การพัฒนาผล ิตภัณฑ์สิ่งทอ...

การพฒนาผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก ของชมชนบานหาดเสยว จงหวดสโขทย ใจภกด บรพเจตนา1*

Development of Souvenir Textile Products of Ban Had Seao, Sukhothai

Jaipak Burapajattana1*

1*ผชวยศาสตราจารย ภาควชาศลปะการออกแบบและเทคโนโลย สาขาวชาการออกแบบแฟชนและศลปะสงทอ คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ปทมธาน 1*Lecturer, Department of Art Design & Technology: Fashion Design and Textile Art Faculty of Fine and Applied ArtsRajamangala University of Technology Thanyaburi Pathumthani *Corresponding author E-mail address: [email protected]

บทคดยอ

งานวจยมวตถประสงคเพอศกษาและพฒนางานผลตภณฑสงทอ ประเภทของทระลกของบานหาดเสยว จงหวดสโขทย ใหมรปแบบททนสมย โดยนาลวดลายทเปนเอกลกษณของผาทอตนจกบานหาดเสยว ทเปนผลจากการวจยทไดทาแลว มาตอยอด ในการออกแบบผลตภณฑ และนาผลการพฒนามาถายทอดความรใหกบผสนใจ เพอพฒนาและสงเสรมสนคาเชงเศรษฐกจสรางสรรคตอไป การวจยใชเชงปรมาณและเชงคณภาพ กลมตวอยางคอ ผเชยวชาญดานสงทอ ผผลต ผประกอบการ ผบรโภคทสนใจผลตภณฑสงทอ ผเขาอบรมการถายทอดความร และผชมการเผยแพรงานวจยรวม 226 คน เครองมอทใชในการวจย คอแบบสมภาษณ และแบบสอบถาม ในสวนขนตอนการออกแบบประเมนผลโดยผเชยวชาญดานการออกแบบสงทอ สรปผลการวจยทใชในพฒนาผลตภณฑคอ (1) การออกแบบลายประยกตจากโครงสรางลายแบบดงเดม โดยลดรายละเอยดของลายและใชกลมสใหม ใหมความกลมกลน (2) วสดคอกลมผาฝายผวสมผสเปนธรรมชาต และกลมผาไหมซาตนสงเคราะหทสะดวกในการใชงาน (3) กรรมวธการผลตลวดลาย ใชการพมพลายรวมกบการปกตกแตง ผลงานตนแบบประกอบดวยผลตภณฑของทระลกประเภทเครองใช และเครองประดบตกแตง รวม 5 รปแบบ ไดแก หมอนองรปทรงสามเหลยมและสเหลยม กระเปารปทรงสามเหลยมและหาเหลยม และกลองผาเอนกประสงค ผลการเผยแพรการวจย ดานความพงพอใจทมตอรปแบบการพฒนาผลตภณฑ อยในระดบคาเฉลย 4.79 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.48 คาสาคญ : การพฒนาผลตภณฑสงทอ / ผาทอตนจกหาดเสยวจงหวดสโขทย /ผลตภณฑสงทอของทระลก

ABSTRACT

This research is a supplementary study from the previous research which has purpose to develop local souvenirs from uniqueness of Jok woven textiles of Ban Hadseao district in Sukhothai province to modern patterns, and then propagate the outcomes from the research to public for further development and promotion of creative economic. The research was carried out by qualitative and quantitative methods. The group of samples in the research were from specialists in woven textiles, entrepreneurs, consumers who interests in woven textile products, and attendants at the exhibitions of the developed products totaling 226 persons. The research was carried out by means of interviewing and questionnaires. Each process of making sample products was evaluated by specialists in woven textile products. Methods of creating patterns in the sample products consists of (1) creation contemporary pattern based on outline of original patterns by simplifying their details and applying with harmonious tones of colours; (2) employing natural fabric such as

วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 7 ฉบบท 1 มกราคม – มถนายน 2559 _______________________________________________________________________________________________

147

cottons and easy-care synthetic satin fabric as the sample products; (3) developing printing technology to geometric patterns. The sample of souvenir textile products consists of 5 household and decorating items; i.e.,triangle and square cushions, triangle and hexagon bags,multi-purpose boxes. Scores of satisfaction which obtained propagation the sample products were 4.79 max. for average, and 0.48 max. for standard deviation. Keywords: Textile Products Development, Jok woven textile of Had Seao, Sukhothai, Souvenir Textile Products.

บทนา ทมาและปญหางานวจย งานผาทอพนบานของไทย จดเปนงานดานศลปหตถกรรม ทมความงดงามแตกตางกนไปในแตละภมภาค สะทอนถงขนบประเพณและวฒนธรรมทเปนพนฐานในวถชวตของแตละพนถนไดเปนอยางด ในบรเวณภาคเหนอตอนลางของประเทศ มกลม ผาทอตนจกบานหาดเสยวของชาวไทพวน อาเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย ทมชอเสยงดานความงามของสสนและลวดลายผา และยงคงรกษาลกษณะเฉพาะถนของผาทอไวจนถงปจจบน ทรงศกด ปรางควฒนากลและแพทรเซย ซสแมน (2530: 7,71) กลาวถงทมาของผาทอจากชาวไทกลมตางๆทอพยพ มาจาก สปป.ลาวเขามาในอาณาจกรลานนาเมอประมาณ 200ปทผานมา ผาซนลาวทพบในลานนา สวนหนงไดแก ผาทอของกลมชาวไท คอกลมไทพวน ทตาบลหาดเสยว อาเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย และทอาเภอ ตรอน อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ ลกษณะของตวผาซนไทพวน เปนลายมก ในแนวเสนยนและมตนจกททอดวยการประดษฐลวดลายอยางละเอยดวจตรยงและ สรพล ดารหกล(2542: 25,74) ไดระบวา มหลกฐานทางประวตศาสตร ทในอดตอาณาจกรลานนาทางทศใตมอาณาเขตจรดสวรรคโลก(สโขทย) สวนเมองนานและเมองแพรทอยในอาณาเขตลานนา จดเปนกลมเมองทอยในแควนเชลยง โดยมเมองเชลยงหรอศรสชนาลยเปนศนยกลางในชวงพทธศตวรรษท16 กลมเมองเหลานมการสบทอดวฒนธรรมการทอผาแบบลานนาทตอเนอง มาจนถงปจจบน ผาตนจก คอสวนทเปนเชงซน สวนใหญทอดวยฝาย ซนหาดเสยวม2ชนด คอซนธรรมดาใชใสอยกบบานและทางาน และซน ทใชในโอกาสพเศษเชน งานบญ งานเทศกาลและพธสาคญ ใชเทคนคการทาทละเอยดสลบซบซอนผทอตองมทกษะฝมอชนสงและใชเวลาในการทอเปนเวลานาน จงจะสามารถสรางสรรคผาทอทสวยงามและมคณคาได ปจจบนชมชนบานหาดเสยว จดไดวาเปนแหลงทองเทยวทสาคญประจาจงหวด จากการลงพนท เพอรวบรวมขอมลงานวจยพบวาสนคาหตถกรรมประเภทสงทอของหาดเสยวทโดดเดนคอ ผาทอตนจกทสวนใหญจาหนายเปนผาผน หรอผาซน ซงเปนสนคา เชงอนรกษประเภทเครองแตงกาย สวนสนคาอนๆจะนามาจากแหลงผลตในเขตพนทใกลเคยงและในเขตภาคเหนอ มาจาหนาย รวมกบสนคาของชมชน และถงแมวาผาทอของชาวบานหาดเสยวจะเปนผาทอพนเมองทมชอเสยงในความงดงาม แตดวยขอจากด ในการนาไปใชงาน ทสวนใหญจะนาไปใชในโอกาสพเศษ เชนงานทาบญ หรองานมงคลตางๆ ประกอบกบสนคามราคาคอนขางสง เนองดวยผลตดวยวธการทอ ตองใชทกษะและเวลาในการผลตมาก ปญหาดงกลาวทาใหมการนาไปใชงานจากดอยในกลมผบรโภคอนรกษนยม ทงน หากมการนาความงามของผาทอดงกลาว มาประยกตหรอแปรรปเปนผลตภณฑใหมทสามารถนามาใชงาน ในชวตประจาวน หรอโอกาสอนๆได เชน ของตกแตงบาน ของขวญ ของทระลก ทจะเปนการขยายกลมผบรโภคและเปนการพฒนาผลตภณฑ ทเหมาะสมกบความตองการของผบรโภคในปจจบนไดตอไป เศรษฐกจสรางสรรค(Creative Economy) คอระบบเศรษฐกจใหมทประเทศชนนาตางๆ เชน สหราชอาณาจกร สหรฐอเมรกา จน รวมถงกลมประเทศตางๆในยโรป ใหความสาคญทผลกดนใหเปนยทธศาสตรหลกในการพฒนาประเทศ(คณากร วาณชยวรฬ, 2552) กระแสดงกลาวไดสงผลตอประเทศแถบเอเชยเชน เกาหล ไดนาแนวคดจากรปแบบทางวฒนธรรมเกาหลมาสรางสรรคผานสอตางๆใหแพรกระจายไปทวโลก ทงน UNCTAD ไดแบงงานเศรษฐกจสรางสรรคออกเปน 4 กลมคอ1.มรดกทางวฒนธรรม2.ศลปะคอกลมงานทสรางสรรคบนพนฐานของศลปะและวฒนธรรม 3.สอประเภทตางๆและ 4.งานสรางสรรคเพอการใชงานตางๆ สาหรบประเทศไทยไดมการเคลอนไหวอยางกวางขวาง จากแผนพฒนาเศรษฐกจฯฉบบท11 มงเนนสงเสรมใหใชความคดสรางสรรคเพอเพมมลคาของสนคาและบรการ เชนโครงการCreative Thailand,Creative City โดยใชทนทางวฒนธรรมทมอยพฒนาไปสอตสาหกรรมสรางสรรค จากนโยบายดงกลาว ผวจยไดเหนความสาคญทจะนามาใชในการพฒนาตามแนวทางเศรษฐกจ


148

สรางสรรค และเพอเปนการสบสานลวดลายผาทอตนจกบานหาดเสยว ทเปนมรดกทางวฒนธรรมอนมคณคาความงาม โดยนา ทนทางวฒนธรรมทมอย มาใชใหเกดประโยชนเชงพานช ดวยการเชอมโยงความงามของงานศลปหตถกรรมในอดต มาสงานผลตภณฑ สงทอรวมสมย ทเหมาะสมกบการใชงานในปจจบนไดตอไป สบเนองจากผลการวจยป 2553 ของผวจย ทมวตถประสงคเพอศกษาเอกลกษณของลวดลายผาทอตนจก ของบานหาดเสยว อาเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย และนาผลดงกลาวมาประยกตเปนผลตภณฑตนแบบ ใหเหมาะสมกบรสนยมของผบรโภค ในปจจบน จากผลการวจย มขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป คอ ผจาหนายและผบรโภค ตองการรปแบบของสนคาผลตภณฑสงทอ ทคงความเปนเอกลกษณ สามารถใชงานไดหลายโอกาส เชน เครองใชประเภทเคหะภณฑ เสอผาเครองแตงกาย หรอของตกแตงทวไป ทมลวดลาย สสน และชนดของผาทเหมาะสมกบวถชวตในปจจบน สนคาควรมราคาไมเกน 1,000 บาท และสนคาทจาหนาย ไดงายจะมราคาระหวาง100- 500 บาท จากขอสรปงานวจยดงกลาว ผวจยจงนาผลทไดมาตอยอดในงานวจยน โดยจดทาเปนผลตภณฑเชงวฒนธรรมประเภท ของทระลก เพอเปนการสงเสรมนโยบายเศรษฐกจสรางสรรค และเปนแนวทางในการพฒนาสนคาทมรปแบบเชงวฒนธรรมอนๆตอไป กรอบแนวคดงานวจย วตถประสงคการวจย 1.ศกษารปแบบของสนคาผลตภณฑสงทอ ประเภทของทระลกทตอบสนองกบความตองการและประโยชนใชสอยในปจจบน 2.พฒนางานผลตภณฑสงทอประเภทของทระลกของชมชนบานหาดเสยว จงหวดสโขทย ใหมรปแบบททนสมยโดยนาตนแบบ ลวดลายทไดจากโครงการวจยทไดทาแลว มาตอยอดและใชประกอบในการออกแบบ 3.ถายทอดความรและเผยแพรงานวจย เพอเปนแนวทางในการพฒนาและสงเสรมสนคาเชงเศรษฐกจสรางสรรค

1. วตถประสงค - การพฒนาผลตภณฑสงทอ ประเภทของทระลก โดยการ ประยกตลวดลายจากผาทอตนจกบานหาดเสยว

2. ศกษาขอมลพนฐาน - ลวดลายเอกลกษณผาทอตนจก บานหาดเสยว - ความตองการผบรโภคทมตอ ผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก

3. การสรป ประเมนผล วเคราะห - ความคดเหนทมตอรปแบบผลตภณฑ จากผเชยวชาญ ผผลต ผประกอบการ - ประเมนความตองการผบรโภค ดานรปแบบ ลวดลาย ประเภทผลตภณฑ วสด ราคา กรรมวธการผลต และกลมส

4. กระบวนการออกแบบ แนวทางการออกแบบ พจารณาจากปจจยดงน - คณภาพ ประโยชนใชสอย วสด การผลต - ความตองการผบรโภค สอดคลองความเปนอย วฒนธรรม รสนยม เศรษฐกจ - มคณคาความงาม รวมสมย ประณต - กาหนดลวดลาย และรปแบบผลตภณฑ - คดเลอกแบบลาย - ผลตงานตนแบบ กาหนดขนาด กลมส วสด กรรมวธการผลต

5. เผยแพรงานวจย / ถายทอดความร - ประเมนผลความพงพอใจ การออกแบบพฒนาผลตภณฑจาก ผเขาอบรมและผชมผลงาน


149

ขอบเขตของการวจย ใชการวจยเชงคณภาพเปนหลก เปนการวเคราะหเชงพรรณนาและใชขอมลเชงปรมาณทเปนตวเลขทางสถตมาประกอบในการหาขอสรปขอบเขตการวจยมดงน 1.ศกษา สารวจ รปแบบสนคาผลตภณฑสงทอประเภทของทระลกของชมชนบานหาดเสยว จงหวดสโขทย และแหลงจาหนายสนคาประเภทผลตภณฑสงทอทเปนทนยมในปจจบน 2.ออกแบบและพฒนาผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก 5 ประเภท โดยนาตนแบบลวดลายทไดจากการวจย ในป 2553 ของผวจย นามาประยกตใชใหมรปแบบททนสมย มเอกลกษณของผาทอหาดเสยว เหมาะสมกบรสนยมของผบรโภคในปจจบน 3.เผยแพรและถายทอดความรผลการวจยใหกบ ผผลต ผประกอบการ ผสนใจผลตภณฑทมรปแบบเชงวฒนธรรม เครองมอทใชในการวจย 1.การประเมนความคดเหนทมตอรปแบบผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก กลมตวอยางคอ ผเชยวชาญดานสงทอจานวน 3 ราย ผผลต ผประกอบการผลตภณฑสงทอในชมชนหาดเสยวจานวน 6 ราย ใชแบบสมภาษณ ความคดเหนทมตอรปแบบผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก การวเคราะหขอมลใชการวเคราะหเนอหา (Content analysis) 2.การประเมนความตองการกลมผบรโภค กลมตวอยางคอ ผบรโภคทสนใจผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก ในชมชนหาดเสยวและกรงเทพฯ จานวน150 ราย ใชแบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมการเลอกซอผลตภณฑวเคราะหขอมลดวยการหาคาความถ รอยละ คาเฉลย และคาความเบยงเบนมาตรฐาน 3.การคดเลอกแบบลาย กลมตวอยางคอ ผเชยวชาญดานการออกแบบผลตภณฑสงทอจานวน 3 ราย ใชแบบสมภาษณ เพอคดเลอกภาพแบบจาลองผลตภณฑ วเคราะหขอมลใชการวเคราะหเนอหา 4.การประเมนผลความพงพอใจทมตอรปแบบผลตภณฑ กลมตวอยางคอ ผเขาอบรมการถายทอดความร จานวน 30 ราย และผชมผลงานการเผยแพรผลงานวจย จานวน 34 ราย ใชแบบสอบถามเกยวกบความคดเหนและความพงพอใจทมตอรปแบบผลตภณฑในดานตางๆ วเคราะหขอมลดวยการหาคาความถ รอยละ คาเฉลย และคาความเบยงเบนมาตรฐาน สรปผลการวจย

การพฒนาผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก ผวจยไดศกษาขอมลในดานตางๆ ทเกยวของ และรวบรวมขอมล จากแบบสมภาษณ และแบบสอบถาม นาเสนอผลการวเคราะหในลกษณะของการบรรยายเชงคณภาพ โดยมขอสรปตามลาดบดงน 1.ผลสรปจากแบบสมภาษณผเชยวชาญ ผผลต ผประกอบการ ในดานความนยมทมตอผลตภณฑสงทอประเภท ของทระลก

- ดานรปแบบและลวดลายลกษณะทควรนามาพจารณามากทสดคอ รปแบบลวดลายทผสมผสานระหวางแบบดงเดมกบแบบสมยใหม ขอคดเหนเพมเตมคอ ลายและสแบบดงเดมจะเหมาะสมกบงานผาซน ควรปรบลายใหดสบายตาและไมเนนเปนทางการมากนก

- ดานประเภทผลตภณฑสงทอประเภทของทระลกทนยมซออนดบท 1 คอสนคาประเภทเครองประดบตกแตง เชน หมอนอง รองลงมาคอ ประเภทเครองใชและเครองแตงกาย เชน กระเปา พวงกญแจ เปนเครองแตงกาย เชน ผาพนคอและเสอ - ดานวสด ควรเปนผาจากใยธรรมชาต เชน ผาฝาย และใยโพลเอสเตอร เชน ผาไหมซาตน

- ดานราคา ความนยมซอสวนใหญอยทราคา100–500 บาทและไมเกน1,000 บาท ดานกรรมวธการผลต ใชการตกแตงดวยวสดหรอเทคนคอนๆเชนวธการพมพ

- ดานกลมสของผลตภณฑ คอกลมสแบบกลมกลน เรยบงาย ออนหวาน ซงเปนทนยมกนเปนสวนใหญ กลมสแบบ พนถน เพอคงความเปนเอกลกษณ และกลมสทใหความรสกหรหรา สงางาม นอกจากน ผเชยวชาญ ผผลต และผประกอบการ ยงใหขอเสนอแนะเพมเตม ดงน

- วสดทใชตองดแลรกษาไดงาย และราคาควรไมสงมากนก เพราะหากสนคาราคาสง จะทาใหการตดสนใจของผบรโภคยากขน สนคาควรจะเปนสนคาขนาดเลก ซงสามารถนากลบไปไดอยางสะดวก หากทาเปนประเภทเสอ ตองพจารณาดวยวา นกทองเทยวสวนใหญจะนยมซอใสเอง ไมนยมเปนของฝาก เพราะจะมเรองของขนาด และรปแบบมาเกยวของ


150

- สนคาทผลตควรแบงเปน 2 ระดบ คอ สนคาทมความประณตสง เหมาะสาหรบกลมลกคาทมรสนยม สวนสนคาทวไป ควรทาในลกษณะของสนคาทมราคาไมสงมากนก เพอเหมาะทจะซอเปนของฝากในปรมาณทมากได 2. ผลสรปจากแบบสอบถามดานพฤตกรรมผบรโภค

- ขอมลดานประชากรศาสตร สรปเปนเพศหญง รอยละ68เพศชายรอยละ 32รายไดเฉลยตอเดอน 20,001-30,000 บาท อยในเขตกรงเทพฯรอยละ 48 ภาคเหนอรอยละ 34 จงหวดอนๆรอยละ18

- ขอมลดานจตพสย สรปไดตามลาดบคอ นยมซอสนคาใหเพอนและผใหญ โดยจะซอสนคาของทระลกทกครง และบอยครงทมาแหลงทองเทยว โดยเฉพาะผลตภณฑทมรปแบบการผสมผสานระหวางแบบพนถน และแบบสมยใหม ผลตภณฑทนยมซอคอ หมอนอง กระเปาผา และของตกแตงชนเลกๆ นยมผลตภณฑทมผวสมผสลนเปนเงาและนม กรรมวธการผลตทนยมคอ การพมพและการปก นยมกลมสเรยบงาย แตมความหรหราในตว ราคาอยระหวาง 100-1,000 บาท - การพจารณาเลอกซอ พจารณาจากความประณตงดงาม คาเฉลย 4.95 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.22 การออกแบบรปแบบททนสมยคาเฉลย 4.94 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.24 และรปแบบทมเอกลกษณของสงทอพนถน คาเฉลย4.88 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.33 ตามลาดบ แนวทางการออกแบบ จากขอมลดงกลาว ผวจยไดขอสรปแนวทางการออกแบบผลตภณฑ ดงน 1.การออกแบบลวดลายประยกตมาจากลวดลายแบบดงเดมทเปนเอกลกษณของลวดลายผาทอตนจกบานหาดเสยว โดยใชโครงรางของลายแบบเดมแตลดรายละเอยดลง และปรบกลมสใหเปนกลมสกลมกลนตามขอสรปทได 2.ประเภทของผลตภณฑออกแบบใหเปนเครองใชและเครองประดบตกแตงแบบตางๆ คอ กระเปา หมอนอง กลองผา ขนาดเลก 3.วสดทเลอกใช ม 2 กลม ตามความนยมของผบรโภค คอกลมท1 ผาใยธรรมชาต ไดแกกลมผาฝาย(Cotton)ทมความนมผวสมผสเปนธรรมชาต มคณสมบตระบายความรอนไดด เหมาะสมกบการทาเครองใชและของตกแตง กลมท 2 คอผาใยโพลเอสเตอร ไดแก กลมผาซาตน (Satin) และผาไหมญปน มผวสมผสลนเปนเงา นม ไมยบยนงาย ใหความรสกหรหรา สะดวกการใชงานและดแลรกษา ราคาไมสง 4.กรรมวธการผลตใชเทคนคการพมพ ดวยระบบดจตอล เปนวธการผลตทใหลวดลายคมชด สะดวกรวดเรวและสามารถพมพไดทกเฉดสตามทออกแบบ และการพมพดวยระบบสกรนลายดวยสฟรอย ทชวยเพมความหรหราใหกบผลตภณฑ รวมกบกรรมวธการตกแตงเพมเตมดวยการปกดวยวสดตางๆ เชน เลอม ลกปด เพอเพมความโดดเดน และความประณตสวยงามใหกบผลตภณฑ 5.จากผลสรปดานราคาทเหมาะสม คอ100–1,000บาทผลตภณฑมขนาดเลกเนองจากผบรโภคสวนใหญ เปนกลมนกทองเทยวสนคา จงควรมขนาดทสามารถนากลบไปไดสะดวกและมราคาไมแพง 6.แนวทางการออกแบบพจารณาจากปจจยในดานตางๆดงน การออกแบบผลตภณฑ เนนการผลตจานวนมากในรปสนคา ซงจะผลตดวยเครองจกร หรอวธการอนใดกไดการออกแบบผลตภณฑควรสมพนธกบสงตางๆคอ 1. สมพนธกบคณภาพและประโยชนใชสอย เหมาะสมกบการนาไปใชในโอกาสตางๆ2.การพจารณาถงวสดและกระบวนการผลตทเหมาะสม 3. สมพนธกบความตองการของผบรโภค ควรคานงถงความตองการทสอดคลองกบชวต ความเปนอย เหมาะสมกบวฒนธรรม รสนยม สภาพเศรษฐกจและสงคม 4. มคณคาทางความงาม ตระหนกถงความงามทเดนชด รวมสมย และมความประณตบรรจง (วรณ ตงเจรญ, 2526: 111-114) การออกแบบ

จากขอมลเบองตนผวจยไดนาผลการสรปมาเปนแนวทางในการออกแบบ โดยใชลวดลายเอกลกษณของผาตนจกบานหาดเสยว ทไดจากผลการวจยป 2553 โดยคดเลอกมาใชจานวน3กลมลายเพอนาไปพฒนาใชกบผลตภณฑของทระลกจานวน 5 ประเภท ใหเหมาะสมกบขอสรป ความนยมของผบรโภคและผเชยวชาญดานสงทอ โดยมรายละเอยดดงน


151

ขอมลลวดลายผาทอตนจกบานหาดเสยว การทอผาตนจกของตาบลหาดเสยว ใชวธการจกใหเกดลวดลายจากดานหนาของผา ในขณะทการทอผาตนจกของอาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหมจะใชวธการจกจากดานหลงของผา (จกแบบควาลาย) ลวดลายของผาตนจกแบงออกเปนสองสวน ไดแก ลายหลก คอลายขนาดใหญทอยตรงกลาง และลายประกอบ คอลายขนาดเลกจดวางประกบอยดานบนและดานลางของลายหลก ทชวยสงเสรมใหลายมความโดดเดนสวยงามกลมกลนเปนเอกภาพเดยวกน โครงสรางการจดวางลายหลกในผาทอเปนแบบสมมาตร วางลายซาเปนจงหวะตอเนอง สสวนใหญทใชคอสตดกนวรรณะรอน สทนยมคอ ลายสเหลองเขยว บนพนแดง เอกลกษณแบบดงเดมของลายผาทอตนจกบานหาดเสยว มลายหลก 9 ลาย คอ ลายสขอ แปดขอ สบสองหนวยตด มนสบหก เครอนอย เครอใหญ เครอกลาง สองทอง และลายนาอาง สวนลายประกอบเชน ลายดอกหม นกคม นกหม พงคน เครอขอ และลายสรอยสา เปนตน ทมาของรปแบบลายผาทอตนจก พนฐานคอลายเรขาคณต และลายทสวนใหญมาจากธรรมชาต ไดแกลายดอกไม และ ลายสตว เชน ลายนกคม แสดงถงสงทเปนมงคลใหคมครองชวต หรอลายนกหมแสดงถงการรวมกนไมใหเกดความขดแยงกน เปนตน

ลายมนสบหก ลายสบสองหนวยตด ลายเครอใหญ

ภาพ 1 ลวดลายเอกลกษณของผาทอตนจกหาดเสยวทนามาใชในการออกแบบ

ทมา : ใจภกด บรพเจตนา

ภาพ 2 ผาทอตนจกบานหาดเสยวแบบดงเดม จากศนยการเรยนรภมปญญาไทย อาเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย ทมา : ใจภกด บรพเจตนา


152

ภาพ 3 ผลตภณฑผาทอตนจกทมการปรบสใหมตามความนยม และผาทอทจาหนายทวไปในชมชนบานหาดเสยว ทมา : ใจภกด บรพเจตนา

กลมลายทนามาใชในการออกแบบ

ลายกลมท1 ลายกลมท3 ลายกลมท5

ภาพ 4 การออกแบบและคดเลอกลายโดยใชโครงสรางลายแบบดงเดม แตลดลายละเอยดและปรบกลมสใหม


153

การพฒนาผลตภณฑตนแบบ ลวดลายและผลตภณฑตนแบบหมอนทรงสามเหลยม

Color way

- ขนาด 28x24 cm. กลมสมวงแดง และมวงนาเงน ใชผาลายพมพลาย สลบกบผาสพน เพอเนนลวดลายใหโดดเดน ปกทบบนลายดวยไหมปก เลอม ลกปด และตกแตงดวยปอมปอม และพจากเสนไหมเพอเพม ประณต หรหรา สวยงาม - เทคนคการพมพ 2 วธ คอการพมพลายระบบดจตอลและการพมพลาย ระบบสกรนดวยฟรอยสเงน - วสด ผาไหมซาตน ผาไหมญปน

แบบ 1 พมพดจตอล ดานหนา-ดานขาง

แบบ 2 พมพดจตอล ดานหนา-ดานขาง

แบบ3 พมพฟรอย

ภาพ 5 การพฒนาผลตภณฑตนแบบหมอนทรงสามเหลยม


154

ลวดลายและผลตภณฑตนแบบหมอนทรงสเหลยม Color way

- ขนาด 50x30 cm. ใชกลมสตดกน ทมการลดคานาหนกสของ กลมสชมพ สสม และกลมสฟา สเขยว เพอใหรสกกลมกลนกน ใชผาทมลายพมพสลบกบผาสพน ปกดวยไหมปก เลอม และตกแตงดวยพจากเสนไหม - เทคนค คอการพมพลายระบบดจตอล - วสด ผาไหมซาตน ผาไหมญปน

แบบท1 ดานหนา- ดานหลง

แบบท2

ภาพ 6 การพฒนาผลตภณฑตนแบบหมอนทรงสเหลยม

ลวดลายและผลตภณฑตนแบบกระเปาทรงหาเหลยม

Color way

- ขนาด 21x27cm. และ 17x30 cm. เลอกใชกลมสเขยว 80% และสสม 20%รวมกบการไลนาหนกสเขยวเพอสราง ความกลมกลนกน ใชผาทมลายพมพประกอบกบวสดหนง เพอเนนลวดลายใหโดดเดน - เทคนคการพมพระบบดจตอล - วสด ผาฝายเนอหนาใหผวสมผสทเปนธรรมชาตและสะดวก ในการดแลรกษา และใชหนงเปนวสดประกอบ เพอเพม ความแขงแรงใหกบตวผลตภณฑ

ดานหนา – ดานหลง

ภาพ 7 การพฒนาผลตภณฑตนแบบกระเปาทรงหาเหลยม


155

ลวดลายและผลตภณฑตนแบบกระเปาทรงสามเหลยม Color way

- ขนาด 20x30 cm. และ 14x20 cm. - วสด ดานนอกใชผาไหมซาตนพมพลาย ดานในใชผาไหม ญปน สวนหกระเปาใชเสนหนงและ เทปผาสทอง - เทคนค การพมพ2 วธ คอการพมพลายดวยระบบดจตอล และการพมพลายระบบสกรนดวยฟรอยสเงนกบสทองลงบน ผาพนสขาว สแดง สฟา สเขยว และตกแตงดวยการปกเลอม และพจากเสนฝาย

แบบ1 พมพดจตอล ดานหนาดานหลง

แบบ2 พมพลายดวยฟรอยสเงน สทองลงบนผาพนสตางๆ

ภาพ 8 การพฒนาผลตภณฑตนแบบกระเปาทรงสามเหลยม

ลวดลายและผลตภณฑตนแบบกลองผาอเนกประสงค

Color way

- ขนาด 15x8 cm. 10x20 cm. และ 10x6 cm. สาหรบใสของหรอวางตกแตง ออกแบบเปนกลอง ขนาดเลก ทรงสงและทรงเตย รวม 3 ขนาด - เทคนค พมพระบบดจตอล มมทง 4 ดานตด กระดมทองเหลอง เพอสามารถปรบขนาดรปทรง ของกลองใหเปดออกได - วสด ดานนอกเปนผาไหมซาตนพมพลาย ดานใน บดวยผาไหมญปนสนาตาล

กลองผา 3 ขนาด ดานขาง ดานบน

เปดดานขาง ปรบขนาด

ภาพ 9 การพฒนาผลตภณฑตนแบบกลองผาอเนกประสงค


156

ภาพ 10 ภาพรวมผลงานการพฒนาผลตภณฑ และการนาลวดลายไปตอยอดผลตเพมเปนของทระลกอนๆ : ผาพนคอ กระเปา ซองแวนตา พวงกญแจผา ผลงานสวนงานวจยและสงประดษฐ ในงาน open house

ราชมงคล มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร


157

ภาพ 11 การตอยอดผลงานวจย ไดรบรางวลระดบนานาชาตในงาน Korea International Women’s Invention Exposition 2012 เรอง“การออกแบบลวดลายผาไทลานนาแบบรวมสมย” ผลงานในสาขา Design รางวลเหรยญทอง

(KIWIE 2012 Gold Medal) และรางวลเหรยญทอง (WIPO Gold Medal) จาก World Intellectual Property Organization

ภาพ 12 การอบรมถายทอดความร การพฒนาผลตภณฑ ทสาขาออกแบบแฟชนและศลปะสงทอ

คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ภาพ 13 การเผยแพรผลงานวจยสชมชนโรงเรยนบานเชลยง อาเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย


158

ตาราง 1 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของความพงพอใจตอการพฒนาผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก ของชมชนบาน หาดเสยว จงหวดสโขทยจากผชมผลงานการเผยแพรผลงานวจย

ประเดน ระดบสงผลตอความสาเรจ

x S.D. แปลผล มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด จานวน จานวน จานวน จานวน จานวน

รปแบบสอถงงานผาทอแบบพนถนของบานหาดเสยว จ.สโขทย

19 15 - - - 4.53 0.51 มากทสด

ความประณตงดงาม 18 16 - - - 4.79 0.48 มากทสด ความทนสมย 28 5 1 - - 4.71 0.52 มากทสด การใชวสด ส ลวดลาย เหมาะสมกบความนยมในปจจบน

25 8 1 - - 4.56 0.50 มากทสด

มการพฒนาดานลวดลาย และสแตกตางจากงานพนถน

19 15 - - - 4.62 0.49 มากทสด

รปแบบเหมาะสมกบผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก

21 13 - - - 4.76 0.43 มากทสด

เทคนคการผลตมความเหมาะสมกบรปแบบผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก

26 8 - - - 4.65 0.54 มากทสด

ความพงพอใจตอรปแบบในภาพรวม 23 10 1 - - 4.65 0.54 มากทสด ตาราง 1 ตารางคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของความพงพอใจตอการพฒนาผลตภณฑสงทอประเภทของทระลกจากขอมลในตารางสรปวา ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจในทกดาน ในระดบมากทสด โดยมความพงพอใจดานความประณตงดงามในระดบมากทสด คาเฉลย 4.79 คาเบยงเบนมาตรฐาน 0.48 อภปรายผล การพฒนาผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก ของชมชนบานหาดเสยว ผวจยไดสารวจความตองการเบองตน และสรปวเคราะหความตองการของผบรโภคในดานตางๆ จากผลสรปดงกลาว จงใชรปแบบลวดลายทผสมผสานระหวางแบบดงเดมกบการประยกตใหม โดยนาลวดลายตนแบบทไดจากการทาวจย ในป 2553 มาใชเปนลวดลายหลกในการออกแบบ โดยใชเฉพาะโครงรางของลาย เพอคงลกษณะแบบดงเดมบางสวนไว รวมกบการกาหนดกลมสใหมใหมความกลมกลน ออนหวาน สดใสและดหรหรา เทคนคการผลตลวดลายใชนวตกรรมการพมพดวยระบบดจตอล และการพมพระบบสกรนลายดวยสฟรอย สามารถผลตไดรวดเรวชวยลดตนทนการผลตลง ทาใหสนคามราคาไมสง รวมการปกตกแตงลวดลายดวยวสดตางๆ ทชวยเพมความประณต สวยงามทดเปนสนคาทใชกรรมวธสมยใหมแตยงคงมลกษณะของงานฝมอรวมอยดวย ในดานประเภทของผลตภณฑ ออกแบบเปนผลตภณฑประเภทเครองใช และเครองประดบตกแตง ไดแก หมอนองรปทรงสามเหลยมและสเหลยม กระเปารปทรงสามเหลยมและหาเหลยม รวมถงกลองผาเอนกประสงค 3 ขนาด ดานวสดทนามาใช ม 2ชนด คอผาฝายจากใยธรรมชาต ทมคณสมบต นมเปนธรรมชาต สะดวกในการดแลรกษา และผาไหมซาตน ผาไหมญปนจากใยสงเคราะห เปนผาทสะดวกในการใชงาน มผวสมผส นม มนวาว ใหความรสกหรหรา เหมาะสมกบการผลตเปนของทระลก และมราคาไมสง ทาใหสามารถควบคมตนทนการผลตใหมราคาทเหมาะสม เฉลย ระหวางราคา 100–1,000 บาท ซงเปนความตองการโดยรวม จากผลสรปแบบสอบถามผบรโภค จากผลงานตนแบบการพฒนาผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก ของชมชนบานหาดเสยว จงหวดสโขทย นอกจากจะเปนแนวทางในการพฒนาสงทอพนถนใหมรปแบบเหมาะสมกบความนยมในปจจบนแลว ยงเปนทางเลอกสาหรบผบรโภคทนยมสนคา เชงวฒนธรรม รวมถงเปนประโยชนเชงวชาการ ทสามารถนาผลการวจยไปตอยอด พฒนาแนวคด และนาไปใชเปนแนวทางในการออกแบบในการพฒนางานดานสงทอพนถนในรปแบบอนๆ ทงนเพอเปนการสงเสรมสนคาตามนโยบายเศรษฐกจสรางสรรคของประเทศตอไป


159

ขอเสนอแนะ 1. การนาวสด เทคนคการผลตนวตกรรมดานสงทอ มาใชในการผลต เชน เทคนคการผลตลวดลายผาทใหพนผวพเศษ การ

ผสมสารเคลอบผวบนผลตภณฑหรอผสมในเสนใยผา เชน สารสะทอนนาและไฟ/สารทใหกลนหอม/สารบารงผว เปนตน เพอเพมความคงทน ความสวยงาม และความแตกตางใหกบผลตภณฑ

2. ควรศกษาแนวโนมการออกแบบ (Trend) ทเปนปจจบนเพอทราบแนวทางการออกแบบในดานรปแบบวสด การใชส และกระบวนการผลต เพอใหเหมาะสมกบความนยมของผบรโภค

3. ควรนาลวดลายทเปนเอกลกษณของผาทอหรอ ลวดลายทแสดงถงศลปวฒนธรรมไทย ในพนถนอนๆ มาประยกตใช เพอเปนการอนรกษและพฒนาภมปญญาทองถน ใหเกดประโยชนเชงพาณชยตอไป

กตตกรรมประกาศ

การพฒนาผลตภณฑสงทอประเภทของทระลก ของชมชนบานหาดเสยว จงหวดสโขทย ไดรบทนสนบสนนการวจยจากสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต และตดตามผลการดาเนนงานจากสถาบนวจยและพฒนา และคณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ผวจยขอขอบคณมา ณ ทน เอกสารอางอง คณากร วาณชยวรฬ. (2552).เศรษฐกจสรางสรรค: เขามงคงจากความคดกนอยางไร.ศนยสรางสรรคงานออกแบบ(TCDC). กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จากด (มหาชน). ใจภกด บรพเจตนา. (2553).การสรางสรรคตนแบบลวดลายผาไทลานนาแบบรวมสมย. รายงานการวจย มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลธญบร. ทรงศกด ปรางควฒนากล, แพทรเซย ชสแมน. (2530).ผาลานนา ยวน ลอ ลาว. โครงการศนยสงเสรมศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม.กรงเทพฯ : อมรนทร พรนตง กรพ จากด. มหาวทยาลยศลปากร. (2543).ผาทอพนเมองในภาคเหนอ. โครงการพฒนาผาพนเมองในทกจงหวดของประเทศ. กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชงจากด (มหาชน). มหาวทยาลยศลปากร. (2544).ลวดลายและสสนบนผาทอพนเมอง. โครงการพฒนาผาและผลตภณฑผาพนเมองทวประเทศ เพอสงเสรมการผลตและการสงออก. กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชงจากด (มหาชน). วรณ ตงเจรญ. (2539).การออกแบบ.กรงเทพฯ : สานกพมพวฌวลอารต. สรพล ดารหกล. (2542).ลานนา สงแวดลอม สงคมและวฒนธรรม.(โครงการสบสานมรดกไทย). กรงเทพฯ : มรดกไทย. ชชย สมทธไกร. (2554).พฤตกรรมผบรโภค. กรงเทพฯ : พมพครงท 2 สานกพมพแหง จฬาลงกรณมหาวทยาลย. Laurie Wisbrun. (2011).The Complete Guide to Designing and Printing Fabric.London: A&C Black Publishers Limited.

การพัฒนาผล ิตภัณฑ์สิ่งทอ...

Documents