BOT MAGAZINE

ฉบบท 3 ป 2563

BOT MAGAZINE4 5

COVER STORY

ผดนดช�ำระหนในวงกวำง อำจมควำมเสยงทจะกลำยเปนวกฤตกำรเงนรวมดวย หรอเปน “triple economic shock” ซงไมเคยเกดขน ในประวตศำสตรโลก และคงไมมใครอยำกใหเกดขน สถำนกำรณทเกดขนสงผลใหเศรษฐกจโลกในปนมแนวโนมเขำสภำวะถดถอย (recession) ท�ำใหรฐบำลในหลำยประเทศทวโลก ตองเรงอดมำตรกำรกระตนเศรษฐกจเพอบรรเทำผลกระทบจำก โควด 19 โดยรำยงำน World Economic Forum ป 2563 ชวำ เมดเงนทรฐบำลแตละประเทศใชในครงนมขนำดใหญกวำในอดต เปนประวตกำรณโดยกลมเศรษฐกจหลก (advanced economies) มกำรอดฉดเงนถงรอยละ 14 - 28 ของ GDP ขณะทกลมตลำดเกดใหม (emerging economies) อยทประมำณรอยละ 4 ของ GDP สวนไทยและออสเตรเลยใกลเคยงกนทรอยละ 9 - 10 ของ GDP รปแบบการฟนตวเศรษฐกจโลกหลงโควด 19 : “The 5 Shapes of Economic Recovery” วกฤตครงนเปรยบเสมอนสงครำมทมนษยตองตอสกบศตรท มองไมเหน และไมมชำตใดทจะหนจำกภำวะกำรถดถอยทำงเศรษฐกจได แตขนำดของผลกระทบและทศทำงกำรฟนตวของแตละประเทศ ตำงกนขนกบ 4 ปจจย คอ (1) ระยะเวลาการลอกดาวน ซงขนกบ กำรแพรระบำดและควำมรวมมอของประชำชน (2) ระดบการพงพาทางเศรษฐกจ ประเทศทเชอมโยงกบหวงโซกำรผลตโลกหรอพงพำกำรสงออกและกำรทองเทยวสงจะไดรบผลกระทบทสงกวำ (3) พนฐานโครงสรางเศรษฐกจ เศรษฐกจในหลำยประเทศขยำยตวต�ำมำนำน บำงประเทศไดรบผลกระทบจำกสงครำมกำรคำ ขณะทบำงประเทศมปญหำหนทวมท�ำใหเศรษฐกจเปรยบเสมอนผปวยเรอรงทอำจฟนตวไดชำกวำ และ (4) มาตรการกระตนเศรษฐกจของรฐ ซงถอไดวำเปนยำแรงทมควำมจ�ำเปนเพอใหเศรษฐกจฟนตว

4

โควด 19 แพรระบาดทวโลกมากวาครงปมผตดเชอสะสมมากกวา 8 ลานคน แตสถานการณในประเทศแถบอเมรกายงนาเปนหวง แมจะเรมผอนคลายลงบางจากจ�านวนผตดเชอในกลมเอเชยทชะลอลง และความคบหนาลาสดของ การพฒนาวคซนทคาดวาจะเปนปจจยส�าคญทชวยปลดลอกสถานการณได บทความนขอชวนผอานมองขาม ไปในอนาคตชวงหลงวกฤตโควด 19 วาเศรษฐกจโลกและเศรษฐกจไทย รวมถงบรบทของสงคมและฐานวถชวตใหม (new normal) จะเปลยนไปอยางไร เพอรบมอกบการเปลยนแปลงน

ปจจบนหลำยประเทศทวโลกเรมผอนมำตรกำรลอกดำวน เพอบรรเทำผลกระทบทำงเศรษฐกจโดยเฉพำะในประเทศทควบคมกำรแพรระบำดไดด อำท จน เกำหลใต ญปน ไทย แตหลำยฝำย ยงกงวลถงกำรระบำดในระลอกทสองหรอสำม เพรำะโควด 19 เปนโรคอบตใหมทเรำยงไมมขอมลมำกนก รวมถงยงไมมวคซนปองกน ท�ำใหมควำมคดเหนหลำกหลำยตอรปแบบกำรฟนตว สรปไดเปน 5 รปแบบ ดงน 1. แบบ V-Shape “ลงเรวฟนเรว” เศรษฐกจโลกจะลงดงต�ำสดในไตรมำสท 2 ทมมำตรกำรลอกดำวนเขมขนและเศรษฐกจ จะฟนตวหลงจำกนน แตดเหมอนกำรฟนตวในลกษณะนมควำม เปนไปไดยำกในสถำนกำรณปจจบนทกำรแพรระบำดไดกระจำยไปแลวทวโลก โดยเฉพำะในกลมประเทศเศรษฐกจหลกและในละตนอเมรกำยงมกำรแพรระบำดอย 2. แบบ Swoosh, Tick or Italicized V Shape “ไถลลงเรว คอยๆ ฟนตว” คลายกบรปแบบแรก คาดวานาจะเปนกรณพนฐาน (base case) โดยเศรษฐกจโลกไดรบผลกระทบรนแรงไถลลงลก อยทกนเหวชวงสน ๆ แลวคอย ๆ ฟนตว เหมอนสภำษตโบรำณทวำ “ยงตกลงแรงยงดดขนสง” ทยอยฟนตวตำมกำรทยอยผอนคลำยมำตรกำรลอกดำวน แตกำรคำและกำรเดนทำงระหวำงประเทศในชวงแรกจะยงท�ำไดจ�ำกด จะใชเวลำนำนแคไหน ในกำรฟนตวขนกบควำมสำมำรถในกำรจดกำรกบโรคระบำดและควำมส�ำเรจในกำรผลตวคซน คำดวำกลบมำอยภำวะกอนวกฤตไดในรำวปลำยป 2564 3. แบบ U-Shape “หดตวนาน ฟนตวชา” คลำยกบรปแบบทสองแตตำงกนตรงทระยะเวลำของผลกระทบทอำจนำนกวำ ท�ำใหใชเวลำฟนตวนำนกวำ เนองจำกกำรคำระหวำงประเทศและภำคกำรทองเทยวจะยงไมกลบมำฟนตวไดภำยในปน และคงใชเวลำอกนำนเพรำะควำมเชอมนของทงนกลงทนและผบรโภคยงไมกลบมำโดยงำย ผคนยงลงเลกบกจกรรมนอกบำนทเสยงตอกำรตดเชอ สงผลใหเกดกำรชะงกงนดำนอปทำนเนองจำกก�ำลงซอหำยไปมำก 4. แบบ W-Shape “ฟนเรว ดงลงรอบสอง” จำกควำมไมแนนอนของกำรระบำดระลอกสองหรอสำมทอำจท�ำใหภำครฐตองกลบมำใชมำตรกำรลอกดำวน ตวแปรส�ำคญทท�ำใหเหนกำรฟนตวรปแบบน คอ กำรผอนคลำยมำตรกำรทเรวเกนไป ในขณะทระบบปองกน ทำงสำธำรณสขและประชำชนยงไมพรอมปรบเปลยนเขำสวถชวตใหม 5. แบบ L-Shape “หดตวยาวนาน ไรสญญาณการฟนตว” เปนกรณเลวรำยสด ซงจะเกดขนในกรณทไมสำมำรถควบคม กำรระบำดของโรคได ประสบกำรณในอดตชวำ วกฤตกำรเงนในชวงกอนป 2551 - 2552 ตองใชเวลำเฉลย 4 ป กวำเศรษฐกจจะฟนตวกลบมำอยในระดบเดม ขณะท Great Depression ใชเวลำนำนกวำท 10 ป

วกฤตทไมเหมอนวกฤตครงใดในอดต วกฤตโควด 19 ครงนอาจกลาวไดวาเปน “วกฤตทไมเหมอน วกฤตใดในอดต (This time is really different)” โดยมรปแบบของ กำรเกดทตำงจำกวกฤตอน เรมตนจำกกำรแพรระบำดอยำงรวดเรวของไวรสโควด 19 กลำยเปนมหำวกฤตทำงสำธำรณสขโลก ภำครฐในหลำยประเทศตองใชมำตรกำรลอกดำวนครงใหญ (Great Lockdown) เพอจ�ำกดกำรแพรระบำด สงผลกระทบตอ กำรใชชวตของผคนและท�ำใหกจกรรมทำงเศรษฐกจของประเทศตำง ๆ ทวโลกหยดชะงกพรอมกน (global simultaneous shocks) กจกรรมกำรผลตทหยดชะงกพรอมกบรำยไดและก�ำลงซอทลดลงรนแรงท�ำใหลกลำมเปนวกฤตทำงเศรษฐกจทวโลก ซงในครงนมลกษณะพเศษ คอเปนวกฤตคทงดานอปทานและอปสงคพรอมกน (twin supply- demand shocks) กองทนกำรเงนระหวำงประเทศ (International Monetary Fund: IMF) ประเมนวาเศรษฐกจโลกป 2563 จะหดตวทรอยละ 3 โดยจะ ต�าสดในไตรมาสท 2 และเลวรายทสดนบแต Great Depression ในครสตทศวรรษ 1930 และถอเปนครงแรกททงประเทศเศรษฐกจหลกและประเทศก�าลงพฒนาเขาสภาวะถดถอยพรอมกน ประเมนมลคำ ควำมเสยหำยตอเศรษฐกจโลกในป 2563 และ 2564 ไวสงถงกวำ

9 ลำนลำนดอลลำร สรอ. ซงใหญกวำเศรษฐกจของญปนและเยอรมนรวมกน ขณะทองคกำรกำรคำโลก (World Trade Organization: WTO) ประเมนวำปรมำณกำรคำโลกจะหำยไปถง 1 ใน 3 เทยบกบปกอน จนถงปจจบนเหลำนกวชำกำรยงกงวลวำ หำกสถำนกำรณยดเยอท�ำใหธรกจและครวเรอนขำดสภำพคลองรนแรงจนถงขนเกดปญหำ

โรคปฏวตโลกยกเครองสอนาคตวถชวตใหม

เศรษฐกจโลก เศรษฐกจไทยหลงโควด 19

ทมา : WEO (April, 2020) องคกรการเงนระหวางประเทศ (IMF)

ทมา : IMF, “Policy Responses to COVID-19, 17 May 2020”

COVER STORY

BOT MAGAZINE

ฉบบท 3 ป 2563

BOT MAGAZINE6 7

COVER STORY

การปรบตวภายใตฐานวถชวตใหม : พลกวกฤตใหเปนโอกาส “Time for a Great Reset” เมอเรว ๆ น WHO ใหควำมเหนวำ โควด 19 อาจกลายเปนโรคประจ�าถน (endemic) ทจะอยกบเราไปตลอดเชนเดยวกบไขเลอดออก และประชาคมโลกตองเรยนรทจะอยกบโรคน โดยรปแบบการใชชวตประจ�าวนบางอยางจะเปลยนไป เพรำะมำตรกำรเวนระยะหำง ทำงสงคม (social distancing) ท�ำใหเกดฐำนวถชวตใหม อำท กำรสำธำรณสขจะเปนวำระส�ำคญของโลก โดยเฉพำะควำมรวมมอระหวำงประเทศดำนกำรแพทย กำรจดระเบยบโลกใหมทจะมกำรพงพำภำยในภมภำคมำกขน (regionalization) และบทบำทของเศรษฐกจดจทลทจะมำเรวขนพรอมกบวถชวตทยดหยนมำกขน วกฤตครงนใหบทเรยนส�ำคญกบเรำวำ กำรใชมำตรกำรลอกดำวน มตนทนทสงเพอแลกกบชวตและสขภำพของประชำชน และไดเรยนรวำปญหำเรองสขภำพ สงคม และเศรษฐกจ ไมใชเปนเรองแยกสวนกน รวมทงเรำไดเหนทรพยำกรส�ำคญของชำตคอ พลงควำมรวมมอกนอยำงเขมแขงจำกทกภำคสวน ในระยะขำงหนำ เราควรใชพลงน ตอยอดตอไปเพอพลกวกฤตใหเปนโอกาสในการยกเครองเศรษฐกจ ขนานใหญ (Great Reset) โดยผสมผสำนกบแนวคดขอเสนอของ Klaus Schwab ผกอตง World Economic Forum ดงน 1. การชวยเหลอลดผลกระทบในระยะสน ควบคไปกบการปรบโครงสรางเศรษฐกจระยะยาว ภำครฐควรใชเงนงบประมำณขนำดใหญนเยยวยำผทไดรบควำมเดอดรอนใหกระจำยไปใหตรงกลมเปำหมำย รวมทงน�ำเงนทมลงทนเพอใหเกดคลนกำรลงทนระลอกใหมของประเทศเพอแกปญหำโครงสรำงเศรษฐกจไปพรอมกน เชน การลงทนดานสาธารณสข การพฒนาแหลงทองเทยวและอาชพโดยชมชน การพฒนาโครงการภายใตแผนบรหารจดการน�า 20 ป (ป 2561 - 2580) ใหเกดขนจรงเพอแกปญหำภยแลงและน�ำทวมทมกสรำงควำมเสยหำยแกเกษตรกร การพฒนาเมองสเขยว การสรางระบบนเวศ การพฒนาทกษะแรงงานและสรางอาชพ โดยเฉพำะแกแรงงำนทยำยกลบทองถนและแรงงำนทตกงำนในเมองใหญ ชวยใหเกดกำรจำงงำนและสำมำรถชดเชยผลกระทบจำกวกฤตไดอกทำงหนง 2. การปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจทเออตอการเตบโตอยางยงยน โดยการสรางระบบตลาดแขงขนทเปดกวางและเปนธรรม กำรแขงขนเสรทสรำงแรงจงใจใหแรงงำนพฒนำตนเอง และสรำงแรงจงใจให ผประกอบกำรลงทนและพฒนำนวตกรรมเพอใหแขงไดในตลำดโลก การปฏรปนโยบายสาธารณะทมเปาหมายสงสดเพอแกปญหาความเหลอมล�า อำท กำรเพมประสทธภำพกำรจดเกบภำษ พรอมทงทบทวนกำรลดหยอนทเออประโยชนตอผมรำยไดสง หรอวสำหกจทมศกยภำพในกำรแขงขน และการปฏรประบบสวสดการสงคมใหครอบคลมแรงงำนนอกระบบ หรอแรงงำนทท�ำงำนรปแบบใหม ๆ และกำรขยำยอำยแรงงำนในระบบ

3. การตดอาวธเครองมอดานเทคโนโลยสนบสนน Thailand 4.0 เพอยกระดบการเตบโตและกาวใหทนโลกทเปลยนแปลงเรว ทงดำนสำธำรณสข เชน กำรแพทยทำงไกล กำรศกษำ เชน กำรเรยน กำรสอนออนไลน กำรขนสง เชน บรกำรดลเวอร และกำรท�ำงำน จำกทบำน เพอใชวกฤตนใหเปนโอกำสเพอกำวกระโดดควำมรและทกษะทำงเทคโนโลยแกประชำชนทวไป และเพอพฒนำประเทศไปสกำรเปนเศรษฐกจดจทลใหได 4. การสรางความตระหนกรและการมสวนรวมของประชาชน ในการเรงพฒนาทกษะ นอกเหนอจำกประชำชนตองชวยกนรกษำ สขอนำมยเพอปองกนกำรระบำดรอบสอง และยดหยนในกำรปรบตวใหเขำกบกจกรรมทำงเศรษฐกจภำยใตฐำนวถชวตใหมโดยเรวแลว ภำคประชำชนตองเรงพฒนำศกยภำพตนเองใหเปน “แรงงานแหงอนาคตในครสตศตวรรษท 21” ในยคทคนตองท�ำงำนรวมกบเครองจกรและเทคโนโลยมำกขนอยำงหลกเลยงไมได แรงงำนจงตองมควำมยดหยนพรอมเรยนรตลอดเวลำ (lifelong learning) โดยเฉพำะในสำขำ ทจ�ำเปนตออำชพในอนำคต เชน ควำมรดำนเทคโนโลย ควำมรดำนกำรตลำดโดยเฉพำะออนไลน ภำษำตำงประเทศ รวมถงทกษะ กำรเปนผประกอบกำร (entrepreneurship) เพอเพมโอกำสในกำรจำงงำนและเพมรำยได

ผเขยนขอจบบทควำมนดวยวลทรจกกนดของ Dr. Viktor Franklนกประสำทวทยำและจตแพทยทมชอเสยงชำวออสเตรยผรอดชวตจำกควำมโหดรำยของคำยกกกนทวำ “When we are no longer able to change a situation, we are challenged to change ourselves.” เมอเราไมสามารถเปลยนสถานการณได นนหมายถงเวลาทเราตองเปลยนตวเอง ซงคงจะใชไดดในสถำนกำรณเวลำน

รฐบำลและกระทรวงสำธำรณสขจดกำรกบกำรแพรระบำดอยำงด มปจจยสนบสนนคอควำมรวมมอของประชำชน และระบบเครอขำยกำรดแลสขภำพระดบชมชนผำนกลไกอำสำสมครสำธำรณสข กวำ 1 ลำนคนทวประเทศ ในมตดำนแรงงำน กำรปดสถำนประกอบกำรท�ำใหแรงงำน บำงสวนถกเลกจำง โดยแรงงานในเมองใหญทท�างานในภาคบรการ โรงแรม และภตตาคาร ปรบตวโดยตดสนใจกลบภมล�าเนา ประกอบดวย กลมทจ�ำเปนตองกลบเพรำะถกเลกจำง กลมทกลบดกวำไมกลบเพรำะสถำนประกอบกำรปดชวครำว และกลมทกลบเพอไปตงหลกหรอท�ำงำนจำกบำนในตำงจงหวด ขณะทแรงงำนกลมตอนตน (อำย 15 - 29 ป) อำจไดรบผลกระทบในระยะยำว เพรำะหำกเศรษฐกจไมฟนตวจะท�ำใหกลมนหำงำนไดยำกขน อยางไรกด ภาครฐไดเขามาเยยวยาอยางเรงดวนโดยแรงงานในระบบไดรบเงนชดเชยตามเกณฑประกนสงคม ณ เมษำยน 2563 มสถำนประกอบกำรขอรบสทธหยดชวครำว 9 หมนรำย และมผขอรบสทธวำงงำน 4.6 แสนรำย รวมทงมกำรจำยเงนเยยวยำตำมมำตรำ 39 และ 40 แกลกจำงชวครำวและอำชพอสระรำยละ 5,000 บำท เปนเวลำ 3 เดอน ขณะทภาครฐมเงนเยยวยาภายใต “โครงการเราไมทงกน” ส�าหรบแรงงานนอกระบบ ซงมผผำนเกณฑ 22.3 ลำนรำย (ณ วนท 2 เมษำยน 2563) สะทอนถงควำมเดอดรอนของประชำชนทกภำคสวนเปนวงกวำง ในระยะขางหนา คาดวาเศรษฐกจไทยจะไดรบผลบวกจากมาตรการเยยวยาผลกระทบและการฟนฟเศรษฐกจการเงนของภาครฐ ซงลำสดรฐบำลไดทมเงนผำนกฎหมำยฉกเฉน (พระรำชก�ำหนด) ส�ำหรบวกฤตในครงนเปนวงเงนรวม 1.9 ลำนลำนบำท คดเปน รอยละ 10 ของ GDP และทส�ำคญกำรรวมมอ “อยบำน หยดเชอ เพอชำต” ของประชำชนทยอมเจบเพอใหจบเรว กำรรกษำสขอนำมยเพอปองกนกำรระบำดรอบสอง และควำมยดหยนในกำรปรบตว ของประชำชน ธรกจ และภำครฐใหเขำกบกจกรรมทำงเศรษฐกจ ภำยใตฐำนวถชวตใหม กจะชวยใหเศรษฐกจกลบมำฟนตวเรวขน และชวยลดภำระรำยจำยของประเทศไดอกทำงดวย

เศรษฐกจและสงคมไทย : ผลกระทบและการปรบตวส New Normal ค�ำถำมทไดรบควำมสนใจจำกสำธำรณชนในชวงนคอ หลงวกฤตโควด 19 เศรษฐกจไทยจะฟนตวแบบไหน? แมค�ำตอบจะยงม ควำมไมแนนอนสง แตเรำอำจประเมนไดวำ การฟนตวจะขนกบ ความสามารถในการปรบตวของประชาชน ธรกจ และภาครฐ ใหเขากบฐานวถชวตใหมและการเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจโลก ทกลาวไปแลวกอนหนาเปนส�าคญ ถำเรำปรบตวเขำกบโครงสรำงใหมไดเรว เศรษฐกจไทยคาดวาจะฟนตวแบบ “เครองหมายถก” ( ) คอ เศรษฐกจไถลลงเรว แลวคอย ๆ ฟนตวอยางชา ๆ ตำมทศทำงกำรฟนตวของเศรษฐกจโลก โดยปจจยส�ำคญทจะสงผลตอกำรฟนตว คอ กำรควบคมกำรแพรระบำด กำรปรบโครงสรำงเศรษฐกจ กำรปรบตวของธรกจและแรงงำน และมำตรกำรกระตนเศรษฐกจบำซกำกำรคลงของภำครฐ ในมตดำนเศรษฐกจมหภำค มำตรกำรลอกดำวนทเขมขน สงผลขำงเคยงตอกจกรรมทำงเศรษฐกจอยำงมำก ลำสด ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) ประเมนวาเศรษฐกจไทยป 2563 จะหดตว ทรอยละ 5.3 โดยยงมความเสยงทเศรษฐกจไทยจะหดตวมากกวานเพรำะหำกพจำรณำปจจยก�ำหนดทศทำงกำรฟนตวตำมทกลำวไว กอนหนำ พบวำ (1) ไทยถอเปนประเทศทมระดบการพงพาเศรษฐกจตางประเทศสง มลคำควำมเสยหำยในครงนจงสง โดยขอมลลำสด ณ เมษำยน 2563 พบวำ ภำคสงออกซงมขนำดใหญคดเปนรอยละ 60 ของ GDP หดตวสงรอยละ 16 ขณะทภำคทองเทยวซงมขนำดรอยละ 17 ของ GDP หดตวรอยละ 100 (2) ปจจยพนฐานทางโครงสรางเศรษฐกจไทยกอนเกดวกฤตโควด 19 กมความเปราะบางอยแลว ทงจำกกำรลงทนในประเทศทอย ในระดบต�ำยำวนำน ธรกจ SMEs และแรงงำนสวนใหญไมสำมำรถแขงขนได และมปญหำหนครวเรอนสง ซงถอเปนขอจ�ำกดส�ำคญของกำรฟนตวในระยะตอไป ในมตดำนกำรควบคมกำรระบำด ประเทศไทยไดรบค�ำชนชม จำกทงองคกำรอนำมยโลก (World Health Organization: WHO) และนำนำประเทศวำ เปนประเทศก�าลงพฒนาประเทศเดยวทถกจดใหอยใน 10 อนดบประเทศทสามารถคมการแพรระบาดของโควด 19 ไดด

เรอง :

ดร.เสาวณ จนทะพงษ ฝายเศรษฐกจมหภาค

ทศพล ตองหย ฝายนโยบายการเงน

บทความนเปนขอคดเหนสวนบคคล ซงไมจ�าเปนตองสอดคลองกบขอคดเหนของ

ธนาคารแหงประเทศไทย

รปแบบการฟนตวเศรษฐกจโลกหลงโควด 19 : “The 5 Shapes of Economic Recovery”

V-Shape “ลงเรว ฟนเรว”

เศรษฐกจไดรบผลกระทบรนแรง แตฟนตวเรว

-Shape “ลงเรว ฟนตวชา”

เศรษฐกจทยอยฟนตวอยางชา ๆ ตามการทยอยผอนคลาย

มาตรการลอกดาวน ขณะทการคาและการทองเทยวโลก

ยงท�าไดจ�ากด

U-Shape “หดตวนาน ฟนตวชา”การคาและการทองเทยวโลก

ความเชอมนของผบรโภคและนกลงทนใชเวลากวาจะฟนตว

W-Shape “ฟนเรว ดงลงรอบสอง”

มความเสยงของการระบาดระลอกสองหรอสาม

ท�าใหตองใชมาตรการลอกดาวนอกครง

L-Shape “หดตวยาวนาน

ไรสญญาณการฟนตว”กรณเลวรายทสด ไมสามารถ

ควบคมการระบาดได โครงสรางเศรษฐกจโลกเสยหายรนแรง

ทมา : Simon Kennedy (2020) และ Rodeck, David (2020)