bhagavad_gita_ak

14
s’rI madbhagavadgIta atha prathamOdhyAyaha dhRtarAshTra uvAca dharma kshEtrE kuru kshEtrE samavEtA yuyutsavaH, mAmakAH pANDavAs'caiva kimakurvata sanjaya - 1 sanjaya uvAca dRshTvA tu pANDavAnIkam vyUDham duryOdhanastadA, AcAryam upasangamya rAjA vacanam abravIt - 2 pas'yaitAm pANDu putrANAm AcArya mahatIm camUm, vyUDhAm drupada putrENa tava s'ishyENa dhImatA - 3 atra s'UrA mahEs'vAsA bhImArjuna samA yudhi, yuyudhAnO virATas'ca drupadas'ca mahArathaH - 4 dhRshTakEtus’cEkitAnaH kAs'irAjas'ca vIryavAn, purujit kuntibhOjas'ca s'aibyas'ca narapungavaH - 5 yudhAmanyus'ca vikrAnta uttamaujAs'ca vIryavAn, saubhadrO draupadEyAs'ca sarva Eva mahArathAH - 6 asmAkam tu vis'ishTA yE tAnnibOdha dvijOttama, nAyakA mama sainyasya sajnArtham tAnbravImi tE - 7 bhavAnbhIshmas'ca karNas'ca kRpas'ca samitinjayaH, as'vatthAmA vikarNas'ca saumadattir jayadrathaH - 8 anyE ca bahavaH s'UrA madarthE tyaktajIvitAH, nAnA s'astra praharaNAH sarvE yuddha vis'AradAH - 9 aparyAptam tadasmAkam balam bhIshmAbhi rakshitam, paryAptam tvidamEtEshAm balam bhImAbhi rakshitam - 10 ayanEshu ca sarvEshu yathA bhAgam avasthitAH, bhIshmam EvAbhi raks’Antu bhavantaH sarva Eva hi - 11 tasya sanjana yanaharsham kuruvRddhaH pitAmahaH, simhanAdam vinadyOccaiH s'ankham dadhmau pratApavAn - 12 tataH s'ankhAs'ca bhEryas'ca paNavAnaka gOmukhAH, sahasaivAbhya hanyanta sa s'abda stumulO.abhavat - 13 tataH s'vEtair hayairyuktE mahati syandanE sthitau, mAdhavaH pANDavas'caiva divyau s'ankhau pradadhmatuH - 14 pAncajanyam hRshIkEs'O dEvadattam dhananjayaH, pauNDram dadhmau mahAs'ankham bhImakarmA vRkOdaraH - 15 ananta vijayam rAjA kuntIputrO yudhishThiraH, nakulaH sahadEvas'ca sughOsha maNi pushpakau - 16 kAs'yas'ca paramEs'vAsaH s'ikhaNDI ca mahArathaH, dhRshTadyumnO virATas'ca sAtyakis'cAparAjitaH - 17 drupadO draupadEyAs'ca sarvas'aH pRthivIpatE, saubhadras'ca mahAbAhuH s'ankhAn dadhmuH pRthak pRthak - 18 sa ghOshO dhArtarAshTrANAm hRdayAni vyadArayat, nabhas'ca pRthivIm caiva tumulO vyanu nAdayan - 19 atha vyavasthitAn dRshTvA dhArtarAshTrAn kapidhvajaH, pravRttE s'astra sampAtE dhanurudyamya pANDavaH - 20 hRshIkEs'am tadA vAkyam idamAha mahIpatE, arjuna uvAca sEnayOr ubhayOr madhyE ratham sthApaya mE.acyuta - 21 yAvadEtAn nirIkshE.aham yOddhukAmAn avasthitAn, kairmayA saha yOddhavyam asmin raNa samudyamE - 22 yOtsyamAnAn avEkshE.aham ya EtE.atra samAgatAH, dhArtarAshTrasya durbuddhEr yuddhE priya cikIrshavaH - 23 sanjaya uvAca EvamuktO hRshIkEs'O guDAkEs'Ena bhArata, sEnayOr ubhayOr madhyE sthApayitvA rathOttamam - 24 bhIshma drONa pramukhataH sarvEshAm ca mahI kshitAm, uvAca pArtha pas'yaitAn samavEtAn kurUniti - 25 tatrA pas'yat sthitAn pArthaH pitR^Inatha pitAmahAn, AcAryAn mAtulAn bhrAtRn putrAn pautrAn sakhIm stathA - 26 s'vas'urAn suhRdas' caiva sEnayOr ubhayOrapi, tAn samIkshya sa kauntEyaH sarvAn bandhUn avasthitAn - 27 kRpayA parayA vis'TO vis'Idann idam abravIt, arjuna uvAca dRshTvEmam svajanam kRshNa yuyutsum samupasthitam - 28 sIdanti mama gAtrANi mukham ca pari s'ushyati, vEpathus'ca s'arIrE mE rOma harshas'ca jAyatE - 29 gANDIvam sramsatE hastAt tvakcaiva paridahyatE, na ca s'aknOmi avasthAtum bhramatIva ca mE manaH - 30 nimittAni ca pas'yAmi viparItAni kEs'ava, na ca s'rEyO.anupas'yAmi hatvA svajanam AhavE – 31 na kAnkshE vijayam kRshNa na ca rAjyam sukhAni ca, kim nO rAjyEna gOvinda kim bhOgair jIvitEna vA - 32 yEshAm arthE kAnkshitam nO rAjyam bhOgAH sukhAni ca, ta imE.avasthitA yuddhE prANAm styaktvA dhanAni ca - 33 AcAryAH pitaraH putrA stathaiva ca pitAmahAH, mAtulAH s’vas’urAH pautrAH shyAlAH sambandhinas tathA - 34 EtAnna hantum icchAmi ghnatO.api madhusUdana, api trailOkya rAjyasya hEtOH kim nu mahI kRtE - 35 nihatya dhArtarAshTrAnnaH kA prItiH syAj janArdana, pApamEvAs'rayEd asmAn hatvaitAn AtatAyinaH - 36 tasmAnnArhA vayam hantum dhArtarAshTrAn sva bAndhavAn, svajanam hi katham hatvA sukhinaH syAma mAdhava - 37 yadyapyEtE na pas'yanti lObhOpa hata cEtasaH, kula kshaya kRtam dOsham mitra drOhE ca pAtakam - 38 katham na j~nyEyam asmAbhiH pApAd asmAn nivartitum, kulakshaya kRtam dOsham prapas'yad bhir janArdana - 39 kulakshayE praNas'yanti kula dharmAH sanAtanAH, dharmE nashTE kulam kRtsnam adharmO.abhi bhavatyuta - 40 adharmAbhi bhavAt kRshNa pradushyanti kulastriyaH, strIshu dushTAsu vArshNEya jAyatE varNa sankaraH - 41 sankarO narakAyaiva kulaghnAnAm kulasya ca, patanti pitarO hyEshAm lupta piNDOdaka kriyAH - 42 dOshairEtaiH kulaghnAnAm varNa sankara kArakaiH, utsAdyantE jAti dharmAH kula dharmAs'ca s'As'vatAH - 43 utsanna kula dharmANAm manushyANAm janArdana, narakE niyatam vAsO bhavatItyanushus'ruma - 44 ahO bata mahat pApam kartum vyavasitA vayam, yadrAjya sukha lObhEna hantum svajanam udyatAH - 45 yadi mAma pratIkAram as'astram s'astra pANayaH, dhArtarAshTrA raNE hanyu stanmE kshEmataram bhavEt - 46 sanjaya uvAca EvamuktvArjunaH sankhyE rathOpastha upAvis'at, visRjya sas'aram cApam s’Oka samvigna mAnasaH - 47 atha dvitIyOdhyAyaha

Upload: kappagar

Post on 14-Oct-2014

518 views

Category:

Documents


6 download

TRANSCRIPT

Page 1: bhagavad_gIta_ak

s’rI madbhagavadgIta

atha prathamOdhyAyaha

dhRtarAshTra uvAca

dharma kshEtrE kuru kshEtrE samavEtA yuyutsavaH, mAmakAH pANDavAs'caiva kimakurvata sanjaya - 1

sanjaya uvAca

dRshTvA tu pANDavAnIkam vyUDham duryOdhanastadA, AcAryam upasangamya rAjA vacanam abravIt - 2

pas'yaitAm pANDu putrANAm AcArya mahatIm camUm, vyUDhAm drupada putrENa tava s'ishyENa dhImatA - 3

atra s'UrA mahEs'vAsA bhImArjuna samA yudhi, yuyudhAnO virATas'ca drupadas'ca mahArathaH - 4

dhRshTakEtus’cEkitAnaH kAs'irAjas'ca vIryavAn, purujit kuntibhOjas'ca s'aibyas'ca narapungavaH - 5

yudhAmanyus'ca vikrAnta uttamaujAs'ca vIryavAn, saubhadrO draupadEyAs'ca sarva Eva mahArathAH - 6

asmAkam tu vis'ishTA yE tAnnibOdha dvijOttama, nAyakA mama sainyasya sajnArtham tAnbravImi tE - 7

bhavAnbhIshmas'ca karNas'ca kRpas'ca samitinjayaH, as'vatthAmA vikarNas'ca saumadattir jayadrathaH - 8

anyE ca bahavaH s'UrA madarthE tyaktajIvitAH, nAnA s'astra praharaNAH sarvE yuddha vis'AradAH - 9

aparyAptam tadasmAkam balam bhIshmAbhi rakshitam, paryAptam tvidamEtEshAm balam bhImAbhi rakshitam - 10

ayanEshu ca sarvEshu yathA bhAgam avasthitAH, bhIshmam EvAbhi raks’Antu bhavantaH sarva Eva hi - 11

tasya sanjana yanaharsham kuruvRddhaH pitAmahaH, simhanAdam vinadyOccaiH s'ankham dadhmau pratApavAn - 12

tataH s'ankhAs'ca bhEryas'ca paNavAnaka gOmukhAH, sahasaivAbhya hanyanta sa s'abda stumulO.abhavat - 13

tataH s'vEtair hayairyuktE mahati syandanE sthitau, mAdhavaH pANDavas'caiva divyau s'ankhau pradadhmatuH - 14

pAncajanyam hRshIkEs'O dEvadattam dhananjayaH, pauNDram dadhmau mahAs'ankham bhImakarmA vRkOdaraH - 15

ananta vijayam rAjA kuntIputrO yudhishThiraH, nakulaH sahadEvas'ca sughOsha maNi pushpakau - 16

kAs'yas'ca paramEs'vAsaH s'ikhaNDI ca mahArathaH, dhRshTadyumnO virATas'ca sAtyakis'cAparAjitaH - 17

drupadO draupadEyAs'ca sarvas'aH pRthivIpatE, saubhadras'ca mahAbAhuH s'ankhAn dadhmuH pRthak pRthak - 18

sa ghOshO dhArtarAshTrANAm hRdayAni vyadArayat, nabhas'ca pRthivIm caiva tumulO vyanu nAdayan - 19

atha vyavasthitAn dRshTvA dhArtarAshTrAn kapidhvajaH, pravRttE s'astra sampAtE dhanurudyamya pANDavaH - 20

hRshIkEs'am tadA vAkyam idamAha mahIpatE,

arjuna uvAca

sEnayOr ubhayOr madhyE ratham sthApaya mE.acyuta - 21

yAvadEtAn nirIkshE.aham yOddhukAmAn avasthitAn, kairmayA saha yOddhavyam asmin raNa samudyamE - 22

yOtsyamAnAn avEkshE.aham ya EtE.atra samAgatAH, dhArtarAshTrasya durbuddhEr yuddhE priya cikIrshavaH - 23

sanjaya uvAca

EvamuktO hRshIkEs'O guDAkEs'Ena bhArata, sEnayOr ubhayOr madhyE sthApayitvA rathOttamam - 24

bhIshma drONa pramukhataH sarvEshAm ca mahI kshitAm, uvAca pArtha pas'yaitAn samavEtAn kurUniti - 25

tatrA pas'yat sthitAn pArthaH pitR^Inatha pitAmahAn, AcAryAn mAtulAn bhrAtRn putrAn pautrAn sakhIm stathA - 26

s'vas'urAn suhRdas' caiva sEnayOr ubhayOrapi, tAn samIkshya sa kauntEyaH sarvAn bandhUn avasthitAn - 27

kRpayA parayA vis'TO vis'Idann idam abravIt,

arjuna uvAca

dRshTvEmam svajanam kRshNa yuyutsum samupasthitam - 28

sIdanti mama gAtrANi mukham ca pari s'ushyati, vEpathus'ca s'arIrE mE rOma harshas'ca jAyatE - 29

gANDIvam sramsatE hastAt tvakcaiva paridahyatE, na ca s'aknOmi avasthAtum bhramatIva ca mE manaH - 30

nimittAni ca pas'yAmi viparItAni kEs'ava, na ca s'rEyO.anupas'yAmi hatvA svajanam AhavE – 31

na kAnkshE vijayam kRshNa na ca rAjyam sukhAni ca, kim nO rAjyEna gOvinda kim bhOgair jIvitEna vA - 32

yEshAm arthE kAnkshitam nO rAjyam bhOgAH sukhAni ca, ta imE.avasthitA yuddhE prANAm styaktvA dhanAni ca - 33

AcAryAH pitaraH putrA stathaiva ca pitAmahAH, mAtulAH s’vas’urAH pautrAH shyAlAH sambandhinas tathA - 34

EtAnna hantum icchAmi ghnatO.api madhusUdana, api trailOkya rAjyasya hEtOH kim nu mahI kRtE - 35

nihatya dhArtarAshTrAnnaH kA prItiH syAj janArdana, pApamEvAs'rayEd asmAn hatvaitAn AtatAyinaH - 36

tasmAnnArhA vayam hantum dhArtarAshTrAn sva bAndhavAn, svajanam hi katham hatvA sukhinaH syAma mAdhava - 37

yadyapyEtE na pas'yanti lObhOpa hata cEtasaH, kula kshaya kRtam dOsham mitra drOhE ca pAtakam - 38

katham na j~nyEyam asmAbhiH pApAd asmAn nivartitum, kulakshaya kRtam dOsham prapas'yad bhir janArdana - 39

kulakshayE praNas'yanti kula dharmAH sanAtanAH, dharmE nashTE kulam kRtsnam adharmO.abhi bhavatyuta - 40

adharmAbhi bhavAt kRshNa pradushyanti kulastriyaH, strIshu dushTAsu vArshNEya jAyatE varNa sankaraH - 41

sankarO narakAyaiva kulaghnAnAm kulasya ca, patanti pitarO hyEshAm lupta piNDOdaka kriyAH - 42

dOshairEtaiH kulaghnAnAm varNa sankara kArakaiH, utsAdyantE jAti dharmAH kula dharmAs'ca s'As'vatAH - 43

utsanna kula dharmANAm manushyANAm janArdana, narakE niyatam vAsO bhavatItyanushus'ruma - 44

ahO bata mahat pApam kartum vyavasitA vayam, yadrAjya sukha lObhEna hantum svajanam udyatAH - 45

yadi mAma pratIkAram as'astram s'astra pANayaH, dhArtarAshTrA raNE hanyu stanmE kshEmataram bhavEt - 46

sanjaya uvAca

EvamuktvArjunaH sankhyE rathOpastha upAvis'at, visRjya sas'aram cApam s’Oka samvigna mAnasaH - 47

atha dvitIyOdhyAyaha

Page 2: bhagavad_gIta_ak

sanjaya uvAca

tam tathA kRpayAvis'Tam as'rupUrNA kulEkshaNam, vis'Idantam idam vAkyam uvAca madhusUdanaH - 1

s'rIbhagavAnuvAca

kutastvA kas’malam idam vishamE samupasthitam, anAryajushTam asvarjnam akIrtikaram arjuna - 2

klaibyam mA sma gamaH pArtha naitattva yupapadyatE, kshudram hRdaya daurbalyam tyaktvOttishTha parantapa - 3

arjuna uvAca

katham bhIshmam aham sankhyE drONam ca madhusUdana, is'ubhiH pratiyOtsyAmi pUjArhA varisUdana - 4

gurUnahatvA hi mahAnu bhAvAn s'rEyO bhOktum bhaikshyam apIha lOkE,

hatvArtha kAmAmstu gurUnihaiva bhunjIya bhOgAn rudhira pradigdhAn - 5

na caitad vidmaH katarannO garIyO yadvA jayEma yadi vA nO jayEyuH,

yAnEva hatvA na jijIvis'Amas tE.avasthitAH pramukhE dhArtarAshTrAH - 6

kArpaNya dOshOpa hata svabhAvaH pRcchAmi tvAm dharma sammUDha cEtAH,

yacchrEyaH syAnnis'citam brUhi tanmE shishyastE.aham s’Adhi mAm tvAm prapannam - 7

na hi prapas'yAmi mamApanudyAd yacchOkam ucchOshaNam indriyANAm,

avApya bhUmA vasapatna mRddham rAjyam surANAmapi cAdhipatyam - 8

sanjaya uvAca

EvamuktvA hRshIkEs'am guDAkEs'aH parantapaH, na yOtsya iti gOvindam uktvA tUshNIm babhUva ha - 9

tamuvAca hRshIkEs'aH prahasanniva bhArata, sEnayOr ubhayOr madhyE vis'Idantam idam vacaH - 10

s'rIbhagavAnuvAca

ashOcyA nanvas’Ocastvam prajnA vAdAms'ca bhAshasE, gatAsUna gatAsUms'ca nAnus’Ocanti paNDitAH - 11

na tvEvAham jAtu nAsam na tvam nEmE janAdhipAH, na caiva na bhavishyAmaH sarvE vayamataH param - 12

dEhinO.asmin yathA dEhE kaumAram yauvanam jarA, tathA dEhAntara prAptir dhIrastatra na muhyati - 13

mAtrA spars’Astu kauntEya s’ItOshNa sukha duHkhadAH, AgamApAyinO.anityAstAm stitikshasva bhArata - 14

yam hi na vyathayantyEtE purusham purusharshabha, sama duHkha sukham dhIram sO.amRtatvAya kalpatE - 15

nAsatO vidyatE bhAvO nAbhAvO vidyatE sataH, ubhayOrapi dRshTO.antastvanayO stattva dars’ibhiH - 16

avinAshi tu tadviddhi yEna sarvamidam tatam, vinAshamavyayasyAsya na kas’citkartumarhati - 17

antavanta imE dEhA nityasyOktAH s'arIriNaH, anAshinO.apramEyasya tasmAdyudhyasva bhArata - 18

ya Enam vEtti hantAram yas'cainam manyatE hatam, ubhau tau na vijAnItO nAyam hanti na hanyatE - 19

na jAyatE mriyatE vA kadA cin nAyam bhUtvA bhavitA vA na bhUyaH,

ajO nityaH s'As'vatO.ayam purANO na hanyatE hanyamAnE s'arIrE - 20

vEdAvinAshinam nityam ya Enamajamavyayam, katham sa purushaH pArtha kam ghAtayati hanti kam - 21

vAsAmsi jIrNAni yathA vihAya navAni gRhNAti narO.aparANi,

tathA s'arIrANi vihAya jIrNAni anyAni samyAti navAni dEhI - 22

nainam chindanti shastrANi nainam dahati pAvakaH, na cainam klEdayantyApO na shOshayati mArutaH - 23

acchEdyO.ayamadAhyO.ayamaklEdyO.ashOshya Eva ca, nityaH sarvagataH sthANuracalO.ayam sanAtanaH - 24

avyaktO.ayamacintyO.ayamavikAryO.ayamucyatE, tasmAdEvam viditvainam nAnushOcitumarhasi - 25

atha cainam nityajAtam nityam vA manyasE mRtam, tathApi tvam mahAbAhO naivam shOcitumarhasi - 26

jAtasya hi dhruvO mRtyurdhruvam janma mRtasya ca, tasmAdaparihAryE.arthE na tvam shOcitumarhasi - 27

avyaktAdIni bhUtAni vyaktamadhyAni bhArata, avyaktanidhanAnyEva tatra kA paridEvanA - 28

As'caryavatpas'yati kas’cidEnam As'caryavadvadati tathaiva cAnyaH,

As'caryavaccainamanyaH s'RNOti s'rutvApyEnam vEda na caiva kas’cit - 29

dEhI nityam avadhyO.ayam dEhE sarvasya bhArata, tasmAt sarvANi bhUtAni na tvam s’Ocitum arhasi - 30

svadharmam api cAvEkshya na vikampitum arhasi, dharmyArdhi yuddhA cchrEyO.anyat kshatriyasya na vidyatE - 31

yadRcchayA cOpapannam svarga dvAram apAvRtam, sukhinaH kshatriyAH pArtha labhantE yuddham IdRs’am - 32

atha cEttvam imam dharmyam sangrAmam na karishyasi, tataH svadharmam kIrtim ca hitvA pApam avApsyasi - 33

akIrtim cApi bhUtAni kathayishyanti tE.avyayAm, sambhAvitasya cAkIrtir maraNAd atiricyatE - 34

bhayAd raNAd uparatam mamsyantE tvAm mahArathAH, yEshAm ca tvam bahumatO bhUtvA yAsyasi lAghavam - 35

avAcya vAdAms'ca bahUn vadishyanti tavAhitAH, nindanta stava sAmarthyam tatO duHkhataram nu kim - 36

hatO vA prApsyasi svargam jitvA vA bhOkshyasE mahIm, tasmAd uttishTha kauntEya yuddhAya kRta nis'cayaH - 37

sukha duHkhE samE kRtvA lAbhAlAbhau jayAjayau, tatO yuddhAya yujyasva naivam pApam avApsyasi - 38

EshA tE.abhihitA sAnkhyE buddhiryOgE tvimAm s'RNu, buddhyA yuktO yayA pArtha karma bandham prahAsyasi - 39

nEhAbhi kramanAshO.asti pratyavAyO na vidyatE, svalpam apyasya dharmasya trAyatE mahatO bhayAt - 40

vyavasAyAtmikA buddhirEkEha kurunandana, bahushAkhA hyanantAs'ca buddhayO.avyavasAyinAm - 41

yAmimAm pushpitAm vAcam pravadantya vipas'citaH, vEda vAdaratAH pArtha nAnyadastIti vAdinaH - 42

kAmAtmAnaH svargaparA janma karma phala pradAm, kriyA vis'Esha bahulAm bhOgaishvarya gatim prati - 43

bhOgais’varya prasaktAnAm tayApahRta cEtasAm, vyavasAyAtmikA buddhiH samAdhau na vidhIyatE - 44

traiguNya vishayA vEdA nistraiguNyO bhavArjuna, nirdvandvO nitya sattvasthO niryOga kshEma AtmavAn - 45

yAvAnartha udapAnE sarvataH samplutOdakE, tAvAn sarvEshu vEdEshu brAhmaNasya vijAnataH - 46

karmaNyE vAdhikArastE mA phalEshu kadA cana, mA karma phalahEtur bhUrmA tE sangO.astva karmaNi - 47

yOgasthaH kuru karmANi sangam tyaktvA dhananjaya, siddhya siddhyOH samO bhUtvA samatvam yOga ucyatE - 48

dUrENa hyavaram karma buddhiyOgAd dhananjaya, buddhau s'araNam anviccha kRpaNAH phala hEtavaH - 49

buddhiyuktO jahAtIha ubhE sukRta dushkRtE, tasmAd yOgAya yujyasva yOgaH karmasu kaushalam - 50

karmajam buddhi yuktA hi phalam tyaktvA manIshiNaH, janma bandha vinirmuktAH padam gacchanty anAmayam - 51

yadA tE mOha kalilam buddhir vyati tarishyati, tadA gantAsi nirvEdam s'rOtavyasya s'rutasya ca - 52

s'ruti vipratipannA tE yadA sthAsyati nis'calA, samAdhAvacalA buddhistadA yOgam avApsyasi - 53

Page 3: bhagavad_gIta_ak

arjuna uvAca

sthita praJNasya kA bhAshA samAdhisthasya kEs'ava, sthitadhIH kim prabhAshEta kimAsIta vrajEta kim - 54

s'rIbhagavAnuvAca

prajahAti yadA kAmAn sarvAn pArtha manO gatAn, AtmanyEvAtmanA tushTaH sthitapraj~na stadOcyatE - 55

duHkhEs'vanu dvigna manAH sukhEshu vigata spRhaH, vIta rAga bhaya krOdhaH sthitadhIr munir ucyatE - 56

yaH sarvatrAn abhisnEha stattat prApya s'ubhAs'ubham, nAbhinandati na dvEshTi tasya prajnA pratishThitA - 57

yadA samharatE cAyam kUrmO.angAnIva sarvas'aH, indriyANIndriyArthEbhya stasya prajnA pratishThitA - 58

vishayA vini vartantE nirAhArasya dEhinaH, rasavarjam rasO.apyasya param dRshTvA nivartatE - 59

yatatO hyapi kauntEya purushasya vipas'citaH, indriyANi pramAthIni haranti prasabham manaH - 60

tAni sarvANi samyamya yukta AsIta matparaH, vashE hi yasyEndriyANi tasya prajnA pratishThitA - 61

dhyAyatO vishayAn pumsaH sangastEshu upajAyatE, sangAt sanjAyatE kAmaH kAmAt krOdhO.abhijAyatE - 62

krOdhAd bhavati sammOhaH sammOhAt smRti vibhramaH, smRti bhrams’Ad buddhi nAs’O buddhi nAs’At praNas’yati - 63

rAgadvEsha viyuktaistu vishayAn indriyais’caran, Atmavas’yair vidhEyAtmA prasAdam adhigacchati - 64

prasAdE sarva duHkhAnAm hAnirasyOpajAyatE, prasanna cEtasO hyAs’u buddhiH paryavatishThatE - 65

nAsti buddhir ayuktasya na cA yuktasya bhAvanA, na cA bhAvayataH s’Antiras’Antasya kutaH sukham - 66

indriyANAm hi caratAm yanmanO.anu vidhIyatE, tadasya harati prajnAm vAyur nAvam ivAmbhasi - 67

tasmAd yasya mahAbAhO nigRhItAni sarvas'aH, indriyANIndriyArthEbhya stasya prajnA pratishThitA - 68

yA nishA sarva bhUtAnAm tasyAm jAgarti samyamI, yasyAm jAgrati bhUtAni sA nishA pas'yatO munEH - 69

ApUrya mANam acalapratishTham samudramApaH pravis'anti yadvat,

tadvatkAmA yam pravis'anti sarvE sa s’AntimApnOti na kAmakAmI - 70

vihAya kAmAnyaH sarvAn pumAm s'carati niHspRhaH, nirmamO nirahankAraH sa s’Antimadhigacchati - 71

EshA brAhmI sthitiH pArtha nainAm prApya vimuhyati, sthitvAsyAmanta kAlE.api brahma nirvana mRcchati - 72

atha tRtIyOdhyAyaha

arjuna uvAca

jyAyasI cEt karmaNastE matA buddhir janArdana, tatkim karmaNi ghOrE mAm niyOjayasi kEs'ava - 1

vyAmi s'rENaiva vAkyEna buddhim mOhayasIva mE, tadEkam vada nis'citya yEna s'rEyO.aham ApnuyAm - 2

s'rIbhagavAnuvAca

lOkE.asmin dvividhA nishThA purA prOktA mayAnagha, jnAna yOgEna sAnkhyAnAm karma yOgEna yOginAm - 3

na karmaNAm anArambhAn naishkarmyam purushO.as’nutE, na ca sanya sanAdEva siddhim samadhi gacchati - 4

na hi kas'cit kshaNamapi jAtu tishThatya karmakRt, kAryatE hyavas'aH karma sarvaH prakRti jairguNaiH - 5

karmEndriyANi samyamya ya AstE manasA smaran, indriyArthAn vimUDhAtmA mithyAcAraH sa ucyatE - 6

yastvindriyANi manasA niyamyArabhatE.arjuna, karmEndriyaiH karmayOgam asaktaH sa vis'ishyatE - 7

niyatam kuru karma tvam karma jyAyO hyakarmaNaH, s'arIrayAtrApi ca tE na prasidhyEda karmaNaH - 8

yajnArthAt karmaNO.anyatra lOkO.ayam karma bandhanaH, tadartham karma kauntEya muktasangaH samAcara - 9

sahayajnAH prajAH sRshTvA purOvAca prajApatiH, anEna prasavis'yadhvam Esha vO.astvis'Ta kAmadhuk - 10

dEvAn bhAvaya tAnEna tE dEvA bhAvayantu vaH, parasparam bhAvayantaH s'rEyaH param avApsyatha - 11

ishTAn bhOgAn hi vO dEvA dAsyantE yaj~na bhAvitAH, tairdattAna pradAyaibhyO yO bhunktE stEna Eva saH - 12

yaj~na s’ishTAs’inaH santO mucyantE sarva kilbishaiH, bhunjatE tE tvagham pApA yE pacantyAtma kAraNAt - 13

annAd bhavanti bhUtAni parjanyAd anna sambhavaH, yajnAd bhavati parjanyO yaj~naH karma samud bhavaH - 14

karma brahmOd bhavam viddhi brahmAkshara samud bhavam,

tasmAt sarvagatam brahma nityam yaj~nE pratishThitam - 15

Evam pravartitam cakram nAnu vartayatIha yaH, aghAyur indriyA rAmO mOgham pArtha sa jIvati - 16

yastvAtmaratirEva syAdAtmatRptas'ca mAnavaH, AtmanyEva ca santushTa stasya kAryam na vidyatE - 17

naiva tasya kRtEnArthO nAkRtEnEha kas’cana, na cAsya sarva bhUtEshu kas'cidartha vyapAs'rayaH - 18

tasmAd asaktaH satatam kAryam karma samAcara, asaktO hyAcaran karma paramApnOti pUrushaH - 19

karmaNaiva hi samsiddhim AsthitA janakAdayaH, lOka sangraham EvApi sampas'yan kartum arhasi - 20

yadyadA carati s'rEshTha stattadEvE tarO janaH, sa yatpramANam kurutE lOka stad anuvartatE - 21

na mE pArthAsti kartavyam trishu lOkEs'u kim cana, nAnavAptam avAptavyam varta Eva ca karmaNi - 22

yadi hyaham na vartEyam jAtu karmaN yatandritaH, mama vartmAnuvartantE manushyAH pArtha sarvas'aH - 23

utsIdE yurimE lOkA na kuryAm karma cEdaham, sankarasya ca kartA syAm upahan yAmimAH prajAH - 24

saktAH karmaNya vidvAmsO yathA kurvanti bhArata, kuryAd vidvAm stathAsakta s'cikIrshur lOka sangraham - 25

na buddhi bhEdam janayEd ajnAnAm karma sanginAm, jOshayEt sarvakarmANi vidvAn yuktaH samAcaran - 26

prakRtEH kriyamANAni guNaiH karmANi sarvas'aH, ahankAra vimUDhAtmA kartAhamiti manyatE - 27

tattvavittu mahAbAhO guNakarma vibhAgayOH, guNA guNEshu vartanta iti matvA na sajjatE - 28

prakRtEr guNa sammUDhAH sajjantE guNakarmasu, tAna kRtsna vidO mandAn kRtsnavinna vicAlayEt - 29

mayi sarvANi karmANi sanyasyAdhyAtma cEtasA, nirAs'Ir nirmamO bhUtvA yudhyasva vigata jvaraH - 30

yE mE matamidam nityam anutishThanti mAnavAH, s'raddhAvantO.anasUyantO mucyantE tE.api karmabhiH - 31

yE tvEtad abhyasUyantO nAnutishThanti mE matam, sarvajnAna vimUDhAm stAnviddhi nashTAn acEtasaH - 32

sadRs’am cEshTatE svasyAH prakRtEr jnAnavAnapi, prakRtim yAnti bhUtAni nigrahaH kim karishyati - 33

indriyasyEndriya syArthE rAga dvEshau vyavasthitau, tayOrna vas’amAgacchEttau hyasya paripanthinau - 34

s'rEyAn svadharmO viguNaH paradharmAt svanushThitAt, svadharmE nidhanam s'rEyaH paradharmO bhayAvahaH - 35

arjuna uvAca

atha kEna prayuktO.ayam pApam carati purushaH, anicchannapi vArshNEya balAdiva niyOjitaH - 36

Page 4: bhagavad_gIta_ak

s'rIbhagavAnuvAca

kAma Esha krOdha Esha rajO guNa samudbhavaH, mahAs’anO mahApApmA viddhyEnam iha vairiNam - 37

dhUmEnA vriyatE vahnir yathA dars’O malEna ca, yathOlbEnA vRtO garbha stathA tEnEdam AvRtam - 38

AvRtam jnAnamEtEna jnAninO nitya vairiNA, kAma rUpENa kauntEya dush pUrENAn alEna ca - 39

indriyANi manO buddhir asyAdhishThAnam ucyatE, Etair vimOhaya tyEsha jnAnam AvRtya dEhinam - 40

tasmAt tvamindriyANyAdau niyamya bharatarshabha, pApmAnam prajahi hyEnam jnAna vijnAnanAs’anam - 41

indriyANi parANyAhur indriyEbhyaH param manaH, manasastu parA buddhiryO buddhEH paratastu saH - 42

Evam buddhEH param buddhvA samstabhyAtmAnam AtmanA, jahi s’atrum mahAbAhO kAmarUpam durAsadam - 43

atha caturthOdhyAyaha

s'rIbhagavAnuvAca

imam vivasvatE yOgam prOktavAn aham avyayam, vivasvAn manavE prAha manur ikshvAkavE.abravIt - 1

Evam paramparA prAptam imam rAjarshayO viduH, sa kAlEnEha mahatA yOgO nashTaH parantapa - 2

sa EvAyam mayA tE.adya yOgaH prOktaH purAtanaH, bhaktO.asi mE sakhA cEti rahasyam hyEtad uttamam - 3

arjuna uvAca

aparam bhavatO janma param janma vivasvataH, kathamE tadvijAnIyAm tvamAdau prOktavAniti - 4

s'rIbhagavAnuvAca

bahUni mE vyatItAni janmAni tava cArjuna, tAnyaham vEda sarvANi na tvam vEttha parantapa - 5

ajO.api sannavyayAtmA bhUtAnAm Is’varO.api san, prakRtim svAm adhishThAya sambhavAm yAtma mAyayA - 6

yadA yadA hi dharmasya glAnir bhavati bhArata, abhyutthAnam adharmasya tadAtmAnam sRjAmyaham - 7

paritrANAya sAdhUnAm vinAs’Aya ca dushkRtAm, dharma samsthApanArthAya sambhavAmi yugE yugE - 8

janma karma ca mE divyam Evam yO vEtti tattvataH, tyaktvA dEham punarjanma naiti mAm Eti sO.arjuna - 9

vItarAga bhaya krOdhA manmayA mAm upAs'ritAH, bahavO jnAna tapasA pUtA madbhAvam AgatAH - 10

yE yathA mAm prapadyantE tAmstathaiva bhajAmyaham, mama vartmAnu vartantE manushyAH pArtha sarvas'aH - 11

kAnks’AntaH karmaNAm siddhim yajanta iha dEvatAH, kshipram hi mAnushE lOkE siddhir bhavati karmajA - 12

cAturvarNyam mayA sRshTam guNa karma vibhAgas'aH, tasya kartAram api mAm viddhya kartAram avyayam - 13

na mAm karmANi limpanti na mE karma phalE spRhA, iti mAm yO.abhijAnAti karmabhirna sa badhyatE - 14

Evam jnAtvA kRtam karma pUrvairapi mumukshubhiH, kuru karmaiva tasmAttvam pUrvaiH pUrvataram kRtam - 15

kim karma kimakarmEti kavayO.apyatra mOhitAH, tattE karma pravakshyAmi yajjnAtvA mOkshyasE.as'ubhAt - 16

karmaNO hyapi bOddhavyam bOddhavyam ca vikarmaNaH, akarmaNas'ca bOddhavyam gahanA karmaNO gatiH - 17

karmaNya karma yaH pas'yEda karmaNi ca karma yaH, sa buddhimAn manushyEshu sa yuktaH kRtsna karmakRt - 18

yasya sarvE samA rambhAH kAma sankalpa varjitAH, jnAnAgni dagdha karmANam tamAhuH paNDitam budhAH - 19

tyaktvA karma phalAsangam nityatRptO nirAs'rayaH, karmaNyabhi pravRttO.api naiva kim citkarOti saH - 20

nirAs'Ir yatacittAtmA tyakta sarva parigrahaH, s’ArIram kEvalam karma kurvan nApnOti kilbisham - 21

yadRcchA lAbha santushTO dvandvAtItO vimatsaraH, samaH siddhAva siddhau ca kRtvApi na nibadhyatE - 22

gata sangasya muktasya jnAnAvasthita cEtasaH, yajnAyAcarataH karma samagram pravilIyatE - 23

brahmArpaNam brahma havir brahmAgnau brahmaNA hutam, brahmaiva tEna gantavyam brahma karma samAdhinA - 24

daivamEvA parE yaj~nam yOginaH paryupAsatE, brahmAgnAvaparE yaj~nam yaj~nE naivOpa juhvati - 25

s'rOtrAdIn IndriyANyanyE samyamAgnishu juhvati, s'abdAdIn vis'ayAn anya indriyAgnishu juhvati - 26

sarvANIndriya karmANi prANa karmANi cAparE, Atmasamyama yOgAgnau juhvati jnAna dIpitE - 27

dravya yajnA stapO yajnA yOgayajnA stathAparE, svAdhyAya jnAna yajnAs'ca yatayaH sams’ita vratAH - 28

apAnE juhvati prANam prANE.apAnam tathAparE, prANApAna gatI ruddhvA prANAyAma parAyaNAH - 29

aparE niyatAhArAH prANAn prANEshu juhvati, sarvE.apyEtE yaj~na vidO yaj~na kshapita kalmashAH - 30

yaj~na s’ishTA mRta bhujO yAnti brahma sanAtanam, nAyam lOkO.astya yaj~nasya kutO.anyaH kuru sattama - 31

Evam bahuvidhA yaj~nA vitatA brahmaNO mukhE, karmajAn viddhi tAnsarvAn Evam j~nAtvA vimOkshyasE - 32

s'rEyAn dravya mayAd yaj~nAj jnAna yaj~naH parantapa, sarvam karmAkhilam pArtha jnAnE pari samApyatE - 33

tadviddhi praNipAtEna pari pras’nEna sEvayA, upadEkshyanti tE jnAnam jnAnina stattva dars’inaH - 34

yajjnAtvA na punarmOham Evam yAsyasi pANDava, yEna bhUtAnyashEshENa drakshyasyAtman yathO mayi - 35

api cEdasi pApEbhyaH sarvEbhyaH pApa kRttamaH, sarvam jnAna plavEnaiva vRjinam santarishyasi - 36

yathaidhAmsi samiddhO.agnir bhasmasAt kurutE.arjuna, jnAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAt kurutE tathA - 37

na hi jnAnEna sadRs’am pavitramiha vidyatE, tatsvayam yOgasamsiddhaH kAlEnAtmani vindati - 38

s'raddhAvAn llabhatE jnAnam tatparaH samyatEndriyaH, jnAnam labdhvA parAm s’Antim acirENAdhi gacchati - 39

aj~nas'cA s'radda dhAnas'ca sams'ayAtmA vinas’yati, nAyam lOkO.asti na parO na sukham sams'ayAtmanaH - 40

yOgasanyasta karmANam jnAna sancinna sams'ayam, Atmavantam na karmANi nibadhnanti dhananjaya - 41

tasmAda jnAna sambhUtam hRtstham jnAnAsi nAtmanaH, chittvainam sams'ayam yOgam AtishThOttishTha bhArata - 42

atha pancamOdhyAyaha

arjuna uvAca

sanyAsam karmaNAm kRshNa punaryOgam ca s’amsasi, yacchrEya EtayOrEkam tanmE brUhi sunis'citam - 1

s'rIbhagavAnuvAca

sanyAsaH karmayOgas'ca niH s'rEyasakarAvubhau, tayOstu karma sanyAsAt karmayOgO vis'ishyatE - 2

j~nEyaH sa nityasanyAsI yO na dvEshTi na kAnkshati, nirdvandvO hi mahAbAhO sukham bandhAt pramucyatE - 3

sAnkhya yOgau pRthag bAlAH pravadanti na panDitAH, EkamapyA sthitaH samyag ubhayOr vindatE phalam - 4

Page 5: bhagavad_gIta_ak

yat sAnkhyaiH prApyatE sthAnam tadyOgairapi gamyatE, Ekam sAnkhyam ca yOgam ca yaH pas'yati sa pas'yati - 5

sanyAsastu mahAbAhO duHkham AptumayOgataH, yOga yuktO munir brahma nacirENAdhi gacchati - 6

yOga yuktO vis'uddhAtmA vijitAtmA jitEndriyaH, sarvabhUtAtma bhUtAtmA kurvannapi na lipyatE - 7

naiva kim citkarOmIti yuktO manyEta tattvavit, pas'yan s'RNvan spRs’an jighrann as’nan gacchan svapan s’vasan - 8

pralapan vis’Rjan gRhNann unmishan nimishannapi, indriyANIndriyArthEshu vartanta iti dhArayan - 9

brahmaNyAdhAya karmANi sangam tyaktvA karOti yaH, lipyatE na sa pApEna padmapatram ivAmbhasA - 10

kAyEna manasA buddhyA kEvalair indriyairapi, yOginaH karma kurvanti sangam tyaktvAtma s’uddhayE - 11

yuktaH karmaphalam tyaktvA s’AntimApnOti naishThikIm, ayuktaH kAmakArENa phalE saktO nibadhyatE - 12

sarva karmANi manasA sanyasyAstE sukham vas’I, navadvArE purE dEhI naiva kurvanna kArayan - 13

na kartRtvam na karmANi lOkasya sRjati prabhuH, na karma phala samyOgam svabhAvastu pravartatE - 14

nAdattE kas’yacit pApam na caiva sukRtam vibhuH, ajnAnE nAvRtam jnAnam tEna muhyanti jantavaH - 15

jnAnEna tu tad ajnAnam yEshAm nAs’itamAtmanaH, tEshAmAdityavajjnAnam prakAs'ayati tatparam - 16

tad buddhaya stadAtmAna stannishThA stat parAyaNAH, gacchantya punarAvRttim jnAna nirdhUta kalmashAH - 17

vidyA vinaya sampannE brAhmaNE gavi hastini, s’uni caiva s’vapAkE ca paNDitAH samadars’inaH - 18

ihaiva tairjitaH sargO yEshAm sAmyE sthitam manaH, nirdOsham hi samam brahma tasmAd brahmaNi tE sthitAH - 19

na prahRshyEt priyam prApya nO dvijEt prApya cA priyam, sthira buddhira sammUDhO brahmavid brahmaNi sthitaH - 20

bAhya sparshE s'vasaktAtmA vindatyAtma niyat sukham, sa brahmayOga yuktAtmA sukham akshayam as’nutE - 21

yE hi samspars’ajA bhOgA duHkha yOnaya Eva tE, AdyantavantaH kauntEya na tEshu ramatE budhaH - 22

s'aknOtIha iva yaH sODhum prAk s'arIra vimOkshaNAt, kAma krOdhOd bhavam vEgam sa yuktaH sa sukhI naraH - 23

yO.antaHsukhO.antarArAma stathAntar jyOtirEva yaH, sa yOgI brahma nirvANam brahma bhUtO.adhi gacchati - 24

labhantE brahma nirvANam RshayaH kshINa kalmashAH, chinnadvaidhA yatAtmAnaH sarvabhUta hitE ratAH - 25

kAma krOdha viyuktAnAm yatInAm yatacEtasAm, abhitO brahma nirvANam vartatE viditAtmanAm - 26

spars’An kRtvA bahir bAhyAm s'cakshu s'caivAntarE bhruvOH, prANApAnau samau kRtvA nAsAbhyantara cAriNau - 27

yatEndriya manO buddhir munir mOksha parAyaNaH, vigatEcchA bhaya krOdhO yaH sadA mukta Eva saH - 28

bhOktAram yaj~na tapasAm sarva lOka mahEs'varam, suhRdam sarva bhUtAnAm jnAtvA mAm s’Anti mRcchati - 29

atha shasThOdhyAyaha

s'rIbhagavAnuvAca

anA s'ritaH karma phalam kAryam karma karOti yaH, sa sanyAsI ca yOgI ca na niragnir na cA kriyaH - 1

yam sanyAsam iti prAhur yOgam tam viddhi pANDava, na hyasa nyasta sankalpO yOgI bhavati kas’cana - 2

Aru rukshOr munEr yOgam karma kAraNa mucyatE, yOgArUDhasya tasyaiva s’amaH kAraNamucyatE - 3

yadA hi nEndriyArthEshu na karmasvanushajjatE, sarva sankalpa sanyAsI yOgArUDha stadOcyatE - 4

uddharEd Atman AtmAnam nAtmAnam avasAdayEt, Atmaiva hyAtmanO bandhurAtmaiva ripur AtmanaH - 5

bandhurAtmAt mana stasya yEnAtmaivAtmanA jitaH, anAtmanastu s’atrutvE vartEtAtmaiva s’atruvat - 6

jitAtmanaH pras’Antasya paramAtmA samAhitaH, s’ItOshNa sukhaduHkhEshu tathA mAnApa mAnayOH - 7

jnAna vijnAna tRptAtmA kUTasthO vijitEndriyaH, yukta ityucyatE yOgI sama lOshTAs’ma kAncanaH - 8

suhRn mitrAr yudAsInam adhyasthad vEs’ya bandhushu, sAdhus’vapi ca pApEshu sama buddhir vis'ishyatE - 9

yOgI yunjIta satatam AtmAnam rahasi sthitaH, EkAkI yata cittAtmA nirAs'Ir aparigrahaH - 10

s'ucau dEshE pratishThApya sthiramAsanam AtmanaH, nAtyucchritam nAtinIcam cailAjina kus’Ottaram - 11

tatraikAgram manaH kRtvA yata cittEndriya kriyaH, upavis'yAsanE yunjyAd yOgam Atma vis'uddhayE - 12

samam kAya s’irOgrIvam dhArayann acalam sthiraH, samprEkshya nAsikAgram svam dis’as'cAn avalOkayan - 13

pras’AntAtmA vigatabhIr brahmacAri vratE sthitaH, manaH samyamya maccittO yukta AsIta matparaH - 14

yunjannEvam sadAtmAnam yOgI niyata mAnasaH, s’Antim nirvana paramAm matsamsthAm adhigacchati - 15

nAtyas’natastu yOgO.asti na caikAnta manas’nataH, na cAti svapnas’Ilasya jAgratO naiva cArjuna - 16

yuktA hAra vihArasya yukta cEshTasya karmasu, yukta svapnAva bOdhasya yOgO bhavati duHkhahA - 17

yadA viniyatam cittam AtmanyEvAva tishThatE, niHspRhaH sarva kAmEbhyO yukta ityucyatE tadA - 18

yathA dIpO nivAtasthO nEngatE sOpamA smRtA, yOginO yata cittasya yunjatO yOgam AtmanaH - 19

yatrO paramatE cittam niruddham yOgasEvayA, yatra caivAtmanAtmAnam pas'yan nAtmani tushyati - 20

sukham Atyantikam yattad buddhi grAhya matIndriyam, vEtti yatra na caivAyam sthita s'calati tattvataH - 21

yam labdhvA cAparam lAbham manyatE nAdhikam tataH, yasmin sthitO na duHkhEna guruNApi vicAlyatE - 22

tam vidyAd duHkha samyOga viyOgam yOga sajnitam, sa nis'cayEna yOktavyO yOgO.anirviNNa cEtasA - 23

sankalpa prabhavAn kAmAm styaktvA sarvA nas’EshataH, manasaivEndriya grAmam viniyamya samantataH - 24

s’anaiH s’anair uparamEd buddhyA dhRti gRhItayA, Atmasamstham manaH kRtvA na kincidapi cintayEt - 25

yatO yatO nis'carati mana s'cancalam asthiram, tata statO niyamya itadAtmanyEva vas’am nayEt - 26

pras’Anta manasam hyEnam yOginam sukham uttamam, upaiti s’Anta rajasam brahma bhUtam akalmasham - 27

yunjannEvam sadAtmAnam yOgI vigata kalmas'aH, sukhEna brahma samspars’am atyantam sukham as’nutE - 28

sarvabhUtastham AtmAnam sarvabhUtAni cAtmani, IkshatE yOga yuktAtmA sarvatra samadars’anaH - 29

yO mAm pas'yati sarvatra sarvam ca mayi pas'yati, tasyAham na praNas’yAmi sa ca mE na praNas’yati - 30

sarvabhUta sthitam yO mAm bhajatyEka tvamAsthitaH, sarvathA vartamAnO.api sa yOgI mayi vartatE - 31

AtmaupamyEna sarvatra samam pas'yati yO.arjuna, sukham vA yadi vA duHkham sa yOgI paramO mataH - 32

arjuna uvAca

yO.ayam yOga stvayA prOktaH sAmyEna madhusUdana, EtasyAham na pas'yAmi cancalatvAt sthitim sthirAm - 33

cancalam hi manaH kRshNa pramAthi balavad dRDham, tasyAham nigraham manyE vAyOriva sudushkaram - 34

s'rIbhagavAnuvAca

asams'ayam mahAbAhO manO durNigraham calam, abhyAsEna tu kauntEya vairAjnENa ca gRhyatE - 35

asamyat AtmanA yOgO dushprApa iti mE matiH, vas’yAt manA tu yatatA s'akyO.avAptum upAyataH - 36

arjuna uvAca

Page 6: bhagavad_gIta_ak

ayatiH s'raddha yOpEtO yOgAccalita mAnasaH, aprApya yOga samsiddhim kAm gatim kRshNa gacchati - 37

kaccinnO bhayavibhrashTa s'chinnAbhram iva nas’yati, apratishThO mahAbAhO vimUDhO brahmaNaH pathi - 38

EtanmE sams'ayam kRshNa chEttumarhasya s’EshataH, tvadanyaH sams'ayasyAsya chEttA na hyupapadyatE - 39

s'rIbhagavAnuvAca

pArtha naivEha nAmutra vinAs’astasya vidyatE, na hi kalyANa kRt kas'cid durgatim tAta gacchati - 40

prApya puNyakRtAm lOkAn ushitvA s'As'vatIH samAH, s'ucInAm s'rImatAm gEhE yOgabhrashTO.abhijAyatE - 41

atha vA yOginAmEva kulE bhavati dhImatAm, Etaddhi durlabha taram lOkE janma yad IdRs’am - 42

tatra tam buddhi samyOgam labhatE paurva dEhikam, yatatE ca tatO bhUyaH samsiddhau kurunandana - 43

pUrvAbhyAsEna tEnaiva hriyatE hyavashO.api saH, jijnAsurapi yOgasya s'abda brahmAti vartatE - 44

prayatnAd yatamAnastu yOgI sams’uddha kilbis'aH, anEka janma samsiddha statO yAti parAm gatim - 45

tapasvibhyO.adhikO yOgI jnAnibhyO.api matO.adhikaH, karmibhyas'cAdhikO yOgI tasmAdyOgI bhavArjuna - 46

yOginAmapi sarvEshAm madgatE nAntarAtmanA, s'raddhAvAn bhajatE yO mAm sa mE yukta tamO mataH – 47

atha saptamOdhyAyaha

s'rIbhagavAnuvAca

mayyAsakta manAH pArtha yOgam yunjan madAs'rayaH, asams'ayam samagram mAm yathA jnAsyasi tacchRNu - 1

jnAnam tE.aham savijnAnam idam vakshyAm yas’EshataH, yajjnA tvA nEha bhUyO.anyaj jnAtavyam avas’ishyatE - 2

manushyANAm sahasrEshu kas’cid yatati siddhayE, yatatAmapi siddhAnAm kas'cinmAm vEtti tattvataH - 3

bhUmirApO.analO vAyuH kham manO buddhirEva ca, ahankAra itIyam mE bhinnA prakRtirashTadhA - 4

aparEyam itastvanyAm prakRtim viddhi mE parAm, jIva bhUtAm mahAbAhO yayEdam dhAryatE jagat - 5

Etad yOnIni bhUtAni sarvANIt yupadhAraya, aham kRtsnasya jagataH prabhavaH pralaya stathA - 6

mattaH parataram nAnyat kimcid asti dhananjaya, mayi sarvam idam prOtam sUtrE maNigaNA iva - 7

rasO.aham apsu kauntEya prabhAsmi s'as'I sUryayOH, praNavaH sarva vEdEshu s'abdaH khE paurusham nRshu - 8

puNyO gandhaH pRthivyAm ca tEjas'cAsmi vibhAvasau, jIvanam sarvabhUtEshu tapas'cAsmi tapasvishu - 9

bIjam mAm sarva bhUtAnAm viddhi pArtha sanAtanam, buddhir buddhi matAm asmi tEjas tEjasvi nAm aham - 10

balam balavatAm cAham kAmarAga vivarjitam, dharmA viruddhO bhUtEshu kAmO.asmi bharatarshabha - 11

yE caiva sAttvikA bhAvA rAjasA stAmasAs’ca yE, matta EvEti tAn viddhi na tvaham tEshu tE mayi - 12

tribhir guNam ayairbhAvair EbhiH sarvam idam jagat, mOhitam nAbhi jAnAti mAmEbhyaH param avyayam - 13

daivI hyEshA guNamayI mama mAyA duratyayA, mAmEva yE prapadyantE mAyAm EtAm taranti tE - 14

na mAm dushkRtinO mUDhAH prapadyantE narAdhamAH, mAyayApa hRtajnAnA Asuram bhAvam As'ritAH - 15

caturvidhA bhajantE mAm janAH sukRtinO.arjuna, ArtO jijnAsur arthArthI jnAnI ca bharatarshabha - 16

tEshAm jnAnI nityayukta Ekabhaktir vis'ishyatE, priyO hi jnAninO.atyartham aham sa ca mama priyaH - 17

udArAH sarva EvaitE jnAnI tvAtmaiva mE matam, AsthitaH sa hi yuktAtmA mAmEvAn uttamAm gatim - 18

bahUnAm janma nAmantE jnAnavAn mAm prapadyatE, vAsudEvaH sarvamiti sa mahAtmA sudurlabhaH - 19

kAmai stai stair hRtajnAnAH prapadyantE.anyadEvatAH, tam tam niyamam AsthAya prakRtyA niyatAH svayA - 20

yO yO yAm yAm tanum bhaktaH s'raddha yArcitum icchati, tasya tasyAcalAm s'raddhAm tAmEva vidadhAmyaham - 21

sa tayA s'raddhayA yuktastasyA rAdhanam IhatE, labhatE ca tataH kAmAn mayaiva vihitAn hitAn - 22

antavattu phalam tEshAm tad bhavaty alpa mEdhasAm, dEvAndEva yajO yAnti madbhaktA yAnti mAm api - 23

avyaktam vyaktimApannam manyantE mAma buddhayaH, param bhAvamajAnantO mamA vyayam anuttamam - 24

nAham prakAs'aH sarvasya yOga mAyA samAvRtaH, mUDhO.ayam nAbhijAnAti lOkO mAm ajam avyayam - 25

vEdAham samatItAni vartamAnAni cArjuna, bhavishyANi ca bhUtAni mAm tu vEda na kas’cana - 26

icchAd vEsha samutthEna dvandva mOhEna bhArata, sarva bhUtAni sammOham sargE yAnti parantapa - 27

yEshAm tvanta gatam pApam janAnAm puNya karmaNAm, tE dvandva mOha nirmuktA bhajantE mAm dRDha vratAH - 28

jarA maraNa mOkshAya mAm As'ritya yatanti yE, tE brahma tad viduH kRtsnam adhyAtmam karma cAkhilam - 29

sAdhi bhUtAdhi daivam mAm sAdhi yajnam ca yE viduH, prayANa kAlE.api ca mAm tE vidur yukta cEtasaH - 30

atha ashTamOdhyAyaha

arjuna uvAca

kim tad brahma kim adhyAtmam kim karma purushOttama, adhi bhUtam ca kim prOktam adhi daivam kim ucyatE - 1

adhi yajnaH katham kO.atra dEhE.asmin madhusUdana, prayANa kAlE ca katham jnEyO.asi niyatAtmabhiH - 2

s'rIbhagavAnuvAca

aksharam brahma paramam svabhAvO.adhyAtma mucyatE, bhUta bhAvOd bhavakarO visargaH karma sajnitaH - 3

adhi bhUtam ksharO bhAvaH purusha s'cAdhi daivatam, adhiyajnO.ahamEvAtra dEhE dEha bhRtAm vara - 4

anta kAlE ca mAmEva smaran muktvA kalEvaram, yaH prayAti sa madbhAvam yAti nAstyatra sams'ayaH - 5

yam yam vApi smaran bhAvam tyajatyantE kalEvaram, tam tamEvaiti kauntEya sadA tad bhAva bhAvitaH - 6

tasmAt sarvEshu kAlEshu mAm anusmara yudhya ca, mayyarpita manO buddhir mAmE vais'yasya sams'ayaH - 7

abhyAsayOgayuktEna cEtasA nAnyagAminA, paramam purusham divyam yAti pArthAnucintayan - 8

kavim purANa manushAsitAram aNOraNIyAm samanu smarEdyaH,

sarvasya dhAtAram acintya rUpam Aditya varNam tamasaH parastAt - 9

prayANa kAlE manasA calEna bhaktyA yuktO yOga balEna caiva,

bhruvOr madhyE prANam AvEs’ya samyak sa tam param purusham upaiti divyam - 10

yadaksharam vEda vidO vadanti vis'anti yadya tayO vItarAgAH,

yad icchantO brahmacaryam caranti tattE padam sangrahENa pravakshyE - 11

sarva dvArANi samyamya manO hRdi nirudhya ca, mUrdhnyAdh AyAtmanaH prANam AsthitO yOga dhAraNAm - 12

Page 7: bhagavad_gIta_ak

OmityEkAksharam brahma vyAharan mAm anusmaran, yaH prayAti tyajan dEham sa yAti paramAm gatim - 13

ananya cEtAH satatam yO mAm smarati nityas'aH, tasyAham sulabhaH pArtha nitya yuktasya yOginaH - 14

mAm upEtya punar janma duHkhAlayam as'As'vatam, nApnuvanti mahAtmAnaH samsiddhim paramAm gatAH - 15

A brahma bhuvanA llOkAH punar AvartinO.arjuna, mAm upEtya tu kauntEya punar janma na vidyatE - 16

sahasra yuga paryantam aharyad brahmaNO viduH, rAtrim yuga sahasrAntAm tE.ahO rAtra vidO janAH - 17

avyaktAd vyaktayaH sarvAH prabhavantyaha rAgamE, rAtryAgamE pralIyantE tatraivA vyakta sajnakE - 18

bhUta grAmaH sa EvAyam bhUtvA bhUtvA pralIyatE, rAtryAgamE.avas'aH pArtha prabhavatya harAgamE - 19

paras tasmAttu bhAvO.anyO.avyaktO.avyaktAt sanAtanaH, yaH sa sarvEshu bhUtEshu nas’yatsu na vinas’yati - 20

avyaktO.akshara ityukta stamAhuH paramAm gatim, yam prApya na nivartantE taddhAma paramam mama - 21

purushaH sa paraH pArtha bhaktyA labhya stvananyayA, yasyAntaHsthAni bhUtAni yEna sarvam idam tatam - 22

yatra kAlE tvanAvRttim AvRttim caiva yOginaH, prayAtA yAnti tam kAlam vakshyAmi bharatarshabha - 23

agnirjyOtir ahaH s’uklaH shaNmAsA uttarAyaNam, tatra prayAtA gacchanti brahma brahmavidO janAH - 24

dhUmO rAtri stathA kRshNaH shaNmAsA dakshiNAyanam, tatra cAndramasam jyOtir yOgI prApya nivartatE - 25

s’uklakRshNE gatI hyEtE jagataH s'As'vatE matE, EkayA yAtyanAvRtti manyayAvartatE punaH - 26

naitE s’RtI pArtha jAnan yOgI muhyati kas’cana, tasmAt sarvEshu kAlEshu yOga yuktO bhavArjuna - 27

vEdEshu yajnEshu tapaHsu caiva dAnEshu yat puNya phalam pradishTam,

atyEti tatsarvamidam viditvA yOgI param sthAnamupaiti cAdyam - 28

atha navamOdhyAyaha

s'rIbhagavAnuvAca

idam tu tE guhya tamam pravakshyAm yanasUyavE, jnAnam vijnAna sahitam yajjnAtvA mOkshyasE.as'ubhAt - 1

rAja vidyA rAja guhyam pavitram idam uttamam, pratyakshAvagamam dharmyam susukham kartum avyayam - 2

as'radda dhAnAH purushA dharmasyAsya parantapa, aprApya mAm nivartantE mRtyu samsAra vartmani - 3

mayA tatam idam sarvam jagad avyakta mUrtinA, matsthAni sarva bhUtAni na cAham tE s'vavasthitaH - 4

na ca matsthAni bhUtAni pas'ya mE yOgam aishvaram, bhUta bhRnna ca bhUtasthO mamAtmA bhUta bhAvanaH - 5

yathAkAs'a sthitO nityam vAyuH sarvatra gO mahAn, tathA sarvANi bhUtAni matsthAnIt yupadhAraya - 6

sarva bhUtAni kauntEya prakRtim yAnti mAmikAm, kalpa kshayE punastAni kalpAdau visRjAmyaham - 7

prakRtim svAm avashTabhya visRjAmi punaH punaH, bhUta grAmam imam kRtsnam avas’am prakRtEr vas’At - 8

na ca mAm tAni karmANi nibadhnanti dhananjaya, udAsIn avadAsInam asaktam tEshu karmasu – 9

mayAdhyakshENa prakRtiH sUyatE sacarAcaram, hEtunAnEna kauntEya jagadvi parivartatE - 10

avajAnanti mAm mUDhA mAnushIm tanum As'ritam, param bhAvam ajAnantO mama bhUta mahEs'varam - 11

mOghAs’A mOgha karmANO mOgha jnAnA vicEtasaH, rAkshasIm AsurIm caiva prakRtim mOhinIm s'ritAH - 12

mahAtmAnastu mAm pArtha daivIm prakRtim As'ritAH, bhajantyan anya manasO jnAtvA bhUtAdim avyayam - 13

satatam kIrtayantO mAm yatantas'ca dRDha vratAH, namasyantas'ca mAm bhaktyA nityayuktA upAsatE - 14

jnAna yaJNEna cApyanyE yajantO mAm upAsatE, EkatvEna pRthaktvEna bahudhA vis'vatO mukham - 15

aham kratur aham yaJNaH svadhAham aham aushadham, mantrO.aham ahamEvAjyam aham agnir aham hutam - 16

pitAhamasya jagatO mAtA dhAtA pitAmahaH, vEdyam pavitram OnkAra RksAma yajurEva ca - 17

gatir bhartA prabhuH sAkshI nivAsaH s'araNam suhRt, prabhavaH pralayaH sthAnam nidhAnam bIjam avyayam - 18

tapAmyaham aham varsham nigRhNAmyut sRjAmi ca, amRtam caiva mRtyus'ca sadasac cAham arjuna - 19

traividyA mAm sOmapAH pUta pApA yaJNair ishTvA svargatim prArthayantE,

tE puNyamAsAdya surEndra lOkam ashnanti divyAn divi dEva bhOgAn - 20

tE tam bhuktvA svarga lOkam vis'Alam kshINE puNyE martya lOkam vis'anti,

Evam trayI dharmam anu prapannA gatAgatam kAmakAmA labhantE - 21

ananyA s'cintayantO mAm yE janAH paryupAsatE, tEshAm nityAbhi yuktAnAm yOga kshEmam vahAmyaham - 22

yE.apyanya dEvatA bhaktA yajantE s'raddhayAnvitAH, tE.api mAmEva kauntEya yajantya vidhi pUrvakam - 23

aham hi sarva yajnAnAm bhOktA ca prabhurEva ca, na tu mAm abhijAnanti tattvEnAta s’cyavanti tE - 24

yAnti dEvavratA dEvAn pitRn yAnti pitRvratAH, bhUtAni yAnti bhUtEjyA yAnti madyAjinO.api mAm - 25

patram pushpam phalam tOyam yO mE bhaktyA prayacchati, tadaham bhaktyupahRtam as’nAmi prayatAtmanaH - 26

yatkarOshi yadas’nAsi yajjuhOshi dadAsi yat, yat tapasyasi kauntEya tat kurushva mad arpaNam - 27

s'ubhA s'ubha phalairEvam mOkshyasE karma bandhanaiH, sanyAsa yOga yuktAtmA vimuktO mAm upais’yasi - 28

samO.aham sarva bhUtEshu na mE dvEshyO.asti na priyaH, yE bhajanti tu mAm bhaktyA mayi tE tEshu cApyaham - 29

api cEt sudurAcArO bhajatE mAm ananyabhAk, sAdhurEva sa mantavyaH samyag vyavasitO hi saH - 30

kshipram bhavati dharmAtmA s’as'vacchAntim nigacchati, kauntEya pratijAnIhi na mE bhaktaH praNas’yati - 31

mAm hi pArtha vyapAs'ritya yE.api syuH pApa yOnayaH, striyO vais'yA stathA s’UdrAstE.api yAnti parAm gatim - 32

kim punar brAhmaNAH puNyA bhaktA rAjarshaya stathA, anityam asukham lOkam imam prApya bhajasva mAm - 33

manmanA bhava madbhaktO madyAjI mAm namaskuru, mAmEvais'yasi yuktvaivam AtmAnam mat parAyaNaH - 34

atha das'amOdhyAyaha

s'rIbhagavAnuvAca

bhUya Eva mahAbAhO s'RNu mE paramam vacaH, yattE.aham prIyamANAya vakshyAmi hita kAmyayA - 1

na mE viduH suragaNAH prabhavam na maharshayaH, aham Adir hi dEvAnAm maharshINAm ca sarvas'aH - 2

yO mAm ajam anAdim ca vEtti lOka mahEs'varam, asammUDhaH sa martyEshu sarva pApaiH pramucyatE - 3

buddhir jnAnam asammOhaH kshamA satyam damaH s’amaH,

sukham duHkham bhavO.abhAvO bhayam cA bhayamEva ca - 4

ahimsA samatA tushTi stapO dAnam yashO.ayas'aH, bhavanti bhAvA bhUtAnAm matta Eva pRthagvidhAH - 5

maharshayaH sapta pUrvE catvArO manavastathA, madbhAvA mAnasA jAtA yEshAm lOka imAH prajAH - 6

EtAm vibhUtim yOgam ca mama yO vEtti tattvataH, sO.avikampEna yOgEna yujyatE nAtra sams'ayaH - 7

aham sarvasya prabhavO mattaH sarvam pravartatE, iti matvA bhajantE mAm budhA bhAva samanvitAH - 8

maccittA madgata prANA bOdha yantaH parasparam, kathayantas'ca mAm nityam tushyanti ca ramanti ca - 9

tEshAm satata yuktAnAm bhajatAm prIti pUrvakam, dadAmi buddhi yOgam tam yEna mAm upayAnti tE - 10

Page 8: bhagavad_gIta_ak

tEshAm EvAnukam pArtha maham ajnAnajam tamaH, nAs’ayAm yAtmabhAvasthO jnAna dIpEna bhAsvatA - 11

arjuna uvAca

param brahma param dhAma pavitram paramam bhavAn, purusham s'As'vatam divyam AdidEvam ajam vibhum - 12

AhustvAm RshayaH sarvE dEvarshir nArada stathA, asitO dEvalO vyAsaH svayam caiva bravIshi mE - 13

sarvam Etad Rtam manyE yanmAm vadasi kEs'ava, na hi tE bhagavan vyaktim vidurdEvA na dAnavAH - 14

svayamEvAtmanAtmAnam vEttha tvam purushOttama, bhUtabhAvana bhUtEsha dEvadEva jagatpatE - 15

vaktumarhasyashEshENa divyA hyAtmavibhUtayaH, yAbhirvibhUtibhirlOkA nimAmstvam vyApya tishThasi - 16

katham vidyAmaham yOgimstvAm sadA paricintayan, kEs'u kEs'u ca bhAvEshu cintyO.asi bhagavanmayA - 17

vistarENAtmanO yOgam vibhUtim ca janArdana, bhUyaH kathaya tRptirhi s'RNvatO nAsti mE.amRtam - 18

s'rIbhagavAnuvAca

hanta tE kathayishyAmi divyA hyAtma vibhUtayaH, prAdhAnyataH kurus'rEshTha nAstyantO vistarasya mE - 19

aham AtmA guDAkEs'a sarva bhUtAs’aya sthitaH, aham Adis'ca madhyam ca bhUtAnAm anta Eva ca - 20

AdityAnAm aham vishNur jyOtishAm ravir ams’umAn, marIcir marutAm asmi nakshatrANAm aham s’as’I - 21

vEdAnAm sAmavEdO.asmi dEvAnAm asmi vAsavaH, indriyANAm manas'cAsmi bhUtAnAm asmi cEtanA - 22

rudrANAm s'ankaras'cAsmi vittEs’O yaksha rakshasAm, vasUnAm pAvakas'cAsmi mEruH s'ikhariNAm aham - 23

purOdhasAm ca mukhyam mAm viddhi pArtha bRhaspatim, sEnAnInAm aham skandaH sarasAm asmi sAgaraH - 24

maharshINAm bhRgur aham girAmasmyEkam aksharam, yajnAnAm japayajnO.asmi sthAvarANAm himAlayaH - 25

as'vatthaH sarva vRkshANAm dEvarshINAm ca nAradaH, gandharvANAm citrarathaH siddhAnAm kapilO muniH - 26

uccaiHs'ravasam as'vAnAm viddhi mAm amRtOdbhavam, airAvatam gajEndrANAm narANAm ca narAdhipam - 27

AyudhAnAm aham vajram dhEnUnAm asmi kAmadhuk, prajanas'cAsmi kandarpaH sarpANAm asmi vAsukiH - 28

ananta s'cAsmi nAgAnAm varuNO yAdasAm aham, pitRNAm aryamA cAsmi yamaH samyamatAm aham - 29

prahlAdas'cAsmi daityAnAm kAlaH kalayatAm aham, mRgANAm ca mRgEndrO.aham vainatEyas'ca pakshiNAm - 30

pavanaH pavatAmasmi rAmaH s'astra bhRtAm aham, jhashANAm makaras'cAsmi srOtasAm asmi jAhnavI - 31

sargANAm Adirantas'ca madhyam caivAham arjuna, adhyAtma vidyA vidyAnAm vAdaH pravadatAm aham - 32

aksharANAm akArO.asmi dvandvaH sAmAsikasya ca, ahamEvA kshayaH kAlO dhAtAham vis'vatO mukhaH - 33

mRtyuH sarva haras'cAham udbhavas'ca bhavishyatAm, kIrtiH s'rIrvAk ca nArINAm smRtir mEdhA dhRtiH kshamA - 34

bRhat sAma tathA sAmnAm gAyatrI chandasAm aham, mAsAnAm mArga s'IrshO.aham RtUnAm kusumAkaraH - 35

dyUtam chalayatAm asmi tEjas tEjasvinAm aham, jayO.asmi vyavasAyO.asmi sattvam sattvavatAm aham - 36

vRshNInAm vAsudEvO.asmi pANDavAnAm dhananjayaH, munInAmapyaham vyAsaH kavInAm us'anA kaviH - 37

daNDO damayatAm asmi nItirasmi jigIshatAm, maunam caivAsmi guhyAnAm jnAnam jnAnavatAm aham - 38

yaccApi sarva bhUtAnAm bIjam tadaham arjuna, na tadasti vinA yatsyAn mayA bhUtam carAcaram - 39

nAntO.asti mama divyAnAm vibhUtInAm parantapa, Esha tUddE s'ataH prOktO vibhUtEr vistarO mayA - 40

yad yad vibhUtim atsattvam s'rImad UrjitamEva vA, tat tad EvAvagaccha tvam mama tEjO.ams'a sambhavam - 41

atha vA bahunaitEna kim jnAtEna tavArjuna, vis'TabhyAham idam kRtsnam EkAms'Ena sthitO jagat - 42

atha EkAdas'OdhyAyaha

arjuna uvAca

mad anugrahAya paramam guhyam adhyAtma sajnitam, yat tvayOktam vacastEna mOhO.ayam vigatO mama - 1

bhavApyayau hi bhUtAnAm s'rutau vistaras'O mayA, tvattaH kamala patrAksha mAhAtmyam api cAvyayam - 2

EvamEtad yathAttha tvam AtmAnam paramEs'vara, drashTum icchAmi tE rUpam ais'varam purushOttama - 3

manyasE yadi tacchakyam mayA drashTumiti prabhO, yOgEs'vara tatO mE tvam dars'ayAtmAnam avyayam - 4

s'rIbhagavAnuvAca

pas'ya mE pArtha rUpANi shatashO.atha sahasras'aH, nAnA vidhAni divyAni nAnA varNAkRtIni ca - 5

pas'yAdityAn vasUn rudrAn as'vinau maruta stathA, bahUnyadRshTa pUrvANi pas'yAs'caryANi bhArata - 6

ihaikastham jagat kRtsnam pas'yAdya sa carAcaram, mama dEhE guDAkEs'a yaccAn yad drashTum icchasi - 7

na tu mAm s'akyasE drashTum anEnaiva sva cakshushA, divyam dadAmi tE cakshuH pas'ya mE yOgam ais’varam - 8

sanjaya uvAca

EvamuktvA tatO rAjan mahA yOgEs'varO hariH, dars’ayAmAsa pArthAya paramam rUpam ais’varam - 9

anEka vaktra nayanam anEkAdbhuta dars’anam, anEka divyAbharaNam divyAnEkOdyat Ayudham - 10

divya mAlyAmbara dharam divya gandhAnu lEpanam, sarvAs'carya mayam dEvam anantam vis'vatO mukham - 11

divi sUrya sahasrasya bhavEd yuga pad utthitA, yadi bhAH sadRshI sA syAd bhAsastasya mahAtmanaH - 12

tatraikastham jagatkRtsnam pravibhaktam anEkadhA, apas'yad dEvadEvasya s'arIrE pANDava stadA - 13

tataH sa vismayA vishTO hRshTa rOmA dhananjayaH, praNamya s’irasA dEvam kRtAnjalir abhAshata - 14

arjuna uvAca

pas'yAmi dEvAm stava dEva dEhE sarvAm stathA bhUta vis'Esha sanghAn,

brahmANamIs’am kamalAsanastham RshIms'ca sarvAn uragAms'ca divyAn - 15

anEkabAhUdara vaktra nEtram pas'yAmi tvA sarvatO.ananta rUpam,

nAntam na madhyam na punastavAdim pas'yAmi vis'vEs'vara vis'varUpa - 16

kirITinam gadinam cakriNam ca tEjOrAs’im sarvatO dIptimantam,

pas'yAmi tvAm dur nirIkshyam samantAd dIptAn alArka dyutim apramEyam - 17

tvam aksharam paramam vEdit avyam tvamasya vis'vasya param nidhAnam,

tvamavyayaH s'As'vata dharma gOptA sanAtana stvam purushO matO mE - 18

Page 9: bhagavad_gIta_ak

anAdi madhyAntam anantavIryam anantabAhum s'as'isUryanEtram,

pas'yAmi tvAm dIptahutAs’a vaktram svatEjasA vis'vamidam tapantam - 19

dyAvApRthivyOr idam antaram hi vyAptam tvayaikEna dis’as'ca sarvAH,

dRshTvAdbhutam rUpam idam tavOgram lOkatrayam pravyathitam mahAtman - 20

amI hi tvA surasanghA vis'anti kE cidbhItAH prAnjalayO gRNanti,

svastItyuktvA maharshi siddha sanghAH stuvanti tvAm stutibhiH pushkalAbhiH - 21

rudrAdityA vasavO yE ca sAdhyA vis'vE.as'vinau marutas'cOshmapAs’ca,

gandharva yakshA sura siddha sanghA vIkshAntE tvAm vismitAs’ caiva sarvE - 22

rUpam mahattE bahu vaktra nEtram mahAbAhO bahu bAhUru pAdam,

bahUdaram bahu damshTrA karAlam dRshTvA lOkAH pravyathitA stathAham - 23

nabhaH spRs’am dIptam anEkavarNam vyAttAnanam dIpta vis'AlanEtram,

dRshTvA hi tvAm pravyathitAntarAtmA dhRtim na vindAmi s’amam ca vishNO - 24

damshTrA karAlAni ca tE mukhAni dRshTvaiva kAlAnala sanibhAni,

dis’O na jAnE na labhE ca s'arma prasIda dEvEs’a jagannivAsa - 25

amI ca tvAm dhRtarAshTrasya putrAH sarvE sahaivAva nipAla sanghaiH,

bhIshmO drONaH sUtaputra stathAsau sahAsmadIyairapi yOdha mukhyaiH - 26

vaktrANi tE tvaramANA vis'anti damshTrA karAlAni bhayAnakAni,

kE cidvilagnA das’anAntarEshu sandRs’yantE cUrNitair uttamAngaiH - 27

yathA nadInAm bahavO.ambuvEgAH samudram EvAbhimukhA dravanti,

tathA tavAmI naralOka vIrA vis'anti vaktrANyabhi vijvalanti - 28

yathA pradIptam jvalanam patangA vis'anti nAs’Aya samRddha vEgAH,

tathaiva nAs’Aya vis'anti lOkA stavApi vaktrANi samRddha vEgAH - 29

lElihyasE grasamAnaH samantAl lOkAnsamagrAn vadanair jvaladbhiH,

tEjObhir ApUrya jagat samagram bhAsa stavOgrAH pratapanti vishNO - 30

AkhyAhi mE kO bhavAn ugrarUpO namO.astu tE dEva vara prasIda,

vijnAtum icchAmi bhavan tamAdyam na hi prajAnAmi tava pravRttim - 31

s'rIbhagavAnuvAca

kAlO.asmi lOka kshaya kRt pravRddhO lOkAn samAhartum iha pravRttaH,

RtE.api tvA na bhavishyanti sarvE yE.avasthitAH pratyanIkEshu yOdhAH - 32

tasmAt tvam uttishTha yas’O labhasva jitvA s’atrun bhunkshva rAjyam samRddham,

mayaiva itE nihatAH pUrvamEva nimittamAtram bhava savyasAcin - 33

drONam ca bhIshmam ca jayadratham ca karNam tathAnyAnapi yOdhavIrAn,

mayA hatAm stvam jahi mA vyathishThA yudhyasva jEtAsi raNE sapatnAn - 34

sanjaya uvAca

EtacchrutvA vacanam kEs'avasya kRtAnjalir vEpamAnaH kirITI,

nama skRtvA bhUya EvAha kRshNam sagad gadam bhIta bhItaH praNamya - 35

arjuna uvAca

sthAnE hRshIkEs'a tava prakIrtyA jagat prahRshyatyanurajyatE ca,

rakshAmsi bhItAni dis’O dravanti sarvE namasyanti ca siddhasanghAH - 36

kasmAcca tE na namEran mahAtman garIyasE brahmaNO.apyAdi kartrE,

ananta dEvEs’a jagannivAsa tvamaksharam sadasattatparam yat - 37

tvamAdidEvaH purushaH purANas tvamasya vis'vasya param nidhAnam,

vEttAsi vEdyam ca param ca dhAma tvayA tatam vis'vam ananta rUpa - 38

vAyur yamO.agnir varuNaH s’as’AnkaH prajApatistvam prapitAmahas’ca,

namO namastE.astu sahasra kRtvaH punas'ca bhUyO.api namO namastE - 39

namaH purastAd atha pRshThatastE namO.astu tE sarvata Eva sarva,

anantavIryA mita vikramastvam sarvam samApnOs’i tatO.asi sarvaH - 40

sakhEti matvA prasabham yaduktam hE kRshNa hE yAdava hE sakhEti,

ajAnatA mahimAnam tavEdam mayA pramAdAt praNayEna vApi - 41

yaccAvahA sArtha masatkRtO.asi vihAra s’ayyAsana bhOjanEshu,

EkO.atha vApyacyuta tat samaksham tat kshAmayE tvAm ahama pramEyam - 42

pitAsi lOkasya carAcarasya tvamasya pUjyas'ca gurur garIyAn,

na tvatsamO.astyabhyadhikaH kutO.anyO lOkatrayE.apya pratima prabhAva - 43

tasmAt praNamya praNidhAya kAyam prasAdayE tvAm ahamIs’am IDyam,

pitEva putrasya sakhEva sakhyuH priyaH priyA yArhasi dEva sODhum - 44

adRshTapUrvam hRshitO.asmi dRshTvA bhayEna ca pravyathitam manO mE,

tadEva mE dars’aya dEva rUpam prasIda dEvEsha jagannivAsa - 45

kirITinam gadinam cakra hastam icchAmi tvAm drashTum aham tathaiva,

tEnaiva rUpENa caturbhujEna sahasrabAhO bhava vis'vamUrtE - 46

s'rIbhagavAnuvAca

mayA prasannEna tavArjunEdam rUpam param dars’itam AtmayOgAt,

tEjOmayam vis'vam anantam Adyam yanmE tvadanyEna na dRshTa pUrvam - 47

na vEda yajnAdhyayanair nadAnair na ca kriyAbhir na tapObhir ugraiH,

EvamrUpaH s'akya aham nRlOkE drashTum tvadanyEna kuru pravIra - 48

mA tE vyathA mA ca vimUDha bhAvO dRshTvA rUpam ghOram IdRn mamEdam,

vyapEtabhIH prItam anAH punastvam tadEva mE rUpamidam prapas'ya - 49

Page 10: bhagavad_gIta_ak

sanjaya uvAca

ityarjunam vAsudEva stathOktvA svakam rUpam dars’ayAmAsa bhUyaH,

As’vAsayAmAsa ca bhItam Enam bhUtvA punaH saumya vapor mahAtmA - 50

arjuna uvAca

dRshTvEdam mAnusham rUpam tava saumyam janArdana, idAnIm asmi samvRttaH sacEtAH prakRtim gataH - 51

s'rIbhagavAnuvAca

su durdars’am idam rUpam dRshTavAn asi yan mama, dEvA apyasya rUpasya nityam dars’ana kAnkshiNaH - 52

nAham vEdairna tapasA na dAnEna na cEjyayA, s'akya Evam vidhO drashTum dRshTavAn asi mAm yathA - 53

bhaktyA tvananyayA s'akya aham Evam vidhO.arjuna, jnAtum drashTum ca tattvEna pravEshTum ca parantapa - 54

mat karma kRn mat paramO mad bhaktaH sangha varjitaH, nirvairaH sarva bhUtEshu yaH sa mAmEti pANDava - 55

atha dvAs'adOdhyAyaha

arjuna uvAca

Evam satata yuktA yE bhaktA stvAm paryupAsatE, yE cApyaksharam avyaktam tEshAm kE yOgavittamAH - 1

s'rIbhagavAnuvAca

mayyAvEs’ya manO yE mAm nityayuktA upAsatE, s'raddhayA parayOpEtA stE mE yukta tamA matAH - 2

yE tvaksharam anirdEs’yam avyaktam paryupAsatE, sarvatra gama cintyam ca kUTastham acalam dhruvam - 3

saniyam yEndriya grAmam sarvatra sama buddhayaH, tE prApnuvanti mAmEva sarvabhUta hitE ratAH - 4

klEshO.adhika tara stEshAm avyaktAsakta cEtasAm, avyaktA hi gatir duHkham dEhavadbhir avApyatE - 5

yE tu sarvANi karmANi mayi sanyasya matparAH, ananyEnaiva yOgEna mAm dhyAyanta upAsatE - 6

tEshAm aham samuddhartA mRtyu samsAra sAgarAt, bhavAmi nacirAt pArtha mayyA vEs’ita cEtasAm - 7

mayyEva mana Adhatsva mayi buddhim nivEs’aya, nivasishyasi mayyEva ata Urdhvam na sams'ayaH - 8

atha cittam samAdhAtum na s'aknOs’i mayi sthiram, abhyAsa yOgEna tatO mAm icchAptum dhananjaya - 9

abhyAsE.apya samarthO.asi mat karma paramO bhava, mad artham api karmANi kurvan siddhim avApsyasi - 10

athaitad apyas'aktO.asi kartum mad yOgamAs'ritaH, sarva karma phala tyAgam tataH kuru yatAtmavAn - 11

s'rEyO hi jnAnam abhyAsAj jnAnAd dhyAnam vis'ishyatE, dhyAnAt karma phala tyAga styAgA cchAntir anantaram - 12

advEshTA sarvabhUtAnAm maitraH karuNa Eva ca, nirmamO nirahankAraH sama duHkha sukhaH kshamI - 13

santushTaH satatam yOgI yatAtmA dRDhanis'cayaH, mayyarpita manO buddhir yO mad bhaktaH sa mE priyaH - 14

yasmAn nO dvijatE lOkO lOkAn nO dvijatE ca yaH, harshAmarsha bhayOd vEgair muktO yaH sa ca mE priyaH - 15

anapEkshaH s'ucirdaksha udAsInO gatavyathaH, sarvArambha parityAgI yO madbhaktaH sa mE priyaH - 16

yO na hRshyati na dvEshTi na s’Ocati na kAnkshati, s'ubhAs'ubha parityAgI bhaktimAn yaH sa mE priyaH - 17

samaH s’atrau ca mitrE ca tathA mAnApamAnayOH, s’ItOshNa sukhaduHkhEshu samaH sanga vivarjitaH - 18

tulya nindA stutir maunI santushTO yEna kEna cit, anikEtaH sthiramatir bhaktimAnmE priyO naraH - 19

yE tu dharmyA mRtam idam yathOktam paryupAsatE, s'radda dhAnA matparamA bhaktAstE.atIva mE priyAH - 20

atha trayOdas'OdhyAyaha

s'rIbhagavAnuvAca

idam s'arIram kauntEya kshEtram ityabhidhIyatE, EtadyO vEtti tam prAhuH kshEtraJNa iti tadvidaH - 1

kshEtraJNam cApi mAm viddhi sarva kshEtrEshu bhArata, kshEtra kshEtraJNayOr jnAnam yattajjnAnam matam mama - 2

tatkshEtram yacca yAdRkca yadvikAri yatas’ca yat, sa ca yO yatprabhAvas'ca tatsamAsEna mE s'RNu - 3

Rshibhir bahudhA gItam chandObhir vividhaiH pRthak, brahma sUtra padais'caiva hEtumadbhir vinis'citaiH - 4

mahA bhUtAnyahankArO buddhir avyaktam Eva ca, indriyANi dashaikam ca panca cEndriya gOcarAH - 5

icchA dvEs'aH sukham duHkham sanghAta s'cEtanA dhRtiH, Etat kshEtram samAsEna savikAra mudAhRtam - 6

amAnitvam adambhitvam ahimsA kshAntirArjavam, AcAryOpAsanam s'aucam sthairyam Atma vinigrahaH - 7

indriyArthEshu vairAgyam anahankAra Eva ca, janmamRtyu jarA vyAdhi duHkha dOshAnu dars’anam - 8

asaktir anabhishvangaH putra dAra gRhAdishu, nityam ca sama cittatvam ishTAnishTOpa pattishu - 9

mayi cAnanya yOgEna bhaktir avyabhicAriNI, vivikta dEs’asEvitvam aratir jana samsadi - 10

adhyAtmajnAna nityatvam tattvajnAnArtha dars’anam, EtajjnAnamiti prOktam ajnAnam yadatO.anyathA - 11

jnEyam yattatpravakshyAmi yajjnAtvAm Rtam as’nutE, anAdimat param brahma na sattannAsaducyatE - 12

sarvataH pANipAdam tatsarvatO.akshi s’irO mukham, sarvataH s'rutimallOkE sarvamAvRtya tishThati - 13

sarvEndriya guNA bhAsam sarvEndriya vivarjitam, asaktam sarvabhRccaiva nirguNam guNa bhOktR ca - 14

bahir antas'ca bhUtAnAm acaram caramEva ca, sUkshma tvAttad avijnEyam dUrastham cAntikE ca tat - 15

avibhaktam ca bhUtEshu vibhaktam iva ca sthitam, bhUta bhartRca tajjnEyam grasishNu prabha vishNu ca - 16

jyOtishAm api tajjyOti stamasaH param ucyatE, jnAnam jnEyam jnAnagamyam hRdi sarvasya vis'Thitam - 17

iti kshEtram tathA jnAnam jnEyam cOktam samAsataH, madbhakta EtadvijnAya madbhAvA yOpapadyatE - 18

prakRtim purusham caiva viddhyanAdI ubhAvapi, vikArAms'ca guNAms'caiva viddhi prakRti sambhavAn - 19

kArya kAraNa kartRtvE hEtuH prakRtir ucyatE, purushaH sukha duHkhAnAm bhOktRtvE hEtur ucyatE - 20

purushaH prakRtisthO hi bhunktE prakRtijAn guNAn, kAraNam guNasangO.asya sadasad yOni janmasu - 21

upadrashTAnumantA ca bhartA bhOktA mahEs'varaH, paramAtmEti cApyuktO dEhE.asmin purushaH paraH - 22

ya Evam vEtti purusham prakRtim ca guNaiH saha, sarvathA vartamAnO.api na sa bhUyO.abhijAyatE - 23

dhyAnEnAtmani pas'yanti kEcid AtmAnam AtmanA, anyE sAnkhyEna yOgEna karma yOgEna cAparE - 24

anyE tvEvam ajAnantaH s'rutvAnyEbhya upAsatE, tE.api cAtitarantyEva mRtyum s'rutiparAyaNAH - 25

Page 11: bhagavad_gIta_ak

yAvat sanjAyatE kim citsattvam sthAvara jangamam, kshEtra kshEtrajna samyOgAt tadviddhi bharatarshabha - 26

samam sarvEshu bhUtEshu tishThantam paramEs'varam, vinas'yatsva vinas'yantam yaH pas'yati sa pas'yati - 27

samam pas'yanhi sarvatra samavasthitam Is’varam, na hinastyAtmanAtmAnam tatO yAti parAm gatim - 28

prakRtyaiva ca karmANi kriyamANAni sarvas'aH, yaH pas'yati tathAtmAnam akartAram sa pas'yati - 29

yadA bhUta pRthag bhAvam Ekastham anupas'yati, tata Eva ca vistAram brahma sampadyatE tadA - 30

anAditvAn nirguNa tvAtparam AtmAyam avyayaH, s'arIrasthO.api kauntEya na karOti na lipyatE - 31

yathA sarvagatam saukshmyAd AkAs'am nOpa lipyatE, sarvatrAvasthitO dEhE tathAtmA nOpalipyatE - 32

yathA prakAs'ayaty EkaH kRtsnam lOkam imam raviH, kshEtram kshEtrI tathA kRtsnam prakAs'ayati bhArata - 33

kshEtra kshEtrajnayOr Evam antaram jnAna cakshushA, bhUta prakRti mOksham ca yE vidur yAnti tE param - 34

atha caturdas'OdhyAyaha

s'rIbhagavAnuvAca

param bhUyaH pravakshyAmi jnAnAnAm jnAnamuttamam, yajjnAtvA munayaH sarvE parAm siddhimitO gatAH - 1

idam jnAnam upAs'ritya mama sAdharmyam AgatAH, sargE.api nOpajAyantE pralayE na vyathanti ca - 2

mama yOnir mahad brahma tasmin garbham dadhAmyaham, sambhavaH sarva bhUtAnAm tatO bhavati bhArata - 3

sarvayOnishu kauntEya mUrtayaH sambhavanti yAH, tAsAm brahma mahadyOnir aham bIja pradaH pitA - 4

sattvam rajastama iti guNAH prakRti sambhavAH, nibadhnanti mahAbAhO dEhE dEhinam avyayam - 5

tatra sattvam nirmalatvAt prakAs'akam anAmayam, sukha sangEna badhnAti jnAna sangEna cAnagha - 6

rajO rAgAtmakam viddhi tRshNA sanga samudbhavam, tanni badhnAti kauntEya karma sangEna dEhinam - 7

tama stvajnAnajam viddhi mOhanam sarva dEhinAm, pramAdAlasya nidrAbhi stannibadhnAti bhArata - 8

sattvam sukhE sanjayati rajaH karmaNi bhArata, jnAnam AvRtya tu tamaH pramAdE sanjayatyuta - 9

rajastamas'cAbhi bhUya sattvam bhavati bhArata, rajaH sattvam tamas'caiva tamaH sattvam rajastathA - 10

sarva dvArEshu dEhE.asmin prakAs'a upajAyatE, jnAnam yadA tadA vidyAd vivRddham sattvam ityuta - 11

lObhaH pravRttir ArambhaH karmaNAma s’amaH spRhA, rajasyEtAni jAyantE vivRddhE bharatarshabha - 12

aprakAs'O.apravRttis'ca pramAdO mOha Eva ca, tamasyEtAni jAyantE vivRddhE kurunandana - 13

yadA sattvE pravRddhE tu pralayam yAti dEhabhRt, tadOttama vidAm lOkAnamalAn pratipadyatE - 14

rajasi pralayam gatvA karmasangishu jAyatE, tathA pralIna stamasi mUDha yOnishu jAyatE - 15

karmaNaH sukRtasyAhuH sAttvikam nirmalam phalam, rajasastu phalam duHkham ajnAnam tamasaH phalam - 16

sattvAt sanjAyatE jnAnam rajasO lObha Eva ca, pramAda mOhau tamasO bhavatO.ajnAnamEva ca - 17

Urdhvam gacchanti sattvasthA madhyE tishThanti rAjasAH, jaghanya guNavRttasthA adhO gacchanti tAmasAH - 18

nAnyam guNEbhyaH kartAram yadA drashTAnupas'yati, guNEbhyas'ca param vEtti madbhAvam sO.adhigacchati - 19

guNAnEtAn atItya trIn dEhI dEha samudbhavAn, janma mRtyu jarA duHkhair vimuktO.amRtamas’nutE - 20

arjuna uvAca

kairlingai strIn guNAn EtAn atItO bhavati prabhO, kimAcAraH katham caitAm strIn guNAn ativartatE - 21

s'rIbhagavAnuvAca

prakAs'am ca pravRttim ca mOhamEva ca pANDava, na dvEshTi sampravRttAni na nivRttAni kAnkshati - 22

udAsInavadAsInO guNairyO na vicAlyatE, guNA vartanta ityEva yO.avatishThati nEngatE - 23

sama duHkha sukhaH svasthaH samalOshTAs’ma kAncanaH, tulya priyA priyO dhIra stulya nindAtma samstutiH - 24

mAnApa mAnayO stulya stulyO mitrAri pakshayOH, sarvArambha parityAgI guNAtItaH sa ucyatE - 25

mAm ca yO.avyabhicArENa bhakti yOgEna sEvatE, sa guNAn samatItyaitAn brahma bhUyAya kalpatE - 26

brahmaNO hi pratishThAham amRtasyAvyayasya ca, s'As'vatasya ca dharmasya sukhasyaikAntikasya ca - 27

atha pancadas'OdhyAyaha

s'rIbhagavAnuvAca

UrdhvamUlam adhaH s’Akham as'vattham prAhur avyayam, chandAmsi yasya parNAni yastam vEda sa vEdavit - 1

adhas'cOrdhvam prasRtA stasya s’AkhA guNa pravRddhA vishaya pravAlAH,

adhas'ca mUlAn yanu santatAni karmAnu bandhIni manushyalOkE - 2

na rUpamasyEha tathOpa labhyatE nAntO na cAdirna ca sam pratishThA,

as'vattham Enam suvirUDha mUlam asanga s’astrENa dRDhEna chittvA - 3

tataH padam tatparimArgi tavyam yasmingatA na nivartanti bhUyaH,

tamEva cAdyam purusham prapadyE yataH pravRttiH prasRtA purANI - 4

nirmAna mOhA jita sanga dOshA adhyAtma nityA vinivRtta kAmAH,

dvandvair vimuktAH sukhaduHkha sajnair gacchantya mUDhAH padam avyayam tat - 5

na tad bhAsayatE sUryO na s’as’AnkO na pAvakaH, yadgatvA na nivartantE taddhAma paramam mama - 6

mamaivAms’O jIvalOkE jIvabhUtaH sanAtanaH, manaH s’ashThAnIndriyANi prakRtisthAni karshati - 7

s'arIram yadavApnOti yaccAp yutkrAmat Is’varaH, gRhItvaitAni samyAti vAyur gandhA nivAs’ayAt - 8

s'rOtram cakshuH spars’anam ca rasanam ghrANamEva ca, adhishThAya manas'cAyam vishayAnupasEvatE - 9

utkrAmantam sthitam vApi bhunjAnam vA guNAnvitam, vimUDhA nAnupas'yanti pas'yanti jnAnacakshushaH - 10

yatantO yOgina s'cainam pas'yantyAtman yavasthitam, yatantO.apyakRt AtmAnO nainam pas'yantya cEtasaH - 11

yad Aditya gatam tEjO jagad bhAsayatE.akhilam, yaccandram asi yaccAgnau tat tEjO viddhi mAmakam - 12

gAmA vishya ca bhUtAni dhArayAmyaham OjasA, pushNAmi caushadhIH sarvAH sOmO bhUtvA rasAtmakaH - 13

aham vais'vAnarO bhUtvA prANinAm dEhamAs'ritaH, prANApAna samAyuktaH pacAmyannam caturvidham - 14

sarvasya cAham hRdi sanivishTO mattaH smRtir jnAnam apOhanam ca,

vEdais’ca sarvair ahamEva vEdyO vEdAntakRd vEdavidEva cAham - 15

dvAvimau purushau lOkE ksharas'cAkshara Eva ca, ksharaH sarvANi bhUtAni kUTasthO.akshara ucyatE - 16

uttamaH purusha stvanyaH paramAtmEt yudAhRtaH, yO lOka trayam Avishya bibhart yavyaya Is’varaH - 17

Page 12: bhagavad_gIta_ak

yasmAt ksharam atItO.aham aksharAdapi cOttamaH, atO.asmi lOkE vEdE ca prathitaH purushOttamaH - 18

yO mAmEvamasammUDhO jAnAti purushOttamam, sa sarvavidbhajati mAm sarvabhAvEna bhArata - 19

iti guhya tamam s’Astram idam uktam mayAnagha, Etad buddhvA buddhimAn syAtkRta kRtyas'ca bhArata - 20

atha shODas'OdhyAyaha

s'rIbhagavAnuvAca

abhayam sattva sams’uddhir jnAnayOga vyavasthitiH, dAnam damas'ca yajnas'ca svAdhyAya stapa Arjavam - 1

ahimsA satyam akrOdha styAgaH s’Antir apaishunam, dayA bhUtEs'va lOluptvam mArdavam hrIr acApalam - 2

tEjaH kshamA dhRtiH s'aucam adrOhO nAtimAnitA, bhavanti sampadam daivIm abhijAtasya bhArata - 3

dambhO darpO.atimAnas'ca krOdhaH pArushyamEva ca, ajnAnam cAbhi jAtasya pArtha sampadamAsurIm - 4

daivI sampadvimOkshAya nibandhAyAsurI matA, mA s'ucaH sampadam daivIm abhijAtO.asi pANDava - 5

dvau bhUta sargau lOkE.asmin daiva Asura Eva ca, daivO vistaras'aH prOkta Asuram pArtha mE s'RNu - 6

pravRttim ca nivRttim ca janA na vidurAsurAH, na s'aucam nApi cAcArO na satyam tEshu vidyatE - 7

asatyam apratishTham tE jagad Ahuran Is’varam, aparaspara sambhUtam kimanyat kAma haitukam - 8

EtAm dRshTim avashTabhya nashTAtmAnO.alpa buddhayaH, prabhavant yugrakarmANaH kshayAya jagatO.ahitAH - 9

kAmam As'ritya dushpUram dambhamAna madAnvitAH, mOhAd gRhItvA sadgrAhAn pravartantE.as'ucivratAH - 10

cintAma parimEyAm ca pralayAn tAm upAs'ritAH, kAmOpabhOga paramA EtAvaditi nis'citAH - 11

As’A pAs’a s’atair baddhAH kAma krOdha parAyaNAH, IhantE kAmabhOgArtham anyAyEnArtha sancayAn - 12

idam adya mayA labdham idam prApsyE manOratham, idam astIdamapi mE bhavis'yati punardhanam - 13

asau mayA hataH s’atrur hanishyE cAparAnapi, Is’varO.aham aham bhOgI siddhO.aham balavAn sukhI - 14

ADhyO.abhi janavAn asmi kO.anyO.asti sadRs’O mayA, yakshyE dAsyAmi mOdishya ityajnAnavimOhitAH - 15

anEka citta vibhrAntA mOha jAla samAvRtAH, prasaktAH kAma bhOgEshu patanti narakE.as'ucau - 16

Atma sambhAvitAH stabdhA dhana mAna madAnvitAH, yajantE nAma yajnaistE dambhEnA vidhi pUrvakam - 17

ahankAram balam darpam kAmam krOdham ca sams'ritAH, mAmAtma para dEhEshu pradvis'antO.abhyasUyakAH - 18

tAnaham dvis'ataH krUrAnsamsArEshu narAdhamAn, kshipAm yajasram as'ubhAn AsurIs’vEva yOnishu - 19

AsurIm yOnim ApannA mUDhA janmani janmani, mAma prApyaiva kauntEya tatO yAntyadhamAm gatim - 20

trividham narakasyEdam dvAram nAs’anam AtmanaH, kAmaH krOdha stathA lObha stasmAd Etat trayam tyajEt - 21

Etair vimuktaH kauntEya tamO dvArai stribhir naraH, AcaratyAtmanaH s'rEya statO yAti parAm gatim - 22

yaH s’Astra vidhim utsRjya vartatE kAma kArataH, na sa siddhim avApnOti na sukham na parAm gatim - 23

tasmA cchAstram pramANam tE kAryAkArya vyavasthitau, jnAtvA s’Astra vidhAnOktam karma kartum ihArhasi - 24

atha saptadas'OdhyAyaha

arjuna uvAca

yE s’Astra vidhim utsRjya yajantE s'raddhayAn vitAH, tEshAm nishThA tu kA kRshNa sattvamAhO rajastamaH - 1

s'rIbhagavAnuvAca

trividhA bhavati s'raddhA dEhinAm sA svabhAvajA, sAttvikI rAjasI caiva tAmasI cEti tAm s'RNu - 2

sattvAnurUpA sarvasya s'raddhA bhavati bhArata, s'raddhAmayO.ayam purushO yO yacchraddhaH sa Eva saH - 3

yajantE sAttvikA dEvAn yaksha rakshAmsi rAjasAH, prEtAn bhUta gaNAm s'cAnyE yajantE tAmasA janAH - 4

as’Astra vihitam ghOram tapyantE yE tapO janAH, dambhA hankAra samyuktAH kAma rAga balAnvitAH - 5

karshayantaH s'arIrastham bhUta grAmam acEtasaH, mAm caivAntaH s'arIrastham tAnviddhyA suranis'cayAn - 6

AhArastvapi sarvasya trividhO bhavati priyaH, yaJNa stapas tathA dAnam tEshAm bhEdamimam s'RNu - 7

AyuH sattva balArOgya sukha prIti vivardhanAH, rasyAH snigdhAH sthirA hRdyA AhArAH sAttvika priyAH - 8

kaTvam la lavaNAt yushNa tIkshNa rUksha vidAhinaH, AhArA rAjasa syEshTA duHkha s’OkA maya pradAH - 9

yAtayAmam gata rasam pUti paryushitam ca yat, ucchishTamapi cAmEdhyam bhOjanam tAmasa priyam - 10

aphalA kAnkshibhir yaJNO vidhi dRshTO ya ijyatE, yashTavyam EvEti manaH samAdhAya sa sAttvikaH - 11

abhi sandhAya tu phalam dambhArtham api caiva yat, ijyatE bharata s'rEshTha tam yaJNam viddhi rAjasam - 12

vidhi hInam asRshTAnnam mantra hInam adakshiNam, s'raddhA virahitam yaJNam tAmasam paricakshatE - 13

dEva dvija guruprAjna pUjanam s'aucamArjavam, brahmacaryam ahimsA ca s’ArIram tapa ucyatE - 14

anudvEgakaram vAkyam satyam priyahitam ca yat, svAdhyAyAbhyasanam caiva vAn mayam tapa ucyatE - 15

manaH prasAdaH saumyatvam maunam Atma vinigrahaH, bhAva sams’uddhir ityEtat tapO mAnasam ucyatE - 16

s'raddhayA parayA taptam tapastat trividham naraiH, aphalA kAnkshibhir yuktaiH sAttvikam paricakshatE - 17

satkAramAna pUjArtham tapO dambhEna caiva yat, kriyatE tadiha prOktam rAjasam calam adhruvam - 18

mUDha grAhENAtmanO yatpIDayA kriyatE tapaH, parasyOt sAdanArtham vA tat tAmasa mudAhRtam - 19

dAtavyam iti yaddAnam dIyatE.anupakAriNE, dEs’E kAlE ca pAtrE ca taddAnam sAttvikam smRtam - 20

yattu pratyupakArArtham phalamuddis’ya vA punaH, dIyatE ca pariklishTam taddAnam rAjasam smRtam - 21

adEs'akAlE yaddAnam apAtrEbhyas'ca dIyatE, asatkRtam avajnAtam tattAmasam udAhRtam - 22

Om tatsaditi nirdEs’O brahmaNa strividhaH smRtaH, brAhmaNAstEna vEdAs'ca yajnAs'ca vihitAH purA - 23

tasmAdOm ityudAhRtya yajna dAna tapaH kriyAH, pravartantE vidhAnOktAH satatam brahma vAdinAm - 24

tadityan abhisandhAya phalam yaJNa tapaH kriyAH, dAna kriyAs'ca vividhAH kriyantE mOksha kAnkshibhiH - 25

sadbhAvE sAdhubhAvE ca sadityE tat prayujyatE, pras’astE karmaNi tathA sacchabdaH pArtha yujyatE - 26

yaJNE tapasi dAnE ca sthitiH saditi cOcyatE, karma caiva tadarthIyam sadityEvAbhi dhIyatE - 27

as'raddhayA hutam dattam tapa staptam kRtam ca yat, asadit yucyatE pArtha na ca tatprEtya nO iha – 28

atha ashTAdas'OdhyAyaha

arjuna uvAca

sanyAsasya mahAbAhO tattvam icchAmi vEditum, tyAgasya ca hRshIkEs'a pRthak kEs'i nishUdana - 1

Page 13: bhagavad_gIta_ak

s'rIbhagavAnuvAca

kAmyAnAm karmaNAm nyAsam sanyAsam kavayO viduH, sarva karma phala tyAgam prAhustyAgam vicakshaNAH - 2

tyAjyam dOsha vadityEkE karma prAhur manIshiNaH, yajna dAna tapaH karma na tyAjyamiti cAparE - 3

nis'cayam s'RNu mE tatra tyAgE bharata sattama, tyAgO hi purusha vyAghra trividhaH samprakIrtitaH - 4

yaJNa dAna tapaH karma na tyAjyam kAryamEva tat, yaJNO dAnam tapas'caiva pAvanAni manIshiNAm - 5

EtAnyapi tu karmANi sangam tyaktvA phalAni ca, kartavyAnIti mE pArtha nis'citam matam uttamam - 6

niyatasya tu sanyAsaH karmaNO nOpapadyatE, mOhAttasya pari tyAga stAmasaH pari kIrtitaH - 7

duHkha mityEva yatkarma kAya klEs'a bhayAt tyajEt, sa kRtvA rAjasam tyAgam naiva tyAgaphalam labhEt - 8

kAryam ityEva yatkarma niyatam kriyatE.arjuna, sangam tyaktvA phalam caiva sa tyAgaH sAttvikO mataH - 9

na dvEshTya kus’alam karma kus’alE nAnushajjatE, tyAgI sattva samA vishTO mEdhAvI chinna sams'ayaH - 10

na hi dEhabhRtA s'akyam tyaktum karmANyas’EshataH, yastu karma phala tyAgI sa tyAgI tyabhi dhIyatE - 11

anishTam ishTam mis'ram ca trividham karmaNaH phalam, bhavatya tyAginAm prEtya na tu sanyAsinAm kva cit - 12

pancaitAni mahAbAhO kAraNAni nibOdha mE, sAnkhyE kRtAntE prOktAni siddhayE sarva karmaNAm - 13

adhishThAnam tathA kartA karaNam ca pRthag vidham, vividhAs'ca pRthak cEshTA daivam caivAtra pancamam - 14

s'arIravAnmanObhiryat karma prA rabhatE naraH, nyAyyam vA viparItam vA pancaitE tasya hEtavaH - 15

tatraivam sati kartAram AtmAnam kEvalam tu yaH, pas'yatya kRta buddhi tvAnna sa pas'yati durmatiH - 16

yasya nAhan kRtO bhAvO buddhir yasya na lipyatE, hatvApi sa imA.N llOkAnna hanti na nibadhyatE - 17

jnAnam jnEyam parijnAtA trividhA karmacOdanA, karaNam karma kartEti trividhaH karma sangrahaH - 18

jnAnam karma ca kartA ca tridhaiva guNa bhEdataH, prOcyatE guNa sankhyAnE yathAvacchRNu tAnyapi - 19

sarva bhUtEshu yEnaikam bhAvam avyayam IkshatE, avibhaktam vibhaktEshu tajjnAnam viddhi sAttvikam - 20

pRthaktvEna tu yajjnAnam nAnA bhAvAn pRthag vidhAn, vEtti sarvEshu bhUtEshu tajjnAnam viddhi rAjasam - 21

yattu kRtsnavad Ekasmin kAryE saktam ahaitukam, atattvArthavad alpam ca tattAmasa mudAhRtam - 22

niyatam sangarahitam arAgadvEshataH kRtam, aphala prEpsunA karma yattat sAttvikam ucyatE - 23

yattu kAmEpsunA karma sAhankArENa vA punaH, kriyatE bahulAyAsam tad rAjasam udAhRtam - 24

anubandham kshayam himsA manapEkshya ca paurusham, mOhAdA rabhyatE karma yattat tAmasa mucyatE - 25

muktasangO.anahamvAdI dhRtyut sAhasam anvitaH, siddhya siddhyOr nirvikAraH kartA sAttvika ucyatE - 26

rAgI karma phala prEpsur lubdhO himsAtmakO.as'uciH, harsha s’OkAnvitaH kartA rAjasaH pari kIrtitaH - 27

ayuktaH prAkRtaH stabdhaH s’aThO naikRtikO.alasaH, vishAdI dIrghasUtrI ca kartA tAmasa ucyatE - 28

buddhEr bhEdam dhRtEs'caiva guNata strividham s'RNu, prOcyamAnam as’EshENa pRthaktvEna dhananjaya - 29

pravRttim ca nivRttim ca kAryAkAryE bhayAbhayE, bandham mOksham ca yA vEtti buddhiH sA pArtha sAttvikI - 30

yayA dharmam adharmam ca kAryam cAkAryamEva ca, ayathAvat prajAnAti buddhiH sA pArtha rAjasI - 31

adharmam dharmamiti yA manyatE tamasAvRtA, sarvArthAn viparItAms'ca buddhiH sA pArtha tAmasI - 32

dhRtyA yayA dhArayatE manaH prANEndriya kriyAH, yOgEnA vyabhicAriNyA dhRtiH sA pArtha sAttvikI - 33

yayA tu dharma kAmArthAn dhRtyA dhArayatE.arjuna, prasangEna phalAkAnkshI dhRtiH sA pArtha rAjasI - 34

yayA svapnam bhayam s’Okam vishAdam madamEva ca, na vimuncati durmEdhA dhRtiH sA pArtha tAmasI - 35

sukham tvidAnIm trividham s'RNu mE bharatarshabha, abhyAsAd ramatE yatra duHkhAntam ca nigacchati - 36

yattadagrE vishamiva pariNAmE.amRtOpamam, tat sukham sAttvikam prOktam Atma buddhi prasAdajam - 37

vishayEndriya samyOgAd yattadagrE.amRtOpamam, pariNAmE vishamiva tatsukham rAjasam smRtam - 38

yadagrE cAnubandhE ca sukham mOhanam AtmanaH, nidrAlasya pramAdOttham tattAmasam udAhRtam - 39

na tadasti pRthivyAm vA divi dEvEshu vA punaH, sattvam prakRtijair muktam yadEbhiH syAt tribhirguNaiH - 40

brAhmaNa kshatriya vis'Am s’UdrANAm ca parantapa, karmANi pravi bhaktAni svabhAva prabhavair guNaiH - 41

s’amO dama stapaH s'aucam kshAntir ArjavamEva ca, jnAnam vijnAnam Astikyam brahmakarma svabhAvajam - 42

s’auryam tEjO dhRtir dAkshyam yuddhE cApya palAyanam, dAnam Is’vara bhAvas'ca kshAtram karma svabhAvajam - 43

kRshi gOrakshya vANijyam vais'ya karma svabhAvajam, paricaryAtmakam karma s’UdrasyApi svabhAvajam - 44

svE svE karmaNyabhirataH samsiddhim labhatE naraH, svakarma nirataH siddhim yathA vindati tacchRNu - 45

yataH pravRttir bhUtAnAm yEna sarvamidam tatam, svakarmaNA tamabhyarcya siddhim vindati mAnavaH - 46

s'rEyAn svadharmO viguNaH paradharmAt svanushThitAt, svabhAva niyatam karma kurvan nApnOti kilbisham - 47

sahajam karma kauntEya sadOshamapi na tyajEt, sarvArambhA hi dOshENa dhUmEnAgnir ivAvRtAH - 48

asakta buddhiH sarvatra jitAtmA vigata spRhaH, naishkarmya siddhim paramAm sanyAsEnAdhi gacchati - 49

siddhim prAptO yathA brahma tathApnOti nibOdha mE, samAsEnaiva kauntEya nishThA jnAnasya yA parA - 50

buddhyA vis'uddhayA yuktO dhRtyAtmAnam niyamya ca, s'abdAdIn vishayAm styaktvA rAgadvEshau vyudasya ca - 51

viviktasEvI laghvAshI yatavAk kAya mAnasaH, dhyAna yOga parO nityam vairAgyam samupAs'ritaH - 52

ahankAram balam darpam kAmam krOdham parigraham, vimucya nirmamaH s’AntO brahma bhUyAya kalpatE - 53

brahma bhUtaH prasannAtmA na s’Ocati na kAnkshati, samaH sarvEshu bhUtEshu madbhaktim labhatE parAm - 54

bhaktyA mAmabhi jAnAti yAvAnya s'cAsmi tattvataH, tatO mAm tattvatO jnAtvA vis'atE tadanantaram - 55

sarvakarmANyapi sadA kurvANO madvyapAs'rayaH, matprasAdAd avApnOti s'As'vatam padamavyayam - 56

cEtasA sarvakarmANi mayi sanyasya matparaH, buddhi yOgam upAs'ritya maccittaH satatam bhava - 57

maccittaH sarva durgANi mat prasAdAt tarishyasi, atha cEttvamahankArAn na s'rOshyasi vinankshyasi - 58

yad ahankAram As'ritya na yOtsya iti manyasE, mithyaisha vyavasAyastE prakRtistvAm niyOkshyati - 59

svabhAvajEna kauntEya nibaddhaH svEna karmaNA, kartum nEcchasi yanmOhAt karishyasya vas’O.api tat - 60

Is’varaH sarvabhUtAnAm hRddEs’E.arjuna tishThati, bhrAmayan sarvabhUtAni yantrArUDhAni mAyayA - 61

tamEva s'araNam gaccha sarvabhAvEna bhArata, tat prasAdAt parAm s’Antim sthAnam prApsyasi s'As'vatam - 62

iti tE jnAnam AkhyAtam guhyAd guhyataram mayA, vimRs’yai tad as’EshENa yathEcchasi tathA kuru - 63

sarva guhya tamam bhUyaH s'RNu mE paramam vacaH, ishTO.asi mE dRDhamiti tatO vakshyAmi tE hitam - 64

manmanA bhava madbhaktO madyAjI mAm namaskuru, mAmE vais'yasi satyam tE pratijAnE priyO.asi mE - 65

sarva dharmAn parityajya mAmEkam s'araNam vraja, aham tvA sarva pApEbhyO mOkshay ishyAmi mA s'ucaH - 66

idam tE nA tapaskAya nAbhaktAya kadA cana, na cAshu s'rUshavE vAcyam na ca mAm yO.abhya sUyati - 67

ya idam paramam guhyam madbhaktE s'vabhidhAsyati, bhaktim mayi parAm kRtvA mAmE vais'yatya sams'ayaH - 68

na ca tasmAn manushyEshu kas'cinmE priya kRttamaH, bhavitA na ca mE tasmAdanyaH priyatarO bhuvi - 69

adhyEshyatE ca ya imam dharmyam sam vAdamAvayOH, jnAnayajnEna tEnAham ishTaH syAmiti mE matiH - 70

s'raddhAvAn anasUyas'ca s'RNuyAdapi yO naraH, sO.api muktaH s'ubhA.NllOkAnprApnuyAt puNyakarmaNAm - 71

kaccidEtacchrutam pArtha tvayaikAgrENa cEtasA, kaccidajnAna sammOhaH pranashTastE dhananjaya - 72

Page 14: bhagavad_gIta_ak

arjuna uvAca

nashTO mOhaH smRtir labdhA tvat prasAdAn mayAcyuta, sthitO.asmi gata sandEhaH karishyE vacanam tava - 73

sanjaya uvAca

ityaham vAsudEvasya pArthasya ca mahAtmanaH, samvAdam imam as'rausham adbhutam rOma harshaNam - 74

vyAsa prasAdA cchrutavAn Etad guhyam aham param, yOgam yOgEs'varAt kRshNAt sAkshAt kathayataH svayam - 75

rAjan samsmRtya samsmRtya samvAdamimam adbhutam, kEs'avArjunayOH puNyam hRshyAmi ca muhurmuhuH - 76

tacca samsmRtya samsmRtya rUpamatyadbhutam harEH, vismayO mE mahAnrAjan hRshyAmi ca punaH punaH - 77

yatra yOgEs'varaH kRshNO yatra pArthO dhanurdharaH, tatra s'rIrvijayO bhUtir dhruvA nItir matir mama - 78