SUNUM SIRASI

CAN KURTARMA VASITALARI

CAN FİLİKALARI -Açık can filikaları -Yarı kapalı can filikaları -Tam kapalı can filikalarıCAN FİLİKALARINI DENİZE İNDİRME DÜZENEKLERİ1-MATAFORA SİSTEMİ -Mataforalı bir can filikasının denize indirilmesi2-KIZAK SİSTEMİ CAN FİLİKALARINDA BULUNMASI GEREKEN MALZEMELERCAN SALLARI-Şişirilebilir can salları-Sert yapılı can sallarıŞİŞİRİLEBİLİR CAN SALLARINI DENİZE İNDİRİLME ŞEKİLLERİMatafora,kreyn ile Elle atılarakGeminin batmasıyla kendiliğinden su yüzüne çıkan-KAYNAKÇA

CAN KURTARMA VASITALARI: Can kurtarma vasıtaları genel kurtarma araçlarıdır. Bu vasıtaların sayısı ve kapasiteleri gemilerin büyüklüğüne göre değişir ve uluslar arası kurallara göre belirlenir. Can kurtarma vasıtaları; -can filikaları, -can salları ve -kurtarma botlarından oluşur.

A-CAN FİLİKALARI: Can filikaları,gemilerin temel can kurtarma araçlarıdır. Milletler arası sözleşme kurallarına göre tüm gemiler,personeli taşıyacak kapasitelerde filikalar bulundurmak zorundadırlar. Can filikaları üçe ayrılır; - Açık can filikaları - Yarı kapalı can filikaları - Tam kapalı can filikaları

CAN FİLİKALARINI DENİZE İNDİRME DÜZENEKLERİ: Can filikaları ya mataforalı sistem kullanılarak ya da kızaklı sistem kullanılarak denize indirilir. Mataforalı sistem; Gemi araçlarını gemiden indirme ve gemiye alma işlemi için kullanılan düzeneklerdir. Can filikaları baş ve kıç taraflarından takılı olan kancalarla – tellerle mataforanın kollarına bağlıdırlar. Filikanın baş ve kıç tarafında serbest kurtarmalı kanca sistemi vardır filika suya inince bu kancalar açılır ve filikanın matafora ile alakası kesilir. Filikaları mayna etmek için öncelikle bosaları (emniyet bağları) çözülmelidir. Daha sonra oturduğu kalastan kurtarılarak bordadan açılmalı ve matafora yardımıyla mayna edilmelidir. Değişik yapılara ve çalışma sistemlerine sahip mataforalar bulunur. Gemilerde dört çeşit matafora sistemi vardır; Adi matafora;Eski tip gemilerde rastlanan,palanga sistemli mataforalardır. Sabit matafora;Bir kızağı olan ve filikayı bu kızakla kaydırarak borda dışına taşıyıp mataforaya bindiren sistemdir. Beşikli matafora;Modern gemilerde kullanılan bu sistem,filikanın kendi ağırlığıyla inebildiği(mayna),istenilen yerde fren tertibatıyla tutunabildiği veya istenilen yüksekliğe matafora vinci yardımıyla çıkarılabildiği(vira)sistemdir. Rubudaire kadranlı matafora;Eski tip,elle çevrilmek suretiyle mayna edilebilen sistemdir.

MATAFORALI BİR CAN FİLİKASININ DENİZE İNDİRİLMESİ: Öncelikle iki kişi filikaya,iki kişi liftin bosalara,bir kişi vince ve bir kişide parimaya olmak üzere görevlendirilirler.Bundan sonra yapılacaklar şunlardır; 1-Lavra kapakları takılıp,filikanın baş pariması aşağı atılmalı ve filikayı bu bordaya bağlı tutan iki liftin bosa çözüldükten sonra,filikanın dışından aşağı bırakılmalı. 2-Can halatları çözülüp,filika inerken açılacak şekilde filikanın içine salya edilmeli.Can halatının olduğu yerde halatı tutarak oturulmalıdır. 3-Güvertedeki iki kişi filikayı bordaya bağlı tutan bosaları çözmeli,yukarıdakilerde çekip filikanın öbür yanından atmalıdırlar. 4-Bir kişi bordaya bir şeytan çarmığı dolatmalıdır. 5-Vinçteki kişi filikayı tutan liftinlerin rahat mola edilebilmeleri için vince yük bindirir.Liftinler boşalınca durur. 6-Görevlendirilenler parimayı başa doğru uzak ve alçak bir yere çabucak açılacak şekilde ve filika demiri atıldığında geri sürüklenmeyecek şekilde bağlarlar.

MATAFORALI BİR CAN FİLİKASININ DENİZE İNDİRİLMESİ:

7-Yukarıda anlatılanlar yapıldıktan sonra filika güverte seviyesine indirilir. 8-Filikadakiler baş ve kıç taraftaki sıktırma palangalarını yerine donatıp filikayı bordaya iyice yanaştırıp matafora kolunun ortasından gelen iki teli mola ederler. 9-Mürettebat sırayla filikaya biner ve her binen diğerinin karşıtı olmak üzere hemen oturur. 10-İki can halatı elden ele uzatılarak, herkesin can halatını tutması sağlanır. 11-Baş ve kıç taraftaki personel filikayı bordaya yaslı tutan palangaları mola eder. 12-Filika vinç başında kalan personel tarafından yavaşça suya kadar indirilir ve ağırlık kalktıktan sonra filikayı indiren tellerin kancaları mola edilir. 13-Vinçteki kişi çarmıhtan inerek filikaya biner. 14-Parima halatı mola edilir ve sopalı kanca kullanılarak bordadan avara edilir.

2-KIZAK SİSTEMİ;Geminin kıç tarafına belirli bir eğim ve planla yapılan kızak sistemine yerleştirilen filika sistemidir.Bu sistemde filika binen personel emniyet kemerini bağlayıp herkes emniyete alındıktan sonra,bosanın açılmasıyla filika denize düşer.Bu sistemde personelin oturacağı yerler özel olarak yapılmış,emniyet kemerli ve korumalıdır.Tamamen kapalı can filikaları için yapılmış bu sistemde can filikası yüksek bir noktadan denize serbest bir düşüş yapar.personelin tam olarak yerleşmesi ve emniyet kemerlerini takması ve düşüş anında kendini iyi hazırlaması gerekir.gerekli tedbir alınmazsa içerdeki personel bu düşüşten zarar görebilir.

CAN FİLİKALARINDA BULUNMASI GEREKENLER: Yüzer özellikte,yeterli sayıda kürek ve zincir veya gırcalayla filikaya bağlanmış ıskarmozlar. Bir yüzer maşrapa ve iki adet kova. İki filika kancası. Uygun dayanıklı halatlarla donatılmış bir adet deniz demiri. Bir adet pusula. İki parima halatı. İki balta. Filika kapasitesindeki her kişi için üç litre su saklayan kap. Hava ve su geçirmez muhafaza içinde olacak şekilde,her kişi için toplam on bin kilo jülden az olmamak üzere gıda payı.İşaret fişekleri. Su geçirmez bir elektrik lambası,su geçirmez kap içinde yedek pili ve lambası içinde. Bir adet paslanmaz ölçülü su kabı. Bir adet su geçirmez muhafaza içinde kullanma klavuzlu işaret aynası. Bir düdük veya eş değer ses işreti. Bir adet el tulumbası. Bir adet olta takımı Bir adet yangın söndürücü

CAN SALLARI: Can salları da can filikaları gibi terk durumunda personeli kurtarmak,dış etkilerden korumak ve barındırmak için tasarlanmış vasıtalardır.İki tip can salı mevcuttur. Bunlar: Şişirilebilir can salları Sert yapılı can salları

ŞİŞİRİLEBİLİR CAN SALLARININ DENİZE İNDİRİLME ŞEKİLLERİ;Gemiyi terk durumlarında can salları üç şekilde denize indirilebilir; Matafora,kreyn ile Elle atılarak Geminin batmasıyla kendiliğinden su yüzüne çıkar.

1-MATAFORA-KREYN İLE İNDİRME:

Bu tip can salları tek kollu mataforaya asılı olarak güvertede açılıp denize indirilirler.Mataforalı can salını mayna etme donanımı gemi boşken on derece kadar trimli ve yirmi dereceye kadar yatmış haldeyken mayna edecek yeterliliktedir.Mataforalı can salı hazırlama emri verildikten sonra üç dakika içinde binmeye hazır hala getirilecektir.Bu tip cansalları mataforaya tek bir halat ile bağlıdır ve özel tertibatlı bırakma kancaları bulunur. Bu kanca can salının üzerindeki metal bir halkaya geçirilir.Bir arıza dışında,can salı deniz seviyesine iki metreye kadar alçaltılmadan açılmamalıdır.Özel bırakma kancası üzerine ağırlık varsa kendiliğinden açılmayacak şekilde yapılmıştır.Can Salı denize indiğinde ağırlık kalkar ve kanca açılır.Suya deymeden açmak istediğimizde can salının içinde bulunan kancadan gelen tel çekilir.Eğer açılmazsa hızlı ve sert şekilde birkaç defa daha çekilmelidir.Can kurtarma araçlarının imalatçılarının farklı olması nedeniyle,can salı tiplerinde çok azda olsa bazı değişiklikler olabilir.Bunlara ait resimli açıklamalar can salları üzerinde ve yakınında bulunur.

1-MATAFORA-KREYN İLE İNDİRME:

Can kurtarma araçlarının denize indirilmesinde kullanılan bırakma kancasına ait ciddi kazalar olmuştur.Bunlar; a) Yeteri kadar alçalmadan filikadakiler tarafından kancanın açılması nedeniyle olmuş,ölüm ve yaralanmalar meydana gelmiştir. b) Can filikası su seviyesine indiği halde kanca açılmamış filikadakiler arasında bazı yaralanmalar olmuş,kanca açılana kadar büyük zorluklarla karşılaşmışlardır. c) Mataforalı can sallarında can salının erken indirilmesi nedeniyle can salında hasarlar olmuştur. Yukarıda sayılan kazalar role talimleri sırasında olmuştur. Gerçek bir olayda ise daha tehlikeli olabilir.

ELLE ATILARAK İNDİRME:

Can salları iki kişi tarafından atılabilecek ağırlık ve dizaynda yapılmışlardır.Gemideki muhafazalı haliyle duran can salını gemiye bağlı tutan iki parça vardır.1.Bağlama kayışı,2.Çalıştırma pariması. Can salının denize atılışında izlenen sıra şu şekilde olmalıdır;

1- Çalıştırma parimasının gemiye bağlı olduğu görülmeli,değilse bağlanmalıdır. 2- Muhafazayı saran bağlama kayışı çözülmelidir. 3- Atılacak yere bakılmalı. 4- Çalıştırma parimasının bağlı olduğuna bir daha bakılmalı. 5- Ve can Salı denize atılmalıdır. 6- Bundan sonra çalıştırma pariması birkaç kez sertçe çekilmeli ve salın şişmesi sağlanmalıdır.

ELLE ATILARAK İNDİRME:

Burada en önemli nokta çalıştırma parimasının gemiye bağlı olmasıdır.Paslanma,kaza,unutma gibi nedenlerle parima bağlı olmadan denize atılırsa can salına veda edilir.Can Salı denize atıldıktan sonra çalıştırma pariması çekilerek boşu alınır.25-30m’lik parimanın sonu CO2 tüpüne bağlıdır.Sonunda hızla çekilerek tüp patlatılır ve can Salı 30sn içinde açılır.Daha sonra parima çekilerek can salı bordaya yanaştırılır.Can salları rüzgar üstünden denize atılmalıdır ve bordadan uzaklaşmak için salın içindeki küçük kürekler kullanılır.Bu arada sürüklenmeyi azaltmak için hemen deniz demiri atılır.Can salları en kısa zamanda binilmelidir,çünkü dolu can Salı daha dengelidir ve daha yavaş sürüklenir.Can salına binen ilk kişi can salının rüzgar üstü tarafına oturmalıdır bu şekilde salın ters dönme şekli azalır.

3-GEMİNİN BATMASIYLA SU YÜZÜNE SERBEST ÇIKMA: Can salları geminin batmasıyla birlikte denizin yüzeyine çıkıp şişebilecek şekilde düzeneklerle donatılmıştır.Gemide muhafazalar içinde bulunan can sallarının bağlama kayışları üzerinde su basıncına göre açılabilen hidrostatik kilitler bulunmaktadır.Herhangi bir sebeple denize indirilemeyen ve gemiyle birlikte batan can sallarının hidrostatik kilitleri belirli bir derinliğe inildiğinde kendiliğinden açılır.Bağlarından kurtulan ve yüzücülüğü olan can salları su yüzüne çıkar.Parimasının çıması gemide çekili olan can salının tüpleri patlar ve şişer.Burada önemli olan su yüzüne çıkan can salının yakalanabilmesidir.

ŞİŞİRİLMİŞ BİR CAN SALI DONANIMI VE İÇİNDE BULUNAN MALZEMELER:Bir adet yüzer can halkası ve 30m’den az olmayan yüzer ince halat.Can Salı parimasının sala bağlandığı yere yakın bir cep içine konulmuş gırcala ile sala bağlı bir çakı.Yüzer çamçak on üç kişiden fazla kapasitelilerde iki çamçak(maşrapa)İki sünger.İki adet deniz demiri ve 10m’den kısa olmayacak halatı.İki yüzer kürek.Üç adet teneke kutu açacağı.Su geçirmez kapta ilk yardım seti.Bir düdük veya eş değer ses işareti aleti.İşaret fişekleri.Su geçirmez elektrik lambası ve bir takım yedek pil.Bir adet radar reflektörü.Tamir takımı.Şişirme pompası veya körüğü.Bir adet su geçirmez muhafaza içinde kullanma klavuzu.İşaret aynası.Su geçirmez kart üzerinde veya muhafaza içinde can kurtarma işaretlerini gösterir tablo.Hava ve su geçirmez muhafaza içinde olacak şekilde her kişi için toplam on bin kilo jülden az olmamak üzere gıda payı.Bir adet olta takımı.Her insan için 1.5L su alabilecek kap.Sağ kalabilme el kitabı.Bir adet paslanmaz ölçülü su kabı.Can Salı taşıma kapasitesinin yüzde onuna yetecek veya iki adet ısı korumalı giysi.Her insan için altı dozluk deniz tutmasına karşı ilaç ve bir deniz tutma torbası.

«KAYNAKÇA»TEMEL DENİZCİLİK VE DENİZDE GÜVENLİK

(AKADEMİ DENİZCİLİK)