การนเทศในสถานศกษา อาจารย ดร.เกจกนก เออวงศ

เคาโครงเนอหา

ตอนท 8.1 แนวคด หลกการเกยวกบการนเทศการศกษา

8.1.1 ความหมาย และความส าคญของการนเทศการศกษา

8.1.2 จดมงหมายของการนเทศการศกษา

8.1.3 หลกการของการนเทศการศกษา

8.1.4 ภารกจของการนเทศการศกษา

8.1.5 ความสมพนธของการนเทศกบการบรหารการศกษา

ตอนท 8.2 รปแบบและกระบวนการนเทศในสถานศกษา

8.2.1 รปแบบการนเทศในสถานศกษา

8.2.2 กระบวนการนเทศในสถานศกษา

ตอนท 8.3 ระบบการนเทศในสถานศกษา

8.3.1 ความหมายของระบบการนเทศ

8.3.2 องคประกอบของระบบการนเทศ

8.3.3 การจดระบบการนเทศในสถานศกษา

ตอนท 8.4 ปญหาและแนวโนมของการนเทศในสถานศกษา

8.4.1 สภาพปญหาของการนเทศในสถานศกษาในปจจบน

8.4.2 แนวโนมของการนเทศในสถานศกษา

8.4.3 บทบาทของผบรหารตอการนเทศในสถานศกษา

แนวคด

1. การนเทศการศกษาเปนกระบวนการปฏบตงานรวมกนของผนเทศและผรบการนเทศเพอชวยเหลอ แนะน าครใหมภาวะผน า

ทางวชาการ เสรมสรางสมรรถนะดานการสอนและการปฏบตงาน สงเสรมประสานความรวมมอในการแกปญหาการเรยนการ

สอน และเสรมสรางขวญก าลงใจ โดยยดถอหลกการด าเนนการคอ หลกของการมงประโยชนเพอการพฒนาคร หลกแหงความ

รวมมอ หลกการสรางสมพนธภาพบนความเทาเทยม หลกความเปนระบบและความตอเนอง และหลกความยดหยนใหอสระ

การนเทศและการบรหารสถานศกษามความสมพนธกนอยางใกลชด เปนกระบวนการท างานทตองการประสานกน เปน

องคประกอบของกนและกน และการด าเนนงานจะสงผลกระทบตอกน

2

2. รปแบบการนเทศในสถานศกษาทใชทวไป คอการนเทศเปนรายบคคลและการนเทศเปนกลมรปแบบการนเทศลกษณะเฉพาะ

ซงเปนรปแบบทมแนวคดหลกการในการด าเนนการทชดเจน เฉพาะเจาะจง ไดแก การนเทศแบบคลนก การนเทศแบบรวม

พฒนา กระบวนการนเทศมขนตอน คอ การเตรยมการ การวางแผนการ การปฏบตตามแผน การประเมน และการปรบปรง

แกไข ส าหรบกระบวนการนเทศการเรยนการสอน ใชวงจรการนเทศแบบคลนก

3. ระบบการนเทศ เปนองคประกอบทแสดงถงกลไกหรอกระบวนการในการปฏบตงานรวมกนระหวางผนเทศและผรบการ

นเทศ องคประกอบของระบบการนเทศไดแก 1) ปจจยน าเขา ครอบคลมเกยวกบหลกการนเทศ บคลากรการนเทศ และปจจย

สนบสนน 2) กระบวนการนเทศ 3) ผลผลต คอเจคต ความรความเขาใจและทกษะของคร 4) ขอมลยอนกลบ เพอการปรบปรง

การนเทศ และ5) สภาพแวดลอมภายนอกของระบบ ผบรหารมบทบาทการจดการระบบการนเทศโดยก าหนดนโยบาย และ

แผนการนเทศ จดเตรยมปจจยทเกยวของและใหความส าคญกบการด าเนนการตามระบบ

4. สภาพปญหาของการนเทศ ไดแก บคลากรขาดความรความเขาใจและทกษะการนเทศ ผบรหารไมตระหนกถงความส าคญ

ของการนเทศ ครมทศนคตทางลบตอการนเทศ ขาดการเตรยมความพรอม ไมไดศกษาความตองการจ าเปน ไมด าเนนการตาม

แผน และขาดการประเมนผลและน าผลการนเทศไปใชประโยชน แนวโนมของการนเทศในอนาคตเปนการนเทศทใชรปแบบ

ไมชน าและนเทศแบบรวมมอ การนเทศทางไกลโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ การประยกตการจดการความร และการพฒนา

เครอขายการนเทศ โดยผบรหารตองมบทบาทในการเปนผน า ผเอออ านวย ผประเมน ผเสรมก าลงใจ และผสอนแนะหรอเปนพ

เลยงใหกบคร

วตถประสงค

เมอศกษาหนวยท 8 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายแนวคดและหลกการเกยวกบการนเทศการศกษาได

2. เสนอแนะแนวทางการน ารปแบบการนเทศในสถานศกษามาประยกตใชได

3. อธบายขนตอนตางๆ ในกระบวนการนเทศในสถานศกษาได

4. วเคราะหและเสนอแนะแนวทางในการจดระบบการนเทศในสถานศกษาได

5. วเคราะหสภาพปญหาและแนวโนมของการนเทศในสถานศกษาได

6. ระบบทบาทของผบรหารตอการนเทศการศกษาได

ตอนท 8.1

แนวคด หลกการเกยวกบการนเทศการศกษา

หวเรอง

เรองท 8.1.1 ความหมาย และความส าคญของการนเทศการศกษา

เรองท 8.1.2 จดมงหมายของการนเทศการศกษา

3

เรองท 8.1.3 หลกการของการนเทศการศกษา

เรองท 8.1.4 ภารกจของการนเทศการศกษา

เรองท 8.1.5 ความสมพนธของการนเทศกบการบรหารการศกษา

แนวคด

1. การนเทศการศกษาเปนกระบวนการในการปฏบตงานรวมกนระหวางผนเทศกบผรบการนเทศทจะชวยเหลอ ให

ค าปรกษา แนะน าครผรบการนเทศและบคลากรทางการศกษาใหพฒนาการเรยนการสอนและการปฏบตงานเพอใหเกดความ

งอกงามทางวชาชพซงจะสงผลตอการพฒนาคณภาพของผเรยนใหเปนไปตามเปาหมายของการศกษา

2. การนเทศการศกษามจดมงหมายคอการพฒนาคณภาพผเรยน โดยผานกระบวนการนเทศ เพอพฒนาครใหมภาวะ

ผน าทางวชาการในการพฒนาปรบปรงหลกสตรและกระบวนการเรยนการสอน เสรมสรางสมรรถนะดานการสอนและการ

ปฏบตงานของครสงเสรมการประสานความรวมมอในการแกปญหาการจดการเรยนการสอน และเสรมสรางขวญก าลงใจใหครม

ความไววางใจและความมนคงในความกาวหนาในวชาชพ

3. หลกการในการนเทศการศกษา ประกอบดวย หลกของการมงประโยชนเพอการพฒนาครเปนส าคญ หลกแหงความ

รวมมอของผบรหาร ผนเทศและคร หลกการสราง สมพนธภาพบนความเทาเทยมและการยอมรบซงกนและกน หลกความเปน

ระบบและม ความตอเนอง และหลกความยดหยนใหอสระในการพฒนา

4. ผนเทศตองมความร มทกษะระหวางบคคลและทกษะเชงเทคนค เพอปฏบตภารกจการนเทศตางๆ เชน การใหความ

ชวยเหลอการพฒนาโดยกลม การพฒนาวชาชพ การพฒนาหลกสตร และการวจยปฏบตการ

5. ความสมพนธของการนเทศและการบรหารการศกษาเปนความสมพนธทเปนการประสานการท างานรวมกน และ

เปนองคประกอบของกนและกน การนเทศจะประสบความส าเรจตามเปาหมายทตงไวตองอาศยพงพาการบรหารจดการของ

สถานศกษาทด ขณะเดยวกนการนเทศซงชวยใหครไดรบการพฒนาใหมศกยภาพสงขนในการจดการเรยนการสอนและการ

ปฏบตงานกสงผลตอประสทธภาพในการบรหารจดการสถานศกษาเชนกน

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 8.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมายและความส าคญของการนเทศการศกษาได

2. ระบจดมงหมายของการนเทศการศกษาได

3. อธบายหลกการในการนเทศการศกษาได

4. วเคราะหภารกจของการนเทศการศกษาในสถานศกษาได

5. วเคราะหถงความสมพนธระหวางการนเทศการศกษาและการบรหารการศกษาได

4

เรองท 8.1.1 ความหมาย และความส าคญของการนเทศการศกษา

ความน า

จดมงหมายส าคญของการจดการศกษาคอ คณภาพการศกษาหรอคณภาพของผเรยน ผทมบทบาทส าคญใน

การพฒนาคณภาพการศกษา กคอ ผบรหาร คร อาจารย และบคลากรในสถานศกษา ซงจะตองไดรบการพฒนาใหมศกยภาพใน

การบรหารจดการศกษาและการจดการเรยนการสอนทมประสทธภาพ โดยใชแนวทางหรอวธการพฒนาทหลากหลาย การ

นเทศเปนวธการหนงของการพฒนาซงถอวาเปนหวใจของการพฒนาผบรหาร คร อาจารย และบคลากรในสถานศกษา เพราะ

ภารกจตางๆ ของสถานศกษาจะส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดไวหรอไมนน ขนอยกบความรความสามารถและความรวมมอ

ของบคลากรทกฝายทเกยวของ ดงนน สถานศกษาใดทมบคลากรทมความรความสามารถ ประสบการณในการท างานและ

สามารถน าศกยภาพของบคลากรมาใชใหเกดประโยชนไดอยางเตมทกจะมโอกาสประสบความส าเรจ มความกาวหนา

สามารถพฒนาคณภาพการศกษาใหไดมาตรฐานตามความคาดหวงของสงคมได การพฒนาบคลากรในสถานศกษา โดยผาน

การนเทศการศกษาอยางเปนระบบและตอเนอง จงเปนปจจยส าคญทชวยใหการบรหารจดการศกษาและการจดการเรยนการ

สอนของสถานศกษามประสทธภาพและสามารถพฒนาคณภาพการศกษาไดตามมาตรฐานทก าหนดไว การนเทศการศกษาเปน

ศาสตรทมพฒนาการในการด าเนนการมาในหลายยคหลายสมย ในแตละยคกจะมแนวคด ความเชอและจดเนนในการ

ด าเนนการทแตกตางกน การก าหนดยคตามคาบเวลาตายตวเปนสงทท าไดยาก เพราะพฒนาการของการศกษาในบรบทตางๆ ม

ความแตกตางกนอยางมาก อยางไรกตามหากพจารณาถงพฒนาการทเหนเดนชด อาจแบงระยะการพฒนาการของการนเทศ

ออกเปน 3 ระยะ โดยในยคเรมแรกของการนเทศ เปนยคของการตรวจตราทางการบรหาร เปนลกษณะของการนเทศการศกษา

ทวไป ผนเทศจะไดรบมอบหมายใหตรวจสอบโรงเรยนเพอใหโรงเรยนด าเนนการตามเงอนไข ขอก าหนดของหนวยงานตน

สงกดทไดก าหนดไว หรอเปนการตรวจสอบเกยวกบขอบงคบของหลกสตรมากกวาการเขามาดแลในเรองการเรยนการสอน

ในยคตอมาการนเทศการศกษาใหความส าคญกบประสทธภาพการเรยนการสอนมากขน ผนเทศอยในฐานะผเชยวชาญทจะให

ความร ค าแนะน าและชแนะแกคร ผนเทศจงเปนเหมอนครของคร ทมความรด มเทคนควธการสอนทจะใหค าชแนะเพอ

ชวยเหลอครในสถานศกษา การพฒนาการของนเทศการศกษามการพฒนาเรอยมาจนมากระทงในยคปจจบน เปนการนเทศใน

ยคประชาธปไตย มความกาวหนาทางเทคโนโลยสารสนเทศมากมาย จดมงหมายและกระบวนการนเทศมการเปลยนแปลง

การนเทศจงเปนการท างานรวมกนระหวางครกบผนเทศเพอใหเกดการพฒนาคณภาพการศกษาและการพฒนาการจดการเรยน

การสอน โดยผานกระบวนการเรยนรรวมกนของครและผนเทศ การนเทศการศกษาชวงนจงเปนการนเทศทเนนการนเทศการ

เรยนการสอน ซงกลาวไดวาเปนสวนหนงของการนเทศการศกษานนเอง

การนเทศการศกษาทจดอยในปจจบนอาจเปนการนเทศโดยผนเทศภายนอกสถานศกษา บคคลท

รบผดชอบในการนเทศไดแก ศกษานเทศก หรอบคคลอนภายนอกสถานศกษาซงอาจจะเปนผบรหารในระดบ

กระทรวงศกษาธการ หรอเขตพนทการศกษา และการนเทศภายในสถานศกษาซงเกยวของกบบคคลหลายฝาย ตงแตผบรหาร

5

สถานศกษาจนถงครผนเทศหรอครทไดรบมอบหมาย ในหนวยท 8 นไดน าเสนอสาระทเกยวกบการนเทศในสถานศกษา ซง

เปนกระบวนการทผนเทศภายในสถานศกษาด าเนนการโดยใชภาวะผน า เพอท าใหเกดความรวมมอรวมใจ การประสานงาน

และการใชศกยภาพในการปฏบตงานอยางเตมทอนจะสงผลถงการพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษานนๆ เปนแนวคด

ในการพฒนาอยางตอเนองและยงยน ทงนเพราะ “การพฒนาทมผลถาวร คอ การพฒนาตนเอง”

ความหมายของการนเทศการศกษา ตามทไดกลาวมาแลววา การนเทศการศกษามพฒนาการมาในหลายชวง ซงท าใหมมมองทนกวชาการน าเสนอ

ความหมายของการนเทศการศกษามความแตกตางกน ความหมายของการนเทศการศกษาซงนกวชาการการศกษาไดใหไว

จ านวนมาก ดงเชน อายและเนทเซอร (Eye and Netzer, 1965: 12) ใหความหมายการนเทศการศกษาอยางกวางๆ วา เปน

รปแบบหนงของการบรหารซงเกยวกบความคาดหวงของผลสมฤทธจากการบรหารการศกษา ซงสอดคลองกบทแฮรส (Harris

1985: 10) ใหความหมายวา เปนสงทบคลากรของโรงเรยนกระท าตอบคลากรหรอสงตางๆ เพอรกษาไวหรอเปลยนแปลงการ

ปฏบตงานของโรงเรยน โดยมงใหเกดผลโดยตรงตอกระบวนการสอนอนจะน าไปสการสงเสรมการเรยนรของนกเรยน

รวมทงท อาคม จนทสนทร (2525: 1) กลาววา การนเทศการศกษาเปนบรการอยางหนงทจดใหแกระบบการศกษา มเทคนค

และเปนไปทางวชาการ การนเทศการศกษาจะกระท าตอบคลากรทางการศกษา ทงคร ผบรหาร และฝายบรการอนๆ ในวงการ

ศกษา โดยมจดหมายปลายทางทผลการศกษาหรอเดกทไดรบการศกษา สอดคลองกบสงด อทรานนท (2530: 7) ทให

ความหมายไววา การนเทศการศกษาคอกระบวนการท างานรวมกบครและบคลากรทางการศกษา เพอใหไดมาซงสมฤทธผล

สงสดในการเรยนของนกเรยน และปรยาพร วงศอนตรโรจน (2536: 3) กลาววา การนเทศเปนกระบวนการจดบรการการศกษา

เพอชแนะใหความชวยเหลอและความรวมมอกบครและบคคลทเกยวของกบการจดการศกษา เพอปรบปรงการเรยนการสอน

ของครและเพมคณภาพของนกเรยนใหเปนไปตามเปาหมายของการศกษา นยามดงกลาวชใหเหนถงจดมงหมายของการนเทศ

ทตองการพฒนาการเรยนการสอนอนจะสงผลตอผลส าเรจในการจดการศกษา ซงในความหมายน กด (Good 1973: 374) ได

ขยายความไวในพจนานกรมไวอยางละเอยดเพมขนวา การนเทศการศกษา เปนความพยายามทกอยางของผปฏบตหนาท

ทางการศกษาในการใหความชวยเหลอ แนะน าครหรอบคลากรทเกยวของกบการศกษาใหปรบปรงวธสอน ชวยพฒนาครให

เกดความงอกงามทางวชาชพทางการศกษาใหรจกเลอกและใชวสดอปกรณการสอน ปรบปรงหลกสตรและเลอกเนอหาสาระท

จะน ามาสอน พฒนาและปรบปรงวธสอนและการประเมนผลการสอน จากความหมายทกด กลาวไวเปนความหมายทแสดงให

เหนวา ทศทางของการนเทศการศกษาเรมมจดเนนในการนเทศการเรยนการสอนมากขน ฮอย และ ฟอรสธ (Hoy and Forsyth,

1986: 3) ไดกลาวถงความหมายของการนเทศการศกษาโดยเนนเกยวกบกระบวนการท างานรวมกนระหวางผบรหาร ผนเทศ

และคร โดยกลาวการนเทศ เปนชดกจกรรมทออกแบบมาเพอการพฒนากระบวนการเรยนการสอน จดมงหมายของการนเทศ

ไมไดเปนเรองของการตดสนเกยวกบความสามารถของครหรอการควบคมคร แตเปนการท างานอยางรวมมอกนของคร ซง

เปนแนวทางเดยวกบท บชและ ไรนฮารทซ (Beach and Reinhart 2000: 8) กลาววา การนเทศการศกษาเปนกระบวนการท

6

ซบซอนทเกยวกบการท างานรวมกนระหวางครและนกการศกษาอยางเปนหมคณะโดยความรวมมอรวมใจเพอจะเสรมสราง

คณภาพการเรยนการสอนในสถานศกษา รวมทงการสนบสนนความกาวหนาในวชาชพของคร

นอกจากนนยงมนกวชาการทใหความหมายโดยระบสาระเกยวกบการด าเนนการในการนเทศการศกษา

เชน กลกแมน (Glickman, 1990: 5) กลาววา การนเทศการศกษาเปนงานและหนาททเกยวกบการปรบปรงการเรยนการสอน

การพฒนาหลกสตร การจดครเขาสอน การจดเตรยมสอ การอ านวยความสะดวก การพฒนาครและการประเมนผลการเรยน

การสอน และโอลวา และ พอลาส (Oliva and Pawlas, 2001: 11-12) สรปวา การนเทศการศกษา คอ การใหบรการแกครทงท

เปนรายบคคลและเปนกลม โดยการใหบรการนเปนการชวยเหลอทมความช านาญเฉพาะเพอทจะปรบปรงการเรยนการสอนให

มประสทธภาพ ดงนน การนเทศจงเนนค าวา บรการและชวยเหลอเปนส าคญ

จากความหมายของการนเทศการศกษาดงกลาวขางตนจะเหนวา มความแตกตางกนขนอยกบววฒนาการ

ของการศกษา จดมงหมายและแนวทางการจดการศกษาในแตละยคแตละสมย รวมทงพนฐานความคดความเชอของแตละคน

แตกสรปไดวา การนเทศการศกษาคอกระบวนการในการปฏบตงานรวมกนระหวางผนเทศกบผรบการนเทศทจะชวยเหลอ ให

ค าปรกษาแนะน ากบครผรบการนเทศ และบคลากรทางการศกษาใหพฒนาการเรยนการสอนและการปฏบตงานเพอใหเกดความ

งอกงามทางวชาชพทางการศกษา ซงจะสงผลตอการเพมคณภาพของนกเรยนใหเปนไปตามเปาหมายของการศกษา

ความส าคญของการนเทศการศกษา

การนเทศการศกษาเปนศาสตรทางการบรหารทมความส าคญในการพฒนาครใหมความรความสามารถ และมเจตคตทดตอการปฏบตงานใหมคณภาพและประสทธภาพสงสด มนกวชาการทกลาวถงความส าคญของการนเทศการศกษาไว ดงน ชาญชย อาจณสมาจาร (ม.ป.ป.: 5-6) กลาวถงความส าคญของการนเทศการศกษา ดงน

1. การนเทศการศกษามความจ าเปนในการใหบรการทางวชาการ การศกษาเปนกจกรรมทซบซอนและยงยาก เพราะเกยวของกบบคคล การนเทศการศกษาเปนการใหบรการแกครจ านวนมากทมความสามารถตางๆ กน อกประการหนง การศกษาไดขยายตวไปอยางมากเมอไมนานมาน สงเหลานกตองอาศยความชวยเหลอทงนน 2. การนเทศการศกษามความจ าเปนตอความเจรญงอกงามของคร แมวาครจะไดรบการฝกฝนมาแลวเปนอยางดกตาม แตครจะตองปรบปรงการฝกฝนอยเสมอในขณะท างานในสถานการณจรง 3. การนเทศการศกษามความจ าเปนตอการชวยเหลอครในการตระเตรยมการสอน เนองจากครตองปฏบตงานในกจกรรมตางๆ กน และจะตองเผชญกบภาวะทคอนขางหนก ครจงไมอาจสละเวลาไดมากเพยงพอตอการตระเตรยมการสอน การนเทศการศกษาจงสามารถลดภาระของครไดในกรณดงกลาว 4. การนเทศการศกษามความจ าเปนตอการท าใหครเปนบคคลททนสมยอยเสมอ จากการเปลยนแปลงทางสงคมทมอยเสมอ ท าใหเกดพฒนาการทางการศกษาทงทางทฤษฎและทางปฏบต ขอแนะน าทไดจากการวเคราะหจากการอภปราย และจากขอคนพบของการวจยมความจ าเปนตอความเจรญเตบโตดงกลาว การนเทศการศกษาสามารถใหบรการได 5. การนเทศการศกษามความจ าเปนตอภาวะผน าทางวชาชพแบบประชาธปไตย การนเทศการศกษาสามารถใชประโยชนในทางสรางสรรค นอกจากนยงสามารถรวมพลงของทกคนทรวมอยในกระบวนการทางการศกษาดวย

7

วจตร วรตบางกรและคณะ (อางถงใน กตมา ปรดดลก 2532: 263) กลาวถงความส าคญของการนเทศการศกษา ดงน

1. สภาพสงคมเปลยนแปลงไปทกขณะ การศกษาจ าเปนตองเปลยนแปลงใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของสงคมดวย การนเทศการศกษาจะชวยใหเกดการเปลยนแปลงขนในองคการทเกยวของกบการศกษา 2. ความรในสาขาวชาตางๆเพมขนโดยไมหยดย ง แมแนวคดในเรองการเรยนการสอนกเกดขนใหมตลอดเวลา การนเทศการศกษาจะชวยท าใหครมความรทนสมยอยเสมอ 3. การแกปญหาและอปสรรคตางๆ เพอใหการเรยนการสอนพฒนาขนจ าเปนตองไดรบการชแนะหรอการนเทศการศกษาจากผช านาญการโดยเฉพาะ จงจะท าใหแกปญหาไดส าเรจลลวง สทธน ศรไสย (2545: 7-8) กลาวถงความส าคญของการนเทศการศกษา วาการนเทศการศกษาสามารถเปนประโยชนตอครได ดงน 1. การนเทศชวยใหครมความเชอมนในตนเอง ถาครยงมความสนใจเกยวกบเรองตางๆ ในหองเรยน ครกจะเปนบคคลทท าหนาทไดสมบรณแบบและจะมความเขมแขงในการปฏบตงานทดาน 2. การนเทศสนบสนนใหครสามารถประเมนผลการท างานไดดวยตนเอง ครสามารถมองเหนดวยตนเองวาตนเองประสบผลส าเรจในการสอนไดมากนอยเพยงใด 3. การนเทศชวยครไดแลกเปลยนประสบการณซงกนและกน ครผสอนแตละคนสามารถสงเกตการท างานหรอการสอนของครคนอนๆ เพอปรบปรงการสอนของตน นอกจากนจะมการแลกเปลยนวสดอปกรณการสอนและรบเอาวธการใหมๆ จากครคนอนไปทดลองใช รวมทงเรยนรวธการชวยเหลอใหการสนบสนนแกครคนอนๆ ดวย 4. การนเทศชวยกระตนครใหมการวางแผนจดท าจดมงหมายและแนวปฏบตไปพรอมๆ กน ครแตละคนสามารถใหความชวยเหลอเพอนครดวยกนเพอตดสนใจเกยวกบปญหาการสอนอยางกวางๆ ภายในโรงเรยน การวางแผนฝกหรอใหบรการเสรมวชาการ การพฒนาหลกสตร และการกระตนใหครผสอนท างานวจยเกยวกบชนเรยน รวมทงการมสวนรวมในการปฏบตงานของครกบกลม และชใหเหนความสามารถในการควบคมและจดการ ความนาเชอถอ และความเปนวชาการของครคนนนไดเปนอยางด 5. การนเทศจะเปนกระบวนการททาทายความสามารถของครใหมความคดเชงนามธรรมสงขนในขณะปฏบตงาน ครผสอนจะไดรบขอมลยอนกลบซงเปนผลมาจากผลการประเมน ขอมลเหลานจะสะทอนใหเหนขอดและขอเสยของการปฏบตงาน รวมทงแนวคดหลายแนวทางทจะใชเปลยนแปลงการปฏบตใหมประสทธภาพมากยงขน ซงวธการดงกลาวจะเปนวธการหนงททาทาย และชวยพฒนาแนวคดเชงนามธรรมของครใหสงขนดวย กลาวโดยสรป การนเทศมความส าคญตอการพฒนาคณภาพการศกษา เนองจากกระบวนการนเทศเปนกระบวนการทมงเนนใหเกดการพฒนาครและบคลากรทางการศกษาใหมความร ความสามารถ ความช านาญ เพมพนศกยภาพในการปฏบตงานในดานการจดการเรยนการสอนและการพฒนาผเรยนใหสอดคลองบรบททางการศกษาทเปลยนแปลง การด าเนนการดงกลาวจะสงผลโดยตรงตอการพฒนาคณภาพของผเรยน

8

เรองท 8.1.2 จดมงหมายของการนเทศการศกษา

นกวชาการกลาวถงจดมงหมายของการนเทศการศกษาไว ดงน

เซอรจโอแวนน และสตารแรทท ( Sergiovanni and Starratt, 2007: 3) กลาวถงจดมงหมายของการนเทศ

การศกษาวา เปนการชวยเหลอสถานศกษา โดยเพมโอกาสและความสามารถของสถานศกษาเพอใหมการด าเนนการทม

ประสทธภาพมากขนในการสงเสรมความส าเรจทางวชาการของนกเรยน

บช และ ไรนฮารทซ (Beach and Reinhartz, 2000: 4-5) กลาวถงจดมงหมายของการนเทศการศกษา วาเปน

การด าเนนการเพอสนบสนนสงเสรมครใหมเปาหมายเพอการพฒนาและความงอกงามในวชาชพในระยะยาว ซงจะสงผลสงสด

ตอคณภาพการเรยนการสอน ความงอกงามและการพฒนาดงกลาวขนอยกบระบบทมพนฐานจากความไววางใจและการใหการ

สนบสนนความพยายามของครในการพฒนาประสทธภาพการสอนในชนเรยน

ส าหรบ เบอรตนและบรคเนอร (Burton and Brueckner, 1955 อางถงใน ปรชา คมภรปกรณ 2549: 96-97)

ไดก าหนดจดมงหมายของการนเทศการศกษาโดยแบงออกเปน 3 ระดบ คอ

1. เปาหมายสงสดของการนเทศ คอ การสงเสรมความเจรญเตบโตของผเรยนเพอการน าไปสการพฒนา

สงคมใหดขน

2. เปาหมายรองของการนเทศ คอ การสงเสรมการใชภาวะผน าในการพยายามปรบปรงโปรแกรมการศกษา

อยางตอเนองและสม าเสมอตลอดป ทกระดบการศกษาภายในระบบการพฒนา และจากประสบการณการเรยนรหรอเนอหา

หนงไปยงอกเนอหาหนง

3. เปาหมายในระดบตน คอ การรวมมอกนพฒนาองคประกอบทพงประสงคในการเรยนการสอน ไดแก

3.1 กระบวนการนเทศทกวธจะชวยในการปรบปรงวธการเรยนการสอน

3.2 การนเทศจะชวยสรางสงแวดลอมหรอบรรยากาศทางกายภาพ สงคม และจตวทยาทเออตอการ

เรยน

3.3 การนเทศจะชวยในการประสานและบรณาการความพยายามและวสดทางการศกษาทงหมด

เพอใหการศกษาด าเนนตอไปอยางตอเนอง

3.4 การนเทศจะชวยในการประสานความรวมมอของทกคนเพอแกปญหาของตนเองและคนอน

อนจะเปนการสงเสรมวธการสอนทถกตองและปองกนปญหาในการสอน

3.5 การนเทศจะชวยกระตนและพฒนาผสอนใหมความคดในทางสรางสรรค

9

หนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 2546: 24-25) ไดระบ

ถงจดมงหมายของการนเทศการศกษา โดยมงเนนทกระบวนการพฒนาครในดานตางๆ ดงน

1. เพอพฒนาบคลกภาพทดใหแกคร ในดานความเปนผน าทางวชาการและทางความคด ความมมนษย

สมพนธ ความคดสรางสรรค และความมงมน มอดมการณในอนทจะอบรมนกเรยนใหเปนผมคณภาพชวตทด ตามความ

ตองการของสงคมและประเทศชาต

2. เพอพฒนาวชาชพครและเสรมสรางสมรรถภาพดานการสอนใหแก คร ในดานการวเคราะหและปรบปรง

จดประสงคการเรยนร วธการศกษาพนฐานความรของผเรยน การเลอกและปรบปรงเนอหาการสอน การพฒนากระบวนการ

เรยนการสอน การพฒนาการใชประกอบการเรยนการสอน การด าเนนการกจกรรมการเรยนการสอนใหเหมาะสม และการ

ประเมนผลการเรยนการสอน

3. เพอพฒนากระบวนการท างานของครโดยใชกระบวนการกลม ไดแก การรวมมอกนจดกจกรรมการเรยน

การสอนและการแกปญหาการสอน การรวมมอกนท างานอยางเปนขนตอน มระบบ ระเบยบ การรวมมอกนท างานดวยความ

เขาใจ เหนอกเหนใจ และยอมรบซงกนและกน การรวมมอกนท างานอยางมเหตมผลในการพฒนาหลกสตร สามารถปฏบตได

ถกตอง และกาวหนาเกดประโยชนสงสด การประสานความรวมมอระหวางเครอขายการนเทศ และแหลงวทยาการในการ

บรการชวยเหลองานวชาการของโรงเรยน

4. เพอสรางขวญและก าลงใจในต าแหนงวชาชพ โดยสรางความมนใจในความถกตองเกยวกบการใช

หลกสตรและการสอน สรางความสบายใจในการท างานรวมกน และสรางความกาวหนาในวชาชพคร

นอกจากน บนลอ พฤกษะวน (2537: 80 – 81) ไดกลาวไววา จดมงหมายของการนเทศภายในโรงเรยนท

ส าคญ 5 ประการ

1. มงพฒนาบคลากรในหนวยงานใหไดรบความร เพมความสามารถในการปฏบตงานใหดขน 2. มงพฒนางานการเรยนการสอนและสรางสรรคงานใหมประสทธภาพ 3. มงพฒนาการประชาสมพนธ เพอสรางความเขาใจในการจดการศกษา และการนเทศ ตลอดจนการด าเนน

กจกรรมของโรงเรยน ในอนทจะไดรบความรวมมอจากบคคล หลายฝายทงในและนอกชมชน 4. สงเสรมการสรางขวญและก าลงใจของบคลากรใหท างานดวยความมนใจมก าลงใจในการท างาน

5. ประสานงานและอ านวยความสะดวก สงเสรมการนเทศจากภายนอกอยางสม าเสมอ จากแนวคดขางตนจะพบวา จดมงหมายของการนเทศการศกษามจดมงหมายสงสดคอการพฒนาคณภาพ

ผเรยน โดยผานกระบวนการนเทศเพอพฒนาครใหมภาวะผน าทางวชาการในการพฒนาปรบปรงหลกสตรและกระบวนการ

เรยนการสอน เสรมสรางสมรรถนะดานการสอนและการปฏบตงานของครสงเสรมการประสานความรวมมอในการแกปญหา

การจดการเรยนการสอน และเสรมสรางขวญก าลงใจใหครมความไววางใจและความมนคงในความกาวหนาในวชาชพ

10

เรองท 8.1.3 หลกการของการนเทศการศกษา

หลกการของการนเทศการศกษานนมาจากความคด ความเชอของนกการศกษาทมตอการนเทศการศกษา

ฮอยและฟอรสธ และบช และไรนฮารทซ ไดกลาวถงสมมตฐานตอการพฒนาการเรยนการสอนซงกลาวไดวาเปนฐานคดส าคญ

ตอการพฒนาเปนหลกการของการนเทศการศกษา ซงมสาระส าคญ ดงน

ฮอยและฟอรสธ (Hoy and Forsyth, 1986: 3) กลาววา การทผนเทศจะด าเนนการนเทศการเรยนการสอนได

อยางมประสทธภาพไดนน ผนเทศตองมสมมตฐานตอการพฒนาการเรยนการสอน ดงน

1. บคคลทเปนหวใจของพฒนาการเรยนการสอนไดคอคร

2. ครตองการอสรภาพทจะพฒนาการเรยนการสอนตามแบบฉบบของตนเอง

3. การเปลยนแปลงพฤตกรรมการสอนของครจ าเปนตองไดรบการสนบสนนทางสงคม รวมทงการจดใหม

การกระตนทางปญญาและทางวชาชพ

4. แบบแผนการนเทศทยดตดตายตว และการใชการบบบงคบจะไมท าใหเกดความส าเรจในการพฒนาการ

สอน และ

5. การพฒนาการสอนมกจะประสบความส าเรจในสถานการณการท างานแบบเพอนรวมวชาชพ ไมใชการ

แสดงออกวาเหนอกวา และเปนการสนบสนนใหครมการแสวงหาความรและมการทดลอง

บช และไรนฮารทซ (Beach and Reinhartz, 2000: 9) ไดกลาวถงสมมตฐานส าคญทใชเปนหลกการในการ

ด าเนนการนเทศเพอพฒนาการเรยนการสอน ซงสมมตฐานเหลานตองมาจากพนฐานททก าหนดคณลกษณะของผนเทศวาตอง

เปนบคคลทมความใจกวาง ไมมทาทคกคามผอน มความนาไววางใจ และสามารถมสมพนธภาพแบบเสรมพลงจงใจซงกนและ

กนระหวางครและผนเทศซงท าใหเกดความงอกงามดวยกนทง 2 ฝาย การนเทศจงเปนการเรยนรตลอดชวต สมมตฐานทบช

และไรนฮารทซน าเสนอไว ประกอบดวย

1. ครสามารถแกไขปญหาการเรยนการสอนโดยการปรบพฤตกรรมของตนเอง

2. การตระหนกถงความจ าเปนในการปรบพฤตกรรมของตนเองตองมาจากภายในตวครเองมากกวาการถกบงคบ

จากผอน

3. พฤตกรรมการสอนของครจะไดรบการศกษาวเคราะหและระบไดอยางชดเจนโดยผานการอภปรายแลกเปลยน

การเรยนรกนอยางไมเปนทางการ การเยยมชนเรยน และการสงเกตอยางเปนระบบ

4. ผนเทศสามารถใหมมมองทเปนประโยชนแกครไดโดยใชการสอนแนะ การอภปรายแลกเปลยนความคดเหน

อยางเอออ านวย และการสงเกตหองเรยน

5. เมอไดสารสนเทศทชดเจนเปนทยอมรบ ครจะเปนผมบทบาทส าคญในการก าหนดสงทตองการการ

เปลยนแปลง

11

6. คณภาพการปฏบตงานของครและผนเทศจะสงขน เมอสมพนธภาพของครและผนเทศมลกษณะของความเปน

เพอนและอยบนพนฐานของความไววางใจ ความรวมมอ การเคารพและความมนใจซงกนและกน

ในสวนของหลกการการนเทศ เซอรจโอแวนน และสตารแรทท (Sergiovanni and Starratt 1983: 29-30)

กลาวถงหลกการนเทศการศกษา ดงน

1. การนเทศการศกษาตองค านงถงการปรบปรงการเรยนการสอนและการด าเนนการโดยทวไป รวมทงจด

ใหมความพรอมทางวตถตางๆ

2. การนเทศการศกษาและการบรหารการศกษามความสมพนธกนอยางใกลชด

3. การนเทศการศกษาทดตองอยบนพนฐานของปรชญา วทยาศาสตร และความเปนประชาธปไตย

4. การนเทศการศกษาทดเมออยในสถานการณทไมสามารถใชวธการทางวทยาศาสตรไดอาจใชวธการศกษา

ปรบปรงและประเมนผลการผลต

5. การนเทศการศกษาทดควรเปนความคดรเรมสรางสรรค

6. การนเทศการศกษาทดตองมการวางแผนอยางเปนระบบ มการประสานความรวมมอ และจดใหมกจกรรม

อยางตอเนอง

7. การนเทศการศกษาทดตองเปนวชาชพ

สงด อทรานนท ( 2530: 15-18) ไดกลาวถง หลกการส าคญของการนเทศการศกษา ซงประกอบดวย 3

หลกการใหญ ดงน

หลกการท 1 การนเทศการศกษาเปนกระบวนการท างานรวมกนของผบรหาร ผนเทศ และผรบการนเทศ

โดยการด าเนนการนเทศ ตองมการท างานเปนขนตอน (steps) มความตอเนอง (continuity) ไมหยดนง (dynamic) และมความ

เกยวของสมพนธ (interaction) ในหมผปฏบตงาน

หลกการท 2 การนเทศการศกษามเปาหมายอยทคณภาพของผเรยน แตการด าเนนงานนนตองผานตวกลาง

คอครและบคลากรทางการศกษา ไมใชการด าเนนการกบนกเรยนโดยตรง แตการนเทศการศกษาเปนการท างานโดยผานตวคร

และบคลากรทางการศกษา เปนการท างานรวมกนกบครและบคลากรทางการศกษาเพอพฒนาใหบคคลเหลานมความรความ

เขาใจและสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

หลกการท 3 การนเทศการศกษาเนนบรรยากาศแหงความเปนประชาธปไตย ซงไมไดหมายถงเฉพาะ

บรรยากาศแหงการท างานรวมกนเทานน และจะหมายรวมถง การยอมรบซงกนและกน การเปลยนปลงบทบาทในฐานะผน า

และผตาม ตลอดจนการยอมรบผดชอบตอผลงานรวมกนดวย

ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2536: 26-27) กลาวถง หลกการนเทศการศกษาไว ดงน

1. การนเทศการศกษาควรมการบรหารอยางเปนระบบ มการวางแผนเปนการด าเนนงานเปนโครงการ

12

2. การนเทศการศกษาถอหลกการมสวนรวมในการท างาน คอความเปนประชาธปไตย เคารพในความ

คดเหนของผอน เหนความแตกตางระหวางของบคคล เปนความรวมมอรวมใจกน

3. การด าเนนงานและใชความรความสามารถในการปฏบตงาน เพอใหงานนนไปสเปาหมายทตองการ

4. การนเทศการศกษาจะใหไดผลดควรใชวธการทางวทยาศาสตร ในการแกไขปญหา และชวยใหผรวมงาน

ไดศกษาปญหาตลอดจนรายละเอยดตางๆ เพอสรางความเขาใจพนฐานเสยกอน

หลกการของการนเทศการศกษาดงกลาวขางตน เปนหลกการทสามารถจะน าไปใชในการด าเนนการนเทศ

ของผนเทศ เปนแนวทางในการปฏบตการนเทศการศกษาของหนวยงานทางการศกษา ซงประกอบดวยหลกการทส าคญคอ

หลกของการมงประโยชนเพอการพฒนาครเปนส าคญ หลกแหงความรวมมอของผบรหาร ผนเทศและคร หลกของการสราง

สมพนธภาพบนความเทาเทยมและการยอมรบซงกนและกน หลกของความเปนระบบและมความตอเนอง และหลกของความ

ยดหยนใหอสระในการพฒนาตนเอง

เรองท 8.1.4 ภารกจของการนเทศการศกษา

การนเทศการศกษามจดมงหมายในการพฒนาครและพฒนาความกาวหนาในวชาชพคร เพอใหครไดปฏบต

หนาททรบผดชอบใหเปนไปตามเปาหมายของสถานศกษาและจดมงหมายในการจดการศกษาคอการพฒนาคณภาพผเรยน และการ

ด าเนนการนเทศการศกษาใหบรรลผลส าเรจดงกลาว จ าเปนตองปฏบตหนาทใหครอบคลมภารกจตางๆ นกวชาการไดกลาวถง

ภารกจของการนเทศการศกษาไว ดงน

กลกแมน กอรคอบและโรส กอรดอน (Glickman, Gordon and Ross Gardon 2009) ไดเสนอแนวคด

เกยวกบการนเทศการศกษาเพอความส าเรจของสถานศกษาในการพฒนาคณภาพผเรยน โดยกลาวถงภารกจของการนเทศ 5

ประการ ไดแก การใหการชวยเหลอโดยตรง (direct assistance) การพฒนาโดยกลม (group development) การพฒนาทาง

วชาชพ (professional development) การพฒนาหลกสตร (curriculum development) และการวจยปฏบตการ (action research)

อยางไรกตาม การทผนเทศจะปฏบตตามภารกจ 5 ประการไดอยางมประสทธภาพนน ผนเทศจะตองมสงจ าเปนเบองตน

(prerequisites) ไดแก ความร ทกษะระหวางบคคล และทกษะเชงเทคนค เพอการปฏบตภารกจของการนเทศการศกษา ซงโดย

การด าเนนการตามภารกจดงกลาวจะชวยใหครไดรวมกนด าเนนการเพอน าไปสจดมงหมายของสถานศกษาและความตองการ

ของคร

การทจะท าใหเกดการพฒนาคณภาพการเรยนการสอนไดนน ผนเทศตองม สงจ าเปนเบองตนคอ ความรและ

ทกษะพนฐาน ไดแก 1) ความร ผนเทศจ าเปนตองมความรเกยวกบธรรมชาตของครและสถานศกษา ความรความเขาใจเกยวกบ

การพฒนาคร และหลกการในการเรยนรของผใหญ รวมทงแนวปฏบตในการนเทศซงเปนทางเลอกใหมๆ ทไมเคยปฏบตมา

กอน 2) ทกษะระหวางบคคล ผนเทศตองเขาใจวาพฤตกรรมการปฏบตงานของตนจะสงผลกระทบตอครผรบการนเทศ ทกษะ

13

นจะสามารถน ามาใชเพอการสนบสนนใหเกดสมพนธภาพเชงบวกระหวางผนเทศและผรบการนเทศ 3) ทกษะเชงเทคนค

ไดแก ทกษะในการสงเกต การวางแผน การวดและประเมนผล และการพฒนาการเรยนการสอน ความรและทกษะพนฐาน

ดงกลาวเปนองคประกอบของการนเทศ ซงจะเปนกลไกในการพฒนาคณภาพการศกษา ในสวนของภารกจการนเทศ กลกแมน

ไดกลาวไว วา ภารกจของการนเทศการศกษา ม 5 ประการ คอ

1) การใหการชวยเหลอโดยตรง (direct assistance) ผนเทศจะตดตอสมพนธกบผรบการนเทศอยางตอเนอง

เปนการสวนตว โดยอาจเขาไปสงเกตการสอนและใหการชวยเหลอแนะน าครเปนรายบคคลเพอการพฒนาการเรยนการสอน

โดยอาศยการนเทศแบบคลนก การนเทศแบบเพอนสอนเพอน การสาธตการสอน และการใหการสนบสนนชวยเหลอให

ค าแนะน าเกยวกบสอการเรยนการสอนและทรพยากรในการนเทศอนๆ

2) การพฒนาโดยกลม (group development) ผนเทศจดประชมครเพอการแกปญหา การด าเนนการกลมท

มประสทธภาพตองมผน ากลมทมทกษะระหวางบคคลทด กลมทมประสทธภาพจะม 2 มต มตแรกคอมตดานภาระงาน (task

dimension) โดยกลมจะตองมแนวทางและเปาประสงคของกลม เชนกลมเพอพฒนาต ารา แผนการสอนใหม หลกสตรใหม

หรอแผนพฒนาวชาชพ มตทสอง คอมตดานบคคล (person dimension) กลมทมประสทธภาพและมการใชทกษะระหวาง

บคคลอยางด สมาชกกลมจะมความพงพอใจซงจะเปนพลงขบเคลอนการท างานรวมกน การทกลมมลกษณะละเอยดออนและ

ใหความส าคญกบความรสกของสมาชกจะชวยสรางบรรยากาศในการพบปะกนและชวยใหกลมบรรลภารกจทตงไว

3) การพฒนาทางวชาชพ (professional development) มการด าเนนการใน 2 ระดบ ระดบแรก คอครแตละ

คนตองมโอกาสในการเรยนรทหลากหลายเพอการสนบสนนการประกอบวชาชพของตนและการท าใหบรรลเปาหมายของ

วชาชพ ระดบทสอง คอครในฐานะทเปนสวนหนงของโรงเรยนหรอหนวยงานตองท าความเขาใจ เรยนร ใชทกษะ ความร

และโปรแกรมการพฒนารวมกนทจะใหบรรลเปาหมายของหนวยงาน การพฒนาทางวชาชพอาจมกจกรรมทเกยวกบการ

วางแผนระยะยาว การประชมเพอการแกปญหา การทดลอง การสนบสนนทางการบรหาร กจกรรมกลมยอย การใหขอมล

ยอนกลบ การสาธตการสอน และการสอนแนะ

4) การพฒนาหลกสตร ( curriculum development) สถานศกษาทประสบความส าเรจ ครตองเขาไป

เกยวของกบการพฒนาหลกสตร โดยตองมความรความเขาใจเกยวกบหลกสตร ตงแตจดมงหมายของหลกสตร เนอหาของ

หลกสตร การจดการหลกสตร และสามารถน าหลกสตรไปสกระบวนการเรยนการสอนในชนเรยนและสอดคลองกบ

สภาพการณตางๆ ของสถานศกษา ผนเทศและครตองท างานรวมกนในการพจารณาวตถประสงคของหลกสตร ศกษาและท า

ความเขาใจเกยวกบเนอหาหลกสตรและรปแบบของหลกสตรทมความเหมาะสมกบผเรยน เพมทางเลอกและขอตกลงของคร

ในการน าหลกสตรไปปฏบต

5) การวจยปฏบตการ (action research) เปนการศกษาอยางเปนระบบเกยวกบสภาพทเกดขนในชนเรยน

และสถานศกษา และแสวงหาแนวทางในการพฒนาการเรยนการสอน การนเทศจะมบทบาทส าคญในการชวยเหลอใหครม

ความสามารถในการท าวจยปฏบตการ เมอครขาดความพรอมในการวจยปฏบตการ มความรความสามารถและการตระหนกถง

ความส าคญในระดบต า ผนเทศอาจเลอกวธการนเทศแบบสงการเพอใหครไดศกษา อานบทความเกยวกบการวจยเพอใหเกด

14

การพฒนา และเมอครมความพรอมในระดบหนงผนเทศอาจเลอกใชวธการนเทศแบบสงการและใหขอมล โดยใหค าแนะน า

เกยวกบเปาหมายของการวจย การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล รวมทงการจดท าแผนปฏบตการ แลวจงใชการนเทศ

แบบรวมมอ และหากครสามารถพฒนาเองจนสามารถยกระดบความรความสามารถไดแลว จงสามารถใชการนเทศแบบไม

ชน า กลกแมนกลาววา การวจยปฏบตการเปนแกนหลกของภารกจการนเทศ โดยสวนใหญเมอกลาวถงภารกจการนเทศจะเปน

การกลาวถงโดยแยกออกจากกน ซงความเปนจรงแลวในการพฒนาการเรยนการสอนตามภาระงานทกลาวถงมความสมพนธ

กน การวจยปฏบตการจงสามารถเปนแกนหลกและเปนกลไกทจะชวยผสมผสานงานตางๆ ใหมความสมพนธกน

ภารกจการนเทศทง 5 ลกษณะขางตน เปนสงส าคญในการสนบสนนและจดสภาพแวดลอมเพอพฒนาคร ผ

นเทศตองวางแผนในการด าเนนการตามภารกจทงหมดโดยการรวมเปาหมายของสถานศกษาและความตองการของครใหเปน

หนงเดยว เพอจะน าไปสพลงในการพฒนาและปรบปรงการเรยนการสอน

แฮรส (Harris, 1985: 10-13) เปนนกวชาการทน าเสนอแนวคดส าคญในการนเทศการเรยนการสอน โดยได

แบงภาระงานนเทศออกเปน 10 ประการ ดงน

1.งานพฒนาหลกสตร (developing curriculum) เปนงานทเกยวของกบการออกแบบพฒนาหลกสตร จดท า

แนวทางการพฒนาหลกสตร ก าหนดมาตรฐานหลกสตร จดท าหนวยการเรยนการสอน และสรางรายวชาใหมๆ ใหเหมาะสมกบ

สภาพการณของสถานศกษา

2.งานจดการเรยนการสอน (organizing for instruction) เปนงานทจดเตรยมทงผเรยน ครและบคลากร พนท

และวสดอปกรณทเกยวของกบเวลาและวตถประสงคการสอน

3. การจดเตรยมบคลากร (providing staff) เปนการจดใหมบคลากรทเพยงพอและมความสามารถเหมาะสม

กบในการเรยนการเรยนการสอน โดยด าเนนการคดเลอก บรรจ ทดสอบและการพฒนาบคลากร

4. การจดเตรยมสงอ านวยความสะดวก (providing facilities) เปนการออกแบบและจดเตรยมเครองมอ สอ

อปกรณเพอการเรยนการสอน และมการพฒนาปรบปรงหองเรยน และเครองมอ อปกรณการสอน

5. การจดหาวสดอปกรณ (providing materials) เปนการคดเลอกและจดหาอปกรณการสอนทเหมาะสมกบ

หลกสตรและการเรยนการสอน

6. การจดอบรมบคลากรประจ าการ (arranging for in-service education) เปนการวางแผน และจด

ประสบการณการเรยนรทจะพฒนาการปฏบตงานของครในสถานศกษา อาจจดเปนการประชมปฏบตการ การประชมหารอ

การศกษาดงาน การฝกอบรม รวมทงการจดการศกษาทเปนทางการอนๆ

7. การปฐมนเทศ (orientation staff members) เปนการใหขอมลทมความจ าเปนทจะใหบคลากรปฏบตตาม

หนาททรบผดชอบ และเปนการชวยเหลอบคลากรบรรจใหมใหสามารถปรบตวและมความคนเคยกบสงอ านวยความสะดวก

บคลากรอนๆ และชมชน

15

8. งานประสานบรการพเศษส าหรบนกเรยน (relating special pupil services) เปนการจดบรการอนๆ เพอ

สนบสนนกระบวนการเรยนการสอน เปนงานทเกยวของกบการพฒนานโยบาย การจดล าดบความส าคญของงาน และการ

ก าหนดความสมพนธระหวางการบรการบคคลและการบรการทจดขนเพอวตถประสงคทางการสอนของสถานศกษา

9. การพฒนาการประชาสมพนธ (developing public relation) เปนการเชอมความสมพนธระหวาง

สถานศกษากบชมชนใหมความเขาใจอนดตอกน เปนงานทจดขนเพอใหขอมลสารสนเทศแกชมชน และรบขอมลจากชมชน

เพอประโยชนในการสนบสนนการเรยนการสอน

10. การประเมนการเรยนการสอน (evaluating instruction) เปนการวางแผน การจดองคการ และการปฏบต

ตามกระบวนการในการเกบรวบรวมขอมล การวเคราะห และการตความขอมลเพอน าผลการประเมนมาใชตดสนใจในการ

ปรบปรงการเรยนการสอน

อยางไรกตามภารกจตามทกลาวทงหมดน แฮรสเสนอวา มภารกจเพยง 5 ประการทถอวาเปนภารกจหลก

คอ การประเมนการเรยนการสอน งานพฒนาหลกสตร การจดอบรมบคลากรประจ าการ การจดหาวสดอปกรณ และการ

จดเตรยมบคลากร

เรองท 8.1.5 ความสมพนธของการนเทศกบการบรหารการศกษา

หากกลาวในเชงทฤษฎแลวกเปนทเขาใจกนดวา การนเทศการศกษาเปนพนธกจหนงของสถานศกษาและ

เปนสวนหนงของการบรหารการศกษา ซงผบรหารตองแสดงบทบาทและปฏบตตามภาระหนาทนเทศการศกษา โดยม

เปาหมายส าคญอยทการพฒนาคณภาพผเรยน โอลวาและพอวลส (Oliva and Pawlas, 2001: 49) กลาววา ผบรหารโดยต าแหนง

แลวตองมหนาทรบผดชอบในการนเทศการศกษา โดยเฉพาะเมอสถานศกษามบคลากรทเขามารวมด าเนนการนเทศหรอ

รบผดชอบตองานนเทศโดยตรงนอย บทบาทในการนเทศการศกษาของผบรหารกจะตองเพมขน อยางไรกตาม ผบรหาร

บางสวนกยงไมไดตระหนกถงความส าคญของภาระหนาทน โดยทมเทพลงกบงานบรหารทงในเรองการเกบบนทกขอมล การ

ดแลรกษาสถานท การบรหารงานบคคล การบรการชวยเหลอ งานสมพนธชมชน และงานมอบหมายอนๆ การนเทศ

การศกษามความสมพนธกบการบรหารการศกษาอยางใกลชดและทง 2 สวนตางมความเกอหนนและสงเสรมซงกนและกน

การจะเขาใจถงความสมพนธของการนเทศกบการบรหารการศกษานน ในเบองตนควรท าความเขาใจถงลกษณะงานบรหาร

และงานนเทศการศกษา นกวชาการบางคนกลาววา การนเทศการศกษาและการบรหารการศกษานนมความใกลชดและเปน

งานทมความคาบเกยวกนอยในหลายมต การพยายามจ าแนกแยกแยะวางานใดเปนงานนเทศและงานใดเปนงานบรหาร อาจท า

ไดแตไมชดเจน ดงนน จงจะเปนประโยชนมากกวาหากจะพจารณาถงความสมพนธของการนเทศกบการบรหารการศกษา

(Burton and Brueckner อางถงใน Tanner and Tanner, 1987: 61) อยางไรกตาม เบอรตนและบรคเนอร (Burton and Brueckner

อางถงใน Oliva and Pawlas, 2001: 49) พยายามอธบายถงความแตกตางของการบรหารการศกษาและการนเทศการศกษา โดย

กลาววา การบรหารการศกษาจะเกยวของกบการจดหาสงอ านวยความสะดวกตางๆ และการด าเนนการโดยทวๆ ไปของ

16

สถานศกษา สวนการนเทศการศกษาจะเกยวของกบการพฒนาในเรองการเรยนการสอน การพฒนาผเรยน เบอรตนและบรค

เนอรใหขอสรปวา การบรหารและการนเทศการศกษาหากพจารณาตามภาระหนาทแลวไมสามารถแยกจากกนได ทงนเพราะ

การด าเนนการทง 2 สวนจะตองมการประสานงาน มความสมพนธกน เปนสวนประกอบของกนและกน และมหนาทรวมกน

ในการท างานของระบบการศกษาของสถานศกษา เชนเดยวกบท เซอรจโอแวนนและสตารแรทท (Sergiovanni and Starratt,

1983: 4-5 ) กลาววา การนเทศการศกษามความสมพนธใกลชดกบการบรหาร การนเทศมงการปรบปรงสภาพแวดลอมของการ

เรยนรโดยเฉพาะ ทงการบรหารและการนเทศจะตองท าหนาทประสาน สนบสนน รวมมอรวมใจ สงเสรมการหาแนวทาง

พฒนาการจดการศกษาโดยมงผลไปสเปาหมาย มาตรฐานทก าหนด สงด อทรานนท (2530: 35) อธบายถงความแตกตางของ

การนเทศกบการบรหารการศกษาวา การบรหารการศกษามงเนนผลผลต โดยไมค านงถงการเปลยนแปลงพฤตกรรมของ

ผปฏบตงาน แตการนเทศการศกษานนถอวาการไดมาซงคณภาพของผลผลตนนมาจากการเปลยนแปลงพฤตกรรมการ

ปฏบตงานโดยตรง การนเทศจงเปนการท างานผานตวกลางซงมหนาทในการผลตผลงานโดยปรบเปลยนพฤตกรรมของการ

ปฏบตงาน

จากแนวคดทน าเสนอจะเหนไดวา นกวชาการเองกพยายามจะแสดงใหเหนถงลกษณะเฉพาะหรอจดเนน

ของการด าเนนการทง 2 สวนวามความแตกตางกน แตกจะเหนถงความเกยวของสมพนธกนอยางใกลชด และในบางสวนกม

ความทบซอนกนอย ในทนจงขอน าเสนอความสมพนธของการนเทศการศกษากบการบรหารการศกษา ดงน

1. เปาหมายสงสดของการนเทศการศกษาและการบรหารการศกษาคอการพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษา

แมวาการนเทศการศกษาและการบรหารการศกษาจะมลกษณะหรอธรรมชาตการด าเนนการทแตกตางกนก

ตาม แตงานทง 2 ตางกมความสมพนธกนอยางใกลชดในเชงของการมเปาหมายสงสดรวมกน คอการพฒนาคณภาพการศกษา

ของสถานศกษา เปนความสมพนธทมความใกลชด ไมสามารถจะแยกออกจากกนได หรออาจกลาวไดวาตางเปนองคประกอบ

ของกนและกนและพงพากน เปนเหมอนเกลยวเชอกทมวนเกลยวกนเพอใหเชอกมความแขงแรงและเหนยวแนนมากขนเพอ

สามารถจะน าไปใชประโยชนไดอยางคมคา ในลกษณะเชนน การนเทศและการบรหารการศกษาจงมความเกยวพนกนในเชง

จดมงหมายของการด าเนนการ

2. การนเทศการศกษาและการบรหารการศกษาตางเปนภาระหนาทส าคญของผบรหาร

หากมองภารกจของสถานศกษาจะพบวา สถานศกษาตองรบผดชอบงานหลก คอ งานการเรยนการสอน

หรองานวชาการ และมงานสนบสนนอนๆ เชน งานบรหารทวไป งานงบประมาณ งานบรหารงานบคคล เปนตน ซงงาน

ตามทไดกลาวมานตางเปนงานทตองจดขนเพอสนบสนนชวยเหลองานหลกคองานวชาการใหประสบผลส าเรจ และในงาน

วชาการตามกรอบโครงสรางของงานจะประกอบไปดวย งานการบรหารหลกสตร งานการเรยนการสอน การจดหาและพฒนา

สอการเรยนการสอน งานนเทศ และงานวดประเมนผล งานนเทศการศกษาในมตนจงมความสมพนธเปนสวนหนงของงาน

วชาการ ดงนน หากผบรหารจะท างานวชาการใหประสบความส าเรจกจะตองจดหรอด าเนนการใหมการนเทศการศกษา

17

รวมทงนเทศการเรยนการสอนในโรงเรยนอยางจรงจง แมวางานนเทศจะมลกษณะการด าเนนการทเฉพาะเจาะจง และตองใช

ทกษะส าหรบการนเทศโดยตรงทมเพมเตมจากทกษะการบรหารทวไป ในประเดนนจงพบวา การนเทศมความสมพนธกบการ

บรหารจนถอไดวาเปนสวนหนงหรอเปนองคประกอบส าคญส าหรบการบรหารวชาการ

3. การนเทศสนบสนนใหการบรหารการศกษามประสทธภาพ

หากผบรหารสถานศกษาใชกระบวนการนเทศเพอการพฒนาครและผปฏบตงาน มากกวาการบรหาร

ระเบยบ การบรหารเวลาเพอใหไดผลส าเรจของงานตามทตนตงเปาหมายไวเพยงอยางเดยว โดยผบรหารหรอผนเทศเขาคลก

คลใกลชด ใหความชวยเหลอ ใหค าปรกษา แนะน า เสรมสรางขวญก าลงใจใหครและผปฏบตงานไดพฒนาตนเอง ปรบปรง

การเรยนการสอน ปรบพฤตกรรมในการท างานใหดขน และสรางใหเกดบรรยากาศทดในสถานศกษา สงทเปนผลส าเรจของ

การนเทศการศกษาคอครไดพฒนาตนเองใหเปนผทมความรความสามารถในการจดการเรยนการสอนและการปฏบตงาน ม

ขวญก าลงใจในการทขบเคลอนคณภาพการศกษา ซงคณภาพของครทไดรบการพฒนาขนนเองยอมมสวนในการสนบสนน

สงเสรมใหเกดประสทธภาพในการบรหารการศกษา ทงนเพราะครและบคลากรทมคณภาพ มขวญก าลงใจยอมเปนก าลงส าคญ

ในการปฏบตงานตางๆ ในสถานศกษาไดเปนอยางด

4. การบรหารการศกษาทมประสทธภาพจะชวยใหการนเทศสามารถบรรลตามจดมงหมายในการพฒนาคณภาพการศกษา

การนเทศการศกษาเปนสวนหนงของการบรหารงานวชาการ การนเทศจะเปนกระบวนการทด าเนนการเพอ

การพฒนาเปลยนแปลงพฤตกรรมการจดการเรยนการสอนของครและพฤตกรรมการปฏบตงานของผปฏบตงานโดยการให

ความชวยเหลอ ใหค าปรกษาแนะน า แกครหรอผปฏบตงาน สวนการบรหารศกษาจะเกยวของกบการประสานงาน การ

ใหบรการในดานตางๆ การด าเนนการโดยทวๆ ไปของสถานศกษา รวมทงการจดหาสงอ านวยความสะดวกตางๆ ซงหากการ

บรหารจดการในสถานศกษาเปนการด าเนนการอยางมประสทธภาพ มการวางแผนงานวชาการและแผนการด าเนนการนเทศท

ด จดวางตวบคคลในการนเทศอยางเหมาะสม มการจดหาทรพยากร งบประมาณ สอและอปกรณ และแหลงเรยนรทจะ

สนบสนนการนเทศในสถานศกษา มการประสานเครอขายการนเทศทงจากภายในและภายนอกอยางเหมาะสมแลว การ

บรหารสถานศกษาลกษณะนกจะมสวนชวยผลกดนใหการนเทศการศกษาประสบผลส าเรจและบรรลจดมงหมายในการพฒนา

คณภาพการศกษาได

ความสมพนธของการนเทศและการบรหารการศกษาตามทไดกลาวแลว เปนความสมพนธทเปนการ

ประสานการท างานรวมกน และเปนองคประกอบของกนและกน การนเทศการศกษาจะประสบความส าเรจตามเปาหมายใน

การพฒนาคณภาพการศกษาทตงไวกตองอาศยพงพาการบรหารจดการของสถานศกษาทด ในขณะเดยวกนการนเทศการศกษา

ทชวยใหครและบคลากรไดรบการพฒนาใหมศกยภาพสงขนในการจดการเรยนการสอนและการปฏบตงานกสงผลตอ

ประสทธภาพในการบรหารจดการสถานศกษาเชนกน

18

ตอนท 8.2

รปแบบและกระบวนการนเทศในสถานศกษา

โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 8.2 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน

หวเรอง

เรองท 8.2.1 รปแบบการนเทศในสถานศกษา

เรองท 8.2.2 กระบวนการนเทศในสถานศกษา

แนวคด

1. รปแบบการนเทศในสถานศกษา จ าแนกเปน 2 ลกษณะ คอ รปแบบการนเทศลกษณะทวไปและรปแบบการนเทศท

มลกษณะเฉพาะ การนเทศลกษณะทวไปเปนการนเทศรายบคคลและการนเทศเปนกลม สวนการนเทศลกษณะเฉพาะเปน

รปแบบทมแนวคด หลกการและรปแบบการด าเนนการทชดเจนเฉพาะเจาะจง ไดแก การนเทศแบบคลนก การนเทศแบบรวม

พฒนา การเลอกใชรปแบบตองค านงถงจดมงหมาย เวลาทใช งบประมาณ ความพรอมของบคลากรและบรรยากาศของ

สถานศกษา

2. กระบวนการนเทศในสถานศกษาทวไปมขนตอนการนเทศ คอ การเตรยมการนเทศ การวางแผนการนเทศ การปฏบต

ตามแผนการนเทศ การประเมนการนเทศ และการปรบปรง แกไข ส าหรบกระบวนการนเทศการเรยนการสอน ใชวงจรการ

นเทศแบบคลนก แบงการด าเนนการเปน 3 ระยะ คอ ระยะกอนการสงเกต ระยะการสงเกต และระยะหลงการสงเกต

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 8.2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายลกษณะส าคญของรปแบบการนเทศในสถานศกษาแตละรปแบบได

2. วเคราะหและเสนอแนวทางในการประยกตใชรปแบบการนเทศในสถานศกษาได

3. อธบายขนตอนตางๆ ในกระบวนการนเทศในสถานศกษาได

เรองท 8.2.1 รปแบบการนเทศในสถานศกษา

รปแบบการนเทศในสถานศกษา เปนโครงสรางและความสมพนธขององคประกอบ และแนวทางในการ

ด าเนนการทสถานศกษาน ามาใชในการปฏบตการนเทศอยางเหมาะสมกบบคคล สถานท เวลาหรอสถานการณตางๆ เพอให

19

การนเทศการศกษาประสบความส าเรจบรรลตามเปาหมายทก าหนดไว หากพจารณาจ าแนกรปแบบการนเทศในสถานศกษาท

นกวชาการน าเสนอในปจจบนอาจจ าแนกไดเปน 2 ลกษณะ คอ รปแบบการนเทศลกษณะทวไป และรปแบบการนเทศ

ลกษณะเฉพาะ

รปแบบการนเทศลกษณะทวไป

รปแบบการนเทศลกษณะทวไป หมายถง วธการหรอปฏบตการนเทศ โดยค านงถงลกษณะของการสอสาร

หรอปฏสมพนธระหวางผนเทศและผรบการนเทศวาเปนไปในลกษณะใด รวมทงค านงถงจ านวนของผรบการนเทศดวย

ส าหรบรปแบบการนเทศลกษณะทวไปทนกวชาการหลายคนมกจะจ าแนกไวในลกษณะคลายกน โดยจ าแนกออกเปน 2

ประเภท คอ รปแบบการนเทศแบบกลม และรปแบบการนเทศรายบคคล กระทรวงศกษาธการ (2539: 8-9) จ าแนกการนเทศ

ออกเปน 4 ประเภท โดยเพมเตมอก 2 ประเภทคอ คอ การนเทศทางตรง การนเทศทางออม ส าหรบการนเทศทางตรงนนเปน

รปแบบทผนเทศใหความชวยเหลอ แนะน า และใหค าปรกษาโดยตรงแบบเผชญหนากบครผรบการนเทศ ซงเปนรปแบบ

เดยวกบการนเทศเปนรายบคคลและการนเทศเปนกลม สาระส าคญของรปแบบการนเทศประเภทตางๆ มดงน

1. การนเทศเปนรายบคคล เปนรปแบบทผใหการนเทศชวยเหลอ แนะน า ใหค าปรกษาในเรองตางๆ เปนรายบคคลแก

ผรบการนเทศ โอลวา และ พอวลส (Oliva and Pawlas, 2001: 59) กลาวถงขอดของการนเทศเปนรายบคคลวา คอ 1) สามารถ

สนองความตองการพเศษของครเปนรายบคคล 2) เปนการแสดงใหเหนวาผนเทศใหความสนใจครแตละคน 3) ถาสนองความ

ตองการของครได กจะสามารถลดการตอตานของครเกยวกบการนเทศแบบกลมทไมประสบผลส าเรจ 4) ถาการด าเนนการ

เปนไปดวยความเหมาะสม การนเทศแบบรายบคคลชวยใหครกลาทจะบอกขอบกพรองของตนเอง และ 5) การนเทศแบบ

รายบคคลท าใหเกดความสมพนธสวนบคคล ความไววางใจระหวางผนเทศและผรบการนเทศมากกวาการนเทศแบบกลม

การนเทศเปนรายบคคลเปนวธการทผนเทศจะท างานรวมกบผรบการนเทศโดยตรง ดงนน ความส าเรจ

หรอความลมเหลวของการนเทศจงขนอยกบความสามารถในการท างานรวมกนของทงสองฝาย การนเทศเปนรายบคคล

สามารถท าไดหลายวธ เชน การสงเกตการสอน การสาธตการสอน การเยยมชนเรยน การใหค าปรกษาเปนรายบคคล ในทน

ขอเสนอรายละเอยดของเทคนคของการนเทศเปนรายบคคลบางเทคนค ดงน

1.1 การสงเกตการสอน เทคนควธนใชมาเปนเวลานาน และในปจจบนกยงเปนเทคนคทใชอย โดยสามารถจะ

น าไปใชควบคกบเทคนคการนเทศอนๆ เชน การใหค าปรกษาแนะน า หรอการนเทศแบบเพอนนเทศเพอน ผนเทศตองเขาใจ

วาการสงเกตการสอนไมใชการประเมนคร แตเปนการใหความชวยเหลอครในการพฒนาตนเอง โดยการศกษาส ารวจความ

ตองการและปญหาของครผสอน ใหค าปรกษาแนะน าครตามความตองการและประเมนผลการสอนของคร โดยผนเทศควรม

แนวปฏบตในการสงเกตการสอน ดงน

1) ควรสรางเจตคตทดตอการสงเกตการสอน

2) ควรใหครเขาใจจดมงหมายของการนเทศ

3) ควรใหผสอนมสวนรวมวางแผนในการสงเกตการสอน

20

4) ควรสงเกตการสอนเฉพาะประเดนทก าหนดไวกบครผสอน

5) ควรท าใหบรรยากาศในหองเรยนเปนบรรยากาศทเปนมตร ไมตงเครยด และพยายามหาจดเดน

ของผสอนใหมาก และ

6) การนเทศควรจดท าแผนการเยยมชนเรยนเพอสงเกตการสอนลวงหนา

แมคกรล ( McGreal, 1983 อางถงใน Beach and Reinhartz, 2000: 243) กลาววา การสงเกตการ

สอนควรยดหลก 3 ประการ คอ

1) ผนเทศจะตองมขอมลจากครเกยวกบชนเรยนและบทเรยนกอนการสงเกต โดยทวไปจะมการ

ประชมกอนการสงเกต ขอมลเหลานจะชวยใหขอมลการสงเกตมความเทยงตรง และเปนประโยชนตอครมากขน

2) ผนเทศควรจ ากดขอบเขตการสงเกตใหแคบเพอจะใหค าอธบายเกยวกบการเรยนการสอนได

ถกตองแมนย า

3) วธการทผนเทศเกบรวบรวมขอมลและวธการน าขอมลเสนอใหครไดรบรจะสงผลกระทบ

โดยตรงตอความยอมรบ และความเตมใจของครในการมสวนรวมในการปรบปรงการเรยนการสอนของตน

ในการสงเกตการสอน ผนเทศจะสงเกตปรากฏการณทเกดขนในชนเรยน ไดแก กระบวนการเรยนการสอน

แบบแผนปฏบตทเกดขนในชนเรยน วสดอปกรณทใชในชนเรยน และพฤตกรรมนกเรยน เซอรจโอวานนและสตารแรทท

(Sergiovanni and Starratt, 1993 อางถงใน Beach and Reinhartz, 2000: 242) กลาววา เมอท าการสงเกตการสอน ผนเทศ

จะตองตอบค าถามวา เกดอะไรขนในชนเรยน ปรากฏการณทเกดขนสามารถอธบายไดหรอไม และมความหมายอยางไร ม

กฎเกณฑอะไรทควบคมพฤตกรรมในบรบทน และจะอธบายปรากฏการณทเกดขนในชนเรยนไดอยางถกตองชดเจนอยางไร

1.2 การใหค าปรกษาเปนรายบคคล เปนรปแบบทใชอยเปนประจ า โดยสวนใหญจะเกดขนเมอผนเทศเยยม

ชนเรยน และพบปญหาเกยวกบการสอน การตรวจงาน การจดท าแผนการจดการเรยนรของคร รวมทงพฤตกรรมทไมเหมาะสม

ของคร ผนเทศจะใหค าปรกษาแกครเปนการเฉพาะ ซงอาจจะเปนการใหค าปรกษาในหองพกคร หองนเทศ และหองผบรหาร

หลกการในการใหค าปรกษาเปนรายบคคล คอ

1) ควรเปนการใหการปรกษาแบบไมเปนทางการ ใหมบรรยากาศทเปนกนเอง

2) ผนเทศตองเตรยมขอมลประกอบการนเทศใหพรอม ทงขอมลเกยวกบสภาพปญหา ผลการ

สงเกตการสอน รวมทงเตรยมขอมลเพอน าเสนอแนวทางการพฒนาคร

3) ควรเปนการนเทศบนฐานของความตองการ ซงจะท าใหครผรบการนเทศเกดความเตมใจ

ยอมรบปญหาและเกดความตองการแสวงหาแนวทางในการพฒนาปรบปรงตนเองมากขน

4) การก าหนดแนวทางการแกปญหาหรอการพฒนาตนเองของคร ควรเปนสงทครเปนผก าหนด

เอง หรอผนเทศเอออ านวยใหครไดแสวงหาแนวทางทเหมาะสมกบตนเอง

5) ผนเทศควรตดตามผลการนเทศ เพอสามารถสรปผลการนเทศไดอยางชดเจน เพอหาแนวทางใน

การพฒนาตอไป

21

1.3 การสาธตการสอน เปนการฝกปฏบตเพอใหเกดความเขาใจวธการสอนอยางหนงอยางใดทเหมาะสมกบ

สถานศกษา ขอทควรค านงถง คอ การตองตระหนกวาไมมวธการสอนแบบใดทดสมบรณแบบทสด และไมมวธการสอนใดท

ไมดโดยสนเชง วธการสอนหนงอาจเหมาะสมกบบรบทหรอสภาพการณของสถานศกษาหรอในชนเรยนหนงๆ การสาธต

การสอนทดจะตองมการเตรยมการอยางรอบคอบ และมความมงหมายทแนนอน โดยใหครไดมโอกาสเหนและเรยนรวธการ

สอนใหมๆ ครจะตองไดรบการฝกฝนในเรองการสงเกต และบนทกสงทสงเกตการสอนอยางระมดระวง และสามารถน าขอมล

เหลานนมาน าเสนอ อภปรายขอคนพบซงอาจมทงจดดและจดดอย ภายหลงการสาธตการสอน ส าหรบการสาธตการสอนน

หากเปนการสาธตใหเฉพาะครคนใดคนหนงกถอวาเปนการนเทศเปนรายบคคล แตหากเปนการสาธตใหครหลายๆ คนดกถอ

เปนการนเทศแบบกลม

1.4 การเยยมชนเรยน (Intervisitation) การเยยมชนเรยนแตกตางจากการสาธตการสอนตรงทการสาธตการ

สอนมการเตรยมการส าหรบครเพยงเลกนอย แตจะเปนการเยยมชนเรยนทจะท าใหเหนสภาพทแทจรง หรอใกลเคยงสภาพท

เปนจรงมากทสด ผเยยมหรอผสงเกตจะตองบอกจดมงหมายลวงหนากอนการสงเกต และเตรยมผสอนหรอผทจะถกสงเกต

โดยเลอกบคคลทมความช านาญในทกษะการสอนบางอยางทผเยยมตองการสงเกต ผสงเกตและผสอนจะตองท าการพบปะเพอ

ท าความตกลงกน มการแจกรายละเอยดใหกบผสงเกตการณ เชน จดมงหมายทจะไปดการสอน บนทกการสอน ลกษณะของ

หองเรยนและรายละเอยดเกยวกบผเรยนบางคนในหอง และจะตองมการอภปรายแลกเปลยนความคดเหนตอกนและกนภายหลง

จากทสงเกตการสอนแลวจงจะท าใหการเยยมชนเรยนไดผลดสมตามจดมงหมาย การเยยมชนเรยนเปนเทคนคทใชกนมากทให

ครทมจดออนและตองการความชวยเหลอไปดครทมลกษณะตรงกบทตนตองการสอนท าใหเกดความรวมมอระหวางครดวยกน

(Harris, 1985: 83)

1.5 การเดนผานชนเรยน (Walkthrough) เปนวธการในการนเทศท แคโรลน เจ โดวนย(Carolyn J.Downey)

ไดพฒนาขน โดยใชชอวา “การนเทศแบบเดนผานชนเรยน 3 นาท” (Three-Minute Walkthrough Supervision) ผนเทศจะใช

การเดนผานชนเรยนซงสามารถจะจบภาพทชดเจนไดเลยวามอะไรเกดขนในชนเรยน แตการใชวธการนอาจตองเดนผานหรอ

เยยมชนเรยนบอยครงจงจะสามารถระบไดชดเจนวาการจดการเรยนรในชนเรยนเปนอยางไร โดยหลงจากการเดนผานชนเรยน

หลายๆ ครงผนเทศจะตองมการสนทนาแลกเปลยนพดคยกบคร และตองเปนการสนทนาอยางกลยาณมตรเพอชวยในการ

พฒนาวชาชพคร (Gieske, 2011) วธการน โคเออรเพอรช (Koerperich, 2008) ไดท าการศกษาวจยผลของการสงเกตโดยการเดน

ผานชนเรยนตอความงอกงามในวชาชพของคร พบวา การด าเนนการสงเกตโดยใชการเดนผานชนเรยนอยางเปนระบบจะเพม

ความเชอมนของคร

2) รปแบบการนเทศเปนกลม เปนรปแบบทผนเทศใหความชวยเหลอ แนะน าใหค าปรกษาแกบคคลตงแต 2

คนขนไป เพอใหเกดการพฒนาการเรยนการสอนและการปฏบตงาน โอลวา และ พอวลส (Oliva and Pawlas, 2001: 59) ได

กลาวถงสวนดของการนเทศแบบกลม ดงน 1) ชวยใหประหยดเวลา และชวยลดการเดนทางจากหองเรยนหนงไปยงอก

หองเรยนหนง 2) เปนการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพมากขน 3) ชวยใหผนเทศไมเหนอยเกนไป เพราะไมตองนเทศซ าๆ

เกยวกบประสบการณเรยนรของครแตละคน 4) กจกรรมบางลกษณะจ าเปนตองใชกลมในการตดสนใจ เชนเรองการน าเสนอ

22

หลกสตร 5) กจกรรมบางอยางตองการพลงความสามารถของคนมากกวา 1 คน เชนการประเมนความตองการจ าเปนของ

หลกสตรในระบบโรงเรยน 6) กจกรรมบางอยางไมสามารถจะประสบความส าเรจตามเปาหมายทวางไวหากเปนการท างาน

เพยงคนเดยว เชน การฝกอบรมโดยใชพลวตกลม

กระทรวงศกษาธการ (2539: 9-10) ระบวา การนเทศกลมเปนการนเทศทผนเทศใหความชวยเหลอ แนะน า

ใหค าปรกษาแกบคคลตงแต 2 ขนไป กจกรรมทใชบอย ไดแก การประชม การอบรม การศกษานอกสถานท ซงมแนวปฏบตใน

การนเทศ ดงน

(1) มการก าหนดวตถประสงคของการประชมชดเจน

(2) มการวางแผนการประชมไวอยางรดกม โดยใหครไดมสวนรวมในการวางแผน

(3) ด าเนนการประชมใหเปนไปตามวตถประสงคและเปนไปตามก าหนดทวางไว

(4) ท าใหคนรสกเปนกนเอง ไมมพธรตอง สงเสรมใหมการแสดงความคดเหนเตมท

(5) ขอสรปจากการประชมจะตองเปนความเหนรวมกนของทประชม

(6) พยายามใหทประชมไดลงมอด าเนนการหลงจากทมขอตกลงกนโดยเรวทสด

(7) ตดตามดวาครไดน าขอตกลงไปใชในการจดการเรยนการสอนเพยงใด

(8) ชวยใหครไดศกษาและปรบปรงเทคนคการท างานรวมกน

การนเทศอกลกษณะหนงซงเปนทนยมใชมากขนในปจจบน เนองจากมความกาวหนาในเรองเทคโนโลย

สารสนเทศอยางมาก คอการนเทศทางออม ซงเปนการนเทศทผนเทศใชวธการผานกระบวนการใชสอทางไกลกบผรบการ

นเทศ ซงจะชวยใหสามารถนเทศไดอยางรวดเรว กวางขวาง หากเปนในอดต ผนเทศจะใชวธการ เชน ใหอานเอกสาร การ

จดนทรรศการ การไปศกษานอกสถานทเปนหลก แตในโลกยคขอมลสารสนเทศน ผนเทศจะใชเทคโนโลยสารสนเทศเปน

หลก เชน การใชการนเทศออนไลน เพอใหขอความร มการจดท า weblog และใชเครอขายออนไลน ในการนเทศและการ

แลกเปลยนเรยนรกนของครและผนเทศ

รปแบบการนเทศลกษณะเฉพาะ

การนเทศทมลกษณะเฉพาะเปนรปแบบทมหลกการและทฤษฎรองรบและมขนตอนในการด าเนนการทชดเจน และม

เทคนควธการทมลกษณะเฉพาะเจาะจง ในปจจบน มรปแบบทน ามาใชหลากหลาย ในทนขอเสนอรปแบบในบางลกษณะ

ดงน

1. รปแบบการนเทศแบบคลนก (clinical supervision) เปนเทคนคทเปนทรจกกนด และนยมใชกนมาอยางแพรหลาย

มอรส แอล โคแกน (Morris L. Cogan) ไดชอวาเปนผรเรมการนเทศแบบคลนก ไดใหความหมายของการนเทศแบบคลนกวา

เปนการด าเนนการทออกแบบไวส าหรบปรบปรงสมรรถนะการสอนของคร โดยเนนการปรบปรงพฤตกรรมการสอนของครใน

ชนเรยน ซงเปนกระบวนการสงเกตการสอนภายในหองเรยนทจะท าใหไดขอมลตางๆ เชน บนทกเหตการณทเกดขนใน

23

หองเรยน ตงแตพฤตกรรมการสอนของคร และพฤตกรรมการเรยนของผเรยนในขณะทครสอน รวมทงขอมลเกยวกบคร

นกเรยนดานทศนคต ความเชอ (Cogan, 1973: 9)

ลกษณะส าคญของการนเทศแบบคลนก

โกลดแฮมเมอร แอนเดอรสนและกราจวสก (Goldhammer, Anderson and Krajewski 1993) ไดกลาวถง

ลกษณะส าคญของการนเทศแบบคลนกไว ดงน

1) เปนเทคโนโลยในการปรบปรงการเรยนการสอน

2) เปนสวนส าคญทแทรกอยในกระบวนการเรยนการสอน

3) เปนกระบวนการทมเปาหมายและวตถประสงคชดเจน โดยสามารถเชอมระหวางความตองการของ

สถานศกษา และความตองการความงอกงามในวชาชพคร

4) เปนกระบวนการทสรางความสมพนธอนดระหวางวชาชพครและผนเทศ

5) เปนกระบวนการทตองมความเชอถอซงกนและกน และสะทอนใหเหนถงความเขาใจ การสนบสนนซง

กนและกน และความผกพนในการพฒนาตนเองใหกาวหนา

6) เปนกระบวนการทเปนระบบ แมวาการด าเนนการอาจตองยดหยนปรบเปลยนวธการอยางตอเนอง

7) เปนกระบวนการทสรางสรรค เชอมโยงระหวางความจรงกบอดมการณ

8) เปนกระบวนการทอยบนพนฐานความเชอทวา ผนเทศคอผทมความรอยางแทจรงเกยวกบการวเคราะห

การสอนและการเรยนร รวมทงมทกษะในการสรางความสมพนธทดตอกนระหวางเพอนมนษย

9) เปนกระบวนการทตองมการใหการฝกอบรม ส าหรบผทจะท าหนาทนเทศกอนทจะน าการนเทศแบบ

คลนกไปใช โดยเฉพาะเรองการสงเกตการสอน และการด าเนนการนเทศแบบคลนกทมประสทธภาพและประสทธผล

โคแกน (Cogan, 1973: 10-12) ไดน าเสนอวงจรการนเทศ (the cycle of supervision) โดยแบงออกเปน 8

ขนตอน คอ

ขนท 1 การสรางความสมพนธระหวางครกบผนเทศ เปนการชวยใหครเขาใจเกยวกบความส าคญและล าดบ

ขนของการนเทศ และเปนการแนะน าใหครเขาใจถงบทบาทและหนาทของผนเทศ ขนตอนนตองเกดขนกอนทผนเทศจะเขาไป

สงเกตการสอน

ขนท 2 การวางแผนรวมกบคร ครและผนเทศจะรวมกนวางแผนการจดการเรยนร แผนโดยทวไปจะ

ประกอบดวย ผลลพธของการสอน การคาดการณปญหาการสอน วสดอปกรณและกลยทธการสอน กระบวนการเรยนร การ

ใหขอมลยอนกลบและการประเมน

ขนท 3 การก าหนดกลยทธในการสงเกต ผนเทศจะตองก าหนดเปาหมาย กระบวนการเรยนร การจดการ

ดานกายภาพ และจดการทางเทคนคตางๆ ส าหรบการสงเกต และการเกบรวบรวมขอมล ในขนตอนนควรใหครเขามามสวน

รวมในการก าหนด ซงจะชวยใหครไดคนเคยกบกระบวนการนเทศแบบคลนกมากขน

24

ขนท 4 การสงเกตการสอน ผนเทศสงเกตการสอนโดยตนเองหรอมผสงเกตคนอนๆ และอาจใชเทคนคอน

ในการบนทกเหตการณในชนเรยน

ขนท 5 การวเคราะหกระบวนการเรยนการสอน หลงจากการสงเกต ครและผนเทศจะวเคราะหเหตการณท

เกดขนในชนเรยนรวมกน ในชนแรกทง 2 ฝายอาจแยกกนวเคราะห แลวจะน าขอมลมาวเคราะหรวมกนอกครง ขนตอนนตอง

ด าเนนการอยางระมดระวงโดยตองพจารณาความสามารถในการพฒนาของครและความตองการของครในสถานการณนน

ขนท 6 การวางแผนเพอก าหนดกลยทธ เปนการด าเนนการรวมกนของทงครและผนเทศ หากสามารถ

วางแผนรวมกนไดกจะท าใหเกดความรวมมอในการด าเนนการประชมปรกษาหารอ

ขนท 7 การประชมปรกษาหารอ โดยทวไปการประชมปรกษาหารอจะด าเนนการระหวางผนเทศและคร แต

ถาเปนความตองการของครและสถานการณเหมาะสมอาจเปดโอกาสใหผมสวนรวมอนๆ เขารวมประชมปรกษาหารอได

นอกจากนนการประชมปรกษาหารอในบางครงอาจจดขนเองโดยครและเพอนครโดยไมตองมผนเทศกได

ขนท 8 การปรบปรงแผน หากการประชมปรกษาหารอมความเหมาะสมและสามารถใหขอเสนอแนะและท า

ใหครเปลยนแปลงพฤตกรรมในชนเรยนได ครและผนเทศอาจหยดกระบวนการวเคราะห และรวมกนอภปรายเกยวกบบทเรยน

ทผานมาและเรมตนวางแผนส าหรบบทเรยนตอไป

จะเหนไดวา วตถประสงคหลกของการนเทศแบบคลนกเปนการพฒนาครใหมความรบผดชอบในวชาชพท

จะวเคราะหพฤตกรรมการสอนของตน และเปดโอกาสใหมผนเทศเขามาชวยเหลอและถอเปนการก ากบตนเอง อยางไรกตาม

โคแกนกลาววาขนตอนทง 8 ขนตอนนน อาจจะเปลยนแปลงหรอตดลดขนตอนใดขนตอนหนงได ขนอยกบการความสมพนธ

ระหวางครกบผนเทศ

กลกแมน กอรดอนและโรส กอรดอน (Glickman Gordon, and Ross-Gordon 2009: 229-230) ไดสรปและ

ลดขนตอนการด าเนนการนเทศแบบคลนก โดยแบงเปน 5 ขนตอน ดงน

ขนท 1 การพดคยกบครกอนสงเกตการสอน (preobservation) ผนเทศจะพดคยกบครเพอก าหนด 1) เหตผล

และจดมงหมายของการสงเกตการสอน 2) จดเนนในการสงเกตการสอน 3) วธการและแบบสงเกตทใช 4) ระยะเวลาทใชใน

การสงเกต 5) ระยะเวลาพดคยหลงการสงเกต ประเดนทกลาวมาขางตนผนเทศจะตองท าความตกลงกบครกอนเพอความเขาใจ

ทตรงกน

ขนท 2 การสงเกตการสอนในชนเรยน (observation) เปนการด าเนนการตามขอตกลงทก าหนดไวใหส าเรจ

โดยผสงเกตอาจใชการสงเกตแบบเดยวหรอหลายแบบผสมผสานกน อยางไรกตามในการสงเกตการสอน ตองมการบนทกการ

สงเกต ซงควรเปนบนทกแบบบรรยายสภาพหรอเหตการณทสงเกต (descriptions) กอนทจะสรปตความเหตการณ

(interpretation) ซงเปนการตความหมายทสรปไดจากเหตการณเหลานน

ขนท 3 การวเคราะหและการตความการสงเกตและก าหนดวธการพดคย หลงจากการสงเกตการสอนในชน

เรยน และมการบนทกขอมลไวโดยละเอยดเพอการท าความเขาใจและตความขอมลในการจดท าขอสรปเกยวกบสภาพการ

จดการเรยนการสอนในชนเรยน หลงจากนนผนเทศจะท าการตกลงกบครวาจะก าหนดวธการพดคยอยางไร ซงอาจก าหนดเปน

25

4 แนวทาง คอ 1) แบบสงการและควบคม ผนเทศอาจวธการพดคยโดยเสนอขอมลการสงเกต และขอคนพบจากการตความ

และขอความเหนจากครในการก าหนดเปาหมายในการพฒนา 2) แบบสงการและใหขอมล ผนเทศรวมมอกบครโดย

แลกเปลยนความคดเหนในการสงเกตการสอน แลวใหครน าเสนอการตความขอคนพบและขอตกลงเพอการพฒนาการเรยน

การสอนรวมกน 3) แบบรวมคดรวมท า ผนเทศอธบายผลการสงเกตการสอน และกระตนใหครวเคราะหตความ และวางแผน

การพฒนาดวยตนเอง และ 4) แบบไมสงการ ผนเทศใหขอมลเกยวกบการสงเกตการสอนแกครกอนพดคยหลงการสงเกต ซง

ชวยใหครไดพจารณาทบทวนขอมลลวงหนา และใหครน าเสนอการสรปตความเองในการพดคยหลงการสงเกต

ขนท 4 การพดคยหลงการสงเกต เมอก าหนดวธการพดคยแลว จงก าหนดนดหมายคร เพอใหครไดรบ

ทราบขอสงเกตและสงทประทบใจจากการสงเกต โดยสะทอนสงทผนเทศไดสงเกตอยางชดเจน การด าเนนการพดคยจะ

ด าเนนไปตามทไดก าหนดไวแลว ส าหรบการจดท าแผนพฒนาในอนาคต อาจขนอยกบผนเทศ หรออาจขนอยกบทงครและผ

นเทศ หรอเปนหนาทของครกขนอยกบขอตกลงทก าหนดไวในตอนตน

ขนท 5 ขนการตชม เปนขนของการทบทวนรปแบบและกระบวนการตงแตการพดคยกนกอนการสงเกต

จนถงการพดคยกนหลงการสงเกต ขนนอาจก าหนดไวเปนชวงสดทายของการพดคยหลงการสงเกต หรอก าหนดวนขนใหม

เพอการพดคย ประเดนค าถามในการพดคย อาจประกอบดวย อะไรคอจดเดน จดดอยในการด าเนนการ มขอเสนอแนะเพอการ

เปลยนแปลงอะไรบาง ขอคดเหนทไดจากครชวยใหผนเทศไดทบทวนและปรบปรงการปฏบตการนเทศใหมประสทธภาพ

สงผลดตอการท างานรวมกนได

2. รปการนเทศแบบรวมพฒนา (collegial and collaborative supervision) การนเทศแบบรวมพฒนาน มลกษณะตางๆ กน เชน

การนเทศแบบเพอนนเทศเพอน (peer coaching) การนเทศแบบชแนะทางปญญา (cognitive coaching) และการนเทศโดยครพ

เลยง (mentoring) ซงรปแบบการนเทศ ดงกลาวมแนวคดหลกคอ การความรวมมอกนของคร แตรปแบบทง 3 ลกษณะกม

จดเนนบางสวนทแตกตางกน สาระส าคญของรปแบบทง 3 มดงน (Beach and Reinhartz 2000:141-145)

2.1 รปแบบการนเทศแบบเพอนนเทศเพอน (peer coaching) เปนการนเทศทใชทมครขามระดบและขาม

กลมสาระการเรยนรในการความชวยเหลอสนบสนนและการใหก าลงใจ ซงกนและกนในการพฒนาการเรยนการสอน โดย

บทบาทของผนเทศเปนผเอออ านวยในขณะรวมงานกบครในกลมเพอน แนวทางทใชจะด าเนนการเปนกลมเลกในการเรยนร

โดยอาจน ากระบวนการนเทศแบบคลนกมาประยกตใช ในระหวางการเรยนรในกลมมการตงค าถามเพอชวยใหครมความเขาใจ

ในดานการเรยนการสอนของตนอยางชดเจน ทงนสมาชกในกลมและผนเทศตองรวมกนวเคราะหและใหขอมลยอนกลบ เพอ

ชวยใหครตดสนใจในการปรบปรงการเรยนการสอนของตนเอง ทกษะทสามารถน ามาใชประกอบดวย ทกษะการสงเกต การ

สอสาร และทกษะการแกปญหา การนเทศแบบเพอนนเทศเพอนนชวยใหครประยกตใชทกษะการสอนใหมๆ มาใชในการ

ปฏบตงานใหมากขน

2.2 การนเทศแบบชแนะทางปญญา (cognitive coaching ) เปนกระบวนการทไมเนนการตดสนความถกผด

แตจะใชการประชมวางแผน การสงเกต และการประชมเพอสะทอนพฤตกรรมการสอน และยงใชในการวางกลยทธทม

ลกษณะเฉพาะ เพอจะเสรมสรางการรบร การตดสนใจ เกยวกบการพฒนาการเรยนของนกเรยน เปนการพฒนาปรบปรง

26

กระบวนการคดของคร จดมงหมายส าคญของรปแบบการนเทศนคอ 1) การพฒนาและรกษาความไววางใจ 2) การสนบสนน

ใหเกดการเรยนร และ 3) การสงเสรมความงอกงามในพฤตกรรมทเปนอสระและพงพาอาศยกน

การนเทศแบบชแนะทางปญญามองคประกอบ 3 ประการ คอ

1) การประชมวางแผนซงเปนการเปดโอกาสใหมการสรางความไววางใจระหวางสมาชกในกลม มงเนน

เปาหมายเพอการเตรยมการสอน และสรางตวชวดเพอสะทอนพฤตกรรมการสอน

2) การสงเกตการสอน เปนการใหบรบทส าหรบการสอนแนะ เพอน าไปใชในการก าหนดกลยทธการเกบ

รวบรวมขอมลทสอดคลองกบสงทก าหนดไวในแผน

3) การประชมเพอสะทอนพฤตกรรมการสอน เกดขนภายหลงการสงเกตพฤตกรรมการสอน เพอใหคร

สามารถพจารณาบทเรยนและพฤตกรรมกอนเขามามสวนรวมในการประชม การสอนแนะจะชวยใหครไดบอกถงความรสก

ประทบใจในการสอนของตนเอง โดยน าพฤตกรรมการสอนทก าหนดใหไปสงเกตในขนตอนการวางแผนและการสงเกตการ

สอนใหมาอภปรายรวมกน

รปแบบนจะประสบความส าเรจกตอเมอผนเทศมเวลาเพยงพอใหสมาชกในกลมไดท างานรวมกน ดวย

บรรยากาศทมอสระในการพจารณาประเดนทไมคนเคยและท าการสงเกตซงกนและกน จงเปนรปแบบทอยบนพนฐานของ

ความไววางใจ ผลของการนเทศแบบนท าใหครมความเปนตวของตวเอง มนใจในตนเอง และมการปรบเปลยนพฤตกรรมการ

สอน

2.3 รปแบบการนเทศโดยครพเลยง (mentoring) เปนรปแบบทใชวธการรวมมอกน โดยมการชวยเหลอเพอ

จะถายโอนบทเรยนของประสบการณวชาชพ โดยเนนความสมพนธระหวางบคคลส าคญวาจะมบทบาท 5 บทบาท คอ บทบาท

การสอน การสนบสนน การใหก าลงใจ การใหค าปรกษา และการสรางสมพนธภาพ และผทท าหนาทเปนครพเลยง ควรม

บทบาท ดงน

1) การใหขอเสนอแนะโดยชวยใหผรบการนเทศไดเขาใจวฒนธรรมของสถานศกษา และเขาใจนโยบายและ

แนวทางการปฏบตงานภายในสถานศกษา

2) การใหการสอนแนะในการฝกฝนเพอชวยใหเกดการพฒนาวชาชพโดยใชรปแบบการชวยเหลอ

3) ในบทบาทนครพเลยงจะเปนเพอนหรอทปรกษาทจะใหความสนใจในการทจะระบ วเคราะห และ

แกปญหาการเรยนการสอนใหกบผรบการนเทศ

4) ครพเลยงจะเปนผใหก าลงใจและพฒนา โดยใหการยกยองและรวมฉลองความส าเรจ

การนเทศโดยครพเลยงเปนรปแบบทเหมาะสมส าหรบการเรยนรของผใหญ เพราะชวยใหเกดการเรยนร

และปรบปรงพฤตกรรมการสอนในระยะเวลาอนสน การใชครพเลยงชวยใหเกดการถายโอนประสบการณระหวางครและครพ

เลยงซงเปนการพฒนาวชาชพ อยางไรกตาม รปแบบการนเทศนจะประสบความส าเรจได ครพเลยงซงเปนแบบอยางการ

27

ปฏบตจะตองไดรบการคดเลอกและฝกฝนมาเปนอยางด ในการสรางสมพนธภาพเพอใหเกดการสอสารทดซงจะขจดอคตและ

ทศคตทไมดในการรบการนเทศ

รปแบบการนเทศแตละลกษณะตางมลกษณะเฉพาะของตน และสามารถน ามาประยกตใชรวมกนได การ

จะเลอกใชรปแบบใดจ าเปนทจะตองพจารณาเลอกใหเหมาะสม ทงนในการเลอก ควรค านงถงประเดนตอไปน 1) จดหมาย

ของการนเทศ โดยพจารณาวามจดมงหมายในการนเทศอยางไร เพราะแตละรปแบบจะสนองตอจดมงหมายแตกตางกนไป เชน

ตองการใหผนเทศมความร กเลอกเทคนควธ ในการเชญวทยากรมาใหความร หรอจดแหลงวชาการทครศกษาคนควาดวยตนเอง

ได 2) เวลาทใชในการนเทศ ผนเทศควรพจารณาเวลาในการจดกจกรรมวา ตองการเวลามากนอยเพยงใด หากมเวลาจ ากดกไม

สามารถจดทศนศกษาหรอออกภาคสนามไปนอกเขตสถานศกษา 3) งบประมาณทใชในการนเทศ การนเทศทไปศกษานอก

สถานทอาจตองการงบประมาณคาใชจายมากกวา การเชญวทยากรหรอการประชมปรกษาหารอ 4) ขนาดของกลมผรบการ

นเทศ การนเทศเปนรายบคคลโดยทวไป จะใชการสงเกตการณสอนและปรกษาหารอเพอแกไขปญหาการสอน แมจะเสยเวลา

มากแตกไดผลคอนขางสง และการนเทศเปนกลม กลมผรบการนเทศขนาดเลกไมเกน 10 คน เชน กลมครทสอนในกลมสาระ

การเรยนรเดยวกน และการรบนเทศในดานปญหาทเกดขนจากการสอน โดยสามารถใชอภปราย ระดมสมอง บทบาทสมมต

หรอการปรกษาหารอกนได เปนกลมทพอเหมาะในเวลาและคาใชจาย และ 5) ความพรอมของบคลากรและบรรยากาศของ

สถานศกษา เชน สถานศกษาทมครซงมความรความสามารถเฉพาะตวบางอยาง และมบรรยากาศทเปนกลยาณมตรเปนพนฐาน

อาจเลอกและพฒนาใหเกดการนเทศแบบรวมพฒนา เปนตน

เรองท 8.2.2 กระบวนการนเทศในสถานศกษา

กระบวนการนเทศในสถานศกษา คอ ขนตอนการด าเนนการนเทศในสถานศกษาอยางเปนระบบ เพอให

สถานศกษาประสบผลส าเรจในการจดการศกษาตามจดมงหมายทไดก าหนดไว หากพจารณาถงขอบขายของการนเทศแลวจะ

พบวางานนเทศการศกษาของสถานศกษา มขอบขายของการนเทศ 2 ลกษณะ คอ 1) งานนเทศทวไปซงเปนงานพฒนาบคลากร

ใหมความสามารถในการปฏบตงานสนบสนนการเรยนการสอน และการจดการเรยนการสอน เปนการพฒนาครและบคลากร

ใหไดรบการพฒนาในทกดาน และ 2) งานนเทศการสอน เปนงานพฒนาครใหมความรความสามารถในการปฏบตการสอน

ซงเปนงานทเกยวของกบหลกสตร การจดการเรยนการสอนโดยตรงเพอยกระดบคณภาพการศกษา (กระทรวงศกษาธการ

2539: 3) ดงนน จงขอน าเสนอกระบวนการนเทศโดยแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1) กระบวนการนเทศทวไปของสถานศกษา

ซงเปนกระบวนการทสถานศกษาสามารถน าไปใชในการปฏบตการนเทศของสถานศกษาในภาพรวมทกดาน และ2)

กระบวนการนเทศการเรยนการสอน ซงเปนกระบวนการนเทศทเนนการพฒนาคณภาพการจดการเรยนการสอนของครในชน

เรยน รายละเอยดน าเสนอตามประเดนตอไปน

28

กระบวนการนเทศทวไปของสถานศกษา

เปนกระบวนการทสถานศกษาสามารถน าไปใชในการปฏบตการนเทศของสถานศกษาในภาพรวมทกดาน

โดยสามารถน ากระบวนการนเทศนมาใชในการนเทศทกลกษณะเพอการพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษา กระบวนการ

นเทศโดยสวนใหญมขนตอนในลกษณะเดยวกบการบรหาร ขนตอนส าคญๆ คอ การวางแผน การด าเนนการตามแผน และ

การประเมนผลการด าเนนการ แฮรส (Harris, 1963: 14-15) ไดก าหนดขนตอนของกระบวนการนเทศการศกษาไวเรยกวา

“Harris’POLCA” ประกอบดวยการด าเนนการ 5 ขนตอน คอ

1. ขนการวางแผน (planning) เปนขนตอนทผรบผดชอบการนเทศตองคดวเคราะหถงความตองการและ

ความจ าเปนในการนเทศเพอน ามาก าหนดวตถประสงคของการนเทศใหสอดคลองกน โดยตองการคาดการณลวงหนาถงผลทจะ

เกดขนจากการนเทศ จดท าแผนการด าเนนการ โครงการ และก าหนดขนตอนการปฏบตงาน

2. ขนการจดองคการ (organizing) เปนขนตอนทก าหนดโครงการของคณะท างาน ตงเกณฑมาตรฐานการ

รวบรวมทรพยากรทมทงบคคลและวสดอปกรณ การมอบหมายงาน การประสานงาน การกระจายอ านาจหนาท โครงสรางของ

องคการ และความสมพนธเชอมโยงระหวางงานตางๆ

3. ขนการน าสการปฏบต (leading) เปนขนตดสนใจในการด าเนนการนเทศ ก าหนดวธการในการนเทศ

กระตน จงใจ เสรมสรางก าลงใจ ใหค าแนะน าเพอใหเกดความชดเจนในการท างาน การแนะน านวตกรรมใหมๆ และอ านวย

ความสะดวกในการปฏบตการนเทศ

4. ขนการควบคม (controlling) เปนขนทผรบผดชอบตองควบคม ก ากบตดตามดแลใหกระบวนการนเทศ

ด าเนนไปตามแผนและขนตอนทก าหนดไว ในบางครงอาจมการชน า เสรมความคด หรอแทรกแซงเพอปรบทศทางหรอ

กระบวนการด าเนนงาน

5. ขนการประเมนผล (assessing) เปนขนทผนเทศและผรบการนเทศตองรวมกนประเมนผลการนเทศวา

สามารถบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไวหรอไม การประเมนผลตองจดท าอยางมแบบแผนและมความเทยงตรง และอาจ

จดท าการวจยประเมนผลรวมดวย

อยางไรกตามในป 1985 แฮรส ไดพฒนาแนวคดเกยวกบกระบวนการนเทศการศกษา โดยมงเนนใหเกดแนว

ทางการปฏบตงานทชดเจน ลดการควบคมตดตามการท างานลง แฮรส (Harris, 1985) แบงขนตอนการด าเนนการออกเปน 6

ขนตอน ดงน

1) การประเมนสภาพการท างาน (assessing) เปนการศกษาสภาพการณทเปนอยเพอเปนขอมลในการ

ก าหนดการเปลยนแปลง มขนตอนยอย ดงน 1) การวเคราะหขอมลเพอศกษาธรรมชาตและความสมพนธของสภาพการณตางๆ

2) การสงเกตปรากฏการณรอบตวโดยละเอยด 3) การทบทวนเพอตรวจสอบปรากฏการณรอบตว และ 4) การเปรยบเทยบ

พฤตกรรมการท างาน

2) การจดล าดบความส าคญของงาน (prioritizing) เปนการก าหนดความส าคญของงาน โดยด าเนนการ ดงน

1) ก าหนดเปาหมาย 2) ก าหนดวตถประสงคเฉพาะ 3) ก าหนดทางเลอก และ 4) จดล าดบความส าคญของงาน

29

3) การออกแบบวธการท างาน (designing) เปนการจดระบบ วางแผนการท างานเพอใหเกดการเปลยนแปลง

โดยด าเนนการ ดงน 1) จดความสมพนธระหวางหนวยงานตางๆ 2) การน าทฤษฎสการปฏบต 3) เตรยมการตางๆ ใหพรอมใน

การปฏบตงาน 4) จดระบบการท างาน และ 5) การก าหนดแผนในการท างาน

4) การจดสรรทรพยากร (allocating resources) เปนการก าหนดทรพยากรตางๆ ใหเกดประโยชนสงสดใน

การท างาน โดยด าเนนการ ดงน 1) ก าหนดทรพยากรตามความตองการของหนวยงานตางๆ 2) จดสรรทรพยากรใหหนวยงาน

ตางๆ 3) ก าหนดทรพยากรทจ าเปนส าหรบจดมงหมายเฉพาะ และ 4) มอบหมายบคลากรใหปฏบตงาน

5) การประสานงาน (coordinating) เปนกระบวนการประสานการใชทรพยากรทงบคลากร งบประมาณ

วสดอปกรณและประสานแผนการท างานใหเกดประโยชนสงสด โดยด าเนนการ ดงน 1) ประสานการท างานของฝายตางๆ 2)

สรางความสามคคพรอมเพรยงในการท างาน 3) ปรบการท างานสวนตางๆ ใหมประสทธภาพ และ 4)ประสานแผนโดย

ก าหนดเวลาการท างานแตละชวงใหชดเจน

6) การอ านวยการ (directing) เปนการท าใหเกดสภาพทเหมาะสมในการด าเนนการตามแผนงานใหมาก

ทสด โดยด าเนนการ ดงน 1) แตงตงบคลากร 2) ก าหนดแนวทางหรอระเบยบปฏบตในการท างาน 3) แนะน าการปฏบตงาน

และ 4) ตดสนใจเกยวกบทางเลอกในการปฏบตงาน

สงด อทรานนท (2530: 84-88) ไดน าเสนอกระบวนการนเทศการศกษา โดยมขนตอนท างานพนฐานท

คลายคลงกน คอ การวางแผน การด าเนนการตามแผน และการประเมนผลการด าเนนการ โดย สงด อทรานนท เพมขนตอน

ของการใหความรกอนด าเนนการนเทศ และการสรางเสรมก าลงใจแกผปฏบตงานนเทศ โดยก าหนดขนตอนไว 5 ขนตอน ดงน

1) การวางแผนการนเทศ (Planning – P) เปนขนตอนทผบรหาร ผนเทศ และ ผรบการนเทศ จะท าการประชมปรกษาหารอ เพอใหไดมาซงปญหาและความตองการจ าเปนทจะตองมการนเทศ รวมทงวางแผนถงขนตอนการปฏบตงานเกยวกบการนเทศทจดขน

2) ใหความรกอนด าเนนการนเทศ (Informing - I) เปนขนตอนของการใหความร ความเขาใจถงสงทจะด าเนนการวา จะตองอาศยความร ความสามารถอยางไรบาง จะมขนตอนในการด าเนนการอยางไร และจะท าอยางไรใหผลงานออกมาอยางมคณภาพ ซงถอเปนขนตอนทส าคญทกครง ส าหรบการเรมการนเทศทจดขนใหม ไมวาจะเปนเรองใดกตาม ถอเปนความจ าเปนส าหรบการนเทศทยงไมเปนไปอยางตองการ จ าเปนตองมการทบทวนความร ความเขาใจทถกตองอกครงหนง

3) การด าเนนการปฏบตการนเทศ (Doing – D) ประกอบดวยการปฏบตงานใน 3 ลกษณะ คอ การปฏบตงานของผรบการนเทศ การปฏบตงานของผใหการนเทศ การปฏบตงานของผสนบสนนการนเทศ 4) การสรางเสรมก าลงใจแกผปฏบตงานนเทศ (Reinforcing – R) เปนขนตอนของการเสรมแรงของผบรหาร เพอใหผรบการนเทศมความมนใจ และบงเกดความพงพอใจในการปฏบตงาน ขนตอนนอาจด าเนนการไปพรอมๆ กบทผรบการนเทศก าลงปฏบตงานหรอการปฏบตงานไดเสรจสนลงแลว 5) การประเมนผลการนเทศ (Evaluating – E) เปนขนทผนเทศท าการประเมนผลการด าเนนงานทไดด าเนนการผานไปแลววาเปนอยางไร หลงจากการประเมนผลการนเทศ หากพบวา มปญหาหรออปสรรคทท าใหการด าเนนงานไมไดผล กสมควรจะตองท าการปรบปรงแกไขใหตรงหรอสอดคลองกบสภาพปญหานนๆ

30

หนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา (2539: 63) ก าหนดขนตอนการด าเนนการนเทศภายในสถานศกษา ซงเปนกระบวนการตอเนอง ม 5 ขนตอน คอ 1) ขนเตรยมการนเทศ 2) ขนวางแผนการนเทศ 3) ขนปฏบตตามแผนการนเทศ 4) ขนประเมนผลการนเทศ และ5) ขนปรบปรงแกไขวธการนเทศ รายละเอยดสรปได ดงน

1. ขนเตรยมการนเทศ ผบรหารแจงนโยบายดานการนเทศแกคณะคร แตงตงคณะกรรมการด าเนนงาน ศกษาสภาพปญหาและความตองการจ าเปนระดบโรงเรยน และก าหนดกรอบแผนงาน นโยบายและวตถประสงค 2. ขนวางแผนการนเทศ

วางแผนระดบโรงเรยนและระดบกลมสาระการเรยนร และ จดท าโครงการและงาน 3. ขนปฏบตตามแผนการนเทศ

ด าเนนการตามแผนแลโครงการ และพฒนาสอและวธการนเทศ 4. ขนประเมนผลการนเทศ

การก ากบ ตดตามและควบคมคณภาพ

5. ขนปรบปรงแกไข

กรณตองปรบปรง ใหกลบไปด าเนนการตงแตขนท 1 ใหม กรณไดผลด ใหด าเนนการหมนวนตงแตขนท 3

กระบวนการนเทศการเรยนการสอน การนเทศเพอพฒนาการเรยนการสอนทเปนทรจกและใชกนอยางแพรหลายคอ การนเทศแบบคลนก โคแกน (Cogan, 1973: 10-12) ไดเสนอวงจรการนเทศ โดยแบงการนเทศเปน 8 ขนตอน 1) การสรางความสมพนธระหวางครกบผนเทศ 2) การวางแผนรวมกบคร 3) การก าหนดกลยทธในการสงเกต 4) การสงเกตการสอน 5) การวเคราะหกระบวนการเรยนการสอน 6) การวางแผนเพอก าหนดกลยทธ 7) การประชมปรกษาหารอ และ8) การปรบปรงแผน (น าเสนอรายละเอยดในเรองท 8.2.1) อยางไรกตาม ฮอยและฟอรสธ (Hoy and Forsyth, 1986: 47-49) ไดน า “วงจรนเทศแบบคลนก” (cycle of clinical supervision) มาพฒนาและน าเสนอโดยแบงออกเปนการด าเนนการ 3 ระยะ คอ 1) ระยะกอนการสงเกต (preobservation phase) 2) ระยะการสงเกต (observation phase) และ 3) ระยะหลงการสงเกต (postobservation phase) มสาระส าคญ ดงน 1.ระยะกอนการสงเกต ประกอบดวยขนตอนส าคญ 3 ขน คอ ขนท 1 การสรางความสมพนธระหวางครกบผนเทศ โดยการลดความวตกกงวล ชแจงบทบาทและหนาทของครและผนเทศในการท างานรวมกน ชวยใหครเขาใจจดมงหมายและความหมายของการนเทศแบบคลนก ขนท 2 การวางแผนรวมกบคร เปนขนทครและผนเทศรวมมอกนจดท าแผนการจดการเรยนร โดยมวตถประสงคเพอผเรยนและคร แผนตองก าหนดผลลพธของการสอน กลยทธการสอน การเสรมแรงในการเรยนรและการประเมนผล ขนท 3 การก าหนดกลยทธในการสงเกต ผนเทศและครจะรวมกนวางแผนการสงเกต โดยก าหนดวตถประสงคของการสงเกต วธการเกบรวบรวมขอมล การเตรยมกลวธในการสงเกตและการเกบรวบรวมขอมล

31

2. ระยะการสงเกต เปนการด าเนนการตามแผนทก าหนดไว ขนท 4 การสงเกตการสอน เมอทกอยางไดรบการเตรยมการไวแลวส าหรบการสงเกตกระบวนการเรยนรอยางเปนระบบ ครและผนเทศมความเขาใจเกยวกบแผนการสงเกตและการเกบรวบรวมขอมลอยางด ผนเทศจงด าเนนการสงเกตการสอนและใชเครองมอทก าหนดรวมกนในการเกบรวบรวมขอมล

3. ระยะหลงการสงเกต ประกอบดวยขนตอนอก 4 ขนตอน คอ ขนท 5 การวเคราะหกระบวนการเรยนการสอน เปนการวเคราะหทไดจากการสงเกต ในชวงตนผ นเทศและครอาจแยกกนวเคราะห แลวจะน ามาวเคราะหรวมกนโดยอาจเชญคนอนมารวมพจารณาดวย การวเคราะหทแตกตางกน จะเปนพนฐานส าหรบการอภปรายเกยวกบปรากฏการณในหองเรยนทสรางสรรคได ขนท 6 การวางแผนเพอก าหนดกลยทธ เปนความรบผดชอบของผนเทศทจะเตรยมการประชม เปนขนทมความส าคญมาก ผนเทศตองเตรยมประเดนในการประชมและเลอกกลยทธในการด าเนนการประชม ขนท 7 การประชมปรกษาหารอ ขนนครและผนเทศจะเปนสมาชกการประชม เพอวเคราะหกระบวนการเรยนรและกระบวนการเรยนการสอน การวางแผนและกจกรรมตางๆ จะน าไปสการประชม ขนท 8 การปรบปรงแผน ครและผนเทศรวมกนพจารณาในเรองการเปลยนแปลงทจะน าไปสการปรบเปลยนพฤตกรรมการสอนของคร รวมทงการวางแผนและการเรมตนในการด าเนนการตามวงจรใหม กระบวนการนเทศการเรยนการสอนตามวงจรนเทศแบบคลนก สามารถน ามาประยกตใชในการนเทศทงเปนรายบคคลและการนเทศแบบกลม รวมทงน ากระบวนการเหลานมาปรบในการนเทศในรปแบบตางๆ เชน การนเทศแบบรวมพฒนา เปนตน ตอนท 8.3 ระบบการนเทศในสถานศกษา หวเรอง

เรองท 8.3.1 ความหมายของระบบการนเทศในสถานศกษา

เรองท 8.3.2 องคประกอบของระบบการนเทศในสถานศกษา

เรองท 8.3.3 การจดระบบการนเทศการศกษาในสถานศกษา

แนวคด

1. ระบบการนเทศในสถานศกษา เปนองคประกอบทแสดงถงกลไกหรอกระบวนการในการปฏบตงานรวมกน

ระหวางผนเทศและผรบการนเทศ เพอชวยเหลอและใหค าปรกษาเกยวกบการปรบปรงพฒนาการเรยนการสอนและการปฏบต

เพอพฒนาคณภาพการศกษา

2. องคประกอบของระบบการนเทศในสถานศกษา คอ 1) ปจจยน าเขา ไดแก หลกการนเทศ ผนเทศ ผรบการนเทศ และ

ปจจยสนบสนน 2) กระบวนการนเทศ แสดงถงขนตอน กจกรรมการนเทศ 3) ผลผลต ซงเปนผลทเกดจากการนเทศคอเจตคต

ความรความเขาใจ และทกษะการเรยนการสอนของคร 4) ขอมลยอนกลบเปนกลไกการก ากบตดตามและประเมนการนเทศเพอ

32

การปรบปรงการนเทศ และ 5) สภาพแวดลอมภายนอกของระบบ ประกอบดวยความตองการหรอความพงพอใจของผเกยวของ

และสภาพทางศรษฐกจ สงคมและการเมอง

3. การจดการระบบการนเทศในสถานศกษา ควรมการด าเนน คอ 1) การก าหนดนโยบาย และแผนการนเทศ 2) การ

จดเตรยมปจจยทเกยวของกบระบบการนเทศโดยการจดท าขอตกลงเกยวกบหลกการทใช การเตรยมบคลากรการจดโครงสราง

การท างาน และการเตรยมปจจยสนบสนน 3) การใหความส าคญกบการด าเนนการตามระบบ โดยการศกษาความตองการ

จ าเปน การด าเนนการและการประเมนผลการนเทศ การจดบรรยากาศทเปนมตรและการเสรมสรางวฒนธรรม การท างานเชง

คณภาพ และการประสานสรางเครอขายในการนเทศและการเรยนร

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 8.3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมายและองคประกอบของระบบการนเทศในสถานศกษาได

2. ระบถงความสมพนธขององคประกอบตางๆ ของระบบการนเทศในสถานศกษาได

3. วเคราะหและเสนอแนวทางการจดระบบการนเทศในสถานศกษาได

เรองท 8.3.1 ความหมายของระบบการนเทศในสถานศกษา

ในการท าความเขาใจเกยวกบความหมายของระบบการนเทศการศกษาในสถานศกษา คงตองท าความ

เขาใจค าวา ระบบ เปนเบองตนกอน ระบบตามความหมายจากพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหค าจ ากดความ

ไววา เปนกลมของสงซงมลกษณะประสานเขาเปนสงเดยวกน ตามหลกแหงความสมพนธสอดคลองกน ดวยระเบยบของ

ธรรมชาตหรอหลกเหตผลทางวชาการ เชน ระบบประสาท ระบบทางเดนอาหาร ระบบจกรวาล ระบบสงคม ระบบการ

บรหารประเทศ ดงนน จะเหนไดวา ระบบตามความหมายนสามารถจ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ คอ ระบบทมอยตามธรรมชาต

และระบบทมนษยปรงแตงขน

กรฟฟธส (Griffiths, 1988: 116) ใหความหมายของระบบวา ระบบเปนสวนประกอบทซบซอนซงม

ปฏสมพนธตอกน

คาส และโรเซนวาย (Kast and Rosenzweig, 1979: 98) กลาววา ระบบ คอ สงทงมวลทมการจดการอยาง

เปนระบบและอยรวมกนเปนอนหนงอนเดยวกน ซงประกอบดวยสวนประกอบหรอระบบยอยตงแต 2 สวนขนไปทตางพงพา

อาศยซงกนและกน และมเสนแบงเขตทสามารถบอกไดเปนเสนคนระหวางองคประกอบของระบบและสภาพแวดลอมซงอย

เหนอขนไป

33

คมบรอจห และ นนเนอร (Kimbrough and Nunery, 1983: 293) ใหความหมายระบบ วาคอ องคประกอบ

ตางๆ ทรวมกนเปนอนหนงอนเดยวกน โดยองคประกอบตางๆ จะมคณสมบตทแตกตางกน แตมความสมพนธตอกน และม

เสนแบงเขตระหวางองคประกอบของระบบ โดยแบงเขตระหวางระบบหนงกบระบบอนๆ

คนเดรด (Kindred, 1980: 6) และ ลคส (Lucus, 1985: 5) กลาววา ระบบ หมายถง วธการซงเปนวธการท างานหรอกระบวนการท างานทมระเบยบและขนตอนเฉพาะของตนเอง เพอใหบรรลวตถประสงครวมอยางมความตอเนองและเปนวงจรทซ าๆ กน สนานจตร สคนธทรพย (2547: 11) กลาวถงระบบในฐานะทเปนกลมขององคประกอบทมความสมพนธ

และผลกระทบซงกนและกน รวมกนท าหนาทโดยค านงถงความสมพนธกบบรบทเพอใหภารกจของระบบบรรลวตถประสงค

อยางมประสทธภาพ

กลาวโดยสรป ระบบ หมายถง สวนตางๆ ทประกอบกนจนเปนอนหนงอนเดยวกน มคณสมบต มความสมพนธ

กน ท าหนาทรวมกนเพอใหบรรลจดมงหมายของระบบ โดยมกระบวนการทตอเนอง เปนระเบยบและชดเจน

จากความหมายของระบบดงกลาวขางตน พบวา ระบบเปนกลมขององคประกอบของสวนตางทมอยดวยกน

นกวชาการกลาวถงองคประกอบของระบบไว ดงน

ฮอยและมสเกล (Hoy and Miskel, 2001: 297) กลาวถงระบบโรงเรยนทมคณภาพและประสทธผลวา

ประกอบดวยองคประกอบ 3 ดาน คอ ดานปจจย ดานกระบวนการ และดานผลทไดรบ และรปแบบระบบสงคมของโรงเรยน

ประกอบดวย 1) ปจจย 2) กระบวนการ 3) ผลทไดรบ 4) ขอมลยอนกลบ และ 5) สภาพแวดลอม โดยทองคประกอบทง 5

จะตองมความสมพนธกน

สนานจตร สคนธทรพย (2547: 19-20) กลาววาระบบเปนโครงสรางทแสดงความสมพนธระหวางสวนตางๆ

ของวธการหรอกระบวนการท างานซงมองคประกอบพนฐานทส าคญ 5 สวนคอ

1) ปจจยน าเขา คอทกสงทใสเขาไปในระบบ หรอทรพยากรทงหมดทใชในการด าเนนการ ปจจยน าเขาท

เปนรปธรรม ไดแก คน เงน วสด เทคโนโลย ในรปของอปกรณ อาคารสถานท สงอ านวยความสะดวกตางๆ สวนปจจยน าเขา

ทเปนนามธรรม เชน สารสนเทศ อาจเปนในรปของปรชญา ความคาดหวง นโยบาย เปนตน

2) กระบวนการ หมายถง ชดของการกระท าทสมพนธกน รวมกนด าเนนกจกรรมเพอใหเกดผลทมงหวงโดย

ใชทรพยากรทปอนเขาสระบบ

3) ผลผลต เปนผลรวมของการด าเนนกจกรรม หมายถง ผลทกดขนจรง (actual outputs) ซงอาจจะเปนรป

ของผลตภณฑหรอบรการทสงออกไปสสภาพแวดลอม ผลทเกดขนสามารถพจารณาไดทงผลทเกดขนทนท (immediate

outputs) ผลทตามมา (outcomes) หรอ ผลกระทบ (impact)

4) ขอมลยอนกลบ เปนกลไกการควบคมการผลตใหเปนไปตามความคาดหวงของระบบ กลไกนอาจอยใน

รปของการก ากบ (monitoring) การตดตาม (follow-up) หรอการประเมน (evaluation) ซงระบบสามารถสรางกลไกใหไดรบ

ขอมลยอนกลบทงจากภายในระบบและจากบรบทภายนอก

34

5) บรบทหรอสภาพแวดลอมภายนอก ความสมพนธระหวางระบบภายนอกกบระบบภายใน ม 2 ลกษณะ

คอ (1) บรบทในฐานะผรบผลผลตจากระบบท าหนาทใหขอมลยอนกลบแกระบบ หรอภาพสะทอนวาผลผลตของระบบมความ

เหมาะสมหรอไม (2 ) มความสมพนธในแงของการมอทธพลทงในเชงเกอหนนหรอเปนอปสรรคตอการด ารงอยและการ

เจรญเตบโตของระบบ สวนบรบทภายใน ไดแก สภาพแวดลอมภายในองคการไดแก บรรยากาศองคการทเกดจากปฏสมพนธ

ระหวางบคคลทมวฒนธรรม ความเชอ คานยมแตกตางกน

จากความหมายและแนวคด ทฤษฎระบบ ดงกลาว ท าใหเกดความรความเขาใจทเปนประโยชนทจะน ามา

ประยกตใชในการอธบายระบบการนเทศการศกษาในสถานศกษา ตามทไดกลาวแลววา การนเทศการศกษา หมายถง

กระบวนการในการปฏบตงานรวมกนระหวางผนเทศและผรบการนเทศ ในการใหค าปรกษา แนะน า ชวยเหลอ เกยวกบการ

ปรบปรงการปฏบตงานเพอพฒนาคณภาพการศกษาใหดขน ดงนน หากจะใหความหมายของระบบการนเทศในสถานศกษาก

นาจะหมายถง องคประกอบทแสดงถงกลไกหรอกระบวนการในการปฏบตงานรวมกนระหวางผนเทศกบผรบการนเทศ ใน

การใหค าปรกษา แนะน า ชวยเหลอ เกยวกบการปรบปรงการปฏบตงานเพอพฒนาคณภาพการศกษาใหดขน ซงประกอบดวย

องคประกอบทส าคญ คอ 1) ปจจยน าเขา คอ หลกการ ผนเทศและผรบการนเทศ และปจจยสนบสนน 2) กระบวนการนเทศ 3)

ผลผลตการนเทศ 4) ขอมลยอนกลบและ 5) สภาพแวดลอมภายนอก และจะกลาวถงรายละเอยดขององคประกอบดงกลาวใน

เรองท 8.3.2 ตอไป

เรองท 8.3.2 องคประกอบของระบบการนเทศในสถานศกษา

ระบบการนเทศในสถานศกษา เปนองคประกอบทแสดงถงกลไกในการปฏบตการรวมกนของบคลากรใน

สถานศกษาทมเปาหมายเพอการพฒนาครในสถานศกษาใหมความร ความสามารถ และเจตคตทดในการปฏบตงาน อนจะ

สงผลตอคณภาพของผเรยน ดงนน หากพจารณาองคประกอบของระบบโดยประยกตทฤษฎระบบทวไปมาใช ระบบการนเทศ

การศกษาในสถานศกษาจงประกอบดวยองคประกอบส าคญ คอปจจยน าเขา กระบวนการ ผลผลต ขอมลยอนกลบ และ

สภาพแวดลอมภายนอก มรายละเอยด ดงตอไปน

1. ปจจยน าเขา หมายถง สงทใชในการด าเนนงานตามระบบการนเทศการศกษาไดแก หลกการแนวคดของ

การนเทศการศกษา บคลากรทางการนเทศการศกษา ผรบการนเทศ รวมทงปจจยสนบสนนการนเทศอนๆ เชน สอ วสดอปกรณ

การนเทศ และงบประมาณ

1.1 หลกการของการนเทศการศกษา เปนหลกปฏบตและแนวทางในการปฏบตการนเทศการศกษา

ของสถานศกษา ซงประกอบดวยหลกการการนเทศการศกษาทส าคญคอ หลกของการมงประโยชนเพอการพฒนาครเปนส าคญ

หลกแหงความรวมมอของผบรหาร ผนเทศและคร หลกของการสรางสมพนธภาพบนความเทาเทยมและการยอมรบซงกน

และกน หลกของความเปนระบบและมความตอเนอง และหลกของความยดหยนใหอสระในการพฒนาตนเอง สาระส าคญ

ของหลกการของการนเทศการศกษากลาวไวแลวในเรองท 8.1.3

35

1.2 บคลากรทางการนเทศการศกษา ในกรณทเปนการนเทศภายในสถานศกษา บคลากรทท า

หนาทผนเทศการศกษา ไดแก ผบรหารสถานศกษา ครผรบผดชอบหรอไดรบมอบหมายเกยวกบการนเทศการศกษา อยางไรก

ตามเนองจากบคคลเหลานท าหนาทในการใหค าปรกษา แนะน า ชวยเหลอ เกยวกบการปรบปรงการปฏบตงานเพอพฒนา

คณภาพการศกษาใหดขน ซงควรตองมลกษณะเฉพาะบางประการทจะเออใหการปฏบตงานนเทศเปนไปอยางมประสทธภาพ

สงด อทรานนท (2530: 64-66) กลาวถงคณลกษณะทพงประสงคของบคลากรทางการนเทศไว

ดงน

1) คณลกษณะของผบรหารทเออตอการนเทศการศกษา ไดแก (1) ควรตองเปนผทเขาใจวา การ

นเทศการศกษาเปนงานของผบรหาร สวนครทท าหนาทนเทศเปนคณะท างานซงไดรบมอบหมายจากผบรหารใหลงไปท างาน

รวมกบคร (2) เปนผทใหความสนใจและใหความส าคญแกงานวชาการ (3) ใหความส าคญแกการบรหารบคคล โดยถอวาผลงาน

ทมคณภาพนนมาจากผปฏบตงานทมคณภาพ (4) ยอมรบการท างานเปนคณะและใหเกยรตแกผรวมงานทกคน โดยถอวาทกคน

มเกยรตและศกดศรเทาเทยมกน

2) คณลกษณะของครผท าหนาทนเทศ ไดแก (1) เปนผมประสบการณและมผลงานเปนทยอมรบ

ของคร (2) เปนผไมนยมการใชอ านาจในการท างาน (3) มความรเกยวกบหลกการบรหารการศกษา การนเทศการศกษาหลกสตร

และการสอน (4) มความสามารถในการสาธตการสอน (5) มความรเกยวกบจตวทยาการสอน จตวทยาพฒนาการ และเขาใจ

สภาพของทองถน

กลกแมน กอรดอน และโรส กอรดอน (Glickman, Gordon and Ross Gordon, 2009) กลาววาผ

นเทศควรมคณลกษณะ ดงน

1) ความร (knowledge) ตองมความรความเขาใจเกยวกบสภาพปญหาการจดการเรยนการสอน

และสาเหตทท าใหสถานศกษาขาดประสทธผลในการด าเนนการ และความเขาใจถงคณลกษณะของสถานศกษาทประสบ

ความส าเรจ มาตรฐานความส าเรจของสถานศกษา และปจจยทเกยวของกบความส าเรจ ความรในการพฒนาคร โดยเฉพาะ

อยางยงการพฒนาการเรยนรบคคลในวยผใหญ ทตองเกยวของกบงานอาชพคร ความรเกยวกบพนฐานการศกษา การนเทศ

การศกษา และแนวทางการเปลยนแปลงเพอการพฒนา

2) ทกษะระหวางบคคล (interpersonal skills) ตองมความรความเขาใจเกยวกบพฤตกรรมของ

ตนเอง และพฤตกรรมการนเทศในลกษณะใดบางทจะมผลตอการพฒนาครผสอนแตละคนหรอเปนกลมมากทสด

3) ทกษะทางเทคนค (technical skills) ตองมทกษะเฉพาะในดานการสงเกต (observing) การ

วางแผน (planning) การประเมนผล (assessing) และการประเมนผลภายหลงการปรบปรงการสอน (evaluating instructional

improvement)

1.3 ผรบการนเทศ การนเทศภายในสถานศกษาเปนการด าเนนการโดยบคลากรในสถานศกษา

ไดแก ผบรหารหรอบคคลทผบรหารมอบหมายใหปฏบตหนาท โดยผรบการนเทศคอครหรอบคลากรทางการศกษาของ

สถานศกษาทไดรบประโยชนจากการนเทศ ทงทางตรงและทางออม ซงจะท าใหมความร ความสามารถในการพฒนาการ

36

จดการเรยนการสอน ใหมประสทธภาพยงขน และมขวญก าลงใจในการปฏบตงานเพมขน ความส าเรจของการด าเนนการนเทศ

นน สวนหนงมปจจยจากตวผรบการนเทศเองดวย นนคอ ครควรตระหนกถงความส าคญของการปรบปรงพฒนาตนเองอยาง

ตอเนอง มความใฝร ใฝเรยน มจตใจทเปดกวางรบความรหรอนวตกรรม เปนผพรอมรบฟงความคดเหนและการประเมน การ

นเทศจะด าเนนการไปไดบรรลผลตามเปาหมายทก าหนดไว อยางไรกตาม คณลกษณะดงกลาวน ผบรหารหรอ ผนเทศมสวนท

จะสงเสรมใหครเกดคณลกษณะดงกลาวโดยใชกระบวนการนเทศทจะชวยการสรางบรรยากาศการเรยนรในหนวยงาน

1.4 ปจจยสนบสนนการนเทศ ปจจยสนบสนนการนเทศ เปนสวนทเกยวของกบการบรหารจดการ

ทรพยากรของโรงเรยนทจะใชเพอการสนบสนนการด าเนนการนเทศการศกษา โดยพจารณาในเรองเกยวกบบคลากร

นวตกรรม วสดอปกรณและเทคโนโลย อาคารสถานท และสงอ านวยความสะดวกตางๆ เชน 1) ดานบคลากร ในการ

สนบสนนดานบคลากรนน จ าเปนตองมผนเทศทเพยงพอทจะรบผดชอบตอการนเทศครในสถานศกษา และเปนบคคลทม

ความพรอมทงดานความร ทกษะ และมจตใจทพรอมจะชวยเหลอแนะน าผอน 2) ดานนวตกรรม การนเทศเปนการพฒนา ให

ความชวยเหลอ แนะน า ครเพอพฒนาคณภาพการเรยนการสอนและการปฏบตงานใหมประสทธภาพ ดงนน การมนวตกรรมท

ทนสมย และเปนนวตกรรมทเปนประโยชนสงผลตอการพฒนาคณภาพการศกษาเปนปจจยสนบสนนการนเทศการศกษา 3)

ดานวสดอปกรณ การนเทศจ าเปนตองใชเครองมอ วสดอปกรณตางๆ ตงแตเครองคอมพวเตอร อปกรณโสตทศนปกรณ หรอ

วสดสนเปลองตางๆ 4) ดานอาคารสถานท การจดหองประชมใหความร หองนเทศ หองสมด หองบรการสอนวตกรรม

ตางๆ 5) ดานงบประมาณ การจดการนเทศจ าเปนตองใชงบประมาณ เชน มการฝกอบรม การจดประชมสมมนา การศกษาด

งาน

2. กระบวนการ หมายถง กระบวนการนเทศการศกษาทแสดงถงขนตอน กจกรรมและวธการในการนเทศ

การศกษา สาระเกยวกบกระบวนการนเทศไดกลาวไวแลวในตอนท 8.2.2 ในทนจะน าเสนอสาระเพมเตมเกยวกบ กจกรรมการ

นเทศ ซงสามารถจดแบงกจกรรมการนเทศออกเปน 3 กลม คอ (ไพโรจน กลนกหลาบ 2550: 59) ไดแก 1) กจกรรมทผนเทศ

เปนผปฏบต เปนกจกรรมหลกทผนเทศใชส าหรบการใหความรแกผรบการนเทศ หรอท าการตรวจสอบขอมลเกยวกบผรบ

การนเทศ เพอประโยชนตอการพฒนาผรบการนเทศใหเปนไปตามวตถประสงคของการนเทศทไดก าหนดไว ซงประกอบดวย

กจกรรมการบรรยาย การสาธต การสงเกตการสอนในชนเรยน การสมภาษณ การบนทกขอมล การจดท าเครองมอและ

แบบทดสอบ 2) กจกรรมทผนเทศและผรบการนเทศท ารวมกน เปนกจกรรมการนเทศทผนเทศและผรบการนเทศมสวนรวม

ในกจกรรมทง 2 ฝาย ไดแก การประชม การระดมสมอง และการอภปราย 3) กจกรรมส าหรบผรบการนเทศ เปนกจกรรมทเนน

บทบาทของผรบการนเทศ ซงผรบการนเทศตองเปนผกระท าหรอปฏบตตามสถานการณตางๆ ไดแก การฟง การด การอาน การ

เยยมเยอน การไปทศนศกษา บทบาทสมมต และการปฏบตตามค าแนะน า

3. ผลผลต หมายถง ผลทเกดขนกบครอนเนองมาจากการนเทศ ซงไดแก ครมเจตคตทดตอการนเทศการศกษา และม

เจตคตทดตอวชาชพครและการจดการเรยนการสอน ครมความร ความสามารถในการจดการเรยนรสงขน มความเชอมนใน

การในการปฏบตงาน ปรบเปลยนพฤตกรรมการสอน มทกษะการปฏบตงานใหมประสทธภาพมากขน ตลอดจนขวญและ

ก าลงใจในการปฏบตงานมสงขน

37

4. ขอมลยอนกลบ ขอมลยอนกลบในระบบการนเทศการศกษา หมายถง กลไกการก ากบ ตดตาม และประเมน

การนเทศการศกษา ซงผบรหารหรอผนเทศตองจดระบบการก ากบ ตดตามการด าเนนการนเทศไวชดเจน เพอใหการด าเนนการ

เปนไปตามแผนงานนเทศทก าหนดไว ตลอดจนจดท าการประเมนผลการด าเนนการนเทศอยางเปนระบบ มการประเมนผลท

เกดขนกบคณภาพการปฏบตงานของคร รวมทงประเมนตวระบบและกระบวนการด าเนนการนเทศ เพอใหไดขอมลยอนกลบ

ในการพฒนาปรบปรงการด าเนนการนเทศใหมประสทธภาพยงขน

5. สภาพแวดลอมภายนอก หมายถง สภาพแวดลอมภายนอกทส าคญของระบบการนเทศการศกษาทส าคญทผบรหาร

ควรค านงถง คอ ความตองการหรอความพงพอใจของผเกยวของตอการจดการศกษา ไดแก ผปกครอง ชมชน รวมทง

สภาพแวดลอมทเกยวกบ กฎหมาย ระเบยบ นโยบายของหนวยงานตนสงกด สภาพทางเศรษฐกจและสงคม

เรองท 8.3.3 การจดระบบการนเทศในสถานศกษา

ระบบการนเทศการศกษาในสถานศกษาจะประสบความส าเรจไดมากนอยเพยงใดนน ขนอยกบการบรหาร

จดการของผบรหารสถานศกษา และการด าเนนการของผเกยวของ ในเรองท 8.3.3 นจะไดน าเสนอขอความรเกยวกบการ

จดระบบการนเทศในสถานศกษา ซงจะชวยใหเปนแนวทางหรอขอควรตระหนกส าหรบผบรหารและผเกยวของในด าเนนการ

การจดระบบการนเทศในสถานศกษาใหเกดประสทธผลสงสด การด าเนนการเพอการจดระบบการนเทศในสถานศกษา ควรม

ด าเนนการ ดงตอไปน

1. การก าหนดนโยบายและแผนการนเทศ

ผบรหารสถานศกษาควรตองก าหนดนโยบายเกยวกบการนเทศในสถานศกษาใหชดเจน โดยจดท าใหการ

นเทศเปนวาระส าคญของสถานศกษา นโยบายทชดเจนจะเปนสงทชวยบอกทศทางและเปาหมายของการด าเนนการนเทศ

สถานศกษา ชวยใหบคลากรไดตระหนกถงความจ าเปนและความส าคญของการนเทศการศกษา สวนแผนการนเทศจะเปน

กรอบแนวทางและกจกรรมในการด าเนนการนเทศทก าหนดไวลวงหนาอยางชดเจน ซงจะเปนตวผลกดนใหเกดการจดท า

ระบบการนเทศการศกษาและมการปฏบตการนเทศอยางจรงจง

2. การจดเตรยมปจจยทเกยวของกบการจดระบบการนเทศในสถานศกษา

ตามทไดกลาวไวแลววา ปจจยทเกยวของหรอปจจยน าเขาของระบบการนเทศในสถานศกษานน

ประกอบดวย หลกการแนวคดทใชเปนฐานความคดในการปฏบตการนเทศ บคลากรทางการนเทศการศกษา และปจจย

สนบสนนอนๆ ดงนน จงควรมการด าเนนการ ดงน

2.1 การท าขอตกลงเกยวกบแนวคดหลกการทจะใชในระบบการนเทศของสถานศกษาใหชดเจน ในการท

จะพฒนาระบบหรอด าเนนการตามระบบทก าหนดไวไดมประสทธภาพสอดคลองกบสภาพบรบทและความตองการของ

สถานศกษา สถานศกษาเองตองท าความชดเจนวา ระบบการนเทศของสถานศกษานนตงอยบนหลกการ แนวคดพนฐาน และ

38

ความเชออะไร เพราะสงเหลานจะเปนตวก าหนดแนวทาง กจกรรม และเทคนคในการด าเนนการเพอใหบรรลเปาหมายทตงไว

เชน หากยดถอหลกการการมสวนรวม และการพฒนาโดยเพอนรวมวชาชพ ระบบการนเทศซงประกอบดวย เทคนคและ

กจกรรมการนเทศตางๆ กจะมทศทางทแสดงถงการปฏบตงานโดยการมสวนรวมของบคคลากรทเกยวของ และเปนไปลกษณะ

ของการรวมคดรวมท าแบบเพอนรวมวชาชพ

2.2 การเตรยมบคลากรใหมความพรอมในการปฏบตในระบบการนเทศการศกษา บคลากรทางการนเทศ

จะตองมความพรอมทงดานความร ความสามารถในการเรยนการสอนและเทคนคการนเทศ มพฤตกรรมการนเทศทเออตอการ

พฒนาคร และตระหนกวาคณภาพอยทผเรยน ผทมความส าคญในการสรางคณภาพคอ คร และผทมบทบาทส าคญในการ

กอใหเกดคณภาพไดนน คอผนเทศ ผนเทศทมความพรอม ความสามารถและความตระหนกตอภารกจการนเทศการศกษา จะ

สามารถปฏบตภารกจการนเทศในสถานศกษาใหประสบความส าเรจได ส าหรบในสถานศกษาขนาดเลก ผทมบทบาทในการ

นเทศเปนหลกคอ ผบรหารสถานศกษาทจะตองท าการนเทศโดยอาจใชหลกการแบบมสวนรวมใหครรวมเปนทมการนเทศ

เทคนคทใชอาจประยกตในการนเทศแบบเพอนรวมพฒนา เพอนนเทศเพอน เปนตน อยางไรกตามในสถานศกษาขนาดใหญ

ระบบการนเทศอาจมโครงสรางการท างานทมความซบซอนขน โดยอาจมหนวยงาน ผรบผดชอบเปนล าดบชน ซงผบรหาร

อาจตองพฒนาหรอสงเสรมใหครหรอผรบผดชอบเหลานนมความพรอมเพยงพอทจะรวมผลกดนงานนเทศการศกษาตามระบบ

ทจดเตรยมไว โดยอาจสนบสนนใหมการฝกอบรมใหความร หรอจดแนวทางการพฒนาในขณะปฏบตงาน

2.3 การจดโครงสรางการท างานนเทศการศกษาในสถานศกษา การด าเนนการในระบบการนเทศใหประสบ

ผลส าเรจนน จ าเปนทจะตองมการก าหนดโครงการท างานทชดเจน โดยเฉพาะสถานศกษาขนาดใหญ ซงผบรหารสถานศกษา

อาจเปนผน าการนเทศ อยางไรกตามเนองจากการเปนสถานศกษาขนาดใหญ ผบรหารอาจมภารกจมากมายทจะตองดแล

รบผดชอบ โครงสรางการท างานของสถานศกษาอาจมความซบซอน และมบคลากรจ านวนมาก การดแลงานนเทศการศกษา

จงจ าเปนตองมคนหรอกลมบคคลเขามารวมรบผดชอบทจะวางแผน ก าหนดกลไกการท างานเพอใหงานมประสทธภาพ

ส าหรบโรงเรยนขนาดใหญ อาจจดใหมคณะท างานหรอคณะกรรมการนเทศการศกษาขนมา ทงน เพราะงานนเทศเปนงาน

ส าคญและเปนงานทตองเกยวของกบบคลากรหลายฝาย บทบาทของคณะท างานหรอคณะกรรมการนเทศการศกษานอาจม

บทบาททงการเปนผประสานการด าเนนงาน ก าหนดรปแบบและกจกรรมการนเทศใหเหมาะสมกบสภาพปญหาและบรบทของ

สถานศกษา โดยบคลากรในคณะท างานนอาจจะเปนผนเทศเอง หรอประสานใหเกดการนเทศภายในสถานศกษา เชน การจด

ตารางการสงเกตการสอน การสาธตการสอน การจดกลมนเทศ การจดเวทแลกเปลยนเรยนรในสถานศกษา รวมทงยงม

บทบาทหนาทในการแสวงหาสอ นวตกรรมทเปนประโยชนตอการนเทศ และดแลเรองระบบขอมลทเกยวกบการนเทศใน

ระดบสถานศกษาหรอระดบหนวยงานยอยในสถานศกษา ส าหรบสถานศกษาขนาดเลก อาจก าหนดโครงสรางการท างาน

อยางยดหยน การแบงสวนงานอยางชดเจนอาจไมมความจ าเปน ทงน เพราะทกคนมการท างานใกลชดกนอยแลว แตอาจ

ก าหนดเพยงผดแลรบผดชอบหลก อยางไรกตาม ความเหมาะสมขนอยโครงสรางการบรหารอนๆ ของสถานศกษา

2.4 การจดเตรยมความพรอมเกยวกบปจจยสนบสนนอนๆ ในระบบการนเทศการศกษานอกจากอาศย

บคคลผเกยวของหลายฝายทงผบรหารทเปนผสนบสนน ผนเทศและผรบการนเทศแลว ในการด าเนนการนเทศจ าเปนตอง

39

อาศยปจจยเอออ านวยและสนบสนนการนเทศ ซงไดแก สอการนเทศ แหลงเรยนร นวตกรรมการเรยนการสอน และแหลง

สนบสนนการพฒนาคร การสนบสนนสงเสรมใหครไดรวมกนท างานเปนทม แลกเปลยนเรยนรและสรางเครอขายการเรยนร

การเขารวมประชมสมมนา การพฒนาผลงานทางวชาการ และการศกษาดงาน สงเหลานสถานศกษาจะตองจดเตรยมเพอ

สงเสรมในการด าเนนการในระบบการนเทศ เนองจากจะเปนปจจยทสงผลตอความส าเรจของระบบและสงผลตอคณภาพการ

เรยนการสอนและการพฒนาคณภาพผเรยน

3. การใหความส าคญกบการด าเนนการตามกระบวนการนเทศ

3.1 การศกษาความตองการจ าเปนในการนเทศ การจดระบบการนเทศในสถานศกษานนจ าเปนตองอาศย

หลกการของการบรหาร มกระบวนการด าเนนงานทชดเจน และตองใหความส าคญของกระบวนการทกขนตอน ตงแตการ

วางแผน การจดองคการ การด าเนนการ การตดตามผล และการประเมนผลการนเทศ หรอการจดระบบการนเทศการเรยน

การสอน หรอระบบการนเทศทมลกษณะเฉพาะอยางใดอยางหนง ปญหาของการด าเนนการในระบบการนเทศของสถานศกษา

คอ สถานศกษาสวนใหญ ด าเนนการไมครบวงจรการด าเนนการ สถานศกษามกขาดการศกษาความตองการจ าเปนในการนเทศ

เพอการพฒนาของคร การด าเนนการจงไมสอดคลองกบความตองการและไมเปนทยอมรบของครในสถานศกษา

3.2 การก ากบ ตดตามและประเมนผลเพอการพฒนาการนเทศอยางตอเนอง การก ากบ ตดตามและประเมน

เปนกลไกส าคญในการด าเนนการตางๆ ในการพฒนา การด าเนนการนเทศจ าเปนตองมการก ากบตดตาม และประเมนผลการ

นเทศอยางตอเนองเพอใหไดขอมลสารสนเทศมาใชในการตดสนใจปรบปรงในการด าเนนการนเทศใหเกดคณภาพและม

ประสทธภาพ สถานศกษาหลายแหงขาดความตระหนกในความส าคญของการก ากบตดตามและประเมนการด าเนนการ มผล

ใหวงจรการท างานไมตอเนอง และขาดการตดตาม ประเมนผลการด าเนนการเพอน าผลมาใชในการปรบปรงแกไขการ

ปฏบตงาน ซงเปนผลใหการด าเนนการนเทศในสถานศกษาไมเกดผลส าเรจเทาทควร

3.3 การจดบรรยากาศทเปนมตรและการเสรมสรางวฒนธรรมการท างานเชงคณภาพ ในการนเทศจะตอง

เกยวของกบบคลากรหลายฝาย หลายระดบ ผบรหารจ าเปนทจะตองจดบรรยากาศใหเออตอการท างานรวมกน สราง

บรรยากาศของสถานศกษาใหเกดสมพนธภาพทด มความเปนมตรและเพอนรวมวชาชพ สรางการยอมรบ ความไววางใจ

ความเชอถอ การปลกฝงใหบคลากรเรยนรทจะชนชมและยกยองผอนๆ โดยเฉพาะผทมความร ประสบการณ มคณความดและ

เปนแบบอยางใหกบองคการ และเสรมสรางวฒนธรรมในการท างานแบบคณภาพทมความคด ความเชอและวถการปฏบตงาน

การจดการเรยนการสอนทมงสคณภาพ โดยเชอวาคณภาพจะพฒนาไดดวยความเพยรพยายาม และความมงมนของบคลากรทก

ฝาย บรรยากาศและวฒนธรรมเชนนจะมสวนสงเสรมใหการด าเนนงานในระบบการนเทศในสถานศกษาประสบความส าเรจ

ยงขน

4. การประสานสรางเครอขายในการนเทศและการแลกเปลยนเรยนรรวมกน

เนองจากสถานศกษาเปนองคกรในระบบเปด ตองเกยวของสมพนธกบหนวยงาน หรอองคความรภายนอก

สถานศกษา การจดใหมเครอขายการเรยนรจากภายนอกโดยการประสานสรางเครอขายจากผร ภมปญญาจากชมชน หรอการม

40

ผนเทศจากภายนอกสถานศกษา หรอศกษานเทศกมารวมนเทศ ใหเกดการชวยเหลอ แลกเปลยนเรยนรประสบการณรวมกน

การเรยนรจากนวตกรรมในการพฒนาบคลากร กจะท าใหเกดพลงในการเรยนรการพฒนา เพอชวยเพมศกยภาพในการจดการ

เรยนการสอน การสรางเครอขายทเขมแขงกจะเปนพลงปจจยสความส าเรจในการด าเนนงานของระบบการนเทศในสถานศกษา

ได

สถานศกษาควรมการจดระบบการนเทศของตนเอง ซงสถานศกษาแตละแหงอาจมระบบและกลไกการ

ท างานทแตกตางกนอยบาง แตหลกในการจดระบบการนเทศควรเปนหลกทตองค านงถงระบบการท างานใหครอบคลม ตงแต

การก าหนดนโยบายและแผนการท างานใหชดเจน การจดโครงการการท างาน การเตรยมบคลากรและปจจยสนบสนนตางๆ

การด าเนนการตามกระบวนการนเทศใหครอบคลม ครบวงจรการท างาน การสรางบรรยากาศและวฒนธรรมการท างานทด

รวมทงการแสวงหาความรวมมอจากเครอขายภายนอก สงเหลานเปนแนวทางในการจดระบบการนเทศในสถานศกษาเพอให

การด าเนนการประสบความส าเรจ สงผลตอการพฒนาคณภาพการศกษาในสถานศกษา

ตอนท 8.4

ปญหาและแนวโนมของการนเทศในสถานศกษา

หวเรอง

เรองท 8.4.1 สภาพปญหาของการนเทศในสถานศกษาในปจจบน

เรองท 8.4.2 แนวโนมของการนเทศในสถานศกษา

เรองท 8.4.3 บทบาทของผบรหารตอการนเทศในสถานศกษา

แนวคด

1. สภาพปญหาของการนเทศในปจจบน ไดแก ปญหาดานบคลากรการนเทศพบวาบคลากรขาดความรความเขาใจและ

ทกษะการนเทศ ผบรหารไมใหความสนใจในการวชาการและไมตระหนกถงความส าคญของการนเทศ ครไมยอมรบการ

เปลยนแปลงและมทศนคตทางลบตอการนเทศ ปญหาดานกระบวนการนเทศ พบวา สถานศกษายงขาดการเตรยมความพรอม

การศกษาความตองการจ าเปน การด าเนนการยงไมเปนไปตามแผน และขาดการประเมนผลและน าผลการนเทศไปใชประโยชน

และปญหาสภาพแวดลอมภายนอก พบวา ขาดการสนบสนนเพอการพฒนาการนเทศ

2. แนวโนมของการนเทศในสถานศกษา เปนการเปลยนทศทางและรปแบบการนเทศให สอดคลองกบบรบทท

เปลยนแปลง แนวโนมของการนเทศ คอ การนเทศทใชรปแบบทไมชน า และนเทศแบบรวมมอ การนเทศทางไกลโดยใช

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร การประยกตการจดการความรเพอการนเทศ และการพฒนาเครอขายการนเทศ

41

3. ผบรหารควรมบทบาทตอการนเทศในสถานศกษา โดยตองมบทบาทในการบรหารจดการใหระบบการนเทศ

เกดขนในสถานศกษาและบรหารจดการใหการด าเนนการเปนไปอยางมประสทธภาพ และบทบาทในฐานะผนเทศการศกษา ซง

ตองแสดงบทบาทในการเปนผน า ผเอออ านวย ผประเมน ผเสรมก าลงใจ นกสอสาร และผสอนแนะหรอเปนพเลยงใหกบคร

วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 8.4 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. ระบสภาพปญหาของการนเทศในสถานศกษาได

2. วเคราะหแนวโนมของการนเทศในสถานศกษาได

3. อธบายถงบทบาทและประยกตใชบทบาทของผบรหารตอการนเทศในสถานศกษาได

เรองท 8.4.1 สภาพปญหาของการนเทศในสถานศกษาในปจจบน

แมวาการนเทศภายในสถานศกษาถกจดไวเปนภารกจส าคญภารกจหนงของสถานศกษา แตการด าเนนงาน

นเทศภายในสถานศกษาโดยภาพรวมยงถอวาไมประสบความส าเรจเทาทควร นงลกษณ วรชชย และสวมล วองวานช (2541:

ii,190-191) ไดสงเคราะหงานวจยทางการศกษาดวยการวเคราะห อภมานและการวเคราะหเนอหา ผลการวเคราะหในสวนท

เกยวของกบงานวจยดานการนเทศการศกษา พบวา รายงานการวจยดานการนเทศการศกษาเปนงานวจยระดบประถมศกษา

ระดบมธยมศกษา และหนวยศกษานเทศก ส านกงานคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาต รวมทงสน 9 เรอง และม 2 เรองท

ศกษาเกยวกบสภาพปญหาและการด าเนนการนเทศ ซงมขอคนพบวา การนเทศทเปนปญหามากทสด คอ ขนปฏบตการ

เนองจากคณะครไมปฏบตตามปฏทน ผนเทศไมมเวลา และไมไดรบความรวมมอจากผเกยวของ และจากการสงเคราะห

งานวจยเกยวกบการนเทศการศกษาของ วรวรรณ ทองเหมอน (2545) พบวา คณลกษณะของผนเทศทพงประสงค คอ เปนผม

คณธรรม จรยธรรม มมนษยสมพนธ และเปนทยอมรบของบคคลอน ทกษะทจ าเปนของผนเทศ คอ เปนผน าทด มการท างาน

แบบประชาธปไตย และมความสามารถในการแกปญหาในดานการปฏบตงาน ผนเทศตองมการประสานงานทดกบผบรหาร

โรงเรยนและผรบการนเทศโดยยอมรบการปฏบตซงกนและกน สภาพการจดการนเทศตองมความพรอมตลอดเวลา ครม

บทบาทในการจดกจกรรมอยางหลากหลาย สนบสนนดานวชาการการพฒนาการเรยนการสอนใหตอเนอง ตลอดจนผบรหาร

สนบสนนทรพยากร สอการสอน สนบสนนใหครไดรบความรและนวตกรรม

อยางไรกตาม ในป 2552 ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2552: 130) ไดท าการวจย สภาพปญหาและ

แนวทางแกปญหาการจดการเรยนการสอนทสงผลตอการพฒนาคณภาพผเรยนในระดบการศกษาขนพนฐาน พบวา การนเทศ

ในสถานศกษายงไมเขมแขง แมสถานศกษาแตละแหงไดจดใหมการนเทศโดยใชวธการนเทศทแตกตางกน เชน การนเทศ

โดยผบรหาร นเทศโดยหวหนาฝายวชาการ และนเทศโดยเพอนคร เปนตน แตโดยทวไปผนเทศภายในสถานศกษายงขาด

42

ความรในเนอหาสาระ และความช านาญในการนเทศ การนเทศขาดความตอเนองและไมมระบบเทาทควร และด าเนนการอยาง

ไมจรงจงและไมไดใชประโยชนจากผลการนเทศเพอการพฒนาปรบปรงการเรยนการสอนอยางแทจรง สอดคลองกบทรตนา

นครเทพ (2552) ทไดศกษาในปเดยวกน และพบวา สถานศกษาทกแหง (4 แหง) มการด าเนนการนเทศภายในสถานศกษาไม

ครบทกขนตอน เนองจากผบรหารและครขาดความรความเขาใจในเรองการนเทศภายใน ขาดแคลนวสดอปกรณในการจด

การศกษา ตลอดจนบคลากร และขาดความตระหนกในคณคาของการนเทศภายใน แตสถานศกษาทกแหงยงคงมความตองการ

ใหมการพฒนาคณภาพครดวยการนเทศภายใน

นอกจากนน รตนา ดวงแกว และคณะ (2554: 78-79) ไดสงเคราะหงานวจยเกยวกบการนเทศการเรยนการ

สอน พบวา ในงานวจยไดเสนอปญหาของการนเทศการเรยนการสอนไว ดงน 1) ดานการเตรยมการนเทศ พบปญหาเกยวกบ

ความพรอมของคณะกรรมการการนเทศ การขาดการวางแผนรวมกนอยางเปนระบบและไมไดวเคราะหสภาพปญหาหรอความ

ตองการอยางแทจรงของครผรบการนเทศ รวมถงขาดการเตรยมบคลากรทจะท าหนาทผนเทศอยางเหมาะสมทงในเชงปรมาณ

และคณภาพ 2) ดานการปฏบตการนเทศ สวนใหญเปนปญหาเกยวกบความรความสามารถและเวลาในการนเทศของผบรหาร

และครผนเทศ อกทงผรบการนเทศไมมความเขาใจในกระบวนการนเทศและไมไดรบการสะทอนการนเทศจากผนเทศ และ 3)

ดานการประเมนผลการนเทศ สวนใหญเปนปญหาเกยวกบการขาดการก ากบตดตามและประเมนผลการนเทศอยางเปนระบบ

และตอเนองและไมมผรบผดชอบอยางชดเจน

จะเหนไดวา สภาพปญหาการนเทศเปนปญหาทเกดขนมาในระยะยาวและเกดขนในสถานศกษาสวนใหญ

ซงเปนค าถามทนกวชาการและนกการศกษาตองศกษาวเคราะหถงสภาพปญหาเหลานใหชดเจนวา สภาพปญหาดงกลาวม

ลกษณะแทจรงอยางไร และมสาเหตอะไรทท าใหเกดสภาพปญหาเหลาน ในทนจะสรปสภาพปญหา และวเคราะหสาเหตของ

ปญหาการนเทศ เพอจะชวยใหทกฝายทเกยวของไดตระหนกและแสวงหาแนวทางในการพฒนาปรบปรงเพอใหการนเทศ

การศกษาไดพฒนาใหเปนทางออกทางหนงในการแกไขปญหาคณภาพการศกษาทเกดขนในปจจบน สภาพปญหาการนเทศ

การศกษามดงตอไปน

1. สภาพปญหาดานบคลากรการนเทศ

1.1 บคลากรทเกยวของและครยงขาดความรความเขาใจเกยวกบการนเทศและขาดทกษะการนเทศ

งานวจยสวนใหญไดขอสรปทสอดคลองกนวา ปญหาของการนเทศภายในของสถานศกษาทส าคญปญหาหนง คอการท

บคลากรทเกยวของ ซงอาจรวมตงแตผอ านวยการสถานศกษา รองผอ านวยการ และครยงขาดความรความเขาใจเกยวกบการ

นเทศการศกษา ขาดทกษะในการนเทศ หากพจารณาถงหลกสตรการพฒนาบคลากรของสถานศกษา หรอหลกสตรการพฒนา

บคลากรของหนวยงานตนสงกด หรอหนวยงานทเกยวของตางๆ กจะพบวา ไมมหลกสตรเพอพฒนาในเรองการนเทศ

การศกษาโดยตรงเนอหาเกยวกบการนเทศการศกษาจะบรรจอยในบางรายวชาหรอสอดแทรกอยในบางรายวชาในการศกษา

ระดบปรญญาตรและปรญญาโท แตไมไดเปนรายวชาหรอสาระทเนนใหความส าคญมากนก ดงนน ความรในเรองการนเทศ

การศกษา จงยงมไมมากนก ดงนน หากตองผลกดนใหการนเทศภายในเปนระบบทจะชวยในการพฒนาคณภาพการศกษาอยาง

43

จรงจงแลว การพฒนาครและบคลากรใหมความรและทกษะในการนเทศจงมความส าคญยง โดยเฉพาะในปจจบนทพบวา

รปแบบการนเทศทมผศกษาวจยสวนมากใชการศกษาวจยแบบเพอนนเทศเพอน (รตนา ดวงแกว และคณะ 2554: 76) บทบาท

การนเทศของครจงมความส าคญในปฏบตการนเทศในสถานศกษา ส าหรบผบรหารเองดวยทศทางการนเทศการศกษาใน

ปจจบนเปลยนแปลง มรปแบบใหมเกดขนมากมาย สวนใหญเนนการนเทศแบบมสวนรวม และการนเทศแบบรวมพฒนา ซง

ตองใชทกษะในการประสานความรวมมอมากมายเพอใหงานประสบผลส าเรจ ผบรหารสถานศกษาจงมความจ าเปนตองเพมพน

หรอฝกฝนทกษะใหมๆ เพอประโยชนตอการขบเคลอนงานนเทศการศกษาของสถานศกษา

1.2 ผบรหารสถานศกษาไมใหความสนใจการบรหารงานวชาการและขาดความเปนผน าทางวชาการ การ

นเทศการศกษาถอเปนงานส าคญงานหนงในการบรหารงานวชาการ ผบรหารทใหความส าคญกบงานวชาการจะตองพฒนาและ

ใชกระบวนการนเทศเพอใหเกดการพฒนาการเรยนการสอนของคร ดงนน ในการพฒนาการนเทศในสถานศกษานน ผทม

บทบาทส าคญมากทสดคอ ผบรหาร อาจจะกลาวไดวา การนเทศในสถานศกษาจะประสบความส าเรจหรอไมนนปจจยหลกคอ

ผบรหารนนเอง อยางไรกตาม จากขอคนพบจากงานวจยสภาพปญหาและแนวทางแกปญหาการจดการเรยนการสอนทสงผลตอ

การพฒนาคณภาพผเรยนในระดบการศกษาขนพนฐานของส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2552: 129) พบวา ผบรหาร

สถานศกษาใหความส าคญดานวชาการนอย เนองจากงานวชาการไมไดท าใหสถานศกษาเปนทรจกไดอยางรวดเรวเหมอนกบ

การเนนดานกจกรรม เชน กฬา ดนตร เปนตน การจะมงพฒนางานวชาการใหมความดเดนเพอสรางชอเสยงใหสถานศกษาเปน

ทยอมรบและเปนทรจกท าไดคอนขางยาก ผบรหารจงใหความส าคญกบงานวชาการนอยเกนไป

1.3 ผบรหารไมตระหนกถงความส าคญของการนเทศในสถานศกษา เนองจากงานบรหารและงานนเทศม

ความสมพนธใกลชดกนมาก หากไมศกษาและเขาใจอยางชดเจนวาลกษณะงานทง 2 ประเภทมจดรวมทเหมอนกนและมความ

แตกตางกนอยางไร ผบรหารสถานศกษาบางคนอาจมความสบสน บางคนมความเขาใจวา การนเทศการศกษาเปนเรองของ

ศกษานเทศกซงเปนผนเทศจากภายนอกสถานศกษาเทานน และไมใหความส าคญของการนเทศการศกษา ปญหาทพบใน

ปจจบนคอ การทผบรหารใชการบรหารจดการ โดยเนนการก ากบตดตามการท างานอยางใกลชดเพอใหงานบรรลเปาหมายตาม

ทตงไว โดยขาดกระบวนการนเทศ ใหความชวยเหลอแนะน าเพอ พฒนาการปฏบตงานของคร โดยเฉพาะในยคของการปฏรป

การศกษา งานวจยของเกจกนก เออวงศ (2546) พบวาปจจยทเปนอปสรรคตอการด าเนนการประกนคณภาพของสถานศกษา

คอ การทผบรหารน าการเปลยนแปลงเขามาเรว ใชการบรหารแบบชน า เพอจะท าใหบรรลตามเปาหมายการปฏรปการศกษา

ของกระทรวงศกษาธการ โดยขาดการนเทศใหความร แนะน าชวยเหลอและสนบสนนการเขามามสวนรวมของคร ซงแสดงวา

ผบรหารไมไดใชการนเทศในการพฒนาบคลากรของสถานศกษา ในประเดนนเอง แกรนซ ชลแมน และซลลแวน (Glanz,

Shulman and Sullivan, 2007) ไดท าการวจยและไดขอคนพบทใกลเคยงกนวา ผบรหารสถานศกษาบางคนไมมเวลาทจะท า

หนาทนเทศอยางสม าเสมอและอยางมความหมาย การนเทศในสถานศกษาด าเนนการแคเปนพธการเทานนและมลกษณะเปน

การประเมนมากกวาการชวยพฒนา เนองจากระบบการศกษาทมอ านาจมาจากสวนกลางมงใหผบรหารสถานศกษารบผดชอบ

ในการยกระดบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนโดยเปลยนจากการนเทศการเรยนการสอนมาเปนก ากบตดตาม ดงนน

ผบรหารจงมงการบรหารโดยก ากบตดตามการท างานของครเพอมงหวงใหเกดผลส าเรจของการด าเนนงาน

44

1.4 ครผรบการนเทศมทศคตในทางลบตอการนเทศ ไมยอมรบการเปลยนแปลงและขาดการเสรมสราง

วฒนธรรมการท างานเชงคณภาพ ครผสอนยงมทศนคตตอการนเทศในลกษณะของการจบผด ตรวจจบขอบกพรอง ซง

ทศนคตนนอาจจะมาจากสาเหตหลายสาเหต เชน ผนเทศขาดทกษะในการนเทศ สมพนธภาพระหวาง ผนเทศกบครไมด ขาด

ความเปนกลยาณมตร หรอครขาดความพรอมในการรบการนเทศ เนองจากภาระงานมาก ครมบคลกภาพทปกปองตนเอง ไม

ยอมรบการเปลยนแปลง นอกจากนนวฒนธรรมการท างานเชงคณภาพในสถานศกษาหลายแหงไมไดรบการเสรมสรางให

เกดขน ครจ านวนหนงทไมใหความส าคญกบการท างานโดยมงเนนคณภาพการเรยนการสอนทจะสงผลตอผเรยน ดงเชน

ปญหาการท าผลงานทางวชาการเพอรบการประเมนวทยฐานะของคร พบวา ผลงานทางวชาการของครจ านวนมากไมไดเปน

ผลงานการปฏบตการสอนจรงในชนเรยน ครบางคนใชเวลามากในการสรางเอกสารเพอขอรบการประเมนวทยฐานะโดยไมได

ลงปฏบตอยางจรงจง ท าใหการพฒนาคณภาพไมลงถงตวผเรยน (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา 2552: 159) ลกษณะท

เปนเชนนอาจพจารณาได 2 มมมอง คอ ประการแรก การทครไมใหความส าคญกบการท างานใหเกดคณภาพอยาแทจรง ท าให

ครไมตระหนกในการพฒนาตนเองและไมใหความสนใจทจะรบการนเทศเพอการพฒนา แตหากจะพจารณาอกมมมองหนง ก

จะพบวาเปนสภาพทเปนปญหา ซงผบรหารหรอผนเทศตองหามาตรการเพอการแกไขอยางเรงดวน

2. สภาพปญหาดานการด าเนนการนเทศ

จากการศกษางานวจยในเรองการนเทศในสถานศกษา ไดขอมลสอดคลองกนวา การด าเนนการนเทศมการ

ด าเนนการในรปแบบตางๆ แตสภาพปญหาคอการด าเนนการไมครบทกขนตอนและการด าเนนการยงขาดความตอเนอง

2.1 ดานการเตรยมความพรอมในการนเทศการศกษา สถานศกษาหลายแหงยงขาดบคลากรทรบผดชอบ

ดานการนเทศ รวมทงผรบผดชอบงานนเทศหรอคณะกรรมการการนเทศในสถานศกษายงขาดความรความเขาใจและทกษะใน

การนเทศ นอกจากนนสถานศกษายงขาดการศกษาความตองการจ าเปนในการนเทศ ท าใหการวางแผนการนเทศไมสอดคลอง

กบความตองการจ าเปนของบคลากรอยางแทจรง ดวยปญหานจงท าใหการนเทศในสถานศกษาไมมประสทธผลเทาทควร

เพราะไมสามารถด าเนนการเพอการแกไขปญหาหรอพฒนาครไดตามความจ าเปนหรอความตองการของคร นอกจากนนยง

อาจสงผลใหการนเทศไมไดรบความรวมมออยางเตมทจากครในสถานศกษา

2.2 ดานการปฏบตการนเทศ ปญหาในดานการปฏบตการนเทศนน สวนใหญมปญหาเกยวกบการ

ด าเนนการนเทศไมเปนไปตามแผน ครไมปฏบตตามก าหนดการหรอปฏทนการด าเนนงานทตงไว เนองจากครผนเทศมภารกจ

ทไดรบมอบหมายมาก โดยเฉพาะสถานศกษาขนาดเลกซงมครจ านวนนอย หากผบรหารไมใหความสนใจ และพฒนารปแบบ

การนเทศทเหมาะสมกบสถานศกษาขนาดเลกแลว โอกาสทครจะไดรบการนเทศในสถานศกษาจงมความเปนไปไดยาก

นอกจากนนสถานศกษาบางแหงขาดความพรอมในดานสอ วสดอปกรณทจะใชในการนเทศ เชน โทรทศน เทป วทย กลอง

ถายภาพ หรอการผลตสอเอกสารทใชในการนเทศ รวมทงนวตกรรมการนเทศตางๆ ทเปนองคความรทจะเปนประโยชนตอ

การนเทศ

2.3 ดานการประเมนผลการนเทศ ปญหาทสถานศกษาไมคอยไดด าเนนการ คอ การประเมนผลการนเทศ

โดยสถานศกษาขาดผรบผดชอบในการประเมนผลการนเทศท าใหการประเมนผลไมสามารถด าเนนไดอยางจรงจงและตอเนอง

45

ขาดการพฒนาเครองมอในการนเทศ สงผลใหไมสามารถน าผลการประเมนมาใชประโยชนเพอการพฒนาระบบการนเทศใน

สถานศกษา และการปรบปรงการเรยนการสอนอยางแทจรง

3. สภาพปญหาจากสภาพแวดลอมภายนอก

3.1 ขาดการสนบสนนสงเสรมเพอใหเกดการพฒนาการนเทศภายในสถานศกษาจากหนวยงานภายนอก แมแนวคดในปจจบนจะใหความส าคญกบการนเทศในสถานศกษา เพราะเหนวาการนเทศเปนแนวทางการพฒนาทนาจะเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสด เนองจากเปนการพฒนา ณ หนวยปฏบต ด าเนนการโดยบคลากรภายในสถานศกษาเอง ซงจะชวยใหการพฒนาสอดคลองกบความตองการจ าเปน และสภาพบรบทของสถานศกษาแตละแหงมากทสด แตกระนนกตามสถานศกษาแตละแหงมความพรอมในการพฒนาทแตกตางกน บางแหงอาจมบคลากรทสามารถรวมกนพฒนาระบบและด าเนนการในระบบนเทศการศกษาไดดวยตนเอง แตกจะมสถานศกษาอกจ านวนมาก ทงขนาดใหญและขนาดเลก ทขาดความพรอม และตองการการสงเสรมสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของ ซงในสภาพปจจบนยงขาดการใหการสนบสนนสงเสรมเพอพฒนาสถานศกษาใหด าเนนการนเทศอยางจรงจงและเปนระบบ ศกษานเทศกสวนใหญเขามานเทศเพอประเมนและตดตามผลการด าเนนการโครงการตางๆ ไมไดเขาปฏบตงานในสถานศกษาเพอนเทศ ชวยเหลอ และพฒนาครตามภารกจ การปฏบตการนเทศจงไมเกดผลอยางจรงจงในการพฒนา 3.2 ความเคลอนไหวเกยวกบองคความรดานการนเทศการศกษาในวงกวางมไมมาก ท าใหองคความรและนวตกรรมทางการนเทศไมไดรบการเผยแพรและพฒนาตอยอดองคความรมากนก สถานศกษาๆ ทวไปจงไมมโอกาสไดเรยนร และน านวตกรรมการนเทศมาประยกตเพอการพฒนาคณภาพการศกษา ตลอดจนขาดเวทในการแลกเปลยนเรยนรเกยวกบศาสตรและองคความร และประสบการณความส าเรจในการด าเนนการนเทศในสถานศกษา สภาพปญหาการนเทศในสถานศกษาเปนปญหาทเกดขนกบสถานศกษาสวนใหญเปนชวงเวลาทนานพอสมควร สถานศกษาบางแหงยงขาดองคความรและเทคนควธการทจะพฒนาการนเทศในสถานศกษาใหประสบความส าเรจ นอกจากนน การทผบรหารสถานศกษาไมไดเหนคณคาและความส าคญของการนเทศ การขาดการสนบสนนสงเสรมดานการนเทศการศกษาจากหนวยงานทเกยวของ กยงสงผลใหสภาพปญหาการนเทศในสถานศกษายงไมไดรบการแกไขอยางจรงจง เรองท 8.4.2 แนวโนมของการนเทศในสถานศกษา แมการนเทศในสถานศกษาจะเปนกลยทธในการพฒนาการศกษาของสถานศกษามานาน แตกยงถอไดวาการด าเนนการยงไมประสบความส าเรจเทาทควร อยางไรกตาม การนเทศการศกษากยงเปนความหวงของนกการศกษาทยงมความเชอวา จะเปนหนทางหนงในการจะขบเคลอนการพฒนาคณภาพการศกษาตามความมงหวงของสงคมได ดงนน ปจจบนทกฝายกยงใหความส าคญกบการนเทศภายในสถานศกษา ซงตองปรบตวใหเขากบสถานการณเปลยนแปลงไป ทงสถานการณของโลกในยคโลกาภวตน ซงเปนสงคมและเศรษฐกจฐานความร และปรบตวตามทศทางการศกษาทตองปรบตวตามแผนการศกษาแหงชาต ฉบบปรบปรง (พ.ศ. 2552-2559) และขอเสนอการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ. 2552-2561) ในการพฒนาคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษา ทมมาตรการในการพฒนาคร คณาจารยใหพฒนาตนเองอยางตอเนอง โดยใช

46

โรงเรยนเปนฐานใหสามารถจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ ทศทางของการนเทศในสถานศกษาจงควรมแนวโนมทปรบตวเปลยนแปลงไปตามสถานการณแวดลอมทเปลยนไป เซอรจโอวานน และสตารแรทท (Sergiovanni and Starratt , 2007: 214-217) ไดกลาวถงการปรบตวของการนเทศการศกษาไว โดยกลาววา การนเทศการศกษาสามารถด าเนนการไดเปน 3 ระดบ คอ 1) การใหบรการฝกอบรม (in service training) 2) การพฒนาวชาชพ (professional development) และ 3) การปรบเปลยนใหม (renewal) ซงการด าเนนการทง 3 ระดบนเปนสงทเปนประโยชนตอการนเทศการศกษาทงสน แตส าหรบการด าเนนการในระดบท 2 และท 3 เปนระดบทตองถอวาเปนกลยทธทกอใหเกดการพฒนามากกวาการใหการฝกอบรมธรรมดา เซอรจโอวานน และสตารแรททไดอธบายลกษณะของการด าเนนการนเทศทง 3 ระดบ ดงน การใหบรการฝกอบรม เปนการพฒนาทใหความส าคญกบสงทครจะตองร ตองพฒนา สวนใหญกจะเปนเรองของเทคนคการสอน ความสามารถของครในการตดสนใจทางวชาชพในการหาแนวทางแกปญหาในการปฏบตงานของตน ผนเทศมบทบาทเหมอนคนขบรถทจะน าพาผรบการนเทศไปในทศทางทตนเหนวาดทสดในการแกปญหา ผนเทศจะเปนผ ก าหนดแนวทางการพฒนา เปนผบอก บรรยาย และครกจะเปนผรบฟงและปฏบตตาม สวนการพฒนาวชาชพนนจะใหบทบาทแกครในการเปนผก าหนดทศทางในการตดสนใจทจะพฒนาวชาชพของตนเอง โดยเนนการพฒนาความเชยวชาญในวชาชพใหครแกปญหาการเรยนการสอนและการท าวจยปฏบตการ โดยครและผนเทศจะรวมรบผดชอบในการวางแผน พฒนาและก าหนดกจกรรมการพฒนา จะใหโอกาสและสงอ านวยความสะดวกแกครในการพฒนามากขน และใหโอกาสครไดรวมฝกฝนกบครคนอนๆ ดวย ผนเทศจงเปนผชวยครในการพฒนาตนเอง ทงทางตรง และทางออม โดยการใหโอกาสและการสนบสนน และการรวมพฒนากบครในฐานะเพอนรวมวชาชพ ส าหรบระดบการปรบเปลยนใหมจะเนนการพฒนาตนเองของครในดานลกษณะสวนตวและการพฒนาวชาชพ โดยผานกระบวนการใหขอมลสะทอนกลบและการประเมน ระดบนใหความส าคญกบการพฒนาครเปนรายคน การนเทศทงในระดบการพฒนาวชาชพและการปรบเปลยนใหมนผบรหารสถานศกษาจะไมใชเปนผ ก าหนดทศทางการพฒนาใหคร แตครจะเขาไปในกระบวนการพฒนาดวยตวของเขาเอง น าความรทมอยในตวครออกมาใชเพอการพฒนา ความงอกงามจะเกดขนกบครเมอครสามารถเหนตวเอง เชอมโยงกบ สถานศกษา หลกสตร และผเรยนของตนเองในมมมองใหมเพอการพฒนา แนวคดท เซอรจโอวานน และสตารแรทท น าเสนอนโดยเฉพาะระดบการพฒนาวชาชพ และการปรบเปลยนใหม สามารถชวยขยายมมมองแนวโนมของการพฒนางานนเทศในสถานศกษาในปจจบนได จากการสงเคราะหงานวจยเกยวกบการนเทศการเรยนการสอนของรตนา ดวงแกวและคณะ (2554:76) พบวา งานวจยสวนมากใชการศกษารปแบบการนเทศเพอนนเทศเพอน ซงเปนการนเทศทกาวขามการนเทศรปแบบเดมคอ การพฒนาเปนกลมและเนนการฝกอบรม แตจะเปนการนเทศทอยระหวางการพฒนาวชาชพและการปรบเปลยนใหมตามแนวคดของเซอรจโอวานน และสตารแรทท หากพจารณาถงการเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมปจจบนแลว แนวโนมของการนเทศทเปนแนวทางการฝกอบรม การมผนเทศทเปนผร ผสอนบรรยายใหครปฏบตตามแนวทางทก าหนด จ าเปนตองมการเปลยนแปลง แนวโนมของการนเทศการศกษาทก าลงเปนทสนใจและรปแบบการนเทศทควรจะตองพฒนาเพอน าไปสการปรบเปลยนทจะสงผลตอการสงเสรมพฒนาการนเทศการศกษาตอไป ดงน

47

1. การนเทศโดยใชรปแบบการนเทศลกษณะไมชน าและการนเทศแบบรวมมอ (nondirective and collaborative supervision) ตามทไดกลาวแลววา แนวคดเกยวกบการนเทศมแนวคดทเปลยนแปลงจากอดตคอนขางมาก เนองจากความเปลยนแปลงของบรบทตางๆ เชน ความรความสามารถของคร การพฒนาเทคโนโลยทชวยครเขาถงองคความรๆ ไดสะดวกรวดเรวขน การนเทศในสถานศกษาทเหมาะสมกบการเปลยนแปลงดงกลาวจงควรมลกษณะของการนเทศแบบไมชน าและการนเทศแบบรวมมอ อยางไรกตาม นกการศกษาบางคนอาจมองวา การนเทศแบบไมชน าคอ การนเทศในลกษณะของการปลอยปละละเลย (laissez-faire supervision) ในประเดนน กลกแมน กอรดอน และโรส กอรดอน (Glickman, Gordon and Ross Gordon, 2009: 146) ใหความหมายวา การนเทศแบบไมชน า เปนการทผนเทศจะเขาไปสนบสนนการพฒนาการเรยนการสอนอยางจรงจง โดยใชทกษะการสรางความกระจาง การสนบสนนใหก าลงใจ การสะทอนความคดเหน และการเอออ านวยใหครตดสนใจในกระบวนการพฒนา การนเทศในแนวทางเชนนนาจะเปนแนวโนมส าคญของการนเทศ ซงอาจมลกษณะทแตกตางกน ในทนจะกลาวถง การนเทศ 3 ลกษณะ คอ การนเทศเนนการมสวนรวมของคร การนเทศแบบเพอนรวมพฒนา และการนเทศโดยใหครประเมนตนเอง สาระส าคญ มดงน 1.1 การนเทศเนนการมสวนรวมของคร การจดการนเทศในสถานศกษาจะไมใชการวางแผน การก าหนดเปาหมายการด าเนนการ หรอการก าหนดกระบวนการนเทศโดยผบรหารสถานศกษาหรอผรบผดชอบการนเทศเทานน แตจะตองเนนใหเกดการมสวนรวมของครเพอใหตอบสนองความตองการจ าเปนของสถานศกษาและครอยางแทจรง 1.2 การนเทศแบบเพอนรวมพฒนา ซงอาจจะเปนการนเทศแบบเพอนนเทศเพอน (peer coaching) หรอการนเทศโดยพเลยง (mentoring) เปนการนเทศโดยใชกระบวนการนเทศทใหครตงแต 2 คนขนไปตกลงทจะปฏบตการนเทศรวมกน เพอพฒนาวชาชพดวยการสงเกตการสอน การใหขอมลยอนกลบ และการอภปรายแลกเปลยนความคดเหนในการปรบปรงพฤตกรรมการสอนและการพฒนาการเรยนการสอน

1.3 การนเทศโดยใหครประเมนตนเอง (self-assessment supervision) เปนกระบวนการนเทศทมง

ใหครเปนผน าในการพฒนาวชาชพของตนดวยตนเองอยางอสระ ครมโอกาสเลอกรบการนเทศตามความสนใจของตน การ

นเทศรปแบบนจะท าใหครมความเขาใจตนเองพรอมกบสามารถชน าตนเองไดมากขนวาตองการพฒนาในดานใด ในการนเทศ

แบบพฒนาตนเอง ผรบการนเทศตองวางแผนหรอก าหนดโครงการพฒนาวชาชพการสอนของตนพรอมทงระบเปาหมายและ

วธการในการพฒนาตนเอง แหลงทรพยากรทตองการ วธการประเมนผล และความชวยเหลอจากผบรหารทครตองการและ

ด าเนนการตามโครงการทวางไว (รตนา ดวงแกวและคณะ 2554:14)

2. การนเทศทางไกลโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

ในอดตการนเทศทางไกลเปนรปแบบทมการใชมานาน เปนการนเทศโดยใชสอเอกสาร สงพมพ ทผนเทศจะสงผานความรไปยงผรบการนเทศซงเปนกลมเปาหมาย ณ ทตางๆ กน มการผลตชดฝกอบรมทางไกล ชดพฒนาตนเอง หรอคมอคร เพอใหครไดน าไปศกษาและใชเพอการพฒนาตนเอง ซงถอไดวาเปนแนวทางทเปนประโยชนตอการพฒนาคร แตในปจจบนดวยความกาวหนาทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ การนเทศทางไกลโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารโดยผานเครอขายอนเทอรเนทเปนแนวทางทควรจะไดรบการพฒนาใหมการใชใหกวางขวางขน ตวอยางของการใชการนเทศโดยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร คอ “การนเทศออนไลน” ของส านกงานเขตพนทการศกษา เชยงใหม ซงพฒนามาตงแตสมยทเปนหนวยศกษานเทศก เขตการศกษา 8 (จงหวดเชยงใหม) และในปจจบนกยงพฒนาและใชเปนชองทางการนเทศการศกษา ซงเปนประโยชนตอการพฒนาคณภาพของสถานศกษาอยางมาก แนวคดส าหรบการนเทศโดยผานเครอขายอนเทอร

48

เนทน สถานศกษาสามารถน าไปประยกตใชเพอการแลกเปลยนเรยนรภายในสถานศกษา และพฒนาใหเปนรปแบบในการนเทศแบบใหมของสถานศกษาได โดยอาจจดตงเปนกลมศกษาเรยนรโดยผานเครอขายทางสงคมตางๆ (social network) เชน facebook twitter หรอ weblog 3. การประยกตใชการจดการความรเพอการนเทศในสถานศกษา

การจดการความร เปนกระบวนการอยางเปนระบบเกยวกบการประมวลขอมล สารสนเทศ ความคด การกระท า

ตลอดจนประสบการณของบคคลเพอสรางเปนความรหรอนวตกรรมและจดเกบในลกษณะของแหลงขอมลทบคคลสามารถ

เขาถงไดโดยอาศยชองทางตางๆ ทองคกรจดเตรยมไว เพอน าความรทมอยไปประยกตใชในการปฏบตงาน ซงกอใหเกดการ

แบงปนและถายโอนความร และในทสดความรทมอยจะแพรกระจายและไหวเวยนทวทงองคกรอยางสมดล เปนไปเพอเพม

ความสามารถในการพฒนาผลผลตและองคกร (พรธดา วเชยรปญญา 2547: 32) โดยมวตถประสงค 3 ประการใหญๆ คอ 1)

เพอพฒนางานใหมคณภาพและผลสมฤทธยงขน 2) เพอการพฒนาคน คอ พฒนาผปฏบตงาน 3) เพอการพฒนา “ฐานความร”

ขององคการหรอหนวยงาน เปนการเพมพนทนความรหรอทนปญญาขององคการ ซงเหนไดวา การจดการความรเปน

กระบวนการทเปนการเรยนรทเกดขนภายในองคกรทมลกษณะคลายคลงกบการนเทศการศกษา โดยเฉพาะอยางยงเมอพจารณา

ถงเปาหมายของการจดการความรทเปนไปเพอการพฒนางานใหมคณภาพ การพฒนาคนและการพฒนาฐานความรกเปน

เปาหมายทมความสอดคลองกน แนวทางทสถานศกษาน าการจดการความรไปประยกตใชกบการนเทศการศกษาคอ

3.1 การด าเนนการใหสถานศกษาแสวงหาและรวบรวมความรจากแหลงภายใน (internal collection of

knowledge) สามารถด าเนนการได ดงน 1) การใหความรแกคร เชน การสอนงาน การฝกอบรม การสมมนา การประชม การ

แสดงผลงาน ระบบพเลยง 2) การเรยนรจากประสบการณตรงและการลงมอปฏบต และ 3) การด าเนนการเปลยนแปลงใน

กระบวนการปฏบตงานตางๆ

3.2 การแสวงหาและรวบรวมความรจากแหลงภายนอกองคการ (external collection of knowledge) ม

วธด าเนนการตางๆ คอ 1) การใชมาตรฐานเปรยบเทยบ (benchmarking) กบองคกรอนๆ 2) การเปดรบขาวสารจากหลายสอ อาท

สอสงพมพ e-mail บทความ โทรทศน วดทศนและภาพยนตร 3) การศกษาดงานจากหนวยงานอนๆ

การแสวงหาความรทง 2 สวนจะเกดประสทธผลไดจ าเปนตองใชกระบวนการการแลกเปลยนเรยนรซง

ถอเปนหวใจส าคญของการจดการความรทเกดขนจากกระบวนการปฏบตจรง มการสรางบรรยากาศการเรยนรใหเกดขนใน

สถานศกษา ซงมสวนสงเสรมใหครสามารถน าความรทไดไปประยกตใชในการพฒนาคณภาพการศกษา การแลกเปลยน

เรยนรทน ามาใช คอ 1) การแลกเปลยนเรยนรจากการเรยนรแบบปฏบตทด (best practice) สถานศกษาตองหาแบบปฏบตทด

ของการท างานของตนในเรองตางๆ มาก าหนดเปนมาตรฐานการท างาน จดใหมการแลกเปลยนเรยนรระหวางทมครหรอ

หนวยงานทเปนแบบปฏบตทดกบทมอนๆใหสามารถปฏบตงานตามมาตรฐานได และสงเสรมใหมการพฒนาการท างานให

เปนแบบปฏบตทดตอๆไป 2) การแลกเปลยนเรยนรจากกจกรรม “ชมชนนกปฏบต” (Community of Practice: CoP) ซงเปน

เครอขายความสมพนธทไมเปนทางการ เกดจากความใกลชด ความสนใจทใกลเคยงกน อาจเปนคนทสนใจในชดความร

เดยวกน แตท างานอยตางทหรอตางหนวยงาน ตางโรงเรยนกน มาแลกเปลยนเรยนร โดยการนดประชมพดคยแลกเปลยนกน

49

อยางสม าเสมอ มครกลมหนงไดบอกเลาแนวคดและประสบการณของตน มการบนทกแกนความรเพอน าไปใช การ

แลกเปลยนเรยนรอาจใชวธการเผชญหนา (face to face) หรอการใชเวทเสมอน คอการไดพบกนโดยผานระบบ ICT ไดแก

เวบไซต เวบบอรด หรอ facebook เปนตน ซงจะเปนชองทางการสอสารทจะใหคนเขามาเพอการแลกเปลยนเรยนรกนเอง

4. การพฒนาเครอขายการนเทศ (supervision network) จากสภาพปญหาการศกษาปจจบน ซงพบวามปญหาการขาดแคลนคร ปญหาคณภาพการศกษาของสถานศกษาขนาดเลกทขาดความพรอมในหลายๆ ดาน ท าใหสถานศกษาเองกไมสามารถจะชวยเหลอตนเองไดเปนอยางด โอกาสทจะสรางหรอพฒนาระบบการนเทศของสถานศกษากเปนไปไดยาก ในแนวทางทควรจะเปนคอการทหนวยงานตนสงกดตองใหการชวยเหลอสนบสนนสถานศกษาเหลานอยางเตมท แตในขณะเดยวกนแนวทางทสถานศกษาจะสามารถชวยเหลอตวเอง โดยความรวมมอกนเพอพฒนาคณภาพการศกษา โดยอาจรวมตวกน ผนกก าลงรวมมอกนในลกษณะของเครอขายการนเทศ ซงอาจใชลกษณะของกลมโรงเรยนทงทเปนทางการและไมเปนทางการ เพอรวบรวมบคลากรทมความรความสามารถมาใชประโยชนในการพฒนาคณภาพการศกษารวมกน โดยอาจจดใหมการนเทศแบบคสญญา หรอเพอนนเทศเพอนขามโรงเรยน หรอจดกลมการแลกเปลยนเรยนรระหวางโรงเรยน และสามารถน าลกษณะการนเทศทางไกลโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาประยกตใช เปนตน เรองท 8.4.3 บทบาทของผบรหารตอการนเทศในสถานศกษา ผบรหารเปนบคคลทมความส าคญตอความส าเรจในการนเทศการศกษาในสถานศกษา บทบาทของผบรหารตอการนเทศในสถานศกษานนมบทบาทใน 2 ลกษณะคอ 1) บทบาทในฐานะผบรหารจดการการนเทศในสถานศกษา บทบาทนถอเปนบทบาทในหนาทการบรหารงานนเทศเพอใหงานนเทศประสบความส าเรจตามจดมงหมายทตงไว และ 2) บทบาทในฐานะผนเทศการศกษา บทบาทนเปนบทบาททผบรหารด าเนนการนเทศเพอมงเปลยนแปลงและพฒนาครใหมความรความสามารถและมเจตคตทดตอการเรยนการสอน บทบาทของผบรหารทง 2 บทบาท จงสามารถแสดงถงความสมพนธของภาระหนาทการบรหารและการนเทศการศกษาไดเปนอยางด ซงจะเหนไดวาแตละบทบาทเปนบทบาททสงเสรมสนบสนนซงกนและกน บทบาททง 2 ลกษณะมสาระส าคญน าเสนอดงตอไปน บทบาทในฐานะผบรหารจดการการนเทศในสถานศกษา งานนเทศการศกษาเปนงานของผบรหารสถานศกษา ผบรหารจงตองมบทบาทหนาทในการบรหารจดการการนเทศในสถานศกษาใหสามารถด าเนนการไปไดอยางมประสทธภาพ ในเรองท 8.3.3 ไดน าเสนอสาระเกยวกบการจดระบบการนเทศการศกษา ซงไดแสดงใหเหนถงบทบาทของผบรหารในการบรหารจดการเพอพฒนาระบบการนเทศในสถานศกษา อยางไรกตาม สงด อทรานนท (2530: 62-63) ไดสรปบทบาทหนาทของผบรหาร ไวดงน 1. ผบรหารตองถอวาการนเทศการศกษาเปนหนาทของตน แตการปฏบตงานนเทศนนผบรหารอาจจะเปนผด าเนนการเองหรอมอบหมายใหบคคลอนท าหนาทแทนกได 2. ผบรหารตองรวมวางแผนการนเทศการศกษารวมกบผนเทศและผรบการนเทศ โดยอยในฐานะประธานคณะท างานจะมความเหมาะสมทสด

50

3. ผบรหารเปนผใหการสนบสนนการด าเนนการนเทศการศกษา โดยการใหบรการและสนบสนนในดานวสดอปกรณ ตลอดจนสงอ านวยความสะดวกตางๆ 4. ผบรหารสรางขวญและก าลงใจในการปฏบตงานนเทศการศกษาโดยการเยยมดการท างาน การสอบถามเพอแสดงความสนใจหรอหวงใยตอคณะท างาน รวมถงการท านบ ารงขวญโดยการพจารณาใหความชอบเปนกรณพเศษอกดวย บทบาทในฐานะผนเทศการศกษา บทบาทน เปนบทบาททผบรหารแสดงบทบาทของผนเทศในสถานศกษา ซงเนนบทบาทในการเขาไปสนบสนนสงเสรมใหครไดเกดการเรยนรและพฒนาปรบปรงการเรยนการสอนของตน ซงเปนบทบาทผนเทศการศกษา บชและไรฮารทซ (Beach และ Reinhartz2000: 16-18) ไดน าเสนอบทบาทของผนเทศไว ดงตอไปน 1. ผน า (leader) ผนเทศตองแสดงภาวะผน าเพอโนมนาวใหครไดท าการเรยนรรวมกน อนจะน าไปสการบรรลวตถประสงคทตงไว โดยผนเทศสามารถท างานกบครเพอใหบรรลเปาหมายการจดการเรยนการสอนของสถานศกษา และชวยใหครปรบแผนการจดการเรยนการสอนใหตอบสนองความตองการของผเรยนอยางเสมอภาค รวมทงจงใจใหครยอมรบหลกสตรและรปแบบการจดการเรยนการสอนใหม บทบาทนเปนบทบาททมความคลายคลงกบบทบาทการเปนผพฒนาองคการและการเปนนกพฒนาทรพยากรมนษยทตองใชความพยายามอยางกวางขวางในการรวบรวมการปฏบตการตางๆ เพอใหเกดการพฒนา 2. นกวางแผน/นกจดการ (planner/organizer) บทบาทนเปนบทบาททมความส าคญทสดส าหรบผนเทศ ทงนเพราะการวางแผนเปนการคาดการณถงสงทควรปฏบตและแนวทางทจะปฏบตใหประสบผลส าเรจ ผนเทศจะรวมด าเนนการวางแผนทงในระดบสถานศกษา โดยการวางแผนพฒนาครทงหมดในสถานศกษา และวางแผนระดบยอย คอการพฒนาครในเรองเฉพาะเจาะจง การวางแผนทงระยะสนและระยะยาวเปนสงจ าเปนทผนเทศตองด าเนนการ เพราะแผนเปนตวก าหนดเปาหมายและการจดล าดบความส าคญของการปฏบตงาน นอกจากน ภาระหนาทของผนเทศคอชวยในการจดตารางการเรยน จดเอกสารทเกยวของกบหลกสตร และจดผสอนและทรพยากรทใชตามเวลาทก าหนด 3. ผเอออ านวย (facilitator) วตถประสงคหลกของผนเทศคอการพฒนาครใหมความงอกงามในวชาชพ ผ นเทศตองมหนาทในการเอออ านวยและสนบสนนใหครซงมความตองการและความสามารถแตกตางกนใหปฏบตการสอนอยางมประสทธภาพ โดยการสนบสนนชวยเหลอครทงในทางตรงดวยการสอนแนะคร และโดยทางออมดวยการจดหาสออปกรณการเรยนการสอน จดหาทน การสนบสนนใหมทมนเทศ การสงเกต และรบฟงการสะทอนการสอนของครเพอชวยเสรมสรางความเขมแขงในการปฏบตการสอนของคร 4. ผประเมน (appraiser/assessor) เปนบทบาททมประเดนโตแยงกนอย นกวชาการบางคนมองวา การประเมนเปนการท าเพอประโยชนขององคกรไมใชประโยชนของคร และบทบาทในการประเมนอาจท าใหเกดความไมวางใจของครตอผนเทศ อยางไรกตาม ปจจบนนกวชาการกลมหนงใหความเหนวา การประเมนการสอนโดยผนเทศทอาจตองปฏบตไปพรอมกบการสอนแนะและการชวยเหลอสนบสนนครเปนสงทมความส าคญตอการพฒนาการเรยนการสอน 5. ผเสรมก าลงใจ (motivator/encourager) บทบาทส าคญบทบาทหนงของผนเทศคอการจงใจใหครเปนบคคลทมประสทธภาพของสถานศกษา การเสรมก าลงใจดวยการเสรมสรางความภาคภมใจ ความเชอมนในและการเหนคณคาในตนเอง จะชวยในการสรางแรงบนดาลใจตอการพฒนาปรบปรงการเรยนการสอน และชวยใหครมทศคตทดตอการพฒนาตนเอง

51

6. นกสอสาร (communication) ผนเทศตองเปนนกสอสารทด ความสามารถในการเปนผนเทศทมประสทธภาพขนอยกบความสามารถในการฟงและการตอบโตของผนเทศเอง ดงนนจงมความจ าเปนทผนเทศตองสามารถสอสาร ความคดและขอมลสารสนเทศกบผเกยวของทกฝาย รวมถงชมชนไดอยางมคณภาพ 7. ผตดสนใจ (decision maker) ผนเทศตองมความสามารถในการตดสนใจทสงผลตอนกเรยน คร บคลากรอนๆ และตอองคการ เรองทตองตดสนใจ ไดแก การปรบปรงการเรยนการสอนหลกสตร และการพฒนาบคลากร กระบวนการนเทศจงตองอาศยการตดสนใจอยางตอเนองโดยการมสวนรวมของ คร ผปกครอง นกเรยน อยางไรกตาม การตดสนใจทจะสงผลตอคณภาพการเรยนการสอนขนอยกบประสทธภาพการตดสนใจของผนเทศภายใตขอมลทชดเจนของสถานศกษา

8. ผน าการเปลยนแปลง (change agent) ผนเทศโดยต าแหนงแลวจะตองเปนผน าการเปลยนแปลง โดยเฉพาะในเรองการเรยนการสอน แตการเปลยนแปลงจะเกดขนไดสมาชกตองมความเตมใจ และมความรความสามารถในการขบเคลอนการเปลยนแปลงนน ผนเทศจะเปนผปรบเปลยนแผนและกระบวนการท างานของครทจะสงผลในทางบวกกบการเรยนการสอนในชนเรยน 9. ผสอนแนะ/พเลยง (coach/mentor) เปนบทบาททส าคญทจะชวยเหลอสงเสรมเกยวกบการรบร การตดสนใจ และการใชทกษะทางสตปญญา นอกจากนนยงชวยในการจดหาทรพยากรและใหขอมลยอนกลบแกครเพอการปรบปรงการเรยนการสอน บทบาทในการนเทศการศกษาซง บชและไรฮารทซ น าเสนอน เปนบทบาทของผนเทศการศกษา ซงอาจจะเปนผบรหารหรอผนเทศในบทบาทตางๆ ควรยดถอปฏบต ซงในบางบทบาท เชน บทบาทในการวางแผน การจดการ หรอบทบาทในการเปนผตดสนใจ กเปนบทบาทในลกษณะเดยวกนกบบทบาทของผบรหารในการบรหารจดการการนเทศในสถานศกษานนเอง

บรรณานกรม

กระทรวงศกษาธการ,กรมวชาการ (2539) คมอการพฒนาโรงเรยนเขาสมาตรฐานการศกษา: การนเทศ กรงเทพมหานคร โรง

พมพครสภาลาดพราว

กตมา ปรดดลก (2532) การบรหารและการนเทศการศกษาเบองตน กรงเทพมหานคร อกษราพพฒน

เกจกนก เออวงศ (2546) การวเคราะหปจจยทสงเสรมและปจจยทเปนอปสรรคตอการด าเนนการในระบบการประกนคณภาพ

การศกษาของสถานศกษาขนพนฐาน วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชชาบรหารการศกษา คณะครศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

52

ชาญชย อาจนสมาจาร (ม.ป.ป.) การนเทศการศกษา Educational Supervision กรงเทพมหานคร ม.ปท.

ชาร มณศร (2543) การนเทศการศกษา ฉบบแกไขเพมเตม พมพครงท 4 กรงเทพมหานคร ศลปาบรรณาคาร

นงลกษณ วรชชย และสวมล วองวาณช (2541) การสงเคราะหงานวจยทางการศกษาดวยการวเคราะห อภมาน และ

การวเคราะหเนอหา: รายงานการวจย กรงเทพมหานคร ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ส านก

นายกรฐมนตร

บนลอ พฤกษะวน (2537) การนเทศภายในโรงเรยน กรงเทพมหานคร โรงพมพไทยวฒนาพานช

ปรชา คมภรปกรณ (2549) “หนวยท 11 การนเทศการสอน” ” ในประมวลสาระชดวชาการพฒนา ระบบการสอน

หนา 89-121 นนทบร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สาขาวชาศกษาศาสตร

ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2535) การนเทศการสอน กรงเทพมหานคร พมพด จ ากด

พรธดา วเชยรปญญา (2547) การจดการความร: พนฐานและการประยกตใช กรงเทพมหานคร

ธรรกมลการพมพ

ไพโรจน กลนกหลาบ (2550) สารานกรมวชาชพคร เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาส

ฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป กรงเทพมหานคร ส านกงานเลขาธการครสภา

รตนา ดวงแกวและคณะ (2554) การสงเคราะหงานวจยเกยวกบการนเทศการเรยนการสอนในสถานศกษาขน

พนฐาน สาขาวชาศกษาศาตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช มปท. (อดส าเนา)

รตนา นครเทพ (2552) การน าเสนอรปแบบการนเทศภายในโดยการประยกตใชแบบกลยาณมตรในสถานศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธานเขต 2 วทยานพนธครศาสตรมหบณฑต สาขาวชาบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏ อบลราชธาน วรวรรณ ทองเหมอน (2545) สงเคราะหงานวจยการนเทศการศกษา ปรญญานพนธศกษาศาสตร มหาบณฑต

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

วลลภ กนทรพย (2535) การประเมนตนเองเพอพฒนาการจดการศกษาของโรงเรยน กรงเทพมหานคร โรงพมพคร

สภาลาดพราว

วจารณ พานช (2547) เอกสารประกอบการบรรยายพเศษเรอง การจดการความรกบการบรหารราชการแนวใหม

ในการประชมกรมการจงหวดนครศรธรรมราช ณ หองประชมใหญ มหาวทยาลยวลยลกษณ 29 มกราคม 2547

สงด อทรานนท (2530) การนเทศการศกษา: หลกการ ทฤษฎ และปฏบต (ฉบบปรบปรงเพมเตม) พมพครงท 2

กรงเทพมหานคร โรงพมพมตรสยาม

สนานจตร สคนธทรพย ( 2547) “หนวยท 1 แนวคดพนฐานเกยวกบบรบทในการบรหารการศกษา” ใน ประมวล

สาระชดวชาบรบททางการบรหารการศกษา หนา 4-56 สาขาวชาศกษาศาสตร นนทบร

53

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (2546) บนทกไวในแผนดน บทสรปการนเทศ ศน.สศ.

กรงเทพมหานคร โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2552) รายงานการวจยเรองสภาพปญหาและแนวทางแกปญหาการจดการเรยน

การสอนทสงผลตอการพฒนาคณภาพผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน กรงเทพมหานคร ว.ท.ซ.คอมมวนเคชน

สทธน ศรไสย (2545) หลกการนเทศการศกษา พมพครงท 3 กรงเทพมหานคร คณะครศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย

สมน อมรววฒน ( 2547) กลยาณมตรนเทศส าหรบผบรหาร กลยทธในการนเทศเพอสรางโรงเรยนใหเขมแขง

กรงเทพมหานคร ภาพพมพ

หนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา ( 2539) แนวทางการนเทศการศกษา กรมสามญศกษา กรงเทพมหานคร

หนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา

อาคม จนทสนทร (2525) “การนเทศการศกษา: ตวเรงปฏกรยาการศกษา” รายงานการฝกปฏบตงานโครงการ

สงเสรมการเรยนการสอนตามหลกสตรประถมศกษา พ.ศ. 2521 ปทมธาน ม.ป.ท.

Beach, Don M. and Reinhartz, Judy.(2000). Supervision leadership : focus on instruction. Boston: Allyn and

Bacon.

Briggs, Thomas H. and Joseph Justman. (1952). Improving instruction through supervision. NewYork:

Macmillan.

Cogan,Morris L.(1973). Clinical Supervision. Boston: Houghton Mifflin Company.

Eye, Glen G., Netzer, Lanore A.(1965). Supervision of instruction: a phase of administration NewYork: Harper & Row. Gieske, Helen E. (2011). Action Research: Professional Development: Walkthrough Supervision. Retrived May 20,2011 from http://teachersnetwork.org/TNLI/research/growth/gieske.htm Glanz, J., Shulman, V., and Sullivan, S. (2007). Impact of Instructional Supervision on Student Achievement: Can We Make the Connection? Online Submission, Paper presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association (AERA) Retrived April 2,2011 from http://www.eric.ed.gov/ ERICWebPortal/ search/… Glickman,Carl D, Gordon Stephen P. and Ross-Gordon, Jovita M.(2009). The basic guide to supervision and

instructional leadership. 2nd ed Boston: Pearson Education.

Goldhammer, Robert, Anderson, Robert H., Krajewski, Robert J. (1993). Clinical supervision: special methods

for the supervision of teachers. 3rd ed. Fort Worth : Harcourt Brace Jovanovich College Publishers.

54

Good,Carter V. (1973). Dictionary of education. 3rd ed. New York: McGraw-Hill.

Griffiths, Danniel E.(1988). “Administrative Theory” in Handbook of Research on Educational Administration.

edited by Norman Boyan, New York: Longman.

Harris, Ben M. (1985). Supervisory behavior in education. 3rd ed Englewood Cliffs: Prentice-Hall.

Hoy, Wayne K. and Forsyth Patrick B. (1986). Effective supervision: Theory into practice. New York: Random

House.

Hoy, Wayne K. and Miskel, Cecil G. (2001). Educational administration : theory, research, and practice. 6th ed

Boston : McGraw-Hill.

Kast, Fremont E. (1979). Organization and management: a systems and contingency approach. New York:

McGraw-Hill Book.

Kimbrough, Ralph B. and Nunnery, Michael Y. (1983). Administration. 2nd ed. New York: Macmillan.

Kindred, Alton R. (1980). Data system and management: Introduction to system analysis and design. 2nd ed.

New Jersey: Prentice-Hall.

Koerperich,Robert. (2008). The effects of Classroom walk –through observation on teachers’ professional

growth. A Doctoral dissertation, Arizona State University.

Lucus, Henry C. Jr. (1985) The Analysis design and implementation of information systems. 3rded. New York:

McGraw-Hill.

Oliva, Peter F.and Pawlas, George E. (2001). Supervision for today’s schools. 6thed. New York: John

Wiley&Sons.

Sergiovanni, Thomas J. and Starratt, Robert J. (1983) Supervision: human perspectives. New York: McGraw-

Hill.

--------------. (2007). Supervision: A redefinition. 8th ed. New York: McGraw-Hill.

Sullivan, Susan and Glanz, Jeffrey. (2000). Supervision that improve teaching: strategies and techniques.

California: Corwin Press.

Tanner, Daniel and Tanner, Laurel. (1987). Supervision in education: problems and practices. New York.

Macmillan Publishing Company.

Wiles,Jon and Bondi,Joseph. (1991). Supervision: a guide to practice. 3rd ed. New York. Macmillan Publishing

Company.