Thai J. For. 36 (2) : 1-11 (2017) วารสารวนศาสตร 36 (2) : 1-11 (2017)

นพนธตนฉบบ

การเพมการเตบโตของกลาไมตนวงศถวบางชนดโดยใชราอารบสคลารไมคอรไรซา

Growth Promotion of Some Fabaceous Tree Seedlings With an Inoculated of Arbuscular Mycorrhizal Fungi

เพญพชชา ชสงา Penpitcha Choosa-nga

ธารรตน แกวกระจาง* Tharnrat Kaewgrajang*

อทยวรรณ แสงวณช Uthaiwan Sangwanit

คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จตจกร กรงเทพฯ 10900

Faculty of Forestry, Kasetsart University, Chatuchak, Bangkok 10900, Thailand

*Corresponding Author, E-mail: ffortrk@ku.ac.th

รบตนฉบบ 29 พฤษภาคม 2560 รบลงพมพ 29 มถนายน 2560

ABSTRACT

This study aimed to investigate the effect of arbuscular mycorrhizal fungi (AMF) on the growth of Fabaceous seedlings, including Dalbergia cochinchinensis, Pterocarpus macrocarpus and Xylia xylocarpa. Acaulospora sp.1 and Unknown sp.2 were isolated from soils, which were collected from plantations of those three Fabaceous tree species. For producing fungal inocula, spores of the two AMF were inoculated on maize seedlings for three months. After that, the seedlings of D. cochinchinensis, P. macrocarpus and X. xylocarpa were inoculated using one of four inoculation methods; (1) 50 spores of Acaulospora sp.1, (2) 50 spores of Unknown sp.2, (3) 25 spores of Acaulospora sp.1 and Unknown sp.2 or (4) non-inoculated control. The results revealed that AMF colonized in 7-month-old inoculated seedlings were 13-55%. Additionally, the inoculation method with Acaulospora sp.1 showed the highest colonization. The inoculated seedlings with significantly different inoculations had higher in relative growth rate (RGR) of height and total dry weight than the control seedlings (P<0.05). The inoculation method with either 50 spores of Acaulospora sp.1 or 25 spores of Acaulospora sp.1 + Unknown sp.2 could improve RGR of seedlings and can be applied to produce good quality of the seedlings.

Keywords: Arbuscular mycorrhiza, Inoculum, growth, D. cochinchinensis, P. macrocarpus, X. xylocarpa

Thai J. For. 36 (2) : 1-11 (2017)2

บทคดยอ การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลของราอารบสคลารไมคอรไรซาตอการเตบโตของกลาไมตน

วงศถว ไดแก พะยง ประดปา และแดง โดยน�า Acaulospora sp.1 และ Unknown sp.2 ซงแยกสปอรมาจากดนแปลง

ปลกไมวงศถวทง 3 ชนดดงกลาว หลงจากน�าสปอรของราทง 2 ชนดไปปลกเชอ (inoculate) ในกลาขาวโพดเพอผลต

เปนหวเชอ เปนเวลา 3 เดอน แลวจงน�าหวเชอไปปลกเชอใหแกกลาไมพะยง ประดปา และแดง ดวยวธการปลกเชอ 4

วธ ไดแก (1) ปลกเชอ Acaulospora sp.1 50 สปอร, (2) ปลกเชอ Unknown sp.2 50 สปอร (3) ปลกเชอ Acaulospora

sp.1 + Unknown sp.2 ชนดละ 25 สปอร และ (4) ไมปลกเชอ (control) ผลการศกษาพบวาหลงจากปลกเชอใหแกกลา

ไมอาย 7 เดอน กลาไมมรอยละการเขาอยอาศยของราอารบสคลารไมคอรไรซา รอยละ 13-55 ซงการปลกเชอดวย

Acaulospora sp.1 ท�าใหกลาไมมรอยละการเขาอยอาศยของรามากทสด กลาไมทปลกเชอวธใดกตาม มการเตบโต

สมพทธดานความสงและน�าหนกแหงมากกวากลาไมทไมปลกเชออยางมนยส�าคญทางสถต (P<0.05) ซงการปลก

เชอดวย Acaulospora sp.1 50 สปอร และ Acaulospora sp.1 + Unknown sp.2 ชนดละ 25 สปอร สามารถท�าใหกลา

ไมมการเตบโตสมพทธดานความสงและน�าหนกแหงมากกวากลาไมทไมปลกเชออยางมนยส�าคญทางสถต (P<0.05)

โดยทงสองวธนสามารถน�าไปใชในการเพมการเตบโตใหกบกลาไมไดโดยใหผลไมแตกตางกน

ค�าส�าคญ: อารบสคลารไมคอรไรซา หวเชอ การเตบโต พะยง ประดปาแดง

ค�าน�า

ไมตนวงศถว (Fabaceous tree) หลายชนด

มเนอไมทมลวดลายและสสนสวยงาม อาท เชน พะยง

ประด แดง ชงชน เปนตน โดยทวไปไมตนวงศถวนยม

น�ามาท�าเฟอรนเจอร เครองกลงแกะสลก เครองดนตร

และเครองใชไมสอยตางๆ นบไดวาไมตนวงศถวนนเปน

พนธไมทมมลคาทางเศรษฐกจสง ดวยเหตนจงท�าใหไม

ตนวงศถวมจ�านวนลดลงจากปาธรรมชาตอยางรวดเรว

เนองจากถกลกลอบตดเพอสงออกขายไปยงตางประเทศ

ดงนนหนวยงานทเกยวของจงสงเสรมการผลตกลาไม

และปลกสรางสวนปา เพออนรกษแหลงพนธกรรมไม

และน�าไปปลกทดแทนในพนทปาเสอมโทรม แตพบ

ปญหากลาไมดงกลาวมการเตบโตคอนขางชา และม

อตราการรอดตายต�า (ส�านกสงเสรมการปลกปา, 2557)

อารบสคลารไมคอรไรซา (arbuscular

mycorrhiza) เปนความสมพนธแบบพงพาอาศยกน

(symbiotic association) ระหวางรากบรากพช โดยรา

ชวยเพมประสทธภาพใหรากพชมการดดซมน�าและ

แรธาตอาหารไดดขน ในขณะทราจะอาศยในรากและ

ไดรบอาหารจากพชเพอใชในการเตบโตของราเอง

(Brundrett et al., 1996) ราอารบสคลารไมคอรไรซา

สามารถชวยใหพชมความทนทานและเตบโตดภายใต

สภาพแวดลอมทไมเหมาะสม เชน สภาวะแหงแลง

สภาพดนเคม นอกจากนยงชวยปองกนโรคพชทจะเขา

ท�าลายในระบบรากพช (Smith and Read, 2008) ดวย

ประโยชนของราอารบสคลารไมคอรไรซาเชนนจงถกน�า

มาใชเปนปยชวภาพ เพอใชเพมคณภาพของกลาไมใหม

การเตบโตและสามารถทนตอสภาพแวดลอมตางๆ ไดด

อยางไรกตามการน�าราอารบสคลารไมคอรไรซา

มาประยกตใชในงานทางดานไมปาของประเทศไทย

ยงมอยนอยมาก มไมปาบางชนดทมการศกษาความ

หลากชนดของราอารบสคลารไมคอรไรซา ไดแก

กระถนณรงค เลยน พะยง ยคาลปตส มะคาโมง

(ณฐวรางคณ, 2530 ) สก (กตตมา, 2541) กระถนเทพา

(วรวตร, 2546) และกฤษณา (Chaiyasen et al., 2014)

แมวาไมตนวงศถวหลายชนดนนเคยมรายงานความ

สมพนธแบบอารบสคลารไมคอรไรซาแลว แตยงไมม

การน�ามาประยกตใชอยางจรงจง การศกษาครงน

มวตถประสงคเพอศกษาผลของราอารบสคลารไมคอร

ไรซาตอการเตบโตของกลาไมวงศถวบางชนดใน

เรอนเพาะช�า โดยผลการศกษาครงนจะเปนประโยชน

วารสารวนศาสตร 36 (2) : 1-11 (2560) 3

กบการพฒนาการผลตกลาไมตนวงศถวใหมคณภาพด

มการเตบโตและทนแลงไดเหมาะสมส�าหรบน�าไปปลก

ในพนทปาเสอมโทรมตอไป

อปกรณ และวธการ1. การเกบตวอยางดนและแยกสปอรในดน ส มเกบตวอยางดนบรเวณรอบๆ ราก

(rhizosphere) บรเวณแปลงปลกและดนถงช�ากลาไมของ

ไมวงศถว 3 ชนด ไดแก แปลงปลกพะยง (Dalbergia

cochinchinensis Pierre) ประดปา (Pterocarpus macrocarpus

Kurz) และแดง (Xylia xylocarpa Taub.) จากสถาน

วนวฒนวจยสะแกราช อ�าเภอวงน�าเขยว จงหวด

นครราชสมา น�าดนทไดมาแยกสปอรของราอารบสคลาร

ไมคอรไรซาในดน ดวยวธ modified wet sieving method

ตามหนงสอของ Brundrett et al. (1996) และ

Sucrose centrifugation ของ Daniels and Skipper (1982)

ท�าโดยสมตวอยางดนน�าหนก 4 กรมในแตละตวอยาง

น�ามาลางผานน�าประปาบนตะแกรงทมรขนาด 150, 75

และ 45 ไมโครเมตร วางซอนกนตามล�าดบ ลางดนจน

สของน�าทไหลผานตะแกรงไมเปนสของดน จากนน

น�าดนทไดแตละตะแกรง ใสลงในหลอด centrifuge

ปรบปรมาตรดวยน�าใหมน�าหนกเทากน แลวน�าหลอด

centrifuge ไปปนเหวยงทความเรว 4,000 รอบตอนาท

เปนเวลา 5 นาท เมอครบก�าหนดแลวจงเทของเหลว

สวนดานบนทง น�าหลอด centrifuge มาเตมสารละลาย

ซโครสความเขมขนรอยละ 50 ปรบปรมาตรใหเทา

กนทกหลอด centrifuge แลวน�าไปปนเหวยงอกครง ท

ความเรว 3,000 รอบตอนาท เปนเวลา 1 นาท เมอครบ

ก�าหนดเวลา รนของเหลวดานบนทมสปอรของราบน

กระดาษกรอง ท�าการลางสปอรของราผานน�าปรมาณ

50 มลลลตร จากนนเทสปอรลงบนแผนกระดาษกรอง

ทวางลงบนจานเลยงเชอ แลวน�าไปศกษาลกษณะทาง

สณฐานสปอรของรา ภายใตกลอง Stereo Microscope

2. การศกษาลกษณะทางลกษณะทางสณฐานของสปอร

น�าสปอรทไดจากขอ 1 วางบนสไลด ทหยด

ดวย Glycerol แลวปดดวยกระจกปดสไลด น�ามาศกษา

ลกษณะรปรางภายนอกและภายในของสปอร ดวย

กลองจลทรรศน Compound microscopic ซงลกษณะท

พจารณาไดแก สของสปอร ขนาดของสปอร ลกษณะ

รปรางสปอร ลกษณะผวสปอร ชนผนงของสปอร

เปนตน ท�าการจ�าแนกชนดราอาบสคลารไมคอรไรซา

ตามรปวธาน (Key) ของ Schenck and Perez (1988);

Monton and Benny (1990); Brundrett (1996); West

Virginia University (2017) ท�าการถายรปลกษณะ

ส�าคญตางๆ ของสปอรราอารบสคลารไมคอรไรซาดวย

กลองจลทรรศน ถายภาพทก�าลงขยายแตกตางกน โดย

ราอารบสคลารไมคอรไรซาทใชเปนหวเชอในการศกษา

ครงนม 2 ชนด คอ Acaulospora sp.1 และ Unknown

sp.2 ซงทงสองชนดนเปนชนดทพบวามความหนาแนน

ของสปอรในดนแปลงปลกไมพะยง (Dalbergia

cochinchinensis Pierre) ประดปา (Pterocarpus

macrocarpus Kurz) และแดง (Xylia xylocarpa Taub.)

เปนจ�านวนมากโดยพบวามจ�านวน 6 และ 49 สปอรตอ

ดน 1 กรม ซงลกษณะของสปอรอารบสคลารไมคอร

ไรซาทใชในการศกษาครงนมลกษณะดงตอไปน

Acaulospora sp.1 ไมพบการสราง sporocarp

สราง azygospore เดยวๆ ในดน สปอรมรปรางกลม

(globose) ขนาดเลก ไมมกาน สสมทอง ผวสปอร

เปนปมนนมขนาดเสนผานศนยกลาง 47.22 (-66.78)

X 49.62 (-67.76) ไมโครเมตร ผนงสปอรม 1 กลมม

ความหนาโดยรวม 5.78-6.34 ไมโครเมตร ประกอบ

ดวย 3 โดยชนท 1 ผนงชนนอกสด สน�าตาลปนเหลอง

ถงน�าตาลเขม ขอบผวสปอรเปนปมนน หนา 1.10-1.75

ไมโครเมตร ถดมาผนงชนท 2 สเหลองปนสม หนา

3.29-3.50 ไมโครเมตร และผนงชนท 3 เปนผนงชนใน

สด ผนงสปอรชนนมสทองสวางโดดเดนจากผนงสปอร

ชนอนๆ หนา 0.87-1.19 ไมโครเมตร ผนงสปอรทง 3

ชนท�าปฏกรยากบ Melzer’s reagent แลวเปลยนสเปน

สน�าตาล (Figure 1) ส�าหรบ Unknown sp.2 ไมพบการ

สราง sporocarp สรางสปอรเดยวๆ ในดน สปอรมรปราง

กลม (globose) กงกลม (subglobose) สด�าปนน�าตาล

ถงสด�า ผวสปอรเรยบ มขนาดเสนผานศนยกลาง 63.08

Thai J. For. 36 (2) : 1-11 (2017)4

(-122.56) × 70.04 (-129.66) ไมโครเมตร ผนงสปอรม

ความหนาโดยรวม 2.34-3.18 ไมโครเมตร ผนงสปอรม

1 กลม ประกอบดวย 2 ชน ชนท 1 เปนชนนอกสด สด�า

ปนเทา หนา 1.17-1.85ไมโครเมตร ผนงชนท 2 เปนผนง

ชนดานใน มสใส หนา 1.17-1.33ไมโครเมตร (Figure 2)

3. การเพมปรมาณสปอรราเพอผลตเปนหวเชอ น�าดนบรเวณพนทเสอมโทรมรกรางจาก

สถานวนวฒนวจยสะแกราช อ�าเภอวงน�าเขยว จงหวด

นครราชสมา มาแยกเศษซากพชตางๆ ออก บดใหม

ขนาดเลกลง แลวน�าไปนงฆาเชอจลนทรยอนๆ ดวย

หมอนงความดนไอ (autoclave) ทอณหภม 121 องศา

เซลเซยส เปนเวลา 20 นาท แลวน�ามาผสมกบทราย

อบฆาดวยวธเดยวกน โดยผสมในอตราสวน 3:1 โดย

ปรมาตร น�าสวนผสมของดนและทราย บรรจลงในกระถาง

พลาสตกทมเสนผานศนยกลาง 5.5 นว หลงจากนนใช

forceps คบสปอรของราชนดเดยวกน (Acaulospora

sp.1 หรอ Unknown sp.2 ) ทมลกษณะสมบรณเตงตง

สใส แวววาว ชนดละ 50 สปอรวางบนกระดาษกรองท

ผานการนงฆาเชอดวยหมอนงความดนไอ (autoclave)

ท�าการขดหลมเลกๆ บรเวณใกลโคนกลาขาวโพดอาย 7

วน แลวท�าการปลกเชอใหแกขาวโพด โดยใชกระบอก

ฉดน�าฉดน�าใหสปอรบนกระดาษกรองตกใกลกบราก

ขาวโพด หลงจากนนรดน�าและดแลกลาขาวโพดเปน

ระยะเวลา 90 วน จะไดหวเชอของราส�าหรบทดลองตอไป

4. การเตรยมกลาไม ชนดของไมวงศถวทใชในการศกษาครงน คอ

พะยง ประดปา และแดง น�าเมลดไมแตละชนดทขลบ

เปลอกเมลดแลวไปแชน�านาน 16 ชวโมง จากนนน�า

เมลดไปวางในจานเลยงเชอทรองกนจานดวยกระดาษ

ทชชเปยก นาน 2-3 วน จากนนจงคดเลอกเมลดทมราก

งอกไปเพาะในกระบะทรายทผานการนงฆาเชอดวย

หมอนงความดนไอ แลวรดน�าทกวนเปนเวลา 14 วน

จากนนท�าการคดเลอกกลาไมทแขงแรงและมความสง

สม�าเสมอกนส�าหรบใชในการทดสอบการปลกเชอรา

อารบสคลารไมคอรไรซา

Figure 1Spores characteristic ofAcaulosporasp.1 (A) orange-yellow spores, (B) spore formed laterally on saccule

(arrow), (C) crushed spores with collapsed saccule (arrow) and coarse warts (verrucose) on outer wall surface, (D) crushed spores with three walls (Layer 1 of spore wall =L1, Layer 2 of spore wall=L2, Layer 3 of spore wall=L3)

Figure 2 Spores characteristic ofUnknown sp.2(A, B) black and globose spores, (C) crushed spores and smooth

outer wall surface, (D) crushed spores with two layers (Layer 1 of spore wall =L1, Layer 2 of spore wall=L2)

Figure 1 Spores characteristic of Acaulospora sp.1 (A) orange-yellow spores, (B) spore formed laterally on saccule (arrow), (C) crushed spores with collapsed saccule (arrow) and coarse warts (verrucose) on outer wall surface, (D) crushed spores with three walls (Layer 1 of spore wall =L1, Layer 2 of spore wall=L2, Layer 3 of spore wall=L3)

วารสารวนศาสตร 36 (2) : 1-11 (2560) 5

Figure 1Spores characteristic ofAcaulosporasp.1 (A) orange-yellow spores, (B) spore formed laterally on saccule

(arrow), (C) crushed spores with collapsed saccule (arrow) and coarse warts (verrucose) on outer wall surface, (D) crushed spores with three walls (Layer 1 of spore wall =L1, Layer 2 of spore wall=L2, Layer 3 of spore wall=L3)

Figure 2 Spores characteristic ofUnknown sp.2(A, B) black and globose spores, (C) crushed spores and smooth

outer wall surface, (D) crushed spores with two layers (Layer 1 of spore wall =L1, Layer 2 of spore wall=L2)

Figure 2 Spores characteristic of Unknown sp.2(A, B) black and globose spores, (C) crushed spores and smooth outer wall surface, (D) crushed spores with two layers (Layer 1 of spore wall =L1, Layer 2 of spore wall=L2)

5. การวางแผนการทดลองและการปลกเชอราอารบสคลารไมคอรไรซาแกกลาไม

ในการศกษาครงนวางแผนการทดลองแบบ

4x3 Factorial in Completely Randomized Design โดย

มปจจย 2 ปจจย กลาวคอ ปจจยท 1 คอ วธการปลกเชอ

ม 4 วธ คอ 1) ปลกเชอดวยสปอร Acaulospora sp.1

จ�านวน 50 สปอร 2) ปลกเชอดวยสปอร Unknown sp.2

จ�านวน 50 สปอร 3) ปลกเชอดวยสปอร Acaulospora

sp.1 และ Unknown sp.2 ชนดละ 25 สปอร และ 4) ไม

ปลกเชอ (control) ปจจยท 2 คอ ชนดของกลาไมตนวงศ

ถว 3 ชนด ไดแก พะยง ประดปา และแดง โดยแตละ

ทรทเมนตม 5 ซ�า รวมเปน 20 ตนตอชนดไม

การปลกเชอราอารบสคลารไมคอรไรซาให

แกกลาไมท�าโดยขดหลมขนาดเลกบรเวณกลางกระถาง

ทใสวสดปลก ซงมสวนผสมของ ทราย: พทมอส (Peat

moss): เวอรมคไลท (vermiculite) ในอตราสวน 1:2:7

ตามล�าดบ (ธารรตน และคณะ, 2558) โดยทรายและ

พทมอสถกน�าไปนงฆาเชอดวยหมอนงความดนไอ ท

อณหภม 121 องศาเซลเซยส เปนเวลา 20 นาท ทงไว

จนกระทงมอณหภมเทากบอณหภมหองแลว จากนน

น�ามาผสมกบเวอรมคไลท ในอตราสวนดงกลาวแลว

น�าวสดปลกไปบรรจลงในกระถางพลาสตกทมขนาด

เสนผานศนยกลาง 6 นว

จากนนท�าการยายกลาไมมาปลกในหลม โดย

เรมจากการขดหลมเลกๆ ตรงกลางกระถาง แลวน�า

กลาไม ยายไปปลกตรงกลางหลม พรอมกบน�าสปอรรา

แตละชนดทวางบนกระดาษกรองไปไวใกลบรเวณราก

ของกลาไมทสด แลวใชกระบอกฉดน�าใหสปอรทอย

บนกระดาษตกลงในหลมใกลกบราก หลงจากนนกลบ

ดนบรเวณโคนตนแลวรดดวยน�าดม น�ากลาไมไปวาง

บนโตะสงจากพนดนประมาณ 50 เซนตเมตร ในเรอน

เพาะช�ากลาไม ดแลและรดน�าดวยน�ากรอง วนละ 2 ครง

เชา-เยน ครงละ 40 มลลลตร เปนเวลา 7 เดอน

Thai J. For. 36 (2) : 1-11 (2017)6

6. การวดการเตบโตของกลาไม

วดความสงและเสนผานศนยกลางทคอราก

โดยวดครงแรกเมอเรมท�าการการปลกเชอราอารบส

คลารไมคอรไรซาใหแกกลาไม และวดอกครงเมอกลาไม

มอายครบ 7 เดอน จากนนน�ากลาไมออกจากกระถาง

และใชกรรไกรตดกงตดแยกสวนเหนอดนออกจากสวน

ราก ท�าความสะอาดเศษวสดปลกทตดมากบสวนรากดวย

น�าประปา จากนนน�าไปชงหาน�าหนกสด และน�ากลาไม

ไปอบแหงทอณหภม 90 องศาเซลเซยส จนกระทงน�าหนก

คงท แลวจงน�าไปชงหาน�าหนกแหงและค�านวณหาการ

เตบโตสมพทธ (relative growth rate, RGR) ดานตางๆ

ไดแก ความสง เสนผานศนยกลางทคอราก และน�าหนก

แหงรวมของกลาไม โดยมการค�านวณตามสตรของ

Chiariello et al. (1989) และ Hunt (1990)

RGR = (LnW2 - LnW1) / (t2-t1)

เมอ RGR = คาเฉลยของ relative growth rate

ในชวง t1-t2

Ln = natural logarithm

W2 = ความสง หรอเสนผานศนยกลาง

หรอน�าหนกแหงรวมเดอนสดทาย

(เซนตเมตร)

W1 = ความสง หรอเสนผานศนยกลาง

หรอน�าหนกแหงรวมเดอนแรก

(เซนตเมตร)

t2 = คาก�าหนดชวงเวลาเดอนสดทายหรอ

จดสนสดชวงเวลาทท�าการศกษา

t1 = คาก�าหนดชวงเวลาเดอนแรกหรอ

จดเรมตนชวงเวลาทท�าการศกษา

หลงจากนนน�าสวนเหนอดนทผานการอบแหง

แลวสงไปวเคราะหธาตอาหารพช ไดแก ไนโตรเจน

ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม โดยไนโตรเจนและ

โพแทสเซยมใชวธการ dry combustion method

ของ Jackson (1965) และฟอสฟอรสใชวธการ Bray II

method (Bray and Kurtz, 1945)

7. การตรวจหาเปอรเซนตการเขาอยอาศยของ

ราอารบสคลารไมคอรไรซา

เมอกลาไมอาย 7 เดอน สมเกบตวอยางรากของ

กลาไมแตชนด จ�านวน 30 ปลายราก รากละ 1 เซนตเมตร

ลางใหสะอาดน�าไปยอมสตามวธของ Gemma and

Koske (1988) โดยน�ารากตมใน potassium hydroxide

(KOH) ความเขมขน 2.5 เปอรเซนต ทอณหภม 90

องศาเซลเซยส นาน 30 นาท น�ารากลางน�า 2 ครง แลว

น�าไปตมในกรดไฮดรอกไซด (HCl) ความเขมขน 1

เปอรเซนต ทอณหภม 90 องศาเซลเซยส นาน 10 นาท

ลางน�า 2 ครง และแชใน acidic glycerin solution ท

ใสส trypan blue ความเขมขน 0.05 เปอรเซนต นาน

20 นาท จากนนประเมนการเขาอยอาศยของราภายใต

กลองจลทรรศนและค�านวณหาเปอรเซนตการเขาอย

อาศยของราในรากตามวธของ Trouvelet et al. (1987)

โดยการตรวจดเสนใย อารบสคล (arbuscule) และ

เวสสเคล (vesicle) ภายในราก ตามสตร

%M = (95n5 + 40n4 + 30n3 + 5n2 + n1) / N

เมอ %M = เปอรเซนตความหนาแนนของการ

เขาอยอาศยในราก

N = จ�านวนชนรากทงหมด

n5, n4,…n1 = จ�านวนชนรากทตรวจพบการเขาอย

อาศยทระดบ 5,4,...1 ตามล�าดบ

8. การวเคราะหขอมลทางสถต

น�าขอมลการเตบโตสมพทธดานตางๆ ไดแก

ความสง เสนผานศนยกลางทคอราก และน�าหนกแหง

รวม รวมทงปรมาณธาตอาหารในกลาไม และเปอรเซนต

การเขาอยอาศยของราอารบสคลารไมคอรไรซา ไป

วเคราะหความแปรปรวนโดยใช Two-way ANOVA

ดวยโปรแกรมวเคราะหคาทางสถตส�าเรจรป SPSS

แลวน�าคาเฉลยไปเปรยบเทยบความแตกตางในแตละ

ทรทเมนต โดยใช Duncan's new multiple range test

ทระดบความเชอมน 95%

วารสารวนศาสตร 36 (2) : 1-11 (2560) 7

ผลและวจารณ

1. การเตบโตสมพทธ (Relative growth rate) ทางดานความสงและดานเสนผานศนยกลางทคอราก หลงจากน�าคาการเตบโตสมพทธดานความสง

และดานเสนผานศนยกลางทคอรากไปวเคราะหความ

แปรปรวนโดยใช Two-way ANOVA (Table 1) พบวา

วธการปลกเชอทแตกตางกน 4 วธ ท�าใหการเตบโตทาง

ดานเสนผานศนยกลางไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญ

ทางสถต (P = 0.341) แตการเตบโตสมพทธทางดานความ

สงของกลาไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต

(P = 0.046) และเมอน�าคาเฉลยการเตบโตไปเปรยบเทยบ

ดวย Duncan's Multiple-Range Test (Table 2) พบวา

กลาไมทปลกเชอดวย Acaulospora sp.1 และ Acaulospora

sp.1 + Unknown sp.2 มความสงมากกวากลาไมทไมปลก

เชออยางมนยส�าคญทางสถต แตวธการปลกเชอทงสอง

วธนไมท�าใหกลาไมมความสงแตกตางจากการปลกเชอ

ดวย Unknown sp.2 (Table 2)

ชนดของกลาไมทตางกนมการเตบโตสมพทธ

ทางดานความสงและเสนผานศนยกลางทคอราก

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (P = 0.027,

P< 0.001 ตามล�าดบ) โดยพบวากลาไมแดงมการเตบโต

ทางดานความสงมากกวากลาไมอกสองชนด ในขณะท

การเตบโตสมพทธทางดานเสนผานศนยกลางทคอราก

ของกลาไมประดปานนมากกวากลาไมพะยงและแดง

อยางมนยส�าคญทางสถต (Table 3) ไมพบปฏสมพนธ

เกดขนระหวางวธการปลกเชอและชนดกลาไมทม

ผลตอความสงทเพมขน

ผลการศกษาครงนพบวากลาไมทมการปลก

เชอดวยสปอรของอารบสคลารไมคอรไรซามการเตบโต

สมพทธทางดานความสงมากกวากลาไมทไมปลกเชอ

ทงนเนองจากราอารบสคลารไมคอรไรซาชวยในการ

เพมปรมาณดดน�าและแรธาตอาหารใหแกกลาไม สงผล

ใหกลาไมมการเตบโตไดด (Smith and Read, 2008)

สอดคลองกบการศกษาของ กตตมา (2541) และ Ptasad

et al. (2012) พบวาพชทมราอารบสคลารไมคอรไรซา

อาศยอยนนมการเตบโตทางความสงมากกวาพชทไมม

การปลกเชอ

2. น�าหนกแหงสมพทธของกลาไม

ท�าการชงน�าหนกแหงของกลาไม และสราง

สมการความสมพนธระหวางน�าหนกแหงรวมกบ

ผลคณของเสนผานศนยกลางคอรากยกก�าลงสองกบ

ความสงของกลาไมพะยง ประดปา และแดงอาย 1 เดอน

คอ y = 0.7693x0.9652 (r2= 0.6052), y =1.0383x0.7650 (r2=

0.7073), y = 1.2633 x0.7308 (r2= 0.8211) ตามล�าดบ ใช

สมการดงกลาวหาน�าหนกแหงรวมของกลาไมในแตละ

ชนดทอาย 1 เดอน แลวค�านวณหาน�าหนกแหงสมพทธ

ของกลาไมและน�ามาวเคราะหความแปรปรวนโดยใช

Two-way ANOVA (Table 1) ซงพบวาวธการปลกเชอ

ทแตกตางกน 4 วธ ท�าใหน�าหนกแหงสมพทธของ

กลาไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (P = 0.001)

ซงเมอน�าน�าหนกแหงสมพทธของกลาไมแตละทรทเมนต

มาเปรยบเทยบดวย Duncan's new multiple range test

(Table 2) พบวาการปลกเชอดวย Acaulospora sp.1,

Unknown sp. 2 และ Acaulospora sp.1 + Unknown sp. 2

สงผลใหกลาไมมน�าหนกแหงสมพทธมากกวากลาไม

ทไมปลกเชออยางมนยส�าคญทางสถต แตการปลกเชอ

ทง 3 วธนท�าใหกลาไมมน�าแหงสมพทธแตกตางกนอยาง

ไมมนยส�าคญทางสถต (Table 2) โดยผลการศกษาครงน

สอดคลองกบการศกษาของ กตตมา (2541), Oseni et al.

(2010) และ Seema and Garampalli (2015) ซงพบวา

น�าหนกแหงของกลาทมการปลกเชอราอารบสคลารไม

คอรไรซามน�าหนกแหงมากกวากลาไมทไมปลกเชอ

ชนดของกลาไมทตางกนมน�าหนกแหงรวม

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (P<0.001) โดย

พบวากลาไมพะยงมน�าหนกแหงรวมสมพทธมากกวา

กลาไมอกสองชนดอยางมนยส�าคญทางสถต (P<0.05)

และกลาไมแดงมน�าหนกแหงรวมสมพทธนอยทสดดง

แสดงใน Table 3

Thai J. For. 36 (2) : 1-11 (2017)8

3. ปรมาณธาตอาหารในตนกลาไมวงศถว เมอน�าสวนเหนอดนของกลาไปวเคราะห

แรธาตอาหาร ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และ โพแทสเซยม

ในกลาไมอาย 7 เดอน น�ามาวเคราะหความแปรปรวน

โดยใช Two-way ANOVA (Table 1) พบวาวธการ

ปลกเชอทแตกตางกน 4 วธ (Table 2) ท�าใหปรมาณ

ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และ โพแทสเซยม ของกลาไม

ไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (P = 0.877,

P = 0.148, P = 0.334 ) แตอยางไรกตามพบวากลาไม

ทมการปลกเชอดวยสปอรของราอารบสคลารไมคอร

ไรซามปรมาณแรธาตอาหารพชมากกวากลาไมทไม

ปลกเชอ ส�าหรบชนดของกลาไมทตางกนนนมปรมาณ

แรธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (P = 0.02, P =

0.01, P = 0.001 ตามล�าดบ) โดยพบวา กลาไมพะยงม

ปรมาณธาตไนโตรเจนมากกวากลาไมแดงและประดปา

ในขณะทประดปานนมปรมาณธาตฟอสฟอรสและ

โพแทสเซยมมากกวากลาไมอกสองชนดดงกลาว (Table 3)

ซงเมอเปรยบเทยบรอยละการเขาอยอาศยของราในราก

ของกลาไมทง 3 ชนดน พบวารากของประดปามการ

เขาอาศยของราอารบสคลารไมคอรไรซามากทสดดวย

ซงราอารบสคลารไมคอรไรซาทอาศยในรากนนอาจ

ชวยเพมประสทธภาพของรากในการดดซบปรมาณ

ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม

Table 1 ANOVA (F- and P-values) of the effect of plant species and inoculation method on growth parameters and mycorrhization.

VariablePlant Species Inoculum

Plant species x Inoculum

F P F P F PMycorrhizationRGR of heightRGR of diameter at root collarRGR of total dry weightNitrogen concentration Phosphorus concentrationPotassium concentration

3.5333.909

152.647100.3934.3125.12027.466

0.0380.0270.0010.0010.0200.0100.001

52.2212.8861.1456.2900.2271.8811.167

0.0010.0460.3410.0100.8770.1480.334

1.0730.1780.3572.1890.3150.5041.023

0.3950.9810.9020.0640.9260.8020.424

Table 2 Relative growth rate (RGR) of height, diameter, total dry weight and nutrient concentration of 7 month-old seedlings inoculated in different inoculation treatments.

Variable Inoculation method

Control Acaulospora sp.1 Unknown Acaulospora sp.1 +

Unknown sp.2RGR of height RGR of diameter RGR of total dry weightN P K

0.063±0.01b

0.100±0.01ns

0.203±0.01b

1.59±0.16 ns

0.14±0.03ns

1.76±0.17ns

0.085±0.01a

0.110±0.01ns

0.247±0.01a

1.50±0.17 ns

0.21±0.03ns

2.14±0.18ns

0.078±0.01ab

0.099±0.01ns

0.234±0.01a

1.55±0.16 ns

0.35±0.03ns

1.94±0.17ns

0.082±0.01a

0.107±0.01ns

0.231±0.01a

1.64±0.16ns

0.19±0.03ns

1.71±0.19ns

Notes: ** The same letter in each row were not significantly different (Duncan's Multiple-Range Test, P < 0.05)

ns = non-significant different

วารสารวนศาสตร 36 (2) : 1-11 (2560) 9

Table 3 Relative growth rate (RGR) of height, diameter, total dry weight and nutrient concentration of 7 month-old seedlings inoculated in different plant species.

VariablePlant Species

D. cochinchinensis P. macrocarpus X. xylocarpaRGR of height RGR of diameter RGR of total dry weight N PK

0.082±0.005ab

0.104±0.004b

0.293±0.009a

1.92±0.158a

0.16±0.300b

1.36±0.172b

0.065±0.005b

0.155±0.004a

0.261±0.007b

1.32±0.131b

0.25±0.240a

2.72±0.143a

0.083±0.005a

0.053±0.004c

0.147±0.007c

1.57±0.135ab

0.15±0.250b

1.40±0.147b

Notes: ** The same letter in each row were not significantly different (Duncan's Multiple-Range Test, P < 0.05)

4. รอยละการเขาอยอาศยของราอารบสคลารไมคอรไรซาในกลาไมวงศถว

เมอกลาไมพะยง ประดปาและแดงมอายครบ

7 เดอน ไดสมรากพชเพอตรวจดการเขาอาศยของราใน

รากของกลาไม พบวาทกทรทเมนตมการเขาอาศยของ

ราในรากกลาไมมรอยละการเขาอยอาศยในราก รอยละ

13-55 เมอวเคราะหความแปรปรวนโดยใช Two-way

ANOVA พบวากลาไมทง 3 ชนดทปลกเชอดวยวธการ

ตางกน 4 วธ มรอยละการเขาอาศยของราในรากแตกตาง

กนอยางมนยส�าคญทางสถต (P = 0.001) ซงเมอน�ารอยละ

การเขาอาศยของราในรากของกลาไมแตละทรทเมนต

มาเปรยบเทยบดวย Duncan's new multiple range test

พบวาการปลกเชอ Acaulospora sp.1 เพยงชนดเดยวม

รอยละการเขาอาศยของราในรากของกลาไมมากกวา

กลาไมทไมปลกเชออยางมนยส�าคญทางสถต แตมรอยละ

การเขาอาศยของราแตกตางอยางไมมนยส�าคญทางสถต

กบการปลกเชอดวย Acaulospora sp.1 + Unknown sp.2

และ Unknown sp.2 (Figure 3A) ส�าหรบชนดของ

กลาไมทตางกนมผลท�าใหรอยละการเขาอยอาศยของรา

ในรากแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (P = 0.038)

โดยพบวากลาไมประดปามรอยละการเขาอยอาศย

ของรา (รอยละ45) ในรากสงกวากลาไมพะยง (รอยละ

35) อยางมนยส�าคญทางสถต แตในรากของกลาไม

ประดปามคารอยละการเขาอาศยของราไมแตกตางจาก

รากของกลาไมแดง (Figure 3B)

Figure 3 Percentage of mycorrhization of 7 month-old seedlings inoculated in different inoculation treatments (A) and different plant species (B); vertical lines on bars show standard deviations, the same letter on bars are not significantly different (Duncan's Multiple-Range Test, P< 0.05)

Thai J. For. 36 (2) : 1-11 (2017)10

สรป

กลาไมวงศถวทง 3 ชนด มรอยละการเขาอย

อาศยของรารอยละ 13-55 โดยพบวาการปลกเชอดวย

Acaulospora sp.1 ท�าใหกลาไมมรอยละการเขาอาศย

ของรามากทสด กลาไมทปลกเชอราอารบสคลาร

ไมคอรไรซามการเตบโตสมพทธดานความสง และ

น�าหนกแหงมากกวากลาไมทไมปลกเชอ (control) อยาง

มนยส�าคญทางสถต ซงวธการปลกเชอดวย Acaulospora

sp.1 และ Acaulospora sp.1 + Unknown sp.2 ท�าใหกลาไม

มการเตบโตสมพทธดานความสงและน�าหนกแหง

มากกวากลาไมทไมปลกเชอสามารถน�าไปประยกตใช

ในการเพมการเตบโตใหกบกลาไมไดทงสองวธโดย

ใหผลไมตางกน แมวาการปลกเชอราอารบสคลาร

ไมคอรไรซาสงผลใหกลาไมมปรมาณธาตอาหารของ

กลาไมไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต แต

พบวากลาไมทมการปลกเชอราอารบสคลารไมคอรไรซา

มการดดซบแรธาตฟอสฟอรสมากกวากลาไมทไมปลก

เชอประมาณ 1-1.5 เทา

ค�านยม

การวจยครงนไดรบทนสนบสนนจากสถาบนวจย

และพฒนาแหง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ประจ�าป

2557-2558 (ร.ม. 14.57)

เอกสารและสงอางอง

กตตมา รามญวงษ. 2541. ความหลากชนดราเวสคลาร-

อารบสคลารไมคอรไรซาของสกและผลทม

ตอการเจรญเตบโตของกลาสก. วทยานพนธ

ปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ณฐวรางคณ สงวนราชทรพย. 2530. ชนดและผลของ

เชอราเวสลคลา อาบสคลา ไมคอไรซา ตอการ

เจรญเตบโตของกลาไมบางชนด. วทยานพนธ

ปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ธารรตน แกวกระจาง, บารม สกลรกษ, อทยวรรณ

แสงวณช และเจษฎา วงศพรหม. 2558. การ

ตอบสนองดานการเตบโตของกลาไมพะยอม

(Shorea roxburghii G. Don) ตอการปลกเชอ

เหดเผาะหนง, น. 66-74. ใน การประชมการ

ปาไมประจ�าป พ.ศ. 2558. คณะวนศาสตร,

กรงเทพฯ.

วรวตร นามานศาสตร. 2546. ความหลากหลายทาง

พนธกรรมของเชอราอาบสคลารไมคอรไรซา

ในกระถนเทพา. วทยานพนธปรญญาโท,

มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร.

ส�านกสงเสรมการปลกปา. 2557. การสงเสรมการปลก

ปา. กรมปาไม. กรงเทพฯ.

Bray, R.H. and L.T. Kurtz. 1945. Determination of

total organic and available form of phosphorus

in soil. Soil Science 59: 39-45.

Brundrett, M., N. Bougher, B. Dell, G. Grove and

N. Malajczuk. 1996. Working with

Mycorrhizas in Forestry and Agriculture.

ACIAR Monograph 32. ACIAR, Canberra.

Chaiyasen, A., J. Peter, W. Young, T. Neung, G. Pailboolya

and S. Lumyong. 2014. Characterization of

arbuscular mycorrhizal fungus communities

of Aquilaria crassna and Tectona grandis

roots and soils in Thailand plantations. PLOS

ONE. 9 (11): 1-8.

Chiariello, N.R., H.A. Mooney and K. Williams. 1989.

Growth, carbon allocation and cost of plant

tissues, pp. 327-365. In R.W. Pearcy., J.

Ehleringer., H.A. Mooney and P.W. Rundel.,

eds. Plant Physiological Ecology: Field

Method and Instrumentation. Chapman

and Hall, London.

Daniels, B.A. and H.D. Skipper. 1982. Methods for

the recovery and quantitative estimation of

วารสารวนศาสตร 36 (2) : 1-11 (2560) 11

propagules from soil, pp. 29-36. In N.C.

Schenck., eds. Methods and Principle

of Mycorrhizal Research. American

Phytopathological. USA.

Gemma, J.K. and R.E. Koske. 1988. Pre-infection

interactions between roots and the mycorrhizal

fungus Gigaspora gigantea: chemotropism

of germ tubes and root growth response.

Transaction of the British Mycological

Society 91: 123-132.

Hunt, R. 1990. Basic Growth Analysis: Plant

Growth Analysis for Beginners. Unwin

Hyman, London.

Jackson, M.L. 1965. Soil Chemical Analysis-Advance

Course. Department of Soils, University of

Wisconsin, USA.

Morton, J.B. and G.L. Benny. 1990. Revised

classification of arbuscular mycorrhizal

fungi (Zygomycocetes): A new order,

Glomales, two new suborders, Glomineae

and Gigasporineae, and two new families,

Acaulosporaceae and Gigasporaceae, with

an emeadation of Glomeceae. Mycotaxon

37: 471-491.

Oseni, T.O., N.S. Shongwe and M.T. Masarirambi.

2010. Effect of arbuscular mycorrhiza

(AM) inoculation on the performance of

tomato nursery seedlings in vermiculite.

International Journal of Agriculture and

Biology 12: 789-792.

Ptasad, K., A. Aggarwal, K. Yadav and A. Tanwar. 2012.

Impact of different levels of superphosphate

using arbuscular mycorrhizal fungi and

Pseudomonas fluorescens on Chrysanthemum

indicum L. Journal of Soil Science and

Plant Nutrition 12 (3): 451-462.

Schenck, N. C. and Y. Perez. 1988. Manual for the

Identification of VM mycorrhiza fungi.

International Culture Collection of VA

Mycorrhizal fungi (INVAM), Folida.

Seema, H. S. and R. H. Gerampalli. 2015. Effect of

Arbuscular Mycorrhizal fungi on growth

and biomass enhancement in Piper longum

L. (Piperaceae). International Journal

of Current Microbiology and Applied

Sciences 4 (1): 11-18.

Smith, E.S. and D. Read. 2008. Mineral nutrition,

toxic element accumulation and water

relations of arbuscular mycorrhizal plants.

Mycorrhizal Symbiosis. Academic Press,

London.

Trouvelet, A., S. Gianinaazzi and V.Gianinazzi-Pearson.

1987. Screening of VAM fungi for phosphates

tolerance under simulated field conditions,

pp. 39. In D.M. Sylvia, L.L. Hung and J.H.

Graham., eds. Mycorrhzae in the Next

Decade: Practical Applications and Research

Priorities. University of Florida, America.

West Virginia University. 2017. FLOURISHING

FUNGI. Available Source: https://invam.

wvu.edu/, May 26, 2017.