เอกสารประกอบการเรยนเอกสารประกอบการเรยน

วชา การพยาบาล เรอง เลอดก าเดาออก ชนมธยมศกษาปท 1 ภาคเรยนท 2

เลมท 1

นายมานต วงศมล ต าแหนง คร วทยฐานะ ช านาญการ

โรงเรยนอตรดตถ จงหวดอตรดตถ

ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 39

วชาพเศษลกเสอสามญรนใหญ

เอกสเอกสารประกอบการเรยนารประกอบการเรยน

วชาพเศษลกเสอสามญรนใหญ วชา การพยาบาล เรอง เลอดก าเดาออก

ชนมธยมศกษาปท 1 ภาคเรยนท 2 เลมท 1

นายมานต วงศมล ต าแหนง คร วทยฐานะ ช านาญการ

โรงเรยนอตรดตถ จงหวดอตรดตถ

ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 39

ค าน า เอกสารประกอบการเรยน วชาพเศษลกเสอสามญรนใหญ วชา การพยาบาล เปนเอกสาร ทจดท าขนส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1 ซงจะตองเรยนกจกรรมลกเสอเปนกจกรรมบงคบ ในหลกสตร โดยใชเวลาในการจดกจกรรมดงกลาว 1 ชวโมงตอสปดาหตอภาคเรยน เอกสารประกอบการเรยน วชาการพยาบาลเลมน จดท าขนโดยยดขอบงคบคณะลกเสอแหงชาตวาดวยการปกครอง หลกสตรและวชาพเศษลกเสอสามญรนใหญ (ฉบบท 14) พ.ศ. 2528 และแนวทางการจดกจกรรมพฒนาผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 เอกสารประกอบการเรยน วชาการพยาบาล จะแบงเนอหาออกเปน 8 ตอน บรรจตอนละ 1 เลม เอกสารประกอบการเรยนเลมนเปนเลมท 1 เรอง เลอดก าเดาออก ใชเวลาศกษา 1 ชวโมง ผจดท าหวงเปนอยางยงวาเอกสารประกอบการเรยนวชา การพยาบาล เรองเลอดก าเดาออก เลมนจะเปนประโยชนแกผก ากบกองลกเสอและลกเสอ ทน าไปใชเปนคมอประกอบการเรยน การสอน และขอขอบคณผ เชยวชาญทกทานท ไดกรณาใหค าแนะน าชแนะแนวทางการจดท า เอกสารประกอบการเรยนการสอนเลมนเสรจสมบรณ นายมานต วงศมล ครโรงเรยนอตรดตถ

สารบญ

เรอง หนา

ค าน า…………………………………………..…………………………………………………………………….. ก สารบญ................................................................................. ............................................ ข ค าชแจงการใชเอกสารประกอบการเรยน......................................................................... 1 จดประสงคการเรยนรเอกสารประกอบการเรยน............................................................. 2 แบบทดสอบกอนเรยน..................................................................................................... 3 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน............................................................................................. 4 การปฐมพยาบาลผทเลอดก าเดาออก............................................................................... 5 กจกรรมฝกปฏบต......................................................................... ................................... 9 แบบทดสอบหลงเรยน..................................................................................................... 10 เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน............................................................... .............................. 11 บรรณานกรม.................................................................... .............................................. 12 ภาคผนวก............................................................................................. .......................... 13 ตารางบนทกผลการท าแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน................................. 14 ตารางบนทกผลคะแนนกจกรรมฝกปฏบต............................................................. 15 กระดาษค าตอบแบบทดสอบกอนเรยน.................................................................. 16 กระดาษค าตอบแบบทดสอบหลงเรยน.................................................................. 17

ค าชแจงการใชเอกสารประกอบการเรยน

วชา การพยาบาล เรอง เลอดก าเดาออก

ใหลกเสอศกษาเอกสารประกอบการเรยนและปฏบตกจกรรมไดดวยตนเอง โดยปฏบต

ตามขนตอน ดงตอไปน 1. ท าแบบทดสอบกอนเรยน จ านวน 5 ขอ เพอตรวจสอบความรเดมแลวตรวจค าตอบ

จากเฉลยทใหไว แลวน าคะแนนทท าไดไปใสไวในตารางบนทกผล (ภาคผนวกหนา 14) 2. ลกเสอตองศกษาเอกสารไปตามล าดบขนตอน ไมควรศกษาขามขนตอนเนองจาก

จะท าใหเกดความสบสนและไมเขาใจในเนอหา

3. เมอศกษาจบและเขาใจดแลว ใหท ากจกรรมฝกปฏบตใหครบทกขอ แลวรายงานผล

ตอผก ากบกองลกเสอ หากไมเสรจใหใชเวลาวางท าตอในตอนเยนหลงเลกเรยน

4. ท าแบบทดสอบหลงเรยนแลวตรวจค าตอบ เพอตรวจสอบความเขาใจและ

ความกาวหนา พรอมทงบนทกผลลงในตารางบนทกผล (ภาคผนวกหนา 14) 5. ลกเสอตองมความซอสตยในการท าแบบทดสอบ หามดเฉลยโดยเดดขาด

------------------------------------------------------

จดประสงคการเรยนรเอกสารประกอบการเรยน วชา การพยาบาล

เรอง เลอดก าเดาออก --------------------------------------------------

1. ปฐมพยาบาลผทเลอดก าเดาออกไดอยางถกตอง

2

ค าสง ใหลกเสอสามญรนใหญ เลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยวแลวท าเครองหมาย กากบาท (X) ลงในกระดาษค าตอบ (คะแนนเตม 5 คะแนน) 1. ขอใดไมใชสาเหตของเลอดก าเดาออก ก. อากาศรอนจด

ค. ไซนสอกเสบ ข. ถกแรงกระแทกทดงจมก ง. ไขหวด หวดภมแพ

2. ขอใดคอวธการปฐมพยาบาลผทเลอดก าเดาออก ก. น าสงแพทยอยางรวดเรว

ข. ใหรบประทานยาแกปวด ค ใหนอนหงายนงประมาณ 5 นาท ง. ใหผปวยกมหนาเลกนอยแลวบบจมกทงสองขาง 5 นาท

3. กรณผปวยเลอดก าเดาออกไมหยดแพทยจะรกษาดวยวธในขอใด ก. ตดเสนเลอดในโพรงจมก

ค. รบประทานยา ข. ฉดยา ง. การจดวยไฟฟา

4. เมอเลอดก าเดาออกควรใชน าเยนหรอน าแขงประคบในต าแหนงตางๆ ของรางกายยกเวนขอใด

ก. หนาผา ข. สนจมก ค. ใตขากรรไกร ง. ฝามอ ฝาเทา

5. ขอใดกลาวถงการมเลอดก าเดาออกไมถกตอง ก. ปฐมพยาบาลแลวแจงผใหญในบรเวณนน

ข. ใหผทเลอดก าเดาไหลดมน ามากๆ ทนททพบ ค. เลอดก าเดาคอเสนเลอดฝอยบรเวณจมกฉกขาด ง. หากพบผทเลอดก าเดาไหลควรใหกมหนาเลกนอยแลวบบจมก

แบบทดสอบกอนเรยน วชา การพยาบาล

เรอง เลอดก าเดาออก

3

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน วชา การพยาบาล

เรอง เลอดก าเดาออก ---------------------------------------

1. ก 2. ง 3. ง 4. ง 5. ข

4

เลอดก าเดา (เลอดออกจมก) เกดจากหลอดเลอดฝอยทบรเวณเยอจมกมการแตกหรอถกท าลาย ท าใหมเลอดไหลออกทางจมก สวนมากมกเกดขนฉบพลน และมกออกเพยงขางเดยว บางรายอาจออกทง 2 ขาง บางรายอาจมอาการเปนๆ หายๆ บอย พบไดบอยในคนทกวย สวนมากจะไมมอนตรายรายแรง และหายไดเอง โดยมากมกไมมสาเหตรายแรง ซงจะมเลอดออกเพยงเลกนอยและหยดไดเอง เชน เกดจากไขหวด หวดภมแพ ไซนสอกเสบ เยอจมกอกเสบ หลอดเลอดฝอยเปราะเนองจากอากาศแหง (เชนในฤดหนาว) การแคะจมกแรงๆ เปนตน บางรายอาจเกดจากไดรบบาดเจบ เชน ถกแรงกระแทกทดงจมก ผปวยทเปนความดนโลหตสง บางครงกอาจมเลอดก าเดาไหล บางครงกอาจพบรวมกบโรคตดเชอ เชน ไขหวดใหญ มาลาเรย ไทฟอยด ไขเลอดออก คอตบ เปนตน สวนนอยอาจมสาเหตรายแรง เชน โรคเลอด ไดแก มะเรงเมดเลอดขาว โลหตจางจาก ไขกระดกฝอ เปนตน ซงมกมเลอดออกตามไรฟน มจ าเขยวขนตามตว อาจมไข หรอตบโต มามโตรวมดวย ในผใหญทมเลอดก าเดาไหลบอยรวมกบอาการคดจมก ห ออหรอมกอนบวมทขางคอ อาจเกดจากมะเรงหรอเนองอกในจมกหรอโพรงหลงจมก มเลอดสดๆ ไหลออกทางรจมก

การปฐมพยาบาลผทเลอดก าเดาออก

5

เลอดก าเดา (Epistaxis/Nose bleed)

สาเหต

อาการ

ถาออกมากอาจท าใหเกดภาวะซดได ซงมโอกาสเกดขนคอนขางนอย

1. ใหการปฐมพยาบาลโดยใหผปวยกมหนาลงเลกนอย ใชนวมอบบ (กด)ปกจมกทง 2 ขางใหแนนเปนเวลา 5-10 นาท บอกใหผปวยหายใจทางปากแทน สวนมากมกจะไดผลโดยวธด งกล าว ถ าไม ได ผลใหท าซ า อกคร งนาน 1 0 นาท ถาเลอดยงไหลไมหยด ใหใชผากอซหรอผาสะอาดชนเลกๆ ชบอะดรนาลน ขนาด 1 : 1,000 ใหชมสอดเขารจมกขางทมเลอดออก ยดใหแนน ยานจะชวยใหหลอดเลอดฝอยตบลงและเลอดหยดได ควรยดผากอซไวนาน 2-3 ชวโมง เมอแนใจวาเลอดหยดดแลวจงคอยๆ ดงออก

ภาพประกอบท 1 แสดงวธการหามเลอดก าเดา 1

ภาพประกอบท 2 แสดงการใชผากอซชบอะดรนาลนสอดเขาจมก2

1-2สรเกยรต อาชานานภาพ, นายแพทย. ต าราการตรวจรกษาโรคทวไป. 2544.หนา 470.

6

ภาวะแทรกซอน

การรกษา

2. ควรหาสาเหต (สาเหตของอาการเลอดก าเดาไหล ) เชน ตรวจวดไข ความดนโลหต คล าตบ มาม ดรอยเขยวตามตว เปนตน ถาพบสาเหตทแนชดใหท าการรกษาโรคทเปนสาเหตดวย เชน ถาพบวาความดนโลหตสง กใหการรกษาแบบความดนโลหตสงถาเกดจากไขหวดใหญ เยอจมกอกเสบ ไซนสอกเสบ กใหการรกษาแบบความดนโลหตสง

ถาพบวาตบมามโต หรอมเลอดออกตามทอนรวมดวย ซงชวนใหคดวาเปนโรคทางเลอด ควรสงโรงพยาบาลโดยเรว เพอตรวจเลอดและอนๆ เพมเตม 3. ถาเลอดออกไมหยด หรอเปนเรอรง ซงชวนใหสงสยวามสาเหตทรายแรง (เชน มะเรงจมกหรอโพรงหลงจมก) ควรสงโรงพยาบาลเพอตรวจหาสาเหตใหแนชด ในรายทเลอดออกไมหยด อาจตองรกษาโดยการจดวยไฟฟา (Electrocautery) - ผปวยทมเลอดก าเดาออกบอยๆ นน ควรใหมารบการตรวจเพอหาสาเหตดวย ทงนเพอใหรกษาไดถกตอง - แนะน า ควรหลกเลยงการกระทบกระเทอนบรเวณจมก เชน การแคะขมก การสงน ามกแรงๆ ซงหามท าอยางนอย 1 สปดาห (ถาตองไอ จาม ใหปดปากดวย) และระวงอยาใหจมกไปกระแทกอะไรแรงๆ - ภายหลงการน าเอาตวกดหามเลอดออกแลว ควรนอนพกนงๆ กอน 2-3 ชวโมง ถาไมมเลอดออกแลว จงใหท ากจกรรมอนๆ ไดตามปกตตอไป แตหามการยกของหนก การออกก าลงกายทตองใชแรงมากๆ อยางนอย 4-6 สปดาหหลงมเลอดออก - เพมความชมชนแกชองจมก โดยอาจใหใช Nasal Normal Saline Spray หรอเครองท าความชนภายในบาน หรอบางรายอาจตองใชส าลชบขผง (Ointment) ทาในชองจมกดานหนา - อธบ ายผ ป วย ให เข า ใจถ งการใช ยาต างๆ เชน ถ า เป น โรคความดน โลห ตส ง ตองรบประทานยาตามแผนการรกษาของแพทยอยางเครงครด สวนยาในกลมทควรหลกเลยงและหามไปซอเอง คอ ยากลมแอสไพรน หรอกลมยาลดการอกเสบทไมใชสเตยรอยด (Non – steroidal anti-inflammatory drugs) ถาจ าเปนตองใชควรอยภายใตแผนการรกษาของแพทย

7

การใหค าแนะน ากอนผปวยกลบบาน

ถาพบมเลอดออกอก ตองปฏบตดงน 1. บบจมกใหแนน (โดยใชนวชและนวหวแมมอบบจมก) 2. วางประคบจมกดวยความเยน 3. ถาแพทยมแผนการรกษาให Nasal decongestant spray ไว สามารถใชพนในรจมกได (แตถาไมมแผนการรกษาไว หามใชเอง ควรรบมาพบแพทยทนท)

อยาลมดแลตวเอง ใหดนะครบ

8

ค าชแจง ใหลกเสอแตละหมวางแผนการปฏบตกจกรรมรวมกน แลวสงผลการปฏบตกจกรรมตอ ผก ากบกองลกเสอ ใหลกเสอแตละหมแสดงบทบาทสมมตโดยผลดกนเปนผปวย เลอดก าเดาออก และผปฐมพยาบาลแลวบนทกผลลงในตาราง (20 คะแนน)

รายการปฏบต ผลการปฏบตกจกรรมตามบทบาทสมมต

1. ผปฐมพยาบาล ....................................................................................... ....................................................................................... ........................................................................................ .........................................................................................

2. ผปวยเลอดก าเดาออก ....................................................................................... .................................................................................... ... ........................................................................................ .........................................................................................

กจกรรมฝกปฏบตวชาการพยาบาล เรอง เลอดก าเดาออก

(20 คะแนน)

9

ค าสง ใหลกเสอสามญรนใหญเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยวแลวท าเครองหมาย กากบาท (X) ลงในกระดาษค าตอบ (คะแนนเตม 5 คะแนน)

1. ขอใดไมใชสาเหตของเลอดก าเดาออก ก. ไซนสอกเสบ

ค. อากาศรอนจด ข. ถกแรงกระแทกทดงจมก ง. ไขหวด หวดภมแพ

2. ขอใดคอวธการปฐมพยาบาลผทเลอดก าเดาออก ก. น าสงแพทยอยางรวดเรว

ข. ใหรบประทานยาแกปวด ค. ใหนอนหงายนงประมาณ 5 นาท ง. ใหผปวยเงยหนาแลวบบจมกทงสองขาง 5 นาท

3. กรณผปวยเลอดก าเดาออกไมหยดแพทยจะรกษาดวยวธในขอใด ก. ตดเสนเลอดในโพรงจมก

ค. การจดวยไฟฟา ข. ฉดยา ง. รบประทานยา

4. เมอเลอดก าเดาออกควรใชน าเยนหรอน าแขงประคบในต าแหนงตางๆ ของรางกายยกเวนขอใด

ก. หนาผา ข. สนจมก ค. ใตขากรรไกร ง. ฝามอ ฝาเทา

5. ขอใดกลาวถงการมเลอดก าเดาออกไมถกตอง ก ปฐมพยาบาลแลวแจงผใหญในบรเวณนน

ข. ใหผทเลอดก าเดาไหลดมน ามากๆ ทนททพบ ค. เลอดก าเดาคอเสนเลอดฝอยบรเวณจมกฉกขาด ง. หากพบผทเลอดก าเดาไหลควรใหกมหนาเลกนอยแลวบบจมก

แบบทดสอบหลงเรยน วชา การพยาบาล

เรอง เลอดก าเดาออก

10

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน วชา การพยาบาล

เรอง เลอดก าเดาออก ---------------------------------------

1. ค

2. ง

3. ค

4. ง

5. ข

11

บรรณานกรม

คณะกรรมการบรหารลกเสอแหงชาต, ส านกงาน. กจกรรมลกเสอ-เนตรนาร ชนมธยมศกษาปท 1-3. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา, 2541. คณะกรรมการบรหารลกเสอแหงชาต, ส านกงาน. ขอบงคบคณะลกเสอแหงชาต วาดวยการ

ปกครอง หลกสตรและวชาพเศษลกเสอสามญรนใหญ (ฉบบท 4) พ.ศ. 2528. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา, 2531.

คณะลกเสอแหงชาต, มลนธ. กจกรรมลกเสอ-เนตรนาร ม.1. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน, 2546. คณะอนกรรมการลกเสอฝายวชาการ ส านกงานคณะกรรมการบรหารลกเสอแหงชาต. แนวการสอบวชาพเศษลกเสอสามญรนใหญ. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว,

2542. งานบรหารลกเสอแหงชาต, ส านก. คณะอนกรรมการลกเสอฝายวชาการ. แนวการสอนวชาลกเสอ

สามญรนใหญตามขอบงคบคณะลกเสอแหงชาตวาดวยการปกครองหลกสตรและวชา พเศษลกเสอสามญรนใหญ (ฉบบท 14) พ.ศ.2528. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภา ลาดพราว, 2542.

ณฏฐ ยวยทธ, วาทรอยโท. คมอการสอบเครองหมายวชาพเศษลกเสอ-เนตรนารสามญรนใหญ. กรงเทพฯ: องคการคาครสภา, 2551. นงนช ตนตธรรม. คมอการปฐมพยาบาลเบองตน. พมพครงท 1 กรงเทพฯ : สถาบนการแพทยดาน

อบตเหตและสาธารณภย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2542. พลศกษา, กระทรวง. กองการลกเสอ. ความรเกยวกบกจการลกเสอ. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา

ลาดพราว, 2542. วรตน ศรนพคณ และศร ศรนพคณ. การปฐมพยาบาล. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2541. ศกษาธการ, กระทรวง. กรมวชาการ. คมอการจดกจกรรมลกเสอ-เนตรนาร ชนมธยมศกษาปท 1-3 (ลกเสอสามญรนใหญ). กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2533. สนต ยวยทธ. คมอการสอนวชาพเศษลกเสอสามญรนใหญ (ฉบบเพมเตม). พมพครงท 4.

กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2543. สรเกยรต อาชานานภาพ, นายแพทย. ต าราการตรวจรกษาโรคทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพ

หมอชาวบาน. 2544. อ านาจ ชางเรยน และคณะ. กจกรรมพฒนาผเรยน ลกเสอ-เนตรนาร สมบรณแบบ

ชนมธยมศกษาปท 1. กรงเทพฯ: ส านกพมพวฒนาพานช, 2550. --------------------------------------

แบบทดสอบ คะแนนเตม คะแนนทได หมายเหต

กอนเรยน 5

หลงเรยน 5

ผลการพฒนาของลกเสอสามญรนใหญ

ตารางบนทกผล การท าแบบทดสอบกอนและหลงเรยน

วชา การพยาบาล เรอง เลอดก าเดาออก

ชอลกเสอ..............................................นามสกล................................................... กองท ...................................................... หม ...................................................... ชนมธยมศกษาปท ............... โรงเรยน..................................................................

คะแนนเปนยงไง

บางครบ

14

รายการ หม

การปฐมพยาบาลผทมเลอดก าเดาออก (20)

รวม (20 คะแนน)

1. ศรอนทราทตย

2. รามค าแหง

3. อทอง

4. บรมไตรโลกนาถ

5. พระมหาจกรพรรด

6. สรโยทย

ตารางบนทกผลคะแนนกจกรรมฝกปฏบต วชา การพยาบาล

เรอง เลอดก าเดาออก ลกเสอสามญรนใหญ กองท....... คะแนนเตม 20 คะแนน

15

กระดาษค าตอบแบบทดสอบกอนเรยน วชา การพยาบาล

เรอง เลอดก าเดาออก

ชอ....................................... นามสกล ...................................หอง...............เลขท ................. กองท .................หม.................ชนมธยมศกษาปท............โรงเรยน........................................

ขอท ตวเลอก

1. ก ข ค ง

2. ก ข ค ง

3. ก ข ค ง

4. ก ข ค ง

5. ก ข ค ง

ตงใจท า ใหดนะครบ

16

กระดาษค าตอบแบบทดสอบหลงเรยน

วชา การพยาบาล

เรอง เลอดก าเดาออก

ชอ....................................... นามสกล ...................................หอง...............เลขท ................. กองท .................หม.................ชนมธยมศกษาปท............โรงเรยน........................................

ขอท ตวเลอก

1. ก ข ค ง

2. ก ข ค ง

3. ก ข ค ง

4. ก ข ค ง

5. ก ข ค ง

อานค าถาม ใหดนะคะ

17