รายงานผลการวจย

เร�อง

การทดสอบประสทธภาพของวสดปรบปรงดนและป ยน�าหมกท�ผลตจากกาก

ตะกอนและน�าลน จากถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบตอการเจรญ

ของพชผก

The Study on the Efficient Testing of Soil Amendment and Fermented

Liquid Fertilizer Production from Sludge and Effluent from Prototype

of Mixed Anaerobic Digester for Vegetable Production

โครงการยอยภายใตชดโครงการ : การจดการและการใชประโยชนของเสยจากฟารมสกร

ขนาดเลกแบบครบวงจร

โดย

พนมเทยน ทนคาด และคณะ

มหาวทยาลยแมโจ

2556

รหสโครงการวจย มจ.1-55-060.4

รายงานผลการวจย

เร�อง การทดสอบประสทธภาพของวสดปรบปรงดนและปยน�าหมกท�ผลตจากกาก

ตะกอน และน�าลน จากถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบตอการเจรญ

ของพชผก

The Study on the Efficient Testing of Soil Amendment and Fermented

Liquid Fertilizer Production from Sludge and Effluent from Prototype of

Mixed Anaerobic Digester for Vegetable Production

โครงการยอยภายใตชดโครงการ : การจดการและการใชประโยชนของเสยจากฟารมสกร

ขนาดเลกแบบครบวงจร

ไดรบการจดสรรงบประมาณวจย ประจาป 2555

จานวน 220,000 บาท

หวหนาโครงการ นายพนมเทยน ทนคาด

ผรวมโครงการ นางสาว ศภธดา อ�าทอง

นางสาวนงคราญ พงศตระกล

งานวจยเสรจส�นสมบรณ

25 กนยายน 2556

กตตกรรมประกาศ

โครงการวจยเร� อง การทดสอบประสทธภาพของวสดปรบปรงดนและปยน� าหมกท�ผลต

จากกากตะกอนและน� าลน จากถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบตอการเจรญของพชผก

ซ� งอยในชดโครงการ การจดการและการใชประโยชนของเสยจากฟารมสกรขนาดเลกแบบ

ครบวงจรไดสาเ รจลลวง โดยไดรบทนอดหนนการวจยประจาป 2555 จากสานกวจยและ

สงเสรมวชาการการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ ท�ชวยอานวยความสะดวกและแจงขอมลตางๆ

ผศ.ดร ฐปน ช�นบาล ท�ชวยเสนอแนะใหค าปรกษา ผศ.ดร ศภธดา อ �าทอง ท�สน บสนน

หองปฏบตการวเคราะหดนและปย และกองสวสดการท�ชวยอานวยความสะดวกดานสถานท�

ทาการวจยจนเสรจสมบรณ

ผวจย

สารบญ

หนา

สารบญตาราง ข

สารบญภาพ ง

บทคดยอ 1

Abstract 2

คานา 3

วตถประสงคของการวจย 4

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ 4

การตรวจเอกสาร 5

อปกรณและวธการทดลอง 26

ผลการทดลองและวจารณ 34

สรปผลการทดลอง 57

ขอเสนอแนะ 58

เอกสารอางอง 59

ภาคผนวก 62

ข

สารบญตาราง

หนา

ตารางท� 1 ปรมาณส�งขบถายของสตวตางๆในแตละวน 6

ตารางท� 2 ลกษณะท�วไปของน� าเสยจากฟารมสกร 6

ตารางท� 3 มาตรฐานน� าท�งจากฟารมสกร 7

ตารางท� 4 แสดงขอดและขอเสยของปยเคมและปยอนทรย 14

ตารางท� 5 ความหนาแนนรวมของดน (กรมตอลกบาศกเซนตเมตร) ท�ไมมการใสปย

ท�ใส ปยเคม และท�ใสปยหมกในการปลกขาวเปนเวลา 11 ป

15

ตารางท� 6 ปรมาณไนโตรเจนท�ถกชะลางจากไนโตรเจนท�มอยแตเดมในดนและจาก

ปยเคม ท�ใสในแปลงปลกนอย

17

ตารางท� 7 ปรมาณธาตโลหะหนกบางชนดและอารเซนคท�ดนซ�งใชทาการเกษตรใน

ประเทศองกฤษและเวลสไดรบจากปยอนทรยและปยเคม

19

ตารางท� 8 ผลการวเคราะหกากตะกอนแหงและน� าลนจากระบบผลตกาซชวภาพ 22

ตารางท� 9 แสดงจานวนสกรและลกษณะน� าเสยจากฟารมสกร 34

ตารางท� 10 การงอกของเมลดผกบงจนเม�อเพาะในน� าสกดจากกากตะกอน และน� าลน

จากถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

50

ตารางท� 11 แสดงคณสมบตเบ�องตอนของดนและวสดปรบปรงดน (น� าหนกแหง) 51

ตารางท� 12 การเปล�ยนแปลงทางเคมของดนเม�อผานการใสวสดปรบปรงดน 52

ค

สารบญตารางภาคผนวก

หนา

ตารางภาคผนวกท� ข.1 ประสทธภาพของถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ 68

ตารางภาคผนวกท� ข.2 แสดงคณสมบตกากตะกอนและน� าลนจากระบบผลตกาชชวภาพ

ฟารมสกรละถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

71

ตารางภาคผนวกท� ข.3 แสดงผลการทดสอบการงอกของเมลดตอวสดปรบปรงดนท�

ผลตได

71

ตารางภาคผนวกท� ข.4 แสดงการปลดปลอยคารบอนไดออกไซดของดน 72

ตารางภาคผนวกท� ข.5 แสดงการปลดปลอยไนโตรเจนของกากตะกอน 73

ตารางภาคผนวกท� ข.6 แสดงการปลดปลอยแอมโมเนยไนโตรเจนของกากตะกอน 73

ตารางภาคผนวกท� ข.7 แสดงการปลดปลอยไนเตรทไนโตรเจนของกากตะกอน 74

ตารางภาคผนวกท� ข.8 แสดงปรมาณฟอสฟอรสท�ถกปลดปลอยจากกากตะกอน 74

ง

สารบญภาพ

หนา

ภาพท� 1 แสดงกระบวนการแอนแอโรบก 9

ภาพท� 2 แสดงสวนประกอบของระบบผลตกาชชวภาพฟารมสกร 11

ภาพท� 3 ถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ 26

ภาพท� 4 แสดงคา pH และ คาการนาไฟฟา (EC) ของกากตะกอนและน� าลนท�ผานถง

หมกไรอากาศฟารมสกรท�วไป

36

ภาพท� 5

แสดงปรมาณธาตอาหารหลกของกากตะกอนและน� าลนท�ผานถงหมกไร

อากาศฟารมสกรท�วไป

37

ภาพท� 6

แสดงปรมาณธาตอาหารรองและจลธาตในกากตะกอนและน� าลนท�ผานถง

หมกไรอากาศฟารมสกรท�วไป

38

ภาพท� 7 แสดงปรมาณอนทรยคารบอน อนทรยวตถและคา C/N ในกากตะกอนและ

น� าลนท�ผานถงหมกไรอากาศฟารมสกรท�วไป

39

ภาพท� 8 แสดงการเปล�ยนแปลงของ pH ของน� าเขาระบบและน� าท�ง 40

ภาพท� 9 แสดงประสทธภาพการกาจดสารอนทรยในรป COD ของระบบ 41

ภาพท� 10 แสดงประสทธภาพการกาจดสารอนทรยในรป BOD ของระบบ 42

ภาพท� 11 แสดงประสทธภาพการกาจดของแขงแขวนลอย (SS) ของระบบ 42

ภาพท� 12 แสดงคา pH และ คาการนาไฟฟา ( EC ) ของกากตะกอนและน� าลนท�ผานถง

หมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

43

ภาพท� 13 แสดงปรมาณธาตอาหารหลกของกากตะกอนและน� าลนท�ผานถงหมกไร

อากาศแบบกวนผสมตนแบบ

44

ภาพท� 14 แสดงปรมาณธาตอาหารรองและจลธาตในกากตะกอนและน� าลนท�ผานถง

หมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

45

จ

สารบญภาพ (ตอ)

หนา

ภาพท� 15 แสดงปรมาณอนทรยคารบอน อนทรยวตถและคา C/N ในกากตะกอนและ

น� าลนท�ผานถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

46

ภาพท� 16 คารบอนไดออกไซดท�ปลดปลอยจากวสดปรบปรงดน (a) 24 ช�วโมงแรก

(b) ตลอดการทดลอง

53

ภาพท� 17 การปลดปลอยไนโตรเจนในวสดปรบปรงดน (a) แอมโมเนย ไนโตรเจน

(b) ไนเตรท ไนโตรเจน

54

ภาพท� 18 การปลดปลอยฟอสฟอรสจากวสดปรบปรงดน 55

ฉ

ภาพภาคผนวก

หนา

ภาพภาคผนวกท� ก.1 แสดงขอมลการสารวจฟารมสกรในพ�นท� อ. สนทราย สนปาตอง

และแมวาง จ. เชยงใหม

64

การทดสอบประสทธภาพของวสดปรบปรงดนและปยน�าหมกท�ผลตจากกากตะกอนและ

น�าลน จากถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบตอการเจรญของพชผก

The Study on the Efficient Testing of Soil Amendment and Fermented Liquid

Fertilizer Production from Sludge and Effluent from Prototype of Mixed

Anaerobic Digester for Vegetable Production

พนมเทยน ทนคาด1 ศภธดา อ�าทอง2 และนงคราญ พงศตระกล3

Panomtian Thonkamdee1, Supathida Umthong2 and Nongkarn Pongtrakoon3

1กองสวสดการ มหาวทยาลยแมโจ จ.เชยงใหม 50290

2คณะผลตกรรมการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ จ.เชยงใหม 50290 3คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยแมโจ จ.เชยงใหม 50290

-----------------------------------

บทคดยอ

งานวจยน�มวตถประสงคเพ�อศกษาประสทธภาพของวสดปรบปรงดนและปยน� าหมกท�ผลต

ไดจากกากตะกอนและน� าลนจากถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ ในการทดลองน� ใชถง

หมกไรอากาศขนาด 1000 ลตรทดสอบกบของเสยมลสกรของคณะสตวศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยแมโจ โดยออกแบบใหมการวนน� าท�ล นออกจากระบบ 8 คร� งตอวนเพ�อเพ�ม

ประสทธภาพของระบบ ระยะเวลาทาการทดลอง 60 วน ผลการทดลองพบวา ระบบถงหมกแบบไร

อากาศน� สามารถกาจด COD ไดรอยละ 79.3 กากตะกอนมปรมาณไนโตรเจนรอยละ 0.912

ฟอสฟอรสรอยละ 0.011และโปแตสเซยมรอยละ 0.05 สวนในน� าลนมคาไนโตรเจนรอยละ 0.136

ฟอสฟอรสรอยละ 0.006 และโปแตสเซยมรอยละ 0.09 อตราการใชกากตะกอนและน� าลนเปนวสด

ปรบปรงดนท� 34.95 กโลกรมตอแปลง และ 234.34 ลตรตอแปลงตามลาดบ โดยเม�อนากากตะกอน

และน� าลนไปทดสอบดชนการงอกของเมลดพชพบวากากตะกอนและน� าลนมคาดชนการงอกท�

ใกลเคยงกบคามาตรฐานปยอนทรย อกท�งการใชกากตะกอนยงเปนการเพ�มอนทรยวตถในดนอก

ดวย คาสาคญ: ถงหมกไรอากาศ วสดปรบปรงดน ดชนการงอกของเมลด

2

Abstract

This objective of experiment to study the efficiency of soil amendment and liquid

fertilizer production from sludge and effluent from prototype of mixed anaerobic digester. In

this experiment, the anaerobic digester tests with 1000 liters of Swine waste of Maejo

University’s animal science and technology. With the agitation rate to 8 times per day by the

water effluent to increase the efficiency. After 60-days trial period, results showed that anaerobic

digester system was 79.3 percent of COD removal, digester sludge have nitrogen, phosphorus and

potassium 0.912 percent. 0.011 and 0.05 percent respectively. The over-flow have nitrogen,

phosphorus and potassium 0.136, 006 and 0.09 percent respectively. Volume of the sludge and

the water effluent to used to soil amendment 34.95 kg. and 234.34 liter per plot respectively. The

germination test of digester sludge and effluent water were found the germination index similar to

the standard of organic fertilizer and the digester sludge also increases the organic matter in the

soil.

Key words: Anaerobic digestion, Soil amendment, Germination index

3

คานา

มลสกรมกจะเปนปญหาตอเจาของฟารมและชมชน เน�องจากมกล�นอนไมพงประสงค วธ

กาจดท�ไดผลท�ดและไดรบการยอมรบวาสามารถแกไขปญหาเหลาน� ไดดวธหน�ง คอ ระบบบาบดน� า

เสยแบบไรอากาศ โดยไดผลพลอยไดเปนกาซชวภาพ แตอยางไรกตามพบวา ในระบบไรอากาศน�

ยงมของเหลอท�งท�ผานขบวนการหมกมาแลวไดแก กากตะกอน และน� าลน ซ�งของเหลอท�งเหลาน�

จะมเปนจานวนมากและเม�อท�งสสภาพแวดลอมกอาจกอใหเกดปญหาตอระบบนเวศและ

สภาพแวดลอมโดยรอบได เน�องจากของเหลอท�งเหลาน� ยงมปรมาณของสารอนนทรยตางๆ

หลงเหลออยเปนจานวนมาก โดยเฉพาะในสวนของ ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปแตสเซยม แคลเซยม

และแมกนเซยม เปนตน ซ�งธาตสวนใหญเหลาน� พบวาเปนธาตท�เหมาะสมตอการเจรญเตบโตของ

พช จงสมควรนากากตะกอนและน� าท�งเหลาน�มาพฒนาใหเกดประโยชนสงท�สด

การทาวสดปรบปรงดนและปยน� าหมก จากกากตะกอนและน� าลนจากถงหมกไรอากาศ

แบบกวนผสม นบเปนเทคโนโลยท�คดคนเพ�อแกไขและจดการกบกากตะกอนและน� าท�งเพ�อ

นามาใชใหเกดประโยชนสงสด โดยเกษตรกรผเล�ยงสกรขนาดเลกๆ สามารถมรายไดเพ�มจากการ

ขายวสดปรบปรงดน และปยน� าหมกเหลาน� หรอสามารถนาไปใชสาหรบเพาะปลกเพ�อลดคาใชจาย

ในการใชปยและสารเคมในการเกษตรของตนเองลงได โดยในระบบไรอากาศ น�นพบวา จลนทรย

ในระบบจะมบทบาทสาคญในการยอยสลายหรอแปรสภาพสารอนทรยท�มอยมากในมลสกรใน

สภาพท�ไรอากาศใหกลายเปนอนทรยวตถท�คงรป และเปนประโยชนตอพช แตอยางไรกตามในแต

ละระบบของการบาบดน� าเสยแบบไรอากาศน�นกจะมปรมาณและองคประกอบของเหลอท�งท�

เกดข�นท�งในรปแบบของกากตะกอนและน� าลนท�แตกตางกน อกท�งไมไดรบความสนใจและนามา

พฒนาใหเกดประโยชนอยางเตมท� ซ�งนบไดวาเปนการสญเสยและเปลาประโยชนอยางแทจรง

ดวยเหตน�คณะผวจยจงไดมความสนใจในการทาการศกษาท�จะนาเอาของเหลอท�งดงกลาว

เหลาน�มาพฒนาและนามาใชใหเกดประโยชนสงสด โดยใชกากตะกอนและน� าลนจากถงหมกไร

อากาศแบบกวนผสมซ�งเปนถงตนแบบ โดยนามาปรบปรงใหเปนวสดปรบปรงดนและปยน� าหมกท�

เหมาะสม เพ�อเปนแนวทางใหเกษตรกรเจาของฟารมสกร สามารถจดการกบกากตะกอนท�เหลอท�ง

และน� าลนจากระบบการหมกระบบไรอากาศไดอยางมประสทธภาพ และไดผลผลตเปนวสด

ปรบปรงดนและปยน� าหมกไวใชประโยชนอกดวย ซ�งนบไดวาเปนการแกไขปญหาของเสยจาก

ฟารมสกรท�ครบวงจรอยางแทจรง

4

วตถประสงคของการวจย

1. ทาการศกษาและพฒนากากตะกอนและน� าลนท�เหลอท�งจากถงหมกไรอากาศแบบกวนผสม

ตนแบบ เพ�อใชเปนวสดปรบปรงดนและปยน� าหมกท�มคณภาพ

2. ทาการศกษาการปลดปลอยธาตอาหารของวสดปรบปรงดนท�ผลตไดเพ�อวเคราะหประสทธภาพ

และปรมาณการใชท�เหมาะสม

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ

1. ไดวสดปรบปรงดนและปยน� าหมกท�ผลตจากกากตะกอนและน� าลนจากระบบผลตกาซชวภาพ

2. ลดปรมาณการใชปยเคมในระบบการเกษตรได

3. เพ�อชวยลดปญหาภาวะโลกรอนและจดการของเสยในแตละวนได

5

การตรวจเอกสาร

ลกษณะน�าเสยจากฟารมสกร

ในฟารมสกรของเสยเกดข�นในรปแบบตาง ๆ คอ เศษอาหาร มล ปสสาวะ น� าลางคอกกาซ

ตาง ๆ และสารระเหยท�มกล�นจากการสลายตวของมลและปสสาวะท�ขบถายแลวปรมาณของ ส�ง

ขบถายและลกษณะน� าเสยท�เกดข�นในฟารมแตละวน ข�นอยกบปจจยตาง ๆ ไดแกขนาดของฟารม

หรอจานวนสตวยนคอก ลกษณะอาหารและวธการใหอาหาร ขนาด ชนดของสตวและประเภทสตว

ท�เล�ยง ลกษณะโรงเรอนและระบบการจดการของเสย วธการทาความสะอาดคอกและปรมาณน� าท�

ใชลางหรอทาความสะอาด โดยปรมาณส�งขบถายของสกรในแตละวนจะแตกตางกนตามขนาดของ

สกรดวย เชน แมสกรกบสกรขนท�มน� าหนกเทากน คอ 90 - 120 กโลกรม จะขบถายของเสยเทากบ

4 และ 12 ลตรตอวน ตามลาดบ (ตารางท� 1) และเม�อเปรยบเทยบกบการขบถายของสตวชนดอ�น

ปรากฏวาสกรขบถายมากกวามาและโค กระบอถงสองเทา (เม�อคดตอหนวยน� าหนก) (นพนธ,

2526) ขณะท�กรมปศสตว (2533) รายงานวา สวนประกอบทางเคมและปรมาณมวลสกรท�ขบถาย

ออกมาข� นอยก บปจจยหลายประการ ไดแก อาย น� าหนกตว พนธ อาหาร ปรมาณน� าท� กน

ความสามารถในการยอยอาหาร ส�งแวดลอมและการจดการเก�ยวกบของเสย ซ�งลกษณะน� าเสยของ

ฟารมสกรโดยท�วไป แสดงไวดงตารางท� 2

น� าเสยจากฟารมสกรจะมความเขมขนสงมาก ท�งในรปของบโอดและธาตอาหาร (ธงชย,

2544) ซ� งเม�อปลอยน� าเสยลงสแมน� า จะทาใหเกดปญหายโทรฟเคช�น จากการมธาตอาหาร

ไนโตรเจน และ/หรอฟอสฟอรสมากเกนไปในแหลงน� าปด ในประเทศไทยพบปญหายโทรฟเคชน

หรอสาหรายสะพร�ง ท�เรยกกนวา ข�ปลาวาฬ ในหลายพ�นท�แลว เชน ศรราชา ชะอา หวหน กวาน

พะเยา บงแกนนคร (ขอนแกน) เม�อตนป พ.ศ. 2543 เกดปญหาแพลงตอนพชสะพร�งข�นท�บรเวณ

ปากแมน� าเจาพระยา จงหวดสมทรปราการ เปนบรเวณกวางกวา 3 กโลเมตร ตามชายฝ�งทะเลปาก

แมน� า (ธงชย, 2544) จงไดมการควบคมการปลอยน� าเสยจากฟารมสกร โดยกรมควบคมมลพษ

เพ�อใหมการบาบดน� าเสยใหมคณภาพดกอนปลอยสส�งแวดลอม ซ�งมาตรฐานน� าท�งมคากาหนด

ดงแสดงในตารางท� 3

6

ตารางท� 1 ปรมาณส�งขบถายของสตวตาง ๆ ในแตละวน

ชนดสตวท�ขบถาย น� าหนกตว (กโลกรม) รอยละของความช�น ปรมาตร (ลตรตอวน)

แมสกรทองวาง 90-120 90 4

สกรขน อาหารแหง 90-120 90 12

สกรขน อาหารเหลว

(4:1)

40-75 90 4

ท�มา: สถานเทคโนโลยกาซชวภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม (2549: ระบบออนไลน)

ตารางท� 2 ลกษณะท�วไปของน� าเสยจากฟารมสกร

พารามเตอร คาพารามเตอร

อตราการเกดน� าเสย 10 – 20 ลตรตอตวตอวน

บโอด 1,500 – 3,000 มลลกรมตอลตร

ซโอด 4,000 – 7,000 มลลกรมตอลตร

ของแขงแขวนลอยท�งหมด 2,000 – 4,800 มลลกรมตอลตร

ไนโตรเจนในรปทเคเอน 400 – 800 มลลกรมตอลตร

ฟอสฟอรสท�งหมด 8 – 17 มลลกรมตอลตร

ความเปนกรดดางหรอคาพเอช 6 - 8

ท�มา: กรมควบคมมลพษ (2546)

7

ตารางท� 3 มาตรฐานน� าท�งจากฟารมสกร

พารามเตอร หนวย คาสงสด

ประเภท ก. ประเภท ข.

ความเปนกรดและดาง - 5.5-9 5.5-9

บโอด มลลกรมตอลตร 60 100

ซโอด มลลกรมตอลตร 300 400

ของแขงแขวนลอย มลลกรมตอลตร 150 200

ทเคเอน มลลกรมตอลตร 120 200

ท�มา: กรมควบคมมลพษ (2546)

หมายเหต ประเภท ก ฟารมขนาดใหญ (ฟารมท�มจานวนสกรต�งแต 5,000 ตวข�นไป)

ประเภท ข ฟารมขนาดกลาง (ฟารมท�มจานวนสกรในชวง 500 – 5,000 ตว)

เม�อของเสยจากฟารมเล�ยงสตวท�มสารอนทรยในระดบสงไหลลงแหลงน� า จะมกลไกทาง

ธรรมชาตในการบาบดสารอนทรยเกดข�น คอ จลนทรยท�ใชอากาศจาเปนตองใชออกซเจนในน� า

เพ�อการยอยสลายสารอนทรยในน� าเสยมากข�น ทาใหออกซเจนในแหลงน� าถกใชในการยอยสลาย

และสารเคมเชงซอนท�เปนสวนประกอบอย จะถกเปล�ยนเปนสารออกไซดเชงเด�ยวจาพวก CO2,

NO, SO4, PO4+ และสารอ�น ๆ ออกซเจนจงนอยลงตามลาดบจนหมด สงผลใหปลาและสตวน� าอ�น ๆ

ขาดออกซเจนท�จาเปนตอชวตและตายในท�สด ซ�งปรมาณออกซเจนท�ต �าจะสงผลใหอตราการเกด

ปฏกรยาไนตรฟเคชนต�า และเกดปฏกรยาดไนตรฟเคชนสงข�น (Adave et al., 2008) การปนเป� อน

ของไนโตรเจนในรปแอมโมเนยมอสระหรอแอมโมเนยมไอออน (NH3/NH4+) ก เพ�มการใช

ออกซเจนโดยไนตรฟายองแบคทเรย เพ�อเปล�ยน NH3/NH4+ เปนไนไตรท (NO2

-) และไนเตรท

(NO3-) ในขบวนการไนตรฟเคชน สวน blue-green algae ท�ไดรบไนโตรเจนสงในน� าท�ไหลชา

สามารถเปนพษตอผใชน� าได (กรมโรงงานอตสาหกรรม, 2548)

8

การบาบดน�าท�งจากฟารมสกร

ระบบบาบดน� าเสยมอย 2 ระบบ คอ ระบบบาบดแบบใชออกซเจนกบระบบบาบดแบบไร

ออกซเจน การบาบดแบบไรออกซเจนถกนามาใชในการบาบดน� าเสยท�มสารอาหารและสารอนทรย

ในปรมาณท�สงท�มของแขงอยดวย และระหวางการบาบดกจะผลตกาซมเทนข� นโดยไมตองใช

พลงงาน (Feng et al., 2007) และผลตกาซไฮโดรเจนดวย เชน น� าเสยจากฟารมสกรแตปจจบนมการ

พฒนารปแบบของถงปฏกรยาข�นมาเร�อยๆจนสามารถบาบดน� าเสยท�มคา BOD ต�าๆ เชนน� าเสยจาก

ชมชน (เกรยงศกด� , 2539) เน�องจากระบบบาบดน� าเสยแบบไรออกซเจนเปนระบบท�ไมตองมการ

เตมอากาศ จงทาใหประหยดพลงงานและยงสามารถผลตกาซชวภาพเพ�อใชเปนพลงงานทดแทนใน

รปของพลงงานไฟฟาหรอพลงงานความรอนไดอกดวย (สวมล, 2548) ซ�งองคประกอบหลกของ

กาซชวภาพประกอบดวยกาซตางๆ คอ มเทน (CH4) ประมาณรอยละ 60-70 คารบอนไดออกไซด

(CO2) ประมาณรอยละ 30-40 ไฮโดรเจน ประมาณรอยละ 5- 10 และแกสอ�นๆ เชน ไนโตรเจน (N2)

ประมาณรอยละ 2-3 และไฮโดรเจนซลไฟด (H2S) ประมาณรอยละ 1-2 (จตพร และคณะ, 2548)

กระบวนการยอยแบบไมใชออกซเจน (Anaerobic Digestion) หมายถง การเปล�ยน

สารอนทรยในน� าเสยหรอในสลดจใหกลายเปนกาซมเทน โดยท�วไปเม�อกลาวถงการบาบดน� าเสย

แบบไมใชออกซเจนมกหมายถงการยอยแบบไมใชอากาศน�นเอง โดยสารอนทรยท�อยในของเสยจะ

ถกกาจดไปพรอมกบการผลตพลงงาน ซ�งของเสยจากปศสตวและสกรเปนแหลงท�ผลตกาซชวภาพ

ท�มความสาคญมากกวาของเสยอ�นๆ(Hansen et al., 1997) ซ� งกาซมเทนเปนผลผลตของ

กระบวนการไมใชออกซเจนน� เสมอ (สชาต, 2536) และยงสามารถกาจดสารประกอบไนโตรเจน

และฟอสฟอรสไดอกดวย (Ndegwa et al., 2007)

กระบวนการแอนแอโรบก (Anaerobic Digestion)

กระบวนการแอนแอโรบกคอ กระบวนการทางจลชววทยาใน ยอยสลายสารอนทรยแบบ

ไมใชออกซเจนโดยผลตภณฑหลกท�ไดจากกระบวนการแอนแอโรบกคอ กาซชวภาพและ

สารอนทรยท�เหลอ จากการยอยสลาย ซ�งกาซชวภาพเปนกาซท�ตดไฟไดงายมองคประกอบหลก

ไดแก กาซมเทนและกาชคารบอนไดออกไซด (Teodorita, et al., 2008)

9

ภาพท� 1 กระบวนการแอนแอโรบก

ท�มา: Lise, et al., 2008

การบาบดน�าเสยจากฟารมสกรดวยระบบผลตกาซชวภาพ

ระบบกาซชวภาพ (สถานเทคโนโลยกาซชวภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม, 2006) เปนระบบท�

มสวนประกอบหลายอยางท�ทางานสมพนธกนเปนอยางด ซ�งสามารถแยกออกเปนข�นตอนการ

ทางานของระบบเปนหลกใหญๆได 3 ข�นตอน คอ

1) ข�นตอนท� 1 เปนการยอยสลายสารอนทรยในบอหมกแบบราง (Channel Digester) ใน

ข�นตอนน� บอหมกแบบรางยงทาหนาท�ในการแยกของเสยสวนขนและสวนใสออกจากกนดวย ของ

เสยสวนขนจะถกหมกยอยในบอหมกแบบรางน� ประมาณ 30–40 วน จนอยในสภาวะท�เสถยร

(stabilized) และผานเขาสลานกรองของแขง (Slow Sand Bed Filter : SSBF) โดยท�ลานกรองน� จะ

ตอเช�อมกบบอหมกแบบราง และรบกากของเสยสวนขนท�ผานการหมกยอยแลวจากบอหมกแบบ

ราง กากของเสยท�ไดจากลานกรองของแขงน� สามารถนาไปใชเปนปยอนทรยซ�งเปนท�ตองการของ

พ�นท�เพาะปลกมาก รวมท�งใชในการปลกหญาในกจการสนามกอลฟดวย สาหรบของเสยสวนใสซ�ง

10

มปรมาณ 80–90% ของของเสยท�งหมด จะไหลผานไปยงบอหมกแบบUASB (Up-flow Anaerobic

Sludge Blanket Reactor) เพ�อบาบดในข�นตอนท� 2 ตอไป

2) ข�นตอนท� 2 การบาบดและยอยสลายเกดข�นในบอหมกแบบ UASB (Up-flow Anaerobic

Sludge Blanket Reactor) สารอนทรยสวนใหญในน� าเสยซ�งอยในรปของสารละลายจะถกยอยสลาย

ในบอหมก UASB และกลายเปนกาซชวภาพในท�สด อตราสวนของปรมาตรของบอหมกแบบราง

ตอปรมาตรของบอหมกแบบ UASB คอประมาณ 2-3 ตอ 1 ท�งน� ข�นอยกบลกษณะคณสมบตของน� า

เสยจากฟารมท�เขาสระบบบาบด น� าท�ผานการบาบดจากบอหมกแบบ UASB แลวน� จะมคา COD

ประมาณ 800-1,000 มลลกรม/ลตร ซ�งในข�นตอนของการบาบดแบบไรออกซเจน จะสามารถลดคา

ความสกปรกของสารอนทรยท�ปนเป� อนอยในน� าเสยไดประมาณรอยละ 95 ของคาความสกปรก

เร�มตน

3) ข�นตอนท� 3 โดยในข�นตอนน� กลาวไดวาเปนข�นตอนของการบาบดข�นหลง (Post

Treatment) ซ�งเปนการบาบดท�ออกแบบระบบใหมการทางานท�เลยนแบบธรรมชาตโดยอาศยการ

ทางานของพช สาหราย สตวน� า เลกๆ และแบคทเรยซ�งเกดตามธรรมชาตทางานสมพนธกนเพ�อ

บาบดน� าท�ไดผานการบาบดแบบไรออกซเจนมาแลวในข�นตนใหสะอาดมากย�งข�น จนถงข�นท�

สามารถหมนเวยนนากลบมาใชทาความสะอาดคอกและ/หรอ ปลอยออกสภายนอกไดในท�สด การ

บาบดข�นหลงจะประกอบไปดวยสระพกแบบเปดท�รบน� าเสยจากการบาบดข�นตอนท� 2 แลวปลอย

เขาสชดบงพชน� าซ�งปลกพชบางชนดไวใหชวยในการบาบดน� าเสยท�งโดยทางตรงและทางออมซ�ง

จะทางานสมพนธกนกบกลมของแบคทเรย และในสวนสดทายของชดบงพชน� าจะเปนสระเล�ยง

ปลา เพ�อใชประกอบในการสงเกตคณภาพน� าท�ไดตอส�งมชวต น� าท�ผานการบาบดแลวน� จะมคา

CODสดทายท�คาดไวไมเกน 200-400 มลลกรม/ลตร และมคา BOD นอยกวา 60 มลลกรม/ลตร ซ�ง

อยในเกณฑมาตรฐานท�กรมควบคมมลพษยอมรบไดน� าเสยท�ผานการบาบดครบท�งสามข�นตอน

แลว สามารถนากลบมาใชใหมภายในฟารมเล�ยงสตวได เชน ใชสาหรบลางทาความสะอาดคอก

สตว และ/หรอสามารถปลอยลงสแหลงน� าธรรมชาตในส�งแวดลอมภายนอกไดอยางปลอดภย

11

ภาพท� 2 แสดงสวนประกอบของระบบผลตกาชชวภาพฟารมสกร (สถานเทคโนโลยกาซชวภาพ

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2006)

ระบบผลตกาซชวภาพถกนามาใชในการบาบดน� าเสยท�มสารอาหารและสารอนทรยใน

ปรมาณท�สงท�มของแขงอยดวย และระหวางการบาบดกจะผลตกาซมเทนข�นโดยไมตองใชพลงงาน

(Feng et al., 2007) และผลตกาซไฮโดรเจนดวย ซ�งระบบแบบน� เปนระบบท�ไมตองมการเตมอากาศ

จงทาใหประหยดพลงงาน และยงสามารถผลตกาซชวภาพ เพ�อใชเปนพลงงานทดแทนในรปของ

พลงงานไฟฟาหรอพลงงานความรอนไดอกดวย (สวมล, 2548) ซ� งองคประกอบหลกของกาซ

ชวภาพประกอบดวยกาซตาง ๆ คอ มเทน (CH4) ประมาณรอยละ 60 - 70 คารบอนไดออกไซด

(CO2) ประมาณรอยละ 30 - 40 ไฮโดรเจน ประมาณรอยละ 5 - 10 และแกสอ�น ๆ เชน ไนโตรเจน

(N2) ประมาณรอยละ 2 – 3 และไฮโดรเจนซลไฟด ( H2S ) ประมาณรอยละ1 - 2 (จตพร และคณะ,

2548)

12

การใชประโยชนจากกากตะกอนและน�าลนจากระบบผลตกาซชวภาพ

นอกจากกาซชวภาพแลว น� าเสยท�ไหลออกจากระบบผลตกาซชวภาพยงสามารถนามาใช

เปนปยน� ารดทางดน หรอฉดพนทางใบได และกากตะกอนท�ออกจากระบบยงสามารถนาไปใชเปน

วสดปรบปรงดนได (สกญญา และคณะ, 2550) จากการวเคราะหปรมาณธาตอาหารและจลธาตใน

น� าท�ผานการบาบดและกากตะกอน พบวากากตะกอนมปรมาณธาตอาหารมากกวาในน� าลน (ตาราง

ท� 4) ซ�งเหมาะสาหรบการนาไปใชเปนวสดปรบปรงดนมากกวา โดยการนามลสกรท�ผานระบบ

บาบดผลตกาซชวภาพแลวมาทาการตากแหง ซ�งผลการทดลองของ ฐปน และคณะ (2553) พบวามล

สกรแหงมธาตอาหารท�เปนท�ตองการของพช เชน ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปแตสเซยม แคลเซยม

แมกนเซยม มปรมาณเทากบ 1.84, 0.70, 0.21, 7.3, 1.2 (%) ตามลาดบ สาหรบจลธาตน�นพบวาม

ปรมาณ สงกะส ทองแดง แมงกานส และเหลก เทากบ 0.07, 0.02, 0.01 และ 0.40 (%) ตามลาดบ แต

อยางไรกตามคา pH และคาการนาไฟฟา มคาเทากบ 6.23 และ 3.70 (dS/m) ตามลาดบ ซ�งจะเหนได

วาท�งคา pH และคาการนาไฟฟาของมลสกรยงมคาไมเหมาะสมสาหรบการเจรญเตบโตของพช

และสงกวามาตรฐานปยอนทรยของกรมพฒนาท�ดน ถามการนาไปใชโดยไมมการปรบคาเหลาน� ให

มความเหมาะสมอาจจะทาใหพชตายหรอชงกการเจรญเตบโตได

การผลตปยอนทรยจากกากตะกอน

ปยอนทรย คอสารท�ไดจาก หรอทามาจากวสดอนทรย หรอส�งมชวตตามธรรมชาต มแร

ธาตอาหารท�เปนประโยชนและจาเปนสาหรบการเจรญเตบโตของพช โดยปยอนทรย ประกอบดวย

สวนตาง ๆ ดงน�

1. สวนท�ไดมาจากพช และวสดเหลอใชทางการเกษตร เชน ซากพช ซากตนไม ซากใบไม

ฟางขาว หญา

2. สวนท�ไดมาจากสตว เชน ปยคอก มลโค มลกระบอ มลคางคาว มลเปด มลไก หอยเชอรร�

3. สวนท�มาจากแรธาตธรรมชาต เชน แรโดโลไมต แรฟอสเฟต แรเพอรไลท แรซโอไลท แร

ซลกอน

4. สวนท�ไดจากของเหลอ และวสดเหลอใชจากอตสาหกรรม เชน เศษอาหาร ขยะมลฝอย

ของเสยจากขบวนการผลต กากน� าตาล กากผงชรส กากโรงงานสรา กากของเสยตาง ๆ

13

วธการผลตปยอนทรย

การผลตปยของโรงงานปยอนทรย เร�มโดยนาสวนผสมท�กลาวมาขางตน มายอย บด สบ

ใหมขนาดเลกลง เพ�มความช�น เตมสารจลอนทรยท�เหมาะสม ควบคมอณหภม คลกเคลากลบกอง

ผานขบวนการบมหมกยอยสลายสารอนทรยใหเปนธาตอาหาร หรอแรธาตท�พชตองการ แลวนามา

ยอยดวยการบดใหเปนผง แลวใชตะแกรงรอนเพ�อคดขนาดผง จะไดเปน ปยอนทรยผง

ในกรณการผลตปยอนทรยเมด นาปยอนทรยผงท�ไดจากข�นแรก เขาจานป� น เตมสารจล

อนทรยเหลว เพ�อป� นใหเปนเมด คดแยกขนาดเมดท�ตองการ นามาผานทออบรอน ทออบแหง เพ�อ

ปรบความช�น และความแขงของเมดปยใหเหมาะสม จะไดเปน ปยอนทรยเมด

ในกรณการผลตปยอนทรยน� า ใชกรรมวธการผลตเหมอนกน เพยงแตวตถดบสวนใหญอย

ในรปของเหลว นาสวนผสมตาง ๆ มายอย บด สบ ใหมขนาดเลกลง เตมสารจลอนทรยท�เหมาะสม

ผานขบวนการบมหมกยอยสลายสารอนทรยใหเปนธาตอาหาร แลวนามาคดกรองแยกกากออก จะ

ไดเปน ปยอนทรยน� า ท�มความเขมขนสง เวลานาไปใชตองนาไปเจอจางดวยน� า ใหไดความเขมขน

ท�เหมาะสมกอน

14

ความแตกตางของปยเคมปยอนทรย

ตารางท� 4 แสดงขอดและขอเสยของปยเคมและปยอนทรย

ปยเคม

1. เปนสารท�สงเคราะหใหมธาตอาหาร

บางชนดแบบเขมขน จงใชนอย

2. มกใชในการแกปญหาเฉพาะหนาไป

เร�อยๆ โดยไมคานงถงผลเสยระยะยาว

3. มกมราคาแพง ใชปรบปรงการ

เจรญเตบโตของพช แตมกไมบารงดน

4. ปยเคมบารงดน ไมเหนผลทนท

เกษตรกรจงไมนยมใช

5. การใชปยเคม มกใชในปรมาณมาก เพ�อ

ประหยดเวลาในการจดการ ปรมาณจง

มกเกนกวาท�พชจะใชไดทน และ

สญเสยมาก

6. มกมผลตกคางท�เปนกรด หรอเปน

เกลอ

7. มผลในการเรงการสลายตวของ

อนทรยวตถในดน และการปลดปลอย

ธาตอาหาร ทาใหดนเส�อมโทรมได

อยางรวดเรว ถาใชตดตอกนเปน

เวลานาน

8. เม�อเกดความเส�อมโทรมของระบบ

พ�นฐาน กตองเพ�มอตราการใชไป

เร�อยๆ ท�เปนสาเหตของตนทนสง และ

การขาดทน

ปยอนทรย

1. สารท�ไดจากธรรมชาต หรอระบบท�

เกดข�นแบบธรรมชาต

2. เปนสารปรบปรงดน และระบบนเวศน

3. จะเปนท�งตวดดซบ และคอยๆ

ปลดปลอยธาตอาหารใหกบพช

4. เปนแหลงอาหารของจลนทรย และส�งท�

มชวตในดน

5. ชวยปรบโครงสรางของดน ปรบสมดล

ธาตอาหาร ความเปนกรด และการ

ปลดปลอยธาตอาหารจากการดดซบไว

ในสารอนทรย

6. ชวยพฒนาดนระยะส�น และระยะยาว

7. สามารถทางานรวมกบปยเคมเพ�อเพ�ม

ประสทธภาพการใชธาตอาหารจากการ

ลดการสญเสยไปในอากาศ หรอไหล

ไปตามน� า

8. สามารถผลตไดเอง และเพ�มขด

ความสามารถในการพ�งตนเองไดสง

9. สามารถพฒนาจากระบบนเวศน ใหม

การพ�งพากนเองผานระบบของปย

อนทรย เชน ในระบบเกษตรผสมผสาน

เกษตรอนทรย และเกษตรธรรมชาต

15

ขอด ขอเสย และขอควรระวงของปยอนทรย

1. ปยอนทรยปรบปรงสมบตทางกายภาพไดมากกวาปยเคม

ปยอนทรยมประสทธภาพสงในการปรบปรงสมบตทางกายภาพ ซ�งรวมถงความโปรง

ความรวนซยการอมน� า และการถายเทอากาศของดนไดมากกวาปยเคม ดงตวอยางในตารางท� 1

ตารางท� 5 ความหนาแนนรวมของดน (กรมตอลกบาศกเซนตเมตร) ท�ไมมการใสปย ท�ใสปยเคม

และท�ใสปยหมกในการปลกขาวเปนเวลา 11 ป

ปยท�ใส ความหนาแนนรวมของดน

1. ไมใสปย

2. ปยเคมสตร 16-8-8 อตรา 50 กก./ไร

3. ปยหมกฟางขาว 2,000 กก./ไร

1.67

1.60

1.56

ท�มา: รายงานผลการวจยดน-ป ยพชไร เลมท� 2 ป 2533, กลมงานวจยดนและป ยพชไร กองปฐพวทยา

กรมวชาการเกษตร หนา 238-252 อางโดย สานกพฒนาคณภาพสนคาเกษตร (ออนไลน)

จากตารางท� 5 จะเหนไดวาแมการใสปยเคมในอตราท�แนะนา กนโดยท�วไปจะทา ใหดนม

ความหนาแนนลดลง (ความแนนทบของดนลดลง) แตการใสปยหมกจานวน 2 ตนตอไร ทาให

ความหนาแนนของดนลดลงมากกวาการใสปยเคมดงกลาว

2. ปรบปรงสมบตทางชวภาพของดนไดมากกวาปยเคม

ปยอนทรยมธาตคารบอนเปนองคประกอบหลก และคารบอนเปนธาตท�จลนทรยตองการ

มากท�สดดงน�นการใสปยอนทรยจงชวยใหจลนทรยในดนเจรญเตบโตและเพ�มจานวนมากข�นรวม

จลนทรยท�มประโยชนตอพช เชน แบคทเรยท�ตรงไนโตรเจนอยางอสระ เช�อราท�ชวยละลาย

ฟอสเฟต เช�อราท�ชะงกการเจรญเตบโตของจลนทรยท�ทาใหเกดโรคกบพช เปนตน ปยอนทรยจง

ปรบปรงสมบตทางชวภาพของดนมากกวาปยเคมซ� งมกไมมธาตคารบอนท�เปนประโยชนตอ

จลนทรย

16

3. มธาตอาหารเสรมมากกวาปยเคม

เน�องจากปยอนทรยเปนปยท�ไดมาจากซากพชซากสตวซ�งมธาตอาหารเสรมอยดวยเสมอ

ปยอนทรยจงมธาตอาหารเสรมอยดวยเสมอ ผดกบปยเคมซ�งสวนใหญมธาตอาหารเสรมอยนอยมาก

ขอดอยและขอควรระวงของปยอนทรย

1. เสยคาใชจายในการใชสงกวาปยเคมและปยชวภาพ

ปยอนทรยมปรมาณธาตอาหารหลกนอยกวาปยเคม จงทาใหตองใชในปรมาณมากกวา

ปยเคมและปยชวภาพ สงผลใหการใชปยอนทรยมคาใชจายสงกวาการใชปยเคมและปยชวภาพ

2. อาจทาใหเกดการสะสมไนเตรทในพชมากเกนไป

ปยอนทรยมไนโตรเจนอยเสมอ เม�อใสปยลงในดนท�ไมมน� าขงไนโตรเจนน� จะถก

เปล�ยนเปนไนเตรทดงน�นหากใสปยอนทรยมากเกนไปอาจทาใหพชดดไนเตรทเขาไปเกนอตราท�

พชนาไปใช สงผลใหมการสะสมไนเตรทจนถงระดบท�ไมปลอดภยสาหรบผบรโภคพชน�นได

สภาวะท�สงเสรมใหเกดการสะสมไนเตรทในพชไดแกสภาวะท�พชไดรบน� าไมเพยงพอ เชน เม�อพช

กระทบแลงซ�งทาใหพชไมเจรญเตบโต แตดนยงมความช�นมากพอสาหรบการสลายตวปลดปลอย

ไนโตรเจนจากปยอนทรย แลวถกเปล�ยนเปนไนเตรทใหพชดดเขาไปโดยไมมการใชในการ

เจรญเตบโต โดยเหตท�การปยอนทรยสวนใหญจะตองใสท�งหมดกอนปลกพช แตปยเคมอาจแบงใส

หลายคร� งใหเหมาะกบสภาวะการผลตพชได การใชปยอนทรยมากเพ�อใหไดผลผลตสงจงมความ

เส�ยงตอการสะสมไนเตรทในพชสงเกนไปมากกวาการใชปยเคม

17

3. มความเส�ยงสงในการทาใหมการชะลางไนเตรทสแหลงน�า

แมปยอนทรยจะมไนเตรทสวนใหญอยในรปสารอนทรยซ�งไมละลายน� า แตตวอยาง

ผลการวจยแสดงใหเหนวาไนโตรเจนท�ถกชะลางจากดนมาจากไนโตรเจนท�มอยแตเดมในดน

มากกวาไนโตรเจนจากปยเคมโดยเฉพาะอยางย�งในกรณดนท�มอนทรยวตถสง ผลงานดงกลาว

ช�ใหเหนวาปยอนทรยมความเส�ยงตอการชะลางไนเตรทลงสแหลงน� าสงกวาปยเคม ท�งน� เพราะปย

อนทรยทยอยปลดปลอยไนโตรเจนออกมาทาใหไมสามารถใสปยใหตรงกบเวลาท�พชตองการได

และทาใหในบางชวงเวลามไนโตรเจนท�ถกปลดปลอยเหลออยในดนมากสงผลใหมการชะลาง

ไนโตรเจนจากดนมาก แตปยเคมปลดปลอยไนโตรเจนท�งหมดทนท จงสามารถใสใหตรงกบเวลาท�

พชตองการได ทาใหมไนโตรเจนท�ถกปลดปลอยเหลออยในดนนอย สงผลใหมการชะลาง

ไนโตรเจนจากดนนอย กนนา ทอรสเตนสสน และผรวมงานไดทาการวจยในประเทศสวเดน โดย

ทาการทดลองในไร 3 แหงตดตอกนเปนเวลา 10 ป หรอมากกวา ไดขอสรปวา เม�อคดตอหนวย

น� าหนกของผลผลตพชระบบเกษตรอนทรยปลดปลอยไนเตรทสแหลงน� ามากกวาสองเทาของไนเต

รทท�ปลดปลอยจากระบบเกษตรท�ใชปยเคมตามหลกวชาการ นกวจยคณะน� อธบายวา สาเหตท�ทา

ใหเกดผลดงกลาว กคอปยอนทรยปลดปลอยธาตไนโตรเจนไมสอดคลองกบความตองการของพช

ในระยะตาง ๆ ดงแสดงในตารางท� 6

ตารางท� 6 ปรมาณไนโตรเจนท�ถกชะลางจากไนโตรเจนท�มอยแตเดมในดนและจากปยเคมท�ใส

แปลงปลกนอย

แหลงท�มา ปรมาณไนโตรเจนท�ถกชะลางจากดน

(กโลกรมตอไร)

ดนมอนทรยวตถ

รอยละ 8.1

ดนมอนทรยวตถ

รอยละ 1.9

1. ปยเคม (16 กโลกรมไนโตรเจนตอไร)

2. ไนโตรเจนเดมในดน

1.0

10.0

0.0

2.4

ท�มา: Ngkeewong, K.F. และ J. Deville. 1984. Indian Ocean J. Environ Qual. 13: 471-474 อางโดย สานกพฒนา

คณภาพสนคาเกษตร (ออนไลน)

18

4. อาจทาใหแหลงน�าเนาเสย

สารอนทรยในปยอนทรยท�ใสลงไปในดน เม�อสลายตวจะถกเปล�ยนเปนสารตาง ๆ รวมท�ง

สารอนทรยท�ละลายน� าได สารอนทรยท�ละลายน� าไดน�อาจชะลางลงสแหลงน� าและกลายเปนอาหาร

ท�จาเปนของจลนทรยในน� า หากมสารอนทรยถกชะลางลงไปในน� ามากเกนไป จะทาใหจลนทรยใน

น� าเจรญเตบโตมาก จนถงระดบท�กาซออกซเจนในน� าถกใชไปจนหมด ทาใหจลนทรยในน� าตาย

และเนาเป� อยลง สงผลใหน� าเนาเสยในท�สด อน� งการใชปยเคมอตราสงจะไมทาใหเกดการเนาเสย

ของแหลงน� า แมวาจะทาใหมการชะลางไนเตรทลงสแหลงน� า ท�งน� เพราะปยเคมท�ใหฟอสฟอรสจะ

ถกดนดดซบไวเหนยวแนนถกชะลางไดนอยมาก ทาใหแหลงน� ามแตไนโตรเจนสงแตไมม

ฟอสฟอรสเพยงพอท�จะสงเสรมการเจรญเตบโตของจลนทรยในน� าน�น

5. กระตนใหเกดกาซเรอนกระจกในดนและปลดปลอยสบรรยากาศ

สารอนทรยเปนอาหารหลกของจลนทรย ดงน�นการใสปยอนทรยในดนจะกระตนให

จลนทรยเจรญเตบโตและเพ�มจานวนข�น การเจรญเตบโตและเพ�มจานวนของจลนทรย ทาใหมการ

ใชออกซเจนมากข� นสงผลใหดนท�มน� าขงอยในสภาพขาดออกซเจน สภาพขาดออกซเจนน�

เหมอนกบสภาพในบอหมกกาซชวภาพทาใหเกดกาซไนตรสออกไซดและกาซมเทนปลดปลอย

ออกจากดน กาซท�งสองน� มอานภาพในการทาใหเกดสภาพเรอนกระจกซ�งทาใหโลกรอนไดมาก

เปน 270 และ 21 เทาของกาซคารบอนไดออกไซด ตามลาดบ

6. อาจมธาตโลหะหนกและสารพษอ�นตดมาสะสมในดน

ปยอนทรยไมวาจะเปนปยหมก ปยคอก หรอวสดเหลอท�งจากโรงงานอตสาหกรรมอาจม

ธาตโลหะหนกหรอสารพษอ�น ๆ เจอปนอยในปรมาณท�ไมปลอดภยในการนามาใชเปนปย

ตวอยางเชน ปยหมกท�ทาจากขยะจากชมชน อาจมธาตโลหะหนกมากหากไมไดมการรวบรวมขยะ

โดยข�นตอนท�ถกตอง ปยมลไกอาจมธาตอารเซนคซ�งมาจากสารเรงการเจรญเตบโตท�ผสมกบ

อาหารไก วสดเหลอท�งจากโรงงานอตสาหกรรมอาจมธาตแคดเมยมและปรอทตดมาดวย ขอมล

ผลการวจยในตารางท� 7 เปนตวอยางท�แสดงใหเหนวาธาตโลหะหนกท�ดนไดรบมาจากปยอนทรย

19

มากกวาปยเคม ท�งน� เพราะไมไดมมาตรการปองกนการใชปยท�มธาตโลหะหนกและสารพษตดมา

ในปรมาณสง ในขณะท�มการตรวจสอบปยเคม กอนอนญาตใหจาหนาย

ตารางท� 7 ปรมาณธาตโลหะหนกบางชนดและอารเซนคท�ดนซ� งใชทาการเกษตรในประเทศ

องกฤษและเวลสไดรบจากปยอนทรยและปยเคม

ชนดปย ตะก�ว แคดเมยม โครเมยม อารเซนค ปรอท

1. ปยอนทรย

1.1 ของเสยจากครวเรอน

1.2 มลสตว

1.3 ผลพลอยไดจากอตสาหกรรม

รวม

2. ปยเคมและปน

95

52

<1

>147

13

2

4

<1

>6

8

98

39

210

347

81

มข.

16

<1

>16

5

2

<1

<1

>2

<1

ท�มา: Nicohlson, F.B. และคณะ 1998. Symo. No. 25. Proc. 16th World Congr. Of Soil Sci., Montpellier, France

อางโดย สานกพฒนาคณภาพสนคาเกษตร (ออนไลน)

หมายเหต < หมายถง นอยกวา ; > หมายถง มากกวา ; มข. หมายถง ไมมขอมล

7. อาจมโรคพช แมลงศตรพช และเมลดวชพชตดมาดวย

ปยคอกและเศษพชท�นามาใสในดนโดยตรง หรอนาไปหมกแตหมกไมถกวธ อาจจะมโรค

พช แมลงศตรพช และเมลดวชพชตดมาดวย ทาใหพชท�ไดรบปยไดรบผลกระทบจากโรคพช แมลง

และวชพชมากข�น

20

ความสาคญของธาตอาหารพชในปยอนทรย

ธาตไนโตรเจน ธาตไนโตรเจนปกตจะมอยในอากาศในรปของกาซไนโตรเจนเปนจานวน

มาก แตไนโตรเจนในอากาศในรปของกาซน�น พชนาเอาไปใชประโยชนอะไรไมได (ยกเวนพช

ตระกลถ�วเทาน�นท�มระบบรากพเศษสามารถแปรรปกาซไนโตรเจนจากอากาศเอามาใชประโยชน

ได) ธาตไนโตรเจนท�พชท�วๆ ไปดงดดข�นมาใชประโยชนไดน�น จะตองอยในรปของอนมลของ

สารประกอบ เชน แอมโมเนยมไอออน (NH4+) และไนเทรทไอออน (No3

-) ธาตไนโตรเจนในดนท�

อยในรปเหลาน� จะมาจากการสลายตวของสารอนทรยวตถในดน โดยจลนทรยในดนจะเปนผ

ปลดปลอยให

ธาตฟอสฟอรส ธาตฟอสฟอรสในดนมกาเนดมาจากการสลายตวผพงของแรบางชนดใน

ดน การสลายตวของสารอนทรยวตถในดนกจะสามารถปลดปลอยฟอสฟอรสออกมาเปนประโยชน

ตอพชท�ปลกได การใชปยคอกนอกจากจะไดธาตไนโตรเจนแลวกยงไดฟอสฟอรสอกดวย ธาต

ฟอสฟอรสในดนท�จะเปนประโยชนตอพชไดจะตองอยในรปของอนมลของสารประกอบท�เรยกวา

ฟอสเฟตไอออน (H2PO4- และ HPO4

-) ซ�งจะตองละลายอยในน� าในดน สารประกอบของฟอสฟอรส

ในดนมอยเปนจานวนมาก แตสวนใหญละลายน� ายาก

ธาตโพแทสเซยม ธาตโพแทสเซยมในดนท�พชนาเอาไปใชเปนประโยชนได มกาเนดมา

จากการสลายตวของหนและแรมากมายหลายชนดในดน โพแทสเซยมท�อยในรปอนมลบวก หรอ

โพแทสเซยมไอออน (K+) เทาน�นท�พชจะดงดดไปใชเปนประโยชนได ถาธาตโพแทสเซยมยงคงอย

ในรปของสารประกอบยงไมแตกตวออกมาเปนอนมลบวก (K+) พชกยงดงดด ไปใชเปนประโยชน

อะไรไมได อนมลโพแทสเซยมในดนอาจจะอยในน� าในดน หรอดดยดอยท�พ�นผวของอนภาคดน

เหนยวกได เน�องจากเหตผลท�ไดกลาวมาแลวในตอนตนวา ธาตไนโตรเจน(N) ฟอสฟอรส (P) และ

โพแทสเซยม (K) ดนมกจะมไมพอ ประกอบกบพชดงดดจากดนข�นมาใชแตละคร� งเปนปรมาณมาก

จงทาใหดนสญเสย ธาตเหลาน� หรอท�เรยกวาเสยปยในดนไปมาก ซ�งเปนผลทาใหดนท�เราเรยกวา

"ดนจด" เพ�อเปนการปรบปรงระดบธาตอาหารพช N P และ K ท�สญเสยไป เราจงตองใชปย

21

งานวจยท�เก�ยวของ

Arkhipchenko และคณะ (2005) ศกษาการผลตปยชวภาพ 3 ชนด จากตะกอนจลนทรยท�ได

จากบอเตมอากาศในฟารมสกร มลไกภายใตสภาวะใชและไมใชออกซเจน โดยศกษาในเร�องของ

ปรมาณ ธาตอาหารและจานวนประชากรจลนทรยในปย พบวา ปยชวภาพท�ผลตไดมธาตไนโตรเจน

(5%) tryptophan (388 mg /g) และคา C/N ratio (8.6) พบเช�อ Bacillus sp. 20–35% นอกจากน� ยงพบ

จลนทรยในกลมท�ยบย �งจากเจรญของ phytopathogenic fungi เชน Bipolaris sorokiniana,

Fusarium culmorum, and Sclerotium bataticola 27–100% นอกจากน� ปยชวภาพท�ผลตไดภายใต

กระบวนการหมกแบบใชออกซเจนมประสทธภาพดกวาแบบไมใชออกซเจน

Rao และคณะ (2007) ศกษาการผลตปยชวภาพโดยนามลสกรท�มปรมาณของแขง 20%

(w/w) ผสมกบ มลไก 26% (w/w) กอนเหดท�ใชแลว 26% (w/w) กากกาแฟ 18% (w/w) และเศษ

กระดาษ 10% (w/w) โดยปยท�ผลตไดมปรมาณไนโตรเจน 2.3% ฟอสฟอรส 1.6% และ

โพแทสเซยม 3.1% ซ�งมปรมาณธาตอาหารนอยมากถานาไปใชกบพชโดยตรง ดงน�นจงควรมการ

ปรบธาตอาหารกอนโดยนามาผสมกบเลอดไกแหงหรอขนไกเพ�อเปนแหลงไนโตรเจน และเสรม

ฟอสเฟตและโพแทสเซยมใหไดอตราสวนของ N:P:K เทากบ 10:3:6 และ 3:5:10 กอนท�จะนาไปใช

เปนปยสาหรบสนามหญาในสนามกอลฟในฤดรอนและฤดใบไมรวง ตามลาดบ

22

ตารางท� 8 ผลการวเคราะหกากตะกอนแหงและน� าลนจากระบบผลตกาซชวภาพ

คาพารามเตอร ตวอยาง น�าลน มลสกรแหง

pH 6.71 6.23 EC (dS/m) 6.15 3.70 % N (Total – N) 0.19 1.84 S (ppm) ไมม ไมวเคราะห P (ppm) 2,089 6,928 K (ppm) ไมม 2,146 Ca (ppm) 3,320 73,898 Mg (ppm) 816 12, 342 Zn (ppm) 110 651 Cu (ppm) 13.20 147 Mn (ppm) ไมวเคราะห 999 Fe (ppm) ไมวเคราะห 3,973 % C ไมวเคราะห 19.51 % C/N ไมวเคราะห 10.60

ท�มา: ฐปน และคณะ 2553

จากตารางท� 8 จะเหนวากากตะกอนมลสกรไปใชประโยชนสาหรบพชสามารถนาไปใช

ประโยชนได โดยมลสกรสดท�มความช�นประมาณรอยละ 80 เม�อนาไปใชกบการปลกพชอาจทาให

พชเห�ยว ใบเหลอง เน�องจากความรอนจากการหมกของมลสกร อกท�งยงมการดงไนโตรเจนจากดน

ไปใชทาใหไนโตรเจนในดนลดลง การนาไปใชในลกษณะแหงโดยการตากแดดใหเหลอความช�น

ประมาณรอยละ 55-65 (สภาพรและคณะ อางโดย ธวชชย, 2550) และวธการใชควรใสในสภาพ

แหงในขณะเตรยมดนกอนปลกพชประมาณ 15-30 วน โดยมอตราการใส 1-3 ตน/ไร แลวทาการไถ

กลบ

วธการใสปยในนาขาว (ยงยทธ และคณะ อางโดย ธวชชย, 2550) พบวามลสกรท�สลายตวด

แลวสามารถนาไปใชในนาขาวไดโดยตรง โดยการหวานใหท�วแปลงแลวไถกลบ สวนมลเหลวท�

ผสมกบน� าลางคอกอาจนาไปใชในนาท�งเปนปยรองพ�นและปยแตงหนา โดยปยรองพ�นตองไถกลบ

กอนสวนปยแตงหนาตองใชมลท�สลายตวดแลวโดยเจอจางกบน� า 3 สวนแลวคอยปลอยเขาไปในนา

23

ขาว โดยควรใสหลงจากลดระดบน� าในนาใหเหลอนอย ซ�งเปนวการสาหรบใสปยแตงหนาในนา

ขาวท�วไป สวนการใชกบพชผก ควรใชปยท�ยอยสลายดแลวในอตรา 1 กโลกรมตอพ�นท� 1ตาราง

เมตร

มนสและสมชย (2536) ไดทดลองนาน� าลนจากบอหมกกาชชวภาพมาใชกบคะนา ผกกาด

หว ผกกาดหอม และทานตะวนพบวา สามารถนามาใชเปนธาตอาหารสาหรบพชได โดยการใสน� า

ลนอยางเดยวใน คะนา ผกกาดหว ผกกาดหอม และทานตะวนใหผลผลต 2060, 1160, 1040 และ

217.06 กก./ไร ตามลาดบ และการใชน� าลนรวมกบปยเคมในอตราสวน 75:25 และ50:50 ม

ประสทธภาพในการเพ�มผลผลตในคะนาและทานตะวนสงกวาการใชปยเคมเพยงอยางเดยว

นอกจากน� การใชน� าลนปลกผกในระบบ Deep water culture สามารถใชเปนปยของผกไดเม�อ

เปรยบเทยบกบการปลกในดน โดยไมแสดงอาการขาดธาตอาหารและโรคพชแตอยางใด

วราภรณ และคณะ (2548) ศกษาผลของการใชน� าสกดมลสกรซ� งไดจากน� าแชมลสกร

อตราสวนมลสกร:น� า เทากบ 1:10 เปนเวลา 2 วน เพ�อใชเปนปยทางใบมนสาปะหลง ตอผลผลต

เปอรเซนตแปงของหวมนสาปะหลงและตอคณคาทางอาหารของมนเสนท�อายการเกบเก�ยว 9 10

และ 11 เดอนหลงปลก โดยใชมนสาปะหลงพนธระยอง 5 โดย 1.ไมมการพนใด ๆ เลย 2.พน

น� าเปลาทก 1 เดอน 3.พนน� าเปลาทก 2 เดอน 4.พนน� าสกดมลสกรทก 1 เดอน และ 5.พนน� าสกดมล

สกรทก 2 เดอน พบวาการพนน� าสกดมลสกรทก 1 เดอน และทก 2 เดอน มผลทาให น� าหนกรวมท�ง

ตนน� าหนกใบ ผลลตตอไร และเปอรเซนตแปงของมนสาปะหลง สงกวาอยางมนยสาคญย�งทาง

สถต แตไมมผลทาใหความสง ดชนเกบเก�ยว และจานวนหวตอตนของมนสาปะหลง สวนผลของ

การพนน� าสกดมลสกรตอคณคาทางอาหารของมนเสน พบวา การพนน� าสกดมลสกร สามารถเพ�ม

คณคาทางอาหารของมนเสนได โดย สามารถลดเย�อใยของมนเสน โดยการเพ�มเปอรเซนตแปง และ

เพ�มขนาดหวของมนสาปะหลง

จกรพนธ และคณะอางโดยธวชชย (2550) ไดศกษาผลการตอบสนองการใหปยน� าฉดพน

ทางใบของน� าสกดมลสกร ปยปลาหมก ปยทางใบจากประเทศจน และปยเคมทางใบ เม�อมน

สาปะหลงอาย 1, 2 และ 3 เดอน เปรยบเทยบกบการใหปยเคม 15-15-15 ทางดน พบวาลกษณะการ

เตบโต และลกษณะการผลตของตนพช รวมท�งผลผลตหวมนสดไมแตกตางกนทางสถตแตการให

24

ปยท�ง 2 แบบขางตน ใหลกษณะการเตบโตและลกษณะการผลตของตนพชดกวาการใหปยน� าชนด

อ�นๆอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05)

สรพล และคณะ (2549) ไดศกษาการใสปยมลสกร และปยเคมกบขาวโพดหวานพนธ

อนทร 2 ในไรเกษตรกร โดยใชมลสกรรองพ�น 500 กก.ตอไร ปยเคม (15-15-15) รองพ�น 50 กก.ตอ

ไร มลสกรรองพ�น 500 กก.ตอไร รวมกบ ปยเคม (15-15-15) 50 กก.ตอไร และไมใสปยรองพ�น ใส

ปยแตงหนาสตร 46-0-0 อตรา 25 กก.ตอไร เม�ออาย 21 วน และอตรา 12.5 กก.ตอไร เม�ออาย 35 วน

2 ฤดตดตอกนพบวา การใสปยมลสกรและปยเคมรองพ�นในฤดท� 1 ใหผลผลตและคณภาพขาวโพด

หวานพนธอนทร 2 ไมแตกตางกน สวนฤดท� 2 ผลของการใสปยท�ง 2 ชนดรองพ�นจากฤดท� 1 ทา

ใหผลผลตดานน� าหนกของฝก และคณภาพดานขนาดของฝกสงข�นอยางมนยสาคญทางสถต เม�อ

เปรยบเทยบกบการทดลองท�ไมใสปยรองพ�น

จากการศกษาระบบบอหมกไบโอแกสของฟารมสกร บรษท ซพเอฟ จากด ในจงหวด

กาญจนบร อกท�งยงมการสงเสรมและสนบสนนใหเกษตรกรท�รวมโครงการเล� ยงสกรกบ ทาง

บรษท สรางระบบบาบดมลสกรในรปแบบท�เหมาะสม เพ�อใหไดรบประโยชนจากระบบไบโอแกส

พบวา “บอหมกไบโอแกสไมเพยงใหแกสมาเปนพลงงานทดแทน แตยงมกากมลสกรเพ�อใชทาเปน

ปยปรบปรงดน รวมท�งน� าท�ผานการบาบดยงสามารถหมนเวยนมาใชในแปลงเกษตรไดดวย” ซ�ง

ฟารมเล�ยงสกรแตละแหงน�น แตละวนจะมมลสกรเปนจานวนมาก ทาใหมปญหาเร�องสงกล�นเหมน

และเปนแหลงเพาะพนธแมลงวน นอกจากจะสรางความราคาญตอชมชนแลวยงสรางปญหาให

ส�งแวดลอม โดยในข�หมน�นมกาซมเทนและคารบอนไดออกไซดผสมอย ซ�งกาซท�ง 2 ชนดเปน

อนตรายตอช�นบรรยากาศ แตเม�อมการคดคนหาวธจดการกบมลสกร และศกษาการนามลสกรมา

เปล�ยนเปนพลงงานทดแทนคอไบโอแกส เพ�อใชผลตเปนไฟฟาใชภายในฟารม กชวยลดคาใชจาย

ดานกระแสไฟฟา และลดปญหาส�งแวดลอมไดดวย

สาหรบรปแบบของบอหมกมลสกรท�ใชผลตไบโอแกส จะทาในระบบบอหมกแบบ

พลาสตกคลมบอ หรอระบบ Cover Lagoon ซ�งเปนบอหมกปดสนท ไมมปญหากล�นเหมนและ

แมลงวน ซ� งการทาลงทนไมสง ใชเวลาสรางไมนานแคนาพลาสตกมาคลมบอหมกท�ทกฟารม

จะตองมกนอยแลว โดยจะใชระยะเวลาในการหมกใหเกดแกสประมาณ 10-20 วน จากน�นแกสท�

เกดข�นมาจะถกสงผานไปยงเคร�องกาเนดไฟฟา หรอ Generator เพ�อผลตเปนกระแสไฟฟาไปใชใน

ฟารมตอไป

25

ในการออกแบบยงไดพฒนาบอหมกใหมระบบชกกากไดดวย ทาใหสามารถชกเอากาก

ตะกอนในบอหมกซ� งจะชวยแกปญหากาก ตะกอนเตมเรว และประหยดคาใชจายในการเปด

พลาสตกเพ�อขดกากออกโดยกากท�ไดจากระบบพบวามธาตอาหารพชตางๆ เชนไนโตรเจน 3.67%,

ฟอสฟอรส 4.63%, โพแทสเซยม 0.38%, แคลเซยม 8.23%, แมกนเซยม 1.53% และโซเดยม 0.21%

ซ�งมความเหมาะสมท�จะนาไปเปนวสดปรบปรงดนและปยใหกบพช

การศกษาความเปนพษของกากตะกอนน� าเสยชมชนเพ�อนาไปใชในการเกษตรของ อษณย

และคณะ (2552) โดยทาการวเคราะหลกษณะสมบตทางเคมของกากตะกอนและทดสอบการงอก

ของเมลดพช กากตะกอน 3 ชนด ท�ไดมาจากโรงบาบดน� าเสยหนองแขม ทดสอบการงอกของเมลด

โดยใชน� าสกดจากกากตะกอนท�ง 3 ชนดและใชนากล�นเปนชดควบคมมาเพาะเมลดผก 2 ชนด คอ

เมลดกวางตงตนและเมลดผกกาดขาวปล พบวาลกษณะสมบตทางเคมของกากตะกอนท�ง 3 ชนดท�

วเคราะหได ยงมสมบตบางประการ เชน ปรมาณโพแทสเซยมต�ากวามาตรฐานปยอนทรย และ

ปรมาณทองแดงและนกเกลสงกวาเกณฑมาตรฐานกากตะกอนท�นาไปใชเพ�อการเกษตร สาหรบ

การทดสอบการงอกของเมลด พบวาการงอกของเมลดและความยาวรากเฉล�ยของกวางตงตนและ

ผกกาดขาวปลท�เพาะในน� าสกดจากปยหมกท�ผลตจากกากตะกอน เม�อเปรยบเทยบกบชดควบคม

ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ จงสรปไดวาปยหมกท�ผลตจากกากตะกอนน� าเสยชมชน

สามารถท�จะนาใชเปนวสดปรบปรงดนได

อรวรรณและคณะ( 2550) พบวาการใชกากตะกอนน� าเสยสามารถทดแทนป ยเคมและปย

อนทรย ได อย างเท าเทยมหรอดกว าอยางมนยสาคญทางสถตในการเพาะชายางชาถง สงผลให ม

ปรมาณอนทรยวตถธาตอาหารหลก (N, P, K) และธาตอาหารรอง (Mg) ในตนยางชาถงอยาง

เพยงพอต อการเตบโตของต นยางชาถงท�งในรปความสง เส นผ าศนย กลาง รศมเรอนยอดและมวล

ชวภาพของราก (น� าหนกแห งของราก) อกท�งปรมาณฟอสฟอรส (P2O5) ในดนเพาะชายางชาถง

เม�อต นยางชาถงอายครบ 90 วน กมเพยงพอโดยไมจาเป น ตองเตมป ยหนฟอสเฟต อกท�งยงพบว า

การเลอกใช กากตะกอนน� าเสยและกากข� แปงเปนวสดปรบปรงดนน�นมคาใชจายต�ากวาการใช

ปยเคมและปยอนทรย ประมาณ 8 เทา

26

อปกรณและวธการทดลอง

ถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

ถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ เปนถงขนาด 1000 ลตร ดานบนถง มฝาอดแนน

ดวยกาวซลโคน ฝาของถงหมกเช�อมดวยทอ PVC เพ�อใชเช�อมกบระบบเกบกาซชวภาพ สวน

ดานบนทางดานหนาและดานหลงตอเปนทอน� าเขา (Influent) และทอน� าออก (Effluent) โดยใชทอ

PVC และขนาดเดยวกนมการนาน� าท�งจากฟารมสกรเขาโดยใชระบบป�มทางดานหนาของถงหมก

ภาพท� 3 ถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

27

วสดและอปกรณ

1. มลสกรขนจากฟารมคณะสตวศาสตรและเทคโนโลยมหาวทยาลยแมโจ

2. ขวดรปชมพ (Flask) ขนาด 100 ลบ.ซม.

3. ขวดรปชมพ (Flask) ขนาด 250 ลบ.ซม.

4. บกเกอร (Beaker)

5. กระบอกตวง (Cylinder)

6. ปเปต (Pipette)

7. ถงพลาสตกฝาเกลยว ขนาด 16 ลตร

8. สายยางขนาดเลก

9. ขวดเกบตวอยางน� า ขนาด 1000 มล.

10. กระดาษกรองใยแกว GF/C เสนผานศนยกลาง 4.7 ซม.

11. กระดาษกรอง เบอร1

12. กระดาษกรองเบอร5

13. ปากคบ

14. บวเรตต ขนาด 50 มล.

15. หลอด COD ขนาด 20X150 มม.

16. ขวดบโอด

17. ลกยางปเปต

18. ขวด BOD ขนาด 300 มล.

19. กรวยแกว

20. จานเพาะเช�อ

28

สารเคม

1. น�ากล�นท�ปราศจากคารบอนไดออกไซด

2. กรดซลไฮโดรคลอรคเขมขน

3. โซเดยมไฮดรอกไซด

4. สารละลายฟนอลฟทาลนอนดเคเตอร

5. สารละลายเมทลออเรนจอนดเคเตอร

6. สารละลายโซเดยมไทโอซลเฟต (Na2S2O3· 5H2O) 0.1 โมล /ลบ.ดม.

7. สารละลายมาตรฐานโพแทสเซยมไดโครเมต 0.0167 โมลาร

8. กรดซลฟรกเขมขนท�ผสมซลเวอรซลเฟต

9. สารละลายเฟอโรอน อนดเคเตอร

10. สารละลายแบเรยมคลอไรด 0.5 โมลาร

11. สารละลายมาตรฐานเฟอรสแอมโมเนยซลเฟต 0.10 โมลาร

12. สารละลายแมงกานสซลเฟต

13. อลคาไรต-ไอโอไดด-เอไซด รเอเจนต

14. กรดซลฟรกเขมขน

15. น�าแปง

16. สารละลายมาตรฐานโซเดยมไทโอซลเฟต 0.0250 โมล / ลบ.ดม.

17. Sodium Hydroxide 32 %

18. Mixed indicator

19. กรดบอรค

20. แอมโมเนยมโมลบเดต

21. แอมโมเนยมฟลออไรด

22. แอนตโมนโพแทสเซยมทารเทต

23. กรดแอสคอบค

24. สารละลายมาตรฐานเหลก แมงกานส สงกะส แมกนเซยม แคลเซยม และทองแดง

29

เคร�องมอ

1. เคร�องดดสญญากาศ (Suction Pump)

2. กรวยบชเนอร และขวดกรอง

3. เคร�องช�ง 2 ตาแหนง

4. เคร�องช�ง 4 ตาแหนง

5. โถดดความช�น

6. ตควบคมอณหภม

7. ตบม (Indicator) 20 ±1 oC

8. เคร�องยอยสาร

9. เคร�องกาจดไอกรด

10. เคร�องกล�นสาร

11. เคร�องวดพเอช

12. เคร�องวดคาการดดกลนแสง

30

วธการทดลอง

1. ศกษาองคประกอบของกากตะกอนและน�าลนท�ผานการหมกแบบไรอากาศของฟารมสกรท�วไป

ทาการสารวจและเกบรวบรวมขอมลองคประกอบของกากตะกอนและน� าลนท�ผานการ

หมกแบบไรอากาศของฟารมสกรท�วไปดงน�

pH

EC (Ds/m)

% N

% P

% K

Ca (ppm)

Mg (ppm)

Zn (ppm)

Cu (ppm)

Mn (ppm)

Fe (ppm)

2. ศกษาองคประกอบของกากตะกอนและน�าลนท�ออกจากถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

ถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบทาการทดลองบรเวณคอกสกร ฟารมมหาวทยาลย

แมโจ เชยงใหม โดยสบน� าลางมลเขาถงหมกใหเตม จากน�นทาการหมกท�งไวประมาณ 10 วน จน

เกดกาชชวภาพข�น หลงจากน�นทาการสบเตมน� าเสยเขาระบบวนละ 100 ลตรและในข�นตอนน� ยงม

การสบน� าท�งท�ลนออกจากถงหมกวนกลบเขาไปในระบบอกคร� ง ท�งน� การวนน� าท�งเขาระบบเปน

การชวยในการกวนผสมภายในถงอกดวย

31

ดาเนนการเกบตวอยางน� าเสยกอนเขาระบบและน� าท�งทกๆ 3 วนเพ�อวเคราะห BOD COD

ของแขงแขวนลอย คาความเปนกรดเปนดางเพ�อประเมนประสทธภาพของระบบถงหมกไรอากาศ

จนกวาระบบจะเขาสภาวะสมดล (ประมาณ 40-60 วน) หลงจากครบ 60 วนแลวดาเนนการเกบ

ตวอยางกากตะกอนและน� าลนเพ�อวเคราะหองคประกอบของกากตะกอนและน� าลนท�ผานการหมก

แบบไมใชอากาศเชนเดยวกบขอ 1 เพ�อประเมนศกยภาพในการนาไปใชเปนวสดปรบปรงดนตอไป

3. ศกษาและปรบปรงกากตะกอนใหเปนวสดปรบปรงดนท�เหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพช

ทาการปรบปรงคณสมบตของกากตะกอน โดยการผสมกบวสดอ�นๆท�จาเปนและใหม

ความเหมาะสม เพ�อนาไปเปนวสดปรบปรงดน โดยการปรบและพฒนาสตรท�เหมาะสมโดยม

พ�นฐานจากปรมาณของธาตอาหารไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโปตสเซยม ใหเหมาะสมกบกา

เจรญเตบโตของพช โดยทาการเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานปยอนทรย โดยทาการตรวจ

วเคราะหพารามเตอรดงน�

pH

EC (Ds/m)

% N

% P

% K

% C/N

32

4. ศกษาและปรบปรงน�าลนใหเปนปยน�าหมกสาหรบฉดพนทางใบท�เหมาะสมตอการเจรญเตบโต

ของพช

ทาการปรบปรงคณสมบตของน� าลนใหมความเหมาะสม เพ�อนาไปเปนปยน� าหมกสาหรบ

ฉดพนทางใบท�เหมาะสมโดยมพ�นฐานจากปรมาณของธาตอาหารไนโตรเจน ฟอสฟอรส และ

โปตสเซยม ใหเหมาะสมกบกาเจรญเตบโตของพช โดยทาการตรวจวเคราะหพารามเตอร

เชนเดยวกบขอ 3

5. ศกษาความเปนพษตอพชของวสดปรบปรงดนท�ผลตได

การศกษาความเปนพษตอพชของวสดปรบปรงดนท�ผลตได โดยออกแบบการทดลองเปน

แบบสมสมบรณ (CRD) ทาการทดสอบการงอกของเมลดผกบงจน ซ�งไปเพาะในน� าสกดจากวสด

ปรบปรงดนท�ง 2 ชนด (ซ�งไดจากการนากากตะกอน 10 กรม ผสมกบนากล�น 100 มล. เขาเคร�อง

เขยา 15 ช�วโมง แลวกรองดวยกระดาษกรองเบอร 1) และใชน� ากล�นเปน ชดควบคม ทาการเพาะท�

อณหภมหอง เปนเวลา 72 ช�วโมง แลวนบจานวนเมลดผกท�งอก และวดความยาวราก แลวนามาทา

การเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉล�ยทางสถต โดยโปรแกรม SPSS ( One-way ANOVA )

และทาการคานวณหาคา เปอรเซนตการงอกสมพทธของเมลด (percentage of relative seed

germination : %RSG ) เปอรเซนตความยาวรากสมพทธ ( percentage of relative root growth :

%RRG) และ เปอรเซนตดชนการงอก ของเมลด ( percentage of the germination index :%GI)

33

6. ศกษาการปลดปลอยธาตอาหารพชของกากตะกอน

การศกษาการปลดปลอยธาตอาหารพชของกากตะกอน ออกแบบการทดลองเปนแบบสม

สมบรณ (CRD) ทดสอบโดยการใชกากตะกอนหมกรวมกบดนในโถพลาสตกปดสนทเปน

ระยะเวลา 8 สปดาห วดปรมาณกาชคารบอนไดออกไซดในแตละวนท�ถกปลอยออกมาจากกจกรรม

ของจลนทรย และทาการวเคราะหไนโตรเจนในรปแอมโมเนยไนโตรเจน ไนเตรทไนโตรเจน และ

ฟอสฟอรสในรปท�เปนประโยชนทกสปดาห จากน�นวเคราะหความแตกตางทางสถตโดยโปรแกรม

SPSS ( One-way ANOVA ) ของการปลดปลอยธาตอาหารพชเปรยบเทยบกบชดควบคม

34

ผลการทดลองและวจารณ

1. การศกษาองคประกอบของกากตะกอนและน�าลนท�ผานการหมกแบบไรอากาศของฟารมสกร

ท�วไป

ทาการสารวจและเกบรวบรวมขอมลองคประกอบของกากตะกอนและน� าลนท�ผานการ

หมกแบบไรอากาศของฟารมสกรท�วไป โดยไดทาการดาเนนการเกบขอมลฟารมสกรในบรเวณ

อาเภอสนทราย สนปาตอง และอาเภอแมวาง พบวาในบรเวณ อาเภอสนทรายสวนใหญจะเปนฟารม

สกรขนาดเลก จานวนสกรท�เล�ยงมประมาณ 10 – 100 ตว ซ�งสวนใหญแลวจะเปนสกรขน สวนใน

อาเภอสนปาตองและอาเภอแมวางพบวาฟารมสกรมขนาดใหญซ�งมสกรขนจานวน 300 – 800 ตว

ซ�งมบางฟารมท�มระบบผลตกาชชวภาพ และมการนากาชท�ผลตไดไปใชเปนพลงงานทดแทนใน

การผลตกระแสไฟฟาในโรงเรอน แตเปนท�นาสงเกตวาแตละพ�นท�ยงไมมการนามลสกรไปใช

ประโยชนในแงเปนวสดปรบปรงดน ท�งกากตะกอนและน� าลนจากระระบบผลตกาชชวภาพ สวน

ใหญจะปลอยท�งในบรเวณรอบๆฟารมเทาน�นซ� งลกษณะและองคประกอบเบ�องตนดงแสดงใน

ตารางท� 9

ตารางท� 9 แสดงจานวนสกรและลกษณะน� าเสยจากฟารมสกร

ช�อฟารม จานวน

สกร

pH SS

mg/l

BOD

mg/l

COD

mg/l

TKN

mg/l

จารส 16 6.3 1260 16800 5100 516.8

สดใจ 11 7.3 8590 24000 9600 958.0

ประพนธ 21 7.1 730 8000 3750 731.1

คาใส 12 6.8 4590 18400 12300 895.0

แดง 250 7.4 6930 5600 1050 491.6

บวเขยว 800 7.2 1120 4000 840 605.1

เยน 600 7.3 990 2400 540 441.2

ทองอนทร 130 7.9 1390 4800 2550 1285.8

สมพร 200 7.1 5980 6400 3000 630.3

ศรเพญ 200 7.2 1380 3200 1920 642.9

35

จากตารางท� 9 จะเหนวาคาความเขมขนของสารอนทรยในรป BOD และ COD ของฟารม

ขนาดเลกจะมคาสง เน�องจากผลของการเจอจางของน� าลางคอกท�มนอยทาใหมความเขมขนสงกวา

ฟารมขนาดใหญ สวนปรมาณไนโตรเจนในรป TKN มคาใกลเคยงกน โดยมคาอยระหวาง 400 –

1200 มลลกรมตอลตร คาความเปนกรด – ดาง หรอ pH ของกากตะกอนและน� าลนพบวามคาอย

ระหวาง 6.30 – 7.90 ซ�งเปนคาท�อยในเกณฑมาตรฐานน� าเสยจากฟารมสกรโดยท�วไป

ในสวนของการเกบและวเคราะหตวอยางกากตะกอนและน� าท�งจากฟารมสกรท�มการใช

ระบบไรอากาศเพ�อผลตกาชชวภาพ และนามาวเคราะหองคประกอบในแงการนามาใชเปนวสด

ปรบปรงดนโดยการวเคราะหธาตอาหารหลก และจลธาตท�มในกากตะกอน ซ�งในการสารวจคร� งน�

ใชกากตะกอนและน� าลนจากฟารมของนายบวเขยว และนายเยนในอาเภอสนปาตอง ฟารมของนาย

แดงในอาเภอสนทรายเปนตวอยางของกากตะกอนและน� าลนจากระบบผลตกาชชวภาพจากถงไร

อากาศ ไดผลการวเคราะหดงน�

ความเปนกรด – ดาง (pH)

คาความเปนกรด – ดาง หรอ pH ของกากตะกอนและน� าลนพบวามคาอยระหวาง 7.03 –

7.47 ซ�งมคาสอดคลองกบเกณฑมาตรฐานน� าท�งจากฟารมสกรดงแสดงในภาพท� 4

คาการนาไฟฟา (EC)

การวดคาการนาไฟฟาเปนการวดปรมาณไอออนของสารท�อยในกากตะกอนและน� าลน ซ�ง

บงบอกถงความเขมขนของสารอนนทรยท�มในกากตะกอนและน� าลนของฟารมสกรน�นเอง โดย

จากการวเคราะหคาการนาไฟฟาในกากตะกอนและน� าลนของฟารมท�ง 3 แหงพบวา ในกากตะกอน

มคาการนาไฟฟาเทากบ 4.06, 3.19 และ 3.41 ( ms/cm. ) ตามลาดบ สวนในน� าลนพบวาฟารมบว

เขยวมคาการนาไฟฟาเทากบ 6.49 ms/cm. และฟารมเยนมคาการนาไฟฟาเทากบ 6.12 ms/cm สวน

คาการนาไฟฟาในน� าลนของฟารมแดงมคาเทากบ 4.35 ms/cm. ดงแสดงในภาพท� 4

36

ภาพท� 4 แสดงคา pH และ คาการนาไฟฟา (EC) ของกากตะกอนและน� าลนท�ผานถงหมกไรอากา

ฟารมสกรท�วไป

2. ปรมาณธาตอาหารหลกของกากตะกอนและน�าลนท�ผานถงหมกไรอากาศฟารมสกรท�วไป

(%N, %P, %K)

ภาพท� 5 แสดงถงปรมาณธาตอาหารหลกของพช ( N, P, K ) ท�มในกากตะกอนและน� าลนท�

ออกจากถงไรอากาศของฟารมสกรท�ง 3 แหง พบวา ปรมาณไนโตรเจน (% N ) ในกากตะกอนของ

ฟารมบวเขยวและฟารมเยนมคาสงกวาฟารมแดงคอ 1.61, 1.09 และ 0.94% ตามลาดบ ซ�งถา

พจารณาในแงการใชประโยชนเปนวสดปรบปรงดนเม�อเปรยบเทยบกบคามาตรฐานปยอนทรย

พบวา ฟารมบวเขยวและฟารมเยน มปรมาณไนโตรเจนท�อยในเกณฑมาตรฐานปยอนทรย (%N>1)

สวนฟารมแดงมคาต�ากวามาตรฐานเลกนอย สวนไนโตรเจนในน� าลนของท�ง 3 แหงพบวามปรมาณ

ท�ใกลเคยงกนคอ 0.34, 0.27 และ 0.20% ตามลาดบ

ฟอสฟอรส ( %P ) ท�มในกากตะกอนและน� าลนพบวามปรมาณท�นอยมากเม�อเทยบกบคา

มาตรฐานปยอนทรย ( %P > 0.5 ) โดยฟอสฟอรสท�มในกากตะกอนมคาเทากบ 0.012, 0.011 และ

37

0.011% ตามลาดบ สวนในน� าลนมคาเทากบ 0.008, 0.007 และ 0.004% ตามลาดบ ซ�งปรมาณ

ฟอสฟอรสท�ต �าน� เกดจากความสามารถในการละลายท�ต �าของฟอสฟอรสโดยธรรมชาตน�นเอง

ภาพท� 5 แสดงปรมาณธาตอาหารหลกของกากตะกอนและน� าลนท�ผานถงหมกไรอากาศฟารม สกร

ท�วไป

โปแตสเซยม ( %K ) ในกากตะกอนและน� าลนมคานอยซ�งเม�อเทยบกบคามาตรฐานโปแต

สเซยมในปยอนทรย ซ�งกาหนอใหโปแตสเซยมมคาไมนอยกวารอยละ 0.5 ( %P > 0.5 ) โดยในกาก

ตะกอนมปรมาณโปแตสเซยมเทากบ 0.28, 0.15 และ 0.09% ตามลาดบ สวนในน� าลนมปรมาณ

โปแตสเซยมเทากบ 0.30, 0.20 และ 0.07% ตามลาดบ

38

ภาพท� 6 แสดงปรมาณธาตอาหารรองและจลธาตในกากตะกอนและน� าลนท�ผานถงหมกไรอากาศ

ฟารมสกรท�วไป

ภาพท� 6 แสดงถงปรมาณธาตอาหารรอง (แคลเซยม Ca และแมกนเซยม Mg) จลธาต

(สงกะส Zn, เหลก Fe, ทองแดง Cu และแมงกานส Mn ) ซ�งธาตอาหารรองและจลธาตเหลาน� แมวา

จะไมสาคญหรอพชตองการในปรมาณนอยแตมความจาเปนตอการเจรญเตบโตของพชในแงของ

เปนองคประกอบและบทบาทตอเมตาบอลซมของพช โดยในการวเคราะหกากตะกอนและน� าลน

พบวาธาตอาหารรองในกากตะกอนและน� าลนของฟารมท�ง 3 แหงมคาไมแตกตางกนมากเทาใดนก

โดยแคลเซยมและแมกนเซยมในกากตะกอนและน� าลนมคาเทากบ 1656, 1321 และ 1476 ppm.

และ 1232, 1312 และ 1189 ppm. ตามลาดบ สวนจลธาตในกากตะกอนพบวาในกากตะกอนม

สงกะสเทากบ 69, 55, 73 ppm. เหลกมคาเทากบ 21.03, 21.04, 21.01 ppm. ทองแดงมคาเทากบ 14,

20, 14 ppm. และแมงกานสมคาเทากบ 10.22, 10.22, 10.12 ppm. ตามลาดบ สวนในน� าลนมปรมาณ

สงกะสมคาเทากบ 22, 35, 28 ppm. เหลกทคาเทากบ 20.84, 20.92, 20.41 ppm. ทองแดงมคาเทากบ

14, 11.5, 12.8 ppm. และแมงกานสมคาเทากบ 10.1, 10.15, 10.18 ppm. ตามลาดบ จะเหนวาธาต

39

อาหารรองและจลธาตมคาคอนขางใกลเคยงกนในกากตะกอนและน� าลน มเพยงสงกะสท�มปรมาณ

ลดลงในน� าลน

ภาพท� 7 แสดงปรมาณอนทรยคารบอน อนทรยวตถและคา C/N ในกากตะกอนและน� าลนท�ผานถง

หมกไรอากาศฟารมสกรท�วไป

ภาพท� 7 แสดงปรมาณอนทรยวตถและอนทรยคารบอนในกากตะกอนและน� าลนพบวา

ฟารมบวเขยวและฟารมเยนมอนทรยวตถและอนทรยคารบอนสงกวาฟารมแดง โดยมปรมาณ

อนทรยวตถและอนทรยคารบอนในกากตะกอนเทากบ 32.20, 21.08, 14.04% และ 18.6, 12.23,

10.92% ตามลาดบ ซ�งถาเทยบกบปรมาณอนทรยวตถในดนจะพบวาในกากตะกอนท�ง 3 แหลงม

ปรมาณสง แตเม�อเทยบกบมาตรฐานปยอนทรยแลวพบวามเพยงฟารมบวเขยวเทาน�นท�มคาอยใน

เกณฑคอไมนอยกวา รอยละ30

คา C/N หมายถงสดสวนของคารบอนตอไนโตรเจนของสารอนทรย เปนคาท�บงบอกถง

ความสามารถในการยอยสลายโดยธรรมชาต โดยคา C/N นอยจะแสดงถงสารอนทรยสามารถ

สลายตวไดดซ�งมาตรฐานปยอนทรยกาหนดใหมคา C/N ไมเกน 30 จากผลการวเคราะหกากตะกอน

และน� าลนของฟารมสกรท�ง 3 แหลงพบวามคา C/N เทากบ 11.6

40

3. การศกษาประสทธภาพของถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

ถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบทาการทดลองบรเวณคอกสกร ฟารมมหาวทยาลย

แมโจ เชยงใหม โดยสบน� าลางมลเขาถงหมกใหเตม จากน�นทาการหมกท�งไวประมาณ 10 วน จน

เกดกาชชวภาพข�น หลงจากน�นทาการสบเตมน� าเสยเขาระบบวนละ 100 ลตรและในข�นตอนน� ยงม

การสบน� าท�งท�ลนออกจากถงหมกวนกลบเขาไปในระบบอกคร� ง

การทดลองโดยดาเนนการเกบตวอยางน� าเสยกอนเขาระบบและน� าท�งทกๆ 3 วนเพ�อ

วเคราะห BOD COD ของแขงแขวนลอย คาความเปนกรดเปนดางเพ�อประเมนประสทธภาพของ

ระบบถงหมกไรอากาศ จนกวาระบบจะเขาสภาวะสมดล (ประมาณ 40-60 วน) ไดผลการวเคราะห

ดงน�

ภาพท� 8 แสดงการเปล�ยนแปลงของ pH ของน� าเขาระบบและน� าท�ง

ภาพท� 8 แสดงคา pH ของน� าเสยมลสกรท�เขาระบบกบน� าท�งท�ออกจากระบบ พบวาคา pH

ของน� าเสยท�เขาระบบมคาต�ากวาน� าท�งเลกนอย โดยน� าเสยเขาระบบมคา 6.9 – 7.5 มคาเฉล�ยอยท�

7.09 สวนน� าท�งท�ออกจากระบบมคาอยในชวง 6.9 – 7.6 คาเฉล�ยเทากบ 7.25 คา pH ท�เพ�มข�นในน� า

41

ท�งเกดจากการเปล�ยนแปลงทางเคมภายในถงหมก ซ� งเกดจากการรกษาสภาพดางในน� าในชวง

ข�นตอนการเปล�ยนจากกรดอนทรยไปเปนกาชชวภาพ

ภาพท� 9 แสดงประสทธภาพการกาจดสารอนทรยในรป COD ของระบบ

ภาพท� 9 แสดงการกาจดสารอนทรยในรปของ COD ของถงหมกไรอากาศแบบกวนผสม

ตนแบบ พบวาระบบถงหมกแบบกวนผสมตนแบบสามารถลดคา COD ไดดโดยในน� าเสยท�เขา

ระบบมคา COD ระหวาง 2400 ppm. ถง 6400 ppm. โดยมคาเฉล�ยเทากบ 4509.5 ppm. โดยในน� าท�ง

ท�ผานระบบน�นพบวาคา COD ลดลง มคาอยในชวง 800 – 1200 ppm. มคาเฉล�ยเทากบ 934.8 ppm.

ซ�งระบบถงหมกแบบไรอากาศน� สามารถลด COD ไดโดยประสทธภาพการกาจดคดเปนรอยละ

79.3

42

ภาพท� 10 แสดงประสทธภาพการกาจดสารอนทรยในรป BOD ของระบบ

ภาพท� 10 แสดงประสทธภาพการกาจด BOD ของระบบถงหมกไรอากาศตนแบบพบวา

ระบบสามารถกาจด BOD ไดด โดยในน� าเสยท�เขาระบบมคา BOD อยในชวง 2550 – 4680 ppm.

ซ�งมคาเฉล�ยเทากบ 3579 ppm. สวนในน� าท�งท�ออกจากระบบมคาอยในชวง 148 – 448 ppm. ม

คาเฉล�ยเทากบ 272 ppm. ประสทธภาพในการกาจดสารอนทรยของระบบเทากบรอยละ 92.4 สวน

ของแขงแขวนลอยท�ออกจากระบบ (ภาพท� 11) พบวามคาลดลงจากของแขงท�เขาระบบเฉล�ยเทากบ

571.7 ppm. เหลอของแขงแขวนลอยในน� าท�งเทากบ 100.3 ppm.

ภาพท� 11 แสดงประสทธภาพการกาจดของแขงแขวนลอย (SS) ของระบบ

43

4. การศกษาองคประกอบของกากตะกอนและน�าลนท�ออกจากถงหมกไรอากาศแบบกวนผสม

ตนแบบ

หลงจากครบ 60 วนแลวดาเนนการเกบตวอยางกากตะกอนและน� าลนเพ�อวเคราะห

องคประกอบของกากตะกอนและน� าลนท�ผานการหมกแบบไมใชอากาศไดผลดงตอไปน�

ภาพท� 12 แสดงคา pH และ คาการนาไฟฟา ( EC ) ของกากตะกอนและน� าลนท�ผานถงหมกไร

อากาศแบบกวนผสมตนแบบ

การศกษาองคประกอบของกากตะกอนและน� าลนท�ออกจากถงหมกไรอากาศแบบกวน

ผสมตนแบบ โดยทาการเกบตวอยางน� าซ�งการวเคราะหคณสมบตของกากตะกอนและน� าลนพบวา

คา pH ในกากตะกอนและน� าลนมคาเทากบ 6.95 และ 7.37 ตามลาดบ สวนคาการนาไฟฟา ( EC )

ท�งในกากตะกอนและน� าลนมคาอยในเกณฑมาตรฐานปยอนทรย ของกรมวชาการเกษตรโดยใน

กากตะกอนมคาเทากบ 3.86 ms/cm. และในน� าลนมคาเทากบ 2.34 ms/cm. แสดงในภาพท� 12

44

ภาพท� 13 แสดงปรมาณธาตอาหารหลกของกากตะกอนและน� าลนท�ผานถงหมกไรอากาศแบบกวน

ผสมตนแบบ

ภาพท� 13 แสดงปรมาณธาตอาหารหลก ( %N, %P, %K ) ในกากตะกอนและน� าลนท�ผาน

ถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ โดยปรมาณธาตอาหารหลกในกากตะกอนและน� าลนมคา

คอนขางต�า โดยในกากตะกอนมคาไนโตรเจนเทากบ 0.912% ฟอสฟอรสเทากบ 0.011% และ

โปแตสเซยมมคาเทากบ 0.05% สวนในน� าลนมปรมาณธาตอาหารหลกต �ากวากากตะกอนเปนอยาง

มาก โดยมคาไนโตรเจนเทากบ 0.136% ฟอสฟอรสเทากบ 0.006% และโปแตสเซยมมคาเทากบ

0.09% ซ�งจะเหนวากากตะกอนและน� าลนจากถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบมคาต�ากวาคา

มาตรฐานปยอนทรยซ�งไดกาหนดใหคา %N ตองไมนอยกวา 1, %P ไมนอยกวา 0.5 และ%K ตอง

ไมนอยกวา 0.5 ตามลาดบ

45

ภาพท� 14 แสดงปรมาณธาตอาหารรองและจลธาตในกากตะกอนและน� าลนท�ผานถงหมกไรอากาศ

แบบกวนผสมตนแบบ

ภาพท� 14 แสดงถงปรมาณธาตอาหารรอง (แคลเซยม Ca และแมกนเซยม Mg) จลธาต

(สงกะส Zn, เหลก Fe, ทองแดง Cu และแมงกานส Mn ) โดยการวเคราะหกากตะกอนและน� าลน

พบวาธาตอาหารรองในกากตะกอนและน� าลนท�ผานถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบมคาไม

แตกตางกนมากเทาใดนกโดยแคลเซยมและแมกนเซยมในกากตะกอนและน� าลนมคาเทากบ 1424,

1184 ppm. และ 204.8 และ 148.8 ppm. ตามลาดบ สวนจลธาตในกากตะกอนพบวาในกากตะกอนม

สงกะสเทากบ 75 ppm. เหลกมคาเทากบ 20.72 ppm. ทองแดงมคาเทากบ 14.15 ppm. และ

แมงกานสมคาเทากบ 10.11 ppm. ตามลาดบ สวนในน� าลนมปรมาณสงกะสลดลงจากกากตะกอน

โดยมคาเทากบ 37 ppm. เหลกทคาเทากบ 20.86 ppm. ทองแดงมคาเทากบ 14.5 ppm. และ

แมงกานสมคาเทากบ 10.14 ppm. ตามลาดบ จะเหนวาธาตอาหารรองและจลธาตมคาคอนขาง

ใกลเคยงกนในกากตะกอนและน� าลน มเพยงสงกะสท�มปรมาณลดลงในน� าลน

46

ภาพท� 15 แสดงปรมาณอนทรยคารบอน อนทรยวตถและคา C/N ในกากตะกอนและน� าลนท�ผาน

ถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

ภาพท� 15 แสดงปรมาณอนทรยวตถและอนทรยคารบอนในกากตะกอนและน� าลนจากถง

หมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบพบวาในกากตะกอนอนทรยวตถและอนทรยคารบอนม

ปรมาณเทากบ 18.23% และ 10.58% ตามลาดบ เม�อเทยบกบมาตรฐานปยอนทรยแลวพบวาคาต�า

กวาเกณฑคอไมนอยกวา รอยละ30

คา C/N หมายถงสดสวนของคารบอนตอไนโตรเจนของสารอนทรย เปนคาท�บงบอกถง

ความสามารถในการยอยสลายโดยธรรมชาต โดยคา C/N นอยจะแสดงถงสารอนทรยสามารถ

สลายตวไดดซ�งมาตรฐานปยอนทรยกาหนดใหมคา C/N ไมเกน 20 จากผลการวเคราะหกากตะกอน

และน� าลนของฟารมสกรท�ง 3 แหลงพบวามคา C/N เทากบ 11.6

47

5. ศกษาและปรบปรงกากตะกอนและน�าลนใหเปนวสดปรบปรงดนท�เหมาะสมตอการเจรญเตบโต

ของพช

การศกษาและปรบปรงกากตะกอนและน� าลนใหเปนวสดปรบปรงดนท�เหมาะสมตอการ

เจรญเตบโตของพช พจารณาถงองคประกอบตางๆท�มในกากตะกอนและน� าลนเชน ปรมาณธาต

อาหารหลก คา pH และ คาการนาไฟฟา (EC) จากการวเคราะหองคประกอบในกากตะกอนและน� า

ลนท�ผานถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ ซ� งออกแบบใหมการวนน� าในถง 8 คร� งตอวน

พบวา กากตะกอนและน� าลนมคา pH และคาการนาไฟฟาท�อยในเกณฑมาตรฐานปยอนทรยของ

กรมวชาการเกษตร สวนปรมาณธาตอาหารหลกมคาคอนขางต�าโดยเฉพาะในน� าลน โดยกาก

ตะกอนมปรมาณไนโตรเจนใกลเคยงกบปรมาณไนโตรเจนของคามาตรฐานและมปรมาณนอยใน

น� าลน สวนปรมาณฟอสฟอรสและโปแตสเซยมมคาต�ากวามาตรฐานมากท�งในกากตะกอนและน� า

ลน

การปรบปรงกากตะกอนและน� าลนใหอยในมาตรฐานปยอนทรยจาเปนตองพจารณา

องคประกอบอ�นๆของวสดท�นามาผสม รวมถงตนทนของวสดปรบปรงดนท�เพ�มข�นดวย ในการ

ทดลองน�ผวจยมความตองการสนบสนนใหเกษตรกรฟารมสกรใชประโยชนจากกากตะกอนและน�า

ลนท�ผานการหมกเพ�อใหไดกาชชวภาพแลว สามารถนากากตะกอนและน� าลนมาใชเปนวสด

ปรบปรงดนเพ�อทดแทนปยอนทรยและสามารถลดตนทนคาปยเคมหรอปยอนทรยทางการคาได

โดยมการคานวณปรมาณการใชกากตะกอนและน� าลนเทยบกบปยเคมตามทองตลาด

การคานวณอตราการใชปยอนทรยโดยใชฐานของเปอรเซนตไนโตรเจนเทยบจากการใช

ปยเคม (อางอง วธของเรองฤทธ� , 2547)

ปยยเรย (46-0-0) อตราการใช 520 กรมตอแปลง

ปยเคมสตร 15-15-15 อตราการใช 530 กรมตอแปลง

(15/100) x 530 = 79.5 กรมไนโตรเจน

48

(46/100) x 520 = 239.2 กรมไนโตรเจน

รวมปยท�ง 2 ชนด = 318.7 กรมไนโตรเจนตอแปลง

เปอรเซนตไนโตรเจนในกากตะกอนเทากบ 0.912

ฉะน�น 100 กรม มเน�อไนโตรเจน = 0.912 กรม

1000 กรม มเน�อไนโตรเจน = 9.12 กรม

ดงน�น 9.12 กรมไนโตรเจน มาจาก = 1 กโลกรม

1 แปลง ใช 318.7 กรมไนโตรเจน = (1x318.7) / 9.12

= 34.95 กโลกรม

อตราการใชแบงออกเปน ปยรองพ�น 50 เปอรเซนต ปยแตงหนา 50 เปอรเซนต

เพราะฉะน�น ปยรองพ�น = (34.95 x 50) / 100

= 17.48 กโลกรม

ปยแตงหนา = 17.47 กโลกรม

เปอรเซนตไนโตรเจนในน� าลนเทากบ 0.136

ฉะน�น 100 มลลลตร มเน�อไนโตรเจน = 0.136 มลลลตร

1000 มลลลตร มเน�อไนโตรเจน = 1.36 มลลลตร

ดงน�น 1.36 กรมไนโตรเจน มาจาก = 1 ลตร

1 แปลง ใช 318.7 กรมไนโตรเจน = (1x318.7) / 1.36

= 234.34 ลตร

อตราการใชแบงออกเปน ราดลงแปลงกอนปลก 70 เปอรเซนต พน 30 เปอรเซนต

เพราะฉะน�น ราดลงแปลงกอนปลก = (234.34 x 70) / 100

= 164.04 ลตร

พนเสรม = 70.30 ลตร

49

6. ศกษาความเปนพษตอพชของวสดปรบปรงดนท�ผลตได

การศกษาความเปนพษตอพชของกากตะกอนและน� าลนท�ผานถงหมกไรอากาศเปนวธการ

ทดสอบถงความสมบรณในการยอยสลายของกากตะกอน เน�องจากในการผลตปยอนทรยหรอปย

อนทรยน� าโดยวธการหมกน�น จาเปนท�จะตองมการทดสอบความสมบรณของการยอยสลายของปย

เพราะวาถามการนากากตะกอนหรอปยอนทรยท�มการยอยสลายท�ไมสมบรณ กากตะกอนจะเกด

การยอยสลายตวตอไปอกซ�งจะเขาไปแยงการใชน� า อากาศ รวมไปถงการดงธาตอาหารพชมาใช

และกากตะกอนยงกอใหเกดความรอนข�นบรเวณรากพชอกดวย ผลของการทดสอบความเปนพษ

ตอพชของกากตะกอนและน� าลนน� ทาการทดสอบโดยใชน� าสกดจากกากตะกอนและน� าลนกบ

เมลดผกบงจนเปนเวลา 72 ช�วโมงจากน�นนาเมลดมาวดจานวนท�งอกและวดความยาวของรากเพ�อ

หาเปอรเซนตการงอกสมพทธของเมลด (%RSG) เปอรเซนตความยาวรากสมพทธ (%RRG) และ

เปอรเซนตดชนการงอกของเมลด (%GI) แลวนามาหาความแตกตางทางสถต โดยวธ One-Way

ANOVA ไดผลการทดลองดงตารางท� 10 ซ� งการทดลองไดออกแบบใหมการทดลอง 4 ชด

ประกอบดวย ชดควบคม (ใชน� ากล�น) กากตะกอน น� าลน และกากตะกอนอ�น (กากตะกอนโรง

บาบดน� าเสย) พบวา เปอรเซนตการงอกและความยาวของรากไมมความแตกตางกนทางสถต โดย

น� ากล�นมเมลดท�งอกเฉล�ยและความยาวรากเฉล�ยสงสดท� 80% และ61 มลลเมตรตามลาดบ

ในกากตะกอนและน� าลนจากถงหมกไรอากาศเม�อเปรยบเทยบกบกากตะกอนโรงบาบดน� า

เสยพบวา มเปอรเซนตการงอกท�มากกวา (70%, 70%, 60%) แตมความยาวของรากเฉล�ยนอยกวา

(50 มม., 55 มม. และ 59 มม. ตามลาดบ) ซ�งเม�อพจารณาคาดชนการงอกของเมลดพบวา มคา

ใกลเคยงกนโดยกากตะกอนมคาเทากบ 72.6% น� าลนมคาเทากบ 79.3% และกากตะกอนโรงบาบด

น� าเสยมคาเทากบ 73.4% ตามลาดบ หากพจารณาถงมาตรฐานปยอนทรยแลวพบวาคาดชนการงอก

ยงมคาต�ากวามาตรฐานปยอนทรยท�กาหนดใหมดชนการงอกไมนอยกวา 80% ซ�งอาจเกดจากหลาย

สาเหตเชน เมลดพนธท�ใชเน�องจากในการทดสอบน� ไดใชเมลดพนธท�แบงบรรจถงจาหนายซ� ง

อาจจะเปนเมลดพนธท�ไมมคณภาพ

50

ตารางท� 10 การงอกของเมลดผกบงจนเม�อเพาะในน� าสกดจากกากตะกอน และน� าลนจากถงหมก

ไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

ชดการทดลอง จานวน

เมลดท�

งอก

% การ

งอกของ

เมลด

ความยาว

รากของ

เมลดเฉล�ย

(มม.)

การงอก

สมพทธ

(% RSG)

ความยาว

ราก

สมพทธ

(% RRG)

ดชนการ

งอกของ

เมลด (%

GI)

ผกบงจน

ชดควบคม(น� ากล�น) 8 80a 61a 100 100 100

กากตะกอน 7 70a 50a 87.5 83 72.6

น� าลน 7 70a 55a 87.5 90.7 79.3

กากตะกอนชนดอ�น

(ตะกอนโรงบาบดน� า

เสย)

6 60a 59a 75 97.8 73.4

F- test * *

% C.V 8.63 11.66 *คาท�ตามดวยอกษรเดยวกน ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญท�ความเช�อม�น 95%

7. การทดสอบการปลดปลอยธาตอาหารของกากตะกอน

ลกษณะทางเคมของดนและตะกอนท�ใช (ตารางท� 11) ดนตวอยางท�นามาทาการทดลอง

เปนดนท�อยในชดดนสนทราย มคณสมบตเปนดนรวนปนทราย (Sandy loam) ซ�งมปรมาณดนทราย

สง คา pH ของดนมคา 7.67 จดวามความเหมาะสมตอการเจรญของพช แตปรมาณอนทรยวตถ

คอนขางต�ามากซ� งมคาไมถง 1% สวนปรมาณไนโตรเจนและฟอสฟอรสมประมาณ 0.05 และ

23.27% ตามลาดบ ดานคณสมบตของกากตะกอนท�ง 2 ชนดพบวามคา pH เปนกลาง อนทรยวตถม

ปรมาณสง ไนโตรเจนและฟอสฟอรสมปรมาณใกลเคยงกน โดยในตะกอนท�ง 2 ชนดมสดสวน

คารบอนตอไนโตรเจน เทากบ 11.6 ซ�งมความเหมาะสมท�จะนาไปใชเปนวสดปรบปรงดน

51

ตารางท� 11 แสดงคณสมบตเบ�องตอนของดนและวสดปรบปรงดน (น� าหนกแหง)

คณสมบต ดนตวอยาง

(ชดดนสนทราย)

วสดปรบปรงดน

กากตะกอนถง

หมกไรอากาศ

กากตะกอนโรง

บาบดน� าเสย

อนภาคดน (%)

ดนทราย 63.21

ซลท 23.41

ดนเหนยว 13.37

เน�อดน ดนรวนปนทราย

pH 7.67 7.22 7.41

อนทรยวตถ (%) 0.95 23.96 24.31

อนทรยคารบอน (%) 0.55 13.9 14.1

ไนโตรเจน (%) 0.05 0.192 1.22

ฟอสฟอรส (mg/l.) 23.27 25.54 25.98

อตราสวน C/N 11 11.6 11.6

การปลดปลอยคารบอนไดออกไซดจากการบมวสดปรบปรงดน

จากการศกษาการปลดปลอยคารบอนไดออกไซดเน�องจากกจกรรมของจลนทรยในดน

(ภาพท� 16a.) พบวาในชวง 4 ช�วโมงแรกดนในชดควบคม และชดท�ใสตะกอนจากฟารมสกร เร�มม

การปลดปลอยคารบอนไดออกไซดออกมา สวนในตะกอนน� าเสยจะมการปลดปลอยในชวง

หลงจากช�วโมงท� 12 และมการปลดปลอยมากท� สดในช�วโมงท� 24 สวนการปลดปลอย

คารบอนไดออกไซดตลอดการทดลอง (ภาพท� 16b. ) พบวาการปลดปลอยคารบอนไดออกไซดจะม

ปรมาณสงท�สดในดนท�มการเตมกากตะกอนน� าเสยสวนตะกอนจากฟารมสกรมปรมาณการ

ปลดปลอยท�ใกลเคยงกน เน�องจากปรมาณอนทรยคารบอนท�มในกากตะกอนมคาใกลเคยงกน ท�งน�

อตราสวนของคารบอนตอไนโตรเจนท�ไมสงมากนกจะทาใหเกดการยอยสลายและปลดปลอย

คารบอนไดงาย (Cayuela et al. 2010) ปจจยอ�นๆ เชนความช�นในดนจะมผลใหสารอนทรยในวสด

52

ปรบปรงดนเกดการยอยสลายไดดข�น (Mekki et al. 2009) และปรมาณการปลดปลอยจะลดลง

ในชวงหลงจากวนท� 30 ซ� งมาจากกจกรรมของจลนทรยและปรมาณสารอนทรยท�ถกยอยสลาย

ลดลงน�นเอง โดยหลงการใสวสดปรบปรงดนพบวาคณสมบตทางเคมของดนมคาเพ�มข�นอยางม

นยสาคญทางสถต (P<0.05) (ตารางท� 12.) ซ�งแสดงใหเหนวาวสดปรบปรงดนท�ง 2 ชนดสามารถ

เพ�มความอดมสมบรณใหแกดนและมความเหมาะสมท�จะนาไปใชเปนวสดปรบปรงดน

ตารางท� 12 การเปล�ยนแปลงทางเคมของดนเม�อผานการใสวสดปรบปรงดน

ชดการทดลอง คารบอนได

ออกไซด

อนทรยวตถ แอมโมเนย

ไนโตรเจน

ไนเตรท

ไนโตรเจน

ฟอสฟอรส

ท�เปน

ประโยชน

มก./ก. ดน % มก./ก. ดน มก./ก. ดน มก./ก. ดน

ชดควบคม 0.21a 0.79a 110.45a 49.70a 76.02a

ดน + กากตะกอนถง

หมกไรอากาศ

0.61b 1.91b 170.21a 260.51b 160.39b

ดน + กากตะกอนน� า

เสย

0.51c 1.71b 128.07b 139.05c 136.06c

F-test

CV (%)

**

4.96

**

47.19

**

50.98

**

81.57

**

34.46 **คาท�ตามดวยอกษรตางกน มความแตกตางกนอยางมนยสาคญท�ความเช�อม�น 95%

53

( a )

( b )

ภาพท� 16 คารบอนไดออกไซดท�ปลดปลอยจากวสดปรบปรงดน (a) 24 ช�วโมงแรก (b) ตลอดการ

ทดลอง

54

การปลดปลอยไนโตรเจนและฟอสฟอรสในกากตะกอน

การสลายตวและปลดปลอยไนโตรเจน

( a )

( b )

ภาพท� 17 การปลดปลอยไนโตรเจนในวสดปรบปรงดน (a) แอมโมเนย ไนโตรเจน (b) ไนเตรท

ไนโตรเจน

55

การสลายตวและการปลดปลอยไนโตรเจนของกากตะกอนฟารมสกรและกากตะกอนน� า

เสย พบวาในชวงแรกของการบมดนรวมกบกากตะกอน ปรมาณแอมโมเนยไนโตรเจน (ภาพท�

17a.) เพ�มข�นอยางรวดเรว เน�องจากมปรมาณไนโตรเจนสงโดยเฉพาะในกากตะกอนน� าเสย การ

เพ�มข� นของแอมโมเนยไนโตรเจนในระยะแรกของการบมเกดจากการยอยสลายสารอนทรย

ไนโตรเจนไปเปนแอมโมเนยไนโตรเจน (mineralization) หลงจากน�นในชวงสปดาหท� 3 ปรมาณ

แอมโมเนยไนโตรเจนมคาลดลง โดยตรงขามกบปรมาณไนเตรทท�มปรมาณเพ�มข�นในชวงเวลา

เดยวกน (ภาพท� 17b.) ซ� งเปนผลมาจากกระบวนการออกซไดซแอมโมเนยไปเปนไนเตรท

(nitrification) (ศภกาญจน และคณะ, 2553) สวนแอมโมเนยไนโตรเจนในกากตะกอนฟารมสกรม

ปรมาณการปลดปลอยท�ไมสงมากนกอาจเปนเพราะกากตะกอนฟารมสกรมความคงตวนอยกวา

ตะกอนน� าเสย โดยระยะเวลากกเกบในถงยอยมผลตอสภาพของกากตะกอน อกท�งการยอยสลาย

และปลดปลอยไนโตรเจนในรปอนนทรยไนโตรเจน (NH4-N, N03-N) ไดดในกากตะกอนน�นจะ

ข�นอยกบอตราสวนคารบอนตอไนโตรเจนของดนและกากตะกอนท�ง 2 ชนด ซ�งกากตะกอนท�ง 2

ชนดมอตราสวนคารบอนตอไนโตรเจนท�เหมาะสมในการนาไปใชเปนวสดปรบปรงดน โดย

อตราสวนระหวางคารบอนตอไนโตรเจนท�เหมาะสมจะมคาไมเกน 25/1 ถง 30/1 (ปนดดา, 2553)

การสลายตวและปลดปลอยฟอสฟอรส

ภาพท� 18 การปลดปลอยฟอสฟอรสจากวสดปรบปรงดน

56

ภาพท� 18 ปรมาณฟอสฟอรสในกากตะกอนท�ง 2 ชนดพบวามคาใกลเคยงกน เม�อทาการ

ทดลองใสกากตะกอนเพ�อเปรยบเทยบกบดนท�ไมไดใสกากตะกอนท�ง 2 ชนด กากตะกอนสามารถ

เพ�มปรมาณฟอสฟอรสท�ปนประโยชในดนได จากการทดลองบมดนรวมกบกากตะกอน พบวา

ในชวง 2 สปดาหแรกน�นปรมาณฟอสฟอรสท�เปนประโยชนไมมการเปล�ยนแปลงมากนก โดยม

ปรมาณเพ�มข� นในสปดาหท� 3 และมปรมาณลดลงในสปดาหท� 4 และ 5 ปรมาณท�ลดลงเพยง

เลกนอยน� แสดงใหเหนถงความสามารถในการดดยดฟอสฟอรสสงของดน ซ� งในดนท�ม

ความสามารถในการดดยดฟอสฟอรสสงน� จาเปนตองมความระมดระวงในการใช ดงน�นการใส

ฟอสฟอรสเปนระยะเวลานานอาจเกดการสะสมของฟอสฟอรสในดนปรมาณสง (ประพศ และคณะ

, 2544) ทาใหเพ�มความเส�ยงในการสะสมของฟอสฟอรสในน� าและพชได

57

สรปผลการทดลอง

การศกษาการทดสอบประสทธภาพของวสดปรบปรงดนและปยน� าหมกท�ผลตจากกาก

ตะกอนและน� าลน จากถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ ซ�งในการทดลองน� ใชถงหมกไร

อากาศขนาด 1000 ลตรทดสอบกบของเสยมลสกรของคณะสตวศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยแมโจ โดยมการวนน� าท�ล นออกจากระบบเพ�อเพ�มอตราการกวนท� 8 คร� งตอวน

ระยะเวลาทาการทดลอง 60 วนมผลการทดลองดงน�

1. ผลการทดลองพบวา ชดการทดลองท�มการกวนวนละ 8 คร� งมประสทธภาพในการกาจด

สารอนทรยโดยสามารถลดสารอนทรยในรปบโอดและซโอดไดสง ซ�งการกาจดของเสยเขาระบบ

ในรปซโอดเฉล�ยตลอดการทดลองจาก 4509.5 ppm. เหลอในน� าท�งออกจากระบบเฉล�ยเทากบ

934.8 ppm. ระบบถงหมกแบบไรอากาศแบบกวนผสมน�สามารถลด COD ไดโดยประสทธภาพการ

กาจดคดเปนรอยละ 79.3

2. ปรมาณธาตอาหารหลก ( %N, %P, %K ) ในกากตะกอนมคาไนโตรเจนเทากบ 0.912%

ฟอสฟอรสเทากบ 0.011% และโปแตสเซยมมคาเทากบ 0.05% สวนในน� าลนมคาไนโตรเจนเทากบ

0.136% ฟอสฟอรสเทากบ 0.006% และโปแตสเซยมมคาเทากบ 0.09% ซ�งจะเหนวามคาต�ากวาคา

มาตรฐานปยอนทรยซ�งไดกาหนดใหคา %N ตองไมนอยกวา 1, %P ไมนอยกวา 0.5 และ%K ตอง

ไมนอยกวา 0.5 ตามลาดบ

ปรมาณธาตอาหารรอง (แคลเซยม Ca และแมกนเซยม Mg) จลธาต (สงกะส Zn, เหลก Fe,

ทองแดง Cu และแมงกานส Mn ) มคาเทากบ 1424, 1184 ppm. และ 204.8 และ 148.8 ppm.

ตามลาดบ สวนจลธาตในกากตะกอนพบวามสงกะสเทากบ 75 ppm. เหลกมคาเทากบ 20.72 ppm.

ทองแดงมคาเทากบ 14.15 ppm. และแมงกานสมคาเทากบ 10.11 ppm. ตามลาดบ สวนในน� าลนม

ปรมาณสงกะสเทากบ 37 ppm. เหลกมคาเทากบ 20.86 ppm. ทองแดงมคาเทากบ 14.5 ppm. และ

แมงกานสมคาเทากบ 10.14 ppm. ตามลาดบ

3. จากการคานวณปรมาณการใชกากตะกอนและน� าลนพบวากากตะกอนแนะนาใหใชท�

ปรมาณ 34.95 กโลกรมตอแปลง โดยแบงออกเปน ปยรองพ�น 17.4 กโลกรมตอแปลง ปยแตงหนา

58

17.48 กโลกรมตอแปลง สวนปยน� าหมกจากน� าลน แนะนาใหใชท�ปรมาณ 234.34 ลตรตอแปลง

โดยแบงออกเปน ราดลงแปลงกอนปลก 164.04 ลตรตอแปลง และพนเสรม 70.30 ลตรตอแปลง

4. การทดสอบความเปนพษและการปลดปลอยธาตอาหารพชพบวา กากตะกอนและน� าลน

ไมมความเปนพษตอการเจรญของพช โดยเม�อทดสอบกบเมลดพชพบวาเมลดพชมคาดชนการงอก

สงใกลเคยงกบคามาตรฐานปยอนทรย และผลการทดลองวเคราะหการปลดปลอยธาตอาหารพช

พบวา กากตะกอนมการปลดปลอยธาตอาหารท�สง อกท�งกากตะกอนยงสามารถเพ�มความอดม

สมบรณใหโดยสามารถเพ�มอนทรยวตถในดนอกดวย

ขอมลท�ไดจากการทดลอง มประโยชนในดานการนาระบบถงหมกแบบไรอากาศไปใชใน

การจดการของเสยท�เกดจากฟารมสกรขนาดเลก นอกจากกาชชวภาพท�เกดจากกระบวนการหมก

แลวผลพลอยไดยงสามารถใชเปนวสดปรบปรงดนท�ด เปนการประหยดคาปยเคมและปยอนทรย

ทางการคา รวมไปถงการลดปรมาณของเสยท�เขาสส�งแวดลอมอกทางหน�งดวย

ขอเสนอแนะ

ในการทดลองการผลตวสดปรบปรงดนท�ผลตจากกากตะกอนและน� าลนจากระบบผลต

กาชชวภาพตนแบบน� ใชกากตะกอนท�ไดจากฟารมสกรขนาดเลกท�มจานวนสกร 100-200 ตว มคา

ของแขงท�เขาระบบในปรมาณนอย จงทาใหกากตะกอนท�ผลตไดมปรมาณนอยไปดวย ดงน�นใน

การนาไปใชงานจรงสามารถเพ�มของแขงเขาในระบบไดเพ�อเพ�มอตราการผลตกาชชวภาพและเพ�ม

ปรมาณกากตะกอนท�อยในถง สวนการนากากตะกอนและน� าลนท�ผลตไดจากถงตนแบบน� ไปใช

เปนวสดปรบปรงดนจาเปนตองมการทดสอบการเจรญเตบโตของพชเปรยบเทยบกบวสดท�เปน

การคา เพ�อทดสอบประสทธภาพของวสดปรบปรงดนวามความเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของ

พชเพยงใด

59

เอกสารอางอง

กรมควบคมมลพษ. 2546. คมอการเลอกใชและบารงรกษาระบบบาบดน�าเสยฟารมสกรตามแบบ

มาตรฐานกรมปศสตว. สานกจดการคณภาพน� า กรมควบคมมลพษ: กรงเทพฯ. 33 น.

กรมปศสตว. 2533. สรปผลการฝกอบรมเกษตรกร เร�องการจดการน�าเสยจากฟารมสกร ประจาป

งบประมาณ 2532-2533. กรมปศสตว: กรงเทพฯ. 23 น.

กรมโรงงานอตสาหกรรม. 2548. ตาราระบบบาบดมลพษน�า. พมพคร� งท� 2. สานกเทคโนโลย

ส�งแวดลอม: กรงเทพฯ. 440 น.

เกรยงศกด� อดมสนโรจน. 2539. การบาบดน�าเสย. มตรนราการพมพ: กรงเทพฯ. 442 น.

กลมวจยเกษตรเคม กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 2551. คมอวธวเคราะหปย

อนทรย. พมพคร� งท�1. สานกพมพควกปร�นท ออฟเซท: กรงเทพฯ. 49 น.

จตพร แกวออน, ภกด� ชขาว และ สมภาส ฉดเกต. 2548. การผลตแกสชวภาพจากน� าท�งฟารมสกร

และการประยกตใชในครวเรอนในจงหวดพทลง. จาก http://e-nett.sut.ac.th/ download/

ECI/ECI05.pdf [30 พฤศจกายน 2551].

ฐปน ช�นบาล, ศภธดา อ �าทอง และณชมน ธรรมรกษ. 2553. รายงานฉบบสมบรณโครงการผลตวสด

ปรบปรงดนจากมลสกรท�ผานการบาบดจากระบบบาบดแบบไรอากาศ. สานกงานพฒนา

วทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต.

ธงชย พรรณสวสด� . 2544. การกาจดไนโตรเจนและฟอสฟอรสทางชวภาพ. สมาคมวศวกรรม

ส�งแวดลอมแหงประเทศไทย: กรงเทพฯ. 703 น.

ธวชชย ศภดษฐ. 2550. การจดการอนามยส�งแวดลอมในภาคปศสตว. ทพเนตรการพมพ :

กรงเทพฯ. 779 น.

นพนธ จนทรโพธ. 2526. การจดการการเล�ยงสกร. ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน: ขอนแกน. 124 น.

ปนดดา เปยผ�ง. 2553. การศกษาปรมาณธาตอาหารท�ไดจากการนาการตะกอนจากระบบบาบดน� า

เสยชมชนมาหมกรวมกบเศษหญาท�สภาวะตางๆ โดยผานกระบวนการหมกแบบกองแถว

เพ�อนาไปใชประโยชนทางการเกษตร. น.412-422. การประชมวชาการเพ�อนาเสนอ

ผลงานวจยระดบบณฑตศกษา คร� งท� 6 18 กนยายน 2553. มหาวทยาลยมหดล. กรงเทพฯ.

ประพศ แสงทอง, ภาวนา ลกขนานนท และสรสทธ� อรรถจารสทธ� . 2544. การปลดปลอย

ฟอสฟอรสในดนจากการใสกากตะกอนน� าเสย. ว.ดนและปย 23:148-159.

60

ประพศ แสงทอง และภาวนา ลกขนานนท. 2544. การปลดปลอยไนโตรเจนในดนจากการใส

ตะกอนน� าเสย. ว.ดนและปย 23:99-110.

เรองฤทธ� รณพฒน. 2547. การทดสอบประสทธภาพของปยอนทรยน�าท�ผลตจากวสดอนทรยเหลอ

ใชจากอตสาหกรรมการเกษตรตอการผลตผกชนดตางๆ. วทยานพนธวทยาศาสตร

มหาบณฑต สาขาวชาการจดการทรพยากรการเกษตรและส�งแวดลอม. มหาวทยาลยแมโจ:

เชยงใหม.

โรงเรยนจฬาภรณราชวทยาลย. 2554. ไบโอแกส พลงงาน จาก 'ข�หม'. จากhttp://www.pccl.ac.th/

external_newsblog.php?links=1780 [2 เมษายน 2556].

วราภรณ หมอมงาม, อทย คนโธ, คณพล จฑามณ, และธงชย มาลา. 2548. ผลของการใชน� าสกดมล

สกรเปนปยทางใบมนสาปะหลง ตอผลผลตเปอรเซนตแปงของหวมนสาปะหลง และตอ

คณคาทางอาหารของมนเสน. การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร� ง

ท� 43. กรงเทพฯ.

ศภกาญจน ลวนมณ, สมฤทย ตนเจรญ, ภาวนา ลกขนานนท และสปราณ ม�นหมาย. 2553. ศกษา

การสลายตวและพฤตกรรมการปลดปลอยธาตอาหารพชของปยอนทรยและปยผสม

อนทรยเคม ภายใตสภาพความช�นสนาม: การทดลองยอย ศกษาการสลายตวและ

พฤตกรรมการปลดปลอยธาตอาหารของปยหมก. จากhttp://www.it.doa.go.th/refs/files/

1933_2553.pdf. [15 กมภาพนธ 2556].

สถานเทคโนโลยกาซชวภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม. 2549. ปญหามลภาวะในฟารมเล�ยงสตวและ

การบาบด. จาก http://teenet.chiangmai.ac.th/btc/farmpollution03.php#0230 [30 พฤศจกายน

2551].

สกญญา จตรพรพงษ. 2550. การใชประโยชนจากมลสตวและน�าเสยจากฟารมเล�ยงสตวเปนปย

อนทรยแบบตางๆ สาหรบพชเศรษฐกจ. สถาบนสวรรณวาจกกสกจ มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน นครปฐม

สรพล เชาฉอง, สปราณ งามประสทธ� และประพนธ บญราพรรณ. 2549. ผลของปยมลสกรและ

ปยเคมท�มตอผลผลตและคณภาพ ของขาวโพดหวาน (พนธอนทร 2) ในไรเกษตรกร. การ

ประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร� งท� 44: กรงเทพฯ.

สวมล สวยสม. 2548. ระบบบาบดน�าเสยแบบยเอเอสบ: UASB. เทคโนโลยกาซชวภาพ 2(4): 6.

สานกงานปศสตวจงหวด. 2550. สถตจานวนสกรในประเทศไทยแสดงรายภาค ป 2536-2545. จาก

http://www.dld.go.th [1 มนาคม 2550].

61

สานกพฒนาคณภาพสนคาเกษตร. 2555. ขอด ขอดอย และขอควรระวงของปยอนทรย. จาก

http://www.agriqua.doae.go.th/pdf_agricultural_data/organic/notice_organic_fertilizer.

pdf [1 กมภาพนธ 2556].

Adave, S.S., D. J.Lee and J.H.Tay. 2008. Aerobic granular sluge: Recent advances.

Biotechnology advances 26: 411-423.

Alef, K., A. Kassem, and N. Paolo. 1995. Estimation of Soil Respiration. In: Methods in

Applied Soil Microbiology and Biochemistry. Academic Press: London. P.464-467.

Arkhipchenko, I.A., Salkinoja-Salonen, M.S., Karyakina, J.N. and Tsitko, I. 2005. Study of

three fertilizers produced from farm waste. Applied Soil Ecology. 30: 126-132.

Cayuela, M. L., G. L. Velthof., C. Mondini., T. Sinicco, and J. W. van Groenigen. 2010. Nitrous

oxide and carbon dioxide emissions during initial decomposition of animal by-products

applied as fertilisers to soils. Geoderma 157: 235-242.

Mekki, A., A. Dhouib, and S. Sayadi. 2009. Evolution of several soil properties following

amendment with olive mill wastewater. Progress in Natural Science 19(11): 1515-1521.

Feng, C., S. Shimada, Z. Zhang and T. Maekawa. 2007. A pilot plant two-phase anaerobic

digestion system for bioenergy recovery from swine wastes and garbage. Waste

Management 28 (10): 1827-1834.

Rao, J. R., Watabe, M., Stewart, T. A., Millar, B. C. and Moore, E. 2010. Pelleted organo-mineral

fertilisers from composted pig slurry solids, animal wastes and spent mushroom compost

for amenity grasslands. Waste Management. 27: 1117-1128.

62

ภาคผนวก

63

ภาคผนวก ก. ภาพภาคผนวก

64

1.ฟารม นายจารส อมนาง

221 ม. 9 ต.หนองแหยง อ.สนทราย

จ.เชยงใหม 50290

จานวนหม 16 ตว

2. ฟารมนางสดใจ วนสอน

ม. 9 ต.หนองแหยง อ.สนทราย

จ.เชยงใหม 50290

จานวนหม 11 ตว

3.ฟารมนายประพนธ ขยน

40/1 ม.9 ต.หนองแหยง อ.สนทราย

จ.เชยงใหม 50290

จานวนหม 21 ตว

4.ฟารมนางคาใส สนธ

120 ม.10 ต.หนองแหยง อ.สนทราย

จ.เชยงใหม 50290

จานวนหม 11 ตว แมพนธ 1 ตว

ภาพภาคผนวกท� ก.1 แสดงขอมลการสารวจฟารมสกรในพ�นท� อ. สนทราย สนปาตอง และแมวาง

จ. เชยงใหม

65

5. ฟารม นางแดง พรหมมนทร

332/4 ต.หนองจอม อ.สนทราย

จ.เชยงใหม 50290

จานวนหม 250 ตว แมพนธ 30 ตว

6. ฟารมนางบวเขยว ปญโญ

98 ม.3 ต.ดอนเปา อ.แมวาง

จ.เชยงใหม 50360

จานวนหม 800 ตว

7. ฟารมนางเยน คาปน

25 ม.3 ต.ดอนเปา อ.แมวาง

จ.เชยงใหม 50360

จานวนหม 800 ตว

8. ฟารมนายทองอนทร คาปน

83 ม.3 ต.ดอนเปา อ.แมวาง

จ.เชยงใหม 50360

จานวนหม 130 ตว

ภาพภาคผนวกท� ก.1 แสดงขอมลการสารวจฟารมสกรในพ�นท� อ. สนทราย สนปาตอง และแมวาง

จ. เชยงใหม (ตอ)

66

ภาพภาคผนวกท� ก.1 แสดงขอมลการสารวจฟารมสกรในพ�นท� อ. สนทราย สนปาตอง และแมวาง

จ. เชยงใหม (ตอ)

9. ฟารมนายสมพร ภวงค

101/2 ม.3 ต.ดอนเปา อ.แมวาง

จ.เชยงใหม 50360

จานวนหม 200 ตว

10.ฟารมนางศรเพญ ใหมใจ

81/1 ม.3 ต.ดอนเปา อ.แมวาง

จ.เชยงใหม 50360

จานวนหม 200 ตว

67

ภาคผนวก ข. ตารางผลการวเคราะหกากตะกอนและน�าลน

68

ตารางภาคผนวกท� ข.1 ประสทธภาพของถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

pH ซโอด บโอด ของแขงแขวนลอย pH ซโอด บโอด ของแขงแขวนลอย

1 7 2400 1920 304 7.2 1200 448 87

2 6.9 4800 3840 288 7.2 1180 429 96

3 7 2400 1920 206 7.1 800 415 125

4 6.9 4000 1920 206 6.9 960 213 110

5 6.9 3200 2560 294 7.3 1090 389 76

6 7.1 6400 5120 558 7.4 890 316 59

7 7 4000 3200 170 7.3 740 221 88

8 7 4800 3840 160 7.5 960 261 95

9 7.1 4000 3200 1460 7.3 1150 304 108

10 7 3200 2560 640 7.5 890 309 68

11 6.9 5600 4480 960 7.2 900 283 142

12 7 4800 3840 640 7.1 971 301 105

13 6.8 4600 3290 450 7.4 690 179 114

14 7.2 5100 3360 529 7.5 840 241 98

15 7.1 3760 3140 673 7.4 1000 227 116

16 7.1 3400 2760 498 7.3 1120 263 159

17 7 4200 3800 739 7.5 700 281 173

18 6.9 4500 3500 849 7.2 860 296 93

19 6.7 5100 3850 375 7.5 840 139 104

น� าเขาระบบ (influent) น� าท�ง (effluent)

วนท�

69

ตารางภาคผนวกท� ข.1 ประสทธภาพของถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ (ตอ)

pH ซโอด บโอด ของแขงแขวนลอย pH ซโอด บโอด ของแขงแขวนลอย

20 7.2 3600 2950 440 7.4 790 195 116

21 7.1 6100 4600 617 7.6 840 184 72

22 6.3 3740 2600 593 7.3 800 173 118

23 6.8 3820 3100 630 7.1 900 227 93

24 6.9 4300 3600 887 7 840 148 214

25 7.2 4800 4000 769 7.1 790 281 119

26 7.1 4600 3500 651 7.1 850 284 131

27 7.2 3900 2800 843 7.4 880 247 152

28 7.3 2400 2000 695 7.3 780 232 108

29 7.2 4000 3400 419 7.2 950 196 84

30 6.9 3200 2550 511 7.4 830 227 62

31 7.4 6400 4890 190 7.1 850 231 110

32 7.2 4000 3160 418 7 950 261 76

33 7.1 4800 3820 575 7 1040 272 59

34 7.4 4000 3100 1021 7.2 790 304 88

35 7.5 3200 2670 392 7.1 910 193 95

36 7.3 5600 4680 337 6.9 830 275 108

37 7.3 4800 3980 461 7.3 870 316 68

38 7.5 4600 4100 298 7.4 850 221 142

39 7.5 5100 3890 513 7.3 990 208 105

40 7.3 3760 3000 229 7.5 1050 196 114

วนท�

น� าเขาระบบ (influent) น� าท�ง (effluent)

70

ตารางภาคผนวกท� ข.1 ประสทธภาพของถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ (ตอ)

pH ซโอด บโอด ของแขงแขวนลอย pH ซโอด บโอด ของแขงแขวนลอย

41 7.1 3400 2910 462 7.3 860 309 98

42 7.2 4200 3640 389 7.5 910 227 116

43 6.9 4500 3890 735 7.2 690 301 159

44 6.9 5100 4120 284 7.1 840 179 173

45 7.1 3600 2850 722 7.4 1100 241 105

46 7 6100 4890 675 7.5 1030 305 114

47 7 3740 3109 439 7.4 810 263 98

48 7.1 5000 3990 421 7.3 920 281 116

49 7 4800 3759 322 7.5 990 296 159

50 6.9 5600 4891 351 7.2 790 276 173

51 7 5200 3990 419 7.5 830 195 93

52 6.8 4300 3670 338 7.4 850 281 104

53 7.2 4450 3510 518 7.3 790 296 116

54 7.1 5260 3985 317 7.2 850 331 72

55 7.1 3980 3010 621 7.4 880 195 118

56 7 4600 3810 419 7.1 780 184 129

57 6.9 5200 3960 337 7 950 284 76

58 6.7 6100 4578 592 7 830 227 84

59 7.2 4800 4020 341 7.2 850 148 93

60 7.1 4980 4160 428 7.1 950 281 106

คาเฉล�ย 7.06 4431.5 3520.5 510.3 7.27 894.35 258.1 109.2

วนท�

น� าเขาระบบ (influent) น� าท�ง (effluent)

71

ตารางภาคผนวกท� ข.2 แสดงคณสมบตกากตะกอนและน�าลนจากระบบผลตกาชชวภาพฟารมสกร

และถงหมกไรอากาศแบบกวนผสมตนแบบ

พารามเตอร

กากตะกอน น� าลน กากตะกอน น� าลน กากตะกอน น� าลน กากตะกอน น� าลน

พเอช (pH) 7.47 7.41 7.1 7.12 7.03 7.31 6.95 7.36

คาการนาไฟฟา, EC (ms/cm) 4.06 4.49 3.19 6.12 3.41 4.35 3.86 2.34

ไนโตรเจน, %N 1.61 0.343 1.054 0.265 0.941 0.202 0.912 0.136

ฟอสฟอรส, %P 0.012 0.008 0.011 0.007 0.011 0.004 0.011 0.006

โปตสเซยม, %K 0.28 0.3 0.15 0.2 0.09 0.07 0.05 0.09

แคลเซยม, Ca (ppm) 1656 1232 1312 1312 1476 1189 1424 1184

แมกนเซยม, Mg (ppm) 298.4 184.8 260.8 136 241.9 158.3 204.8 148.8

สงกะส, Zn (ppm) 69 22 55 35 73 28 75 37

เหลก, Fe (ppm) 21.03 20.84 21.04 20.92 21.01 20.41 20.72 20.86

ทองแดง, Cu (ppm) 14 14 20 11.5 14 12.8 14.5 13.5

แมงกานส, Mn (ppm) 10.22 10.1 10.22 10.15 10.12 10.18 10.11 10.14

อนทรยคารบอน, %OC 18.68 3.98 12.23 3.08 10.92 2.34 10.58 1.58

อนทรยวตถ, %OM 32.20 6.85 21.08 5.30 14.04 6.67 18.23 2.72

คารบอนตอไนโตรเจน, C/N ratio 11.6 11.6 11.6 11.6 11.6 11.6 11.6 11.6

ฟารมบวเขยว ฟารมเยน ฟารมแดง ถงหมกไรอากาศ

ตารางภาคผนวกท� ข.3 แสดงผลการทดสอบการงอกของเมลดตอวสดปรบปรงดนท�ผลตได

ชดการทดลอง

ความยาวรากเฉ�ย

(ซม.)

จานวนเมลดท�

งอกเฉล�ย %RSG %RRG %GI

ชดควบคม 61 8 100 100 100

ตะกอนถงหมกไรอากาศ 50 7 87.5 82.0 72.6

น� าลนถงหมกไรอากาศ 55 7 87.5 90.2 79.3

ตะกอนโรงบาบดน� าเสย 59 6 75 96.7 73.4

72

ตารางภาคผนวกท� ข.4 แสดงการปลดปลอยคารบอนไดออกไซดของดน

สปดาห ชดควบคม(มก./ก.ดน) ตะกอนถงหมกไรอากาศ(มก./ก.ดน) ตะกอนน� าเสย(มก./ก.ดน)

0 0 0 0

4 0.01 0.01 0.01

7 0.02 0.03 0.02

10 0.01 0.02 0.01

13 0.01 0.03 0.04

17 0.03 0.05 0.07

21 0.02 0.02 0.01

24 0.03 0.04 0.06

28 0.04 0.04 0.05

31 0.01 0.06 0.03

35 0.02 0.05 0.03

38 0.02 0.045 0.035

42 0.015 0.06 0.045

45 0.02 0.045 0.03

49 0.025 0.045 0.02

52 0.02 0.04 0.02

56 0.02 0.045 0.025

73

ตารางภาคผนวกท� ข.5 แสดงการปลดปลอยไนโตรเจนของกากตะกอน

สปดาห ชดควบคม(%N) กากตะกอนถงไรอากาศ (%N) กากตะกอนน� าเสย(%N)

0 1.59 0.3 0.29

1 0.11 0.28 0.25

2 0.1 0.29 0.27

3 0.06 0.12 0.12

4 0.03 0.11 0.13

5 0.03 0.1 0.11

6 0.03 0.06 0.06

7 0.02 0.05 0.07

8 0.04 0.06 0.08

ตารางภาคผนวกท� ข.6 แสดงการปลดปลอยแอมโมเนยไนโตรเจนของกากตะกอน

สปดาห

ชดควบคม(มก./ก.

ดน)

กากตะกอนถงไรอากาศ(มก./ก.

ดน) กากตะกอนน� าเสย(มก./ก.ดน)

0 91.17 71.40 216.45

1 120.77 68.90 256.89

2 119.26 178.22 318.24

3 155.4 139.6 331.5

4 137.43 169.49 181.31

5 172.44 210.86 185.25

6 74.94 124.49 133.40

7 54.13 72.96 91.78

8 49.17 60.07 72.96

74

ตารางภาคผนวกท� ข.7 แสดงการปลดปลอยไนเตรทไนโตรเจนของกากตะกอน

สปดาห

ชดควบคม(มก./ก.

ดน)

กากตะกอนถงไรอากาศ(มก./ก.

ดน) กากตะกอนน� าเสย(มก./ก.ดน)

0 10.78 15.01 17.907

1 25.513 33.763 56.563

2 24.86 32.167 42.48

3 43.91 88.19 242.31

4 78.06 201.22 296.67

5 78.39 251.24 335.12

6 69.02 154.18 344.04

7 49.73 154.18 344.04

8 28.31 197.47 404.34

ตารางภาคผนวกท� ข.8 แสดงปรมาณฟอสฟอรสท�ถกปลดปลอยจากกากตะกอน

สปดาห

ชดควบคม(มก./ก.

ดน)

กากตะกอนถงไรอากาศ(มก./ก.

ดน) กากตะกอนน� าเสย(มก./ก.ดน)

0 75.12 160.89 179.44

1 68.03 171.12 181.89

2 59.62 158.40 166.85

3 48.65 192.60 214.50

4 33.49 148.62 156.56

5 110.03 143.68 135.14

6 101.78 108.59 163.58

7 100.85 107.82 156.76

8 100.85 106.58 165.75

75

ภาคผนวก ค. วธวเคราะห

76

วธวเคราะห COD

เคร�องมอและอปกรณ

1. หลอดทดลองชนด borosilicate ขนาด 25 x 150 มม. พรอมจก TFE

2. ท�ใสหลอดทดลอง

3. เตาอบ (oven) ท�อณหภม 150 ± 2 oC.

4. ปเปตขนาด 1,10 มล.

5. บวเรตขนาด 50 มล.

6. ขวดรปชมพขนาด 250 มล.

สารเคม

1. สารละลาย digestion reagent

ละลาย K2Cr2O7 4.913 กรมซ�งอบแหงท� 103 oC เปนเวลา 2 ชม.ในน� ากล�น500 มล. เตม

conc. H2SO4 167 มล. เตม HgSO4 ลงไป 33.3 กรม คนใหละลาย ต� งท�งไวใหเยนท�

อณหภมหอง แลวปรบปรมาตรใหเปน 1 ลตรดวยน� ากล�น

2. กรด Sulfuric เขมขนท�ผสม AgSO4 (Sulfuric Acid reagent)

ละลาย AgSO4 22 กรมใน Conc. H2SO4 ซ�งมน� าหนก 4.1 กโลกรม (2.5 ลตร) แลวต�งท�ง

ไว 1-2 วนเพ�อใหละลาย

3. สารละลายมาตรฐาน ferrous ammonium sulfate (FAS) 0.1 N

ละลาย Fe (NH4)2(SO4)2.6H2O 39 กรมในน� ากล�น แลวเตม conc. H2SO4 ลงไป 20 มล.

ทาใหเยนแลวเตมน� ากล�นลงไปจนครบปรมาตร 1 ลตร

สารละลายน�ตองนามาหาความเขมขนท�แนนอนดวยสารละลาย digestion reagent

ดงน� คอ เตมน� ากล�น 10 มล. สารละลาย digestion reagent 14 มล.จากน�นใชปเปตคอย ๆ

เตม Sulfuric Acid reagent ลงไป 14 มล. ท�งไวใหเยน แลวนามาไทเทรตกบสารละลาย

Ferrous ammonium sulfate (FAS) โดยใช ferroin จานวน 2-3 หยด เปนอนดเคเตอร

สารละลายจะเปล�ยนจากสเหลองเปนสฟาอมเขยวและเปนสน� าตาลแดงท�จดยต

Normality of FAS solution =

77

4. สารละลาย ferroin อนดเคเตอร

ละลาย 1-10 phenantroline monohydrat 1.485 กรม และ FeSO4.7H2O 695 มก. ในน� า

กล�น แลวเตมน� ากล�นจนมปรมาตรครบ 100 มล.

วธการทดลอง

1. ปเปตตวอยางน� ามา 5 มล. ใสลงในหลอดทดลอง แลวเตม digestion reagent ลงไป 3

มล.

คอย ๆ เตม กรด sulfuric เขมขนท�ผสม AgSO4 ลงไป 7 มล. ใหไหลลงกนหลอดแกว

เพ�อใหช�นของกรดอยใตช�นของน� าตวอยางและ digestion reagent

หมายเหต ภายหลงการเตมกรดซลฟรก ใหสงเกตสของตวอยางดงตอไปน�

2. ปดจกหลอดแกวใหแนน แลวคว �าหลอดแกวไปมาหลาย ๆ คร� งอยางท�วถงกอนจะนา

ตวอยางไปรฟลกซ เพ�อปองกนไมใหเกดความรอนสะสมอยท�กนหลอด ซ�งอาจแตกได

ในขณะทาการรฟลกซ ใหทา blank โดยใชน� ากล�นแทนน� าตวอยางดวยวธการทดลอง

เชนเดยวกนกบการวเคราะหน� าตวอยาง ประมาณ 1-2 หลอด

3. นาหลอดแกวท�งหมดท�ใสน� าตวอยางและ Blank วางบนท�ต�งหลอดทดลอง แลวเขาเตา

อบท�ทาใหอณหภมสงถง 150 ± 2 oC กอนหนาน� แลว เม�อครบเวลา 2 ชม. ใหนา

ตวอยางออกมาท�งไวท�อณหภมหองจนกระท�งเยน

4. เทตวอยางจากหลอดใสลงในขวดรปชมพ แลไทเทรตกบสารละลาย FAS จนกระท�ง

ถงจดยต จะเหนการเปล�ยนแปลงจากสเหลองเปนสฟาอมเขยวและเปนสน� าตาลแดงท�

จดยต อานปรมาตรท�ไทเทรตตอนเร�มเปล�ยนสเปนสน� าตาลแดงทนท

การคานวณ

COD mg/l =

a = ml ของ FAS ท�ใชไตเตรท blank

b = ml ของ FAS ท�ใชไตเตรทตวอยาง

N = normality ของ FAS

78

วธวเคราะห ของแขงท�งหมด

อปกรณและเคร�องมอ

1. ถวยกระเบ�อง (evaporating dish)

2. อางไอน� า (water bath)

3. เคร�องช�งละเอยด 4 ตาแหนง

4. ตอบแหง (oven)

5. dessicator

วธวเคราะห

1. นาถวยกระเบ�องไปอบในตอบท� อณหภม 103-105๐C เปนเวลา 1 ช�วโมง

2. นาถวยกระเบ�องท�มน� าหนกคงท�แลวจาก dessicator มาช�ง สมมตใหนาหนก = A กรม

3. คนตวอยางน� าใหเขากนดแลวตวงโดยใชกระบอกตวง 50-100 มล.(ปรมาตรท�ใชข�นกบ

ปรมาณของแขงในน� า) ใสในถวยกระเบ�องขอ 1 นาไประเหยบนอางไอน� าจนแหง

4. นาถวยกระเบ�องท�ระเหยน� าแหงแลวไปใสในต อบท�มอณหภม 103-105๐C เพ�อไล

ความช�นนานประมาณ 1 ชม. แลวนาไปทาใหเยนใน dessicator

5. เม�อเยนแลวจงนามาช�ง สมมต = B กรม

วธการคานวณ

TS, mg/l =

79

วธวเคราะห อนทรยคารบอน

อปกรณ

1. Erlenmeyer flask ขนาด 250 cm3 จานวน 4 ใบ

2. Buret ขนาด 50 cm3 จานวน 1 อน

3. Buret stand จานวน 1 อน

4. Volumetric pipet ขนาด 10 cm3 จานวน 1 อน

5. เคร�องช�ง 2 ตาแหนง

สารเคม

1. สารละลาย 1.0 N K2Cr2O7 : เตรยมโดยอบ K2Cr2O7 AR grade เพ�อไลความช�นท�

อณหภม 105 ไมนอยกวา 3 ช�วโมง จากน�นท�งใหเยนในโถแกวดดความช�น ช�ง

K2Cr2O7 ท�อบแลว 49.04 กรม ละลายในน� าแลวปรบปรมาตรเปน 1 dm3

2. กรด H2SO4 เขมขน (ความเขมขน 98%)

3. สารละลาย 0.5 N Fe2+ : เตรยมโดยละลาย Ammonium ferrous sulfate

(Fe(NH4)2(SO4)2.6H2O) 196.07 กรม ในน� าประมาณ 500 cm3 เตมกรด H2SO4 เขมขน

ลงไป 15 cm3 คนใหละลายแลวปรบปรมาตรเปน 1 dm3

4. สารละลาย 0.025 M Ferroin indicator : เตรยมโดยละลาย 1,10-phenanthroline

monohydrate 1.485 กรม ในน� าประมาณ 50 cm3 เตมสารละลาย 0.5 N Fe2+ ลงไป 2

cm3 คนใหละลายหมดแลวปรบปรมาตรเปน 100 cm3

วธวเคราะห

1. ช�งดนตวอยางละ 0.5-2.0 กรม (ดนท�มสเขมใชน� าหนกนอย สวนดนทราย หรอดนท�มส

จางใหใชน� าหนกมาก ดนทรายจดอาจตองใชมากถง 5 กรม) ใสใน Erlenmeyer flask

ขนาด 250 cm3

2. เตมสารละลาย 1.0 N K2Cr2O7 ลงไปดวย pipet 10 cm3 เขยาใหดนผสมกบสารละลาย

3. เตมกรด H2SO4 เขมขนลงไป 15 cm3 โดยใชกระบอกตวง (ข�นตอนน� ใหทาในตดดควน

โดยเอยง flask เขาดานใน แลวคอย ๆ เทกรดใสลงไปอยางชา ๆ) นกศกษาควรสม

แวนตาและถงมอขณะทดลอง

80

4. ท�งไวในต ดดควนไมนอยกวา 30 นาท ใชขวดฉดน� าไลดนและสารเคมท� เกาะอย

ดานขาง flask ลงไปใหหมด และใหสารมปรมาตรรวมประมาณ 75 cm3 (ดจากขด

ปรมาตรดานขาง flask)

5. หยด Ferroin indicator ลงไป 4-6 หยด แลวนาไปไทเทรตดวยสารละลาย Fe2+ จนส

ของสารแขวนลอย เปล�ยนจากสเขยวเปนน� าตาลอมแดง (สของสารแขวนลอยจะ

เปล�ยนจากสสมของ Cr2O72- เปนสเขยวของ Cr3+ และเปนสน� าตาลอมแดงของ

สารประกอบเชงซอน Fe-1,10-phenantroline อยางไรกตามสของดนอาจทาใหสท�เหน

ตางไป)

6. ทา sample blank ตามวธเดยวกนจากขอ 2-5 โดยใส flask เปลาจานวน 2 ใบ

ปรมาณอนทรยวตถในดนคานวณไดจากสตร

OM = - x %

สวนปรมาณอนทรยคารบอนในดนคานวณไดจากสตร

Org.C = - x x %

เม�อ Nc = ความเขมขนของสารละลาย K2Cr2O7 (N)

Vc = ปรมาตรของสารละลาย K2Cr2O7 (cm3)

Vt = ปรมาตรของสารละลาย Fe2+ ท�ใชไทเทรตตวอยางดนน�น ๆ (cm3)

VB = ปรมาตรของสารละลาย Fe2+ ท�ใชไทเทรต sample blank (cm3)

W = น� าหนกของตวอยางดนท�ใช (g)

81

วธวเคราะหความเปนกรดเปนดาง (pH)

อปกรณและสารเคม

1. pH meter

2. บกเกอรขนาด 50 มลลลตร

3. แทงแกวคนสาร

4. เคร�องช�งทศนยม 2 ตาแหนง

วธวเคราะห

1. ช�งวสดปรบปรงดน 20 กรมหรอปยอนทรย 4.5 กรม ในบกเกอรขนาด 50 มล.

2. เตมน� ากล�น 20 มล. หรอ 45 มล. (ตามอตราสวน)

3. ใชแทงแกวคนใหเขากน แลวต�งท�งไว 60 นาท

5. นาไปวด pH ดวย pH meter

วธวเคราะห คาการนาไฟฟา (EC)

อปกรณและสารเคม

1. Conductivity Meter

2. หลอดเหว�ยงพลาสตกขนาด 25 มลลลตร

3. เคร�องช�งทศนยม 2 ตาแหนง

วธวเคราะห

1. ช�งดน 5 กรมใสในหลอดเหว�ยงพลาสตก

2. เดมน� าท�ปราศจากไอออน 25 มลลลตร

3. ปดฝาและเขยาดวยมอ ท�งไว 30 นาท

4. นาไปวดคาการนาไฟฟาดวยเคร�อง Conductivity Meter

82

วธวเคราะหไนโตรเจน

เคร�องมอและอปกรณ

- เคร�องช�งไฟฟา ทศนยม 4 ตาแหนง

- ตดดควน (Hood)

- เคร�องยอยของเคลดาล (Kjeldahl digestion apparatus) หรอเตายอยชนดพเศษท�มลกษณะ

เปนแทงโลหะส�เหล�ยมมชองบรรจหลอด (Digestion block หรอ heat block)

- เคร�องกล�นของเคลดาล (Kjeldahl distillation apparatus) หรอเคร�องกล�นของหลอดแกว

(Distilling unit)

- หลอดแกว Kjeldahl flask ขนาด 800 ml หรอ หลอดแกว Digestion tube ขนาด250 ml

- ขวดแกวรปชมพ (Erlenmeyer flask) ขนาด 500 ml หรอ 250 ml- บวเรต (Burette) ขนาด

50 ml

- ปเปต (Pipette) หรอ กระบอกตวง (Cylinder)

สารเคมและวธเตรยม

- กรดซลฟวรกเขมขน (conc H2SO4)

- เกลดโซเดยมไฮดรอกไซด (Commercial grade NaOH) อตราสวน 1:1 เตรยมจากเกลด

โซเดยมไฮดรอกไซด 1 กก. ละลายในน� ากล�น 1 ลตร หรอโซเดยมไฮดรอกไซดA.R.grade

40 % เตรยมจากโซเดยมไฮดรอกไซด 400 กรม ละลายในน� ากล�น 1 ลตร

- กรดบอรก (Boric acid) 3 % เตรยมจากกรดบอรก 300 กรม ละลายในน� ากล�น 10 ลตร

- สารสาเรจรปอดเมด (Kjeltabs) ประกอบดวย 3.5 กรม ของ K2SO4 และ 3.5 มก. ของ Se

หรอ Mixed catalyst ท�ประกอบดวย K2SO4 ,Cu SO4⋅10H2O และ Se ในอตราสวน

100:10:1 ผสมคลกเคลาใหเขากน

- อนดเคเตอรผสม (Mixed indicator) เตรยมไดจากการละลาย 0.22 กรม bromocresol

green และ 0.075 กรม methyl red ละลายใน 95% ethyl alcohol จานวน 96 มล. เตมNaOH

0.1 M ปรมาตร 3.5 มล. ผสมเขาดวยกน

- สารละลายกรดเกลอมาตรฐาน 0.1 M เตรยมโดย ไทเทรตกบสารละลายดางท�ทราบความ

เขมขนแนนอนโดยสารละลายดางไดถก standardize ดวย potassium acid phthalate สตร

83

โมเลกล KHC8H4O4 มความบรสทธ� สงมาก เกอบไมดดความช�นเลยเปน primary standard

ควรอบใหแหงดวยการอบท� 120°C เปนเวลา 2 ช�วโมง ใช phenolphthalein เปนindicator

หรออาจเตรยมโดย ไทเทรตกบ Na2B4O7⋅10H2O ท�ทราบความเขมขนท�แนนอน โดยใช

methyl red เปน indicator

วธวเคราะห

1.1 การยอยสลาย (digestion)

- ช�งตวอยางท�อบและบดละเอยดแลว 0.5-1.00 กรม (ผานการอบท� 65- 70°C เปนเวลา 2

ช�วโมง) บนกระดาษกรองและหอใสใน Kjeldahl flask ขนาด 800 ml หรอหลอดยอย

digestion tube ขนาด 250 มล. เตมสารสาเรจรปอดเมดจานวน 2 เมด

- เตม conc H2SO4 20 มล. ลงใน Kjeldahl flask หรอ 15 ml ลงในหลอดแกว

- ทา blank และตวอยางอางอง (reference sample) โดยวธเดยวกน

- นาไปยอยใน Kjeldahl digestion apparatus ใชอณหภมประมาณ100°C – 250°C – 400°C

หรอ digestion block ใชอณหภมประมาณ 400°C จนไดสารละลายใสใชเวลาประมาณ 2

ชม. ท�งไวใหเยนเตมน� ากล�น 400 มล. หรอถาอปกรณในการยอยเปนหลอดแกวเตมน� ากล�น

75 มล. จนไดสารละลายใส

1.2 การกล�น (distillation)

- เคร�อง Kjeldahl : ใสสารละลายกรดบอรก 50 มล. ลงใน Erlenmeyer flask ขนาด 500 มล.

หยด Mixed indicator 4-5 หยด นาไปวางรองรบ distillate จากเคร�องกล�นโดยใหปลาย

หลอดแกวจมอยในสารละลายบอรก แลวเตมสารละลายเกลดโซเดยมไฮดรอกไซด (1:1)

จานวน 50 มล. ลงใน Kjeldahl flask ท�มสารละลายตวอยาง ทาการกล�น (ประมาณ 1 ชม.)

จนไดปรมาตร 250 มล. แลวนาไปไทเทรต

- เคร�องกล�นสาหรบ block : ใสสารละลายกรดบอรก 25 มล. ลงใน Erlenmeyer flask

ขนาด 250 ml หยด Mixed indicator 4-5 หยด ในทานองเดยวกนเตมสารละลายดาง (NaOH

40%) ลงในหลอดแกว ท�มสารละลายตวอยางปรมาตร 50 มล. จากเคร�องทาการกล�นจนได

ปรมาตร 150 มล. ใชเวลาประมาณ 7-10 นาท แลวนาไปไทเทรต

84

1.3 การไทเทรต

- ไทเทรตของเหลวท�กล�นไดดวย HCl มาตรฐานความเขมขน 0.1 M จนกระท�งสของ

สารละลายจะเปล�ยนจากเขยวเปนสมวง (purple) คอจดยต (end point )

- ไทเทรต blank ในทานองเดยวกน

การคานวณ

a = มล. ของกรดท�ใชในการไทเทรตตวอยาง

b = มล. ของกรดท�ใชในการไทเทรต blank

c = ความเขมขนของกรดท�ใช ( molar )

g = น� าหนกแหงของตวอยางท�ใชในการวเคราะห ( กรม )

ถาตวอยางเปนน� าหมกชวภาพ วเคราะหในทานองเดยวกน แตจะตองเขยา แลวใชกระบอก

ตวงตวงสารตวอยางประมาณ 2-5 มล. (ข�นอยกบความเขมขนของน� าหมกชวภาพน�น) เพ�อ

นามาวเคราะหหาปรมาณไนโตรเจนตอไป

วธวเคราะห ฟอสฟอรส

เคร�องมอและอปกรณ

- UV-Spectrophotometer

- เตาใหความรอน (Hot plate)

- เคร�องช�งไฟฟา ทศนยม 4 ตาแหนง

- อปกรณเคร�องแกวท�ใชในหองปฏบตการ

85

สารเคมและวธเตรยม

- น� ายาท�ทาใหเกดส ammonium vanadomolybdate หรอ Barton’s reagent ประกอบดวย

น� ายา A-เตรยมจากการละลายแอมโมเนยมโมลบเดท (ammonium molybdate -

(NH4)6Mo7O24⋅4H2O) 25 กรม ในน� ากล�น 400 มล.

น� ายา B-เตรยมจากแอมโมเนยมเมตาวานาเดท (ammonium meta vanadate –

NH4VO3)1.25 กรม ในน� ากล�นท�อนใหรอน 300 มล. ท�งใหเยนแลวเตมกรด HNO3 เขมขน

ลงไป 250 มล.

นา A และ B มาผสมกน ปรบปรมาตรเปน 1 ลตร

- สารละลายฟอสฟอรสมาตรฐาน (Standard Phosphorus หรอ Stock Standard Solution)

50 mg/L เตรยมโดยช�ง potassium dihydrogen phosphate – KH2PO4 ซ�งผานการอบแหงท�

อณหภม 105°c เปนเวลา 3 ช�วโมง โดยช�ง 0.2195 กรม ละลายดวยน� ากล�นปรบปรมาตรให

เปน 1 ลตร จะไดสารละลายซ�งมฟอสฟอรสอย 50 มก./ลตร หรอจะเตรยมเปนสารละลาย

ฟอสฟอรส 1000 มก./ลตร กได โดยช�ง KH2PO4 4.393 g ละลายดวยน� ากล�นปรบปรมาตร

ใหเปน 1 ลตร เกบในตเยนท�อณหภม 4°c เม�อจะใชเปน working standard กเตรยม

สารละลายฟอสฟอรส 50 หรอ 100 มก./ลตร โดยวธเจอจางไดตามตองการ

วธวเคราะห

1. การเตรยม working standard – โดยปเปต 0, 1, 2, 3 และ 4 ml จากสารละลายฟอสฟอรส

มาตรฐาน 50 มก./ลตร ใสใน volumetric flask ขนาด 25 มล. เตมน� ายา Barton 5 มล.ปรบ

ปรมาตรใหเปน 25 มล. ดวยน� ากล�น เขยาใหเขากน เพ�อเตรยมความเขมขนของ P เปน 0, 2,

4,6, 8 มก./ลตร

2. การเตรยมสารละลายตวอยาง– โดยดดสารละลายตวอยาง 5 มล. ท�ผานกระบวนการยอย

สลาย (digestion) ลงใน volumetric flask ขนาด 25 มล. เตมน� ายา Barton 5 มล.ปรบ

ปรมาตรใหเปน 25 มล. ดวยน� ากล�น เขยาใหเขากน และต�งท�งไวใหเกดสสมบรณอยางนอย

30นาท

86

3. กอนการวด อนเคร�อง UV-Spectrophotometer ไวประมาณ 30 นาท ต�งความยาวคล�น

(wavelength) ของเคร�องท� 420 nm. ทา standard curve จาก working standard 0, 2, 4, 6, 8

มก./ลตร กอนแลวจงวด blank พรอมท�งตวอยางอางองและตวอยางท�ตองการวเคราะห

4. วดความเขมขนของสในสารละลายตวอยางดวยเคร�อง UV Spectrophotometer ความเขม

ของสจะเปนปฏภาคโดยตรงกบปรมาณความเขมขนของฟอสฟอรสในตวอยาง (ตวอยาง

blank และตวอยางอางองกทาในทานองเดยวกน )

การคานวณ

r = คาท�อานไดจากเคร�องหนวยเปน ppm

d.f. = dilution factor เชน 25/5 หรอ 25/1

S = น� าหนกตวอยางท�ช�ง

ถาตองการผลวเคราะหในรปของ P2O5 ใช factor 2.2914 คณคา P ท�ได

วธวเคราะหโปตสเซยม

เคร�องมอ/สารเคมท�ใช

- Flame photometer

- เคร�องช�งละเอยด ทศนยม 4 ตาแหนง

- KCl AR. grade

- conc. HNO3

87

วธวเคราะห

1. การเตรยม Stock standard solution (1000 ppm K) –ช�งโพแทสเซยมคลอไรด (KCl) ท�

ผานการอบแหงท� 110๐C เปนเวลา 24 ช�วโมง 1.9067 กรม ละลายในน� ากล�น 200 มล. เตม

กรดไนตรกเขมขน (Concentrated nitric acid) ลงไป 12 มล.แลวปรบปรมาตรเปน 1 ลตร

ดวยน� ากล�น เกบในตเยนท�อณหภม 4๐C เพ�อไวเตรยม standard solution ท�มความเขมขน

100 ppm K (intermediate solution) โดยการปเปต 10 มล.จาก stock solution 1000 ppm K

ลงใน volumetricflask 100 มล. ปรบปรมาตรเปน 100 มล. ดวยน� ากล�น

2. การเตรยม Working standard solution –ประกอบดวยโพแทสเซยมท�มความเขมขนเปน

0, 2, 4, 6 และ 8 ppm ซ�งเตรยมโดย

ความเขมขนของ K เปน ppm จานวน มล. ท� pipette จาก standard K 100 ppm

0 0

2 2

4 4

6 6

8 8

ปรบปรมาตรของสารละลายในขวดวดปรมาตรเปน 100 มล. ดวยน� ากล�น เขยาใหเขากน

เพ�อเตรยมเปน standard K ท�ความเขมขนตาง ๆ

3. การวดคาความเขมขนของโพแทสเซยมในสารละลายตวอยางเปดเคร� อง Flame

photometer กอนปฏบตงานประมาณ 30 นาท เจอจางสารละลายตวอยางดวยน� ากล�นใน

อตราสวน 1:10 วดความเขมขนของสารละลายมาตรฐานเพ�อเปรยบเทยบกบปรมาณ K ใน

สารละลายตวอยาง ถาคาท�อานไดจากสารละลายตวอยางมคาเกน standard ตองเจอจาง

สารละลายตวอยางดวยน� ากล�น เปน 1:20 หรอมากกวาน�นตามความเหมาะสม

88

การคานวณ

ปรมาณธาตโพแทสเซยมในตวอยาง (หนวย ppm)

r = คาท�อานไดจากเคร�อง หนวยเปน ppm

S = น� าหนกของตวอยางท�ช�ง

d.f. = dilution factor ควรจะเปน 10/1 หรอ 20/1 หรอมากกวาถาไมไดเจอจางสารละลายตด

คา d.f. ออกไป

ถาตองการผลวเคราะหในรปของ K2O ใช factor 1.205 คณคา K ท�ได

วธวเคราะห คารบอนไดออกไซด

อปกรณแสะสารเคม

1. สารละลายโซเดยมไฮดรอกไซด ความเขมขน 1 โมลาร

2. สารละลายแบเรยมคลอไรด 0.25 โมลาร

3. สารละลายกรดไฮโดรคลอรค ความเขมขน 0.5โมลาร

4. Phenopthalene indicator

5. บกเกอร ขนาด 50 มลลลตร

6. ปเปตขนาด 1 มลลลตร

7. บวเรต

8. Volumetric flask ขนาด 100 มลลลตร

วธวเคราะห

1. ปเปตสารละลายโซเดยมไฮดรอกไซดท�มคารบอนไดออกไซดปนอยมา 1 มลลลตรใส

ลงใน volumetric flask

2. เตมแบเรยมคลอไรด 1 มลลลตร

89

3. หยดอนดเคเตอร 3 หยด

4. ไตเตรตกบสารละลายกรดไฮโดรคลอรก จนสเปล�ยนจากชมพเปนใส

วธการคานวณ

CO2(mg)/SW/T=

V0 = ปรมาณ HCl ท�ใชไตเตรท blank (ml.)

V = ปรมาณ HCl ท�ใชไตเตรทตวอยาง (ml.)

dwt = น� าหนกแหงวสด (g)

SW = น� าหนกดนท�ใช (g)

T = เวลา

วธวเคราะห แคลเซยมและแมกนเซยม โดยวธอะตอมมคแอบซอรบช�น สเปคโตรสโกป

อปกรณและสารเคม

1. Atomic absorption spectrophotometer

2. SrCl2•6H2O

3. สารละลายมาตรฐานแคลเซยมและแมกนเซยม

วธวเคราะห

1. เตรยมสารละลายสตรอนเซยมคลอไรด (SrCl2•6H2O) ความเขมขน 1500 มก./ล.

จานวน 2 ลตร

2. เตรยมสารละลายมาตรฐานแคลเซยม ความเขมขน 0, 2, 4, 6, 8, 10 มก./ล. ตามลาดบ

และสารละลายมาตรฐานแมกนเซยม ความเขมขน 0, 1, 2, 3, 4, 5 มก./ล. ตามลาดบ

เจอจางสารละลายมาตรฐานท�งสองดวย SrCl2•6H2O 1500 มก./ล. ปรบปรมาตรเปน

100 มล.

3. ปเปตสารละลายปยท�ผานการยอย 1 มล. เจอจางดวย SrCl2•6H2O ความเขมขน 1500

มก./ล. จานวน 10-30 มล.

4. นาสารละลายท�เตรยมได ไปวดแคลเซยมท�งหมดและแมกนเซยมท�งหมด ดวยเคร�อง

Atomic absorption spectrophotometer

90

การคานวณ

การคานวณหาปรมาณแคลเซยมในสารละลายตวอยางพชหรอปย

%Ca = (พช)

%CaO = %Ca x 1.4 (ปย, ปน)

r-b = คาท�อานได (มก./ล.) – blank

s =น�าหนกตวอยางพชหรอปยท�ช�ง (กรม

d.f =dilution factor

การคานวณหาปรมาณแคลเซยมในสารละลายตวอยางพชหรอปย

%Mg = (พช)

%MgO = %Mg x 1.67 (ปย, ปน)

r-b = คาท�อานได (มก./ล.) – blank

s =น�าหนกตวอยางพชหรอปยท�ช�ง (กรม

d.f =dilution factor

วธวเคราะห Fe, Mn, Zn, Cu โดยวธอะตอมมคแอบซอรบช�น สเปคโตรสโกป

อปกรณและสารเคม

1. Atomic absorption spectrophotometer

2. สารละลายมาตรฐาน Fe, Mn, Zn, Cu

วธวเคราะห

1. เตรยมสารละลายมาตรฐานดงน�

Fe ความเขมขน 0, 2, 4, 6, 8, 10 มก./ล.

91

Mn ความเขมขน 0, 1, 2, 3, 4, 5 มก./ล.

Zn ความเขมขน 0, 0.5, 1, 1.5, 2, 2.5 มก./ล.

Cu ความเขมขน 0, 1, 2, 3, 4, 5 มก./ล.

เจอจางสารละลายมาตรฐานดงกลาวดวยน� ากล�น แลวปรบปรมาตรเปน 100 มล.

2. ปเปตสารละลายพชหรอปย (ท�ผานการยอยสลาย) 1 มล. เจอจางดวยน� ากล�น 10 มล.

3. นาสารละลายท�ไดไปวดปรมาณ Fe / Mn / Zn / Cu ท�งหมดดวยเคร�อง Atomic

absorption spectrophotometer

การคานวณ

4. การคานวณหาปรมาณ Fe / Mn / Zn / Cu ในสารละลายตวอยางพชหรอปย

Fe / Mn / Zn / Cu = มก./กก.

r-b = คาท�อานได (มก./ล.) – blank

s =น�าหนกตวอยางพชหรอปยท�ช�ง (กรม

d.f =dilution factor

การวเคราะหการยอยสลายเสรจสมบรณของวสดปรบปรงดน

อปกรณ

- จานเพาะเช�อ (Petri dish)

- กระดาษกรองเบอร 42

- เคร�องช�งทศนยม 2 ตาแหนง

- เคร�องเขยา (Shaker)

- อปกรณเคร�องแกวท�จาเปนในหองปฏบตการ

- ผกกาดเขยวกวางตง ท�มความงอกไมต �ากวา 95%

วธวเคราะห

1. สกดสารละลายปยหมก โดยการช�งตวอยางปยหมก 1 กรม เตมน� ากล�น 10 มล.

(อตราสวน 1 :10) เขยาดวยเคร�องเขยานาน 1 ช�วโมง

92

2. กรองน� าสกดปยหมกใสในขวดวดปรมาตร โดยใชกระดาษกรองเบอร 1

3. ตตารางบนกระดาษกรองจานวน 10 ชอง แลวนาไปวางในจานเพาะเช�อ

4. วางเมลดผกชองละ 1 เมลด รวม 10 เมลดตอหน�งจานเพาะ ควรทาอยางนอย 3 ซ�า

5. ใสน� าสกดปยหมกจานละ 5 มล. สวนจานตารบควบคมใสน� ากล�นจานละ 5 มล.

6. บมไวในท�มดนาน 72 ช�วโมง อณหภมหอง

7. เกบรวบรวมขอมล ดงตอไปน�

- คาเฉล�ยจานวนเมลดท�งอกท�งหมดตอจาน (หนวยเปนเปอรเซนต)

- วดความยาวของรากแตละเมลดท�ง 10 เมลดตอจาน แลวหาคาเฉล�ย (หนวยเปน

เซนตเมตร)

- การคานวณ

ดชนการงอกของเมลด(GI, %) = X 100