαπητό του, από φυματίωση. Αυτό το τραγικό γεγονός τον κλονίζει βαθιά.

Τον Απρίλη του1890 ταξιδεύει στη Σιβηρία και φτάνει μέχρι τη Σαχαλίνη, για να μελετήσει από κοντά τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων και των εξορίστων. Συγκεντρώνει στοιχεία για την απάνθρωπη μεταχείρισή τους από τους δεσμοφύλακες κι αποτέλεσμα τούτου του ταξιδιού είναι “Η Νήσος Σαχαλίνη“, που όμως θα κυκλοφορήσει 5 χρόνια μετά. Το 1892 αγοράζει κτήμα στο Μελίκοβο, 100 χλμ έξω από τη Μόσχα κι εγκαθίσταται αυτός με τους γονείς και την αδελφή του. Εργάζεται ακούραστα για τη καταπολέμηση της χολέρας που μαστίζει εκείνα τα χρόνια την κεντρική Ρωσία. Προσφέρει βοήθεια σα γιατρός στους χωρικούς και στην ανέγερση ενός νοσοκομείου γι’ άπορα παιδιά. Οι κάτοικοι της περιοχής τον λατρεύουνε σαν Μεσσία.

4

Τον Νοέμβρη του ίδιου χρόνου, κυκλοφορεί τη νουβέλα, “Ο Θάλαμος 6“, που μέλλεται να καθιερωθεί ως ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Σε βαθμό μάλιστα που, αν έστω και μόνον αυτό είχε διασωθεί από το έργο του, πάλι θα του χάριζε εξέχουσα θέση στους κορυφαίους συγγραφείς του κόσμου.

Το 1897 κι ενώ βρίσκεται στη Μόσχα, επιδεινώνεται η υγεία του και μπαίνει σε κλινική, που διαπιστώνεται πως οι δυο πνεύμονές του είναι πλέον μολυσμένοι κι οι γιατροί του απαγορεύουν να μείνει τον χειμώνα εκεί. Στην κλινική τον επισκέπτεται ο Τολστόι. Με τον Σουβόριν ταξιδεύουνε στη Δυτική Ευρώπη. Το 1898 από τη Νίκαια, παρακολουθεί τις εξελίξεις στην Υπόθεση Ντρέιφους κι εκφράζει δημόσια την υποστήριξη και τον θαυμασμό του στον Ζολά για τη στάση του. Πράγμα που όμως επιφέρει την οριστική διάλυση της φιλίας του με τον Σουβόριν. Την ίδια χρονιά ιδρύεται το Θέατρο Τέχνης στη Μόσχα και του ζητεί άδεια ν’ ανεβάσει τον “Γλάρο“.

Τον Σεπτέμβρη παρακολουθώντας τις πρόβες του έργου του, γνωρίζεται με την Όλγα. Εν τω μεταξύ χτίζει εξοχικό στη Γιάλτα, που το κλίμα θεωρείται κατάλληλο για την υγεία του. Η μετακίνηση προς τον νατουραλισμό στο θέατρο, που κυριαρχούσε ήδη στην Ευρώπη, έφτασε στην υψηλότερη καλλιτεχνική ακμή της στη Ρωσία, την ίδια χρονιά με τις πρώτες παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης και το όνομά του έγινε συνώνυμο με του συγγραφέα, που πρώτος ‘πάτησε’ τη σκηνή του. Ο “Γλάρος” σημειώνει τρομερή επιτυχία κι αμέσως μετά, για χρόνια, παίζονται με τη σειρά, ακόμα 3 έργα του: “Ο Θείος Βάνια“, “Οι Τρεις Αδελφές” κι “Ο Βυσσινόκηπος“. Το 1899 εκλέγεται μέλος της Ρωσικής Ακαδημίας.

Στις 25 Μάρτη γίνεται σχεδόν κρυφά ο γάμος τους και θα ζήσουνε σαν χωρισμένοι, γιατί κείνη θέλει να συνεχίσει τη καριέρα της κι εκείνος είναι καταδικασμένος να ζει στη Γιάλτα, τη ‘χλιαρή Σιβηρία’, όπως τη λέει. Υποβάλλεται σε θεραπεία στο σανατόριο και τον Αύγουστο κάνει διαθήκη. Την επόμενη χρονιά παραιτείται από την Ακαδημία σε ένδειξη διαμαρτυρίας, για την ακύρωση.

5

Ο Τσεχωφ με τον Λέων Τολστόι στη Γιάλτα με τσαρική διαταγή, της εκλογής του Γκόρκι σαν επίτιμο μέλος της. Το 1903 επιδεινώνεται η κατάσταση της υγείας του κι οι γιατροί συνιστούνε το ξηρό κλίμα της Μόσχας. Τελειώνει το τελευταίο του διήγημα “Η Αρραβωνιαστικιά” και τον Οκτώβρη στέλνει τον “Βυσσινόκηπο” στο Θέατρο Τέχνης.

Στις 8 Φλεβάρη 1904 ξεσπά ο Ρωσοϊαπωνικός πόλεμος. Η υγεία του κλονίζεται άσχημα και συνοδευμένος από την Όλγα πηγαίνει στο Βερολίνο και πιο συγκεκριμένα στο Badenweiler, όπου οι γιατροί διαπιστώνουνε πως δε μπορεί να γίνει τίποτε πλέον. Τον φορτώνουν με φάρμακα που αρνείται να πάρει, ενώ προτιμά ένα μπουκάλι σαμπάνια. Τη νύχτα της 2ας Ιουλίου ξυπνά τη γυναίκα του, της ψιθυρίζει ‘ich sterbe’ (‘πεθαίνω‘- στα γερμανικά), αγγίζει με τα χείλη του μια κούπα σαμπάνια και γέρνει νεκρός. Η σορός του μεταφέρεται σ’ ένα βαγόνι με στρείδια κι από λάθος οι παριστάμενοι ακολουθούν έναν άλλο νεκρό στρατιωτικό με τη συνοδεία μπάντας. Τελικά οΤσέχωφ έκανε χιούμορ κι από ψηλά. Θάφτηκε στο κοιμητήρι Νοβοντέβιτσι (Novodevichy) και πάνω από τον τάφο του γέρνουνε τα κλαριά μιας κερασιάς, γιατί ο πραγματικός τίτλος του “Βυσσινόκηπου” είναι “Ο Κήπος Με Τις Κερασιές“.

Έλληνες ηθοποιοί για το έργο

Γιώργος Αρμένης «Ο αντι-ήρωας»

«Γνώρισα τον "Θείο Βάνια" από τη σχολή του Θεάτρου Τέχνης, από τον δάσκαλό μου, τον Κάρολο Κουν, και από τότε μου άρεσε αυτός ο αντι-ήρωας, ο ψυχικός του κόσμος, η ευαισθησία του. Υστερα από μια 36χρονη πορεία στο θέατρο, νιώθω ότι έφθασα στην ώριμη ηλικία, στην ωριμότητα του καλλιτέχνη και του ανθρώπου για να ερμηνεύσω αυτόν τον ρόλο. Ο Βάνιας είναι 47 χρόνων στο έργο. Πιστεύω ότι είναι ο άνθρωπος που πληρώνει και θυσιάζεται, που παραμελεί τη ζωή του. Ο ίδιος ξέρει ότι δεν έζησε, δεν χάρηκε. Και τώρα πια είναι αργά. Είναι ηττημένος, πικρός. Για να

6

τον ερμηνεύσω προσπάθησα να τον βρω με το σώμα μου, με τους ώμους και τη μέση μου. Να νιώσω την ήττα του. Παράλληλα ο ίδιος,μπροστά στην Ελενα, προσπαθεί να φανεί εραστής. Είναι όμως χαμένος, και αυτό το δείχνει με την όψη του. Ο Βάνιας συνδυάζει την αξιοπρέπεια με τη σκληρότητα. Ο έρωτας για εκείνον είναι μια ιστορία χωρίς ανταπόκριση. Τον χαρακτηρίζει, όμως, μια αφλογιστία, μια αστοχία. Αυτό είναι ο Βάνιας: ένας άνθρωπος που έχει χάσει τον στόχο του. Και παραδίδεται. Στο τέλος ξέρει πια ότι δεν θα κάνει την υπέρβαση. Μένει "θαμμένος" εκεί,μαζί με τη Σόνια, και ελπίζει ότι αυτοί που θα έρθουν μετά θα ζήσουν καλύτερα. Ως σκηνοθέτης έστησα την παράσταση στη δεκαετία του '30. H εποχή του '30 μού φαίνεται συγγενική με το τέλος του 19ου αιώνα. Αυτό που μας καταγράφει ο Τσέχοφ, μέσα σε μια παρακμιακή εποχή, είναι η καθημερινότητα του ανθρώπου. Από κάτω οι ψυχές πάλλονται,τα συναισθήματα συγκρούονται. H μοναδικότητά του έγκειται στον συνδυασμό του ανθρώπινου με το ρεαλιστικό που αγγίζει την ψυχή μας».

Γιάννης Μπέζος «Ενας άνθρωπος»

«Με το πέρασμα του χρόνου αισθάνομαι την ανάγκη να καταπιαστώ με μεγάλα έργα. Και ο "Θείος Βάνιας" είναι ένα μεγάλο έργο. Ξέρω ότι ο ρόλος είναι κόντρα στο "φιζίκ" μου. Είναι ένας άνθρωπος γερασμένος, κυρίως μέσα του. Ενας άνθρωπος που τον συναντούμε παντού.Εχει χάσει το τρένο της ζωής και ξέρει ότι φταίει ο ίδιος. Ομολογεί την ήττα του και αυτό τον κάνει τραγικό και συγχρόνως γελοίο, αστείο. Δεν μπορεί να αντέξει όλα όσα του συμβαίνουν. Θέλει, όμως, πολύ κουράγιο για να αποδεχθεί την αλήθεια, την ευθύνη του, και να μην τα ρίξει όλα στην κακιά μοίρα. Και αυτό το κάνει ο Βάνιας.

Πώς να παιχθεί το έργο; Αυτό είναι ένα ερώτημα. Εμείς πρέπει να ανακαλύψουμε τι κρύβεται κάτω από τις λέξεις, πίσω από το κείμενο. Να συνδυάσουμε την ελαφράδα με το βάθος. Είναι ένα κομμάτι ζωής: και στη ζωή δεν γελάμε με τα σκληρά και τραγικά που μας συμβαίνουν; Το χιούμορ δεν αλλοιώνει τη δύναμη και το κύρος

7

του συγγραφέα και του έργου. Το δικό μας ανέβασμα κρατά την εποχή του. Γιατί το θεωρώ πιο ενδιαφέρον.Αλλωστε, δεν ξέρω πώς να το κάνω "μοντέρνο", δεν το καταλαβαίνω. Το σκηνοθετώ γιατί δεν θέλω τη ματιά κανενός άλλου σκηνοθέτη. Αλλωστε, όταν παίζουν οι συνάδελφοι, παίζω μαζί τους. Πιστεύω ακράδαντα ότι την παράσταση την κάνει ο ηθοποιός. Το μεγαλείο στον Τσέχοφ είναι ο συνδυασμός της λογικής και του αισθήματος. H απλή καθημερινότητα που παίρνει τη θέση των μεγάλων πράξεων. Και όλα αυτά τα βατά πράγματα ο Τσέχοφ τα αποδίδει με ποίηση. Κατανοεί τους ήρωές του, δεν τους κριτικάρει. Καταπιάνεται με απλές συμπεριφορές. Τον Τσέχοφ δεν τον διηγείσαι, τον νιώθεις».

ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 14 Μαρτίου 2010

Ο χρόνος καταδιώκει τους ήρωες του Θείου Βάνια. Πότε τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα και παίρνει στο διάβα του τα νιάτα, τις φιλοδοξίες, τα όνειρά τους. Πότε

στέκεται ακίνητος και αφήνει τα πλοκάμια της πλήξης να τυλιχθούν γύρω από τις ανήσυχες ψυχές τους. Και πότε κινείται τόσο αργά, τόσο βασανιστικά ώστε κάθε δευτερόλεπτο φαντάζει αιώνας: «Ω Θεέ μου! Είμαι σαράντα επτά χρονών· ας υποθέσουμε ότι θα ζήσω μέχρι τα εξήντα, άρα

8

μου μένουν άλλα δεκατρία χρόνια. Τόσος πολύς καιρός! Πώς θα τα περάσω αυτά τα δεκατρία χρόνια; Τι θα κάνω, πώς θα τα γεμίσω;» αναφωνεί ο Βάνιας και τα λόγια του θα μπορούσαν να εκφράζουν την αγωνία όλων των ηρώων του Τσέχοφ.

Το παρόν είναι δυσβάσταχτο, το παρελθόν επώδυνο, το μέλλον ζοφερό. Το λαμπερό μυαλό που σκούριασε προτού το καταλάβει, το ταλέντο που έμεινε ανεκμετάλλευτο, οι αγάπες που δεν ευοδώθηκαν, οι θυσίες που δεν ανταμείφθηκαν, αυτό το φορτίο σπαταλημένης ζωής μοιάζει να βαραίνει όλους το ίδιο, ανεξαρτήτως ηλικίας. Καθηλωμένοι στην εξοχική έπαυλη με τα είκοσι έξι τεράστια δωμάτια οι ήρωες πασχίζουν να ζήσουν έστω για λίγο, ακόμη κι αν πιστεύουν πως είναι πολύ αργά και ο αγώνας έχει κριθεί. Ο έρωτας, τουλάχιστον για όσους αντέχουν ακόμη, φαντάζει ιδεώδης σωτηρία. Αν είχαν αυτόν στη ζωή τους, όλα θα ήταν καλύτερα, το πάθος θα ξέπλενε την πλήξη και όλα θα ήταν πιο υποφερτά, θα είχαν κάποιο νόημα- έστω προσωρινά.

Ούτε αυτός είναι εφικτός όμως. Ο Βάνιας θέλει την όμορφη Ελένα που είναι παντρεμένη με τον ηλικιωμένο καθηγητή Σερεμπριάκοφ και η Σόνια, νεαρή ανιψιά του Βάνια, θέλει τον γιατρό Αστροφ που λαχταράει κι αυτός την όμορφη Ελένα. Οσο για την όμορφη Ελένα αυτή προτιμά, για τους δικούς της λόγους, να παραμείνει πιστή στον σύζυγό της. Κανένας τους δεν βρίσκει ανταπόκριση, κανένας δεν παίρνει αυτό που θέλει και η σύγχυση εκτονώνεται τελικά με δύο πυροβολισμούς. Ο Βάνιας σημαδεύει τον Σερεμπριάκοφ, το ίνδαλμα την νιότης του που αποδείχθηκε σκάρτο και παντρεύτηκε τη γυναίκα που τώρα ο πρώτος ποθεί.

Το έγκλημα θα ήταν μια κάποια λύση, σε άλλο έργο ίσως. Στον Τσέχοφ σκάει απλώς ως υπενθύμιση όσων δεν πρόκειται να γίνουν γιατί δεν υπάρχουν μαγικές σκανδάλεις. Μπαμ, μπαμ: ο δράστης αστοχεί, οι πυροβολισμοί όμως ξυπνούν τους εμπλεκομένους από την παραζάλη των ερωτικών εξομολογήσεων και τους επαναφέρουν στη χλωμή καθημερινότητα.

«Δώσ΄ το πίσω» λέει η Σόνια στον θείο της εννοώντας το περίστροφο. «Γιατί προσπαθείς να μας τρομάξεις; Δώσ΄ το πίσω, θείε Βάνια. Μπορεί να

9

είμαι το ίδιο δυστυχισμένη με σένα αλλά δεν υποκύπτω στην απόγνωση. Θα κάνω υπομονή και θα συνεχίσω να κάνω υπομονή ωσότου η ζωή μου φτάσει στο φυσικό τέλος της… Να κάνεις κι εσύ υπομονή». Πάρτε το απόφαση, είναι σαν να μας λέει η Σόνια, αυτό είναι και δεν θα αλλάξει. Ούτε με την επιπολαιότητα της λαγνείας, ούτε με τον ιδρώτα της υπερβολικής εργασίας, ούτε με τουφέκια, ούτε καν με κανόνια. Η ζωή είναι πολύ μεγάλη για να είναι ευχάριστη. Τις περισσότερες φορές είναι ανυπόφορη, μοναχική, επώδυνη, γεμάτη απογοητεύσεις και χωρίς νόημα.

Μέσα σε όλη αυτή την καταχνιά ο Τσέχοφ πορεύεται με διακριτική ελαφρότητα. Τα χειρότερα, μας θυμίζει, εμπεριέχουν συνήθως και μια νότα γελοιότητας: το προσωπικό μας δράμα μπορεί στα μάτια των άλλων να φαντάζει λιγάκι αστείο. Αυτές οι φαινομενικά συγκρουόμενες διαθέσεις συνυπάρχουν αρμονικά στην παράσταση που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Χουβαρδάς. Ακόμη και όταν έχουν ανταλλάξει τον πιο στενόχωρο διάλογο, οι ηθοποιοί σηκώνονται και χορεύουν ξαφνικά τσα τσα, επιδίδονται σε χαζοχαρούμενους αυτοσχεδιασμούς ή τραγουδούν λυπητερά γαλλικά τραγούδια, με το πρόσωπό τους να προβάλλεται μεγεθυμένο στο βάθος της σκηνής: η μελαγχολία και η φαιδρότητα αποτελούν συχνά όψεις του ίδιου νομίσματος.

Ακόμη και ο ίδιος ο Βάνιας στην παράσταση αυτή είναι φαιδρός. Σαχλαμαρίζει σαν δωδεκάχρονο, κυλιέται στα πατώματα κυνηγώντας το αντικείμενο του πόθου του και γενικώς κάνει τον ερωτοχτυπημένο κλόουν. Ο Χουβαρδάς αντιλαμβάνεται εδώ τον ήρωα ως μεσήλικα σε κρίση, με τις νευρώσεις του να έχουν χτυπήσει κόκκινο. Εξ ου τα καραγκιοζιλίκια, εξ ου ο συνεχής εκνευρισμός, οι εκδηλώσεις ζήλιας, η ανολοκλήρωτη απόπειρα αυτοκτονίας αλλά και η παταγωδώς αποτυχημένη απόπειρα εξόντωσης του αντίζηλου. Η προσέγγιση είναι θεωρητικά ενδιαφέρουσα- φαντάζομαι προέρχεται από την ανάγκη του σκηνοθέτη να πάει κόντρα στη διαδεδομένη σκιαγράφηση του ήρωα ως βασανισμένης ψυχής-, στην πράξη όμως δεν λειτουργεί επαρκώς. Ο Νίκος Χατζόπουλος με τις συνεχείς τιραμολίσιες γκριμάτσες του, την αμέτοχη φωνή του, θυμίζει λίγο τον τρελό του χωριού που αδυνατεί να κερδίσει την προσοχή μας ό,τι κόλπο κι αν

10

κάνει- μια αχνή καρικατούρα που κινείται στην περιφέρεια του

ενδιαφέροντός μας.

Ετσι, με έναν Βάνια αποδυναμωμένο, αποδομημένο, ταράζεται σημαντικά η ισορροπία των σχέσεων. Αυτό που βλέπουμε περισσότερο είναι το ερωτικό τρίγωνο Σόνια- Αστροφ- Ελένα, ενώ αυτό που θα έπρεπε να βλέπουμε είναι η αλυσίδα απόγνωσης που τους

αγκαλιάζει όλους. Γενικότερα υπάρχει η αίσθηση της αποσπασματικότητας που δεν ευνοεί την ολοκληρωμένη θέαση του συνόλου. Παρ΄ όλο που όλοι στο ίδιο καζάνι βράζουν- για την ακρίβεια στο σκηνικό του Χέρμπερτ Μουράουερ, μια αφαιρετική απόδοση βορειοευρωπαϊκού σανατόριου με μεγάλα παράθυρα και δερμάτινες καρέκλες στις οποίες οι ηθοποιοί κάθονται καθ΄ όλη τη διάρκεια της παράστασης ακόμη και όταν δεν συμμετέχουν- έχουμε την αίσθηση πως το έργο δουλεύτηκε κυρίως σε ντουέτα, σε επιμέρους σκηνές, που ενώθηκαν τελικά για να δημιουργήσουν ένα αναγκαίο κολάζ. Αυτόνομα, η κάθε σκηνή είναι άρτια, το όλον όμως πάσχει. Μένουμε έτσι με σπαράγματα, στιγμές ερμηνευτικής γοητείας και συγκίνησης.

11

Συμπαθέστατοι ο Γιάννης Βογιατζής και ο Μάνος Σταλάκης στους ρόλους των ηλικιωμένων ενοίκων του σανατόριου-εξοχικού. Ο Ακύλλας Καραζήσης φιλοδοξεί προφανώς να πλάσει έναν επαρχιακό γιατρό αλλιώτικο από τους άλλους, πιο σύγχρονο, πιο κουλ, παίζει όμως επιφανειακά και δεν πείθει ούτε στιγμή για τις οικολογικές ανησυχίες του ήρωά του. Η Αλκηστις Πουλοπούλου στον ρόλο της Σόνιας ξεχειλίζει από άγουρο, άγαρμπο, ακατέργαστο πάθος. Υπάρχει φλόγα, χρειάζεται όμως και πειθαρχία για να μην πάρουν φωτιά τα δάση. Η Μαρία Σκουλά, τέλος, στον ρόλο της Ελένας ενσαρκώνει τον άψογο συνδυασμό τεχνικής και αισθητικής: ξέρει να σαλπάρει σε βαθιά νερά χωρίς να χάνει ποτέ τον προσανατολισμό της.

http :// whttp :// www . youtube . com / watch ? v = zriwfZk 4- Bc

www . tovima . gr / culture / article /? aid =154864

Το έργο έχει τέσσερεις πράξεις .

Τα πρόσωπα του έργου:

Σερεμπρικώφ Αλεξάντρ Βλαμιρου νυν-προφέσορας

Έλενα, η σύζυγός του , 27 ετών

Σοφία Α. (Σόνια), η κόρη του από τον πρώτο γάμο του.

ΒοΪτσκι Μαρία Β., χήρα ενός μυστικού σύμβουλου, μητέρα της πρώτης συζύγου του καθηγητή.

Ιβάν Π. ΒοΪτσκι, ο γιος της.

Αστροφ Μιχαήλ Λεωντος , ο γιατρός.

Ίλια Τελέγιν Ίλιτς, ένας φτωχός γαιοκτήμονας.

Μαρίνα, η παλιά νοσοκόμα.

12

Υπάλληλος.

Ρωσια 19ος αιώνας , έπαυλη του Σεριμπρακωφ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

1η Πράξη

Στη πρώτη πράξη βλέπουμε τον ΒοΪτσκι να μιλάει με τον Άστρωφ για κοινούς γνωστούς τους που θα εμφανιστούν έπειτα στο έργο . Σχολιάζουν τις συνήθειες και τις πράξεις της Έλενας , της μητέρας του Βοϊτσκι, και του Σερινπρακώφ . Όλα τους τα σχόλια φέρουν αρνητική χροιά και βασίζονται στις διαφορές των νοοτροπιών αυτών που μιλούν και αυτών που σχολιάζουν. Αρχίζουν με την συζήτηση για την φύση γύρω από την έπαυλη, όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα του έργου . Συζητούν το γεγονός του γάμου της νεαρής Έλενας με τον γέρο Σεριμπρακώφ , τον τρόπο ζωής του , την μητέρα του πρωταγωνιστή του έργου , που αγαπάει όλα τα έργα του Σεριμπρακώφ ,γενικώς την ζωή τους στην επαρχία . (Ελευθερία Κοσκινά)

2η Πράξη

Η δεύτερη πράξη αρχίζει με την σκηνή στην οποία ο γιατρός ( Άστρωφ ) προσπαθεί να εξετάσει τον προφέσορα. Αυτός αρνείται αν και τον ζητούσε τρεις μέρες συνεχόμενα . Σε αυτή τη σκηνή για πρώτη φορά παρουσιάζεται η Έλενα, η αγαπημένη του γιατρού . Στην επόμενη σκηνή η Σόνια εξομολογείται στην Έλενα ότι αγαπάει τον γιατρό ενώ η Έλενα συμφωνεί να τη βοηθήσει, αφού αγαπάει την κόρη του άνδρα της από τον πρώτο γάμο του . Από την Σόνια μαθαίνει οτι ο γιατρός την αγνοεί επειδή αγαπάει την Έλενα . (Δήμητρα Κατσαρού)

13

3η Πράξη

Στην τρίτη πράξη η Έλενα βρίσκει τον Άστρωφ να μελετάει τρείς χάρτες της περιοχής. Η Ελενα αρχισε να μιλαει για τη Σονια αλλα αυτος της λέει ότι αγαπάει μόνο αυτή και αδιαφορεί για όλες τις υπόλοιπες γυναίκες και προσπαθεί να την αγγίξει . Όμως, δεν το κατάφερε, αφού αυτή άρχισε να φωνάζει. Στις φωνές της τρέχουν όλοι οι συγκάτοικοι τους . Λίγο πιο πριν ο Σεριμπρακωφ είχε αναγγείλει οτι θα παρουσιάσει κάποιο έργο του . Οταν ηρθαν όλοι, άρχισαν να λογομαχούν. Κατά την λογομαχία ο Βονιιτσκι προσπαθεί να σκοτώσει τον <<χερ Προφέσορ >> με δυο βολές , αλλά αστοχεί. Ως επιχείρημα πρόβαλε ότι ξόδεψε τα καλύτερα χρόνια της ζωής του για να μπορει να γραφει ο Σεριμπρακωφ τα εργα του για τους καλλιτεχνες του . Όλα τελειΏνουν με το ζευγάρι να αποφασίζει να φύγει από την επαρχία για να βρει καλυτερη τυχη σε καποια πολη . (Βλαντισλαβα Κλημα )

4η Πράξη

Στην τελευταια πραξη ο Σεριμπρακωφ μαζι με την γυναίκα του έχουν ήδη φύγει . Ο Βοινιτσκι προσπαθεί να αυτοκτονήσει κλέβοντας την μορφίνη από τον γιατρό, όμως το καταλαβαίνουν οι γύρω του και το αποτρεπουν . Του ζητανε να περιμένει λίγο και όλα θα περάσουν . Με αυτό τελειώνει το έργο. ( Ελευθερια Κοσκινα Δημητρα Κατσαρου και Βλαντισλαβα Κλημα)

Χαρακτηρισμοί προσώπων

Ελενα

Η Ελενα ήταν πιστή στον άνδρα της , τον αγαπουσε, τον φροντιζε . Τον παντρεύτηκε γιατί τον ερωτεύτηκε και δεν την ενοιαζαν τα χρηματα του . Ηταν παντα κοντα του , στο πλευρο του . Δεν την ένοιαζε η γνώμη των

14

άλλων. Ήταν υπομονετική γιατί άντεχε όλες τις γκρίνιες του , τα νευρα του και τις αρρωστιες του . Ελευθερια Κοσκινα

Σοφία

Η Σοφία είναι μια νεαρή κοπέλα, πολύ ερωτευμένη με τον γιατρό του σπιτιού, τον Βοινιτσκι . Στο έργο την θεωρούσαν την πιο άσχημη στην εξωτερική της εμφάνιση . Ηταν πολυ μελετηρή , της άρεσε να διαβάζει βιβλία , αλλά ήταν μάλλον αφελής και καλοπροαίρετη απέναντι στους ανθρώπους. Επισης ηταν αρκετα καλος ανθρωπος και ελεγε παντα

αληθεια . Δημητρα Κατσαρου

Αστρώφ

Ο Αστρώφ ήταν τυπικός Ρώσος μικροευγενής-γαιοκτήμονας , με σχετικά <<κοφτερή>> γλώσσα , χωρίς πίστη στους ανθρώπους , με μειωμένη αίσθηση ευθύνης και αγάπη προς την φύση . Ήταν μέτριος γιατρός και στο έργο έδειξε υπομονή, όταν προσπαθούσε να εξετάσει τον Σεριμπρακωφ . Ήταν ερωτευμένος με την Σοφία , ακόμα και προσπάθησε να την πείσει να αφήσει τον άνδρα της και να μείνει μαζί του. Αυτό τον κάνει να μην προσέχει όχι μόνο τη Σοφία που με κάθε μέσο του δείχνει πως τον αγαπάει αλλά και την κατάσταση στα ίδια του τα υπάρχοντα. Ο ίδιος είναι καλός άνθρωπος γιατί δεν αδιαφόρησε όταν ο φίλος του ήθελε να αυτοκτονήσει

και τον έσωσε . Βλαντισλαβα Κλημα

Ελευθερια Κοσκινα Δημητρα Κατσαρου και Βλαντισλαβα Κλημα

Α 2