การใช ตัักษรในสวอื่อสิ่ิมพ...

บทท 4 การใชตวอกษรในสอสงพมพ

ตวอกษรหรอตวหนงสอเปนเครองหมายทใชแสดงความรสกนกคดและความรของมนษย

ชวยเผยแพรความรสกนกคดและความรไปยงผอนไดไกล ๆ และยงรกษาความคดและความรใหอย

ไดนานถงคนรนหลง แตเดมมนษยตดตอสอสอสารโดยใชภาษาพด ภาษามภาพ และภาษาเขยน

ตอมาเมอมนษยเกดการประดษฐคนคนเครองมออปกรณตาง ๆ ในการถายทอดขาวสารขอความ

อนเปนผลมาจากววฒนาการทางการพมพ ตงแตการประดษฐเครองเรยงพมพทใชวธการ

เรยงพมพตวอกษรดวยตวตะกวหรอตวหลอ จนถงการประดษฐเครองเรยงพมพดวยคอมพวเตอร

รปแบบตวอกษรจงมววฒนาการเปนลาดบมาจนถงปจจบนและมแนวโนมการพฒนารปแบบ

ตอไปในอนาคต ซงการใชตวอกษรเปนสอในการถายทอดขอความโดยผานสงพมพ มความ

เกยวของกบศาสตรหลายดาน และจดไดวาเปนองคประกอบพนฐานสาคญของการออกแบบการ

จดวางหนาสงพมพโดยนกออกแบบจาเปนตองมการเรยนรเกยวกบตวอกษร เชน ขนาด รปราง

ลกษณะ สวนประกอบ ตลอดจนกรรมวธการตาง ๆ ทเกยวของกบการจดและการผลตตวอกษร

เพอใหเกดความเขาใจและสามารถนามาใชไดอยางถกตองเหมาะสม

กาเนดตวอกษรไทย

อกษรไทยถอกาเนดในสมยพอขนรามคาแหงในราวป พ.ศ.1826 อกษรไทยมรากฐานมา

จากอกษรขอมและมอญโบราณ การบนทกขอความมววฒนาการจากการจารกดวยของแขงลงบน

แผนดน มาเปนการบนทกลงสมดขอย ใบลาน จนถงการเขยนและการพมพลงบนกระดาษ รวมทง

การบนทกเรองราวดวยคอมพวเตอรในปจจบน

จากการศกษาคนควาทางประวตศาสตรสนนษฐานไดวาอกษรไทยมาจากอกษรอนเดยซง

มาจากอกษรโฟนเซยน ดงภาพท 4.1

104

อกษรโฟนเซยน

อกษรพราหม อกษรฝรงตาง ๆ

อกษรอนเดยฝายใต อกษรอนเดยฝายเหนอ

อกษรขอมโบราณ อกษรมอญโบราณ

อกษรขอมจารก อกษรขอมหวด อกษรไทยเดม อกษรพมา

อกษรสโขทย อกษรอาหม

อกษรสยาม อกษรลานชาง อกษรไทยตงเกย

อกษรขอมตาง ๆ อกษรลอและลาวลานนาไทย

ภาพท 4.1 กาเนดตวอกษรไทย

ทมา (นนทา วทวฒศกด, 2542, หนา 51)

ววฒนาการรปแบบของตวอกษรไทย ตวอกษรทพอขนรามคาแหงมหาราชทรงประดษฐเปนทยอมรบของคนไทยในแถบลมนา

ยม และลมนาเจาพระยา รวมทงคนไทยในลานชาง ลานนาไทย เวยงจนทร หลวงพระบาง ตางรบ

ไปใชกนอยางแพรหลาย (มนญ ไชยสมบรณ, 2543, หนา 195-196)

105

1. อกษรสมยพระเจาลไท

รปแบบของตวอกษรสมยพระเจาลไทเปลยนแปลงไปจากสมยพอขนรามคาแหง

มหาราชเลกนอย แตอกขรวธเปลยนไปมาก เนองจากคนไทยเคยชนกบอกษรขอมมากอน ซงจะม

การวางรปสระไวขางบนบาง ขางลางบางจงหนกลบไปใชอกขรวธแบบขอมตามความเคยชน

2. อกษรสมยสมเดจพระนารายณมหาราช

รปแบบตวอกษรไทยมวฒนาการตอมาจนถงสมยพระนารายณมหาราชจนมรปแบบ

ใกลเคยงกบปจจบนมาก เนองจากมผแตงหนงสอแบบเรยนขนใชสอนกนในหมประชาชน คอ

หนงสอจนดามณ ทาใหหนงสอแพรกระจายทวไป รปแบบของตวอกษรจงคงอยและเปลยนแปลง

ตอไปอกนอยมาก

3. อกษรอรยกะของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวไดทรงประดษฐอกษรอรยกะขนเพอใชเขยน

พระไตรปฎก แตมไดแพรหลายไปถงหมประชาชนทยงคงเขยนภาษาไทยตามหลกอกขรวธเดม

4. อกษรสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงปฏรปตวอกษรไทยโดยประดษฐสระใหม

เปนรปสระลอย เขยนไวขางหลงและอยบนบรรทดเดยวกบพยญชนะ แตไมไดรบความนยมจาก

ประชาชนจงยกเลกไป ดงภาพท 4.2

ภาพท 4.2 อกษรสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

ทมา (มนญ ไชยสมบรณ, 2543, หนา 196)

5. อกษรสมยจอมพล ป.พบลสงคราม

จอมพล ป.พบลสงคราม พยายามหาวธเขยนหนงสอไทยใหงายเขาโดยการตด

ตวอกษรทมเสยงซากนออก เชน ศ, ษ, ส ใหใช ส เพยงอยางเดยว เปนตน แตประชาชนไมนยม

เลกไปเชนเดยวกน

106

ววฒนาการของตวอกษรพมพไทย ตวอกษรพมพไทยมววฒนาการเปลยนรปรางมาดงน

1. สมยกรงศรอยธยา ตวอกษรไทยมรปรางผดไปจากเดม แตยงคงรกษาเสนโคงแบบ

เดมเอาไวบาง

2. สมยกรงรตนโกสนทร ตวอกษรไทยมรปรางเปนเสนตรงมากกวาเสนโคง ซงอาจไดรบ

อทธพลมาจากอกษรโรมน ลกษณะของตวอกษรไทยในสมยนมววฒนาการดงน

2.1 พ.ศ.2360 นางจดสนและนายฮฟรวมกนหลอตวพมพอกษรไทยขนทเมองยางกง

และนาไปไวทโรงพมพคณะแบบตสตเมองเซรมโปร นครกลกตตา ซงเปนลายมอเขยนทคอนขาง

บรรจง แตไมมโครงสรางทแนนอน หนงสอจงโยหนาโยหลงบาง และมตวขนาด 30 พอยต

ดงภาพท 4.3

ภาพท 4.3 ตวอกษรพมพทนางแอนนและนายฮฟจดทา

ทมา (วลลภ สวสดวลลภ, 2535, หนา 146)

2.2 พ.ศ.2378 หมอบลดเลยไดนาตวพมพอกษรไทยเขามาเปนครงแรกจากประเทศ

สงคโปร ซงตวหนงสอมโครงสรางทแนนอนขน แตชองไฟยงไมงาม ตวโยหลงเลกนอย แตเสนตงยง

ไมขนานกนโดยสมบรณ หวกลม เปนตวขนาด 32 พอยต ดงภาพท 4.4

107

ภาพท 4.4 ตวอกษรพมพของหมอบลดเลย


2.3 พ.ศ.2384 หมอบรดเลยไดหลอตวพมพขนในประเทศไทยเปนคนแรก ซงโครง

สรางของตวหนงสอเปนระเบยบไดมาตรฐาน ตวตงตรง ชองไฟงาม เสนบางสมาเสมอกนโดย

ตลอด มหลายขนาด เชน ตวโปง 32 พอยต ตวกลาง 24 พอยต และตวธรรมดา 20-22 พอยต


ภาพท 4.5 ตวอกษรพมพของหมอบลดเลยทปรบปรง


2.4 พ.ศ.2444-2449 ไดมการนาตวโปงหนาเขามาใช หวกลมทบ ขนาด 32 พอยต

พบในการพมพหนงสอวทยาจารย เลม 5

2.5 พ.ศ.2449 ไดมการนาตวฝรงเศสธรรมดาเขามาใช และมตวจวใชเปนครงแรก ซง

ลกษณะของตวหนงสอฝรงเศสจะมเสนหนาเสนบางในตวอกษร ทาใหตวหนงสอดากวาตวธรรมดา

ขนาดเลกลง 20-21 พอยต และตวหนงสอจว ขนาด 14-16 พอยต พบในการพมพหนงสออโฆษ

สมยของโรงพมพอสสมชญ

108

2.6 พ.ศ.2462 เปนตนมา ตวอกษรไดรบการพฒนาแบบออกมาหลายแบบ เชน ตว

ธรรมดาเอน กลาง หนา โปงบาง เปนตน ซงลกษณะของตวโปงบางเสนตวอกษรเลกคมเสมอกน

หวกลมโปรง ขนาดประมาณ 32 พอยต ตวกลางหนาเสนตวอกษรเรยบเสมอกน หวกลมทบ ขนาด

ประมาณ 24 พอยต และตวธรรมเอน จะโยหลงเลกนอย เสนบางเรยบเสมอกน หวกลมโปรง ขนาด

ประมาณ 20 พอยต

2.7 พ.ศ.2496 นายสมาน บณยรตพนธ ไดนาเอาตวอกษรไทยปรบเขากบแปนพมพท

มลกษณะคลายแปนพมพดด ลกษณะของตวอกษรจงมคลายกบตวพมพดด เสนเรยบเสมอกน ไม

มเสนหนา เสนบาง ดงภาพท 4.6

ภาพท 4.6 ตวอกษรพมพของนายสมาน บณยรตพนธ


2.8 พ.ศ.2500 บรษทโมโนไทปรวมมอกบโรงพมพไทยวฒนาพาณช ปรบปรงเครอง

เรยงพมพและหลอตวพมพแบบโมโนไทปดวยตวอกษรไทยมหลายแบบ เชน ตวดา ตว ฝ. ศ.

ตวบาง ตวเอน และหลายขนาด เชน ตวโปง ตวธรรมดา ตวจว โดยเฉพาะตวธรรมดาทใชในการ

พมพเนอหามขนาดลดลงเหลอ 16-18 พอยต ดงภาพท 4.7

ภาพท 4.7 ตวอกษรพมพแบบโมโนไทป


109

2.9 พ.ศ.2500-2505 โรงพมพชาเกน (Shaken) ของญปนเอาตวอกษรไทยไปใชกบ

เครองพมพดวยแสง แมแบบเปนตวอกษรบนแผนกระจกเนกาตฟเลอนแผนกระจกใหตวทตองการ

เรยงตรงกบเลนสถายภาพซงสามารถยอขยายไดดวย ตงแต 8-62 พอยต โดยการถายภาพอกษรท

ละตวลงบนฟลมไวแสง เรยงตดตอกนไปจากคาจนเปนหนาแลวนาไปทาแมพมพระบบออฟเซต

ลกษณะของตวหนงสอจะมเสนคมเรยบเสมอกน หวกลมโปรง เสนนอนดานบนโคงมน สวน

ดานลางตดตรงมหลายขนาด ทกขนาดมรปทรงอยางเดยวกน ดงภาพท 4.8

ภาพท 4.8 ตวอกษรพมพทโรงพมพชาเกนจดทาขน


2.10 พ.ศ.2505-2510 ศนยพฒนาหนงสอโตเกยวรวมกบยเนสโกและผแทนกรมวชา

การไดสรางตวอกษรไทยเรยกวา “ตวยเนสโก” เปนตวหนงสอเสนเรยบเสมอกนหวกลมโปรง เสน

นอนดานบนโคงมน สวนดานลางมนเลกนอย มหลายแบบ คอ ตวหนา ตวบาง และตวเอน และม

ขนาดตาง ๆ คอ 36 พอยต 30 พอยต 24 พอยต และ19.5 พอยต แตไมไดรบความนยมเนองจาก

การออกแบบเนนหลกวชาการมากกวาความสวยงาม

110

2.11 พ.ศ.2517 นายทองเตม เสมรสต รวมมอกบผผลตเครองเรยงพมพคอมพวเตอร

กราฟกนาตวอกษรไทยเขามาใชระบบเรยงพมพดวยแสง ลกษณะตวหนงสอเสนคมชด ทงเสน

เรยบเสมอกนและเสนหนาเสนบาง หวกลมโปรง มหลายแบบ เชน ตวบาง ตวหนา ตวดา ตวเอน

และตวธรรมดา และมการลดขนาดลงเหลอ 16-18 พอยต ดงภาพท 4.9

ภาพท 4.9 ตวอกษรพมพทใชกบระบบเรยงพมพดวยแสง


111

นอกจากนปจจบนยงไดมการประดษฐตวอกษรในแบบรปลอกเรยกวา “อกษรลอก” วธ

ใชงาย สะดวก และรวดเรว ซงตวอกษรลอกมหลายแบบ หลายขนาด และเสนตวอกษรจะเทยง

และคมมาก ดงภาพท 4.10

ภาพท 4.10 ตวอกษรพมพชนดรปลอก


ชดตวอกษรพมพไทย ตวอกษรพมพจดเปนศลปะแขนงหนงของการพมพ ตวอกษรพมพเปนจดเรมตนททาให

สามารถทาสาเนาถายทอดขอความ เรองราวทตองการเผยแพรเปนจานวนมาก ๆ ดวยการพมพ

ซงตวอกษรทใชพมพภาษาไทยมหลายชดหลายแบบดงน

112

1. ตวพมพชดแรก (ตาราไวยากรณของรอยเอกเจมสโลว) มรปรางเปนตวเขยนบรรจง

งาย ๆ คลายตวหนงสอของเคาเดมผสมกบสมยกรงศรอยธยา

2. ตวพมพชดทสอง (ของหมอบลดเลย) ตวอกษรทกตวประกอบดวยเสนตรง เปน

ตวเหลยมมากกวาเสนโคง มเสนเสมอกนตลอดทงตว ไมทงรองรอยของตวพมพชดแรกไวเลย

3. ตวพมพชดทสาม (สมยรชกาลท 4 ประมาณ พ.ศ.2394) ตวพมพมลกษณะคลายกน

แบบของหมอบลดเลย ซงอาจเปนชดเดยวกนหรอเลยนแบบมาจากชดทสอง หลงจากนนตวพมพก

คอย ๆ เปลยนแปลงไปทละเลกทละนอย แลวแตโรงหลอตวพมพแตละแหงจะออกแบบ เพราะยง

ไมมหลกวชาการอยางแทจรงในการจดทา

แบบของตวอกษรพมพไทย

แบบตวพมพนบเปนแบบของตวพมพไทยอยางแทจรง โดยลกษณะของรปรอยตวพมพท

พมพลงไปเรยกวา “แบบตวพมพ” (type face) ซงแบงตามลกษณะของการใชงานไดเปน 2 พวก

คอ (Ballinger, 1960, p. 61-62)

1. ตวพมพตกแตง (display face) เปนตวหนงสอทใชเปนหวเรองตวโปงหวขาวหนงสอ

พมพ ตวขาวโฆษณา เปนตวทออกแบบใหดงดดความสนใจของคนอาน

2. ตวพมพหนงสอ (book face) เปนตวหนงสอทใชพมพหนงสอเปนเลม ๆ หรอหนงสอ

เปนยก ๆ จะตองเปนตวพมพทมความอานงาย (legibility) สง แบงตามลกษณะของการออกแบบ

รปตวหนงสอไดเปน 3 กลม คอ

2.1 แบบตวเหลยม หรอเรยกอกอยางหนงวา “แบบบรดเลย” เปนลกษณะตวพมพ

เหลยมมเสนเสมอกนตลอดทงตว เลยนแบบการคดลายมอบรรจงโดยใชดนสอบนกระดาษ เสน

นอกดานบนหกเปนเหลยมเปนมม

2.2 แบบธรรมดา หรอ “แบบมงกฎ” เปนตวพมพทมเสนเสมอกนตลอด แตเสนนอน

ดานบนเปนเสนโคง

2.3 ตวฝรงเศส หรอ “แบบอโฆษ“ เปนตวพมพทมเสนหนาบางตวหนงสอคอนขาง

หนาและดากวาสองแบบแรก ลกษณะของความหนาบางของตวหนงสอเลยนแบบจากการเขยน

ตวหนงสอดวยปากกาโลหะจมหมก เขยนลงบนกระดาษ ทาใหเกดความหนาบางในเสนตาม

ลกษณะของนาหนกของมอทลากไปตามหนงสอนน ๆ

113

โครงสรางของตวอกษรพมพไทย ตวพมพอกษรไทยอาจแบงไดหลายลกษณะแลวแตหลกเกณฑทใช ดงน

(วลลภ สวสดวลลภ, 2535, หนา 153 -154)

1. จาแนกตามหวตวอกษร แบงไดเปน 9 กลม ไดแก

1.1 ไมมหวกลม ไดแก ก ธ

1.2 มหวกลม 2 ชน เรมจากเสนนอนบนและหวหนออก ไดแก ข ช

1.3 มหวสองหยก ไดแก ฃ ฆ ซ ฆ

1.4 มหวกลม เรมจากเสนนอนบน และหนหวออก ไดแก บ ป พ ฟ ท ห ฬ ง ษ ม น

1.5 มหวกลม เรมจากเสนนอนบน และหนหวเขา ไดแก ผ ฝ ย

1.6 มหวกลม เรมจากกงกลางบรรทด หนหวไปทางขวามอ ไดแก ค ศ ฅ อ ฮ

1.7 มหวกลม เรมจากกงกลางบรรทด หนหวไปทางซายมอ ไดแก จ ด ต ฐ ฒ ฉ

1.8 มหวกลม เรมจากดานลางบรรทด หนหวเขา ไดแก ร ภ ฎ ฎ ว ฎ ฎา

1.9 มหวกลม เรมจากดานลางบรรทด หนหวออก

2. จาแนกตามลกษณะทางเดนของเสน แบงไดเปน 3 กลม ไดแก

2.1 เสนนอน ไดแก ก บ ฐ ญ ย

2.2 เสนตง ไดแก ร จ ธ น ป ม

2.3 เสนทแยง ไดแก ท ง พ ฟ ห

3. จาแนกตามขนาดตวอกษร แบงไดเปน 6 กลม ไดแก

3.1 ขนาดกวางนอย ไดแก ข ซ ง จ ร ะ เ

3.2 ขนาดกวางปานกลาง ไดแก ก ค ด ถ

3.3 ขนาดกวางมาก ไดแก ญ ณ ฌ ฒ

3.4 ขนาดสงเกนระดบลาตว ไดแก ป ฝ ฟ ศ

3.5 ขนาดสงระดบลาตว ไดแก ก ต ร อ น ฯ เ

3.6 ขนาดหอยตากวาระดบลาตว ไดแก ฐ ฏ ฎ ฤ

114

ขนาดของตวอกษรพมพไทย ตวพมพภาษาไทยในสมยกอนมประมาณ 2-3 ขนาดเทานน แตในปจจบนมใหเลอกหลาย

ขนาด เพอความอานงายและความสวยงามของสงพมพ ขนาดของตวพมพทใชกนในปจจบนใช

ระบบวดความสงของพนหนาตวพมพตามมาตรฐานสากล คอใชระบบพอยต (point) ของ

สหรฐอเมรกา ตวพมพไทยแบงตามแบบและขนาดของตวพมพ (type size) ออกเปน 6 กลมใหญ

คอ

(วลลภ สวสดวลลภ, 2535, หนา 160)

1. ตวจว มขนาด 10 พอยตกบ 12 พอยต

2. ตวธรรมดา มขนาด 19 ½ พอยต

3. ตวเอน มขนาด 12 พอยตกบ 19 ½ พอยต

4. ตวฝรงเศส มขนาด 19 ½ พอยต

5. ตวกลาง มขนาด 24 พอยต

6. ตวโปง มขนาด 32-72 พอยต

ลกษณะของตวอกษร นอกจากรปแบบของตวอกษรทมลกษณะแตกตางกนแลว การสรางแบบตวอกษรยงม

แนวคดใหเกดความแตกตางอยางหลากหลายทาใหมลกษณะเฉพาะตวของตวอกษร

(type character) ทเปลยนแปลงไป เชน (พงษศกด ไชยทพย, 2544, หนา 54)

1. ประเภทตวเอน (ltalic)

2. ประเภทตวธรรมดา (normal)

3. ประเภทตวบางพเศษ (extra light)

4. ประเภทตวแคบ (condensed)

5. ประเภทตวบาง (light)

6. ประเภทตวหนา (bold)

7. ประเภทตวเสนขอบ (outline)

8. ประเภทตวหนาพเศษ (extra bold)

9. ประเภทตวดา (black)

115

สวนประกอบของตวพมพ

ตวพมพแตละตวประกอบดวยสวนตาง ๆ ซงมชอเรยก และมหนาทตางกนดงภาพท 4.11

ภาพท 4.11 สวนตาง ๆ ของตวพมพ


1. บา เปนพนรองรบตวอกษรและทาใหมระยะเคยงระหวางตวอกษร

2. หนาสมผส เปนสวนทรบหมกและถายทอดไปยงกระดาษพมพ

3. สวนลาด เปนสวนทชวยยกระดบหนาสมผสใหสงขน

4. เครองหมายการคา บอกชอผผลตตวพมพเปนการประกนคณภาพ

5. ขาหรอฐานตวพมพ ทาหนาทพยงหรอตงตวพมพบนแทนพมพใหอยในแนวดงเสมอ

เพอใหหนาสมผสรบหมกและพมพเตมหนาสมผส ไมเอยงหรอตะแคง

6. ดานหลงหรอดานหวตวพมพ บอกตาแหนงดานหวตวพมพ มลกษณะเรยบเพอให

116

แตกตางจากดานหนาของตวพมพ ซงมรอยบาก

7. ขนาดตวพมพหรอขนาดลาตว หรอฐานตวพมพ เปนสวนทใชวดขนาดของตวพมพ

มหนวยเรยกวา “พอยต”

8. รองหรอแอง คอสวนทเปนวงกลางตวอกษรบางตว เชน ก บ O U H ซงเปนแองลก

ลงไปจากหนาสมผสปองกนมใหเปอนหมก

9. ดานหนาตวพมพ บอกตาแหนงดานลางหรอตนของตวอกษร จะมรอยบากเปนท สงเกตเพอปองกนมใหเรยงตวพมพกลบหว

10. สวนสงตวพมพ ตองเปนมาตรฐานเดยวกนเพอใหหนาสมผสสงเสมอกน มฉะนนหมก

จะตดบางไมตดบาง ตดหนาบางบางบาง

11. บาก อยดานหนาตวพมพมประโยชนสาหรบใหเปนทสงเกตของชางเรยงพมพ

มใหเรยงกลบหว

12. สวนกวางลาตวหรอสวนกวางของฐาน เปนฐานรองรบตวอกษร

รปแบบของตวอกษรองกฤษหรอตวอกษรโรมน ในประเทศตะวนตก ววฒนาการดานรปแบบของตวอกษรโรมนหรอทเรยกกนทวไปใน

ปจจบนวาตวอกษรภาษาองกฤษเรมในป ค.ศ.1464 ผคดคนแบบตวอกษรโรมนเปนคนแรกคอ

นโคลส เจนสน (Nicholas Jenson)

ววฒนาการดานโครงสรางและรปแบบของตวอกษรภาษาองกฤษตางจากภาษาไทย

กลาวคอภาษาไทยมระดบการเขยนรปแบบตวอกษรสระดบ ในขณะทตวอกษรภาษาองกฤษม

เพยงสามระดบ ระดบบนสดไดแก ระดบเสนหางบน (ascender line) เปนระดบตวตาม (small

letter) ทมหางบน (ascder) เชน b h k เปนตน ระดบกลาง ไดแก a c m เปนตน ระดบลาง

ไดแก ระดบเสนหางลาง (descender line) เปนระดบตวตามทมหางลาง เชน p g y เปนตน โดยม

ความสงตงแตระดบบนจนถงระดบกลางของตวตาม

ลกษณะของรปแบบตวอกษรองกฤษมววฒนาการจากการเขยนดวยปากกาขนนกปลาย

ตด ปากกาหมกซม และปากกาลกลนตามลาดบ ความแตกตางของลกษณะตวอกษร

ภาษาองกฤษทเหนเดนชด คอ การมหรอไมมเซอรฟ (serif) ตวอกษรทไมมเซอรฟ เรยกวา แซนสเซ

อรฟ (sans serif) ซงจะมความแตกตางกนในดานความสง ความเตย ความหนา ความบาง ความ

กวาง ความแคบ ความตรง ความเอน และอน ๆ อกมาก

117

ลกษณะและรปแบบตวอกษรภาษาองกฤษทใชในปจจบนมววฒนาการมานานหลาย

ศตวรรษ จงเกดแบบตวอกษรมากมาย อยางไรกตาม ถาพจารณาโครงสรางของรปแบบอาจจด

กลมตวอกษรภาษาองกฤษได 8 แบบ ดงน (จนทนา ทองประยร, 2537, หนา 35-37)

1. แบบโรมน (roman old styles) ลกษณะตวอกษรมเซอรฟทเปนมมและคอนขางบน

โดยมเสนหนาและบางในตวเดยวกน เชน Times Roman, Caslon เปนตน ดงภาพท 4.12

ภาพท 4.12 ตวอกษรแบบโอลดสไตลโรมน


2. แบบทรานซชนแนล (transitional) ลกษณะตวอกษรมเซอรฟเปนมมแหลม มความ

แตกตางระหวางเสนหนาและบางมากขน เสนบางจะเลกและคมชด เชน Baskerville,Caledonia,

Century เปนตน ดงภาพท 4.13

ภาพท 4.13 ตวอกษรแบบทรานซชนแนล


118

3. แบบโมเดอรน (modern) ลกษณะเซอรฟของตวอกษรเปนเสนบางตรง ไมมมม

ความแตกตางระหวางสวนบาง และสวนหนาของตวอกษรจะเหนเดนชด เชน Bodoni เปนตน


ภาพท 4.14 ตวอกษรแบบโมเดอรน


4. แบบเซอรฟเหลยม (slab serif หรอ square serif) หรอเรยกวา ตวอกษรแบบมเชง

ลกษณะของตวอกษรเปนแบบตวอกษรทมเสนยนของฐานและปลายตวอกษรในทางราบลกษณะ

ของตวอกษรจะมเสนตวอกษรเปนแบบหนาบางไมเทากน เหมอนกบการเขยนประดษฐดวยขนนก

หรอปากกาปากแบนมหลายรปแบบและตงชอรปแบบแตกตางกนออกไปและเซอรฟของตวอกษร

แบบนจะหนาเทากนเปนรปเหลยม มมมหรอไมมมมกได เชน Rockwell Clarendon เปนตน


ภาพท 4.15 ตวอกษรแบบสแควรเซอรฟ


119

5. แบบไมมเซอรฟ (sans serif หรอ block letter หรอ contemporay) หรอเรยกวา

ตวอกษรแบบไมมเชง ลกษณะของตวอกษรไมมเซอรฟและหวอกษร เสนอกษรจะหนาหรอบาง

เทากนหมด เปนลกษณะของตวอกษรอกแบบหนงทรปแบบเรยบงาย ดเปนทางการ ตางจากแบบ

มเชงคอไมมเสนยนออกมาจากฐานและปลายของตวอกษรในทางราบ นยมใชในงานพมพทวไป

และงานประชาสมพนธ เชน Gothic Futura Helvetica เปนตน ดงภาพท 4.16

ภาพท 4.16 ตวอกษรแบบแซนเซอรฟ


6. แบบตวเขยน (script) ลกษณะตวอกษรเลยนแบบลายมอเขยน มสวนโคงปรากฏเดน

ชด ตวอกษรดตอเนอง โดยมชองวางระหวางตวอกษรนอย สวนใหญตวอกษรจะเอนขวา เปน

รปแบบตวอกษรทไมเหมาะสมทจะใชเปนตวพน ในกรณทมขอความมาก เพราะอานไดยากแต

เหมาะทจะใชเปนตวตกแตงในหวจดหมายบตรเชญ บตรอวยพร หรอบตรในงานพธการอน ๆ


ภาพท 4.17 ตวอกษรแบบตวเขยน

ทมา (พงษศกด ไชยทพย, 2544, หนา 53)

120

7. แบบกราฟก (graphic) ลกษณะตวอกษรดคลายการวาดมากกวาการเขยน เชน

Old English, Wedding Text เปนตน นยมใชเปนตวอกษรในงานพธการทศกดสทธ เชน

พธแตงงานหรอพธการทางศาสนา

8. แบบตวประดษฐ (decorative) ตวอกษรทจดเปนรปแบบของตวประดษฐไดแก

ตวอกษรแบบอน ๆ ทมไดกลาวในขางตน เชน ตวการตน ตวแฟนซ ตวเจาะขาว เปนตน

หลกการเลอกใชตวพมพสาหรบสงพมพ ตวพมพแตละแบบแตละขนาดยอมมประโยชนใชสอยตางกน ดงนนในการใชตวพมพ

จงควรคานงถงความเหมาะสมของแบบและของขนาดตวพมพกบสงพมพนน ๆ ตวพมพแตละแบบ

แตละขนาดมความเหมาะสมกบงานในลกษณะตาง ๆ กน ดงน

1. ตวจว สวนใหญใชสาหรบเรยงพมพหนงสอ นตยสารทตองการบรรจเรองราว

มาก ๆ ใชเรยงพมพแผนพบทมเนอทจากด ใชเรยงพมพเปนหมายเหตทายหนาหนงสอเปนเลม

และใชพมพสลากยา สงพมพทตองใชเวลาอานนาน หรอสาหรบเดกอานไมควรใชตวพมพขนาดน

เพราะเวลาอานตองเพงสายตามาก อาจทาใหเมอยสายตาไดเรว

2. ตวพมพธรรมดา เหมาะสาหรบใชเรยงพมพเนอเรองทงหมดของสงพมพตาง ๆ ท

ไมใชคาหรอขอความเนนหรอเปนหวเรองอน ๆ เปนตวพมพทใชเรยงพมพจานวนมากทสด

เหนอกวาตวพมพขนาดอนทงหมดในแทบทกโรงพมพ โดยเฉพาะหนงสอยกหรอหนงสอเลมอนมใช

แบบเรยนสาหรบเดก ตลอดจนวารสาร หนงสอพมพ และนตยสาร สวนจะเลอกใชตวแบบไหนมา

เรยงพมพนนยอมแลวแตรสนยมของแตละคน เพราะตวพมพแตละแบบในขนาดเดยวกนนลวนม

รปรางหรอลกษณะคลายกนมาก ยกเวนตวธรรมดาเสนหนา ธรรมดาเสนบาง ซงมลกษณะสวย

คลายตวพมพโมโนไทปมาก ตวเหลยมและตวธรรมดายอเทานนทมรปรางแตกตางกนไป

3. ตวเอน ตวเอนมหลายแบบทงเอนเลกใหม และเกาทเหมาะใชกบเรยงพมพคา

บรรยายใตภาพ หมายเหตทายหนาสาหรบสงพมพ หรอเอนใหญ ใชกบหวขอเนอเรองทพมพดวย

ตวธรรมดา

4. ตวฝรงเศส มหลายแบบทงฝรงเศสยอ ฝรงเศสเอน ฯลฯ เหมาะใชกบเรยงพมพ

พวกหวขอเรอง หรอ คาเนนระหวางเนอเรอง

5. ตวกลาง (24 พอยต) ตวกลางทกแบบเหมาะสาหรบใชเรยงพมพหวขอเรอง สวน

จะเลอกใชแบบใดขนอยกบความสาคญของสงพมพเหลานนหรอความตองการทจะใหมองเหนเดน

ขนาดไหน โดยใชความหนาของเสนอกษรและความใหญของตวอกษรเปนเกณฑพจารณา

121

6. ตวโปง (32-40 พอยต) เหมาะสาหรบใชโปรยหวขาวในหนาหนงสอพมพ ชอ

หนงสอพมพ ชอสงพมพ ชอบทในหนงสอ หรอเนอเรองของโปสเตอรหรอใบปลวกได

7. ตวโปงแซ (48 พอยต) เหมาะสาหรบใชโปรยหวขาวหนงสอพมพขนาดเลก ขนาด

ใหญ นตยสาร ชอหนงสอเลม หรอขอความในโปสเตอร หรอใบปลว

8. ตวโปงแซ (72 พอยต) เหมาะสาหรบใชโปรยหวขาวหนงสอพมพขนาดใหญ และ

ขอความสาคญในโปสเตอรทมขนาดโตพอสมควร

ขอควรคานงถงในการเลอกใชตวอกษรในการจดหนาสงพมพ

การเลอกใชตวอกษรในการออกแบบและจดหนาสงพมพมความสมพนธกบหลกการ

ออกแบบและจดหนาสงพมพดวย กลาวคอ ตองคานงถงประเภทและลกษณะเนอหาสงพมพ

วตถประสงคในการจดทา กลมเปาหมายผใชสงพมพ และขอมลอนทจาเปน ผออกแบบจดหนา

สงพมพควรคานงถงการใชรปแบบตวอกษรทชวยใหสงพมพอานงาย และอานออกมากกวาความ

สวยงามทางศลปะ เพราะคาวา “การอานงาย” หรอ “การอานเขาใจงาย” (readability) แตกตาง

จากการ “การอานออก” หรอทเรยกวา “ประจกษภาพ” (legibility)

การอานงาย หมายถง ความสบายตาของผอานในการอานขอความแลวเขาใจในเนอหา

ของขอความนนไดอยางรวดเรว โดยไมตองใชความพยายามในการแพงสายตาเพออานจบ

ใจความทระยะการอานหนงสอปกต คอ ประมาณ 12-16 นวจากระดบสายตา

การอานออก หรอประจกษภาพ หมายถง ความสามารถของสมองมนษยในการรบรวาม

ตวอกษรปรากฏเดนชดภาพหนากระดาษและทราบวาเปนตวอกษรอะไร

ในกรณทมขอความจานวนมาก การเลอกใชตวอกษรควรคานงถง การอานงายของตว

อกษร สวนในกรณการพาดหวขาวหรอในการพาดหวโฆษณา หรอในงานทใชจานวนตวอกษรไม

มาก การเลอกใชตวอกษรควรคานงถงการอานงายและการอานออก

ดงนนการเลอกใชตวอกษรทอานงายและอานออก ตองคานงถงปจจยทมผลตอความ

สบายตาในการอาน ไดแก แบบตวพมพหรอแบบตวอกษร ขนาดตวอกษร นาหนกตวอกษร ความ

ยาวบรรทด ชวงบรรทด หรอระยะระหวางบรรทด และปจจยอน ๆ ดงน

1. แบบตวพมพหรอแบบตวอกษร

การเลอกใชแบบตวพมพหรอแบบตวอกษรในกรณทมขอความเชงบรรยายหรอเชง

อธบายทตองใชตวอกษรจานวนมาก ควรเปนแบบทอานงาย เชน ประเภทตวพนแบบเรยบ ๆ ไม

ควรใชตวลวดลายหรอตวประดษฐเพราะทาใหอานยาก แตถาเปนตวพาดหว หรอชอเรองท

122

ตองการเนนเปนพเศษ กอาจใชแบบทดงดดสายตาผอานแตตองเปนแบบทอานงาย เชน ถาเปน

เรองราวโฆษณาของใชสภาพบรษกควรใชแบบตวอกษรทดมนคงและแกรง แสดงถงความเปนบรษ

เพศ แตถาเปนการโฆษณาของใชสภาพสตร เชน เครองสาอาง เครองประดบ เครองแตงกาย กควร

ใชแบบตวอกษรทบาง มสวนโคงของตวอกษรมาก แสดงถงความออนโยนของสตรเพศ เปนตน

2. ขนาดของตวอกษร

การวดขนาดตวอกษรจะวดตามความสงของตวอกษรทใชเรยงพมพ หนวยทใชวด

ขนาดตวอกษรเรยกวา “พอยต” (point) ประเทศไทยนยมใชหนวยพอยตตามแบบของ

สหรฐอเมรกาและประเทศทพดภาษาองกฤษ แตประเทศทางยโรปนยมใชหนวยพอยต “ดโดต”

(didot point) ซงมขนาดใหญกวาพอยตแบบแรกเลกนอย กลาวคอ 1 didot point = 0.3759

มลลเมตร แต 1 US. Point = 0.3514 มลลเมตร การเทยบหนวยพอยตตามระบบอเมรกา มดงน

72 พอยต = 1 นว หรอ

1 พอยต = 1/72 นว หรอ 0.014 นว หรอ 0.3514 มลลเมตร โดยประมาณ

การวดขนาดตวอกษรไทยจะเรมจาก “เสนชานบน” ซงเปนสวนบนสดของระดบ

วรรณยกต จนถง “เสนชานลาง” ซงเปนสวนลางสดของระดบพยชญะทมหางลางหรอสวนลางสด

ของระดบสระลาง แตถาเปนตวอกษรโรมนหรอตวภาษาองกฤษ การวดจะเรมจาก “เสนหางบน”

ซงเปนสวนบนของหางบน จนถง “เสนหางลาง” ซงเปนสวนลางสงของหางลาง เนองจาก

ภาษาไทยมระดบสระหลายระดบ ดงนนทขนาดพอยตเทากนตวอกษรภาษาไทยจงมขนาดเลกกวา

ตวอกษรภาษาองกฤษ ดงภาพท 4.18

ภาพท 4.18 การเปรยบเทยบตวอกษรภาษาไทยและภาษาองกฤษทมขนาดพอยตเทากน

ทมา (จนทนา ทองประยร, 2537, หนา 43)

123

ตวอกษรขนาดตาง ๆ ทปรากฏแกสายตาผดโดยทวไป อาจดเปนขนาดเลกหรอใหญ

นน ขนอยกบแบบตวพมพหรอแบบตวอกษร ตวอกษรขนาดเดยวกนอาจดใหญถาใชแบบตวพมพ

แบบหนง แตอาจดเลกถาใชแบบตวพมพอกแบบหนงกได ดงนน การกาหนดขนาดตวอกษรจงตอง

คานงถงแบบตวพมพหรอแบบตวอกษรดวย

3. ความยาวบรรทด

ความยาวบรรทด หมายถง ความยาวของบรรทดขอความทเรยงกนในแตละแถวของ

คอลมนทเรยงกนในแตละแถวของคอลมนทปรากฏบนหนาสงพมพ หรอทเรยกวา “ความยาวของ

คอลมน” การวดความยาวบรรทดนยมวดในหนวย “ไพกา” (pica) โดยมหนวยเทยบดงน

6 ไพกา = 1 นว

1 ไพกา = 1/6 นว = 0.167 นว

= 4 มลลเมตร โดยประมาณ

และ 1 ไพกา = 12 พอยต

การกาหนดความยาวบรรทดควรคานงถงความเหมาะสมและความสวยงาม ไมควร

กาหนดใหสนหรอยาวเกนไป เชน ควรมระยะทลกนยนตาของผอานสามารถกรอกจากซายไปขวา

แลวอานไดหมดบรรทดพอด การกาหนดความยาวบรรทดทยาวเกนไปหรอสนเกนไปจะทาให

เกดผลเสยหลายประการคอ

3.1 บรรทดทยาวเกนไปทาใหผอานตองกระพรบตาบอยครง เนองจากในขณะอาน

สายตาผอานจะอานเปนชวงหรอเปนระยะ และตองมการหยดพกทกครงทมการกระพรบตา และ

ตาของผอานตองปรบโฟกสหรอความคมชดทกครงกอนทจะอานขอความถดไป

3.2 การอานขอความทยาวเกนไปทาใหผอานตองกรอกสายตา และสายศรษะตาม

มาก ซงอาจกอใหเกดความไมสะดวกในการอาน

3.3 การขนบรรทดใหมภายหลงจากการอานบรรทดทยาวเกนไปจะทาใหผอานหลง

บรรทดทอานไดงาย

3.4 การกาหนดความยาวบรรทดทสนเกนไปทาใหเกดความไมสวยงามในการจดหนา

สงพมพ เนองจากตองมการหกคาบอย และทาใหการอานจบใจความทาไดยาก

4. ระยะชองไฟของตวอกษร (spacing)

การจดระยะชองไฟของตวอกษรเปนเรองสาคญมากทงนจะเหนไดวาตวอกษรขอความ

ทถกออกแบบจดวางอยางสวยงาม ทาใหผดอานงาย ดสบายตา ชวนด ชวนอาน การจดชองไฟม

หลกการคานงถง 3 ประการดงน

124

4.1 ระยะชองไฟระหวางอกษร (letter spacing) เปนการกาหนดระยะชองไฟระหวาง

ตวอกษรแตละตว ทจะตองมระยะหางกนพองาม ไมตดกนหรอหางกนเกนไป การเวนระยะชองไฟ

แตละตวไมควรกาหนดคาวาตองหางเทาใด เพราะตวอกษรแตละตวทงภาษาไทยและ

ภาษาองกฤษมลกษณะทแตกตางกน เราควรจดชองไฟโดยคานงถงปรมาตรทมความสมดล

โดยประมาณในระหวางตวอกษร หรอทเรยกวาปรมาตรความสมดลทางสายตา

4.2 ระยะชองไฟระหวางคา (word spacing) สวนมากจะเกยวของกบภาษาองกฤษ

มากกวา ระยะระหวางคาโดยทวไปจะเวนระยะระหวางคาประมาณ 1 ตวอกษรปกต ถาระยะหาง

เกนไปจะทาใหอานยาก และถาชดกนเกนไปทาใหขาดความงามไป

4.3 ระยะชองไฟระหวางบรรทด (line spacing) การเวนระยะระหวางบรรทดม

จดประสงคเพอใหอานงาย ดสวยงาม โดยปกตจะใชระยะหาง 0-3 พอยต หลกสาคญในการ

กาหนดระยะระหวางบรรทดใหวดสวนสง แ ละสวนตาสดของตวอกษร เมอจดวางบนบรรทดแลว

ตองไมทบซอนกน ดงภาพท 4.19

ภาพท 4.19 ระยะชองไฟของตวอกษร

ทมา (พงษศกด ไชยทพย, 2544, หนา 55)

5. แบบการจดตวอกษร (type composition)

แบบการจดตวอกษรหวเรองหรอการจดเนอหายอย มวธการจดหลายวธ ตามความ

ตองการทไดออกแบบไว การจดตวอกษรอาจจะกระทาไดหลายวธดงน

5.1 แบบชดซาย (flush left)

5.2 แบบชดขวา (flush right)

5.3 แบบซายขวาตรงกน (justified)

125

5.4 แบบศนยกลาง (centered)

5.5 แบบรอบขอบภาพ (contour)

5.6 แบบไมสมดล (asymmetrical)

5.7 แบบรปธรรม (concrete)

5.8 แบบแนวตง (vertical type)

5.9 แบบเอยง (inclined type)

6. กลมผอาน

การเลอกใชตวอกษรขนาดตาง ๆ ตองขนอยกบกลมผอานซงมหลายประเภท เชน

นกศกษา ผใหญวยทางาน เดก เปนตน ถาผอานเปนนกศกษาหรอผใหญวยทางานหรอวยท

สมรรถภาพทางรางกายอานวยความสามารถในการอานสง การเลอกใชตวอกษรสามารถใช

ตวอกษรขนาดเลกจนถงขนาดคอนขางใหญคอประมาณ 12-16 พอยต ในกรณทเปนอกษร

ภาษาไทย และใชตวขนาด 8-12 พอยต ถาเปนตวอกษรภาษาองกฤษทงน แลวแตแบบตวพมพ

หรอแบบตวอกษรทใช แตถาผอานเปนเดกเลก ผใหญสงอาย การใชตวอกษรขนาดดงกลาวจะทา

ใหผอานอานยาก และตองใชความพยายามในการอานสง ซงอาจสงผลใหเกดความเบอหนายตอ

การอานหรอไมอานหนงสอเลย ขนาดตวอกษรทควรเลอกใชในกรณนควรเปนขนาดคอนขางใหญ

คอประมาณ 18-24 พอยตขนไป ในกรณทเปนตวอกษรภาษาไทย และใชตวขนาด 14-18 พอยต

ขนไป ถาเปนอกษรภาษาองกฤษเปนตน ทงนแลวแตแบบตวพมพหรอแบบตวอกษรทใช การ

กาหนดขนาดตวอกษรตามวยหรอความสามารถในการอานของกลมผอานไมมเกณฑการกาหนดท

แนนอนแตขนอยกบวจารณญาณในการเลอกใชตวอกษรของผออกแบบ โดยทผออกแบบควร

คานงถงความเหมาะสมกบกลมผอานเปนสาคญ

7. ประเภทของสงพมพ

การเลอกใชตวอกษรตองคานงประเภทของสงพมพดวย เชน ถาเปนสงพมพประเภท

ตาราหรอหนงสอเรยนทผอานตองใชเวลาในการอานแบบแพง เพอพจารณาเนอหา การเลอกใช

เวลาใชตวอกษรควรใชขนาดคอนขางใหญ คอประมาณ 16 พอยต ในกรณทเปนอกษรภาษาไทย

และใชตวขนาด 12 พอยต ถาเปนตวอกษรภาษาองกฤษ ทงนแลวแตแบบตวพมพหรอแบบ

ตวอกษรทใช แตถาเปนสงพมพประเภทหนงสอพมพซงผอานใชเวลาในการอานไมนานนก การใช

ตวอกษร สามารถใชตวขนาดคอนขางเลก คอประมาณ 12-14 พอยต สาหรบภาษาไทย หรอ

ประมาณ 8-10 พอยต สาหรบภาษาองกฤษ แลวแตแบบตวพมพหรอแบบตวอกษรทใช เพอให

สามารถบรรจขอความทเปนตวอกษรไดมากและทาใหประหยดกระดาษทใชพมพ

126

8. ขนาดของสงพมพ

นอกจากประเภทแลว ขนาดของสงพมพยงมผลตอการเลอกใชขนาดตวอกษรดวย

กลาวคอ สงพมพขนาดทวไป คอ สงพมพขนาดแปดหนายก หรอขนาดทมความกวาง 7 ½ นว และ

ความยาวเทากบ 10 ¼ นว และสงพมพขนาด A 4 หรอขนาดทมความกวางเทากบ 8 ½ นว และม

ความยาวเทากบ 11 ¾ นว ควรใชตวอกษรสาหรบตวพนทมขนาดคอนขางใหญ คอประมาณ 14-

16 พอยต สาหรบภาษาไทย และประมาณ 10-12 พอยต สาหรบภาษาองกฤษ ทงนแลวแตแบบ

ตวพมพหรอแบบตวอกษรทใช แตสงพมพทมขนาดเลก เชน สงพมพขนาดสบหกหนายก หรอ

สงพมพทมขนาดความกวาง เทากบ 5 ¼ นว และความยาวเทากบ 7 ½ นว รวมทงสงพมพขนาด

A 5 หรอขนาดทมความกวางเทากบ 5 ¾ นวและมความยาวเทากบ 8 ¼ นว สามารถใชขนาด

ตวอกษรทคอนขางเลกสาหรบพน เชน ขนาดประมาณ 12-14 พอยต สาหรบภาษาไทย และ

ประมาณ 8-10 พอยตสาหรบภาษาองกฤษ แลวแตแบบตวพมพหรอแบบตวอกษรทใช เพราะถาใช

ตวอกษรขนาดเลกในสงพมพทมขนาดใหญแลว จะทาใหผอานสงพมพในระยะใกลมากหรอตอง

สายศรษะในขณะอานจงจะสามารถอานขอความได ซงกอใหเกดความไมสะดวกในการอาน ทงน

เนองจากการใชตวอกษรทาใหสามารถเรยงพมพขอความไดมากในความยาวบรรทดทเทากน

ในทางตรงขามถาใชตวอกษรขนาดใหญในสงพมพขนาดเลกหรอขนาดกระเปา ผอานจะตองอาน

โดยขนบรรทดใหมอยเรอยและตองพลกหนาบอย อปสรรคเหลานอาจสรางความราคาญและ

ความเบอหนายใหกบการอานได

นอกจากนผออกแบบจดหนาสงพมพควรคานงถงนาหนกหรอความหนาบางของ

ตวอกษรทใช เพอใหเหมาะสมกบลกษณะของขอความ เชน ในกรณทมขอความจานวนมาก ควร

เลอกใชตวอกษรทมไมหนาหรอบางเกนไป สาหรบตวพน เพอชวยใหอานงาย แตในกรณทมการ

เนนหรอยาขอความกควรใชตวหนาหรอตวเนน เปนตน

ทกลาวมาทงหมดนเปนเพยงหลกการทวไปในการพมพ ซงใชตวพมพแตและแบบแต

ละขนาดใหเหมาะสมกบงานพมพแตละชนตามทนยมเทานน ผออกแบบและจดพมพไดเกงนน

อาจดดแปลงใหเหมาะสมและสวยงามผดแปลกไปกได ขอใหอานขอความนนออก อานไดงาย

มองเหนไดไกล ชวนด ชวนอาน และสวยงาม

ปจจบนระบบการพมพอเลกทรอนกสไดมการพฒนาแมแบบตวอกษร ภาษาไทยบน

เครองแมคอนทอชมานานถง 5-6 ป จนมแบบตวอกษร ขนาดตวอกษรเกดขนอยางมากมาย ทาให

ตวอกษรมคณภาพสง ผใชสามารถเลอกแบบตวอกษร ขนาดตวอกษรใหเหมาะสมกบงานพมพแต

ละชนได หรอแตละคอลมน ไดอยางมากมาย จนสามารถสรางสรรคงานพมพทมคณภาพดยงขน

127

การกาเนดตวอกษรไทยบนจอภาพ ปจจบนมการใชเครองคอมพวเตอรเขามาชวยในการออกแบบทางการพมพ มการ

ออกแบบตวอกษรเพอใชในงานพมพโดยเขยนเปนโปรแกรมไวในเครองคอมพวเตอร รปแบบ

ตวอกษรทเกดขนมมากมายหลากหลายชนด หลายขนาด ซงตวอกษรเหลานมกาเนดทสามารถ

จาแนกไดอย 2 วธ ดงน (การประยกตใชภาษาไทยบนคอมพวเตอร, 2546)

1. แบบการสรางตวอกษรดวยสวนกาเนดตวอกษร (character generator)

2. แบบกราฟก (graphic display)

ในแบบสวนกาเนดตวอกษร จะม หนวยความจาททาหนาทจดจารปแบบของตวอกษร

ไว โดยปกตจะจดจาเปน การถาวรไวในรอม การกาหนดลกษณะของตวอกษรนใชวธการกาหนด

จดสวางของการกวาดตรวจเสนของลาอเลกตรอน

เมอตองการจะแสดงขอมลตวอกษรใด ณ ตาแหนงใดสงทเกดขนในวงจร

อเลกทรอนกสสวนนคอ การนาเอาขอมลรหส จากหนวยความจาวดทศนมากาหนดตาแหนงใน

วงจรกาเนดตวอกษรเพอใหเกดการสวางเปนจดทตองการ เชน รหสอกษร ก คอ 10100001 (A1)

อกษร ข คอ 10100010 ฯลฯ เมอตองการแสดงผลตวอกษร ก ข ค ง เรยงลาดบกนตงแตตาแหนง

แรก การเรมตนกคอการกวาดตรวจของลาอเลกตรอน< WBR>มาทแถวแรกของตวอกษร ก กจะ

อานคารหสจากหนวยความจาวดทศน สงมาเปนตาแหนงของวงจรกาเนดตวอกษร โดยรหสบอก

แถว ในวงจรกาเนดตวอกษรเปน 001 เมอรวมกนจะได 10100001001 ซงคอตาแหนงแถวบนของ

ก สงไปแสดงในการกวาดตรวจของลาอเลกตรอนเสนแรก หากในแตละเสนมการแสดงตวอกษรได

80 ตว กจะตองกาหนดจดสวาง-มอ ถง 80 x 80 หรอ 640 จดดงนนความสมพนธของสวนทจะไป

กาหนดวงจรกาเนดตวอกษร จงประกอบดวยการบอกถงรหสตวอกษรใดและการแสดงในแถวใด

ของรหสนน ถาหากวงจรกาเนด ตวอกษรใหรปแบบตวอกษรแตละตวได 8 เสน จะตองใชรหสบอก

เสน 3 บต

โครงสรางของภาษาไทยกบการแสดงผลดวยคอมพวเตอร

ปจจบนไดมการนาตวพมพภาษาไทยเขามาใชรวมกบการจดพมพดวยเครองคอมพวเตอร

ซงในการประมวลผลขอมลทเปนภาษาไทย หลกพนฐานของตวอกษรไทยแตกตางกบ

ภาษาองกฤษเดมทใชคอมพวเตอร คอ โครงสรางภาษา< WBR>ไทยมถง 4 ระดบ และไมมการ

เวนวรรคระหวางคา

128

1. ระดบของการจดเรยงพมพ โครงสรางตวอกษรภาษาไทย มการแบงตามระดบการจดเรยงพมพ ดงตอไปน

1.1 ระดบท 1 ไดแก ตวอกษรเหลานจะเลอนไปอยในระดบทสอง

ถาตาแหนงนนไมมตวอกษรอน< WBR>อย

1.2 ระดบท 2 ไดแก และ (นคหต)

1.3 ระดบท 3 ไดแก ก ข ............ฮ ำ เ แ โ ใ ไ ะ า ๆ และ ฯ

1.4 ระดบท 4 ไดแก (พณท)

ตวอกษรเหลาน เมอปรากฏบนจอเครองคอมพวเตอรตวอกษรจะแสดงในลกษณะรป

โมเสกเปนชอง ๆ ดงนนระดบท 1 อาจหางจากระดบท 2 ทาใหดไมสวยงาม จงใชวธการสราง

ตวอกษร โดยแสดงดวยการรวมตวอกษรระดบท 1 และระดบท 2 เขาดวยกน ซงจะไดเปน

ระดบรวม (combine)

2. ระดบการแสดงผล

ระดบการแสดงผลจะเหลอเพยงสามบรรทด ซงในทนจะใชไดดงน

2.1 ระดบบน ไดแก สระตวบนทงหมดทงทแยกตวและรวมกบวรรณยกต

2.2 ระดบปกต ไดแก พยญชนะและสระทอยบน บรรทดกลาง

2.3 ระดบลาง ไดแก บรรทดลางซงมสระ

3. รหสมาตรฐานภาษาไทย

สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมกระทรวงอตสาหกรรม ไดดาเนนการ

กาหนดรหสมาตรฐานภาษาไทยเพอใชกบงานคอมพวเตอร โดยมขอบขายของการใชรหสดงน

3.1 มาตรฐานนกาหนดรหสภาษาไทยเพอใชกบคอมพวเตอร และแลกเปลยนขอมล

3.2 มาตรฐานนครอบคลมรหสภาษาไทย ซงแบงออกเปนสองกลม คอ กลมไอเอสโอ

646-1983 และกลมเอบซดก

3.3 มาตรฐานนกาหนดเฉพาะตวอกษรภาษาไทยโดยยดหลกการไมเปลยนแปลงรหส

ทองคการระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐานไดกา หนดไวแลว ตามไอแอสโอ 646-1983

และเอบซดก

129

การกาหนดรหสในตารางเพมตอไอเอสโอ 646-1983 จะดจากตารางทมขนาด 16 x 16

ได โดยตาแหนงของอกษรภาษาไทยเรมจากตาแหนง A1 (สดมภ A แถว 1)

4. การกาหนดรหสทใชแทนภาษาไทย

การพฒนาคอมพวเตอรใหสามารถทางาน และรบสงขอมลตวอกษรไทยไดนน จาเปน

ตองมการกาหนดรหสทใชแทนอกษรไทย ซงไดแก ตวอกษรไทย ตวเลขไทย และเครองหมายพเศษ

ทใชสอความหมายภาษาไทย จาแนกเปนกลมไดดงน ตวอกษรไทย ไดแก

4.1 พยญชนะ ไดแก ก ข ฃ ค ค ฆ ง จ ฉ ช ซ .....ร ฤ ล (. ..) ว ศ ษ ส ห ฬ อ ฮ

4.2 สระ ไดแก ะ า ำ เ แ โ ใ ไ (นคหต) . (พณท)

การแสดงผลตวอกษรไทยบนจอภาพ ภาพหรอตวอกษรทปรากฏบนจอภาพอาศยหลกการสรางจดเลก ๆ เรยงกน โดยแตละจด

เลก ๆ นเรยกวา “พกเซล” (pixel-picture element) ความละเอยดของการแสดงภาพหรอตวอกษร

ขนอยกบจานวนพกเซลทปรากฏบนจอภาพ หากภาพหรอตวอกษรประกอบดวยพกเซลจานวน

มากกจะไดภาพทละเอยดมาก

การประกอบของพกเซลเลก ๆ เพอเปนตวอกษรนอยในตารางทเปนเมทรกซ (matrix)

ขนาด 8 x 8 หรอเทาไรแลวแตความสามารถในการกาหนดรายละเอยด การแสดงตวอกษรไทยบน

ตารางขนาดกวาง 8 จด สง 16 จด จะไดตวอกษรทคอนขางใหรายละเอยดไดมาก ทงนเพราะ

อกษรไทยมรปแบบรายละเอยดมาก เชน ตวอกษร ฎ และ ฏ จะตางกนเพยงเลกนอยเทานน

การแสดงตวอกษร จะตองอาศยหนวยความจาในการเกบรหสทจะแสดง ณ ตาแหนงตาง ๆ เชน

ถาตองการแสดงตวอกษร ก กจะเกบรหส ก ไวในตาแหนงทตรงกบชองทแสดง ดงนนการแสดงใน

จอคอมพวเตอรจงอยทงหมด 4 รปแบบดงน

1. แบบท 1 จะใชจานวนรหสทแทนตวอกษรไทยแยกเปนตว ๆ ซงประกอบดวย ก ข

ค.....ฮ ะ......

2. แบบท 2 จะตองมการรวมรปกแบบการแสดง ..... ซงทาใหตองมรหสแทน

ตวอกษรตาง ๆ เหลา นน ในทานองเดยวกน

3. แบบท 3 จะตองเพมรหสแทนอกษรอก

130

4. แบบท 4 จะตองใชรปแบบการแสดงบนจอภาพมากมาย เชน ก ก ก...ก..... เปนตน

การกาหนดตาแหนงทแสดงนอาศยหนวยความจาซงปกตจะเกบรหสตามทไดกาหนดไววารหสใด

แทนตวอกษรใด

การจดเรยงคาดวยคอมพวเตอร การจดเรยงคาโดยเฉพาะอาศยการแทนตวเลขตามรหสแอสกลงไปคาตอคา แลวเปรยบ

เทยบคาจานวนตวเลขโดยตรง จะเหนวาวธการทจดเรยงไมยาก แตสาหรบภาษาไทยมปญหาตอ

การจดเรยงอยไมนอยทเดยว เพราะไมวาจะกาหนดรหสภาษาไทยดวยวธการใด กไมสามารถจด

เรยงคาไดโดยตรงเหมอนอกษรภาษาองกฤษ ทงนเพราะโครงสรางการจดเรยงภาษาไทยใช

กฎเกณฑพเศษ เชน คาวา เกลอ อยในหมวด "ก" ม ไดอยในหมวด "เ" คาวา เส และ เก มไดอยใน

หมวดเดยวกน เส จะอยกลมเส เก จะอยกลม ก นอกจากนภาษาไทยยงมวรรณยกตเขามา

เกยวของกบการจดเรยงดวย เชน แหง กบ แหง คาวาแหง ตองเรยงลาดบกอน แหง คาวา ขอน

มากอน ขอน

โครงสรางการจดเรยงลาดบของภาษาไทย จงใชวธการแยกกลมคาอกขระออกเปน 3 กลม

แตละกลมจะเรยงนาหนกเฉพาะในกลมของตนเทานน กลมทงสามประกอบดวยกนดงน

1. กลมท 1 ไดแก กลมวรรณยกต และอกษรพเศษทประกอบดวยอกขระเหลาน

เรยงลาดบจากนอยไปหามาก ดงน ฯ ๆ (...)

2. กลมท 2 ไดแก สระตาง ๆ เรยงลาดบจาก นอยไปหามาก ดงน ะ า ำ เ

แ โ ใ และ ไ

3. กลมท 3 ไดแก พยญชนะทงหมด รวมทง ตว ฤ ฤา (...) เรยงลาดบจากนอยไปหามาก

ดงน ก ข ฃ ค ฅ ฆ ง จ...ย ร ฤ ฤา ล (...) ว...ฮ

การจดเรยงคาดวยคอมพวเตอรจงใชวธการจดเรยงกนในกลม โดยกลมท 3 มลาดบ

นาหนกสงสด กลมท 1 มนาหนกเบา< WBR>สด เชน คาทกคาทขนตนดวยอกษร ข จะมนาหนก

มากกวาคาทขนตนดวย ก รวมกบคาในกลม 1 และกลม 2 เชน กอน ก กอน...

131

ขอดของการมชดคาสงประมวลผล จะเหนไดวาการจดเรยงคาภาษาไทย จงเปนกระบวนการทไดมการพฒนากนมา โดยม

นกคอมพวเตอรชาวไทย จนปจจบนสามารถจดเรยงคาไดอยางมประสทธภาพโดยเฉพาะการ

พฒนาชดคาสงประมวลผลคา จงทาใหเกดประโยชนในดานการจดพมพเอกสาร หนงสอเวยน

จดหมายขอความ ฯลฯ ไดสะดวกขน ทงนเพราะชดคาสงประมวลผลคาใหขอดหลายดานดงน

1. ชดคาสงประมวลผลคารบขอมลทางแปนพมพเหมอนพมพดดทกประการ แตจะแสดง

เสมอนพมพขอความมาปรากฏบนจอ ทาใหดดแปลง แกไขขอความไดงาย

2. ผพมพสามารถเพม ลบ คา ขอความหรอบรรทดตาง ๆ ไดโดยสะดวก การแกไขม

รปแบบทเรยกวา “ฟลสกรนเอดเทอร” (full screen editor) คอ ผใชจะเลอนตาแหนงไปแกไข

เอกสาร ณ จดใดไดงายและสะดวก

3. สามารถจดรปแบบของเอกสารไดงาย เชน การจดชดขอบขวา การจดแบงคอลมนใหม

การจดยอความพมพหวขอ หรอขอความกง กลางหนากระดาษไดโดยอตโนมตดวยคาสง

4. สามารถเกบเอกสารไวในตวกลาง เกบขอมลคอมพวเตอร เชน แผนจานแมเหลก ทาให

สามารถนากลบมาแกไขเพมเตม หรอจดพมพใหมไดอก

5. ผใชสามารถนาเอาเอกสารทเกบไวในหนวยความจามาตดตอขอความตามตองการ

โดยการเคลอนยายเอกสารจากยอหนาหรอของหนาใด ๆ ไปไวทใดทหนงในเอกสารกได

6. หากมการคนหาคาหรอขอความใด ๆ ในเอกสารผใชสามารถสงคอมพวเตอรใหชวยคน

ใหไดอยางอตโนมตการคนหาคา และเปลยนคาทาไดตลอดเอกสารทเกบไว

7. สามารถจดพมพรปจดหมาย หรอเอกสารทมขอความเหมอนกน แตแตกตางกนเฉพาะ

แหงไดหลาย ๆ ฉบบ เชน จดหมายเวยนจะแตกตางกนเฉพาะชอผรบ เปนตน

ชดคาสงประมวลผลคาไทยจงเปนสงทเอออานวยตอการทาเอกสาร จดหมาย สาหรบ

หนวยงานตาง ๆ ในเมองไทย ปจจบนนมชดคาสงประมวลผลคาไทยทใชงานกนอยหลายชดคาสง

ทกชดคาสงลวนแลวแตพฒนาขนดวยนกคอมพวเตอรชาวไทยทงสน ดงนนจงสงผลทาใหเครอง

คอมพวเตอรมประสทธภาพสาหรบการใชงานทหลากหลายและนกออกแบบกราฟกและ

สอสงพมพไดนาเขามาใชเปนวสดอปกรณสาหรบในการจดหนาสงพมพใหมความสวยงามและ

เหมาะสมกบวตถประสงคทไดกาหนดไวอยางมหาศาล

132

สรป ภาษาเขยนเปนสญลกษณของภาษาพด ซงไมสามารถทจะบอกตนกาเนดไดเชนเดยวกน

กบภาษาพด แตสนนษฐานวาตวอกษรซงเปนสญลกษณของภาษาเขยนมววฒนาการเปนมายาว

นาน และภาษาเขยนทกประเภทมคณคาในแงของการสอสาร สรางความเขาใจซงกนและกน และ

มบทบาทดานพฒนาการวทยาการตาง ๆ สาหรบภาษาเขยน หรออกษรของไทยนนสนนษฐานวา

มาจากอกษรโฟนเซยน มาจากอกษรอนเดยทมการแตกแขนงออกไปหลายสวนจนกระทงในสมย

ของพอขนรามคาแหงททรงประดษฐตวอกษรไทยขนมาใชเปนครงแรก ตอมามการพฒนาการพมพ

จงไดมการนาตวอกษรไทยมาผนวกใชเพอทาใหเกดสงพมพทมจานวนมากในการเผยแพรขาวสาร

เรองราวตาง ๆ ของสงคม

สาหรบรปแบบตวพมพภาษาไทยทเปนรากฐานสาคญของไทยคอ แบบตวอกษรพมพ

ภาษาไทยของหมอบลดเลยทมอย 2 ลกษณะในการใชพมพสงพมพ ไดแก

1. ตวพมพตกแตง (display face) เปนตวหนงสอทใชเปนหวเรองตวโปงหวขาวหนงสอ

พมพ ตวขาวโฆษณา เปนตวทออกแบบใหดงดดความสนใจของคนอาน

2. ตวพมพหนงสอ (book face) เปนตวหนงสอทใชพมพหนงสอเปนเลม ๆ หรอหนงสอ

เปนยก ๆ จะตองเปนตวพมพทมความอานงาย (legibility) สง ซงมการแบงตวพมพนตามลกษณะ

ของการออกแบบไดเปน 3 กลม คอ แบบตวเหลยม แบบธรรมดา และตวฝรงเศส หรอ

“แบบอโฆษ“

การเลอกใชตวอกษรทอานงายและอานออกในการจดพมพสงพมพนนตองคานงถงปจจย

ทมผลตอความสบายตาในการอาน ไดแก แบบตวพมพหรอแบบตวอกษร ขนาดตวอกษร นาหนก

ตวอกษร ความยาวบรรทด ชวงบรรทด หรอระยะระหวางบรรทด และปจจยอน ๆ ทเกยวของ

โดยเฉพาะการเลอกใชขนาดตวอกษรจาเปนตองคานงถงปจจยหลายดาน เชน แบบตวพมพ หรอ

แบบตวอกษร กลมผอาน ประเภทของสงพมพ และขนาดของสงพมพ

อยางไรกตามในการใชตวอกษรไทยสาหรบการจดพมพสงพมพประเภทตาง ๆ ในปจจบน

ไดมพฒนาการมากมายตงแตอปกรณในการเรยงพมพ ตวพมพทมรปแบบทหลากหลาย หลาย

ขนาดเพอใหผจดพมพไดเลอกใชไดอยางเหมาะสมกบชนงาน ตลอดจนเพมความสวยงามให

เกดขนตอสงพมพทาใหสงพมพทกวนนทวคณคาตอการใชประโยชนดานตาง ๆ

133

แบบฝกหดทายบทท 4

1. จงอธบายคาตอไปน

1.1 type face

1.2 display face

1.3 book face

1.4 legibility

2. การแบงประเภทของตวพมพตามลกษณะของการออกแบบไดกประเภทอะไรบาง

3. ในปจจบนมการเลอกใชขนาดของตวพมพไดอยางไรบาง

4. จงอธบายลกษณะของตวพมพอกษรโรมนทใชในปจจบนมกประเภทอะไรบาง

5. จงยกตวอยางตวพมพมา 1 ตว พรอมอธบายลกษณะสวนตาง ๆ ของตวพมพนนประกอบ

ใหเหนชดเจน

6. ปจจยททาใหการใชตวอกษรในสอสงพมพมความอานงายและอานออกประกอบดวยอะไรบาง

7. ปจจบนมการนาระบบคอมพวเตอรเขามาใชในการออกแบบและจดพมพตวอกษร ทาใหเกด

ประโยชนอยางไรตอผจดพมพและสงพมพ

8. หากทานจะตองพมพสงพมพทมกลมผอานเปนเดกและผสงอายควรมการเลอกใชขนาดและ

แบบตวอกษรอยางไร

9. จงยกตวอยางสอสงพมพดงตอไปนมาอยางละ 1 ชนด พรอมระบจดเดนและจดดอยของการใช

ตวอกษรของเนอเรองในภาพรวม

9.1 หนงสอเรยนขนาด A 4

9.2 นทานสาหรบเดกขนาดพอกเกตบค

9.3 หนงสอพมพสยายกฬาซอคเกอร 9.4 โปสเตอรขนาด A 4

10. หากทานไดรบมอบหมายใหเปนผรบผดชอบในการเลอกใชตวอกษรสาหรบสอสงพมพ ทานจะ

มวธการและเทคนคอยางไรบางในการทาใหสอสงพมพนนมความสวยงามแลวยงนาอานสาหรบ

กลมผอานทเปนวยรน

การใช ตัักษรในสวอื่อสิ่ิมพ...

Documents