doktoratura monika hodaj, fakulteti i shkencave sociale

I

UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I SHKENCAVE SOCIALE DEPARTAMENTI I PSIKOLOGJISË DHE I PEDAGOGJISË

PROGRAMI I DOKTORATURËS

Edukimi gjinor dhe domosdoshmëria

e përmirësimit të kurrikulave dhe të

mësuarit në arsimin fillor

Paraqitur në kërkim të gradës shkencore

“Doktor”

Nga: Ma. Monika HODAJ

Udhëhequr nga:

Prof. Dr. Theodhori KARAJ Tiranë, 2013

©

II

DEKLARATË STATUTORE

Me anë të kësaj deklarate dhe me përgjegjësi të plotë deklaroj se ky punim është realizuar prej

meje, nuk është prezantuar asnjëherë para një institucioni tjetër për vlerësim dhe nuk është

botuar më parë.

Monika HODAJ

E drejta e autorit © 2013. Të gjitha të drejtat i rezervohen autorit.

III

UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I SHKENCAVE SOCIALE DEPARTAMENTI I PSIKOLOGJISË DHE I PEDAGOGJISË

PROGRAMI I DOKTORATURËS

Edukimi gjinor dhe domosdoshmëria

e përmirësimit të kurrikulave dhe të

mësuarit në arsimin fillor

Paraqitur në kërkim të gradës shkencore

“Doktor”

Nga: Ma. Monika HODAJ

Udhëhequr nga:

Prof. Dr. Theodhori KARAJ

Juria e mbrojtjes:

1. ______________________________________ (Kryetar)

2. ______________________________________ (Oponent)

3. ______________________________________ (Oponent)

4. ______________________________________ (Anëtar)

5. ______________________________________ (Anëtar)

Tiranë, 2013 ©

IV

Abstrakti

Studimi përshkruan stereotipet gjinore, të portretizuara në figura dhe në fjali si mashkullore dhe

femërore, tek tekstet e ciklit fillor.

Qëllimi i këtij studimi, ka qënë që të eksplorojë stereotipet lidhur me rolet gjinore, në tekstet

mësimore të ciklit të ulët në Shqipëri. Në mënyrë më specifike studimi synon të identifikojë:

1. Frekuencën (shpeshtësinë) e shfaqjes (paraqitjes) të karaktereve (personazheve) femra

dhe meshkuj, në tekstet e ciklit të ulët.

2. Mënyrën e portretizimit të femrave dhe meshkujve në lidhje me rolet në familje

(aktivitetet shtëpiake në nivel familjar).

3. Mënyra e portretizimit te meshkujt dhe femrave në lidhje me rolet profesionale dhe

aktivitetet jashtë shtëpisë (aktivitete ekonomike dhe të punësimit), në tekstet e ciklit të

ulët.

Metodologjia e përdorur në këtë studim është analiza e përmbajtjes.

Kampioni i këtij studimi, kanë qenë 41 tekste të ciklit fillor, nga klasa e I-V të cilat janë:

Abetare(4 tekste), Edukata Shoqërore te kl. 1, 2, 3, 4, 5,(10 tekste), Gjuha Shqipe kl. 2, 3, 4,

5,(12 tekste), Dituri Natyre kl. 3, 4, 5,(8 tekste), Edukim Muzikor kl.1,4,(3tekste), Leximi 4,5(2

tekste), Aftësim Teknologjik5 (1tekst), Të mësojmë historinë dhe gjeografinë lokale 5

ELBASANI,(1 tekst).

Në këto tekste, nuk është përfshirë matematika për arsye se, në përmbatjen e saj, ka më shumë

figura gjeometrike, ushtrime, shumëzime, pjesëtime etj.. të cilat nuk kanë përmbajtje

stereotipizuese.

Të dhënat e nxjerra nga studimi, rezultojnë se të gjitha tekstet e analizuara, kanë doza të larta

stereotipizuese. Konstatohet se , nuk ka një balancë ndërmjet roleve të prindërimit.

Nëna është ajo ,e cila në të gjitha tekstet tregohet duke u përkujdesur për fëmijët, për familjen

dhe duke bërë edhe punët e shtëpisë.

Ndërsa, roli i babait është shumë autoritar në familje, në të shumtën e kohës ai ndodhet jashtë

familjes duke punuar dhe nuk merret shumë me të.

Profesionet të cilat përcillen në tekst, në të shumtën e tyre marrin nuanca mashkullore, kjo edhe

për një arsye që gjuha e shkruar e tyre është në gjininë mashkullore. Krahas saj, profesione të

V

tjera stereotipizohen si mashkullore ,ndërkohë që, shumë mirë mund të kishte edhe modele

femërore.

Përsa i përket profesioneve mashkullore, ato që ndeshen më shumë janë: doktori, polici, shoferi,

inxhinieri, poeti, këngëtari, arkitekti etj, thua se këto profesione, janë vetëm për meshkujt apo

nuk ka asnjë model femëror për këto profesione. Ndërsa, profesionet femërore mbajnë rekord në

të gjitha tekstet për mësuesen.

Ky profesion ,shprehet në gjinënë femërore dhe ka një shpeshtësi shumë të madhe në të

shprehur. Profesione të tjera femërore janë ato si: infermiere, shitëse, pastruese etj.

Lidhur me lojrat, ajo që vihet re në tekste është se shumë lojra stereotipizohen. Kështu, djemtë

shfaqen në tekste duke luajtur futboll dhe vajzat duke luajtur me kukulla.

Janë shumë të pakta rastet kur ka një balancim të drejtë ndërmjet tyre, si në rastet kur luajnë me

kompjuter i cili nuk stereotipizohet. Gjithashtu, lojra të tjera janë edhe makinat për djemtë apo

pushkët ,ku në të gjitha rastet paraqiten si lojra djemsh, ndërsa vajzat luajnë me kukulla, litar ose

shtëpiash.

Fjalët kyçe: role gjinore, stereotipizim, stile prindërimi, profesione, lojra, tekste të ciklit të ulët.

VI

Abstract

The study describes gender stereotypes portrayed in images and phrases such as male or female

elementary texts. This language expressed in the text form remains a problem because of a

misperception in children ranging from crafts, games and models of parenting. To transmit

knowledge is important, but knowing who transmits them properly is a challenge. The authors of

elementary textbooks draë different materials, but they do not know what it means to gender

stereotypes and how important it is for children. The aim in childrens’ textbooks is deemed

granted, thus it forms irrational beliefs for professions, games and patterns of parenting.

The purpose of this study ëas to explore stereotypes about gender roles in textbooks of

elementary education in Albania. In particular, the study aims to identify:

1. Frequency of appearance, of characters, females and males in elementary texts.

2. How to portray men and women role in the family (household activities at the household

level).

3. The way of portraying men and women in relation to professional roles and activities outside

home (economic activities and employment) in elementary texts.

The method used in this study was content analysis .The sample of this study were 41 textbooks

in elementary, grade I-V, which are: ABC-book, Social Education , Albanian Language ,

Knowledge and Understanding , Music Education , Reading , History , Technology Training .

To learn the local history and geography 5 of Elbasani. This study does not include mathematics

because involves in its content geometric figures, exercises, multiplication, division, etc. that do

not contain stereotypes.

It allows researchers to analyze large volumes of data with relative ease in a systematic way. In

this study, 41 primary school textbooks have been well analyzed. It makes a direct

communication through texts or minutes, and gets so central in terms of social interaction

between men and women, as indicated in gender roles.

:

The data arising from the study that analyzed all texts have high doses of stereotypes. So there is

a balance between the role of parents. All texts list the mother as the one who takes care of the

children, the family and do the housework.

VII

While the role of the father is very authoritarian in the family, most of the time it is working

outside of the family and does not deal much with the family. Occupations that folloëed the text

in their masculine nuance take it for a reason that their language is written in the masculine

model. In addition to other stereotype professions as masculine, could also have female models.

As for male occupations more frequent are: the doctor, the police, the driver, engineer, poet,

singer, architect, etc., to say that these professions are not only for men but also for females. A

teaching profession is more suitable for females .

This profession is expressed in the female gender, and has a great espresso frequency. Other

professions suitable for women are those of nurses, dispensers, cleaning, etc..

To stop on games, it is encountered that in many texts games are stereotyped. So guys appear in

the texts that play football and girls play with dolls.

There are very few cases in which there is a fair balance between them, as when playing with

computers that are not stereotyped. Other games for boys are cars where in all cases are

masculine presented as or with guns whereas girls play with dolls, jumping rope or home

creation.

Keywords: gender roles, stereotypes, parenting styles, occupations, games, elementary

school textbooks.

VIII

Mirënjohje ! Një falenderim i veçantë është për udhëheqësin tim Prof. Dr. Theodhori KARAJ i cili më ka

mbështetur gjatë punës time. Këshillat dhe sugjerimet e tij kanë qenë të shumë të vlefshme

për realizimin e këtij punimi dhe gjithashtu më kanë shërbyer për një rritje të mëtejshme

profesionale.

Gjithashtu një falenderim i përzemërt edhe për kolegun dhe mikun tim të familjes

M.Sc Saimir BAKALLI i cili më ka ndihmuar me materiale dhe me përkushtim për

realizimin e këtij punimi.

Ky punim nuk do të mund të realizohej pa suportin e familjes ,të cilës dëshiroj t’ia dedikoj

këtë punim, bashkëshortit tim Gazmendit dhe fëmijëve Enio dhe Fabio.

IX

PASQYRA E LENDES

Deklaratë statutore........................................................................................................II

Abstrakti ......................................................................................................................IV

Mirënjohje......................................................................................................................VIII

Pasqyra e lëndës ..........................................................................................................IX

Lista e tabelave..............................................................................................................XII

KAPITULLI I PARE : Shyrtimi i literaturës

1.Hyrje ........................................................................................................................................ 1

1.1 Qëllimi i studimit................................................................................................................ .. 2

1.2 Shqyrtim literature................................................................................................................. 3

1.2.1 Procesi i socializimit dhe rolet gjinore............................................................................... 3

1.2.2 Teoria e imitimit social e Bandurës, lidhur me mësimin e roleve gjinore është një ndër më kryesoret në këtë fushë................................................................................................4 1.3Përpjekjet institucionale për eliminimin e stereotipeve gjinore në tekste shkollore

në vendet e zhvilluara..............................................................................................................5

1.4 Shqyrtimi i studimeve, lidhur me rolet gjinore në tekste shkollore në vende të ndryshme....6

1.4.1 Studimet lidhur me frekuencën e shfaqjes së personazheve femra dhe meshkuj

në tekstet shkollore..............................................................................................................6

1.4.2 Pasqyrimi i roleve në familje për femrat dhe meshkujt në tekstet shkollore........................8

1.4.3 Pasqyrimi i roleve prodhuese (ekonomike) për femrat dhe meshkujt në tekstet shkollore..9

1.4.4 Portretizimi i femrave dhe meshkujt në role politike dhe shoqërore në tekstet shkollore...10

1.4.5Portretizimi i tipareve të personalitetit të personazheve në studimet për tekste shkollore....11

1.5 Rezultatet e studimeve lidhur me paragjykimet gjinore të shprehura

përmes gjuhës së përdorur në tekste. ..............................................................................12

X

1.5.1 Ndikimet e portretizimit të diferencuar të roleve gjinore në personazhet e librave............15

1.6 Studime të kryera në Shqipëri lidhur me stereotipet gjinore...................................................19

KAPITULLI I DYTE: METODOLOGJIA E STUDIMIT

2.Metodologjia e studimit..................................................................................................22

2.1 Qëllimi i studimit..........................................................................................................22

2.2. Objektivat ...................................................................................................................22

2.3 Metoda e përdorur për analizën e të dhënave...............................................................22

2.3.1 Avantazhet e përdorimit të metodës së analizës së përmbajtjes ( AP)....................23

2.3.2 Disavantazhet në përdorimin e AP............................................................................24

2.4 Zgjedhja e kampionit të studimit..................................................................................25

2.4.1 Identifikimi i kategorive për Analizën e përmbajtjes.................................................25

2.4.2 Përshkrimi i katër kategorive të përcaktuara për t’u analizuar.................................26

2.5 Rolet gjinore në familje (rolet riprodhuese ose mbështetëse)........................................27

2.5.1 Rolet në komunitet (rolet politike dhe shoqërore).......................................................29

2.5.2 Lodrat për meshkujt dhe femrat..................................................................................30

2.6 Kufizimet e studimit.......................................................................................................31

KAPITULLI I TRETE: ANALIZA E TE DHENAVE DHE INTERPRETIMI

3.1 Abetare e përbashkët Shqipëri-Kosovë........................................................................32

3.1.1 Abetare......................................................................................................................35

3.1.2 Abetare ………………………………………………….........................................38

3.1.3 Abetare......................................................................................................................41

3.1.4 Edukata Shoqërore 1.................................................................................................44

XI

3.1.5 Edukata Shoqërore 1.................................................................................................46

3.1.6 Edukim Muzikor 1....................................................................................................47

3.2 Gjuha Shqipe 2.............................................................................................................49

3.2.1 Gjuha Shqipe 2..........................................................................................................52

3.2.2 Gjuha Shqipe 2..........................................................................................................55

3.2.3 Edukatë Shoqërore 2.................................................................................................57

3.3 Edukatë Shoqërore 3....................................................................................................59

3.3.1 Edukara Shoqërore 3................................................................................................ 61.

3.3.2 Dituri Natyre 3..........................................................................................................63

3.3.3 Dituri Natyre 3..........................................................................................................65

3.3.4 Dituri Natyre 3..........................................................................................................67

3.3.5 Gjuha Shqipe 3..........................................................................................................69

3.3.6 Gjuha Shqipe 3..........................................................................................................72

3.4 Gjuha Shqipe 4.............................................................................................................73

3.4.1 Leximi 4....................................................................................................................76

3.4.2 Gjuha Shqipe 4..........................................................................................................78

3.4.3 Gjuha Shqipe 4 .........................................................................................................80

3.4.4 Gjuha Shqipe 4 ...........................................................................................82

3.4.5 Dituri natyre 4...........................................................................................................84

3.4.6 Dituri natyre 4.......................................................................................................... 85

3.4.7 Dituri natyre 4...........................................................................................................87

3.4.8 Edukata Shoqërore 4 ...............................................................................................89

3.4.9 Edukata Shoqërore 4 ...............................................................................................91

3.4.10 Edukata Shoqërore 4 ..............................................................................................93

3.4.11 Edukata Shoqërore 4................................................................................................ 95

3.4.12 Historia 4 ..................................................................................................................96

3.4.13 Edukim muzikor.4......................................................................................................97

3.4.14 Edukim muzikor.4......................................................................................................99

3.5 Lexim 5.........................................................................................................................101

3.5.1 Aftesim teknilogjik 5...................................................................................................103

3.5.2 Dituri natyre 5.............................................................................................................104

XII

3.5.3 Dituri natyre 5.............................................................................................................106

3.5.4 Gjuhe shqipe 5.............................................................................................................107

3.5.5 Gjuhe shqipe 5.............................................................................................................110

3.5.6 Gjuhe shqipe 5.............................................................................................................112

3.5.7Të mësojmë historinë dhe gjeografinë lokale 5 ELBASANI......................................113

3.5.8Edukatë shoqërore 5....................................................................................................115

KAPITULLI I KATERT: DISKUTIME DHE KONKLUZIONE

4.Diskutime dhe konkluzione...........................................................................................117

4.1 Diskutim ....................................................................................................................117

4.2 Konkluzione................................................................................................................118

Tabela 1. Rolet ne familje në % të kryera nga meshkujt dhe femrat............................119

Tabela 2 a.Profesione, që konsiderohen si tradicionalisht femërore ,sa kryhen

nga meshkuj dhe sa nga femra?

b. Profesione, që konsiderohen si tradicionalisht mashkullore,sa kryhen

nga femra dhe sa nga meshkuj?....................................................................................120

Tabela 3.Lojrat/lodrat dhe përfshirja e meshujve dhe femrave

në tekstet e Abetares ......................................................................................121

Tabela 4.Lojrat/lodrat dhe përfshirja e meshujve dhe femrave , në tekstet e

Edukatës shoqërore............................................................................................................121

Tabela 5. Lojrat/lodrat dhe përfshirja e meshujve dhe femrave në tekstet e

Gjuhës shqipe...........................................................................................................122

Tabela 6. Lojrat/lodrat dhe përfshirja e meshujve dhe femrave në tekstet e

Dituri natyrës.......................................................................................................122

KAPITULLI I PESTE: REKOMANDIME

5.Rekomandime ...................................................................................................................123

5.1 Rekomandime për Ministrinë e Arsimit dhe të Shkencës...............................................123

5.2 Rekomandime për Shtëpitë Botuese................................................................................124

5.3 Implikimet për kërkime të mëtejshme…………………………………………..............124

5.4 Anekse ………………………………..………………………………………….........125

XIII

5.4.1 Bibliografia………………………………..……………………………………...........125

5.4.2 Shtojca………………………………..……………………………………..................131

Lista e tabelave

Tabela numër 1, përmbledhësë e stereotipeve gjinore.

Abetare e përbashkët Shqipëri-Kosovë.........................................................131

Tabela numër 2, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Abetare..............................................132

Tabela numër 3, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Abetare .............................................133

Tabela numër 4, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Abetare...............................................134

Tabela numër 5, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukatë Shoqërore 1..........................135

Tabela numër 6, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukata Shoqërore 1..........................135

Tabela numër 7, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukim Muzikor 1.............................136

Tabela numër 8, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Gjuha Shqipe 2...................................136


Tabela numër 10, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Gjuha Shqipe 2.................................138

Tabela numër 11, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukatë Shoqërore 2........................139

Tabela numër 12, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukatë Shoqërore 3........................140

Tabela numër 13, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukara Shoqërore 3........................141

Tabela numër 14, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Dituri Natyre 3..................................142



Tabela numër 17, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Gjuha Shqipe 3..................................143



Tabela numër 20, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Leximi 4............................................147




Tabela numër 24, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Dituri Natyre 4...................................151


Tabela numër 26, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Dituri Natyre 4 ..................................152


XIV






Tabela numër 33, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Leximi Letrar 5...................................158

Tabela numër 34, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Aftësim Teknologjik 5........................159






Tabela numër 40, përmbledhësë e stereotipeve gjinore.

Të mësojmë historinë dhe gjeografinë lokale 5 ELBASANI....................................165

Tabela numër 41, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukata Shoqërore 5...........................166

1

KAPITULLI I PARË

1.Hyrje

Formimi i roleve gjinore përbën një nga aspektet më të rëndësishme të zhvillimit njerëzor. Ato

kanë një ndikim të madh në procesin e ndërveprimeve familjare dhe sociale. Gjithashtu, ato

ndikojnë edhe në performancën e individit gjatë gjithë jetës së tij. Për këto arsye studimi i

formimit të roleve gjinore është mjaft i rëndësishëm.

Rolet gjinore formohen përmes procesit të socializimit. Krahas familjes, moshatarëve dhe

medias, shkolla është një nga agjentët kryesorë ,që ndikon fuqishëm në zhvillimin e roleve

gjinore. Brenda sistemit të shkollës, krahas mësuesit dhe grupit të moshatarëve, tekstet shkollore

përbëjnë një nga faktorët kryesorë që ndikojnë në formimin e roleve gjinore.

Në këtë kontekst, tekstet e ciklit të ulët zenë një vend shumë të rëndësishëm për faktin se fëmijët

që i studiojnë ato, janë në fazën e fëmijërisë së mesme, gjatë së cilës formohet vetëdija gjinore.

Përmes këtyre teksteve, perceptimi i roleve të ndryshme gjinore memorizohet në të

pandërgjegjshmen e tyre dhe është mjaft e vështirë për tu ndryshuar në vitet e mëpasme. Është

kjo arsyeja, që në vende e të ndryshme të botës ka patur mjaft studime lidhur me ndikimin e

teksteve mësimore (në këtë kuadër edhe të tekteve të ciklit të ulët) në formimin e roleve gjinore.

Një sërë studimesh mbi paragjykimet gjinore në tekstet shkollore,janë kryer në vende të

ndryshme të zhvilluara, duke përfshirë SHBA, Francën dhe Norvegjinë, Australinë, Anglinë

(Michel 1986). Gjetjet e këtyre studimeve janë përdorur në fushatat elëvizjes feministe që sipas

Michel (1986) ishin të parat që kërkuan ndryshimine paragjykimeve gjinore në tekstet shkollore.

Në Shqipëri studimi i përmasës së paragjykimeve gjinore në tekstet shkollore ka qënë i kufizuar.

Është kryer vetëm një sudim në lidhje me rolet e stereotipizuara gjinore në disa tekste të shkollës

fillore. Gjetjet e këtij studimi, venë në dukje se ka mjaft stereotipizime gjinore. Kjo, shfaqet

edhe në rastet kur autorët e teksteve janë të rinj në moshë .

2

1.1 Qëllimi i studimit

Qëllimi i këtij studimi, ka qënë që të eksplorojë stereotipet, lidhur me rolet gjinore në tekstet

mësimore të ciklit të ulët në Shqipëri. Në mënyrë më specifike studimi synon këto objektiva:

1. Frekuencën (shpeshtësinë) e shfaqjes (paraqitjes) të karaktereve (personazheve) femra

dhe meshkuj, në tekstet e ciklit të ulët.




aktivitetet jashtë shtëpisë (aktivitete ekonomike dhe të punësimit), në tekstet e ciklit të

ulët.

4. . Mënyra e përshkrimit të lojrave, sipas gjinisë në tekstet shkollore.

3

1.2 SHQYRTIM I LITERATURËS

1.2.1 Procesi i socializimit dhe rolet gjinore

Para se të fillojmë me shqyrtimin e literaturës specifike lidhur me objektivat specifike të

studimit, duhet bërë një specifikim i termave, gjini dhe role gjinore. Gjinia, ka të bëjë me

përbërjen biologjike të individit, që e dallon atë si femër dhe mashkull. Kjo, përcaktohet ngë

përbërja gjenetike e individit. Sjelljet e individëve, si femra dhe meshkuj si dhe llojet e roleve që

ato zgjedhin, mund të ndikohet, sa nga përbërja gjenetike, aq edhe nga konteksti social. Për të

dalluar rolet dhe sjelljet sociale nga tiparet biologjike , përdoret termi gjini (për tiparet biologjike

të një individi) dhe termi rolet gjinore (për sjelljet dhe rolet sociale)

Rolet gjinore përkufizohen si “përshkrime dhe besime lidhur me sjelljen dhe emocionet e burave

dhe grave, të cilat përcaktohen nga shoqëria dhe kultura” ((Anselmi and Law 1998, faqe. 195).

Sipas përkufizmit të Organizataës Botërore të Shëndetësisë, rolet gjinore i referohen roleve,

sjelljeve, aktiviteteve dhe atributeve që një shoqëri e dhënë i konsideron të përshtatshme

për burrat dhe gratë” (World Health Organization, 2013).

Gjinia ndikon në mënyrë qënësore në zhvillimin e individit, sepse ndikon shumë në mënyrën sesi

individi ndërvepron me të tjerët dhe me mjedisin fizik përreth tij. Tashmë, është konstatuar

përmes shumë studimeve ,se gjinia ndikon në zgjedhjen që i bën individi shokëve, lodrave dhe

profesioneve. Megjithatë, pikëpamja më e pranuar sot është se, rolet gjinore përcaktohen nga

socializimi, i cili është një proces i vazhdueshëm, përmes të cilit individi mëson dhe pranon

normat sociale. Socializimi, funksionon duke ndëshkuar sjelljet jo të përshtatshme dhe duke

stimuluar sjelljet e përshatshme për femrat dhe meshkujt

Zhvillimi i konceptit të gjinisë dhe roleve gjinore nis që herët në jetë dhe është një proces i

vazhdueshëm. Vitet e fëmijërisë së hershme dhe fëmijërisë së mesme kanë një rëndësi shumë të

madhe, në këtë aspekt. Në fëmijërinë e hershme, fëmijët bëhen të vetëdijshëm për gjininë e tyre

dhe të gjitha aktivitetet që ata kryejnë, lidhen me identitetin e tyre gjinor ( “ unë jam vajzë” , “

unë jam djalë”). Në këtë moshë, familja, shkolla dhe media, ushtrojnë një ndikim shumë të

madh në mënyrë të stereotipizuar.

4

1.2.2 Teoria e imitimit social e Bandurës, lidhur me mësimin e roleve gjinore është një ndër

më kryesoret në këtë fushë.

Sipasd Bandurës (1977), në fëmijërinë e hershme, fëmija mëson për rolet sociale ,përmes

imitimit. Teoria e të mësuarit social e zhvilluar prej Bandurës, vë në dukje rëndësinë që ka

koncepti i imitimit të sjelljeve, prej modeleve të ndryshme ( që mund të jenë prindërit,

moshatarët e fëmijës dhe njerëz të tjerë të rëndësishëm për fëmijën).

Sipas kësaj teorie, djemtë mësojnë të sillen si djem, duke imituar sjellje mashkullore dhe femrat

mësojnë sjellje femërore, prej imitimit të femrave, sidomos nënave dhe mësueseve. Laurens dhe

Tshuma (19992) përfshirë Fresher dhe Uoker (1972) theksojnë se, teoria e të mësuarit social,

parashikon që fëmijët të mësojnë në lidhje me gjininë, sjellje të sakta nga modele të roleve

gjinore, që ato shohin rreth vetes.

Në këtë proces, ka një rol të madh mekanizmi i ndëshkimit dhe shpërblimit. Sipas Bandurës, kur

ndodh që një djalë të imitojë një sjellje femërore ai ndëshkohet, ndërsa kur imiton një sjellje

mashkullore ,ai shpërblehet.

Një tjetër teori e rëndësishme për zhvillimin e konceptit të gjinisë dhe roleve gjinore, është

teoria e zhvillimit kognitiv e Lawrence. Sipas Kohlbergut , zhvillimi gjinor I individit kalon në

tre faza: në fillim individi mëson identitein gjinor ( “unë jam një vajzë”), më pas konceptin e

gjinisë konstante (“unë gjithmonë jam një vajzë dhe kur të rritem do të jem një grua”) dhe, më

pas konceptin e gjinisë konstante (“Edhe nëse unë vesh pantallona unë do të jem një vajzë”)

Një variant i ri , që plotëson më shumë procesin e formimit të konceptit të gjinisë dhe roleve

gjinore në fëmijërinë e mesme është teorisa e zhvillimit kognitiv e formuluarj nga Carol Martin

and Charles Halverson në 1981. Kjo teori , vë në dukje zhvillimin e skemave gjinore. Sipas

kësaj teorie skemat gjinore janë idetë, njohuritë që formojnë fëmijët për gjininë.

Këto skema e ndihmojnë fëmijën që të grupojë dhe klasifikojë përvojat e tij si të përshtatshme

për femrën dhe mashkullin,ashtu dhe për gjininë tjetër. (Carol dhe Halverson, 1984)

5

Pavarësisht nga shpjegimet teorike për gjininë dhe rolet gjinore, fëmija i zotëron këto që herët

dhe është e vështirë pastaj, për t’i ndryshuar apo modifikuar ato.

Ndër agjentët, kryesorë që ndikojnë në formimin e roleve gjinore të fëmijës, në procesin e

socializimit, krahas prindërve, shkolla është një institucion mjaft i rëndësishëm. Brenda sistemit

të shkollës, krahas ndikimit të mësuesve dhe nxënësve të tjerë, tekstet shkollore luajnë një rol

shumë të rëndësishëm, në formimin e roleve gjinore të femijët.

Fëmijët, në të gjitha ciklet e shkollimit, harxhojnë një kohë të madhe me studimin e teksteve. Si

nga studimet e kryera në vende të ndryshme të botës, ashtu edhe në ndonjë studim në Shqipëri,

evidentohet se tekstet shkollore, përmbajnë brenda tyre mjaft stereotipe gjinore, të cilat pasi

përvetësohen nga fëmijët, ndikojnë dukshëm negativisht në funksionin e tyre social dhe familjar.

1.3Përpjekjet institucionale për eliminimin e stereotipeve gjinore në tekste shkollore në

vendet e zhvilluara

Duke filluar nga viti 1960 janë intensifikuar përpjekjet në mjaft vende për eliminimin e

stereotipeve gjinore. Këto përpjekje, kanë filluar në vendet skandinave, në fillim të viteve 1960

dhe pastaj u përhapën në Britani, Amerikën e Veriut, Zelandën e Re, Australi dhe vende të tjera

evropiane. Në këtë kuadër, janë kryer një varg studimesh lidhur me stereotipet gjinore në tekste

shkollore dhe mjaft nga gjejtet e këtyre studimeve ,janë përdorur në fushata me karakter feminist,

që synonin eliminimin e stereotipeve gjinore, në shkollë. Në mjaft vende ,duke përfshirë

SHBA, Francën, Norvergjinë. Austrinë, fushata të tilla, dhanë disa rezultate pozitive, pasi

Ministritë e Arsimit dhe botuesit, formuluan urdhëra dhe udhëzime që do të përdoreshin në

prodhimin e teksteve shkollore, të cilat duhet të ishin të çliruara nga stereotipet dhe paragjykimet

gjinore.

Në procesin e eliminimit të stereotipeve gjinore është përfshirë dhe OKB. Thirrja nga OKB-ja

dhe agjencitë e saj për të pasur tekste shkollore të çliruara nga paragjykimet gjinore, ka pasur një

ndikim në shumicën e shteteve, përfshirë vendet në zhvillim. Këtu është për të theksuar se

shumica e vendeve anëtare të OKB,kanë ratifikuar konventat e OKB-së. Shpejtësia me të cilën

zbatohen udhëzimet, varet nga qeveritë dhe institucionet e vendeve të veçanta. Shqipëria, ka

6

bërë progres, sidomos në pasurimin e kuadrit ligjor lidhur me barazinë gjinore. Kështu psh., në

Shqipëri është miratuar ligji për barazinë gjinore, gjithashtu, në Universitete kryhen programe

studimi për barazinë gjinore. Megjithatë,situata mbetet kritike. Duhet theksuar se, megjithë

përmirësimet, përpjekjet për ç`rrënjosjen e pabarazisë gjinore si dhe stereotipeve gjinore në

tekstet shkollore, nuk ja kanë arritur ende qëllimit, madje edhe ne vëndet e zhvilluara.

Në seksionet që vijnë më pas, do të bëhet një përshkrim i studimeve , që janë bërë lidhur me

paraqitjen e roleve gjinore, në tekstet shkollore në vende të tjera dhe më pas në Shqipëri

1.4 Shqyrtimi i studimeve, lidhur me rolet gjinore në tekste shkollore në vende të

ndryshme.

Studimet, lidhur me mënyrën e prezantimit të roleve gjinore në tekstet shkollore, kategorizohen

në dy grupe. Në grupin e parë, përfshihen ato që janë fokusuar tërësisht te analiza e tekstit e tek

analiza e ilustrimeve (Koza 1994). Eshtë konstatuar, se shpesh herë ilustrimet ndikojnë në

mendjen e lexuesit, më shumë se fjalitë e shkruara. (Obura, 1991)

Në grupin e dytë, përfshihen ato që përqëndrohen ekskluzivisht tek teksti i shkruar (Rrjeti i

grave që punojnë në Kore, 1997). Ka dhe nje grup të tretë , ku përfshihen, studimet që kanë

studiuar e që kanë analizuar të dy komponentët, si ilustrimet dhe tekstin e shkruar Obura (1991)

dhe Michel (1986) .

Në studimet e kryera, janë përdorur metoda sasiore dhe cilësore dhe në mjaft raste janë bërë edhe

analiza statistikore.

Në seksionet më poshtë, do të bëjmë një analizë të sintetizuar, të gjetjeve të studimeve lidhur me

objektivat e studimit tonë.

1.4.1 Studimet lidhur me frekuencën e shfaqjes së personazheve femra dhe meshkuj në

tekstet shkollore.

Një nga treguesit e fortë lidhur me stereotipizimet gjinore, është shfaqja e njëanshme (e

paekuilibruar) e personazheve femra dhe meshkuj, në tekstet shkollore. Sipas Michel (1986),

shpeshtësia e shfaqjes së femrave dhe meshkujve, në tekste është një tregues i diskriminimit

gjinor. Scott dhe Schau (1984) , venë në dukje konceptin e tekstit të njënashëm gjinor.

7

Ai thekson se, shfaqja e njëanshme e personazheve femra dhe meshkuj në një tekst, është

tregues i diskriminimit gjinor. Grossman (1994) evidenton një koncept tjetër, atë të

padukshmërisë së karaktereve në një libër. Padukshmëria, ka të bëjë me rastin kur grupe të

ndryshëm njerëzish, nuk prezantohen ose hiqen nga përshkrimet dhe kështu bëhen të padukshme

Një mënyrë për të treguar dominimin e personazheve meshkuj ose femra në një libër, është

padyshim numri i karaktereve të përshkruar në librin e dhënë. Koza (1994) , vë në dukje se, një

nga treguesit e librave të njëanshëm gjinor është portretizimi i rrallë i karaktereve femra. Një

tregues tjetër i diksriminimit gjinor, sipas Gupti dhe Su Yin (1990), është fakti i evidentimit të

meshkujve në rolin e personazhit kryesor në tekstin e shkruar, ndërsa i personazheve femra si

dytësor.

Në shumë studime, është evidentuar se frekuenca e shfaqjes së personazheve meshkuj në tekste

shkollore, është më e madhe se ajo e personazheve femra (Biraiman, 1988, Charlotte, 1976,

Clarkson, 1993, Davies, 1995, Gupt dhe Su Yin, 1990, Koza, ,1994, Michel, 1986, dhe Obura,

1991).

Gjetjet e Foley dhe Beverly (1990) në studimin me tekstet e klasës së 7-të në Shtetet e

Bashkuara të Amerikës, treguan se nga 415 personazhe që shfaqeshin në 3 tekste bazë, 70% prej

tyre ishin meshkuj. Ndërkohë, po në këtë studim , vetëm 19% e femrave shfaqeshin si

personazhe kryesorë, në rastet e tjera ishin meshkuj.

Personazhet femra, shfaqen më shumë në role ndihmëse ose jokryesore. Në të njëjtën kohë,

gjetjet e këtij studimi, evidentuan se, femrat shfaqeshin në një frekuencë më të ulët edhe në

rastin e personazheve dytësore.

Koza (1994) duke cituar një studim të kryer nga Weitzman dhe Rizzo (1974), të cilët

ekzaminuan ilustrimet në 5 tekste në Amerikë, vë në dukje se, femrat ishin të nënprezantuara,

veçanërisht në piktura( vetëm 31% e ilustrimeve tregonin femra).

Po ashtu, në studime të bëra në Angli (Lobban, 1974) është evdientuar se personazhet meshkuj,

mbizotëronin në krahasim me peronazhet femra. Në të njëjtin përfundim, arrin edhe studimi i

UNESCO-s (Michel 1986) ku evidentohet se shumica dërrmuese e personazheve në tekste ishin

meshkuj.

8

Pas presioneve të bëra nga lëvizjet feministe dhe reflektimit të bëra nga instucionet arsimore, ka

patur edhe një balancim në lidhje me frekuencën e paraqitjes së personazheve femra dhe meshkuj

në tekste shkollore

Një sërë studimesh, të bëra në vitet 90 ((Clarkson 1993, Koza 1994, dhe Witt 1997) evidentuan

se tekstet, kishin një paraqitje më të balancuar të personazheve femra dhe meshkuj.

Në një studim krahasues ,të kryer në Australi (Clarkson. 1993) u evidentua se, në krahasim me

vitet 70 kishte një përmirësim të dukshëm të prezantimit të balancuar të personazheve femra dhe

meshkuj në tekstet shkollore.

Ndërsa, kërkuesit në vitet 1970 konstatuan se, personazhet meshkuj përmendeshin 2 deri 4 herë

më shumë se femrat (Clarkson 1993), kjo nuk vihej re, në studimet e viteve 1980, ku raporti i i

personazheve femra- meshkuj të pasqyruar në libra, ishte thuajse i barabartë.

1.4.2 Pasqyrimi i roleve në familje për femrat dhe meshkujt në tekstet shkollore

Rolet në familje, për femrat dhe meshkujt paraqiten si në tekstin e shkruar ,ashtu edhe në

ilustrimet e tekteve. Në përshkrimin e personazheve meshkuj dhe femra, shfaqen mjaft

stereotipe gjinore E përgjithshmja, në studimet e kryera është se , femrat portretizohen në role

shtëpiake, ndërsa meshkujt në aktivitetet të tjera në shoqëri.

Gjetjet e një studimi ,të kryer nga Kelly dhe Nihlen (1996), tregojnë se, gratë përshkruhen

duke bërë punë shtëpie ndërsa, burrat duke lexuar gazetën. Në një studim të UNESCO-s për

tekstet të realizuar në Kanada (Michel, 1986) u evidentuan prirje portretizimit të grave, në role

shtëpiake (gratë dhe vajzat bëjnë 85% të punëve të shtëpisë ndërsa meshkujt 15% të tyre.

Në një studim të bërë në Greqi për tektet shkollore (Deliyanni-Kouimtzi, 1992) u evidentua po

ashtu se, gratë portretizohen në role familjare, si shtëpiake, ndërsa burrat ,në aktivitet jashtë

shtëpie.

Në lidhje me aktivitetet që kanë të bëjnë me mirëqëinen e familjes si psh: marrëdheniet i mitur, i

rritur në familje etj, është konstatuar nga shumë studime se, gratë (nënat) kanë monopolin në

kujdesin për fëmijët e vegjël. (Michel 1986).

9

Ndërkohë, përshkrimi i burrave (baballarëve), si të paangazhuar në role të tilla, është vënë re,

nga shumë studime (Michel 1986, Obura 1991, Surgino 1998). Sipas Obura (1991) babai nuk

përshkruhet kurrë duke mbajtur bebin, as duke biseduar me gruan dhe fëmijët e tij.

Shtëpia për babain është përshkruar si një vend i rehatshëm, por jo, si vend për të bashkëvepruar

plotësisht me familjen. E njëjta gjë është vënë re, edhe ne studime të teksteve të vendeve të tjera.

Studimet venë në dukje se, prindërit i orientojnë fëmijët e tyre në role të ardhshme të

stereotipizuar gjinore (nënat mbajnë vajzat e tyre në shtëpi gjatë pushimeve duke i mësuar atyre

larjen dhe qepjen si detyra rutine; baballarët i orientojnë djemtë në role të tjera jashtë shtëpisë

psh. punimi i tokës etj. (Obura 1991).

Studimi i Michel (1986) lidhur me tekstet shkollore, evidentoi se 2/3e fëmijëve të përshkruar në

tekste, ishin vajza të cilat, mernin pjesë në role shtëpiake për femrat e rritura.

1.4.3 Pasqyrimi i roleve prodhuese (ekonomike) për femrat dhe meshkujt në tekstet

shkollore

Një aspekt i veçantë, në studimet e teksteve shkollore, është treguar edhe në evidentimin e

roleve prodhuese (ekonomike ) ,që kryejnë femrat dhe meshkujt. Kërkues të ndryshëm, kanë

përshkruar elementë që portretizojnët stereotipe gjinore, në lidhje me rolet prodhuese në tekste

shkollore. Ajo që vihet re, është diferencimi i rolit të femrës dhe mashkullit në lidhje me rolet

ekonomike

Në studimim e UNESCO-s (Michel 1986), në tekstet shkollore, u evidentua se burrave u

jepeshin më shumë role ekonomike, sesa femrave, ndërsa rolet prodhuese që u jepeshin femrave,

ishin shumë më të pakta. Kjo gjë, është demonstruar edhe në studimet në Francë, Australi, Skoci

dhe në një nivel më të disfavorshëm për femrat. Dhe në një studim që ekzaminoi librat në

shkolla, në SHBA që është cituar nga Michel (1986) është evidentuar se meshkujt

përshkruheshin në 147 profesione të ndryshme, ndërsa gratë në vetëm 25 të tilla.

Në shumë studime me tekste shkollore, është evidentuar se femrat, në rastet kur janë të

punësuara, përshkruhen më shumë në role mbështetëse tradicionale p.sh. infermiere, mami,

10

shitëse, punëtore në industri, rrobaqepëse, parukiere, kujdestare fëmijësh etj. Ndërkohë, meshkujt

përshkruhen në role ekonomike kryesore, që siguronin funksionimin ekonomik të familjes.

Një gjetje tjetër e studimeve për tesktet shkollore është se femrat janë përshkruar shumë shpesh,

në role të papaguara, psh; si punët në kuzhinë (Rrjeti i grave që punojnë në Kore 1997, Kelly

1996 dhe Obura 1991). Femrat e rritura, tregohen shpesh si nëna dhe më shpesh në role të

papaguara mbështetëse, në librat e gjuhës në studimin Kenian (Obura 1991).

1.4.4 Portretizimi i femrave dhe meshkujt në role politike dhe shoqërore në tekstet

shkollore

Një sërë studimesh, në lidhje me përshkrimin e aktiviteteve politike dhe shoqërore të mashkullit

dhe femrës (Biraiman 1988, Michel 1986, Obura 1991 dhe Sugini 1988), evidentuan se, kishte

shumë parfagjykime gjinore.

Studimet në tekstet shkollore, kanë evidentuar me fakte se meshkujt janë vendimarrës brenda

dhe jashtë shtëpisë (Michel 1986 dhe Obura 1991). Meshkujt portetizohen në role të

vendimarrjes së lartë si psh: parlamentar, gjykatës, biznesmenë ,etj (Obura 1991).

Në studimin e UNESCO-s (Michel 1986) , meshkujt përshkruhen si vendimarrës në familje dhe

menaxhues të të ardhurave të familjes. Ndërsa gratë për shembull, ishin portretizuar si punëtore

të komunitetit dhe shoqërisë, burrat ishin përshkruar si lidera / udhëheqës të komunitetit dhe

politikës. Ndërkohë roli i grave edhe kur përshkruhen në role politike, ato nënvlerësohen sipas

Sugino (1998). Sipas Charlotte (1976), ndërsa gratë e rritura paraqiteshin si shtëpiake, ato luanin

një mori rolesh në komunitet të cilat nuk përshkruheshin. Në studimin e kryer nga Obura (1991)

evidentohet se në tektse shkollore të gjuhës në Kenia meshkujt përshkruhen si zotërues të

pronave , makinave , ndërtesave. ndërsa femrat nuk përshkruhen si poseduese të pronave me

vlerë. Meshkujt portretizohen si njerëz që kanë më shumë fuqi ekonomike ndërsa gratë jo. Kjo

gjë vihet re edhe në studimin e Biraiman (1988) mbi tekstet shkollore në Afrikën Perëndimore,

ku femrat përshkruhen në profesione me status më të ulët sesa burrat. Ky përshkrim,

nënkuptonte se, femrat ishin për të shërbyer dhe për t’u dominuar nga meshkujt. Në sferën

shtëpiake, femrat tregoheshin duke i shërbyer pjestarëve të tjerë të familjes dhe ishin të përfshira

aktivitete të rutinës që përdornin pak teknologjinë.

11

Rezultatet e kërkuesve të tjerë si Gupta dhe Yin (1990), Rrjeti i Grave që punojnë në Kore

(19970 dhe Obura (1991) tregojnë se meshkujt janë përshkruar si zotërues të fuqisë së

informacionit. Ata ishin në dijeni të botës jashtë shtëpisë ku ata përshkruheshin të kishin më

shumë aktivitete. Ata punonin jashtë shtëpisë ,përshkruheshin si ata që i njihnin fëmijët me botën

jashtë shtëpisë. i jepnin fëmijëve informacione mbi historinë, bashkëvepronin më shumë me

komunitetin, fitonin më shumë para, etj. Ndërkohë femrat , me përjashtim të rasteve kur

përshkruheshin si mësuese , paraqiten më shumë në role shtëpiake dhe jashtë poltikës duke u

vendosur kështu, në një pozicion inferior në krahasim me meshkujt në sferën e përfshirjes

politike dhe sociale.

1.4.5 Portretizimi i tipareve të personalitetit të personazheve në në studimet për tekste

shkollore

Përshkrimi i tipareve të personalitetit për femrat dhe meshkujt në tesktet shkollore evidenton

shumë stereotipe gjinore.

Studiues të ndryshëm kanë studiuar mënyrën sesi janë portretizuar tipare të personalitetit në

tekstet, si një nga kategoritë e kërkimit dhe shqyrtimit të paragjykimeve gjinore dhe seksizmin në

tekstet e shkollës. Studiues të tillë janë Biraimah (1988), Charlotte (1974), Clarkson (1993),

Davies (1995), Deliyanni-Koumutzi (1984), Gupta dhe Su Yin (1990), Koza (1994) Michel

(1986) Obura (1991) Sugino (1998) dhe Witt (1997). Në këto studime djemtë janë aktivë si të

pavarur, të aftë, aktiv dhe aventurier ku përfshihen në aventura, ndërsa vajzat paraqiten si

pasive.

Basow (1993) evidenton në studimin e tij ,se femrat në tekstet shkollore ,shihen si më të

dhembshura, emocionale, të dashura, ushqyese, të varura, llafazane, të nënshtruara dhe

dëshmitare të ndjenjave të të tjerëve. Meshkujt, janë perceptuar si jo emocionalë, dominues, të

pavarur dhe agresivë.

Ajo që vihet re, nga studimet e ndryshme është se, tiparet e personalitetit të femrave në tekstet

shkollore, janë më të kufizuara, si në kuptimin fizik dhe mendor. Femrat përshkruhen si më të

12

pafuqishme, sesa meshkujt. Personazhet meshkuj janë përshkruar më të pushtetshëm , sesa gratë.

Meshkujt janë përshkruar si, të sigurt, trima, guximtarë, të fortë fizikisht, energjik , të aftë për t'u

përballur me rrezikun (Obura 1991 dhe Sugino 1998), udhëheqës në shtëpi dhe në shoqëri

përmes ,sjelljes interaktive në bashkësinë lokale, kombëtare dhe ndërkombëtare (Koza 1994,

Michel 1986, Obura 1991). Meshkujt, po ashtu portretizohen si më inteligjentë, të zotë në

zgjidhjen e problemeve, të mençur , të pavarur, dhe si më ekspertë. Në shoqëri, meshkujt janë më

të privilegjuar, kanë më shumë nivele arsimimi dhe njohurish në krahasim me femrat. Edhe kur

gratë tregojnë aftësi prej eksperti, ato shihen nga të tjerët si më pak te këndshme (Obura 1991).

1.5 Rezultatet e studimeve lidhur me paragjykimet gjinore të shprehura përmes gjuhës së

përdorur në tekste.

Një sërë studimesh janë kryer për të evidentuar, sesi janë shprehur paragjykime të ndryshme

gjinore, përmes gjuhës së përdorur, në tekstet shkollore. Gjuha, mendohet si një mjet i

rëndësishëm për të transmetuar ide për mashkulloritetin dhe feminilitetin. Kur fjalët që përdoren

të tekste, përshkruajnë në mënyrë të barabartë femrat dhe meshkujt, atëhere mund të thuhet se

teksti karakterizohet nga një gjuhë e njënashme gjinore.

Aspektet e gjuhës së njëanshme gjinore, përfshijnë ndërtime mashkullore të përgjithshëm,

përdorimin e termave të përgjithshëm gjinore neutrale ,si emrat,përemrat, dhe paragjykime

gjuhësore . .

Paragjykimi gjuhësor, përkufizohet si përdorim i gjuhës, si një transportues i paragjykimeve dhe

qëndrimeve negative në lidhje me një grup të veçantë. Ky grup, mund të jetë racor, etnik apo

gjinor.

Sipas Michel (1986) gjuha seksiste, manifestohet në zgjedhjen e fjalorit, në përdorimin e

gramatikës si dhe në përdorimin e përemrave. Në shumë studime të teksteve shkollore është vënë

re ,se është përdorur një gjuhë që favorizon elementët mashkullorë.

Në një studim të UNESCO-s (Michel 1986) në Norvegji, lidhur me tekstet e historisë është

evidentuar numri i emrave dhe përemrave që janë përdorur, për të treguar personazhet meshkuj

dhe femra.

13

Ajo që u vu re, ishte një përdorim shumë i dëndur i përmerave dhe emrave mashkullore ( psh,.

emrat dhe përemrat mashkullore janë përmendur 365 herë (78%) në krahasim me 180 herë (22%)

që janë përmendur emrat e gjinisë femërore. Dallimi ishte edhe më i theksuar për tekstet e klasës

së shtatë, ku përmendja ishte 399 herë për meshkujt dhe 45 herë për femrat, përqindja e tyre ishte

respektivisht 90% dhe 10%.

Në një studim tjetër të kryer nga Foley dhe Safran (1994) u mat frekuenca e përdorimit të

përemrave specifikë gjinore sipas klasifikimit mashkullore (ai, atë dhe i tij) dhe femërore (ajo,

saj dhe asaj) dhe neutral (ajo, ata dhe ai / ajo).

Nga studimi u gjet se raporti i përdorimit të përemrave mashkullore ishte 7 me 1 në raport me

përdorimin e përemrave femërore. Witt (1997) në studimin e saj mbi paragjykimet gjuhësore që

kanë autorët e teksteve .

Sipas këtij studimi autoret femra janë më të prirura për të përshkruar në mënyrë të drejtë dy

karakteret meshkuj dhe femra dhe për të shkruar personazhet që kanë një bilanc në tipare

mashkullore dhe femërore.

Autorët meshkuj shkruajnë ekskluzivisht për meshkujt dhe përvojat mashkullore . Davies (1995)

bëri një studim, gjuha në tekstet e përdorura, i përket përemrave mashkullor të përgjithshëm.

Sipas tij shumica e përemrave të përdorur në libra ishin mashkullore.

Lawrence dhe Tshuma (1992) gjithashtu shqyrtuan gjuhën e njëanshme gjinore në tekstet e

shkollës fillore në Zimbabve.

Rezultatet treguan se gjuha mashkullore e përgjithshme është mjaft e përhapur. Njerëzit në

tekstet shkollore ishin meshkuj, siç shfaqeshin nga përdorimi i përemrave mashkullorë.

Institucionet arsimore të vëndeve të ndryshme, kanë bërë përpjekje për të minimizuar ose

shmangur fare, përdorimin e gjuhës së njënashme gjinore në tekstet shkollore, përmes hartimit të

udhëzimeve përkatëse .

Disa nga institucionet që kanë hartuar udhëzime të tilla janë: Shoqata Psikologjike Amerikane

(APA) 1983, McGraw-Hill Company-1984 dhe Fernand Nathan Publishers-1980. APA në 1983,

për shembull, zhvilloi dhe nxorri udhëzime për t'u përdorur nga autorët dhe redaktorët se si të

shmangnin gjuhën seksiste në punën e tyre. Publikimet e APA kërkuan nga autorë të teksteve, të

përdornin gjuhën jo-seksiste ( gjuhën jo të njanshme gjinore në tekstet që ata prodhojnë).

14

E njëjta gjë, ka ndodhur edhe në Francë ku botuesit kanë nxjerrë rekomandime për autorët e

teksteve dhe ilustrimeve. Biraimah (1998) sugjeron ndërhyrje në nivelin e përzgjedhjes së

teksteve të përshtatshme nga mësuesit.

Ata duhet të sigurojnë se tekstet shkollore, janë të lirë nga paragjykimet gjinore.

Sipas saj, ka disa shtëpi botuese që kanë publikuar udhëzimet që kanë për qëllim për të ndihmuar

mësuesit në përzgjedhjen e teksteve. Mësuesit duhet të kontrollojnë:

1. Nëse gjuha e tekstit nuk arrin ekuilibër gjinor.

2. Përdorimin e gjuhës së përgjithshme për gjininë mashkullore.

Bazuar në rezultatet ,në gjuhën gjinore të njëanshme në tekstet shkollore, hulumtuesit kanë

rekomanduar shpesh botuesit që proceset e redaktimit të jenë shumë strikte (Foley dhe Safran

1994 dhe Obura 1994).

Autorët dhe redaktorët, qofshin femra apo meshkuj, duhet të ndjekin udhëzimet e tilla për të

shmangur gjuhën jo-seksiste në të gjitha tekstet e tyre (Foley dhe Safran 1994).

Në shumë udhëzime është theksuar me forcë ,se përhapja e informacionit të barabartë gjinor dhe

përdorimi i gjuhës së paanshem në tekste është një, domosdoshmëri.

Megjithatë edhe pse ka udhëzime të tilla tesktet mësimore nuk kanë arritur të jenë të çliruara nga

gjuha seksiste. Në një studim të Davies (1995) , theksohet se, idetë seksiste ekzistojnë në tekstet

Indiane megjithëse në ekzistencën e udhëzimeve kërkojnë të eliminohen paragjykimet gjinore.

Është e rekomandueshme, pra, se udhëzimet duhet të jenë të qarta , praktike dhe të drejtuara për

autorët, ilustruesit, mësuesit, botuesit dhe edukatorët. Për të bërë udhëzime të suksesshme, është

rekomanduar që udhëzimet, mes të tjerash, duhet të shoqërohen nga:

• Ndryshimet në politikën e arsimit.

• Monitorimin periodik të librave në përdorim në klasë.

• Zhvillimi i udhëzimeve për të punuar me materiale ekzistuese të njëanshme.

• Nxënësit mësojnë ,sesi të analizojnë përmbajtjen e materialeve të njëanshëm,

përmes të mësuarit, për të njohur paragjykimet gjinore

15

• Zhvillimi i skemave, për të inkurajuar më shumë gratë aktiviste, ilustruese dhe

fotografëve që të jenë të përfshirë në prodhimin e librave për fëmijë dhe tekste.

1.5.1 Ndikimet e portretizimit të diferencuar të roleve gjinore në personazhet e librave.

Tekstet që karakterizohen nga stereotipe të shumtë gjinore, i klasifikojnë në pikëpamjen e roleve

gjinore, që të shpien në seksizëm. Sipas Michel (1986), seksizmi është rezultat i qëndrimeve,

veprimeve dhe strukturave mësimore, të cilat janë vartëse ose diskriminojnë një individ ose një

grup njerëzish, për shkak të gjinisë së tyre. Seksizmi ,përmes teksteve arsimore, ka si negative

dhe ndikimet në zhvillimin e nxënësve meshkuj dhe femra, që përdorin tekstet seksiste.

Efektet e paragjykimeve gjinore, në tekstet shkollore te nxënësit.

Tekstet shkollore që shprehin në mënyrë të pabalancuar meshkujt dhe femrat ,kanë efekte

negative te nxënësit. Disbalancat, mund të jenë në gjuhën e shkruar, ushtrime, ilustrime. Çfarë

është vënë në dukje nga rezultatet e hulumtimit të fundit, është se femrat në krahasim me

meshkujt janë të pafavorizuar pasi ato janë lënë krejtësisht jashtë ose janë të nën-përfaqësuara në

tekste (Koza 1994)

.Kjo ndikon negativisht në perceptimine nxënësve që nesër do të jenë qytetarë të ardhshëm.

Sidomos kjo ndikon negativisht në vetëperceptimin e femrave kur ato vënë re që janë të lëna

mënjanë. Ato mund ta shohin veten e tyre si më me pak vlerë sesa meshkujt si rezulatt i këtyre

pasqyrimeve në tekste (Charlotte 1976).

Nxënësit e pranojnë si të mirëqënë ,përjashtimin e grave në funksione të rëndësishme sociale

dhe politike.. Në lidhje me emërtimin dhe joemërtimin e personazheve në tekste, është më e lehtë

për një lexues për shembull, për tu identifikuar me një personazh me emër sesa me një pa emer

(Kabira dhe Masinjila 1997).

Fëmijët do të kenë si rezultat modele të mungesës se rolit me të cilin ata do të identifikohen.

Tekstet i kushtojnë rëndësi meshkujve dhe kjo, ndikon keq për fëmijët. Mungesa e modeleve

femërore ndikon po ashtu, shumë keq, si për vajzat dhe për djemtë. Vajzat dhe djemtë ,kanë

nevojë për arritjen e modeleve të orientuar, në të cilat ata mund të lidhen apo të identifikohen.

16

Sipas studiuesve, mënyra e përshkrimit të personazheve femra dhe meshkuj ndikon edhe në

zgjedhjen e drejtimeve të shkollimit të nxënësve.

Sipas Michel (1986), përshkrimet e bëra në tekstet shkollore të matematikës, ku numri i

meshkujve të përshkruar në këto tekste ishte shumë më i madh sesa i vajzave, i ka nxitur

djemtë, që të orientohen drejt lëndëve matematikore, ndërsa vajzat shumë më pak.

Efekte mjaft negative te nxënësit, ka po ashtu edhe mënyra e portretizimit të burrave dhe grave

që lidhet me rolet e tyre ekonomike.

Fakti që, femrat paraqiten në role dytësore , shërbyese, dhe burrat në role ekonomike, ka një

efekt negativ në perceptimin e nxënësve. Sipas Obura (1991), ky përshkrim i njëanshëm, i bën

nxënësit të mësojnë nga tekstet, se gratë janë të varura nga burrat dhe të mos krijojnë një mendim

për barazinë e burrave me gratë dhe domosdoshmërinë e ndërveprimit mes tyre.

Përshkrimet në tekste, që portretizojnë djemtë, në një gamë më të gjërë rolesh prodhuese,

inkurajon djemtë për të parë botën e punës si të tyren dhe jo për femrat.

Rezultatet tregojnë, për shembull, se në tekstet e shkollës gratë përshkruhen kryesisht në rolin e

nënës dhe të gruas, ndërsa burrat përshkruhen në një shumëllojshmëri punësh dhe aktivitetesh,

por rrallë në rolet familjare.

Kjo ndikon në mendjen e nxënësve dhe krijon idenë se, meshkujt janë për punë jashtë shtëpisë,

ndërsa femrat për punët e shtëpisë dhe role mbështetëse.

Edhe mënyra e portretizimit të tipareve të personalitetit te femrat dhe meshkujt ka një ndikim të

fuqishëm, në psikikën e nxënësve. Stereotipet në lidhje me tiparet e personalitetit të

personazheve femra dhe meshkuj , i kategorizojnë femrat dhe meshkujt në mënyra të ndryshme.

Fakti është që femrat përshkruhen me një sërë tiparesh që i vënë ato në një pozicion inferior, në

lidhje me meshkujt.

Pranimi i një pozicioni të tillë nga fëmijët ,ka pasoja shkatërruese në perceptimin që ka për veten

fëmija (UNESCO 1992). Sipas Bem (Cituar në UNESCO 1992) tekstet shkollore, të cilat

inkurajojnë mashkullin dhe sjelljet mashkullore dhe injorojnë apo dekurajojnë femrat dhe sjelljen

femërore ka të ngjarë të luajnë një rol të madh në zhvillimin e prirjes te nxënësit që të mos

respektohet barazia gjinore (Gupta dhe Su Yin 1990).

17

Nuk duhet harruar, se përdorimi i gjuhës së njëanshme gjinore në tekstet shkollore, ka efekte të

ndryshme në të dy grupet e nxënësve, femra dhe meshkuj. Injorimi i femrave, manifestohet me

përdorimin e gjinisë mashkullore, për t’iu referuar qenieve njerëzore në përgjithësi.

Përdorimi i termave mashkullore, për t'iu referuar të gjithë njerëzve, i përjashton femrat. Sugino

(1998) argumenton se përdorimi i termave të përgjithshme gjuhësore ilustron pabarazitë midis

burrave dhe grave.

Gjithashtu, paragjykimet gjuhësore, nëpërmjet përdorimit të termave të përgjithshme, që janë

mashkullore, ilustrojne pabarazi midis femrave dhe meshkujve, në një gjuhë. (Basow 1993). Ajo

që mund të përgjithësohet është se paragjykimet gjinore në gjuhë, komunikohen dhe për këtë

arsye, përforcojnë prirjet e njëanshme gjinore për shoqërinë.

Injorimi i personazheve femra është ilustruar mjaft mirë në studimet lidhur me tekstet e

matematikës, ku fëmijët në mënyrë të pandërgjegjshme mund të marrin mesazhin se materialet e

matematikës janë vetëm për djemtë dhe jo për vajzat (Clarkson 1993).

Kjo krijon përshtypjen se matematika nuk është një lëndë për femrat. Clarkson (1993) ka

rekomanduar, që është e rëndësishme që tekstet e matematikës dhe shkencave të mos e përdorin

gjuhën në mënyrë të njënashme duke bërë të padukshme femrat.

Një prezantim i tillë mund t’i çojë gratë dhe vajzat të mendojnë se ata janë të përjashtuara dhe

janë të dekurajuara duke u konsideruar se matematika dhe shkencat nuk janë lëndë për to.

Pavarësisht nga lloji i paragjykimeve të gjuhës së portretizuar në një tekst, një gjini, në shumicën

e rasteve femërore, i mohohet mundësia e pjesëmarrjes në sfera të ndryshme të jetës. Gratë, për

shembull, janë mohuar potencialisht për të punuar në disa fusha / profesione që i janë vënë

etiketat mashkullore .

Në mënyrë të përmbledhur efektet e stereotipeve gjinore mbi nxënënsit janë si më poshtë:

• Ekspozimi i përsëritur i imazheve të stereotipeve gjinore në tekstet shkollore, ka mundësi

të ketë efekte të dëmshme , në respektin për veten, veçanërisht të vajzave. Nëqoftëse,

tekstet portretizojnë norma të caktuara gjinore, vetë-imazhi i lexuesve është dëmtuar. Për

18

shembull, nëse tekstet tregojnë epërsinë e meshkujve, nxënësit mund të mendojnë se në

shoqëri nuk ka vend për vajzat.

• Zhvillimi konjitiv i fëmijës, mund të dëmtohet dukshëm si rezulatt i paragjykimeve

gjinore në teskte ,duke mos zgjedhur p.sh., degë të ndryshme studimi që mendojnë se

janë për femrat ose për meshkujt nëpërmjet idesë së gabuar që është përcjellur nga tekste

shkollore.

• Orientimi i gabuar i nxënësve për të ardhmen e tyre. Fëmijët mund të ndikohen për

zgjedhjen e e drejtimeve të tyre në të ardhmen (p.sh., profesionet etj ) si pasojë e

portretizimeve të stereotipizuar gjinore në teskte shkollore .

Për shembull, në qoftë se tekstet tregojnë se vetëm gratë janë për role familjare dhe shërbyese,

ndërsa burrat janë të përshkruar në një gamë të gjerë mjaft interesante, në profesione e status më

të mirë, fëmijët e të dy sekseve mund të marrin mesazhet që vajzat priten për të përmbushur

vetëm role të nënshtruara në jetën e tyre, në të ardhmen.

Këto lloj tekstesh, e keqorientojnë fëmijën në shkollimin e tyre të ardhshëm dhe nuk krijojnë

mundësi për barazi gjinore.

Autorë të tjerë të cilët kanë diskutuar edhe efektet negative të teksteve seksiste mbi vajzat

përfshijnë Michel (1986) dhe Marland (1994) ndikimin negativ tek to, Michel (1986) ka

diskutuar pasojat e mëposhtme të këtij ndikimi. Tekstet seksiste:

Krijojnë imazhe seksiste dhe stereotipet që frenojne qëllimet profesionale

të vajzave në mënyrë që ato të mund ti përshtaten profesioneve

tradicionale

Pengojnë zhvillimin e plotë intelektual, emocional dhe profesional të

femrave, i bëjnë vajzat të humbasin pavarësinë e tyre dhe u ndalohet të

japin kontributin e plotë për zhvillimin e shoqërisë.

19

1.6 Studime të kryera në Shqipëri lidhur me stereotipet gjinore.

Studimi i stereotipeve gjinore në tesktet shkollore në Shqipëri është i kufizuar. Në dijeninë e

autores është bërë një studim i vetëm, në lidhje me tekste shkollore nga Qendra e Aleancës

Gjinore në Shqipëri. Të cilin po e analizojmë në mënyrë të përmbledhur më poshtë.

Përgjatë studimit të teksteve të ciklit fillor, (Gjermeni.,E, Dhamo.M, Sinani..M et al.,Tiranë,

2005) u vu re, që ilustrimet në fokusin e tyre kishin meshkujt.

Vetëm në tekstet e Edukatës Shoqërore (1-4) kjo gjë ishte më pak e dallueshme. Aty është bërë

përpjekja konstante për të ruajtur ekuilibrat, jo vetëm në ilustrime, por edhe në personazhe

përfaqësuese, role sociale, etj.

Në tekstet si Abetarja, Leximi, Matematika dhe Dituria, bien në sy ilustrimet ku dominojnë

djemtë.

Ata, permes gjuhës së trupit, duket se janë në pozicione lideri apo dominues. Ata, jo vetëm që

zënë pjesën më të madhe të faqes së librit, por përgjithësisht mbajnë detyra dhe përcjellin tipare

si: “mjekë”, “trima”, “punëtorë”, “të urtë”, “shkencëtarë”, “iniciatorë”. Në të njëjtën kohë,

ata paraqiten si “të prapë”, “të pakujdesshëm për veten dhe higjienën”, etj.

Figurat e vajzave janë vendosur kryesisht në sfond të ilustrimit. Edhe në rastet kur vajzat kanë

rolin kryesor, ato fshihen pas një dukurie apo fenomeni ku figura mbetet e zbehte.

Përgjithësisht, ato janë në funksion të djemve, vëllezërve, shokëve etj., gjithmonë më të pastra,

më të bukura, më të mira me mësime, por jo iniciatore. Përgjithësisht, gjenden në ambientet e

shtëpisë ose shkollës, dhe rrallëherë në oborr, duke luajtur me shokët.

Individi, pavarësisht nga përkatësia gjinore, kryen disa role në institucionet sociale që mund të

kenë interpretim gjinor. Familja është institucioni social disi më "konservator" se institucionet e

tjera, në kuptimin që ndryshimi në të mund të ndodhë më ngadalë. Edhe rolet gjinore të individit

në familje janë përgjithësisht tradicionale.

Nuk ndodh kështu në institucionet sociale të tjera si shkolla, komuniteti, etj. ku individi luan

role sociale jashtë dhe mbi përkatësinë e tij gjinore. Në tekstet e analizuara, gratë dhe vajzat janë

20

vendosur në role kujdesuese: janë ato që përkujdesen për anëtarët e familjes dhe një gjë e tillë u

mësohet që në fëmijëri.

Mesazhet që u jepen vajzave, i kujtojnë ato vazhdimisht se kanë një përgjegjësi të veçantë, “Një

vajzë në moshën tënde qëndronte mbi kokën e vëllait të vogël të sëmurë. Ajo nuk luante me

kukulla, nuk luante jashtë” Edukata shoqërore -2. Në Leximin -2 jepet Taulanti në ditën e parë të

shkollës, “nëna dhe motrat e ndihmojnë të vishet, ndërkohë që nëna e këshillon që të bëhet i

mençur si xhaxhai”.

Promovimi i figurave mashkullore ndodh jo rrallë. Në Leximin -2 jepen tre mjekë të mëdhenj,

një doktor që vdes dhe këshillon mjekët e rinj (të cilët janë meshkuj). “Mbollën të tjerët ha ti…”

Tema (29) Mbreti pyet plakun e mençur qe jep përgjigje filozofike.

Në mësimin “Gjumi i shqetësuar” (Leximi 2, fq.108 “daja mjek këshillon nipin si duhet të

ushqehet dhe si duhet të flerë”. Natyrisht, djali i vuri menjëherë në jetë fjalët e dajës mjek. Edhe

në mësimin “Dheu është flori” Leximi -2, fq.118, “plaku këshillon djemtë të punojnë tokën sepse

ka fshehur flori”, vetëm pas pesë vitesh ata kuptojnë se për çfarë floriri e kish fjalën plaku.

Ambienti, ku gruaja haset më shpesh, është kuzhina.

Autoriteti që gratë gëzojnë është përqendruar brenda shtëpisë. Në Diturinë e Natyrës -3 fq.21

“nëna me përparëse po përgatit ushqimin”. Përgatitja e ushqimit është përgjegjësia themelore e

gruas dhe është një përgjegjësi e cila i atribuohet qoftë edhe “në anë të detit”. Nëna i tregon

djalit sesi uji po valon në një tenxhere të vendosur mbi sobë, Dituri natyre -4. “Dje nëna qortoi

përsëri motrën se, kur doli nga dhoma, e la dritën ndezur. Motra ime i thotë se ka frikë. Ndërsa

nëna i thotë se energjia elektrike kushton dhe se të gjithë duhet të kursejmë në shtëpi” (Edukata

shoqërore- 2, fq.32).

Në Edukatën Shoqërore-2 fq.8, fotot që ilustrojnë përmbajtjen e tekstit japin mesazhe të qarta

mbi mënyrën se kush? bën çfarë? në familje dhe përgjegjësia e cilit individ është të kryejë punë

të caktuara brenda dhe jashtë familjes.

Në temën e dytë të librit të Edukatës Shoqërore Secili ka përgjegjësitë e veta jepen ilustrimet

përkatëse për përgjegjësitë që duhet të kenë anëtarët në një familje.

Në këtë rubrikë jepen 6 foto: babai rregullon hekurin; mamaja po qep me makinën qepëse;

gjyshi po lexon gazetën; nëna po thur triko/çorape; djali i vogël po luan me lodra; vajza po bën

detyrat e shtëpisë. Fotot ku prezantohen djemtë dominojnë.

21

Në tetë fotot që jepen në rubrikën 12, në 6 figura paraqiten djem, kurse në dy të tjerat objekte

(Edukata shoqërore-2, fq.33). Në temën Mjetet që e bëjnë më të lehtë punën tonë në Diturinë e

Natyrës-3 fq.101-10 ndodhen 6 figura, ku vetëm në një prej tyre ndodhet një vajzë që po tërheq

librat me një fill nga tavolina.

Në fotot e tjera përkatësisht: djemtë po tërheqin një arkë të rëndë; një burrë po shtyn një fuçi; një

burrë po ngre një kovë me çikrik, një burrë po hap një kapak. Ilustrimet favorizojnë paraqitjen e

djemve duke bërë aktivitete të rëndësishme.

Në mësimin Zgjatja e ngjarjeve Dituria e Natyrës-3. Fq.128-131 nga 7 foto që ilustrojnë

aktivitete të ndryshme, 5 foto fokusohen ekskluzivisht tek djemtë, një foto tek një vajzë e cila po

i mëson mësimin motrës dhe vëllait më të vogël dhe një tjetër ndodhen grupe vajzash dhe djemsh

(në një kopsht vajzat luajnë me litar, djemtë luajnë me top, djemtë luajnë me makina).

Në Diturinë e Natyrës -4 (Rubrika 33: Përhapja e tingullit), jepen katër foto, ndër të cilat vetëm

një ka në fokus një vajzë e cila po mbron veshët për të mos dëgjuar zhurm

22

KAPITULLI I DYTË 2.METODOLOGJIA E STUDIMIT

Në këtë seksion ,do të bëhet një përshkrim lidhur me qëllimet dhe objektivat e studimit,

instrumentat e përdorur për të vjelur informacionin, madhësinë e kampionit dhe teknikat e

përdorur në zgjedhjen e tij, si dhe mënyrën e analizimit të të dhënave.

2.1 Qëllimi i studimit

Qëllimi i këtij studimi ka qënë që të eksplorojë stereotipet lidhur me rolet gjinore në tekstet

mësimore të ciklit të ulët në Shqipëri.

2.2. Objektivat e këtij studimi janë

1. Në mënyrë më specifike studimi synon këto objektiva:

1. Frekuencën (shpeshtësinë) e shfaqes (paraqitjes) të karaktereve (personazheve) femra dhe

meshkuj në tekstet e ciklit të ulët.




aktivitetet jashtë shtëpisë (aktivitete ekonomike dhe të punësimit) në tekstet e ciklit të

ulët.

4. Mënyra e përshkrimit të lojërave sipas gjinisë në tekstet shkollore.

.

2.3 Metoda e përdorur për analizën e të dhënave

Metoda e përdorur për të realizuar qëllimin dhe objektivat e studimit, është analiza e

përmbajtjes. Përmes kësaj metode, analizohet secila pjesë e informacionit (pjesa e shkruar dhe

ilustrimet) në tekstet shkollore të përzgjedhura, për këtë studim.

Në këtë studim, janë përdorur krahas, përshkrimeve të fenomeneve edhe elementë sasiore.

Analiza sasiore shikon praninë ose mungesën e karaktereve mashkull dhe praninë e stereotipeve

të ndryshme gjinore, duke analizuar ilustrimet dhe përmbajtjen e tekstit të shkruar .

23

Në analizën e përmbajtjes kemi kategorizuar përshkrimet , ilustrimet ose çdo mesazh tjeter, në

grupe të ndryshme dhe çdo gjë është llogaritur në numra. (Pra, kam bërë kodime numerike

lidhur me pjesët e informacionit që analizohet në varësi të qëllimeve dhe objektivave të studimit.

.

2.3.1 Avantazhet e përdorimit të metodës së analizës së përmbajtjes ( AP)

Në shumë studime të kësaj natyre, është përdorur analiza e përmbajtjes. Kjo metodë ka

avantazhet dhe disavantazhet e veta (Berelson 1952, Krippendorf 1980, Palmquist 1998 dhe

Weber 1990).

Në këtë studim , lidhur me tekstet shkollore kemi përdorur këtë metodë duke patur parasysh

avantazhet e mëposhtme:

- Kjo metodë, lejon që të përdoren elementë sasiorë dhe cilësorë në analizën e të

dhënave. Përdorimi i elementëve të tillë ,e pasuron studimin se e shikon

fenomenin që studiohet, jo vetëm, nga ana numerike, por edhe nga ana

fenomenologjike.

- AP bën të mundur që, të analizohen me lehtësi në sasi dhe në mënyrë sistematike

të dhënat e informacionit . Duhet theksuar se, në këtë studim janë përdorur një

numër i madh tekstesh për t’u analizuar (42 tekste të shkollës fillore në Shqipëri)

- AP të lejon që të studiohet në mënyrë direkte informacionin në lidhje me rolet

gjinore ashtu siç është shkruar nga autorët e teksteve.

- AP lejon studimin e proceseve që ndodhin gjatë një kohë të gjatë duke siguruar

kështu një pamje të evoluimit të fenomenit të roleve gjinore nga njëra kohë në

tjetrën.

- Në kampionin e këtij studimi, ka pasur tekste të cilat u botuan në vitin 1981 dhe

u rishikuan më vonë në 2000. Studimi i përmbajtjes së këtyre teksteve të lejon të

mësosh prirjen e pasqyrimit të roleve gjinore në tekstet e ciklit të ulët në Shqipëri

në planin historik.

- AP të lejon të studiosh fenomenin pa ndërhyrë dhe pa u vënë re. Përdorimi i kësja

metode nuk ndikon në fenomenin që po studiohet dhe në këtë mënyrë të lejon të

bësh një analizë më objektive të fenomenit në studim.

24

- AP të lejon të mbledhësh dhe të interpretosh të dhëna që lidhen me tematikë

shumë të larmishme. Në këtë studim ajo është përdorur për të mbledhur të dhëna

për aspekte të ndryshme të stereotipeve gjinore në tekstet shkollore.

- AP të lejon të mbledhësh të dhënat ashtu siç janë shkruar në tekste duke siguruar

në këtë mënyrë një nivel të lartë autentik.

- Të dhënat e mbledhura me anë të AP janë të qëndrueshme dhe në këtë mënyrë

mund të rianalizohen nga studiues të tjerë. Kjo gjë siguron një nivel të lartë

besueshmërie të studimeve.

- AP të lejon të interpretosh në mënyrë të saktë të dhënat e grumbulluara.

- AP bën të mundur kryerjen e studimit pa një kosto të lartë financiare. Ajo është

ekonomike si në aspektin e kohës ashtu edhe në aspektin financiar.

2.3.2 Disavantazhet në përdorimin e AP

• Kampion i kufizuar. Studimet të cilat përdorin AP si një metodë kërkimore, kanë një

dobësi, pasi madhësia e mostrës nuk është përfaqësuese dhe për këtë arsye, nuk lejon që

rezultatet të përgjithësohen. Kjo mangësi në këtë studim është kapërcyer duke bërë

objekt të analizës 42 tekste të shkollës fillore në Shqipëri të cilat përbëjnë edhe

popullatën e teksteve të ciklit të ulët

• Gabimet e mundshme në analizën e të dhënave dhe interpretimeve. Si çdo metodë tjetër

edhe AP mund të lejojë nivele të ndryshme gabimi në interpretimin e të dhënave

sidomos në rastin e përdorimit të elemenëtve të analizës cilësore.

• AP ka tendencën të jetë shumë sasiore. Për të shmangur këtë dobësi në këtë studim, janë

përdorur ,si elementë sasiorë ashtu edhe cilësorë.

• Injorimi i rrethanave në të cilën është prodhuar dokumenti. AP shpesh injoron kontekstin

në të cilin është shkruar një tekst që analizohet . Ajo kufizohet në shqyrtimin e

komunikimeve të regjistruara. Në këtë studim për të shmangur këtë dobësi , është marrë

parasysh edhe rrethana në të cilën janë shkruar tekstet që janë analizuar.

25

• Analiza e përmbajtjes mund të jetë e vështirë të automatizohet ose kompjuterizohet. Kjo

ka qenë një vështirësi në kryerjen e këtij studimi pasi është përdorur kryesisht puna

manuale gjatë vëzhgimit dhe dokumentimit të të dhënave, gjë që e ka zgjatur procesin e

studimit.

• Subjektiviteti. AP munë të jetë subjektive dhe kjo mund të ulë saktësinë e interpretimit

të të dhënave. Për të shmangur këtë dobësi, në këtë studim janë përdorur instrumenta

shumë konkrete (formularë vëzhgimi)

• Mungesa e një dokumnetacion të plotë. Kjo është një dobësi tjetër e AP. Në këtë studim

kjo dobësi është shmangur pasi ekzistojnë lista e plotë e teksteve të ciklit të ulët , të cilat

janë siguruar plotësisht dhe janë bërë objekt i analizës.

2.4 Zgjedhja e kampionit të studimit

Kampioni i këtij studimi përbëhet nga 42 tekste të cilat përdoren aktualisht në shkollën fillore

në Shqipëri . Tekstet, të cilat i janë nënshtruar analizës së përmbajtjes janë: Abetarja, Edukata

Shoqërore 1, 2, 3, 4, 5, Gjuha Shqipe 2, 3, 4, 5, Dituri Natyre 3, 4, 5, Edukim Muzikor 2, 3, 4,

Leximi 4, 5. Aftësim Teknologjik 5. Të mësojmë historinë dhe gjeografinë lokale 5.

Në këtë kampion nuk është përfshirë teksti i matematikës 1-5 sepse gjuha e shkruar konsiston

vetëm në përshkrimin e rombeve, dhe të veprimeve të shumëzimit ,pjesëtimit etj. Si pasojë në

këtë tekst elementët stereotipizues mungonin ose në disa raste ishin aq të paktë sa nuk mund të

bëhej një kategorizim i tyre në bazë të qëllimeve të studimit. .

2.4.1 Identifikimi i kategorive për Analizën e përmbajtjes

Esenca e Analizës së përmbajtjes është kategorizim që sipas Weber ( 1990) është një grup

fjalësh me kuptim apo ngjyresa të ngjashme. Analiza e përmbajtjes është fokusuar në

përshkrimet për secilën kategori të stereotipeve gjinore të përcaktuar në lidhje me qëllimin dhe

objektivat e ketij studimi.

26

Në këtë studim përcaktimi i kategorive që janë analizuar është bërë apriori. Me fjalë të tjera kjo

do të thotë se përcaktimi i kategorive është bërë para se të analizohet përmbajtja konkrete e

teksteve.

Përcaktimi i kategorive është bërë duke u bazuar në teoritë përkatëse lidhur me rolet gjinore dhe

në studimet empirike që janë kryer në këtë fushë.

Ky studim ka marrë parasysh ato kategori për të cilat është rënë dakord më parë edhe nga

autorët e tjerë të studimeve lidhur me rolet gjinore në tekstet shkollore.

Përcaktimi i kategorive për analizë varet nga qëllimi dhe objektivat kërkimore të secilit studim.

Në këtë pikëpamje, studime të ndryshme lidhur me stereotipet gjinore, kanë përcaktuar kategori

të ndryshme.

Në këtë studim janë përdorur katër kategori për të hulumtuar mënyrën e përshkrimit të roleve

gjinore në tekstet shkollore. Përshkrimi i secilës kategori është bazuar në analizat e përmbajtjes

së gjuhës së shkruar dhe ilustrimeve në tekstet shkollore.

Gjatë përcaktimit të kategorive për analizë jemi përpjekur që të kategoritë të jenë ekskluzive (pra

në to të përfshihen të gjithë elementët që lidhen me këtë kategori).

Kjo, mendojmë se ka siguruar nivelin e duhur të besueshmërisë , në kodimin dhe analizimin e

roleve gjinore, që janë pasqyruar në tekstet shkollore.

Katër kategoritë e përcaktuar për t’u analizuar në këtë studim janë: (1) frekuenca e paraqitjes së

karaktereve femra dhe meshkuj në tekstet shkollore, (2) rolet gjinore në familje (3) rolet

ekonomike (prodhuese) për femrat dhe meshkujt, (4) rolet politike shoqërore për meshkujt dhe

femrat dhe (4) lodrat për meshkujt dhe femrat siç janë paraqitur në tekstet shkollore të ciklit të

ulët në Shqipëri.

2.4.2 Përshkrimi i katër kategorive të përcaktuara për t’u analizuar .

Frekuenca e paraqitjes së karaktereve femra dhe meshkuj

Në këtë kategori është bërë numërimi i shpeshtësisë së paraqitjes në tekstet e ciklit të ulët i

personazheve femra dhe meshkuj. Më pas janë raportuar frekuencat, përqindjet dhe raportet e

27

përshkrimit në tekstet e ciklit të ulët, të personazheve femra dhe meshkuj.

Frekuenca e shfaqjes së personazheve femra dhe meshkuj në tekste është një tregues i fortë i

njëanshmërisë gjinore në tekstet e ciklit të ulët.

Mbledhja e të dhënave lidhur me frekuencën e shfaqjes së personazheve femra dhe meshkuj në

tekste është bërë me anë të tabelës së mëposhtme:

Teksti___________________________

Frekuenca e shfaqjes Totali i shfaqjes

1. Personazhet femra

2. Personazhet meshkuj

2.5 Rolet gjinore në familje (rolet riprodhuese ose mbështetëse)

Rolet riporodhuese ose mbështetëse janë rolet që kryhen zakonisht në shtëpi .. Në këtë studim

me këto role kemi patur parasysh, pastrimin (fshirjen e pluhurave), qepje si dhe aktivitetet e

lidhura me gatim, blerje të ushqimive, përgatitjen e tyre, kujdesin , mirëmbajtjen e shtëpisë dhe

anëtarëve të tij, duke përfshirë dhe kujdesin për fëmijët.

Të gjitha këto role, janë shumë të rëndësishme për mirëqënien e familjes,por ato nuk

konsiderohen shpesh si një punë e vërtetë dhe janë të papaguara.

Këto role, tradicionalisht janë parë si punë e grave dhe e vajzave. Analiza e përmbajtjes në këtë

kategori ka patur për qëllim, që të evidentojë se kush i kryen këto role në familje (femrat apo

meshkujt) dhe sa shpesh i kryejnë ato.

28

Të dhënat janë mbledhur duke përdorur tabelën e mëposhtme: Teksti

Lloji i rolit në familje Kush e kryen rolin

Femra Mashkulli

Aktivitete prodhuese për femrat dhe meshkujt të përshkruara në tekstet shkollore

Aktiviteteve prodhuese janë rolet e kryera për të prodhuar mallra dhe punë për sigurimin e të

ardhurave.

Aktivitete të tilla përfshijnë ato bujqësore, profesioniet e ndryshme, punët në administratë etj. Në

këtë studim është synuar që të evidentohet :

• Frekuenca e meshkujve dhe e femrave të përfshira në aktivitetet prodhuese (ekonomike)

• Raporti i përfshirjes së femrave dhe meshkujve në aktivitete prodhuese

• Llojet e aktiviteteve prodhuese, në të cilat janë përfshirë femrat dhe meshkujt ashtu siç

përshkruhet në tekstet shkollore.

Të dhënat për këtë kategori u mblodhën duke përdorur tabelën e mëposhtme

Teksti________________________

Lloji i aktivitetit prodhues Kush e kryen

Mashkull Femër

Bujk

Agronom

Rrobaqepës

Sekretare

Etj...........

29

2.5.1 Rolet në komunitet (rolet politike dhe shoqërore)

Role të komunitetit janë aktivitetet e bëra për mirëqenien e përgjithshme të komunitetit.

Aktivitete të tilla përfshijnë rolet politike dhe sociale që kryejnë femrat dhe meshkujt Në këtë

kategori analiza e përmbajtjes është fokusuar në evidentimin e:

• Frekuencës së meshkujve dhe femrave të përfshira në aktivitete politike- sociale.

• Raportit të përfshirjes së femrave dhe meshkujve në aktivitete politike

• Llojeve të aktiviteteve politike-sociale në të cilat janë përfshirë femrat dhe meshkujt,

ashtu siç përshkruhet në tekstet shkollore

Të dhënat për këtë kategori u mblodhën duke përdorur tabelën e mëposhtme

Teksti________________________

Lloji i aktivitetit politik dhe social Kush e kryen

Mashkull Femër

Mësuese

Drejtori

Kryetar bashkie

Mjeke

Pilot

Polic

Presidenti

Kryetari i grupit

Etj.....

30

2.5.2 Lodrat për meshkujt dhe femrat.

Në këtë kategori, analiza e përmbajtjes synon, të evidentojë llojet e lodrave dhe lojrave që

përdoren nga personazhet femra dhe meshkuj, të përshkruar në tekstet e shkollës fillore

Të dhënat për këtë kategori u mblodhën duke përdorur tabelën e mëposhtme:

Teksti________________________

Lloji i lodrës lojës së përshkruar në

tekst

Kush përfshihet në të

Mashkull Femër

Luaj me kukulla

Luaj me top

Djemtë me biciklete

Vajza behet mjeke

Vajza gatuan per kukullën

Luaj me helikopter

Djemte luajnë futboll

Etj...........

31

2.6 Kufizimet e studimit

Ky studim është fokusuar në analizën e përmbajtjes së teksteve të shkollës fillore, për të parë

nivelin e stereotipeve gjinore. Gjetjet e studimit, do të ishin më të plota nëse, studimi do të

shtrihej edhe në grumbullimin e të dhënave plotësuese nga burime të tjera.

Një nga kufzimet e studimit është, se nuk është arritur të kryhen intervista me shtëpitë botuese

për të parë problematikat dhe këndvështrimet që ata kanë, lidhur me qëllimin e këtij studimi.

Një kufizim tjetër është moskryerja e intervistave me autorët e teksteve të cilët kanë një peshë

kryesore në hartimin dhe dizenjimin e teksteve shkollore për të nxjerrë në pah sesi e perceptojnë

ata problemin e roleve gjinore në tekstet shkollore dhe nevojat e tyre në këtë aspekt.

Kufizim tjetër i studimit ,është moskryerja e një sondazhi me mësueist që përdorin tekstet e

shkollës fillore për të evidentuar qëndrimet e tyre lidhur me këtë fenomen dhe nevojat e tyre

lidhur me trajnimin e tyre në këtë fushë.

Përfshirja e mendimit të prindërve lidhur me stereotipet gjinore në tekste do të ishte mjaft i

vlefshëm, për këtë studim. Kjo ,do të sigurohej përmes aplikimit të pyetësorëve lidhur me këtë

çështje.

Po ashtu, aplikimi i instrumentave matës me nxënësit për të parë mendimin e tyre lidhur me

rolet gjinore në tekstet që ata përdorin. Kjo do të ndihmonte shumë në përmirësimin teksteve.

Së fundmi, moskryerja e intervistave në punonjës të Ministrisë së Arsimit , që mbulojnë punën

për hartimin e teksteve shkollore. Këto intervista do të evidentonin se çfarë bën konkretisht

Ministria e Arsimit dhe Shkencës për të kontrolluar tekstet shkollore?

A ka inspektorë të cilët merren me këtë çështje? Krahas strategjisë a ka politika të tjera që ndiqen

nga MASH lidhur me tesktet shkollore? Këto të dhëna do ta pasuronin më shumë studimin.

32

KAPITULLI I TRETË Analiza e të dhënave dhe interpretimi

3.1 Lënda: Abetare e përbashkët Shqipëri-Kosovë

Autor: Prof. Dr. M.Gjokutaj (Çano), Prof. Dr. Sh.Rroka, Prof. Dr. I.Krasniqi, S. Kumnova

(Pozhegu)

Shtëpia Botuese“Pegi” dhe “Dukagjini”

Prill 2012, ISBN 978-9928-124-51-7

Stereotipizimi i lojërave

Sapo nis të bësh analizën e tekstit, të bie në sy që në faqet e fillimit, ndarja e roleve dhe e

stereotipizimit. Në këtë tekst citohen shprehjet: “Luli me lahutë”, kjo fjali më pas është cituar me

figurë (faqe. 34) dhe fjalitë që citohen janë: “Luli ia la lahutën Lirës. Lira luan mirë me lahutë”.

Në këtë përmbajtje të fjalive edhe pse duket se edhe vajza mund të luajë me lahutë atë e mëson

përsëri djali. Po në këtë faqe (34) citohet fjalia se “Lira mori lule në mal” ndërkohë që ky veprim

mund të bëhet edhe nga djali. Ajo që del është se stereotipizimi i gjinive është prezent në fjalitë e

shprehura.

Më pas citohet fjalia se (faqe. 4) “Keli në kalë” dhe kjo fjali më pas tregohet me figurë (faqe. 36-

37) dhe bën një ndarje të roleve se me çfarë luajnë djemtë dhe çfarë mund të bëjnë vajzat. Në të

gjitha fjalitë e përdorura (faqe. 36-37) citohet se me çfarë luan Keli. Edhe në fjalinë me “Lulin”

idea e shprehur është se me çfarë luajnë djemtë ndërkohë që kjo mund të ishte edhe për femrat.

Ndërsa fjalitë të cilat janë të qarta janë: “Ola me robot (faqe. 4) dhe më pas kjo fjali tregohet

edhe me figurë (faqe. 38). Në këtë fjali del se edhe vajzat mund të luajnë me robot edhe pse

shpesh mund të perceptohet si një lodër mashkullore.

Stereotipizimi i roleve prindërore

Më prezente është roli i nënës që ka në këtë tekst dhe ajo zë një pjesë shumë të madhe në të

gjithë tekstin në krahasim me rolin e babait. Gjithashtu, ajo që del nga analiza e bërë është se

krahas rolit të nënës transmetohet edhe idea se shumë veprime ndaj fëmijës i përkasin nënës,

ndërkohë që këto veprime mund të kryen edhe nga babai.

33

Kështu citohet fjalia “Nëna me Umin” (faqe.4). Më pas (faqe 8-9), shfaqet një pamje e cila

tregon shkollën dhe nxënësit, duke ikur. Edhe nëse e vëren me kujdes, të bie në sy që vetëm nëna

është duke shoqëruar vajzën për në shkollë dhe roli i babait mungon.

Më pas , është po nëna ajo që i ka marrë fëmijët nga shkolla (faqe. 15). Ndërsa , në figurat e

përdorura (faqe. 15), ajo që vërehet është se në figurën “Familja ime” është vetëm nëna ajo që

shtron tavolinën dhe servir ndërkohë që ky veprim mund të bëhet edhe nga babai.

Fotoja tregon për një perceptim patriarkal dhe për një ndarje të roleve në familje, por kjo duhet të

ndryshojë, sepse këtë ritual mund ta kryejnë të dy prindërit dhe nuk ka pse të ketë ndarje. Ndërsa

më pas (faqe. 24) është nëna ajo që është me fëmijën në piknik.

Fjalia që citohet: “Mami luan me Inën” (faqe. 29). Përsëri kemi mungesën e rolit të babait. Duke

vazhduar më pas (faqe. 39) është përsëri nëna ajo që kujdeset për detyrat e vajzës. Citohet dhe

tregohet me figure (faqe. 41) që nëna bën pazaret.

Nëna është në festën e flamurit me fëmijët (faqe. 54) dhe citohet ,se vetëm nëna e uron fëmijën

për festën (faqe. 55). Nëna shoqëron fëmijën për në klinikën dentare (faqe. 68). Ndërsa citohet

se “babai pyeti Olën se cila janë ato gjëra që kanë formën e O-së” dhe në këtë tekst del se nëna

ishte ajo e cila kishte bërë byrekun për familjen (faqe. 81). Është nëna ajo që rri me fëmijët në

park (faqe. 109).

Ajo që vihet re, gjatë gjithë analizës së librit është se roli i nënës është gjithmonë prezent tek

fëmija, ndërkohë që, babai nuk merret me këto rituale të fëmijës.

Kjo duhet të ndryshojë dhe duhet të jepet ideja, se të dy prindërit i shoqërojnë fëmijët kudo. Por,

duke ndalur tek ky fakt, mund të themi se prezenca e babait në jetën e fëmijës është shumë e

rëndësishme, për të patur edhe një atashim të sigurtë dhe nesër ky fëmijë do jetë një individ i

shëndetshëm.

Nëse ne vazhdojmë i ndajmë rolet, atëherë do jetë shumë e vështirë për të kuptuar se cilat janë

nevojat psikologjike të fëmijës dhe çfarë duhet të bëjë një prind për të qenë i suksesshëm me

fëmijën e tij.

Më pas vërejmë (faqe 10-11) se ka një ndarje të drejtë të roleve në familje dhe figura na tregon

se edhe babai mund të fshijë me fshesë korenti, ndërsa nëna rregullon sendet në bufe.

Kjo është për tu vlerësuar dhe për tu ndjekur në të gjitha figurat dhe fjalitë që përdoren. Edhe

pse është e vetmja foto në të gjithë tekstin e cila ka një përmbajtje të saktë.

34

Stereotipizimi i profesioneve

Ndërsa në figurën “Luaj me shokët” (faqe. 15) tregohet se edhe vajzat mund të luajnë futboll

dhe kjo është një foto pozitive e cila nuk i ndan sportet edhe pse kjo lojë është më shumë për

meshkujt, ky perceptim duhet të ndryshojë.

Figura tjetër (faqe. 15) citon “Klasa dhe mësuesja ime” dhe ajo që perceptohet është puna e

mësueses. Ky profesion, përgjithësisht kryhet nga femrat dhe shumë pak janë meshkujt mësues

për filloren, për të mos thënë të rrallë.

Gjithashtu, roli i mësueses citohet në të gjithë tekstin (faqe. 22, 53, 63, 89, 115) se çfarë është

duke i mësuar ,mësuesja fëmijëve. Duke u ndalur tek ky fakt, mund të shprehemi se këtë

profesion mund ta kryejnë të dy gjinitë shumë mirë dhe nuk mund të ketë asnjë lloj problemi. Ky

perceptim i të menduarit duhet të ndryshojë tashmë!

Mbasi pamë se nëna merr një përkujdesje shumë të madhe në jetën e fëmijës dhe është prezente

kudo, ajo që vërehet gjatë analizës së librit, si të figurave ashtu edhe të fjalive del se roli i babait

është shumë pak prezent. Kjo vërehet vetëm në disa raste.

Kështu (faqe. 44 – 45) tregohet me figurë e më pas me fjali, që babai po luan me fëmijët në borë.

Ndërsa (faqe. 102) tregohet me figurë dhe me fjalë roli i babait që merret me detyrat e djalit. Më

pas kemi një pjesë së cituar e cila tregon se: “babai ka marrë vajzën në punën e tij dhe se ai ka

shumë punë gjatë gjithë kohës. Dhe kur vajza ikën në shtëpi ,i thotë nënës se babai kishte shumë

punë” (faqe. 106). Në këtë pjesë, tregohet qartë roli i babait dhe roli i nënës.

Në ndarjen e profesioneve sipas gjinisë, citohen fjalitë dhe shoqërohen edhe me figura. Kështu

citohet profesioni i peshkatarit dhe shoqërohet me figurë gjithashtu edhe e shoferit dhe vetëm

shitësja është në gjininë femërore (faqe. 53). Gjithashtu, profesioni i shitëses citohet dhe tregohet

me figurë përsëri në tekst (faqe. 83). Më pas citohet (faqe. 65) “rojtari i pyllit…” që kemi të

bëjmë me profesionin mashkullor. Gjithashtu citohet profesioni i xhamaprerësit si një profesion

mashkullor (faqe. 94-95) .

Roli i të dy prindërve shfaqet ku, babai është ai që mban shportën me rrush dhe nëna mban

çantën e vet në sup. Një figurë e cila tregon rolin e babait, në kopshtari dhe rolin e nënës (faqe.

58).

35

Grafiku 1. Lënda: Abetare e përbashkët Shqipëri-Kosovë

Autor: Prof. Dr. M.Gjokutaj (Çano), Prof. Dr. Sh.Rroka, Prof. Dr. I.Krasniqi,S. Kumnova

(Pozhegu)

Grafiku nr.1

3.1.1 Lënda: Abetare

Autor: Prof. Dr. M.Gjokutaj, Prof. Dr. Sh.Rrokaj

Shtëpia Botuese Shkonjë pas Shkronje

Tiranë, 2011; ISBN 978-99956-625-8-5


Në fillim të teksit paraqiten foto në lidhje me paraabetaren dhe ndër këto foto, ajo që pikas më

shumë është fotoja e babait (faqe. 5) i cili mban në krahë fëmijën dhe kjo është një foto për tu

vlerësuar dhe kjo foto duhet të ishte prezente edhe tek abetarja e përbashkët Shqipëri-Kosovë.

Roli ku shfaqet përsëri babi është tek vjersha “Për një shkronjë” (faqe. 98).

Duke qëndruar tek ky fakt, vërejmë që po tek paraabetarja tregohet fotoja me nënën e cila mban

fëmijën në krah dhe perceptimi që krijohet është i njejtë për të dy (faqe. 8).

Në këtë seksion vërehet një foto e cila tregon (faqe. 10) se një vajzë është duke luajtur me

makinë dhe ky fakt është tepër pozitiv, për një arsye të thjeshtë se kjo lodër është perceptuar si

mashkullore ndërkohë që tregon të kundërtën.

36


Ndalemi tek figurat të cila tregojnë profesionet. Kështu tregohet me figurë dhe citohet (faqe. 15)

në lidhje me profesionet të tilla si piloti, polici, piktori. Të gjitha këto profesione tregohen edhe

me figura mashkullore.

Ky perceptim shtjellohet edhe më tej (faqe. 83) ku përmenden profesione të tjera, po

mashkullore si rrobaqepësi, këpucari, mjeku, farmacisti, postieri, pastruesi, piloti, detari, shoferi,

taksisti. Në këtë paraqitje, që i bëhet fjalëve edhe me figura vërehet se nga katër fotografi, vetëm

njëra tregon mjeken, se figurat e tjera tregojnë bukëpjekësin, mësuesin dhe pilotin,pra figura

mashkullore.

A thua se këto profesione janë vetëm mashkullore? Apo gjuha e përdorur në shkrimin e tyre i

jep kuptimin mashkullor? Duke ndalur tek profesionet në paraabetaren fotoja e rradhës tregon

sportistin me figurë mashkullore (faqe. 17; 48).

Sporti nuk është i ndarë për gjinitë dhe kështu transmetimi tek fëmijët duhet të ishte në mënyrë të

drejtë! Një foto tjetër tregon me fjalë dhe me figurë (faqe. 62) profesionin e rojtarit të pyllit dhe

kjo më pas është edhe tek përralla e Çufos (faqe. 111) dhe gjithmonë shikohet si një profesion

mashkullor.

Profesion tjetër është edhe ai i shitëses (faqe. 80-81), i cili paraqitet me figurë femërore dhe

prezantohet si i tillë. Vetëm një rast paraqitet në tekst si mashkullor (faqe. 106) dhe kjo duke

treguar se zgjohen herët për të hapur dyqanet dhe ky si një veprim mashkullor që tregon

burrërinë e meshkujve.

Së fundi, tek profesionet citohet në pjesën e dhënë (faqe. 114) për dirigjentin, si figurë

mashkullore kjo edhe për faktin se rregullat drejtëshkrimore e përcaktojnë si mashkullore ashtu

si edhe disa profesione të tjera të cituara më sipër.

Më pas vërejmë rolin e nënës që është prezent në jetën e fëmijës. Në figurë (faqe. 22) paraqitet

nëna e cila përgatit fëmijën për në shkollë. Në këtë foto, duhet të ishte edhe figura e babait dhe

nuk kishte asnjë arsye për të munguar. Më pas, gjatë shqyrtimit të tekstit vërehet se përsëri roli i

babait në shumë raste mungon.

Kështu që, është nëna ajo e cila shfaqet (faqe. 26) me fëmijën për në shkollë. Më pas duke e

ndihmuar vajzën (faqe. 37) në bërjen e detyrave, etj.

37

Stereotipizimi i lojrave

Lahuta perceptohet si instrument mashkullor dhe kjo demonstrohet (faqe. 32) me figurë

mashkullore dhe me fjalë. Ndërsa tek abetarja e përbashkët Shqipëri-Kosovë ishte djali ai që ja

mësonte vajzës lahutën.

A thua se duhej patjetër të jepej një figurë e tillë? Nuk kishte figura të tjera të cilat të

transmetonin një gjë të përbashkët? Ndalemi përsëri tek lojërat dhe në tekst tregohet (faqe. 34)

një figurë e cila shfaq një djalë me kalë.

Por, në kalë hipin të dy gjinitë. Duke qëndruar tek kali i cili perceptohet si një veprim të cilin e

kryen mashkulli shfaqet përsëri në tekst (faqe. 41), ku citohet se djali mori në kalë vajzën.

Përsëri veprimi është mashkullor.

Më pas kemi përrallën e hirushes (faqe. 45), ku shfaqet trimi me kalë. Duke vazhduar me Gjergj

Elez Alia (faqe. 75) i cili shfaqet mbi kalë. Më pas kemi përrallën e Shtatë xhuxhave ku shfaqet

princi me kalë (faqe. 92).

Gjatë analizimit të tekstit, shfaqet modeli tipik i vajzave të cilat luajnë me barbi. Kështu në tekst

(faqe. 42) citohet dhe tregohet me figurë se “Bora po luan me barbi”. Ndërkohë që mund të ishte

zgjedhur një foto, e cila të tregonte një veprim më pak stereotipizues.

Duke ndalur tek gjinia femërore, ajo që vërehet është roli i mësueses që është gjithmonë prezent

(faqe. 50-51, 87). Në raste të tjera personifikohet edhe në përralla, si mjelma mësuese (faqe.

111), tek Çufoja dhe gjithashtu në orën e pikturës (faqe. 115) përsëri mësuesja.

Sigurisht që në këto fjali, mund të përdorej edhe gjinia mashkullore për të patur një barazi midis

tyre.

38

Grafiku 2. Lënda: Abetare,Autor: Prof. Dr. Mimoza Gjokutaj; Prof. Dr. Shezai Rrokaj

Përmledhëse e stereotipeve gjinore.

Grafiku nr.2


Autor: Akademik B.Beci

Shtëpia Botuese Mediaprint

Tiranë, 2011; ISBN 978-99956-93-44-2


Sapo nis të të hapësh këtë libër, mbasi kalojnë faqet e përmbajtjes nis paraabetarja, e cila në

faqen e saj tregon (faqe. 5) disa figura dhe ajo që të bën përshtypje është një stereotipizim i

pastër i roleve gjinore.

Kështu, në këto figura shfaqet një djalë mbi kalë, më pas një vajzë duke luajtur me top në duar,

figura tjetër tregon mësuesen në klasë, një djalë që filmon me kamera dhe figura e fundit gjyshin

dhe gjyshen në fshat. Të njëjtat figura ndodhen përsëri në tekst në kapitullin e pasabetares (faqe.

98).

39

Krahas kësaj, këto figura janë të ilustruara edhe gjatë tekstit ku djali luan më kalë dhe vajza me

top (faqe. 37) dhe përsëri më tej dy vajza të cilat luajnë me top (faqe. 39). Duke qëndruar tek

këto figura ajo që të bie më shumë në sy gjatë analizimit është roli i mësueses dhe kjo tregohet

gjatë gjithë tekstit si me figurë ashtu edhe ne fjalitë e përdorura.

Shpeshtësia e figurës së mësueses është cituar shumë në tekst (faqe. 8, 37, 43, 55, 63, 123).

Ndërsa përsa i përket rolit të mësuesit, ai citohet vetëm një herë të vetme (faqe. 111), duke i

shpjeguar fëmijëve mbi helikopterin dhe citohet shprehimisht, “mësues Berti”.

Edhe gjatë analizimit të abetareve të tjera doli roli i mësueses, ndërsa mësuesit është hera parë që

përmendet në këtë tekst, se tek të tjerët mungon. Arsyet pse citohet dhe shfaqet gjithmonë figura

e mësueses janë të shumta, por kjo duhet të nisë të ndryshojë.


Një tjetër komponent stereotipizues në tekst është roli i nënës. Këtë rol e gjejmë shumë shpesh

gjatë tërë tekstit dhe ka një disbalancë ndërmjet figurave prindërore.

Gjatë gjithë kohës shfaqet vetëm nëna, që merret me fëmijët për përgatitjen e tyre për në shkollë,

për të bërë detyrat, për të përgatitur vaktet ushqimore, për tu përkujdesur për fëmijët etj.

Këto shprehen edhe në fjalë por edhe në figura gjatë tekstit (faqe. 6, 25, 27, 75, 85, 95, 104, 116,

118). Ndërsa përsa i përket rolit të babait, ai paraqitet vetëm një herë (faqe. 107) dhe mbetet po

ajo figurë patriarkale në familje, i cili punon tërë ditën, lodhet dhe në fund nuk ka shumë kohë

për familjen.

Në tekst gjendet akoma vjersha kushtuar babait, ku një vjershë shumë e vjetër për nga

përmbajtja e saj citon: “Erdhi babi në shtëpi, është i lodhur, kushedi, se punon e lodhet shumë, që

të jem i lumtur unë” (faqe. 107).

Kjo vjershë e cituar flet më shumë se çdo gjë tjetër. Por sot gjërat kanë ndryshuar dhe modelet e

suksesit të femrave janë të shumta dhe nuk ka arsye pse mos të përmenden dhe jo të mbeten

vetëm shtëpiake, të cilat kujdesen për familjen.

Ndërsa përsa i përket të dy prindërve, ato përmenden në tekstet në disa kontekste. Së pari, citohet

tek përralla “Dhia, cjapi dhe kecat” (faqe. 83), si një familje ku babai kujdeset për kecat në shtëpi

dhe nëna që del për të bërë pazaret.

40

Më pas citohet ku të dy prindërit qëndrojnë në ballkon (faqe. 91) e më pas në tryezën familjare

(faqe. 114), si një familje e bashkuar. Këto janë momentet kur shfaqen të dy prindërit bashkë, por

kjo është vetëm në fjali e cituar, sepse nuk ka asnjë foto që ta demonstrojë dhe të japë një

shembull model.


Përsa i përket profesioneve, në të shumtën e rasteve në tekst citohen si profesione mashkullore

dhe demonstrohen me figura. Kështu, profesioni i shoferit demonstrohet me figura në tekst (faqe.

41, 59).

Ndërsa, profesioni i dentistit shoqërohet edhe me fjalë edhe me figurë mashkullore (faqe. 69).

Profesioni i mjekut dhe i pilotit citohen me fjalë si profesione mashkullore dhe vetëm profesioni

i infermieres citohet si femërore (faqe. 111).

Shpesh herë, këto profesione duke mbaruar me shkronja mashkullore marrin edhe kuptimin e

tillë, por ato duhet të shoqërohen edhe me figura të cilat, të tregojnë gjininë femërore dhe të ketë

një ndarje të barabartë midis tyre.

Grafiku3. Lënda: Abetare,Autor: Akademik B.Beci

Grafiku nr.3

41


Autor: K. Xhumari

Shtëpia Botuese e Librit Shkollor e Re

Tiranë, 2009; ISBN 978-99943-2-227-5


Në analizën e librit te Abetares së autorit Kolë Xhumari të bie në sy, se ndryshe nga autorët e

tjerë, ka përmendur figura dhe fjalë më shumë në krahasim me Abetaret e tjera. Kështu, duke ju

referuar këtij fakti ,ajo që është më interesante është roli i babait i cili citohet dhe tregohet me

figura në një pjesë të konsiderueshme të tekstit.

Sigurisht që raporti ndërmjet nënës dhe babait nuk është i barabartë në këtë tekst, por figura e

babait zë një pjesë të konsiderueshme në tekst. Modelet që demostrohen janë për tu vlerësuar,

sepse tregojnë një model prindërimi që duhet të merret shembull.

Ky rol, nis me përkujdesjen e babait kundrejt fëmijës që i del përpara për ta pritur nga shkolla

me çadër (faqe. 57) dhe tregon një afeksion me fëmijën edhe kur ndërton lojra për to, si ajo me

balona dhe luan me kuba me fëmijën (faqe 48, 49).

Këto, janë modele të shkëlqyera që duhet të merren shembull në të gjitha tekstet, për një barazi

gjinore ndërmjet stileve prindërore. Më pas, ky rol tregohet ku babi shkon në vreshtë me fëmijën

(faqe. 59) për të marrë rrush, edhe pse është dhënë një model profesioni mashkullor, përsëri

vlerësohet fakti i koperimit prind-fëmijë.

Një profesion tjetër, që i atribuohet babait është ai i ndërtuesit të shtëpisë (faqe.62) edhe pse një

profesion tipik mashkullor ka elementët e vet, që në këtë tekst demonstrohet figura e babait në

një propocion disi të drejtë me atë të nënës.

Raste të tjera ,të cilat tregojnë suportin e babait kundrejt fëmijëve, janë cituar edhe në disa

fragmente të cilat tregojnë figurën prindërore të babait, në jetën e fëmijës (faqe. 65, 88, 105).

Përsa i përket rolit të nënës, ajo mbetet përsëri dominante në jetën e fëmijës dhe është prezente

gjatë gjithë tekstit. Figura e saj prindërore, demonstrohet me fjalë dhe me figurë.

42

Kështu, figura e saj nis që në fillim të tekstit (faqe. 4-5), e cila bën gati fëmijën për në shkollë, e

shoqëron atë dhe e përcjell deri në shkollë.

Më pas, figura e saj shoqërohet edhe me citime në tekst (faqe 15, 16), e cila ka dërguar fëmijët

në park. Ajo kryen edhe sjellje, të cilat tregojnë stereotipe gjinore si mbledhja e luleve (faqe. 18,

20, 21). Duke ndalur tek këto sjellje stereotipizuese, nëna luan me fëmijët me top (faqe. 22-23,

31). Figura e nënës, tregohet edhe në punët e shtëpisë që ajo bën, dhe në disa raste ajo mëson

vajzën si të hekurosë rrobat, apo të bëjë punë të tjera shtëpie (faqe. 52, 54, 55, 59). Ky

stereotipizim nuk është i drejtë për tu shprehur në tekstet fillore, sepse që këtu nis modeli i të

mësuarit të fëmijës dhe të krijimit të perceptimeve të para mbi figurat dhe rolet prindërore.

Në këto role, nëna paraqitet edhe në bërjen e pazareve si një detyrë femërore (faqe. 71, 87)

ndërkohë që, një veprim i tillë mund të kryhet edhe nga babai apo dhe pjesëtarë të tjerë të

familjes dhe nuk ka asnjë arsye për tu personifikuar si një veprim femëror.

Raste të tjera ku nëna citohet dhe tregohet me figurë është në ato situata të cilat i atribuohen

vetëm asaj.

Ndërkohë që, këto veprime në të sjellur, si blerja e dhuratave të fëmijëve, përkujdesi në edukimin

e fëmijëve mund të kryhen nga të dy prindërit si një model ideal i të sjellurit. Ndërkohë që, në

tekst është vetëm figura e nënës në kryerjen e këtyre detyrave (faqe. 90, 92, 93, 95, 97, 116).


Ndër profesionet që përmendet dhe tregohet më shumë në tekst, është ai i mësueses. Ky

profesion, gjatë tërë tekstit stereotipizohet si profesion femëror dhe tregohet një model jo i drejtë

në të perceptuar.

Roli i mësueses është i paraqitur në shumë versione ,duke nisur me ekskursionet, rolin e saj dhe

përkujdesjen për nxënësit (faqe. 5, 53, 64, 66, 75, 95, 114). Profesione të tjera, të cilat marrin një

stereotipizim jo të drejtë janë të shumta në tekst.

Kështu është profesioni i të punuarit në pulari si një profesion femëror (faqe. 41), gjithashtu

është profesioni i thurjes artistike (faqe. 93) dhe profesioni i mjeljes së lopës (faqe. 104). Një

ndryshim nga tekstet e tjera është profesioni i dentistes, i cili përmendet si një profesion femëror.

Ndërkohë, që në tekstet e tjera e kemi hasur si një profesion mashkullor, por ky profesion ashtu

si edhe shumë profesione të tjera nuk ka pse të ketë ndarje në gjini. Ky profesion, citohet dhe

43

tregohet me figurë në tekst si një profesion i dentistes (faqe. 66, 75, 110) dhe është treguar disa

herë gjatë tekstit.

Përsa i përket profesioneve mashkullore, ato janë të shumta në tekst.

Kështu, kemi profesionin e minatorit (faqe. 40), mekanikut (faqe. 41), rritësit të bletëve (faqe.

58), profesioni i kopshtarit (faqe. 64), detarit (faqe. 66), aviatorit (faqe. 66) dhe shoferit (faqe.

96).


Të perceptuarit e lojërave në këtë tekst, vijnë në një këndvështrim brenda roleve gjinore.

Tregohet qartë, se me çfarë luajnë vajzat dhe me çfarë luajnë djemtë.

Kështu, në tekst citohet dhe tregohet me figurë se djemtë luajnë me top (faqe. 24, 30, 80), ujit

lulet dhe i mbjell ato (faqe. 24; 26). Ndërkohë, veprimi i të mbjellurit lule, tregohet edhe si një

veprim që kryhet nga vajzat (faqe. 36) dhe kjo është mëse e drejtë që të ketë një peshë të

barabartë për të dy gjinitë.

Duke ndalur tek lojërat e përbashkëta, një risi e cituar është ajo e të luajturit me kalë (faqe. 38),

ku në tekst tregohet me figurë dhe përmendet si një lojë që e luajnë të dy gjinitë, pa bërë asnjë

stereotipizim.

Ndërsa lojërat si, luan me lule, mblodhi lule (faqe 42), luan me litar (faqe. 63) apo luan me

kukull (faqe. 91) paraqiten si lojra femërore dhe janë në një proporcion të barabartë me ato

mashkullore të përmendura në tekst.

Komponenti më mashkullor që gjendet në tekst dhe tregon prepotencën mashkullore, por edhe

një kulturë dhune verbale është cituar në këtë tekst me titull si “Përpara televizorit” dhe tregon,

sesi vëllai i merr telekomandën motrës, për të parë programin e vet dhe më pas ka edhe

mbështetjen e nënës.

Është vajza ajo e cila duhet të tolerojë vëllain, por më e rëndësishmja është në dy komponentë:

Së pari, figura mashkullore prepotente në familje dhe së dyti, mungesa e xhentilesës në sjellje.

Ky model ,është ndër shembujt më të keq të mundshëm për tu përdorur në një tekst shkollor.

Mbas tërë shqyrtimit të teksit dhe analizimit të tij, në fund të librit paraqitet një shënim për

planin mësimor, i cili citon fjalë për të dy gjinitë si: mësuese / mësues; përvojën e saj / e tij;

nevoja të mësueses / mësuesit.

Natyrshëm lind pyetja, po pse gjatë tekstit mungonte barazia gjinore në të shprehur dhe në këtë

shënim në fund të librit paraqitet ndryshe!? Por a kemi patur mësues meshkujt në ciklin fillor? A

44

kemi ne vallë meshkuj mësues në ciklin fillor? Sigurisht këto pyetje të ngritura kanë një përgjigje

që çdo individ mund të japë dhe të bëjë një analizë të thellë të këtij fenomeni.

Grafiku 4. Lënda: Abetare,Autor: K. Xhumari

Grafiku nr.4

3.1.4 Lënda: Edukatë Shoqërore 1

Autor: D.Shehu, K. Bërdilla

Shtëpia Botuese: Erik, Tiranë 2009, ISBN 978-99956-36-04-3


Në analizën e tekstit të edukatës shoqërore, vërehet se ka një ndryshim të dukshëm të

elementeve gjinorë në tekst, por përsëri ndeshim komponentë të cilët transmetojnë në mënyrë të

pavetëdijshme tek nxënësit, një perceptim mbi rolet gjinore dhe mbi profesionet.

Kështu, në tekst tregohen figurat e djemve që luajnë me top apo me makinë (faqe. 12) dhe këtë e

ndeshim edhe më tej ku tregohet përsëri me figurë, që djemtë luajnë me top (faqe. 39).


Më tej, stereotipet që i përkasin femrave, ku në tekst ato shfaqen si: Ana pastron mobiljet,

Rudina po lan shtëpinë, nëna gatuan, Adela e ndihmon (faqe. 30).

45

Gjithashtu kemi edhe citime të tjera që mbështesin këto stereotipe si: Linda po pastron (faqe. 19),

gjyshja po gatuan (faqe. 15), mami më ndihmon në mësime (faqe. 15, 23).

Ndërsa, përsa i përket stereotipeve mashkullore ato i hasim si: gjyshi më tregon përralla (faqe.

15), babai na nxjerr shëtitje (faqe. 15).


Profesionet që hasim janë të pakta, por që shprehin qartë përkatësinë gjinore që i përkasin.

Kështu kemi rolin e mësueses që përmendet në tekst dhe është gjatë gjithë kohës në gjininë

femërore (faqe. 13, 28, 36, 60), figura e mësuesit nuk ekziston në asnjë fjali dhe në asnjë foto

gjatë tërë tekstit.

Ndërsa figurën e doktorit, e hasim në një foto (faqe. 13) ku tregohet imazhi mashkullor dhe më

tej e ndeshim në gjininë femërore (faqe. 28) dhe kështu kemi një proporcion të drejtë, ndërmjet të

dy gjinive.

Profesioni i fundit që ndeshet është ai i policit rrugor, si një profesion mashkullor (faqe. 55, 60)

edhe pse në foto tregohet gjinia femërore si police rrugore, në të shprehur e gjejmë në konteksin

mashkullor.

Grafiku 5.Lënda: Edukatë Shoqërore 1,Autor: D.Shehu, K.Bërdilla

46

Grafiku numër 5

3.1.5 Lënda: Edukata Shoqërore 1

Autor: A.Kamba, E.(Basha) Meneri

Shtëpia Botuese Dita 2000

Tiranë, 2011; ISBN 978-99956-92-29-2


Në tekst ndeshemi me disa elementë stereotipizues, duke nisur nga lojrat e fëmijëve, profesionet

e duke vazhduar tek rolet brenda familjes. Kështu ,dëshirat e fëmijëve apo lojërat e tyre, kanë

përmbajtje stereotipizuese të theksuara.

Në një fjali citohet: “Unë kam dëshirë të blej një biçikletë. Dua të futem edhe në rrethin e

futbollit” (faqe 12) shprehet një djalë dhe kjo e shoqëruar me foto ilustrative.

Ndërsa një vajzë shprehet se: “Unë jam mësuesja (luajmë shkollash)” (faqe. 41). Në një foto

tjetër, paraqiten djemtë duke luajtur basketboll (faqe. 13).

Këto foto, flasin qartë për lojrat e fëmijëve dhe përmbajtja e tyre është shumë stereotipizuese,

sepse një djalë mund të luajë edhe shkollash dhe gjithashtu edhe një vajzë mund të luajë

basketboll apo futboll.

Nuk ka asnjë arsye, pse këto lojra të kenë ndarje ndërmjet tyre, si mashkullore apo femërore.


Por, përsa i përket roleve në familje vërejmë se, nëna është ajo e cila ka më shumë përgjegjësi në

familje.

Ajo merret më shumë me problemet në familje dhe ilustohet me foto në tekst si: “Nëna duke

futur rrobat në lavatriçe” (faqe. 14, 28) apo kur fëmijët e falenderojnë për gatimet e saj, ashtu siç

shprehet edhe në këtë fjali, e shoqëruar përsëri me foto: “Faleminderit mami për drekën e

shijshme” (faqe. 22, 36).

Foto tjetër e nënës, tregohet duke bërë pazaret bashkë me vajzën (faqe. 44), gjithashtu, figura e

saj gjendet kudo për fëmijët duke i këshilluar, duke u përkujdesur për to, etj (faqe. 6-7, 12, 37).

47

Ndërsa babai, tregohet në një perceptim më ndryshe, sepse ai shfaqet në tekst në disa foto, ku

bën punë në shtëpi. Dhe në një foto, tregohet se rregullon krevatin (faqe. 15; 29; 36), apo në një

foto tjetër ku hekuros rrobat (faqe. 37) apo duke qenë edhe prezent në jetën e fëmijës (faqe. 6-7).

Është mëse e drejtë, që në familje nuk ka pse të ketë ndarje ndërmjet prindërve dhe këto foto të

paraqitura me babain transmetojnë një imazh dhe një perceptim ndryshe që është për tu

vlerësuar.


Ndërsa, përsa i përket profesioneve ato i ndeshim në disa variante. Kështu, profesioni i mësueses

shprehet si një profesion femëror (faqe. 8, 17, 35, 38, 39) dhe ilustrohet si i tillë.

Ndërkohë që ,shumë mirë do të ishte një e shkruar korrekte në të dy gjinitë.

Profesionin e dentistit (faqe. 30) e ndeshim si një profesion mashkullor dhe profesionin e

psikologut e ndeshim një herë si fëmërore dhe një herë si mashkullore (faqe. 30).

Grafiku 6 Lënda: Edukata Shoqërore 1,Autor: A.Kamba, E.(Basha) Meneri

Grafiku nr.6

3.1.6 Lënda: Edukim Muzikor 1

Autor: Ma. A.Rrëza,R. Hamzollari

Shtëpia Botuese: Alba Prim, Tiranë 2009, ISBN 978-999-56-54-10-8


48

Teksti i edukimit muzikor edhe pse është i mbushur me këngë dhe me elementë të

shumëllojshëm, përsëri ndeshim komponentë të stereotipeve gjinore. Kështu ,ndeshim figurën e

nënës (faqe. 5), ndërsa atë të babait nuk e ndeshim në asnjë vend. Edhe pse duhet të citoheshe

apo të kishte një rol të vetin, ashtu siç përmendet nëna, ku i dedikohet një këngë.


Përsa i përket profesioneve ato i ndeshim më shumë në gjininë femërore. Kështu kemi

këngëtaren (faqe. 10) si një profesion femëror, gjithashtu ndeshim edhe mësuesen (faqe. 7) si një

profesion femëror.

Ndërsa citohet në fund të faqeve ,kujtesë për mësuesin / en (faqe. 5, 7, 9, 11, 13, 16, 18, 19, 21,

23, 25, 27, 29,31,33, 34, 35) dhe e ndeshim në të dy gjinitë. Kjo, është një gjë pozitive e të

shkruarit në të dy gjinitë dhe duhet të merret si një model pozitiv për të shkruarin në tekste.

Grafiku 7 . Lënda: Edukim Muzikor 1,Autor: Ma. A.Rrëza, R.Hamzollari

Grafiku numër 7

49

3.2 Lënda: Gjuha Shqipe 2

Autor: R.Petro, Prof. Dr. M.Gjokutaj

Botimet Shkollore Albas; Tiranë 2011; ISBN 978-9928-02-088-8


Në analizën e këtij teksti, vërehet një disbalancë ndërmjet gjinive. Kopertina, tregon një vajzë që

bën detyrat, e më pas në shkrimin e redaksisë vërehet se i drejtohet po një vajze me emrin Era, e

cila në këtë tekst do të mësojë shumë gjëra.

Atëhere ,mund të besojmë se, ky tekst është shkruar vetëm për vajza, se djemtë nuk janë të

përfshirë në këtë literaturë.

Si do ndjeheshe një djalë i moshës 8 vjeçare, kur në kopertinë shikon një vajzë që bën detyrat,

më pas lexon letrën që redaksia ka shkruar dhe në përmbajtjen e saj i drejtohet gjinisë femërore ?

A duhet ne, ti motivojmë djemtë për të mësuar ? Duke u ndalur në këtë ndarje, ndërmjet djemve

dhe vajzave, në tekst paraqiten foto me djemtë duke bërë stërvitje me gira (faqe. 168), për të

treguar burrërinë.

Në një pjesë leximi, paraqitet në kllapa një shënim: “Histori për djemtë. Ju vajza lexoni faqen

tjetër” dhe në këtë tekst, paraqitet një pjesë leximi qe flet pët makinat dhe si ishte historia e një

djali me makinën (faqe. 141).

Ndërsa në faqen tjetër, citohet i njëjti paragraf,por këtë herë për vajzat dhe tregohet historia e

kukullës barbi (faqe. 142). Ndërsa në një pjesë tjetër, citohet se vajza mëson librin dhe kjo

demonstrohet edhe me figurë (faqe. 143).

Ndarja që i bëhet gjinive nuk është aspak e drejtë dhe ky libër është në përdorim të një target

grupi të gjërë fëmijësh dhe ky stereotipizim është i pa vend.

Stereotipizimi i profesione

Një sërë profesionesh të ndeshura në tekst, janë të cituara si profesione mashkullore dhe të pakta

janë ato raste të cilat citohen të dy gjinitë, apo të shkruhen në të dy format e gjinisë.

Kështu, profesioni i mësuesit si një profesion mashkullor e gjen në miniaturë gjatë tërë tekstit

(faqe. 59, 118) ndërsa, mësuesja gjendet në pjesën më të madhe të tekstit dhe nuk është bërë as

edhe përpjekja më e vogël, që kjo shpeshtësi përdorimi në të shkruar dhe në të demonstruar të

kishte një balancë të drejtë ndërmjet të dy gjinive.

50

Në tekst ndeshet, se mësuesen, fëmijët e duan shumë, tregohet figura e saj, citohet se mësuesja

më qorton, përkujdesi i mësueses për nxënësit dhe shumë ilustrime të tjera që lidhen me figurën

e mësueses në gjininë femërore (faqe. 29, 63, 89, 109, 111, 112, 176, 180, 186, 189, 197, 227).

Të vetmet raste, të cilat kanë shkruar në mënyrë të saktë “mësuesen / in” ,janë cituar në tekst

shumë pak (faqe. 12, 228) në krahasim kjo, me shpeshtësinë e përdorur për gjininë femërore.

Duke u ndalur në barazinë ndërmjet profesioneve, vërejmë se, polici citohet si profesion

mashkullor (faqe. 86), e më pas tregohet roli i polices femër (faqe. 90, 92), në qarkullimin rrugor

dhe kjo është për tu vlerësuar që kemi një ndarje të drejtë, ndërmjet të dy gjinive.

Ky profesion edhe pse shumë herë përfaqësohet nga meshkujt, politikat sociale janë të drejtuara

nga femrat, në mënyrë për të rekrutuar një numër sa më të gjërë të tyre, që të kemi një

përfaqësim sa më dinjitoz. Dhe ky përfaqësim dinjitoz nis që në tekstet e ciklit të ulët, në mënyrë

që perceptimi të jetë sa më i saktë në brezin e ri.

Një rast ku citohet dentisti si profesion mashkullor, në foto demonstrohet (faqe. 31) figura

femërore dhe kjo, bën një thyerje të perceptimit si një profesion mashkullor.

Këto, janë të vetmet raste të cilat ndeshen në tekst, si profesione që paraqesin të dy gjinitë, sepse

të gjitha profesionet e tjera demonstrojnë kulturën mashkullore, për këto profesione.

Kështu, profesioni i postierit (faqe. 36) citohet dhe demonstrohet me figurë, si një profesion

mashkullor, hidrauliku (faqe. 64, 65), më pas mekaniku (faqe. 65), elektriçisti (faqe. 65), tekniku

(faqe. 65; 67; 148), arkitekti (faqe. 82), thua se ky është profesion vetëm për meshkujt dhe nuk

kemi asnjë figurë, të femrës arkitekte!

Më pas, vijon me bukëpjekësin (faqe. 86, 131), si profesion mashkullor edhe pse shumë herë në

furra, ndeshemi me figurën femërore që punon në furrë dhe është e barabartë me figurën e

mashkullit, në këtë profesion.

Shitësi (faqe. 86), furnitori (faqe. 87), peshkatari (faqe. 134, 151), gazetari (faqe. 134, 146),

shpesh herë, në televizor shikojmë gazetare dhe gazetar, dhe kemi një perceptim të saktë, se ky

profesion është për të dy gjinitë ,ndryshe nga ai i peshkatarit që është tradicional mashkullor, por

nuk është e drejtë që të paraqitet një shumëllojshmëri profesionesh mashkullore.

Duke vazhduar me poetin (faqe. 146). mjekun (faqe. 155, 156, 157), aktori (faqe. 231),

këngëtari (faqe. 231), këto profesione, janë shumë mirë të përfaqësuara edhe nga femrat dhe nuk

ka asnjë arsye, pse duhet të paraqiten gjatë gjithë kohës ,si profesione mashkullore.

51

Ndërkohë që, profesionin e zjarrfikësit (faqe. 179) apo palombarin (faqe. 230, 231) e ndeshim

më shpesh, si një profesion mashkullor, por edhe kjo hipotezë ka rënë poshtë tashmë. Në filma,

paraqiten shumë herë edhe femra në këto profesione,për të mos thënë që gjenden shumë herë

bashkë me meshkujt.

Sot, këto perceptime irracionale mbi ndarjen e roleve nuk duhet të egzistojnë për kurrikulat e

asnjë cikli, e jo më tek cikli i ulët ku edhe nis të formohet personaliteti, karakteri mbi

dimensionet e roleve në familje, në shoqëri, në komunitet dhe në marrëdhënie personale.


Komponent shumë i rëndësishëm është edhe figura prindërore e të dy prindërve. Kështu, mënyra

sesi paraqitet nëna apo babai për fëmijën, perceptohet shabllon, ashtu si paraqitet dhe krijon

imazhet mendore mbi figurën e secilit prind.

Një rast, që citohet në tekst është babai që i bërtet vajzës, për pakujdesinë e saj që thyen një

vazo, ndërsa nëna, tregon për rëndësinë që ajo vazo kishte për babain (faqe. 34). Do ishte më e

saktë nëse babai do t´ia shpjegonte vetë, rëndësinë e vazos.

Më pas, kemi figurën e babait i cili tregon përkujdesjen ndaj fëmijës dhe kjo e demonstruar me

figurë dhe me fjalë (faqe. 45). Ndërsa një rast tjetër citohet, babai që gatuan dhe pyetet në tekst,

nëse gatuan edhe babai yt (faqe. 67) dhe përgjigja që jepet është se babai im nuk gatuan.

Më pas, citohet po babai yt bën pazar? Po, babai im bën pazar (faqe. 67).

Ndërkohë që, nëse do citoheshe që babai im gatuan, do ishte një shembull shumë i mirë për tu

perceptuar si një veprim i drejtë, ndërmjet prindërve. Edhe pse në një foto citohet dhe tregohet

(faqe. 42) ku babai gatuan, kjo duhet të ishte edhe në fjalitë e cituara më sipër.

Gjithashtu, figurën prindërore të babait e ndeshim edhe në pjesë të tjera gjatë tekstit në rolin

autoritar të tij, në punët që ai kryen, përkujdesjen ndaj fëmijëve etj (faqe. 20, 22, 46, 56, 65, 89,

134, 197). Ndërsa figurën e nënës, e gjejmë më dendur të tekst.

Ajo, merret me punët e shtëpisë, me përkujdesjen e fëmijëve si në shkolllë ashtu edhe në shtëpi,

me edukimin e tyre, me kohën e saj, që është e mbushur me aktivitete për familjen. Rolin e saj, e

gjen kudo të lidhur me familjen (faqe. 24, 31, 37, 39, 47, 51, 68, 70, 72, 91, 97, 110, 119, 134,

142, 217, 219).

52

Grafiku 8.Lënda: Gjuha Shqipe 2,Autor: R.Petro, Prof. Dr. M.Gjokutaj

Grafiku nr.8

3.2.1 Lënda: Gjuha Shqipe 2

Autor: Dr. A.Riska, N.Poroçani, A. Kërçi

Shtëpia Botuese Pegi

Tiranë 2008, ISBN 9-789994-340989


Ajo që të bie në sy, në fillim është kopertina e saj, e cila tregon një vajzë që mban librin në dorë.

Ndërkohë që, këtë mund ta mbante edhe një djalë ose më mirë të ishin të dy në imazhet e librit.

Në këtë libër, nuk mësojnë vetëm vajzat dhe nuk i dedikohet vetëm atyre por një target grupi të

gjërë.

Për të vazhduar më tej, gjatë analizës së tekstit, vërehen stereotipizime gjinore përsa i përket

lojrave ndërmjet gjinive dhe perceptimeve të fëmijëve mbi ndarjen e lojrave, sipas gjinisë.

53

Kështu, në tekst paraqitet një tregim me titullin “Lojë djemsh” (faqe. 69) dhe pavarësisht se

djemtë luajnë me makina, ato nuk e pranojnë vajzën që të luajë edhe ajo me makinë, duke i thënë

se, ti je vajzë dhe nuk mund të luash, por mund të komentosh lojën tonë. Sigurisht, që edhe

vajzat mund të luajnë me makina dhe nuk ka asnjë problem në sjellje e tyre. Ky perceptim

irracional, duhet të ndryshojë.

Më pas, ndeshim edhe stereotipe të tjera gjinore në lidhje me lojrat dhe me veshjet e fëmijëve.

Kështu, në tekst tregohet se “Blerta ka kukullën e vet” (faqe. 167) ndërkohë që, shumë mirë

mund të kishte edhe një lodër që mund të ishte më gjithëpërfshirëse si për shembull një aeroplan,

top, vegël muzikore etj.

Në tekst, shfaqen edhe cilësi specifike për vajzat që i vlerësojnë ato, si “Mira shkruan shpejt dhe

bukur” (faqe. 181) ose në veshjet e tyre ,shpesh herë ndeshim edhe si ky shembull, “Albana ka

vënë kordele të bardha” (faqe. 181). Ndërsa, djemtë gjithmonë identifikohen me lojën e futbollit,

ndërkohë që shembujt si, librat, kompjuterat etj. duhet të jenë tashmë prezente në sjelljet e çdo

fëmije, si një veprim edukativ.

Kështu, ndër fjalitë që ndeshen mbi futbollin, si një sport djemsh ,në tekst citohet “Dritani e fton

Çapaçulin për një ndeshje futbolli” (faqe. 208). Në këtë shembull fare mirë mund të ishte një

sport tjetër.


Përsa i përket profesioneve ,ato i ndeshim në të shumtën e rasteve në gjininë mashkullore.

Shumë pak, kemi profesione që të shkruhen në mënyrë të saktë apo të shprehen në gjininë

femërore ose të jenë të balancuara ndërmjet tyre.

Kështu ,në tekst shprehet se babai është arkitekt dhe vajza dëshiron që të bëhet arkitekte (faqe.

53), si babai.

Ndërkohë, profesione të tjera si rojtari i pyllit (faqe. 62-63), magjistari (faqe. 89-90), dentisti

(faqe. 124), farkëtari (faqe. 128), shitësi (faqe. 148, 250), kapiteni (faqe. 162), gjenerali (faqe.

162), shoferi (faqe. 181), bariu (faqe. 181), ushtari (faqe. 184; 187), doktori (faqe. 193), gjahtari

(faqe. 213), muratori (faqe. 213), kopshtari (faqe. 228), të gjitha këto profesione, janë të

shprehura në gjininë mashkullore dhe në asnjë rast, nuk janë të shprehura në mënyrë të saktë.

Vetëm profesioni i mësueses është ai që mban edhe rekordin në tekst, si një profesion femëror.

Në shumë ilustrime, paraqitet figura e mësueses duke qortuar nxënësit, vjershë për mësuesen,

54

përshkrim mbi natyrën e mësueses etj (faqe. 22, 54, 67,73, 82, 99, 104, 130, 137, 153, 154, 181,

186, 190, 201, 220, 222, 228).

Ndërsa profesionin e mësuesit e ndeshim shumë pak, në krahasim me atë të mësueses.

Profesioni i mësuesit, citohet vetëm në pak raste (faqe. 179, 226), ndërkohë që, duhet të kishte

një balancim ndërmjet tyre.


Rolet prindërore në këtë tekst, paraqiten me dinamika të shumta. Kështu, roli i nënës zë një

hapësirë të madhe, ku ilustrohet edhe me foto në shumë raste, ndërsa roli i babait më pak në

krahasim me atë të nënës.

Kështu, nëna paraqitet në jetën e fëmijëve më shumë aktive si: duke i dhënë këshilla, duke i bërë

dhurata, vendos emrin për fëmijën, i këndon ninullë, e puth përpara se të flejë, gatuan shumë

mirë, etj (faqe. 14, 16, 17, 22, 29, 31, 35, 44, 45, 48, 50, 52, 79, 99, 100, 101, 107-108, 109, 122-

123, 127, 145, 146, 159, 167, 170, 173, 179, 188, 193, 199, 203, 210, 216, 239).

Prezenca e saj në familje është shumë e madhe, ndërkohë që, disa nga veprimet apo sjelljet

duhet të bëhen edhe nga babai.

Por, rolin e babait e ndeshim në disa sjellje dhe veprime si: shpjegon profesion e vet fëmijës,

paraqitet duke ngarë makinë, duke i sjellë dhurata në disa raste, duke treguar autoritetin e tij, etj

(faqe. 19, 31, 42-43, 52-53, 115, 146, 155, 159, 173, 179, 225, 245).

Përkujdesi në familje, duhet të jetë i barabartë i të dy prindërve kundrejt fëmijëve, por edhe

familjes.

Grafiku 9. Lënda: Gjuha Shqipe 2,Autor: Dr. Albert Riska, Natasha Poroçani, Aida Kërçi

55

Grafiku nr.9


Autor: B.Çerraga,E.Gjikaj


Tiranë 2008, ISBN 979-99956-18-13-1


Në tekstin e gjuhës shqipe ,vërehen shumë stereotipizime gjinore si në profesione, në role

prindërimi, në lojra, në veshje etj. Kështu, perceptimet mbi gjininë femërore janë gjithmonë tek

kukullat, ngjyrat e ndezura, kujdesi në familje etj.

Përsa i përket fëmijëve, në tekst ndeshim fjali, të cilat tregojnë role të mirë përcaktuara gjinore si

“Ana ushqen Barbin” (faqe. 30), “Sara ka shoqe të ngushtë kukullën Barbi” (faqe. 96), “Yllka

gjeti një kukull lecke” (faqe.118), “Mira luan me arush” (faqe. 84). Të gjitha këto fjali, shprehin

qartë se një vajzë është e destinuar për të luajtur me kukulla dhe gjithashtu duhet të gatuajë, të

bëjë punët e shtëpisë, të jetë shumë e mirë në mësime etj.. etj.. përcaktime që i bëhen femrave, që

në moshë të vogël.

Ndërsa, tek djemtë ndeshim stereotipizime të tjera si luajnë futboll, nuk janë të mirë në mësime,

mërzisin prindërit etj.

56

Kështu në tekst shprehet se “djemtë shkuan të luajnë futboll me shokët” (faqe. 8), “dy djem po

luajnë top pranë rrugës” (faqe. 128), “shokët e klasës po luajnë top” (faqe. 147), “Miri kishte

ditëlindjen. Artani i kishte blerë një makinë” (faqe. 67). Dhe çfarë ndeshim në tekst?

Ndeshim po ato stereotipizime, të cilat janë prezente në kulturën tonë dhe flasim rreth tyre për ti

moderuar, por përsëri kur hartojmë programe mësimore, mbetemi po me mendimet e vjetra edhe

pse autoret janë të reja, i kanë të rrënjosur thellë gjurmët e së vjetrës.


Përsa i përket roleve prindërore, në tekst ndeshim stereotipizime të pastra gjinore. Ku, babai

paraqitet më autoritar në familje. Babai ka profesion të mirë, kështu citohet: “Orioni e ka babain

mjek” (faqe. 210).

Kemi situata, ku babai përkujdeset për fëmijën, si “babai më ndihmon në bërjen e detyrave”

(faqe. 8), apo “babai i bleu një akuarium të bukur” (faqe. 15). Figurës së babait në tekst i është

kushtuar vjershë, ai nget makinën, apo në veprime, si po pinte cigare, është emigrant ose në raste

kur fëmijët e pyesin për këshilla, e të tjera situata ku figura e tij mban një tjetër qëndrim nga ajo

e nënës (faqe. 33, 35, 105, 134, 141, 172, 187, 213).

Ndërsa, përsa i përket nënës, atë e ndeshim në shumë veprime të cilat e lidhin më shumë me

gjininë femërore, si gatimin ose përkujdesjen për familjen.

Kështu kemi fjali që citojnë: “mami pastron tryezën” (faqe. 46), “mamatë e tyre sollën

ëmbëlsirat” (faqe. 65), “po ç’keni sajuar kështu? – u bërtet mamaja” (faqe. 35). Thua se babai

nuk mund ta shtrojë dot tryezën apo nuk mund të sjelli ëmbëlsira në një festë.

Gjithashtu nënës në tekst i përkushtohet vjershë, tregohet sesi ajo shoqëron fëmijët në kinema, i

merret leje nga fëmijët për të kryer veprime të ndryshme etj (faqe. 12, 33, 54, 73, 85, 90, 100,

103, 111, 125, 135, 145, 152, 154, 165, 168, 173, 192, 195).


Përsa i përket profesioneve, ato në të shumtën e tyre shprehen si profesione mashkullore në të

shkruar, por edhe në kontekstin e tregimit apo të vjershës transmetohen si të tilla.

Kështu, kemi profesionin e postierit (faqe. 91, 114) i cili, tregohet edhe me foto ilustrative,

magjistari (faqe. 77), kopshtari (faqe. 59-60), veterineri (faqe. 91; 154), poeti (faqe. 91),

kamarieri (faqe. 91), librashitësi (faqe. 108), dentisti (faqe. 141).

Profesionin e mësueses e ndeshim si të vetmin profesion femëror dhe roli i saj në tekst paraqitet

i gjithanshëm. Ajo, pyet nxënësit për detyrat, shpjegon mësimet, shkruan në dërrasë të zezë, i

57

ngre në mësim etj (faqe. 6, 8-9, 16, 25, 60, 61, 62, 65, 85, 86, 91, 98,100,111, 123, 129, 141,

193-194, 195, 196, 213-214).

Ndërsa, profesionin e mësuesit e ndeshim më pak, në krahasim me atë të mësueses.

Roli i tij, citohet më pak në tekst edhe pse profesioni është i njëjtë, mënyra e të shprehurit në

tekst mbetet në gjininë femërore.

Roli i mësuesit, shprehet shumë pak në krahasim me atë të mësueses (faqe. 28, 141,180).

Grafiku 10.Lënda: Gjuha Shqipe 2

Autor: B.Çerraga, E.Gjikaj

Grafiku nr.10

3.2.3 Lënda: Edukatë Shoqërore 2

Autor: N.Poroçani, B.Tole

58

Botimet shkollore Albas, Tiranë, 2010


Në tekstin e edukatës, vërehet se, elementët stereotipizues janë të theksuar në shumë raste.

Kështu, figurat prindërore paraqiten shumë ndryshe nga njëri tjetri. Ndërkohë që, misioni i tyre

është përkushtimi ndaj familjes dhe role të barabarta ndërmjet tyre, por nuk ndodh kështu.

Figura prindërore e babait, demonstrohet superiore, kundrejt asaj të nënës. Roli i tij në familje

është më dominant në vendimarrje dhe figura e tij, paraqitet më autoritare (faqe. 37, 39, 40, 42,

43, 48).

Gjithashtu, shprehet edhe në fjali si: “babai i Mirës është zgjedhur në këshillin Bashkiak” (faqe.

13), “Babai i thotë një shoku: - Kemi nevojë të blejmë një makinë të re, për fabrikën” (faqe. 29),

“mami i thotë babait: - Duhet të blejmë një makinë larëse të re, se kjo që kemi është prishur”

(faqe. 29).

Ndërsa, figurën e nënës e ndeshim në kontekstin e përkujdesjes ndaj familjes dhe ndaj fëmijëve

(faqe. 7, 18, 36, 43 44).


Përsa i përket profesioneve, ato paraqiten në një këndvështrim shumë stereotipizues. Profesioni i

mësueses, mbetet më i stereotipizuari, si një profesion femëror dhe këtë e ndeshim gjatë gjithë

tekstit (faqe. 14, 21, 22, 27, 32, 44).

Ndërkohë, profesionin e drejtorit të shkollës e ndeshim në gjininë mashkullore (faqe. 27) dhe

kjo e ilustruar edhe me foto. Ndërsa, figurën e policit e ndeshim si një profesion mashkullor dhe

kjo ilustrohet në tekst edhe me foto (faqe. 28, 35).

Gjithashtu ,kemi edhe profesionin e doktorit që ilustrohet në foto, si një profesion mashkullor

(faqe. 28, 30, 31) ose profesioni i bojaxhiut që ilustrohet në foto si një profesion mashkullor

(faqe. 28).

Në foto kemi edhe profesionin e postierit, si një profesion mashkullor (faqe. 38), në një foto

tjetër paraqitet imazhi i një gruaje dentiste (faqe. 35) ndërsa me fjalë citohet, dentisti dhe

farmacisti (faqe. 35) në gjininë mashkullore.


Përsa i përket lojërave në një foto, paraqiten vajzat duke luajtur me kukulla (faqe. 34) apo fjali

që shoqërohet edhe me foto si: “Motra e Altinit fitoi konkursin mis lagjja” (faqe. 10) dhe më tej,

59

shprehen në tekst këto fjali: “Mira shkon në stërvitje me biçikletë” “Blendi u nis të bënte një

shëtitje me biçikletë rreth qytetit” (faqe. 48). Në këto dy fjalitë e fundit, vërejmë se, me biçikletë

mund të luajnë, si djemtë ashtu edhe vajzat dhe nuk ka pse të perceptohet si një mjet për

meshkujt.

Grafiku 11. Edukatë Shoqërore 2,Autor: N.Poroçani, B.Tole

Grafiku nr.11

3.3 Lënda: Edukatë Shoqërore 3

Autor: N.Poroçani,B.Tole

Botimet shkollore Albas

60

Tiranë, 2010, ISBN 978-99956-49-94-4


Në analizën e lëndës së Edukatës Shoqërore vërehen, elementë stereotipizues së gjinive dhe të

profesioneve. Një numër i madh profesionesh, citohen dhe demonstrohen me figurë, si

profesione mashkullore.

Ndërkohë që, këto profesione janë edhe nga gjinia femërore. Nuk mund të bësh një ndarje jo të

drejtë të tyre. Kështu, në këtë tekst, vërehet se profesioni i mjekut paraqitet si një profesion

mashkullor. Ky stereotipizim vjen gjatë tërë tekstit (faqe. 6, 24, 25, 45, 46) i shtjelluar dhe i

demonstruar, si një profesion mashkullor.

Profesionin e mësueses, e hasim si një profesion femëror. Kjo, demonstrohet në një pjesë të

madhe të tekstit, duke u ilustruar me figura femërore (faqe. 6, 14, 15, 18, 19, 22, 39) dhe në asnjë

rast, nuk paraqitet figura e mësuesit si një profesion mashkullor.

Ndërkohë që, në periudhën e sistemit komunist, figura e mësuesit ekzistonte si një profesion

mashkullor dhe ishte e njëjtë me atë të mësueses. Sot ky profesion nuk perceptohet më si

mashkullor, për sistemin e ciklit të ulët.

Më tej, gjatë analizimit ndeshemi edhe me profesione të tjera të stereotipizuara si ,agronom

(faqe. 10) si një profesion mashkullor. Gjithashtu, kemi edhe profesione të tjera si polici (faqe.

17, 24, 25, 33), i cili gjatë tekstit, shfaqet me figurë mashkullore dhe shprehet si i tillë. Ndërkohë

që, në sistemin e policisë është prezente edhe figura femërore dhe kjo demonstrohet shumë herë

edhe në media.

Ky perceptim i gabuar ,tashmë duhet të ndryshojë dhe në kurrikula, duhet të ketë një peshë të

barabartë me atë të figurës mashkullore. Figurë tjetër mashkullore që shfaqet është edhe

profesioni i zjarrëfikësit (faqe. 26) .

Kjo e demonstruar në tekst, me figurë dhe me fjalë. Duke u ndalur tek profesionet mashkullore,

ndeshim gjatë analizimit të librit edhe figurën e shoferit (faqe. 36). Profesion tjetër mashkullor që

ndeshet, është ai i ndërtuesit (faqe. 6, 51) dhe shoqërohet në tekst me figura mashkullore dhe

shprehet si i tillë.

Mos vallë kemi vetëm meshkuj që kontribuojnë në këto profesione? Dhe përsa i përket

profesioneve femërore, ato që ndeshim në analizimin e këtij teksti, janë në miniaturë, krahasuar

61

me profesionet mashkullore. Kështu, vetëm profesioni i infermieres (faqe. 24) shprehet dhe

tregohet me figurë si një profesion femëror.


Ajo që ndeshet në këtë tekst është roli i nënës dhe i babait që kanë një barazim ndërmjet tyre, që

do të thotë se ,shpeshtësia e rolit të tyre në familje, shfaqet në një këndvështrim më të qartë.

Kështu, roli i nënës demonstrohet në tekst për punët që ajo kryen, përkujdesjen ndaj fëmijëve

dhe angazhimeve të tyre (faqe. 20, 30, 33, 50).

Ndërsa roli i babait, shfaqet me dimensione të cilat janë për tu vlerësuar, sepse me të vërtetë që

edhe babai merret me fëmijët. Edhe ai kujdeset për problemet që kanë fëmijët, edhe ai i shoqëron

fëmijët për në shkollë, gjithashtu i ndihmon edhe në bërjen e detyrave apo në aktivitete të kohës

së lirë (faqe. 32, 35, 43).

Pjesë më stereotipizuese dhe më diskriminuese, shfaqet në një figurë dhe citohet shprehimisht:

“Vajza pastron shtëpinë dhe djali rri ulur....” (faqe. 9), kjo është një padrejtësi dhe një shembull

negativ për fëmijët, të cilët njihen me modele të sjelljes në mënyrë stereotipizuese. Kjo tashmë,

duhet të ndryshojë!

Grafiku 12. Lënda: Edukatë Shoqërore 3

Autor: N.Poroçani,B. Tole

62

Grafiku nr.12


Autor: A.Kambo, E.Basha Meneri

Shtëpia Botuese “Dita 2000”

Tiranë, 2011, ISBN 978-99956-92-29-2


Në tekstin e edukatës vërehet se, ka elementë stereotipizues si, ndarja e lojërave ndërmjet gjinisë

së fëmijëve, roleve brenda familjes dhe profesioneve.

Kështu, lojërat perceptohen dhe shprehen sipas gjinisë dhe në tekst citohet se, djali luan me top

(faqe. 4, 8), vajza luan me lule (faqe. 4).

Djalit i pëlqen të bëhet futbollist, ndërsa vajzës i pëlqen violina (faqe. 4). Në një fjali citohet se:

“Ajo shkon në kursin e pianos, mbasi mbaron mësimet. Eri dëshiron të bëhet pianiste” (faqe. 52).

Thua se djemtë nuk mund të luajnë në piano? Ndërsa, përsa i përket veshjeve në tekst, citohet se,

në uniformat e shkollës vajzat vishen me këmisha të kuqe dhe djemtë me këmisha blu (faqe. 20).


63

Duke u ndalur tek profesionet, fëmijët shprehen në tekst se çfarë ata dëshirojnë që të bëhen,

kështu në një fjali citohet: “Artani dëshiron të bëhet mjek, Era ekonomiste, Albani inxhinier,

Bora psikologe” (faqe. 14).

Ndërsa, profesionin e mësueses e ndeshim si një profesion femëror (faqe. 18-19; 20; 23; 39) dhe

në asnjë rast nuk përmendet edhe si një profesion mashkullor apo të shkruhet në mënyrë të saktë

drejtëshkrimore.


Duke u ndalur tek rolet brenda familjes, vërejmë se, nëna është ajo që përkushtohet më shumë në

familje. Ajo kujdeset për fëmijët, për familjen (faqe. 20, 51), dhe në disa fjali e ndeshim si:

“Artani bën naze për të ngrënë ushqimet me perime që i përgatiti mamaja” (faqe. 45), “Andi ka

temperature. Nëna i drejtohet mjekut pediatër” (faqe. 47). Dhe përsa i përket profesioneve të

prindërve ato shprehen se: “Nëna është ndihmësmjeke” (faqe. 50), “Babai i Andit është

elektriçist” (faqe. 27, 50).

Por, në një foto tregohet edhe me fjali që babai lexon gazetën (faqe. 12), thua se po bën një

veprim të madh ndërkohë që, shumë mirë mund të ishte marrë një shembull më edukativ dhe jo

kaq shumë stereotipizues.

Grafiku 13. Lënda: Edukata Shoqërore 3

Autor: A.Kambo, E.Basha Meneri

64

Grafiku numër 13

3.3.2 Lënda: Dituri Natyre 3

Autor: Prof. Dr E.Ruka, D.Nasho

Shtëpia Botuese Mediaprint, Tiranë 2011; ISBN 978-99956-93-49-7


Në lëndën e diturisë, në shumë raste, figurat e ilustruara shprehin stereotipizim gjinor edhe në

profesione. Teksti në të shumtën e raste, më shumë demonstron figura sesa shprehet me fjalë. Në

shumë pak raste, ndeshen edhe figura dhe fjalët.

Kështu, profesioni i mësueses shprehet edhe me fjalë por edhe me foto (faqe. 25, 39, 99) në

shumë raste, si një profesion femëror.

Ndërsa, një risi në këtë tekst është citimi dhe demonstrimi me figurë i mësuesit, si një profesion

mashkullor dhe kjo është shprehur në disa raste (faqe. 22, 42) dhe nëse e krahasojmë me gjininë

femërore vërejmë se, kemi një balancim pothuajse të barabartë.

Ajo që është për tu vlerësuar është idea mbi figurën mashkullore, në mënyrë për të patur një

ndarje të barabartë ndërmjet gjinive në profesion. Një ndarje tjetër e profesioneve është ajo e

sportit.

65

Në tekst, ndeshet më shpesh ky profesion si mashkullor, duke u shoqëruar edhe me foto

ilustrative (faqe. 43, 45, 49, 87, 91) ndërsa, si profesion i gjinisë femërore, ndeshet vetëm një

herë të vetme (faqe. 51), i cili shoqërohet me figurë dhe me fjalë.

Më pas, kemi profesionin e zdrukthtarit, i cili paraqitet vetëm në figurë si një profesion

mashkullor (faqe. 23).


Gjithashtu, shfaqen vetëm me figurë edhe sportet si: notare, si një sport femëror (faqe. 40) dhe

kalorës, si një sport mashkullor (faqe. 40).


Ajo që të bie më shumë në sy ,gjatë analizës së këtij teksti, është mungesa e figurës prindërore të

babait. Në asnjë rast, kjo figurë, nuk përmendet dhe nuk ilustrohet, por mund ta gjesh vetëm në

foto familjare, ku është e tërë familja.

Ndërkohë që, figura e nënës demonstrohet në shumë raste, (faqe. 22, 29, 84-85) gjatë tekstit dhe

ajo shoqërohet me foto ilustrative.

Grafiku 14.Lënda: Dituri Natyre 3

Autor: Prof. Dr E.Ruka, D.Nasho

66

Grafiku numër 14


Autor: M.Sc L.Ajrullai,Prof. As. Dr. F. Zenelaj

Shtëpia Botuese Albas

Tiranë, 2011, ISBN 978-9928-02-097-0


Në tekstin e diturisë, elementët stereotipizues shfaqen me një intensitet më të ulët, sesa në tekstet

e tjera, por përsëri ndeshimi me to.

Gjatë gjithë tekstit, tregohet përkushtimi i gjyshit ndaj nipit dhe mbesës, i cili tregon për

fenomenet e natyrës.

Sigurisht që, krahas figurës së gjyshit të ishte edhe figura e gjyshes, në mënyë që të kishte një

balancim ndërmjet tyre. Por, krahas kësaj elementët stereotipizues në tekst, tregohen më shumë

në figura ilustrative sesa në fjalë apo fjali.


67

Kështu, në një foto tregohet djali që luan me top (faqe. 7, 41) apo diku tjetër demonstrohet djali

duke luajtur me biçikletë (faqe. 36, 39, 44). Ndërsa, vajzat paraqiten në një foto si balerinë (faqe.

36) dhe në një foto tjetër tregohet se edhe vajza mund të luajë me biçikletë (faqe. 38, 99). Lojrat

e fëmijëve nuk ka pse të stereotipizohen si femërore apo mashkullore.

Siç luan një mashkull me biçikletë, ashtu luan edhe një femër dhe kjo është transmetuar më së

miri në tekst.

Por, nëse djemtë luajnë me top, si për shembull futboll apo basketboll edhe një femër mund të

luajë shumë mirë dhe nuk ka pse të ketë sjellje stereotipizuese për to. Përkundrazi, loja është

sporti më i mirë për ti socializuar fëmijët ndërmjet tyre dhe për ti mbajtur në formë të mirë

fizike.


Ndërsa, përsa i përket profesioneve ndërmjet gjinive në tekst, ndeshim se këto profesione ndahen

ndërmjet gjinive. Kështu, në një foto demonstrohet një burrë duke prerë dru (faqe. 12) dhe në një

foto tjetër përsëri një burrë i cili shkrin hekurin (faqe. 14).

Gjithashtu, shfaqen edhe ilustrime të tjera si me fjalë ashtu edhe me foto për profesionet dhe

njëri prej tyre është ai i mjekut si një profesion mashkullor (faqe. 21, 91, 98).

Ky profesion, por edhe shumë profesione të tjera, nuk ka asnjë arsye pse të përcillen si

mashkullore ndërkohë që, kemi figurën femërore mjeke, kudo. Shumë mirë mund të zgjidhet

gjuha e përshtatshme në të shkruar dhe ilustrimet të jenë më të sakta.

Por, krahas këtij profesioni kemi edhe profesionin e shoferit, si një profesion mashkullor (faqe.

35, 99) apo të skiatorit (faqe. 35).

Përsa i përket profesioneve femërore, ato i ndeshim në foto ilustrative të cilat tregojnë se, femra

merret më këto punë.

Kështu, në një foto paraqitet një grua e cila mjel lopën dhe në një foto tjetër gruaja që ushqen

pulat (faqe. 69). Gjithashtu kemi edhe foto ku demonstrohet se kemi edhe profesione të tjera të

gruas, më të ngritura sesa këto.

Kështu, në një foto tregohet një grua dentiste (faqe. 85) dhe në një foto tjetër një grua infermiere

(faqe. 91). Do të ishte shumë domethënëse, nëse barazia gjinore ndërmjet profesioneve, në të

shkruarin saktë, përkushtimi në familje në mënyrë të barabartë do të bënte të mundur që

perceptimet e fëmijëve të ishin në mënyrë të drejtë mbi rolet gjinore.

68

Grafiku 15. Lënda: Dituri Natyre 3

Autor: M.Sc L.Ajrullai, Prof. As. Dr. F.Zenelaj

Grafiku nr. 15


Autor: Y.Spahiu, D.Cipo,Y. Aliçka


Tiranë, 2006, ISBN 99943-2-069-6


Në tekstin e diturisë së natyrës, ndeshen disa komponentë stereotipizues. Kështu, në një fjali

citohet “Unë ndërtoj” (faqe. 11) dhe figura paraqet një mashkull me vegla ndërtimi.


Më tej, shprehet me fjalë dhe me foto ilustrative “Çiklistja përfundoi garën” (faqe. 16), ndërsa,

në një foto tjetër, tregohet një vajzë me biçikletë, e cila ka ndaluar dhe është duke pirë ujë dhe në

tekst citohet: “Sportistja ka nevojë për ujë, mbas stërvitjes” (faqe. 92).

Ndërkohë që, për sportin e çiklizmit stereotipizohet, si sport përgjithësisht mashkullor dhe kjo

mënyrë e të shprehurit është pozitive.

Më tej citohet sportisti në gjininë mashkullore (faqe. 105) dhe në gjininë femërore citohet

patinorja (faqe. 48)

69

Në një foto, ilustrohet një djalë shprehet mbi mënyrën e të luajturit me lojra djemsh si: “Gentit i

pëlqen të ndërtojë me lodrat e tij, ndërtesa, kështjella, kulla të larta etj” (faqe. 24), më tej,

tregohet përsëri një djalë, duke fryrë biçikletën (faqe. 28) dhe kjo ilustrohet edhe me foto.

Gjithashtu, kemi përsëri djem që luajnë futboll (faqe. 39).

Ndërsa, në një foto tjetër, tregohet një vajzë e cila luan me litar (faqe. 38) dhe kështu i bëhet një

stereotipizim lojrave në mënyrë jo të drejtë.


Përsa i përket rolit të gruas, stereotipizohet për veprimet e saj. Kështu, në foto, ilustrohen gratë

duke nxjerrë ujë nga pusi (faqe. 94) dhe në asnjë rast, nuk ka një figurë mashkullore për të bërë

një balancim, ndërmjet gjinive. Dhe përsa i përket profesioneve, në një foto ilustrohet figura e

mjekut, si profesion mashkullor (faqe. 110).

Grafiku 16. Lënda: Dituri Natyre 3,Autor: Y.Spahiu,D.Cipo, Y.Aliçka

Grafiku nr.16


Autor: E.Gjikaj, I.Prizreni, B.Çerraga

Shtëpia Botuese Mediaprint, Tiranë 2011, ISBN 978-99956-93-48-0

70


Në analizën e tekstit, shumë komponentë të stereotipizimit janë prezente gjatë gjithë tekstit. Ajo

që është më e rëndësishmja është fakti se, përcillet një perceptim mbi rolet gjinore, se cilat janë

pritshmëritë e djemve dhe ato të vajzave.

Kështu, në tekst citohet se, djemtë shkojnë në kinema dhe vajzat shkojnë në spektakël (faqe. 62).

Këto veprime, mund ti kryejnë të dy gjinitë dhe nuk paraqesin asnjë lloj problemi dhe kjo ndarje

që i bëhet, nuk është e drejtë.

Në tekst, shprehen dy fjali dhe më pas duhet që të plotësohen nga nxënësi me fjalë të tjera dhe të

shprehin mendimet e veta. Kështu ,djali luan me top, vajza del shëtitje (faqe. 149).

Në këto fjali, shprehet mjaft qartë, se çfarë bëjnë djemtë dhe çfarë bëjnë vajzat.

Ndërkohë që, me top mund të luajnë dhe vajzat, dhe shëtitje mund të dalin edhe djemtë. Në

tekst, paraqitet edhe një variant tjetër mbi ndarjen e lojrave sipas gjinisë dhe nxënësi duhet të

zgjidhi variantet e sakta të fjalës “djemtë lodhen kur luajnë futboll” (faqe. 133).

Fjalitë e përdorura në tekst, nuk paraqesin një kuptim më gjithë përfshirës së gjinive në

aktivitete dhe kjo ndarje që bëhet, nuk është e drejtë .


Më pas, vijohet me profesione të cilat gjithashtu perceptohen nga fëmijët, por këto perceptime

ndahen sipas gjinisë. Kështu, djemtë dëshirojnë që të bëhen doktorë, ndërsa vajzat balerina (faqe.

88). Këto, shoqërohen edhe me fjalë në tekst por edhe me figurë.

Përsa i përket profesioneve sipas gjinive, ato në tekst gjenden ndeshur dhe janë të shprehur si me

fjalë ashtu edhe me figura. Shumë profesione, përcillen sikur janë vetëm për një gjini dhe këtë e

vërejmë gjatë tërë analizës së tekstit.

Do ishte e drejtë që të kishte një barazim ndërmjet gjinive në profesione, që do të thotë, nëse

citojmë mjekun ,më pas të citojmë mjeken, por kjo shumë pak ka ndodhur në tekst dhe është një

rast i vetëm, krahasuar me të gjithë rastet e tjera.

Kështu, kemi profesionin e mësuesit si një profesion mashkullor dhe këtë e kemi ndeshur në

tekst vetëm dy herë (faqe. 82, 114) kur është cituar si një profesion mashkullor, ndërsa, përsa i

përket mësueses, atë e gjejmë më shpesh si një profesion femëror dhe ajo paraqitet gjatë gjithë

tekstit me foto ilustrative dhe me fjalë (faqe. 8, 34, 43, 55, 63, 65, 77, 82, 93, 97, 130, 148, 155,

169, 174).

71

Kjo ndarje që i bëhet gjinive, nuk është aspak me vend, sepse roli i mësuesit citohet si profesion,

por, në krahasim me citimet dhe ilustrimet që paraqiten për mësuesen janë shumë të pakta. Duhet

të kishte një barazi ndërmjet tyre dhe të mos trajtohej vetëm në një gjini. Por, ajo që ndeshet më

dendur në tekst është fakti se shumë profesione klasifikohen sipas gjinive.

Kështu, citohet profesioni i mjekut si një profesion mashkullor (faqe. 153, 171, 206) dhe në asnjë

rast, nuk përmendet se ka edhe femra që janë doktoresha.

Gjithashtu, përmendet dentisti (faqe. 182, 183) apo peshkatari (faqe. 34, 54, 55) si profesione

mashkullore. Kemi profesione të tjera, të cilat janë cituar vetëm një herë të vetme në tekst, por

në të shumtën e tyre ,janë profesione mashkullore dhe perceptohen si të tilla. Kështu, kemi

gjahtarin (faqe. 55), më pas citohet orëndreqësi (faqe. 55, 104), orëbërësi (faqe. 104), bujku

(faqe. 55), bariu (faqe. 54), gjuetari (faqe. 54), taksisti (faqe. 65), kopshtari (faqe. 151), autori

(faqe. 119), rrobaqepësi (faqe. 166).

Të gjitha këto profesione, janë transmetuar në tekst, si profesione mashkullore dhe nuk gjen

asnjë profesion që të bëjë një balancim ndërmjet dy gjinive.

Rasti i vetëm që ndeshet në tekst, krahas atij të mësuesit është profesioni i shitëses (faqe. 55), si

një profesion femëror dhe më pas e ndeshim të cituar si një profesion mashkullor ku citohet

shitësi (faqe. 183). Këto janë të vetme raste që paraqiten një balanc për të dy gjinitë.


Krahas këtyre, shfaqet edhe roli i familjes ku përsëri kemi ndarjen e roleve. Mami gatuan, ndërsa

babi është mjek (faqe. 127), këto paraqiten me fjali në tekst dhe sigurisht krijojnë perceptime

mbi ndarjen e roleve, në familje.

Mos vallë, kemi vetëm meshkuj doktorë, apo për të gatuar jane vetem femrat dhe nuk kemi

asnjë burrë që të gatuaj?

Ajo që vërehet ndryshe në këtë tekst, është prezenca e prindërve, në jetën e fëmijëve. Kështu, në

tekst, pjesën më të madhe të përkujdesjes ndaj fëmijëve, e mban nëna duke bërë shumë gjëra, për

fëmijën.

Duke nisur me shoqërimin për në shkollë, përgatitjen e tryezës, e punëve të shtëpisë dhe të

shumë aktiviteve të tjera të cilat i atribuohen nënës (faqe. 8, 20, 21, 40, 59, 91, 93, 99,113, 148,

153, 166, 168, 169, 170, 185) dhe gjenden dendur, gjatë gjithë tekstit. Ndërsa, përsa i përket rolit

të babait, ai gjendet në një pjesë të konsiderueshme në tekst dhe paraqitet në disa veprime në

jetën e fëmijës dhe të familjes.

72

Sigurisht që, babai zë një pjesë të madhe në jetën e fëmijës dhe është mëse e rëndësishme që

kjo, të vlerësohet dhe të përmendet gjatë tërë kohës. Kështu, në tekst babai paraqitet që i jep

zemër fëmijëve, i sjell dhurata, kujdeset për to, është prezent në jetën e tyre, etj (faqe. 8, 17, 23,

62, 79, 99, 170, 183, 182,196, 206).

Grafiku 17. Lënda: Gjuha Shqipe 3

Autor: E.Gjikaj, I.Prizreni, B. Çerraga

Grafiku nr.17


Autor: M.Gjokutaj

Shtëpia Botuese Shkronjë pas Shkronje

73

Tiranë, 2007, ISBN 978-99956-625-2-3


Të tekstin e gjuhës shqipe ,që në fillim të kopertinës, shfaqen disa fëmijë, ku shumica prej tyre

janë femra dhe vetëm një djalë. Por, duke analizuar tekstin, ndeshim elementë stereotipizues të

cilët në disa raste, kanë një shpeshtësi të madhe, gjatë tërë tekstit.

Kështu, figurat prindërore, nuk kanë një balancë ndërmjet tyre.

Figura e nënës, ka një shpeshtësi më të madhe gjatë gjithë tekstit, në disa role të saj. Duke nisur,

nga përkujdesi ndaj fëmijëve, familjes, përkushtimit të punëve të shtëpisë si: gatimi, larja e enëve

apo e rrobave etj (faqe. 9, 14, 19, 21, 31, 45, 49, 50, 56, 81, 86, 87, 93, 94, 101, 120, 134, 151,

157).

Ndërsa, figura e babait, shfaqet më rrallë, sesa ajo e nënës dhe ai nuk merret shumë me

përkujdesin ndaj familjes apo ndaj fëmijëve. Roli i tij, paraqitet më i distancuar nga familja dhe

kyesisht babai merret me punë apo me gjëra, të cilat perceptohen si veprime mashkullore (faqe.

12, 27, 29, 30, 49, 81, 84, 87, 93, 94, 101, 129, 151, 157, 178).


Përsa i përket profesioneve, ato shfaqen me një larmi ngjyrash. Kështu, profesioni i mësueses

paraqitet në të shumtën e rasteve në gjininë femërore (faqe. 9, 15, 30, 58, 62, 69, 71, 72, 84, 114,

129, 136, 151) dhe vetëm në disa raste sporadike, paraqitet edhe në gjininë mashkullore (faqe.

43, 75, 83, 183, 185).

Profesione të tjera si, ai i drejtorit (faqe. 27, 29, 30), trajneri (faqe. 54), valltari, këngëtari (faqe.

183), punëtorët e pastrim gjelbërimit (faqe. 145), paraqiten si profesione mashkullore dhe vetëm

profesioni i shitëses, paraqitet në një foto, si profesion femëror (faqe. 24).


Ndërsa lojërat e fëmijëve, gjithashtu paraqiten të stereotipizuara. Djemtë që luajnë me top (faqe.

30), ndërsa vajzat me kukulla dhe me violinë. Në një tregim, tregohet se një vajzë me emrin Stela

kishte dy kukulla (faqe. 98), ndërsa në fjalitë e tjera shprehet: “Marta është një violiniste e

talentuar e qytetit të Shkodrës” (faqe. 57), “Klodi mori një violinë të bukur” (faqe. 169).

74

Ndërkohë që, në violinë mund të ishin edhe djemtë, dhe nuk ka motiv pse të paraqiteshin vetëm

vajzat!

Grafiku 18. Lënda: Gjuha Shqipe 3, Autor: M.Gjokutaj

Grafiku nr.18

3.4 Lënda: Gjuha Shqipe 4

Autor: Prof. Dr. A.Kadiu, F.Saliaj, B.Plaku (Tapia)

Shtëpia Botuese: Morava; Tiranë 2008, ISBN 978-99956-628-9-9


Në tekstin e gjuhës, stereotipizimet janë në një masë të madhe, si në profesione, në ndarjen e

roleve brenda familjes dhe gjithashtu në etiketimet e gjinive.

Duke u ndalur në etiketimet e gjinive, vërejmë se, djemtë paraqiten me lojëra mashkullore dhe

vajzat me lojëra femërore.

Kështu, në figurat e paraqitura gjatë tekstit, tregohet se djemtë luajnë me shigjeta , me helikopter

(faqe. 16), apo me top (faqe. 80). Një stereotipizim tjetër që i bëhet gjinisë mashkullore, është

75

edhe vonesa që djemtë shfaqin përgjithësisht. Kështu, kjo citohet dhe demonstrohet me figura në

tekst (faqe. 36).

Ndërsa, për vajzat paraqiten figura dhe citime duke larë enët (faqe. 17), apo duke përgatitur

mësimet (faqe. 18). Në një paragraf, tregohet se çanta e një nxënësje në klasën tonë, ishte e

bukur (faqe. 53) thua se, vetëm vajzat kujdesen për aksesorët e tyre ,apo djemtë nuk i kushtojnë

rëndësi?

Ndarja që i bëhet gjinive, nuk është e drejtë, sepse edhe vajzat luajnë me top apo me helikopter

dhe gjithashtu edhe djemtë i përgatisin mësimet e tyre, apo mund të lajnë dhe enët e shtëpisë.

Teksti, duhet të jetë gjithëpërfshirës në konceptet që transmeton tek brezi i ri dhe jo të ketë

ndarje në kryerjen e roleve.


Shumë profesione në tekst, paraqiten si profesione mashkullore dhe barazia ndërmjet gjinive,

mungon totalisht. Vetëm mësuesja ,paraqitet në gjininë femërore apo citohet në fillim të

paragrafit. Roli i saj, zë një hapësirë të gjërë, gjatë gjithë tekstit dhe nuk ka një proporcion të

drejtë me mësuesin.

Roli i mësueses, paraqitet gjithëpërfshirës në tekst, (faqe. 13, 16, 26, 27, 32, 54, 56, 67, 89, 110,

125, 136, 154, 165, 171, 187, 191, 206, 230) ndërsa roli i mësuesit, përmendet shumë pak në

krahasim me atë të mësueses.

Mësuesi, citohet në tekst në disa raste ose citohet në të dy format e të shprehurit si në gjininë

femërore, ashtu edhe në gjininë mashkullore (faqe. 40, 41, 52, 140, 145, 154, 188, 225) dhe është

mëse e drejtë që forma e të shprehurit të përmbajë të dy gjinitë. Kemi edhe rastin kur citohet

drejtori i shkollës, (faqe. 41) si një profesion mashkullor.

Këto janë të vetme raste, që citohen në tekst si profesione femërore dhe mashkullore, ndërsa

profesionet e tjera që citohen në tekst, janë të gjitha mashkullore.

Kështu ,kemi profesionin e arkitektit (faqe. 198), kirurgut (faqe. 188), avokatit (faqe. 189),

gjykatësi (faqe. 125), marinari (faqe. 113), doktori (faqe. 20, 45,68, 79, 90), orëndreqës (faqe.

27), shofer (faqe. 27, 51, 52, 114), sportist (faqe. 28), tekniku (faqe. 79), hidrauliku (faqe. 79),

peshkar (faqe. 236).

Duke cituar , këto profesione mashkullore, gjejmë edhe një profesion femëror, siç është ai i

librashitëses (faqe. 27). E duke vazhduar me profesionet mashkullore që nuk mbarojnë në këtë

tekst, kemi profesionet si: gjahtar (faqe. 231-232, 234), akulloreshitës (faqe. 45), saldator (faqe.

76

45), bari (faqe. 45), berber (faqe. 45), bukëpjekës (faqe. 45, 46), traktorist (faqe. 28), piktor

(faqe. 28; 45), marinar (faqe. 28), këngëtar (faqe. 28), valltar (faqe. 28), kërcimtar (faqe. 28),

shkrimtar (faqe. 28, 90,122).

Shumë nga këto profesine të cituara e të paraqitura si profesione mashkullore ,shumë mirë mund

të paraqiteshin edhe si profesione femërore, sepse ato kryhen nga të dy gjininë dhe nuk ka pse të

ketë ndarje ndërmjet tyre.


Përsa i përket roleve prindërore, ato paraqiten shumë të stereotipizuara. Kështu, roli i babait

paraqitet në shumë tregime, si ai që i jep mend fëmijëve, i tregon rrugën që duhet të ndjekin

(faqe. 107, 109, 114-115, 138, 151, 184, 225).

Ndërsa, nëna paraqitet në gjërat e shtëpisë, përgatijen e vakteve ushqimore, kujdesin për fëmijët

apo për shtëpinë (faqe. 17, 32, 52, 60, 61, 89, 110, 112, 114-115, 119-120, 121, 195, 218, 227).

Roli, që zë nëna është më i madh se ai i babait, por ndërkohë që, stereotipizohet shumë në

kryerjen e punëve, të cilat perceptohen si femërore.

Në një rast, citohet se ,gjyshja dhe nëna janë marrë me gostitjet (faqe. 125), ndërsa babai, ka bërë

pazaret (faqe. 125).

Fjalitë e përdorura, duhet të jenë më të goditura në përmbajtje dhe të demonstrojnë një horizont

më të gjërë, në përfshirjen e të dy gjinive, në kryerjen e detyrave familjare dhe jo të ketë një

ndarje ndërmjet tyre.

Shembujt që teksti duhet të japë, duhet të jenë një model vlerash në mënyrë, që të bëjnë të

mundur një perceptim të ri të modelit familjar, tek brezi që rritet me këto tekste.

Kjo kulturë e shprehur, nuk është asgjë tjetër, vetëm një pasqyrim i një realiteti që nuk po

ndryshon prej kaq shumë vitesh edhe pse flitet shumë për të ndryshuar kurrikulat, përsëri

përmbajnë shumë elemente stereotipizuese dhe nuk ka një ndarje të drejtë ndërmjet gjinive ,si në

profesion, ashtu edhe në kryerjen e detyrave familjare.


77

Autor: Prof. Dr. A.Kadiu, F.Saliaj, B.Plaku (Tapia)

Grafiku nr.19

3.4.1 Lënda: Leximi 4

Autorët: Sh.Osmani, M.Çano, A.Demolli

Shtëpia Botuese e Librit Shkollor. Tiranë 2002, ISBN 9927-2-689-X


Në teksin e leximit, si një tekst i hershëm, vërejmë se, autorët të cilët kanë shkruar janë të gjithë

meshkuj. Krahas kësaj, gjejmë edhe stereotipizime të tjera të gjinive ne ndarjen e roleve dhe të

profesioneve.

Kështu, përsa i përket autorëve, kemi vetëm autorë meshkuj, të cilët kanë shkruar, si N. Frashëri

(faqe.3), Rr. Dedaj (faqe. 6), O. Grillo (faqe. 44), A. Mici (faqe. 68), N. Prifti (faqe. 95), V.

Kikaj (faqe. 127), R. Marku (faqe. 33, 145), M. Camaj (faqe. 71), Q. Batalli (faqe. 50), M. Tuen

(faqe. 115, 177) e të tjerë autorë.

Të gjithë këta autorë, kanë shkruar tregime dhe vjersha duke i përcaktuar mirë rolet gjinore dhe

duke i dhënë një imazh tjetër.

Kemi tregime të cilat flasin për vuajtjet e fëmijëve, si Luli i vocërr (faqe. 76), Tomi lyen gardhin

(faqe. 115), Fëmijëria ime e rëndë (faqe. 167), tregime të cilat shprehin një klimë varfërie dhe

mjerimi.

78

Përsa i përket profesioneve, ndeshim disa profesione mashkullore si drejtori (faqe. 93),

gjellëbërësi (faqe. 103), oficeri (faqe. 136), gurgdhendësi (faqe. 164), mjeku (faqe. 167) dhe

vetëm profesioni i artistes (faqe. 38) shfaqet si profesion femëror.

Përsa i përket profesionit të mësuesit dhe mësueses ato shfaqen ndryshe nga tekstet e tjera.

Kështu, profesionin e mësuesit e vërejmë më shpesh dhe i është kushtuar edhe një vjershë (faqe.

187) ,që tregon gjendjen e vështirë ekonomike që ndodheshe vendi dhe mësuesit i duheshe që të

emigronte.

Gjithashtu, figura mashkullore e tij, ndeshet edhe në pjesë të tjera, ku tregon për rolin e tij (faqe.

46-47, 77, 136). Ndërsa, rolin e mësueses e ndeshim po në të njëjtën shpeshtësi. Roli i saj,

përmendet (faqe. 50, 33, 92-93, 136) në mënyrë të barabartë me atë të mësuesit.


Roli i nënës ndeshet më shpesh se ai i babait. Ajo, përmendet në shumë tregime për përkujdesin

ndaj fëmijëve, ndaj familjes dhe është prezente gjithmonë (faqe. 6, 58, 72, 85, 113, 121, 136,

157, 167, 183).

Gjithashtu, rolin e nënës e vërejmë edhe në përgatitjet e ushqimeve apo ëmbëlsirave në shtëpi, si

citohet edhe në një tregim ku përmendet se, mamaja e Mirelës na gostiti me biskota (faqe. 157),

ndërsa babin e ndeshim shumë pak në tekst (faqe. 106). Ai, nuk përmendet shumë dhe në disa

raste figura e tij personifikohet me plakun e urtë (faqe. 10), ku merr edhe nuanca të mençurisë

apo të drejtimit të familjes.

Grafiku 20. Lënda: Leximi 4


79

Grafiku nr.20


Autor:Prof. Dr. M.Gjokutaj

Shtëpi Botuese Shkronjë pas Shkronje.

Tiranë 2007, ISBN 978-99956-625-0-9


Në lëndën e gjuhës, vërejmë se, shumë profesione janë mashkullore dhe ato i ndeshim në çdo

faqe, në çdo fjali.Kështu, kemi profesionin e arbitrit (faqe. 37, 41), biznesmeni (faqe. 25)

ndërkohë që, mund të jetë edhe femër, kemi kryetar Bashkie (faqe. 25), bankier (faqe. 25), artist

(faqe. 57), piktor (faqe. 86), aktor (faqe. 86, 118), këto profesione, janë shumë të ndeshura edhe

në gjininë femërore si aktore, piktore apo artiste.

Nuk ka asnjë arsye, pse të theksohen si profesione mashkullore dhe të mos i jepet asnjë nuancë

femërore.

Gjatë analizës së teksit, ndeshim edhe profesione si, fermer (faqe. 89) edhe pse shumë punë të

fermerit i kryejnë femrat. Futbollisti (faqe. 123), gjuetari (faqe. 145), skiatori (faqe. 153),

peshkatari (faqe. 153, 170-171), doktori (faqe. 156), poeti (faqe. 168), shkrimtari (faqe. 23, 24,

28). Profesionet femërore që ndeshim, janë ato të shitëses (faqe. 90) dhe të mësueses (faqe. 21,

44-45, 56, 62, 66, 96, 123, 137, 146, 186).

80

Ndërsa, profesionin e mësuesit e ndeshim më pak (faqe. 22, 128, 157) në krahasim me atë të

mësueses. I vetmi profesion që citohet në të dy gjinitë është ai i shkencëtarit, ku një herë e

ndeshim si shkencëtare (faqe. 57) në gjininë femërore dhe një herë si shkencëtar (faqe. 116) në

gjininë mashkullore.

Nëse të gjithë profesionet do të kishin një balancim ndërmjet tyre ose do të shkruheshin në të dy

gjinitë, atëherë do të ishtë një perceptim ndryshe mbi profesionet.


Ndërsa, përsa i përket stereotipeve gjinore brenda familjes, ato i ndeshim akoma dhe më shumë

gjatë tekstit. Kështu, figura prindërore e nënës, zë një hapësirë të madhe në tekst, në krahasim me

babain.

Figura e saj, ndeshet në përgatitjen e fëmijëve për në shkollë, kujdesin në kryerjen e detyrave dhe

në disa raste shoqërohet edhe me foto.

Në disa raste të tjera është figura e nënës, që fëmija kërkon për ndihmë, apo kur nëna e qorton

për veprime jo të drejta.

Ajo , ka një rol më dominant në jetën e fëmijës dhe kjo pasqyrohet gjatë gjithë tekstit (faqe. 16,

27, 36, 41, 53, 56, 57, 61, 63, 66, 75, 82, 92, 106-107, 123, 139, 152, 155).

Ndërsa, figurën e babait e ndeshim më pak në krahasim me atë në nënës dhe roli i tij shumë herë

paraqitet si më sekondar, në jetën e fëmijës (faqe. 36, 57, 61, 63, 64, 65, 69, 71, 119-120, 123,

155, 170).

Nëse të dy prindërit, do të paraqiteshin me detyra të barabarta në familje, atëhere nuk do kishte

perceptime irracionale mbi gjininë dhe ndarjen e roleve brenda familjes.

Grafiku 21. Lënda: Gjuha Shqipe 4 ,Autor:Prof. Dr. M.Gjokutaj

81

Grafiku nr.21


Autor: Dr. A.Riska, MA. N.Poroçani, A.Kërçi

Shtëpia Botuese: Pegi 2011, ISBN 978-999956-58-96-0


Në tekstin e gjuhës shqipe, ndeshen elementë stereotipizues gjinor, kjo në krahasim me një tekst

tjetër , vërehet se, ka ndryshime thelbësore. Kështu, në tekst ndeshim stereotipizime të tilla si:

“Jona shihte një kukull të kuqe, Joni shihte një makinë” (faqe. 28) apo citime të tjera si: “Linda

vishej si balerinë (faqe. 36), trimi kishte ardhur aty nga një vend i largët” (faqe. 145).

Këto ndarje gjinore mbi lojërat apo mbi trimëritë tregojnë qartë se, kemi të bëjmë me stereotipe,

të cilat transmetohen tek një brez i ri dhe merren në mënyrë shabllone si të mirëfillta.


Gjithashtu, ndeshim edhe një sërë profesionesh që paraqiten si mashkullore. Ndërkohë që, këto

mund të kryhen shumë mirë edhe nga femrat dhe nuk ka asnjë lloj problemi në kryerjen e tyre

nga të dy gjinitë. Kështu, kemi profesionin e poetit (faqe. 22), shkrimtarit (faqe. 22, 27),

këngëtari (faqe. 72), piktori (faqe. 72), mjeku (faqe. 78), gjahtari (faqe. 11, 119-120), bariu (faqe.

82

112, 116-117,181). Ndërsa, profesionet femërore që ndeshen, janë ato të parukieres (faqe. 14)

dhe të drejtoreshës (faqe. 84).

Profesionin e mësueses e ndeshim më shpesh se çdo profesion tjetër dhe ajo paraqitet si një

profesion femëror (faqe. 8, 10, 16, 57, 78, 93, 175, 178, 181,184, 194, 195, 200).

Përsa i përket profesionit të mësuesit si një profesion mashkullor, e ndeshim shumë pak gjatë

tekstit (faqe. 20, 84, 182-183, 184).


Rolet gjinore në familje paraqiten në një situatë, ku nuk bën dallim nga të gjithë tekstet e tjera.

Figura e nënës është prezente gjatë gjithë aktiviteteve të fëmijës (faqe. 9, 10, 14, 15, 42, 53, 54,

59, 61,75, 79, 92, 94, 107, 108, 186-187, 188).

Figura prindërore e babait, paraqitet e njëjtë, si tek të gjitha tekstet dhe nuk bën asnjë dallim.

Sigurisht, që rolet në familje janë të përcaktuara përsa i përket gjinive, por detyrimet familjare

janë të barabarta për të dy prindërit.

Nuk ka, asnjë arsye pse babai të paraqitet në tekst si figurë autoritare e familjes që komandon

apo ti kërkohet leje, për aktivitetet e fëmijës etj. (faqe. 16, 53, 61,63, 94, 113, 154, 181, 182).

83


Autor: Dr. A.Riska, MA. N.Poroçani, A.Kërçi

Grafiku nr.22


Autor: Prof. As. Dr. A.Ballhysa, MA. Sh.Shyti, MA. A.Tana,T.Toska

Shtëpia Botuese “Sejko Infoservis” ISBN 978-99943-936-9-5


Në tekstin e gjuhës, ndeshen elementë stereotipizues si rolet prindërore, profesionet, lojërat etj.

Por, duke nisur nga kopertina e tekstit vërejmë, një vajzë me libra dhe çantën e shkollës,

ndërkohë që ,shumë mirë mund të ishte edhe një djalë në këtë foto, sepse të gjithë fëmijët

shkojnë në shkollë dhe gjithashtu të gjithë përgatiten për mësimet.

Përsa i përket roleve në familje, ato paraqiten deri diku të njëjta, ndërmjet burrit dhe gruas, por

përsa i përket punëve të tyre, ato ndryshojnë.

Gruaja është ajo e cila kujdeset për familjen, për fëmijët, për gatimin, larjen dhe shumë

aktivitete të tjera brenda familjes. Këto në tekst ilustrohen edhe me foto por edhe me fjalë (faqe.

10, 51, 55,56, 58, 75, 80, 98, 125).

84

Ndërsa, roli i babait paraqitet më shumë si figurë autoritare brenda familjes, sesa të ndihmojë në

punët e shtëpisë apo të përkujdeset ndaj fëmijëvë.

Roli i tij mban një pozicion ndryshe nga ai i nënës dhe kjo demonstrohet në të gjithë tekstin

(faqe. 83, 98, 111, 123, 125, 165, 171).


Në profesionet e paraqitura në tekst, shumica prej tyre paraqiten si profesione mashkullore duke

marrë edhe mbaresën e gërmës -i. Vetëm profesioni i mësueses është ai i cili paraqitet me një

shpeshtësi të madhe në tekst si një profesion femëror (faqe. 10, 24, 25, 26, 52, 87, 90, 103).

Ndërsa si profesion mashkullor, paraqitet vetëm në disa raste sporadike (faqe. 66, 77).

Profesioni i mësuesit është i njëjtë për të dy gjinitë dhe nuk ka asnjë arsye pse duhet të ketë

ndarje ndërmjet tyre.

Profesione të tjera, të cilat paraqiten, si profesione mashkullore janë: gazetari (faqe. 44, 46),

faqosësi, kompjuteristi, redaktori, kryredaktori (faqe. 44).

Profesioni i infermieres, paraqitet si profesion femëror (faqe. 34). Ndërkohë që, profesionet

mashkullore nuk kanë të mbaruar në tekst si: drejtori (faqe. 46, 77), shitësi (faqe. 61, 77) ose në

raste të tjera ku shprehet “Quhem Albert dhe punoj si murator” (faqe. 57) ku një rast profesioni i

muratorit paraqitet edhe me foto ilustrative (faqe. 62).

Duke vazhduar me profesionet mashkullore si: rrobaqepës, gjykatës, guzhinier (faqe. 62), polic

(faqe. 78, 79), dentist (faqe. 110), farmacist (faqe. 110), mjek (faqe. 111) dhe vetëm profesioni i

biologes paraqitet si profesion femëror (faqe. 159).

Ajo që vihet re nga analizimi është se shumë profesione, shprehen në gjininë mashkullore dhe

mënyra e perceptimit është e gabuar. Kështu që, mënyra e duhur është ajo e të shkruarit saktë.


Lojërat e paraqitura në tekst janë shumë stereotipizuese ,sepse me ato lojëra mund të luajnë të dy

gjinitë dhe nuk ka pse të ketë një ndarje ndërmjet tyre. Kështu, në tekst tregohet një tregim me

titull “Lina vajza e luleve” (faqe. 24) ndërkohë që me lulet merren edhe djemtë.

Përsa i përket djemve ato në tekst paraqiten duke luajtur me top dhe kryesisht lojën e futbollit si

një lojë mashkullore (faqe. 66, 80).

Në këto ilustrime mund të ishin zgjedhur veprime më gjithëpërfshirëse, sesa këto shembuj.

85


Autor: Prof. As. Dr. A.Ballhysa, MA. Sh.Shyti, MA. A.Tana,T. Toska

Grafiku nr.23


Autor: Dr. P.Dhoqina, D.Kolndreu, M.Allushi, V.Vladi

Shtëpia Botuese: Pegi, 2011, ISBN 978-99956-58-91-5

Në lëndën e diturisë së natyrës ndryshe nga tekstet e tjera, gjuha e shkruar është më e unifikuar

dhe nuk ka stereotipe gjinore të theksuara. Ato që ndeshen janë të pakta, por përgjithësisht, teksti

ka një dallim të dukshëm nga tekstet e tjera kjo edhe për faktin se vetë shkenca e bën më të

përgjithësuar, gjuhën e të shkruarit.


Kështu, përsa i përket profesione që ndeshim, ato janë të pakta ,si profesioni i bujkut (faqe. 19)

dhe ai i meteorologut (faqe. 40) si profesione mashkullore. Ndërsa, figurat ilustrative që

paraqiten, tregojnë edhe për stereotipet gjinore.

Ato mund të ishin zgjedhur në një mënyrë më të kujdesshme, për të mos patur stereotipe gjinore,

por kjo ka munguar.

86


Në tekst, paraqitet një vajzë që mëson (faqe. 76), një vajzë tjetër me balonë (faqe. 88) ndërsa

djali paraqitet duke rregulluar gomën e biçikletës (faqe. 76). Më pas paraqitet një burrë me

shigjetë (faqe. 79), ndërsa një grua duke mjelë lopën (faqe. 155).

Nëse do ishte treguar pak kujdes për këto figura, ato mund të ilustroheshin me një imazh më

gjithëpërfshirës dhe të mos kishte nuanca të stereotipeve gjinore.

Grafiku 24. Lënda: Dituri Natyre 4

Autor: Dr. P.Dhoqina, D.Kolndreu, M.Allushi, V.Vladi

Grafiku nr.24


Autor: L.Ajrullai, Prof. As. Dr. F.Zenelaj


Tiranë 2007, ISBN 978-99943-54-19-1

Në tekstin e diturisë së natyrës, ndeshim shumë elementë stereotipizues, por këto janë të

shprehura më tepër në figura sesa në fjali. Rastet e shprehura në fjali janë të pakta edhe për vetë

faktin se terminologjia e përdorur nuk lë shumë hapësira për stereotipizime gjinore.

87


Kështu, përsa i përket figurave ndeshim figurën e një burri, i cili merret me blegtori (faqe. 17),

gjithashtu, figura mashkullore demonstrohet edhe në punë të tjera, siç demonstrohet edhe në një

foto tjetër ilustrative, që burri është duke peshkuar (faqe. 24, 26).


Ndërsa stereotipet gjinore në familje janë akoma edhe më prezente në tekst. Kështu nëna

paraqitet në një foto ku është pranë lavatriçes duke bërë gati rrobat (faqe. 56).

Në një foto tjetër e cila shoqërohet edhe me fjali citohet se “mami Lizës po përgatit çajin për

mëngjes (faqe. 68).

Figura e nënës paraqitet edhe në disa foto ilustrative ku tregohet që ajo është në shumë aktivitete

brenda familjes. Në këto foto tregohet nëna që është duke përgatitur ëmbëlsirë, luan me fëmijët,

gatuan, pastron, hekuros, dhe vetëm një foto paraqitet me babain i cili vendos enët në lavastovilje

(faqe. 98).

Në këto foto shumë mirë mund të ishte paraqitur një balancim ndërmjet prindërve ose të ishin të

dy prezent në kryerjen e aktiviteve.


Ndërsa në një foto paraqitet djali me biçikletë si një lodër mashkullore. Ndërkohë që shumë mirë

mund të ishin të dy gjinitë në foto. Ndërsa tek profesionet ndeshim një gjuhë të saktë në të

shkruar.

Nuk bëhen stereotipe gjinore por është ruajtur një gjuhë e saktë në të shkruar. Vetëm profesionin

e mësueses e ndeshim si profesion femëror dhe asnjë profesion tjetër nuk stereotipizohet gjatë

tekstit.

88

Grafiku 25 .Dituri Natyre 4


Grafiku nr.25


Autor: Prof. Dr. L.Memushi


Tiranë, 2007; 978-99943-40-61-3


Në tekstin e diturisë së natyrës ndeshen më pak elementë stereotipizues në krahasim me lëndët e

tjera të diturisë katër. Kështu përsa i përket profesioneve ato i ndeshim më shumë në gjininë

mashkullore sesa në gjininë femërore.

Por, krahas kësaj këto profesione paraqiten në tekst në një mënyrë shumë stereotipizuese duke i

shprehur këto si profesione të cilat janë vetëm për meshkujt apo vetëm për femra, siç është

89

profesioni i mësueses që shprehet si një profesion femëror (faqe. 8) ndërsa profesionet e tjera

paraqiten në tekst si profesione mashkullore.

Kështu kemi profesionin e fermerit si një profesion mashkullor dhe në tekst shprehet “Një

fermer po kujdeset për bimët” dhe në foto ilustrohet figura mashkullore (faqe. 144). Ndërsa më

tej, kemi gjuetarin që shprehet në gjininë mashkullore (faqe. 149), por në këto shembuj fare mirë

mund të ishte zgjedhur model, duke i përfshirë të dy gjinitë ose një gjuhë e qartë në të shkruar

dhe të mos kishte foto ilustrative vetëm më njërën gjini.


Përsa i përket lojërave, ato shfaqen shumë stereotipizuese. Kështu, në tekst tregohet figura e

djemve, duke luajtur me top (faqe. 9). Ndërsa, në një foto tregohen vajzat në balet dhe citohet

“Fëmijët harxhojnë energji kur vallëzojnë” (faqe. 67), në këtë fjali , shprehet një gjuhë e saktë në

të shkruar dhe në foto ilustrohet ndryshe.

Do të ishte më e pranueshme që fotoja të mos kishte vetëm figurën femërore, por ti përfshinte të

dy gjinitë. Ndërsa, në një foto tjetër, tregohet vajza me violinë dhe citohet “Edhe kur i biem

violinës, harxhojmë energji” (faqe. 67).

Në një foto tregohen përsëri vajzat duke kërcyer dhe në tekst citohet “Fëmijët që kërcejnë në

festën e krahinës” (faqe. 94). Ajo që vihet re, është se gjuha e shkruar nuk përputhet me figurën

ilustrative.

90

Grafiku 26 .Lënda: Dituri Natyre 4


Grafiku nr.26


Autor: MA. S.Loka, B.Çerraga


Tiranë 2011, ISBN 978-99956-93-51-0


Në tekstin e edukatës shoqërore, ndeshim se shumë profesione, në të shkruar, marrin mbaresën e

gërmës “i” dhe paraqiten si profesione mashkullore edhe pse shpesh herë jemi ndeshur me këto

profesione si mashkullore dhe nuk kemi asnjë model femëror në këto institucione.

Kështu, kemi profesionin e kryetarit të shtetit ku shkruhet me “i” Presidenti (faqe. 37) dhe

automatikisht krijohet perceptimi mbi figurën mashkullore, gjithashtu ndeshim në tekst, të

shkruar edhe Prefekti (faqe. 36) si një figurë mashkullore, Kryeministri (faqe. 37), Kryetari

(faqe. 37) dhe këtu citohen disa lloje kryetarësh, si ai i parlamentit edhe pse ne, aktualisht kemi

kryetare, në të shkruar e ndeshim në gjininë mashkullore.

91

Profesione të tjera mashkullore, janë si: mjeku (faqe. 32), berberi (faqe. 44), këpucari (faqe. 44),

bukëpjekësi (faqe. 44).

Vetëm profesionin e mësueses e ndeshim si profesion femëror (faqe. 42, 45, 54) gjithashtu edhe

profesionin e polices (faqe. 38) edhe pse në tekst ndeshim një fjali shumë strerotipizuese për këtë

profesion, fjalia citon: “Ajo është shumë e sjellshme me ne, pavarësisht se është femër, i shkon

këmisha blu dhe jeleku fosforeshent” (faqe. 38).

Ndërsa, profesionin e policit (faqe. 39, 41) e ndeshim si një profesion mashkullor dhe kjo në

disa foto ilustrohet me imazhe mashkullore dhe profesionin e mësuesit e ndeshim vetëm një herë

të vetme ,si profesion mashkullor (faqe. 18).

Por,përsa i përket perceptimeve të fëmijëve të shprehura në tekst, si mendime të tyre rreth

profesioneve (shkruar nga autoret) ndeshim fjali si: “Në një lojë me role, që organizuam në

shkollë unë bëra rolin e infermierit.

E kisha të lehtë, pasi mamaja ime punon si infermiere në spital” (faqe. 32). Në një fjali tjetër,

tregohet sesi komuniteti ndihmon individin dhe fëmija tregon se: “Mjeke ishte mamaja ime.

Infermiere ishte tezja ime. Marangoz ishte xhaxhai Astritit. Shofer i taksisë ishte xhaxhi Elmazi”

(faqe. 44).


Përsa i përket lojërave ndërmjet gjinive, ato i ndeshim deri diku të stereotipizuara edhe pse në

tekst deri diku ruhej barazia gjinore. Kështu, meshkujt gjithmonë identifikohen me lojërat e tyre

,si futbolli apo lojërat me automatik, makina etj.

Në tekst ndeshim fjali të tillla si: “Bledi nuk e pranon asnjëherë në skuadrën e futbollit”

(faqe.58), “Erblini sa herë që dëshironte të luante futboll me djemtë e lagjes, Era dëshironte të

luante me to” (faqe 34). Në këtë fjali edhe pse transmetohet idea se edhe vajzat mund të luajnë,

duhet të ishte dhënë si një fakt i kryer dhe jo si një veprim, i cili me parë paragjykohet dhe më

pas vendoset për ta pranuar ajo jo.

Në një foto tjetër, tregohet topi ku djali e dëshiron për ditëlindjen e tij si një dhuratë (faqe.31).

Vajzat paraqiten në lojërat e tyre, si në fjalitë që citohen : “Elona e pëlqen shumë baletin” (faqe.

33), “Dea shkon në kursin e pianos” (faqe. 28).

92


Përsa i përket roleve gjinore në familje, ato i ndeshim në disa nuanca më pak stereotipizuese,

por përsëri ka punë për të bërë. Kështu ,nëna është ajo e cila kryen shumë gjëra brenda familjes,

këshillon fëmijët (faqe. 8, 16, 40) dhe me aktivitete të tjera në familje.

Kurse, babai nuk citohet shumë ,por ka një rol më minor (faqe. 20) megjithatë në një fjali jepet

një mesazh ndryshe : “Babai gatuan gjellët që i ka mësuar nga gjyshja e cila ka qenë kuzhiniere”

(faqe. 6).

Kjo fjali është për tu vlerësuar, sepse jep një mesazh ndryshe. Të tilla, duhet të jenë shumë fjali

dhe me foto ilustrative ku puna dhe kontributi në shtëpi është i barabartë për të gjithë anëtarët.



Grafiku nr.27

93


Autor: M.Sheme


Tiranë 2011, ISBN 978-99956-58-94-6


Në tekstin e edukatës ndeshim shumë figura stereotipizuese dhe shumë pak janë fjalitë e

përdorura si stereotipizuese, kjo për faktin se teksti është i ndërtuar në një mënyrë ilustrative me

foto.

Kështu, në foto vërehen: një djalë me top (faqe. 22), një djalë me aeroplan, vajza luan me kube

(faqe. 24), disa djem që luajnë futboll (faqe 26), djem duke lexuar sëbashku (faqe. 27) dhe vajzat

bashkë me një djalë me kompjuter (faqe. 24).

Këto dy fotot e fundit, janë tepër edukative dhe nuk kanë asnjë element stereotipizues, ndryshe

nga fotot e tjera.


Kemi rreth profesioneve ilustrime me foto, ku ndeshim edhe këtu shumë elementë

stereotipizues.

Në foto paraqiten: një burrë që përgatit bukën në furrë (faqe. 42), një burrë që punon tokën

(faqe. 45), një burrë që rregullon motorrin e makinës (faqe. 44) dhe e vetmja foto që nuk është

stereotipizuese dhe që transmeton një perceptim ndryshe është ajo e një femre në timon (faqe.

15) edhe pse tashmë perceptohet si normale përsëri kemi stereotipizime rreth grave shofere.

Gjithashtu edhe profesioni i mësueses citohet në tekst si një profesion femëror (faqe. 19; 37).


Duke mbetur tek femrat ndeshim vetëm një foto të një gruaje, e cila bën pazaret (faqe. 46)

ndërkohë që, ky veprim shumë mirë mund të ilustroheshe me të dy prindërit.

94

Grafiku 28 .Lënda: Edukata Shoqërore 4

Autor: M.Sheme

Grafiku nr 28.


Autor: N.Poroçani


Tiranë 2010, ISBN 978-99956-49-92-0


Në teksin e edukatës shoqërore ndeshen shumë elementë stereotipizues. Kështu, tek profesionet ,

në shumë raste theksohen si profesione mashkullore dhe demostrohen edhe me foto ilustrative

ose me fjali ku shprehen edhe dëshirat e fëmijëve se çfarë ata dëshirojnë që të bëhen kur të rriten.

Dëshirat e tyre shpren në fjalitë ku, “Altini, thotë se do të bëhet arkitekt” (faqe. 42) dhe këtë

profesion e ndeshim edhe në raste të tjera të cituara në tekst, si një profesion mashkullor (faqe.

95

11, 22), “Blendi do të bëhet polic” (faqe. 42), dhe këtë profesion e ndeshim edhe në shumë raste

të tjera ku citohet si një profesion mashkullor dhe ilustrohet me foto ku figura mashkullore

mbizotëron (faqe. 18, 38, 39).

Ndërsa profesione të tjera që citohen në tekst janë: “Blerta do të bëhet mjeke, Kreshniku do të

bëhet avokat, Flamuri do të bëhet ekonomist, Mirku këngëtar, Arta guzhiniere” (faqe. 42).

Profesione të tjera janë si matematikan (faqe. 43), pilot (faqe. 48) apo profesioni i mësueses ku

në të shumtën e rasteve shprehet si një profesion femëror (faqe. 25, 26, 28, 35, 45, 55), profesioni

i ndihmës-mësueses (faqe. 56) ndërsa, profesioni i mësuesit shprehet vetëm një herë të vetme

(faqe. 56).


Përsa i përket aktiviteteve, ndeshim fjali të tilla si: “Mami i Arditit ka një makinë, por ajo në

punë shkon me biçikletë” (faqe. 13) , në këtë fjali tregohet se edhe gjinia femërore mund të ngasë

makinë apo edhe biçikletë. Në disa raste të tjera në tekst ndeshen edhe foto ilustrative ku

tregohen femra në biçikletë (13, 18) ose në raste të tjera shprehen edhe me fjalë si: “Linda ndalon

biçikletën pas një automjeti” (faqe. 29).

Në shumë tekste, biçikleta ndeshet si një mjet mashkullor dhe në shumë pak raste e ndeshim për

gjininë femërore. Por krahas saj kemi edhe aktivitete të tjera, të cilat shprehen me fjalë apo edhe

me foto ilustrative.

Kështu, në një foto paraqitet një vajzë duke gatuar (faqe. 9), apo në fjali të tjera ku shprehen

edhe sporte si: “Linda luan basketboll” (faqe. 29), “Në grupin e volejbollit janë dy vajza që kanë

të njëjtin emër” (faqe. 55).


Ndërsa roli i nënës dhe ai i babait në tekst, shprehen me një diference të madhe ndërmjet tyre.

Për shumë aktivitete brenda familjes apo për përkujdesjen e fëmijëve shprehet gjithmonë nëna

(faqe. 15, 22, 23, 27, 31, 40, 41, 43, 49), ndërsa babai citohet në shumë pak raste (faqe. 11, 14,

29). Barazia ndërmjet prindërve për përkujdesin dhe detyrat e tyre familjare, janë të njëjta

ndërmjet tyre dhe nuk ka arsye pse duhet të trajtohen ndryshe.

96


Autor: N.Poroçani

Grafiku nr.29


Autor: E: Hasira, Dh. Gjika

Shtëpia Botuese Erik

Tiranë, 2007,ISBN 978-99943-47-12-4


Në këtë tekst ,vërehen shumë elementë stereotipizues duke nisur nga profesionet, lojrat dhe

shumë sjellje të tjera të cilat stereotipizohen. Kështu ,përsa i përket profesioneve ato i ndeshim

në tekst në mënyrë shumë stereotipizuese.

Profesioni i mësueses paraqitet në gjininë femërore (faqe. 6, 26, 28, 34, 36, 48) dhe vetëm një

rast paraqitet në gjininë mashkullore (faqe. 15) ndërkohë që, ky profesion është për të dy gjinitë.

Më tej, gjatë analizimit të tekstit, ndeshim një foto ku ilustrohen femrat në punët në tezgjah

(faqe. 6) si një profesion femëror.

97

Ndërsa profesionin e policit e ndeshim si një profesion mashkullor (faqe. 18, 19, 28, 39) por, në

polici ka edhe femra. Më tej, citohet drejtoresha (faqe. 34) si profesion femëror, kur shumë herë

ky profesion shprehet në gjininë mashkullore.

Në tekst citohen pozicione drejtuese administrative në gjinë mashkullore si: Presidenti,

Kryeministri, Ministri apo Kryetari i Bashkisë (faqe. 38), të gjitha këto shprehen në gjininë

mashkullore ndërkohë që, mund të kishte ilustrime edhe për gjininë femërore. Ndërsa në

perceptimet e fëmijëve në tekst shprehet “Unë dua të bëhem ekonomiste: - foli Aba. Unë dua të

bëhem gazetar: - tha Bledi. Bledari tha se i pëlqen të bëhet rrobaqepës” (faqe. 26).


Përsa i përket roleve të prindërve kundrejt fëmijëve apo familjes, ato i ndeshim në tekst në

mënyrë tepër stereotipizuese. Kështu, babai paraqitet vetëm në disa situata, ndërsa nëna është për

gjithçka në familje.

Kështu, roli i babait, shprehet në një fjali: “Gëzimin çdo ditë e sjell në shkollë babai me

automobilin e tij” (faqe. 14). Ndërsa roli i nënës është kudo në familje, kështu në tekst ilustrohet

me figurë ,vajza duke përqafuar nënën (faqe. 20). Në fjalinë ku citohet: “Mami është duke larë

pjatat. Olsi po rri në divan dhe shikon televizor” (faqe.37).

Në fjali të tjera shprehet: “Mami i Kleit, e merakosur, ankohet: “na ngeli djali gjithë ditën

jashtë” (faqe. 41), një një fjali tjetër citohet: “Mami çfarë kemi për të ngrënë” (faqe. 51),

“Mamaja e Alisës është rrobaqepëse” (faqe. 44), “Në familjen e Dritanit punojnë të gjithë për të

bërë punët e shtëpisë. Secili kryen detyrat e caktuara p.sh mami gatuan, lan rrobat dhe pjatat,

babi bën pazaret, kujdeset për lulet” (faqe. 46).


Lojërat dhe aktivitet gjithashtu, kanë përmbajtje stereotipizuese dhe këto shprehen në fjali ose në

foto ilustrative ; një vajzë duke mbledhur lule (faqe. 20), djemtë luajnë futboll (faqe. 32) , një

vajzë e vogël duke gatuar; djemtë duke u marrë me punë mekanike” (faqe. 42).

98


Autor: E. Hasira; Dh. Gjika

Grafiku nr. 30

3.4.12 Lënda: Historia 4

Autor: Prof. Dr. V. Kuri Prof. Dr. R. Gjini

Shtëpia Botuese Ideart

Tiranë 2011, ISBN 978-99943-43-26-3


Në tekstin e historisë edhe pse ka një gjuhë të qartë në të shkruar, kjo edhe për vetë faktin se

ngjarjet historike e bëjnë më pak stereotipizuese gjuhën në të shprehur. Por, ajo që vërehet gjatë

analizës së teksit del se, roli i gruas në shoqërinë e lashtë, ka qenë mbi figurën e burrit (faqe. 28-

29).

Kështu, në një fjali më tej citohet: “Mëma e tij, gruaja e ashpër dhe më trimëresha e fisit të tyre

nuk e kishte përkëdhelur kurrë” (faqe. 31). Ky është një komponent pozitiv, por që fatkeqësisht

më pas ka ndryshuar. Kështu, në tekst shprehet se: “Mendohet që bujqësia të jetë shpikur nga

gratë, rreth 8 mijë vite më parë” (faqe. 34).

99

Në tekst gjithashtu shprehet se ,roli i gruas ka ndryshuar për faktin ,se duhet të merreshe me

fëmijët dhe të mbante ndezur zjarrin në shpellë ,sepse nuk mund të ndizej më. Kështu që, ka

ndryshuar edhe roli i gruas, nga një trimëreshë ku i dëgjohej fjala, në një “kujdestare” për

familjen.


Në tekst, për kohën e lirë jepen disa tema për tu diskutuar dhe një nga ato është: “Edhe gratë

mund të drejtojnë në shoqëri” (faqe. 40). Dhe së fundmi, në tekst ndeshim profesionin e

mësuesit, si një profesion mashkullor (faqe. 40).


Autor: A. Cangonji, A. Fejzo


Tiranë 2011, ISBN 978-99956-58-93-9

Në tekstin e edukimit muzikor, ilustrohen figura ,të cilat kanë përmbajtje stereotipizuese përsa i

përket, veglave muzikore të cilat, demonstrohen si të një gjinie. Por, këto vegla muzikore mund

ti aksesojnë të dy gjinitë dhe nuk ka pse të ketë një ndarje ndërmjet tyre.


Krahas veglave muzikore në tekst shfaqet edhe figura prindërore e babait, si në një foto ku

ilustrohet , babai me fëmijët duke luajtur (faqe. 7) dhe figura e nënës nuk paraqitet në asnjë rast.

Sigurisht ,që paraqitja e të dy prindërve në foto ilustrative do të ishte më shumë e pranueshme

sesa figura e njërit prind.

Stereotipizimi i lojërave dhe i profesioneve

Duke nisur analizimin e tekstit, vërehet se ,në foto paraqiten: një djalë dhe një vajzë me kitare

(faqe. 9, 38), mësuesja me nxënësit, me kitare (faqe. 17), djemtë me kitare (faqe. 29) dhe një

burrë me kitare (faqe. 39).

100

Në të gjitha rastet e ndeshura, kitarja paraqitet më shumë si një vegël muzikore për meshkujt

sesa për femra. Vetëm në një rast është ilustruar ku luajnë, një vajzë dhe një djalë me kitare dhe

në rastet e tjera dominon figura mashkullore.

Përsa i përket violinës, vërejmë fotot ku tregohet: djali dhe mësuesja me violinë (faqe. 13, 27),

një vajzë me violinë (faqe.17) dhe një burrë me violinë (faqe. 17). Edhe në violinë përsëri

dominon figura mashkullore, ndërkohë që fotot ilustrative mund të ishin më gjithpërfshirëse në

gjini.

Ndërsa, në foto të tjera paraqiten: një vajzë duke i rënë pianos (faqe. 17), një burrë me

fizarmonikë (faqe. 17), një djalë me flaut (faqe. 45) meshkuj që i bien lahutës, gajdes apo

çiftelisë (faqe. 52). Ajo që të bie në sy është se shumë instrumenta muzikorë i atribuohen

meshkujve.

Grafiku 31 .Lënda: Edukim Muzikor 4, Autor: A. Cangonji, A. Fejzo

Grafiku nr. 31

101


Autor: Z. Alimehmeti, N. Kraja

Shtëpia Botuese Morave

Tiranë 2008, ISBN 978-99956-26-02-0

Në tekstin e edukimit muzikor vërehen shumë pak elementë stereotipizues dhe këto janë

shprehur në të shkruar. Fotot ilustrative, nuk kanë përbajtje stereotipizuese ndryshe nga teksti

tjetër i edukimit muzikor, i cili kishte më shumë foto ilustrative të cilat ishin stereotipizuese.

Ky tekst, ka një ndryshim thelbësor nga teksti tjetër muzikor, por përsëri ka elementë

stereotipizues.


Kështu, gjuha e të shkruarit, në të shumtën e rasteve është mashkullore si: kompozitori (faqe. 5,

31, 38) i cili paraqitet si një profesion mashkullor por kjo nuk është e thënë që ky profesion të

paraqitet si i tillë. Ndërkohë që, profesionin e mësueses e ndeshim si një profesion femëror (faqe.

12, 28, 32) dhe vetëm në një rast e ndeshim edhe në gjininë mashkullore (faqe. 23).

Ky profesion, në të shumtën e rasteve paraqitet si profesion femëror ndërkohë që, figura

mashkullore është prezente në këtë profesion.

Një profesion tjetër është ai i këngëtarit, i cili paraqitet me një balancë ndërmjet dy gjinive. Një

herë paraqitet në gjininë mashkullore (faqe. 25) dhe një herë në gjininë femërore (faqe. 28).

Gjithashtu është edhe profesioni i pianistit që ruan një balancë ndërmjet të dy gjinive, njëherë

në gjininë mashkullore (faqe. 28) dhe njëherë në gjininë femrërore (faqe. 28).

Dhe profesioni i fundit që paraqitet në teskt është profesioni i prezantueses si një profesion

femëror (faqe. 28).

102

Grafiku 32. Lënda: Edukim Muzikor 4 ,Autor: Z. Alimehmeti, N. Kraja

Grafiku nr. 32

3.5 Lënda: Leximi Letrar 5

Autor: Gj. Zheji, O. Grillo, H. Jupe, E. Dilo, M. Hyseni

Shtëpia Botuese e Librit Shkollor

Tiranë 2001; ISBN 99927-2-479-X


Profesionet në të shumtën e rasteve janë mashkullore dhe nuk paraqiten në një proporcion të

drejtë ndërmjet tyre. Kështu, kemi profesionin e shkrimtarit, që citohet si profesion mashkullor

(faqe. 16, 19, 23, 30).

Gjithashtu, kemi gjahtarin (faqe. 32-33) , apo priftin (faqe. 71).

Në analizën e tekstit, del se të gjithë autorët, që kanë shkruar, janë meshkuj dhe në asnjë rast nuk

kemi autore femra. Kështu, nga këta autorë meshkuj edhe pse janë shumë të njohur për të gjithë,

duhet të kishte dhe autore femra.

Mund të përmendim autorë si N. Frashëri (faqe. 6, 18, 181), A. Z. Çajupi (faqe. 9, 192), N.

Bulka (faqe. 14), M. Barleti (faqe. 21),Kadare (faqe. 25, 56, 110, 167, 212), K. Kristoforidhi

(faqe. 32), N. Mjeda (faqe. 40), F. Konica (faqe. 43), Lukiani (faqe. 45), F. Shiroka (faqe. 47), G.

103

Dara i Riu (faqe. 50), S. Nivica (faqe. 61), N. Prifti (faqe. 650, A. Pashku (faqe. 69), La Fonten

(faqe. 75, 164), D. Agolli (faqe. 78, 229), D. Sollomos (faqe. 83), O. Grillo (faqe. 86), P. Marku

(faqe. 89), K. Jakova (faqe. 94), L. Poradeci (faqe. 98), M. Kuteli (faqe. 101), K. Marko (faqe.

114), Zh. Prever (faqe. 117), Q. Batalli (faqe.120), Migjeni (faqe. 125), M. de Servantes (faqe.

131), A Çehov (faqe. 135), S. Spasse (faqe. 139), Eskili (faqe. 144), Dh. Shuteriqi (faqe. 151), F.

Noli (faqe. 156, 203) e të tjerë autorë, të gjithë janë meshkujt.

Por, ajo që të bie në sy gjatë tërë analizës së tekstit është fakti se të gjithë këta autorë, flasin për

personazhe meshkuj, për trimëritë e patriotëve si Skënderbeu, Gjergj Elez Aia, Heronjtë e

Shkodrës, Don Kishoti, Prometeu, Bijtë e Shqipes, Avni Rustemi (faqe. 18, 21, 94, 101, 131,

144, 216, 231) dhe të tjerë autorë dhe vepra që paraqiten si mashkullore.

Rastet femërore, janë shumë të pakta dhe në një proporcion, jo të drejtë me ato mashkullore.

Kështu, mund të përmendim Princeshën Argjiro (faqe. 56) apo vjershën Natyra Jonë ku

përmenden të gjitha gjërat e bukura të natyrës të veshura tek një femër (faqe. 86-87).


Gjithashtu, paraqitet figura e nënës, si një figurë që kujdeset për fëmijët dhe që mban hallet e

tyre. Kështu, kemi vjershën “Porosia e nënës” (faqe. 128-129) apo “Syrgjyn – Vdekur” (faqe.

156-157).

Figura e nënës, del në rolin e saj femëror ,e cila përkujdeset për fëmijët dhe që rri në shtëpi gjatë

gjithë kohës. Ndërsa, figurën e babait e kemi në shumë tregime, ku jep porositë fëmijëve për të

ardhmen e tyre ose në rastet e një plaku të mençur që simbolizon dijen dhe pushtetin prindëror.

Në tregimet e paraqitura në tekst, gjejmë vetëm figurën e mbretit si një figurë mashkullore,

ndërsa figurën e princeshës e ndeshim shumë pak.

104

Grafiku 33. Lënda: Leximi Letrar 5

Autor: Gj. Zheji, O. Grillo, H. Jupe, E. Dilo, M. Hyseni

Grafiku nr. 33

3.5.1 Lënda: Aftësim Teknologjik 5

Autor: L. Bardhi, Gj. Gjino

Shtëpia Botuese: Mediaprint, Tiranë 2011, ISBN 978-99956-93-52-7


Shumica e profesione që citohen në tekst janë mashkullore. Kështu kemi profesione si: piloti,

aktori, doktori, futbollisti, gazetari, kontrollori i trafikut ajror, trajneri, redaktori, regjisori, dhe

vetëm profesionin e infermieres e gjejmë femërore (faqe. 33).

Gjithashtu, kemi edhe profesionin e bukëpjekësit, si një profesion mashkullor (faqe. 55).

Gjatë analizës së këtij teksti edhe pse një lëndë mbi teknologjinë ,përsëri ndeshim shumë

elementë të stereotipizimeve gjinore. Kështu, paraqiten veglat e punës si: trapani, zdrukthi,

morsa, dalta, sopata, sharra, të shoqëruar me figurën mashkullore (faqe. 10).

Këto vegla pune, mund të jenë në përdorim nga meshkujt, por kjo nuk do të thotë, që patjetër të

ilustrohet me figurë mashkullore. Edhe pse sot, ndeshemi me femra të cilat presin dru me sopatë

apo me sharrë, kjo mund të ishte ilustruar me figurë femërore në mënyrë që të kishte një ndarje

të barabartë ndërmjet gjinive.

105

Më pas ndeshim portrete mashkullore edhe në figura të tjera të cilat perceptohen si veprime

mashkullore dhe paraqiten si të tilla në tekst.

Kështu, daullja paraqitet me figurën e një mashkulli apo sinjali i tymit, telegrafi edhe radio

paraqiten si veprime që i kryen mashkulli (faqe. 28).


Ndalemi tek sportet, ku në analizën e tekstit, tregohen si sporte që i luajnë vetëm djemtë. Kështu

paraqiten sportet si: futboll, volejboll dhe basketboll (faqe. 33) si sporte djemsh.

Ndërkohë që, këto sporte përveç futbollit që ka një perceptim të gjërë si sport mashkullor të

tjerët luhen edhe nga femrat dhe janë shumë të njohura. Nuk kishte asnjë arsye pse të mos

demonstroheshin si të tillë dhe të kishte një paraqitje femërore tek këto sporte.


Nuk mund të ishte pa përmendur roli i nënës. Kjo është e demonstruar shumë mirë në gatimin e

bukës. Në tekst, paraqitet nëna me vajzën e saj, e cila e mëson sesi gatuhet buka.

Kjo, e cituar dhe e demonstruar me figurë (faqe. 55).

Ky element, mund edhe të ishte shmagur nga teksti dhe mund të jepesh një shembull tjetër

përveç këtij shembulli klasik të nënës dhe aq më shumë duke mësuar vajzën sesi gatuhet buka !

Grafiku 34. Lënda: Aftësim Teknologjik 5 ,Autor: L. Bardhi, Gj. Gjino

Grafiku nr.34

106


Autor: S. Merdani, S. Piluri

Shtëpia Botuese “Arbëria 07”

Tiranë 2011, ISBN 978-9956-4070-4-7


Në analizën e tekstit vërehet se, pavarësisht se është ruajtur një gjuhë e rregullt në të shkruar

,përsëri ndeshim stereotipe gjinore. Kështu, në shumë figura të paraqitura në tekst, tregohen

profesione ose veprime stereotipizuese gjinore.

Në figurat e demonstruara, shfaqen më shumë profesione mashkullore, sesa femërore. Kemi

figurën e një burri i cili hap një pus në natyrë (faqe. 6), një figurë tjetër paraqet përsëri një burrë

që spërkat me helme në natyrë (faqe. 12) dhe gjithashtu kemi një mashkull që mban në dorë,

boshtin e planetit (faqe. 29-30).

Ndërsa ,përsa i përket fëmijëve ato paraqiten në tekst me anë të disa figurave stereotipizuese, siç

tregon edhe një figurë , ku shfaqet një djalë që djeg gomën e makinës (faqe. 19) apo një vajzë që

mban klarinetë në dorë (faqe. 54).


Përsa i përket profesioneve, kemi profesionin e muzikantit (faqe. 57), ku në të shkruar e hasim në

gjininë mashkullore, ndërsa në figurë, tregohet si në gjininë mashkullore ashtu edhe në gjininë

femërore. Kjo, duhet të ishte shprehur më saktë në të shkuar në mënyrë që të tregonte për të dy

gjinitë.

Profesioni sopranos (faqe. 56) tregohet me figurë dhe me fjalë në gjininë femërore. Ndërsa,

profesionin e këngëtarit (faqe. 56) e ndeshim në gjininë mashkullore. Ajo që të bie më shumë në

sy, janë profesionet mashkullore të shprehura në tekst, si: kozmonaut (faqe. 47-48) inxhinier

(faqe. 62) .

Ndërsa, disa herë citohet në gjininë mashkullore profesioni dhe roli i shkencëtarëve (faqe. 27-

28, 36, 48) si profesion dhe si rol mashkullor. Ndërkohë që, ky profesion mund të kryhet shumë

mirë edhe nga femrat dhe nuk është e drejtë që të shprehet si një profesion mashkullor gjatë

gjithë kohës.

107

Grafiku 35. Lënda: Dituri Natyre , Autor: S. Merdani, S. Piluri

Grafiku numë


Autor: M.Sc L.Ajrullai, Prof. As. Dr. F. Zenelaj


Tiranë, 2012, ISBN 978-9928-02-132-8


Në lëndën e diturisë, paraqiten shumë figura stereotipizuese sesa fjali të shprehura.

Këto foto, në mënyrë të pandërgjshme transmetojnë tek fëmijët perceptime mbi rolet gjinore,

mbi profesionet dhe aktivitete sipas gjinisë. Por, kjo nuk është aspak e drejtë që një brez i ri të

rritet me paragjykime gjinore.

Kështu, në një foto demonstrohet një djalë me biçikletë (faqe. 19), sigurisht që djemve u pëlqen

të ngasin biçikletën, por edhe vajzat e pëlqejnë atë.

Nuk do të kishte asgjë të keqe, nëse në foto do të jepeshin të dy gjinitë duke i ngarë ato. Por, kjo

sigurisht që nuk ndodh për shumë arsye dhe një ndër to janë edhe besimet e autorëve mbi rolet

gjinore.

Duke mbetur tek djemtë në tekst, ndeshim edhe shumë veprime të tjera si në fotot ku tregohet:

djali me një dylbi (faqe. 20), djali me magnetofon (faqe. 32) duke dëgjuar muzikë, djali me

daulle (faqe. 32). Duke qëndruar tek gjinia mashkullore në tekst, demonstrohen edhe burrat të

cilët kryejnë punë të perceptuara si mashkullore.

108

Kështu, në foto demonstrohen: dy burra, duke bërë jehonën (faqe. 35), burrat duke pastruar

naftën nga deti (faqe. 61), sportet mashkullore,ku një nga këto, është bejsbolli dhe në foto

demonstrohen lojtarë meshkuj, të cilët godasin topin (faqe. 38).

Ndërsa, përsa i përket gjinisë femërore, atë e vërejmë në profilin e stereotipizuar për këtë gjini.

Kështu, në foto paraqiten: një vajzë në një eksperiment me disa llastiqe dhe një vizore (faqe.

33), një vajzë me një gotë (faqe. 36), ndërkohë që, këto eksperimente shumë mirë mund të ishin

ilustruar me figura, të cilat i përfshinin të dy gjinitë.

Më pas, ndeshim lojra të cilat stereotipizohen si femërore. Kështu , në një foto paraqitet një vajzë

e cila luan ne piano (faqe. 42) dhe në një foto tjetër një vajzë në kitare (faqe. 42) edhe pse kitarja

shpesh herë perceptohet si vegël muzikore për meshkuj.


Ndërsa figura prindërore e nënës shfaqet me elementë stereotipizues .Kjo, paraqitet në foto ku,

nëna dhe vajza janë pranë lavatriçes apo që kujdesen për lulet (faqe. 57). Në një foto tjetër

,tregohet përkujdesi i nënës për fëmijën, që të lajë dhëmbët (faqe. 57). Fotoja e fundit

demonstron gratë, duke larë rroba pranë lumit (faqe. 61).

Të gjithë këto elementë stereotipizues, mund të ishin shmagur në ilustrimet e tyre dhe shumë

mirë mund të ishin zgjedhur imazhe më të sakta dhe pa asnjë element stereotipizues.

Mjafton fare pak, përkushtim i një elementi të vogël por me domethënie për mirëqënien

psikologjike të fëmijës, siç është stereotipizimi gjinor në tekste.

Grafiku 36.Lënda: Dituri Natyre5,Autor: M.Sc L. Ajrullai, Prof. As. Dr. F. Zenelaj

Grafiku nr.36

109


Autor: R.Petro, N.Pepivani


Tiranë 2011, ISBN 978-9928-02-091-8


Në tekstin e gjuhës shqipe ndeshim një sërë sjelljesh, rolesh dhe profesionesh stereotipizuese.

Janë shumë të pakta ato raste kur citohen në tekst sjellje të cilat janë stereotipizuese femërore,

por sillen si mashkullore dhe anasjelltas.

Kështu, ndeshin një tekst i cili flet për vajzat me titull “Ah këto vajzat” (faqe. 54) dhe gjatë

gjithë tregimit shprehen stereotipet mbi gjininë femërore. Më pas, kemi përkujdesin e nënës që

shprehet në fjali “hiqi gishtat nga goja” apo “nëna hodhi supën nëpër pjata” (faqe. 32).

Këto dy fjali mund të ishin të shprehura edhe nga babai dhe nuk ka pse të përcillen në këtë

mënyrë. Gjithashtu, ndeshim edhe fjali të cilat tregojnë veprime stereotipizuese tek fëmijët: Një

vajzë e vogël me flokë të kuqe të lidhur gërshet me fjongo (faqe. 96), vëllai im luan basketboll

(faqe. 201), djali i tregoi nënës dëftesën (faqe. 223), Denisa i dhuroi Markos për ditëlindje një

top (faqe. 223).

Por, kemi edhe veprime të cilat perceptohen për një gjini të caktuar dhe në tekst paraqiten

ndryshe. Kështu kemi fjalinë “Xhaxhi Luka vuri përparësen dhe përgatiti makarona” (faqe. 40).

Në këtë fjali, ndeshim një perceptim të ri, por që është i drejtë në të vepruar sepse një veprim të

tillë mund ta bëjë shumë mirë edhe babai edhe nëna.

Nuk ka asnjë arsye të veçantë për tu perceptuar si një veprim femëror, përkundrazi, vlerësohet

shumë dhe jep një mesazh pozitiv. Fjali tjetër që ndeshet është “Mami ngiste makinën” (faqe.

181) dhe në këtë fjali, tregohet se, nëna ka marrë makinën dhe ka dalë për piknik me vajzën dhe

motrën e saj.

Mesazhi që shprehet në tekst, është ndryshe nga ajo që kemi ndeshur në shumë raste, si veprime

mashkullore dhe kjo është për tu vlerësuar, sepse makinën mund ta ngasin shumë mirë edhe

femrat dhe mund të jenë akoma edhe më të kujdesshme se meshkujt.

Përsa i përket roleve prindërore në këtë tekst, ndeshim se figura prindërore e babait është më

dominante sesa ajo e nënës.

110

Diferenca ndërmjet tyre është e vogël, por fakti që babai është prezent në jetën e fëmijës, siç

tregohet në tekst, flet për një perceptim të ri, ku të dy prindërit janë të barabartë për përkujdesjen

e fëmijëve.

Kështu, figurën e babait e ndeshim në raste të shumta gjatë tekstit, si duke i dhënë makinës apo

duke shkuar në farmaci për të marrë ilaçe për fëmijën dhe në shumë raste të tjera që tregon

përkujdes ndaj fëmijës (faqe. 10, 17-18, 35, 40-41, 63, 162, 167, 202, 203-204, 218, 223).

Ndërsa figura e nënës, paraqitet në rolin e saj përkujdesës dhe tradicional përkundrejt familjes.

Në disa raste, është fëmija, ai që e ndjen prezencën e nënës në jetën e tij, që ndjen hapat e nënës

apo në vjersha ku figura e saj është prezente, sakrifica e nënës për fëmijën, dhe në raste ku

citohet se, nëna është shumë e mirë (faqe. 13, 14, 70, 74, 96, 129,182, 201, 213,234).


Gjithashtu, ndeshim edhe fjali si “Irisi e cila bënte punën e postierit” (faqe. 192) dhe në këtë rast,

ndeshim se puna e bërë është në gjininë femërore, ndërsa profesioni në të shkruar është në

gjininë mashkullore. Sigurisht, që kjo duhet të ishte e shprehur në një mënyrë të saktë në të

shkruar.

Shumë profesione të tjera në tekst, demonstrohen si profesione mashkullore. Kështu, kemi

profesionin e inxhinierit (faqe. 31, 41), zjarrëfikësit (faqe. 35), fermeri (faqe. 64), këpucari (faqe.

67), detari (faqe. 67), shoferi (faqe. 83), kryetar Bashkie (faqe. 103), furrtari (faqe. 103),

nënpunësi (faqe. 103), profesori (faqe. 103).

Ndërsa, profesionin e këngëtarit të shprehur si një profesion mashkullor (faqe. 67) e ndeshim

edhe si një profesion femëror ku citohet, këngëtarja (faqe. 149). Vazhdojnë te citohen

profesionet ,si profesione mashkullore: shkrimtar (faqe. 132), piktor (faqe. 224), mjeku (faqe.

149, 167, 178, 199, 227-228), peshkatar (faqe. 111), bariu (faqe. 231), akrobat (faqe. 152),

agronom (faqe. 152, 158), gjahtar (faqe. 169-170, 171), kuzhinier (faqe. 195), bujku (faqe. 197),

postier (faqe. 201), arkitekt (faqe. 206), gjykatës (faqe. 207), mullixhi (faqe. 206-207, 209, 218),

regjisor (faqe. 224), historian (faqe. 224).

Të gjitha këto profesione, të shprehura si mashkullore, nuk kanë asnjë kuptim logjik për vetë

faktin, se shumë nga këto profesione kryhen nga femrat shumë mirë dhe ka modele femrash të

suksesshme, në disa nga këto fusha.

111

Ndarja e këtyre profesioneve, duhet të ishte në të dy gjinitë ose të kishte një mënyrë të drejtë në

të shkruar. Profesioni i vetëm që ndeshim për të dy gjinitë është ai i mësueses / it por, që në të

shumtën e rasteve e ndeshim në gjininë femërore. Gjithashtu në gjininë femërore shprehet edhe

në të cituar në tekst.

Këtë e gjejmë të shprehur gjithmonë në gjininë femërore.

Krahas kësaj, roli i mësueses ndeshet më shpesh në tekst (faqe. 17, 20, 23, 27, 30, 31, 43, 47, 50,

112, 134, 156, 161, 165, 190, 195, 202,223).

Roli i mësuesit, ndeshet më pak dhe përgjithësisht paraqitet në lëndët: histori, matematikë apo

pikturë (faqe. 16, 17, 90, 95, 112, 128-129, 141). Edhe pse nuk është e drejtë që figura e mësuesit

të jetë më pak e shprehur, sesa ajo e mësueses.

Profesioni i tyre, nuk njeh gjini për transmetimin e dijeve.

Grafiku 37. Gjuha Shqipe 5 ,Autor: R.Petro, N. Pepivani

Grafiku numër 37


Autor: Prof. Dr. M.Gjokutaj, F.Saliaj


Tiranë 2008, ISBN 978-99956-700-0-9

112


Në tekstin e gjuhës ndeshim shumë profesione mashkullore në të shprehur ndërkohë që, këto

profesione kryhen edhe nga femrat dhe nuk ka asnjë lloj dallimi gjinor ndërmjet tyre.

Ky stereotipizim që i bëhet profesioneve, nuk është e drejtë për perceptimin që përcillet tek

nxënësit e ciklit të ulët, duke bërë kështu një stereotipizim të pa bazë për shumë profesione.

Kështu, në tekst ndeshim profesionin e biznesmenit (faqe. 52), pianisti (faqe. 23), rojtari i pyllit

(faqe. 23), sportisti (faqe. 58-59), artisti / i merituar (faqe. 58-59, 118-119), avokat (faqe.76),

kryetari (faqe. 118-119), mësues i popullit / i merituar (faqe. 118-119), dijetar (faqe. 119),

sekretar (faqe. 119), kasap (faqe. 171).

Të vetmet profesione femërore që ndeshen në tekst, janë ato të drejtoreshës (faqe. 34), shitëses

(faqe. 149) dhe të mësueses (faqe. 23, 34). Ndërsa profesionin e mësuesit (faqe. 19, 21, 24, 52) e

ndeshim më shumë në krahasim me atë të mësueses.

Në tekst ndeshim edhe fjali ku stereotipizohen veprimet gjinore. Kështu, për vajzat është krijuar

idea se ato mësojnë, ndërsa djemtë nuk mësojnë. Në tekst, paraqitet një fjali ku citon: “vajza që

mësoi të gjitha gjuhët e huaja” (faqe. 24), ndërsa për djemtë citohet “Enri erdhi me vonesë në

shkollë” (faqe. 45). Thua se djemtë, nuk mund të mësojnë gjuhë të huaj apo se vajzat nuk vijnë

asnjëherë me vonesë në shkollë?

Gjithashtu, për vajzat vazhdon edhe stereotipizohet sjellja e tyre , në tekst citohet një fjali “Ime

motër, ka arritur rezultate të larta në mësime” (faqe. 132) apo stereotipizime të tjera, për vajzën

që ka sy të kaltër dhe flokë të verdhë (faqe. 71).


Përsa i përket ,prindërve, ato përmenden të dy ,gjatë tekstit dhe sigurisht një pjesë të mirë e zë

figura e nënës. Kështu, ajo tregohet në tregimet e fëmijëve për përkujdesjen e saj dhe i është

kushtuar edhe një tregim për përkujdesjen , ku titullohet “Dashuria e nënës”, apo në veprime si,

nëna mbolli lule nëpër vazo ose kishte blerë një çantë të bukur (faqe. 18, 20, 23, 45, 47-48, 53-

54, 58, 134, 152).

Ndërsa, figurën e babait ,e ndeshim në veprime të tilla si, merr fëmijët në garat me ski, i blen

dhurata apo i përkëdhel, roli autoritar në familje, kemi edhe një poemë për babanë (faqe. 46, 50-

51, 59, 63, 71, 106-107 150).

113

Grafiku 38. Lënda: Gjuha Shqipe 5 ,Autor: Prof. Dr. M. Gjokutaj, F.Saliaj

Grafiku nr.38


Autor: Dr. A. Riska, N.Poroçani, A. Kërçi


Tiranë, 2008, ISBN 9-789994-340996


Në tekstin e gjuhës, që në fillim të kopertinës ,shfaqet një vajzë duke shkruar në tabelën e zezë.

Ndërkohë që ,jo vetëm vajzat shkruajnë në tabelë, por këtë e bëjnë edhe djemtë.

Gjatë analizës së tekstit vërehen se, rolet prindërore shfaqen në një stereotipizim të plotë. Kështu,

nëna kujdeset për punët e shtëpisë, për fëmijët, për gatimin etj (faqe. 8, 32, 39, 61, 98, 133, 144,

145, 146, 170) ndërsa, babai shfaqet në disa veprime më mashkullore (faqe. 88, 101, 107, 118,

127, 161, 176, 186).


Përsa i përket profesioneve ,vërejmë se, në tekst shprehet se, profesioni i mësuesit ka një balanc

me gjininë femërore. Kështu ,në të shprehur citohet si profesion mashkullor (faqe. 9, 19, 39, 52,

78, 141, 163) dhe në gjininë femërore (faqe. 49, 123, 136, 165, 181). Është i vetmi tekst, i cili e

shpreh profesionin e mësuesit edhe në gjininë mashkullore.

114

Ndërsa, profesione si, doktori (faqe. 39), punëtori (faqe. 78), astronauti (faqe. 90-91), arkitekti

(faqe. 179), magjistari (faqe. 184-185) shprehen në gjininë mashkullore.

Në një citim shprehet se “Babai ishte mësues, ndërsa nëna ishte infermiere” (faqe. 128), “Motra

e saj ishte diplomuar për mësuese” (faqe. 153), por kemi edhe raste të sporteve si: “Ajo është një

basketbolliste” (faqe. 108) si një sport femëror. Dhe duke mbetur tek veprimet femërore në tekst

shprehet se: “Mirela pastroi shtëpinë dhe oborrin” (faqe. 127).

Grafiku 39. Lënda: Gjuha Shqipe 5 ,Autor: Dr. A.Riska, N.Poroçani, A.Kërçi

Grafiku numër 39

3.5.7 Lënda: Të mësojmë historinë dhe gjeografinë lokale 5 ELBASANI

Autor: B. Shabani, G. Dedja, Msc. F.Xhemalaj

Shtëpia Botuese Filara

Tiranë, 2008, ISBN 978-99956-721-0-2


Në analizën e tekstit, ndeshim disa elementë shumë stereotipizues edhe pse në këtë tekst, shumë

mirë ato mund të ishin shmangur ose të kishin ilustrime më gjithpërfshirëse. Kështu, gjatë gjithë

tekstit, ndeshim profesionin e mësueses në gjininë femërore.

115

Në asnjë rast, nuk citohet mësuesi, por vetëm mësuesja që shpjegon mësimin, këshillon fëmijët,

jep detyra etj (faqe. 8, 10, 14, 18, 22, 24, 26, 27, 29, 30, 32, 34, 36, 52, 66,70, 78, 80, 84, 86, 90,

100, 103, 104, 106, 108).

Në këtë rast, gjuha e shkruar, përqëndrohet vetëm tek gjinia femërore dhe në asnjë rast, ajo nuk i

përmbahet rregullave drejtshkrimore. Vetëm në një rast, ndeshim figurën mashkullore si mësues

dhe kjo, citohet në fjalinë: “Gjyshi i Ardianit kishte qenë mësues, por tani kishte dalë në

pension” (faqe. 86).

Komponentë të tjerë stereotipizues përsa i përket profesioneve, ndeshim se shumë profesione në

tekst shprehen sipas gjinisë. Kështu, citohet se “Babai punon në Kombinatin Metalurgjik” ose

“Babi im punon në fabrikën e çimentos” (faqe. 14). Ndërkohë që, në fabrikë mund të punojnë

edhe femrat dhe nuk ka asgjë për tu stereotipizuar si profesione mashkullore. Ndërsa, për nënën

citohet se “Mami punon në rrobaqepësi” (faqe. 14).

Duke u ndalur tek këto profesione, hasim në tekst, se janë të shumta stereotipizimet dhe kanë

nota dominante.

Për profesionet mashkullore, ato janë të shumta në tekst dhe paraqiten edhe me foto ilustrative.

Në një fjali shprehet se: “Babi punon mjek” (faqe. 15), në disa foto tregohet një zotëri që është

shitës (faqe. 35), në një foto tjetër disa meshkuj mekanikë (faqe. 35). Ndërsa, në një tregim

shprehen edhe profesionet e familjarëve, ku gjyshi kullot bagëtinë, babai është bujk i mirë,

gjyshja dhe mamaja merren me punët e shtëpisë si, gatim, larja e rrobave, qepja, ushqimi

bagëtisë etj (faqe. 42).

Në një foto, tregohet se gratë punojnë në Uzinën e Mjekësit (faqe. 42, 94), por këto shembuj

ilustrativë ,shumë mirë mund të kishin një ndarje të drejtë gjinore dhe jo të sterotipizoheshin në

këtë mënyrë.

Stereotipizimi i lojërave/aktiviteteve

Krahas këtyre stereotipizimeve vërejmë se, në tekst transmetohen besime irracinale mbi

afeksionet prindërore të lidhura me aktivitetet e tyre. Kështu, shprehet në një fjali në tekst ku:

“Arturi shkon me të atin, për gjah në pyll” (faqe. 98).

Në këtë fjali, vërehet qartë një tendence e pastër stereotipizuese gjinore ,sepse në një sport apo

aktivitet mund të shkojnë me prindërit, si vajzat ashtu edhe djemtë. Nuk ka asnjë arsye, që këto

të transmetohen si veprime stereotipizuese.

116

Grafiku 40. Lënda: Të mësojmë historinë dhe gjeografinë lokale 5 ELBASANI

Autor: B.Shabani, G. Dedja, Msc. F Xhemalaj

Grafiku nr.40


Autor: N. Poroçani


Tiranë 2010, ISBN 978-99956-49-37-1


Në analizën e tekstit të edukatës shoqërore, vërehet se, ka fjali dhe figura të cilat në përmbajtjen

e tyre, kanë elementë stereotipizues. Kështu, për figurën e nënës ,ajo tregohet vetëm në rolin e

saj brenda familjes dhe nuk del jashtë kornizave.

Këtë e ndeshim në shumë fjali, si për shembull: “Edhe mamaja e Borës gatuan kek në shtëpi”

(faqe. 48), ose në një foto, tregohet nëna, duke bërë pazaret (faqe. 48).

Më pas figurën e saj e gjen vetëm në përkujdesjen e fëmijëve dhe të familjes (faqe. 4, 6, 10, 18,

19 20). Ndërsa ,figurën e babait e ndeshim ndryshe, nga ajo e nënës.

Ai është shtylla e shtëpisë, ai siguron të ardhura dhe punon për familjen (faqe. 24, 28, 30, 47).

117

Kështu, ndeshim edhe fjali si: “Babait i duhet të punojë, më shumë se, më parë” (faqe. 10), “Çdo

mëngjes, babai çon me makinë Rinën dhe Artanin në shkollë, ndërsa mamin, në punë” (faqe. 11),

“Të gjithë ishim mbledhur, përveç babait që punonte diku larg” (faqe. 25).


Autor: N. Poroçani

Grafiku nr.41

118

KAPITULLI I KATËRT

4. Diskutime dhe Konkluzione

4.1Diskutime

Ky studim ,evidentoi disa gjetje që janë në një linjë me studimet e tjera në këtë fushë, në vende

të ndryshme të botës.

Në lidhje me frekunecën e shfaqjes së personazheve meshkuj dhe femra, ky studim zbuloi se,

personazhet meshkuj në tekstet e ciklit të ulët, shfaqen në një frekuencë më të lartë se

personazhet femra, gjë që demontron një diksriminim gjinor.

Kjo gjetje është në një linjë me studimet e ndryshme të kryera në vende të ndryshme, lidhur me

tekstet shkollore si në Amerikë, Francë, Australi, Kanada si dhe me studimin e UNESKO-s etj.

((Michel 1986),Koza (1994), Biraiman, 1988, Charlotte, 1976, Clarkson, 1993, Davies, 1995,

Gupt dhe Su Yin, 1990, Koza, ,1994, Michel, 1986, dhe Obura, 1991).

Po ashtu, ky studim është në një linjë me gjetjet e studimit të Gupti dhe Su Yin (1990), ku vihet

në dukje se, femrat shfaqen shumë më tepër si personazhe dytësore, në krahasim me meshkujt.

Në lidhje me vendin e meshkujve dhe femrave në sistemin familjar, ky studim , konfirmoi gjetje

të bëra dhe nga studimet e tjera, se në përgjithësi femrat portretizohen në role shtëpiake ,ndërsa

meshkujt, në aktivitetet të tjera , në shoqëri.

Kjo gjetje, u vu re në të gjitha tekstet e analizuara dhe është në konsistencë me mjaft studime të

tjera në vende të ndryshme , si psh me studimin e UNESCO-s për tekstet të realizuar në Kanada

(Michel, 1986), me studimin e realizuar në Greqi lidhur me tekstet shkollore (Deliyanni-

Kouimtzi, 1992) dhe me një sërë studimesh të tjera (Kelly dhe Nihlen , 1996, Obura 1991,

Surgino 1998).

Siç është theksuar gjatë studimit, një aspekt i veçantë në studimet e teksteve shkollore, i është

treguar edhe evidentimit të roleve prodhuese (ekonomike ) ,që kryejnë femrat dhe meshkujt.

119

Në këtë aspekt , ky studim konstatoi se , frekuenca e meshkujve që shfaqen me profesione ( role

ekonomikë, prodhuese ) në tesktet shkollore, është shumë më e lartë se e femrave që

portretizohen ,në role ekonomike (prodhuese).

Profesionet në të cilat përshkruheshin femrat, ishin shumë të kufizuara dhe me më pak variacion

sesa to në të cilat përshkruheshin meshkujt, psh: profesionet mashkullore më tepër të ndeshura,

në tekstet e ciklit të ulët në Shqipëri janë ato si: doktori, polici, piloti, mekaniku etj, ndërsa, ato

femërore janë si: mësuesja, infermierja etj.

Po ashtu, ky studim, konfirmoi se edhe në në rastet kur janë të punësuara, femrat përshkruhen

më shumë në role mbështetëse tradicionale p.sh. infermiere, mami, shitëse, punëtore në industri,

rrobaqepëse, parukiere, kujdestare fëmijësh etj, ndërkohë që, meshkujt përshkruhen në role

ekonomike kryesore.

Këto gjetje, janë në një linjë me studimet e kryera në vendet e tjera (Michel, 1986, i grave që

punojnë në Kore 1997, Kelly 1996 dhe Obura 1991)

Në drejtim të portretizimit të femrave dhe meshkujve në role politike dhe shoqërore në tekstet

shkollore, ky studim konstatoi se, femrat shfaqen më pak se meshkujt, në role politike.

Femrat portretizohen më shumë në role familjare dhe në profesione të kufizuara me natyrë të

theksuar femërore. Edhe në këtë aspekt, ky studim, është në pëpruthje me gjetjet e studimeve të

tjera të kryera me tekstet e shkollës fillore. (Biraiman 1988, Michel 1986, Obura 1991 dhe Sugini

1988),

120

4.2 Konkluzione

Mbas studimit dhe analizimit të hollësishëm, të teksteve të ciklit të ulët në Shqipëri, vërehet se,

stereotipizimet gjinore janë mjaft të përhapura në të gjitha tekstet shkollore, që përdoren

aktualisht në shkolla.

Ajo që konstatohet në përgjithësi është se, ka një frekuencë mjaft të rritur të portretizimit të

femrave në role familjare (role përkujdesëse) në lidhje me familjen dhe me fëmijët. Nga ana

tjetër, ka një portretizim thuajse total të meshkujve, në punët jashtë shtëpisë. Kjo, vihet re, në të

gjitha tesktet e analizuara dhe konkretisht:

Tabela 1. Rolet ne familje në % të kryera nga meshkujt dhe

femrat

Grupi teksteve Nga kush kryhen

Sa kryhen nga

nëna

Sa kryhen nga babai

Abetare 47 (73%)

17 (26%)

Gjuhe shqipe 205 (61%) 131 (39%)

Edukate shoqerore 53 (61%) 34 (39%)

Dituri natyre 3 (100%) 0

Edukim muzikor 1 (100%) 0

Lexim 15 (79%) 4 (21%)

Në lidhje me profesionet, ajo që mund të përgjithësohet është se, në shumicën e rasteve janë

profesione mashkullore, që kryhen nga meshkujt. Ndërsa, femrat portretizohen në shumicën

dërrmuese të rasteve në profesione femërore (mësuese, infermiere etj).

Pra, konstatohet një ndarje e theksuar gjinore, në lidhje me profesionet: meshkujt kryejnë

profesione që tradicionalisht konsiderohen si mashkullore dhe femrat kryejnë profesione që

tradicionalisht konsiderohen si femërore..

121

Tabela 2 . a. Profesione, që konsiderohen si tradicionalisht femërore ,sa

kryhen nga meshkuj dhe sa nga femra?

b. Profesione, që konsiderohen si tradicionalisht mashkullore,sa

kryhen nga femra dhe sa nga meshkuj?

Grupi teksteve Profesione femërore Profesione mashkullore

Sa

kryhen

ngafemra

Sa kryhen

nga

meshkuj

Sa kryhen

nga

femra

Sa kryhen

nga

meshkuj

Abetare 27/90%

3/10%

0 24/100%

Gjuhe shqipe 161/65% 86/35% 5 /6% 85/94%

Edukate shoqerore 67/78% 19/22% 2 /4% 44/96%

Dituri natyre 8/57% 6/43% 0 16/100%

Edukim muzikor 11/79% 3 /21% 0 3 /100%

Lexim 6/50% 6/50% 0 4 /100%

Sterotipizime të thekuara gjinore, vërehen edhe në drejtim të roleve politike, ku meshkujt janë

të përfshirë në një frekuencë shumë më të lartë, se femrat.

Një diferencim i fortë gjinor, shfaqet edhe në drejtim të lojërave dhe lodrave, ku vajzat

përshkruhen në tekstet e ciklit të ulët, kryesisht në lojra tradicionalisht të natyrës femërore

(vajzat paraqiten duke luajtur me kukulla, shtëpiash etj) dhe djemtë në lojra tradicionalisht të

natyrës mashkullore (djemtë shfaqen duke luajtur futboll, me kalë, me automatik etj).

Kështu p.sh., në tekstet e abetares lodrat tradicionalisht femërore , përshkruhen se kryhen në

masën 80% nga femrat dhe vetëm në masën 20% nga meshkujt.(Shih Tabelën më poshtë)

122

Tabela 3 . Lojërat/lodrat dhe përfshirja e meshujve dhe femrave , në tekstet e

Abetares

Kush eshte portretizuar se i kryen ne tekst

Sa meshkuj Sa femra

Lojëra/lodra tradicionalisht femerore 2 (20%) 8 (80%)

Një situatë e ngjashme, konstatohet edhe në tekstet e edukatës shoqërore, ku shihet se,

lojrat/lodrat tradicionalisht femërore kryhen në shumicën dërmuese nga femrat(84%) nga femrat

dhe vetëm në masën 16% nga meshkujt.

Në të kundërt, lojrat/lodrat tradicionalisht mashkullore kryhen në masën 72% nga meshkujt dhe

vetëm në masën 28% nga femrat ( Shih Tabelën e mëposhtme)

Tabela 4. Lojrat/lodrat dhe përfshirja e meshujve dhe femrave , në tekstet e

Edukatës shoqërore


Sa meshkuj Sa femra

Lojra/lodra tradicionalisht femerore 2 (16%) 10 (84%)

Lojra/lodra tradicionalisht mashkull. 16 (72%) 6 ( 28%)

123

Tabela 5. Lojërat/lodrat dhe përfshirja e meshujve dhe femrave në tekstet e

Gjuhës shqipe


Sa meshkuj Sa femra

Lojëra/lodra tradicionalisht femerore 2 (16%) 10 (84%)

Lojëra/lodra tradicionalisht

mashkull.

13 (100%) 0

Tabela 6. Lojërat/lodrat dhe përfshirja e meshujve dhe femrave në tekstet e

Dituri natyrës


Sa meshkuj Sa femra

Lojëra/lodra tradicionalisht femerore 0 10 (100%)

Lojëra/lodra tradicionalisht

mashkull.

18 (85%) 3 (15%)

124

KAPITULLI 5

5.Rekomandime

Eliminimi i stereotipeve gjinore në tekstet e ciklit të ulët, përbën një proces të gjatë dhe shumë

kompleks ,që përfshin disa aktorë, siç janë: institucionet qëndrore arsimore, shtëpitë botuese,

autorët e hartimit të teksteve dhe mësuesit.

Adresimi i problemit të stereotipeve gjinore në tekstet e shkollës fillore duhet të përshijë të

gjithë këta aktorë.

Më poshtë, paraqiten disa rekomandime, bazuar në gjetjet e studimit dhe në përvojën e vendeve

të tjera lidhur me këtë aspekt.

5.1 Për Ministrinë e Arsimit dhe të Shkencës:

• Hartimi i një udhëzimi, lidhur me kërkesat e specifikuara për ruajtjen e balancës gjinore

në përmbajtjen dhe ilustrimet e teksteve të ciklit të ulët. Ky, mund të jetë një udhëzim i

përfshirë, në udhëzimin e përgjithshëm që Ministria e Arsimit dhe Shkencës, harton për

tekstet shkollore ose një udhëzim i veçantë posaçërisht për këtë qëllim.

• Monitorimi i vazhdueshëm, nga ana e Ministrisë së Arsimit i zbatimit të kerkesave, për

ruajtjen e balancës gjinore në tekstet shkollore nga autorët dhe shtëpitë botuese, në

mënyrë të tillë që , mos lejohet botimi i teksteve me stereotipe gjinore.

• Organizimi i trajnimeve me mësuesit ,për çështjet e barazisë gjinore , me qëllim që, t’i

aftësojë ata , në identifikimin dhe eliminimin e stereotipeve gjinore, në tekstet dhe në

libra të tjerë ndihmës shkollorë

• Trajnimi i mësuesve të ciklit të ulët, lidhur me kenceptet e barazisë gjinore, në mënyrë

që, t’i aftësojë ata, të përdorin materiale të tilla në orën e mësimit në mënyrë që të

zhvillojnë, barazinë gjinore në rradhët e nxënësve.

125

• Trajnimi i mësuesve dhe pajisja me instruksione të qarta , lidhur me metodologjinë e

transmetimit të përmbajtjes së teksteve, në mënyrë që, të promovojnë balancën gjinore

• Ministria e Arsimit dhe Shkencës në bashkëpunim me shtëpitë botuese të organizojë

trajnime specifike , me grupet e autorëve të teksteve ,lidhur me kërkesat e sigurimit të

balancës gjinore, në tesktet shkollore dhe shmangjene stereotipeve gjinore.

5.2 Për Shtëpitë Botuese:

• Hartimi nga Shtëpitë Botuese ,që përfshihen ,në botimin e teksteve shkollore

udhëzimeve për redaktorët dhe autorët e teksteve lidhur me kërkesat specifike për

reflektimin e balancës gjinore në tekstet shkollore

• Shtëpitë botuese ,të kenë një staf, për barazinë gjinore që të konsultohen me autorët e

teksteve.

5.3 Rekomandime për studime të mëtejshme

Ky studim ,u përqëndrua në identifikimin e stereotipeve gjinore në tekstet e shkollës fillore në

Shqipëri. Fakti i evidentimit të shumë stereotipeve gjinorë në këto tekste, nënkupton idenë që

edhe tekstet në nivelet e tjera të shkollimit ,të mos jenë të imunizuara nga ky fenomen.

Në këto kushte rekomandohet:

• Kryeja e studimeve të tjera, për të evidentuar nivelin e stereotipeve gjinore në tekstet e

nivelit parashkollor, nëntëvjeçar dhe në tekstet e shkollës së mesme e të lartë.

• Kryerja e studimeve, për të parë sesi shkolla e lartë, i përgatit mësuesit në lidhje me

shprehitë për promovimin e balancës gjinore. ne procesin e mësimdhënies. Kjo,

nënkupton studime në fuhën e kurrikulave, për formimin e mësuesve të ardhshëm.

126

5.4 Anekse

5.4.1 Bibliografia

1. Anselmi, D.L., & Law A.L. (1998). Questions of Gender: Perspectives and Paradoxes.

New York: McGraw-Hill

2. Acker, S. 1987. Feminist Theory and the study of Gender Education. International review

of education 33.

3. Alimehmeti. Z; Kraja. N; Edukimi muzikor 4; Shtëpia Botuese Morava; Tiranë. 2008.

ISBN978-99956-26-02-0

4. Ajrullai. L; Zenelaj. F; Dituri Natyre 3; Shtëpia Botuese Albas; Tiranë, 2011, ISBN 978-

9928-02-097-0

5. Ajrullai. L; Zenelaj. F; j

6. Ajrullai. L; Zenelaj. F; Dituri Natyre 5; Shtëpia Botuese Albas

Tiranë, 2012; ISBN 978-9928-02-132-8.

7. Bandura, Albert. Social Learning Theory. Englewood Cliffs, NJ:Prentice-Hall, 1977)

8.

9. Bannars, G A & Kabira, W M. 1994. Girls’ education. An agenda for change. Nairobi:

FAWE.

10. Ballhysa. A; Shyti. Sh; Tana. A; Toska. T; Gjuha Shqipe 4; Shtëpia Botuese Sejko

Infoserevis; ISBN 978-99943-936-9-5

11. Basow, S A. 1993. Gender stereotypes and roles. California: Brookes/Cole Publishing

Company.

12. Bardhi. L; Gjino. Gj; Aftësim Teknologjik 5; Shtëpia Botuese: Mediaprint; Tiranë 2011;

ISBN 978-99956-93-52-7

13. Beci. B; Abetare; Shtëpia Botuese Mediaprint; Tiranë, 2011; ISBN 978-99956-93-44-2

14. Berger, A S. 1991. Media analysis techniques (Revised edition). London: Sage Publishers

15. Biraimah, K L. 1988. Gender division of labor in Ëest African Secondary Schools

textbooks (PhD thesis)

16. Brummelen Van Harro. December 1990. The role of textbooks in inducting children into

127

society. Journal of educational thought. 24 (3A): 135-137.

17. Cangonji. A; Fejzo. A; Edukim Muzikorë 4; Shtëpia Botuese Pegi; Tiranë 2011; ISBN

978-99956-58-93-9

18. Charlotte, A. 1976. One Perspective on Sexist Texts (Mimeograph).

19. Clarkson, P. 1993. Gender, ethnicity and textbooks. Australia mathematicsteacher. 49 (2):

14-16.

20. Çerraga. B; Gjikaj. E; Gjuha Shqipe 2; Shtëpia Botuese Mediaprint; Tiranë 2008; ISBN

979-99956-18-13-1

21. Davies, B. 1995. Gender bias in school text books. London: Commonëealth Secretariat.

22. Deliyanni- Kouimtzi, K. 1992. Father is out shopping because Mother is at Work:

Primary School Reading Texts as an Example of Educational Policy for Gender Equality.

Gender and education. 4 (1/2):67-79.

23. Dwyer, C A. 1982 “The role of schools in developing sex role attitudes” Cross, et

al(Editor). Sex role attitudes and cultural change. London: D. Reidel Publishing

Company.

24. Dhoqina. P; Kolndreu. D; Allushi. M;Vladi. V; Dituri Natyre 4; Shtëpia Botuese: Pegi;

2011; ISBN 978-99956-58-91-5

25. Foley, C L. & Boulëare, B J. 1990. Gender equity in 1990 middle school basal Readers.

Reading improvement. 33 (4): 220-223.

26. Foley, T. & Safran, P S. 1994. Gender-Biased language in learning disability textbooks.

Journal of learning disability. 27 (5): 309-314.

27. Grossman, H. 1994. Gender issues in education. Boston: Simon and Schuste.

28. Gupta, A F. & Lee Su Yin, A. 1990. “Gender representation in English language

textbooks used in the Singapore primary schools” Language and education. 4(1): 29-48.

29. Gjikaj. E; Prizreni. I; Çerraga. B; Gjuha Shqipe 3; Shtëpia Botuese Mediaprint; Tiranë

2011; ISBN 978-99956-93-48-0

30. Gjokutaj. M; Rroka. Sh;. Krasniqi. I: Kumnova. S; Abetare e përbashkët Shqipëri-

Kosovë; Shtëpia Botuese“Pegi” dhe “Dukagjini”; Prill 2012, ISBN 978-9928-124-51-7

31. Gjokutaj. M; Rrokaj. Sh; Abetare; Shtëpia Botuese Shkonjë pas Shkonje; Tiranë, 2011,

ISBN 978-99956-652-8-5

128

32. Gjokutaj. M; Gjuha Shqipe 3; Shtëpia Botuese Shkronjë pas Shkronje; Tiranë, 2007;

ISBN 978-99956-652-2-3

33. Gjokutaj. M; Gjuha Shqipe 4; Shtëpia Botuese Shkronjë pas Shkronje; Tiranë,

2007; ISBN 978-99956-625-0-9

34. Gjokutaj. M; Saliaj. F; Gjuha Shqipe 5; Shtëpia Botuese Shkronjë pas Shkronje;

Tiranë 2008; ISBN 978-99956-700-0-9

35. Hasibra. E; Gjika. Dh; Edukata Shoqërore 4; Shtëpia Botuese Erik; Tiranë, 2007; ISBN

978-99943-47-12-4

36. Kabira, W M. & Masinjila, M. 1997. ABC of gender analysis. Nairobi: FAWE.

37. Kadiu. A; Saliaj. F; Plaku. B; Gjuha Shqipe 4; Shtëpia Botuese: Morava; Tiranë 2008;

ISBN 978-99956-628-9-9

38. Kambo. A; Meneri. E; Edukata Shoqërore 1; Shtëpia Botuese “Dita 2000” Tiranë, 2011;

ISBN 978-99956-92-29-2

39. Kambo. A; Meneri. E; Edukata Shoqërore 3; Shtëpia Botuese “Dita 2000” Tiranë, 2011;

ISBN 978-99956-92-29-2

40. Keller, B. Kitunga, D. and Tanzania Gender Netëork Programme. 1999. Towards gender

equality in Tanzania: A profile on gender relations. Stockholm: SIDA

41. Kelly, G P. and Nihlen, A S. 1996. Schooling and reproduction of patriarchy: unequal

workloads, unequal rewards. Kelly H D. (Editor) Feminist agenda(41-59).

42. Kelly, P G. & Elliott, C M. 1982. Women’s education in the third world: comparative

perspectives. New York: State University of New York Press.

43. Korea Working Women’s Network. 1997. “An analysis of elementary and middle school

texts: Gender discrimination in education and proposal for reform.

44. Koza, J E. 1994. Females in 1988 middle school music textbooks. An analysis of

Illustrations. Journal of research in music education. 42(2):145-171.

45. Kuri. V; Gjini. R; Historia 4; Shtëpia Botuese Ideart; Tiranë 2011, ISBN 978-99943-43-

26-3

46. Lawrence, B. & Tshuma, S. December 1992. Gender bias in reading materials in

Zimbabwean primary schools. New era in education. 73 (3):89-97.

47. Loka. S; Çerraga. B; Edukata Shoqërore 4; Shtëpia Botuese Mediaprint; Tiranë 2011;

ISBN 978-99956-93-51-0

129

48. Lincoln, S Y & Guba, G E. 1985. Naturalist inquiry. London: Sage Publications.

49. M. Carol dhe Halverson, C. Boys and Girls: The Development of Gender Roles. Neë

York: McGraë-Hill, 1994.)

50. Mann, E. 1993. “Why can’t they talk gender: a classroom analysis of things fall apart.” A

research report submitted to the faculty of education, university of the Ëitëater,

Johannesburg, for the degree of Master of Education.

51. Memushi. L; Dituri Natyre 4; Shtëpia Botuese Pegi; Tiranë, 2007; ISBN 978-99943-40-

61-3

52. Merdani. S; Piluri. S; Dituri Natyre 5; Shtëpia Botuese “Arbëria 07”; Tiranë 2011; ISBN

978-9956-4070-4-7

53. Michel, A. 1986. Down with stereotypes! Eliminating sexism from children’s literature

and school textbooks. Paris: UNESCO.

54. Mosley, F. (n.d). Everyone counts: looking for bias and insensitivity in primary

mathematics.

55. Obura, A P. 1991. Changing image: Portrayal of girls and women in Kenyan textbooks.

Nairobi: ACTS.

56. Obura, A P. “Report on Kenya symposium of gender and textbooks (12th May, 1994),

Nairobi and “Workshops on gender and textbooks” (16th May 1994) Naivasha

(Organized by the Kenya Institute of Education and DSE).

57. Osmani. Sh; Çano. M; Demolli. A; Leximi 4; Shtëpia Botuese e Librit Shkollor; Tiranë

2002; ISBN 9927-2-689-X

58. Ozdogru, A A., Aksoy, G. Erdogan, N. & Gok, F. Content analysis for gender bias in

Turkish elementary school texkbooks. Internet

http://www.albany.edu/eqre/papers/39EQRE.pdf. Accessed on 5/18/2004.

59. Petro. R; Gjokutaj. M; Gjuha Shqipe 2; Botimet Shkollore Albas; Tiranë 2011; ISBN

978-9928-02-088-8

60. Petro. R; Pepivani. N; Gjuha Shqipe 5; Shtëpia Botuese Albas; Tiranë 2011; ISBN 978-

9928-02-091-8

61. Pomerenke, P. Varner, I I. & Malter, S. December 1996. The depiction of female and

130

male professional in bizness communication texkbooks. Business communication

quarterly.59 (4): 36-46.

62. Poroçani. N; Tole. B; Edukatë Shoqërore 2; Botimet shkollore Albas; Tiranë, 2010.

63. Poroçani. N; Tole. B; Edukatë Shoqërore 3; Botimet shkollore Albas; Tiranë, 2010. ISBN

978-99956-49-94-4

64. Poroçani. N; Edukatë Shoqërore 4; Botimet shkollore Albas; Tiranë, 2010; ISBN 978-

99956-49-92-0

65. Poroçani. N; Edukatë Shoqërore 5; Botimet shkollore Albas; Tiranë, 2010; ISBN 978-

99956-49-37-1

66. Print, M. 1987. Curriculum development and design. Sydney: Allen and Unëin.

67. Riska. A; Poroçani. N; Kërçi. A; Gjuha Shqipe 2; Shtëpia Botuese Pegi; Tiranë 2008;

ISBN 9-789994-340989

68. Riska. A; Poroçani. N; Kërçi. A; Gjuha Shqipe 4; Shtëpia Botuese: Pegi; 2011; ISBN

978-999956-58-96-0

69. Riska. A; Poroçani. N; Kërçi. A; Gjuha Shqipe 5; Shtëpia Botuese: Pegi; 2008;

ISBN 9-789994-340996

70. Ruka. E; Nasho. D; Dituri Natyre 3; Shtëpia Botuese Mediaprint; Tiranë 2011; ISBN

978-99956-93-49-7

71. Rrëza. A; Hamzollari. R; Edukim Muzikor 1; Shtëpia Botuese: Alba Prim; Tiranë 2009;

ISBN 978-999-56-54-10-8

72. Schau, G C. & Scott, P K. 1984. Impact of gender characteristics of instructional

materials: An integration of the research literature. Journal of educational psychology. 76

(2): 183-193.

73. Stemler, S. 2001. “An introduction to content analysis: ERIC Digests, internet

http://www.ericfacility.net/database/ERIC Digests/ed45818.html (Accessed May 27,

2004).

74. Stomquist, N. 1990. Gender inequality in education. British journal of Sociology of

education. Vol. 11:137-54.

75. Spahiu. Y; Cipo. D; Aliçka. Y; Dituri Natyre 3; Shtëpia Botuese e Librit Shkollor e Re;

Tiranë, 2006; ISBN 99943-2-069-6

76. Sugino, T. 1998. Gender stereotypes and children’s literature. Internet The language

131

http://www.teacher online Lttp: 11 langue. Hper. Chubu.

77. Shabani. B; Dedja. G; Xhemalaj. F; Të mësojmë historin dhe gjeografinë lokale 5

ELBASANI; Shtëpia Botuese Filara; Tiranë, 2008; ISBN 978-99956-721-0-2

78. Shehu. D; Bërdilla. K; Edukata Shoqërore 1; Shtëpia Botuese: Erik; Tiranë 2009; ISBN

978-99956-36-04-3

79. Sheme. M; Edukata Shoqërore 4; Shtëpia Botuese Pegi; Tiranë 2011; ISBN 978-99956-

58-94-6

80. UNESCO. 1990. Conference on education for all: ëorld declaration on education for all

and frameëork for action to meet basic learning needs. Jomtien: UNESCO.

81. UNICEF. 1995. Gender equality and empowerment framework: Participants

manual(Mimeograph).

82. Xhumari. K; Abetare; Shtëpia Botuese e Librit Shkollor e Re; Tiranë, 2009; ISBN 978-

99943-2-227-5

83. Zheji. Gj; Grillo. O; Jupe. H; Dilo. E; Hyseni. M; Leximi Letrarë 5; Shtëpia Botuese e

Librit Shkollorë; Tiranë 2001; ISBN 99927-2-479-X

84. Walker,M.April1993.‘GenderBias’.Internet

http://www.gaskill.net/Gndrbias.htm(Accessed on 16 November 1999).

85. Weber, R P. 1990. Basic content analysis (2nd Edition). Newbury Park, CA: Sage

Publications.

86. Witt, S D. 1997. Boys will be Boys and Girls will be …Hard to find: Gender

representation in third grade basal readers. Education and society. 15(1).

87. Witt, S D. 2001. The Influence of school and reading materials on children Gender role

socialization: An overview of literature.

88. World Health Organization, what do we mean by "sex" and "gender"? nxjerrë nga

internet prej http://www.who.int/gender/whatisgender/en/, 15.9.2013

132

5.4.2 Shtojca

Tabela numër 1, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Abetare e përbashkët Shqipëri-Kosovë

Autor: Prof.Dr.M.Gjokutaj (Çano); Prof.Dr. Sh.Rroka; Prof.Dr. I. Krasniqi,S.Kumnova

(Pozhegu)

Shtëpia Botuese“Pegi” dhe “Dukagjini”

Emërtimi i

rolit në

familje ,

profesionit

dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 13

Rol familjar 3

Mësuese 6

Lahutë 1

Lule 1

Kalë 1

Peshkatarë 1

Shofer 1

Shitëse 2

Rojtar pylli 1

Xhamaprerës 1

133

Tabela numër 2, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Abetare Autor: Prof. Dr. M. Gjokutaj,

Prof. Dr. Sh.Rrokaj

Shtëpia Botuese Shkonjë pas Shkronje

Emërtimi i

rolit në

familje ,

profesionit

dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizua

r meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 3

Rol familjar 2

Makinë 1

Piloti 1

Polici 1

Piktori 1

Rrobaqepësi 1

Këpucari 1

Mjekët 1

Farmacistët 1

Pastruesit 1

Pilotët 1

Detarët 1

Shoferët 1

Taksistët 1

Sportisti 2

Shitës 1 1

Rojtari 2

Dirigjent 1

134

Tabela numër 3, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Abetare

Autor: Akademik B.Beci;


Mësuese 4

Lahutë 1

Kalë 5

Barbi 1

Emërtimi i

rolit në

familje ,

profesionit

dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 12

Rol familjar 4

Mësuesja 6

Mësuesi 1

Mjeku 1

Piloti 1

Shoferi 2

Infermiere 1

Dentisti 1

Top 1

Kalë 1

135

Tabela numër 4, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Abetare; Autor: K.Xhumari


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 19

Rol familjar 8

Mësuesja 7

Pulari 1

Moli lopët 1

Dentiste 3

Mbolli lule 1 1

Luan me lule 1

Ujit lulet 1

Luan me top 3

Luan me litar 1

Luan me kalë 1 1

Luan me kukull 1

Minatorë 1

Thurje artistike 1

Mekanik 1

Rritës bletësh 1

Kopshtar 1

Shofer 1

Aviator 1

136

Tabela numër 5, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukatë Shoqërore 1; Autor, D.Shehu,

K.Bërdilla, Shtëpia Botuese: Erik

Tabela numër 6, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukata Shoqërore1,

Autor: A.Kamba,Enkelejda. Meneri

Shtëpia Botuese Dita 2000

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 7

Rol familjar 4

Mësuese / i 5

Psikologia / u 1 1

Dentisti 1

Vajza mësuese 1

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Pastron, lan.

Gatuan

6

Mësuese 4

Djemt me top,

makinë

3

Doktorri / esha 1 1

Polici 2

137

Djali basketboll 1

Djali futboll 1

Tabela numër 7, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukim Muzikor 1; Autor: Ma.A.Rrëza,

R.Hamzollari. Shtëpia Botuese: Alba Prim

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 1

Rol familjar 0

Mësuesja 1

Këngëtarja 1

Tabela numër 8, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Gjuha Shqipe 2

Autor: R.Petro, Prof. Dr. M. Gjokutaj;

Botimet Shkollore Albas

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 18

Rol familjar 12

Mësuese / i 12 2

Peshkatari 2

Postieri 1

Hidrauliku 1

138

Mekaniku 1

Elektriçisti 1

Tekniku 3

Arkitekt 1

Bukëpjekës 2

Shitës 1

Furnitor 1

Mjek 3

Dentist 1 1

Police / i 2 1

Gazetarë 2

Poeti 1

Zjarrfikës 1

Aktori 1

Këngëtari 1

Palombari 2


Autor: Dr. A.Riska, N. Poroçani; A. Kërçi,


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizua

r meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 36

Rol familjar 14

Mësuese / i 18 2

Arkitekt 1 1

Rojtari i pyllit 1

Magjistari 1

Dentisti 1

139

Farkëtari 1

Shitësi 1

Kapiteni 1

Gjenerali 1

Shoferi 1

Bariu 1

Ushtari 1

Doktorri 1

Gjahtari 1

Muratori 1

Kopshtari 1


Autor: B.Çerraga, E.Gjikaj.


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 21

Rol familjar 11

Mësuese / i 24 3

Magjistari 1

Kopshtari 1

Postieri 1

Veterineri 2

Dentisti 1

Poeti 1

Kamarieri 1

Librashitësi 1

140

Ana ushqen

Barbin

1

Sara ka shoqe

Barbin

1

Yllka gjeti një

kukull lecke

1

Mira luan me

arush

1

Djemtë luajnë top 2

Artani kishte blerë

makinë

1

Tabela numër 11, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukatë Shoqërore 2

Autor: N.Poroçani, B.Tole;


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 5

Rol familjar 9

Mësuese / i 6

Luajnë me

biçikletë

1 1

Mis lagjia 1

Luajnë me

kukulla

1

Drejtori i 1

141

shkollës

Polici 2

Doktorri 3

Bojaxhiu 1

Dentiste / i 1 1

Farmacisti 1

Postieri 1

Tabela numër 12, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukatë Shoqërore 3

Autor: N.Poroçani; B.Tole;


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 4

Rol familjar 3

Mësuesja 7

Mjeku 5

Ndërtues 7

Agronom 1

Polici 1

Infermiere 1

Zjarrfikës 1

Shofer 1

142

Tabela numër 13, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukara Shoqërore 3

Autor: Ariana Kambo; Enkelejda Basha Meneri;

Shtëpia Botuese “Dita 2000”

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 4

Rol familjar 1

Mësuese / i 5

Ndihmësmjeke 1

Elektriçist 1

Djali me top 2

Vajza me lule 1

Vajza me violin 1

Vajzat me

këmishë të kuqe

1

Djemt më

këmisha blu

1

Mjek 1

Ekonomiste 1

Inxhinier 1

Psikologe 1

Pianiste 1

143

Tabela numër 14, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Dituri Natyre 3

Autor: Prof. Dr E. Ruka, D.Nasho


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 3

Rol familjar 0

Mësuese/i 3 2

Zdrukthtarë 1

Notare 1

Kalorës 1

Sportiest/e 1 5


Autor: M.Sc L. Ajrullai, Prof. As. Dr. F.Zenelaj;


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Djali me top 2

Djali me

biçikletë

2 3

Vajza balerinë 1

Druvarë 1

Shkrirës hekuri 1

144

Mjeku 3

Skiatori 1

Shoferi 2

Dentiste 1

Infermiere 1

Mjel lopën 1

Ushqen pulat 1

Tabela numër 16, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Dituri Natyre 3,

Autor: Y.Spahiu, D. Cipo, Y. Aliçka


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Çiklisti / ja 2

Mekaniku 1

Lojrat e djemve 3

Patinorja 1

Mbushja e ujit 1

Mjeku 1

Spotisti / e 1


Autor: E.Gjikaj,I. Prizreni, B.Çerraga


145

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 17

Rol familjar 11

Mësuesja 15 2

Peshkatarë 3

Gjahtarë 1

Orëndreqës 1

Shitës 1 1

Bujk 1

Bariu 1

Taksist 1

Orëbërës 1

Kopshtarë 1

Rrobaqepës 1

Mjek 3

Dentist 2

Djemt kinema 1

Vajzat spektakël 1

Mami gatuan 1

Vajzat shëtitje 1

Babi mjek 1

Balerinë 1

Djali luan me top 1

Djali bëhet doktor 1

146


Autor: M.Gjokutaj


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 19

Rol familjar 15

Mësuese / i 13 5

Shitëse 1

Drejtori 3

Trajnieri 1

Valltari 1

Këngëtari 1

Punëtorët e

pastrimit

1

Djemt me top 1

Vajzat me

Violinë

2

Kukulla 1

147


Autorët: Prof. Dr. A. Kadiu,F.Saliaj, B.Plaku (Tapia)

Shtëpia Botuese: Morava

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 16

Rol familjar 8

Mësuese / i 19 8

Drejtori shkollës 1

Gjahtarë 3

Orëndreqës 1

Traktorist 1

Arkitekt 1

Bariu 1

Berber 1

Kirurg 1

Gjykatës 1

Bukëpjekës 2

Marinarë 1

Librashitsja 1

Doktorr 5

Shofer 4

Shkrimtar 3

Sportist 1

Tekniku 1

Hidrauliku 1

Peshkatar 1

148

Akulloreshitës 1

Saldator 1

Bariu 1

Piktor 1

Marinar 1

Këngëtar 1

Valtar 1

Kërcimtar 1

Vajza lan enët 1

Vajza përgatit

mësimet

1

Djali luan me top 1

Djali me vonesë

për në shkollë

1

Djali luan me

shigjeta

1

Djali laun me

elikopter

1

Tabela numër 20, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Leximi 4


Shtëpia Botuese e Librit Shkollor

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 11

149

Rol familjar 2

Mësuese / i 5 5

Drejtori shkollës 1

Gjelbërës 1

Ushtar 1

Artiste 1

Skllevërit 1

Mbreti 1

Gurgdhendës 1

Mjeku 1


Autor:Prof. Dr. M. Gjokutaj

Shtëpi Botuese Shkronjë pas Shkronje

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 19

Rol familjar 13

Mësuese / i 11 3

Arbitri 1

Pronar 1

Kryetar Bashkie 1

Bankier 1

Artist 1

Piktor 1

Aktor 2

150

Fermer 1

Futbollist 1

Gjuetar 1

Skiator 1

Peshkatar 3

Doktorr 1

Poeti 1

Shitëse 1

Shkencëtar 1 1

Shkrimtar 3


Autor: Dr. A.Riska,MA. N. Poroçani, A.Kërçi

Shtëpia Botuese: Pegi

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 19

Rol familjar 9

Mësuese / i 13 5

Parukiere 1

Drejtoreshë 1

Gjahtar 3

Poet 1

Shkrimtar 2

Këngëtar 1

151

Piktor 1

Mjek 1

Bariu 4

Jona me kukull 1

Joni me makin 1

Lindita balerin 1

Trimi nga një

vend i largët

1


Autor: Prof. As. Dr. A.Ballhysa, Sh. Shyti, A. Tana,T. Toska

Shtëpia Botuese “Sejko Infoservis”

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Nëna 9

Rol familjar 7

Rol familjar 8 2

Vajzat me lule 1

Djemt me top 2

Infermierja 1

Biologe 1

Gazetari 2

Fotografi 1

Faqosësi 1

Kompjuteristi 1

Redaktori 1

Kryredaktori 1

Drejtori 2

152

Shitësi 2

Muratori 1

Rrobaqepësi 1

Gjykatësi 1

Guzhinieri 1

Polici 2

Dentisti 1

Farmacisti 1

Mjeku 1


Autor: Dr. P.Dhoqina,D. Kolndreu,M. Allushi, V.Vladi

Shtëpia Botuese: Pegi

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Vajza mëson 1

Vajza me balon 1

Djali me biçikletë 1

Burri me shigjet 1

Gruaja mjel lopën 1

Bujku 1

Meterologu 1

153




Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Burri me blektori 1

Burri - peshkim 1

Mësuese / i 1

Gruaja - lavatriçe 1

Nëna përgatit çajin 1

Djali me biçikletë 1

Nëna – gatuan,

lan, pastron,

hekuros,

1

Babai lavastovilje 1




Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Djemt me top 1

Vajzat në balet 1

Mësuese / i 1

Vajzat në violinë 1

Vajzat në kërcim 1

154

Fermeri 1

Gjuetari 1

Tabela numër 27, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukata Shoqërore 4



Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 3

Rol familjar 2

Mësuese / i 3 1

Elona – balet 1

Dea – piano 1

Djemt futboll 3

Infermiere / i 2 1

Mjeke 1 1

Marangoz 1

Shofer 1

Polici / e 1 1

Presidenti 1

Kryministri 1

Kryetari 1

Prefekti 1

Berberi 1

Këpucari 1

Bukëpjekësi 1

155


Autor: M.Sheme


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 1

Rol familjar 0

Mësuese / i 2

Shofere 1

Djali me top 3

Bukëpjekës 1

Bujku 1

Mekanik 1

Kompiuter 1 1

Djemt duke

lexuar

1


Autor: N.Poroçani


156

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 10

Rol familjar 3

Mësuese / i 6 1

Ndihmës

mësuesja

1

Vajza gatuan 1

Arkitekti 3

Vajza me

biçikletë

4

Polici 4

Basketboll 1

Volejboll 1

Piloti 1

Matematikan 1

Avokat 1

Ekonomist 1

Këngëtar 1

Mjeke 1

Guzhiniere 1


Autor: E.Hasira, Dh. Gjika

Shtëpia Botuese Erik

157

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 5 2

Rol familjar

Mësuese / i 6 1

Femrat në

tezgjah

1

Polici 4

Drejtoresha 1

Vajza me lule 1

Ekonomiste 1

Gazetar 1

Rrobaqepës 1 1

Djemt futboll 1

Presidenti 1

Kryeministri 1

Ministri 1

Kryetari i

Bashkisë

1

Vajza duke

gatuar

1

Djemt mekanik 1

Tabela numër 31, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukim Muzikor 4

Autor: A.Cangonji, A. Fejzo


158

Tabela numër 32, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Edukim Muzikor 4

Autor: Z.Alimehmeti, N.Kraja, Shtëpia Botuese Morave

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Babai duke

luajtur me

fëmijën

1

Mësuese / i 3

Kitare 2 4

Violinë 1 3

Piano 1

Fizarmonik 1

Lahutë 1

Gajde 1

Çifteli 1

159

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Kompozitore / i 3

Mësuese / i 3 1

Këngëtare / i 1 1

Pianteste / i 1 1

Spikerja 1

Tabela numër 33, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Leximi Letrar 5

Autor: Gj.Zheji, O. Grillo, H. Jupe, E. Dilo, M. Hyseni

Shtëpia Botuese e Librit Shkollorë

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Nëna 4

Babai 2

Shkrimtare / i 4

Gjahtari 2

Prifti 1

Tabela numër 34, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Aftësim Teknologjik 5

Autorët: L.Bardhi, Gj. Gjino

Shtëpia Botuese: Mediaprint

160

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Nëna gatuan 1

Trapani 1

Zdrukthi 1

Morsa 1

Dalta 1

Sopata 1

Sharra 1

Daullja 1

Sinjali i tymit 1

Telegrafi 1

Radio 1

Futoboll 2

Volejboll 1

Basketboll 1

Pilot 1

Aktor 1

Doktorr 1

Gazetar 1

Infermiere 1

Kontroll trafiku

ajror

1

Trajnier 1

Redaktor 1

Regjisor 1

Bukëpjekës 1

161


Autor: S.Merdani,S. Piluri

Shtëpia Botuese “Arbëria 07”

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Shpon pusin 1

Spërkat me pompë 1

Djeg gomën 1

Mban boshtin e

planetit

1

Vajza me klarinet 1

Muzikant 1 1

Soprano 1

Këngëtar 1

Kozmonaut 2

Shkencëtar 4

Inxhinier 1


Autor: M.Sc L.Ajrullai, Prof. As. Dr. F.Zenelaj


162

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Djali me biçiklet 1

Djali me dylbi 1

Djali me

magnetofon

1

Djali me daulle 1

Vajza me llastik 1

Vajza me gotë 1

Vajza me piano 1

Vajza me kitare 1

Burrat me

Jehonë

1

Bejsboll 1

Nëna me vajzën

pranë lavatriçes

1

Përkujdesi nënës 1

Gratë që lajnë

rrobe në lum

1

Burrat pastrojnë

naftën nga deti

1


Autor: R. Petro ,N.Pepivani


163

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 10

Rol familjar 14

Mësuese / i 18 9

Inxhinier 1

Zjarrfikës 1

Fermer 1

Këngëtari / e 1 1

Këpucar 1

Detar 1

Shofer 1

Kryetar Bashkie 1

Furrtar 1

Nënpunës 1

Profesor 1

Piktor 1

Bariu 1

Peshkar 1

Shkrimtar 1

Mjeku 6

Akrobat 1

Agronom 2

Gjahtar 3

Kuzhinier 1

Bujk 1

Postier 1 1

Arkitekt 1

164

Gjykatës 1

Mullixhi 4

Regjisor 1

Historian 1


Autor: Prof. Dr. M.Gjokutaj, F.Saliaj


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizu

ar femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 11

Rol familjar 9

Mësuese / i 2 4

Biznesmen 1

Drejtoresha 1

Pianist 1

Rojtari i pyllit 1

Sportisti 2

Artisti 4

Avokat 1

Kryetari 2

Mësues i popullit /

i merituar

4

Dijetar 1

Sekretar 1

Shitëse 1

165

Kasap 1


Autor: Dr. A. Riska, N.Poroçani, A.Kërçi


Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 10

Rol familjar 8

Mësuese / i 6 8

Doktorri 1

Arkitekti 1

Punëtori 1

Magjistari 1

Astronauti 1

Basketbolliste 1

Pastron shtëpin 1

Tabela numër 40, përmbledhësë e stereotipeve gjinore. Të mësojmë historinë dhe gjeografinë

lokale 5 ELBASANI

Autor: B. Shabani, G.Dedja, M.Sc F.Xhemalaj

Shtëpia Botuese Filara

166

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

Mësuese / i 26 1

Babi punon në

Fabrikë/Uzin

2 2

Mami rrobaqepsi 1

Shitës 1

Mekanik 1

Bujk 1

Gjahtar 1

Nëna, gjyshja –

shtëpiake

1

Mjek 1


Autor: N.Poroçani


167

Emërtimi i rolit

në familje ,

profesionit dhe

lojës/lodrës

Janë

portetizuar

femrat

Janë

portretizuar

meshkujt

E

kryen

nëna

E

kryen

babai

Rol familjar 8

Rol familjar 7

Mësuese / i 10

Inxhiniere / i 1 1

Kryetari i

Bashkisë

1

Sipërmarrëse 1

Polici 2

Presidenti i

shkollës

1

doktoratura monika hodaj, fakulteti i shkencave sociale

Documents