การสรางวฒนธรรมใหม และ บทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ: โครงสรางทางอารมณความรสกและความทรงจ าชาตนยมแบบทหารของ

คณะราษฎรสายทหาร1 The Creation of New Culture and the Historical Plays of

Luang Wijitwatakarn: The Structure of Feeling and Militarist Nationalist Memory under the People’s Party Military Wing

เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช* Kriangsak Chetpatanavanich

*รองศาสตราจารยประจ าภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม Chetpatanavanich, K. (2017). 13 (1): 27-47 DOI:10.14456/jssnu.2017.3 Copyright © 2017 by Journal of Social Sciences, Naresuan University: JSSNU All rights reserved

วารสารสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 13 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2560)

เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช

28

บทคดยอ บทความนมวตถประสงคทจะน าเสนอวา เมอสงคมไทยเปลยนเขาสสงคมสมยใหมนบแตรชกาลของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเปนตนมา โครงสรางทางอารมณความรสกใหมถอก าเนดขน โครงสรางทางอารมณความรสกนก าเนดจากการปรากฏขนของระบบทนนยมและการเปลยนแปลงทางสงคม นนคออารมณความรสกทวา ชาตก าเนดไมไดเปนสงทวดคณคาของมนษย ทน าไปสการเปลยนแปลง หรอ “การปฏวต” สโครงสรางทางการเมองและความสมพนธทางสงคมใหม ทเปนแบบ “ประชาธปไตย” ซงสถาปนาโดยคณะราษฎร อยางไรกตามโครงสรางของอารมณความรสกน มไดแขงทอตายตว แตเปลยนแปลงไปจากรนชนหนงสอกรนหนง เพราะการเปลยนแปลงเขาสสงคมสมยใหมยงคงไมยต ดงนน โครงสรางทางการเมองและความสมพนธทางสงคมจงไมหยดนง อยางไรกตาม อารมณความรสกทถกสรางขนใหมนน จะตองปรากฏด ารงอยควบคกบโครงสรางทางอารมณความรสกเกา ในบทความนเปนการศกษาการสรางวฒนธรรมใหม ผาน “รฐนยม” และบทละครทางประวตศาสตรทแตงขนโดยหลวงวจตรวาทการและถกน าไปผลตเปนละครเวท “รฐนยม” และบทละครนอยในฐานะเปน สงประดษฐทางวฒนธรรม หรอ ศลปะ หรอภาพแทนทสออารมณความรสกแบบหนงทเปนประสบการณรวมกนในหมคณะราษฎรสายทหารใหกลายเปนสงทเขาใจ

ไดรวมกน แลวจงสามารถรบรในฐานะทเปนความจรงโดยพวกเขา โครงสรางทางอารมณความรสกรวมกนน เผยแสดงออกเปนรปธรรมดวยโครงสรางทางการเมองและการจดระเบยบความสมพนธทางสงคมแบบทหาร อยางไรกตาม โครงสรางทางอารมณความรสกแบบของคณะราษฎรสายทหารน เปนการผสมกนของโครงสรางทางอารมณความรสกของพวกเขากบโครงสรางทางอารมณความรสกของขาราชการระดบกลางและปญญาชนชนชนกลางทเปนแบบ “ประชาธปไตย” นนคอ พวกเขายงคงรกษาโครงสรางทางการเมองของคณะราษฎรคอการใหมรฐธรรมนญ มรฐสภา และมรฐบาลทมาจากการการเลอกของรฐสภา แตเสรมดวยการมผน าทเปนมหาบรษทมความเขมแขงแบบทหารและการจดระเบยบของความสมพนธทางสงคมแบบทหารใหกบประชาชนไทย ดวยการทรนชนใหมถอก าเนดขนมาตลอดระยะเวลาภายใตความเปลยนแปลงภายในสงคมสมยใหมของไทยทยงไมคลคลายถงจดสงสด ดวยเหตฉะนน การเปลยนแปลงหรอ “การปฏวต” อนยาวนานยงคงด าเนนตอไปภายในทางเดนของประวตศาสตรของสงคมไทยสมยใหมทยงไมสมบรณ พลกกลบสลบซบซอน และด าเนนไปอยางยาวนาน ค าส าคญ: โครงสรางทางอารมณความรสก, บทละครประวตศาสตร,ความทรงจ ารวม, โครงสรางทางการเมองและความสมพนธทางสงคม, การปฏวตทยาวนาน

การสรางวฒนธรรมใหมและบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ: โครงสรางทางอารมณความรสกและความทรงจ าชาตนยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร

29

Abstract This article argues that under the process of modernization during the reign of King Chulalongkorn and the period of emergent capitalism, there arose a new structure of feeling in Thailand: the feeling that birth and status are not the measure of man, and that lead to the changes or a “revolution” in socio-political structures and relations that in turn gave rise to the “democracy” estab-lished by the People’s Party (Khana Rajsadon). This structure of feeling continues to adapt itself from generation to generation in relation to the ongoing process of modernization, while also coexisting alongside the old structure of feeling that has not faded away.

This research looks at the crea-tion of a new culture through “Statism” (Rataniyom) and the historical plays composed by Luang Wijitwatakarn and popularized through dramatic production. Both “Statism” and the plays exist as cultural or artistic artifacts, representing and forging the common feelings and experiences of members of the military wing of the People’s Party into a shared understanding and reality, and which reveals itself

through concrete political structures and the organization of social relations along military lines. At the same time, this militarist structure of feeling existed alongside and intermingled with the structure of feelings of the mid-level bureaucrats and the intellectual middle class identified with democracy. The military wing therefore preserved the political structure of the People’s Party: the constitution, a parliament, and government elected by parliament, but which are coupled to leadership by the military strongman and the organization of social relations itself along military lines. With succeeding generations, these structures have changed and will continue to transform, forming part of the long and unfinished revolution. Key Words: The structure of Feeling, Historical plays, Common Memory, Political Structure and Social Relations, Long Revolution,

เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช

30

ค วามน า ในหนงสอเรอง หลวงวจตรวาทการกบบทละครประวตศาสตร ของ ประอรรตน บรณมาตร นน ประอรรตนไดสรปวา “บทละครของหลวงวจตรวาทการมอทธพลตอสงคมในสมยจอมพล ป. พบลสงครามในดานปลกใจให

รกชาต และการท าใหประชาชนคนด โดยเฉพาะเยาวชนเขาใจประวตศาสตรของชาตตามแบบประวตศาสตรชาตนยมของหลวงวจตร...” (ประอรรตน บรณมาตร, 2528: 268-269) ความเขาใจตอบทละครของหลวงวจตรเชนน โดยเฉพาะในประเดนลทธชาตนยม ไดสงตอมายงบรรดางานตางๆ ทเขยนขนหลงจากนน เชน วทยานพนธของ รดชนก รพพนธ เรอง “ละครหลวงวจตร” นน รดชนกเสนอวา ละครปลกใจรกชาตของหลวงวจตรวาทการ หรอทรจกกนโดยทวไปในนาม "ละครหลวงวจตร" คอ ละครทมเนอหาปลกใจใหผชมเกดความรสกรกชาตบานเมองสรางสามคคระหวางคนในชาต และยอมเสยสละความสขสวนตวเพอประเทศชาต "ละครหลวงวจตร" เกดจากทหลวงวจตรวาทการไดรบมอบหมายใหด ารงต าแหนงอธบดกรมศลปากร ในรฐบาล จอมพล ป.พบลสงคราม ทานไดใชบทละครและเพลงแนวปลกใจรกชาตเปนสอ ในการปลกฝงลทธชาตนยมใหแกเยาวชนและประชาชนทวไป ซงนอกจากจะเปนการสนบสนนกระแสทางการเมองทแพรหลายในขณะนนแลว หลวงวจตรวาทการยงเหนวา ความรกชาตจะสามารถชวยสรางสรรคบานเมองไดอกทางหนง (รดชนก รพพนธ, 2546)

ในขณะทงานของ ชาญวทย เกษตรศร ทปรากฏอยในหนงสอเรอง ประวตการเมองไทย 2475-2500 (ชาญวทย เกษตรศร, 2549) นน พจารณาวาทจรงงานละครองประวตศาสตรของหลวงวจตร สวนหนงแตงขนกอนยคสมยของจอมพลป. พบลสงคราม และแตงตอเนองมาจนเขายคสมยของจอมพล ป. ละครเหลานเปนละครทแสดงถงความคดชาตนยม และเขากลาวดวยวา “ดงนนอาจจะไมเกนเลยทจะกลาววา ความคดชาตนยมของหลวงวจตรวาทการมอทธพลตอจอมพล ป. พบลสงครามและคนไทยในรนนนไมนอย” (ชาญวทย เกษตรศร, 2549: 213)

ในขณะเดยวกน ในแงประวตศาสตรแบบชาตนยมของหลวงวจตรวาทการนน ประอรรตน พจารณาวา เปนประวตศาสตรทบดเบอนจากความเปนจรง “... ท าใหประชาชนมความเขาใจทคาดเคลอนตอประวตศาสตรความเปนมาของชาตตนเอง

และชาตเพอนบาน ...” (ประอรรตน บรณมาตร, 2528: 259) และ “... เยาวชนในยคนนซงเตบโตเปนผใหญในยคน กยงยดความคดอนนนอยเปนจ านวนไมนอย ทงๆ ท นกโบราณคดและนกประวตศาสตรปจจบนไดปฏเสธความคดเหลานนแลวกตาม” (ประอรรตน บรณมาตร, 2528: 260)

อยางไรกตาม แมวาเปนทชดเจนวา บทละครประวตศาสตรของหลวงวจตนน เปนบทละครทแตงขนจากฐานความคดแบบชาตนยม โดยมเปาหมายเพอปลกใหคนไทยรกชาต แตการพจารณาเชนนยงอาจไมท าใหเขาใจบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการไดดพอ เพราะบทละครนเกดขนจากโครงสรางของอารมณความรสก (Structure of Feeling) แบบหนง ทกอตวขนมาในจตใจของกลมๆ หนงของรนชนใหมรนชนหนงหลงการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเมองเขาสยคสมยใหมนบ

การสรางวฒนธรรมใหมและบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ: โครงสรางทางอารมณความรสกและความทรงจ าชาตนยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร

31

แตสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเปนตนมา ในบทความน จงจะพจารณาบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ (และการสรางวฒนธรรมใหมในสมยรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม) วาอยในฐานะสงประดษฐทางวฒนธรรม (cultural product) ทมพลง เปนภาพแทน (representation) ทสอความหมายระบอบอารมณความรสกของรนชนๆ หนง ใหเปนทรบรรวมกน และกลายเปนความจรง โดยแสดงออกอยางเปนรปธรรมดวยโครงสรางทางสงคมและการเมองแบบหนง

ในทนจะใชการตความมโนทศนบางมโนทศนจากหนงสอเรอง The Long Revolu-tion ของ เรยมอนด วลเลยม (William, 1960; natalierosebradbury, 2013) แลวปรบประยกตใชเปนกรอบความคดของผเขยนเอง นนกคอ ในสงคมทถอก าเนดขนใหมหนงๆนน ยงคงเปนสงคมทยงไมไดคลคลายสจดสงสด ดงนนจงเกดการเปลยนแปลงหรอการปฏวตขนหลายครง ในระยะเวลาทยาวนาน ตามการคลคลายของสงคมนนๆ นนกคอการคลคลายทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองไดกอใหเกดรนชนใหมขนมา รนชนใหมนมประสบการณทมลกษณะเฉพาะของตวเอง และดวยเหตดงนน จงกอเกดอารมณความรสกแบบหนงของรนชนขนมาดวย อารมณความรสกใหมน เปนจตส านกใหมทยงไมลงตว เนองเพราะทามกลางการคลคลายของสงคม จะเกดรนชนใหมๆ ทเปนผลมาจากการเปลยนแปลงของสงคมทใหประสบการณใหมๆ แกรนชนเกดใหมนนๆ โดยในแตละรนชน ดานหนงยงคงอารมณความรสกทถอก าเนดจากการเรมตนของสงคมใหม แตทวาในอกดานหนงตางมโครงสรางทางอารมณความรสกทเปนของตนเองทเกดจากการมประสบการณทแตกตางจากรนชนกอนหนา อกทงภายในรนชนหนงๆ นน อาจมบางกลมภายในรนชน ทมประสบการณในลกษณะจ าเพาะของตนเองดวย อารมณความรสกของรนชนหนงๆ น จะสอใหเปนความหมายทเขาใจรวมกนและเปนความจรงขนมาได กโดยการสอผานศลปะ หรอสงประดษฐทางวฒนธรรม ทเปนภาพแทน

ในหนงสอเรอง Keywords: A Vocabulary of Culture and Society วลเลยม อธบายวา ภาพแทนสามารถหมายถงทงสญลกษณ ภาพพจน หรอกระบวนการทน าเสนอตอตาหรอจตใจ (ของผรบสอ) สญลกษณ หรอภาพพจน หรอกระบวนการนส าคญอยางเปนการเฉพาะ เพราะภาพแทนหรอสญลกษณ หรอภาพพจน หรอกระบวนการหนงๆ นน เปนการแสดงความหมายใหมทมขนเพอสงๆ หนงทแตกตางออกไป ดงทเขาอธบายวา ภาพแทนหรอความหมายนซบซอน นนกคอ เปนเรองของ “การผลตความเปนจรง” ดงเชน ภาพถายเปนตวแทนของสงทจดเตรยมมากอน แตทวามกจะคดกนวาภาพถายเปนการผลตซ าความเปนจรง เราคนเคยกบวลทวา “กลองไมเคยโกหก” อยางไรกตาม เราควรตระหนกทราบวา ภาพถายนนถกตดตอ หรอดดแปลงเปลยนสภาพเพอผลตความหมายๆ หนงขนมา (William, 1983; Longhurst et al., 2005: 61) ในทนจะพจารณาวา ภาพแทน / ศลปะไดรบการผลตขนมาเพอสรางความหมายใหรบรในฐานะทเปนความจรงซงจะปรากฏเปนรปธรรมโดยการเปลยนแปลงหรอปฏวตสรางโครงสรางทางสงคมและการเมองทสอดคลองกบความหมายหรออารมณความรสกนนๆ ดงนนแตละรนชน หรอในแตละกลมของรนชนนนๆ จงน าเสนอการเปลยนแปลงหรอการ “ปฏวต” ตามแบบของตวเอง

เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช

32

เพระฉะนน เราอาจพจารณา การสรางวฒนธรรมใหมผาน ”รฐนยม” และบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตวาทการในฐานะทเปนงานศลปะเปนสงประดษฐทางวฒนธรรมหรอเปนภาพแทนทผลตขนมาเพอท าใหความหมายอนถอก าเนดมาจากโครงสรางทางอารมณความรสกหนง ทเกดขนกบกลมๆ หนงของรนชนหนง และสามารถสอใหเปนทรบรรวมกนแลวจงกลายเปนความเปนจรงทปรากฏเปนรปธรรม คอโครงสรางทางสงคมและการเมองในแบบทจอมพล ป. พบลสงครามสรางขนมา อยางไรกตาม โครงสรางทางอารมณความรสกตามแบบคณะราษฎรสายทหาร2 นนน ดานหนงรวมอยกบโครงสรางทางอารมณความรสกของกลมชนชนกลาง (ทงขาราชการระดบกลาง ผประกอบการ ผทท างานในธรกจตางๆ และปญญาชนนกเขยนนกหนงสอพมพ) ทถอก าเนดขนมาจากการเปลยนแปลงเขาสระบบเศรษฐกจแบบทนนยมในสงคมไทย แตในอกดานหนงกมลกษณะเฉพาะดวย เพราะนอกจากมฐานของอารมณความรสกแบบชนชนกลางโดยทวไปแลว ยงมองคประกอบเฉพาะของคณะราษฎรสายทหารทน าโดยจอมพล ป. พบลสงครามดวย นนกคอมลกษณะในแบบลทธทหารนยม

กลมคณะราษฎรสายทหารน ตองการเปลยนแปลง (หรอปฏวต) และธ ารงโครงสรางทางการเมองและสงคมของประเทศไทย โดยดานหนงใหเปนไปตามแบบของชนชนกลางโดยรวมคอมรฐธรรมนญ มรฐสภา และรฐบาลทรฐสภาเลอกขนมา ในขณะเดยวกนจะเหนถงลกษณะของอารมณความรสกทเปนแบบลทธทหารดวย นนคออารมณความรสกทวาทหารมความส าคญเปนเสาหลกหนงของสงคม และสงคมนนจะตองจดระเบยบใหมความเปนระเบยบเรยบรอยแบบทหาร การธ ารงโครงสรางทางการเมองในแบบทองคประกอบของรฐสภานนมสมาชก 2 ประเภท คอ สมาชกประเภทท 1 มาจากการเลอกตงของประชาชน และสมาชกประเภทท 2 มาจากการแตงตงของคณะราษฎรสายทหาร (ยดบทเฉพาะการในรฐธรรมนญออกไป) ตลอดจนการมผน าทเปนมหาบรษแบบทหาร และการจดระเบยบทางสงคมแบบทหารนน คอผลของโครงสรางทางอารมณความรสกแบบคณะราษฎรสายทหารทน าโดยของจอมพล ป. พบลสงคราม ทอาศยเครองมอทางวฒนธรรม คอ “รฐนยม” และบทละครทเปนภาพแทนอนท าใหความหมายคอความทรงจ าแบบชาตนยมแบบทหาร สามารถรบรรวมกนในฐานะทเปนความจรง และปรากฏรปธรรมเปนโครงสรางทางสงคมและการเมองตามแบบของกลมตน บรบททางประวตศาสตร รนชนสมยใหมกบอารมณความรสกใหม การเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 นน จะพบวามรากฐานมาจากการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจเขาสสมยใหมของสยาม ซงการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจน ดานหนงไดดงสงคมไทยเขาไปผกพนกบเศรษฐกจโลกนบตงแตนนมา ดงนน ความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเมองใดๆ ในโลก ยอมกระทบกบสงคมไทยอยางหลกเลยงไมได กลาวไดวา พลวตของเศรษฐกจแบบทนนยมน เกดจากการเปลยนแปลงภายในสยามเอง และเปนผลมาจากการเขามาของตะวนตก (ครส เบเกอร และผาสก พงษไพจตร, 2558: 126-144) ในอกดานหนง การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจนน ามาสการเปลยนแปลงของโครงสรางทางสงคมไทยโดยมลฐาน จากโครงสรางทางสงคมท

การสรางวฒนธรรมใหมและบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ: โครงสรางทางอารมณความรสกและความทรงจ าชาตนยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร

33

ประกอบดวยเจา-ขนนาง-ไพรทาส กลายมาเปน เจา-ขาราชการ-ราษฎร ในขณะเดยวกน สงคมไทยกมความซบซอนเพมมากขนโดยการปรากฏขนของชนชนกลางใหมจ านวนหนงรวมอยดวย ชนชนกลางใหมน คอขาราชการระดบกลาง ผประกอบการนอยใหญและผทท างานในบรษทหางรานของทงฝรงและคนจน รวมทงกลายเปนบคคลากรของกจการการพมพทเรมปรากฏและขยายตวเรอยมาดวย (ชาญวทย เกษตรศร, 2549: 63-67 และ 86-87; ครส เบเกอรและผาสก พงษไพจตร, 2558: 150-153; นครนทร เมฆไตรรตน, 2553: 121-160)

ดงนนหมายความวาสงคมไทยไดกอเกดรนชนทเปนแบบสมยใหมอกรนชนหนง ทแตกตางจากกลมเจานายสมยใหม พวกเขาเปนรนชนทมประสบการณรวมกนแบบหนงทแตกตางจากรนชนสมยใหมทเปนเจานาย พวกเขามาจากชนชนกลางใหมทเกดจากการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ พวกเขาไดรบการศกษาแบบตะวนตก ทงทเปนนกเรยนนอกและทจบการศกษาภายในประเทศ ชนชนกลางใหมนมจนตนาการหรออารมณความรสกใหม ซงสามารถสอออกมาไดในพนทสาธารณะทเรมปรากฏขน คอกจการการพมพตางๆ พวกเขามจตใจแบบใหม นนกคอ จากการไดสมผสกบโลกกวาง โดยเฉพาะโลกของยโรป ท าใหพวกเขาเหนถงสภาพสงคมทมความเสมอภาค จงเกดอารมณความรสกทวาคาของคนไมไดวดจากชาตก าเนด มนษยนนเทาเทยมกน และทกคนมความสามารถในการกอใหเกดความกาวหนาแกชาตได ตลอดจนรสกวาความเจรญกาวหนาของชาตนน ตองเปนไปเพอประชาชนและสงคมสยามโดยรวม (ครส เบเกอรและผาสก พงษไพจตร, 2558: 150-153; นครนทร เมฆไตรรตน, 2553: 151 และ 205-219) และพวกเขาทงหมดมอารมณความรสกแบบชาตนยม (ครส เบเกอรและผาสก พงษไพจตร, 2558: 147; ชาญวทย เกษตรศร, 2549: 67-78; อรรถจกร สตยานรกษ, 2538: 164-168) ตลอดจนพวกเขาเกดอารมณความรสกอกดวยวา มใชแตองคพระมหากษตรยเทานนทเปนผน าในความเจรญกาวหนามาสชาต แตพวกเขาเองตลอดจนประชาชนทวไปกมสวนรวมทจะท าใหชาตเจรญกาวหนาไปดวย ความคดเดมทบอกวาชาตนนเปนองคาพยพทมพระมหากษตรยเปนสวนหวทคอยคดและสงการ มขาราชการและชนชนกลางและประชาชนเปนแขนขาทคอยท างานและเดนไปตามทหวเปนผสงการนน ไมเปนทยอมรบในหมพวกเขาอกตอไป และคอยๆ ปรากฏความคดทวา ขาราชการและชนชนกลางกมความส าคญ พวกเขามความสามารถทจะมสวนรวมทท าใหประเทศชาตเจรญกาวหนาในแบบใหมดวย (อรรถจกร สตยานรกษ, 2538: 281-310)

การเปลยนแปลงการปกครอง

การเปลยนแปลงทางการเมองครงส าคญครงหนงของสงคมไทยกคอการเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ. 2475 การเปลยนแปลงการปกครองครงนนน ในแงของ ชยอนนต สมทวณช พจารณาวา เปนการเปลยนแปลงทางการเมองในสงคมไทยซงเปนสงคมทไมมการเปลยนแปลงทางโครงสรางสวนลางอยางแทจรง จะมผลในทางทกอใหเกดการสบเปลยนกลมบคคลผถออ านาจทางการเมองซงเปนกลมทาทายภายในระบบราชการเฉพาะทอยใกลชดกบศนยกลางอ านาจทางการเมองในเขตเมองหลวงซงเปนแหลงทมอตราการเปลยนแปลงทางสงคมทรวดเรวกวาในเขตชนบทและเปนแหลงทไดรบอทธพล

เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช

34

จากภายนอกทงทางตรงและทางออมมากทสดในสงคม การเปลยนแปลงทางการเมองจงมลกษณะของความขดแยงระหวางผทอยในระบบราชการกบกลมผปกครองและมผลเพยงแตเปนการเปลยนตวผมอ านาจทางการเมอง โดยไมมผลกระทบซงน าการเปลยนแปลงทางสงคมเศรษฐกจทแทจรงมาสสงคมโดยรวม (ชยอนนต สมทวณช, 2523: 188) ชยอนนตเหนวาการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เปนการเปลยนแปลงภายในระบบการเมองทการตนตวและความส านกทางการเมองของประชาชนยงมระดบต า ผลของการเปลยนแปลงภายใตสภาพเชนนจะไมสามารถ “ปฏวต” ฐานดงเดมของสงคมได แมวาสมาชกบางคนหรอบางกลมของผท าการเปลยนแปลงซงมความคดกาวหนา ตองการแปรรปการเปลยนแปลงทางการเมองทส าเรจมาดวยการยดอ านาจใหเปนการ “ปฏวต” หรอ “อภวฒน” กตาม (ชยอนนต สมทวณช, 2523: 189)

ในขณะทในหนงสอของนครนทร เมฆไตรรตนเรอง การปฏวตสยาม พ.ศ. 2475 (นครนทร เมฆไตรรตน, 2553) เสนอไปในทางตรงกนขาม กลาวคอ นครนทรพจารณาวา การเปลยนแปลงการปกครองของไทยในป พ.ศ. 2475 นนเปนการปฏวต เนองจากเปนการเปลยนแปลงระบอบการปกครอง และในการเปลยนแปลงน กมพลงทผลกดนมาจากสวนตางๆ ทหลากหลายของสงคมสยาม นนคอ ความคดและการเคลอนไหวทบนทอนความชอบธรรมทางการเมองของระบอบสมบรณาญาสทธราชย ปรากฏวาเกดขนโดยการเคลอนไหวของชนชนกลางใหม นนคอกลมปญญาชน ขาราชการระดบกลาง คนชนกลางระดบกลางและลางรวมทงจากกลมปญญาชนทเปนตวแทนของชาวบานหรอชาวนา กลาวโดยรวม คนนอกศนยกลางอ านาจเหลานมความคดและขอเรยกรองทหลากหลาย นบตงแตตองการใหประเทศมสภา มอครเสนาบด (นายกรฐมนตร) มกฎหมายพระธรรมนญ มการหนาททเขมแขงมากขนในทางเศรษฐกจ ยกเลกการเกบเงนรชชปการ ยกเลกการเกณฑราษฎรทไมมเงนเสยภาษไปท างานโยธา ฯลฯ โดยไมมจดประสงคอยางเดนชดในการลดทอนพระราชอ านาจและพระเกยรตยศลงมาแตอยางใด แตมงไปในทางขอใหสถาบนทางการเมองเปดรบฟงเสยงของคนชนกลางและชนลางมากขน และเปดโอกาสแกคนชนกลางรวมทงชวยเหลอคนชนกลางกบคนชนลางมากขน แตสถานการณในขณะนนซงระบบสงคมการเมองระดบบนปดชองทางและโอกาสตางๆ กลมคนชนกลางและราษฎรในเขตเมองหลวงทพอมการศกษา นบตงแตทศวรรษท 2470 ไดรวมกนเคลอนไหวสรางวฒนธรรมทางวรรณกรรม ส านกทางการเมอง และจนตนาการทางประวตศาสตรใหมดวยตนเอง โดยมความรสกรวมกนในประการส าคญวาชาตก าเนดของบคคลไมไดเปนเครองวดคณงามความดของมนษยแตเพยงล าพงอกตอไป (นครนทร เมฆไตรรตน, 2553: 427-430) อยางไรกตาม นาจะพจารณาไดวา แมการเปลยนแปลงนจะเปนการ “เปลยนแปลงระบอบทงระบอบ” กตาม แตการเปลยนแปลงนกมลกษณะบางลกษณะทเปนตามแบบทชยอนนตกลาว คอเปนเรองของการเปลยนแปลงอ านาจทางการเมองในระดบบน พดอกแบบหนงกคอจากอ านาจทางการเมองของพระมหากษตรยมาสอ านาจทางการเมองของขาราชการระดบกลางทเปนรนชนใหม และรวมตวกนเปนคณะราษฎร ดวยเหตดงนน จง

การสรางวฒนธรรมใหมและบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ: โครงสรางทางอารมณความรสกและความทรงจ าชาตนยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร

35

นาจะพจารณาไดวาการเปลยนแปลง พ.ศ. 2475 เปนการปฏวตจากเบองบน (revolution from above)

การปะทะกนของสองฝาย นบตงแตหลงการเปลยนแปลง พ.ศ. 2475 และเรมแรกของสงคมการเมองภายใต

ระบอบรฐธรรมนญ หรอทเรยกวาระบอบประชาธปไตยนน ฉากของความขดแยงทางการเมองกเรมเปดขนเชนกน โดยความขดแยงหลกนนคอความขดแยงระหวางผน าคณะราษฎรกบพลงอ านาจเดมทเปนฝายอนรกษนยม ความขดแยงดงกลาวน มแกนกลางอยทความพยายามทจะสถาปนาระบอบใหมหรอระบอบรฐธรรมนญใหเปนไปตามความคดเหนของตนทงนเพอชวงชงอ านาจการน าในระบอบใหม ทเปนระบอบทมรฐธรรมนญเปนสงทก าหนดกตกาทางการเมอง มสถาบนรฐสภา และมสถาบนบรหารทในชนแรกเรยกวาประธานกรรมการราษฎร และคณะกรรมการราษฎร (ตอมาจงเปลยนแปลงนายกรฐมนตรในกรณประธานกรรมกรราษฎร และคณะรฐมนตรในกรณคณะกรรมการราษฎร) ภายใตโครงสรางทางการเมองเชนน ยงไมยตวา ฝายใดคอผสามารถเถลงอ านาจได

ชาญวทย เกษตรศร ไดชใหเหนในเรอง ประวตการเมองไทย 2475-2500 (ชาญวทย เกษตรศร, 2549) วา หลงการเปลยนแปลงการปกครองเปนตนมา จะเหนถงการตอสขดแยงระหวางคณะราษฎรกบพลงอนรกษนยม คอ การเคลอนไหวของพระยามโนปกรณนตธาดา ซงแมวาทานจะเปนฝายอนรกษนยม แตเนองจากความตองการประนประนอมของคณะราษฎร สภาขณะนน (ซงมเฉพาะสมาชกประเภท 2 ทไดรบการแตงตงจากคณะราษฎรเนองจากยงไมมการเลอกตงสมาชกประเภทท1) เลอกทานขนด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร พระยามโปกรณฯ เคลอนไหวเรมแรกโดยการตอรองใหมการรางรฐธรรมนญใหมเพอใชแทนรฐธรรมนญฉบบ 24 มถนายน พ.ศ. 2475 (ซงรฐธรรมนญฉบบ 24 มถนายน น เปนรฐธรรมนญ “ทกลาวถง ‘อ านาจสงสดของประเทศนนเปนของราษฎรทงหลาย’ และผทใชอ านาจดงกลาวแทนราษฎรก คอ กษตรย สภาผแทนราษฎร คณะกรรมการราษฎร [...โดยเนอหาของรฐธรรมนญ พระมหากษตรย ... เปนประมขสงสดและเปนเพยง ‘สญลกษณ’ ของประเทศเทานน]”) (ชาญวทย เกษตรศร, 2549: 125) ทงนเพอทจะเปลยนความหมายของรฐธรรมนญจากการถวายโดยคณะราษฎร มาเปนจากการพระราชทานในรฐธรรมนญฉบบ 10 ธนวาคม พ.ศ. 2475

ตอมาคอประเดนเคาโครงเศรษฐกจของคณะราษฎรทเปนการท าตามประกาศของคณะราษฎรทวาจะสงเสรมบ ารงเศรษฐกจของประเทศ เคาโครงเศรษฐกจนรางโดยนายปรด พนมยงค มเนอหาวา ทดนท าการเกษตรทงหมดจะเปนของรฐ และรฐจะเปนผจางใหชาวนาท าการผลต อกทงรฐบาลจะเปนผทเปนผทลงทนคาขายสนคาตางๆ ใหประชาชนอกดวย เคาโครงเศรษฐกจน ไดรบการพจารณาวาเปนแบบคอมมวนสต และฝายอนรกษนยม3เคลอนไหวจนนายปรดตองลภยไปอยตางประเทศชวคราว พระยามโนปกรณฯ เคลอนไหวตอไปเพอแกไขรฐธรรมนญใหก าหนดวา หามไมใหขาราชการเปนสมาชกพรรคการเมองซงนเปนแผนการทมงท าลายคณะราษฎรจากกลมพระยามโนปกรณฯ หมายความวาถาหากไมใหขาราชการสงกดคณะราษฎรไดกจะเปนการบนรอนอ านาจของคณะราษฎร

เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช

36

ลง เพราะสมาชกสวนใหญของคณะราษฎรคอขาราชการ และเมอด าเนนการไมส าเรจ พระยามโปกรณฯ จงออกพระราชกฤษฎกาปดสภาและงดใชรฐธรรมนญบางมาตรา (ชาญวทย เกษตรศร, 2549: 134-147) การปดสภานหมายความวาเปนการท าลายเครองมอของคณะราษฎรในการควบคมรฐบาล เพราะตามรฐธรรมนญนน สภาเปนผแตงตงนายกรฐมนตรและสามารถถอดถอนนายกรฐมนตรไดดวย ปฏบตการนรจกกนในฐานะทเปนการรฐประหารดวยพระราชกฤษฎกา

จากล าดบเหตการณภายหลงวนรฐธรรมนญ 10 ธนวาคม 2475 และโดยเฉพาะอยางยงความขดแยงทเหนไดชดเจนระหวางบคคลจากระบอบเกากบบคคลทสนบสนนระบอบใหม ระหวางขาราชการ (ขนนาง) อาวโสระดบ “พระยา” กบ ขาราชการออนอาวโสในระดบ “หลวง” (มระดบพระยาบางสวนจ านวนนอย) และการรฐประหารดวยพระราชกฤษฎกา ไดน ามาซงการแตกหกของการเมองไทย นนคอเกดการยดอ านาจขนเปนครงทสองทเรยกกนวา การรฐประหาร 20 มถนายน 2476 โดยคณะราษฎร การยดอ านาจครงนเปนการตอบโตโดยตรงจาก “การรฐประหารโดยพระราชกฤษฎการ 1 เมษายน” ทกลาวมาแลวขางตน เปนปฏบตการทน าโดยนายพนเอก พระยาพหลพลพยหเสนา นายพนโท หลวงพบลสงคราม (เลขานการฝายทหารบก) และนายนาวาโท หลวงศภชลาศย (เลขาธการฝายทหารเรอ) ทงนโดยขออางของ “เหตจ าเปนตองเขายดอ านาจปกครอง เพอใหมการเปดสภาผแทนด าเนนการตามรฐธรรมนญ” ทงนเพอขจดสงท “รสกวาคณะรฐมนตรนจะกลบกลายเปนดกเตเตอร (dictator) ไปเสยแลว ... นายกรฐมนตร ... จะเปนแบบดกเตเตอรชพ (Dictatorship)” (ชาญวทย เกษตรศร, 2549: 148)

อยางไรกตาม ฝายอนรกษนยมไดตอบโตโดยความพยายามทจะยดอ านาจในเหตการณทเรยกวา กบฏบวรเดช ซงรฐบาลไดใชกองทพภายใตการน าของ นายพนโท หลวงพบลสงคราม ปราบกบฏครงนลงได เพราะฉะนน การตอสทางการเมองน คอการตอสทก าหนดขนมาจากระบอบอารมณความรสกแบบใหมในยคสมยใหมของประเทศไทยทแตกตางกน นนกคอโครงสรางทางอารมณความรสกทวา พระมหากษตรยทรงเปนองคประธานของประเทศเนองจากทรงเปนผมพระเมตตา และตงพระราชหฤทยจะน าความเจรญและความกาวหนามาสสงคมไทย ทงนเพอการอยเยนเปนสขของพสกนกร ดงนน จงสมควรเปนองคประธานสบไปถงแมวาโครงสรางทางการเมองเปลยนไป กบระบอบอารมณความรสกทวา ชาตก าเนดไมไดเปนเครองก าหนดคณคาของมนษย ขาราชการระดบกลางและชนชนกลาง ตลอดจนราษฎรโดยทวไป กมความสามารถในการท าใหสงคมไทยกาวหนาไดดวย ตลอดจนอารมณความรสกทวาความกาวหนาของชาตนน ตองเปนไปเพอราษฎรโดยสวนรวม ดงนนจงสงผลใหแบบแผนทางสงคมและการเมองควรเปนแบบแผนตามระบอบ “ประชาธปไตย” ทปจเจกชนทกระดบมสวนในอ านาจทางการเมอง

การสรางวฒนธรรมใหมและบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ: โครงสรางทางอารมณความรสกและความทรงจ าชาตนยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร

37

การสรางวฒนธรรมใหม การรฐประหารของคณะราษฎรในวนท 20 มถนายน 2476 เปนจดเรมตนของการ

ทคณะราษฎรสถาปนาอ านาจไดอยางแทจรง (จนถงสนสดทศวรรษท 2480) และหลงจากวนท 16 ธนวาคม พ.ศ. 2481 ทหลวงพบลสงคราม (ตอมาคอจอมพล ป. พบลสงคราม) ขนเถลงอ านาจนน จะไดเหนขบวนการททหารขนมามอ านาจ และน ามาซงการเปลยนแปลงทส าคญหลายประการ ประการแรก หลวงพบลสงครามเรมปราบปรามศตรทางการเมองของตนทงภายในคณะราษฎรเองและกลมอนรกษนยม และแตงตงตวเองเปนผบญชาการทหารบก รฐมนตรกระทรวงกลาโหม มหาดไทย และกระทรวงตางประเทศ และเพมงบประมาณทางทหารอยางมาก และเมอมสมาชกสภาผแทนราษฎรจ านวนหนงคดคานการเพมงบประมาณของทหาร หลวงพบลฯ จงประกาศยบสภา ตลอดจนแกไขรฐธรรมนญโดยยดอายการด ารงอยของสมาชกสภาประเภท 2 จ านวนกงหนงของสมาชกรฐสภาไปอก 10 ป พ.ศ. 2484 หลวงพบลฯ แตงตงตวเองใหเปนจอมพล โดยต าแหนงนแตเดมเปนต าแหนงส าหรบพระมหากษตรยและพระบรมวงศเทานน ตนป พ.ศ. 2485 จอมพล ป. พบลสงครามเรยกตวเองวา “ทานผน า” ใหหนงสอพมพแพรค าขวญ เชน “เชอผน าชาตพนภย” มค าสงใหทกบานตดรปทานผน า ออกกฎหายหลายฉบบในลกษณะอ านาจนยม เชน กฎหมายควบคมหนงสอพมพ และจบกมผตองสงสยไดทนท นกวจารณกลาววา จอมพล ป. เลยนแบบมโสลน (ครส เบเกอรและผาสก พงษไพจตร, 2558: 175-176)

ครสและผาสกน าเสนอวา หลวงพบลสงครามนน โดดเดนเปนหวหนาและไดรบต าแหนงรฐมนตรกลาโหมเมอตนป พ.ศ. 2477 ในขณะเดยวกน หลวงพบลสงครามไดแสดงความเหนทวา ในบรรดา 4 สถาบนของสยาม ไดแกพระมหากษตรย รฐสภา ระบบราชการ และกองทพ กองทพเทานนทยนยง ขณะทรฐสภาโดยเปรยบเทยบอาจถกยกเลกดวยสาเหตและสถานการณตางๆ ได กองทพจดตงสถานวทยของตนเอง ออกอากาศค าขวญของหลวงพบลฯ ทวา “ชาตคอบาน ทหารคอรว” เขากลาววา หากปราศจากกองทพ สยามจะถกลบไปจากแผนทของโลก เขาใหกระทรวงกลาโหมจดท าภาพยนตรเรอง เลอดทหารไทย (พ.ศ. 2478) เพอเชดชวรกรรมความรกชาต เปนเรองราวเมอสยามถกโจมตจากตางชาต พระเอกและนางเอกเสยสละชวตเพอปกปองชาตไทย หลวงพบลฯ และพรรคพวกสนใจรฐบาลทหารในประเทศอนๆ ทก าลงเชดชอดมการณชาตนยมในขณะนน ... เขากอตง กลมยวชน เปนขบวนการเยาวชนทหารทเลยบนแบบการฝกอบรมทหารทองกฤษและสหรฐอเมรกา หลงจากทเขาสงนายทหารคนหนงทเปนลกครงไทย-เยอรมนไปรบการฝกทหารทเยอรมน ไดศกษาการกอตวของพรรคนาซทเยอรมน เมอกลบมาไดปรบกลมยวชนจนคลายกบ ยวชนฮตเลอร (ครส เบเกอรและผาสก พงษไพจตร, 2558 175-176) และในวรธรรม 14 ประการทจอมพล ป. พบลสงคราม เลยนแบบมาจากลทธบชโดอนเปนหลกปฏบตของนกรบซามไรของญปนนน ในขอทหนงคอ “ไทยรกชาตยงกวาชวต” ขอทสอง “ไทยเปนนกรบชนเยยม” และขอท สบ “ไทยเปนชาตทวาตามกนและตามผน า” ซงสะทอนวฒนธรรมแบบทหารอยางชดเจน

เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช

38

นอกจากนน มการเคลอนไหวหนงทสะทอนอารมณความรสกแบบลทธทหาร เปนการเคลอนไหวเพอใหไทยเปนมหาประเทศ หรอ “มหาอาณาจกรไทย” นนกคอความรสกทวา ผคนทอยในแหลมทองทงหมดเปนคนไทย ในละครเรอง พอขนผาเมอง และเรอราชมน ตวละครหนงกลาววา ไมวาจะเปนเขมร ลาว เวยดนามลวนเปนไทยทงสน (สายชล สตยานรกษ, 2557: 39) อกทง เมอหลวงวจตรฯ เหนแผนทฉบบหนงทแสดงใหเหนถงวา คนทพดภาษาไทยนนกระจายอยทวเอเชยตะวนออกเฉยงใต “หลวงวจตรตนเตนมาก และกลาวในการ ‘ปาฐกถาเรองการเสยดนแดนไทยใหแกฝรงเศส’ (17 ตลาคม 2482) วา ‘ถาเราไดดนแดนทเสยคนมา เรามหวงทจะเปนมหาอ านาจ ...’ ” และ “รฐบาลแจกแผนทแสดง ‘ดนแดนทเสยไป’ ยงโรงเรยนตางๆ รายการวทยของทหารพดถงการสราง ‘มหาอาณาจกรไทย’ เลยนแบบฮตเลอร” (ครส เบเกอรและผาสก พงษไพจตร, 2558: 183-185) สายชล สตยานรกษ พจารณาวา “นโยบายสรางชาตไทยใหเปนมหาอ านาจในแหลมทอง เปนนโยบายส าคญของรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม ซงนอกจากจะเกดขนเพอสรางความชอบธรรมใหแกอ านาจของจอมพลป. พบลสงคราม ยงรวมทงความชอบธรรมในการทมเทงบประมาณในการสรางกองทพ ... ” (สายชล สตยานรกษ, 2557: 35) อกดวย ทามกลางบรบทเชนนนเอง ทจอมพล ป. พบลสงครามโดยความรวมมอของหลวงวจตวาทการ เคลอนไหวสราง “วฒนธรรมใหม” ขนมา ซงแสดงใหเหนถงการทรนชนใหมกลมหนงทมระบอบอารมณความรสกใหมแบบหนง ตองการเปลยนแปลงหรอปฏวตสงคมไทย โดยอาศยการเคลอนไหวทางวฒนธรรม ซง “รฐนยม” และละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการนน เปนสวนหนงของการเคลอนไหวน

รฐนยม ในวนท 24 มถนายน 2482 อนตรงกบวนครบรอบการเปลยนแปลงการปกครอง

7 ป หลวงพบลสงครามไดก าหนดใหวนท 24 มถนายนเปนวนชาตแทนการใชวนเฉลมพระชนมพรรษา เปลยนชอทางการของประเทศจาก “ประเทศสยาม” เปน “ประเทศไทย” พรอมทงวางศลาฤกษเพอสรางอนสาวรยประชาธปไตยทกลางถนนราชด าเนน อนสาวรยประชาธปไตยสรางเสรจและท าพธเปดในวนท 24 มถนายน 2483 นอกจากนนยงไดมการวางหมดทระลกการเปลยนแปลงการปกครอง ณ ลานพระบรมรปทรงมาดวย บนหมดทระลกมขอความวา “ณ ทน 24 มถนายน 2475 เวลาย ารง คณะราษฎรไดกอก าเนดรฐธรรมนญเพอความเจรญของชาต” (ชาญวทย เกษตรศร, 2549: 195-196)

ชาญวทยกลาววา หลกฐานทชวยใหสามารถท าความเขาใจลทธชาตนยมของจอมพล ป. พบลสงครามนน ดเหมอนจะไมมอะไรดเทาเนอรองและท านองของเพลงชาต ซงแตงขนใหมยคสมยของจอมพล ป. พบลสงคราม โดยหลวงสารานประพนธ “เพลงชาตใหมนมค าขนตนวา ‘ประเทศไทยรวมเลอดเนอชาตเชอไทย’ และมวลตางๆ ทสะทอนลทธชาตนยม ... เชน ‘เปนประชารฐ’ หรอ ‘ดวยไทยลวนหมายรกสามคค’ หรอ ‘ไทยนรกสงบ แตถงรบไมขลาด’ หรอ ‘สละเลอดทกหยาดเปนชาตพล’ เปนตน” ในขณะเดยวกน การทจอมพล ป. พบลสงครามไดด าเนนการเปลยนชอประเทศใหเปน ประเทศไทยนน

การสรางวฒนธรรมใหมและบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ: โครงสรางทางอารมณความรสกและความทรงจ าชาตนยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร

39

นาจะเปนความพยายามทจะใหตางจากสยาม ตรงทประเทศไทยตามความหมายของจอมพล ป. พบลสงคราม นาจะมนยยะท เจรญ หรอ ศวไลย กวาสยามทเปนชาตหรอสงคมเกาในระบอบสมบรณาญาสทธราชยทลาหลง คอพรอมกบการเปลยนชอประเทศนน จอมพล ป. พบลสงครามไดรเรมสงตางๆ หลายสง เรมตนทการประกาศ “รฐนยม” ททยอยประกาศออกมาทงหมด 12 ฉบบ ระหวางป 2482-2485 ดงเชนเรอง การใชชอประเทศ ประชาชน และสญชาต เรองการเคารพธงชาต เพลงชาต และเพลงสรรเสรญพระบารม เรองภาษาและหนงสอไทยกบหนาทพลเมองด เรองการแตงกายของประชาชนไทย เรองกจประจ าวนของคนไทย (ชาญวทย เกษตรศร, 2549: 196-200)

แถมสข นนนนท นกประวตศาสตรทานหนงไดกลาววา ถาพจารณาทางดานจตวทยา รฐนยมทง 12 ฉบบนท าใหมความรสกวาประเทศของตนก าลงเขาสยคใหมจรงๆ รฐบาลไดออกกฎเกณฑตางๆ แนะน าประชาชนถงวธการประพฤตปฏบตในสงคมรปแบบใหม โดยวางระเบยบวาคนไทยจะตองปองกนภยทจะบงเกดแกชาต ตองยกยองภาษาและหนงสอหนาทพลเมองด ตองรจกเคารพธงชาตและยนตรงเคารพธงชาตไทยทกเชาเวลา 8.00 น. แมกระทงสวนทเกยวกบชวตประจ าวน รฐบาลกจดแบงเวลาใหเสรจเรยบรอยโดยแบงเวลาวนหนงออกเปน 3 สวน คอการปฏบตงานทเปนอาชพสวนหนง ปฏบตกจสวนตวสวนหนง และพกผอนหลบนอนอกสวนหนง สวนเรองการกนการนอน รฐบาลวางระเบยบไววาควรจะกนวนละ 4 มอ นอนวนละ 6-9 ชวโมง (ชาญวทย เกษตรศร, 2549: 203)

จะพบวา การเคลอนไหวสรางวฒนธรรมดงกลาวนนน กคอความพยายามจดระเบยบชวต การท างาน และวนยทงในพนทสาธารณะและพนทสวนตวใหเรยบรอยแบบการจดระเบยบในคายทหาร คอการยนตรงเคารพธงชาต และการจดตารางการด าเนนชวตและการรบประทานอาหาร ตลอดจนการแตงกายทตความไดวา มลกษณะเปนเครองแบบ คอผหญงใสกระโปรงสวมเสอ สวมหมวก ใสรองเทา ผชายใสกางเกงสวมเสอ สวมหมวก และใสรองเทา เชนกน สงนเปนผลทเกดจากระบอบอารมณความรสกแบบชาตนยมของรนชนสมยใหมกลมหนง โดยเฉพาะสวนทเปนกลมทหารทนยมลทธทหารของรนชนนทนอกจากจะมประสบการณรวมกบสวนอนๆ ของรนชนแลว พวกเขายงมประสบการณของการเปนทหารทโนมไปในทางทจะนยมลทธทหารแบบในยโรปและในเอเชยนนกคอแบบเยอรมนและญปน

บทละครของหลวงวจตรวาทการกบการสรางความทรงจ ารวม นอกจากการเคลอนไหวทางวฒนธรรมตามหวขอกอนหนานแลว กมการเคลอนไหว

ทางวฒนธรรมเกยวกบการแสดงละครเวท โดยหลวงวจตวาทการจะเปนผแตงบทละครประวตศาสตรขนมาจ านวนหนง เพอใชในการเลนละครเวท ซงในสมยจอมพล ป. พบลสงคราม นน จดแสดงเปนประจ า ชาญวทย เกษตรศร ไดสรปเนอหาของบทละครประวตศาสตรตางๆ ของหลวงวจตรวาทการ ดงน

1). “เลอดสพรรณ” (2479) ... เปนเรองเกยวกบชาวบานทตอสอยางถวายชวตกบกองทพพมาทเขามารกรานกอนเสยกรงศรอยธยา 2310 2).เรอง “ราชมน” (2479) ... เรองนเปนเรองยอดขนพลของพระนเรศวร ในสมยทไทยปราบปรามกมพชา 3). “พระเจากรงธน” (2480) เปนเรองของพระเจากรงธนบร (ตากสน) ในการกชาตหลงเสยกรงศร

เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช

40

อยธยา 2310 4). “ศกถลาง” (2480) เปนเรองของทาวเทพสตรและทาวศรสนทร สองวรสตรแหงเมองถลางทตอสกบการรกรานของพมาในชวงตนรตนโกสนทร 5). “เจาหญงแสนหว” (2481) เรองนองประวตศาสตรของอาณาจกรเลกๆ 2 แหงในรฐฉาน (หรอไทยใหญ) ในพมา ... เปนเรองของ “เผาไทย” ดวยกนเองและความรกในความเปนไทย 6). “มหาเทว” (2482) เปนเรองกษตรยแหงเชยงใหม ในชวงพทธศตวรรษท 22 (ตรงกบการเสยกรงศรอยธยา 2112) ตามประวตศาสตรมหาเทวตอสกบกองทพพมาและอยธยาเพออาณาจกรลานนาของพระองค แตในบทละครถกเปลยนใหเปนเรองทพระนางทรงชวยในการทจะสรางเอกภาพใหกบรฐไทย (ทมศนยกลางอยทอยธยา) 7). “นานเจา” (2482) ... เปนเรองของอาณาจกรไทยในนานเจา (ยนนาน) ทถกจน (กบไลขาน ราชวงศมงโกล) รกราน (ซงสอดคลองกบความรสกตอตานจนในประเทศ [เจก] ในขณะนน) ท าใหไทยตองถอยรนลงสแหลมทอง ละครเรองนอาจเปนจดสดยอดของลทธชาตนยมไทยในแงเผาพนธไทยและความรกในอสรภาพ ไดพากนละทงแมแตบานเกดเมองนอนเดมของตนเพอแลกกบเสรภาพและอสรภาพ ละครเรองนทรงพลงอยางมหาศาลโดยเฉพาะในการสราง “การรบร” ของคนไทยวาตนมาจากนานเจา 8). “อนสาวรย” (2482) ...เปนเรองของการสรางชาตรวมสมย และเปนเรองของการตอสกบศตรภายนอกซงไมปรากฏชดวาเปนใครหรอชาตใด 9). “พอขนผาเมอง” (2483) ... เรองนเปนเรองทน าเคาโครงมาจาก ศลาจารกหลกท 2 ของสโขทย และเปนเรองของ 2 พอขน คอพอขนบางกลางหาวและพอขนผาเมองในการตอสกบ “ขอม” และประกาศเอกราชของกรงสโขทย (ชาญวทย เกษตรศร, 2546: 213-217)

พจารณาจากเนอหาของบทละครเหลาน ในดานหนงจะเหนไดวาเปนเรองทสมพนธกบ “คนเผาไทย” ความรกชาต และวรกรรมของ “คนไทย” แตในอกดานหนงนน สงทพบกคอ เราจะเหนถงวาละครของหลวงวจตรวาทการนนเนนโครงเรองไปทความส าคญของมหาบรษในการปกปองชาตไทย หรอดงเชนท ครส เบเกอร และ ผาสก พงษไพจตรกลาววา หลวงวจตร เขยนบทละครเชดชพระนเรศวร และ พระเจาตากสน เปน มหาบรษ ผปกปองสยามจากศตรทเปนเพอนบานคอพมา แตวรกรรมดงกลาวไมจ ากดเฉพาะกษตรยเทานน ในบทละครทไดรบความนยมอยางสง เชน เรอง เลอดสพรรณ (พ.ศ. 2479) ตวเอกคอหญงสาวสามญทปลกเราสามญชนอนๆ ลกขนตอสการรกรานของพมา ไทยเปนชาตนกรบ ไมใชแตเพยงผชายเทานน แตรวมถงผหญงดวย บทละครอกเรองหนง คอ ศกถลาง เชดชทาวเทพสตรละทาวศรสนทร หญงสองพนองทปกปองภเกตจากการรกรานของพมา (ครส เบเกอรและผาสก พงษไพจตร, 2558 : 178)

นเปนการสราง “ผลผลตทางวฒนธรรม” หรอภาพแทน ดวยการสรางความทรงจ ารวม4เกยวกบการตอสเพอสรางและปกปองชาตไทยดวยการท าศกสงครามตอตานการรกรานจากภายนอกของมหาบรษทมาจากคนกลมตางๆ ในสงคมไทย จงหมายความวา ภาพแทนของลทธชาตนยมของกลมคณะราษฎรสายทหารนน ถกท าใหเปนแบบทหารนนเอง อกทงความทรงจ าเกยวกบการตอสสรางชาตและธ ารงความเปนชาตไทย เพอความรงเรองกาวหนาของชาตนน มไดน าเสนอตามแบบทมพระมหากษตรยเปนมหาบรษทเปนผน าแตเพยงพระองคเดยว แตทวา ประเทศไทยนน “รวมเลอดเนอชาตเชอไทย” คอคนไทยทกคนไมวาจะเปนกลมชนหรอชนชนใดกสามารถเปนวรบรษหรอ “มหาบรษ” ทม

การสรางวฒนธรรมใหมและบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ: โครงสรางทางอารมณความรสกและความทรงจ าชาตนยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร

41

บทบาทในการตอสสรางชาตได ไมวาจะเปนชาวบาน (บทละครเรองเลอดสพรรณ) ขนนาง (บทละครเรองราชมน) กษตรย (บทละครเรองพอขนผาเมอง พระนเรศวร พระเจาตากสน) หรอทนาสงเกตกคอผหญง (บทละครเรองมหาเทว ศกถลาง มหาเทว และเจาหญงแสนหว) ตรงนเราสามารถพจารณาวาจอมพล ป. พบลสงครามและหลวงวจตรวาทการใชอารมณความรสกเกยวกบความเปนชาตหรอชาตนยมแบบใหมทแตกตางขดแยงกบอารมณความรสกแบบชาต-ศาสนา-พระมหากษตรย ของกลมอนรกษนยม โดยการสรางภาพแทนทมความหมายเปนความทรงจ ารวมแบบใหมทเปนการตอกย าประวตศาสตรทเนนชาตนยมแบบทหารนนเอง

ความทรงจ าเกยวกบ มหาบรษ เชนนกอตวขนไดอยางไร อรรถจกร สตยานรกษ อธบายวา ความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจในสมยรตนโกสนทรตอนตนน าไปสการเกดส านกทางประวตศาสตรใหมในหมชนชนน า นนกคอส านกทวา วถแหงประวตศาสตรทกาวไปขางหนานน กเนองมาจากการทกษตรยเปนผก าหนด (โดยโครงสรางของอารมณความรสกแบบรฐสมบรณาญาสทธราชยนนคอความเทดทลจงรกภกดและไววางใจตอพระมหากษตรย หรอความเชอมนวา พระมหากษตรยทรงมเมตตา มปญญา มขนตธรรม ฯลฯ ทท าใหพระองคทรงปกครองพสกนกรใหอยเยนเปนสขและเจรญกาวหนา) แตทวากปรากฏส านกบางประการทเปนผลผลตของระบบเศรษฐกจ(แบบใหมทเปนแบบการประกอบการเพอการคาและแสวงหาก าไร) และการเมอง (ในแบบทผน าจะน าความกาวหนาทงเศรษฐกจและอนๆ มาสชาต) ทชนชนน าไดถายทอดและเราส านกนในหมขาราชการและราษฎร และท าใหขาราชการและราษฎรเกดส านกทวา พวกตนกอยในฐานะทน าความเจรญกาวหนามาสชาตไดดวยเชนกน เนองจากวาขาราชการและราษฎรกอยในระบบเศรษฐกจและการเมองแบบเดยวกน นนคอความคดเรอง “ชาต” และความคดเรอง “หนาทพลเมอง” ทเนนวาทกๆ คนมหนาทท าให “ชาต” เจรญกาวหนา ซงเปนความส านกทมพนฐานมาจากความคดทางเวลาดงกลาวขางตน (ความกาวหนา) ประกอบกบขาราชการเปนหนวยงานทถกสรางขนโดยมจดเนนทจะตองท าหนาทน าความกาวหนามาส “ชาต” ดวย จงท าใหขาราชการเกดความส านกดงกลาวงายขน แตดวยเหตทขาราชการและราษฎรทเกดมความส านก แบบเชงปจเจกชนและรบความคดบางประการจากการเราส านกของรฐสมบรณาญาสทธราชยนน เปนเพยงกลมคนจ านวนไมมากนกเมอเทยบกบพลเมองทงหมด ดงนนส านกเชงปจเจกชนทเกดขนจงไมไดเปนส านกเชงปจเจกชนทมองเหนศกยภาพและความสามารถทเทาเทยมกนของปจเจกชนทกคนในรฐ ท าใหส านกทางประวตศาสตรทเกดขนเปนส านกทใหความส าคญแกบทบาทของมหาบรษเปนอยางสง (อรรถจกร สตยานรกษ, 2538: 312-316)

โดยสรปกคอ บทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการนนเปนภาพแทนของอารมณความรสกแบบชาตนยมแบบทหาร โดยแสดงความหมายใหเกดเปนความทรงจ าเกยวกบมหาบรษทมาจากคนทกกลมในชาต ในการปกปองชาตไทยดวยการรบตอสกบศตรผรกราน เพอรวมกนสรางชาตไทยใหกาวไปขางหนานนเอง

เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช

42

ภาพแทนและการจดโครงสรางทางสงคมและการเมองของคณะราษฎรสายทหาร

บทละครประวตศาสตรทหลวงวจตรวาทการแตงขน และผานการเผยแพรทางละครเวทนน ไดสอความหมายของอารมณความรสกเกยวกบประวตศาสตรของชาตไทยขนใหมใหสามารถเปนทเขาใจกนไดในกลมชนรนใหมในสวนทเปนคณะราษฎรสายทหาร และกลายเปน “ความจรง” ในความรบรของพวกเขา นนคอประวตศาสตรนนสรางสรรคโดยคนชาตไทย ภายใตการน าของมหาบรษทมาจากคนกลมตางๆ หรอมาจากคนทกชน ไมจ าเปนวาพระมหากษตรยเทานนทจะเปนมหาบรษ แนนอนบคคลดงเชน พอขนรามค าแหง พระนเรศวร หรอพระเจาตากนน ยอมเปนมหาบรษของชนชาตไทยทตอสเพอเอกราชของชาต แตขนนาง ดงเชน ราชมน และชาวบาน เชน ชาวบานสพรรณบร ตลอดจนผหญงตางกสามารถเปนมหาบรษทตอสในแบบทหารเพอสรางชาตไทย เพอเอกราชของชาตไทยไดเชนกน

ในดานหนง การสราง วฒนธรรมใหม ผาน “รฐนยม” คอการจดพนทของโครงสรางทางสงคมของไทยใหเปนแบบทหาร ในขณะทในอกดานหนงบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการเปนภาพแทนของการตอสเพอสรางและธ ารงชาตไทย ทมลกษณะเปนการตอสในแบบทหาร ตลอดจนอารมณความรสกรวมกบคณะราษฎรโดยรวมและชนชนกลางใหม จงน าไปสโครงสรางทางการเมองตามแบบของคณะราษฎรสายทหาร โครงสรางทางการเมองทมองคประกอบแบบทหารน เปนโครงสรางทมรฐธรรมนญ มสภา ทมสมาชกสองประเภท ประเภทท 1 สมาชกมาจากการเลอกตง และประเภทท 2 มาจากการแตงตงของคณะราษฎรสายทหาร ตลอดจนมนายกรฐมนตรทเปนแบบทหารทเขมแขงคอจอมพล ป. พบลสงคราม โครงสรางเชนนไดรบการสถาปนาขนมา ดวยการด าเนนการตางๆ ของจอมพล ป. พบลสงคราม เชนการเคลอนไหวทเสรมสรางความเปนผน า โดยการประกาศค าขวญทวา “เชอผน าชาตพนภย” และการด าเนนการตางๆ ตามรฐนยม รวมกบการแกไขรฐธรรมนญเพอยดอายการด ารงอยของสมาชกรฐสภาประเภท 25 โครงสรางนก าเนดจากความหมายหรออารมณความรสกทผสมกนระหวางความรสกของความเสมอภาค กบอารมณความรสกแบบทหารนยมชาตนยม อารมณความรสกแบบลทธทหารชาตนยมรปแบบน สอใหเปนทเขาใจกนไดกโดยผาน “รฐนยม” และบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการนนเอง

โครงสรางน ด ารงอยจนกระทงจอมพล ป. พบลสงครามสนสดการด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร พรอมกบการหมดอ านาจลงของคณะราษฎรสายทหาร เมอกอนการสนสดของสงครามโลกครงท 2 เลกนอย ในขณะเดยวกนรฐบาลของคณะราษฎรสายทหารกถกแทนทดวยคณะราษฎรสายพลเรอน ภายใตการน าของนายปรด พนมยงค ทเปนรนชนเดยวกน และอยภายใตระบอบอารมณความรสกเดยวกน นนกคอชาตก าเนดมไดก าหนดคณคาของมนษย และความเปนผน าทจะน าชาตใหเจรญกาวหนาไปขางหนาเพอราษฎรไทยโดยรวม แตคณะราษฎรสายพลเรอนมประสบการณทแตกตางกบสายทหาร คอนายปรด พนมยงค มประสบการณทเปนขาราชการพลเรอนสายกฎหมาย

การสรางวฒนธรรมใหมและบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ: โครงสรางทางอารมณความรสกและความทรงจ าชาตนยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร

43

ดงนน จงเดนแนวทางเพอสถาปนาโครงสรางทางการเมองแบบทตงอยบนฐานของ “หลกวชา” ตามรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. 2489 ทนายปรด และคณะราษฎรสายพลเรอนผลกดนใหรางขนมา ทองคประกอบของรฐสภานนมาจากการเลอกตงทงทางตรงและทางออม (ซงอยนอกเหนอจากเนอหาของบทความน) อยางไรกตาม การจดระเบยบสงคมตามแบบทหารของคณะราษฎรสายทหารบางสวนกยงคงเปนมรดกตกทอดในสงคมไทยแมในปจจบน เชนการยนตรงเคารพธงชาตในเวลา 8.00 น

สรป การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคมและการเมองของไทยทกาวสสมยใหมนน น ามาสกระบวนการของการเปลยนแปลง หรอการปฏวตสงคมใหม ของรนชนตางๆ ทมประสบการณซงน าไปสระบอบอารมณความรสกแบบใหมหนงๆ ส าหรบรนชนสมยใหมรนแรกคอบรรดาเจานายทอยภายใตการน าของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวนน มระบอบอารมณความรสกทวา พระมหากษตรยคอผน าความกาวหนามาสชาต ซงผลกคอการปฏวตหรอการเปลยนแปลงโดยการสรางโครงสรางทางสงคมและโครงสรางทางการเมองแบบรฐสมบรณาญาสทธราชยขนมา ในขณะทรนชนท 2 อนเปนรนชนของขาราชการระดบกลางและบรรดาชนชนกลางจ านวนหนงทไมใชเจานายทมประสบการณอกแบบหนง จงมระบอบอารมณความรสกอกแบบหนง นนคออารมณความรสกทวา ชาตก าเนดมไดเปนเครองก าหนดคณคาของมนษยซงน าไปสความรสกเกยวกบความเสมอภาค ในขณะเดยวกนกมอารมณความรสกทวา ความกาวหนาของสงคมนน กเพอประโยชนของคนในชาตโดยรวม และความรสกทวา คนกลมอนๆ กสามารถมสวนในการน าความกาวหนามาสชาตได จงสมพนธกบความเปลยนแปลงหรอการปฏวตทน าไปสโครงสรางทางการเมองและการจดความสมพนธทางสงคมแบบ “ประชาธปไตย” ในป พ.ศ. 2475 ทสถาปนาโครงสรางทางสงคมและโครงสรางทางการเมองแบบทมรฐธรรมนญ มรฐสภา ทมาจากการแตงตงและเลอกตง โดยมเจตนาทจะใหการแตงตงหมดไปในทสด และมรฐบาลทมาจากการแตงตงของรฐสภา

อยางไรกตาม ภายใตการตอสทางการเมองระหวางคณะราษฎรกบกลมอนรกษนยมไดน ามาสการขนสอ านาจของคณะราษฎรสายทหารเมอผน ากลม คอจอมพล ป. พบลสงคราม เถลงอ านาจ ในป พ.ศ. 2481 กลมคณะราษฎรสายทหารทน าโดยจอมพล ป. น ในดานหนงมโครงสรางทางอารมณความรสกรวมกบคณะราษฎรและชนชนกลางใหมโดยรวม แตในอกดานหนง กมลกษณะจ าเพาะของตวเอง เนองจากพวกเขามประสบการณแบบทหาร ดงนนระบอบอารมณความรสกของพวกเขาจงมองคประกอบแบบทหารดวย ระบบอารมณความรสกน น าไปสการเคลอนไหวทางวฒนธรรม โดยเฉพาะการประกาศ “รฐนยม” และบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการทใชในการแสดงละครเวท ซงเปนภาพแทนทแสดงออกถงความหมายอนเปนความทรงจ าเกยวกบมหาบรษแหงชาตใหเปนทเขาใจกน อนน าไปสการเปลยนแปลงหรอการปฏวตโครงสรางทางการเมองอกแบบหนง ทดานหนงมองคประกอบแบบเดยวกบคณะราษฎรโดยรวม คอยงคงรกษาโครงสรางทมรฐธรรมนญ รฐสภา และรฐบาลทมาจากรฐสภาเอาไว แตในอกดานหนง ดวยองคประกอบของอารมณความรสกแบบทหาร จงท าใหโครงสรางทางการเมอง

เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช

44

ดงกลาวเปนโครงสรางทอยภายใตการน าของมหาบรษทเขมแขงแบบทหาร นนคอจอมพล ป พบลสงคราม ในขณะทไดยดบทเฉพาะการณทก าหนดใหรฐสภามสมาชกประเภท 2 ทมาจากการแตงตงของคณะราษฎรสายทหารจ านวนครงหนงของรฐสภาออกไป อกทงยงสถาปนาความสมพนธทางสงคมทจดระเบยบแบบทหารอกดวย

ดงนน “รฐนยม” และ บทละครของหลวงวจตรวาทการจงเปนเครองมอทหลวงวจตรวาทการและจอมพล ป พบลสงครามใชสอความหมายของโครงสรางอารมณความรสกทท าใหคนภายในกลมคณะราษฎรสายทหารทมประสบการณรวมกนไดเขาใจรวมกน จงกลายเปน “ความจรง” ขนมา และแสดง “ความจรง” นน อยางเปนรปธรรมโดยการจดความสมพนธทางสงคมและโครงสรางทางการเมองตามแบบกลมของตนภายใตการน าของจอมพล ป. พบลสงคราม การศกษาเรองการสรางวฒนธรรมและบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการโดยทวไปนน มแนวโนมทจะพจารณาวา บทละครของหลวงวจตรวาทการมฐานคดมาจากความคดชาตนยม โดยไมไดใหความสนใจกบการตอบค าถามในเชงโครงสรางมากนก การศกษาในทนจงตองการยกระดบความเขาใจปรากฏการณดงกลาวขนมา โดยหยบยมและตความมโนทศนบางมโนทศนของเรยมอนด วลเลยม แลวมาประยกตเปนกรอบของผเขยนเองทสรปวา ภายในสงคมแบบหนงๆ นน ด าเนนไปภายใต “การปฏวตอนยาวนาน” ซงในกรณของประเทศไทยนน สงคมสมยใหมทปรากฏขนมาตงแตสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เปนสงคมทระบบเศรษฐกจแบบทนนยมแรกเรมเรมตนขน เกดชนชนกลาง (ทยงคงเปนคนสวนนอย) และกอใหเกดโครงสรางของอารมณความรสกชนดหนงขนมา คออารมณความรสกทตองการเปลยนแปลงสงคมใหเจรญกาวหนา และมความเสมอภาค สงคมสมยใหมนด าเนนมาอยางยาวนานและยงคงไมบรรลจดสงสด ในขณะเดยวกนทามกลางการคลคลายขยายตวของสงคมไทยสมยใหมนน ปรากฏรนชนตางๆ หลากหลายมากขน พวกเขามประสบการณทรวมกบรนชนกอนหนา แตในขณะเดยวกน ดวยการมประสบการณบางประการทตางออกไป สงผลใหเกดลกษณะเฉพาะของรนชนตางๆเหลานนดวย จงปรากฏโครงสรางอารมณความรสกในแบบของของรนชนนนๆขนมา โครงสรางอารมณความรสกตางๆเหลานน ามาสการเปลยนแปลงหรอการปฏวตขนหลายครงหลายหน

ดงนน การใชแบบจ าลองทไดจากการตความมโนทศนของ เรยมอนด วลเลยม และประยกตใชตามแบบของผเขยนเอง ท าใหสามารถมองเหนถงอะไรบางอยางทเปนโครงสรางหรอแบบแผนระดบมหภาค คอ โครงสรางของอารมณความรสกทควบคมกระบวนการทางประวตศาสตรอย โครงสรางหรอแบบแผนนไมใชโครงสรางทแขงถอตายตว แตทวามความเปลยนแปลงทเปนพลวต และสงผลเปนการเปลยนแปลงหรอการปฏวตทมาจากรนชนตางๆ ดงนน จงอาจจะตอบค าถามในชนตนเกยวกบการเคลอนไหวพลกกลบซบซอนไมยตลงตวของกระบวนการทางสงคมและการเมองไทยสมยใหมอนยาวนานวา เปนเพราะการเขาสสมยใหมยงไมบรรลจดสงสด ซงในบทความนน าเสนอเฉพาะเจาะจงไปทการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 และการเปลยนแปลงในสมยทจอมพล ป. พบลสงครามเปนนายกรฐมนตรสมยแรก ภายใตฐานคดทวา กระบวนการ

การสรางวฒนธรรมใหมและบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ: โครงสรางทางอารมณความรสกและความทรงจ าชาตนยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร

45

เปลยนแปลงพลกกลบซบซอนของประวตศาสตรการเมองไทยสมยใหม6 นน ด าเนนไปภายใน The Long Revolution นนเอง

เชงอรรถ

1 ผเขยนตองขอขอบพระคณศาสตราจารย สายชล สตยานรกษ แหงภาควชาประวตศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ตอค าวจารณและขอเสนอแนะอนมคณคายง อยางไรกตาม ความผดพลาดทอาจปรากฏอยในบทความน เกดขนเนองมาจากความออนดอยตนเขนของผเขยนเอง ทานไมไดมสวนรวมหรอรบผดชอบตอความออนดอยตนเขนนทงสน และตองขอขอบพระคณอาจารย ดร. สภค จาวลา เปนอยางสง ทกรณาอานและปรบปรงบทคดยอภาษาองกฤษของบทความเรองน

2 กลมคณะราษฎรสายทหารนน ในทนหมายถงกลมทมจอมพล ป. พบลสงคราม เปนผน า ซงไมรวมถง พระยาพหลพลพยหเสนา และพระยาทรงสรเดช เปนตน

3 ค าวาอนรกษนยมนเปนค ากวาง และมความหมายแตกตางกนมากระหวางคนทถกจดวาเปนอนรกษนยม ปฐมาวด วเชยรนตย ในวทยานพนธทใกลเสรจสนสมบรณของเธอเรอง “การตอสทางความคดของ ‘กลมเลอดสน าเงน’ ในสงคมการเมองไทย พ.ศ. 2475-2500” เขยนเพอเสนอขอรบปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต ณ ภาควชาประวตศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมนน เธอศกษาถงความคดของกลมคนทถกจดวาเปนฝายอนรกษนยม และพบวาพวกเขามความคดแบบอนรกษนยมทแตกตางหลากหลายกน ดงนนหมายความวา ภายในกลมอนรกษนยมกมรนชนและกลมภายในรนชนตางๆ ทมประสบการณทแตกตางกนไปดวย

สวนในประเดนการตอตานเคาโครงเศรษฐกจนน ผทตอตานเคาโครงทางเศรษฐกจนกไมไดมเฉพาะแตเพยงกลมอนรกษนยมเทานน แตภายในคณะราษฎรเอง เชนจอมพล ป. พบลสงคราม กตอตานเคาโครงเศรษฐกจน ดหนงสอเรอง ประวตศาสตรทเพงสราง (สมศกด, 2544)

4 แนวความคดเกยวกบความทรงจ ารวม ด Connerton, Pual. 1955; Hallwachs, Maurice. 1992

5 ตรงนพจารณาไดวา แมโครงสรางของของรฐสภานบตงแตการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ตามรฐธรรมนญชวคราวป 24 มถนายน พ.ศ. 2475 และรฐธรรมนญ 10 ธนวา พ.ศ. 2475 นน ก าหนดใหรฐสภามสมาชกประเภท 2 เชนเดยวกน แตกก าหนดไววา สมาชกประเภท 2 จะสนสดลงภายใน 10 ป ดงนน จงสามารถตความไดวา เจตนาของคณะราษฎรโดยรวม กคอ ในทายทสดตองการใหเหลอแตสมาชกประเภท 1 ทมาจากการเลอกตงของประชาชนแตเพยงประเภทเดยวเทานน แตส าหรบคณะราษฎรสายทหารทน าโดยจอมพล ป. พบลสงครามนน มเจตนาใหมสมาชกประเภท 2 ทไดรบการแตงตงจากสายทหารใหคงอยในโครงสรางทางการเมองตามแบบของพวกเขาอยางแทจรง ซงสะทอนออกมาจากการแกไขรฐธรรมนญอยางมจตส านกเพอทจะธ ารงสมาชกประเภท 2 ไว

6 จะพบวา ในประวตศาสตรการเมองไทยสมยใหมนน รนชนตางๆ ทขนมาเปลยนแปลงหรอปฏวตสงคม ตางอางถงความเปนประชาธปไตยทงสน แมวาโครงสรางทางการเมองและความสมพนธทางสงคมทรนชนตางๆ จ านวนมากสถาปนาขนมา จะไดรบการพจารณาวาเปนเผดจการกตาม แตพวกเขาทงหมดกอางวาโครงสรางทางการเมองและความสมพนธทางสงคมทพวกเขาสถาปนาขนมานน เปนประชาธปไตย (ด เกรยงศกด, 2536)

เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช

46

รายการอางอง เอกสารภาษาไทย เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช. (2536). แนวความคดประชาธปไตยแบบไทย. วทยานพนธ

รฐศาสตรมหาบณฑต คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ครส เบเกอร และผาสก พงษไพจตร. (2558). ประวตศาสตรไทยรวมสมย. กรงเทพ:

มตชน ชาญวทย เกษตรศร. (2549). ประวตการเมองไทย 2475-2500. กรงเทพ: มลนธ

โครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร นครนทร เมฆไตรรตน. (2553). ปฏวตสยาม พ.ศ. 2475. กรงเทพ: ฟาเดยวกน ประอรรตน บรณมาตร. (2528). บทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ.

กรงเทพ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร และ มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร

ฤดชนก รพพนธ. (2546). ละครหลวงวจตร. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต (นาฏยศลปไทย) คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

สมศกด เจยมธรสกล. (2544). ประวตศาสตรทเพงสราง. กรงเทพ: ส านกพมพ 6 ตลาร าลก.

สายชล สตยานรกษ. (2557). 10 ปญญาชนสยาม เลม 2. กรงเทพ: ส านกพมพ openbooks

อรรถจกร สตยานรกษ. (2555). การเปลยนแปลงโลกทศนของชนชนน าไทย ตงแตรชกาลท 5 ถง พ.ศ. 2475. (พมพครงท 3). กรงเทพ: ส านกพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เอกสารภาษาตางประเทศ Connerton, Pual. (1955). How Society Remember. Cambridge: Cambridge

University Press. Cris Baker and Pasuk Phongpaichit, (2014). A History of Thailand. (Third

edition). Cambridge: Cambridge University Press. Halbwachs, Maurice. (1992). On Collective Memory. Chicago: The University

of Chicago Press. Longhurst, Brian et al.(2005). Introducing Cultural Studies. Peking: Pearson

Education Asia Limited and Peking University Press. natalierosebradbury. (2013). Raymond Williams on art and society. Retrieved

from https://picturesforschools.wordpress.com/2013/10/23/raymond-williams-on-art-and-society/

William, Raymond. (1965). The Long Revolution. London: Pelican Books. ……………………………. (1983). Keywords: A Vocabulary of Culture and Society.

London: Fontana.

การสรางวฒนธรรมใหมและบทละครประวตศาสตรของหลวงวจตรวาทการ: โครงสรางทางอารมณความรสกและความทรงจ าชาตนยมแบบทหารของคณะราษฎรสายทหาร

47

Translated Thai References

Baker, C. and Phongpaichit, P. (2015). Contemporary History of Thailand. Bangkok: Matichon Press.

Buranamaat, P. (1984). Historical Plays of Luang Wijitwatakarn. Bangkok: The Foundation for the Promotion of Social Sciences and Humanities Textbooks Project.

Chetpatanavanich, K. (1993). Conceptions of Thai Democracy. Master’s Thesis in Political Sciences, Faculty of Political Sciences, Thammasat University.

Jeamthiraskul, S. (2002). Newly Constructed History. Bangkok: 6 Tula Recall Press.

Kasetsiri, C. (2006). The History of Thai Politics 1932-1957. Bangkok: The Foundation for the Promotion of Social Sciences and Humanities Textbooks Project.

Mektrairat, N. (2010). 1932 Siamese Revolution. Bangkok: Fa Diao Kan. Raphipan, R. (2003). Luang Wijit’s Plays. Master’s Thesis in Arts (Thai

Dance), Faculty of Fine and Applied Arts, Chulalongkorn University. Sattayanurak, A. (2012). The Transformation of Thai Elites’ World View from

Rama V to 1932. Bangkok: Chulalongkorn University Press. Sattayanurak, S. (2014). 10 Siamese Intellectuals vol. 2. Bangkok:

openbooks Press.