หนวยท 14

การประยกตการยศาสตรในส านกงาน

และในโรงพยาบาล

ตอนท 14.1

การประยกตการยศาสตรในส านกงาน

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 14.1 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

ก

หวเรอง 14.1.1 การจดสถานงานคอมพวเตอร

14.1.2 การตดสงแวดลอมและความปลอดภยในส านกงาน

14.1.3 ผลกระทบตอสขภาพจากการท างานคอมพวเตอรและการปองกน

14.1.4 การประเมนสถานงานและทาทางการท างาน

แนวคด

1. การท างานกบคอมพวเตอรอยางตอเนองเปนเวลานานในแตละวนยอมสงผลกระทบตอสขภาพของ

ผปฏบตงานได โดยเฉพาะอยางยงเมอการจดสถานงานคอมพวเตอรเปนไปอยางไมถกหลกการยศาสตร

ดงนนการมความเขาใจในเรองการจดวางอปกรณคอมพวเตอร ดวยระดบความสงทเหมาะสมกบ ขนาด

รางกายของผปฏบตงาน รวมไปถงระดบความสงของเกาอและการจดระยะมองทเหมาะสมจะชวยปองกน

และบรรเทาปญหาสขภาพทอาจเกดขนไดทระบบกลามเนอและกระดกโครงราง รวมไปถงปญหาสายตา

ของผปฏบตงาน

เรองท 14.1.1

1. การจดสงแวดลอมและความปลอดภยในการท างานทเกยวของกบคอมพวเตอร มประเดนทควรพจารณาให

ความส าคญเพราะสามารถสงผลกระทบตอสขภาพไดโดยตรง ไดแก การจดแสงสวาง เสยงในส านกงาน

และคณภาพอากาศภายในอาคาร นอกจากน การจดระยะเวลาในการท างานกบคอมพวเตอรและระยะพกท

เหมาะสม รวมไปถงประเดนดานการดแลความปลอดภยในส านกงานกจะชวยสนบสนนใหคณภาพชวตใน

การท างานดขนดวย นอกเหนอจากการปองกนปญหาสขภาพทอาจเกดขนได

2. ผลกระทบตอสขภาพจากการท างานคอมพวเตอร มอยหลายดานดวยกน ไมวาจะเปนผลกระทบดานระบบ

กลามเนอและกระดกโครงราง ดานสายตา และความเครยด ซงปจจยเหตจากการท างานทส าคญ ไดแก การ

จดสถานงานทไมเหมาะสมรวมไปถงชดอปกรณคอมพวเตอรทใช ระยะเวลาในการท างานตอเนองยาวนาน

และสงแวดลอมทไมเออตอความสะดวกสบายในการท างาน นอกจากน ปจจยบคคลกมสวนในการท าให

เกดผลกระทบตอสขภาพดวยเชนกน

3. การประเมนสถานงานและทาทางการท างานคอมพวเตอร จะชวยใหทราบถงความเหมาะสมของการจด

สถานงานส าหรบผปฏบตงานแตละคนได และผลทไดจากการประเมนทาทางการท างานกบคอมพวเตอรก

จะเปนประโยชนตอการน าขอมลมาวเคราะหหาสาเหตของการเกดความผดปกตของระบบกลามเนอและ

กระดกโครงรางเนองจากการท างานน าไปสการปรบปรงสถานงานทเหมาะสมตอไป ทงน เพอใหเกด

ความย งยนในการปรบปรงสถานงาน ผปฏบตงานควรไดรบการอบรมใหความรในเรองการประเมนสถาน

งานและทาทางการท างาน รวมไปถงการจดสถานงานทเหมาะสมดวย

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 14.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายหลกการจดสถานงานคอมพวเตอรทเหมาะสมได

2. อธบายแนวทางการจดสงแวดลอมและความปลอดภยในส านกงานได

3. อธบายผลกระทบตอสขภาพจากการท างานคอมพวเตอรรวมทงแนวทางการปองกนผลกระทบดงกลาวได

4. อธบายวธการประเมนสถานงานและทาทางการท างานกบคอมพวเตอรได

เรองท 14.1.1

การจดสถานงานคอมพวเตอร

การยศาสตรในส านกงาน (Office Ergonomics) หมายถง การจดสภาพการท างานในส านกงานใหเหมาะสมกบ

พนกงาน โดยใหความส าคญกบการจดวางต าแหนง และการใชอปกรณเครองมอในส านกงานทสมพนธกบพนกงาน

โดยตรง น าไปสการลดความเสยงในการเกดผลกระทบตอสขภาพทงทางกายและใจ วธทนาจะท าไดงายทสดกคอ การ

จดหาเฟอรนเจอรส าหรบจดวางชดคอมพวเตอรทสามารถปรบระดบได เพอปองกนการบาดเจบทเกดจากการกระท า

ซ าๆ และความเสยงอนๆ ทอาจเกดขนได โดยการปรบทาทางการท างานใหเหมาะสม ซงนอกจากจะชวยใหเกดความ

สะดวกสบายในการท างานแลว ยงชวยเพมประสทธภาพในการท างานอกดวย

หลายๆ คนอาจเขาใจวา การท างานทไมตองสวมหมวกนรภยขณะปฏบตงาน การไมตองยกของหนกหรอออก

แรงท างานมาก รวมไปถงการไมตองท างานควบคมเครองจกรอนตราย เปนการท างานทปลอดภย การไดแตงชดท างาน

ทสบายๆ นงท างานอยในส านกงานตงแต 8 โมงเชาถง 5 โมงเยน ทกวนจนทรถงวนศกร และอปกรณทตองควบคม

ขณะท างานกมเพยงเมาส และแปนพมพเทานน เปนงานทมความมนคงและปลอดภยจากการบาดเจบหรออนตรายใดๆ

ความเขาใจเชนนนาจะเปนความเขาใจทไมถกตองนก เนอหาในตอนท 14.1 นจะไดอธบายถงผลกระทบตอสขภาพทเกดจากการท างานทใชเทคโนโลยส านกงาน รวมไปถงการจดสถานงานคอมพวเตอรตามหลกการยศาสตรเพอปองกน

ผลกระทบดงกลาว

ปจจบนเทคโนโลยสารสนเทศเขามามบทบาทตอการท างานในส านกงานอยางแพรหลาย โดยเรมมการน ามาใช

ตงแต พ.ศ. 2503 ในการส ารองทนงเครองบน และการบรการอตสาหกรรม เพออ านวยความสะดวกในการประมวลผล

และการบรหารจดการธรกจส าหรบภมภาคเอเชย ส าหรบในประเทศไทยไดมการน าเทคโนโลยคอมพวเตอรมาใชกน

อยางแพรหลายตงแต พ.ศ. 2527 ทงในภาคอตสาหกรรมและธรกจบรการ รวมไปถงหนวยงานทมการเกบ ประมวล

รวบรวมขอมลดานประชากร การเกด การตาย การยายถน และการจดทะเบยนอนๆ ในส านกทะเบยนราษฎร กรมการ

ปกครอง นอกจากน การบรหารงานส านกงานกมการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชคอนขางมาก เพอความไดเปรยบใน

การแขงขน เทคโนโลยส านกงาน (Office Technology) ชวยใหเกดความรวดเรว ความสะดวกสบาย ความคลองตว

สามารถตอบสนองผใชไดด มความแมนย าในการใชขอมลขาวสาร และน ามาซงการตดสนใจทดและถกตองม

ประสทธภาพ และความประหยด

การท างานของคนในส านกงานสวนใหญใชเวลารอยละ 70 – 80 ในการท างานทตองใชความรและ

ความสมพนธกบขอมล ดงนนเทคโนโลยสารสนเทศจงถกน ามาประยกตใชในการชวยจดการขอมลภายในส านกงาน

ใหมประสทธภาพมากยงขน แตขณะเดยวกนเทคโนโลยสารสนเทศทเปลยนแปลงอยางรวดเรวกมผลใหระบบงานไดรบ

ผลกระทบเปนระยะ และตองมการตดตงสงใหม ตลอดจนสรางองคความรเพมเตม เพอใหเกดการเรยนร ตลอดจนตอง

หาวธการบรการจดการใหเหมาะสม การทระบบงานไดรบผลกระทบนนยอมมความหมายรวมถงผปฏบตงานไดรบ

ผลกระทบดวยเชนกน ผปฏบตงานจะไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงเทคโนโลยทงในดานสรรวทยา และจตวทยา

โดยจะตองมการปรบตวใหทนกบเทคโนโลยทพฒนาไปเรอยๆ อยางไมหยดย ง

ในครสตศตวรรษท 21 การพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศ มแนวโนมทจะพฒนาคอมพวเตอรใหมความสามารถ

ใกลเคยงมนษย เชน การเขาใจภาษาสอสารของมนษย โครงขายประสาทเทยม ระบบจ าลอง ระบบเสมอนจรง โดย

พยายามน าไปใชใหเกดประโยชนมากขน ลดขอผดพลาด และปองกนไมใหมการน าไปใชในทางทไมถกตองเหมาะสม

การใชคอมพวเตอรในส านกงาน

คอมพวเตอรทใชกนอยท วไปในส านกงาน หมายถงไมโครคอมพวเตอร (Microcomputer) เปนเครอง

คอมพวเตอรขนาดเลก มกเรยกกนอกอยางหนงวา เครองคอมพวเตอรสวนบคคล (Personal Computer หรอ PC) มการ

พฒนาขนใน

พ.ศ. 2518 และไดรบความนยมเปนอนมาก แบงประเภทออกไดเปน

- คอมพวเตอรแบบตงโตะ (Desktop Computer)

- โนตบกคอมพวเตร (Notebook Computer)

- คอมพวเตอรแทปเลท (Tablet Computer) มลกษณะคลายโนตบก คอ มขนาดเลก มน าหนกเบา มความบาง

และสามารถเคลอนยายและพกพาไดสะดวก แตจะมความแตกตางกนทแทปเลทสามารถปอนขอมลทางจอภาพไดตาม

เทคโนโลยของผผลต เชน การใชปากกาชนดพเศษทสามารถเขยนลงบนจอภาพ และใชโปรแกรมในการชวยแปลง

ตวเขยนเหลานนใหเปนตวอกษรทเหมอนกบการพมพจากแปนพมพ

- คอมพวเตอรพกพา (Handheld Computer) มขนาดเลกกวาโนตบกและแทปเลต คอ มขนาดเทาฝามอถอเพยง

มอเดยวได และใชอกมอถอปากกาทเรยกวา สไตลลส (Stylus) เขยนขอความบนจอเพอปอนขอมลเขาสเครองไดดวย

เทคโนโลยการรบรลายมอ (Hand Writing Recognition) พกพาสะดวกมากกวา สามารถจดเกบขอมลไดมาก แปนพมพ

และหนาจอมขนาดเลก คอมพวเตอรชนดนถกออกแบบมาเพอท าหนาทเปนอปกรณจดเกบและจดการสารสนเทศสวน

บคคล (Personal Information Manager ; PIM หรอ Personal Organizer) เชน ตารางเวลา ปฏทนนดหมาย สมดโทรศพท

และสมดบนทก เปนตน คอมพวเตอรชนดนนยมเรยกวา PDA (Personal Digital Assistant) PDA ทนยมใชในปจจบน

ม 2 แบบ คอ พดเอในกลมของปาลม (Palm) ซงใช Palm OS จากบรษทตางๆ และ PDA ในกลมของพอกเกตพซ

(Pocket PC)

ความหมายของ VDTs คอมพวเตอร (Computer) หมายถง อปกรณอเลกทรอนกสทใชในการจดการขอมลทมหนวยประมวลผลกลาง

(CPU ; Central Processing Unit) ท าหนาทในการประมวลขอมล (ค านวณและตรรกะ) จากหนวยรบขอมล

(Input Unit) แลวน าขอมลไปเกบไวในหนวยความจ า (Memory Unit) และน าขอมลออกมาแสดงผลทางหนวยแสดงผล

ขอมล (Output Unit)

VDTs ยอมาจาก Visual (Video) Display Terminals หมายถง อปกรณปลายทางของคอมพวเตอร ม

สวนประกอบทส าคญคอ หนวยรบขอมล และหนวยแสดงผลขอมล โดยตอเขากบสวนทเปนสมองกลหรอหนวย

ประมวลผลกลางของตอมพวเตอร เปนอปกรณทใชส าหรบการจดการประมวลผล และแสดงขอมลตางๆ นอกจากน ยง

รวมถงแผงวงจรไฟฟา และตวปอนกระแสไฟฟาดวย

หนวยรบขอมล (Input Unit) หมายถง กระบวนการปอนขอมล ค าสงโปรแกรมเขาสเครองคอมพวเตอร

ตลอดจนการโตตอบของผใชโปรแกรมกบเครองคอมพวเตอร รวมถงอกรณซงสามารถปอนขอมลและค าสง หรอ

โปรแกรมเขาสเครองคอมพวเตอรได โดยผานทางอปกรณรบขอมล ซงไดแก แปนพมพ (Keyboard) เมาส (Mouse)

ลกกลมควบคม (Trackball) จอภาพสมผส (Touch Screen) ปากกาแสง (Light Pen) ซงเปนอปกรณชต าแหนงและวาดรป

(Pointing and Drawing) และอปกรณกวาดขอมล (Scanning Devices) ซงไดแก สแกนเนอร (Scanner) และเครองอาน

รหสบารโคด (Bar Code Reader) เปนตน

ส าหรบหนวยแสดงผลขอมล (Output Unit) ท าหนาทแสดงผลลพธทไดจากการประมลผลขอมล (Data)

ไดแก

- จอภาพคอมพวเตอร (Display หรอ Monitor) มลกษณะคลายจอโทรทศน ใชเทคโนโลยหลอดภาพ CRT

(Cathode-ray Tube) ทนยมใชในปจจบนมขนาด 14, 15, 17 นว หรอใหญกวานน ถกออกแบบมาเพอใชกบงานพมพตง

โตะ งานกราฟก และงานวศวกรรม เปนตน ลกษณะความส าคญของจอภาพคอมพวเตอรม 2 ประการ คอ ความละเอยด

(Resolution) และจ านวนสในการแสดงผล ลกษณะความละเอยดของภาพจะขนอยกบจ านวนจด (Dot) หรอ Picture

Elements บนจอภาพทดรยกวา พกเซล (Pixels)

- จอภาพชนดแบน (Flat Panel Displays) นยมใชกบคอมพวเตอรโนตบกหรอ Laptop และปจจบนนยมใชกบ

เครองคอมพวเตอรตงโตะดวย จอภาพชนดแบนมหลายประเภท แตทนยมใชกนทวไปคอจอ LCD (Liquid Crystal

Display)

- เครองพมพ (Printers) เครองพมพชนดจะมเสยงดงขณะท างาน ซงเสยงดงกจดเปน Output ทไมพงประสงค

ดวย

ตวอยางกลมอาชพทท างานเกยวของกบ VDTs ไดแก งานปอนขอมล งานตอโทรศพท งานในหองควบคม

งานหนงสอพมพ งานเขยนโปรแกรม งานออกแบบโดยใชคอมพวเตอร (Computer Aided Design; CAD) และงาน

อนใดทตองใชคอมพวเตอรเปนอปกรณในการท างาน

การจดสถานงานคอมพวเตอร (VDT Workstation) ปจจบนพนกงานสวนใหญทท างานในส านกงาน มกตองใชเวลาเกอบตลอดทงวนนงท างานอยหนาจอ

คอมพวเตอร การกดแปนพมพหรอการใชเมาส และการนงท างานอยหนาจอภาพอยางตอเนองเปนเวลานานโดยไมไดม

การเคลอนไหวสวนตางๆ ของรางกาย ยอมสงผลตอความผดปกตของระบบกลามเนอและกระดกโครงรางได ไมวาจะ

เปนทขอมอ หวไหล หลงหรอบนเอว นอกจากนอาจพบปญหาสายตา และความเครยดอกดวย ดงนนการปองกน

ไมใหเกดผลกระทบดงกลาวยอมลดความสญเสยขององคกรทจะเกดขนได โดยการจดหรอออกแบบสถานงาน

คอมพวเตอรใหเหมาะสมกบขนาดรางกายของแตละบคคล ดงน

1. โตะหรอพนทหนางาน (Desk or Work Surface) โตะควรมขนาดใหญพอทจะจดวางเอกสารตางๆ รวมถง

อปกรณเครองมอทใช โดยจดวางอยางเหมาะสมและสะดวกตอการใชงาน ความสงของโตะควรมากพอทจะใหมพนท

ส าหรบขาและหวเขา (Leg Room) เคลอนไหวไดสะดวก ถาเปนโตะปรบระดบไมได ควรสงจากพน 65 – 70 เซนตเมตร

ถาเปนโตะปรบระดบไดควรสงจากพน 60 – 75 เซนตเมตร นอกจากนพนผวหนาโตะไมควรมลกษณะใหการสะทอน

แสงไดด เพราะอาจท าใหเกดแสงจาแบบสะทอนเขาตาได

2. เกาอทมพนกพง (Supportive Chair) เกาอควรปรบระดบความสงไดโดยปรบใหอยในระดบทท าใหเทาวาง

ราบไดกบพน หรอมความสงอยในระดบเดยวกบหวเขา อาจใชทพกเทาชวยลดแรงอดทบรเวณหลงสวนลางได พนกงาน

บางคนอาจชอบนงในลกษณะเอนพงหลงเพอลดแรงอดบรเวณสวนลางแมวาจะปนการเพมความเคนทไหลและคอ

ขณะทตองเออมหยบสงของกตามเกาอควรมพนงพงหลงสวนลางอยางเหมาะสมอาจมททาวแขนหรอไมมกไดแตควรนง

แลวใหแขนอยขางล าตวมากทสด เบาะทรองนงควรท าดวยวสดทระบายอากาศไดด เกาอควรมฐานมนคงแขงแรง และ

ควรม 5 ขา สามารถเคลอนทไดสะดวกโดยไมลม

3. จอภาพ (Display or Monitor) จอภาพควรอยในต าแหนงตรงดานหนาของผใชคอมพวเตอร มระยะหางจาก

ตาประมาณ 50 – 70 เซนตเมตร ดานบนสดของจอภาพควรอยในระดบเดยวกนหรอต ากวาระดบสายตาเปนมม 10 – 20

องศา สามารถปรบความสงของจอภาพไดโดยใชแทนวาง และสามารถปรบมมเงยของจอภาพไดเพอใหแนวสายตาตง

ฉากกบจอภาพ จอภาพควรมสมประสทธการสะทอนแสงอยระหวาง 20 – 50% ผใชสามารถปรบความสวาง

(Brightness) ของจอภาพไดดวยตนเอง โดยปรบใหรสกสบายตามากทสด พนหลง (Background) ของจอภาพควรม

ความสวางไมต ากวา 10 แคนเดลา/ตารางเมตร (cd/𝑚2) มความแตกตาง (Contrast) ระหวางตวอกขระกบพนหลงท

สามารถปรบไดและควรมคาอยระหวาง 3:1 – 15:1 (ชวงทดคอ 6:1 – 10:1) โดยม Positive Polarity กลาวคอพนทสวาง

ตวหนงสอมด เพอจะไดไมมความแตกตางจากการอานเอกสาร และเปนสภาวะทสบายตามากกวาจอภาพแบบ Negative

polarity คอตวหนงสอสวาง พนมด ซงลกษณะจอแบบนเหมาะสมกบการใชงานในหองคอนขางมดเทานนนอกจากน

จอภาพควรมคา Refresh Rate (จ านวน Frames ตอวนาท) สงพอทจะท าใหผท างานไมรสกถงการกระพรบ (Flicker) ของ

จอภาพ

นอกจากน นกวชาการหลายๆทานไดใหความเหนตรงกนวา แนวระดบการมองทสบายตามากทสดคอ การ

มองลงในแนวทต ากวาแนวระนาบ (Horizontal Plane) 10 – 15 องศา ซงเรยกวาเปน Normal Line of Sight แสดงดงภาพ

ท 14.1 ดงนนจอภาพจงควรจดวางไวในชวงทท าใหมมในการมอง (Viewing Angle) อยระหวาง 5 องศาเหนอแนว

ระนาบ และ 30 องศาต ากวาแนวระนาบ ซงสงผลใหเชวงของการกลอกตาทมการเอนศรษะไปดานหลงเพยงเลกนอย

เทานน

ภาพท 14.1 มมมองลงจากแนวระนาบ 10 – 15 องศา (Normal Line of Sight) ซงอยในชวงของการกลอกตาทสบาย

อยางไรกตาม เปนทสงเกตไดวาเมอระยะเวลาการท างานผานไป ผท างานกบคอมพวเตอรกมกเอนล าตวไป

ดานหนา เปลยนทาทางบอยขน คณภาพงานแยลง แสดงใหเหนถงความรสกไมสบาย (Discomfort) ในการท างานซง

ระดบความสงของจอภาพมผลกระทบตอความบอยในการเปลยนทาทาง (ตวชวดของความลาจากทาทางการท างาน)

และระดบความไมสบายในการท างานนนเอง

4. แปนพมพ (Keyboard) แปนพมพควรเปนชนดแยกแกจากจอภาพ มมมเอยงระหวาง 5 – 15 องศา ความสง

ของแปนพมพอยในชวง 3 เซนตเมตร มทพกขอมอหรอฝามอ ระดบความสงของแปนพมพอยสงจากพน 75 เซนตเมตร

โดยประมาณ และควรปรบระดบความสงได เมอวางนวมอลงบนแถวกลาง (Home Row) ของแปนพมพแลว ควรให

ขอศอกเปนมมฉากหรอมากกวาเลกนอย โดยขอศอกแนบอยใกลล าตว

ปจจบนมการออกแบบแปนพมพในหลายรปแบบ เชน รปแบบโคงมน หรอการออกแบบแปนพมพใหสามารถ

แยกออกไดเปน 2 สวน และสามารถปรบมมและระยะหางไดตามความเหมาะสมของแตละบคคล เพอชวยลดแรงเคน

ทอาจเกดขนไดทขอมอและนวมอ แสดงดงภาพท 14.2

ภาพท 14.2 แปนพมพทออกแบบใหสามารถปรบมมและระยะหางไดตามความเหมาะสม

เพอชวยลดแรงเคนทอาจเกดขนไดทขอมอและนวมอ

ทงน ลกษณะการท างานทสงผลใหมการกระดกขอมอขนหรอลงขณะท างาน หรอขอมอไมอยในแนวตรง

(Neutral Position) ดงแสดงในภาพท 14.3 กอาจสงผลใหเกดการบาดเจบสะสมเรอรงทขอมอและนวมอได

ภาพท 14.3 ลกษณะการใชมอดวยทาทางทไมเหมาะสม ขอมอไมอยในแนวตรง

5. เมาท (Mouse) ควรจดวางเมาสลงบนถาดวางแปนพมพโดยใหอยใกลแปนพมพมากทสดเพอลดระยะเออมถง

นอกจากนการใชอปกรณช (Pointing Device) ทไมตองการการออกแรงหรอไมตองเกรงและเคลอนไหวมอมากนก เชน

การใช Trackball หรอ Touch Pad กอาจท าใหผใชบางคนรสกสบายมากกวาการใชเมาส

6. ทพกฝามอ (Palm Rest) หรอทพกขอมอ (Wrist Rest) ควรปราศจากขอบทแขงหรอคม มหนากวางเพยงพอ

ส าหรบพยงขอมอและฝามอไมนอยกวา 5 เซนตเมตร โดยควรปรบความสงใหไดเทากบขอบความสงดานหนาของ

แปนพมพ แสดงดงภาพท 14.4 ทพกฝามอบนถาดวางแปนพมพจะชวยใหขอมออยในแนวตรง (Neutral Position) และ

การลดแรงกดทบทขอมอได แมวาทพกฝามอจะออกแบบมาเพอวางพกฝามอในระยะสนกตาม แตกมหลายคนทพบวา

การวางฝามอลงบนทพกฝามอขณะพมพงานกชวยลดแรงเคนได สงทส าคญกคอ ควรระมดระวงใหขอมออยในแนวตรง

เสมอโดยการยกขอมอขนเลกนอยขณะพมพงาน และวางพกขอมอสลบกนไป

ภาพท 14.4 ทพกฝามอ ทมระดบความสงเทากบดานหนาของแปนพมพ

7. ทวางเอกสาร (Document Holder) ควรออกแบบทวางเอกสารใหเกดความสะดวกสบายและมสภาพการ

ท างานทเหมาะสม โดยจดวางใหอยในแนวเดยวกบจอภาพ และสามารถปรบความสงไดอยางสะดวก ปรบมมเอยงได

ในชวง 15 – 75 องศา นอกจากน ควรจดใหระยะหางระหวางตากบเอกสาร แปนพมพ และจอภาพอยในระยะท

ใกลเคยงกนมากทสด เพอลดภาระของตาในการปรบโฟกสภาพ

8. ทพกเทา (Foot Rest) ทพกเทาควรมขนาดกวางเพยงพอทจะรองรบฝาเทาทง 2 ขาง โดยมพนผวทกวาง

ประมาณ 30 – 40 เซนตเมตร และมความยาวเพยงพอทจะท าใหเทาเหยยบไดอยางสบาย และควรออกแบบใหมมมเอยง

เลกนอย ไมควรเกน 15 องศา ทพกเทาทมลกษณะเปนทอกลมหรอแผนเลกบางนนไมใชการออกแบบทพกเทาท

เหมาะสม ภาพท 14.5 แสดงตวอยางทพกเทาทสามารถปรบมมเอยงได หรออาจใชวสดแทนทไมใชแลวกได เชน สมด

โทรศพท หรอทอนไม

ภาพท 14.5 ทพกเทา

นอกจากน การใชอปกรณเสรมอนๆ ทมลกษณะเปนทคาดศรษะ หรอรดศรษะ (Telephone Headset หรอ

Speaker Phone) แทนการถอหรอหนบโทรศพทไว (ภาพท 14.6) กจะชวยลดทาทางการท างานทไมเปนธรรมชาตลงได

ในขณะทตองพดโทรศพทในเวลาเดยวกบการท างานอนๆไปดวย เชน การพมพหรอเขยน ทงน การท างานในทาทางท

เหมาะสมยอมสามารถปองกนการเกดความผดปกตของระบบกลามเนอและกระดกโครงรางได

ภาพท 14.6 การถอหรอหนบโทรศพทขณะปฏบตงานอนรวมดวย อาจสงผลตอการเกดความผดปกตของระบบกลามเนอ

และกระดกโครงรางได

กลาวโดยสรป การจดสถานงานคอมพวเตอร (VDT Workstation) ตามหลกการยศาสตร จะสงผลใหทาทางการ

นงท างานมความเหมาะสม และลดโอกาสเกดผลกระทบตอสขภาพลงใหเหลอนอยทสด แสดงไดดงภาพท 14.7

กลาวคอ นงหลงตรงพงพนกพง ผอนคลายไหล วางเทาลงกบพน หลกเลยงการโนมตวเขาหางานโดยการวางเอกสาร

ใหอยใกลล าตว มการปรบเปลยนอรยาบถเปนระยะ หากจ าเปนใหใชการหมนทงตวแทนการบดเอว จากภาพจะเหนได

วา มมระหวางขอศอกและไหลเปนมมฉากหรอมากกวาไดเพยงเลกนอย ตามองลง 10 – 20 องศา จากแนวระนาบ และ

ระยะการมองอยในชวง 50 – 70 เซนตเมตร ขอมอและมออยในทาทางทเปนธรรมชาต ควรมทพกฝามอทไมมขอบแขง

และกดทบลงบนฝามอ พนทใตโตะมเพยงพอใหสามารถเคลอนไหวเทาไดโดยสะดวก

ภาพท 14.7 การจดสถานงานและทาทางการนงทเหมาะสมส าหรบการท างานกบ VDT

ส าหรบพนกพงของเกาอทด ควรใหทพงหลงอยในระดบบรเวณเอว และควรมความโคงนนพอเหมาะ (A Good

Fit) ไมควรแบนราบ (Too Flat) หรอโคงนน (Too Deep) มากเกนไปซงจะท าใหรสกนงสบาย แสดงดงภาพท 14.8

ภาพท 14.8 พนกพงหลงสวนบนเอว (Low Back Support) ในลกษณะตางๆกน

นอกจากน การศกษาของ Chaffin (1984) ยงไดแสดงใหเหนถงมมเอนหลงของพนกพงทมากขน รวมกบการม

สวนโคงนนทยนออกมาจากพนกพง (Lumbar Pad) ขนาด 5 เซนตเมตร สามารถสงผลใหแรงกดอดทหมอนรองกระดก

สนหลงบรเวณเอว (L3/4) ขณะนง ลดลงตามล าดบไปดวย เมอเปรยบเทยบกบพนกพงทไมมสวนทยนนนออกมา แสดง

ดงภาพท 14.9 (Chaffin 1984)

ภาพท 14.9 แรงกดอดทหมอนรองกระดกสนหลงบรเวณเอว (L3/4) ขนอยกบมมเอนหลงของพนกพง

และการมสวนโคงนนทยนออกมาจากพนกพง

โนตบกคอมพวเตอร (Notebook Computer) โนตบกคอมพวเตอร เปนไมโครคอมพวเตอรทมขนาดเลก สามารถหวพกพาไปในทตางๆไดเหมอนกระเปา ม

น าหนกประมาณ 1.5 – 3 กโลกรม เครองคอมพวเตอรประเภทนมประสทธภาพการท างานเหมอนเครองคอมพวเตอร

แบบตงโตะทวไป (Desktop Computer) ลกษณะจอภาพแสดงผลเปนแบบจอแบนราบ (Flat Panel Display) สามารถ

น ามาวางไวบนตกขณะใชงานได จงเรยกเปนแลปทอปคอมพวเตอร (Laptop Computer) อยางไรกตาม การออกแบบ

ใหมขนาดเลกกอาจสรางปญหาการยศาสตรไดในกรณทตองการใชงานอยางตอเนงเปนเวลานานเนองจากแปนพมพและ

จอภาพทอยตดกนจะสงผลใหการจดทาทางในการท างานใหเหมาะสมนนเปนไปไดยากอยางหลกเลยงไมได การใช

คอมพวเตอรประเภทนในเวลาสนๆ และไมบอย มกไมเกดปญหาแตอยางใด แตถาน ามาใชประจ าทและใชอยาง

ตอเนองเปนเวลานาน โนตบกคอมพวเตอรนกไมใชอปกรณทเหมาะสม แตในกรณทจ าเปนตองใชกควรจดเตรยม

แปนพมพทแยกไวตางหาก รวมทงเมาสดวยเพอชวยใหทาทางของมออยในแนวตรง (Neutral Position) นอกจากน

ในขณะทตองใชโนตบกคอมพวเตอรเปนเวลานานควรระมดระวงไมใหมการงอหรอบดขอมอรวมไปถงการกดทบของ

ฝามอบรเวณขอบโตะหรออปกรณดวย

จะเหนไดวา ตามหลกการยศาสตร นกวชาการแนะน าใหใชจอภาพคอมพวเตอรแบบตงดตะในลกษณะเปนงาน

หลก (เปน Primary Computer) และใหใชโนตบกคอมพวเตอรในลกษณะเปนงานรอง (เปน Secondary Computer) หรอ

ใชงานชวคราว ยกเวนในกรณทจ าเปนตองใชโนตบกคอมพวเตอรบอยๆ มขอแนะน าดงน

- ใหหยดพกสนๆทก 20 – 30 นาท โดยขณะพกอาจยดเสนยดสายเปนเวลา 3 – 5 นาท หรอเปลยนไปท างานอน

บางเพอใหรางกายไดมโอกาสฟนตวจากการท างานในทาหนงเปนเวลานาน

- จดทาทางใหศรษะและคออยในแนวตรง (Neutral Position) และอยหางจากจอภาพประมาณ 50 – 70

เซนตเมตร

- จดวางความสงของแปนพมพใหอยในระดบขอศอก และพยายามใหขอมออยในแนวตรง นวมอโคงเลกนอย

ขณะท างาน อาจมททาวแขนชวยรองรบมอขณะพมพงานกได

- ใหใชเมาสตอเขากบเครองแทนการใช Track Ball หรอ Touch Pad ทมอยในโนตบกคอมพวเตอร

- เมอตองมการเคลอนยายโนตบกคอมพวเตอร ใหปฏบตดงน

1. ใหเคลอนยายไปเฉพาะอปกรณทจ าเปนเทานน

2. ใหใชกระเปาหวทมสะพาย โดยใหสะพายไหลแบบไขวเพอกระจายน าหนก และใหสะพายสลบขางบอยๆ

3. ถาเปนไปไดอาจใชกระเปาลากในกรณทตองเคลอนยายไปในระยะทางไกล

การใชคอมพวเตอรในกลมเดกและเยาวชน ผปกครองสามารถประยกตขอแนะน าตอไปนมาปรบใชไดหากพบวาเดกๆ จะตองใชคอมพวเตอรอยเสมอใน

การเรยน การปรบสถานงานคอมพวเตอรส าหรบเดก สามารถท าไดดงน

- ปรบเกาอใหอยในระดบสงเพยงพอเพอใหเดกสามารถมองจอภาพไดโดยไมตองแหงนคอ โดยอาจใชทรอง

นงทหนาและมนคง นอกจากนไหลกจะไดอยในทาทสบายขณะใชแปนพมพดวย

- ใชทพกเทาในกรณทเทาไมสามารถแตะไดถงพนอยางสบาย

- ใชหมอนองทแขงพอสมควรเพอใหเดกสามารถพงหลงได

- ปรบและจดแปนพมพ เมาส และอปกรณน าเขาขอมลอนๆ เพอใหเดกอยในแนวตรง

- หลกเลยงแสงจาทสะทอนบนจอภาพ

ทงนผปกครองควรใสใจกบระยะเวลาในการท างานกบคอมพวเตอรของเดกและเยาวชนดวย โดยไมควรใหเดก

นงท างานอยหนาจอภาพตอเนองเปนเวลานานระยะการท างานอยหนาจอคอมพวเตอรไมควรเกน1ชวโมงในแตละครง

(ในบางรายงานแนะน าเพยง 30 นาทเทานน) และไมควรจดใหคอมพวเตอรอยในหองนอน เพราะจะไมสามารถดแลเดก

ไดอยางใกลชด นอกจากน การใชเครองพมพในหองนอนกจะท าใหเกดผลกระทบตอสขภาพเนองจากผงหมกทอาจ

ปนเปอนอยในหองนอนอกดวย

กจกรรมท 14.1.1

จงบอกถงหลกการจดสถานงานคอมพวเตอรเพอปองกนผลกระทบตอสขภาพจากการท างานมาพอสงเขป

แนวตอบกจกรรม 14.1.1

หลกการจดสถานงานคอมพวเตอร มดงน

- ระดบความสงของเกาอพอดกบระดบเขาเพอใหเทาวางราบกบพนได

- ระดความสงของแปนพมพคอ เมอวางมอลงบนแถวกลางของแปนพมพแลวสงผลใหมมระหวางขอศอกและ

ไหลเปนมมฉากหรอมากกวาเลกนอย ขอมอและมออยในทาทางทเปนธรรมชาต

- ความสงของจอภาพอยในระดบทสงลใหตามองลง 10 – 20 องศาจากแนวระนาบ

- ระยะหางของจอภาพจากตา ควรอยในชวง 50 – 70 เซนตเมตร และควรเปนระยะการมองทใกลเคยงกนกบ

ระยะการมองแปนพมพ และเอกสารดวย เพอใหตาไมตองปรบระยะโฟกสภาพอยเสมอ

- ควรมทพกฝามอทไมมขอบแขงและกดทบลงบนฝามอ

- พนทใตโตะมเพยงพอใหสามารถเคลอนไหวเทาไดโดยสะดวก

เรองท 14.1.2

การจดสงแวดลอมและความปลอดภยในส านกงาน

การจดสงแวดลอมและความปลอดภยในส านกงาน นอกจากจะสงผลดตอสขภาพและความปลอดภยของผ

ท างานแลว ยงท าใหเกดความพงพอใจในการท างาน และความสบาย (Comfort) อนน าไปสการเพมผลผลต

(Productivity) อกดวย เมอกลาวถงความสบายในการท างานในส านกงานกมกเกยวของกบปจจยตางๆ ตอไปนคอ สภาพ

อากาศภายในอาคาร แสงสวาง เสยงดงรบกวน รวมไปถงความเหมาะสมของอปกรณตางๆ ทใชในส านกงาน และการ

จดองคกรการท างาน

1. สภาพอากาศภายในอาคาร ปจจยทเปนตวก าหนดความรสกสบายในส านกงาน ประกอบดวย

อณหภม (Temperature) ความแตกตางของแตละบคคลในเรองอณหภมทพอเหมาะเปนประเดนทควรให

ความส าคญ เพราะทระดบอณหภมหนงยอมไมเหมาะส าหรบทกคน ดงนนจงควรมการควบคมอณหภมของอากาศ

ภายในส านกงานใหอยในเกณฑทเหมาะสมโดยใหเปนทยอมรบของรอยละ 80 ของผทอยในส านกงานเดยวกน ทงน

สมาคมวศวกรรมปรบอากาศแหงประเทศไทยแนะน าระดบทเหมาะสม คอ 24 องศาเซลเซยส หรอปรบใหอยในชวง

23 – 26 องศาเซลเซยส นอกจากนยงควรพจารณาจดวางสถานงานโดยไมใหผท างานตองนงอยใกลกบทางลมเปาออก

จากเครองปรบอากาศดวย

ความสมพนธ (Relative Humidity) ความชนสมพนธทสงเกนไปท าใหเหงอระเหยไดยาก เปนผลใหรสกรอน

และอดอด ในขณะทความชนสมพนธทนอยเกนไปท าใหเกดความระคายเคองตอผวหนง และจมก จนบางครงอาจท า

ใหเขาใจผดไดวา เกดจากการระคายเคองของสารเคมในอาคาร ความชนสมพนธทเหมาะสมจงควรอยในชวงรอยละ

30 -70

ความเรวลม (Air Velocity) ความเรวลมทสงเกนไปท าใหรสกหนาวโดยเฉพาะอยางยงหากอณหภมต าดวย

ในทางตรงกนขาม หากอากศรอนและความเรวลมต า ลมกจะพาความรอนออกจากรางกายไมดเทาทควร ท าใหเกด

ความรสกรอน อบอาว อดอด องคการอนามยโลกแนะน าใหความเรวลมไมควรเกน 0.25 เมตร/วนาท

การแผรงสความรอน (Radiation) การแผรงสความรอนเกดจากการทวสดมอฌหภมพนผวสงหรอต ากวา

อณหภมของอากาศภายในหอง เชน ฝาเพดานทเยนจดเนองจากเปนทางลมกลบของเครองปรบอากาศ รางกายมนษยก

จะแผรงสความรอนไปยงฝาเพดานท าใหรสกเยน ในทางตรงกนขาม กระจกดานทถกแสงแดดสองกจะแผรงสความ

รอนมายงผทนงท างานอย จงท าใหผนนรสกรอนกวาปกต แมวาอณหภมภายในหองจะอยในเกณฑปกตกตาม

2. แสงสวาง โดยทวไป ระดบแสงสวางทเขมหรอจาเกนไป โดยเฉพาะอยางยงบนจอภาพคอมพวเตอรทมแสงจาสะทอนเขา

ตาผปฏบตงาน มกน าไปสความลาของสายตา หรออาการปวดศรษะ และมกสงผลใหผท างานกบคอมพวเตอรมทาทาง

การนงท างานทไมเหมาะสม เพราะตองพยายามปรบทานงใหสามารถมองเหนไดดขน ในหลายๆประเทศจงไดมการ

ก าหนดมาตฐานในการจดแสงสวางส าหรบการท างานกบคอมพวเตอร ดงน

กระทรวงแรงงาน ประเทศไทยไดออก กฎกระทรวงก าหนดมาตฐานในการบรหารและจดการดานความ

ปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างานเกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ. 2549 หมวด 2

เรองแสงสวาง ตารางท 3 มาตฐานความเขมของแสงสวาง ณ ททใหลกจางคนใดคนหนงท างาน โดยในสวนของงาน

ส านกงาน ก าหนดใหคาความเขมของแสงสวางในหองคอมพวเตอร ส าหรบงานบนทกขอมล และบรเวณทแสดงขอมล

(จอภาพและเครองพมพ) มคาไมต ากวา 600 ลกซ และแสงสวางในหองธรการ ส าหรบงานพมพดด การเขยน การอาน

และการจดเกบเอกสารอนๆ ทเกยวของ มคาไมต ากวา 400 ลกซ

ขอแนะน าของกระทรวงแรงงาน ประเทศญปน (1985) แนะน าใหความสวางบนจอภาพไมควรเกน 500 ลกซ

ความสวางบนโตะอยระหวาง 300 – 1,000 ลกซ และใหหลกเลยงความแตกตาง (Contrast) ทมากเกนไประหวางความ

สวางของจอภาพกบความสวางของบรเวณโดยรอบจอภาพ

ขอแนะน าดานสขภาพ ความปลอดภย และสงแวดลอม (HSE Guidance) ของประเทศองกฤษ (1983) แนะน าให

จดแสงสวางในการท างานกบคอมพวเตอรอยในชวง 300 – 500 ลกซ มาตรฐานของประเทศออสเตรเลย The Australian

Standard AS 1680, Standard AS 1680.2.2 – 1994 Interior Lighting Part 2.2: Office and Screen-based Tasks แนะน าให

ระดบแสงสวางในส านกงานทมการใชคอมพวเตอรดงน

- งานทใชสายตาทวๆไป ควรจดแสงสวางใหอยในชวง 300 – 400 ลกซ

- งานทตองใชสายตามาก รวมถงงานพสจนอกษร งานอานเอกสารทคณภาพไมคอยด ควรจดแสงสวางใหอย

ในชวง 600 ลกซ ผท างานสงอาย ควรไดรบการปรบปรงแสงสวางเปนกรณพเศษ กลาวคออาจตองการแสงสวางทเพมขน

กวาคนในวยหนมสาว อยางไรกตาม แสงสวางทมากเกนไปกสรางปญหาใหกบผสงอายมากกวาวยหนมสาวดวย

ดงนน ทางเลอกในการจดแสงสวางใหเหมาะสมอาจท าไดโดย

- วางต าแหนงจอภาพใหแสงสวางจากหนาตางหรอแสงสวางจากหลอดไฟเขาทางดานขาง ไมควรใหแสงเขา

ทางดานหนาหรอดานหลงผปฏบตงาน เพราะอาจท าใหเกดแสงจาทงทางตรงและทางออม ดงภาพท 14.10 นอกจากน

ในกรณทใชแสงสวางจากธรรมชาต กควรระวงไมใหแสงแดดสองถงจอภาพหรอตวผท างานโดยตรง โดยการตดตง

มลหรอผามานปองกนแสงแดด

ภาพท 14.10 การจดวางต าแหนงจอภาพทดคอใหแสงสวางเขาทางดานขาง (ภาพลาง) เพอหลกเลยงการเกดแสงจาในกรณแสง

เขาทางดานหนาและดานหลง (ภาพบน) (Grandjean 1987)

- ท าความสะอาดหลอดไฟและโคมไฟอยางสม าเสมอ ความเสอมของหลอดไฟตามอายการใชงานรวมไปถง

ฝ นทเกาะมากขนสงผลใหแสงสวางลดลง และหากพบการกะพรบของหลอดไฟกควรเปลยนหลอดไฟ หรอ

สตารทเตอรตวใหมตามสาเหตของการกะพรบ

- แสงสวางโดยรอบสถานงานคอมพวเตอรกมความส าคญเชนกน การตดตงหลอดไฟเฉพาะทเพมเตม ควร

ค านงถงความแตกตางของความสวางทจดปฏบตงานและความสวางของบรเวณโดยรอบ (Contrast) ทอาจเกดขนดวย

ทงนความแตกตางของความสวางน ไมควรแตกตางกนเกน 3.1 และไมควรใหเกดแสงจาจากหลอดไฟสะทอนบน

จอภาพดวย

ขอแนะน าเพอใหเกดความสบายตาในการมอง (Visual Comfort) และเพอใหผลการปฏบตงานทใชสายตา

เปนไปดวยด ควรจดระดบแสงสวาง ณ จดปฏบตงานและจดโดยรอบทอยถดไป (Immediate Surrounding) ไมใหเกด

ความแตกตางกนมากนก แสดงดงตารางท 14.1 ตอไปน

ตารางท 14.1 ขอแนะน าระดบแสงสวาง ณ จดปฏบตงานและบรเวณโดยรอบถดไป

แสงสวาง ณ จดปฏบตงาน (ลกซ) แสงสวางโดยรอบ (ลกซ)

𝑚 750 500

500 300

300 200

𝑚 200 𝑚 200

เมอจดการเรองแสงจาทสะทอนบนจอภาพไมเปนผลส าเรจ อาจพจารณาใชแผนกรองแสง (Filter) ทเปนวสด

ปองกนแสงจา (Anti-glare) ตดตงได แตควรทดสอบการใชงานเสยกอนเพอใหแนใจวาจะสามารถลดปญหาลงไดจรง

และควรท าความสะอาดอยางสม าเสมอดวย

นอกจากน หลกการจดการแสงสวางเพอประโยชนของแสงสะทอนใหตกบนพนทหนางานมากทสด และเพอ

ปองกนแสงจาแบบสะทอนในอาคารส านกงาน อาจพจารณาการใชประโยชนของพนผวทสะทอนแสง (Reflectance)

ภายในอาคาร โดยออกแบบใหสวนตางๆในอาคารมความแตกตางกนของคาสมประสทธการสะทอนแสง โดยสวนท

เปนเพดานควรใหการสะทอนแสงไดดทสด และสวนพนควรใหการสะทอนแสงต าสดเพอปองกนแสงสะทอนจากพน

มาเขาตาผปฏบตงาน ดงตารางท 14.2

ตารางท 14.2 คาสมประสทธการสะทอนแสงทสวนตางๆของอาคารส านกงาน

สวนของอาคาร คาสมประสทธการสะทอนแสง

เพดาน 0.6 – 0.9

ก าแพง 0.3 – 0.8

พนทหนางาน 0.2 – 0.6

พน 0.1 – 0.5

3. เสยงดงรบกวน เสยงทดงเกนไปในส านกงานอาจสงผลตอความเครยด ความลา และยงรบกวนการสอสารในส านกงานดวย

ระดบเสยงทแนะน าในส านกงานคอ 55 – 65 dB (A) ทงน มาตรฐาน ISO 9921-1 ยงไดก าหนดระดบเสยงทมผลตอ

คณภาพการสอสารในส านกงานทมการใชอปกรณสอสาร เชน โทรศพท ไวดงตารางท 14.3 ตอไปน

ตารางท 14.3 ความสมพนธระหวางระดงเสยงทชวงคาตางๆ และตณภาพการสอสารทผานอปกรณการสอสาร

(กษา Media เชน โทรศพท) ในส านกงาน จาก ISO 9921-1

ระดบเสยง dB (A) คณภาพการสอสาร

< 40 ดเยยม (Perfect)

40 – 45 ดมาก (Very good)

45 – 50 ด (Good)

50 – 55 พอใช (Satisfactory)

55 – 65 คอนขางจ ากด (Slightly restricted)

65 – 80 สอสารไดยาก (Difficult)

> 80 สอสารไมด (Unsatisfactory)

ส าหรบผนงหองทท าดวยวสดทแขง และเรยบ เชน กระจก (Glass Walls) หรอ White Boards จะชวยใหการ

สะทอนเสยงดขน จงท าใหเกดเสยงดงรบกวนมากขนดวย การใชฉากกนทท าดวยวสดดดซบเสยงจะชวยแกปญหาเสยง

ดงรบกวนไดส าหรบส านกงานทเปดโลง และมการพดคย หรอมเสยงดงจากโทรศพทอยเสมอ นอกจากนอปกรณใน

ส านกงาน เชน เครองพมพ (Printer) ทมเสยงสงและดงอยางตอเนอง ยอมรบกวนและสรางความร าคาญใหกบผท างาน

ไดมาก ดงนนการจดวางต าแหนงอปกรณและวางผงงานในส านกงานอยางเหมาะสมกจะชวยลดปญหานได หรออาจ

พจารณาหลกการควบคมเสยงดงทตนก าเนด เชน ตดตงทครอบเครองพมพทมเสยงดง และมทเปด-ปด เพอใหสามารถ

เปดหยบเอกสารออกได (ภาพท 14.11)

ภาพท 14.11 การตดตงทครอบเครองพมพทมเสยงดง เปนการควบคมเสยงทแหลงก าเนด

4. การแผรงสคลนแมเหลกไฟฟา รงสคลนแมเหลกไฟฟา (Electromagnetic Radiation) เปนพลงงานทแผออกมาจากตนก าเนดในรปของคลน

แมเหลกไฟฟา ซงเปนชอเรยกโดยรวมของการเกดรวมกนระหวางคลนแมเหลกและคลนไฟฟาทมการเปลยนแปลงอยาง

สม าเสมอตามหนวยของเวลา เกดเปนความถทคงท การแบงชนดของรงสคลนแมเหลกไฟฟาจงแบงไดตามชวงของ

ความถ ตงแตความถนอย ไปจนถงความถสงทมพลงงานมากพอจนท าใหโมเลกลแตกตวไดด เรยกเปนรงสทกอใหเกด

การแตกตว (Ionizing Radiation) หากน ารงสคลนแมเหลกไฟฟามาเรยงล าดบจากความถนอยไปหาความถมาก จะได

เปนสเปคตรมของรงสคลนแมเหลกไฟฟา (Electromagnetic Spectrum) ไดแก รงสทความถต ายงยวด คลนวทย

ไมโครเวฟ อนฟราเรด แสงสวาง อลตราไวโอเลต รงสเอกซ รงสแกมมา รงสคอสมค จากภาพท 14.2 จะเหนไดวา

รงสอลตราไวโอเลตในชวงความถสงเปนรงสทกอใหเกดการแตกตว

ภาพท 14.12 สเปคตรมของรงสคลนแมเหลกไฟฟา (Electromagnetic Spectrum)

ความกงวลในเรองผลกระทบตอสขภาพเนองจากการแผรงสคลนแมเหลกไฟฟาทความถต ายงยวด (Extremely

Low Frequency ; ELF) ของเครองคอมพวเตอร มกเกดขนไดเชนเดยวกบอปกรณไฟฟาทวไป เชน เครองรบโทรทศน

วทย ตเยน เครองถายเอกสาร โดยทวไปแลวคลนไฟฟามกถกกดขวางไดดวยวสดกอสราง เชน ก าแพง ผนงหอง หร

แมแตเสอผา ดงนนหากจะมผลกระทบเกดขนบาง สาเหตนาจะมาจากคลนแมเหลกมากกวา เพราะลนแมเหลกสามารถ

ทะลผานวสดทวไปได อยางไรกตาม สนามแมเหลกไฟฟาจะมก าลงลดลงตามระยะทางทหางจากแหลงก าเนด และท

ระยะ 3 – 5 ฟตจากแหลงก าเนด อาจตรวจไมพบสนามแมเหลกไฟฟาเลยกได

สสธร เทพตระการพร (2539) ไดท าการประเมนรงสจากตอภาพคอมพวเตอรในกรมอนามยจ านวน 71 เครอง

โดยศกษาเปรยบเทยบระดงรงสจากจอภาพคอมพวเตอรขณะตดแผนกรองแสงและไมตดแผนกรองแสงโดยใชเครองมอ

VDT Radiation Survey Meter รน MI 3600 ซงสามรถตรวจวดระดบรงสคลนแมเหลกไฟฟาในชวงความถทจอภาพ

คอมพวเตอรแผออกมาไดคอ ชวงความถ 2 kHz – 300 kHz ของคลนไฟฟา และชวงความถ 8 kHz – 300 kHz ของคลน

แมเหลก (ตามคณลกษณะของเครอง) แสดงดงภาพท 14.13 ผลการประเมนพบวา ระดบรงสคลนแมเหลกไฟฟาท

ตรวจวดไดมคาลดลงตามระยะทางทหางออกจากจอภาพ ดงภาพท 14.14 (รงสคลนไฟฟา) และภาพท 14.15 (รงสคลน

แมเหลก) จะเหนไดวาแผนกรองแสงสามารถลดระดบรงสลงไดระดบหนง อยางไรกตามทระยะประมาณ 50

เซนตเมตร จากจอภาพ ระดบรงสขณะตดและไมตดแผนกรองแสงมคาไมแตกตางกน และดวยเหตทระดบรงสทระยะ

50 เซนตเมตรนมคานอยมากนนเอง จงเปนระยะทแนะน าใหจดวางจอภาพในระยะน เพอลดโอกาสในการสมผสรงส

จากจอภาพลงใหเหลอนอยทสด

นอกจากน แผนกรองแสงยงมคณสมบตอนทนอกเหนอจากการกรองรงส นนกคอการลดแสงจา และแสง

สะทอนทจอภาพ ในกรณคอมพวเตอรโนตบกนน ระดบรงสทแผออกจากจอภาพจะมระดบทต ากวาระดบรงสทแผจาก

จอภาพแบบตงโตะ เนองจากกลไกลการท างานของเครองเพอใหเกดภาพบนจอภาพนนมตวามแตกตางกนนนเอง

ภาพท 14.13 การวดรงสคลนแมเหลกไฟฟาทแผออจากจอภาพคอมพวเตอรโดยใชเครองมอ VDT Radiation Survey Meter รน MI 3600

ภาพท 14.14 ระดบรงสคลนไฟฟาทวดไดจากจอภาพคอมพวเตอรทระยะ 0 – 80 เซนตเมตร ทงขณะตดและไมตดแผนกรองแสง

ภาพท 14.15 ระดบรงสคลนแมเหลกทวดไดจากจอภาพคอมพวเตอรทระยะ 10 – 60 เซนตเมตร ทงขณะตดและไมตด

แผนกรองแสง

ดงนน ขอแนะน าทวไปส าหรบการท างานกบคอมพวเตอรอยางปลอดภย อาจสรปไดดงน

1. รกษาระยะหางจากตอภาพใหมากกวา 50 เซนตเมตรไมควรนงอยใกลจอภาพมากเกนไป

2. สนามแมเหลกไฟฟาพบไดทดานหลงและดานหนาของเครองคอมพวเตอรดวยเชนกน ไมเฉพาะแตดานหนา

เทานน ดงนนการจดวางสถานงานคอมพวเตอรควรใหหางจากเครองคอมพวเตอรอนทางดานหลงและดานขางไมนอย

กวา 3 -5 ฟตหากเปนไปได

3. ลดระยะเวลาการสมผสลงใหเหลอนอยทสดถาท าได และปดจอภาพหรอปกรณไฟฟาอนๆ เชน Laser

Printer หากไมมการใชงานชวคร

4. ยงจอภาพคอมพวเตอรมความละเอยด (Resolution) สงเทาใด หรอมขนาดใหญเทาใด สนามแมเหลกไฟฟาก

จะเกดสงขนตาไปดวย นอกจากนการปรบความสวางของจอภาพใหลดลงอยางพอเหมาะกจะสามารถลดความแรงของ

สนามแมเหลกไฟฟาลงไดดวย

5. เฟอรนเจอรและการจดวางวสด อปกรณ ขอแนะน าในการออกแบบพนทในการจดวางวสด อปกรณในส านกงานมดงน

- การจดพนทส าหรบแตละบคคลและทส าหรบจดวางวสด อปกรณ ควรค านงถงการปองกนความลาทอาจ

เกดขนไดจากทาทางการท างานและการเคลอนไหวรางกายทจ ากดดวย ทงนตามประกาศกระทรวงสาธารณะสข ท

8/2538 เรอง ก าหนดจ านวนคนตอจ านวนพนทของอาคารโรงงาน “อาคารโรงงานทมคนงานปฏบตงานมากกวา 1 คน

ตอพนท 3 ตารางเมตร ถอวามคนอยมากเกนไป”

- การจดวางเฟอรนเจอรในส านกงาน ควรสงผลใหพนกงานไมตองเออมหรอบดเอวขณะทตองรบน าหนกวสด

เกน 4 กโลกรม

- หากเปนไปไดควรมพนทโดยรอบสถานงานทอยนอกขอบเขตมอเออมถง เผอในกรณทอาจจ าเปนตองยนขน

ยกวสดทไมสามารถยกขณะนงท างานได

- การยนขและเคลอนไหวรางกายในต าแหนงทเออมถงวสดไดงาย ยอมดกวาการนงอยกบทและเออมจนสด

ระยะแขน

- การจดใหมชนวางวสดสงของทระดบความสงทเหมาะสมอยางเพยงพอจะชวยลดความจ าเปนในการกมและ

เออมหยบวสด

- หลกเลยงทาทางการท างานทตองบดเอว โนมตวไปดานขาง หรอกมลงบอยๆ เพอหยบวสดจากลนชก

- จดวางวสดทมน าหนกมาก เชน ขวดน า กระดาษเปนรมไวบนชนวางของทระดบเอว โดยทวไปมกพบการ

จดวางของหนกไวทระดบต าสดซงไมเหมาะสมตามหลกการการยศาสตร

- หลกเลยงการจดวางของทตองใชบอยๆไวใกลระดบพน หรอเหนอระดบไหล

- น าหนกทยอมรบใหยกไดขณะนงท างานคอ 4.5 กโลกรม

6. ความปลอดภยในการใชเครองถายเอกสาร ในปจจบน เครองถายเอกสารมใชกนอยางแพรหลายในส านกงานทวไป นอกจากเครองถายเอกสารแลวกยงม

เครองพมพเลเซอร เครองโทรสาร เครองปรกระดาษไข และเครองโรเนยว ซงมกเปนทกงวลกนวาจะเปนอนตรายต

สขภาพของผท างานทเกยวของในส านกงานตลอดทงวนหรอไม โดยหลกการอาชวอนามยและความปลอดภยนนการ

ท างานกบอปกรณดงกลาวอยางปลอดภยยอมท าไกโดยปฏบตตามค าแนะน าเพอความปลอดภยในการใชงานทจะ

กลาวถงตอไป รวมไปถงการจดวางอปกรณในต าแหนงทเหมาะสม ในททมการระบายากาศทด และมรการบ ารงรกษา

อปกรณอยางสม าเสมอ

สงทอาจกอใหเกดอนตรายจากเครองถายเอกสาร มดงนคอ

- โอโซน เกดจากการใชอปกรณไฟฟาทมแรงดนไฟฟาสง โอโซนสวนใหญเกดจากการอดและปลอยประจ

ไฟฟาทลกกลงและกระดาษ โอโซนบางสวเกดจากการปลอยรงสเหนอมวง (UV) จากหลอดไฟพลงงานสงของเครอง

ถายเอกสาร ซงรงสเหนอมวงนจะท าใหกาซออกซเจนในอากาศรวมตวกน เกดเปนโอโซนงายขน อยางไรกตามใน

สภาวะปกตหรอในส านกงานทวไป โอโซนจะสลายตวเปนกาซออกซเจนไดภายใน 2 -3 นาท โอโซนจะสลายตวไดด

ในททมอณหภมสง และสลายตวไดหมดเมอผานผงถานกมมนต (Activated Carbon) เครองถายเอกสารสวนใหญใน

ปจจบนจงมแผนกรองประเภทผงถานกมมนตตดอยดวย เพอสลายโอโซนกอนปลอยออกภายนอกเครองถายเอกสาร

ดงนน ผทมโรคระบบทางเดนหายใจ เชน โรคหอบหด กไมควรท างานสมผสโอโซนเลย

- ผงหมก ใชส าหรบเครองถายเอกสารระบบแหง ประกบดวยผงคารบอนด า (Carbon Black) 10% ผสมกบพ

ลาสจกเรซน ผงคารบอนด าเปนทเขาใจกนวาเปนสารกอมะเรง จงควรหลกเลยงไมใหผวหนงสมผสกบผงหมก หรอสด

หายใจเอาฝ นผงหมกเขาไปในปอด โดยเฉพาะอยางยงในขณะเตมผงหมก หรอขณะท าความสะอาดเครองหรอก าจด

ฝ นผงหมกทใชแลว โดยควรทงลงในภชนะบรรจทปดมดชด ไมควรทงลงในตะกราหรอถงขยะในส านกงาน ในกรณท

เครองถายเอกสารมปญหา เชน พบวามผงหมกเปรอะเปอนเกาะตดอยทกระดาษทถายเอกสารเปนจ านวนมากควรหยด

การท างานของเครอง และตดตอบรษทเพอรบการซอมบ ารงเครองอยางเหมาะสม

- สารเคม ทใชเคลอบลกกลงในเครองถายเอกสาร มลกษณะเปนสารน าแสง (Photoconductor) ไดแก เซเล

เนยม แคดเมยมซลไฟด ซงคออกไซด และโพลเมอรบางตว สารเคมเหลานจะถกปลอยออกมาสบรรยากาศในลกษณะ

ไอระเหยระหวากระบวนการถายเอกสาร ซงเกดในขณะทลกกลงไดรบประจไฟฟาดวยความดนไฟฟาแรงสงโดยปกต

สารเคมเหลานมกมนอยกวาทจะตรวจสอบได อาการทเกดขนไดเมอสดหายใจเอาไอระเหยของสารเคมเหลานเขาไปคอ

การระคายเคองระบบหายใจสวนตา ตา หรออาการวงเวยนศรษะ

- รงสเหนอมวง ในกระบวนการถายเอกสาร แสงสวางทเรามองเหนได และรงสเหนอมวงจะถกแผออกจาก

หลอดไฟพลงงานสงภายในเครอง รงสเหนอมวงท าใหเกดการอกเสบของกระจกตา และผนคนตามผวหนงได ขณะ

ถายเอกสารทกครงจงควรปดฝาครอบ หรอหลกเลยงการมองแสงจาโดยตรงททะลผานกระจกของเครองถายเอกสาร

ออกมา เพอเปนการปองกนอาการปวดศรษะ และอาการแสบตา

- เสยงดง เครองถายเอกสารสวนใหญมเสยงคอนขางดง โดยเฉพาะเครองขนาดใหญอาจดงถง 80 dB (A) จง

ควรแยกเครองถายเอกสารออกจากหองท างานทวไป หากไมมหองเฉพาะกควรใชฉากปดกนหรอลอมรอบเครองถาย

เอกสารดวยวสดดดซบเสยงกได

- ความรอน การท างานของหลอดไฟพลงงานสงในกระบวนการถายเอกสารจะปลอยความรอนออกมาดวยเปน

สาเหตของความรสกไมสบายหากตองท างานถายเอกสารเปนระยะเวลานานๆ ภายในหองทจดการระบายอากาศทไม

เหมาะสม ดงนน การระบายอากาศทดจงเปนเรองส าคญในการท างานกบเครองถายเอกสาร

ทงนเพอใหเกดความปลอดภยในการท างาน จงควรปฏบตตามค าแนะน าในการถายเอกสารอยางปลอดภย ดงน

1. การถายเอกสารทกครง ควรปดฝาครอบใหสนท ในกรณทไมสามารถปดใหสนทได ควรหลกเลยงการมอง

ไปทเครองถายเอกสาร

2. ควรมการตดตงพดลมดดอากาศเฉพาะทในหองถายเอกสาร

3. ควรสวมถงมอขณะเตมหรอเคลอนยายผงหมก (ภาพท 14.16) และในกรณทจ าเปนควรสวมอปกรณปองกน

ระบบทางเดนหายใจดวย นอกจากน ควรขอรบเอกสารเรองขอมลความปลอดภยของสารเคม หรอผงหมก จาก

บรษทผผลตหรอจ าหนายเครองถายเอกสารดวย

ภาพท 14.16 การสวมถงมอขณะเตมหรอเคลอนยายผงหมก และขณะซอมบ ารงเครอง

4. ผงหมกทใชแลว หรอทหกเลอะเทอะ หรอทฟงกระจายออกมาขณะท าการเตมผงหมก ควรน าไปก าจดโดย

ใสลงในภาชนะทปดมดชด

5. เมอซอเครองถายเอกสารเครองใหม ควรตรวจสอบใหแนใจวา

- เครองมระบบการเตมผงหมกทปลอดภย และมภาชนะบรรจเศษผงหมกอยในเครอง

- เครองถายเอกสารนจะไมท างานหรอเครองจะดบอตโนมต เมอภาชนะบรรจเศษผงถานในเครองเตม

แลว

6. ควรแนใจวาเครองถายเอกสารนไดรบการบ ารงรกษาเปนประจ า

7. ไมควรจดวางเครองถายเอกสารไวในหองท างาน ควรจดแยกไวเปนหองถายเอกสารโดยเฉพาะ (ภาพท 14.17)

หรอวางไวในมมหองทไกลออกไปจากผท างาน และควรแนใจวามการระบายอากาศทเหมาะสมภายในหองนน

ภาพท 14.17 การจดแยกงานถายเอกสารออกจากงานส านกอนๆ เพอลดการสมผสสงทคกคามอนตรายตอสขภาพ

8. ส าหรบผทมหนาทใหบรการซอมหรอบ ารงรกษาเครองถายเอกสาร ควรสวมถงมอยางแบบใชแลวทงขณะ

ท างาน รวมทงหลกเลยงการสมผสโดยตรงกบลกกลงดวย

9. ไมควรมผใดตองท างานถายเอกสารตลอดทงวนโดยเฉพาะอยางยงผทมปญหาระบบทงเดนหายใจอยแลว

10. ควรมพนทวางรอบๆ เครองถายเอกสารอยางเพยงพอ เพอการไหลเวยนของอากาศทด และเพอความสะดวก

ในการซอมบ ารงเครอง

11. ควรจดวางเครองถายเอกสารใหระดบความสงของหนางานอยในระดบสบายส าหรบผใชงานทวไป โดยให

อยทระดบขอศอกหรอต ากวาเลกนอย

12. ในกรณทจ าเปน ควรจดเตรยมโตะส าหรบวางเอกสารทมระดบความสงทสบายตอการใชงาน

7. การจดองคกรการท างานและการออกแบบงาน การจดองคกรการท างาน (Work Organization) จะสงผลกระทบโดยตรงตอสขภาพของผปฏบตงานทงทาง

กายภาพและจตใจ ซงรวมไปถงผลการปฏบตงานดวย การออกแบบการท างานอาจชวยเสรมการออกแบบสถานงาน

คอมพวเตอรทดหรออาจสงผลในทางตรงกนขามกได ทงนเพราะการออกแบบสถานงานทดไมสามารถก าจดปญหา

ทงหมดทผปฏบตงานตองท างานในลกษณะซ าๆ ตลอด 8 ชวโมงการท างาน/วน เปนเวลานานๆได โดยทวไปแลวการ

แกไขปญหาสขภาพทเกดขนสามารถท าไดโดยออกแบบใหมการท างานทหลากหลาย และใหโอกาสผปฏบตงานควบคม

การท างานของตนเองได การจดหรอปรบกจกรรมการท างานเสยใหมจะสามารถลดความลาและความเบอหนายลงได

ดงนนผปฏบตงานจงควรไดมสวนเกยวของในการออกแบบงาน และลกษณะงานทเหมาะสมกคอลกษณะงานท

ออกแบบใหผปฏบตท าแลวเกดความพงพอใจในงานสงสดนนเอง แมวาอาจมความเปนไปไดในการออกแบบใหเหมาะ

กบแตละคนส าหรบทกงาน แตอยางนอยทสดกควรไดพจารณาประเดนตอไปน

- ความหลากหลายและความเหมอนในแตละงาน

- ความส าคญของงาน

- การควบคมงานไดดวยตนเอง

- การสะทอนกลบของขอมล

- จงหวะกาวในการท างาน

- ระยะเวลาท างาน และระยะพก

- ระยะเวลาในการปรบตว

- การฝกอบรม และการใหความร

8. ความปลอดภยในส านกงาน ปจจบน ความเขาใจเดมๆ ทวาการท างานในส านกงานไมมสงคกคามอนตรายตอสขภาพนนไดเปลยนไปแลว

แมวาอนตรายในส านกงานจะเทยบไมไดกบอนตรายในการท างานเหมองแร หรอโรงงานอตสาหกรรมกตาม ผทท างาน

ในส านกงานกควรตระหนกถงสงคกคามสขภาพทมอยในสงแวดลอมการท างานในส านกงาน อนตรายหรอการบาดเจบ

ทอาจเกดขนไดมดงน

- การตกหลนหรอลมลงของวสด อปกรณส านกงาน และเฟอรนเจอร

- การยกเคลอนยายวสด อปกรณ และเฟอรนเจอร (ดตวอยางทายเรอง)

- การบาดเจบจากเครองมอ อปกรณทมความแหลมคม

- พนลน หรอสะดดลมได

- บนได หรอบนไดปนทไมมนคง แขงแรง

- อนตรายจากอปกรณ เครองมอ หรอเฟอรนเจอรทเสยหาย แตกหก

- อปกรณ เครองมอทไมมการด หรอสายดนอยางเหมาะสม

- อนตรายจากไฟฟาลดวงจร

- ความเสยงจากอคคภย

ดงนน ส านกงานแตละแหงจงควรตระหนก และใหความส าคญกบการปองกนอบตเหตทเกดจากการท างาน

โดยมการจดการดานความปลอดภยในส านกงาน มการจดเตรยมอปกรณชดปฐมพยาบาลไวอยางเพยงพอ พนกงานทก

คนควรทราบถงสถานทจดวางอปกรณดงกลาว นอกจากน ชอ เบอรโทรศพท และสถานทตดตอของผรบผดชอบดาน

สขภาพและความปลอดภยในส านกงาน ควรมตดไวใกลๆ กบสถานทจดวางอปกรณดวย รวมทงควรมการรายงาน

อบตเหต หรออนตรายทเกดขนตอหวหนางาน หรอเจาหนาทดานสขภาพและความปลอดภยดวย

ตอไปนเปนตวอยางการยกเคลอนยายวสดในส านกงานทพบบอย คอการยกเคลอนยายถงน าดม โดยแนะน าให

มการจดเตรยมอปกรณชวยเคลอนยายแทนการออกแรงยก ภาพท 14.18 แสดงการใชรถเขนทมถาดลอกกนตกในการยก

เคลอนยายถงน าดมทมระยะทาง ในกรณทไมสามารถใชอปกรณชวยเคลอนยายได กอาจยกขนบา โดยควรใชวสดรอง

ไหล (Pad) ดงภาพท 14.19 เพอชวยลดแรงเคนทกดทบบนไหล และควรยกสลบซาย ขวาบาง นอกจากน อาจพจารณา

จดเตรยมภาชนะชวยยกเคลอนยายวสดทมทจบทสะดวก (ภาพท 14.20) โดยควรยกวสดใหอยใกลล าตวมากทสด

(NIOSH 2007)

ภาพท 14.18 การใชรถเขนทมถาดกนตกในการยกเคลอนยายถงน าดม

ภาพท 14.19 การใชวสดรองไหลเพอชวยลอแรงเคนทกดทบบนไหลขณะยก

ภาพท 14.20 การใชภาชนะชวยยกเคลอนยายวสดทมทจบทสะดวก

กจกรรม 14.1.2

1. การจดสงแวดลอมและความปลอดภยในส านกงาน ควรค านงถงปจจยอะไรบาง

2. สงทอาจกอใหเกดอนตรายจากเครองถายเอกสาร มอะไรบาง

3. อบตเหตทอาจเกดขนไดในส านกงาน มอะไรบาง

แนวตอบกจกรรม 14.1.2

1. การจดสงแวดลอมและความปลอดภยในส านกงาน ควรค านงถงสภาพอากาศภายในอาคาร แสงสวาง เสยงดง

การจสถานงาน การจดวางเฟอรนเจอรและวสด อปกรณ การจดองคกรการท างาน และการปองกนอบตเหตและการ

บาดเจบในส านกงาน

2. สงทอาจเกดอนตรายจากเครองถายเอกสารไดแก โอโซน ผงหมก รงสเหนมวง ไอระเหยของสารเคมทใช

เคลอบลกกลง เสยงดง ความรอน

3. อบตเหตทอาจเกดขนไดในส านกงาน เชน การตกหลนหรอลมลงของวสด อปกรณส านกงาน การยก

เคลอนยายวสด การลนหรอสะดดลม อนตรายจากไฟฟาลดวงจร ความเสยงในการเกดอคคภย เปนตน

เรองท 14.1.3

ผลกระทบตอสขภาพจากการท างานคอมพวเตอรและการปองกน

ดงทกลาวมาแลววา ในปจจบนการท างานในส านกงานมกหมายถงการท างานกบคอมพวเตอรโดยสวน

ใหญปญหาสขภาพทเกดขนไดกบผทท างานในส านกงาน ไดแก

- อาการปวดเมอยไหล คอ และแขนสวนบน

- อาการปวดเมอยมอ ขอมอ ขอศอก

- อาการปวดหลงสวนลาง

- อาการบาดเจบสะสมเรอรง (Cumulative Trauma Disorders)

- อาการลาของสายตา (Eye Strain)

- อาการปวดศรษะ

- ความลา และความเครยด

ทงน ผทท างานกบคอมพวเตอรเปนประจ า มลกษณะการท างานทเดนชดอย 3 ลกษณะ คอ

- มการเคลอนไหวรางกาย และอวยวะสวนตางๆ อยางคอนขางจ ากด (Restricted Movement)

- สายตามกเพงอยทจอภาพตลอดเวลา (Concentrated on the screen)

- มของผปฏบตงานวางอยทแปนพมพ หรอควบคมเมาส ตลอดเวลา

ดงนน ผลกระทบตอสขภาพทอาจเกดขนไดจากการท างานกบคอมพวเตอรอยางตอเนองเปนเวลานอน จง

มหลายลกษณะซงพอสรปไดดงน

1. ความผดปกตของระบบกลามเนอและกระดกโครงราง ความผดปกตของระบบกลามเนอและกระดกโครงรางจากการท างานกบคอมพวเตอร มกมปจจยเหตมาจาก

1.1 การจดสถานงาน และการจดวางวสดอปกรณการท างานทไมเหมาะสมตามหลกการยศาสตร หรอไม

เหมาะกบขนาดรางกายของผปฏบตงาน สงผลใหทาทางการท างานไมเหมาะสม นอกจากน เมอมการจดสถานงาน

และจดวางอปกรณอยางเหมาะสมแลว กยงมโอกาสเกดปญหาความผดปกตของระบบกลามเนอและกระดกโครงรางได

หากผปฏบตงานไมจดทาทางการนงท างานอยางเหมาะสม เชน นงหลงตรงแตไมพงพนกพง กอาจเกดปญหาตอ

กลามเนอหลงได เพราะกลามเนอหลงตองรบภาระน าหนกรางกายสวนบนโดยการหดเกรงกลามเนอแบบสถต

ตลอดเวลา

ภาพท 14.21 แสดงใหเหนถงการนงหลงตรง (ซาย : Upright Trunk) ซงสงผลดตอระบบกระดกโครงราง

แตกลามเนอสวนตางๆของหลงกลบพบวามคาคลนไฟฟากลามเนอ (EMG) ทสงกวาการนงโดยล าตวโนมไปดานหนา

เลกนอย (ขวา) ซงโอกาสเกดความลาของกลามเนอหลงในกรณโนมไปดานหนาเลกนอยนจะมนอยมากกวาเพราะพบคา

คลนไฟฟากลามเนอมคานอยมาก (Lundervold, 1985) อยางไรกตาม การนงหลงไมตรงกอาจสรางปญหาใหกบระบบ

กระดกโครงรางได และนกคอเหตผลทมการแนะน าใหนงหลงตรงลงพนกพงอยเสมอในการนงท างานกบคอมพวเตอร

เปนเวลานาน ทงน นกศกษาทไดศกษาในเรองท 11.2.2 การประเมนความลา กจะเขาใจไดวา คลนไฟฟาของกลามเนอท

วดไดมคาสง แสดงถงการออกแรงกลามเนอนนมาก ดอกาสเกดความลาของกลามเนอนนกจะมมากตามไปดวย

ภาพท 14.21 เปรยบเทยบคาคลนไฟฟาของกลามเนอหลงสวนตางๆ ขณะนงหลงตรง และโนมตวไปขางหนาเลกนอย

1.2 การปฏบตงานโดยมการเคลอนไหวสวนตางๆของรางกายอยางจ ากด และท างานในลกษณะเดมซ าๆ

รวมไปถงระยะเวลาในการท างานทตอเนองโดยไมหยดพก เชน การกดแปนพมพเปนเวลานานๆ ในงานปอนขอมล

ดวยทาทางขอมอทไมเปนธรรมชาต หรอการนงอยกบทเปนเวลานานๆ โดยไมไดเคลอนไหวรางกาย สงผลใหการ

ไหลเวยนของโลหตเปนไปไดไมสะดวก ออกซเจนไปเลยงกลามเนอสวนตางๆของรางกายไมเพยงพอ ท าใหเกดปญหา

ความลาของกลามเนอและอาการปวดเมอย บรเวณทพบปญหาไดบอยคอ กลามเนอคอ ไหล แขน และหลง

ภาพท 14.22 เปนผลการศกษาของ Hagberg, 1982 (อางองใน Grandjean, 1988) ซงไดท าการวเคราะหคา

คลนไฟฟาของกลามเนอ Trapezius (กลามเนอยกไหล) กลามเนอ Deltoid (กลามเนอยกตนแขน) และกลามเนอ

Interosseus Dorsalis (กลามเนอบรเวณสวนกลางฝามอดานหลง ท าหนาทเคลอนไหวนวมอ) ขณะท างานพมพดดทระดบ

ความสงของเครองพมพดดทระดบตางๆกน ดงน

(A) เปนระดบความสงทพอเหมาะ กลาวคอแถวกลางของแปนพมพอยในระดบเดยวกบขอศอก

(B) เปนระดบทแปนพมพสงเกนไป สงผลใหคาคลนไฟฟากลามเนอ Trapezius มคาสงขน เนองจากตองม

การยกไหลขณะพมพงาน และ

(C) เปนระดบทแปนพมพสงเกนไปเชนกน แตทดแทนการยกไหลโดยการกางแขนออกจากล าตวเลกนอย

สงผลใหคาคลนไฟฟากลามเนอ Deltoid มคาสงขน

ทงน ตวเลขทเปนรอยละในภาพ แสดงถงการออกแรงกลามเนอเทยบเปนรอยละของแรงสงสดทกลามเนอ

นนมความสามารถอย (Maximum Voluntary Contraction)

ภาพท 14.22 คาคลนไฟฟาของกลามเนอสวนตางๆ ทบนทกได ขณะนงท างานทระดบความสงของเครองพมพดดทระดบตางๆ

1.3 ปจจยดานจตสงคม ไดแก ปรมาณงาน ความเบอหนายและความซ าซาก การขาดการดแลเอาใจใสจา

ผบงคบบญชา ภาระรบผดชอบตอครอบครว ความเครยดทางจตใจ ทงนมรายงานวาคนไขทมประวตอยในสภาพจตใจ

หดห ตดแอลกอฮอล หยาราง ระดบการศกษาต า มปญหาครอบครว ไมมความพงพอใจในงาน ไมมกจกรรมสนทนาการ

มกมความสมพนธกบปญหาการบาดเจบทหลงแบบเรอรง (Andersson, 1981; Gentry et al. 1974; Nachemson, 1976)

1.4 ปจจยบคคลไดแก อาย ประวตการบาดเจบของระบบกลามเนอและกระดกโดครงราง ความแขงแรง

และความยดหยนของรางกาย เปนตน

ทงน หากมปญหาปรบปรงสถานทท างานใหเหมาะสม มการปรบปรงการใหบรการสขภาพ การปรบแก

กฎระเบยบในการท างาน รวมทงการใหค าแนะน าในการท างานอยางปลอดภย กจะชวยลดปญหาความผดปกตของ

ระบบกลามเนอและกระดกโครงรางลงได (Ong, 1995)

Krapac (1994) ไดรายงานวาความลาและอาการเจบปวดของรางกายในกลมคนท างานกบ VDT มอาการ

ไดมากถงรอยละ 59 สงทควรค านงถงคอ การผอนคลายกลามเนอ การออกก าลงกายในทท างาน และการน าหลก

การยศาสตรมาใชในการออกแบบปรบปรงสถานงาน ไดแก โตะท างาน เกาอ ทวางเอกสาร ทวางเทา ตลอดจนชวโมง

การท างานทเหมาะสมจะชวยลดปญหาดงกลาวลงได

Tola (2002) ศกษาถงอาการผดปกตของคอและไหลในการท างานทตองมการนงนานๆ และเคลอนไหว

รางกายสวนรยางคบนในเพศชายประเทศฟนแลนด พบวาคนท างานในส านกงาน มอบตการณการเกดอาการทางคอและ

ไหลสะสมประมาณรอยละ 57 โดยพบวาทาทางการท างานทมการกม การบดเอยวรางกาย อายและความพงพอใจกบงาน

เปนปจจยเสยงส าคญตอการท าใหเกดความผดปกตของคอและไหล

นอกจากน Carter (1994) กไดรายงานวา การลดความผดปกตของระบบกลามเนอและกระดกโครงรางใน

กลมพนกงานทท างานกบ VDT สามารถท าไดโดยการออกแบบปรบปรงสถานงานคอมพวเตอรใหมความสะดวกสบาย

นอกจากนการฝกฝนทาทางการท างาน และการจดการใหมระยะพกอยางเหมาะสมสามารถลดปญหาดงกลาวได ผทม

ความส าคญในการรวมมอกนด าเนนการกคอนกการยศาสตรและผจดการในองคกรนน

2. ความลาของตา (Visual Strain or Asthenopia) งานคอมพวเตอร เปนงานทตองใชสายตามากในการเพงมองสวนตางๆ สลบไปมา 3 สวนหลก ไดแก

จอภาพ แปนพมพ และเอกสาร ปญหาความลาของตาจงเกดขนไดงาย โดยเฉพาะอยางยงเมอตองเพงมองทจอภาพเปน

เวลานานหรอตลอดทงวน ทงนเพราะจอภาพจดเปนแหลงของแสงสวางโดยตรงทตาตองเพงมองซงตางไปจากงานใน

ส านกงานอนๆ ทไมใชคอมพวเตอร นอกจากน การจดแสงสวางทไมเหมาะสม กลาวคอระดบแสงสวางไมสม าเสมอกน

ในสถานงาน หรอระยะการมองวตถตางๆ ไดแก แปนพมพ จอภาพ และเอกสาร มความแตกตางกนมาก กจะสงผลใหตา

ตองปรบตวตลอดเวลาขณะทตองมองวตถทงสาม ทงการปรบรมานตา และการปรบระยะโฟกสภาพ นอกจากน

คณสมบตของจอภาพทไมด เชน มการกะพรบของจอภาพ จอภาพไมมความคมชด หรอจอภาพทใหการสะทอนแสงไดด

ซงสงผลใหเกดแสงจาแบบสะทอน (Reflected Glare) กเปนสาเหตรวมกนสงผลใหเกดความลาของตาได

นอกจากปญหาความลาของตาแลว การจดแสงสวางทไมเหมาะสมทงมดไป หรอจาเกนไป การเกดเงามด

หรอการทตาตองปรบตวจากทสวางไปยงทมด อาจสงผลใหเกดขอผดพลาดในการท างานมากขน คณภาพงานและ

ผลผลตลดลง รวมไปถงอบตเหตจากการท างานดวย

ภาพท 14.23 แสดงใหเหนถงระดบความสองสวาง (Brightness or Luminance) ทมความแตกตางกนมาก

เกนไป (Excessive Contrast) ทพนผวของวตถทตองมองขณะท างานกบคอมพวเตอร เปนสาเหตของการเกดความลาของ

ตาได ปญหานพบไดทวไปใรกรณทมการใชแสงสวางจากธรรมชาตคอแสงจากหนาตาง และจดวางสถานงานอยาง

เหมาะสมคอหนหนาเขาหาหนาตาง หรอไมมการใชผามานปดกนแสงทจามากเกนไป ความสองสวางแสดงโดยตวเลข

ในภาพซงวดเปนหนวย แคนเดลา/ตารางเมตร (Cd/𝑚2) จะเหนไดวามแตกตางระหวางจอภาพกบเอกสารคดเปน

อตราสวน 1:50 (10 : 520 Cd/𝑚2) หรอ ความแตกตางระหวางจอภาพกบหนาตางคดเปนอตราสวน 1:450 (10 : 520

Cd/𝑚2)

ภาพท 14.23 ความแตกตางของการสองสวางทมากเกนไป (Excessive Luminance Contrast) ในงาน VDT

ทงน ขอแนะน าโดยทวไปส าหรบการจดแสงสวางทเหมาะสมเพอไมใหเกดความแตกตางของการสองสวาง

มากเกนไปคอ ในบรเวณจดปฏบตงาน (Middle Field) ควรมความแตกตางกนไมเกน 1:3 ความแตกตางระหวางจด

ปฏบตงานกบบรเวณโดยรอบ และความแตกตางกนภายในบรเวณโดยรอบ ควรอยในชวง 1:10 แสดงดงภาพท 14.24

ภาพท 14.24 ความแตกตางของการสองสวาง (Luminance Contrast) ในระดบทยอมรบไดในสถานงานและบรเวณโดยรอบ

(Grandjean 1988)

ปญหาของตาทพบไดโดยทวไปในส านกงานทใชคอมพวเตอร สามารถเกดไดทงจากแสงสวางทมาก

เกนไปและนอยเกนไป ดงทไดกลาวมาแลว อาการทพบบอยไดแก

- ปวดตา และระคายเคองตา

- ตาแดง น าตาไหล เปลอกตาบวม

- การมองเหนภาพซอน

- ความสามารถในการปรบดฟกสภาพลดลง หรอมองเหนภาพไมชด

- ปวดศรษะเนองจากตองเพงมอง

- ปวดคอและหลง เนองจากตองเกรงกลามเนอเพอเพงมองวตถ

การศกษาเกยวกบความลาของตาเรมมขนในประเทศสวเดนใน ค.ศ.1970 โดยมการรายงานเปนครงแรกวา

การท างานกบ VDT กอใหเกดปญหาความลาของตาได และ Rossignal (1987) รายงานวาพนกงานทปฏบตงานกบเครอง

คอมพวเตอร 𝑚4 ชวโมง/วน มอตราการเกดความผดปกตของสายตามากกวาพนกงานทไมไดปฏบตงานกบเครอง

คอมพวเตอร และอาการความผดปกตของสายตามความสมพนธกบจ านวนชวโมงทปฏบตงานกบคอมพวเตอร

นอกจากน Ruta and Vidmantas (2006) กพบวาผทปฏบตงานกบเครองคอมพวเตอรมปญหาความลาของตา โดยมอาการ

มองเหนภาพไมชดเจน ปวดตา ตาแดง มองเหนภาพซอน ตาพรา น าตาไหล และระคายเคองตา นอกจากน

รชยา หาญธญพงศ และวโรจน เจยมจรสรงส (2549) พบวา เจาหนาททปฏบตงานกบเครองคอมพวเตอรมระยะเวลา

กอนเกดกลมอาการทางตาเนองจากงานคอมพวเตอร (Computer Vision Syndrome) คอ 2.5 ± 1.8 ชวโมง

กลมอาการทางตาตอเนองจากงานคอมพวเตอร (Computer Vision Syndrome) หมายถง กลมอาการทเกด

จากความลาของตาเนองจากการมองระยะใกลและมความเกยวของกบการใชคอมพวเตอรอยางตอเนองเปนเวลานาน โดย

สวยใหญปญหานมกเกดจากความตองการของงานทใชสายตา (Visual Demand) เกนกวาความสามารถของบคคลทจะ

ปฏบตงานนนไดอยางสบาย อาการแสดวมดงนคอ ตาลา ปวดตา การมองเหนระยะใกลไมชดเจนเปนระยะการมองเหน

ระยะไกลไมชดเจนเปนบางครง ปวดศรษะ ตาแหง แสบตา ตาแดง ตาสแสงไมได น าตาไหลมาก ปวดคอ ไหล และหลง

ทงน การส ารวจผลกระทบตอสขภาพเนองจากคอมพวเตอรมกพบปญหาสายตามากกวาปญหาอนๆ

สสธร เทพตระการพร และคณะ (2537) ไดด าเนนการศกษาผลกระทบตอสขภาพเนองจากการท างานกบ

คอมพวเตอรในหลายๆหนวยงานทมการใชคอมพวเตอรมาก พบวาสภาพการท างานสวนใหญไมเหมาะสมตอการท างาน

โดยเฉพาะอยางยงการจดสถานงาน นอกจากนยงพบวา รอยละ 92 ทราบถงผลกระทบตอตา ในขณะทมเพยงรอยละ 3

เทานนททราบถงผลกระทบตอระบบกลามเนอและกระดกโครงราง

ในประเทศแคนนาดา มการศกษาผลกระทบตอสขภาพทกดขนกบการท างานกบ VDT ดวยระยะเวลา

ตางๆกนโดยไมหยดพก และพบวาเมอระยะเวลาในการท างานเพมขน อาการปวดแสบตา (Burning Eyes) ปวดศรษะ

และปวดหลงสวนลางกเพมขนตามไดวย โดยเฉพาะอยางยงเมอตองท างานตอเนองกนนาน 2 ชวโมงขนไป ดงแสดงใน

ภาพท 15.25 (Josefina, 1985)

ภาพท 14.25 ผลกระทบตอสขภาพทเกดขนเมอท างานกบ VDT ดวยระยะเวลาท างานตางๆ ดดยไมหยดพก

3. ความเครยด (Mental Stress) ความเครยดทางจตใจทเกดขนขณะท างานกบคอมพวเตอร อาจสงเกตไดจาก อาการหงดหงด ขาดสมาธ

หรอความรสกออนลาทางจตใจ แมวาการท างานกดแปนพมพจะไมใชงานทตองใชแรงกายมากกตาม แตการเพงมอง

คอมพวเตอรเปนเวลานาน หรองานทตองใชความคดและความช านาญมากเปนพเศษ กเปนสาเหตใหสมองตองท างาน

หนกอยตลอดเวลา ท าใหเกดความลาและความเครยดได นอกจากน สงแวดลอมในการท างาน เชน เสยงดง กเปนสาเหต

ของความเครยดเชนกน เนองจากเสยงดงในส านกงานนน สงผลเสยตอสมาธในการท างาน เสยงทดงเพยงเลกนอยใน

ส านกงานกอาจลดประสทธภาพในการท างานได อาจเกดแรงตง (Tension) ของกลามเนอหรอเอน น าไปสปญหา

กลามเนอและขอตอไดดวย

แหลงของเสยงดงในส านกงาน ไดแก เสยงเครองพมพ เครองโทรสาร เครอโทรศพท เครองถายเอกสาร

หรอแมแตเสยงพดคยกน เสยงรองเทาเดนไปเดนมา โดนเฉพาะอยางยงในกรณทมพนกงานอยอยางหนาแนนพนท

ใกลเคยงกน รวมไปถงเสยงทมาจากแหลงภายนอกอาคารส านกงานดวย

แนวทางการปองกนเสยงดง สามารถท าไดโดยการหามาตรการลดเสยงดงทแหลงก าเนดในเบองตน ใน

กรณทแหลงก าเนดมเสยงดงมากและไมสามารถปองกนได กควรแนะน าใหพนกงานใชทอดหตามความเหมาะสม

นอกจากน ควรพจารณาใชวสดส าหรบผนงหรอฝาเพดานทสามารถดดซบเสยงได จดหรอปรบต าแหนงของอปกรณ

ส านกงานทมเสยงดงใหหางออกจากผปฏบตงาน และกนดวยผนงดดซบเสยง (Partition) อาจพจารณาตดตงทครอบ

เครองพมพทมเสยงดงมากในกรณทไมสามารถยายออกจากบรเวณท างานได พนทางเดนในส านกงานอาจใชวสดทไม

กอใหเกดเสยงดงขณะเดน

นอกจากน เพอใหเกดความสบายในการท างานและผอนคลายความเครยดทอาจเกดขนได กควรจดให

อณหภมในหองท างานไมรอนจด หรอเยนจดจนเกนไป รวมไปถงการระบายอากาศทเหมาะสม และควรมโปรแกรม

การบรหารรางกาย เพอยดเสนยดสาย ขณะหยดพกดวย

4. ผนแดงตามผวหนง (Skin Rash) ปญหาผนแดงตามผวหนงทมสาเหตจากการท างานกบคอมพวเตอร จดเปนผลกระทบตอสขภาพทมโอกาส

เกดขนไดนอยมาก สาเหตเกดจากการทมฝ นระคายเคองในบรเวณทท างาน เชน ฝ นจากพรม หรอฝ นทปนเปอนเขาไป

จากภายยอกหอง และเมอฝ นเหลานถกดงดดใหไปตดอยทหนาจอภาพดวยไฟฟาสถต ฝ นระคายเคองเหลานอาจไปตด

อยทบรเวณใบหนา ล าคอ ของผปฏบตงานได เกดผนแดง หรอความรสกคน ระคายเคอง นอกจากน ผนแดงตามผวหนง

อาจมสาเหตมาจากรงสคลนแมเหลกไฟฟากได ในกรณนจะเกดขนในกลมบคคลทมความไวรบสงตอคลน

แมเหลกไฟฟา (Hypersensitivity) เทานน อาการแสดงทอาจพบไดนอกเหนอจากผนแดงกคอ อาการคลนไส วงเวยน

ดงนน ผทท างานกบคอมพวเตอรจงควรสงเกตความผดปกตของตนเองดวยวา มปญหาไวรบตอคลนแมเหลกไฟฟา

หรอไม และควรหลกเลยงการท างานคอมพวเตอรอยางตอเนองเปนเวลานานดดยควรพกบอยๆหรอเปลยนไปท างานอน

บาง

การปองกนผลกระทบตอสขภาพจากการท างานกบคอมพวเตอร

หลกการออกแบบและปรบปรงสถานงานคอมพวเตอรเพอปองกนผลกระทบตอสขภาพจากการท างานกบ

คอมพวเตอร จงควรพจารณาจากสาเหตทตรวจพบ และเมอทราบสาเหตแลวกควรปรบปรงแกไขใหปญหานนหมดไป

โดยเรว โดยไมตองรอใหมการรองบน หรอเกดผลกระทบตอสขภาพเสยกอน สาเหตของปญหาทพบไดบอยดดยทวไปม

ดงนคอ

- มมในการมองจอภาพไมเหมาะสม เชน จอภาพทอยสงเกนไป

- ระดบความสงของโตะ และเกาอไมเหมาะกบขนาดรางกายของผปฏบตงาน

- สถานงาน เชน โตะ เกาอ จอภาพ แปนพมพ ไมสามารถปรบระดบความสงหรอมมเอยงได

- แปนพมพอยสงเกนไป รวมทงปญหาการกดทบบรเวณขอมอบนขอบโตะ (ภาพท 14.26)

- ไมมทวางเอกสารทเหมาะสม

- การนงนานๆโดยไมมการเปลยนอรยาบถ

- ไมมทพกขอมอหรอแขน

- ไมมทพกเทา

- ไมมทส าหรบขา และเขาอยางเพยงพอขณะท างาน

- ผปฏบตตองมองหลายสงขณะท างาน เชน จอภาพ แปนพมพ เอกสาร ในขณะทระยะหางจาก

สายตาและความสวางทแตละจดไมเทากน ท าใหตาตองมการปรบโฟกสและปรบรมานตาตลอดเวลา เปนสาเหตหนง

ของความลาทางตา (ภาพท 14.27)

- การสวมแวนตาทไมเหมาะสมกบสภาพสายตา และไมเหมาะกบงานคอมพวเตอร

ในกรณทมการสวมแวนตาขณะท างาน โดยเฉพาะอยางยงแวนตาทม 2 เลนส (Bifocal Lens) กควรปรบ

จอภาพใหแหงนขนเลกนอยเพอปองกนการเงยคอไปดานหลงในการอานจอภาพ หากเปนไปไดควรเลอกใชแวนตาทม

เลนสเดยวในการท างานกบคอมพวเตอรจะเหามะสมกวา นอกจากนหากใชแวนตาประเภท Progressive Lens ส าหรบ

สายตาผสงอาย (Presbyopia) ซงเลนสแกวตาสญเสยความยดหยนไปแลว ท าใหไมสามารถปรบโฟกสภาพทระยะใกลได

ท าใหมองวตถทระยะใกลไมชดเจน เลนสทใชส าหรบอานหนงสอจงควรอยดานลางสด เลนสตรงกลางเหมาะส าหรบ

งานคอมพวเตอร และเลนสส าหรบมองระยะไกลควรอยดานบนสด โดยชวงรอยตอของเลนสทงสามควรปรบใหม

ความเรยบ (Smooth) หรอไรรอยตอ นอกจากน ผปฏบตงานกบคอมพวเตอรเปนประจ ากควรมการตรวจสายตาเปน

ประจ าทกปโดยตรวจความคมชดของตา กลามเนอตา การปรบโฟกสของตา และอนๆ ตามทจกษแพทยเหนสมควร

ภาพท 14.26 แสดงการวางขอมอบนแปนพมพทสงเกนไป และสงเกตเหนแรงกดอดทบรเวณขอมอบนขอบโตะดวย

ภาพท 14.27 แสดงใหเหนถงสงทผท างานกบคอมพวเตอรตองมอง (Viewing Objects) ตลอดเวลาท างาน

ซงท าใหตาตองปรบตวตลอดเวลา

Sasitorn and Saito (1993) ไดท าการศกษาถงสภาวะพกของสายตา (Resting States of the Eye) เพอน าขอมลมาใชในการ

เสนอแนะการจดสถานงานคอมพวเตอร เพอใหเกดความสบายตาในการท างาน โดยไดศกษาระบบสายตา 3 ระบบคอ

การปรบของรมานตา (Pupil System) การประสานกนของตาทง 2 ขาง (Vergence System) และการปรบระยะโฟกสของ

ภาพ (Accommodation System) การศกษาดงกลาวไดใหขอเสนอแนะไวดงน

1) ระยะการมองจากตาถงจอภาพทสบายตา อยในชวง 50 – 70 เซนตเมตร

2) จอภาพควรอยต ากวาระดบสายตา จะท าใหเกดความสบายตาในการมอง

3) จอภาพชนด Positive Polarity (ตวอกษรมดบนพนสวาง) ท าใหเกดความสบายตามากกวาจอภาพชนด

Negative Polarity (ตวอกษรสวางบนพนมด) อยางไรกตามในกรณทเปนหองท างานทคอนขางมด จ าเปนตองใชจอภาพ

ชนด Negative Polarity เพอปองกนไมให Contrast ของจอภาพลดลง

4) ความสวางในหองท างานกบคอมพวเตอรควรอยในชวง 500 ลกซ

กจกรรม 14.1.3

1. จงบอกถงผลกระทบตอสขภาพทอาจเกดขนไดจากการท างานกบคอมพวเตอรอยางตอเนองเปนเวลานาน

วามอะไรบาง

2. สาเหตของความผดปกตของระบบกลามเนอและกระดกโครงรางจากการท างานกบคอมพวเตอรม

อะไรบาง

3. สาเหตของความลาของตาเนองจากการท างานกบคอมพวเตอรมอะไรบาง

แนวตอบกจกรรม 14.1.3

1. ผลกระทบตอสขภาพจากการท างานกบคอมพวเตอร มดงน

- ความผดปกตของระบบกลามเนอและกระดดโครงราง

- ความลาของตา

- ความเครยดทางจตใจ

- ผนแดงตามผวหนง

2. ความผดปกตของระบบกลามเนอและกระดกโครงรางจากการท างานกบคอมพวเตอร มสาเหตมาจาก

- การจดสถานงาน และการจดวางวสดอปกรณการท างานทมเหมาะสม

- การปฏบตงานโดยมการเคลอนไหวสวนตางๆของรางกายอยางจ ากด หรอการท างานในลกษณะซ าๆ

รวมถงระยะเวลาในการท างานทตอเนองโดยไมหยดพก

- ปจจยดานจตสงคม ไดแก ปรมาณงาน ความเบอหนาย การขาดการดแลเอาใจใสจาก

ผบงคบบญชา ภาระรบผดชอบตอครอบครว ไมมความพงพอใจในงาน

- ปจจยบคคล ไดแก อาย ประวตการเจบปวย ความแขงแรง และความยดหยนของรางกาย

3. ความลาของตามสาเหตจาก

- คณสมบตของจอภาพทไมด เชน มการกะพรบของจอภาพ จอภาพไมมความคมชด หรอมแสงจา

สะทอนอยทจอภาพ

- มมในการมองจอภาพไมเหทาะสม เชน จอภาพอยสงเกนไป

- การใชสายตามากในการเพงมองสวนตางๆ ไดแก จอภาพ แปนพมพ และเอกสาร

- ระยะในการมอง และระดบความสวางทจอภาพ แปนพมพ และเอกสาร มมความสม าเสมอกน

- ปญหาสายตาทไมไดรบการแกไขทด

เรองท 14.1.4

การประเมนสถานงานและทาทางการท างาน

เมอนกศกษาไดท าความเขาใจถงหลกการจดสงแวดลอมและความปลอดภยในส านกงาน รวมทงการจดสถาน

งานคอมพวเตอรอยางเหมาะสมแลว ในเรองนจะไดกลาวถงการประเมนสถานงานและทาทางการท างาน เพอใหเกด

ความมนใจไดวา สภาพการท างานไมไดแยลงกวาตอนทจดสถานงานตงแตแรกเรม การประเมนสถานงานควรท าควบค

ไปกบการตรวจสงแวดลอมในการท างานดวย โดยหากเปนไปไดควรมก าหนดการตรวจเชคทกๆ 6 เดอน

1. การตรวจสงแวดลอมในการท างาน 1.1 แสงสวาง ควรตรวจวดระดบแสงสวางใหเปนไปตาม กฎกระทรวงแรงงาน ก าหนดมาตรฐานในการ

บรหารและจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างานเกยวกบความรอน แสงสวาง และ

เสยง พ.ศ. 2549 ตารางท 3 มาตรฐานความเขมของแสงสวาง ณ ททใหลกจางคนใดคนหนงท างาน ส าหรบงานในหอง

คอมพวเตอร และหองธรการภายในส านกงาน ก าหนดให

- งานบนทกขอมล มคาความเขมของแสงสวางไมนอยกวา 600 ลกซ

- บรเวณทแสดงขอมล (จอภาพและเครองพมพ) มคาไมนอยกวา 600 ลกซเชนกน

- งานในหองธรการ ไดแก งานพมพดด การเขยน การอาน และการจดเกบเอกสารอนๆ ท

เกยวของ มคาไมนอยกวา 400 ลกซ

1.2 เสยงดง ควรตรวจวะดระดบเสยงดง โดยก าหนดใหเสยงดงในส านกงานไมควรเกน 55 – 65 dB (A) 1.3 อณหภมหอง ควรตรวจดวาอณหภมอยในชวง 23 – 26 องศาเซลเซยส และมความสม าเสมอกนภายใน

หองหรอไม 1.4 ความชนสมพทธ ควรตรวจดวาความชนสมพทธอยในชวงรอยละ 30 – 70 หรอไม 1.5 การระบายอากาศ ควรตรวจดวามฝ นหรอมลพษปนเปอนอยในอากาศหรอไม และหากเปนไปได ควรม

การตวรจวดคณภาพอากาศภายในอาคารดวย

2. การตรวจสถานงานคอมพวเตอร 2.1 จอภาพคอมพวเตอร ควรตรวจดวา มแหลงแสงจาสะทอนอยทจอภาพหรอไม 2.2 ความสวางของจอภาพ ควรตรวจดวา ความสวาง และ Contrast ของจอภาพอยในระดบทสายตาของผใช

หรอไม 2.3 ระยะหางในการมอง ควรตรวจดวา ระยะหางระหวางตากบจอภาพ แปนพมพ และเอกสาร อยในระยะท

เหมาะสม คอ ประมาณ 50 เซนตเมตร และอยในระยะทใกลเคยงกนหมดหรอไม 2.4 ความสงของแปนพมพ ควรตรวจดวา เมอวางนวมอลงบนแถวกลางของแปนพมพแลว ขอมออยในทาทางท

เปนธรรมชาต และมมศอกเปนมมฉากหรอมากกวาเลกนอยหรอไม 2.5 ความสงของเกาอ ควรตรวจดวาความสงของเกาอสงผลใหผนงวางเทากบพนไดโดยมระดบความสงของ

เกาอใกลเคยงกบระดบความสงของเขาหรอไม นอกจากนควรตรวจดดวยวาทาทางการนงเปนธรรมชาตหรอไม

2.6 ความสงของโตะ ควรตรวจดวาความสงของโตะอยในระดบทพอเหมาะ สงผลใหเทาสามารถเคลอนไหวได สะดวกหรอไม ความกวางของโตะเพยงพอตอการจดวางเอกสารและอปกรณทจ าเปนตอการใชงานหรอไม นอกจากน หากไดมการส ารวจผลกระทบตอสขภาพเนองจากการท างานกบคอมพวเตอร โดยสอบถาม

ความรสกหรอประวตความเจบปวยจากผปฏบตงาน เพอเปรยบเทยบกบผลส ารวจสงแวดลอม สถานงาน และทาทางการ

ท างาน กจะท าใหทราบถงสาเหตของผลกระทบตอสขภาพนนไดในเบองตน ในทนจงไดใหตวอยางแบบส ารวจสภาพ

การท างานกบคอมพวเตอร เพอใหสะดวกตอการประเมนสถานงาน ทาทางการท างาน และผลกระทบตอสขภาพทอาจ

เกดขนได โดยผประเมนสามารถน าไปปรบใชไดตามความเหมาะสม ทงน ค าตอบวา “ใช” ในแบบส ารวจขอใดแสดงวา

มปญหาในเรองการจดสถานงาน หรอทาทางการท างานในลกษณะนนๆ ผประเมนกจะสามารถสรปปญหาในภาพรวม

ไดงาย และหาแนวทางการปรบปรงแกไขไดตอไป

แบบส ารวจสภาพการท างานกบคอมพวเตอร

วนทท าการส ารวจ…………………………………….

ชอหนวยงาน………………………………………….

1.ขอมลทวไป

1.1 ชอ……………………………………............... แผนกงาน…………………………………………….

1.2 อาย……………...ป 1.3 เพศ ( ) หญง ( ) ชาย

1.4 ทานมโรคหรอความผดปกตเกยวกบตา หรอไม

( ) ไมม ( ) ม โปรดเลอกตอบ

( ) สายตาสน ( ) สายตายาว ( ) สายตาเอยง

( ) อนๆ โปรดระบ………………………………………...

1.5 ทานมโรคหรอความผดปกตเกยวกบระบบกลามเนอและกระดกโครงราง หรอไม

( ) ไมม ( ) ม โปรดระบ………………………………………………..

1.6 ทานเคยไดรบการฝกอบรมใหความรเกยวกบการปฏบตงานกบคอมพวเตอรอยางเหมาะสมเพอปองกน

ผลกระทบตอสขภาพ หรอไม

( ) ไมเคย ( ) เคย

2. ขอมลลกษณะงาน

2.1 ลกษณะงานของทานคอ ( ) งานปอนขอมล ( ) งานบรการขอมล

( ) งานเขยนโปรแกรม ( ) งานออกแบบ

( ) อนๆ ระบ……………………………………………………………..

2.2 ทานท างานอยหนาจอคอมพวเตอรโดยเฉลยสปดาหละ…………...วน วนละ…………ชวโมง

2.3 โดยทวไปทานท างานอยางตอเนองอยหนาจอคอมพวเตอรโดยไมหยดพก เปนเวลา

( ) นอยกวา 1 ชวโมง ( ) นอยกวา 1.5 ชวโมง

( ) 1.5 – 2 ชวโมง ( ) มากกวา 2 ชวโมง

2.4 โดยทวไปทานหยดพกจากคอมพวเตอรแตละครงนาน

( ) นอยกวา 15 นาท ( ) 15 – 30 นาท ( ) มากกวา 30 นาท

2.5 ระหวางหยดพกจากคอมพวเตอร ทานท ากจกรรมอะไรบาง

( ) นงอยทเดม สลบไปท างานอน ( ) ลกจากทนง เพอเปลยนอรยาบถ

( ) อนๆ ระบ……………………………………………………………………

3. สถานงานคอมพวเตอร (ใหกาเครองหมาย 𝑚 ในชอง “ใช” หรอ “ไมใช”)

สถานงาน/ทาทางการท างาน ใช ไมใช

ส ารวจขอ 1 – 5 ขณะทเกาออยหางออกจากแปนพมพ ขณะนง

1. เทาวางราบไดกบพน หรอมทพกเทา

2. ทรองเทาไมมมมทแขง กดทบทขาออนดานหลงเขา

3. ความกวางและความลกของทนงมขนาดพอเหมาะกบตวทาน (ไมแคบ หรอลกเกนไปท าให

พงหลงไมได)

4. ขณะนงพงหลง มมระหวางล าตวกบขาออนเปนมม 90 องศาหรอมากกวาเลกนอย (ไมตอง

โนมตวไปขางหนา)

5. พนกพงหลงมสวนโคงทรองรบหลงสวนลางไดพอด

ส ารวจขอ 6 – 19 ขณะนงท างานทสถานงานคอมพวเตอร

6. ขาและเทามพนทมากพอ ท าใหล าตวเขาใกลแปนพมพ/เมาส ไดในทาทางทเปนธรรมชาต

7. โตะสงพอทจะไมท าใหขาออนตดอยใตโตะ หรอถาดแปนพมพ

8. แขนสวนบนไมยนไปขางหนา ขอศอกวางอยใกลล าตว ไมกางออก และไหลอยในทาสบาย

(ไมยกไหล)

9. แขนสวนลางขนานกบพน หรอมมขอศอกเปนมม 90 องศาหรอมากกวาเลกนอย

10. มอและขอมอเปนแนวตรง ไมกระดกขน ลง หรอเบนออกดานขาง

11. ทพกฝามอ ไมมขอบแขง คม กดทบทฝามอ

12. ไมมการวางพกฝามอ ขอมอ หรอแขนสวนลางบนขอบทแขง คม ขณะท างาน

13. เมาสหรออปกรณน าเขาอนๆ วางอยใกลกบแปนพมพ เพอปองกนการกางแขน หรอยนมอ

ไปขางหนา

14. ไมมการบดคอ ศรษะ และล าตว

15. ไมมการกมคอ หรอเงยคอไปดานหลง

สถานงาน/ทาทางการท างาน ใช ไมใช

16. จอภาพอยในแนวตรงดานหนา ในกรณทตองอานเอกสารมากกวา เอกสารกควรอยในแนว

ตรงดานหนา

17. ตาและจอภาพอยในระยะทไมท าใหตองโนมล าตวหรอศรษะไปขางหนา

18. ขอบขนของจอภาพอยทระดบสายตาหรอต ากวา โดยไมท าใหตองกมหรอเงยคอ

19. เอกสารจดวางไวทระดบความสง และระยะหางทใกลเคยงกบจอภาพ

4. สงแวดลอมในการท างาน (ใหกาเครองหมาย 𝑚 ในชอง “ใช” หรอ “ไมใช”)

สงแวดลอม/อปกรณ ใช ไมใช

20. ความสวางของจอภาพอยในระดบทท าใหสบายตา

21. ระดบแสงในพนทท างานไมจาหรอมดเกนไป

22. ไมมแสงจา (จากหนาตาง หรอหลอดไฟ) สะทอนอยทจอภาพจนท าใหยากตอการอาน

23. จอภาพ และแผนกรองแสงจา (ถาม) อยในสภาพทสะอาด

24. ไมมแหลงของเสยงดงในบรเวณทท างานจนท าใหรสกรบกวนการท างาน

5. ลกษณะการปฏบตงาน

การปฏบตงาน ใช ไมใช

25. มกจกรรมการท างานทหลากหลาย และสามารถหยดพกไดขณะเปลยนไปท ากจกรรมอนท

สถานงานของตน

26. มการปรบเปลยนทาทางการท างานตลอดทงวนเพอบรรเทาป ญหาการท างานของกลามเนอ

แบบสถต

27. วสด อปกรณทใชบอยๆ จดวางไวในระยะใกลเพอสะดวกในการใชงาน

การปฏบตงาน ใช ไมใช

28. มการยดเสนยดสายขณะหยดพก

29. ไมมการเอนล าตว หรอวานแขนลงบนขอบทคมและแขงขณะท างาน

30. ไมมลกษณะการใชฝามอ ออกแรงกดหรอกระแทรกบนวสดทแขง

หมายเหต: ค าตอบวา “ใช” ในแตละขอ แสดงวามสภาพการท างานทเหมาะสม

6. อาการลาของตา ทานมอาการตอไปนขณะท างานหรอไม

อาการ

ระดบความรนแรง

มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

1. แสบตา

2. ปวดตา

3. ระคายเคองตา

4. คนตา

5. ตาแดง

6. น าตาไหล

7. ปวดศรษะ

8. มองเหนภาพไมชด

9. มองเหนภาพซอน

10. กะพรบตาบอย

11. หนงตากระตก

7. อาการปวดเมอยกลามเนอตามสวนตางๆของรางกาย ทานมอาการตอไปนขณะท างาน หรอไม

อาการปวดเมอยบรเวณ

ระดบความรนแรง

มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด

1. คอ

2. ไหล

3. แขนสวนบน

4. ขอมอ

5. นวมอ

6. หลงสวนบน

7. หลงสวนลาง

8. ขา

9. หวเขา

10. เทา

กจกรรม 14.1.4

1. จงบอกถงหลกการประเมนสถานงานคอมพวเตอรและทาทางการท างาน มาพอสงเขป

2. การประเมนสถานงานคอมพวเตอรควรตรวจอะไรบาง

แนวตอบกจกรรม 14.1.4

1. การประเมนสถานงานคอมพวเตอรและทาทางการท างาน ควรกระท าควบคไปกบการตรวจสงแวดลอมใน

การท างาน โดยหากเปนไปไดควรประเมนทกๆ 6 เดอน เพอใหเกดความมนใจไดวา สภาพการท างานไมไดแยลงกวา

ตอนทจดสถานงานตงแตแรก

2. สงทควรตรวจ ขณะประเมนงานคอมพวเตอรมดงน

2.1 สถานงาน

- จอภาพคอมพวเตอร มแสงจาสะทอนอยหรอไม

- ความสวางของจอภาพ มความสวาง และ Contras ทพอเหมาะ และสบายตาหรอไม

- ระยะหางในการมอง

- ความสงของแปนพมพ

- ความสงของโตะ และเกาอ

2.2 ทาทางในการท างาน

2.3 อาการหรอผลกระทบตอสขภาพทเกดขนจากการท างาน

ตอนท 14.2

การประยกตการยศาสตรในโรงพยาบาล

โปรดอานหวเรอง แนวคด และวตถประสงคของตอนท 14.2 แลวจงศกษารายละเอยดตอไป

หวเรอง

14.2.1 ปจจยเสยงและทาทางการท างานของบคลากรในโรงพยาบาล

14.2.2 การดแลและเคลอนยายผปวยอยางปลอดภย

14.2.3 การยศาสตรในแผนกซกฟอก

14.2.4 การยศาสตรในโรงครว

แนวคด 1. การท างานในโรงพยาบาลมโอกาสสมผสสงคกคามสขภาพอนามยหลายชนด ไมวาจะเปนสงแวดลอม

ทางกายภาพ เคม ชวภาพ และการยศาสตร ซงไดแก การท างานเปนกะ การยกเคลอนยายผปวย

ทาทางการท างานทไมเหมาะสม การยนท างานเปนเวลานานๆ และความเครยดจากการท างาน หาก

บคลากรในโรงพยาบาลมความเขาใจในปจจยเสยงตางๆเหลานแลว กจะสามารถหาแนวทางการปองกน

ควบคมไดอยางเหมาะสม นบเปนการลดความเสยงตอการเกดโรคและการบาดเจบจากการท างานใน

โรงพยาบาลได

2. การดแลและการเคลอนยายผปวย เปนกจกรรมการท างานของบคลากรในโรงพยาบาลทสงผลใหเกด

ปญหาโรคระบบกลามเนอและกระดกโครงรางคอนขางสง การท าความเขาใจในเรองหลกการดแลผปวย

4. โรงครวในโรงพยาบาลเปรยบเสมอนเปนโรงงานอตสากรรมการผลตแหงหนงทมปญหาการยศาสตร

คอนขางหลากหลาย ทงการยกของหนก การเขนรถสงอาหาร การยนเปนเวลานาน การใชมอ ไหล

แขนท างานหนกในการปรงประกอบอาหารปรมาณมากๆ นอกจากนยงมปญหาเรองสงแวดลอมในการ

ท างาน และโอกาสเกดอบตเหตจากการท างานดวย การประยกตหลกการยศาสตรในโรงครวจงม

ความส าคญอยางยงในการลดการเจบปวย และการบาดเจบของพนกงานในโรพยาบาลได

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 14.2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายปจจยเสยงและทาทางการท างานของบคลากรในโรงพยาบาลทสงผลเสยตอสขภาพและความ

ปลอดภยได

2. อธบายหลกการดแลและเคลอนยายผปวยอยางปลอดภยได

3. อธบายแนวทางการประยกตการยศาสตรในแผนกซกฟอกได

4. อธบายแนวทางการประยกตการยศาสตรในโรงครว

เรองท 14.2.1

ปจจยเสยงและทาทางการท างานของบคลากรในโรงพยาบาล

การท างานในโรงพยาบาลเปรยบเสมอนการท างานในโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญ ทมแผนกงานตางๆ ท

หลากหลาย หนวยงานหลกในโรงพยาบาลมหนาทใหการรกษาพยาบาล เชน หองฉกเฉน หอผปวย หองผาตด หอง

คลอด ในขณะทหนวยงานสนบสนนมหนาทเสรมใหหนวยงานหลกด าเนนการไปไดอยางมประสทธภาพ เชน แผนก

ซกฟอก โรงครว หนวยจายกลาง แผนกซอมบ ารง บคลากรในดรงพยาบาลจงมโอกาสสมผสกบสงคกคามตอสขภาพ

อนามย หรออนตรายจากสงแวดลอมในการท างานหลายอยาง เนองจากแผนกงานตางๆ กมบทบาทหนาทรบผดชอบ

สภาพแวดลอมในการท างาน และลกษณะงานทแตกตางกนไป

หากจะแบงกลมปจจยเสยงทเกดขนไดกบบคลากรในโรงพยาบาล กสามารถแบงออกไดตามกลมของสง

คกคามสขภาพอนามย 4 กลม ดงน

1. สงคกคามดานกายภาพ ไดแก

- เสยงดง พบในโรงซกรด โรงครว หองปฏบตการ แผนกวศวกรรม เปนตน

- แสงสวางไมเพยงพอ

- ความรอน พบในโรงซกรด โรงครว หองตดตงหมอไอน า

- ความเยน

- ความสนสะเทอน

- รงสทไมแตกตว (Non-ionized Radiation) ไดแก รงสเหนอมวง พบในบรเวณทมการใชหลอดไฟฆา

เชอโรค การรกษาโรคผวหนง รงสใตแดง พบในการใชอปกรณไฟฟา ตเพาะเชอ (Incubator)

- รงสทกอใหเกดการแตกตว (Ionized Radiation) ไดแก รงสเอกซ รงสแกรมมาทใชในการบ าบดรกษา

ผปวยมะเรง

- อบตเหตจากการท างาน ไดแก การลนและหกลม การถกบาด ต าจากวตถแหลมคม เชน เขมฉดยา

ใบมด เศษแกว การถกไฟฟาดด การระเบดและการรวไหลของสารเคมซงเกดจากการเคลอนยายสารเคม หรอถงอดบรรจ

กาซภายใตความดน (Compressed Gas) พบไดในหนวยจายกลางทมการใชกาซเอทธลนออกไซด หองผาตดทมการใช

กาซดมยา หองผปวยฉกเฉนทมการใชกาซออกซเจน แผนกซอมบ ารงทมการใชกาซอเซทธลน เปนตน

2. สงคกคามดานชวภาพ ไดแก เชอโรคตางๆ เชน

- วณโรค พบไดในหองผปวยในซงเกดจากการหายใจเอาเชอจากผปวยโดยตรงขณะไอ โรงซกรดซง

เกดจากการหายใจเอาเชอทตดอยกบเสอผา ผาปทนอนของผปวย

- เอชไอว (HIV) พบไดเกอบทกจดของการท างานทมผปวยดวยโรคน เชน หองผาตด หนวยจายกลาง

หองผปวยฉกเฉน ผปวยอบตเหต หอพกผปวย หองปฏบตการ โรงซกรด เปนตน หากผปฏบตงานมแผลทม ต า กม

โอกาสตดเชอนได

- ไวรสตบอกเสบ (Hepatitis) เชนเดยวกบเอชไอว เพราะเปนโรคทสามารถตดตอไดทางเลอด

(Blood borne Disease)

เชอโรคเหลานสวนหนงมแหลงมาจากผปวยดวยโรคตดเชอทมารบบรการของโรงพยาบาล หากโรงพยาบาล

ไมไดวางระบบการปองกนควบคมเชอโรคทดพอ หรอผปฏบตงานขาดความระมดระวง กอาจมโอกาสรบเชอจากผปวย

และแพรกระจายไปยงบคคลอน เพอนรวมงาน และครอบครวได

3. สงคกคามดานเคม ไดแก สารเคมทใชในการฆาเชอโรค หรอใชในการรกษา เชน

- น ายาฆาเชอโรค เชน โซเดยมไฮโปคลอไรด เปนสารประกอบทมคลอรน นยมใชในการท าความ

สะอาดเครองสขภณฑ พน หองน า หองสวม

- กรด ดาง

- เอทธลนออกไซด เปนกาซทใชในตอบฆาเชอโรคในอปกรณเครองมอแพทย

- ฟอรมลดไฮด เปนสารเคมทมคณสมบตฆาเชอโรค แตมคณสมบตกดกรอนอยางรนแรง และเปนสาร

กอมะเรงในคนทสมผส

- กลตาอลดไฮด เปนสารเคมทน ามาใชแทนฟอรมลดไฮด ใหผลดในการท าใหเครองมอปราศจากเชอ

โดยไมตองใชความรอน จงเรยกเปน Cold Sterilization

- ไนตรสออกไซด ทใชส าหรบเปนกาซดมยาสลบ

- ยาตานมะเรง ฯลฯ

4. สงคกคามดานการยศาสตร ไดแกการท างานเปนกะหรอการเขาเวรของบคลากรในโรงพยาบาล การดแล

และการยกเคลอนยายผปวย การท างานทตองใชแรงกาย ทาทางการท างานทไมเหมาะสม การยนท างานเปนเวลานานๆ

และความเครยดจากการท างาน ซงงานในโรงพยาบาลมปจจยเหตทกอใหเกดความเครยดไดมากมายหลากหลาย

โดยเฉพาะอยางยง งานทตองเกยวของกบชวตของผปวย รวมไปถงความกดดนหรอความคาดหวงจากผปวยและญาต

ผปวย

ปญหาความเครยดจากการท างานในโรงพยาบาล พบไดในหนวยดแลผปวยพเศษ หนวยอบตเหต แผลไหม

พอง หองฉกเฉน หองผาตด สาเหตสวนใหญเกดจากความทกขทรมานของผปวย ความผดปกตทางจตของผปวย การ

ไมไดรบความรวมมอจากผปวย ความกดดนจากญตผปวย ความขดแยงระหวางผรวมงาน การท างานกะ การขาดแคลน

เจาหนาท รวมไปถงการขาดการตอบแทนรางวลหรอสงจงใจใหกบผปฏบตงาน

บคลากรทางการพยาบาล เปนวชาชพทพบปญหาโรคระบบกลามเนอและกระดดโครงรางทสงเมอเทยบกบ

บคลากรอนๆ ทางการแพทยในโรงพยาบาล เพราะมการท างานทหลากหลาย เกยวของกบการใชแรง และทาทางการ

ท างานทไมเหมาะสม สวนของรางกายทพบปญหาโรคระบบกลามเนอและกระดกโครงรางสงเปนอนดบหนงคอ สวน

หลง และสวนอนๆ ทรองลงมาคอ สวนไหล คอ และแขน จากขอมลรายงานทรพยากรสาธารณสขในประเทศไทย ใน

พ.ศ. 2543 พบวามจ านวนพยาบาลวชาชพและพยาบาลเทคนครวมถง 100,443 คน (ธเนศ สนสงสข 2547)

จากการศกษาประเมนความเสยงดานการยศาสตรของโรงพยาบาลแลงเลย เมโมเรยล (Langley Memorial

Hospital) ประเทศแคนาดา พบวา ปญหาระบบกลามเนอและกระดกโครงรางมอตราสงถงรอยละ 55 ของการบาดเจบ

ทงหมดในกลมบคลากรของโรงพยาบาล สาเหตทพบบอยทสดคอ การเคลอนยายผปวย (รอยละ 25) การใชหรอ

เคลอนยายอปกรณเครองมอ (รอยละ 15) และการจดทาใหผปวย (รอยละ 12) ทงน ต าแหนงขงรางกายทประสบปญหา

บอย ไดแก สวนหลง (รอยละ 32) สวนไหลหรอตนคอ (รอยละ 26) วชาชพทเกดอาการบอยทสดคอ ผชวยพยาบาล (รอย

ละ 35) รองลงมาคอพยาบาลวชาชพ (รอยละ 15) มการยนขอรบเงนทดแทนทเกยวกบโรคระบบกลามเนอและกระดก

โครงรางจากคณะกรรมการกองทนเงนทดแทน (Worker’s Compensation Board of British Columbia, Canada) สงถง

รอยละ 89 ของดารยนขอรบเงนทดแทนทงหมดในป 2000 และเชนเดยวกบทไดกลาวมาแลว บคลากรทางการพยาบาล

เปนวชาชพทเกดปญหาระบบกลามเนอและกระดกโครงรางสงทสดในโรงพยาบาล

การศกษาในบคลากรทางการพยาบาลถงความชกและปจจยเสยงตางๆ ตอการเกดอาการทางระบบกลามเนอ

และกระดกโครงรางทผานมา พบวามความซกของการเกดอาการทางระบบกลามเนอและกระดกโครงรางทสวนหลง

ประมาณรอยละ 40 – 60 ทสวนไหลหรอตนคอประมาณรอยละ 30 – 40 (อางองใน ธเนศ สนสงสข 2547)

Hignett (1996) ไดท าการศกษาทาทางการท างานทเสยงตอการเกดปญหาระบบกลามเนอและกระดกโครงราง

โดยใชเทคนคการวเคราะหงานดวยวธ Ovako Working Posture Analysis (OWAS) พบวา การดแลเคลอนยายผปวยม

จ านวนทาทางการท างานทเสยงตอการเกดอนตรายมากกวางานทไมเกยวของกบการดแลเคลอนยายผปวยอยางม

นยส าคญทางสถต ตารางท 14.4 แสดงใหเหนถงความแตกตางของลกษณะงานทไมเกยวของกบการดแลเคลอนยายผปวย

และงานดแลเคลอนยายผปวย

ตารางท 14.4 แสดงงานการพยาบาล (Nursing Work) จากการศกษาของ Hignett S.

งานทไมเกยวของกบการดแลเคลอนยายผปวย งานดแลเคลอนยายผปวย

การจดเตรยมพนท และอาหาร การเคลอนยายผปวย และเกาอ

การเกบรวบรวมอปกรณเครองมอ การลางตวผปวยในอางอาบน า

การเคลอนยายเฟอรนเจอร การจดทาใหผปวย

การเตรยมเสอผา/การจดเตยง การกลง หมนตวผปวย

การท างานโดยใชอปกรณเครองมอ การสงผปวยดวยพยาบาล 1 หรอ 2 คน

งานธรการ การแตงตว/การท าความสะอาดรางกาย

นอกจากน Professor Alan Hedge จากมหาวทยาลยคอรแนลล (Cornell University) ไดกลาวถงการยศาสตรทด

วาเปนผลมาจากการออกแบบทด ดงนนการเลอกเครองมอหรออปกรณการท างานทด ยอมเปนสงทงายกวาการปรบปรง

อปกรณทเลอกมาผด นอกจากน ยงไดกลาวถงความส าคญของการยศาสตรในโรงพยาบาลไวหลายประเดนทนาสนใจ

โดยเฉพาะอยางยงในสภาพการท างานทมความกดดนสง การยศาสตรในโรงพยาบาลกยงมความส าคญมากขนตามไป

ดวยโรงพยาบาลแตละแหงจงมความจ าเปนทจะตองจดท าแผนงานดานการยศาสตร จดสรรทรพยากรทจ าเปน รวมทง

ฝกอบรมบคลากรใหมความร ความเขาใจทดพอ เพอใหเกดกระบวนการมสวนรวมในการด าเนนงาน สงผลตอความ

สบายในการท างานและสขภาพทดของบคลากรทกคนในองคกร

ตอไปน เปนการยกตวอยางปญหาการยศาสตรทพบไดบอยในลกษณะงานตางๆในโรงพยาบาล ซงในทนจะ

ขอกลาวเพยงบางสวนเทานน

1. งานทนตกรรม เปนงานทพบปญหาการยศาสตรคอนขางมาก ในเรองทาทางการท างานของทนตแพทย

ซงตองนงอยกบทเปนเวลานานในลกษณะโกงโคงหลงเพอโนมตวเขาหาผปวย และกางแขนออกจากล าตว มการออก

แรงมอในการใชเครองมอขนาดเลกอยางตอเนองเปนเวลานาน เชน การขดหนปน การเคลอนไหวรางกายของทนต

แพทยกถกจ ากดดวยกษณะงาน แสดงดงภาพท 14.28 ทงน Stefan M. Luger ในเอกสาร Specialized training on Seiler,

Zeiss, and Global Dental Microscopes ไดแนะน าวา หลงจากทมการใชกลองจลทรรศนสองขณะท างาน ดงภาพท 14.29

พบวา ทนตแพทยมลกษณะทาทางการท างานทผอนคลายขนมาก กลาวคอ นงหลงตรง ซงชวยปองกนปญหาทหลง

และคอได แขนแนบอยใกลล าตว นอกจากน ผชวยทนตแพทยกยงสามารถชวยงานทนตแพทยไดโดยมองท

จอมอนเตอรทตดตงไว (แผนสเหลยมสเงนทเหนในภาพ) กจะเหนการท างานของทนตแพทยไดเชนเดยวกนกบททนต

แพทยเหน ท าใหเขาใจความตองการของทนตแพทยไดตลอดเวลาการท างาน จากภาพท 14.29 จะสงเกตเหนไดวาไมม

ความจ าเปนทตองใชแสงไฟทอยเหนอศรษะแลว เนองจากมแสงไฟทสองโดยตรงจากกลองดงกลาว อยางไรกตาม การ

เปลยนวธการท างานโดยใชกลองจลทรรศนน จ าเปนตองมการฝกอบรมทนตแพทยอยางเพยงพอ เพอใหมการปรบการ

ใชสายตา และสามารถท างานไดอยางสะดวกสบาย

ภาพท 14.28 ลกษณะทาทางการท างานของทนตแพทยโดยทวไป

ภาพท 14.29 ลกษณะทาทางการท างานของทนตแพทยเมอมการใชกลองจลทรรศนชวยในการท างาน

2. งานเคลอนยายวสด ตวอยางการเคลอนยายวสดในโรงพยาบาลอยางไมเหมาะสม ไดแก การลากดงภง

แกสและการเขนรถเขนในขณะเดยวกน ดงภาพท 14.30 (ก) รวมทงการถอหรอหวของหนกโดยไมมการใชรถเขนชวย

ขนยายอยางเหมาพสม ดงภาพ (ข)

ภาพท 14.30 (ก) การลากดงถงแกสและการเขนรถเขนอยางไมเหมาะสม และ (ข) การถอหรอหวของหนกโดยไมมการใช

รถเขนชวยขนยาย

ในโรงพยาบาลมการใชรถเขน (Push Cart) คอนขางมาก รถเขนทมน าหนกมากยอมมโอกาสเกดการบาดเจบ

ไดมากตามไปดวย โดยเฉพาะอยางยงหากลอของรถเขนเสอมสภาพ หรอออกแบบมาไมดพอ กสงผลใหการเคลอนยาย

เปนไปไดยากล าบาก สงทควรหลกเลยงกคอ กรณรถเขนถาดอาหาร ควรหลกเลยงการจดวางถาดอาหารในระดบทต า

เกนไป ดงภาพท 14.31 (ก) และในกรณรถเขนผาปทนอนกไมควรจดกองผาไวทสงเกนไป ดงภาพ (ข) สงผลใหบดบง

การมองเหนทางเดน และยงท าใหการบงคบรถเขนเปนไปไดยากล าบากอกดวย

ภาพท 14.31 (ก) การจดวางถาดอาหารในระดบทต าเกนไป (ซาย) และ (ข) การจดกองผาปทนอนในรถเขนไวทสงเกนไป (ขวา)

3. งานสองกลองจลทรรศน พนกงานทท างานสองกลองจลทรรศน มการรองบนกนมากถงปญหาปวดเมอย

ตามสวนตางๆของรางกาย และปญหาสายตาโดย Emanuel and Glonek (1976) ไดรายงานไววา รอยละ 80 ของพนกงาน

สองกลองจลทรรศนในบรษทใหญแหงหนงในประเทศสหรฐอเมรกา มปญหาเกยวกบอาการปวดศรษะ ปวดคอ และ

ความลาของตา และรอยละ 75 มปญหาปวดหลง หรอไหลสวน Krueger และคณะ (1989) ไดท าการสมภาษณ

พนกงานสองกลองจลทรรศนเชนกน พบวา รอยละ 50 บนถงปญหาปวดคอเปนประจ าทกวน และรอยละ 63 มปญหา

ปวดหลงสวนบน

จากภาพท 14.32 จะเหนไดวา นอกจากพนกงานสองกลองจลทรรศนจะมปญหาตาลา และปวดคอ ไหล และ

หลงดงทไดกลาวมาแลว ปญหาทอาจพบไดอกกคอ การนงบนสถานงานทระดบความสงของหนาโตะทต าเกนไป หรอ

หองพกเทามทวางไมเพยงพอ สงผลใหเทาไมสามารถวางอยบนพน และเคลอนไหวไปมาไดอยางสะดวก หลง

สวนกลางไมสามารถพงพนกพงได มอและขอศอกตองงออยตลอดเวลาโดยไมมทพกแขน

ภาพท 14.32 สถานงานสองกลองจลทรรศนทไมมหองพกเทาอยางเหมาะสม และไมมทพกแขน

ขอแนะน าส าหรบการปรบปรงสภาพการท างานสองกลองจลทรรศน อาจท าไดโดยตดตงทวางพกมอ (Arm

Support Pads) ดงภาพท 14.33 ซงสงผลใหมอและขอมออยในทาทางทเปนธรรมชาตและสบายมากขน เปนการลด

ปญหาการกดทบมอและขอศอกลงบนพนทแขงดวย อกทงยงเปนการชวบลดความลา และอาการปวดเมอยบรเวณคอ

และหลง เนองจากทวางพกมอชวยพยงใหหลงตงตรง และสามารถพงพนกพงได

ภาพท 14.33 ทวางพกมอส าหรบงานสองกลองจลทรรศนทชวยใหทาทางการท างานเปนธรรมชาตมากขน

4. งานควบคมเครองฉายรงสเอกซขามศรษะ (Overhead X-ray) ปญหาการยศาสตรจะเกดขนไดนนนอกจาก

สาเหตทเกดจากการออกแบบอปกรณ เครองมอแลว ยงขนอยกยขนาดรางกายของพนกงานทควบคมเครองมอ รวมไป

ถงเทคนควธการทใชควบคมเครองมอนนดวย จากภาพท 14.34 จเหนไดวา พนกงานตองเออมมอในระดบสง สงผลให

เกดการบาดเจบของกลามเนอแขนและไหลได ดงนนวธการแกไขอาจท าไดโดยการสอนเทคนควธการควบคมเครองมอ

อยางเหมาะสม และใหความระมดระวงในการผลกหรอดงเครองมอเมอท าการปรบระดบเครองมอใหอยในระดบอกของ

พนกงานแลวเทานน

ภาพท 14.34 พนกงานตองเออมมอในระดบสงเพอควบคมเครองฉายรงสเอกซขามศรษะ

5.งานเปลยนถงน าเกลอ (Changing IV Bags) เปนงานทตองท าซ าหลายๆครงตอวนส าหรบคนไขทกคนแสดง

ดงภาพท 14.35 จดเปนงานทมปญหาการยศาสตรเชนเดยวกบงานควบคมเครองฉายรงสเอกซขามศรษะ เพราะเปนงานท

ตองเออมในระดบสงเหนอศรษะ แนวทางแกไขคอ การใชขาตงส าหรบแขวนถงน าเกลอทสามารถปรบระดบความสง

ได โดยควรจะตองสามารถปรบระดบไดอยางงายและรวดเรว

ภาพท 14.35 การเปลยนถงน าเกลอในลกษณะทาทางทตองเออมมอในระดบสงเหนอศรษะ

6. งานจดเตยง เปนลกษณะงานทตองอาศยการโกงโคง และเอยวตวท างานตลอดเวลา ดงภาพท 14.36 แมวา

เตยงคนไขสวนใหญจะสามารถปรบระดบใหสงขนไดถงระดบสะโพก แตปมควบคมหรออปกรณส าหรบระดบ มกอย

ในระดบต า อยางไรกตาม ขณะท าการจดเตยง ควรปรบระดบความสงของเตยงใหอยในระดบสง เพอหลกเลยงทาทาง

ทไมเหมาะสมดงกลาว

ภาพท 14.36 งานจดเตยงทสงผลใหลกษณะทาทางการท างานตองโกงโคงและเอยวตว

7. งานท าความสะอาด เปนอกงานหนงในโรงพยาบาลทสงผลใหทาทางการท างานของพนกงานไมเปน

ธรรมชาต เชน มการกมหลง บดเอว กางแขน หรอบดขอมอตลอดเวลาการท างาน แนวทางการแกไขคอ ปรบปรง

อปกรณเครองมอใหมความสะดวกตอการใชงานมากขน และสงผลตอทาทางการท างานทด แสดงดงภาพท 14.37

รวมทงสอนวธการท างานดวยเทคนคทเหมาะสมใหกบพนกงานท าความสะอาด

ภาพท 14.36 การใชอปกรณเครองมอท าความสะอาดทออกแบบมาใหสะดวกตอการใชงานมากขน

จากตวอยางปญหาการยศาสตรในโรงพยาบาลทไดกลาวมาน จะเหนไดวา หากมการประบกตหลกการย

ศาสตรมาใชในโรงพยาบาล กจะเกดประโยชนขนไดทงกบเจาหนาทหรอบคลากรของโรงพยาบาล รวมไปถงผปวย

หรอผมารบบรการ ไดดงน

- เพมความพงพอใจของผปวยและผรบบรการ

- ลดปญหาความผดปกตของระบบกลามเนอและกนะดกโครงรางเนองจากการท างาน

- ลดคาใชจายของโรงพยาบาล

- ลดปญหาการลา การขาดงานของเจาหนาทโรงพยาบาล

- เพมประสทธภาพในการท างานของเจาหนาท

- เพมความพงพอใจในการท างานของเจาหนาท

- เพมเวลาในการดแลผปวยไดมากขน

กจกรรม 14.2.1

1. ปจจยทเสยงตอสขภาพทเกดขนไดกบบคลากรทท างานอยในดรงพยาบาล มอะไรบาง

2. ปจจยเสยงดานการยศาสตรในโรงพยาบาล มไรบาง

แนวตอบกจกรรม 14.2.1

1. ปจจยทเสยงตอสขภาพทเกดขนไดในโรงพยาบาล ไดแก สงคกคามทางกายภาพ ทางเคม ทางชวภาพ และ

ทางการยศาสตร

2. ปจจยเสยงดานการยศาสตรในโรงพยาบาล ไดแก การท างานเปนกะหรอการเขาเวรของบคลากรการยก

เคลอนยายวสดซงรวมความถงการเคลอนยายผปวยดวย การท างานทตองใชแรงกาย ทาทางการท างานทไมเหมาะสม

การยนท างานเปนเวลานานๆ และความเครยดจากการท างาน

เรองท 14.2.2

การดแลและเคลอนยายผปวยอยางปลอดภย

การส ารวจอาการปวดหลงทเกดจากการปฏบตวชาชพของพยาบาลในประเทศไทย เทาทสบคนได เปนการ

รเรมโดยอาจารยอษาพร และคณะ (2539) ซงพบวารอยละ 89.2 ของพยาบาลทท าการส ารวจมปญหาปวดเมอยระบบ

กลามเนอและกระดกโครงรางในชวง 6 เดอนทผานมา สวนของรางกายทมปญหาสงทสดคอ หลงสวนลางซงพบถงรอย

ละ 64.5 ทงน กจกรรมทพยาบาลปฏบตในการดแลผปวยในแตละวนบอยทสด 3 อนดบแรกคอ การพยงผปวยลกจาก

เตยง การยกผปวยในเตยง และการยกผปวยจากเตยงหนงไปยงอกเตยงหนง และพบวาทง 3 กจกรรมนลวนเปนสาเหตท

ท าใหเกดอาการปวดหลงมากทสดดวย

จากรายงาน Health Hazard Evaluation Report No. 95-0403 ป 1997 ของ NIOSH ซงด าเนนการศกษาปญหา

การยศาสตรในโรงพยาบาลของ University of Cincinnati โดยท าการสมภาษณ และวเคราะหงาน เพอหาปจจยเสยงท

เกดกบรางกายสวนบน (Upper Extremity) และรางกายสวนลาง (Lower Extremity) ของพนกงานผลการวเคราะหงานใน

กลมคนงานแผนกขนสง เคลอนยาย ของโรงพยาบาลดงกลาว พบวา เวลาทใชในการท างานสวนใหญคอ รอยละ

60 เปนงานเคลอนยายผปวย แสดงดงตารางท 14.5

ตารางท 14.5 ปจจยเสยงจ าแนกตามงานขนสง เคลอนยาย ทท าในโรงพยาบาล และเวลาทใช

งานทท า ปจจยเสยง

รางกายสวนบน

ปจจยเสยง

รางกายสวนลาง

% เวลาทท า

เคลอนยายผปวย ทาทาง/การออกแรง การยก (Lifting) 60

ขนสง เคลอนยายวสด การออกแรงมอ การหว ถอ (Carrying) 25

จดวางอปกรณ ไมม ไมม 15

นอกจากน รายงานฉบบดงกลาว ยงสรปผลการวเคราะหงานในแผนกใหบรการดแลผปวยดวย ซง

ประกอบดวยงานดแลความสะอาด งานเคลอนยายผปวย และงานแจกจายถาดอาหาร ซงพบวาเวลาทใชในการท างาน

แผนกนเปนสวนใหญคอ งานดแลความสะอาด แสดงดงตารางท 14.6

ตารางท 14.6 ปจจยเสยงจ าแนกตามงานทท าในแผนกใหบรการดแลผปวย และเวลาทใช

งานทท า ปจจยเสยง

รางกายสวนบน

ปจจยเสยง

รางกายสวนลาง

% เวลาทท า

เชด ถ พนผวตางๆ การกระท าซ าๆ/การออกแรง โกงโคง/นงยอง 25

ท าความสะอาดพน การออกแรง/การกระท าซ าๆ กมหลง 25

จดเตยง การออกแรงมอ ทาทางไมเหมาะสม 15

เคลอนยายผปวย การออกแรง/ทาทาง การยก/การบดเอว 15

ขนยายถาดอาหาร การออกแรงหนบ จบ ไมม 15

เกบขยะ ทาทางไมเหมาะสม การยก 5

ตวอยางลกษณะทาทางการท างานทไมเหมาะสม และแนวทางแกไข ตวอยางท 1 ลกษณะทาทางการท างานทไมเหมาะสมของพยาบาลทพบไดบอย คอการชวยพยงผปวยใหลกขน

จากรถเขนผปวยในทาทางโกงโคงหลง ซงสงผลใหเกดการบาดเจบหลง โดยเฉพาะอยางยง หากผปวยไมสามารถ

ชวยเหลอตวเองได และมน าหนกตวมาก (ถาพท 14.38)

ภาพท 14.38 ทาทางโกงโคงหลงของพยาบาลเพอพยงผปวยใหลกขนจากรถเขน

แนวทางการแกไข

การจดหาอปกรณเพอชวยในการเคลอนยายผปวยในกรณน ควรใชเขมขดรดเอวผปวย หรอ Gait Belt

(ภาพท 14.39) ซงมทยดจบ ชวยใหสามารถพยงรางกายผปวยไอยางสะดวก และยงชวยใหรางกายของผท าการ

เคลอนยายผปวย อยในทาทางทเหมาะสมได กลาวคอ ยอเขา หลงตรง และแขนแนบอยขางล าตว (ภาพท 14.40)

ภาพท 14.39 การใชเขมขดรดเอวผปวย เพอชวยใหเคลอนยายผปวยไดอยางสะดวก

ภาพท 14.40 ทาทางทเหมาะสมในการเคลอนยายผปวยเมอใช Gait belt

ตวอยางท 2 ลกษณะทาทางการท างานทไมเหมาะสมของพยาบาลทพบไดบอยอกกรณหนงคอ การชวยพยง

ผปวย หรอการจดทานอนใหกบผปวยทไมสามารถชวยเหลอตวเองได ขณะทผปวยนอนอยบนเตยง (ภาพท 14.41)

ลกษณะทาทางการท างานในทาโกงโคงหลง และออกแรงรบน าหนกเชนน ยอมสงผลใหเกดการบาดเจบหลงได

เชนเดยวกน

ภาพท 14.41 สาเหตของการบาดเจบหลงจากการออกแรงชวยพยงผปวยในทาโกงโคง

แนวทางการแกไข

การจดหาอปกรณเพอชวยในการเคลอนยาย ในกรณทตองการเคลอนยายผปวยจากเตยงหนงไปยงอกเตยงหนง

ควรใชแผนวสดทชวยลดแรงเสยดทาน (Friction) เรยกวา Slip Sheet หรอ Sliding Sheet (ภาพท 14.42) รองตวผปวยไว

แลวใชการดงลากจากเตยงหนงไปยงอกเตยงหนง ซงชวยลดการออกแรงของผท าการเคลอนยายผปวย าดเปนอยางด

นอกจากน ขณะออกแรงดง หรอลากผปวย ผท าการเคลอนยายควรระวงระวงใหทาทางของล าตวอยในแนวตรง และ

ยอเขาหากจ าเปน แสดงดงภาพท 14.43 ทงน ผท าหนาทเคลอนยายผปวยจะตองมการฝกซอมรวมกน และมการให

จงหวะ ขณะท าการเคลอนยายผปวยดวย

ภาพท 14.42 การเคลอนยายผปวยจากเตยงหนงไปยงอกเตยงหนง โดยใช Slip Sheet

ภาพท 14.43 การออกแรงดง ลากผปวย โดยใหหลงอยในแนวตรงเสมอ

สภาพแวดลอมในการท างานเคลอนยายผปวย สภาพแวดลอมในการท างานทมความส าคญตอการเคลอนยายผปวย ไดแก แสงสวาง และ พนทางเดน ซง

สามารถสงผลตอการเกดอบตเหตจากการท างานได ดงนน ขณะท าการเคลอนยายผปวย หากไมไดมการดแล

สภาพแวดลอมในการท างานใหอยในลกษณะทปลอดภยตอการเคลอนยาย กอาจเกดอบตเหตลน หกลมได สาเหตของ

การลน หกลม ไดแก

- พนทางเดนเปยก หรอ ลน

- พนทางเดนไมเรยบ ไมสม าเสมอ

- การยกเคลอนยายผปวยในพนทคบแคบ หรอมรการจดวางสงของเกะกะตามทางเดน

- พนกงานไมเพยงพอ น าไปสการยกเคลอนยายโดยล าพงคนเดยว นบเปนการเพมโอกาสใหเกดการลมได

- แสงสวางทไมเพยงพอ โดยเฉพาะอยางยงในชวงเยน หรอกลางคน

การปรบปรงสภาพแวดลอมการท างาน เพอควบคมปองกนอบตเหตดงกลาว ท าไดโดย

- ก าจดพนทไมเรยบ ไมสม าเสมอ

- ใชวสดกนลนส าหรบพนหองน า หรอทอาบน า

- ท าการเชดใหแหงทนททมน าเปยกพน หรอมของเหลวหกรด

- ใชอปกรณเครองทนแรงในการยกเคลอนยายผปวยในพนทคบแคบ เพอปองกนการเกดทาทางทไมเหมาะสม

- ก าจดสงกดขวางทางเดน

- จดเตรยมบคลากรใหเพยงพอ เพอปองกนภาระงานทหนกเกนไป

กจกรรม 14.2.2

1. จงยกตวอยางแนวทางการแกไขปญหาการบาดเจบหลงเนองจากการเคลอนยายผปวย

2. สภาพแวดลอมในการท างานทมผลตอการเคลอนยายผปวยอยางปลอดภย ไดแกอะไรบาง

แนวตอบกจกรรม 14.2.2

1. แนวทางการแกไขปญหาการบาดเจบหลงเนองจากการเคลอนยายผปวย ไดแก การจดหาอปกรณเพอชวย

ในการเคลอนยายผปวย เชน การใชเขมขดรดเอวผปวย (Gait Belt) การใชแผนวสดรองเพอลดแรงเสยดทาน (Sliding

Sheet) การฝกปฏบตการเคลอนยายผปวยอยางปลอดภย

2. สภาพแวดลอมในการท างานทมผลตอการเคลอนยายผปวยอยางปลอดภย ไดแก แสงสวาง พนทางเดน

การจดความเปนระเบยบเรยบรอย ความกวางของพนทในการเคลอนยาย

เรองท 14.2.3

การยศาสตรในแผนกซกฟอก

แผนกซกฟอกในโรงพยาบาลจดเปนหนวยงานทมลกษณะการท างานทเปนปญหาการยศาสตรคอนขางมาก

(ภาพท 14.44) ขนตอนการปฏบตงานในแผนกซกฟอก เรมตงแต การขนยายผาทใชแลวสงยงหนวยซกฟอกโดยรถเขน

ผาทใชแลวแบงออกเปนผาตดเชอและผาสกปรกทวไป กรณทเปนผาตดเชอจะมการใสไวในถงแดง การน าผาเขาเครอง

จะท าการกรดถงและน าเขาเครองซกผาในคราวเดยวเพอหลกเลยงจากการสมผสโดยตรง ในบางโรงพยาบาลจะน าผาตด

เชอไปใสในกระบะแชผาดวยน ายาฆาเชอกอนน าไปซก ส าหรบผาสกปรกทวไปเจาหนาทจะท าการคดแยกผาโดยมการ

ฉดน าเพอลางสงสกปรกทปนเปอนออกกอนแลวจงน าเขาเครองซกผา และมการเตมน ายาฆาเชอโรคลงไปในเครองซก

ผาดวย ในโรงพยาบาลขนาดใหญปรมาณผาทน ามาซกฟอกในแตละวนอาจมน าหนกมากถง 2,000 กโลกรมหลงจากซก

ลางแลว กจะมการอบ รดเพอใหสะอาดปราศจากเชอ และพบผา ตระเตรยมใหเปนหมวดหมและจดสงเพอใหไดใช

งานอยางทนเวลา

อปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคลทใชในขณะปฏบตงาน ไดแก เสอคลม ผาปดจมก กะบงหนา

หมวกผา ถงมอ เอยมยางเตมตว และรองเทาบท ในกรณทมเสอผาผปวยเอดสลงซกจะตองมการสวมแวนตานรภย

นอกจากนนในแผนกซกฟอกยงมการแบงพนทสะอาดและพนทสกปรกอยางชดเจนดวย

ภาพท 14.44 (ก) แผนกซกฟอกภายในโรงพยาบาล บรเวณเครองซกผา (ข) บรเวณรดผาและพบผา

สงคกคามสขภาพอนามยทพบไดในแผนกซกฟอก ไดแก

1. อบตเหตจากของมคมทมต า ซงเกดจากสงปนเปอนทตดมากบผาทสงซก อนไดแก กรรไกร เขม เศษ

แกว ใบมดโกน มดผาตด นอกจากนกยงพบสายยาง ปรอทวดไข Forceps ลกสบยาง Syringe แกวยาเมด ฯลฯ อก

ดวย

2. ความเสยงตอการตดเชอขณะขนยายผา และคดแยกผา โดยเฉพาะอยางยงกรณเกดอบตเหตจากของมคมทมต า

ซงเกดจากสงปนเปอนทตดมากบผาทสงซก

3. ลกษณะทาทางการท างาน ไดแก การยนกมๆ เงยๆ ในการคดแยกผา การน าผาใสเครองซกผาและน าออกจาก

เครองโดยการเออม กม บดเอว หรออกแรงผลก การนงยองๆ หรอนงกบพนขณะท าการพบผา

4. การยกเคลอนยายหอผาทมน าหนกประมาณ 20 – 30 กโลกรม ในแตละครง

5. การลน หกลม เนองจากผวเปยก

6. สารเคมทใชท าความสะอาดผา รวมทงกลนของน ายาฆาเชอทใสในเครองซกผา

7. ความรอนจากเครองอบผา รดผา

8. ฝ นผา กรณทเปนผาเกา

9. การแพถงมอ Latex

10. เสยงดงทเกดจากเครองซกผา

11. อคคภย

ในตางประเทศกมรายงานการพบวตถตางๆ ปะปนอยในถงผาทใชในหองผาตด หองคลอด ในตกผปวย ซง

สามารถท าอนตรายเจาหนาททเกยวของไดเชนกน สงของทพบไดแก ถงปสสาวะ ถาดใสอจจาระ เขม หลอดฉดยาทง

พลาสตกและแกว กรรไกร หนากากออกซเจน ปรอทวดไข มดโกน รองเทา และสงของอนๆของผปวย (รายงานจาก

สหภาพแรงงาน ของสหราชอาณาจกร)

จากการศกษาของพนจ อศวแสงรตน (2547) ไดรายงานการเจบปวยของบคลากรทปฏบตงานในหนวยงานตางๆ

ของโรงพยาบาลหนองบวล าภ โดยศกษายอนหลง 3 ป ดจ านวนครงของการเจบปวยดวยโรคตางๆ แยกตามระบบ

รางกายพบวากลมโรคทางเดนหายใจสวนตนมจ านวนสงสเด ตามมาดวยกลมโรคในระบบกลามเนอ กระดก เอน และ

ขอ และโรคในระบบทางเดนอาหาร และจากการเดนส ารวจ (Walk Through Survey) พบความสมพนธระหวางการ

เจบปวยในกลมโรคกลามเนอ กระดก เอน และขอ กบการท างานในแผนกซกฟอกและศนยเปล เนองจากลกษณธทาทาง

การท างาน ปรมาณงาน และการไมไดใชเครองผอนแรงในการท างาน อยางไรกตาม เมอวเคราะหขอมลการเจบปวย

เฉพาะบคคลการทปฏบตงานในแผนกซกฟอก จะเกนวาโรคในกลมกลามเนอ กระดก เอน และขอ มจ านวนสงทสด

สาเหตนาจะมาจากลกษณะการท างานทตองยกหอผาทขนาดหนกประมาณ 20 – 30 กโลกรม และทาทางการท างานทไม

เหมาะสม การจดระบบในการคดแยกผผาและการจดสถานทไมเออตอการท างานท าใหตองใชแรงงานมากเกนความ

จ าเปน

ตวอยางลกษณะทาทางการท างานในแผนกซกฟอก และแนวทางแกไข

ตวอยางท 1 การเขนรถเขนเพอขนยายผาสงซก จากภาพท 14.45 สงเกตเหนการขนยายผาในปรมาณมาก ซง

การจดกองผาในระดบสงเชนน อาจสงผลใหเกดอบตเหตจากการท างานได เนองจากผาทกองสงอาจบดบงสายตาขณะ

มองไปขางหนา และผาอาจตกหลน และเขาไปตดในลอรถเขนได นอกจากน พนกงานกไมไดสวมใสอปกรณคมครอง

ความปลอดภยสนบคคล อนไดแก ผาปดจมก ถงมอ เปนตน

ภาพท 14.45 การขนยายผาปรมาณมากเพอน าสงซกโดยใชรถเขน

แนวทางแกไข

การออกแรงผลกรถเขน (Push) โดยใหแนวแกนของล าตวอยในแนวตรงอยเสมอ และยอเขา เปนลกษณะ

ทาทางการท างานทเหมาะสม (ภาพท 14.46 ซาย) ในทางตรงกนขาม การดงรถเขน (Pull) จะเปนการเพมความเสยงท

บรเวณขอมอ แขน และไหล และยงเปนผลใหแนวแกนของล าตวไมสามารถอยในแนวตรงได (ภาพท 14.47 ขวา)

นอกจากน ในกรณทตองท าการเขนรถเขนขนทางลาด กควรวางแผนใหมผชวยเขนเพมขนอก 1 คน เพอความ

ปลอดภย และไมจดกองผาใหอยในระดบสงเกนไปจนบดบงการมองเหน

การผลก (Push) การดง (Pull)

ภาพท 14.46 การออกแรงผลกรถเขน ดวยทาทางทเหมาะสมคอล าตวตรง ยอเขา และการดงรถเขน

ซงเพมความเสยงทบรเวณขอมอ แขน และไหล

ตวอยางท 2 การน าผาเขาเครองซกผาในปรมาณมาก อาจสงผลใหตองมการท างานในลกษณธกมหลงบอยๆ

หากตะกราผา หรอรถเขนอยในระดบทต าเกนไป และอาจมการเอยวตวขณะน าผาเขาเครองสงผลใหเกดอาการปวดหลง

ได แสดงดงภาพท 14.47 และหากเครองซกผาตดอยในระดบทสงดวยแลว กจะสงผลใหพนกงานตองท างานในลกษณะ

เออมแขนในระดบสงอกดวย

ภาพท 14.47 การน าผาเขาเครองซกผาจากตะกราผาในระดบต า สงผลใหมการกมหลงบอยๆ (ซาย)

และการเอยวตวเพอน าผาเขาเครอง (ขวา)

แนวทางการแกไข

ในกรณทตองคลอนยาย รวมทงตองน าผาเขาเครองซกผาปรมาณมากๆ ในแตละครง ควรใชรถเขนในการ

เคลอนยาย นอกจากน ควรใชรถเขนทมระดบความสง ในระดบเดยวกนกบระดบความสงของชองใสผา เพอให

พนกงานสามารถปฏบตงานไดอยางสพดวกสบาย ดงภาพท 14.48 และหากเครองซกผาตดตงอยในระดบทสง กควร

ปรบปรงสภาพการท างานโดยการจดหาแทนยนในระดบความสงทเหมาะสมตามความสงของพนกงาน เพอลดการเออม

แขนในการน าผาเขา - ออก จากเครองซกผา นอกจากน ควรมการแนะน าพนกงานใหปฏบตงานในลกษณะทาทางท

เหมาะสม กลาวคอ ไมเอยวตว หรอบดเอวขณะขนผา แตควรหนเทาไปในทศทางทตองการกอน เพอลดการบดเอว

ขณะท างาน

ภาพท 14.48 การใชรถเขนในระดบความสงเดยวกบชองใสผา เพอลดการกมหลงขณะปฏบตงาน

ตวอยางท 3 การนงบนพนเปนเวลานานๆ เพอพบผาทซกแลว เปนลกษณะการท างานทสงผลใหเกดความลาท

ขา แขน ไหล ไดเนองจาก การนงพบขา หรอการนงทบบนขา เปนทาทางการท างานทไมเปนธรรมชาต และเปน

ลกษณะการท างานทใชกลามเนอแบบสถต หรอมการหดเกรกลามเนอตอเนองเปนเวลานาน (Static Muscular Work)

ไมไดมการเคลอนไหวรางกายไป - มา สงผลใหการไหลเวยนของโลหตเปนไปไดไมสะดวก ดงภาพท 14.49 นอกจากน

การยกางแขนเพอพบผาจ านวนมากๆ ขณะนงท างาน ยอมสงผลใหเกดความลาทแขน และไหลได

ภาพท 14.49 การพบผาสะอาดโดยนงลงบนพนเปนบกษณะการท างานทไมเปนธรรมชาต

แนวทางการแกไข

การจดหามานงเลกๆ หรอเบาะรองนง แทนการนงทบบนขาของตนเอง ชวยใหเลอดไหลเวยนไดสะดวกขน

อยางไรกตาม หากเปนไปไดควรจดหาโตะขนาดใหญเพอใชในการพบผาลกษณะทสามารถนงและยนท างานสลบกบไป

ได กจะชวยแกปญหา Static Muscular Work

ภาพท 14.50 แสดงตวอยางการใชโตะในการยนพบผา สงเกตเหนไดวาโตะสามารถพบไดเพอประหยดเนอทใน

การท างาน ภาพ (ก) แสดงการตดตงแทงโลหะทโตะ เพอใชแขวนผาขณะท าการพบผา ซงสามารถชวยลดการออกแรง

แขนไดเปนอยางด สวนภาพ (ข) เปนการยนพบผาดวยเจาหนาท 2 คน ซงชวยลดทาทางการโกงโคง และกมหลงไดเปน

อยางด เหมาะสมส าหรบงานชนใหญ

(ก) (ข)

ภาพท 14.50 การปรบปรงสภาพการท างานพบผาโดยจดหาโตะทสามารถพบไดเพอประหยดเนอท

นอกจากน แผนกพบผาซงเปนเขตพนทสะอาด ควรจะตองจกแยกออกจากบรเวณคดแยกผากอนซก และอย

หางจากเครองซกผา เพอหลกเลยงเสยงดง และอยหางจากบรเวณรดผา เพอหลกเลยงความรอน หากไมมพนทเพยงพอ

ในการจดแยกใหเปนสดสวน (Separation) กควรมฉาก หรอก าแพงกน เพอปองกนผลกระทบตอสขภาพดงกลาว

ตวอยางท 4 การน าผาทซกเสรจเรยบรอยแลวจดเกบในชนวางผา หรอการน าผาออกจากชนวาง โดยการเออม

ในระดบสงเหนอไหล (ภาพท 14.51) เปนอกตวอยางหนงของลกษณะทาทางการท างานทไมเหมาะสม ซงสามารถ

น าไปสปยหาระบบกลามเนอ กระดก และขอบรเวณแขน คอ ไหล ได

ภาพท 14.51 การเออมในระดบสงเหนอไหลในงานจดเกบ และน าผาไปใชในโรงพยาบาล

แนวทางการแกไข

ตามหลกการยศาสตร แนะน าใหมการจดเกบวสดสงของในระดบ Optimal Height เทานน กลาวคอ จากระดบ

ความสงของก าปนเมอวางแขนแนบล าตว (Knuckle Height) จนถงระดบไหล (Shoulder Height) เพราะนอกเหนอจาก

ระดบดงกลาวน จะสงผลใหทาทางการท างานตองอยในลกษณะกม และเออม ซงเปนทาทางการท างานทไมเปน

ธรรมชาต แตหากไมมทางเลอกเนองจากมขอจ ากดในเรองพนท กควรจดหาแทนยนในระดบความสงตางๆ หรอ

ขนบนได เพอชวยลดปญหาการเออมขณะท างานได

แนวทางการปองกนปญหาสขภาพทอาจเกดขนไดในแผนกซกฟอก มดงน

1. ในกรณการเคลอนยายผาสงซกทปนเปอนเชอโรค ใหท าการขนยายทละนอย และใหมการ

กระทบกระเทอนนอยทสด เพอไมใหเกดการฟงกระจายหรอกระเดนของสงปนเปอน

2. กรณผาสงซกทปนเปอนเชอโรค และเปนผาเปยกชน ใหบรรจในถงหรอภาชนะทปองกนการรวซม

3. การบรรจและเคลอนยายผาสงซกทปนเปอนเชอโรค ใหบรรจในถง หรอภาชนะทตดสญลกษณ Biohazard

หรอใสไวในถงแดง

4. ไมควรถอหรอหวถงใสผาสงซกทปนเปอนเชอโรคใหอยใกลล าตว และไมควรบบรดถงขณะท าการ

เคลอนยาย เพอหลกเลยงการถกทมต า จากวสดแหลมคนทอาจตดมาดวย

5. ควรมการจดหาอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล (PPE) และใหพนกงานสวมใสอยางเหมาะสม เชน

ถงมอ เสอกาวน กะบงหนา หนากากนรภย เมอท าการคดแยกผาทปนเปอนเชอโรค และถงมอทหนากจะชวยปองกนได

มากขน

สงทพงระมดระวงกคอ หากอปรณคมครองความปลอดภยสวนบคคลช ารด เสยหาย หรอมรยฉกขาด ใหทงไป

ทนท และกรณการใช PPE แบบใชครงเดยวแลวทง กไมควรน ามาลาง ท าความสะอาด ฆาเชอโรค แลวใชใหม

6. ควรมการจดโปรแกรมอาชวอนามยและความปลอดภย ซงรวมถงการจดท าวธปฏบตทปลอดภยในการทง

หรอเคลอนยายวตถแหลม คม เชน

- หามท าการบด งอ ตด หรอหก เขม หรอวตถแหลมคมทปนเปอนเชอโรค

- ใหท าการทงวตถแหลมคมทปนเปอนเชอโรคลงในภาชนะทเหมาะสมทนททท าได ทงน จะตองมการเตรยม

ภาชนะกบไวในบรเวณทใกลทสด ทมโอกาสพบวตถแหลมคมทปนเปอนเชอโรค รวมถงทแผนกซกรดดวย

7. ในกรณทมการใชสารเคมทใชท าความสะอาดผา

- ควรมการอบรมใหความรแกพนกงานทเกยวของถงขอมลเคมภณฑเพอความปลอดภย (Material Safety Data

Sheet; MSDS) รวมทงการตดปายเตอนอนตรายเพอสอสารใหพนกงานทราบ

- การเตรยมความพรอมในกรณฉกเฉนทสารมฤทธกดกรอนอาจกระเดนเขาตา หรอถกผวหนงได การตดตงท

ลางตาและฝกบวฉกเฉนในบรเวณเขาถงไดในทนทกเปนสงจ าเปน

8. การใชเทคนคในการยกเคลอนยายวสดอยางปลอดภย กลาวคอ หลกเลยงการยกวสดขนาดใหญและหนก

ไมยกวสดในระดบสงเหนอไหล หลกเลยงการบดหรอหมนเอวขณะยกวสด ยกวสดใหอยใกลล าตว ยกเวนการยกวสดท

มความเสยงอนตราย และใหจ ากดน าหนกสงของทจะยกเคลอนยาย

9. จดใหมแผนการปองกนระงบอคคภยในโรงพยาบาล

กจกรรม 14.2.3

1. จงยกตวอยางลกษณะงานทมความเสยงดานทาทางการท างานในแผนกซกฟอก วามงานอะไรบาง

2. จงอธบายแนวทางการปองกนปญหาสขภาพทอาจเกดขนไดในแผนกซกฟอกมาสก 5 ขอ

แนวตอบกจกรรม 14.2.3

1. ลกษณะงานทมความเสยงดานทาทางการท างานในแผนกซกฟอก ไดแก งานขนยายผาสงซก งานรดผา งาน

พบผา งานจดเกบผาในชนวางของระดบเหนอศรษะ

2. แนวทางการปองกนปญหาสขภาพทอาจเกดขนไดในแผนกซกฟอก ไดแก

- การเคลอนยายผาสงซกทปนเปอนเชอโรคโดยขนยายทละนอยในแตละครง โดยใหความระมดระวง

ไมใหเกดการฟงกระจายของฝ นละอองจากผา

- ไมควรถอหรอถวถงใสผาสงซกใหอยใกลล าตว และไมควรบบรดถง

- การจดท าวธปฏบตทปลอดภยในการทง หรอเคลอนยายวตถแหลม คม

- ผาสงซกทปนเปอนเชอโรค ใหบรรจในถงหรอภาชนะทตดสญลกษณ Biohazard หรอใสไวในถงแดง

- ควรจดหาอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล (PPE) และใหพนกงานสวมใสอยางเหมาะสม

เรองท 14.2.4

การยศาสตรในโรงครว

โรงครวในโรงพยาบาล เปรยบเสมอนเปนโรงงานอตสาหกรรมการผลตแหงหนงทมปญหาการยศาสตร

คอนขางหลากหลาย ทงการยกของหนก การเขนรถสงอาหาร การยนเปนเวลานาน การใชมอ ไหล แขน ท างานหนกใน

การเตรยมปรง ประกอบอาหารปรมาณมากๆ นอกจากนกยงมปญหาเรองสงแวดลอมในการท างาน และโอกาสเกด

อบตเหตจากการท างานดวย การประยกตหลกการยศาสตรในโรงครวจงมความส าคญอยางยงในการลดการเจบปวย

และการบาดเจบของพนกงานในโรงพยาบาลได

ประเดนทางดานอาชวอนามยและวามปลอดภยทส าคญในโรงครว ไดแก ทาทางในการท างาน สงแวดลอมใน

การท างาน เชน ความรอน/ชน ไอความรอนจากการประกอบอาหาร เสยงดง อปกรณ/เครองครวทมขนาดใหญ อคคภย

สารเคม อบตเหตจากการลนลมเนองจากพนเปยก อนตรายจากไฟฟา โรคตดตอระบบทางเดนอาหาร เชอโรคและขยะ

เปยก อยางไรกตาม หากมการจดสถานทใหเปนสดสวน ดแลความเปนระเบยบเรยบรอยและความสะอาด เชดพนใหแหง

อยเสมอ จดวางวสดรองพนส าหรบงานทตองยนเปนเวลานานและเปนวสดกนลนได จดการระบายอากาศทด และม

อปกรณเตรยมความพรอมกรณฉกเฉน เชน เครองดบเพลง ทลางตาฉกเฉน แสดงดงภาพท 14.52 กจะชวยปองกน

อนตราย และอบตเหตทอาจเกดขนไดจากการท างานในโรงครว

ภาพท 14.52 สภาพการท างานในโรงครวของโรงพยาบาล

สงคกคามสขภาพอนามยทอาจเกดขนไดในโรงครว 1. ทาทางในการท างาน พนกงานทท างานอยในโรงครวสวนใหญมกท างานในลกษณะเออมแขน ยกอปกรณ

เครองครวทบรรจอาหารซงมน าหนกมาก และท างานดวยทาทางซ าๆอยกบท เชน การใชมอ และขอมอในการตด สบ

วตถดบ หากกจกรรมดงกลาวตองการการออกแรงมาก และใชเวลานานพอ กอาจกอใหเกดความผดปกตของกลามเนอ

กระดก และขอได

2. อปกรณ/เครองครว อปกรณ/เครองครวทใชในการเตรยม ปรง ประกอบอาหาร อาจกอใหเกดอนตรายในการ

ท างานได เชน การไหม พองจากสมผสภาชนะทรอน หรอไอรอนทพงออกจากภาชนะขณะเปดฝา การตด บาด ทม แทง

จากการใชเครองครวทแหลม คม ไดแก มด เครองตด เครองบด รวมไปถงอนตรายจากไฟฟาลดวงจร

3. อคคภย อาจเกดขนไดจากอปกรณ/เครองครว ขณะท าการปง ยาง หรอทอด ซงมสาเหตมาจากความไมเปน

ระเบยบเรยบรอยในโรงครว ไอน ามน ทอทมคราบน ามนสะสมอย การจดเกสารไวไฟอยางไมเหมาะสม หรอมการใช

อปกรณไฟฟา/สายไฟทช ารด

4. สารเคม พนกงานอาจไดรบหรอสมผสสารเคม เชน สารก าจดแมลง น ายาฆาเชอโรค น ายาลางจาน ซงอาจ

กอใหเกดอาการระคายเคองทผวหนง ดวงตา และทางเดนหายใจได ในกรณทมการใชทงแอมโมเนย และคลอรนเปน

น ายาท าความสะอาด และฆาเชอโรค ควรหลกเลยงการผสมสารละลายทงสองชนดน เพราะเมอสารทงสองท าปฏกรยา

กนแลว อาจไดกาซคลอรนทอนตรายถงชวต

5. โรคตดตอระบบทางเดนอาหาร พนกงานในโรงครวอาจเปนโรคทตดตอในระบบทางเดนอาหารไดโดยการ

กน หรอสมผส หยบจบอาหารทปนเปอนเชอโรคอนไดแก Escherichia colin (E-coli), Salmonella, Staphylococcus

Aurous, และ Clostridium Perfringens

การมสขอนามยทดในการท างาน การลางมอทถกวธ รวมไปถงวธการเตรยม ปรง ประกอบอาหารทถกตองตาม

หลกสขาภบาลอาหาร จะชวยปองกนโรคตดตอในระบบทางเดนอาหารได

6. พนทเสยงตอการลน สะดด ลม พนทเปยกหรอมน านองอย และพนททรกรงรง สามารถน าไปสอบตเหตจาก

การลน สะดด ลม หรอการบาดเจบอนๆได นอกจากนพนททเปยกชนตลอดเวลายงชวยใหเชอรา แบคทเรยเจรญเตบโต

ไดด เปนสาเหตของการตดโรคอกดวย

การหมนดแลรกษาใหพนแหง และสะอาดตลอดเวลา การจดความเปนระเบยบเรยบรอย ไมใหมสงกดขวาง

ทางเดน รวมทงการจดแสงสวางทเหมาะสม จะชวยลดการเกดอบตเหตดงกลาวได

7. อนตรายจากไฟฟา อนตรายจากไฟฟาลดวงจรมกมสาเหตมาจากการปฏบตงานทไมปลอดภย เชน การดง

หรอเสยบปลกขณะมอเปยก การจดวางอปกรณไฟฟาไวใกลแหงน า และสภาพการท างานทไมปลอดภย เชน อปกรณ

ไฟฟา และสายไฟช ารด ขาดการบ ารงรกษาทด หรอไมตดตงสายดน

8. โรคตดตอ การเคลอนยายถาดอาหารไปสงใหกบคนไขในหองแยกผปวยดวยโรคตดตอ อาจเปนสาเหตของ

การตดเชอทระบบทางเดนหายใจ หรอทางเลอดได นอกจากนยงมโอกาสตดเชอไดจากการเคลอนยายถาดอาหารทบรรจ

ในถงแดงทมาจากหองแยกผปวย เพอน าไปฆาเชอโรคในโรงครวอกดวย

การปองกนการตดเชอจากการท างานดงกลาว ท าไดโดยการฝกอบรมพนกงานใหสามารถท างานเคลอนยายถาด

อาหารเขา – ออกหองแยกผปวยไดอยางปลอดภย ตดสญลกษณทภาชนะใสถาดอาหารทตดเชอ รวมไปถงการใชอปกรณ

คมครองความปลอดภยสวนบคคล ไดแก ถงมอ หนากากนรภย เสอกาวน เปนตน

ตวอยางลกษณะทาทางการท างานในโรงครว และแนวทางแกไข ตวอยางท 1 ลกษณะทาทางการท างานกบอปกรณ/เครองครวทมขนาดใหญ ในการผลตอาหารปรมาณมากๆใน

แตละครง สงผลใหแมครวตองออกแรงท างานมาก โดยจะตองออกแรงมอในขณะยกแขนอยางตอเนองเปนเวลานาน ดง

ภาพท 14.53 สงผลใหเกดปญหาเมอยกลามเนอและขอบรเวณ แขน ขอมอ และไหลได นอกจากนยงมปญหาสงแวดลอม

ในการท างานรวมดวย ไดแก ความรอน การสมผสของรอน ไอน ามน หรอไอน า ซงสภาพอากาศทรอนชนในโรงครว

อาจเปนสาเหตของโรคผวหนง หรอการเกดผด ผนคนได

ภาพท 14.53 ลกษณะทาทางการท างานของแมครวในการผลตอาหารคราวละมาก

แนวทางการแกไข

การออกแบบงานใหม หรอการปรบปรงสภาพการท างานเพอลดการยกแขนขนในระดบสงเหนอไหลขณะท า

การประกอบอาหาร อาจท าไดโดยการลดระดบความสงของเตาลว หรอเพมระดบความสงของแมครวขณะยนท างาน

โดยจดหาแทนยนทมระดบความสงพอเหมาะกบแมครว กจะชวยลดภาระการท างานของกลามเนอแขนและไหลลงได

ส าหรบกรณตวอยางท 1 น จะสงเกตเหนวามการตดตงพดลมดดอากาศทอยเหนอศรษะ ดงนนการปรบปรงสภาพการ

ท างานจงไมควรเลอกวธการลดระดบความสงของเตาลง แตควรเลอกวธการจดวางแทนยนทมขนาดและความสง

พอเหมาะ และไมสงผลใหศรษะกระแทรกกบขอบดานบนได

ตวอยางท 2 การลางภาชนะใสอาหาร เปนการท างานในสถานททเสยงตอการลน ลม เนองจากพนทางเดนมก

เปยกอยตลอดเวลา จากภาพท 14.54 จะเหนไดวาผปฏบตงานทตองยนตอเนองเปนเวลานาน หากตองยนท างานเปน

เวลานานๆโดยไมมทพงล าตว กมโอกาสเกดปญหาปวดหลงบรเวณเอวไดมาก โดยเฉพาะอยางยง หากระดบความสงของ

อางลางภาชนะอยในระดบทสงหรอต าเกนไป นอกจากน การจดวางภาชนะซงท าดวยโลหะจ านวนมากๆ กสงผลใหเกด

ปญหาเสยงดงอยางหลกเลยงไมได

ภาพท 14.54 สภาพการท างานทบรเวณลางภาชนะซงมกเปยกอยตลอดเวลา เสยงตอการลนลม

แนวทางการแกไข

ภาพท 14.55 แสดงใหเหนถงการออกแบบสถานทท างาน โดยใหความสงของหนางานอยในระดบทเหมาะสม

และอยในระนาบเดยวกน หรอใกลเคยงกนมาก และพนทจดวางภาชนะทเพยงพอ เปนการปองกนปญหาทเกดจาก

ทาทางการท างานทไมเหมาะสม นอกจากน จะสงเกตเหนไดวา พนทางเดนไดรบการดแลใหแหงอยตลอดเวลา และ

บรเวณทท างานกมการระบายอากาศทด

ภาพท 14.55 สถานทส าหรบลางและจดวางภาชนะทไดรบการออกแบบอยางเหมาะสม

ตวอยางท 3 การจดวางหรอแขวนภาชนะ อปกรณ เครองครว ไวในระดบทสงเหนอศรษะ ดงภาพท 14.56

นอกจากนจะสงผลใหทาทางการท างานตองเออมสงเหนอรบไหล เกดเปนปญหาทแขน คอ ไหลแลว ยงมความเสยงตอ

การเกดอบตเหตจากการกระแทรก ชน หรอภาชนะตกใสศรษะได

ภาพท 14.56 การแขวนภาชนะ อปกรณ เครองครว ไวในระดบทสงเหนอศรษะ

แนวทางการแกไข

ควรจดหาชนวางของหลายๆชนส าหรบจดวางภาชนะ อปกรณ เครองครว ใหมเนอททเพยงพอ เพอความ

ปลอดภย และความเปนระเบยบเรยบรอย โดยไมควรจดวางภาชนะไวในระดบทสงเกนระดบไหล และต ากวาระดบ

ความสงของก าปนเมอวางแขนไวแนบล าตว เพอปองกนไมใหเกดลกษณะทาทางทตองเออมแขน และกมหลง

ตวอยางท 4 การยกถาดอาหารเพอสงใหกบผปวยในโรงพยาบาล หากในแตละวนมความถในการยกเคลอนยาย

มาก ยอมสงผลกระทบตอการบาดเจบสะสมเรอรงได โดยเฉพาะอยางยง หากใชเทคนคการยกทไมเหมาะสม เชน การยก

ถาดอาหารโดยหงายฝามอขนรบน าหนก ดงภาพท 14.57 เปนลกษณะการยกทออกแรงแขน และมอใหรบภาระเพยงขาง

เดยว สงเกตเหนแขนสวนบนทกางออก และขอมออยในลกษณะทไมเปนธรรมชาต สามารถน าไปสปญหาการบาดเจบ

ขอมอ แขน และไหลได

ภาพท 14.57 การยกถาดอาหารโดยหงายฝามอขนรบน าหนก เสยงตอการบาดเจบขอมอ แขน และไหล

แนวทางการแกไข

ควรฝกเทคนคการยกเคลอนยายถาดอาหารอยางปลอดภย โดยหลกเลยงการหงายฝามอรบน าหนก และทส าคญ

คอควรใชทง 2 มอรบน าหนกพรอมๆกน ดงภาพท 14.58 และหากเปนไปไดกควรใชรถเขนในการเคลอนยายถาดอาหาร

เพอลดภาระการออกแรงมอ แขน และไหล

ภาพท 14.58 การยกถาดอาหารโดยใชทงสองมอรบน าหนกพรอมๆกน

ตวอยางท 5 การเตรยมอาหาร เปนลกษณะงานทตองยนเปนเวลานาน และมทาทางการท างานทไมเหมาะสมใน

หลายลกษณะ เชน การเออมแขน การเขยงเทา และการเอยวตว เนองจากงานเตรยมอาหารตองใชพนทในการท างานมาก

ในการจดวางเครองปรงและสวนผสมในอาหารทมความลากหลาย จงไมสามารถจดวางสวนผสมตางๆไวใกลล าตวใน

ระยะเออมถงไดทงหมด และยงท าใหเหลอพนทวางในการเคลอนไหวรางกายนอยลง สงผลตอทาทางการท างานทไม

เหมาะสม ดงภาพท 14.59

ภาพท 14.59 (ก) ทาทางการท างานเตรยมอาหารทตองเออมแขน เขยงเทา และ (ข) เอยวตว

แนวทางการแกไข

ตามหลกการยศาสตรแลวการวางแผนและการออกแบบสถานทท างานใหเหมาะสมตอปรมาณงานและการใช

งานเปนสงทควรกระท าตงแตเรมตน เพอปองกนปญหาทจะเกดขนตามมา เพราะการแกไขปญหาทเกดขนแลวยอมท า

ไดยากกวาการออกแบบทดตงแตแรก อยางไรกตาม เมอตรวจพบปญหาทาทางการท างานทไมเหมาะสมแลว สงท

หลกเลยงไมไดกคอการด าเนนการปรบปรงสภาพการท างาน โดยการจดวางอปกรณ เครองครว สวนผสมอาหารอยใน

ระยะเออมถง และเขาถงไดงาย รวมไปถงการจดความเปนระเบยบเรยบรอย โดยจดแยกอปกรณ เครองครวทไมไดใช

บอยๆออกไปจากบรเวณทท างาน และจดใหอปกรณทจ าเปนตองใชบอยๆ อยในระยะใกลโดยไมตองเออมแขน

บทสรป โรงพยาบาล เปนสถานทท างานทประกอบไปดวยแผนกตางๆ หลายแผนก และมลกษณะการท างานท

หลากหลาย เปนสงทาทายตอนกอาชวอนามยและความปลอดภย หรอนกการยศาสตร ในการเขาไปด าเนนการประเมน

ความเสยงตอสขภาพ และพฒนา ปรบปรงสภาพการท างานใหเปนสถานทท างานทเออตอการมสขภาพด ไมมสงคกคาม

สขภาพอนามยทสามารถสงผลกระทบตอการเกดโรคและอบตเหตจากการท างานได รวมไปถงการจสภาพการท างานให

เกดความสะดวกสบายในการท างาน เพอเพมประสทธภาพในการท างาน และลดความกดดน หรอความตงเครยดในการ

ท างานของบคลากร และทงหมดทกลาวมานกจะสงผลใหการใหบรการของโรงพยาบาลมประสทธภาพตามไปดวย

ดงนน โรงพยาบาลจงควรมการวางแผนการด าเนนงานดานอาชวอนามยและความปลอดภย รวมไปถงงานดาน

การยศาสตรดวย โดยเรมตงแตการออกแบบงาน กระบวนการท างาน การเลอกอปกรณ เครองมอในการท างาน การจด

องคกรการท างานทด และการฝกอบรมบคลากรใหมความร ความเขาใจ ในเรองสขภาพและความปลอดภยในการท างาน

ดานตางๆ และทายทสดคอ การจดสรรทรพยากรทจ าเปนในการด าเนนงานอยางเพยงพอ

กจกรรม

1. จงยกตวอยางสงคกคามสขภาพอนามยทอาจเกดขนไดในโรงครววามอะไรบาง

2. จงบอกถงหลกการยศาสตรในการปองกนปญหาสขภาพและความปลอดภยในโรงครว

แนวตอบกจกรรม

1. สงคกคามสขภาพอนามยทอาจเกดขนไดในโรงครว ไดแก ทาทสงการท างานทไมเปนธรรมชาต อปกรณ

เครองครวทมน าหนกและมความรอน สภาพอากาศทรอนชนภายในครว พนทางเดนลน อคคภย สารเคม โรคตดตอ เปน

ตน

2. หลกการยศาสตรในการปองกนปญหาสขภาพและความปลอดภยในโรงครว คอ

การวางแผนและการออกแบบสถานทท างานใหเหมาะสมตอปรมาณงานและการใชงาน รวมทงการจดวาง

อปกรณ เครองครว สวนผสมอาหารใหอยในระดบเออมถง และเขาถงไดงาย