ระบบเฝ าระวัง ความปลอดภัยด...

เพ�อส�งเสร�มความปลอดภยด�านยาและผลตภณฑ�สขภาพอนของประเทศไทยfor Improving the Safety of Medicines and Other Health Products in Thailand

ศนย�เฝ�าระวงความปลอดภยด�านผลตภณฑ�สขภาพกองแผนงานและว�ชาการสำนกงานคณะกรรมการอาหารและยากระทรวงสาธารณสข

ระบบเฝ�าระวงความปลอดภยด�านผลตภณฑ�สขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand

ศนย�เฝ�าระวงความปลอดภยด�านผลตภณฑ�สขภาพกองแผนงานและว�ชาการสำนกงานคณะกรรมการอาหารและยากระทรวงสาธารณสข

สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา

กระทรวงสาธารณสข

คณะบรรณาธการ

ดร. นพ. ปฐม สวรรค�ป�ญญาเลศภญ. ว�มล สวรรณเกษาวงษ�

-1.pdf 1 16/11/59 09:18

�� HPVC.indd 1 16/11/59 09:10

ผจดทำ� : ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ

สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา


จดพมพโดย : กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

พมพท : โรงพมพสำานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

พมพครงท : 1

พมพจำ�นวน : 2,000เลม

ปทพมพ : พ.ศ.2559

ISBN : 978-974-244-384-9

ขอมลทางบรรณานกรมของสำานกหอสมดแหงชาต

National Library of Thailand Cataloging in Publication Data

ปฐมสวรรคปญญาเลศ. วมลสวรรณเกษาวงษ.สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทย Health Product Vigilance

SysteminThailand.--นนทบร: สำานกงาน, 2559.

72หนา.

1. ความปลอดภยในผลตภณฑ. I. ชอเรอง.

363.192

ISBN978-974-244-384-9

ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand

�� HPVC.indd 2 16/11/59 09:10


c

คำ�นำ� หนงสอฉบบน จดทำาขนเพอแนะนำางานเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ ซงเปน

หนงในภารกจทสำาคญภายใตความรบผดชอบของสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา ทดำาเนนงาน

โดยศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ (Health Product Vigilance Center; HPVC)

มวตถประสงคเพอใหหนวยทเกยวของ บคลากรทางการแพทย และประชาชนทวไป เกดความเขาใจ

และตระหนกถงความสำาคญของงานเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพยงขน ทงน เพอใหเกด

ความรวมมอในการดำาเนนงานพฒนาความปลอดภย และลดความเสยงจากการใชผลตภณฑสขภาพ

อนจะนำาไปสการใชผลตภณฑสขภาพอยางปลอดภยและสมเหตผล

สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดดำาเนนงานงานเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑ

สขภาพมาเปนเวลานานกวา 3 ทศวรรษ มจดมงหมายเพอความปลอดภยของการบรโภคผลตภณฑสขภาพ

หนงสอฉบบนไดบอกเลาถงความเปนมารปแบบการเฝาระวงและผลการดำาเนนงานในอดตจนถงปจจจบน

และทศทางทจะดำาเนนการตอไปในอนาคต

งานเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพจะประสบความสำาเรจ ทำาใหประชาชน

มความปลอดภยและมสขภาพดจากการบรโภคผลตภณฑสขภาพไดนน กดวยความรวมมอจากทกภาคสวน

ทเกยวของ ทงภาครฐและเอกชน โดยเฉพาะอยางยงความรวมมอของบคลากรทางการแพทย ผปวย

และประชาชน ดงนน หากพบเหตการณไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ ขอใหรายงานไปยง

ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา หรอหนวยงาน

ในเครอขาย

อนงหนงสอฉบบนสำาเรจไดดวยความอนเคราะหของMr.BruceHugmanทปรกษาUppsala

Monitoring Center (TheWHO Collaborating Centre for International Drug Monitoring

Programme)ทใหคำาแนะนำาในการจดทำาโครงรางหนงสอและเจาหนาทของสำานกงานคณะกรรมการอาหาร

และยา ไดแก ดร.นพ.ปฐม สวรรคปญญาเลศ และภญ.วมล สวรรณเกษาวงษ ทมสวนสำาคญในการจดทำา

และขอขอบคณเจาหนาท และผเกยวของในเครอขายทกคนทรวบรวมขอมลมายงศนย HPVC เพอใหม

ขอมลทเปนประโยชนของประเทศตอไป

ก.

(นายแพทยบญชยสมบรณสข)เลขาธการคณะกรรมการอาหารและยา

สงหาคม2559

�� HPVC.indd 3 16/11/59 09:10

ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailandd

ส�รบญ

1. สรปส�ระสำ�คญ

2. ระบบเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พ

(Health Product Vigilance System)

3.คว�มเปนม�ของก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พ

3.1ระดบนานาชาต

3.2ระดบชาต

4.ก�รดำ�เนนง�นระบบเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พในประเทศไทย

4.1วตถประสงค

4.2ขอบเขต

4.3การบรหารจดการ

4.3.1ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพระดบชาต

4.3.2 เครอขายการเฝาระวงความปลอดภย(VigilanceNetwork)

ก.ระดบสถานพยาบาล

ข.ระดบจงหวด

ค.ระดบเขตบรการสขภาพ

4.4วธการเฝาระวง

4.4.1วธการเฝาระวงความปลอดภยดานยา(PharmacovigilanceMethod)

ก.SpontaneousReporting

ข.Intensified(Stimulated)Reporting

ค.TargetedSpontaneousReporting

ง.CohortEventMonitoring

จ.การลงทะเบยนผปวย(Registry)

4.4.2วธการเฝาระวงผลตภณฑสขภาพอน

4.4.3วธการเฝาระวงขอมลขาวสารความปลอดภย

4.5การตรวจจบสญญาณ(SignalDetection)

4.6การประเมนความสมพนธเชงสาเหต(CausalityAssessment)

4.7การจดการความเสยง(RiskManagement)

4.8การประสานความรวมมอ(Collaborations)

หน�

1

3

4

4

5

6

6

6

7

7

9

9

9

10

13

13

13

13

14

14

14

14

15

15

16

17

17

ข

�� HPVC.indd 4 16/11/59 09:10


eค

ส�รบญ (ตอ)หน�

19

19

19

22

22

26

26

27

28

28

34

48

49

51

54

56

56

57

58

59

60

5.ผลก�รดำ�เนนง�น

5.1รายงานAdverseDrugReactions(ADRs)/AdverseEvents(AEs)

5.1.1ยาและวตถเสพตด

5.1.2ผลตภณฑสภาพอน

5.2สญญาณ(Signal)

5.3มาตรการจดการความเสยง(RiskManagementMeasures)

5.3.1มาตรการทางกฎหมาย(RegulatoryMeasures)

5.3.2มาตรการสอสารความเสยง(RiskCommunicationMeasures)

5.4การสอบสวนทางระบาดวทยาและการศกษาวจย

5.4.1การสอบสวนทางระบาดวทยา

5.4.2การศกษาวจย

5.4.3 เอกสารเผยแพร(Publications)

6. ผลตภณฑจ�กสมนไพร/ย�แผนโบร�ณ(HerbalandThaiTraditionalProducts)

7. ก�รประเมนผลก�รดำ�เนนง�นและคว�มท�ท�ยในอน�คต

8.บทสรป

ภ�คผนวก

1. วธทใชประเมนคว�มสมพนธเชงส�เหต

1.1WHO-UMCCausalityAssessmentCriteria

1.2Naranjo’sAlgorithm

1.3ThaiAlgorithm

2.เกณฑก�รประเมนระดบคณภ�พร�ยง�นเหตก�รณ/อ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�

3. บ�งสวนของผลง�นตพมพในว�รส�รต�งประเทศทใชขอมลจ�กThaiVigibase

ในระหว�งปพ.ศ.2551ถงพ.ศ.2559

�� HPVC.indd 5 16/11/59 09:10

ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailandfง

ส�รบญต�ร�ง

ส�รบญแผนภม

ต�ร�งท1 ระยะเวลาและจำานวนวนรวมทผ ปวยใชยาจากสมนไพรจำาแนกตามชนด

ของสมนไพร

แผนภมท1เครอขายการเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ

แผนภมท2การไหลเวยนและจดการขอมลความปลอดภยจากการใชผลตภณฑสขภาพ

หน�

44

หน�

11

12

ส�รบญรปภ�พรปภ�พท1จำานวนรายงานจากประเทศไทย ในฐานขอมลองคการอนามยโลกระหวาง

ปค.ศ.1967-2014

รปภ�พท2จำานวนรายงานยาและวตถเสพตดในฐานขอมล Thai Vigibase ระหวางป

พ.ศ.2527-2558

รปภ�พท3จำานวนADRsจากฐานขอมลThaiVigibase10ป(ปพ.ศ.2549-2558)

จำาแนกตามระบบอวยวะ

รปภ�พท4กลมยาทสงสยวาสมพนธกบการเกด ADRs จากฐานขอมล Thai Vigibase

10ป(ปพ.ศ.2549-2558)

หน�

13

20

21

21

�� HPVC.indd 6 16/11/59 09:10

Health Product Vigilance System in ThailandImproving the safety of medicines and other health products in Thailand

1

1 �วตถประสงคโดยรวมของศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ (Health Product

Vigilance Center; HPVC) คอ เพอลดความเสยงและเพมความปลอดภย ตลอดจนประสทธผลการใช

ผลตภณฑสขภาพใหกบผปวยและผบรโภค

�ศนยHPVCรบผดชอบในการตดตามเฝาระวงความปลอดภยของผลตภณฑสขภาพในประเทศไทย

โดยในขนตนเรมจากผลตภณฑยาซงรวมถงยาจากสมนไพรยาแผนโบราณและวคซนผานการรวบรวมรายงาน

อาการ/เหตการณไมพงประสงคจากการใชยาการเฝาระวงขาวและการศกษาวจย

�การเฝาระวงฯ ทำาไดหลายวธ ไดแก spontaneous reporting, intensified spontaneous

reporting, targeted spontaneous reporting, intensivemonitoring program, cohort event

monitoring,registryและpharmacoepidemiologicalresearch

�ฐานขอมลการเฝาระวงระดบชาตของศนยHPVC เรยกวา“Thai Vigibase” ไดเรมดำาเนนการ

เมอป พ.ศ. 2527 ศนย HPVC ไดรบรายงานประมาณ 50,000 ฉบบตอป ปจจบนมรายงานรวมทงสน

ประมาณ 700,000 กวาฉบบ (ขอมล ณ สนป พ.ศ. 2558) รายงานทไดรบสวนใหญเปนการรายงาน

จากบคลากรทางการแพทย ผานสถานพยาบาลตางๆ ทวประเทศ ทงภาครฐและเอกชน มเพยงสวนนอย

ทรายงานผานผประกอบการ(รอยละ2.1ของการรายงานทงหมด)

�ระบบการรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยา (adverse drug reactions; ADRs)

และเหตการณไมพงประสงค(adverseevents;AEs)เปนแบบสมครใจยกเวนยา/ชววตถ/วตถเสพตดใหม

ทไดรบอนมตทะเบยนแบบมเงอนไขผประกอบการตองตดตามความปลอดภยของยา(SafetyMonitoring

Program;SMP)ซงตองรายงานADRs/AEsทพบตามเงอนไขทกำาหนด(ปพ.ศ.2559อย.ไดออกประกาศ

กฎหมายและหรอกฎระเบยบทเกยวของ กำาหนดใหระบบการรายงานนเปนขอบงคบสำาหรบผประกอบการ

ยาเครองมอแพทยและเครองสำาอาง)

�แมวาจำานวนรายงานเพมขนแตรายงานประเภทรายแรง(seriouscases)ยงมสดสวนคอนขางนอย

(รอยละ20.0)รวมถงรายงานเกยวกบยาใหมและผลตภณฑสขภาพอนๆ

�วธการสงรายงานมหลากหลายวธ เชน สามารถบนทกขอมลในแบบฟอรม HPVC Form 1

และสงเปนเอกสารผานทางไปรษณย หรอทางจดหมายอเลกทรอนกสไปยงศนย HPVC ในกรณมปญหา

เรงดวนสามารถรายงานผานโทรสารหรอรายงานผานระบบออนไลนเรยกวา“AE online system”

สรปส�ระสำ�คญ

�� HPVC.indd 1 16/11/59 09:10

ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand2

�เครอขายงานเฝาระวงฯ ในสวนภมภาค แบงเปนเขตตามเขตบรการสขภาพของประเทศ

ปจจบนมอย12เครอขายในสวนภมภาคแตละเขตประกอบดวยสำานกงานสาธารณสขจงหวดสถานพยาบาล

ทกระดบและรานยาโดยเครอขายมหนาทรบผดชอบสงเสรมพฒนาระบบงานเฝาระวงฯภายในเขตในรปแบบ

ตางๆกนโดยมสถานศกษา(คณะเภสชศาสตร)ทตงอยณเขตนนทำาหนาทสนบสนนดานวชาการ

�เภสชกรในสถานพยาบาลแตละแหงทำาหนาทหลกในการรวบรวมและประเมนความความสมพนธ

เชงสาเหต (causality assessment) ระหวางยาทสงสยกบเหตการณไมพงประสงคทพบ กอนสงให

ศนย HPVC เพอใชประโยชนในการตรวจจบและประเมนสญญาณความเสยง (signal detection and

assessment)

�ขอมลความเสยงทพบทงจากฐานขอมลและจากการเฝาระวงขาวสารดานความปลอดภย

ประจำาวน จะถกสงตอใหหนวยงานทเกยวของทราบ เพอประกอบการพจารณากำาหนดมาตรการจดการ

ความเสยงทเหมาะสมทงดานกฎหมายและการสอสารความเสยง

�การสอสารความเสยงไปยงบคลากรทางการแพทยและหนวยงานทเกยวของ จะดำาเนนการ

เปนประจำาผานกลไกตางๆ เชน วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ สรปรายงาน ADRs/AEs

ประจำาป

�ในกรณแจงเตอนเรงดวนจะสอสารผานจดหมายขาวHPVCSafetyNewsหรอหนงสอราชการ

สงตรงไปยงผทเกยวของผานทางจดหมายอเลกทรอนกส (ตามดวยรปแบบเอกสาร) โดยสงไปยงผเกยวของ

กวา4,000รายและไดนำาขอมลดงกลาวเผยแพรผานเวบไซตดวย

�ในชวงหลายปทผานมา ผลการดำาเนนงานของงานเฝาระวงฯ มผลตอการสงเสรมความปลอดภย

ของประชาชน โดยทำาใหมผลตภณฑสขภาพทมความปลอดภยในทองตลาด (โดยเฉพาะอยางยงดานยา)

ผานกระบวนการตรวจจบสญญาณและมาตรการควบคม/ลดความเสยง ทงทเปนมาตรการทางกฎหมาย

และมาตรการอนๆ เชนการเพกถอนผลตภณฑปรบสถานะยา เพมคำาเตอนแกไขฉลากและเอกสารกำากบยา

จำากดการใชหรอการสงจาย

�� HPVC.indd 2 16/11/59 09:10


3

ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพเปนระบบการตดตามรวบรวมขอมลความเสยงการเกดเหตการณไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ ดำาเนนการประเมนความเสยง บรหารจดการความเสยงและสอสารความเสยงทงนรวมถงการศกษาวจยเกยวกบประเดนปญหาทพบโดยมวตถประสงคเพอตรวจจบประเมนยนยนหรอจดการความเสยงทสงสยหรอทราบแนชดอยกอนวาเกยวของกบผลตภณฑสขภาพนนๆเพอเพมความปลอดภยใหแกผปวยและผบรโภคโดยเสนอขอคนพบดงกลาวใหบคลากรทางการแพทยและหนวยงานทเกยวของในทกระดบไดรบทราบตงแตระดบผปวย/ผบรโภคบคลากรทางการแพทยองคกรวชาชพ(เชนราชวทยาลยวทยาลยสมาคมตางๆ)รวมถงหนวยงานดานการกำากบดแลผลตภณฑนนๆเพอนำาไปใชประกอบการพจารณากำาหนดมาตรการควบคมหรอลดความเสยงทเหมาะสมตอไปเชนในกรณทจำาเปนตองกำาหนดมาตรการทางกฎหมายเพอควบคมความเสยง คณะกรรมการ/คณะอนกรรมการทเกยวของ จะใชขอมลดงกลาวประกอบการพจารณาใหขอแนะนำาตอสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา(อย.)ในการดำาเนนการมาตรการนนๆ นอกจากน การสอสารขอมลใหมๆ ไปยงบคลากรทางการแพทยเกยวกบประโยชนและความเสยงของผลตภณฑจดเปนสวนหนงทสำาคญของงานเฝาระวงเชนกน

ผลตภณฑสขภาพเปาหมายการเฝาระวงคอผลตภณฑทอยภายใตการกำากบดแลของอย.ไดแกผลตภณฑยา(รวมถงยาจากสมนไพรยาแผนโบราณชววตถผลตภณฑจากเลอดและวคซน)ยาเสพตดใหโทษและวตถทออกฤทธตอจตและประสาททใชในทางการแพทย อาหาร เครองสำาอาง เครองมอแพทยและวตถอนตรายทใชในดานสาธารณสข โดยปญหาทเฝาระวงประกอบดวยเหตการณไมพงประสงคทสงผลใหเกดอนตรายตอผใช ไมวาจะเกดขนจากปฏกรยาหรอคณภาพของผลตภณฑ เชน อาการไมพงประสงคจากการใชยา/วคซน(adversedrug/vaccinereaction)ผลตภณฑตกมาตรฐานผลตภณฑปนปลอม/ปนเปอนหรอทเกดจากสาเหตอนเชนความคลาดเคลอนทางยา(medicationerror)ความผดพลาดดานการบรหารจดการวคซน (programmatic error) การรกษาไมไดผล (therapeutic ineffectiveness or lackof effect) สำาหรบการเฝาระวงและสอบสวนเหตการณไมพงประสงคภายหลงการสรางเสรมภมคมกนโรค(AdverseEventFollowingImmunization;AEFI)จดเปนหนาทความรบผดชอบหลกรวมกนของศนยHPVCอย.และสำานกระบาดวทยากรมควบคมโรคโดยขอมลจะสงเขาฐานขอมลประเทศ(ThaiVigibase)

ระบบเฝ�ระวงคว�มปลอดภย 2 ด�นผลตภณฑสขภ�พ (Health Product Vigilance System)

�� HPVC.indd 3 16/11/59 09:10

ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพประเทศไทยเพอสงเสรมความปลอดภยดานยาและผลตภณฑสขภาพอนของประเทศไทย

4

3.1 ระดบน�น�ช�ต

นบตงแตเกดโศกนาฏกรรมจากยาทาลโดไมด (thalidomide) ในชวงปลายทศวรรษท 1950

ซงในขณะนนมเพยงบางประเทศทมระบบการตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชยาแตยงไมมระบบ

การตดตามในระดบนานาชาตทำาใหองคการอนามยโลกไดรเรมโครงการเฝาระวงความปลอดภยดานยาในระดบ

นานาชาตขนเรยกวา“WHO Programme for International Drug Monitoring” เพอปองกนมใหเกดเหตการณ

เชนเดยวกบการใชยาทาลโดไมดอก โดยมความมงหมายเพอปองกนความเสยหายทอาจจะเกดขนอก

และเปนหลกประกนวาสญญาณอนตรายทอาจจะสงผลในวงกวางทวโลก จะถกบงชอยางรวดเรวผาน

การตดตามดงกลาวและสงตอไปยงแตละประเทศเพอดำาเนนการทเหมาะสมตอไป

ระบบการเฝาระวงความปลอดภยดานยาขององคการอนามยโลกเรมตนจาก10ประเทศสมาชก

ปจจบนมสมาชกมากกวา 120 ประเทศ (ณ ป พ.ศ. 2558) และสมาชกสมทบอกประมาณ 20 ประเทศ

ม Uppsala Monitoring Centre (UMC) ประเทศสวเดน ทำาหนาทบรหารจดการฐานขอมลอาการ

ไมพงประสงคระดบนานาชาตทเรยกวา“WHO International Database; WHO VigiBaseTM”ซงไดรบ

รายงานมาจากประเทศสมาชกทวโลกขอมลดงกลาวจะถกวเคราะหถงรปแบบของการเกดปญหาความเสยง

ของผลตภณฑ และประเทศสมาชกจะไดรบการแจงเตอนหากมประเดนทจำาเปนตองมการตดตามปจจบน

ฐานขอมลWHOVigiBaseTMมขอมลรายงานอาการไมพงประสงคมากกวา12ลานฉบบนอกจากนUMC

ยงรวมกบองคการอนามยโลกจดการประชมประจำาปโครงการฯและใหบรการขอมลทางดานวชาการสอสาร

และพฒนางานบรการขอมลAdverseDrugReactions/AdverseEvents(ADRs/AEs)อกดวย

คว�มเปนม�ของก�รเฝ�ระวง 3 คว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พ

�� HPVC.indd 4 16/11/59 09:10


5

3.2 ระดบช�ต

ในป พ.ศ. 2526 ประเทศไทยไดเรมพฒนาระบบเฝาระวงความปลอดภยดานยา พรอมทงได

จดตงศนยตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา (Adverse Drug ReactionMonitoring Centre;

ADRMC)ภายใตสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา(อย.)กระทรวงสาธารณสขขนเพอรบผดชอบระบบ

ดงกลาว ในปถดมา (ป พ.ศ. 2527) ไดสมครเขาเปนประเทศสมาชกลำาดบท 26 ของโครงการเฝาระวง

ความปลอดภยดานยาระดบนานาชาตขององคการอนามยโลก(WHOProgrammeforInternationalDrug

Monitoring) และไดบรรจกจกรรมนไวในแผนพฒนาการสาธารณสขแหงชาต ตามแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ตงแตฉบบท 6 (ป พ.ศ. 2530-2534) จดตงศนยเครอขายระดบเขตในสวนภมภาค

ครงแรกรวม5แหง (จงหวดลำาปางนครสวรรคนครราชสมาขอนแกนและหาดใหญสงขลา)ตอมาในป

พ.ศ.2535กระทรวงสาธารณสขไดบรรจงานเฝาระวงตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาในแผนงาน

พฒนาระบบบรการของสถานพยาบาลและหนวยงานสาธารณสข(พบส.)เปนหนงในเกณฑมาตรฐานของงาน

เภสชกรรมและไดขยายศนยเครอขายระดบเขตในสวนภมภาคตามโครงสรางพบส.

ในป พ.ศ. 2540 ไดขยายขอบขายของการเฝาระวงไปยงผลตภณฑสขภาพอนภายใตการกำากบ

ดแลของอย.ทงหมดและบรรจกจกรรมไวในแผนพฒนาการสาธารณสขแหงชาตตามแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ตงแตฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544) เปลยนชอเปนศนยตดตามอาการไมพงประสงค

จากการใชผลตภณฑสขภาพ(AdverseProductReactionMonitoringCentre;APRMC)อยางไมเปน

ทางการ ตอมาในป พ.ศ. 2551 ไดขยายภารกจการเฝาระวงครอบคลมปญหาอนทเกยวของกบผลตภณฑ

จงไดเสนอกระทรวงสาธารณสข เปลยนชอศนยอยางเปนทางการเปน “ศนยเฝาระวงความปลอดภย

ดานผลตภณฑสขภาพ (Health Product Vigilance Centre; HPVC)” รายงานทไดรบไดสงตอไปยง

องคการอนามยโลกอยางตอเนอง โดยประมาณรอยละ 2.0 ของฐานขอมลขององคการอนามยโลกเปน

รายงานจากประเทศไทย

ระบบการเฝาระวงของประเทศไทยไดรบขอมลจากสถานพยาบาลภาครฐและเอกชนทงสวนกลาง

และสวนภมภาค ในอดตรปแบบการเฝาระวงในสวนภมภาคเปนรปแบบศนยเฝาระวงระดบเขตซงจดตงขน

อางองตามระบบบรการและหนวยงานสาธารณสขในสวนภมภาคตามโครงการพฒนาระบบบรการสาธารณสข

ของกระทรวงสาธารณสข (โครงการ พบส.) มโรงพยาบาลระดบตตยภมทไดรบการแตงตงเปนแมขาย

ทำาหนาทพฒนาระบบเฝาระวงและรวบรวมรายงานของแตละโรงพยาบาลสงผานตามลำาดบจากระดบปฐมภม

ทตยภมไปยงโรงพยาบาลระดบตตยภมแมขาย กอนสงตอไปยงศนย HPVC ดวยระบบดงกลาวนทำาใหเกด

ความลาชาในการสงรายงาน เนองจากตองผานหลายขนตอน ประกอบกบภาระงานทมากของแมขาย

ทำาใหตองปรบเปลยนรปแบบการเฝาระวงเปนลกษณะเครอขายเฝาระวง (vigilance network) โดยทก

สถานพยาบาลสงรายงานไปยงศนยHPVCไดโดยตรง

�� HPVC.indd 5 16/11/59 09:10


6

4.1 วตถประสงค

�เพอเฝาระวงปญหาความเสยง/อนตรายจากการใชผลตภณฑสขภาพ

�เพอตดตามและตรวจจบเหตการณไมพงประสงคหรอความเสยงใหมๆจากการใชผลตภณฑสขภาพ

ตงแตระยะเรมตนโดยเฉพาะอยางยงประเภททพบนอยแตรายแรง(rarebutserious)

�เพอวเคราะหปจจยทเกยวของกบการเกดเหตการณไมพงประสงค เชนพนธกรรม เพศอาย

อนตรกรยาในการใชยา ความคลาดเคลอนของการสงใชยา รวมถงศกษาความสมพนธเชงสาเหตของการเกด

เหตการณไมพงประสงคนนๆกบผลตภณฑสขภาพ

�เพอลดความเสยงและปองกนความเสยง หรอลดความเสยหายจากการใชผลตภณฑสขภาพ

ผานมาตรการบรหารจดการและการสอสารความเสยงทมประสทธภาพ

�เพอกระตนใหบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข ผปวยและประชาชน ตระหนกถง

การเกด ADRs/AEs จากผลตภณฑสขภาพ และใหบรโภคผลตภณฑสขภาพอยางระมดระวงและสมเหตผล

โดยเฉพาะอยางยงผลตภณฑยา

4.2 ขอบเขต

ระยะแรก (พ.ศ. 2526-2539) ครอบคลมเฉพาะยา (รวมวคซน ชววตถ ยาแผนโบราณและยา

จากสมนไพร)และวตถเสพตด(วตถทออกฤทธตอจตและประสาทและยาเสพตดใหโทษทใชในทางการแพทย)

โดยปญหาทเฝาระวงและตองรายงานคออาการไมพงประสงคจากการใชยาและวตถเสพตดซงเกยวของกบ

ปฏกรยาของผลตภณฑ

ระยะท2เรมตงแตปพ.ศ.2540ไดขยายเปาหมายครอบคลมผลตภณฑสขภาพทกชนดภายใต

การกำากบดแลของอย.โดยปญหาทเฝาระวงยงคงเปนปฏกรยาของตวผลตภณฑ

ก�รดำ�เนนง�นระบบเฝ�ระวงคว�มปลอดภย 4 ด�นผลตภณฑสขภ�พในประเทศไทย

�� HPVC.indd 6 16/11/59 09:10


7

ระยะท3ตงแตพ.ศ.ป2551ไดปรบเปลยนการเฝาระวงจากการตดตามอาการไมพงประสงค

เปนเหตการณไมพงประสงคทครอบคลมถงปญหาอนๆทเกยวของกบการใชผลตภณฑ (other product-

related problems) เชน ปญหาทเกดขนจากความคลาดเคลอนทางยา (medication error) การใช

ไมตรงตามขอบงใช ใชยาไมไดผล (lackofeffect) ใชเกนขนาดการรกษา (overdose)หรอใชผลตภณฑ

บกพรองทปลอมปนสารตองหาม เชน สารสเตยรอยด ทงน ครอบคลมผลตภณฑทไมไดขนทะเบยน

(non-registration)ดวย

ระยะท4ตงแตปพ.ศ.2559และในอนาคตดานผลตภณฑจะขยายใหครอบคลมถงผลตภณฑ

ทใชกบสตว เชน ยา วคซน หรอเครองมอแพทยทใชกบสตว ในดานปญหาจะขยายใหครอบคลม

ปจจยเสยงอนทอาจนำาไปสอนตรายตอสขภาพ (health hazard) โดยอาจยงไมเกด AEs เชน การทำางาน

ของเครองมอแพทยผดปกตการใชผลตภณฑเสรมอาหารเพอขอบงใชทางยาตามโฆษณาชวนเชอการใชยาชด

4.3 ก�รบรห�รจดก�ร

4.3.1 ศนยเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พระดบช�ต

ในประเทศไทย ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพทำาหนาทเปน

ศนยเฝาระวงความปลอดภยระดบชาต อยภายใตการกำากบของกองแผนงานและวชาการ สำานกงาน

คณะกรรมการอาหารและยามเจาหนาทปฏบตงานทงสน14คน(ปพ.ศ.2558)ไดแกเภสชกรประจำา9คน

เภสชกรทำางานบางเวลา(part-time)1คนพนกงานบนทกขอมลและจดการทวไป4คน

หน�ทคว�มรบผดชอบ ศนย HPVC มหนาทหลกในการจดการระบบการเฝาระวง

ความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพของประเทศโดยดำาเนนการดงตอไปน

�สงเสรม สนบสนนการดำาเนนงานของเครอขายเฝาระวงผานกลไกตางๆ เชน

ประชมวชาการงานวจยและพฒนารวมถงสอและอปกรณ

�รวบรวมและวเคราะหรายงานเหตการณไมพงประสงค ซงไดรบจากบคลากร

ทางการแพทยผประกอบการดานยาผประกอบการเครองมอแพทย(เรมปพ.ศ.2558)และผวจยทางคลนก

�ประเมนรายงานเหตการณไมพงประสงค เพอคนหารปแบบของการเกดเหตการณ

และ/หรอปญหาทเกยวของกบการใชยาและผลตภณฑสขภาพ

�ตรวจจบสญญาณและประเมนความสมพนธเชงสาเหต (causal association)

ระหวางเหตการณไมพงประสงคทพบกบผลตภณฑทสงสย

�สนบสนนขอมลความปลอดภยของผลตภณฑสขภาพใหแกคณะอนกรรมการศกษาและ

เฝาระวงอนตรายจากการใชยาและคณะอนกรรมการทเกยวของเพอใชประกอบการพจารณากำาหนดมาตรการ

จดการความเสยง

�� HPVC.indd 7 16/11/59 09:10


�กรณทเปนรายงานเหตการณไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพอน ทไมใชยา

หรอเครองมอแพทย ศนย HPVC จะประสานสงตอขอมลไปยงหนวยงานกำากบดแลผลตภณฑสขภาพ

ดงกลาวเพอดำาเนนการตอไป

�ดำาเนนงานรวมกบสำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ในการตดตามและสอบสวน

เหตการณไม พงประสงคภายหลงการสร างเสรมภมค มกนโรค (Adverse Event Following

Immunization;AEFI)

�ดำาเนนงานรวมกบหนวยงานอนๆทงในและนอกอย.เพอสอสารขอมลความปลอดภย

กฎระเบยบทเกยวของไปยงแพทย เภสชกร และบคลากรทางการแพทยอนๆ รวมทงผ ป วยและ

ประชาชนทวไป

�ศกษาวจยเกยวกบเหตการณไมพงประสงคทสำาคญ

�สงตอขอมลเหตการณไมพงประสงคทไดรบจากเครอขายไปยงศนยUMCซงทำาหนาท

บรหารจดการขอมลWHOVigiBaseTM

นอกจากการเฝาระวงโดยการตดตามเหตการณไมพงประสงคทเกดขนกบผปวยแลว

ศนยHPVCยงตดตามขอมลขาวสารปญหาดานความปลอดภยของผลตภณฑสขภาพรวมถงมาตรการจดการ

ความเสยงทเกดขนในประเทศตางๆเพอใชประกอบการจดการความเสยงในประเทศไทยอกดวยศนยHPVC

นบไดวาเปนหนวยหลกททำาหนาทเปนดานแรกในการบรหารจดการขอมลรายงานเหตการณไมพงประสงค

และขอมลความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพของประเทศหนวยงานภายในอย.หลายๆหนวยงานจะนำา

ขอมลความปลอดภยหรอผลการดำาเนนงานจากศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ

ไปตอยอดผลการดำาเนนงานเพอความปลอดภยของผบรโภคตอไป

ในกรณทเกดเหตฉกเฉนหรอเกดเหตการณไมพงประสงคในลกษณะกลม (cluster)

ทอาจเปนอนตรายตอผบรโภคในวงกวาง ศนย HPVC จะประสานกบหนวยงานทงภายในและนอก อย.

รวมกนสอบสวนประเมนและกำาหนดมาตรการควบคม/ลดความเสยงทเกดขนเชนกรณเมอปพ.ศ.2547

เกดเหตการณไมพงประสงครายแรงอนนำาไปสการเสยชวตของผปวยทฉดยาชาbupivacaine เขาไขสนหลง

ในลกษณะกลมในโรงพยาบาลหลายแหง ศนย HPVC ไดรวมกบสำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค

และราชวทยาลยวสญญแพทยแหงประเทศไทยสอบสวนกรณทเกดณพนทเกดเหตประสานสำานกยาอย.

เกบตวอยางสงสำานกยาและวตถเสพตด กรมวทยาศาสตรการแพทย เพอตรวจสอบวเคราะหคณภาพ

ผลตภณฑยา นอกจากน ยงรวมกบโรงพยาบาลเครอขายสำารวจอตราการเกดปญหา และขอความรวมมอ

ใหผประกอบการตรวจสอบกระบวนการผลตและการเกดเหตการณดงกลาวนในตางประเทศ

สำาหรบกรณทได รบรายงานผ ป วยเสยชวตทอาจสมพนธกบการใชยาเฉพาะราย

(individualcase)ศนยHPVCจะตดตามขอมลเพมเตมโดยประสานกบเภสชกรเครอขายในแหลงทเกดเหต

�� HPVC.indd 8 16/11/59 09:10


9

เพอขอความรวมมอสอบสวนกรณทเกด ตามแบบสอบสวนทกำาหนด (HPVC-INV Form) ทบทวนเอกสาร

วชาการและขอมลทเกยวของประเมนความสมพนธเชงสาเหต(causalityassessment)ระหวางเหตการณ

ทเกดกบผลตภณฑทสงสยหากพจารณาเหนวาจำาเปนตองมมาตรการลด/ควบคมความเสยง เพอปองกน

การเกดซำาหรอลดผลกระทบวงกวางในอนาคตกจะสอสารความเสยงไปหนวยงานทเกยวของทงในและนอกอย.

เพอพจารณากำาหนดมาตรการทเหมาะสมตอไป

4.3.2 เครอข�ยก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภย(VigilanceNetwork)

เครอขายการเฝาระวงประกอบดวยสถานพยาบาลทงภาครฐและภาคเอกชน ครอบคลม

ทวประเทศทกระดบตงแตระดบปฐมภมจนถงระดบตตยภมทมากกวา1,000แหงนอกจากนยงมเครอขาย

ทเปนผประกอบการและรานยาเครอขายเหลานจะทำาหนาทเฝาระวงเหตการณไมพงประสงคและสงรายงาน

มายงศนยHPVCทงนสามารถแบงรปแบบการดำาเนนงานของเครอขายไดดงน(แผนภาพท1)

ก.ระดบสถ�นพย�บ�ล

โรงพยาบาล คลนก และหนวยบรการสาธารณสขตางๆ เปนแหลงรายงานทม

ความสำาคญทสดในระบบการเฝาระวงเปนการทำางานรวมกนของสหวชาชพซงประกอบดวยแพทยเภสชกร

พยาบาล และบคลากรทางการแพทยอน โดยมเภสชกรอยางนอย 1 คน ทไดรบมอบหมายใหทำาหนาท

เปนผประสานงานหลก ทำาหนาทพฒนาระบบปองกนอนตรายจากการใชยาในรปแบบตางๆ ผานระบบ

การจายยา การบรบาลทางเภสชกรรม เชน การใหคำาปรกษา (counselling) การปองกนการเกดอาการ

ไมพงประสงคทปองกนไดการปองกนการเกดการแพยาซำารวมถงทำาหนาทประเมนความสมพนธเชงสาเหต

ระหวางยาทสงสยกบอาการ/เหตการณไมพงประสงคทพบรวบรวมรายงานสงมายงศนยHPVCและตอบกลบ

(feedback)ขอมลทเกยวของไปยงผรายงานนอกจากการเฝาระวงในรปแบบspontaneous reporting

โรงพยาบาลหลายแหงยงมการเฝาระวงผ ปวยกลมเสยงบางกลมเปนกรณพเศษผานคลนกเฉพาะโรค

เชน คลนกผปวยวณโรค ผปวยโรคเอดส คลนกวารฟารน ในรปแบบ targeted spontaneous reporting

หรอเฝาระวงเชงรกในลกษณะ intensivemonitoring program/cohort eventmonitoring กบยาทม

ขอกงวลดานความปลอดภยหรอยาใหมบางชนดดวยการพฒนาโครงการขนในระดบโรงพยาบาลหรอรวมเปน

หนงในหนวยเกบขอมลตามโครงการทพฒนาขนโดยศนยHPVC

ข.ระดบจงหวด

ดวยในแตละจงหวดมสถานพยาบาลและสถานบรการสาธารณสขหลากหลาย

ทงภาครฐและเอกชน เภสชกรงานเฝาระวงในหลายจงหวดไดรวมกนจดตงเครอขายเฝาระวงระดบจงหวดขน

ประกอบดวย โรงพยาบาลและสถานบรการสาธารณสขระดบตางๆ สำานกงานสาธารณสขจงหวด

คณะเภสชศาสตร (ทตงอยในจงหวดนน) บางแหงจะมรานยาเขามามสวนรวม โดยเครอขายจะทำาหนาท

สงเสรมสนบสนนระบบเฝาระวงพฒนาบคลากรและรวมแกปญหาของโรงพยาบาล/สถานบรการสาธารณสข

�� HPVC.indd 9 16/11/59 09:10


ภายในพนท ผานกระบวนการตางๆ เชน การประชมเครอขาย หรอใชสอสงคมออนไลนเปนชองทาง

ในการแลกเปลยนขอมลขาวสารและประสบการณ ในกรณทปญหาในระดบพนทจำาเปนตองดำาเนนการ

ทางกฎหมาย สำานกงานสาธารณสขระดบจงหวดจะเปนผรบผดชอบดำาเนนการ หรอสงตอใหจงหวดอน

ทเกยวของหรอสงใหสวนกลาง(อย.)หากเปนปญหาระดบประเทศอยางไรกตามการดำาเนนงานรปแบบน

ยงไมครอบคลมทกจงหวด

ค. ระดบเขตบรก�รสขภ�พ

เครอขายในระดบเขตสขภาพ มรปแบบการดำาเนนในลกษณะเดยวกบเครอขาย

ระดบจงหวดตางกนเพยงมขอบเขตทกวางครอบคลมจงหวดในเขตเดยวกนเนนการพฒนาระบบการรายงาน

และพฒนาบคลากรจงหวดภายในเขต มขอจำากดเชนเดยวกบระดบจงหวด กลาวคอ ยงไมครอบคลม

ทกเขตบรการสขภาพ

นอกเหนอจากเครอขายการเฝาระวงดงกลาวขางตน ยงมเครอขายผลตภณฑวคซน

เฝาระวงและสอบสวนเหตการณไมพงประสงคภายหลงการสรางเสรมภมค มกนโรค (AEFI network)

ซงอาศยระบบการเฝาระวงโรคในการเฝาระวงAEFIโดยมสำานกระบาดวทยากรมควบคมโรคเปนหนวยงาน

รบผดชอบหลก มเครอขายการเฝาระวงภายใตความรบผดชอบของศนย HPVC อย. เปนหนวยงานเสรม

แตการจดการความเสยงจากการใชวคซน อย. ในฐานะหนวยกำากบดแลดานยา (ซงรวมถงวคซน)

ของประเทศยงคงเปนหนวยงานหลกในการจดการความเสยง

ขอมลรายงานทไดรบจากการเฝาระวงไดมการนำามาใชประโยชนไมเพยงเพอการตรวจจบ

สญญาณและจดการความเสยงดานผลตภณฑสขภาพ รวมถงมการสงกลบไปยงผ รายงาน บคลากร

ทางการแพทย และหนวยงานทเกยวของผานกลไกตางๆ เชน เปนฐานขอมลอางองระดบประเทศ

สนบสนนการศกษาวจยและใหบรการหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชนนำาไปใชประโยชน

(แผนภมท1)โดยมการไหลเวยนของขอมลและการจดการขอมลตามแผนภมท2นอกจากนในฐานะสมาชก

องคการอนามยโลกรายงานทไดรบไดสงตอไปยงองคการอนามยโลกเพอรวมเปนฐานขอมลระดบนานาชาต

ซงในชวงทผานมาประเทศไทยสงรายงานประมาณรอยละ2.0ของฐานขอมลองคการอนามยโลก(รปภาพท1)

�� HPVC.indd 10 16/11/59 09:10


11

แผนภมท1 เครอข�ยก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นผลตภณฑสขภ�พ

HPVC = HealthProductVigilanceCentre

ADRs = AdverseDrugReactions

AEs = AdverseEvents

AEFI = AdverseEventFollowingimmunization

เครอขายระดบเขต (regional network)

เครอขายระดบจงหวด (provincial network)

รายงาน AEFI

รายงานโดยสมครใจ

(voluntary reporting)

รายงานภาคบงคบ

(mandatory reporting)

ADRs/AEs/AEFI

ADRs/AEs/AEFI

คณะทำงาน/อนกรรมการ/กรรมการ และ/หรอหนวยงานทเกยวของ

แหลงรายงาน: สถานพยาบาล

(ภาครฐและเอกชน)กรมควบคมโรค

แหลงรายงาน: ผประกอบการ

Thai Vigibase (ฐานขอมลระดบประเทศ)

HPVC: Thai FDA

AEFI

คณะกรรมการผเชยวชาญ AEFI

(AEFI expert committee)กร

ณจำ

เปนต

องกำ

หนดม

าตรก

ารทา

งกฎห

มาย

�� HPVC.indd 11 16/11/59 09:10


แผนภมท2ก�รไหลเวยนและจดก�รขอมลคว�มปลอดภยจ�กก�รใชผลตภณฑสขภ�พ

รายงานตามขอบงคบ รายงานโดยสมครใจ

ไมจำเปนตองสอบสวนจำเปนตองสอบสวน- กรณเสยชวต

- กรณลกษณะเปนกลม

(cluster of cases)

- ขอมลไมชดเจน

(unclear information)

จำกดการใช(จำกดขอบงใช, การกระจาย)

เพกถอนผลตภณฑ

ขอมลความปลอดภยเกยวกบผลตภณฑสขภาพ(เชน ADRs, AEs, มาตรการทางกฎหมายของประเทศอน, งานวจย

มาตรการทางกฎหมาย

การแกไขฉลาก/

เอกสารกำกบ(เชน ขอหามใช คำเตอน)

การตรวจจบและประเมนสญญาณความเสยง

(signal detection and assessment)

หนวยงานทเกยวของกำหนดมาตรการลดความเสยง (ถาจำเปน)

มาตรการการสอสารความเสยง(กรณปกต, วกฤต)

Thai Vigibase WHO-VigiBaseTM

ศนย HPVC

เรยกคนผลตภณฑ

�� HPVC.indd 12 16/11/59 09:10


13

รปภ�พท1จำ�นวนร�ยง�นจ�กประเทศไทยในฐ�นขอมลองคก�รอน�มยโลกระหว�งปค.ศ.1967-2014

4.4 วธก�รเฝ�ระวง

การเฝ าระวงความปลอดภยด านผลตภณฑสขภาพประกอบดวยการเฝ าระวงตดตาม

รวบรวมรายงานการเกดADRs/AEsการเฝาระวงขอมลขาวสารงานวจยทเกยวของกบปญหาความปลอดภย

ของผลตภณฑสขภาพดงน

4.4.1 วธก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภยด�นย�(PharmacovigilanceMethod)

ก. SpontaneousReporting

เปนวธการหลกของระบบการเฝาระวงทวโลกรวมถงประเทศไทย เปนวธการ

ทบคลากรทางการแพทยหรอผ ประกอบการ สงรายงานเหตการณไมพงประสงคทเกดขนกบผ ปวย

ตามแบบฟอรมทกำาหนดไปยงศนยHPVCเปนวธทใชในการเฝาระวงผลตภณฑทกชนดจดเดนคอดำาเนนการ

ไดงาย คาใชจายนอย สามารถตรวจพบความเสยงทเกดขนนอย เพราะโดยหลกการแลวเปนวธการ

เฝาระวงทครอบคลมผลตภณฑและเหตการณไมพงประสงคทกชนด แตในทางปฏบตกลบพบปญหา

จำานวนรายงานADRsในระดบทตำากวาความเปนจรง(under-reporting)

ข. Intensified(Stimulated)Reporting

เปนวธการเฝาระวงแบบ spontaneous reporting แตมการดำาเนนการกจกรรม

บางอยางเพมเตม เพอกระตนหรออำานวยความสะดวกในการรายงานผลตภณฑใหมทเรมจำาหนายในตลาด

ตวอยางวธการนทรจกกนโดยทวไปคอEarlyPost-MarketingPhaseVigilance(EPPV)ของประเทศญปน

สำาหรบประเทศไทยคอการเฝาระวงความปลอดภยของยาใหมทไดรบอนมตทะเบยนตำารบยาแบบมเงอนไข

United States(49.2%)

United States(49.6%)

All other Countries(12.4%)

Netherlands(1.9%)

Spain (2.1%)

Sweden (2.1%)Australia(4.3%)

France(4.6%)Canada (5.2%)

Germany(5.6%)

United Kingdom(10.1%)

Country distribution in WHO global ICSR database2010-05-01

Country distribution in WHO global ICSR database1967-01-01 to 2014-06-20

All other Countriesin VigiBase

(17.0%)

Italy (2.4%)Spain (2.4%)

France(2.8%)

Australia(3.1%)Canada

(4.3%)Korea,Republic of

(4.3%)Germany (5.1%)

United Kingdom(6.7%)

Thailand(2.6%)

Thailand (2.3%)

�� HPVC.indd 13 16/11/59 09:10


ทกำาหนดใหผประกอบการตองตดตามความปลอดภยของยา(SafetyMonitoringProgram;SMP)เปนระยะ

เวลา2ปและการรายงานเหตการณไมพงประสงคจากการใชยาดงกลาวเปนหนงในเงอนไขของSMPในกรณ

ทมขอมลความปลอดภยไมเพยงพอหรอมประเดนดานความปลอดภยยาดงกลาวอาจตดตามความปลอดภย

ตอเนองจนกวาจะมขอมลเพยงพอทจะไดรบอนมตทะเบยนแบบไมมเงอนไขวธการเฝาระวงกจะถกปรบเปลยน

เปนspontaneousreporting

ค. TargetedSpontaneousReporting

เปนวธการเฝาระวงแบบ spontaneous reporting ทมการกำาหนดกลมเปาหมาย

(ยาหรอผปวย) และ/หรอความเสยงทสนใจ มชดคำาถามทครอบคลมทกประเดนของความเสยง เกบขอมล

เฉพาะความเสยงทสนใจ ขอด คอ สามารถประเมนความเสยงในเชงปรมาณดวยการคำานวณอบตการณ

หรออตรารายงานไดเพราะทราบจำานวนผปวย วธการนมการประยกตใชเฝาระวงผปวยกลมเสยง ยาทใช

ในงานสาธารณสข(publichealthprogram)ผานคลนกเฉพาะโรคเชนคลนกผปวยวณโรคคลนกโรคเอดส

คลนกวารฟารน

ง. CohortEventMonitoring

เปนการเฝาระวงเชงรกเปนการศกษาวจยทางระบาดวทยาทางยาดวยการสงเกตการณ

การเกดเหตการณไมพงประสงคทสงสยวาสมพนธกบการใชยาหนงรายการหรอมากกวา แบบตดตามไป

ขางหนาภายในระยะเวลาทกำาหนด ผปวยกลมเปาหมายทกรายในกลมจะถกสมภาษณทงกอนและหลง

การรกษา เพอเกบขอมลทเกยวของและเหตการณไมพงประสงคทกชนด ตามแบบสอบถามทกำาหนด

ประเทศไทยไดนำามาประยกตใชกบผ ปวยกล มเสยงทใชยาทสนใจ วธนในประเทศร จกกนภายใตชอ

“การตดตามอยางใกลชด Intensive Monitoring Program (IMP)”ตวอยางเชนโครงการเฝาระวงการใช

วคซนไขหวดใหญ(H1N1)แบบใกลชดในบคลากรทางการแพทยใน4จงหวดทคดเลอกโครงการเฝาระวง

ตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาพฒนาจากสมนไพรตามบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2542

จ. ก�รลงทะเบยนผปวย(Registry)

ในประเทศไทย มการลงทะเบยนผปวยเพอเฝาระวงความปลอดภยจากการใชยา

ในปพ.ศ.2551ตามโครงการ“A Prospective, Immunogenicity Surveillance Registry of ESA with

Subcutaneous Exposure in Thailand” เนองจากการเพมขนของจำานวนผปวยทเกดภาวะโลหตจาง

อยางรนแรงชนด pure red cell aplasia (PRCA) ในผปวยโรคไตเรอรงทใชยา erythropoiesis-

stimulatingagents(ESAs)

4.4.2 วธก�รเฝ�ระวงผลตภณฑสขภ�พอน

นบตงแตป พ.ศ. 2540 ไดมการขยายขอบเขตผลตภณฑทเฝาระวงครอบคลมผลตภณฑ

สขภาพอน ไดแก อาหาร เครองสำาอาง เครองมอแพทย วตถอนตรายทใชในทางสาธารณสข กลไกทใชใน

การเฝาระวงเปนแบบเดยวกนกบระบบการเฝาระวงความปลอดภยดานยาโดยวธทใชคอSpontaneousreporting

�� HPVC.indd 14 16/11/59 09:10


15

4.4.3 วธก�รเฝ�ระวงขอมลข�วส�รคว�มปลอดภย

ข อมลขาวสารความปลอดภยทเฝ าระวง ประกอบดวยขอมลขาวสารท เกยวกบ

การเปลยนแปลงมาตรการจดการความเสยงตางๆ ทมการดำาเนนการในตางประเทศ รวมถงขอมล

ความปลอดภยใหมๆ (newsafety issues) เชนการเพกถอน เรยกคนการแจงเตอนเรองความปลอดภย

แกไขขอความ/คำาเตอนในฉลากและเอกสารกำากบยาการศกษาวจยทระบถงความเสยงของผลตภณฑ

4.5 ก�รตรวจจบสญญ�ณ (Signal Detection)

องคการอนามยโลก ใหนยามศพทคำาวา“สญญาณ (signal)” หมายถง“รายงานความสมพนธ

ทอาจจะเปนไปไดระหวางเหตการณไมพงประสงคกบยา ซงเปนความสมพนธทไมเคยทราบหรอเปนรายงาน

ทยงไมสมบรณมากอน”โดยปกตตองมการรายงานมากกวา1ฉบบทงนขนกบความรายแรงของเหตการณ

ไมพงประสงคและคณภาพของขอมลวามความครบถวนสมบรณและมความสอดคลองกนมากนอยเพยงใด

สญญาณทตรวจจบจากฐานขอมลเฝาระวงความปลอดภยดานยา เปนเพยงสมมตฐานทบงชความสมพนธ

ระหวางยาและเหตการณไมพงประสงคซงยงมความไมแนนอนเนองจากมขอจำากดหลายประการจำาเปนตอง

มการพสจน

กระบวนการตรวจจบสญญาณประกอบดวย 1) คนหา คดเลอกคยาและเหตการณไมพงประสงค

ทอาจเปนสญญาณความเสยง (potential signal) จากฐานขอมล 2) ประเมนความสมพนธเชงสาเหต

ของคยาและเหตการณดงกลาว 3) ตอบสนอง (response) ตอสญญาณทคนพบ เชน ถาผลการประเมน

เปนสญญาณหลอก(falsesignal)กไมจำาเปนตองมการดำาเนนการใดๆตอหรอถาเปนสญญาณทยงไมชดเจน

(weaksignal)กอาจจำาเปนตองเฝาระวงตดตามตอเพอดแนวโนมหรอกรณเปนสญญาณจรง(truesignal)

กอาจจำาเปนตองสอสารสญญาณความเสยงใหบคลากรหรอหนวยงานทเกยวของทราบ หรอมการจดการ

ทเหมาะสมโดยวธการตรวจจบสญญาณสามารถดำาเนนการได2วธหลกคอ

1) เชงคณภ�พ (QualitativeApproach) เปนการพจารณารายงานทไดรบทละฉบบ (case

bycasereview)โดยผเชยวชาญหรอผทผานการฝกอบรมเพอคนหาและประเมนความสมพนธเชงสาเหต

ของคยาและเหตการณไมพงประสงควธการนเหมาะกบฐานขอมลขนาดเลก

2) เชงปรม�ณหรอเชงสถต (Quantitative/Statistical Approach) เปนการคดเลอก

คยา-เหตการณไมพงประสงค โดยการวดคาความไมเปนสดสวน (disproportionality) ดวยมาตรวดตางๆ

กอนประเมนความสมพนธเชงสาเหตทางคลนกของคทคดเลอกวธนเหมาะกบฐานขอมลขนาดใหญ

ประเทศไทยใชทง2วธผสมผสานกนวธเชงคณภาพใชกบกรณคนหาจากขอมลรายงานทผปวย

เสยชวต (fatal outcome cases) กลมยาแผนโบราณ ยาจากสมนไพร หรอกลมยา/เหตการณทสนใจ

ซงมจำานวนรายงานคอนขางนอยเมอเทยบกบรายงานทงหมดในฐาน สำาหรบวธเชงปรมาณเปนการคดเลอก

�� HPVC.indd 15 16/11/59 09:10


ในลกษณะงานประจำาทก4เดอนจากฐานขอมลThaiVigibaseโดยอาศยโปรแกรมการตรวจจบสญญาณ

อตโนมต(Thaiautomaticsignaldetectionprogram)ทพฒนาขนโดยอาศยเทคนคการทำาเหมองขอมล

(datamining) รวมกบประยกตหลกการวเคราะหจำานวนผปวย/ผไมปวย (case/non-case analysis)

ทางระบาดวทยาในการคำานวณแสดงผลดวยคาreportingoddsratio(ROR)คดกรองคทอาจเปนสญญาณ

(potential signal) ตามเกณฑทกำาหนดเพอประเมนความสมพนธเชงสาเหตทางคลนกโดยการพจารณา

รายงานแตละฉบบ(casebycasereview)และตดตามขอมลเพมเตมจากแหลงทรายงานในกรณทจำาเปน

(โครงการพฒนาโปรแกรมดงกลาว เรมในป พ.ศ. 2547 ทดลองใชครงแรก ในป พ.ศ. 2552 ตอมามการ

ปรบปรงอกหลายครง และเรมใชอยางเตมรปแบบในป พ.ศ. 2556) หากในขนตอนของการคดกรอง

potential signal พบคทเขาเกณฑการคดกรองทางสถต แตเมอประเมนทางคลนกแลวพบวา คดงกลาว

เปน known ADRs กจะพจารณาตรวจสอบวาจำาเปนตองมมาตรการจดการความเสยงเพมหรอไม เชน

มความจำาเปนตองระบความเสยงดงกลาวในเอกสารกำากบยา หรอตองมการยำาเตอนบคลากรทางการแพทย

ดงกลาวอกครงหรอไมอยางไร

4.6 ก�รประเมนคว�มสมพนธเชงส�เหต (Causality Assessment)

การประเมนความสมพนธเชงสาเหต (causality assessment) เปนหนงในกจกรรมทสำาคญ

ของงานเฝาระวงความปลอดภยดานยาเปนการวนจฉยวาเหตกาณไมพงประสงคทเกดขนระหวางการรกษา

มความสมพนธเชงสาเหตกบยาทรกษาหรอไมทความนาจะเปนใด(probability)เชนระดบใชแน(certain/definite)

นาจะใช(probable/likely)อาจจะใช(possible)ไมนาใชหรอนาสงสย(unlikely/doubtful)ผลการประเมน

ทไดไมเพยงเปนหนงในปจจยทใชประกอบการจดลำาดบความสำาคญของเหตการณไมพงประสงคทพบ

แตยงมสวนสำาคญตอการประเมนประโยชนและความเสยงของยา ทงผปวยระดบปจเจกบคคลและระดบ

ประชากร การประเมนความสมพนธเชงสาเหตเปนกระบวนการทมความซบซอน เนองจากเหตการณ

ไมพงประสงคสามารถเกดไดจากหลากหลายสาเหตในการประเมนจงจำาเปนตองพจารณาครอบคลมทกปจจย

ทเกยวของ วธทใชประเมนสามารถแบงได 3 วธหลก คอ การตดสนใจทางคลนกของผเชยวชาญ (expert

judgement/global introspection) การใชชดคำาถามมาตรฐาน (algorithm) และวธทางสถต

ความนาจะเปน (probabilistic or Bayesian approach) อยางไรกตาม ยงไมมวธใดทเปนทยอมรบกน

วาเปนวธทดทสด (gold standard) แตละวธมจดดและจดดอยทแตกตาง ขอมลสำาคญทใชเปนเกณฑ

การประเมนไดแก

1) ความสอดคลองระหวางเวลาทเกดเหตการณกบเวลาทไดรบยา (time to onset)

ทบงชความสมพนธเชงเวลา(temporalrelationship)

2) ขอมลยาทสงสยทบงชหรออธบายถงสาเหตของเหตการณ เชน ฤทธทางเภสชวทยา

หรอพษวทยาของยารายงานการเกดในอดต

3) สาเหตอนทไมใชยาทสงสยเชนโรคประจำาตวของผปวย

�� HPVC.indd 16 16/11/59 09:10


17

4) ผลของการหยดยาหรอลดขนาดทสงสย(dechallenge)หรอการใชยาทสงสยซำา(rechallenge)ไมวาจะเปนการใหซำาโดยตงใจหรอไมตงใจ(accidentalrechallenge) 5) การทดสอบจำาเพาะ(specifictest)ทยนยนไดวาอาการดงกลาวเกดจากยาทสงสย ในประเทศไทย แมศนย HPVC จะสงเสรมวธการประเมนขององคการอนามยโลก คอWHO-UMC causality assessment criteria (ภาคผนวกท 1.1) อยางตอเนอง Naranjo’s algorithm(ภาคผนวกท1.2)กลบเปนวธทไดรบความนยมใชอยางแพรหลายเนองจากใชงายแตกมขอจำากดทบางขอไมสอดคลองกบเวชปฏบต (clinical practice) ของประเทศ บางคำาถามมการตความทแตกตางกน สงผลใหการประเมนมความเทยงตำา(reliability)ในการนศนยHPVCจงไดรวมกบเครอขายปรบปรงวธการประเมนขององคการอนามยโลกจากวธการประเมนแบบการตดสนใจทางคลนกของผเชยวชาญทมกรอบการพจารณาแบบกงโครงสราง (semi-structured) เปนรปแบบชดคำาถามมาตรฐานเรยก “Thai algorithm” (ภาคผนวกท 1.3) และเมอทำาการประเมนความตรง (ความจำาเพาะและความไว) และประเมนความเทยงของ Thai algorithm และ Naranjo’s algorithm เทยบวธการขององคการอนามยโลกพบวาไดผลทใกลเคยงกน

4.7 ก�รจดก�รคว�มเสยง (Risk Management)

ในกรณทผลประเมนสญญาณจากฐานขอมล Thai Vigibase หรอจากผลการเฝาระวงขอมลความปลอดภยอนๆทเกยวของเชนผลการศกษาวจยการเปลยนแปลงมาตรการจดการความเสยงของหนวยกำากบดแลดานผลตภณฑของตางประเทศพบวาควรตองมมาตรการจดการความเสยงผลการประเมนดงกลาวจะถกเสนอตอไปยงคณะกรรมการ/อนกรรมการ/ทำางาน หรอหนวยงานทเกยวของทงในและนอก อย.เพอพจารณากำาหนดมาตรการลด/ควบคมความเสยงทเหมาะสมตอไปเชนกรณพบความเสยงจากการใชผลตภณฑซงอยในความรบผดชอบ(ยาเครองมอแพทย)ศนยHPVCกจะรวบรวมขอมลทางวชาการและความคดเหนจากผประกอบการและ/หรอผเชยวชาญทเกยวของ เสนอคณะกรรมการ/อนกรรมการทำางานทเกยวของพจารณาหากมความจำาเปนตองกำาหนดมาตรการทางกฎหมายขอเสนอดงกลาวจะถกแจงเวยนใหผประกอบการทจะไดรบผลกระทบใหความคดเหน กอนเสนอคณะกรรมการทเกยวของพจารณาใหความเหนชอบและออกเปนกฎหมายกอนมการบงคบใชตอไป

4.8 ก�รประส�นคว�มรวมมอ (Collaborations)

ศนยHPVCมการประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของทงในและตางประเทศทงระดบภมภาคและระดบนานาชาตโดยมวตถประสงคเพอแลกเปลยนขอมลขาวสารรบทราบแนวโนมความกาวหนาทางวชาการและสรางความรวมมอในการดำาเนนงานและศกษาวจยตลอดจนพฒนาศกยภาพบคลากร 1)ภ�ยในประเทศไดประสานความรวมมอกบกรมควบคมโรคเพอเพมประสทธภาพการเฝาระวงวคซนในงานสรางเสรมภมคมกนโรค และยาทใชในโครงการควบคมโรคตางๆ (public health program)

�� HPVC.indd 17 16/11/59 09:10


ไดแก ยารกษาวณโรค โรคเอดส และมาลาเรย เชน การพฒนาระบบการเฝาระวงเชงรกสำาหรบยาใหม

ทใชรกษาผปวยวณโรคดอยาหลายขนานชนดรนแรงมาก (XDR-TB) นอกจากน ศนย HPVC ยงไดรวมกบ

กรมวทยาศาสตรการแพทยสถาบนการศกษาตางๆทำาการศกษาวจยทเกยวของกบการสงเสรมและปองกน

อนตรายจากการใชผลตภณฑทงทใชขอมลและไมใชขอมลจากThaiVigibaseเชนรวมกบศนยพนธศาสตร

การแพทยสถาบนชววทยาศาสตรทางการแพทยกรมวทยาศาสตรการแพทยและโครงการเภสชพนธศาสตร

คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด จดทำาโครงการพฒนาเครอขายการศกษาทางเภสชพนธศาสตร

เพอการลดคาใชจายทางการแพทยโดยการใชยาเฉพาะบคคล

2) ระหว�งประเทศ ไดประสานความรวมมอกบ Uppsala Monitoring Centre (UMC)

ซงเปนศนยประสานงานองคการอนามยโลก ในโครงการงานเฝาระวงความปลอดภยดานยาระดบนานาชาต

(WHOCollaboratingCentreforInternationalDrugMonitoringProgramme)นำามาซงการรวมดำาเนนงาน

การสนบสนนขอมลขาวสารและความกาวหนาดานวชาการ ตลอดจนเอกสารวชาการทเกยวของผานกลไก

ตางๆ เชน แลกเปลยนขอมลระหวางประเทศสมาชกผานเครอขายไปรษณยอเลกทรอนกส (Vigimed)

สบคนฐานขอมลWHOVigiBaseTMรบการสนบสนนเอกสารประกอบการดำาเนนงานอาทWHOAdverse

ReactionTerminology(WHO-ART)เขารวมการประชมประจำาปในโครงการเฝาระวงความปลอดภยดานยา

ขององคการอนามยโลกทเปนเวทหลกในการแลกเปลยนขอมลการดำาเนนงานอปสรรคและการแกไขปญหา

นอกจากน ศนย HPVC ยงไดรบมอบหมายใหเปนศนยประสานงานกลาง (focal point)

การแจงเตอนภยตามASEANPostMarketingAlertSystem(ASEANPMAS)ซงเปนระบบการแลกเปลยน

ขอมลปญหาความปลอดภยของยา ยาแผนโบราณ ผลตภณฑเสรมอาหารและเครองสำาอาง ระหวางกลม

ประเทศอาเซยนและตามWHOAlertSystemทเปนระบบการแลกเปลยนขอมลผลตภณฑยาทมปญหา

ความปลอดภยดานยาในระหวางสมาชกขององคการอนามยโลก

�� HPVC.indd 18 16/11/59 09:10


19

5.1 ร�ยง�น Adverse Drug Reactions (ADRs)/Adverse Events (AEs) จำานวนรายงาน ADRs/AEs ทไดรบ จำาแนกตามผลตภณฑ ไดแก กลมยาและวตถเสพตด

และกลมผลตภณฑสขภาพอนมดงน

5.1.1 ย�และวตถเสพตด

รายงานยาและวตถเสพตดทไดรบมแนวโนมเพมขนตามลำาดบอยางตอเนองจากหลกรอย

ในป พ.ศ. 2527 เปนประมาณ 50,000 ฉบบตอป ตงแตป พ.ศ. 2551 เปนตนมาณ สนป พ.ศ. 2558

Thai Vigibase มรายงานสะสมรวมประมาณ 700,000 ฉบบ สวนใหญไดรบโดยตรงจากสถานพยาบาล

ทวประเทศ ทงจากภาครฐและเอกชนกวา 1,000 แหง มเพยงประมาณรอยละ 2 เทานน ทไดรบจาก

ผประกอบการ (รปภาพท 2) หนงในปจจยสำาคญทสงผลตอการเพมขนของจำานวนรายงาน คอ นโยบาย

สงเสรมการดำาเนนการของเครอขายอยางตอเนองของกระทรวงสาธารณสขโดย อย. ผานกลไกตางๆ เชน

การประชมอบรมสมมนาการสนบสนนงบประมาณเพอการพฒนาบคลากรเครอขายและ/หรอเพอการเฝาระวง

เชงรกยาใหมหรอยาทมความเสยงสงรวมถงการพฒนาระบบการรายงานออนไลนหรอสนบสนนวสดอปกรณ

ตางๆเพออำานวยความสะดวกในการรายงานและการดำาเนนงาน

นอกจากน ยงมปจจยทสงผลตอการเพมขนของจำานวนรายงานอก ไดแก การจดตง

ศนยระดบเขตในปพ.ศ.2535(ทำาใหรายงานเพมจากหลกรอยเปนหลกพน)เกณฑการประเมนเพอรบรอง

คณภาพของสถานพยาบาล (HospitalAccreditationCriteria) ในปพ.ศ. 2542 (งานเฝาระวงADRs/AEs

เปนหนงในเกณฑขอกำาหนดการรบรองคณภาพโรงพยาบาลภายใตหวขอการจดการความเสยงของระบบยา)

ทำาใหจำานวนรายงานเพมจากหลกพนเปนหลกหมนในปพ.ศ. 2543 ตอมาเมอการพฒนาระบบการเฝาระวง

และจดสง/บนทกขอมลเขาสฐานขอมลThaiVigibase เปนหนงในเกณฑการประเมนคณภาพผลปฏบตงาน

ของสถานพยาบาลทมความเชอมโยงกบแนวทางการจดสรรงบประมาณตามคณภาพสถานบรการ

(pay for performance) ของสำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) สงผลใหรายงานเพมเปน

5-6หมนฉบบตอประหวางปพ.ศ.2551-2554

ผลก�รดำ�เนนง�น5

�� HPVC.indd 19 16/11/59 09:10


รปภ�พท2จำ�นวนร�ยง�นย�และวตถเสพตดในฐ�นขอมลThaiVigibaseระหว�งปพ.ศ.2527-2558

ในชวง 10 ปทผานมา ถงสนป พ.ศ. 2558 ฐานขอมล Thai Vigibase มรายงาน AEs

สะสมทสามารถนำามาวเคราะหไดทงสน 501,332 ฉบบ เกอบทงหมด 500,057 ฉบบ (รอยละ 99.7)

เปนรายงานปญหา ADRs มเพยง 1,275 ฉบบ ทรายงานสาเหตปญหาอนทเกยวของกบยา (other drug-

relatedproblems)สวนใหญ(รอยละ76.4)ไมระบสาเหตของปญหาพบรายงานเกยวกบความคลาดเคลอน

ทางยา102ฉบบปญหาคณภาพยา(ปนปลอมตกมาตรฐาน)7ฉบบ

รายงานADRs500,057ฉบบพบวารอยละ89.1ของรายงานทงหมดเปนรายงานจาก

สถานพยาบาลภาครฐคณภาพรายงาน (ความสมบรณของขอมล)อยในระดบ2มากทสด (รอยละ67.0)

แตมเพยงรอยละ35.2ทผลการประเมนความสมพนธเชงสาเหตอยในระดบนาจะใช(probable)/ใชแน(certain)

ผปวยสวนใหญ (รอยละ62.3) เปนเพศหญงประมาณรอยละ50 เปนผใหญ (อาย 19-60ป)พบอาการ

ประเภทรายแรง103,303ฉบบ(รอยละ20.7)สงผลใหผปวยเสยชวต736ฉบบ(รอยละ0.15)อาการทพบ

วาเปนสาเหตมากทสด คอ ภาวะผนผวหนงรนแรงประเภท Stevens-Johnson Syndrome (SJS)/Toxic

Epidermalnecrolysis(TEN)จากยาหลากหลายชนดเชนallopurinol,co-trimoxazole,กลมยารกษา

วณโรคและรกษาโรคเอดสเมอจำาแนกอาการทพบตามระบบอวยวะพบวาประมาณครงหนง(รอยละ52.7)

เปนความผดปกตของระบบผวหนงและกลมยาทสงสยทไดรบรายงานมากใน3ลำาดบแรกไดแกsystemic

antibiotics,analgesicsและanti-inflammatoryandanti-rheumaticproducts(รปภาพท3และ4)

70000

60000

50000

40000

30000

20000

10000

0

2527

2529

2531

2533

2535

2537

2539

2541

2543

2545

2547

2549

2551

2553

2555

2557

ผประกอบการ สถานพยาบาล

�� HPVC.indd 20 16/11/59 09:10


21

Anti-epileptics 18,836

Hypotensives 18,850

19,043

20,444

23,750

24,857

31,483

50,365

56,315

202,817

Muscle relaxantsAntacids, antiflatulents and anti-peptic

ulcerantsSystemic chemotherapeutics

Anti-virals for systemic useTopical product for joint and

muscular painAnti-inflammatory and anti-rheumatic

productAnalgesics

Systemic antibiotics

0 50000 100000 150000 200000 250000

กลมยา

จำนวนรายงาน(ฉบบ)

รปภ�พท3จำ�นวนADRsจ�กฐ�นขอมลThaiVigibase10ป(ปพ.ศ.2549-2558)จำ�แนกต�ม

ระบบอวยวะ

รปภ�พท 4 กลมย�ทสงสยว�สมพนธกบก�รเกด ADRs จ�กฐ�นขอมล Thai Vigibase 10 ป

(ปพ.ศ.2549-2558)

53%

1%3%4%4%

4%

4%

6%

7%

14%

Skin and appendages disorders

Body as a whole-general disorders

Metabolic and nutritional disorders

Cardiovascular disorders, general

Urinary system disorders

Respiratory system disorders

Gastro-intestinal system disorders

Autonomic nervous system disorders

Central & peripheral nervous system

Disorders

Heart rate and rhythm disorders

�� HPVC.indd 21 16/11/59 09:10


5.1.2 ผลตภณฑสขภ�พอน

นบตงแตศนย HPVC ไดขยายขอบเขตการเฝาระวงครอบคลมผลตภณฑสขภาพอน

นอกจากยาและวตถเสพตดปรากฏวารายงานทไดรบมจำานวนนอยมากกลาวคอในชวง10ปทผานมาไดรบรายงาน

เพยง347ฉบบไดแก เครองสำาอาง278ฉบบวตถอนตรายฯ112ฉบบอาหาร149ฉบบเครองมอแพทย

59 ฉบบ อาการทพบ เชน อาการหนาบวม ตาบวม (angioedema) ผนสมผส (contact dermatitis)

ภายหลงใชผลตภณฑดแลผมหรอเปลยนสผม อาการผวหนงไหมจากการใชนำายาลางหองนำา เกดผนคน

ผนลมพษจากการรบประทานผลตภณฑนมหรอผลตภณฑเสรมอาหารบางชนดการตงครรภเนองจากหวงคม

กำาเนดใชไมไดผลเกดอาการผนพพอง(blisters)จากการใชพลาสเตอรหรอelasticbandages

5.2 สญญ�ณ (Signal)

ขอมลรายงานADRs/AEsของประเทศไทยสามารถนำาไปสการสรางสญญาณทงในระดบนานาชาต

โดยองคการอนามยโลกและในระดบประเทศโดยศนยHPVCดงน

5.2.1 องคก�รอน�มยโลก สญญาณความเสยงทองคการอนามยโลก ตรวจจบจากฐานขอมล

WHOVigiBaseTMโดยรายงานจากประเทศไทยมสวนรวมในการสรางสญญาณไดแก

1) Rifater® (ยาสตรผสมทประกอบดวย Isoniazid, Rifampicin, Pyrazinamide)

กบการหายใจลำาบาก(dyspnea)ตรวจจบไดจากรายงาน3ฉบบในปพ.ศ.2540(ค.ศ.1997)โดยเปน

รายงานจากประเทศไทย1ฉบบ

2) Arthemether กบอาการปวดศรษะรนแรง (severe headache) ตรวจจบไดจาก

รายงาน10ฉบบในปพ.ศ.2544(ค.ศ.2001)โดยเปนรายงานจากประเทศไทย9ฉบบ

3) ColchicineกบSJSตรวจจบไดจากรายงาน23ฉบบในปพ.ศ.2545(ค.ศ.2002)

เปนรายงานจากประเทศไทย8ฉบบ

4) NitratesกบErythemaMultiforme(EM),SJSand/orTENตรวจจบไดจากรายงาน

61ฉบบในปพ.ศ.2545(ค.ศ.2002)เปนรายงานจากประเทศไทย1ฉบบ

5) Propylthiouracil (PTU) กบ SJS, EM และ TEN ตรวจจบไดจากรายงานทงหมด

32ฉบบไดแกSJS12ฉบบEM15ฉบบและTEN5ฉบบในปพ.ศ.2556(ค.ศ.2013)เปนรายงานจาก

ประเทศไทย14ฉบบไดแกSJS5ฉบบEM5ฉบบและTEN4ฉบบซงศนยHPVCไดวเคราะหขอมล

จากฐานขอมลThaivigibaseเพมเตมไดผลทสอดคลองกนและไดเผยแพรใหบคลากรทางการแพทยทราบ

6) DimenhydrinateกบEM/SJSตรวจจบไดจากรายงานSJS49ฉบบEM24ฉบบ

ในปพ.ศ.2558(ค.ศ.2015)เปนรายงานSJSจากประเทศไทย32ฉบบประเทศเยอรมณ14ฉบบประเทศมาเลเซย

ประเทศแคนาดาและประเทศซรนามประเทศละ1ฉบบในขณะทEMเปนรายงานจากประเทศไทย22ฉบบ

ประเทศอหราน และสาธารณรฐเกาหล ประเทศละ 1 ฉบบ ผลการประเมนความสมพนธของประเทศไทย

ทตรวจพบวาDimenhydrinateกบSJS/TENเปนสญญาณทยงไมชดเจน(weaksignal)ตองตดตาม

�� HPVC.indd 22 16/11/59 09:10


23

5.2.2 ประเทศไทยศนยHPVCไดตรวจจบสญญาณและประเมนความเสยงของยาจากฐานขอมล

Thai Vigibase พบคยาและ AEs ทอาจเปนสญญาณ (potential signal) ซงมทงทเปนสญญาณจรง

(true signal) ทควรตองมมาตรการเพอลดความเสยงหรออาจเปนสญญาณทยงไมชดเจน (weak signal)

จำาเปนตองตดตาม เฝาระวง รวบรวมขอมลเพมเตม หรอในบางสญญาณ ภายหลงการสอบสวนพบวา

เปนสญญาณหลอก(falsesignal)ดงตอไปน

1) คว�มเปนพษตอตบ(liverinjury)ภ�ยหลงใชผลตภณฑย�จ�กสมนไพรใบขเหลก

ภายหลงป พ.ศ. 2541 ท อย. อนมตทะเบยนตำารบยาจากสมนไพรใบขเหลกชนด

สมนไพรเดยว(Baracol®,Cassiasiamea®)แตละแคปซลประกอบดวยใบขเหลก400มลลกรมทมสารบาราคอล

ไมนอยกวา 10 มลลกรม ในขอบงใชชวยใหนอนหลบ ศนย HPVC ตรวจพบสญญาณความเสยงทบงชวา

ผลตภณฑดงกลาวอาจสมพนธกบภาวะตบอกเสบ กลาวคอในป พ.ศ. 2542 ไดรบรายงานฉบบแรกระบวา

พบการทำางานของตบผดปกต (abnormal liver function test) ภายหลงใชผลตภณฑ ตอมาระหวาง

เดอนมถนายนพ.ศ.2542-มกราคมพ.ศ.2543ไดรบรายงานเพมอก5รายจากแพทยระบบทางเดนอาหาร

ซงพบผปวยมอาการทางคลนกและผลตรวจทางหองปฏบตการเขาไดกบภาวะตบอกเสบเฉยบพลนทไมสามารถ

อธบายดวยการตดเชอหรอเกดจากภาวะ autoimmue hepatitis ผปวยทกรายมประวตรบประทานยา

จากสมนไพรใบขเหลกชนดนกอนเกดภาวะตบอกเสบและเมอหยดรบประทานพบวาการทำางานของตบกลบ

สภาวะปกตม2รายไดรบการตรวจเนอตบ(liverbiopsy)พบวามลกษณะเขาไดกบtoxicliverinjury

ในขณะเดยวกนพบผ ปวยรายหนงกลบไปรบประทานยาอกครงภายหลงการทำางานของตบดขนแลว

ปรากฏวาทำาใหเกดการอกเสบอก(positiverechallenge)ภายหลงพบสญญาณดงกลาวนมการศกษาวจย

เพมดานความเปนพษเรอรง(chronictoxicity)ในสตวทดลองของผลตภณฑทมสวนประกอบของใบขเหลก

และของสารบรสทธบาราคอลพบวาทำาใหเกดความเปนพษตอตบแมใชในขนาดทใชในคนความรนแรงสมพนธ

กบขนาดทใช เมอหยดยามแนวโนมหายเปนปกต นอกจากน ยงพบผลการศกษาวจยทระบวา พบปรมาณ

บาราคอลในใบออนใบแกและดอกออนของสมนไพรขเหลกรอยละ1.7,0.8และ1.4โดยนำาหนกแหงตามลำาดบ

และพบวาการตมใบขเหลกทงนำาหลายครงทำาใหแอนไฮโดรบาราคอลลดลงได เมอพจารณาการผลตยา

ดงกลาวนพบวาไมไดมการตมใหนมบบนำาออกใหหมดกอนบรรจในแคปซลตามทเคยมการใชมาแตภมปญญา

ไทยดงเดม สญญาณความเปนพษน ไดมการแจงเตอนไปยงบคลากรทางการแพทยในป พ.ศ. 2543

และนำาไปสการยกเลกทะเบยนผลตภณฑยาจากสมนไพรดงกลาวโดยสมครใจในปพ.ศ.2545

2)ก�รเพมขนของSeriousAEsภ�ยหลงก�รใชย�bupivacaineฉดเข�ไขสนหลง

ในปพ.ศ. 2547มรายงานเกดภาวะ seriousAEs เพมขนในโรงพยาบาลหลายแหง

บางกรณสงผลใหผปวยเสยชวตเปนเหตใหนำาไปสการระงบการใชยารนการผลตทสงสยวามความสมพนธกบอาการ

ดงกลาวเปนการชวคราวอยางไรกตามภายหลงความรวมมอจากทกภาคสวนทงในอย.และนอกอย.ไดแก

สำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค, สำานกยาและวตถเสพตด กรมวทยาศาสตรการแพทย, ผประกอบการ

เจาของผลตภณฑและราชวทยาลยวสญญแพทยแหงประเทศไทยผลการประเมนสรปไดวาไมเกยวของกบคณภาพ

�� HPVC.indd 23 16/11/59 09:10


ของผลตภณฑยาดงกลาว อยางไรกตาม เหตการณดงกลาวนสงผลใหมการปรบปรงแนวทางการใชผลตภณฑ

และไดมการขอความรวมมอสถานพยาบาลตางๆ เฝาระวงความปลอดภยจากการใชยาดงกลาวอยางใกลชด

เปนระยะเวลา1ป

3)ก�รเพมขนของภ�วะAntibody-mediatedPureRedCellAplasia(PRCA)

จ�กก�รใชย�Epoetin(EPO)

ในระหวางปพ.ศ.2541-2544พบอบตการณการเกดPRCAทเกยวของกบภมคมกน

การตอตานยา(Antibody-mediatedPRCA)จากการใชยาEPOมแนวโนมสงผดปกตภาวะดงกลาวนำาไปส

การเพกถอนผลตภณฑ EPO ทสงสยวาเปนสาเหตทวโลกในป พ.ศ. 2547 สงผลใหอบตการณการเกด

Antibody-mediated PRCA ลดลงทวโลก ยกเวนในประเทศไทยทอตราการรายงานการเกดยงคงสง

ทำาใหหนวยงานทเกยวของรวมกนจดทำา“โครงการลงทะเบยนผปวย เพอตดตามภมคมกนตอ Erythropoiesis-

stimulating Agents (ESAs) โดยการฉดเขาใตผวหนง ในประเทศไทย”วตถประสงคเพอประเมนอบตการณ

และความชกของการเกด PRCA ทเกดจากการทรางกายทมการสราง antibody ตอ erythropoietin

ในผปวยทใชerythropoietinทกชนดและทกชอการคาทผานการฉดเขาทางใตผวหนงและเพอทจะประเมน

ประสทธภาพของยา erythropoietin ในขณะเดยวกน อย. ไดดำาเนนการทบทวนทะเบยนตำารบยาทไดรบ

อนมตทะเบยนยากลมนเพอประเมนประสทธภาพและความปลอดภย

4)ภ�วะserioushypersensitivityreactionsภ�ยหลงก�รใชก�รใชย�จ�กสมนไพร

ฟ�ทะล�ยโจรชนดรบประท�น

นบตงแตผลตภณฑยาจากสมนไพรฟาทะลายโจรไดรบการบรรจในบญชยาหลก

แหงชาต เมอป พ.ศ. 2542 เปนตนมา ศนย HPVC ไดรบรายงานทเกยวของกบผนแพยาอยางรนเเรง

ภายหลงการใชยาจากสมนไพรดงกลาวนมาเปนระยะ และพบวาฐานขอมลWHO VigiBaseTM กมรายงาน

ในลกษณะเดยวกนนจากประเทศออสเตรเลยและสวเดนดวยเชนกน เมอทำาการวเคราะหประเมนขอมล

รายงานเหตการณไมพงประสงคของผลตภณฑดงกลาวในฐานขอมลThaiVigibaseในปพ.ศ.2555พบวา

จำานวนรายงานทไดรบมแนวโนมเพมขน ตรวจพบสญญาณความเสยงการเกด serious hypersensitivity

reactions เชน angioedema, anaphylactic reaction, anaphylactic shock จงไดมการสอสาร

ความเสยงดงกลาวไปยงบคลากรทางการแพทยผานHPVCSafetyNews

5)กลมอ�ก�รAnaphylacticreactionจ�กก�รใชEsperisone

ผลการตรวจจบสญญาณ ในป พ.ศ. 2556 พบสญญาณบงชความเสยงการเกด

anaphylacticreactionจากการใชยาesperisoneบางรายมอาการรนแรงถงชอกเมอตรวจสอบเอกสาร

กำากบยาไมพบการแสดงภาวะดงกลาวจงไดสอสารความเสยงดงกลาวไปยงบคลากรทางการแพทยผานHPVC

SafetyNewsและขอความรวมมอใหผประกอบการผลตภณฑทมสวนประกอบของesperisoneเพมคำาเตอน

ขอความความเสยงนในเอกสารกำากบยาซงสอดคลองกบมาตรการของประเทศญปนกำาหนดใหผประกอบการ

มการแกไขเอกสารกำากบยาในประเดนเดยวกน

�� HPVC.indd 24 16/11/59 09:10


25

6)ภ�วะผนผวหนงรนแรงภ�ยหลงใชย�Streptomycin

ในป พ.ศ. 2556 ผลการคดกรองคยา และ AEs ดวย Thai Signal Detection

Program พบวา streptomycin กบภาวะผนผวหนงรนแรงประเภทกลมอาการ SJS อาจเปนสญญาณ

(potential signal) และเมอประเมนข อมลยาในรายละเอยดพบวา streptomycin เป นยา

ในกลมaminoglycosidesซงอาการผนผวหนงSJSมระบในเอกสารวชาการวามโอกาสเกดขนไดเมอใชยา

กลมน(knownADRs)แตเมอตรวจสอบขอความคำาเตอนในแนวทางวนจฉยและรกษาโรคของประเทศไทย

รวมถงฉลากและเอกสารกำากบยาของกลมยาดงกลาวน พบวายงไมครอบคลมความเสยงในเรองน อย.

จงไดแจงขอมลทพบไปยงหนวยงานทเกยวของกบการควบคม/รกษาวณโรคทราบ และเสนอปรบปรง

ประกาศกระทรวงสาธารณสขวาดวยเรอง การแสดงขอความคำาเตอนในฉลากและเอกสารกำากบยา

ใหครอบคลมความเสยงนดวย

7)ภ�วะผนผวหนงรนแรงภ�ยหลงใชย�Dimenhydrinate

สบเนองมรายงานการเสยชวตจากภาวะผนผวหนงรนแรงประเภทSJS/TENภายหลง

การใชdimenhydrinateซงเปนอาการทไมทราบมากอน (unknownADRs)นำาไปสการประเมนรายงาน

ทเกยวของผลปรากฏวา แมจะมรายงานการเกด SJS/TEN ไมเพยงพอทจะยนยนเปนสญญาณจรง

สรปไดเพยงเปนสญญาณทยงไมชดเจน (weak signal) จำาเปนตองเฝาระวงตดตามขอมลตอไป

ในขณะเดยวกนผลการประเมนกลบพบรายงานการเกด Fixed Drug Eruption (เปน known ADRs)

จำานวนมากในปพ.ศ.2558จงไดยำาเตอนความเสยงการเกดFixedDrugEruptionและขอคนพบเกยวกบ

SJS/TEN ไปยงบคลากรทางการแพทยผาน HPVC Safety News ซงในเวลาตอมาองคการอนามยโลก

ตรวจพบสญญาณการเกดภาวะผนผวหนงประเภทSJSและEMเชนกน

8)ก�รเสยชวตจ�กก�รใชย� Sodium camphosulphonate injection

อย�งไมเหม�ะสม

สบเนองจากมรายการผปวยเสยชวตจากการใชยาฉดSodiumcamphosulphonate

injection อยางไมเหมาะสมโดยญาตของผปวย กรณดงกลาวนนำาไปสการทบทวนประเมนประโยชน

และความเสยงของยาซงไดขอสรปวา ยาดงกลาวมประโยชนนอยกวาความเสยง มยาอนทปลอดภย

และมประสทธภาพมากกวาทดแทนและไมมการใชในสถานพยาบาลสงผลใหนำาไปสการเสนอคณะกรรมการยา

เพกถอนยาฉดทมสวนประกอบของSodiumcamphosulphonateซงในทสดถกเพกถอนในปพ.ศ.2558

9) ก�รเกดAFEIภ�ยหลงฉดวคซนBCGเกน1เดอน

ป พ.ศ. 2558 กรมควบคมโรค โดยสำานกระบาดวทยา ซงเปนหนวยงานหลก

ทรบผดชอบการเฝาระวงและสอบสวนกรณเกด AEFI ตรวจพบสญญาณแนวโนมการเกด AEFI ภายหลง

การฉดวคซนBCGทเพมขนและเกดขนภายหลงฉดวคซนนานเกน1 เดอนนำาไปสการแจงเตอนบคลากร

ทางการแพทยผานทางHPVCSafetyNews

�� HPVC.indd 25 16/11/59 09:10


5.3 ม�ตรก�รจดก�รคว�มเสยง (Risk Management Measures)

มาตรการจดการความเสยงทใชเพอควบคม/ลดความเสยงมความแตกตางกนตามระดบความสำาคญ

และความรนแรงของความเสยงประกอบดวย2มาตรการหลกคอมาตรการทางกฎหมายและมาตรการ

สอสารความเสยง

5.3.1 ม�ตรก�รท�งกฎหม�ย (RegulatoryMeasures) โดยหลกมาตรการนจะใชในกรณ

ทมหลกฐานทางวชาการทบงชวาความเสยงของผลตภณฑมความรนแรงสง มผลกระทบในวงกวาง หรอม

ประโยชนนอยกวาความเสยง หรอมความจำาเปนตองบงคบใชกฎหมายเพอใหเกดผลในทางปฏบต มาตรการน

ตองผานความเหนชอบจากคณะกรรมการตามพระราชบญญตทเกยวของมาตรการทเคยดำาเนนการเชน

1) การแสดงขอความค�าเตอนในฉลากและเอกสารก�ากบยายาใดทประกาศกระทรวงสาธารณสข

กำาหนดใหเปนยาทตองแจงขอความคำาเตอนการใชยาไวในฉลากและเอกสารกำากบยา และแสดงขอความ

ตามทกฎหมายกำาหนด ผประกอบการมหนาทปฏบตตามขอกำาหนดดงกลาว เชน กรณกำาหนดใหยา

กล มฟลออโรควโนโลน (fluoroquinolones) กล มซลโฟนาไมด (sulfonamides) กล มเพนซลลน

(penicillins) กลมยาตานอกเสบทไมใชสเตยรอยด (Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs; NSAIDs)

ยาallopurinolและยาcarbamazepineตองแสดงขอความคำาเตอนเกยวกบความเสยงตอการเกดภาวะ

ผนผวหนงรนแรงประเภทToxicEpidermalNecrolysis(TEN),Stevens-JohnsonSyndrome(SJS),

Erythema Multiforme (EM) เนองจากพบรายงานการเกดภาวะผนผวหนงรนแรงของยาดงกลาว

ในลำาดบตนๆของฐานขอมลThaiVigibaseหรอกรณการปรบปรงขอความคำาเตอนของกลมยาลดระดบไขมน

ในเลอดทออกฤทธยบยงเอนไซมเอช เอม จ โคเอนไซมเอ รดกเทส (HMG-CoA reductase inhibitors)

โดยใหเพมขอความระมดระวงการใชยานรวมกบcolchicineเนองจากไดรบรายงานการเกดภาวะกลามเนอ

ออนแรง(myopathy)หรอภาวะกลามเนอลายสลาย(rhabdomyolysis)

2) การจ�ากดการใช (restricted use) เปนมาตรการลดความเสยงของการเขาถงยา

บางกลมผานการจำากดขอบงใชแหลงการกระจายการปรบสถานะ/ประเภทผลตภณฑหรอการเรยกคนเชน

�กรณยาcisaprideเกดปฏกรยากบยาบางชนดทำาใหเกดภาวะQTcprolongation

นำาไปสการจำากดการใช โดยปรบสถานะจากยาอนตรายเปนยาควบคมพเศษซงตองจายตามใบสงแพทย

จำากดขอบงใชจากเดมทอนมตใน5ขอบงใชคงเหลอเพยงขอบงใชเฉพาะสำาหรบการรกษาโรคกรดไหลยอน

(gastroesophageal reflux disease) เทานน และกำาหนดเงอนไขใชเฉพาะในสถานพยาบาล ทงน

เนองจากผลการตดตามพฤตกรรมการสงจายยาของแพทยพบวามการใชยาในผปวยทมปจจยเสยง เชน

โรคหรอยากลมเสยงตอการเกดภาวะดงกลาวและมรายงานการเกดหวใจเตนผดจงหวะatrialfibrillation

�� HPVC.indd 26 16/11/59 09:10


27

�การระงบการจำาหนายยา Albothyl® ในรานขายยา สบเนองจากผลการศกษา

วจยขอมลเกยวกบโรคเอดสของศนยความรวมมอการวจยโรคเอดส(ความรวมมอระหวางกระทรวงสาธารณสข

ไทยและUS Centers for Disease Control and Prevention) และศนยบรการทางดานสาธารณสข

จงหวดเชยงรายพบวา มการใชยา Albothyl® vaginal suppository ในกลมหญงบรการทางเพศ

เพอความสนกสนานในการรวมเพศ ซงไมตรงตามขอบงใชแลวเกด exfoliation, re-epithelization

ของชองคลอดและเยอบมดลกรวมทงมการตกขาวดวยในการนคณะกรรมการยาไดมมตใหระงบการจำาหนาย

ยาAlbothyl®ในรานขายยาทวไปโดยใหผรบอนญาตเรยกเกบยาคนจากทองตลาดใหใชเฉพาะในสถานพยาบาล

3) การยกเลก/เพกถอนทะเบยนตำารบยา เปนมาตรการทใชในกรณทพจารณาเหนวา

ยาดงกลาวประโยชนนอยกวาความเสยง เปนมาตรการทตองมคำาสงกระทรวงสาธารณสขเพกถอนยา

ดงกลาวเวนแตในบางกรณผประกอบการอาจยกเลกทะเบยนตำารบโดยสมครใจเชน

�กรณผประกอบการยาจากสมนไพรใบขเหลกชนดแคปซลยกเลกทะเบยนตำารบ

โดยสมครใจภายหลงตรวจพบสญญาณความเสยงเกดภาวะตบอกเสบภายหลงการใชยาจากสมนไพรใบขเหลก

�กรณกระทรวงสาธารณสขมคำาสงเพกถอนทะเบยนตำารบยาฉดทมสวนประกอบ

ของยาSodiumcamphosulphonateเนองจากมผปวยเสยชวตภายหลงการใชยาดงกลาวอยางไมเหมาะสม

เมอพจารณาประโยชนและความเสยงแลวพบวามประโยชนนอยกวาความเสยงเพราะมยาอนทมประสทธภาพ

ดกวาทดแทน ไมพบหลกฐานการใชในทางการแพทย แตพบมการกระจายในรานยาซงเขาถงงาย มการใช

โดยไมไดอยภายใตการกำากบดแลของแพทยและผลกระทบทเกดรนแรงสงผลใหผปวยเสยชวต

5.3.2 ม�ตรก�รสอส�รคว�มเสยง(RiskCommunicationMeasures)

การสอสารความเสยงเปนมาตรการทใชควบคกบมาตรการทางกฎหมาย เพอใหบคลากร

ทางการแพทยไดทราบและใชประกอบการตดสนใจเพอลดความเสยงทจะเกดขนในเบองตนระหวาง

การออกมาตรการทางกฎหมาย และใชในกรณทพบสญญาณความเสยงทจำาเปนตองมการเฝาระวงตดตาม

เพอยนยนสญญาณความเสยงทพบ การสอสารความเสยงภายใตความรบผดชอบของศนย HPVC มกลม

เปาหมายหลกคอ บคลากรทางการแพทย หากตองการสอสารถงผบรโภคกจะสงตอขอมลทตองการสอสาร

ผานไปยงกองพฒนาศกยภาพผบรโภคใหดำาเนนการในฐานะทเปนหนวยงานหลกของ อย. ทมหนาท

รบผดชอบเรองนโดยตรงศนยHPVCมการสอสารความเสยงผานกลไกตางๆในหลากหลายรปแบบสามารถ

แบงตามสถานการณออกเปน2กรณไดแกกรณปกตและกรณฉกเฉน

1) กรณปกต เปนการสอสารความเสยงกรณไมเรงดวนในรปแบบสอเอกสารหรอ

สออเลกทรอนกสเชนจดหมายอเลกทรอนกสสำาหรบกลมของเครอขาย(groupemail)สอสงคมออนไลน

(Facebook:FdaThai_Tech,Line:เครอขายHPVCFDA)รปแบบบทความและหรอขอมลสถตทสำาคญ

ผานเวบไซตศนยHPVCทwww.fda.moph.go.th/vigilanceรวมถงวารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ

�� HPVC.indd 27 16/11/59 09:10


(4 ฉบบ/ป) ซงมเนอหาประกอบดวยขาวและขอมลใหมๆ เกยวกบความเสยงของผลตภณฑสขภาพ

รายงานกรณศกษาและกฎระเบยบทเกยวของกบผลตภณฑสขภาพ และแผนซดสรปรายงาน ADRs/AEs

ประจำาป ซงเปนขอมลสถตจำานวนรายงานทไดรบในแตละป จำานวนและ ADRs ทสงสยวาสมพนธกบยา

แตละชนด นอกจากน ยงไดจดการประชมประสานเครอขายงานเฝาระวงประจำาป หรอจดประชมสมมนา

ทางวชาการเกยวกบงานเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพเพอเปนเวทในการแลกเปลยนเรยนร

ประสบการณการดำาเนนงานตลอดจนตดตามความกาวหนาทางวชาการทเกยวของอกดวยตามแตกรณ

2) กรณฉกเฉน เปนการสอสารกรณทเกดสญญาณความเสยงทรนแรงทมการเปลยนแปลง

ขอมลประโยชนและความเสยงของผลตภณฑ และ/หรอมการเปลยนแปลงมาตรการจดการความเสยง

ทางกฎหมายเชนการจำากดการใชการเพกถอนหรอเรยกคนผลตภณฑสขภาพขอมลขาวสารจะถกสอสาร

ไปยงเครอขาย บคลากรทางการแพทย สมาชกวารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ สำานกงาน

สาธารณสขจงหวด และโรงพยาบาลทวประเทศทงภาครฐและเอกชน ตลอดจนองคกรวชาชพทเกยวของ

รวมกวา4,000แหงในรปแบบจดหมายขาวHPVCSafetyNewsโดยสงผานทางจดหมายอเลกทรอนกส

(alertmail)สอสงคมออนไลนเวบไซตกอนสงตามดวยเอกสารไปยงหนวยงานทเกยวของตอไป

5.4 ก�รสอบสวนท�งระบ�ดวทย�และก�รศกษ�วจย

5.4.1 ก�รสอบสวนท�งระบ�ดวทย� ศนย HPVC อย. ไดทำาการสอบสวนทางระบาดวทยา

และโครงการศกษาวจยตางๆทสำาคญไดแก

1)ก�รเกดกระจกต�อกเสบ (Superficial Punctate Keratitis; SPK) ภ�ยหลง

ก�รใชย�หยอดต�

เดอนกมภาพนธ ป พ.ศ. 2536 ศนย HPVC ไดรบรายงานการเกดกระจกตาอกเสบ

ทสงสยวาสมพนธกบการใชยาหยอดตา Neo-optal® (neomycin+dexamethasone) จำานวน 4 ฉบบ

จากโรงพยาบาลแหงหนงในจงหวดสงหบร จงไดรวมกบสำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค (ขณะนน

คอ กองระบาดวทยา สำานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข) สอบสวนหาสาเหตการเกดอาการดงกลาว

ซงสามารถเกดไดจากหลายสาเหต เชน การตดเชอไวรสหรอแบคทเรย ตาแหง ซงผลการสอบสวนพบวา

มความเปนไปไดมากทสดท SPK มสาเหตเกดจากการใชยาหยอดตา Neo-optal® ดวยเหตน จงไดทำา

การศกษาทางระบาดวทยาแบบ retrospective cohort โดยการทบทวนประวตทางการแพทยของผปวย

278รายทไดรบการผาตดตาในชวงเวลาตงแตวนท1กนยายน2534ถงวนท31มกราคม2536พบผปวยเกด

SPK 40 ราย (รอยละ 14.0) อบตการณการเกด SPK สงสดในเดอนธนวาคม 2535 โดยจะเกดหลง

วนทผาตดเฉลย28.7วน(range:12-105วน)ปจจยทมผลตอการเกดSPKคออายเวลาทใชในการผาตด

ยาทใชรวม 2 ชนด คอ ยาหยอดตา Neo-optal® (RR=3.97, 95% CI 0.99-15.88) และยาปายตา

Sofradex® (framycetin+dexamethasone+gramicidin)(RR=3.66,95%CI2.03-6.59)

�� HPVC.indd 28 16/11/59 09:10


29

ภายหลงทไดผลการศกษาเบองตน อย. ไดทำาการตรวจโรงงานผผลตยาหยอดตา

Neo-optal® พบวา มการผลตโดยใชสารทไมตรงตามสตรตำารบทไดขนทะเบยนไว (นำายามสเหลองแทนท

จะเปนใสไมมส) แตกยงไมสามารถระบสาเหตทแนชดของการเกด SPK ได ทงน เนองจากการศกษา

แบบยอนหลงมตวแปรกวนจำานวนมาก ในกรณดงกลาวน ไดมขอเสนอแนะใหหยดใชยาหยอดตา

Neo-optal®และทำาการเฝาระวงเชงรกเกยวกบการเกดSPKรวมถงควรทำาการศกษาเพมเตมเพอประกน

ความปลอดภยของผปวย

2)ภ�วะอกเสบของเสนเลอด(phlebitis)ภ�ยหลงก�รใชinjectionsiteadaptor

เดอนตลาคม พ.ศ. 2543 ศนย HPVC ไดรบรายงานจากโรงพยาบาลแหงหนง

ในจงหวดพษณโลกพบผปวยจำานวน5รายเกดอาการเสนเลอดดำาอกเสบ(phlebitis)ภายหลงใชผลตภณฑ

injection site adaptor ในเบองตนฝายชนสตรของโรงพยาบาลไดตรวจสอบผลตภณฑดงกลาวพบวา

มรอยรรวเลกๆทมองเหนไดดวยตาเปลาและเมอสงตวอยางตรวจวเคราะหพบเชอจลนทรยStaphylococcus

epidermidis อย. โดยศนย HPVC รวมกบกองควบคมเครองมอแพทยไดดำาเนนการสอบสวนขอมล

ณสถานทเกดเหตพบวาการเกดเสนเลอดดำาอกเสบครงนเกดไดหลายสาเหตแมอาจมสาเหตมาจากแบคทเรย

จากบรรจภณฑ ซงเปนพลาสตกบางใส มร รอยรว ปร ขาดตามขอบ แตกยงหาขอสรปทชดเจนไมได

อยางไรกตามจากการหารอแกไขปญหาทเกดขนกบบรษทเบคตนดคคนสน(ประเทศไทย)จำากดผนำาเขา

ผลตภณฑดงกลาว ไดขอสรปวาบรษทฯ ยนดเรยกคนผลตภณฑจากลกคาทงหมดโดยสมครใจ และไดมอบ

ผลตภณฑบางสวนใหอย.เพอตรวจวเคราะหผลการทดสอบความปราศจากเชอทงหมด7ตวอยางซงผลปรากฎ

วามตวอยางทผานมาตรฐาน4ตวอยางไมผานมาตรฐาน3ตวอยางผลตภณฑทไมผานมาตรฐาน3ตวอยาง

พบ2ตวอยางมรรอยรวปรแยกเลกๆและฝนผงสเหลองสดำาเปอนภายในผลตภณฑแตไมสามารถระบไดวา

มสาเหตมาจากอะไรอย.จงไดแจงเตอนบคลากรทางการแพทยทราบและขอความรวมมอเฝาระวงตอไป

3) ภ�วะผนบวมแดงรนแรงภ�ยหลงก�รใชวคซนEquineRabiesImmunoglobulin

เดอนกรกฎาคมพ.ศ.2544ศนยHPVCไดรบรายงานการเกดอาการบวมแดงและคน

ภายหลงการใชอมมโนโกลบลนเพอสรางภมค มกนแบบ passive immunization ชนด Equine

rabies immunoglobulin (ERIG) ซงทำาจากซรมของมาของบรษท Swiss Serum and Vaccine

รนการผลตท 015755.01 จากโรงพยาบาลบางบอ จงหวดสมทรปราการ จำานวน 6 ราย และไดรบรายงาน

อาการลกษณะเดยวกนจากวคซนรนการผลตเดยวกนจากโรงพยาบาลใกลเคยงดวย อย. โดยศนย HPVC

ไดรวมกบสำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค และหนวยงานทเกยวของออกสอบสวนทางระบาดวทยา

เกยวกบการเกดADRsดงกลาวผลการสอบสวนพบวาในชวงเมษายน-กรกฎาคมพ.ศ.2544มผเกดADRs

จากการใชยาERIGและ/หรอรวมกบวคซนอน (Tetanustoxoidและ/หรอRabiesvaccine)ทโรงพยาบาล

บางบอจงหวดสมทรปราการจำานวนทงสน16รายซงไมอาจสรปไดแนชดวาอบตการณดงกลาวสงกวาปกต

หรอมความสมพนธกบรนการผลตไดอยางชดเจนเนองจากERIGเปนวคซนทผลตจากซรมของมามโอกาส

เกดการแพไดนอกจากนผลการตรวจสอบคณภาพตวอยางวคซนรนการผลตดงกลาวทงทเกบจากสถานพยาบาล

�� HPVC.indd 29 16/11/59 09:10


ทเกดเหตและสถานประกอบการพบวาผานมาตรฐานทงหมด เเละเมอ อย. ทำาการตดตามความปลอดภย

จากการใชวคซนดงกลาวเปนระยะเวลา1ปปรากฏไมพบอบตการณการเกดอาการแพทสงกวาปกต

4)ภ�วะแทรกซอนรนแรงภ�ยหลงก�รใชย�ช�bupivacaineฉดเข�ไขสนหลง

ในระหวางเดอนธนวาคมพ.ศ.2546-เมษายนพ.ศ.2547ศนยHPVCไดรบรายงาน

ผปวยเสยชวต 6 รายและเหตการณไมพงประสงคทรายแรง เชน แขนเกรง ตาเหลอกคางความดนโลหต

ลดตำาลง และหวใจหยดเตนกระทนหน ภายหลงไดรบยาMarcain® (bupivacaine HCl) ซงเปนยาชาฉด

เขาไขสนหลง(spinalanesthesia)จากโรงพยาบาล3แหงศนยHPVCทบทวนขอมลความปลอดภยของยา

ดงกลาวผลปรากฏวาอตราการเกดภาวะแทรกซอนรายแรงจากการใชยาชาเฉพาะทสำาหรบฉดเขาไขสนหลง

ทอาจทำาใหเกดการเสยชวตไดคดเปนประมาณ2-5คนตอผใชยา10,000คนการทผปวยเสยชวตจำานวน

6 ราย ในชวงเวลาไมกเดอนทผานมาทำาใหเกดขอสงสยวา สาเหตของภาวะแทรกซอนรนแรงจะเกดจาก

คณภาพยาหรอไม จงไดรวมกบหนวยงานทเกยวของทงภายในและภายนอกอย. เชน สำานกยาของ อย.

สำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค สำานกยาและวตถเสพตด กรมวทยาศาสตรการแพทย ราชวทยาลย

วสญญแพทยแหงประเทศไทย ผประกอบการนำาเขาผลตภณฑ สอบสวนกรณดงกลาว โดยในเบองตน

เพอเปนการคมครองความปลอดภยของผบรโภค อย. ไดมหนงสอขอความรวมมอใหโรงพยาบาลทกแหง

หยดการใชยาbupivacaineรนการผลตเดยวกบทเกดเหตเปนการชวคราวระหวางการสอบสวน

ผลการสอบสวนณแหลงทรายงาน (3แหง) โดยรวบรวมขอมลผปวยทไดรบการฉด

ยาชาเขาไขสนหลง ยอนหลงตงแตเดอนตลาคม พ.ศ. 2546-เมษายน พ.ศ. 2547 พบผปวยทไดรบ

การผาตดโดยการฉดยาชาเขาไขสนหลงMarcain®spinalheavyทงสน2,800รายเกดภาวะแทรกซอน

เชนความดนโลหตตำาหวใจเตนชาหวใจหยดเตนหยดหายใจพดไมชดเกรงชกและหมดสตรวม125ราย

ในจำานวนนเปนผทมภาวะแทรกซอนทรนแรง13รายเสยชวต6รายผลการวเคราะหขอมลในกลมผปวย

ทมภาวะแทรกซอนรนแรงไมพบความสมพนธระหวางรนการผลตของยากบภาวะแทรกซอนรนแรงการสำารวจ

แบบเรว(quicksurvey)โดยสอบถามเครอขายงานเฝาระวงฯเกยวกบการเกดภาวะแทรกซอนจากการใชยา

Marcain® spinal heavy ไดรบตอบกลบจากโรงพยาบาลศนย/ทวไป 26 แหง (ในภมภาค 22 แหง

ในกรงเทพมหานคร 4 แหง) พบวา อบตการณของการเสยชวตจากการใชยาในปงบประมาณพ.ศ. 2547

เทากบ3.1:10,000รายและผลการตรวจสอบวเคราะหคณภาพของยาMarcain®ไมพบความผดปกต

แมผลการสอบสวนไมพบความสมพนธระหวางภาวะแทรกซอนทเกดขนกบการใชยา

แตเพอสรางความมนใจในการใชยา นอกเหนอจากปรบเอกสารกำากบยาใหครอบคลมความเสยงจากการใชยา

แจงเตอนแพทยใหใชยาดงกลาวดวยความระมดระวงภายใตขอบงใช และเฝาระวงเตรยมพรอมการจดการ

ความเสยงตามขอกำาหนดของราชวทยาลยวสญญแพทยแหงประเทศไทยโดยเครงครดแลวยงไดจดทำาโครงการ

เฝาระวงความปลอดภยการใชยาดงกลาวอยางใกลชดตอไปเปนระยะเวลา 1 ป ซงผลการตดตาม

ไมพบความเสยงดงกลาวน

�� HPVC.indd 30 16/11/59 09:10


31

5)กลมอ�ก�รคล�ยโรคค�งทมหลงรบวคซนMeasles-Mumps-Rubella(MMR)

อย.โดยศนยHPVCไดรบแจงจากสำานกระบาดวทยากรมควบคมโรควาพบนกศกษา

พยาบาลจากวทยาลยแหงหนง ปวยดวยอาการตอมนำาลายขางแกมอกเสบและอณฑะอกเสบลกษณะกลม

(cluster) ในระยะเวลาใกลเคยงกนภายหลงไดรบวคซนโรคหด คางทม และหดเยอรมน (MMR)

ระหวางวนท30มนาคม-2เมษายนพ.ศ.2553ทกรายไดรบการตรวจโดยแพทยและวนจฉยเบองตนสงสยวา

เปนโรคคางทมหรอภาวะแทรกซอนจากโรคคางทม สำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรคไดรวมกบหนวยงาน

ทเกยวของสอบสวนกรณทเกดขน โดยการสมภาษณและทบทวนเวชระเบยนของนกศกษาพยาบาลทปวย

รวมกบสอบถามแพทยและพยาบาลผทำาการรกษาพบวาการระบาดเกดในนกศกษาชนปท2ซงมจำานวน97ราย

(หญง 91 ราย ชาย 6 ราย) พบผปวยทมกลมอาการโรคคางทม (มกอนปวดบวมบรเวณกกหหรอกราม

ปวดบวมอณฑะหรอปวดทองนอยจากทอนำาไขอกเสบ)9รายเปนหญง7รายชาย2รายมธยฐานของ

ระยะเวลาจากวนทรบวคซนถงวนทเกดอาการ(onset)เทากบ19วน(สนสด16วนยาวสด26วน)ผปวย

ทง9รายไมปรากฏวามขอมลการไดรบMMRตอนอาย6ปผลการตรวจสอบวคซนทใชพบวาเปนMMR

ทผลตจากสายพนธL-Zagrebนำาเขาจากประเทศอนเดย

ในเบองตน อย. ไดขอความรวมมอผประกอบการระงบการจำาหนายและเรยกคน

วคซน MMR รนการผลตเดยวกนกบทเกดเหต เกบตวอยางสงตรวจสอบคณภาพผลตภณฑ ตรวจสอบ

สถานประกอบการและทบทวนเอกสารวชาการดานความปลอดภยซงพบวาอบตการณการเกดAEsในผใหญ

และวยรนสงกวาในเดกจงมจดหมายขาวHPVCSafetyNewsแจงเตอนบคคลากรทางการแพทยถงเหตการณ

ทเกดขน ใหผ ประกอบการแกไขเอกสารกำากบยาเพมขอความคำาเตอนเกยวกบความเสยงดงกลาว

ในผใหญและวยรนและใหเฝาระวงผไดรบวคซนดงกลาวทกรนการผลตอยางใกลชดรวมทงใหจดสงรายงาน

การจำาหนายใหอย.เปนระยะเพอตดตามความปลอดภย

6)ขอรองเรยนกรณย�จวเจงซงเถยเจยวหนง

สบเนองจากเดอนมถนายน พ.ศ. 2553 อย. ไดรบเรองรองเรยนกรณผ ปวยเกด

อาการคลนไส อาเจยน และเกดภาวะไตวายเฉยบพลน ภายหลงรบประทานยาจวเจงซงเถยเจยวหนง

(ยาแผนโบราณทมสวนประกอบของสมนไพร13ชนด)และเสยชวตในเวลาตอมาศนยHPVCไดดำาเนนการ

สอบสวนกรณดงกลาว โดยทบทวนขอมลความปลอดภยของสมนไพรและสารออกฤทธสำาคญทเปน

สวนประกอบในตำารบยาประสานสำานกยาของอย.เกบตวอยางสงตรวจวเคราะหการปนปลอมยาแผนปจจบน

เชน สารสเตยรอยด กลมยาแกปวด และยาลดการอกเสบ และรวมกบสำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค

สมภาษณแพทยเจาของไข ทบทวนเวชระเบยนผเสยชวต ผลการสอบสวนสรปไดวา สวนประกอบสมนไพร

13 ชนดในตำารบยาดงกลาว ไมมขอมลทระบถงความเปนพษตอไตในมนษย แตมขอมลการศกษาในสตว

ทดลองของสมนไพรมกเอยะ (Commiphora myrrha) ซงเปนสมนไพรในตำารบทWHOMonographs

onSelectedMedicinalPlantsVolume3ระบวาเมอใหresinของพชชนดนในสตวทดลอง2ชนด

คอ หน และ Nubian goat kids พบวา ทำาใหเกดความเปนพษตอตบและไต แตไมมรายละเอยดขนาด

�� HPVC.indd 31 16/11/59 09:10


ความเปนพษทชดเจน นอกจากน ยงพบสมนไพรบางตวทำาใหเกดอาการไมสบายทอง คลนไส อาเจยนได

ซงสอดคลองกบอาการนำาทสำาคญ (chief complaint) คอ อาเจยน จนเปนเหตใหผปวยเขารบการรกษา

ในโรงพยาบาล อยางไรกตาม ไมสามารถสรปไดวายาสมนไพรจนแผนโบราณดงกลาว มความสมพนธกบ

ภาวะไตวายเฉยบพลนทสงผลใหเกดภาวะโปแตสเซยมในเลอดสงภาวะความเปนกรดในเลอดสง และหวใจ

หยดเตนทตามมาของผปวยได ยงไปกวานน ผปวยมภาวะตดเชอราCanida glabata ในกระแสเลอด

(จากผลเพาะเชอ)และผลการตรวจวเคราะหตวอยางยาจวเจงซงเถยเจยวหนงโดยกรมวทยาศาสตรการแพทย

ไมพบ dexamethasone, prednisolone, indomethacin, diclofenac, paracetamol, piroxicam,

phenylbutazone, ibuprofen ในการน ศนย HPVC ไดแจงผลการสอบสวนใหผ รองเรยนทราบ

และเพอความปลอดภยของผใช ไดเสนอใหระบคำาเตอนและขอควรระวงการใชในผปวยกลมเสยง ซงตอมา

อย. ไดกำาหนดใหผ ประกอบการแกไขเปลยนแปลงฉลาก โดยเพมขอความคำาเตอนเกยวกบขอหามใช

และขอควรระวงในผลตภณฑทมสวนประกอบของมกเอยะ

7)ก�รเกดเลอดออกผดปกตจ�กมดลกภ�ยหลงใชผลตภณฑเสรมอ�ห�ร

ในปลายปพ.ศ.2554ศนยHPVCไดรบเเจงจากศนยเฝาระวงและรบเรองรองเรยน

(ศรร.)อย.วาโรงพยาบาล3แหงในจงหวดชมพรมผปวยทใชผลตภณฑเสรมอาหารซนคลารา(มสวนประกอบ

ของโปรตนสกดจากถวเหลองรอยละ34.7สารสกดจากทบทมรอยละ15.0คอลลาเจนจากปลารอยละ13.7

และสารสกดจากเปลอกสน รอยละ 8.8) มเลอดออกผดปกตจากมดลกประมาณ 5 ราย ผลการตรวจ

เยอบโพรงมดลกทางพยาธวทยาพบวาเปนunopposedestrogeneffectทกรายในการนศนยHPVC

ไดรวมกบกองสงเสรมงานคมครองผบรโภคดานผลตภณฑสขภาพในสวนภมภาคและทองถน(กองคบ.)อย.

สำานกระบาดวทยากรมควบคมโรคสำานกงานสาธารณสขจงหวดชมพรออกสอบสวนณแหลงรายงาน

ผลการทบทวนเวชระเบยนผปวยทไดรบการวนจฉยเลอดออกผดปกตทางชองคลอด

และทบทวนขอมล endometrial biopsyทผลเปน unopposedestrogeneffect จากหองปฏบตการ

ของโรงพยาบาลทง3แหงตงแตเดอนกนยายน-พฤศจกายนพ.ศ.2554ไมพบวามจำานวนเพมขนผดปกต

การสมภาษณผปวยทสามารถตดตามไดจำานวน 3 ราย จากผปวยทสงสย 5 รายพบวา มเพยงรายเดยว

ทรบประทานผลตภณฑดงกลาวซงเปนผปวยทมโรคประจำาตวคอovariancystโดยรบประทานผลตภณฑ

ดงกลาวครงแรกในป พ.ศ. 2553 จำานวน 2 แผง ไมเกดเหตการณไมพงประสงค แตเมอไดรบประทาน

ผลตภณฑนอกครง ในเดอนกนยายนพ.ศ.2554ไป5-6 เมดปรากฎวาเกดเหตการณดงกลาวจงไดหยด

รบประทานผลตภณฑทนท สำาหรบผปวยรายทเหลออกสองรายพบวาหนงรายมโรคประจำาตวคอovarian

cystรบประทานวานชกมดลกและอกรายมโรคประจำาตวคอ leiomyomaofuterusไมเคยรบประทาน

ผลตภณฑเสรมอาหารทสงสย ดวยขอมลทจำากดทำาใหไมสามารถสรปไดวาการเกดเลอดออกผดปกต

ทางชองคลอด สมพนธกบการรบประทานผลตภณฑเสรมอาหารทได รบการรองเรยนเชงสาเหต

อยางไรกตาม เนองจากผลตภณฑเสรมอาหารดงกลาว มการแพรกระจายในวงกวาง จงเสนอใหม

�� HPVC.indd 32 16/11/59 09:10


33

การเฝาระวงความปลอดภยจากการใชผลตภณฑ โดยเฉพาะอยางยงอาการเลอดออกผดปกตทางชองคลอด

และการโฆษณาเกนจรงหรออวดอางสรรพคณทางการรกษาทไมไดขนทะเบยนไวทางสอทองถนตางๆ

8)Intravenous Immunoglobulin (IVIG) กบก�รเกดภ�วะ auto-antibody

response

ในปพ.ศ.2557ศนยHPVCไดรบรายงานพบผปวยเกดภาวะauto-antibodyA(antiA)

response ภายหลงผ ปวยไดรบผลตภณฑ Intravenous Immunoglobulin (IVIG) ผ รายงานม

ขอสงสยวาอาจเกยวของกบคณภาพของผลตภณฑศนยHPVCจงไดรวมกบหนวยงานภายในและภายนอกคอ

สำานกยาอย.สถาบนชววตถกรมวทยาศาสตรการแพทยและสำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต(ในฐานะ

หนวยงานผจดหาและกระจายยาน) ทำาการสอบสวน โดยสมภาษณผเกยวของณแหลงทรายงานพรอมเกบ

ตวอยาง IVIG ทใชในโรงพยาบาลสงตรวจวเคราะหคณภาพซงไดขอสรปวา ยงไมสามารถยนยนไดวา

ภาวะดงกลาวเกดจากผลตภณฑ IVIG ทใช เนองจากผ ปวยเปนโรคลปสหรอเอสแอลอ (Systemic

Lupus Erythematosus; SLE) ซงเปนกลมโรคแพภมตวเอง และมปจจยเสยงอนหลายอยางรวมดวย

นอกจากน ผลการตรวจวเคราะหปรมาณ anti-haemagglutinin โดยสถาบนชววตถ กรมวทยาศาสตร

การแพทยดวยวธindirectimmunoglobulinตามวธของEuropeanPharmacopoeia7.0ของผลตภณฑ

IVIGซงเปนชนดเดยวกบทผปวยไดรบจำานวน3ตวอยาง6รนการผลตไดคาปรมาณanti-Ahaemagglutinin

อยในเกณฑมาตรฐานตามขอกำาหนดคอนอยกวา1:64ทกตวอยางรวมทงผลการทดสอบอนๆไดแกลกษณะ

ทางกายภาพความเปนกรด-ดางเอกลกษณปรมาณโปรตนลกษณะโมเลกลและออสโมลารตกผานเกณฑ

ตามขอกำาหนดของผลตภณฑ(productspecification)ทไดขนทะเบยนไวทกรายการแมขอมลทไดไมสามารถ

บงชวาภาวะดงกลาวสมพนธกบคณภาพผลตภณฑ แต อย. กไดแจงเตอนใหบคลากรทางการแพทยทราบ

และขอความรวมมอใหสถานพยาบาลทมการใชยา IVIGสงในชวง3ปทผานมาใหเฝาระวงความปลอดภย

ผลตภณฑIVIGเปนระยะเวลา6เดอนเพอประมาณอบตการณการเกดและคนหาเหตการณไมพงประสงค

จากการใชIVIGผลปรากฏวาไดรบรายงานจากสถานพยาบาล35แหงพบมการสงใชยาIVIGทงสน5,714vial

ใหผปวย481รายในโรคตางๆเชนKawasaki’sdisease,GuillainBarre’ssyndromeหรอIdiopathic

ThrombocytopenicPurpuraพบผปวยเกดAEsจำานวน5 ราย ไดแกmyalgia1 รายpulmonary

edema2รายและanti-Apositive2รายคดเปนอบตการณการเกดAEs(5/481)=1.0รายตอประชากร

100คน(95%CI=0.4-2.5)ซงตำากวาการศกษาอนกอนหนานทดำาเนนการเกบขอมลยอนหลงเปนเวลา7ป

และ10ปพบอบตการณการเกดAEsทรอยละ8และ32ตามลำาดบ(1)(2)

(1) VoAA,CamV,ToyodaM,PuliyandaDP,LukovskyM,BunnapradistS,etal.Safetyandadverseeventsprofilesof intravenousgammaglobulinproductsusedforimmunomodulation:asingle-centerexperience.Clinicaljournal

oftheAmericanSocietyofNephrology:CJASN.2006Jul;1(4):844-52.PubmedPMID:17699296.Epub2007/08/21.eng.(2) Palabrica FR, Kwong SL, Padua FR. Adverse events of intravenous immunoglobulin infusions: a ten-year

retrospectivestudy.AsiaPacificallergy.2013Oct;3(4):249-56.PubMedPMID:24260730.PubmedCentralPMCID:PMC3826603.Epud2013/11/22

�� HPVC.indd 33 16/11/59 09:10


5.4.2 ก�รศกษ�วจย

นบตงแตป พ.ศ. 2526 ศนย HPVC มการศกษาวจยเกยวกบระบบการเฝาระวง

ความปลอดภยดานยาทงในรปแบบตางๆทสำาคญสรปไดดงน

1)ก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภยจ�กก�รใชย�กลม artemisinin ภ�ยหลงก�รอนมต

ทะเบยนตำ�รบ

ดวยปญหาทเชอมาลาเรย Plasmodium falciparum ดอยาหลายขนาน (ไดแก

ยาchloroquine,sulfadoxine-pyrimethamine,mefloquine,halofantrineและquinine)เปนหนง

ในปญหาการควบคมโรคมาลาเรยของประเทศอย.จงไดอนมตทะเบยนตำารบartesunateและartemether

ซงเปนอนพนธของ artemisinin ทมประสทธภาพสงในการรกษามาลาเรยชนดเชอดอยา โดยมเงอนไข

ตองเฝาระวงความปลอดภยการใชยาดงกลาวเปนเวลา 2 ป ทงน เนองจากมขอมลความปลอดภยท

ขดแยงกน กลาวคอ พบขอมลความเปนพษในสตวทดลองแตไมพบ ADRs เมอใชในมนษย ดวยเหตน อย.

โดยศนย HPVC จงไดจดทำาโครงการเฝาระวงความปลอดภยจากการใชยากลมอนพนธ artemisinin

ภายหลงการอนมตทะเบยนตำารบ (Post-registration surveillance on the artemisinin derivatives

usedoperationallyinThailand)ขน

โครงการดงกลาว จดทำาขนภายใตการสนบสนนดานงบประมาณและผเชยวชาญ

จากองคการอนามยโลก ดำาเนนการผานเครอขายระบบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา

โดยมวตถประสงคเพอมงสรางความเขมแขงกบกลไกการตดตามอาการไมพงประสงค (ADRsmonitoring

mechanisms)การตดตามผลการใชยา(drugutilizationandmonitoring)และการประกนคณภาพยา

(qualityassurance)เรมดำาเนนตงแตเดอนมกราคมพ.ศ.2536จนถงเดอนมถนายนพ.ศ.2538ตดตาม

ผปวยไดรวมทงสน4,601ราย(artesunateชนดรบประทาน4,007รายartemetherชนดฉดเขากลามเนอ

531 ราย และ artesunate ชนดฉดเข าเส นเลอด 63 ราย) พบความผดปกตระบบประสาท

สวนกลางมากทสดในผปวยทใชยากลม artemisinin รวมกบmefloquine ในขณะทความผดปกตตอ

ระบบเลอด (เชน เลอดออกตามไรฟน ปสสาวะเปนเลอด) พบอตราสวน 1: 2,000 ราย ในผปวยทใช

artesunateชนดรบประทานและ1:133ในผปวยทใชยาartemetherชนดฉดเขากลามเนอและพบรายงาน

อาการตวเหลอง(jaundice)รอยละ1.0ของผปวยนอกทใชยาขอมลการเกดADRsดงกลาวนสอดคลอง

กบขอมลการศกษาระยะกอนทดลองในมนษย (pre-clinical studies) นอกจากน ยงพบอาการผดปกต

ทางผวหนง ไดแก คน (1: 200) ผมรวง (alopecia) ผนชนด erythematous rashes (1: 700) และ

maculopapular rashes (1: 1,335) สำาหรบอาการอนๆ พบนอยมากจากขอมลการสงเกตดานคณภาพ

บงชวายากลมartemisininโดยเฉพาะartesunateชนดรบประทานมความคงตวสงการประกนดานคณภาพ

ยากลม artemisinin พบวา ยาทนำาเขาจากประเทศจน มคณภาพมาตรฐานสงและคงคณสมบตดงกลาว

จนถงวนหมดอาย

�� HPVC.indd 34 16/11/59 09:10


35

2)ก�รศกษ�วจยอบตก�รณก�รเกดและคว�มสมพนธกบก�รใชย�ของอ�ก�รแพท�ง

ผวหนงในกลมStevens-JohnsonSyndrome

การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาอบตการณของการเกดอาการแพทางผวหนง

รนแรงไดแกEM,SJSและTENในประเทศไทยเกบรวบรวมขอมลแบบไปขางหนา(prospectivestudy)

โดยการสมภาษณผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเกด EM, SJS หรอ TEN จากโรงพยาบาลตางๆ

ทวประเทศ ในชวงเวลาระหวางป พ.ศ. 2537-2539 ผลการศกษาพบวา ไดรบรายงานการเกด EM, SJS

และ TEN รวม 429 ฉบบ คดเปนรอยละ 3.7 ของจำานวนรายงานทงหมดทไดรบ แบงเปนชาย 215 คน

(รอยละ50.1)หญง209คน (รอยละ48.7)และไมระบเพศ5คน (รอยละ1.2)อตราสวนชายตอหญง

เทากบ1.03:1 เปนรายงานEM126ฉบบSJS260ฉบบและTEN43ฉบบผปวยมอายตงแตไมถง

หนงเดอนจนถง96ปอายเฉลย38.2±22.3ปกลมอายทมรายงานมากทสดคอชวงอาย21-40ป(รอยละ35.0)

อบตการณของการเกด EM, SJS และ TEN เทากบ 0.7, 1.5 และ 0.2 คน ตอประชากรลานคนตอป

ตามลำาดบ อบตการณรวมคดเปน 2.4 คนตอประชากรลานคนตอป กลมยาทมรายงานมากทสด คอ

กลมsulfonamide(รอยละ29.5)รองลงมาคอantibiotics(รอยละ28.7)antiepileptics(รอยละ15.0)

และNSAIDs(รอยละ11.0)เมอพจารณารายการยาพบวายาทมการรายงานมากทสดไดแกco-trimoxazole

(รอยละ28.1)รองลงมาคอcarbamazepine(รอยละ7.4)amoxicillin (รอยละ7.2)phenobarbital

(รอยละ4.2)และtetracycline(รอยละ3.8)ตามลำาดบ

3)ก�รประเมนผลก�รตดต�มอ�ก�รอนไมพงประสงคจ�กก�รใชย�

การศกษานมวตถประสงคเพอประเมนการรายงาน ADRs ระบบ spontaneous

reporting ในโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข และโรงพยาบาลในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

ปญหาและอปสรรคตลอดจนแนวทางทเหมาะสมในการพฒนาดวยการศกษาแบบยอนหลง(retrospective

study)จากเอกสารและรายงานADRsทไดรบในปพ.ศ.2540และศกษาแบบเชงพรรณาณจดหนงของ

เวลา(cross-sectionaldescriptivestudy)1วนในปพ.ศ.2542เพอคนหาจำานวนผปวยทเกดADRsและ

สมภาษณเชงลกผบรหารทมหนาทกำาหนดนโยบายนกวชาการและเจาหนาททเกยวของกบระบบงานผลการ

ศกษาขอมลยอนหลงโรงพยาบาล861แหงพบโรงพยาบาล311แหง(รอยละ36.1)มรายงานADRsประเภท

ผปวยใน1,697ฉบบคดเปนอตราการเกดADRsผปวยใน8ตอ10,000รายและ307แหง(รอยละ35.7)

มรายงาน ADRs ประเภทผปวยนอก 2,471 ฉบบ อตราการเกด ADRs ผปวยนอก 5 ตอ 10,000 ราย

ซงนอยกวาผลการสำารวจ1วนจากโรงพยาบาล861แหงทพบวาโรงพยาบาล422แหง (รอยละ49.0)

มรายงานADRsประเภทผปวยใน114ฉบบคดเปนอตราการเกดADRsผปวยใน107ตอ10,000ราย

และมรายงานADRsประเภทผปวยนอก85ฉบบอตราการเกดADRsผปวยนอก17ตอ 10,000 ราย

หรอ11ตอ10,000ใบสงผปวยนอก

�� HPVC.indd 35 16/11/59 09:10


รปแบบการเฝาระวงของโรงพยาบาลเปนลกษณะเครอขายพบวา รอยละ 72.0 ไมม

การแตงตงคณะกรรมการดำาเนนงานดานนแตประมาณครงหนง(รอยละ57.6)แตงตงเจาหนาทรบผดชอบ

โดยมกลมงานเภสชกรรมเปนแกนในการปฏบตงานและเมอพจารณาคณภาพของรายงานทสงไปยงฐานขอมล

องคการอนามยโลกตามเกณฑทกำาหนดโดยUMC (ภาคผนวกท 2) ซงแบงเปน4 ระดบคอ0, 1, 2, 3

โดย0เปนเกณฑขนตำาทยอมรบไดพบวาขอมลตงแตปพ.ศ.2526-2540สวนใหญ(รอยละ72.8)อยใน

ระดบ1ปญหาอปสรรคในการดำาเนนงานทสำาคญคอบคลากรทเกยวของโดยเฉพาะแพทยยงไมตระหนก

ถงความสำาคญของงาน แนวทางการพฒนาทเหมาะสม คอ พฒนาระบบ การจดการและวเคราะหขอมล

เพอสงกลบใหผรายงานไดใชประโยชน

4)ก�รศกษ�ระบบก�รตดต�มอ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�ของโรงพย�บ�ล

ในประเทศไทย

การศกษานมวตถประสงคเพอสำารวจระบบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใช

ยาของโรงพยาบาลในประเทศไทย เพอเปนขอมลสำาหรบกำาหนดแนวทางในการสงเสรม สนบสนน พฒนา

การดำาเนนงานและการวจยเกยวกบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาในประเทศไทยดำาเนนการ

ในป พ.ศ. 2543 โดยสงแบบสอบถามทางไปรษณยไปยงโรงพยาบาลทวประเทศ จำานวน 1,100 ฉบบ

ครอบคลมโรงพยาบาลภาครฐทงในและนอกสงกดกระทรวงสาธารณสข และโรงพยาบาลเอกชน กระจาย

ครบทกภาคมการทวงถาม2ครงไดรบตอบกลบ672ฉบบ(รอยละ60.5)ประกอบดวยโรงพยาบาลสงกด

กระทรวงสาธารณสขมากทสด (รอยละ 85.9) โรงพยาบาลเอกชน (รอยละ 10.2) และโรงพยาบาล

นอกสงกดกระทรวงสาธารณสข (รอยละ3.9)ผลการสำารวจพบวา รอยละ85.7ของโรงพยาบาลทสำารวจ

มระบบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาทชดเจน โดยโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข

มระบบการตดตามADRsเกอบทกแหง(รอยละ93.1)ในขณะทโรงพยาบาลนอกสงกดฯและโรงพยาบาล

เอกชน มเพยงรอยละ 42.8 และ 42.0 ตามลำาดบ สำาหรบรปแบบการตดตามอาการไมพงประสงคฯ

พบวารอยละ72.3มเภสชกรเปนผรบผดชอบหลกในการเฝาระวงตดตามเกบขอมลและ/หรอประสานงาน

กบแพทยและพยาบาลในการเกบขอมล ADRs และรอยละ 72.3 สงขอมลใหศนย HPVC โรงพยาบาล

ทไมสงรายงานสวนใหญเปนโรงพยาบาลเอกชน Naranjo’s algorithm เปนวธทใชในการประเมน

ความสมพนธเชงสาเหตมากทสดปญหาอปสรรคในการดำาเนนการทพบคอบคลากรทางการแพทยทเกยวของ

ขาดองคความรและขาดบคลากรททำาหนาทรบผดชอบโดยตรง

5)ก�รศกษ�อบตก�รณก�รเกดอ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�ในผปวย ทเข�รบ

ก�รรกษ�ในโรงพย�บ�ลทคดเลอก21แหง(intensivemonitoring)

การศกษานมวตถประสงคเพอคนหาอบตการณและความชกการเกด ADRs ผปวยใน

ทเปนผใหญของโรงพยาบาลทคดเลอก ตลอดจนกลมยาทเปนสาเหตและชนดของ ADRs ทเกดโดยวธการ

ตดตามแบบใกลชด (intensivemonitoringprogram)โดยรวบรวมขอมลผปวยผใหญทเขารบการรกษาตวแบบ

ผปวยในรายใหมทกรายในหอผปวยอายรกรรมของโรงพยาบาลระดบทตยภมและโรงพยาบาลระดบตตยภม

�� HPVC.indd 36 16/11/59 09:10


37

ทเขารวมโครงการทงสน21แหงในชวงเวลาตงแตวนท1กมภาพนธถง8มนาคมพ.ศ.2545และตดตามขอมล

ตออก1เดอนผลการศกษาพบวาจำานวนผปวยทเขารวมในการศกษาทงหมด13,781รายเกดADRs393

รายเปนADRsซงเปนสาเหตทตองเขารบการรกษาแบบผปวยใน208ราย(ADRsresultedinadmission)

และ ADRs ทเกดขณะรบการรกษาแบบผปวยใน 185 ราย (ADRs occurring while hospitalized)

ความชกของการเกดADRsโดยรวมคดเปนรอยละ2.9(95%CI=2.6-3.1)โดยแบงเปนความชกของADRs

ซงเปนสาเหตทตองเขารบการรกษาแบบผปวยในเปนรอยละ1.5(95%CI=1.3-1.7)และความชกของADRs

ทเกดขณะรบการรกษาแบบผปวยในรอยละ 1.4 (95% CI=1.2-1.6) จำานวนวนของผปวยทเกด ADRs

อยระหวาง1-45วนเฉลย6.9±6.6วนโดยมมธยฐานท4.0วนทงนไมมความแตกตางระหวางคาเฉลย

หรอคามธยฐานของอายของผปวยทเกดและไมเกด ADRs แตพบความแตกตางอยางมนยสำาคญในเพศ

และโรคประจำาตว(underlyingdisease)กลาวคอในผปวยทเกดADRs(n=393)เปนเพศชาย174ราย

(รอยละ44.3)หญง219ราย(รอยละ55.7)สวนผปวยทไมเกดADRs(n=13,388)เปนเพศชาย6,702ราย

(รอยละ50.1)หญง6,642ราย(รอยละ49.6)(p=0.02)และพบผปวยมโรคประจำาตวในกลมทเกดADRs

306ราย(รอยละ77.9)เทยบกบกลมทไมเกดADRs7,847ราย(รอยละ58.6)(p<0.001)โรคประจำาตว

ทพบมากทสดในผปวยทเกดADRsคอโรคความดนโลหตสง(รอยละ53.4)ตามดวยเบาหวาน(รอยละ25.2)

และIschaemicheartdisease(รอยละ22.1)

ลกษณะADRsทพบรอยละ67.4เปนประเภทรายแรง(seriousADRs)โดยสวนใหญ

(รอยละ57.6)เปนเหตตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลหรอรกษาตวนานขน(initialorprolonged

hospitalization)รอยละ79.1หายโดยม/ไมมรองรอยเดม(withorwithoutsequelae)มเพยง2ราย

(รอยละ 0.5) ทเสยชวตจาก ADRs เมอจำาแนกตามระบบอวยวะพบความผดปกตของระบบอวยวะ

ท เป นผวหนงและแขนขา (Skin and appendages) มากทสด (ร อยละ 27.0) รองลงมา คอ

ระบบทางเดนอาหาร (รอยละ 20.6) และmetabolic and nutritional (รอยละ 13.2) สำาหรบกลมยา

ทสงสยวาเปนสาเหตการเกดAEsมากทสดคอกลมOtherChemotherapeutics (รอยละ35.9) เชน

กลมยารกษาวณโรค กลมยารกษาโรคมะเรง กลมยาระบบประสาทและกลามเนอ (รอยละ 26.2) และ

กลมยาตานจลชพ(รอยละ26.2)

6) ก�รศกษ�คว�มชกและอบตก�รณก�รเกดอ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�

ในผปวยทเข�รบก�รรกษ�ตวในโรงพย�บ�ลทคดเลอก(spontaneousreporting)

การศกษานเปนการศกษาแบบสงเกตการณไปขางหนา(prospectiveobservational

study) มวตถประสงคเพอคนหาความชกของการเกด ADRs ของผปวยทเขารบการกษาตวในโรงพยาบาล

โดยรวมความชกของผปวยทเขารบการรกษาตวในหอผปวยอนเนองจากเกด ADRs (prevalenceof ADRs

presentatadmission)อบตการณการเกดADRsของผปวยขณะรบการรกษาตวในหอผปวย(incidence

ofallADRswhilehospitalized)และอบตการณการเกดกลมADRsทสนใจไดแกกลมseverecutaneous

adversereactionsกลมanaphylaxisกลมhepatobiliaryinvolvementและกลมrenalinvolvement

�� HPVC.indd 37 16/11/59 09:10


ของผปวยทเขารบการรกษาในหอผปวยของโรงพยาบาลทคดเลอกซงมขนาดตงแต250เตยงขนไป21แหงระหวาง1ตลาคมพ.ศ.2546ถง30กนยายนพ.ศ.2547เกบขอมลADRsโดยวธspontaneousreporting ผลการศกษาพบวา ในจำานวนผปวยทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลทงหมด873,347 ราย 4,450,556 วนนอน มรายงานผปวยเกด ADRs 1,608 ราย เกด ADRs 1,741 อาการเปนเพศหญง822ราย(รอยละ51.1)ในทกกลมอายตงแตอายนอยกวา1ป-92ปคามธยฐานอายเทากบ39ปเปนผปวยทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลดวย ADRs จำานวน 530 ราย (รอยละ 33.0) เกด ADRsขณะรกษาตวในหอผปวย931ราย(รอยละ57.9)ไมระบ147ราย(รอยละ9.1)คดเปนความชกโดยรวมของการเกด ADRs ของผปวยเทากบ 18.4: 10,000 ราย (1,608/873,347) ความชกของผปวยทเขารบการรกษาตวในหอผปวยอนเนองจากเกดADRsเทากบ6.1:10,000ราย(530/873,347)และอบตการณการเกด ADRs ของผปวยขณะรบการรกษาตว ในหอผปวย ADRs เทากบ 2.1 ราย: 10,000 วนนอน(931/4,450,556)พบรายงานกลมADRsทสนใจดงน ก.กลมSevereCutaneousAdverseReactions190ราย(EM39รายSJS132รายและTEN19ราย)เปนสาเหตทำาใหตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล124ราย(รอยละ65.3)คดเปนอบตการณการเกดADRsกลม severecutaneousadverse reactions ในผปวยทรบการรกษาในโรงพยาบาลเทากบ2.2ตอ10,000ราย(190/873,347)หรอ0.4ตอ10,000วนนอน(190/4,450,556) ข.กลมAnaphylaxis160ราย(anaphylaxis101รายและanaphylacticshock59ราย)เปนสาเหตทำาใหตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล72ราย(รอยละ45.0)คดเปนอบตการณการเกด ADRs กลม anaphylaxis ในผปวยทรบการกษาในโรงพยาบาล เทากบ 1.8 ตอ 10,000 ราย(160/873,347)หรอ0.4รายตอ10,000วนนอน(160/4,450,556) ค.กลมHepatobiliary Involvement71ราย (hepatitis53ราย, jaundice11ราย,abnormalliverfunctiontest4ราย,hepaticencephalopathy2ราย,hepaticfailure1 ราย) เปนสาเหตทำาใหตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล44 ราย (รอยละ62.0)คดเปนอบตการณการเกดADRsกลมhepatobiliary involvementในผปวยทรบการกษาในโรงพยาบาลเทากบ0.8ตอ10,000ราย(71/873,347)หรอ0.2รายตอ10,000วนนอน(71/4,450,556) ง. กลม Renal Involvement 21 ราย (acute renal failure 12 ราย, renalinsufficiency6ราย,nephropathy2รายและrenaltubularacidosis1ราย)เปนสาเหตทำาใหตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล13ราย(รอยละ61.9)คดเปนอบตการณการเกดADRsกลมrenalinvolvementในผปวยทรบการรกษาในโรงพยาบาลเทากบ0.2ตอ10,000ราย(21/873,347)หรอ0.1รายตอ10,000วนนอน(21/4,450,556) 7)ก�รศกษ�คว�มชกของปญห�ท�งคลนกทเกดจ�กก�รใชส�รทมสเตยรอยดปะปนโดยไมมขอบงชท�งก�รแพทย ศนย HPVC ได ร วมกบมหาวทยาลยมหดล (คณะแพทยศาสตร รามาธบดและคณะเภสชศาสตร) ศกษาความชกของปญหาทางคลนกทเกดจากการใชสารทมสเตยรอยดปะปน

�� HPVC.indd 38 16/11/59 09:10


39

โดยไมมขอบงชทางการแพทย โดยมวตถประสงคเพอประมาณขนาดของผลกระทบทางคลนก พฤตกรรม

การใชยาตลอดจนผลกระทบทางเศรษฐศาสตรจากการใชสารทมสเตยรอยดปะปนโดยไมมขอบงชทางการแพทย

เปนการศกษาเชงสำารวจ (survey research) ดวยการสำารวจผปวยทเขารบการรกษาในหนวยอายรกรรม

ทกรายของโรงพยาบาลศนยในเครอขายการตดตามADRs จำานวน 10 แหง (สงกดกระทรวงสาธารณสข)

ทถกคดเลอกอยางสมระหวางเดอนกมภาพนธ-กรกฎาคม พ.ศ. 2546 ผปวยทกรายไดรบการสมภาษณ

จากเภสชกรหรอพยาบาลและตรวจรางกายโดยแพทย ในรายทมประวตและ/หรอผลการตรวจรางกาย

ทตองสงสยวาเคยใชสารสเตยรอยดโดยไมมขอบงชทางการแพทยมากอน จะถกคดกรองเพอซกประวต

และตรวจรางกายในรายละเอยด รวมถงตรวจวเคราะหเลอดทางหองปฏบตการเพอประเมนการทำางาน

ของตอมหมวกไต ปญหาทางคลนกทเกดจากการใชสเตยรอยด ตลอดจนเกบขอมลพฤตกรรมการใชยา

และประเมนทางเศรษฐศาสตร

ผลการศกษาพบผปวยเขาสการศกษา8,876รายอายเฉลย56ปกวาครงหนงเปน

เพศชาย(รอยละ50.0)จบการศกษาระดบประถมการศกษา(รอยละ67.0)ไมมรายได(รอยละ54.0)และใชสทธ

โครงการหลกประกนสขภาพถวนหนา (รอยละ 68.0) ประมาณการคาความชกของปญหาทางคลนกทเกดจาก

การใชสารทมสเตยรอยดปะปนโดยไมมขอบงชทางการแพทยได 93 ตอ 1,000 ราย (95% CI=52-134)

พบในภาคใตมากทสด131ตอ1,000ราย(95%CI=113-150)รองลงมาคอภาคตะวนออก101ตอ1,000

ราย(95%CI=43-158)และภาคเหนอ100ตอ1,000ราย(95%CI=44-156)พบความชกของadrenal

crisis และ adrenal insufficiency สงถง 4 ตอ 1,000 ราย (95% CI=0-8) และ 9 ตอ 1,000 ราย

(95%CI=6-12)

ในผปวย 1,985 ราย ทผานการคดกรองวามประวตและ/หรอผลการตรวจรางกาย

ทตองสงสยวาเคยใชสารสเตยรอยดโดยไมมขอบงชทางการแพทย 1,258 ราย (รอยละ 62.0) ใหประวต

วามการซอยามาใชถง1,534ครงโดยยาทซอบอยทสด3อนดบแรกคอยาชด404ครง (รอยละ26.3)

ยาหมอ361ครง(รอยละ23.5)และยาลกกลอน334ครง(รอยละ21.8)มระยะเวลาใชนานตงแต1วน

ถง 600 เดอน สาเหตทชกนำาใหผปวยมาใช สวนใหญ (รอยละ 43.6) คอ ใชรกษาอาการปวดกลามเนอ

หรอขอและใชตามคำาแนะนำาของเพอน(รอยละ38.6)

การประเมนทางเศรษฐศาสตรโดยใชขอมลการวนจฉยโรคหลกโรครองการเจบปวยรวม

ภาวะแทรกซอนทเกดและคานำาหนกสมพนธของโรคตาม Diagnosis-Related Group (DRG) ในผปวย

กลมนพบวามระยะเวลาครองเตยงตอการอยในโรงพยาบาล1ครงเทากบ7.7วนตนทนทางตรงทเกดจาก

คาบรการหรอคารกษาพยาบาลทผปวยจายจรงเฉลยครงละ13,860บาทแตเมอคำานวณคารกษาพยาบาล

จากคานำาหนกสมพทธ(adjustedRelativeweight;AdjRw)คาเฉลยเพมเปนครงละ15,253บาทหรอ

ประมาณวนละ2,039บาทนอกจากนยงพบวาผปวยทมอาการทางคลนกกลมนมจำานวนวนนอนในโรงพยาบาล

มากกวาผปวยทไมมอาการ2.19วนคดเปนเงนทเพมขนประมาณ4,455บาทจากความชก93ตอ1,000ราย

และสถตผปวยในอาย 15 ปขนไป ทรกษาในโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข ป พ.ศ. 2547

�� HPVC.indd 39 16/11/59 09:10


จำานวน 46,177,782 รายประมาณวามผปวยทมปญหาทางคลนกเหลาน 429,453 ราย คดเปนคาใชจาย

สวนเกนทเปนผลกระทบจากปญหานประมาณ1,900ลานบาทตอป

8)ก�รประเมนก�รร�ยง�นอ�ก�รไม พงประสงค จ�กก�รใช ย�ท ร �ยแรง

ในระบบspontaneousreportingของประเทศไทย:กรณศกษ�อ�ก�รStevens-JohnsonSyndrome

(SJS)และToxicEpidermalNecrolysis(TEN)

การรายงาน ADRs ในระดบทตำากวาความเปนจรง (under-reporting) เปนหนง

ในปญหาทสำาคญของระบบการเฝาระวงและตดตามอาการไมพงประสงคในประเทศไทยโดยเฉพาะประเภท

รายแรงเพอใหทราบถงสถานการณของปญหาดงกลาวศนยHPVCจงไดจดทำาโครงการประเมนการรายงาน

อาการไมพงประสงคจากการใชยาทรายแรงในระบบspontaneousreportingของประเทศไทย:กรณศกษา

อาการStevens-JohnsonSyndrome (SJS)และToxicEpidermalNecrolysis (TEN)วตถประสงค

เพอหาปรมาณของความครบถวน ความทนเวลา และคณภาพของการรายงานอาการดงกลาว การศกษา

วจยนเปนแบบภาคตดขวาง (cross sectional study) โดยการคนหาขอมลการเกด ADRs กลมภาวะ

ผนผวหนงรนแรง(severeskinreaction;SSR)ประกอบดวยอาการSJSและTENดวยรหสโรค(ICD-10)

กลม L 51 จากฐานขอมลเวชระเบยนอเลกทรอนกสของผปวยทรกษาในโรงพยาบาลทคดเลอก จำานวน

14 แหง เกบขอมล (เฉพาะกรณทไดรบการวนจฉยวามสาเหตจากยา) เปรยบเทยบกบขอมลรายงานจาก

ฐานขอมลThaiVigibaseทอาการดงกลาวเกดในปพ.ศ.2548

ผลการศกษาพบวากลมภาวะผนผวหนงรนแรง(SSR)ภาพรวม,SJSและTENมอตรา

ความครบถวนในการรายงานรอยละ55.5,56.3และ38.7อตราการรายงานในระดบทตำากวาความเปนจรง

รอยละ 44.5, 43.7, และ 61.3 อตราการรายงานผดรอยละ 8.2, 10.5, และ 20.0 ประมาณคาตวคณ

ของการรายงานในระดบทตำากวาความเปนจรง (multiplication factors for under-reporting-UF)

เทากบ 1.8, 1.8 และ 2.6 และตวคณของการรายงานผด (multiplication factors for incorrect

submission-ISF) เทากบ 0.9, 0.9, และ 0.8 อตราความทนเวลาพบเฉพาะอาการทคาดการณได

(ระบในเอกสารกำากบยา) ของ SSR และ SJS เทากบรอยละ 18.6 และ 20.0 สำาหรบคณภาพรายงาน

(ประยกตจากเกณฑของUMC)พบวาอยทระดบ1และระดบ2โดยประมาณรอยละ50.0และรอยละ40.0

ตามลำาดบ

9) ทศนคตพฤตกรรมและบทบ�ทของแพทยและเภสชกรในก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภย

ด�นย�

ในป พ.ศ. 2542 ศนย HPVC ไดสำารวจการรบร ความเขาใจ และพฤตกรรม

การดำาเนนงาน ADRs ของแพทย และตอมาในป พ.ศ. 2551 ไดสำารวจการเฝาระวงและตดตามอาการ

ไมพงประสงคจากการใชยาของแพทยและเภสชกรในโรงพยาบาล โดยมวตถประสงคเพอทราบทศนคต

พฤตกรรมและบทบาทของแพทยและเภสชกรในการดำาเนนงานADRsอกครง

�� HPVC.indd 40 16/11/59 09:10


41

ก. ปพ.ศ.2542แบบสอบถามทงสน6,024ฉบบทสงออกไปยงแพทยโดยวธการ

สมแบบอสระจากรายชอแพทยทไดรบจากแพทยสภา ไดรบการตอบกลบ 1,363 ฉบบ (รอยละ 22.6)

เปนแพทยผเชยวชาญเฉพาะทางรอยละ77.7ผลการสำารวจพบวาเมอแพทยวนจฉยพบADRsประมาณครงหนง

(รอยละ53.7)จะบนทกขอมลในแฟมประวตผปวยมเพยงรอยละ14.3ทแจงใหเภสชกรหรอพยาบาลสงรายงาน

ไปยงศนยHPVCและรอยละ11.3ใหตดตามเฝาระวงADRsดงกลาวอยางใกลชดแพทยทรจกศนยHPVC

(รวมทเคยไดยน)รอยละ52.9แตมเพยงรอยละ2.4ทเคยตดตอศนยHPVCแพทยทไมรายงานใหเหตผลวา

เพราะ ADRs ทพบเปนทรบรกนอยแลวจากเอกสารกำากบยา (รอยละ 54.2) งานลนมอ ไมมเวลารายงาน

(รอยละ16.2)และเหนวาเปนบทบาทหนาทของเภสชกร(รอยละ14.6)

ข. ปพ.ศ.2551ไดสงแบบสอบถามใหแพทย4,107ฉบบเภสชกร1,279ฉบบ

ในสถานพยาบาลทสมตวอยางแบบชนภม (stratified random sampling) ในชวงวนท 22 มกราคม ถง

วนท28กมภาพนธพ.ศ.2551ไดรบตอบกลบ1,066ฉบบ(รอยละ26.0)และ740ฉบบ(รอยละ57.9)

ตามลำาดบประมาณครงหนงของผตอบแบบสอบถามทำางานสงกดกระทรวงสาธารณสขสวนใหญเปนแพทย

เฉพาะทาง(รอยละ71.6)และเภสชกรทมประสบการณรบผดชอบงานADRs1-10ปผลการสำารวจ

กรณแพทยพบวา เมอแพทยตรวจวนจฉยพบADRs สงทแพทยดำาเนนการเปน

ลำาดบแรก คอ หยดยาหรอเปลยนยาทสงสยวาเปนสาเหต (รอยละ 72.9) บนทกในเวชระเบยนของผปวย

(รอยละ30.7)แจงใหผปวยหรอญาตทราบ(รอยละ16.7)และแจงเภสชกรพยาบาลหรอบคลากรทเกยวของ

(รอยละ 12.5) การรายงาน ADRs พบวา แพทยเกอบทงหมด (รอยละ 98.8) แจงใหเภสชกรดำาเนนการ

สำาหรบแพทยทไมรายงาน116ราย(รอยละ12.6)ใหเหตผลวาเพราะมการบนทกในแฟมประวตผปวยแลว

(รอยละ72.4)เปนADRsททราบอยแลว(รอยละ43.1)และไมทราบชองทางการแจงรายงาน(รอยละ31.9)

กรณเภสชกรเมอพบADRsสงทดำาเนนการลำาดบแรกคอแจงใหผปวยหรอญาต

ผปวยทราบ (รอยละ 44.5) บนทกในเวชระเบยนของผปวย (รอยละ 42.0) ออกบตรแพยา (รอยละ 27.1)

และบนทกขอมลของผปวยลงในฐานขอมลโรงพยาบาล (รอยละ 25.8) บทบาทในงานเฝาระวงตดตาม

ADRs พบวา เภสชกรทำาหนาทเปนผรบผดชอบหลก ทำาหนาทเปนผบนทกและประเมน ADRs และจดสง

รายงานใหศนย HPVC การประเมนความสมพนธเชงสาเหตของ ADRs พบวา สวนใหญ (รอยละ 88.4)

ใชNaranjo’salgorithmมเพยงรอยละ10.2ทใชเกณฑการประเมนขององคการอนามยโลกการสงรายงาน

ใหศนยHPVCพบวารอยละ68.7สงรายงานADRsทพบทกกรณ

10) ก�รเฝ�ระวงคว�มปลอดภยย�จ�กสมนไพรในบญชย�หลกแหงช�ตพ.ศ.2542

และ2549

ภายหลงยาจากสมนไพรทงชนดตำารบยาเดยวและสตรตำารบไดรบการคดเลอกเขาใน

บญชยาจากสมนไพร ตามบญชยาหลกแหงชาตป พ.ศ. 2542 เพอประกนความปลอดภยการใชยาดงกลาว

คณะอนกรรมการพฒนาบญชยาหลกแหงชาตมเงอนไขใหโรงพยาบาลทใชยาจากสมนไพรดงกลาวนตองเฝาระวง

ความปลอดภยและรายงานผลการใชยามายงศนย HPVC ในการน เพอเปนการตอบสนองนโยบายดงกลาว

�� HPVC.indd 41 16/11/59 09:10


ศนยHPVCไดจดทำาโครงการเฝาระวงเชงรกตดตามการเกดADRs/AEsในผปวยทใชยาทพฒนาจากสมนไพร

ชนดยาเดยว รวม 2 ครง เปาหมายเพอเฝาระวงผทใชยาจากสมนไพรแตละรายการๆ ละ 2,000 ราย

หรอตดตอกน2ป

ก. โครงก�รเฝ�ระวงตดต�มอ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�สมนไพร

ทมก�รพฒน�ในบญชย�หลกแหงช�ตพ.ศ.2542(บญชย�จ�กสมนไพร)

โครงการนจดทำาขนในปงบประมาณพ.ศ.2544ผลตภณฑเปาหมายคอยาทม

การพฒนาจากสมนไพร5รายการไดแกขมนชน(ชนดแคปซล)ฟาทะลายโจร(ชนดแคปซลเมดและลกกลอน)

ไพล (ชนดครมทมนำามนไพลรอยละ14)พญายอ (เสลดพงพอนตวเมยชนดครมทมสารสกดพญายอรอยละ

4-5 ยาปายปากทมสารสกดพญายอรอยละ 2.5-4 คาลาไมนโลชนทมสารสกดพญายอรอยละ 1.25-4)

และชมเหดเทศ (ชนดผงของใบชมเหดเทศอบแหงบรรจซองละ 3 กรม) วตถประสงคเพอศกษาลกษณะ

และอตราการเกดADRsและปจจยทมความสมพนธกบการเกดADRsจากผลตภณฑเปาหมายโดยเกบขอมล

ระหวางวนท1เมษายนพ.ศ.2544-30มนาคมพ.ศ.2546ดวยการสมภาษณผปวยทไดรบยากลมเปาหมาย

ในโรงพยาบาลทคดเลอกเขาโครงการ และใหผปวยรายงานผลการใชดวยการสงไปรษณยบตรกลบภายใน

1-2สปดาห

ผลการเฝาระวงพบวาไดรบรายงานจากโรงพยาบาล67แหงมผใชยาสมนไพร

ทงหมด 1,721 ราย แตตดตามผลการใชได 1,077 ราย (รอยละ 62.6) ไมพบ ADRs ประเภทรายแรง

ผลการประเมนความสมพนธเชงสาเหตพบวาประมาณรอยละ80อยในระดบอาจจะใช(possible)พบผท

มโรคประจำาตวเกดADRsมากกวาผไมมโรคประจำาตว(33.4ตอ24.7)อยางมนยสำาคญทางสถต(p=0.002)

เมอจำาแนกตามสมนไพรแตละชนดพบการเกดADRsดงน(ผปวย1รายอาจใชยาสมนไพรมากกวา1ชนด)

1) ขมนชน636รายเกดอาการ222ราย(481อาการ)คดเปนอตราการเกด

ADRs รอยละ 34.9 พบวา ผทเกด ADRs มโรคประจำาตวมากกวาผทไมเกด ADRs (39.3 ตอ 31.6)

(p=0.055, marginally significant) โรคประจำาตวทผปวยเปนมากทสด คอ แผลในกระเพาะอาหาร

(peptic ulcer) ผลตภณฑทใชสวนใหญ (รอยละ 63.6) เปนขององคการเภสชกรรม (ผลตภายใตลขสทธ

ขององคการเภสชกรรม) ADRs ทพบสวนใหญ (รอยละ 38.5) เปนความผดปกตระบบทางเดนอาหาร

เชนเรอปวดทองคลนไสเบออาหารนอกจากนยงพบอาการผนคนแนนหนาอกหายใจไมสะดวกใชยา

ไมไดผลความสมพนธเชงสาเหตสวนใหญ(รอยละ82.2)อยในระดบอาจจะใช(possible)

2) ฟาทะลายโจร199รายเกดอาการ33ราย(64อาการ)คดเปนอตราการ

เกด ADRs รอยละ16.6 พบวา ขนาดยาทใชมความสมพนธกบการเกด ADRs อยางมนยสำาคญทางสถต

(p=0.006)คอจำานวนผทใชยาในขนาด350-500มลลกรมเกดADRsมากกวาขนาด150-300มลลกรม

(22.0 ตอ 5.4) สดสวนผลตภณฑทใชเปนขององคการเภสชกรรมและโรงพยาบาลเทากบรอยละ 40.7

ตอ35.2อาการADRsทพบเชนผน (รอยละ17.2)คน (รอยละ12.5)หายใจไมสะดวก(รอยละ9.4)

ผลการประเมนความสมพนธเชงสาเหตพบรอยละ78.1อยในระดบอาจจะใช

�� HPVC.indd 42 16/11/59 09:10


43

3) ไพล163รายเกดอาการ30ราย(56อาการ)คดเปนอตราการเกดADRs

รอยละ 18.4 ผลตภณฑทใชเปนขององคการเภสชกรรมและโรงพยาบาล ในสดสวนใกลเคยงกน (41.7

ตอ43.6)อาการADRsทพบเชนใชยาไมไดผล(รอยละ26.8)ปวดศรษะ(รอยละ10.7)และหายใจไมสะดวก

(รอยละ8.9)ความสมพนธเชงสาเหตอยในระดบอาจจะใชทงหมด

4) พญายอ 135รายเกดอาการ26ราย(61อาการ)คดเปนอตราการเกดADRs

รอยละ19.3ผลตภณฑทใชเปนขององคการเภสชกรรมมากกวาโรงพยาบาล(57.8ตอ36.3)อาการADRs

ทพบเชนคน(รอยละ22.9)ผน(รอยละ13.1)และใชยาไมไดผล(รอยละ13.1)เปนตนระดบความสมพนธ

เชงสาเหตสวนใหญ(รอยละ82.3)อยในระดบอาจจะใช

5) ชมเหดเทศ (ชาชง) 14 ราย เกดอาการ 2 ราย คอ ใชยาไมไดผล โดยม

ความสมพนธเชงสาเหตอยในระดบอาจจะใชทง2รายคดเปนอตราการเกดADRsรอยละ14.3ยาทใชผลต

โดยโรงพยาบาล

ข. โครงก�รตดต�มคว�มปลอดภยย�จ�กสมนไพรทพฒน�ในบญชย�สมนไพร

(พ.ศ.2549)แบบใกลชด

โครงการนจดทำาขนในปงบประมาณ พ.ศ. 2550 ขอบเขตการเฝาระวง คอ

ยาทพฒนาจากสมนไพร8รายการเปนยาทบรรจในบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2542(บญชยาจากสมนไพร)

5รายการไดแกขมนชนฟาทะลายโจรไพลพญายอชมเหดเทศและเพมอก3รายการไดแกขง(เหงาขงแหง

ทมนำามนหอมระเหยไมนอยกวารอยละ2)เจลพรก(ยาใชภายนอกทมสารสกดcapsaicinรอยละ0.025)

และครมบวบก (ยาใชภายนอกทมสารสกดจากใบบวบกสดรอยละ 7) โดยยาจากสมนไพรฟาทะลายโจร

เพมขอบงใชใหม สำาหรบใชบรรเทาอาการเจบคอ และบรรเทาอาการของโรคหวด (common cold) เชน

เจบคอ ปวดเมอยกลามเนอ การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาลกษณะการเกด ADRs และอบตการณ

การเกดADRsของยาจากสมนไพร8รายการดงกลาวขางตนวธการเฝาระวงเปนการตดตามความปลอดภย

แบบใกลชดในผปวยทไดรบยากลมเปาหมายในโรงพยาบาลทเขารวมโครงการตงแตเดอนตลาคมพ.ศ.2550

ถงกนยายนพ.ศ.2552เภสชกรจะตดตามผลการใชยาโดยการสมภาษณผปวยทไดรบยาตามแบบสอบถาม

ทกำาหนดจำานวน2ครงโดยทางโทรศพทหรอสอบถามผปวยขณะมารบการรกษาทโรงพยาบาลในครงตอไป

ครงแรกเมอครบกำาหนด7วนครงท2เมอครบกำาหนด30วน

ผลการเฝาระวงพบวามโรงพยาบาลสงรายงานการตดตามการใชยากลมเปาหมาย

รวมจำานวน6,501ฉบบ เปนผทใชยาจากขมนชน3,050ราย (รอยละ46.9)ฟาทะลายโจร1,674ราย

(รอยละ 25.7) ไพล 482 ราย (รอยละ 7.4) พญายอ 451 ราย (รอยละ 6.9) ชมเหดเทศ 289 ราย

(รอยละ4.4)พรก283ราย(รอยละ4.3)ขง187ราย(รอยละ2.9)บวบก85ราย(รอยละ1.3)โดยม

ระยะเวลาทใชยาในผปวยแตละราย และจำานวนวนรวมทผ ปวยใชจำาแนกตามสมนไพรแตละชนดทใช

ตามตารางท1

�� HPVC.indd 43 16/11/59 09:10


ต�ร�งท1ระยะเวลาและจำานวนวนรวมทผปวยใชยาจากสมนไพรจำาแนกตามชนดของสมนไพร

ชนดสมนไพร

ชวงเวลาทใชของผปวยแตละราย (วน)

คาเฉลย

(mean)

คามธยฐาน

(mode)

คาต�าสด

(min)

คาสงสด

(max)

จ�านวนวนรวม

ผปวยทกราย

ขมนชน 52 8 2 217 50,240

ฟาทะลายโจร 36 8 2 241 21,919

ไพล 24 32 2 60 10,525

พญายอ 16 7 2 38 6,316

ชมเหดเทศ 19 31 2 66 6,917

พรก 33 31 2 93 7,626

ขง 28 37 6 42 5,530

บวบก 26 30 8 45 2,233

รายงานผ ปวยทใชยาจากสมนไพรเปาหมาย 6,501 ราย พบรายงานการเกด

ADRs65ราย(รอยละ1.0)เปนผปวยใชยาจากขมนชน35รายฟาทะลายโจร10รายและเจลพรก20ราย

คดเปนอตราการรายงานการเกดADRsรอยละ1.2,0.6และ7.0ตามลำาดบเมอเปรยบเทยบกบจำานวนวน

ทผปวยใชยาคดเปนอบตการณการเกดADRsของยาจากสมนไพรขมนชนเทากบ7.0ตอ10,000patient-day

(35/50,240) ฟาทะลายโจร 4.0 ตอ 10,000 (10/21,919) และเจลพรก 26.2 ตอ 10,000 (20/7,626)

โดยลกษณะอาการ ADRs ทพบในผทใชยาจากขมนชน สวนใหญเปนความผดปกตในระบบทางเดนอาหาร

เชนคลนไสแสบรอนทองปวดมวนทองอาเจยนเบออาหารทองเสยทองผกและอาการอนๆเชนเกดผน

วงเวยนศรษะแนนหนาอก ในขณะทยาจากฟาทะลายโจรอาการทพบ เชนคลนไส เบออาหารปวดเวยน

ศรษะใจสนนอนไมหลบงวงปากแหงและเจลพรกพบอาการผวแดงบวมแสบรอนบรเวณททา

11) ก�รเฝ�ระวงเหตก�รณไมพงประสงคจ�กก�รใชวคซนไขหวดใหญส�ยพนธใหม

ชนดA(H1N1)2009ในบคล�กรท�งก�รแพทยใน4จงหวดของประเทศไทย

สบเนองการแพรระบาดของโรคไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1) 2009

ทวโลกรวมทงประเทศไทย หนงในมาตรการเตรยมรบการระบาดของโรคในครงนของกระทรวงสาธารณสข

คอการฉดวคซนปองกนโรคดงกลาวใหกบบคลากรทางการแพทยททำาหนาทรกษาพยาบาลและบรการผปวย

ซงมความเสยงตอการตดเชอ ทงน เพอปกปองระบบสาธารณสขของประเทศใหสามารถเปนทพงได

ตลอดชวงการระบาด แตดวยเหตทวคซนทใชเปนวคซนใหม (Panenza® ผลตและนำาสงเขาโดยบรษท

ซาโนฟพาสเทอรประเทศไทย)ยงไมมขอมลความปลอดภยการใชในประเทศไทยอย.จงไดจดทำาโครงการ

�� HPVC.indd 44 16/11/59 09:10


45

เฝาระวงเหตการณไมพงประสงคจากการใชวคซนไขหวดใหญสายพนธใหมชนดA(H1N12009)ในบคลากร

ทางการแพทยใน 4 จงหวดของประเทศไทย เปนการเฝาระวงเพมจากระบบเฝาระวงปกตทอยภายใต

ความรบผดชอบของกรมควบคมโรคโดยมวตถประสงคเพอหาอบตการณและลกษณะการเกดAEFIจากการ

ใชวคซนไขหวดใหญสายพนธใหมทใชในบคลากรทางการแพทย และเพอพฒนารปแบบการเฝาระวงเชงรก

ในการตดตาม AEFI จากการใชวคซนเพอปองกนโรคอบตใหมในโรงพยาบาล โดยวธดำาเนนการเฝาระวงฯ

การใชวคซนดงกลาวในบคลากรทางการแพทย จำานวน 10,000 ราย จาก 4 จงหวดทคดเลอก ไดแก

จงหวดชลบรพษณโลกสรนทรและสงขลาระหวางเดอนมกราคม-พฤษภาคมพ.ศ.2553ดวยการเกบขอมล

AEFIภายหลงจากฉดวคซนดงกลาวเปนระยะเวลา2เดอน

ผลการศกษาพบวาหนวยงานใน4จงหวดดงกลาวขางตนมการสงขอมลแบบสอบถาม

กลบมารอยละ 83.1 ของจำานวนหนวยงานทเขารวมโครงการทงหมด โดยทกหนวยในจงหวดพษณโลก

สงแบบสอบถามกลบมา(รอยละ100.0)มบคลากรทางการแพทยไดรบวคซนทงหมด13,144รายภายหลง

8สปดาหทไดรบวคซนพบผทเกดAEFI1,564ราย(อบตการณรอยละ11.9)ผทเกดAEFIสวนใหญเปน

เพศหญง(รอยละ85.8)อายเฉลย37.9±9.5ปพบAEFIในสปดาหท1มากทสด(รอยละ64.8)รองลงมาคอ

สปดาหท2,4และ8(รอยละ21.1,10.9และ3.2ตามลำาดบ)AEFIทเกดทงหมดเปนประเภทไมรายแรง

โดยพบอบตการณการเกด AEFI ในกลม Influenza like symptomมากทสด (รอยละ 16.2) รองลงมา

คอOculo-respiratorysymptom(รอยละ3.1)Injectionsitereaction(รอยละ2.7)Allergicreaction

(รอยละ1.1)ตามลำาดบ

12) ก�รประเมนผลม�ตรก�รจดก�รคว�มเสยงด�นย�:กรณศกษ�ย�nimesulide

ดวยการประเมนมาตรการจดการความเสยงดานยา(riskmanagementevaluation)

เปนหนงในขนตอนทสำาคญของการจดการความเสยงดานยาเพราะชวยใหทราบถงประสทธผลของมาตรการ

ดงกลาวแตหนงในปจจยแหงความสำาเรจทสำาคญคอการแปลงมาตรการดงกลาวสการปฏบตของหนวยตางๆ

ทเกยวของในทกระดบ ในชวงทผานมา อย. ไดออกมาตรการจดการความเสยงของยามากมายหลากหลาย

รปแบบแตกตางกน แตยงไมเคยมการประเมนประสทธภาพและประสทธผลของมาตรการทกำาหนด

อยางเปนรปธรรมการศกษานจงจดทำาขนโดยมยาnimesulide เปนกรณศกษา วตถประสงคเพอประเมน

ผลการดำาเนนการตามมาตรการจดการความเสยงยาnimesulideทไดรบความเหนชอบตามมตคณะกรรมการยา

คนหาปญหาอปสรรคในการแปลงมาตรการจดการความเสยงยาnimesulideสการปฏบตและประเมนการ

รบรความเสยงจากการใชยาnimesulideทมตอตบรวมถงการจดการความเสยงภายในหนวยงานดงกลาว

การศกษาน เปนการวจยเชงคณภาพแบบบรณาการ (Integrative Research)

ทประกอบดวยการวจยเชงสำารวจและเชงเอกสารการสำารวจดำาเนนการโดยเกบขอมลดวยการสงแบบสอบถาม

ไปยงโรงพยาบาลรฐทงในและนอกสงกดกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลเอกชน และรานยาแผนปจจบน

(ข.ย.1) ในระหวางเดอนกมภาพนธ-มนาคม พ.ศ. 2554 รวมทงสน 1,404 แหง เพอสำารวจขอมลพนฐาน

�� HPVC.indd 45 16/11/59 09:10


และประเมนการรบรความเสยงจากการใชยา nimesulide ทมตอตบ รวมถงการจดการความเสยงภายใน

หนวยงานดงกลาว ในประเดนการสงใช/จำาหนายยา การสอสารขอมลความเสยงยา nimesulide ตอตบ

สวนการศกษาเชงเอกสาร ดำาเนนการโดยรวบรวมขอมลทเกยวของนบตงแตป พ.ศ. 2549 กอนมขาว

การระงบการจำาหนายทประเทศไอรแลนดในปพ.ศ.2550จนถงปทมการดำาเนนมาตรการจดการความเสยง

ทางกฎหมาย วเคราะหโดยแบงมาตรการจดการความเสยงตามมตคณะกรรมการยาทประกอบดวย

7 มาตรการ ออกเปน 2 กลม คอ กลมมาตรการทางกฎหมาย (5 มาตรการ) และกลมทไมใชมาตรการ

ทางกฎหมาย(2มาตรการ)โดยกลมมาตรการทางกฎหมายประกอบดวยการจำากดการใชผานกลไกการจำากด

ขอบงใชขนาดและวธใชจำานวนการสงใชแพทยผสงใชและแหลงการกระจายยารวมถงกำาหนดใหเปนยา

ทตองแจงขอความคำาเตอนในฉลากและเอกสารกำากบยาในขณะทอกกลมไดแกการเฝาระวงและการศกษา

วจยรวมระยะเวลาศกษา4ประหวางปพ.ศ.2554-2557

ผลการประเมนการดำาเนนการตามมาตรการจดการความเสยงยา nimesulide

ทไดรบความเหนชอบตามมตคณะกรรมการยาพบวามาตรการทางกฎหมายมการแปลงมตคณะกรรมการยา

สการปฏบตเปนกฎหรอระเบยบทเกยวของครบทง5มาตรการแตเกอบทกมาตรการใชเวลาในการดำาเนนการ

มากกวา 1 ป ทงน เนองจากพบปญหา อปสรรค เกยวกบกระบวนการและขนตอนในการออกประกาศ

และคำาสงตางๆ โดยเฉพาะกฎหมายในระดบกระทรวงสาธารณสข พบการออกประกาศสำานกงาน

คณะกรรมการอาหารและยากำาหนดใหผประกอบการทไดรบทะเบยนยาnimesulideตองรายงานการขายตอ

สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาทก4เดอนใชเวลานอยกวา1ป ในขณะทการออกประกาศ/คำาสง

กระทรวงสาธารณสขเพอการปรบสถานะเปนยาควบคมพเศษ การสงใหแกไขทะเบยนตำารบในหวขอ

ขอบงใชขนาดและวธใชขนาดบรรจขอความคำาเตอนในฉลากและเอกสารกำากบยาและเงอนไขการจำาหนาย

ใชเวลานานประมาณ 4 ป สำาหรบมาตรการการเฝาระวงและการศกษาวจยนนพบวา ไมมการแปลงส

การปฏบต เนองมปญหา อปสรรค ในประเดนความชดเจนของแนวทางปฏบตและขอกงวลดานปลอดภย

ของผใชยา หลายแหงใชวธการระงบการสงจายใชแทนการเฝาระวง นอกจากน เนองจากเปนมาตรการ

การขอความรวมมอการจะดำาเนนการหรอไมอยในดลพนจของหนวยงานนนๆ

อยางไรกตามเมอประเมนการรบรความเสยงจากการใชยาnimesulideทมตอตบ

และการจดการความเสยงภายในหนวยงานนนพบวา ภายหลงรบรความเสยงของยาดงกลาวโดยเฉพาะ

ผานสอของอย.ทมการสอสารความเสยงเปนระยะรวม3ครงทงกอนและหลงคณะกรรมการยามมตพบวา

สถานพยาบาลตางๆมการสอสารขอมลดงกลาวใหบคลากรทเกยวของทราบและมมาตรการจดการความเสยง

ภายในหนวยงานโดยไมไดรอมาตรการทางกฎหมายอยางเปนทางการ

�� HPVC.indd 46 16/11/59 09:10


47

13) ก�รประเมนก�รใช Thai Algorithm สำ�หรบก�รตดต�มอ�ก�รไมพงประสงค

จ�กก�รใชย�

ดวยเกณฑการประเมนความสมพนธเชงสาเหตขององคการอนามยโลก(WHO-UMC

causalityassessmentcriteria)เครองมอมาตรฐานในงานเฝาระวงความปลอดภยดานยาของประเทศไทย

ไดรบความนยมนอยมากเมอเปรยบเทยบกบ Naranjo’s algorithm ทมรปแบบใชงายและสะดวก

แต Naranjo’s algorithm กมขอจำากดหลายประการ เชน คำาถามบางขอไมสอดคลองกบเวชปฏบต

ของประเทศไทยบางขอมการตความทแตกตางกนระหวางผประเมนศนยHPVCจงไดประชมหารอรวมกบ

เครอขายเภสชกรทปฏบตงานดานการตดตามADRsจากโรงพยาบาลระดบตางๆประยกตเกณฑขององคการ

อนามยโลกใหเปนรปแบบโครงสรางมาตรฐานขน (เรยก Algorithmproposedby Thai FDA) เพอเปน

เครองมอมาตรฐานสำาหรบประเมนADRsในงานเฝาระวงความปลอดภยดานยาของประเทศไทยแตผลการ

ประเมนเครองมอดงกลาวนพบวายงมขอจำากดและยงไมเปนทยอมรบจงไดพฒนาใหมใหมความครอบคลม

มากขนและมการปรบปรงคำาถามใหชดเจนตามคำาแนะนำาของคณะทำางานประเมนสญญาณอนตรายจาก

การใชยาเรยก “Thai algorithm” การศกษาวจยน จดทำาขนโดยมวตถประสงคเพอประเมนความตรง

(validity) และความเทยง (reliability) ของเครองมอ Thai Algorithm และ Naranjo’s algorithm

โดยมเกณฑขององคการอนามยโลกเปนตวเทยบมาตรฐาน (gold standard) รวมถงประเมนการยอมรบ

เครองมอThaialgorithmในงานประจำา

การศกษาวจยนเปนการศกษาแบบภาคตดขวาง(crosssectionalstudy)แบงเปน

2ระยะระยะท1เปนการประเมนรายงานผปวย(casereport)จำานวน161รายงานซงตพมพในวารสาร

ทางการแพทย/เภสชศาสตรทงในและตางประเทศภายในระยะเวลา5ปยอนหลง โดยผเชยวชาญ9คน

ดวยเครองมอThaiAlgorithm,Naranjo’salgorithmหรอเกณฑขององคการอนามยโลกตามทกำาหนด

ดวยวธการสมแบบอสระทงผประเมนและรายงานผปวยผประเมนแตละคนประเมนรายงานคนละ161ฉบบ

ระยะท 2 เปนการประเมนรายงานผปวยโดยเภสชกรทปฏบตงานตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา

โดยคดเลอกรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยา(adversedrugreactions;ADRs)จำานวน600ฉบบ

ทไดรบในป พ.ศ. 2555 ดวยวธสมแบบอสระ จากโรงพยาบาลสงกดสำานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

30แหงซงคดเลอกมาดวยวธการสมแบบแบงชนภม3ระดบตามขนาดผประเมนแตละคนประเมนรายงาน

200 ฉบบ จากโรงพยาบาลในระดบเดยวกบทสงกดดวย 3 เครองมอ ตามทกำาหนดจากการสมแบบอสระ

เชนเดยวกบระยะท1ผลการประเมนแบงเปน2กลมกลมผลบวกคอcertainและprobableสถตทใช

คอคาความไว(sensitivity)ความจำาเพาะ(specificity)ความสอดคลอง(kappastatistics)และความถ

�� HPVC.indd 47 16/11/59 09:10


ผลการศกษาพบวา Thai Algorithm และ Naranjo’s Algorithmมคาความไว

และความจำาเพาะ ใกลเคยงกนทง 2 ระยะ ระยะท 1 Thai algorithm ไดผลการประเมนกลมผลบวก

ตรงกบเกณฑขององคการอนามยโลก 98 ฉบบ คาความไวรอยละ 79.0 ความจำาเพาะรอยละ 66.7

ในขณะทNaranjo’salgorithmไดผลตรงกบเกณฑขององคการอนามยโลก101ฉบบคาความไวรอยละ

80.8ความจำาเพาะรอยละ61.1ความเทยงของเครองมอทง3ชนดโดยผประเมน3คน(inter-observer

reliability)อยในระดบพอใช(fair)เกณฑขององคการอนามยโลกThaialgorithmและNaranjo’salgo-

rithmมคาความสอดคลองท0.330.12และ0.24ตามลำาดบระยะท 2Thaialgorithmไดผลการประเมน

กลมผลบวกตรงกบเกณฑขององคการอนามยโลก361ฉบบคาความไวรอยละ75.1ความจำาเพาะรอยละ

66.4 ในขณะท Naranjo’s algorithm ไดผลตรงกบเกณฑขององคการอนามยโลก 363ฉบบ คาความไว

รอยละ75.5ความจำาเพาะรอยละ67.2ความเทยงของเครองมอทง3ชนดโดยผประเมน3คนอยในระดบ

พอใช เกณฑขององคการอนามยโลก Thai algorithmและNaranjo’s algorithmมคาความสอดคลอง

ท 0.33 0.22 และ 0.21 ตามลำาดบ สำาหรบผลประเมนการยอมรบการใช Thai algorithm พบวา

รอยละ80.3ของผตอบแบบสอบถามยอมรบทจะใชเครองมอThaialgorithmโดยมขอเสนอแนะใหพฒนา

โปรแกรมสำาเรจรปเพอความสะดวกในการใชงาน

5.4.3 เอกส�รเผยแพร(Publications)

ฐานขอมล Thai Vigibase ไมเพยงใชประโยชนในการตรวจจบสญญาณและจดการ

ความเสยงหากยงเปนแหลงขอมลทสำาคญในการศกษาวจยทงสำาหรบเจาหนาทศนยHPVCนสตนกศกษา

และผทสนใจในการสรางองคความรใหม โดยในระดบประเทศไดเผยแพรผานวารสารขาวสารดานยา

และผลตภณฑสขภาพสามารถเขาถงไดทhttp://thaihpvc.fda.moph.go.th/thaihvc/Public/Webpage/

main.jspตวอยางผลงานตพมพระดบนานาชาตปรากฏตามภาคผนวกท3

�� HPVC.indd 48 16/11/59 09:10


49

การใชผลตภณฑจากสมนไพร/ยาแผนโบราณ(ยาแผนไทย)ในประเทศไทยเปนไปอยางแพรหลาย

และเพมขนตามลำาดบตลอดมา อนเปนผลจากนโยบายการสงเสรมสนบสนนจากรฐบาลทมเปาหมาย

เพอการพงตนเอง ลดการสญทางเศรษฐกจของประเทศ เปนเหตทำาใหมการพฒนารปแบบของผลตภณฑ

และวธการใชทเปลยนแปลงจากภมปญญาดงเดม เชน ปรบรปแบบผลตภณฑเปนชนดเมดหรอแคปซล

มวธการรบประทานแบบยาแผนปจจบนในปพ.ศ.2542ยากลมดงกลาวไดรบการคดเลอกและบรรจเขาเปน

รายการยาบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2542(บญชยาจากสมนไพร)เปนครงแรกนอกจากนยงมการจดการเรยน

การสอนแพทยแผนไทยในระดบมหาวทยาลยและสงเสรมใหใชยาแผนไทยควบคยาแผนปจจบนในสถานพยาบาล

ของรฐแตเนองจากกลมยาเหลานยงมขอมลการวจยทจำากดโดยเฉพาะดานความปลอดภยรายงานADRs/AEs

ทไดรบผานทางการรายงานแบบspontaneousreportingมนอยมากประกอบกบประสบการณการใชยา

จากสมนไพรใบขเหลกทำาใหเกดภาวะตบอกเสบ บงชวาการเปลยนแปลงรปแบบการใชยาจากดงเดม

อาจสงผลใหเกดปญหาดานความปลอดภยได

ดงนน เพอประกนความปลอดภยจากการใช สามารถตรวจจบสญญาณและจดการความเสยงได

รวดเรวทนตอเหตการณศนยHPVCไดจดทำาโครงการเฝาระวงเชงรกตดตามการเกดเหตการณไมพงประสงค

(Adverseevents;AEs)ในผปวยทใชยาทพฒนาจากสมนไพรตามทไดกลาวขางตน(รายละเอยดภายใตหวขอ

การศกษาวจยหนา41-44)ตอมาในปพ.ศ.2555ภายหลงกระทรวงสาธารณสขไดปรบปรงและประกาศ

บญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2555 ซงประกอบดวยรายการยาทพฒนาจากสมนไพรและยาแผนไทยกวา

70 รายการ มากกวารายการในบญชยาหลกแหงชาตฉบบกอนหนาน กระทรวงสาธารณสขจงไดมนโยบาย

ผลตภณฑจ�กสมนไพร/ย�แผนโบร�ณ6 (Herbal and Thai Traditional Products)

�� HPVC.indd 49 16/11/59 09:10


ปรบรปแบบการเฝาระวงรายการยาทพฒนาจากสมนไพร/แผนไทยตามบญชยาหลกแหงชาตขนใหม

กำาหนดใหสถานพยาบาลทใชรายการยาดงกลาวน ตองรายงานจำานวนใบสงของรายการยาแตละชนด

และจำานวนผปวยทเกดAEsไปยงศนยHPVCเปนประจำาทกเดอนควบคกบการรายงานAEsแบบspontaneous

reporting ไมวาจะเกด AEs หรอไมกตาม ภายในระยะเวลาทกำาหนด ทงน เพอใชประมาณการสดสวน

การเกดAEsในเบองตนสำาหรบรายการยาสมนไพร/แผนไทยนอกบญชยาหลกแหงชาตยงคงใหรายงานแบบ

spontaneous reporting ทรายงานเฉพาะกรณทพบ AEs เทานน แตดวยระบบการรายงานใบสงเปน

แบบสมครใจทำาใหมสถานพยาบาลเพยงบางแหงเทานนทสงใบสงยาและรายงานAEs เมอพจารณาเฉพาะ

สถานพยาบาลทสงจำานวนใบสง ตงแตปพ.ศ. 2555ถงสนปพ.ศ. 2558พบสดสวนรายงานการเกดAEs

ของยาจากสมนไพรฟาทะลายโจรมะระขนกขมนชนสหสธาราเถาวลยเปรยงเทากบ4.9,3.9,3.0,2.5

และ2.0ตอ10,000ใบสงยาตามลำาดบ(ขอมลณเดอนมนาคม2559)

โดยสรป ปจจบนวธการหลกของการเฝาระวงความปลอดภยยาสมนไพร/แผนโบราณ คอ

spontaneousreportingสำาหรบรายการยาในบญชยาหลกแหงชาตจะเพมเตมการรายงานจำานวนใบสงยา

ควบคไปกบรายงานAEsเพอประมาณการสดสวนการเกดAEs

�� HPVC.indd 50 16/11/59 09:10


51

ระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพมการดำาเนนงานและพฒนาอยางตอเนอง

มาโดยตลอดมเครอขายทครอบคลมสถานพยาบาลทงภาครฐและเอกชนทวประเทศกวา1,000แหงในชวง

5ปทผานมาไดรบรายงานADRs/AEsประมาณ50,000ฉบบตอปฐานขอมลThaiVigibaseไมเพยงม

ศกยภาพสามารถตรวจจบสญญาณความเสยงได ยงเปนแหลงขอมลสำาคญในการกำาหนดมาตรการจดการ

ความเสยง และการศกษาวจยเพอสรางองคความรใหมๆ ดานความปลอดภยจากการใชผลตภณฑสขภาพ

นอกจากนยงมระบบการสอสารความเสยงในภาวะปกตและฉกเฉนตลอดจนมการแลกเปลยนขอมลขาวสาร

กบหนวยงานภายในและตางประเทศ นบไดวาเปนระบบเฝาระวงทมประสทธภาพ อยางไรกตาม กยงม

ความทาทายและโอกาสพฒนาใหระบบมความเขมแขงและเพมประสทธผลการดำาเนนงานในหลายดานดงน

(1)กฎระเบยบ(Regulations)

สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา โดยศนย HPVC ไดรบมอบหมายจากกระทรวง

สาธารณสขใหดำาเนนการเฝาระวงและตดตาม AEs จากการใชผลตภณฑสขภาพ แตกลบไมมคำาสงหรอ

กฏระเบยบใดๆ ทกำาหนดใหสถานพยาบาลหรอหนวยงานทเกยวของมหนาทตองรายงานเหตการณดงกลาว

ยกเวนในบางกรณ เชน การกำาหนดใหผประกอบการทไดรบอนมตทะเบยนยาใหมแบบมเงอนไข มหนาท

ตดตามความปลอดภยยาใหมซงตองรายงาน ADRs/AEs ดงนน หากมการกำาหนดใหการรายงานเปน

กฎระเบยบขอบงคบไมเพยงจะชวยเพมอตราการรายงานแตยงเพมความครอบคลมเครอขายการเฝาระวง

ไดอกดวย

(2)ขอบเขต(Scope)

แมพนธกจของศนยHPVCจะมขอบเขตทครอบคลมผลตภณฑสขภาพอนๆนอกเหนอจากยา

แตผลการดำาเนนงานทผานกลบมเฉพาะผลตภณฑยาเปนหลกโดยสวนใหญเปนยาทมการใชมาเปนเวลานาน

ก�รประเมนผลก�รดำ�เนนง�น7 และคว�มท�ท�ยในอน�คต

�� HPVC.indd 51 16/11/59 09:10


ในขณะทยาใหมทยงมขอมลประสบการณการใชนอยและยาแผนโบราณ/ยาจากสมนไพรซงเปนผลตภณฑ

ทไดรบการสงเสรมการใชกลบมสดสวนทนอยไมเพยงพอตอการตรวจจบหรอประเมนความเสยงในขณะทเครอง

มอแพทยและผลตภณฑสขภาพอนๆกประสบปญหาเชนเดยวกนนอกจากน รายงานทไดรบเกอบทงหมด

เปนADRsมเพยงสวนนอยทเปนปญหาอนๆทสงผลตอสขภาพของผบรโภคดงนนการดำาเนนงานในอนาคต

ควรมงเนนใหความสำาคญกบกจกรรมการขยายขอบเขตงานเพอเพมจำานวนรายงานดงกลาวเหลาน

(3)คว�มเชอมโยง(Linkage)

การดำาเนนงานทผานมายงขาดการเชอมโยงกบหนวยงานทเกยวของทงภายในและภายนอก

สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กลาวคอ การเฝาระวงมงเนนตดตาม ADRs/AEs หลงผลตภณฑ

ออกสตลาด (post-marketing surveillance) โดยไมมความเชอมโยงกบการกำากบดแลกอนออกสตลาด

(pre-marketing control) ทงทผลตภณฑหลายชนดมขอมลทบงชวามความเสยงสงหรออาจมความเสยง

(potentialrisk)ในขนตอนการกำากบดแลกอนออกสตลาดโดยเฉพาะผลตภณฑยาในการนหากมการเชอมโยง

ขอมลระหวางกนยอมจะชวยใหการเฝาระวงมประสทธผลมากขน โดยการพฒนากลไกการเฝาระวงท

เหมาะสมกบผลตภณฑนนๆนอกจากนดวยขอจำากดของระบบเฝาระวงทำาใหขอมลทไดรบไมสามารถประเมน

ความชก หรออบตการณการเกด ADRs/AEs ได การเชอมโยงกบหนวยงานทรบผดชอบฐานขอมลจำานวน

ผปวย/ปรมาณการใชผลตภณฑสขภาพกจะชวยเพมประสทธภาพในการประเมนขนาดของปญหา/ความเสยง

ลดขอจำากดดงกลาวได

(4)จดลำ�ดบคว�มสำ�คญ(Priority)

การบรหารจดการระบบเฝาระวงในปจจบนไมมการจดลำาดบความสำาคญตามความเสยง

ของผลตภณฑหรอประชากร ทงทผทใชยาทมความเสยงสงและประชากรกลมเสยง เชน สตรมครรภหรอ

ใหนมบตร เดก หรอผสงวย หากเกดเหตการณไมพงประสงคขนมโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพทรนแรง

ดงนน ถากำาหนดใหเฝาระวงประชากรกลมดงกลาวนเปนกรณพเศษ รวมถงจดใหมระบบการจดการความ

เสยงทรวดเรวยอมจะชวยลดความเสยงและอนตรายทจะเกดขนได

(5)เครอข�ย(Network)

รายงานสวนใหญไดรบจากเครอขายทเปนโรงพยาบาลภาครฐทำาใหรายงานทไดรบไมครอบคลม

ผลตภณฑสขภาพทกชนดและปญหาทกประเภท ในการนจงควรขยายเครอขายแหลงทรายงานใหม

ขอบเขตกวางและเพมจำานวนใหมากขน เชน โรงพยาบาลเอกชนและผประกอบการ เนองจากเปนแหลง

รายงานทสำาคญของผลตภณฑใหมๆขยายเครอขายสระดบชมชนเพอใหสามาถตรวจจบปญหาอนๆทเกยวของ

กบการใชผลตภณฑทไมถกตอง เหมาะสม นอกจากน ควรพฒนากลไกใหผบรโภคมสวนรวมเปนเครอขาย

ในการรายงานเนองจากผลตภณฑหลายชนดผบรโภคเปนผเลอกซอเลอกใชดวยตนเองเชนยาจากสมนไพร

เครองสำาอาง

�� HPVC.indd 52 16/11/59 09:10


53

(6)ผปฏบตง�น(Staffing)

เมอเปรยบเทยบสดสวนภาระงานกบจำานวนผปฏบตงานณศนยHPVCและเครอขายเฝาระวง

พบวาจำานวนผปฏบตงานมสดสวนทนอยไมสอดคลองกบปรมาณงาน ในฐานะศนยระดบชาต ศนย HPVC

ควรไดรบการพจารณาเพมจำานวนผปฏบตงานใหเหมาะสมกบพนธกจทไดรบมอบหมายทมแนวโนมเพมขน

ตามการเปลยนแปลงในระดบสากลทกำาหนดใหการรายงานเปนขอบงคบทางกฎหมายและมงเนนใหกจกรรม

ดงกลาวนเปนหนงในกลยทธการประกนความปลอดภยของผลตภณฑ สำาหรบในระดบเครอขายเฝาระวง

โดยเฉพาะสถานพยาบาล ควรมเภสชกรอยางนอยหนงคนรบผดชอบการรายงานเหตการณไมพงประสงค

จากการใชผลตภณฑสขภาพ

(7)เทคโนโลย(Technology)

แมวาในปจจบนไดมการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาชวยเพมประสทธภาพ

ในการสงขอมลผานระบบการรายงานแบบออนไลน(AEonlinereportingsystem)แตกยงมโอกาสพฒนา

ใหดยงขนไดทงดานความรวดเรวและปรมาณในการรายงาน รวมถงลดปญหาขาดแคลนผปฏบตงาน

เชน พฒนาระบบการสงตอขอมลอยางอตโนมตจากสถานพยาบาลมายงศนย HPVC ผาน electronic

medical records system หรอพฒนารปแบบการรบขอมลรายงานจากผประกอบการตามมาตรฐาน

ICHE2Bซงเปนมาตรฐานการสงตอขอมลรปแบบอเลกทรอนกสในระดบสากล

�� HPVC.indd 53 16/11/59 09:10


54

ประเทศไทยมระบบเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ

ทดซงดำาเนนงานมามากกวา30ปศนยHPVCในฐานะหนวยงานหลกท

รบผดชอบการพฒนาระบบดงกลาว มผลงานอนประจกษเปนทยอมรบ

ในระดบประเทศและสากล สามารถตรวจจบและจดการความเสยง

ของผลตภณฑสขภาพไดโดยมฐานขอมลThaiVigibaseเปนแหลงขอมล

สำาคญโดยเฉพาะอยางยงความเสยงดานยานอกจากนศนยHPVCยงพฒนา

เครองมอเพมประสทธภาพในการดำาเนนงานเชนพฒนาThaiAutomatic

Signal Detection Program ชวยคดกรองขอมลบงชสญญาณความเสยง

หรอ AE online reporting system เพอลดปญหาการสงรายงานลาชา

นอกจากนยงพฒนาThaiAlgorithmโดยมงหวงใหเปนเครองมอประเมน

ความสมพนธเชงสาเหตระหวางยาทสงสยกบเหตการณไมพงประสงค ทม

ความสอดคลองกบเวชปฏบตของประเทศไทยรวมถงสรางองคความรใหมๆ

ผานกลไกการเผยแพรเอกสารวชาการตางๆทงในและตางประเทศ

แมผลการดำาเนนการทผานมาจะบรรลตามเปาหมายการเฝาระวง

แตกยงมความทาทายและโอกาสพฒนาระบบใหมประสทธภาพยงขนกวา

ในปจจบนลดขอจำากดของระบบเชนผลกดนใหการรายงานเปนขอบงคบ

ทางกฎหมายบรหารจดการระบบเฝาระวงตามลำาดบความสำาคญของความเสยง

ขยายเครอขายและเพมจำานวนผปฏบตงานใหสอดคลองกบพนธกจทไดรบ

มอบหมาย สรางความเชอมโยงขอมลกบหนวยงานทเกยวของประยกตใช

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารทเหมาะสมเพออำานวยความสะดวก

ในการรายงานรวมถงสงเสรมกจกรรมการเฝาระวงเพอเพมปรมาณรายงาน

ผลตภณฑสขภาพทยงมสดสวนนอย

บทสรป8

�� HPVC.indd 54 16/11/59 09:10

ภ�คผนวก

�� HPVC.indd 55 16/11/59 09:10


ภ�คผนวก 1 วธทใชประเมนคว�มสมพนธเชงส�เหต

1.1 WHO-UMCCausalityAssessmentcriteria

Causalityterm Assessmentcriteria* Comment

Certain • Eventorlaboratorytestabnormality,withplausibletime

relationshiptodrugintake

• Cannotbeexplainedbydiseaseorotherdrugs

• Response towithdrawal plausible (pharmacologically,

pathologically)

• Eventdefinitivepharmacologicallyorphenomenologically

(i.e. an objective and specificmedical disorder or a

recognizedpharmacologicalphenomenon)

• Rechallengesatisfactory,ifnecessary

Probable/Likely • Eventorlaboratorytestabnormality,withreasonabletime


• Unlikelytobeattributedtodiseaseorotherdrugs

• Responsetowithdrawalclinicallyreasonable

• Rechallengenotrequired

Possible • Eventorlaboratorytestabnormality,withreasonabletime


• Couldalsobeexplainedbydiseaseorotherdrugs

• Informationondrugwithdrawalmaybelackingorunclear

Unlikely • Eventorlaboratorytestabnormality,withatimetodrug

intake thatmakes a relationship improbable (but not

impossible)

• Diseaseorotherdrugsprovideplausibleexplanations

หม�ยเหต: Allpointsshouldbereasonablycompliedwiththesecriteria.

�� HPVC.indd 56 16/11/59 09:10


57

1.2 Naranjo’sAlgorithm

คำ�ถ�ม ใช ไมใช ไมทร�บ คะแนน

1. เคยมสรปหรอรายงานการปฏกรยานมาเเลวหรอไม +1 0 0

2. อาการ/เหตการณไมพงประสงคนเกดขนภายหลง

จากไดรบยาทคดวาเปนสาเหตหรอไม

+2 -1 0

3. อาการ/เหตการณไมพงประสงคนดขนเมอหยด

ยาดงกลาว หรอเมอใหยาตานทจำาเพาะเจาะจง

(specificanatagonist)หรอไม

+1 0 0

4. อาการ/เหตการณไมพงประสงคเกดขนเมอเรม

ใหยาใหมหรอไม

+2 -1 0

5. ปฏก รยาท เกดขนสามารถเกดจากสาเหตอน

(นอกเหนอจากยา)ของผปวยหรอไม

-1 +2 0

6. ปฏกรยาดงกลาวเกดขนอกเมอใหยาหลอกหรอไม -1 +1 0

7. สามารถตรวจวดปรมาณยาได ในเลอด (หรอ

ของเหลวอน) ในปรมาณความเขมขนทเปนพษ

หรอไม

+1 0 0

8. ปฏกรยารนแรงเกดขน เมอเพมขนาดยาหรอลด

ความรนเเรงลงเมอลดขนาดยาหรอไม

1 0 0

9. ผ ป วยเคยมปฏกรยาเหมอนหรอคลายคลงกนน

มากอนในการไดรบยาครงกอนๆหรอไม

+1 0 0

10.อาการ/เหตการณไมพงประสงคน ไดรบการยนยน

โดยหลกฐานทเปนรปธรรม(objectiveevidence)

หรอไม

+1 0 0

รวม

ระดบคะแนน คะแนนมากกวาหรอเทากบ9 Definite/Certain ใชแน

คะแนนเทากบ5-8 Probable นาจะใช

คะแนนเทากบ1-4 Possible อาจจะใช

คะแนนนอยกวาหรอเทากบ0 Doubtful/Unlikely นาสงสย/ไมนาใช

�� HPVC.indd 57 16/11/59 09:10


1.3 ThaiAlgorithm

ขอคำ�ถ�ม คำ�ตอบเกณฑก�รประเมน

ใชแน น�จะใช อ�จจะใช ไมน�จะใช

1. ม อาการหรอผลการตรวจอย า ง ใดอยางหนงตอไปน ทยนยนวาเกดเหตการณไมพงประสงค

1.1 มประวตของอาการ (medicalhistory)*

1.2 อาการแสดงทางคลนก (clinicalsign)

1.3 มผลการตรวจทางหองปฏบตการ(laboratoryinvestigation)

Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y

2. ได รบยาทสงสยก อนเกดเหตการณ ไมพงประสงค

Y Y Y Y Y Y Y Y Y U

3. เหตการณไมพงประสงคดขนเมอ 3.1 หยดยาทสงสยหรอ 3.2 ลดขนาดของยาทสงสยหรอ 3.3 ใหยารกษาทเฉพาะเจาะจง (specificantagonist)

Y U Y Y U U U U U Y/U

4. ไม มสาเหตอนททำาให เกดเหตการณไมพงประสงคนอกจากยาทสงสย

Y Y Y Y Y Y U U U Y/U

5. เคยมรายงานเหตการณไมพงประสงคจากยาทสงสยมากอน

Y Y U Y/U Y U Y U U Y/U

6. เหตการณไมพงประสงคเกดขนในลกษณะกรณใดกรณหนงดงตอไปน

6.1 เกดจากยาทสงสยโดย (1) เจตนาใหยาซำาหรอ (2) ไมเจตนาใหยาซำา 6.2 เกดขนอยางรวดเรว (ภายในเวลา...

นาท)หลงจากการไดรบยา ทสงสยเพยงชนดเดยว 6.3 เกดขนณตำาแหนงทรบยา

Y Y Y U U U U U U Y/U

7. มประวตอาการทเหมอนหรอคลายคลงกนนมากอนเมอไดรบยากลมเดยวกบยาทสงสย

Y/U Y/U Y/U Y/U Y/U Y/U Y/U Y U Y/U

Y คอ ใชU คอ ไมใชหรอไมทราบหม�ยเหต: * ประวตของอาการหมายถงอาการแสดงทางคลนกทเกดขนกอนมาพบแพทยจากคำาบอกเลาของผปวย ** สามารถดาวนโหลดโปรแกรมไดทwww.fda.moph.go.th/vigilance

�� HPVC.indd 58 16/11/59 09:10


59

ภ�คผนวก 2 เกณฑก�รประเมนคณภ�พร�ยง�นเหตก�รณ/อ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชย�

คณภาพความครบถวนของรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยาแบงออกเปน4ระดบดงน

ระดบคณภ�พ เกณฑก�รประเมนคณภ�พคว�มครบถวนของขอมล

ระดบ0 รายงานทประกอบดวยขอมลขนตำา

1.ขอมลทบงชเฉพาะรายงาน (unique identification) ไดแก

ชอสถานพยาบาลหรอแหลงทสงรายงานเปนตน

2.ข อมลผ ป วย (patient) เช น เพศ อาย นำาหนก ภาวะอนๆ

ทเกยวของเปนตน

3.ขอมลรายการยาทสงสย(suspecteddrug)อยางนอย1รายการ

4.ขอมลเหตการณอาการไมพงประสงคจากการใชยาอยางนอย

1อาการ

ระดบ1 รายงานทประกอบดวยขอมล1-4และขอมลดงตอไปน

5.วนทเรมรกษาดวยยาทสงสย

6.วนท เ ร มปรากฏหรอพบเหตการณ /อาการไม พ งประสงค

จากการใชยา(dateofonsetofreaction)


7.อาการผดปกต หรอ เหตผลทต องใชยาดงกลาว (disorder/

reason for treatment) โดยระบในรปของ ICD code

(InternationalClassificationofDisease)ทถกตอง

8.ผลลพธท เกดขน (outcome) ขณะทรายงาน ตามทกำาหนด

ในแบบรายงาน


9.ผลของการทำาrechallengeเปนบวก(positive)

หม�ยเหต ในกรณทผลการทำา rechallenge เปนลบ (negative)

จะจดใหอยในระดบ2

ระดบ9

(missing)

รายงานทขอมลไมครบถวนตามระดบ 0 ซงรายงานดงกลาวน จะถก

ยกเลก

�� HPVC.indd 59 16/11/59 09:10


ภ�คผนวก 3บ�งสวนของผลง�นตพมพในว�รส�รต�งประเทศ ทใชขอมลจ�ก Thai Vigibase

ในระหว�ง ป พ.ศ. 2551 ถง พ.ศ. 2559

�Detection of Adverse Drug Reaction Signals in the Thai FDADatabase: Comparison

BetweenReportingOddsRatioandBaysianConferencePropagationNeuralNetworks

Methods.TherapeuticInnovationandRegulatoryScience.07/2010;44(4):393-403.

�SafetyofHerbalProductsinThailandAnAnalysisofReportsintheThaiHealthProduct

VigilanceCenterDatabasefrom2000to2008.DrugSafety:2011;34(4):339-350.

�Characterization of Statin-AssociatedMyopathy Case Reports in Thailand Using

theHealthProductVigilanceCenterDatabase.DrugSafety2013;36(2):583-591.

�CharacterizationofHypersensitivityReactionsReportedamongAndrographisPaniculata

Users in Thailand Using Health Product Vigilance Center (HPVC) Database. BMC

ComplementaryandAlternativeMedicine:2014,14:515.

�Pharmacovigilance andTuberculosis: Applying the Lessonsof Thioacetazone. Type:

Perspectives,BulletinofWorldHealthOrganization.2014Dec1;92(12):918-919.

�SignalDetectionforThaiTraditionalMedicine:ExaminationofNationalPharmacovigilance

DataUsingReportingOddsRatioandReportedPopulationAttributableRisk.Regulatory

ToxicologyandPharmacology,2014Oct;70(1):407-412.

�Renin Angiotensin System Blockers-associated Angioedema in the Thai Population:

AnalysisfromThaiNationalPharmacovigilanceDatabase.AsianPacJAllergyImmunol

2015Sep;33(3):227-35.

�Candidate HLA Genes for Prediction of Co-trimoxazole-induced Severe Cutaneous

Reactions.PharmacogenetGenomics.2015Aug;25(8):402-11.

�Off-labelUseandPharmacovigilanceamongInfants:AnalysisoftheThaiHealthProduct

VigilanceNationalDatabase.Drugs&TherapyPerspectives.2016:1-7.

�� HPVC.indd 60 16/11/59 09:10


61

บรรณานกรม 1. กองวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยากระทรวงสาธารณสข.รายงานฉบบสมบรณการเฝาระวงการ

ใชอารตมซนนและอนพนธภายหลงไดรบอนมตทะเบยนตำารบในประเทศไทย.นนทบร.กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2539.

2. คณะกรรมการแหงชาตดานยา. บญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2542 (บญชยาจากสมนไพร 2542). พมพครงท 1.กรงเทพฯ:โรงพมพการศาสนา;2542.

3. คณะกรรมการแหงชาตดานยา. บญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2549 (บญชยาจากสมนไพร 2549). พมพครงท 1.กรงเทพฯ:โรงพมพการศาสนา;2549.

4. คณะอนกรรมการพฒนาระบบบรการกระทรวงสาธารณสข.เกณฑมาตรฐานพฒนาระบบบรการของสถานพยาบาลและหนวยงานสาธารณสขงานเภสชกรรมพบส.2539.กรงเทพฯ;2539.

5. คำาสงกระทรวงสาธารณสขท176/2546เรองแกไขทะเบยนตำารบยาทมซซาไพรด(Cisapride)เปนสวนประกอบอยสงณวนท11กมภาพนธพ.ศ.2546.คดจากราชกจจานเบกษาเลม120ตอนพเศษ26งวนท28กมภาพนธพ.ศ.2546.

6. คำาสงกระทรวงสาธารณสข1679/2555เรองแกไขทะเบยนตำารบไนมซไลด(Nimesulide)ประกาศณวนท13พฤศจกายนพ.ศ.2555คดจากราชกจจานเบกษาเลม129ตอนพเศษ194งวนท25ธนวาคมพ.ศ.2555.

7. คำาสงกระทรวงสาธารณสขท 504/2558 เรองเพกถอนทะเบยนตำารบยาสงณ วนท 19มนาคมพ.ศ. 2558.คดจากราชกจจานเบกษาเลม132ตอนพเศษ96งวนท24เมษายนพ.ศ.2558.

8. ฐานขอมลศนยเฝ าระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา(ThaiVigibase)[อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจาก:http://thaihpvc.fda.moph.go.th

9. นคร ตงวนเจรญชย. อาการไมพงประสงคจากการใช injection site adaptor. วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ.2544;4(3):27-8.

10. นารตนเกษตรทต,ชลพรจระพงษา,สรยพรภทรสวรรณและคณะ.รายงานอาการอนไมพงประสงคจากการใชยาสการคมครองผบรโภคดานสาธารณสข:กรณศกษายาNeo-optal,บทคดยอผลงานการประชมวชาการคมครองผบรโภคดานสาธารณสขประจำาป2536ระหวางวนท9-11สงหาคม2536โรงแรมเมเลยหวหนประจวบครขนธ,หนาย-1-7.

11. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาเรองแกไขทะเบยนตำารบไนมซไลด(Nimesulide)ชนดรบประทานตองรายงานตอสำานกคณะกรรมการอาหารและยา ประกาศ ณ วนท 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2552 คดจากราชกจจานเบกษาเลม126ตอนพเศษ90งวนท26มถนายนพ.ศ.2552.

12. ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาควบคมพเศษฉบบท23ประกาศณวนท30กรกฎาคมพ.ศ.2544คดจากราชกจจานเบกษาเลม112ตอนพเศษ89งวนท12กนยายนพ.ศ.2544.

13. ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาทตองแจงคำาเตอนการใชยาไวในฉลากและทเอกสารกำากบยาและขอความของคำาเตอนฉบบท29ประกาศณวนท11กมภาพนธพ.ศ.2546คดจากราชกจจานเบกษาเลม120ตอนพเศษ26งวนท28กมภาพนธพ.ศ.2546.

�� HPVC.indd 61 16/11/59 09:10


14. ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาทตองแจงคำาเตอนการใชยาไวในฉลากและทเอกสารกำากบยาและขอความของคำาเตอนฉบบท49ประกาศณวนท13พฤศจกายนพ.ศ.2555คดจากราชกจจานเบกษาเลม129ตอนพเศษ194งวนท25ธนวาคมพ.ศ.2555.

15. ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาควบคมพเศษฉบบท44ประกาศณวนท13พฤศจกายนพ.ศ.2555คดจากราชกจจานเบกษาเลม129ตอนพเศษ194งวนท25ธนวาคมพ.ศ.2555.

16. ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาทตองแจงคำาเตอนการใชยาไวในฉลากและทเอกสารกำากบยาและขอความของคำาเตอนฉบบท50ประกาศณวนท21พฤศจกายนพ.ศ.2555คดจากราชกจจานเบกษาเลม130ตอนพเศษ2งวนท7มกราคมพ.ศ.2556.

17. ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการจดทำารายงานผลการทำางานอนผดปกตของเครองมอแพทยหรอผลอนไมพงประสงคทเกดขนกบผบรโภค และรายงานการดำาเนนการแกไข ประกาศณวนท22มนาคมพ.ศ.2559คดจากราชกจจานเบกษาเลม133ตอนพเศษ102งวนท4พฤษภาคมพ.ศ.2559.

18. ประกาศคณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาตเรองบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2555ประกาศณวนท29มนาคมพ.ศ.2555คดจากราชกจจานเบกษาเลม129ตอนพเศษ85งวนท25พฤษภาคมพ.ศ.2555.

19. ประกาศคณะกรรมการพฒนาระบบยาแหงชาตเรองบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2556ประกาศณวนท7สงหาคมพ.ศ.2556คดจากราชกจจานเบกษาเลม130ตอนพเศษ126งวนท30กนยายนพ.ศ.2556.

20. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาเรองเงอนไขการอนญาตใหนำาหรอสงยาเขามาในราชอาณาจกรเพอการศกษาวจยทางคลนก ประกาศ ณ วนท 18 ตลาคม พ.ศ. 2554 [อนเทอรเนต]. [เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจาก:http://drug.fda.moph.go.th/zone_law/files/nym1_13-8-58_Final.pdf

21. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา เรอง แนวทางสำาหรบผรบอนญาตในการรายงานความปลอดภยของยาทใชในมนษย ยาเสพตดและวตถทออกฤทธตอจตและประสาททใชทางการแพทยภายหลงออกสตลาดประกาศณวนท18ธนวาคม2558[อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจาก:http://thaihpvc.fda.moph.go.th/thaihvc/Public/NewsAdr/uploads/hpvc_437.pdf

22. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา เรอง การปรบปรงคมอ/หลกเกณฑการตดตามความปลอดภยของยาใหม (safetymonitoringprogram)ประกาศณวนท 6กรกฎาคม2555 [อนเทอรเนต]. [เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจากhttp://drug.fda.moph.go.th/zone_law/files/doc3.pdf

23. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาเรองการผลตยาแผนปจจบนเพอการวจยทางคลนกประกาศณวนท25มถนายน2555[อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจากhttp://drug.fda.moph.go.th/zone_law/files/drug_1190.pdf

24. ประกาศสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา เรอง กำาหนดคำารบรองเงอนไขการขนทะเบยน ตำารบยาสำาหรบการรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยารวมถงวคซนประกาศณวนท5กมภาพนธ2559[อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ 30 มนาคม 2559]. เขาถงไดจาก: http://drug.fda.moph.go.th/zone_law/files/Condi-tion-MA-AE-Report.pdf

25. ปราณ ชวลตธำารง, ทรงพล ชวะพฒน, เอมมนส อตตวชญ, สดด รตนจรสโรจน, สมเกยรต ปญญามง,บญมสญญสจจาร.พษเรอรงของผงใบขเหลกในหนขาว.วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทย2546;45(3):101-14.

�� HPVC.indd 62 16/11/59 09:10


63

26. พทรยาโภคะกล.การประเมนสญญาณอนตรายจากการใชยาจากฐานขอมลThaiVigibaseสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ.2557;17(2):61-6.

27. พระราชบญญตเครองสำาอาง พ.ศ. 2558 ใหไว ณ วนท 10 สงหาคม พ.ศ. 2558 คดจากราชกจจานเบกษาเลม132ตอนท86กวนท8กนยายน2558.

28. พระราชบญญตยาพ.ศ.2510แกไขโดยพระราชบญญตยา(ฉบบท3)พ.ศ.2522ใหไวณวนท8พฤษภาคมพ.ศ.2522คดจากราชกจจานเบกษาเลม96ตอนท79วนท13พฤษภาคมพ.ศ.2522.

29. เยาวเรศอปมายนต,สรยาเวชวฐาน,วนดาแกวผนกรงษ,เยาวเรศอปมายนต,ภควดศรภรมย,วมลสวรรณเกษาวงษ.การตดตามการเกดอาการไมพงประสงคจาการใชยาทพฒนาจากสมนไพรในรายการตามบญชยาหลกแหงชาตพ.ศ.2549แบบใกลชด.นนทบร.กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2554.

30. รชตะรชตะนาวน,อมรนทรทกขญเสถยร,ละออชยลอกจ,อรญญาสวางอรยะสกล,ชะอรสนธสขศรวงศ,เพชรรตนพงษเจรญสข,และคณะ.การศกษาความชกของปญหาทางคลนกทเกดจากการใชสารทมสเตยรอยดปะปนโดยไมมขอบงชทางการแพทย:รายงานวจยฉบบสมบรณ.กรงเทพมหานคร:สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย;2550.

31. วชรรงอภรมยนนท,วมลสวรรณเกษาวงษ.การเฝาระวงและตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาของแพทยและเภสชกรในโรงพยาบาล.วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ.2551;11(4):5-11.

32. วชรรงอภรมยนนท,วมลสวรรณเกษาวงษ,พทรยาโภคะกล.กรณศกษายากลมaminoglycosides.วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ.2557;17(2):35-9.

33. วทยาประชาเฉลม.การประเมนการรายงานอาการไมพงประสงคจากการใชยาทรายแรงในระบบspontaneousreportingของประเทศไทยกรณศกษาอาการStevens-JohnsonSyndrome(SJS)และToxicEpidermalNecrolysis(TEN)[วทยานพนธ].กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยมหดล;2551.

34. วทยาประชาเฉลม. ยา Propylthiouracil กบกลมอาการ severe skin reation. วารสารขาวสารดานยาและผลตภณฑสขภาพ.2557;17(3):94-8.

35. วมล สวรรณเกษาวงษ. การพฒนาเครองมออตโนมตเพอการตรวจจบสญญาณเตอนภย. วารสารอาหารและยา:2549;13(1):56-65.

36. วมล สวรรณเกษาวงษ. การศกษาระบบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาของโรงพยาบาลในประเทศไทย.นนทบร:กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2545.

37. วมลสวรรณเกษาวงษ.รายงานเบองตนผลการสำารวจเรองการรบรความเขาใจและพฤตกรรมตอการดำาเนนงานADRs ของแพทย. ใน: สรปรายงานการประชมสมมนาระดบชาตเพอพฒนาการตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชยา. ศนยตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ 19-20 สงหาคม 2542สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.นนทบร:สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2542.21-7.

38. วมลสวรรณเกษาวงษ,จนทมาโยธาพทกษ,รงนภาทรงศรพนธ,ปราโมทยตระกลเพยรกจ.คมอการใชThaiAlgorithm สำาหรบการประเมนอาการไมพงประสงคจากการใชยา (ฉบบสำาหรบผวจย). พมพครงท 1.กรงเทพมหานคร:อกษรกราฟฟคแอนดดไซน;2550.

�� HPVC.indd 63 16/11/59 09:10


39. วมล สวรรณเกษาวงษ, ปราโมทย ตระกลเพยรกจ, ภควด ศรภรมย, ชญานตย เพชรรตน, วรสทธ ศรศรวชย.การประเมนการใช Thai Algorithm สำาหรบการตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยา. วารสารวชาการสาธารณสข.2559;25(4):673-82.

40. วมลสวรรณเกษาวงษ, วนดาแกวผนกรงษ, เยาวเรศอปมายนต,ภควดศรภรมย.การเฝาระวงตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยาจากสมนไพรทมการพฒนาในบญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2542. ศนยตดตามอาการไมพงประสงคจากการใชยากองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2545.

41. วมลสวรรณเกษาวงษ,วชรรงอภรมยนนท,ภควดศรภรมย.การประเมนผลมาตรการจดการความเสยงดานยา:กรณศกษายาnimesulide.นนทบร.กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2557.

40. ศนยตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพกองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา. การศกษาความชกและอบตการณการเกดอาการไมพงประสงคจากการใชยาในผปวยทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลทคดเลอก.นนทบร.กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2548.

43. ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา. คมอการใช ThaiAlgorithmในการประเมนอาการไมพงประสงคจากการใชยาฉบบสำาหรบผวจย.นนทบร.กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2550.

44. ศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.ภาวะตบอกเสบจากยาจากสมนไพร(ใบ)ขเหลกชนดเมดตำารบยาเดยว:บทเรยนการตรวจจบสญญาณ.ใน:เอกสารประกอบการประชมวชาการงานเฝาระวงความปลอดภยจากการใชยาประจำาป2551เรองPharmacovigilance:PartnershipforPatientSafetyระหวางวนท2-3กรกฎาคม2551โรงแรมดเอมเมอรลดกรงเทพมหานคร.ชดท1หนา15-9.

45. สมทรงลาวณยประเสรฐ,ชยโยชยชาญทพยทธ,สรชยอญเชญ,ยพนลาวณยประเสรฐ.ดาเรสเซนต:การศกษาความเปนพษของบาราคอลตอตบโดยการทดสอบดวยเซลลมะเรงเพาะเลยงของตบคนชนดเฮพจ2.ไทยเภสชสาร2544;25(3-4):149-59.

46. สมบตตรประเสรฐสข,มงคลหงษศรนรชร,อนชตจฑะพทธ.ภาวะตบอกเสบจากสมนไพร“ขเหลก”บทเรยนเพอการพฒนาสมนไพรไทย.คลนกนานาสาระ2000;186(16):385-90.

47. สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.HPVCsafetynewsเรองความเสยงจากการใชวคซนMMRสายพนธL-zagrebในผใหญและวยรนฉบบวนท2/2554วนท17มนาคม2554.

48. สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา. HPVC safety news เรอง รายงานการเกดปฏกรยาไวเกน(hypersensitivity) ภายหลงการใชยาจากสมนไพรฟาทะลายโจร ฉบบท 1/2556 วนท 31 มกราคม 2556[อนเทอรเนต]. [เขาถงเมอ 30 มนาคม 2559]. เขาถงไดจาก: http://thaihpvc.fda.moph.go.th/thaihvc/Public/News/uploads/hpvc_2_5_47.pdf

49. สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.จดหมายขาวAPRNewsletterเรองอาการไมพงประสงคจากการใชยาสมนไพรขเหลกฉบบเดอนพฤษภาคม2543[อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ30มนาคม2559].เขาถงไดจาก:http://thaihpvc.fda.moph.go.th/thaihvc/Public/News/uploads/hpvc_2_5_0_100394.pdf

�� HPVC.indd 64 16/11/59 09:10


65

50. สบญญาหตงคบด.แนะนำาศนยADRs.ใน:สรปรายงานการประชมสมมนาระดบชาตเพอพฒนาการตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชยา. ศนยตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑสขภาพ สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา.นนทบร:สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2542.หนา15-8.

51. สบญญาหตงคบด,ภควดศรภรมย.การศกษาการตดตามขอมลการใชยาcisaprideแบบintensivemonitoringในโรงพยาบาล.นนทบร:กองวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2544.

52. สบญญาหตงคบด, วมล สวรรณเกษาวงษ, TohM, วษณ ธรรมลขตกล, อมพร อทธระววงศ. โครงการศกษาอบตการณการเกดอาการไมพงประสงคจากการใชยาในผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทคดเลอก21แหง.นนทบร:กองแผนงานและวชาการสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา;2548.

53. สบญญาหตงคบด,สพรชยกองพฒนากล,สวฒนวมลวฒนาภณฑ,วมลสวรรณเกษาวงษ,จนทรสดารมโพธธารทอง.รายงานการประเมนผลการตดตามอาการอนไมพงประสงคจากการใชยา ระบบ Sponataneous ReportingSystem.พมพครงท1.กรงเทพมหานคร:ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย;2544.

54. อรรณเกยรต กาญจนพบลยวงศ, กนกทพย ทพยรตน. การระบาดของกลมอาการคลายโรคคางทมหลงรบวคซนMumpsMeasles Rubella (MMR) ในวทยาลยพยาบาลแหงหนง กรงเทพมหานคร เดอนเมษายน 2553.ในรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยาประจำาสปดาหปท41ฉบบท19:21พฤษภาคม2553.หนา293-4.

55. BoonmuangP,NathisuwanS,ChaiyakunaprukN,SuwankesawongW,PokhagulP,TeerawattanapongN,etal.CharacterizationofStatin-AssociatedMyopathyCaseReportsinThailandUsingtheHealthProductVigilanceCenterDatabase.Drugsaf.2013Sep;36(9):779-87.

56. BunchualiuaW,ZuckermanI,KulsomboonV,SuwankesawongW,SinghasivanoonP,KaewkugwalJ.Detection of Adverse Drug Reaction Signals in the Thai FDADatabase: Comparison BetweenReportingOddsRatioandBaysianConferencePropagationNeuralNetworksMethods.TherapeuticInnovationandRegulatoryScience07/2010;44(4):393-403.

57. ClarkD.Assessmentofassociationsbetweenvariousdrugsanderythemamultiforme,Stevens-JohnsonSyndromeandepidermalnecrolysis:NitratesandEM,SJSand/orEN.WHOCollaboratingCentreforInternationalDrugMonitoringSignal.2002,Dec:5-9.

58. FalzonD,HillG,PalSN,SuwankesawongW,JaramilloE.Pharmacovigilanceandtuberculosis:applyingthelessonsofthioacetazone.Publication:BulletinoftheWorldHealthOrganization;Type:Perspectives,BulletinofWorldHealthOrganization.2014Dec1;92(12):918-9.

59. EdNapke.Rifater-Dyspnoea.WHOCollaboratingCentreforInternationalDrugMonitoringSignal.1997,April:3.

60. Mohamed F, RonaldM, Monica P: Acute hypersensitivity reactions after the oral use ofAndrographispaniculatacontainingdrugs,DrugSafety2008;31(10):885-960.(ABSTRACTS).

61. LopezZJ.PropylthiouracilandStevens-JohnsonSyndrome,ErythemamultiformeandEpidermalnecrolysis.WHOPharmaceuticalNewsletter.2013,2:13-6.

�� HPVC.indd 65 16/11/59 09:10


62. KongpanT,MahasirimongkolS,KonyoungP,KanjanawartS,ChumworathayiP,WichukchindaN,etal.Candidate HLA genes for prediction of co-trimoxazole-induced severe cutaneous reactions.PharmacogenetGenomics.2015Aug;25(8):402-11.

63. SinghalKC.Colchicine-Stevens-JohnsonSyndrome.WHOCollaboratingCentreforInternationalDrugMonitoringSignal.2002,Sep:33-4.

64. SinghalKC.Artemether-Headache.WHOCollaboratingCentreforInternationalDrugMonitoringSignal.2001,April:1-3.

65. NiamtawornP,SuwankesawongW,SubongkotS,DilokthornsakuP,ChaiyakunaprukN.Off-labeluseandpharmacovigilanceamonginfants:analysisoftheThaiHealthProductVigilanceNationalDatabase.DrugsTherPerspectives2016;1-7.

66. OlssonS,PalSN,StergachisA,CouperM.Pharmacovigilanceactivitiesin55low-andmiddle-incomecountries:aquestionnaire-basedanalysis.DrugSaf.2010;33(8):689-703.

67. SaokaewS,SuwankesawongW,PermsuwanU,ChaiyakunaprukN.SafetyofHerbalProductsinThailand:ananalysisofReportsintheThaiHealthProductVigilanceCenterDatabasefrom2000to2008.DrugSafety:2011;34(4):339-50.

68. SartoriD.Dimenhydrinate andErythemamultiforme/Steven-JohnsonSyndrome: inWHOSignal,Sweden,UppsalaMonitoringCentre.2015,Dec:15-9.

69. Suwankesawong W, Saokaew S, Permsuwan U, Chaiyakunapruk N. Characterization ofhypersensitivityreactionsreportedamongAndrographispaniculatausersinThailandusingHealthProductVigilancecenter(HPVC)Database.BMCComplementaryandAlternativeMedicine,2014Dec24;14:515.

70. WechwithanS,SuwankesawongW,SornsrivichaiV,McNeilEB,JiraphongsaC,ChongsuvivatwongV:SignaldetectionforThaitraditionalmedicine:Examinationofnationalpharmacovigilancedatausingreportingoddsratioandreportedpopulationattributablerisk.RegulatoryToxicologyandPharmacology.2014,Oct;70:407-12.

71. WHOHealthOrganization.TheImportanceofPharmacovigilance:Safetymonitoringofmedicinalproducts.Geneva,WorldHealthOrganization,2002.

�� HPVC.indd 66 16/11/59 09:10

ระบบเฝ�าระวงความปลอดภยด�านผลตภณฑ�สขภาพประเทศไทยHealth Product Vigilance System in Thailand

เพ�อส�งเสร�มความปลอดภยด�านยาและผลตภณฑ�สขภาพอนของประเทศไทยfor Improving the Safety of Medicines and Other Health Products in Thailand

สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา


-1.pdf 1 16/11/59 09:19

ระบบเฝ าระวัง ความปลอดภัยด...

Documents