พระพทธศาสนากบการสอนผศ.ดร.เจษฎา มลยาพอ

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตหนองคาย

บทน�า

ค�าวา พระพทธเจา เปนแนวคดทมอยในหมสมณะมาตงแตกอนสมยพทธกาล และเมอถงสมย

พทธกาล แนวคดนเปนทยอมรบอยางกวางขวางในแวดวงศาสนาและปรชญาของอนเดย ค�าวา พทธ

หมายถง ผตน คอ ตนจากความหลบใหลอนเปนความเมามว และตนรในธรรมชาตแหงความเปนจรง

หรอทเรยกวา ผตรสร ซงมกใชในคมภรอนเดย มนยกวาง ๆ ทหมายถงบณฑต ไปจนถงปจเจกทบรรล

ความรและความหลดพน ซงหาไดยากยง ชาวพทธใชค�านในความหมายหลง ทหมายถงบคคลพเศษ

ผซงไมยดมนถอมนในตวตน และไดบรรลธรรมชาตแหงความจรง เขาถงความหลดพนชนดทไมกลบ

เขาไปสวฎฏะแหงการเวยนวายตายเกดอก และหลดพนจากความทกขทพวงมากบสงสารวฎโดยสนเชง

ส�าหรบชาวพทธ ค�าวา พระพทธเจา มความหมายหลายนย กลาวคอ พระพทธเจา1 คอผกอตง

พระพทธศาสนา, สทธตถโคตมะ และรจกกนในนาม ศากยมน ทหมายถงพระมนแหงศากยวงศ

เมอพระองคไดตรสรแลว ทรงเปนศาสดาสงสอนธรรมททรงคนพบดวยพระองคเองใหแกผคนทงปวง

ในฐานะททรงเปนผพบและเปนผสอนความจรงซงน�าไปสความหลดพน พระองคชอวา เปนพระสมมา-

สมพทธเจา เปนพระพทธเจาผตรสรเองโดยชอบ ผเพยบพรอมดวยวชชาและจรณะ อนเปนผลขนสดทาย

ของการแสวงหาทางธรรมททรงพากเพยรมานานหลายภพชาต ค�าวา พระพทธเจา เปนค�าทใชเรยก

พระพทธเจาผตรสรโดยสมบรณ สงทพระพทธเจาทงหลายทรงสอน เรยกวา ธรรม ซงหมายถง ธรรมชาต

พนฐาน ของสรรพสงทงหลาย แตในทางปฏบตค�าวา ธรรม หมายถง ค�าสอนของพระผตรสรเอง

โดยชอบ หรอหมายถงธรมชาตแหงความจรงทพระพทธเจาคนพบหรอ หมายถง มรรคาทพระพทธเจา

ทรงสงสอน นอกจากนน พระพทธเจา หมายถง พระสมมาสมพทธเจาในอดตและในอนาคต ซงเปน

ผคนพบพระธรรม และสอนพระธรรมในหมมนษย ณ เวลาทพระธรรมค�าสอนในยคปจจบนไดสญหาย

ไปแลวจากโลกน2

1 พระพรหมบณฑต. พระไตรปฎกฉบบสากล: วถธรรมจากพทธปญญา, (พระนครศรอยธยา: มหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๑),หนา ๑๒.

2 พระพรหมบณฑต. พระไตรปฎกฉบบสากล: วถธรรมจากพทธปญญา, หนา ๑๓.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 163 17/5/2562 10:16:46

สารนพนธพทธศาสตรบณฑต ๒๕๖๒164

วธการสอนของพระพทธเจา

ธรรมชาตแหงความจรงทพระพทธเจาคนพบ จงไดเปนพระพทธเจาไดตรสรเปนพระอนตตร-

สมมาสมโพธญาณ ในคราวเสดจประทบอย ณ ควงตนโพธพฤกษ3 เมอพระองคทรงร�าพงอยางนน

พรหมจกมาอาราธนาแสดงธรรม4 และไดรบค�าทลตามอาราธนาของพรหมแลว และทรงแสดง

พระธมมจกกปปวตนสตร5 เปนปฐมเทศนา หลงจากพระพทธเจาแสดงปฐมเทศนาธมมจกกปป-

วตตนสตร6 ไดรบสงกบภกษปญจวคคยวา ภกษทงหลาย ทสด ๒ อยางน บรรพชตไมพงเสพ กลาวคอ

๑. กามสขลลกานโยคในกามทงหลาย (การหมกมนอยดวยกามสขในกามทงหลาย) เปนธรรม

อนทราม เปนของชาวบาน เปนของปถชน ไมใชของพระอรยะ ไมประกอบดวยประโยชน

๒. อตตกลมถานโยค (การประกอบความล�าบากเดอดรอนแกตน) เปนทกข ไมใชของพระอรยะ

ไมประกอบดวยประโยชน

เมอประกาศปฐมเทศนาแลวท�าใหพระปญจวคคย ประกอบดวย (โกณฑญญะ วปปะ ภททยะ

มหานามะ และอสสช) และทส�าคญคอ ทานโกณฑญญะไดดวงตาเหนธรรมหรอธรรมจกษ คอ

โสดาปตตมรรคญาณ อนปราศจากธลปราศจากมลทนไดเกดแกโกณฑญญะวา สงใดสงหนง มความ

เกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวง มความดบไปเปนธรรมดา7 พระพทธเจาไดตรสวา ภกษทงหลาย

มชฌมาปฏปทาไมเอยงเขาใกลทสด ๒ อยางนน ตถาคตไดตรสรอนเปนปฏปทากอใหเกดจกษ กอให

เกดญาณ เปนไปเพอความสงบ เพอความรยง เพอความตรสร เพอพระนพพาน

เมอพระพทธองคทรงปฏเสธหลกการส�าคญในปฐมเทศนาทเกยวกบทสดสองอยาง และไดเสนอ

แนวทางในการด�ารงชวตโดยใชทางสายกลางมฌชมาปฏปทา อนเปนการหาทางออกใหแกมวลมนษย

เพราะหลกมชฌมาปฏปทาจะเปนแนวทางในการปฎบตเพอใหเขาถงอรยสจ ๔ นนกคอ อรยมรรคมองค

๘ ทตถาคตไดตรสรแลว อนเปนปฏปทากอใหเกดจกษ กอใหเกดญาณ เปนไปเพอความสงบ เพอความ

รยง เพอความตรสร เพอพระนพพาน ซงถอวาเปนจดมงหมายทส�าคญสงสดของพระพทธศาสนา

3 ว.ม.(ไทย) ๔/๑/๑.

4 ว.อ.(ไทย) ๓/๗/๑๖.

5 ว.ม.(ไทย) ๔/๑๓/๒๐.

6 ส�.ม.(ไทย) ๑๙/๑๐๘๑/๓๖๗.

7 ว.ม.(ไทย) ๔/๒๖/๒๔.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 164 17/5/2562 10:16:46

165พระพทธศาสนากบการสอน

ธมมจกกปปวตนสตรมหลกธรรมทเปนประเดนทส�าคญประกอบดวยอรยสจ ๔ ประกอบดวย

๑. ทกขอรยสจ คอ แมความเกด ความแก ความเจบ และความตายกเปนทกข ความไม

สบายกาย ไมสบายใจ เปนสภาพของความล�าบากทงทางกายและทางใจ ทงรก โลภ โกรธ หลง

ความเศราโศกเสยใจทงปวง เปนตน โดยยนยอ อปาทานขนธ ๕ เปนทกข

๒. ทกขสมทยอรยสจ คอ ตณหาอนท�าใหเกดอก ประกอบดวยความเพลนและความก�าหนด

มปกตใหเพลดเพลนในอารมณนน ๆ คอ กามตณหา ภวตณหา วภวตณหา สาเหตแหงทกขนน ซงความทกข

ทงปวงมกเกดจากความไมร ความไมเขาใจในโลก ความออนประสบการณในชวต ซงความไมรเหลาน

เปนสาเหตแหงทกขทงปวง

๓. ทกขนโรธอรยสจ คอ ความดบตณหาไมเหลอดวยวราคะ ความสละ ความพน ความไมอาลย

ในตณหา ความไมมทกข ซงกหมายถงการเขาใจในสมทย ความเขาใจสาเหตแหงทกข ความเศรา

มวหมองทงปวง

๔. ทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจ คอ หนทางแหงการดบทกข ซงพระพทธองคตรสไววา

มรรคมองค ๘ หรอ วธการดบทกขทงปวงนนมอย ๘ ประการนนเอง

๑. สมมาทฏฐ (เหนชอบ) ๒. สมมาสงกปปะ (ด�ารชอบ)

๓. สมมาวาจา (เจรจาชอบ) ๔. สมมากมมนตะ (กระท�าชอบ)

๕. สมมาอาชวะ (เลยงชพชอบ) ๖. สมมาวายามะ (พยายามชอบ)

๗. สมมาสต (ระลกชอบ) ๘. สมมาสมาธ (ตงจตมนชอบ)

ในการประกาศธรรมของพระพทธเจาถอวาการสอสารเปนครงแรกของพระพทธเจา เปนการ

ขบเคลอนการประกาศธรรม เปรยบเหมอนกงลอเกวยนทเรมหมนไปดวยถอเปนยทธศาสตรเพอประกาศ

พระพทธศาสนาใหเกดการเปลยนแปลงแกมวลมนษยชาต พระพทธองคทรงอาศยพระกรณาในหมสตว

ทรงตรวจดโลกดวยพทธจกษ8 อนทรยปโรปรยตตญาณ คอ ปรชาหยงรความยงและความหยอน

แหงอนทรยของสตวทงหลาย คอรวา สตวนน ๆ มศรทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา แคไหน เพยงใด

มกเลสมาก กเลสนอย มความพรอม ทจะตรสรหรอไม สามารถไดธรรมจกษ แปลวา ดวงตาเหนธรรม

คอโสดาปตตมรรคญาณ และการเหนธรรม9 หมายถง เหนสจธรรม ๔

8 ข.ป. (ไทย) ๓๑/๑๑๑-๑๑๕/๑๒๔-๑๒๘.

9 อง.จตกก. (ไทย) ๒๑/๕๒/๘๗.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 165 17/5/2562 10:16:46

สารนพนธพทธศาสตรบณฑต ๒๕๖๒166

การฟงธรรมทพระพทธเจาผปราศจากมลทนไดตรสรแลวตามล�าดบ ความวา ขอเหลาสตวน

จงสดบสจธรรม ๔ ทพระพทธเจาผไมมมลทน เพราะไมมราคะเปนตนตรสรแลวตามล�าดบ เปรยบเหมอน

ผยนอยบนยอดภเขาศลา เหมอนคนผมตาดยนอยบนยอดภเขาศลาแทงทบ พงมองเหนประชมชนได

รอบดาน เพราะพระองคผมปญญาด คอ มปญญางาม ผมพระเนตรรอบคอบ ดวยพระสพพญญตญาณ

ขอพระองคโปรดเสดจขนสปราสาทส�าเรจดวยธรรมแลว ดวยปญญา ทรงปราศจากความโศกดวย

พระองคเอง

เมอทรงตรวจดโลกดวยพทธจกษ ไดเหนสตวทงหลายผมธลในตานอย (อปปรชกขชาตกา

หมายความวา ทชอวาผมธลในตานอย เพราะ เหลาสตวเปนธล คอ ราคะ โทสะ และโมหะ ในดวงตา

คอ ปญญามนอย) มธลในตามาก มอนทรยแกกลา มอนทรยออน มอาการด มอาการทราม สอนใหร

ไดงาย สอนใหรไดยาก บางพวกมกเหนปรโลกและโทษวานากลวกม บางพวกมกไมเหนปรโลกและ

โทษวานากลวกม

พระพทธองคประกอบดวยพทธคณ ไดแกความถงพรอมดวยประโยชนตน คอ ทรงบ�าเพญ

ประโยชนสวนพระองคสมบรณแลว และไดปฏบตเพอประโยชนแกผอน หมายถง ทรงบ�าเพญพทธจรยา

เพอประโยชนแกผอน ซงประกอบไปดวย พทธคณ ๓ ประการคอ พระปญญาคณ ไดแก คณคอความ

รอบร พระวสทธคณ ไดแกความบรสทธ และพระกรณาคณ ไดแกคณคอความกรณา10

จะเหนไดวา จดมงหมายของพระพทธศาสนา ดงปรากฏในการแสดงธรรมครงแรกทชอวา

ธมมจกกปปวตนสตร คอ พระสตรวาดวยการหมนวงลอคอพระธรรมททรงแสดงวา ทางสายกลางท�าให

เกดดวงตาเหน ท�าใหเกดปญญา เปนไปเพอความสงบระงบ เพอความรยง เพอการตรสร (คอ รอยาง

แจมแจง) และเพอนพพาน โดยนยนถอเปนจดมงหมายของพระพทธศาสนา11

พระพทธเจาฐานะผสอสาร ดวยพระพทธองคทรงเปนพระอรหนต

12 ตรสรชอบพระองคเองโดยชอบ เพยบพรอมดวยวชชา

และจรณะ เสดจไปด รแจงโลก เปนสารถฝกผทควรฝกไดอยางยอดเยยม เปนศาสดาของเทวดาและ

มนษยทงหลาย เปนพระพทธเจา เปนพระผมพระภาค ในมธปณฑกสตร ตอนหนงวา พระพทธเจาทรง

10 ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมศพทศาสนาสากล องกฤษ –ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. (กรงเทพมหานคร

: อรณกากรพมพ, ๒๕๔๒), หนา ๖๗.

11 ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมศพทศาสนาสากล องกฤษ –ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน., หนา ๗๓.

12 ส�.ม.(ไทย) ๑๙/๑๑/ ๔๘๘-๔๘๙.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 166 17/5/2562 10:16:46

167พระพทธศาสนากบการสอน

รสงทควรร ทรงเหนสงทควรเหน เปนผมพระจกษ เปนผใหอมตธรรม เปนเจาของธรรม เปนพระตถาคต13

ตถาคตยงเปรยบเหมอนมหาสมทรทสดหยงถง เพราะพระพทธองคไดวางความยดตดในตวตนท

เกยวเนองดวยขนธหา และเมอเปนเชนน จงไมสามารถบญญตไดดวยขนธหา14

การสอนของพระพทธเจา หมายถง การบรรยาย หรอ การแสดงประกอบดวย ๓ นย คอ

๑) หมายถง เทศนา15

ตวอยาง ทานพระอานนทไดกราบทลพระผมพระภาควา “ขาแตพระองค

ผเจรญ บรษผถกความหวและความออนเพลยครอบง�า ไดขนมหวาน เขากนในเวลาใด ๆ กจะพงไดรบ

รสหวานอรอย ในเวลานน ๆ แมฉนใด ภกษผเปนนกคด เปนบณฑตกฉนนนเหมอนกน ใครครวญ

เนอความแหงธรรมบรรยายนดวยปญญาในเวลาใด กจะพงไดความพอใจและความเลอมใสแหงใจ

ในเวลานน ๆ ขาแตพระองคผเจรญ ธรรมบรรยายนชออะไร” พระพทธเจาตรสตอบวา “อานนท

เพราะเหตนน เธอจงทรงจ�าไววา ธรรมบรรยายนชอมธปณฑกบรรยาย”

๒) หมายถง วาระ16

๓) หมายถง เหต17

ในอรรถกถาพระสตตนตปฎก องคตตรนกาย อรรถกถา ไดใหความหมายของค�าวา บรรยาย

ซงหมายถง ปรยาย และนปปรยาย คอ

๑. ปรยาย ในทนหมายถง เหตหนง ๆหรอวธหนง ๆ กลาวคอทรงแสดงวาวธแตละอยาง ตางก

เปน “ชองวาง” ในทคบแคบแตละอยาง เชน ปฐมฌาน เปนชองวางในทคบแคบคอกามคณ ๕ และ

นวรณ ๕ ทตยฌาน เปนชองวางในทคบแคบคอวตกและวจาร

๒. นปปรยาย วธนเปนวธบรรลชองวางคอการสนอาสวะไดอยางดเยยม เพราะเปนวธทละท

คบแคบไดอยางสนเชง

ในอรรถกถาพระสตตนตปฎก สงยตตนกาย สารตถปปกาสน ไดกลาวถง อวสสตบรรยาย

ซงหมายถง เหตแหงความเปนผชมดวยกเลส และอนวสสตบรรยาย ซงหมายถง เหตแหงความเปนผ

ไมชมดวยกเลส

คณสมบตผสอนทเปนพทธคณพเศษคอ เปนอจฉรยมนษย หมายถง ประกอบดวยธรรมทนา

อศจรรยเปนอนมากหรอเปนมนษย ผไดสงสมบารมมาแลวโดยล�าดบซงยากทใครจะสงสมได เชน

13 ม.ม.(ไทย) ๑๒ / ๑๙๙-๒๐๕ / ๒๐๙-๒๑๓.

14 พระพรหมบณฑต. พระไตรปฎกฉบบสากล: วถธรรมจากพทธปญญา, หนา ๒๕๘.

15 ม.ม.(ไทย) ๑๒/๒๐๕/๑๗๕.

16 ม.อ. (ไทย) ๑๔/๒๙๘/๓๔๔.

17 ว.มหา. (ไทย) ๑/๑๖๔/๙๕.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 167 17/5/2562 10:16:46

สารนพนธพทธศาสตรบณฑต ๒๕๖๒168

ใหทานในชาตทเปนพระเวสสนดรแลวถอปฏสนธในภพดสต ทรงรบค�าออนวอนของเทวดา เปดวน

มหาวโลกนะ ถอปฏสนธในตระกลมโภคะมาก แมในวนถอปฏสนธและในวนประสตกใหโลกธาต

หวนไหว เสดจด�าเนนได ๗ กาว ทรงเศวตฉตรทพย บนลอสหนาทวา “เราเปนผเลศแหงโลก” เมอญาณ

แกเตมทกทรงสละราชสมบตออกผนวช ตรสรพระสพพญญตญาณ

เปนอจฉรยมนษย หมายถง เปนบคคลทหาไดยากไมปรากฏทวไป ไมเปนทสอง ไมมสหาย ไมม

อตภาพใดเหมอน ไมมใครเปรยบเทยบ ไมมผท�ากจเปรยบเทยบ หาบคคลเปรยบเทยบมได หาผเสมอ

มได เสมอกบบคคลผหาผเสมอมได เราไมมอาจารย18

พระพทธเจาและพระปจเจกพทธเจาอบตใน

ชมพทวป จงมการประพฤตพรหมจรรยคออรยมรรค มองค ๘

ตลอดระยะเวลา ๖ ปทพระองคบ�าเพญเพยร ในขณะทยงมกเลสอยนน แมเพยงแตความคดค�านง

ถงความสขในราชสมบตหรอความพรงพรอมดวยนางฟอนในปราสาทนน มไดเกดขนแกพระองคเลย

แมแตนอย” ซงเปนพระด�ารสตอบทสามารถสยบพราหมณได ดจการใชมนตรจบงเหาและดจการใชเทา

เหยยบทคอหอยศตรฉะนน เกอกลแกคนหมมาก หมายถง เพราะพระเจาจกรพรรดบงเกดขน จงเปน

เหตใหเทวดาและมนษยทงหลายไดสมบต ๒ อยาง คอ

๑. มนษยสมบต สมบตในมนษย

๒. เทวสมบต สมบตในสวรรค

และเพราะพระพทธเจาบงเกดขน จงเปนเหตใหเทวดาและมนษยทงหลายไดสมบต ๓ อยาง คอ

๑. มนษยสมบต สมบตในมนษย

๒. เทวสมบต สมบตในสวรรค

๓. นพพานสมบต สมบตคอพระนพพาน

ในดานบคลกภาพ จะเหนวา พระพทธเจาทรงมพระลกษณะทงทางดานความสงางามแหง

พระวรกาย พระสรเสยงทโนมน�าจตใจและพระบคลกลกษณะอนควรแกศรทธาปสาทะทกประการ

ดงจะเหนจากตวอยางททราบกนทวไป คอ ทรงมพระมหาบรษลกษณะ ๓๒ ประการ19

พระพทธองคทรงเปนผมพระสรเสยงดจเสยงพรหม ไพเราะออนหวานกลมกลอมจบใจเหมอน

หมนกการเวกทภเขาหมพานต เปนสตวมส�าเนยง ไพเราะออนหวานกลมกลอมจบใจ ฉนใด พระวปสส-

ราชกมาร กเปนผมพระสรเสยง ดจเสยงพรหมไพเราะออนหวานกลมกลอมจบใจ ฉนนนเหมอนกน

ทรงมพระสรเสยงกกกองเปลงออกจากพระโอษฐประกอบดวยองค ๘ ประการ คอ20

18 ว.ม. (ไทย) ๔/๑๑/๑๗.

19 ท.ม.(ไทย) ๑๐/๓๓-๓๕/๑๕-๒๐.

20 ท.ม.(ไทย). ๑๓/๓๘๗/๔๘๑.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 168 17/5/2562 10:16:47

169พระพทธศาสนากบการสอน

๑. นมนวล (วสสฏโร) ๒. ฟงชดเจน (วญเญยโย)

๓. ไพเราะ (มญช) ๔. เสนาะโสต (สวนโย)

๕. กลมกลอม (พนท) ๖. ไมพรา ไมเครอ ไมแหบ (อวสาร)

๗. ลมลก ซง (คมกโร) ๘. มกงวาน (นนนาท)

พระองคทรงมพระสรเสยงกงกอง เปลงกองจากพระโอษฐนนประกอบดวยองค ๘ ประการ คอ

แจมใส ชดเจน นมนวล ชวนฟง กลมกลอม ไมพรา ซงกงวาน หรอตามมหาบรษลกษณะขอท ๒๘ วา

มพระสรเสยงดจเสยงพรหม ตรสดจเสยงรองของนกการเวก ขอทพระราชกมารมพระสรเสยงดจ

เสยงพรหม ตรสดจเสยงรองของนกการเวกน เปนลกษณะมหาบรษของมหาบรษ และมคณลกษณะ

ของผสอนอยางทเรยกวา องคคณของกลยาณมตร มตรประกอบดวยองค ๗ ประการ เปนผควรเสพ

ควรคบ ควรเขาไปนงใกล แมจะถกขบไลกตาม ประกอบดวยองค ๗ ประการ21

ดงตอไปน

๑. ปโย – นารก เปนทรกเปนทพอใจ (ในฐานเปนทวางใจและสนทสนม)

๒. คร – นาเคารพ เปนทเคารพ (ในฐานใหเกดความรสกอบอนใจ เปนทพงได และปลอดภย)

๓. ภาวนโย – นายกยอง เปนทยกยอง (ในฐานทรงคณคอความรและภมปญญาแทจรง)

๔. วตตา – รจกพด เปนนกพด (คอยใหค�าแนะน�าวากลาวตกเตอน เปนทปรกษาทด)

๕. วจนกขโม – อดทนตอถอยค�า เปนผอดทนตอถอยค�า (พรอมทจะรบฟงค�าซกถามตาง ๆ

อยเสมอ และสามารถรบฟงไดดวยความอดทนไมเบอ)

๖. คมภรญจ กถ� กตตา เปนผพดถอยค�าลกซงได (แถลงเรองทลกซง)

๗. โน จฏฐาเน นโยชเย – ไมชกน�าในอฐานะ (ไมชกจงไปในทางทเสอมเสย)

สรปคณสมบตผสอนสงเกตไวดงน

๑. ทรงสอนสงทจรง และเปนประโยชนแกผฟง

๒. ทรงรเขาใจสงทสอนอยางถองแทสมบรณ

๓. ทรงสอนดวยเมตตา มงประโยชนแกผรบค�าสอนเปนทตงไมหวงผลตอบแทน

๔. ทรงท�าไดจรงอยางทสอน เปนตวอยางทด

๕. ทรงมบคลกภาพโนมนาวจตใจใหเขาใกลชดสนทสนมและพงพอใจไดความสข

๖. ทรงมหลกการสอนและวธสอนยอดเยยม

21 อง.สตตก. (ไทย) ๒๓/๓๗/๕๗.?

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 169 17/5/2562 10:16:47

สารนพนธพทธศาสตรบณฑต ๒๕๖๒170

พระพทธองคกบวธการสอน (Coaching)

พระพทธองคทรงพจารณาเวไนยสตวเปรยบดวยดอกบว22

จากบวจมอยในน�า บวอยเสมอน�า

บวพนน�า ๓ เหลาน อรรถกถา ไดกลาวถงบวเหลาท ๔ คอบวทมโรคยงไมพนน�าเปนภกษาของปลา

และเตา ซงมไดยกขนสบาล แลวแบงบคคลเปน ๔ เหลา คอ

๑. อคฆฏตญญ ผเขาใจไดฉบพลน ผอาจรไดฉบพลนแตพอทานยกหวขอขนแสดง คอ มปญญา

เฉยบแหลม พดใหฟงเพยงหวขอกเขาใจ เปนเหมอนบวพนน�า ทพอตองแสงอาทตยแลวกบานในวนน

๒. วปจตญญ ผเขาใจตอเมอขยายความ เปนเหมอนบวอยเสมอน�าทจะบาน

๓. เนยยะ ผทพอจะแนะน�าได เปนเหมอนบวจมอยในน�าทจะขนมาบานในวนท ๓23

๔. ปทปรมะ ผทสอนใหรไดเพยงตวบทคอพยญชนะ คอ ผมบท คอถอยค�า เปนอยางยง

บคคลผดอยปญญาเลาเรยนไดอยางมากเปนเพยงถอยค�า ไมอาจเขาใจความหมาย ไมอาจ

เขาใจธรรม เหมอนบวทมโรคยงไมพนน�า ไมมโอกาสขนมาบานเปนภกษาของปลาและเตา24

เมอเสดจไปยงเมองพาราณส ท ปาอสปตนมฤคทายวน สถานททพระพทธเจาทรงแสดง

ปฐมเทศนา ธมมจกปปวตนสตรโปรดพระปญจวคคย ปจจบนนเรยกวา สารนาถ25

เพราะภกษปญจวคคย

มอปการะเฝาปรนนบตในขณะบ�าเพญเพยร เนองจากในการแสดงธรรมนนจะตองมผเรยนทมสตปญญา

มความฉลาดอยแลว โอกาสทจะส�าเรจพระอรหนตยอมมมาก

ในทสดพระพทธเจากเปลงพระอทานนวา “ผเจรญทงหลาย โกณฑญญะ ไดรแลวหนอ ผเจรญ

ทงหลาย โกณฑญญะไดรแลวหนอ” ดงนน ค�าวา “อญญาโกณฑญญะ” น จงไดเปนชอของทานพระ

โกณฑญญะนนแล เพราะวนนนเปนวนอาสาฬหบชา ทานอญญาโกญทญญะไดดวงตาเหนธรรมแลว

ขอบวชในพระพทธศาสนา พระพทธเจาทรงใหการอปสมบทดวยค�าวา “จงเปนภกษมาเถด ไดเปน

เอหภกขอปสมปทาของทานนน”26

ธรรมอนเรากลาวไวดแลว เธอจงประพฤตพรหมจรรยเพอท�าทสด

ทกขโดยชอบเถด” จากนนกแสดงธรรมแกคนทเหลอ คอ วปปะ ภททยะ มหานามะ และอสสช ท�าให

ทานเหลานไดธรรมจกษ ทงหมดไดทลขอบวชเปนพระภกษในพระพทธศาสนา พระพทธองคทรงบวช

ใหพวกเขาดวยวธเอหภกขอปสมปทา

22 อง.จตกก. (ไทย) ๒๑/๑๓๓/๒๐๒.

23 อภ.ป.(ไทย) ๓๖/๑๕๐/๑๘๗.

24 อภ.ป.(ไทย) ๓๖/๑๕๑/๑๘๗.

25 พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา ๔๔๑.

26 ว.อ.(ไทย) ๓/๑๘/๒๕.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 170 17/5/2562 10:16:47

171พระพทธศาสนากบการสอน

พระพทธเจาไดแสดงอนตตลกขณสตร27

จนท�าใหพระภกษปญจวคคยทง ๕ ไดบรรลอรหตตผล

มพระอรหนตในโลก ๖ รป จะเหนไดวาในการก�าหนดวตถประสงคของการอปสมบทไวอยางชดเจน

มการก�าหนดเพอสมาชกใหมไดปฏบตไปในแนวทางเดยวกน พระพทธเจาทรงประสงคใหผเขามาบวช

ในพระพทธศาสนายดเปาหมายเดยวกนคอ มงปฏบตเพอความหลดพนจากทกข ดงทพระพทธเจา

ตรสไวในโอกาสอนวา พรหมจรรย(การบวช) นไมไดมไวส�าหรบแสวงหาลาภสกการะและค�าสรรเสรญ

ไมไดมไวเพยงเพอศล สมาธ และปญญาเทานน28

พระพทธเจามจกขมาแปลวา มสายตาทยาวไกล คอ

มองการณไกล และยงก�าหนดจดหมายของพระพทธศาสนา คอ การปฏบตธรรม โดยมเปาหมาย

คอ วมตต (ความหลดพนทกข) ดงพทธพจนทวา “เปรยบเหมอนธรรมวนยนมรสเดยว คอวมตตรส

เหมอนมหาสมทรมรสเดยว คอ รสเคม”29

ในชวงพรรษาแรกไดมภกษส�าเรจเปนพระอรหนต ๖๐ รป

โดยวางแผนเพอประกาศพระศาสนา คอ ใหการอบรมทงศล สมาธ ปญญา แลวสงพระสาวกเหลานน

ไปประกาศศาสนาใหแยกยายกนไปในทศตาง ๆ ดวยพระด�ารสวา “ภกษทงหลาย เราพนแลวจากบวง

ทงปวง ทงทเปนของทพย ทงทเปนของมนษย แมพวกเธอกพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพย

ทงทเปนของมนษย ภกษทงหลาย พวกเธอจงจารกไป เพอประโยชนสขแกชนจ�านวนมาก เพออนเคราะห

ชาวโลก เพอประโยชนเกอกลและความสขแกทวยเทพและมนษย อยาไปโดยทางเดยวกนสองรป

จงแสดงธรรมมความงามในเบองตน มความงามในทามกลาง และมความงามในทสด จงประกาศ

พรหมจรรย พรอมทงอรรถและพยญชนะบรสทธบรบรณครบถวน สตวทงหลายทมธลในตานอย มอย

ยอมเสอมเพราะไมไดฟงธรรม จกมผรธรรม ภกษ ทงหลาย แมเรากจกไปยงต�าบลอรเวลาเสนานคม

เพอแสดงธรรม”

วธการสอนกบความพรอมของผเรยน

ในกรณทานยสะเกดความเบอหนาย จงพดขนวา “ทานผเจรญ ทนวนวายหนอ ทานผเจรญ ทน

ขดของหนอ”30

และใสรองเทาทองเดนตรงไปยงประตพวกอมนษยเปดประตใหดวยคดวา “ใคร ๆ

อยาไดท�าอนตรายตอการออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตของยสกลบตร” ตรงไปยงปาอสปตนมฤคทายวน

เมอใกลสวางพระพทธเจาเสดจลกขนจงกรมอย ณ ทแจงได ทอดพระเนตรเหนยสกลบตรเดนมาแตไกล

27 ส�.ข. (ไทย) ๑๗/๕๙/๕๕.

28 พระเทพโสภณ (ประยร ธมมจตโต). พทธวธบรหาร. โรงพมพวนดาตาโปรดกส. กรงเทพมหานคร : ๒๕๔๘,

หนา ๑๑-๑๒.

29 ว.จ. (ไทย) ๗/๓๘๔/๒๘๑.

30 ว.ม.(ไทย) ๔/๒๕/๓๑.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 171 17/5/2562 10:16:47

สารนพนธพทธศาสตรบณฑต ๒๕๖๒172

และหยดการจงกรมและประทบนงบนอาสนะทไดจดไว พระพทธเจากตรสกบยสะวา “ยสะ ทนไมวนวาย

ทนไมขดของ” มาเถด ยสะ จงนงลง เราจกแสดงธรรมแกเธอ ล�าดบนน ยสกลบตรราเรงเบกบานใจวา

“ไดยนวา ทนไมวนวาย ทนไมขดของ” จงถอดรองเทาทองเขาไปเฝาพระพทธเจาถงทประทบแลว

ไดอภวาทและ พระพทธเจาไดตรสอนปพพกถา31

คอ ทรงประกาศ

๑. ทานกถา (เรองทาน)

๒. สลกถา (เรองศล)

๓. สคคกถา (เรองสวรรค)

๔. กามาทนวกถา (เรองโทษ ความต�าทราม ความเศราหมองแหงกาม)

๕. เนกขมมานสงสกถา (เรองอานสงสแหงการออกจากกาม)

เมอยสกลบตรมจตควรออนปราศจากนวรณ เบกบานผองใส จงทรงประกาศสามกกงสกธรรม

เทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกข สมทย นโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธลปราศจากมลทน

ไดเกดแกยสกลบตร ณ อาสนะนนแลวา “สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวงมความ

ดบไปเปนธรรมดา” เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดปราศจากมลทน ควรรบน�ายอมไดเปนอยางด

บดาตามหายสกลบตร ไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว

ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอผอนในค�าสอนของ

พระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะ

ยงนก พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคทรงประกาศธรรมแจมแจง

โดยประการตาง ๆ เปรยบเหมอนบคคลหงายของทคว�า เปดของทปด บอกทางแกผหลงทาง หรอตาม

ประทปในทมดดวยตงใจวา คนมตาดจกเหนรป พระองคผเจรญ ขาพระองคนขอถงพระผมพระภาค

พรอมทงพระธรรม และพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาค จงทรงจ�าขาพระองควาเปนอบาสก

ผถงสรณะตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต

เศรษฐคหบดไดเปนเตวาจกอบาสก32

(ผกลาวถงรตนะทง ๓ วาเปนสรณะ) เปนคนแรก ในโลก

และยสกลบตรส�าเรจพระอรหตตผล ขณะทพระพทธเจาผมพระภาคทรงแสดงธรรมโปรดบดาของ

ยสกลบตรอย จตของยสกลบตรผพจารณาภมธรรมตามทไดเหนตามทไดร กหลดพนจากอาสวะทงหลาย

เพราะไมถอมนยสกลบตรอย จตของยสกลบตร ผพจารณาภมธรรมตามทไดเหนตามทไดร กหลดพน

จากอาสวะทงหลายเพราะไมถอมน ยสกลบตรไมควรจะกลบไปเปนคฤหสถบรโภคกาม เหมอนเปน

31 ว.ม.(ไทย) ๔/๒๖/๓๒.

32 ว.ม.(ไทย) ๔/๒๙/๓๗.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 172 17/5/2562 10:16:47

173พระพทธศาสนากบการสอน

คฤหสถครงกอน ถากระไร เราพงคลายอทธาภสงขาร” พระพทธเจาตรสวา เธอจงมาเปนภกษเถด

ธรรมอนเรากลาวดแลว เธอจงประพฤตพรหมจรรยเถด และไดเปนการอปสมบท เปนพระอรหนต

องคท ๗ ในโลก

พระพทธศาสนากบการสอน (Coaching)

วธการสอนโดยการใช (Coaching) เปนการสนบสนน ใหความชวยเหลอ คนหาค�าตอบ

ขอเสนอแนะใหมๆ กระตนความคดสรางสรรค สรางแรงบนดาลใจ ใหท�างานใหส�าเรจ ปลกฝงความรบ

เพอบรรลผลส�าเรจ จากการประกาศธรรมเทศนาครงแรกท�าใหรวา ความสามารถ หรอ การรแจงของ

แตละคนยอมมความแตกตางกนของภกษปญจวคคย ทานอญญาโกญฑญญะไดดวงตาเหนธรรม แตอก

๔ รป ตองอาศยหวขอธรรมอนจงบรรลธรรม และไดพระพทธเจาใหโอวาท ทานพระวปปะและทาน

พระภททยะดวยธรรมกถา เมอพระผมพระภาคทรงโอวาท สงสอนดวยธรรมกถา ธรรมจกษอนปราศจาก

ธล ปราศจากมลทน ไดเกดขนแกทานพระวปปะและทานพระภททยะวา “สงใดสงหนง มความเกดขน

เปนธรรมดา สงนนทงปวง มความดบไปเปนธรรมดา” และทง ๒ ไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว

รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผ

แกลวกลา ไมตองเชอผอนในค�าสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระพทธเจาตรสวา “ขาแตพระองค

ผเจรญ ขาพระองคทง ๒ พงไดการบรรพชา พงไดการอปสมบทในส�านกของพระผมพระภาค

พระพทธเจาแสดงอนตตลกขณสตร33

แกภกษปญจวคคยวา “ภกษทงหลาย รปเปนอนตตา

ภกษทงหลาย ถารปนจกเปนอตตาแลวไซร รปนไมพงเปนไปเพออาพาธและบคคลพงไดในรปวา

“รปของเราจงเปนอยางน รปของเราอยาไดเปนอยางนน” ภกษทงหลาย กเพราะรปเปนอนตตา ฉะนน

รปจงเปนไปเพออาพาธ และบคคลยอมไมไดในรปวา “รปของเราจงเปนอยางน รปของเราอยาไดเปน

อยางนน และ เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ...

พระพทธเจาถามวา “ภกษทงหลาย พวกเธอเขาใจขอนนอยางไร รป เวทนา สญญา สงขาร

วญญาณ เทยงหรอไมเทยง”

ภกษปญจวคคยทลวา “ไมเทยง พระพทธเจาขา กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสข

เปนทกข พระพทธเจาขา กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรผนเปนธรรมดา ควรหรอทจะเหนสงนน

วา นนของเรา เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา

33 ว.ม.(ไทย) ๔/๒๔/๓๑

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 173 17/5/2562 10:16:47

สารนพนธพทธศาสตรบณฑต ๒๕๖๒174

พระพทธเจาไดตรสอนตตลกขณสตร มใหภกษปญจวคคยกมใจยนดชนชมภาษตของพระองค

เมอพระพทธองคตรสเวยยากรณนอย จตของภกษปญจวคคยกหลดพนจากอาสวะทงหลายเพราะ

ไมถอมน และเปนพระอรหนตในโลก

พระสาวกบางทานโดยเฉพาะทานจฬปนถกเถระ34

ใชเวลาเรยนคาถาเดยว ๔ เดอน คอ ปททม�

ยถา โกกนท� สคนธ� ปาโต สยา ผลลมวตคนธ� องครส� ปสส วโรจมาน� ตปนตมาทจจมวนตลกเขตฯ

“เชญทานดพระองครส ผทรงรงโรจนอย เหมอนดอกบวชอโกกนท มกลนหอม ไมปราศจากกลน

บานอยในเวลาเชา และเหมอนพระอาทตยเปลงรศมอยบนทองฟา ฉะนน”35

พระพทธเจาตรสวา

อยาคดอะไรมากเลย เธอบวชแลวในศาสนาของเรา จงมาเถด จงรบผานแลวภาวนาไปวา “รโชหรณ�

รโชหรณ�” (ผาเชดธล ผาเชดธล) ทานนงใชมอลบทอนผา ทพระศาสดาทรงประทานใหบรกรรมวา

“รโชหรณ� รโชหรณ�” เมอทานลบอย ทอนผากเศราหมอง เมอทานลบอยบอย ๆ กกลายเปนเหมอน

ฝาหมอขาว ทานอาศยความแกกลาแหงญาณ ตงความสนไปความเสอมไปในผาน คดวา “ทอนผาน

ตามปกตขาวบรสทธ เพราะอาศยรางกายทมใจครองจงเศราหมอง ถงจตนกคตอยางนเหมอนกน”

แลวเจรญสมาธ ท�ารปาวจรฌาน ๔ ใหเปนบาท บรรลอรหตตผลพรอมดวยปฏสมภทาทงหลาย และท�า

คนหลายคนใหเปนคนเดยวกได ดวยอรหตตผลนนแล

เมอพระพทธเจาไดท�าการสอน ใหทานไดปฏบตดวยการสมผสผาขาว จนกลายเปนผาเปลยนส

จนท�าใหจตของทานไดฌานจนมฤทธได

ใหค�านยามไววา โคชการสอน หมายถงนกพฒนามออาชพทอยเคยงขางเปนผรบสอน เพอชวย

ชแนะ และชวยเหลอดวยการน�าวธการสอนทพสจนแลววาเปนวธการทดน�าไปสการปฏบตได

Coaching can be used in many areas of life , can include life coaching, sport

coaching, finance coaching and career coaching36

(การฝกสามารถน�าไปใชในหลาย ๆ ดาน

ของชวตรวมถงการฝกสอนชวตการฝกกฬา การฝกการเงนและการฝกอาชพ)

หลกการสอนของพระพทธเจา ชทาง ใหกจกรรมและ ท�าใหผเรยนรเอง และสามารถเขาถงได

โดยเฉพาะเรองทสอน เกยวกบตวผเรยน หรอกจกรรมทจะเกดขนตอผสอน

34 ธรรมสภา. อดตชาต การบรรลธรรม และความเปนเลศ ของอสตมหาสาวก ๘๐ พระอรหนตฉบบสมบรณ

(ม.ว.ป.),หนา ๒๙๔-๒๙๕.

35 ส�.ส.(ไทย) ๑๕/๑๒๓/๑๔๕., อง.ปญจก.(ไทย) ๒๒/๑๙๕/๓๓๓-๓๓๔.

36 Principles of Coaching Coaching Skills. Team FME.(www.free-management-ebooks.com.,

2013), หนา ๑.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 174 17/5/2562 10:16:47

175พระพทธศาสนากบการสอน

๑. สอนจากสงทรเหนเขาใจงายหรอรเหนเขาใจอยแลว ไปหาสงทเขาใจยาก หรอยงไมรไมเหน

ไมเขาใจ

๒. สอนเนอเรองทคอยลมลกยากลงไปตามล�าดบขน และความตอเนองกนเปนสายลงไป

๓. ถาสงทสอนเปนสงทแสดงได กตองสอนดวยของจรง ใหผเรยนไดด ไดเหน ไดฟงเอง อยางท

เรยกวาประสบการณตรง

๔. สอนตรงเนอหา ตรงเรอง คมอยในเรอง มจด ไมวกวน ไมไขวเขว ไมออกนอกเรองโดยไมม

อะไรเกยวของในเนอหา

๕. สอนมเหตผล ตรองตามเหนจรงได

๖. สอนเทาทจ�าเปนพอดส�าหรบใหเกดความเขาใจ ใหการเรยนรไดผล ไมใชสอนเทาทตนร หรอ

สอนแสดงภมวาผสอนมความรมาก

๗. สอนสงทมความหมาย ควรทเขาจะเรยนร และเขาใจ เปนประโยชนแกตวเขาเอง

อยางพทธพจนทวา พระองคทรงมพระเมตตา หวงประโยชนแกสตวทงหลาย จงตรสพระวาจา

ตามหลก ๖ ประการคอ

๑. ค�าพดทไมจรง ไมถกตอง ไมเปนประโยชน ไมเปนทรก ทชอบใจของผอน - ไมตรส

๒. ค�าพดทจรง ถกตอง แตไมเปนประโยชน ไมเปนทรกทชอบใจของผอน - ไมตรส

๓. ค�าพดทจรง ถกตอง เปนประโยชน ไมเปนทรกทชอบใจของผอน - เลอกกาลตรส

๔. ค�าพดทไมจรง ไมถกตอง ไมเปนประโยชน ถงเปนทรกทชอบใจของผอน - ไมตรส

๕. ค�าพดทจรง ถกตอง ไมเปนประโยชน ถงเปนทรกทชอบใจของผอน - ไมตรส

๖. ค�าพดทจรง ถกตอง เปนประโยชน เปนทรกทชอบใจของผอน - เลอกกาลตรส

ลลาการสอนหรอเทศนาวธ ๔37

คอ

คณลกษณะซงเรยกไดวาเปนลลาในการสอน ๔ อยางดงน

๑. สนทสสนา อธบายใหเหนชดเจนแจมแจง เหมอนจงมอไปดใหเหนกบตา

๒. สมาทปนา ชกจงใหเหนจรงดวย ชวนใหคลอยตาม จนตองยอมรบและน�าไปปฏบต

๓. สมตเตชนา เราใจใหแกลวกลา บงเกดก�าลงใจ ปลกใหมอตสาหะแขงขน มนใจวาจะท�าให

ส�าเรจได ไมหวนระยอตอความเหนอยยาก

๔. สมปหงสนา ชโลมใจใหแชมชน ราเรง เบกบาน ฟงไมเบอและเปยมดวยความหวง

37 ว.มหา. (ไทย) ๑/๒๒-๒๔,๒๙๐/๑๓-๔,๒๒๒

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 175 17/5/2562 10:16:48

สารนพนธพทธศาสตรบณฑต ๒๕๖๒176

เพราะมองเหนคณประโยชนทตนจะพงไดรบจากการปฏบต อาจกลาวสนๆ วา แจมแจงจงใจ

หาญกลา ราเรง หรอ ชชด เชญชวน คกคก เบกบาน

ในการแสดงพระธรรมเทศนา อาทตตปรยายสตร38

ททรงแสดงแกชฏล มขอควรสงเกตในแง

การสอน ทเปนขอส�าคญ ๒ อยางคอ

๑. ทรงสอนใหตรงกบความถนด และความสนใจของชฏล พระธรรมเทศนาของพระพทธเจา

ไมวาจะทรงแสดงทใด และแกใครยอมมจดหมายเปนแนวเดยวกน คอ มงใหเกดความรความเขาใจ

ในสภาวะของสงทงหลายตามความเปนจรง แลวใหมทศนคต และ ปฎบตตอสงเหลานนอยางถกตอง

ในทางทเปนประโยชนทงแกตน และบคคลอน...

๒. ทรงสอนใหตรงกบระดบสตปญญา และระดบชวตของชฏล ขอส�าคญยงอยางหนง

ทพระพทธเจาทรงค�านงถงในการทรงสอน คอ ความยง และหยอนแหงอนทรยของผฟง ทรงพจารณา

วาผฟงมสตปญญาอยในระดบใด ไดรบการศกษาอบรมมาในทางใดมากนอยเพยงไหน ด�ารงชวตอย

อยางไร จะตองแสดงเรองอะไรเขาจงจะรเขาใจ สามารถน�าไปใชเปนคณประโยชนแกชวตของเขาได

บทสรป

พระพทธเจาเปนนกการสอน ทถอวาเปนตนแบบการสอนเกยวของกบการสอนแบบ Coaching

โดยตองใหผเรยนด�าเนนการเองทนท เพราะผเรยนมปญหาเอง ไมมทางออกหรอบอกไมได โดยการให

กจกรรมเพอด�าเนนการตามกจกรรม ทไมถอวาเปนการสอนเพยงแตใหบอกใหด�าเนนตามทบอกและให

ท�ากจกรรมตามทตองการ กจะสะทอนใหเหนผลทจะตามมา ดวยการหยงรของพระพทธเจาเอง และ

บอกไดวา เพราะพระพทธเจาทรงเหนความส�าคญตอมวลมนษยชาต เพยงแตเปนการปรบเปลยน

ความคดเชงบวก ใหเกดความกระตอรอรน พรอมทจะกระตอรอรนทจะพฒนาตนเองเปนสงทส�าคญ

และอยางทสด แตหากผสอนมความตงใจจรง ไมยอทองายการปรบเปลยนแนวคดใหพฒนาตนเอง และ

การเปนแบบอยางทดทสดการท�าตนเปนตนแบบทดในการสอน

การท�าหนาท Coaching เปนการผ ดงศกยภาพของผเรยน ผ สอนทหนาทสอนถายทอด

ประสบการณและดงศกยภาพของผเรยน ใหสามารถพฒนาตามแนวทผเรยนตองการให ท�าใหทดง

ศกยภาพ เปนผท�าหนาทแบบใหการแนะแนวทางใหเปนผชทางเพอใหส�าเรจ เพราะมนษยเราเปนสงท

มชวตทเกดจากการมองเหน แตกเกดจากการเปนตนแบบทดไมวาจะเปนทางกาย วาจาและทางใจ

การพฒนาผอนไมจ�าเปนตองใหรอบรทกเรอง

38 ว.ม.(ไทย) ๔/๕๔/ ๖๓-๖๕., ส�,สฬ.(ไทย) ๑๘/๒๘/๒๗-๒๘.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 176 17/5/2562 10:16:48

177พระพทธศาสนากบการสอน

บรรณานกรม

ธรรมสภา. อดตชาต การบรรลธรรม และความเปนเลศ ของอสตมหาสาวก ๘๐ พระอรหนตฉบบ

สมบรณ (ม.ว.ป.). ภาษาองกฤษ

พระเทพโสภณ (ประยร ธมมจตโต). พทธวธบรหาร. โรงพมพวนดาตาโปรดกส. กรงเทพมหานคร :

๒๕๔๘.

พระพรหมบณฑตและคณะ. พระไตรปฎกฉบบสากล: วถธรรมจากพทธปญญา. พระนครศรอยธยา:

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๑.

มหาวทยาลยมหาจฬางกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ-

ราชวทยาลย เฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ. กรงเทพ-

มหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙

. อรรถกถาภาษาไทย พระวนยปฎก สมนตปาสาทกา ภาค ๓ ฉบบมหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพล-

ดลยเดช เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา, กรงเทพมหานคร:

โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๒.

ราชบณฑตยสถาน.พจนานกรมศพทศาสนาสากล องกฤษ –ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพ-

มหานคร : อรณกากรพมพ, ๒๕๔๒.

Principles of Coaching Coaching Skills. Team FME.www.free-management-ebooks.com.,

2013.

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 177 17/5/2562 10:16:48

12. ������������ (�.�����) 163-178.indd 178 17/5/2562 10:16:48