ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ

ในประเทศไทย (Environmental and Health Impact Assessment System in

Thailand)

สทธดา ฝากคา

วชาการคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม) คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

พ.ศ. 2556

บทคดยอ

ชอวชาการคนควาอสระ : ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ ในประเทศไทย

ชอผเขยน : นางสาวสทธดา ฝากค า ชอปรญญา : วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม) ปการศกษา : 2556

การศกษาเรองนมวตถประสงคเพอศกษาความเปนมา สถานการณปจจบน ปญหาและอปสรรคของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) และระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย (EHIA) และเพอศกษาแนวทางในการพฒนาระบบดงกลาวซงใชรปแบบการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยศกษาขอมลปฐมภมจากการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) ผแทนของหนวยงานและองคกรทเกยวของรวมกบการศกษาขอมลทตยภมจากเอกสาร วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

ผลการศกษาพบวาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศไทยทง 2 กรณยงมปญหาอปสรรคหลายประการ โดยแบงเปนปญหาเชงหนวยงานและปญหาเชงกระบวนการ ปญหาเชงหนวยงานไดแก ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) มปญหาในดานของปรมาณภาระงานทไมสอดคลองกบอตราก าลงของเจาหนาท จ านวนนกวชาการทไมสมดลกบจ านวนรายงานทตองพจารณา ผเชยวชาญดานสขภาพมไมเพยงพอท จะพจารณารายงาน EHIA เปนตน อกหนวยงานหนงคอองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพทยงด ารงสถานะเปนเพยงองคการอสระชดเฉพาะกาลเนองจากพระราชบญญตองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพยงไมผานการพจารณาของรฐสภาท าใหเกดความไมคลองตวในการท างานและไมสามารถชวยในการตรวจสอบและถวงดลอ านาจการตดสนใจของรฐในการด าเนนโครงการทสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงได สวนปญหาในเชงกระบวนการมดงน 1) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนทไมสะทอนกลมผมสวนไดเสยทไดรบผลกระทบอยางแทจรง 2) ไมมระบบฐานขอมลสวนกลางทเพยงพอในการน าไปเขาสกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพ 3) เจาของโครงการและบรษททปรกษาในการประเมนฯ มความสมพนธในเชงผวาจางและผรบจางท าใหไมมความเปนอสระในการท างานสงผลตอคณภาพของรายงานฯ

(4)

4) กระบวนการพจารณารายงานฯ ลาชา 5) เกณฑทใชในการพจารณาและใหความเหนของคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) ยงไมมมาตรฐานทชดเจน 6) กรรมการอสระฯ มความเหนไมสอดคลองกนในเรองบทบาทของตน รวมถงความเหนทไดมามกเปนความเหนสวนตน 7) ไมมการก าหนดเวลาส าหรบกระบวนการพจารณาอนญาตส าหรบโครงการทตองจดท ารายงาน EHIA ซงก าหนดใหจดการรบฟงความเหนจากประชาชนและผมสวนไดเสยอกครง 8) ไมมหนวยงานทเปนผรบผดชอบหลกในกระบวนการตดตามตรวจสอบ

ซงผศกษาน าเสนอแนวทางในการพฒนาระบบฯ ดงน 1) ท าการประเมนสงแวดลอมเชงยทธศาสตรหรอ SEA เพอตดสนใจในระดบนโยบายกอนวาเหมาะสมทจะพฒนาในระดบโครงการหรอไม 2) ปรบเปลยนบทบาทของ สผ. ใหมหนาทในการตดตามตรวจสอบโครงการทไดรบความเหนชอบไปแลว 3) ตงองคการมหาชนดานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมขนมาเพอด าเนนงานดานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทงระบบ 4) ผลกดนใหมการออกพระราชบญญตองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพเพอใหเปนองคการอสระอยางแทจรง 5) ปรบปรงกระบวนการมสวนรวมของประชาชนโดยเปดโอกาสใหเกดการมสวนรวมในทกขนตอนอยางแทจรง 6) ปรบปรงระบบฐานขอมลสขภาพใหเออตอการน าไปใชในการประเมนผลกระทบดานสขภาพอยางแทจรง 7) สรางมาตรฐานในการพจารณารายงานฯ ของ คชก. ใหชดเจน (8) ก าหนดระยะเวลาในการพจารณาอนมต/อนญาตทเหมาะสมส าหรบหนวยงานอนญาต

ABSTRACT

Title of Research

Paper

: Environmental and Health Impact Assessment System

in Thailand

Author : Ms. Sutthida Fakkum

Degree : Master of Science (Environmental Management)

Year : 2013

This research is aiming to study background, current situation, problems and

obstacles of the Environmental Impact Assessment (EIA) and Environmental and

Health Impact Assessment (EHIA) systems in Thailand and to suggest ways to

develop such systems. Qualitative research was conducted using in-depth interview to

collect primary data from relevant organizations together with documentary research

and using Content Analysis to analyze data.

Findings indicate that the Environmental Impact Assessment System in

Thailand in both cases has faced several problems which need to improve. Problems

can be divided into 2 groups which are agency problem and process problem. The

agency problem involves the Office of Natural Resources and Environment Policy

and Planning (ONEP) and the Independent Commission on Environment and Health

(ICEH). The ONEP’s problems are: the amount of tasks was not consistent with the

manpower, number of internal academic officers were not in balance with the number

of reports that need to be considered, and not enough health expert to consider the

EHIA report. The ICEH was struggling to have its own act as now the ICEH’s status

is still temporary. This affected the efficacy and ability to fully support on check and

balance the power of the state in the implementation of projects that can drastically

affect the community. The process problems are 1) public participation process did

not reflect the stakeholder groups that are truly affected; 2) there was no sufficient

centralized database for health impact assessment system; 3) relationships between

project owners and consultants in the assessment process as employers and contractors

make non-independents and affected the quality of the report; 4) the period of expert

panel consideration period was long; 5) no clear standard criteria used in considering

for the expert committee process; 6) the ICEH committee’s attitudes were not

consistent in their roles, and their comments came as personal; 7) no fixed period set

up for approval process for the EHIA project that permitted agency was required to

conduct another public meeting; 8) no agency formally assigned on monitoring

process after EIA/EHIA were approved.

The proposed system development are; 1) apply Strategic Environmental

Assessment to decide whether the project should be developed; 2) adjust the role of

(6)

ONEP to be responsible for the monitoring process; 3) establish the public

organization to be responsible for the whole EIA/EHIA process; 4) the act on ICEH

should be pushed; 5) improve the public participation process for public's opportunity

to involve in every step, meaningfully; 6) improve central health data system; 7)

establish the consideration standards for expert review committee; (8) set the clear

guideline on project approval process for permitted agency.

กตตกรรมประกาศ

รายงานการคนควาอสระฉบบนสามารถส าเรจลงไดดวยความอนเคราะหจากบคคลหลายทานทไดกรณาใหความชวยเหลอ ขอแนะน า ขอมล ความคดเหน ค าปรกษาและก าลงใจ ดงนน ผศกษาจงขอกราบขอบพระคณอยางสงมา ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร. จ าลอง โพธบญ ซงเปนอาจารยทปรกษาทไดกรณาใหค าปรกษา ขอเสนอแนะ ค าแนะน าและการตรวจสอบแกไขขอบกพรองตางๆ จนท าใหสามารถปรบปรงรายงานการคนควาอสระใหเรยบรอยสมบรณ รวมทงขอขอบพระคณคณาจารยหลกสตรการจดการสงแวดลอม คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร ทกทานทไดกรณาถายทอดและสรางความรในดานการจดการสงแวดลอม ตลอดจนเจาหนาทหลกสตรการจดการสงแวดลอมทไดใหความชวยเหลอในเรองตางๆ ทเกยวของกบการศกษาในครงนเปนอยางด

ทายสด ขอกราบขอบพระคณ คณพอ คณแม และครอบครวทใหก าลงใจและมความรก ความเขาใจใหกนตลอดมา กราบขอบพระคณครบาอาจารยทกทานในชวตทส งสอน ปลกฝงและชแนะแนวทางในการด าเนนชวตทดใหศษยและทขาดไมไดคอพๆ เพอน ๆ นองๆ หลกสตรการจดการสงแวดลอมภาคพเศษรนท 9 (จส. 9) ทใหความชวยเหลอ ค าแนะน า และเปนก าลงใจทดใหกนเสมอมา

สทธดา ฝากค า

กนยายน 2556

สารบญ

หนา

บทคดยอ (3) Abstract (5) กตตกรรมประกาศ (7) สารบญ (8) สารบญตาราง (10) สารบญภาพ (11)

บทท 1 บทน า 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 5 1.3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 6 1.4 ขอบเขตของการศกษา 6 1.5 นยามศพทเฉพาะ 7 บทท 2 แนวคด ทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของ 9 2.1 กฎหมายทเกยวของในประเทศไทย 9 2.2 การวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอม 15 2.3 การวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมในประเทศไทย 21 2.4 การประเมนผลกระทบดานสขภาพ 27 2.5 การประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศไทยและอาเซยน 31 2.6 งานวจยทเกยวของ 36

(9)

บทท 3 กรอบแนวคดและวธการศกษา 45 3.1 กรอบแนวคดในการศกษา 45 3.2 วธการศกษา 48

3.3 ผใหขอมลหลก 49 3.4 เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล 50 3.5 การวเคราะหขอมล 51 บทท 4 ผลการศกษา 53 4.1 ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอม 53 4.2 ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ 93 บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ 125

5.1 สรปและอภปรายผลการศกษา 125 5.2 ขอเสนอแนะ 132

บรรณานกรม 138 ภาคผนวก 141 ประวตผเขยน 152

สารบญตาราง

ตารางท หนา 2.1 การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในตางประเทศ 17 2.2 ตวอยางระดบการประยกตใชการประเมนผลกระทบดานสขภาพ 29 ในตางประเทศ 2.3 พฒนาการของการประเมนผลกระทบดานสขภาพในอาเซยน 33 4.1 ประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดท ารายงาน 58 การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต จ านวน 35 ประเภทโครงการ 4.2 หนวยงานทเกยวของกบกระบวนการจดท าและพจารณารายงาน 67 การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและบทบาทหนาท 4.3 หลกการเฉพาะในการประเมนผลกระทบดานสขภาพในขนตอนการประเมน 78 4.4 สรปจ านวนรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทผานความเหนชอบ 87 ป 2554 – ม.ค. 2556 (โครงการ) 4.5 โครงการหรอกจการรนแรง 18 ประเภท ตามขอเสนอ ของ 95 คณะกรรมการ 4 ฝาย

4.6 โครงการหรอกจการรนแรง 11 ประเภท ตามประกาศ 97 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

4.7 เกณฑในการประเมนผลกระทบดานสขภาพ 106

สารบญภาพ

ภาพท หนา

2.1 สรปขนตอนการประเมนผลกระทบดานสขภาพ 31 3.1 กรอบแนวคดในการศกษา 47 4.1 ล าดบเหตการณววฒนาการของระบบการประเมนผลกระทบ 56 สงแวดลอมในประเทศไทย 4.2 ขนตอนการพจารณารายงาน EIA ส าหรบโครงการของรฐ รฐวสาหกจ 72 โครงการรวมกบเอกชน ซงตองเสนอขอรบความเหนชอบจาก

คณะรฐมนตร 4.3 ขนตอนการพจารณารายงาน EIA ส าหรบโครงการทตองไดรบอนญาต 73

จากทางราชการและโครงการทไมตองเสนอขอรบความเหนชอบ จากคณะรฐมนตร

4.4 ขนตอนการพจารณารายงาน EHIA ส าหรบโครงการของรฐ รฐวสาหกจ 103 โครงการรวมกบเอกชน ซงตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร

4.5 ขนตอนการพจารณารายงาน EHIA ส าหรบโครงการหรอกจการทตอง 104 ไดรบอนญาตจากราชการและไมตองเสนอขอรบความเหนชอบ จากคณะรฐมนตร

บทท 1

บทน ำ

1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

การจดการสงแวดลอมทเปนระบบ มประสทธผลและประสทธภาพเปนสงทมความจ าเปนอยางยงในปจจบนและจะทวความส าคญมากขนในอนาคต เนองจากปญหาดานสงแวดลอมทโลกก าลงประสบอยในปจจบนซงจะตอเนองสะสมไปยงอนาคตนนจะทบทวความรนแรงยงขนตงแตระดบทองถน ระดบประเทศ ระดบภมภาคจนถงระดบโลก จากการเดนหนากจกรรมการพฒนาของมนษยโดยไมค านงผลกระทบทเกดขนตามมา จนกระทงรปแบบของผลกระทบนนแสดงตวตนออกมาใหมนษยสมผสไดจากสภาพแวดลอมทเปลยนแปลง สภาวะการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ความเสอมโทรมลงของทรพยากรธรรมชาต เปนตน เครองมอและวธการทจะชวยบรรเทาและแกไขปญหาจงไดถกคดคนขนภายใตบรบทของการประเมนดานสงแวดลอม (Environmental Assessment) ในรปแบบตางๆ ซงทใชกนอยางแพรหลายทวโลกเปนเวลานานพอสมควรคอการประเมนหรอวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA) จากทในอดตนนการตดสนใจวาจะท าโครงการใดๆ หรอไมนนจะใหความส าคญเพยงดานเทคนค/วศวกรรม และดานเศรษฐศาสตร/การเงน เทานน (จ าลอง โพธ บญ, 2556: 95) สภาพแวดลอมทเปลยนแปลงและเสอมโทรมลงไปไมวาจะเปนมลพษทางอากาศ ทางน า ทางดน สภาวะการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สภาวะทะเลทรายหรอสภาพปาเสอมโทรมนน นอกจากจะมผลกระทบตอสงแวดลอมแลวยงมผลกระทบตอสขภาพมนษยโดยตรง จากการศกษาขององคการอนามยโลกเมอป พ.ศ.2545 ระบวาโรคภยไขเจบทสามารถปองกนไดทเกดขนกบมนษยนน รอยละ 25 เปนผลมาจากสภาพแวดลอมทไมด (Maya, 2011) จากความเชอมโยงดงกลาวท าใหมความพยายามทจะพฒนากระบวนการในการประเมนผลกระทบดานสขภาพใหไดรบความส าคญมากขนในการด าเนนโครงการหรอกจการใดๆ ทจะกอใหเกดผลกระทบตอสงคมในวงกวาง โดยพฒนาในบรบททกวางขวางและครอบคลมมากกวาการประเมนผลกระทบสงแวดลอมเปนหลกเพยงดานเดยวตามทเคยเปนมา

ส าหรบสงคมไทยในปจจบนนนก าลงเผชญกบความขดแยงในหลายๆ มต ทงดานการเมอง สงคมและเศรษฐกจ ในดานเศรษฐกจและสงคมนนความขดแยงมกจะเกดขนพรอมๆ กบการพฒนาไมวาจะเปนการพฒนาโครงการของเอกชนหรอการพฒนาโครงการภายใต

2

นโยบายสาธารณะของรฐบาล ประเดนทส าคญในความขดแยงทเกดขนคอเรองของผลกระทบตอสงแวดลอมและความเสยงตอสขภาพของประชาชนอนเปนผลมาจากการพฒนาประเทศทมงเนนดานเศรษฐกจ การขยายตวของภาคอตสาหกรรมและรปแบบกระบวนการผลตแบบใหมซงมการปลดปลอยของเสยและมลพษออกสสงแวดลอมในบรบททซบซอนขนกอใหเกดปญหามลพษตามมา ไมวาจะเปนมลพษทางน า อากาศ ดน เสยง ไปจนถงหวงโซอาหาร ประกอบกบวธการด าเนนชวตของคนในสงคมทเปลยน แปลงไปเปนตวเรงใหเกดการปลดปลอยมลพษมากขน แมจะมหนวยงานและมาตรการในการลดผลกระทบทอาจเกดจากโครงการพฒนาตางๆ กตามแตมาตรการเหลานนกยงไมครอบคลมเรองสขภาพท าใหประชาชนตองไดรบผลกระทบในหลายดาน (มลนธสถาบนสงแวดลอมไทย, 2555: 10)

การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทยนนเกยวของกบกฎหมายหลก 3 ฉบบ (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556: 10-11) คอ

1.1.1 พระรำชบญญตสงเสรมและรกษำคณภำพสงแวดลอมแหงชำต พ.ศ. 2535 ไดก าหนดไวในสวนท 4 เรอง การท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม โดย

ระบไวหลายมาตราดงน มาตรา 46 ใหอ านาจรฐมนตรประกาศก าหนดประเภทและขนาดโครงการทตองท า

รายงานฯ รวมถงก าหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต แนวทางการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

มาตรา 47 ใหโครงการทตองขอรบความหนชอบจากคณะรฐมนตร จดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตงแตในระยะท าการศกษาความเหมาะสมของโครงการ เสนอตอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต เพอเสนอความเหนประกอบการพจารณาของคณะรฐมนตร

มาตรา 48 ใหโครงการทตองไดรบอนญาตจากทางราชการกอนเรมการกอสรางหรอด าเนนการ เสนอรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตอหนวยงานอนญาตและตอส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอมเพอเสนอความเหนเบองตนเกยวกบรายงานดงกลาวใหคณะกรรมการผช านาญการพจารณาตอไป

มาตรา 49 ใหคณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานฯ ใหแลวเสรจภายใน 45 วน ถาเกนก าหนดใหถอวาใหความเหนชอบแลว หากการพจารณาแลวเสรจภายใน 45 วนและคณะกรรม การฯ มมตไมเหนชอบ ใหผขออนญาตแกไขเพมเตมรายงานตามแนวทางทคณะกรรมการฯ ก าหนดเพอน าเสนอใหคณะกรรมการฯ พจารณาอกครง โดยใหคณะกรรมการฯ พจารณารายงานฉบบแกไขใหแลวเสรจภายใน 30 วน ถาเกนก าหนดใหถอวาใหความเหนชอบแลว

3

มาตรา 50 เมอคณะกรรมการฯ ใหความเหนชอบในรายงานฯ แลว ใหหนวยงานสงอนญาตโครงการได

มาตรา 51 รายงานฯ ตองกระท าหรอไดรบการรบรองโดยบคคลซงไดรบอนญาตใหเปนผช านาญการศกษาผลกระทบสงแวดลอม

1.1.2 พระรำชบญญตสขภำพแหงชำต พ.ศ. 2550 ก าหนดไวใน 2 มาตรา คอ มาตรา 10 เมอมกรณทจะมผลกระทบตอสขภาพของประชาชนเกดขน หนวยงานของ

รฐทมขอมลเกยวกบกรณดงกลาวตองเปดเผยขอมลนนและวธปองกนผลกระทบตอสขภาพใหประชาชนทราบและจดหาขอมลใหโดยเรว

มาตรา 11 บคคลหรอคณะบคคลมสทธรองขอใหมการประเมนและมสทธรวมในกระบวน การประเมนผลกระทบดานสขภาพจากนโยบายสาธารณะ บคคลหรอคณะบคคลมสทธไดรบขอมลค าชแจงและเหตผลจากหนวยงานของรฐกอนการอนญาตหรอการด าเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอสขภาพของตนหรอของชมชนและแสดงความเหนของตนในเรองดงกลาว และ

1.1.3 รฐธรรมนญแหงรำชอำณำจกรไทย พ.ศ. 2550 ไดบญญตเกยวกบเรองการประเมนผลกระทบดานสขภาพไวในสวนของสทธชมชน ใน

มาตรา 67 วรรค 2 วา “การด าเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพจะกระท ามไดเวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชนและจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอน รวมทงไดใหองคการอสระซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพและผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพใหความเหนประกอบกอนมการด าเนนการดงกลาว”

ถงแมรฐธรรมนญดงกลาวขางตนจะประกาศใชตงแต เดอนสงหาคม พ.ศ. 2550 แตกอนหนาป 2552 ค าวาการประเมนผลกระทบดานสขภาพ หรอ Health Impact Assessment (HIA) ยงไมเปนทรจกในวงกวางแตหลงจากทศาลปกครองสงสดตดสนคดกรณมาบตาพดวาเจาหนาทของรฐอนญาตโครงการตางๆ โดยไมปฏบตตามกฎหมาย เนองจากโครงการดงกลาวไมไดปฏบตตามทรฐธรรมนญบญญตไวในมาตรา 67 วรรค 2 ไดแกไมไดท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพ ไมไดรบฟงความคดเหนจากสาธารณะ ไมผานการพจารณาจากองคการอสระเพอใหความเหนประกอบกอนทจะอนมตโครงการ เปนตน ท าใหเรองของ HIA กลายเปนประเดนทไดรบความสนใจจากสงคมขนมา เนองดวยกระบวนการ HIA ในขณะนนยงไมไดมการ

4

ก าหนดวธการและแนวทางปฏบตอยางชดเจน อาท การจ ากดความของค าวา “โครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง”, แนวทางในการรบฟงความคดเหนสาธารณะ, การแตงตงองคการอสระ เปนตน ท าใหเกดความขดแยงในสงคมอยางกวางขวาง (ประยทธ เยาวขนธ. 2555)

โดยหลกการแลวการประเมนผลกระทบดานสขภาพ หรอ HIA เปนความพยายามในการพฒนาชดของค าแนะน าหรอขอเสนอแนะทมขอมลหลกฐานยนยนทสะทอนใหเหนถงแนวทางและคณคาหรอความส าคญของการมสขภาวะทดรวมกนของสงคมเพอประกอบการตดสนใจในเชงนโยบายสาธารณะ โดยค าแนะน าเหลานนตองมงสนบสนนกระบวนการตดสนใจในการด าเนนโครงการพฒนาตางๆ ใหมการพจารณาผลกระทบอยางรอบดานโดยใหความส าคญกบมตทางสขภาพมากขนบนขอมลหลกฐานทเกยวของกบผลกระทบทงในทางบวกและทางลบโดยสนบสนนผลกระทบดานบวกและขจดผลกระทบทางดานลบตอสขภาพทเกดขนจากขอเสนอเชงนโยบาย (หรอขอเสนอโครงการ) (เดชรต สขก าเนด, 2544: 15)

ประกาศหลกเกณฑและวธการประเมนผลกระทบดานสขภาพของคณะกรรมการสขภาพแหงชาต เมอป พ.ศ.2552 ไดแบงรปแบบการท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพ หรอ HIA ออกเปน 4 รปแบบ (สมพร เพงค า, 2555: 6) คอ

1. การท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพในระดบโครงการหรอกจกรรมทอาจสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงซงตองด าเนนการตามทระบไวในมาตรา 67 วรรค 2 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 2. การท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพในระดบนโยบายสาธารณะและการด าเนนกจกรรมดานการวางแผนพฒนาทอาจสงผลกระทบตอสขภาพของชมชนอยางรนแรงในอนาคตซงเปนการท าแบบสมครใจของหนวยงาน 3. การท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพในกรณทมการใชสทธตาม มาตรา 11 ของพระราชบญญตสขภาพแหงชาต และ 4. การท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพในฐานะกระบวนการเรยนรรวมกนของสงคม

ส าหรบรปแบบของการท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพทผศกษาสนใจคอรปแบบท 1. การท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพในระดบโครงการหรอกจกรรมทอาจสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงซงตองด าเนนการตามทระบไวในมาตรา 67 วรรค 2 ของรฐธรรมนญแหงราช อาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 เนองดวยผศกษาท างานอยในภาคอตสาหกรรมทตองมสวนเกยวของในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) มานบ 10 ป ไดเหนปญหาทเกดขนมากมาย ทงความไมราบรนของการด าเนนงาน ความขดแยงระหวางภาคประชาชน ภาค อตสาหกรรมและภาครฐทเกดขนในระหวางกระบวนการจดท ารายงาน EIA มาตลอด แมกระทงเมอรายงานฯ ไดรบการพจารณาเหนชอบแลวกตาม โดยทผานมาทกภาคสวน

5

ทเกยวของตระหนกดถงปญหาทเกดขนและมความพยายามในระดบหนงทจะแกปญหาในเชงระบบแตดเหมอนความพยายามดงกลาวจะไมบรรลผล ไมสามารถท าใหระบบการจดท ารายงานหรอ ตวรายงานฯ เองไดรบความเชอถอจากสงคมได ในขณะทรฐธรรมนญ มาตรา 67 วรรค 2 ก าหนดใหเพมกระบวน การประเมนผลกระทบดานสขภาพ HIA และกระบวนการรบฟงความคดจากประชาชน รวมทงใหองคการอสระใหความเหนประกอบส าหรบโครงการหรอกจการทเขาขายอาจสงผลกระทบอยางรนแรง น ามาสการฟองรองทงตอรฐและเอกชนดงทกลาวขางตน นบจากป พ.ศ. 2550 จนถงปจจบน (พ.ศ. 2556) ผานไปแลวมากกวา 5 ป กระบวนการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการทอาจสงกระทบอยางรนแรงตามมาตรา 67 วรรค 2 หรอทเรยกวา รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (Environmental and Health Impact Assessment : EHIA) ยงคงมความไมชดเจน เกดความขดแยงและยงไมเปนทยอมรบของทกภาคสวน ทงหนวยงานผอนมต/อนญาต หนวยงานผพจารณารายงาน รวมทงเจาของโครงการเอง ในขณะทปญหาของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ส าหรบ 35 ประเภทโครงการกยงคงมปญหาทยงไมไดรบการแกไข

ผศกษาจงมความสนใจทจะศกษาถงความเปนมา สถานการณปจจบน ปญหาและอปสรรคของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) และระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ในประเทศไทย และเพอน าเสนอแนวทางในการพฒนาระบบดงกลาว

1.2 วตถประสงคของกำรศกษำ

1.2.1 เพอศกษาความเปนมาของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) และระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ในประเทศไทย

1.2.2 เพอศกษาสถานการณปจจบนของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) และระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ในประเทศไทย

1.2.3 เพอศกษาถงปญหาอปสรรคของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) และระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ในประเทศไทย

1.2.4 เพอศกษาแนวทางในการพฒนาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) และระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ในประเทศไทย

6

1.3 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 1.3.1 ไดทราบความเปนมาของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) และระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ในประเทศไทย 1.3.2 ไดทราบสถานการณปจจบนของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) และระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ในประเทศไทย

1.3.3 ไดทราบถงปญหาอปสรรค/ของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) และระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ในประเทศไทย

1.3.4 ไดทราบแนวทางในการพฒนาระบบระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) และระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ในประเทศไทย 1.4 ขอบเขตของกำรศกษำ การศกษาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทยนจะท าการศกษาในเชงคณภาพโดยจะท าการทบทวนวรรณกรรมทงในประเทศและตางประเทศ รวมถงศกษากฎหมายตางๆ ทเกยวของและการสมภาษณเชงลกผแทนของหนวยงานหรอกลมบคคลทเกยวของ โดยมขอบเขตการศกษาดงน

1.4.1 ขอบเขตดำนเนอหำ: ศกษาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) และระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ในประเทศไทย

1.4.2 ขอบเขตดำนเวลำ: ระหวางเดอนมกราคม – สงหาคม พ.ศ. 2556

1.4.3 ผใหขอมลหลก: ผแทนจากส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ผแทนจากองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (เฉพาะกาล) ผแทนจากหนวยงานผอนมต/อนญาต (การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย) ผแทนจากองคกรเอกชนดานสงแวดลอม (สมาคมตอตานสภาวะโลกรอน) ผแทนจากบรษทเอกชนซงเปนเจาของโครงการทตองจดท ารายงานการวเคราะห

ผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (บรษท เหมราช พฒนาทดน จ ากด (มหาชน))

7

1.5 นยำมศพทเฉพำะ

1.5.1 กำรวเครำะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA) หมายถง กระบวนการวางแผนโดยใชหลกวชาการในการท านายหรอคาดการณผลกระทบทงทางบวกและทางลบกอนการตดสนใจด าเนนโครงการ มการวเคราะหและอธบายความเปนไปไดของผลกระทบทอาจเกดขนทกๆ ดาน ทงดานทรพยากรกายภาพ ชวภาพ คณคาการใชประโยชนของมนษยและคณภาพชวต มการเสนอมาตรการในการปองกนหรอลดผลกระทบจากโครงการและการเฝาระวงการเปลยนแปลงทางสงแวดลอมและเพอเปนแนวทางในการตดสนใจ โดยการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมใหมประสทธภาพและเกดประสทธผลจะตอ งมอ งคประกอบของการพฒนาทย ง ยน มหลกการท เ ช อถอ ไดและมการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเกดประโยชนสงสดโดยทตองมการมสวนรวมของผมสวนไดเสย มความโปรงใส มความนาเชอถอและสามารถอธบายได

1.5.2 กำรประเมนผลกระทบดำนสขภำพ (Health Impact Assessment: HIA) หมายถง กระบวนการเรยนรรวมกนของสงคมในการวเคราะหและคาดการณผลกระทบทงทางบวกและทางลบตอสขภาพของประชาชนทอาจจะเกดขนจากนโยบาย โครงการ หรอกจกรรม อยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง หากด าเนนการในชวงเวลาและพนทเดยวกน โดยมการประยกตใชเครองมอทหลากหลายและมกระบวนการมสวนรวมอยางเหมาะสม เพอสนบสนนใหเกดการตดสนใจทจะเปนผลดตอสขภาพของประชาชนทงในระยะสนและระยะยาว

1.5.3 กำรวเครำะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภำพ (Environmental Health impact Assessment: EHIA) หมายถง การประเมนผลกระทบดานสขภาพในระดบโครงการ ซงครอบคลมกระบวนการ วธการและเครองมอทหลากหลายทใชเพอการคาดการณวาโครงการจะกอใหเกดการเปลยนแปลงปจจยก าหนดสขภาพและสงผลใหเกดการเปลยนแปลงภาวะสขภาพของประชาชนทไดรบผลกระทบอยางไรเพอเปนขอมลในการพจารณาก าหนดมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบและประกอบการตดสนใจอนมตโครงการ

1.5.4 องคกำรอสระดำนสงแวดลอมและสขภำพ (Independent Commission on Environmental and Health: ICEH) หมายถงองคการอสระตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพและผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพซงท าหนาทใหความเหนประกอบโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง

8

1.5.5 โครงกำรหรอกจกำร (Project or Business) หมายถง โครงการหรอกจการทตองท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแว ดลอม เ ปนไปตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและมตคณะรฐมนตรทเกยวของ คอ ประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการทออกตามมาตรา 46 แหงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 ไดแก

1.5.5.1 โครงการหรอกจการทเขาขายตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง ก าหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบตและแนวทางการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ลงวนท 20 มถนายน พ.ศ.2555 ทก าหนดประเภทและขนาดของโครงการทตองจดท ารายงานฯ รวม 35 ประเภท

1.5.5.2 โครงการเขาขายตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง ก าหนดประเภท ขนาด และวธปฏบตส าหรบ โครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากร ธรรมชาตและสขภาพทเอกชนจะตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม พ.ศ.2553 ลงวนท 31 สงหาคม 2553 และฉบบแกไขลงวนท 29 พฤศจกายน พ.ศ. 2553 รวม 11 ประเภท

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาเรอง ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทยนน ผศกษาไดคนควาขอมลตางๆ จากเอกสาร รายงาน บทความ เวบไซตตางๆ เกยวกบแนวคด ทฤษฎ กฎหมายทเกยวของรวมถงผลงานวชาการและงานวจยทเกยวของทงในประเทศและตางประเทศเพอน ามาใชเปนประโยชนตอการก าหนดกรอบแนวคดและแนวทางในการด าเนนการศกษา ผศกษาไดคนควาเอกสารและงานวจยทเกยวของในหวขอดงตอไปน

2.1 กฎหมายทเกยวของในประเทศไทย 2.2 การวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอม 2.3 ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมในประเทศไทย 2.4 การประเมนผลกระทบดานสขภาพ 2.5 การประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศไทยและอาเซยน 2.6 การศกษาวจยทเกยวของ

2.1 กฎหมายทเกยวของในประเทศไทย

ในสงคมไทยนนการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาโครงการใดๆ ไมถอเปนเรองใหม หากเปนเรองทอยคสงคมมาชานานจากสภาพความเปนอยของชมชน ผานรปแบบของจารต ประเพณ ความเชอของชมชนหรอสงคมทจะเปนตวก าหนดวาสงใดควรท าหรอไมควรท า กอนจะมการท าสงใดทจะมผลกระทบกบคนหมมากกจะมการหารอจนไดขอสรปรวมกนในชมชนจงจะลงมอท าโดยมองความสมพนธในลกษณะองครวม ระหวางคนกบคน คนกบสงคม คนกบธรรมชาต โดย เฉพาะสงคมไทยโบราณนนใหความส าคญกบธรรมชาตคอนขางมาก (สมพร เพงค า, 2555: 3) และจะไมท าอะไรทจะเปนการท ารายธรรมชาตเพราะถอวาธรรมชาตคอตนก าเนดของสายธารสรรพชวตจากการทไทยเปนสงคมเกษตรกรรมทตองพงพาความอดมสมบรณในธรรมชาตเปนหลก

10

ตอมาเมอสงคมมการพฒนาเขาสความเปนประเทศอตสาหกรรมมากขน มการน าวทยาการตางๆ เขามาใช มเทคโนโลยทซบซอนมากขนและสงผลกระทบในวงกวางมากขนจงมการน าเอากระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมมาใชแทนความเชอแบบโบราณเพอใหเขาสความเปนประเทศอตสาหกรรมอยางเตมรปแบบเพราะปฏเสธไมไดเลยวาการพฒนาดานอตสาหกรรมนนยอมมาคกบผลกระทบดานสงแวดลอมซงในหลกการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนนมงเนนในการวเคราะหซงสามารถพสจนไดในทางวทยาศาสตรเปนหลกโดยลดทอนกระบวนการทางสงคมลงไป (สมพร เพงค า, 2555: 4)

โดยกระบวนการทางดานกฎหมายของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพนนสามารถกลาวโดยสรปไดวามการพฒนามาเปนล าดบขนตงแตมพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 ซงมการกลาวถงการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) เอาไวบางแตยงไมมขอบงคบทางกฎหมายชดเจน จากนนอก 6 ป ถดมาคอในป พ.ศ. 2524 จงเรมมการออกประกาศกระทรวงทเกยวของวาดวยการก าหนดประเภทหรอขนาดโครงการทเขาขายตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ทยอยออกมารวมถงหลกเกณฑและวธการในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและหลกเกณฑในการท างานดานอนๆ เชน การแตงตงคณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม การแตงตงคณะกรรมการประสานงานการใหความเหนขององคการอสระ เปนตน ในสวนของการก าหนดประเภทและขนาดของโครงการทตองจดท ารายงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนนมการปรบปรงและเพมประเภทโครงการฯ มาตามล าดบ ซงในการปรบปรงครงลาสด (พ.ศ. 2555) ไดก าหนดประเภทโครงการทตองจดรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ไวทงสน 35 ประเภทโครงการ โดยเปนการปรบปรงภายหลงจากมการประกาศก าหนดประเภท ขนาดและวธปฏบต ส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ ทสวนราชการ รฐวสาหกจหรอเอกชนจะตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) จ านวน 11 ประเภทโครงการ

โดยสามารถสรปรายละเอยดของกฎหมายไดดงน 2.1.1 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 2.1.2 ประกาศกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและการพลงงาน พ.ศ. 2524

ก าหนดใหโครงการจ านวน 10 ประเภท ตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

11

2.1.3 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 สวนท 4 เรอง การจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

2.1.3.1 มาตรา 46 ใหอ านาจรฐมนตรประกาศก าหนดประเภทและขนาดโครงการทตองท ารายงานฯ รวมถงก าหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต แนวทางการจดท ารายงานฯ

2.1.3.2 มาตรา 47 ใหโครงการทตองขอรบความหนชอบจากคณะรฐมนตร จดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตงแตในระยะท าการศกษาความเหมาะสมของโครงการ เสนอตอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต เพอเสนอความเหนประกอบการพจารณาของคณะรฐมนตร

2.1.3.3 มาตรา 48 ใหโครงการทตองไดรบอนญาตจากทางราชการกอนเรมการกอสรางหรอด าเนนการ เสนอรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตอหนวยงานอนญาตและตอส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอมเพอเสนอความเหนเบองตนเกยวกบรายงานดงกลาวใหคณะกรรมการผช านาญการพจารณาตอไป

2.1.3.4 มาตรา 49 ใหคณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานใหแลวเสรจภายใน 45 วน ถาเกนก าหนดใหถอวาใหความเหนชอบแลว หากการพจารณาแลวเสรจภายใน 45 วนและคณะกรรมการฯ มมตไมเหนชอบ ใหผขออนญาตแกไขเพมเตมรายงานตามแนวทางทคณะกรรมการฯ ก าหนดเพอน าเสนอใหคณะกรรมการฯ พจารณาอกครง โดยใหคณะกรรมการฯ พจารณารายงานฉบบแกไขใหแลวเสรจภายใน 30 วน ถาเกนก าหนดใหถอวาใหความเหนชอบแลว

2.1.3.5 มาตรา 50 เมอคณะกรรมการฯ ใหความเหนชอบในรายงานแลว ใหหนวยงานสงอนญาตโครงการได

2.1.3.6 มาตรา 51 รายงานฯ ตองกระท าหรอไดรบการรบรองโดยบคคลซงไดรบอนญาตใหเปนผช านาญการศกษาผลกระทบสงแวดลอม

2.1.4 ประกาศกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม พ.ศ.2535 ก าหนดให

โครงการรวม 22 ประเภท เขาขายตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม 2.1.5 ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2540 เรอง หลกเกณฑและ

วธการในการแตงตงคณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานการวเค ราะหผลกระทบสงแวดลอม

12

2.1.6 พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 2.1.6.1 มาตรา 10 วรรคแรก เมอมกรณทจะมผลกระทบตอสขภาพของประชาชน

เกด ขน หนวยงานของรฐทมขอมลเกยวกบกรณดงกลาวตองเปดเผยขอมลนนและวธปองกนผลกระทบตอสขภาพใหประชาชนทราบและจดหาขอมลใหโดยเรว

2.1.6.2 มาตรา 11 บคคลหรอคณะบคคลมสทธรองขอใหมการประเมนและมสทธรวมในกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพจากนโยบายสาธารณะ บคคลหรอคณะบคคลมสทธไดรบขอมล ค าชแจงและเหตผลจากหนวยงานของรฐกอนการอนญาตหรอการด าเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอสขภาพของตนหรอของชมชนและแสดงความเหนของตนในเรองดงกลาว

2.1.7 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550

2.1.7.1 มาตรา 67 วรรค 2 การด าเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพจะกระท ามไดเวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชนและจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอนรวมทงไดใหองคการอสระซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพและผแทนสถาบน อดมศกษาทจดการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพใหความเหนประกอบกอนมการด าเนนการดงกลาว

2.1.8 ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2552 เรอง ก าหนด

ประเภทและขนาดโครงการซงตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบตและแนวทางการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม จ านวน 34ประเภทโครงการ

2.1.9 ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2552 เรอง ก าหนด

หลก เกณฑ วธการ ระเบยบปฏบตและแนวทางในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ

13

2.1.10 ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2553 เรอง ก าหนดประ เภท ขนาดและวธปฏบต ส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพทสวนราชการ รฐวสาหกจหรอเอกชนจะตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม จ านวน 11 ประเภทโครงการ

2.1.11 ระเบยบส านกนายกรฐมนตร พ.ศ. 2553 วาดวยการประสานงานการใหความเหนขององคการอสระในโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง

2.1.12 ค าสงส านกนายกรฐมนตร ท 18/2553 เรอง แตงตงคณะกรรมการประสานงาน

การใหความเหนขององคการอสระ 2.1.13 ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2553 เรอง

ก าหนดประ เภทและขนาดของโครงการหรอกจการและหลกเกณฑ วธการทโครงการหรอกจการสามารถขอรบการยกเวนไมตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

2.1.14 ประกาศส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

พ.ศ. 2554 เรอง การนบระยะเวลาตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง ก าหนดหลก เกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต และ แนวทางในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวด ลอมส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ

2.1.15. ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2555 เรอง

ก าหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและหลก เกณฑ วธการ ระเบยบปฎบตและแนวทางการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม จ านวน 35 ประเภทโครงการ

2.1.16. ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2555 เรอง

ก าหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฎบตและแนวทางในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสง แวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2555

14

จากรายการกฎหมายทกลาวถงขางตนนน สามารถสรปภาพรวมได 3 สวน สวนท 1 เปนกฎหมายหลกสงสดของประเทศนนคอ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พ.ศ. 2550 สวนท 2 คอ พระราชบญญตซงมดวยกน 2 ฉบบคอ พระราชบญญตสงเสรมและรกษา

คณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 และมการปรบปรงในป พ.ศ. 2535 และปจจบนอยในระหวางการศกษาเพอปรบปรงพระราชบญญตดงกลาวใหคลอบคลมและมความเปนปจจบนเพอใหตอบสนองตอประเดนทางดานสงแวดลอมไดดขน ฉบบท 2 คอ พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 ซงไดรบการกลาวขานวาเปนกฎหมายฉบบแรกของประเทศไทยทจดท าดวยกระบวนการมสวนรวมจากสงคมตงแตเรมตนจนเสรจสมบรณ โดยใชระยะเวลาถง 8 ปเตมจงมผลบงคบใชอยางเปนทางการ ในฐานะ “ธรรมนญสขภาพของประเทศไทย” โดยมจดเรมตนเมอป พ.ศ. 2542 คณะกรรมาธการการสาธารณสข วฒสภาไดจดท า “รายงานระบบสขภาพประชาชาต ขอเสนอการปฏรประบบสขภาพสบเนองจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ.2540” ขนเพอหวงใหเปนแนวทางการปฏรประบบสขภาพแหงชาตและเปนครงแรกทค าวา “ระบบสขภาพ” (Health Systems) ถกใชอยางเปนทางการเพอใหความหมายทครอบคลมกวางกวาระบบสาธารณสข (Public Health Systems) ทใชกนมาแตเดม

สวนท 3 จะเปนประกาศกระทรวงตางๆ ทออกมาเพอรองรบการปฏบตตามพระราชบญญตหรอมาตราทกลาวถงในรฐธรรมนญ เชน ประกาศก าหนดประเภทและลกษณะโครงการทเขาขายตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม หรอ ประกาศก าหนดหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฎบตและแนวทางในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ เปนตน ซงจะเหนวามการปรบเพมประเภทของโครงการทเขาขายตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเพมมากขน จาก ป พ.ศ. 2524 จ านวน 10 ประเภทโครงการ ป พ.ศ. 2535 จ านวน 22 ประเภทโครงการ ป พ.ศ. 2552 จ านวน 34 ประเภทโครงการ และ ป พ.ศ. 2555 จ านวน 35 ประเภทโครงการ ทงนเพอใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคม เศรษฐกจและภาคอตสาหกรรมทมการพฒนาไป รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพกเชนกน จากประกาศอยางเปนทางการฉบบแรกในป พ.ศ. 2553 จ านวน 11 ประเภทโครงการกตองน าไปสการปรบปรงเพอใหทนกบการพฒนาในอนาคต

ส าหรบการประเมนผลกระทบดานสขภาพในระดบโครงการหรอกจกรรมทอาจสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงซงตองด าเนนการตามทระบไวในมาตรา 67 วรรค 2 ของรฐธรรมนญแหงราช อาณาจกรไทยพ.ศ. 2550 หรอทเรยกรวมๆ วา ไป รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและ

15

สขภาพ (EHIA) นนนบจากป พ.ศ. 2550 จนถงปจจบน (พ.ศ. 2556) ผานไปแลวมากกวา 5 ป แตการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทยยงคงมความไมชดเจน เกดความขด แยงและยงไมเปนทยอมรบของทกภาคสวน ทงหนวยงานผอนมต/อนญาต หนวยงานผพจารณารายงาน เจาของโครงการหรอกจกรรมทอาจสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงซงตองด าเนนการตามทระบไวในมาตรา 67 วรรค 2 และผมสวนไดเสยตางๆ (ประยทธ เยาวขนธ. 2555)

แนวทางการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EHIA) ทไดประกาศใชไปแลวนนพบวาเกดปญหาในทางปฏบตหลายประการ ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) จงไดมอบหมายใหมลนธสถาบนสงแวดลอมไทย (สสท.) ท าการศกษาภายใตโครงการจดท าแนวทางการศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพขนโดยท าในรปแบบของการสมมนาทวประเทศเพอรบฟงขอเสนอแนะในการปรบปรงแนวทางดงกลาวซง สสท. ไดจดการประชมเพอเผยแพรผลการศกษาครงสดทายเมอวนท 19 มถนายน พ.ศ. 2555 กอนจะน าเสนอรายงานการศกษาฉบบสมบรณใหกบ สผ. แต ณ ปจจบนยงไมมการน าผลการศกษาดงกลาวมาปรบปรงเพอประกาศใชอยางเปนทางการแตอยางใด

2.2 การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA)

ประเดนในหวขอ 2.2 ประกอบดวยขอมลเกยวกบทมาของการวเคราะหผลกระทบสง

แวดลอมโดยทวไปและการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในตางประเทศ โดยจะเปนการกลาวถงภาพรวมของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและรปแบบการน าไปใชในประเทศตางๆ ดงน

2.2.1 ทมาของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม หรอ Environmental Impact Assessment (EIA) เปน

กระบวนการวางแผนโดยใชหลกวชาการในการท านายหรอคาดการณผลกระทบทงทางบวกและทางลบกอนการตดสนใจด าเนนโครงการ มการวเคราะหและอธบายความเปนไปไดของผลกระทบทอาจเกดขนทกๆ ดาน ทงดานทรพยากรกายภาพ ชวภาพ คณคาการใชประโยชนของมนษยและคณภาพชวต มการเสนอมาตรการในการปองกนหรอลดผลกระทบจากโครงการและการเฝาระวงการเปลยนแปลงทางสงแวดลอมและเพอเปนแนวทางในการตดสนใจ โดยการจดท ารายงานการประเมนผลกระทบสงแวดลอมใหมประสทธภาพและเกดประสทธผลจะตองมองคประกอบของการ

16

พฒนาทย งยน มหลกการท เชอถอไดและมการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเกดประโยชนสงสดโดยทตองมการมสวนรวมของผมสวนไดเสย มความโปรงใสและสามารถอธบายได

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเรมตนขนทประเทศสหรฐอเมรกา จากนนประเทศอนๆ จงเรมมการน าระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมไปประยกตใช ในขณะเดยวกบทนานาชาตกมความพยายามทจะสนบสนนใหมการน าวาระแหงการพฒนาอยางยงยนไปเปนแนวทางในการพฒนาของประเทศตางๆ เรมมาจากป ค.ศ. 1962 เมอหนงสอ “Silent Spring” หรอฤดใบไมผลทเงยบงน เขยนโดย Rachel Carson ไดรบการตพมพและเผยแพรออกไปกท าใหสงคมของอเมรกามความตนตวในเรองของสงแวดลอมมากขนในชวงครงหลงของทศวรรษท 60 และเปนทมาของ The National Environmental Policy Act (1969) หรอ NEPA และไดมการพฒนาระบบของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมขนมาภายใต NEPA นเอง (Mindell and Joffee, 2003; Steinemann, 2000; Wathern, 1998 อางถงใน Maya Negev and Hagai Levine, 2011) โดยเรมมขอก าหนดทางกฎหมายใหโครงการขนาดใหญตองท าการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม จากจดเรมนเองทมการขยายผลออกไปยงประเทศอนๆ อกทงในทวปยโรปและเอเซย อาท ประเทศออสเตรเลย ในป ค.ศ. 1974 ประเทศไทย ในป ค.ศ. 1975 ประเทศฝรงเศสในป ค.ศ. 1976 ประเทศฟลปปนสในป ค.ศ. 1978 ประเทศอสราเอล ในป ค.ศ. 1981 และประเทศปากสถาน ในป ค.ศ. 1983 เปนตน

โดยหลกการแลวกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนนยงเรมท าเรวเทาใดกยงมประสทธภาพและประสทธผลมากขนเทานน เชนควรเรมท าตงแตขนตอนการวางแผนโครงการเปนตน แตอยางไรกดในแตละประเทศตางกมการน าการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมไปใชในขนตอนทตางๆ กนตามแตบรบทของแตละประเทศ (International Association for Impact Assessment, 1999)

หลงจากท าการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมแลวอาจมการประยกตใช “หลกการปองกนไวกอน” (Precautionary Principle) และ “หลกการผกอใหเกดมลพษเปนผจาย” (Polluter Pays Principle) เพอเปนการปองกน จ ากด หรอบงคบใหมการรบผดตามกฎหมายหรอใหจายคาเสยหายทเกดกบสภาพแวดลอมตามผลกระทบทจะตามมา การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนมกกอให เกดขอขดแยงขนเสมอระหวางทศทางการพฒนาประเทศกบการรกษาสงแวดลอม ดงนนจงตองมการเพมบรบทของ “การประเมนผลกระทบทางสงคม” (Social Impact Assessment - SIA) และ “การประเมนผลกระทบดานสขภาพ” (Health Impact Assessment – HIA) เขาไปดวย (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556: 59)

17

2.2.2 การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในตางประเทศ จากทกลาวไปเบองตนวาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนนเรมตนขนทประเทศ

สหรฐอเมรกากอนทจะขยายไปยงประเทศอนๆ โดยในการศกษานจะยกตวอยางส าหรบประเทศทพฒนาแลวและประเทศทก าลงพฒนาเปนบางประเทศ ดงแสดงในตารางท 2.1

ตารางท 2.1 การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในตางประเทศ ประเทศ รายละเอยด สหรฐอเมรกา

ภายใตกฎหมายสงแวดลอมแหงสหรฐฯ การวเคราะหผลกระทบสง แวดลอมถ ก เ รยกว า “ค าแถลงผลกระทบ ตอส ง แวดลอม ” (Environmental Impact Statement-EIS) ซงมตนตอมาจากกฎหมายนโยบายสงแวดลอมแหงชาต (National Environmental Policy Act - NEPA) ทประกาศใชเมอ ค.ศ.1969 การปฏบตการของหนวยงานกลางบางหนวยจงยงตองเปนไปตาม NEPA อย ท าใหเกดความเขาใจผดวากฎหมายเดมไมหามหนวยงานกลางของสหรฐหรอผร บสมปทานจากรฐบาลกลาง ในการท าสงทมผลกระทบตอสงแวดลอมและไมมบทลงโทษส าหรบ ”ค าแถลงผลกระทบตอสงแวดลอม” ทน าสงในกรณทพบวามผลกระทบตอสงแวดลอม NEPA ตองการเพยงใหมค าแถลงทพอรบฟงไดวาผลกระทบทอาจจะมขนนนไดรบการเปดเผยลวงหนา ซงเปนขอบงคบเพยงประการเดยวส าหรบโครงการของรฐบาลกลางตามปกตหนวยงานจะแจกจาย“รางค าแถลงผลกระทบตอสงแวดลอม” (Draft Environmental Impact Statement - DEIS) เพอใหมการวพากษวจารณ ผสนใจและสาธารณชนจะมโอกาสแสดงความคดเหนตอรางฯ จากนนหนวยงานจะรบรองผลเปน “ค าแถลงผลกระทบตอสงแวดลอมขนสดทาย ” (Final Environmental Impact Statement - FEIS) บางครงหนวยงานอาจแจกจาย “ค าแถลงผลกระทบตอสงแวดลอมเพมเตม” (Supplement Environmental Impact Statement - SEIS) ใหประชาชนไดรบทราบ ความเพยงพอหรอไมของค าแถลงผลกระทบตอสงแวดลอม หรอ EIS อาจน าไปสกระบวนการในศาลได โครงการ

18

ตารางท 2.1 (ตอ) ประเทศ รายละเอยด สหรฐอเมรกา

ใหญๆ จงมกถกตอตานเนองจากความบกพรองของหนวยงานในการจดเตรยมค าแถลงผลกระทบตอสงแวดลอมทดพอ ตวอยางทชดเจนไดแกกรณทเชยรราคลบฟองกรมทางหลวงแหงรฐเนวาดาทปฏเสธค าขอใหกรมฯ ออก SEISวาดวยการปลดปลอยมลพษของยานยนตทเพมขนจากการขยายทางหลวงสาย 95 ผานลาสเวกสใหประชาชนไดรบทราบ การด าเนนคดมผลใหตองหยดการกอสรางไวกอนจนกวาศาลจะตดสนแตกรณนตกลงยอมความกนไดกอนศาลมค าตดสนรฐบาลในหลายรฐไดยอมรบกฎหมายสงแวดลอมแหงชาต น ามาใชบงคบในกฎหมายของรฐใหตองมการจดท าค าแถลงผลกระทบตอสงแวดลอมของโครงการของรฐบางโครงการ และไดกลาวถงการทจะตองมการศกษาผลกระทบตอสงแวดลอมโดยใชค าวา “รายงานผลกระทบตอสงแวดลอม” เชน กฎหมายคณภาพสงแวดลอมแหงรฐแคลฟอรเนย (California Environmental Quality Act -CEQA) ทบงคบใหตองจดท ารายงานผลกระทบตอสงแวดลอม (Environmental Impact Report – EIR)

นวซแลนด

ในประเทศนวซแลนด ปกตการวเคราะหผลกระทบตอสงแวดลอมจะหมายถง “การวเคราะหผลทตามมาทมตอสงแวดลอม” (Assessment of Environmental Effects - AEE) การใชการวเคราะหผลกระทบตอสงแวดลอมเรมจากมตคณะรฐมนตรเมอ ค.ศ. 1974 โดยเรยกวา “การพทกษสงแวดลอมและขนตอนในการน าไปใช” (Environmental Protection and Enhancement Procedures) ซงไมไดใชบงคบเปนกฎหมายแตใชเฉพาะในหนวยงานของรฐและเมอมการประกาศใช “พระราชบญญตการจดการทรพยากร” (Resource Management Act) ใน ค.ศ.1991 การวเคราะหผลกระทบตอสงแวดลอมกกลายเปนขอบงคบใหเปนสวนหนงของการขออนญาตด าเนนการดานทรพยากร โดยตราไวเปนกฎหมายอยางชดเจน

19

ตารางท 2.1 (ตอ) ประเทศ รายละเอยด ฝรงเศส

ฝรงเศสไดน าระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมมาใชบงคบเปนกฎหมายในป ค.ศ. 1977 และถอเปนประเทศแรกในยโรป โดยฝรงเศสแบงการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ออกเปน 3 ประเภท คอ 1.โครงการทไดรบการยกเวนจากขนตอนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมรวมถงโครงการสาธารณะ โครงการของเอกชนทตองไดรบการอนญาตจากหนวยงานทเกยวของ และการผงเมอง 2. โครงการทตองท าการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเบองตน และ 3. โครงการทตองท าการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโดยละเอยด

ยโรป แนวทางการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของโครงการตางๆ ของกลมประเทศในสหภาพยโรปเรมเปนครงแรกเมอ ค.ศ. 1985 และปรบปรงแกไขเมอ ค.ศ. 1997 แนวทางดงกลาวไดรบการแกไขอกครงใน ค.ศ. 2003 สบเนองจากการลงนามโดยกลมประเทศในสหภาพยโรปในคราวชมนมทางวชาการทอารฮส (Aarhus Convention) วาดวยการมสวนรวมของสาธารณชนในดานสงแวดลอม ประเดนปญหาไดรบการขยายขอบเขตไปถงการประเมนแผนและโปรแกรมดวย แนวทาง “เอสอเอ" (SEA-Directive) เมอ ค.ศ. 2001 ซงใชบงคบอยในปจจบนและไดก าหนดแนวทางการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอมใหเปนแบบผสม คอมทง ภาคบงคบ และ ภาคตามควร โดยแบงหวขอทตองท าการศกษาออกเปน 7 หวขอคอ

1. รายละเอยดเกยวกบโครงการ 2. ทางเลอกโครงการทไดรบการพจารณาแลว 3. รายละเอยดของสงแวดลอม 4. รายละเอยดผลกระทบส าคญทมผลตอสงแวดลอม 5. การบรรเทาผลกระทบ 6. การสรปดานทไมใชเทคนค 7. ขอเสนอแนะ

20

ตารางท 2.1 (ตอ) ประเทศ รายละเอยด จน ในประเทศจนกฎหมายการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมบงคบใหม

การวเคราะหผลกระทบทจะมตอสงแวดลอมใหแลวเสรจกอนทจะด าเนนการกอสรางโครงการแตถงแมเจาของโครงการหรอผพฒนาไมด าเนนการวเคราะหและไมจดสงรายงานผลการวเคราะหฯ บทลงโทษอยางมากกคอ ส านกงานปกปองสงแวดลอม (Environmental Protection Body) จะออกค าสงใหผพฒนาโครงการท าการวเคราะหฯแลวสงตามมาในภายหลงไดและถาผพฒนาไมยอมปฏบตตามค าสงภายในระยะเวลาทก าหนดให ส านกงานฯ จงจะสามารถปรบผพฒนาดวยคาปรบสงสดไมเกน 25,000 ดอลลารสหรฐ (หรอประมาณ 850,000 บาท) ซงเปนมลคาเพยงนอยนดเมอเทยบกบมลคาของโครงการ การขาดกลไกและมาตรการทเขมงวดท าใหโครงการจ านวนมากไมยอมท าการวเคราะหฯ หรอไมยอมสงรายงานผลการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมกอนลงมอกอสราง องคการปกปองสงแวดลอมระดบรฐ (SEPA) ของจนไดใชกฎหมายระงบการกอสรางไป 30 โครงการเมอ ค.ศ. 2004 รวมทงโครงการโรงไฟฟาพลงน า 3 โครงการของบรษท "เขอนซานเสยตาปา" (เขอนสามผา) แตถงกระนนในหนงเดอนตอมา โครงการทถกระงบทง 30 โครงการกสามารถเรมกอสรางตอไปได นยวาไดผานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมไปแลวและดไมออกดวยซ าวาการกอสรางโครงการใหญๆ ไดเคยถกระงบมาแลว การสอบสวนรวมระหวาง SEPA และกระทรวงทดนและทรพยากรเมอ ค.ศ. 2004 แสดงใหเหนวามโครงการท าเหมองรอยละ 30 ถง 40 เทาน นทผานกระบวนการขนตอนทก าหนดของการ วเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ในขณะทโครงการลกษณะอนๆ ผานการวเคราะหฯ เพยงรอยละ 6 ถง 7 ซงเปนการอธบายวาเหตใดจนจงมอบตเหตในการท าเหมองมากมายในชวงหลายปทผานมา

21

ตารางท 2.1 (ตอ)

ประเทศ รายละเอยด องกฤษ

รฐบาลทองถนเปนผก ากบดแลการบรหารงานเกยวกบการใชประโยชนทดนในระดบภมภาค โดยมกลไกคอระเบยบวาดวยการผงเมอง ซงในระเบยบนเองทไดน าเอาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมมาใช ในสวนของรฐบาลกลางจะดแลโครงการเกยวกบทางหลวงระหวางเมอง สถานไฟฟาหรอโครงการสาธารณปโภคขนาดใหญ ซงจะมกฎหมายทเกยวของแตละเรองควบคมอยซงไดมการน าเอาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเขาไปผนวกรวมเขากบกฎหมายหลกแตละประเภท

แหลงทมา: ดดแปลงจาก "Development and Environment Series 6, Environmental Law in Developing Countries, Southeast and East Asia" (1994). Institute of Developing Economics.

2.3 ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย

ในประเดนน ไดกลาวถงรายละเอยดเกยวกบ หลกการของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโดยทวไป ขนตอนของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและประโยชนของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศไทยดงน

2.3.1 หลกการของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมหรอทม กเรยกกนวา EIA ยอมาจากค าวา

Environmental Impact Assessment ซงหมายถงการใชหลกวชาการในการท านายหรอคาดการณผลกระทบสงแวดลอมทงทางบวกและทางลบของการด าเนนโครงการพฒนาทจะมตอสงแวดลอมในทกๆ ดาน ทงทางทรพยากรธรรมชาต เศรษฐกจและสงคมเพอจะไดหาทางปองกนผลกระทบในทางลบทอาจเกดขนใหเกดนอยทสดในขณะเดยวกนกมการใชทรพยากรธรรมชาตซงสวนใหญไมสามารถฟนคนกลบมาไดอยางมประโยชน มประสทธภาพสงสดและคมคาทสด นอกจากนรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมยงใชเปนแนวทางในการตดสนใจของผบรหารวาสมควรด าเนนการหรอไม การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจะเปนประโยชนอยางมากหากไดรบการ

22

น ามาใชในการวางแผนปองกนปญหาสงแวดลอมตงแตขนตอนการศกษาความเหมาะสมของโครงการฯ จะชวยลดคาใชจายในการแกไขปญหาทอาจเกดขนภายหลงด าเนนโครงการไปแลวไดมากและเปนวสยทศนของนกบรหารโครงการในยคโลกาภวตนทมงเนนการปองกนมากกวาการแกไข (สนธ วรรณแสง และคณะ, 2541)

2.3.2 ขนตอนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ขนตอนของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ประกอบดวย (ส านกงานนโยบายและแผน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556: 23) 2.3.2.1 การกลนกรองโครงการทตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบ

สงแวดลอม เปนขนตอนทจะบอกวาโครงการทจะพฒนาขนนนจ าเปนจะตองท าการวเคราะห

ผลกระทบสงแวดลอมหรอไม โดยจะพจารณาวาโครงการพฒนานนอาจกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมมากนอยเพยงใดและหากจ าเปนตองท าการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมควรจะตองท าการวเคราะหในระดบใด จะท าเปนรายงานผลกระทบสงแวดลอมเบองตนหรอรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมฉบบเตม

2.3.2.2 การจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ในการจดท ารายงานมขนตอนการด าเนนงานทส าคญ 2 สวน คอ การก าหนด

ขอบเขตการศกษาและการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม 1) การก าหนดขอบเขตการศกษา (Scoping) เปนกระบวนการทส าคญและ

จ าเปนตองท าตงแตระยะแรกๆ ของการด าเนนโครงการ เนองจากเกยวของกบผมสวนไดสวนเสยกบโครงการ ซงไดแก สาธารณชนผสนใจหรอผทถกผลกระทบจากโครงการ หนวยงานของรฐและผด าเนนโครงการ

กระบวนการในการก าหนดขอบเขตการศกษานนสามารถแสดงใหเหนถง (1) ขอบเขตพนทหรอหวขอของความจ าเปนทตองศกษาวเคราะหผล

กระทบสงแวดลอม (2) ประเดนทส าคญหรอทอยในความสนใจของสาธารณชน (3) ขอมลทจ าเปนเพอการวเคราะหผลกระทบ (4) ผลกระทบทมนยส าคญ วธการลดผลกระทบ วธการตดตามตรวจสอบ

และองคประกอบอนๆ ทตองพจารณา (5) กลมผมสวนไดเสยทตองมโอกาสเขามามสวนรวม

23

(6) ขอมลทจ าเปนเพอการตดสนใจของผมอ านาจในระดบสง ในการจดท าขอบเขตการศกษาเพอการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

จะตองจดท ารวมกนโดยผเชยวชาญหลายๆ ดาน เชน ดานน า ดานอากาศ ดานชวภาพ ดานสงคม ซงเรยกวาการท าขอบเขตการศกษาทางวชาการ หรอ Technical Scoping และควรใหประชาชนเขามามสวนรวมแสดงความคดเหนเกยวกบประเดนทมความหวงใยและน าประเดนดงกลาวมาพจารณาก าหนดไวในขอบเขตการศกษาซงเรยกวาการก าหนดขอบเขตการศกษาทางสงคมหรอ Social Scoping การทใหประชาชนมสวนรวมตงแตตนจะท าใหมการระบผลกระทบสงแวดลอมประเดนส าคญอนๆ ทคนในสงคมเหลานนจะไดรบ

ในกรณทไดมการจดท ารายงานศกษาผลกระทบสงแวดลอมเบองตนจะชวยใหทราบประเดนทมนยส าคญทางวชาการทสมควรน าไปศกษาในขนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและเมอน าขอมลเพมเตมทไดจากการประชมรวมกบผมสวนไดสวนเสยกบโครงการดงกลาวขางตนจะท าใหการก าหนดขอบเขตการศกษาไดผลดทสด ขอบเขตการศกษาไมควรจะเปนเอกสารทจ ากดเกนไป โดยหากในขนตอนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมไดพบผลกระทบสงแวดลอมหรอสขภาพเพมเตมทมนยส าคญกควรท าการวเคราะหในประเดนนนเพมเตมดวย

2) การประเมนผลกระทบสงแวดลอม วตถประสงคของการประเมนผลกระทบสงแวดลอมกเพอระบถงแนวโนมของผลกระทบสงแวดลอมทจะเกดขนในดานตางๆ เชน คณภาพอากาศ คณภาพน า ดน ทรพยากรชวภาพ การจางงาน การใชทดน เปนต น ในการพจารณาผลกระทบสงแวดลอมจะตองครอบคลมบรเวณทคาดวาจะไดรบผลกระทบและตองพจารณาผลกระทบทเกดโดยตรงตอสงแวดลอมอนเนองมาจากโครงการและผลกระทบทางออมทโครงการดงกลาวมตอปจจยอนแลวยอนกลบมามผลกระทบตอสงแวดลอมและตองพจารณาวาผลกระทบนนเปนผลกระทบระยะสน (Short Term Impacts) ผลกระทบระยะยาว (Long Term Impacts) หรอผลกระทบสะสม (Cumulative Impacts) หรอไม ในขนการประเมนผลกระทบสง แวดลอมนนจะตองมการส ารวจสภาพแวดลอมปจจบนของโครงการ พรอมทงด าเนนการประเมนผลกระทบสงแวดลอม ซงการประเมนผลกระทบสงแวดลอมสามารถแบงเปน 3 ขนตอน ไดแก

(1) การจ าแนกผลกระทบสงแวดลอม โดยเปนการอธบายเกยวกบสภาพ แวดลอมในปจจบนในบรเวณโครงการวาเปนอยางไร โดยแบงเปน

- ทรพยากรดานกายภาพ เชน ดน น า อากาศ เสยง ภมสณฐาน ธรณวทยา เปนตน

- ทรพยากรดานชวภาพ เชน สงมชวตทงหลาย รวมทง สตว พช สงม ชวตทหายาก เปนตน

24

- คณคาการใชประโยชนของมนษย เชน น าดม น าใช การขนสง ไฟฟาและพลงงาน การควบคมน าทวม การระบายน า การเกษตรกรรม การอตสาหกรรม เหมองแร สนทนาการ การใชทดน เปนตน

- คณคาดานคณภาพของชวต เชน เศรษฐกจ สงคม การสาธารณสข อาชวอนามย ประวตศาสตร สนทรยภาพ เปนตน

การอธบายวาโครงการจะมกจกรรมอะไรบางซงอาจสงผลกระทบตอสงแวดลอมทงในชวงกอสรางและด าเนนโครงการ เชน การกอสรางถนน อาคาร กอใหเกดฝนและตะกอน เปนตน การประเมนผลกระทบสงแวดลอมจากโครงการทคาดวาจะเกดขนตอทรพยากรสงแวดลอมหรอคณคาตางๆ ทมตอมนษยในแตละดานนนจะตองกระท าในเชงปรมาณใหมากทสดเทาทจะเปนไปได

(2) การท านายผลกระทบสงแวดลอม ไดแกการคาดการณหรอการท านายถงการเปลยนแปลงของสงแวดลอมทเกดจากโครงการ ซงโดยทวๆ ไปอาจใชวธวเคราะหโดยการใชแบบจ าลองทางคณตศาสตร เชน ในกรณการประเมนดานอากาศหรอเปนการใชวจารณญาณของผเชยวชาญเปนตน

(3) การตคาผลกระทบสงแวดลอม เปนขนตอนหลงจากททราบขนาดของผลกระทบตอทรพยากรสงแวดลอมแตละตวแปรแลว การรวบรวมผลกระทบของตวแปรทงหมดเพอพจารณาดผลกระทบโดยภาพรวมทงโครงการวามผลดหรอผลเสยตอสงแวดลอมอยางไร ผลกระทบตอสงแวดลอมมความหลากหลาย เชน อาจเปนผลกระทบโดยตรงในเรองมลพษทางน า อากาศ ไปถงผลกระทบทางสขภาพ เชน ปญหาตอสขภาพเนองจากการเปลยนแปลงรปแบบการด าเนนชวตหรอแผนดนไหวจากการกอสรางอางเกบน าขนาดใหญ ผลกระทบสงแวดลอมโครงการใดโครงการหนงอาจไมมนยส าคญแตหากพจารณาในภาพรวมของหลายๆ โครงการในบรเวณเดยวกนจะเปนปญหาส าคญทเปนผลกระทบสะสม เปนตน

2.3.2.3 การพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ขนตอนการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนนเปนไปตามทได

ก าหนดไวในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ.2535 โดยแบงออกเปน 2 รปแบบ คอ

รปแบบท 1 กรณโครงการของสวนราชการ รฐวสาหกจ หรอโครงการรวมกบเอกชนทตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร

รปแบบท 2 กรณโครงการทตองไดรบอนญาตจากทางราชการและโครงการของสวนราชการ รฐวสาหกจซงไมตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตรหรอโครงการหรอกจการ

25

ซงจะตองไดรบอนญาตจากทางราชการตามกฎหมายกอนเรมการกอสรางหรอด าเนนการซงเปนไปตามบทบญญตตามมาตรา 47 มาตรา 48 และมาตรา 49 ดงน

1) กรณโครงการของสวนราชการ รฐวสาหกจหรอโครงการรวมกบเอกชนทตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร มาตรา 47 วรรคแรก ระบถงขนตอนการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของโครงการทเปนของสวนราชการ รฐวสาหกจหรอโครงการรวมกบเอกชนซงตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตรตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในขนทเจาของโครงการท าการศกษาความเหมาะสมของโครงการ นอกจากนนยงไดระบถงขนตอนการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมวาโครงการทเปนของสวนราชการ รฐวสาหกจ หรอโครงการรวมกบเอกชนซงตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตรใหตองเสนอรายงานฯ ตอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตเพอใหคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตเสนอความเหนประกอบการพจารณาของคณะรฐมนตรและ มาตรา 47 นไมมการก าหนดระยะเวลาในการพจารณารายงานไว ซงในทางปฏบตคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตไดแตงตงคณะกรรมการผช านาญการขนมาชวยพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและเสนอความเหนตอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต กอนทจะเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร

2) กรณโครงการทตองไดรบอนญาตจากทางราชการตามกฎหมายและโครงการของสวนราชการ รฐวสาหกจซงไมตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตรและกรณโครงการทตองไดรบอนญาตจากทางราชการและโครงการของสวนราชการ รฐวสาหกจซงไมตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) จะตรวจสอบความครบถวนและความถกตองของรายงานฯ ภายในระยะเวลา 15 วน กรณรายงานฯ ทเสนอมาไมครบถวนหรอไมถกตอง สผ. จะแจงใหเจาของโครงการแกไขรายงานฯ หากรายงานฯดงกลาวครบถวนและถกตองแลว สผ. จะสรปความเหนเบองตนเสนอตอคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) เพอพจารณารายงานฯ ภายในระยะเวลา 15 วน ซง คชก. จะใชเวลาในการพจารณารายงานฯ 45 วน หาก คชก. มมตเหนชอบกบรายงานฯ สผ. จะแจงใหหนวยงานอนญาตทราบเพอน าผลไปประกอบการพจารณาออกใบอนญาตตอไปแตหาก คชก. ยงไมเหนชอบในรายงานฯ หรอใหเจาของโครงการเพมเตมขอมล ส านกงานฯ จะแจงใหผขออนญาตทราบและแกไขรายงานตอไป

ในกรณทผขออนญาตตองแกไขเพมเตมรายงานฯ ตามความเหนของ คชก. เมอไดแกไขเพมเตมรายงานฯ และเสนอรายงานฯ ดงกลาวตอ สผ. แลว สผ. จะน าเสนอให คชก.พจารณา โดยในขนตอนน คชก. จะมเวลาพจารณา 30 วน ในระหวางการแกไขนหนวยงานอนญาตจะ

26

อนญาตโครงการไมไดจนกวาผขออนญาตจะไดเสนอรายงานฯ ฉบบแกไขเพมเตมและรายงานฯ ไดรบความเหนชอบจาก คชก. แลว ซงการก าหนดไวในลกษณะนเพอเปนการปองกนไมใหมการกอสรางหรอด าเนนโครงการจนกวารายงานฯ จะไดรบความเหนชอบซงผขออนญาตจะตองน ามาตรการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอมและมาตรการตดตามตรวจสอบไปปฏบตในการกอสรางหรอด าเนนโครงการ ดงนนหากมการกอสรางหรอด าเนนโครงการไปแลวผลจากการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมกจะไมเกดขนในทางปฏบตในการปองกนผลกระทบสงแวดลอมไวลวงหนา ในขนตอนนจะเหนวาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมไมใชการอนญาตโครงการแตเปนกระบวนการด าเนนงานเพอใหไดขอมลทส าคญดานสงแวดลอมเพอใชประกอบการพจารณาตดสนใจอนญาตโครงการของหนวยงานอนญาต

2.3.2.4 การตดตามตรวจสอบ ในการพจารณาก าหนดมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอมนน การ

หลกเลยงไมใหเกดผลกระทบสงแวดลอมดงกลาวเปนวธการในการก าหนดมาตรการทส าคญทสด บางครงอาจตองมการปรบเปลยนการออกแบบโครงการ เชน การขยบแนวถนนเพอหลกเลยงผลกระทบตอชมชนหรอตอโบราณสถาน เปนตน ในกรณทไมสามารถก าหนดมาตรการทจะหลกเลยงไมใหเกดผลกระทบไดกจ าเปนตองเสนอมาตรการทจะชวยลดผลกระทบสงแวดลอมใหเกดขนนอยทสด เชน การตดตงระบบบ าบดน าเสยทมประสทธภาพและสามารถบ าบดน าเสยใหมคณภาพตามมาตรฐานทเกยวของก าหนด เปนตน นอกจากการก าหนดมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอมแลวยงตองก าหนดมาตรการในการตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอมเพอใหเกดความมนใจวามาตรการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอมมประสทธภาพและประสทธผล คณภาพสงแวดลอมทอยรอบบรเวณโครงการอยในมาตรฐานทก าหนด

2.3.3 ประโยชนของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม 2.3.3.1 สามารถใชในการวางแผนการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตอยางม

ประสทธภาพและจะชวยใหมองปญหาตางๆ ไดกวางขวางมากขนกวาเดมทพจารณาเพยงผล ประโยชนทางเศรษฐกจเปนประเดนหลกอนกอใหเกดความเสอมโทรมแกทรพยากรธรรมชาตตามมาภายหลงการพฒนา

2.3.3.2 ชวยพจารณาผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและความรนแรงจากการพฒนาโครงการเพอใหผประกอบการสามารถหามาตรการในการปองกนและแกไขผลกระทบทอาจเกดขนอยางเหมาะสมกอนด าเนนการ

27

2.3.3.3 เชอมนไดวาการคาดการณประเดนปญหาส าคญเกดขนอยางถกตองตามหลกวชาการโดยเลอกมาตรการทเปนไปไดในทางปฏบตและเสยคาใชจายนอยทสด

2.3.3.4 ชวยเปนขอมลสนบสนนการตดสนใจในการลงทนหรอพฒนาโครงการ การเตรยมแผนงาน แผนการใชเงนในการจดการดานสงแวดลอมและสามารถใชผลการศกษาของขอมลในการใหความกระจางตอสาธารณชนและหนวยงานทเกยวของเพอปองกนความขดแยงของการใชทรพยากรได

2.3.3.5 เปนแนวทางในการก าหนดแผนการตดตามตรวจสอบผลกระทบตางๆ ทอาจเกดขนภายหลงจากทมการกอสรางและด าเนนการเปนหลกประกนในการใชทรพยากรทย งยน (Long-Term Sustainable Development)

2.4 การประเมนผลกระทบดานสขภาพ (Health Impact Assessment)

ในหวขอนไดกลาวถงรายละเอยดเกยวกบ ความเปนมาและหลกการของการประเมนผลกระทบดานสขภาพโดยทวไป, การประเมนผลกระทบดานสขภาพในตางประเทศ กระบวนการในการประเมนผลกระทบดานสขภาพ รวมถงการท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศไทยและในอาเซยน ซงมรายละเอยด ดงน

2.4.1 ความเปนมาและหลกการของการประเมนผลกระทบดานสขภาพ การประเมนผลกระทบดานสขภาพ (Health Impact Assessment: HIA) เปนกระบวนการท

เพงมการพฒนาขนมาไมนานนก โดยเมอประมาณป ค.ศ. 1988 องคการอนามยโลกไดเปนผรเรมด าเนนการศกษาวจยขนพนฐานเกยวกบการประเมนผลกระทบตอสขภาพและไดจดใหมการสมมนาและเผยแพรเพอมงหวงทจะลดปจจยเสยงตางๆ ทเกยวกบการเกดโรคและภยคกคามตอสขภาพของมนษยและเปนการสงเสรมใหมการน ามตทางสขภาพเขาไวในกระบวนการก าหนดนโยบายสาธารณะและนโยบายการพฒนา จนมการระบไวใน Agenda 21 วา “ประชาชนตองเปนศนยกลางของการพฒนา” และใหมการรวมมตทางสขภาพเขาไวในการก าหนดนโยบายทกดานรวมถงขอ เสนอแนะใหมการจดระบบการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมและสขภาพขน

แนวความคดและกระบวนการหลกของการประเมนผลกระทบทางสขภาพนนไมแตกตางจากการประเมนผลดานอนๆ คอ แนวคดทตองการคาดการณผลกระทบทจะเกดขนในอนาคตเพอประกอบการตดสนใจทจะมผลตอสาธารณะ สวนทแตกตางจากการประเมนผลกระทบอนๆ คอ การประเมนผลกระทบตอสขภาพเปนการประเมนทเนนการมสวนรวมจากทกภาคสวนและการใช

28

เครองมอประเมนผลกระทบทหลากหลาย การประเมนผลกระทบดานสขภาพจงเปนรปแบบหรอกระบวนการในการประเมนผลกระทบซงมงเนนทจะประมาณการณหรอคาดการณผลกระทบทจะเกดขนกบสขภาพของประชาชนจากการด าเนนการอยางใดอยางหนงเพอทจะไดน าเสนอขอมล ขอคนพบและขอเสนอแนะทงหลายเขาสกระบวนการเรยนรและกระบวนการตดสนใจรวมกน ส าหรบผลกดนใหเปนนโยบายสาธารณะและการด าเนนการตางๆ ตองค านงถงและใหความส าคญกบการสงเสรมสขภาพของประชาชน ผลลพธทส าคญของการประเมนผลกระทบดานสขภาพกคอ ชดของค าแนะน าหรอขอเสนอแนะทมขอมลหลกฐานยนยน (Evidence-based recommendations) ทสะทอนใหเหนถงแนวทางและคณคาหรอความส าคญของการมสขภาวะทดรวมกนในสงคมเพอประกอบการตดสนใจในเชงนโยบาย โดยค าแนะน าเหลานนตองมงสนบสนนผลกระทบทางดานบวกตอสขภาพหรอลดผลกระทบทางดานลบจากขอเสนอดงกลาวใหเหลอนอยทสดเทาทจะเปนไปได ดงนนการประเมนผลกระทบดานสขภาพจงเปนเครองมอหรอกลไกทส าคญในการคมครองและสงเสรมสขภาพของประชาชนหรอชมชนจากการด าเนนโครงการฯ แผนงาน กจกรรมตางๆ (เดชรต สขก าเนด, 2545: 45)

2.4.2 การประเมนผลกระทบดานสขภาพ ในตางประเทศ สบเนองจากการทองคการอนามยโลกไดรเรมด าเนนการศกษาวจยขนพนฐานเกยวกบการ

ประเมนผลกระทบตอสขภาพและเผยแพรความรเกยวกบการประเมนผลกระทบสขภาพใหกบประเทศสมาชก (WHO,1988) โดยการกระตนและเสนอแนะแนวทางใหประเทศสมาชกและสถาบนการเงนระหวางประเทศมสวนรวมรบผดชอบตอผลกระทบดานสขภาพซงอาจขนกบประชาชนอนเนองมาจากการพฒนาโครงการขนาดใหญ โดยเบองตน องคการอนามยโลก ไดผลกดนใหประเทศสมาชกท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพใน 2 รปแบบคอ

2.4.2.1 การพฒนาตอยอดจากการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม โดยถอเปนสวนหนงหรอเปนสวนขยายจากการประเมนผลกระทบสงแวดลอม

2.4.2.2 การพฒนาจากแนวคดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพโดยถอวาการประเมนผลกระทบดานสขภาพเปนสวนหนงของการกลนกรองนโยบายสาธารณะ

ซงสวนใหญประเทศทสนใจน ากระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพไปใชจะเปนประเทศทพฒนาแลว อาท สหราชอาณาจกร แคนาดา ออสเตรเลย เนเธอรแลนด เปนตน (Tobias E. Erlanger, 2008) โดยจะพฒนาระบบการประเมนผลกระทบดานสขภาพใหเหมาะสมกบบรบทของประเทศตนทงทางดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม การเมองและวฒนธรรม ซงมการด าเนนการแตกตางกนไปในหลายระดบ ดงแสดงในตารางท 2.2

29

ตารางท 2.2 ตวอยางระดบการประยกตใชการประเมนผลกระทบดานสขภาพในตางประเทศ

ระดบการท า HIA ประเทศทด าเนนการ/จดเดน

ชมชน/ทองถน 1. แคนาดา กระทรวงสขภาพใหการสนบสนนองคกรพฒนาเอกชนใหพฒนาระบบการประเมนผลกระทบดานสขภาพในระดบชมชน (Community HIA) เพอเปนการเปดโอกาสใหชมชนไดใชความรในการสรางปจจยก าหนดสขภาพและแนวทางการท า HIA ดวยตนเอง

2. องกฤษ ผบรหารทองถนจะท า HIA เพอประกอบการตดสนใจนโยบายสาธารณะของตน

3. ออสเตรเลย มการท า HIA ส าหรบการพฒนาชมชนและบรณาการกบรฐบาลทองถน โดยเนนในเรองความไมเปนธรรมทางสขภาพ

4. นวซแลนด มการท า HIA ตงแตระดบทองถนจนถงระบบนโยบายเพอแสวงหาทางเลอกในการตดสนใจทรอบดาน

ระดบโครงการ 1. แคนาดา ไดบรณาการ HIA เขาไวเปนสวนหนงของ EIA โดยมภาครฐเปนผปฏบต ตามคมอแนวทางการท า HIA ทไดจดไวใหโดยใชปจจยก าหนดสขภาพเปนหลก (Approach Health Determinants)

2. นวซแลนด ไดบรณาการ HIA เขาไวเปนสวนหนงของ EIA นโยบาย 1. แควนเวลส สหราชอาณาจกร สภาเวลส (Welsh Assembly) ได

พฒนาใหมการท า HIA ในระดบนโยบายสาธารณะ 2. เนเธอรแลนด จะมการท า HIA ในกรณทจะมการออกกฎหมาย

หรอ พระราชบญญตตางๆ โดยกระทรวงทเกยวของจะเปนผศกษาและเสนอผลกระทบนน

3. องคการอนามยโลกภาคพนยโรป มการท า HIA ในระดบนโยบายทเกยวของกบประเทศสมาชกของกลมยโรป

แหลงทมา: มลนธนโยบายสขภาวะ, 2555.

30

2.4.3 กระบวนการในการประเมนผลกระทบดานสขภาพ กระบวนการในการประเมนผลกระทบดานสขภาพนน โดยรวม มขนตอนหลกๆ อย 5 ขน

ตอน (มลนธนโยบายสขภาวะ, 2555: 38) คอ 2.4.3.1 การกลนกรองขอเสนอนโยบายหรอโครงการ (Screening) ซงเปนการ

ด าเนนการเพอพจารณาวานโยบาย แผนงาน หรอ โครงการใด มความจ าเปนหรอมความเหมาะสมทจะท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพ ซงตองพจารณาถง โอกาส ขนาด และความรนแรงของผลกระทบดานสขภาพทอาจเกดขน และโอกาส ความเปนไปไดทจะปรบเปลยนในเชงนโยบายหรอการตดสนใจในการด าเนนโครงการหรอ แผนงานนน

2.4.3.2 การก าหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบโดยสาธารณะ (Public Scoping) เปนขนตอนการพจารณารวมกนถงขอบเขต ประเดน ทางเลอกในการด าเนนการพฒนาแนวทางการประเมนผลกระทบดานสขภาพจากกจกรรมการพฒนานน โดยเปดโอกาสใหทกฝายทเกยวของไดแสดงขอมล ความคดเหน ขอหวงใย และน าเสนอทางเลอกในการด าเนนการอยางเตมท เพอใหสามารถประเมนผลกระทบดานสขภาพไดอยางถกตอง รอบดาน ทงผลกระทบทอาจเกดขนกบประชาชนกลมใหญ หรอ กลมใดกลมหนงเปนการเฉพาะ

2.4.3.3 การวเคราะหหรอการประเมนผล (Analysis or appraisal) และรางรายงานการประเมนผลกระทบ (Draft Reporting) เปนขนตอนการวเคราะห การประมาณการณและการคาด การณถงผลกระทบทเกดขนหรออาจเกดขน ตามขอบเขต ประเดน และแนวทางทไดมการก าหนดรวมกนในขนตอนทผานมา ซงอาจด าเนนการโดยใชวธการหลายวธและใชคณะบคคลเดยวหรอหลายคณะบคคลกไดเพอใหรายงานการประเมนผลกระทบดานสขภาพทไดมความถกตอง เชอมโยงเปนองครวมและพรอมทจะไดรบการพจารณาโดยสาธารณะ

2.4.3.4 การทบทวนรางรายงานโดยสาธารณะ (Public Review) และการเสนอแนะ การตดสนใจ (Decision-making) เปนขนตอนในการรบฟงความคดเหนสาธารณะทมตอรางรายงานฯ ทจดท าขน โดยจะตองจดใหมการรบฟงความคดเหนอยางกวางขวาง มการใหขอมลในรปแบบทเหมาะสม และเวลาทพอเพยงตอการทบทวนรางรายงานฯ เพอใหรายงานฯ มความสมบรณ เปนธรรม และชอบธรรมมากทสด โดยทการทบทวนรางรายงานโดยสาธารณะอาจน าไปสการแกไขปรบปรงในขนตอนของการวเคราะหและการรางรายงานฯ หรอในบางกรณอาจตองยอนกลบไปปรบปรงในขนตอนการก าหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบโดยสาธารณะดวย

2.4.3.5 การมอทธพลตอกระบวนการนโยบายสาธารณะ (Influencing) เปนขนตอนภายหลงจากการรบฟงความคดเหนและการทบทวนรางรายงานแลว โดยมงหวงใหการตดสนใจทจะเกดขนนนค านงถงผลกระทบทางสขภาพทคาดการณไว มาตรการทางเลอกและมาตรการลด

31

ผลกระทบทน าเสนอ และความสามารถในการรบมอของกลมบคคลตางๆ อยางจรงจง ในทางปฏบตแลวการพจารณาถงการมบทบาทในกระบวนการตดสนใจจ าเปนตองด าเนนการตงแตขนตอนการกลนกรองขอเสนอและขนตอนการก าหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบสาธารณะ เพอใหรายงานผลกระทบทางสขภาพเปนไปในขอบเขตแนวทางและวธการหรอรปแบบทเปนทยอมรบและมผลตอการตดสนใจของฝายตางๆ ทเกยวของใหมากทสด

2.4.3.6 การควบคมก ากบและประเมนผล (Monitoring and Evaluation) ภายหลงจากการตดสนใจไปแลวจ าเปนตองมการตดตามวาผทมสวนเกยวของไดมการด าเนนการตามขอเสนอจากการประเมนผลกระทบดานสขภาพทอาจจะเกดขนทงทไดคาดการณไวแลวและทไมไดคาดการณเอาไวเพอใหสามารถแกไขและปรบปรงการด าเนนกจกรรมการพฒนาไดอยางทนทวงท

ซงกระบวนการทงหมดดงกลาวขางตนสามารถแสดงผลดงภาพท 2.1

ภาพท 2.1 สรปขนตอนการประเมนผลกระทบดานสขภาพ แหลงทมา: มลนธนโยบายสขภาวะ, 2555.

2.5 การประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศไทยและอาเซยน

พฒนาการของการประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศไทยเรยกไดวาเดนไปอยางกระทอนกระแทนแตอยางไรกยงเรยกไดวามความหวงอยมากเมอเทยบกบประเทศอนๆ ใน

32

อาเซยน จากอดตจนถงปจจบนไมวาจะอยภายใตการบรหารของพรรคการเมองใดกแลวแต การพฒนาประเทศนนไดมงไปในดานเศรษฐกจและอตสาหกรรมเปนหลก ไมวาจะเปนการลงทนภาย ในประเทศทงจากภาครฐเองและเอกชนรวมถงการลงทนจากตางประเทศโดยการสนบสนนเปนอยางดจากภาครฐดวยการจดเตรยมโครงสรางพนฐานและสาธารณปโภคเพอใหเออตอบรรยากาศการลงทน โดยเพกเฉยหรอมองขามการพจารณาถงผลกระทบทจะเกดขนจากการพฒนาโครงการนนๆ ในสวนประเดนผลกระทบดานสงแวดลอมหรอสงคมอาจมการพจารณาบางแตมตดานผล กระทบตอสขภาพของประชาชนดเหมอนจะถกมองขามไปอยางสนเชง นอกจากนนการพฒนา โครงการตางๆ มกเปนการตดสนใจในลกษณะของบนลงลางโดยขาดกระบวนการมสวนรวมของประชาชนโดยเฉพาะประชาชนทอยอาศยในบรเวณทจะมการพฒนาโครงการ จงเปนทมาของความขดแยงตอตานและขดขวางการด าเนนโครงการอยเนองๆ(ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต, 2555)

การประเมนผลกระทบสงแวดลอมในประเทศไทยนนมการระบไวในกฎหมายตงแตป พ.ศ. 2518 แตในสวนแนวคดเรองการประเมนผลกระทบดานสขภาพนนไดถกน าเสนอขนครงแรกในการสมนาวาดวย “ระบบสขภาพอนพงปรารถนาในประเทศไทย” เมอ พ.ศ. 2543 จากนน ส านกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต (สปรส.) ไดเผยแพรกรอบแนวคดวาดวยระบบสขภาพแหงชาต เมอ พ.ศ. 2544 ดงน “เพอยกระดบนโยบายสาธารณะเพอสขภาพโดยการสรางกลไกส าหรบการศกษาผลกระทบดานสขภาพจากการก าหนดโครงการสาธารณะ โครงการขนาดใหญ นโยบายดานการลงทนและการจดท ากฎหมายและมาตรฐานตางๆ รฐยงตองมกลไกในการสรางความรบผดชอบขององคกรและบคคลทเกยวของตอผลกระทบเชงลบดานสขภาพใดๆ ทเกดขน” โดยไดท าการศกษาประสบการณของการประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศเปาหมายและไดแนวทางในการด าเนนการประเมนผลกระทบดานสขภาพออกเปน 2 แนวทางดวยกนคอ (มลนธนโยบายสขภาวะ, 2555)

2.5.1 ผนวกการประเมนผลกระทบดานสขภาพเขาเปนสวนหนงของการประเมนผล

กระทบสงแวดลอมทมการด าเนนการอยแลว โดยการใหความส าคญและเจาะจงไปในเรองผลกระทบดานสขภาพมากขนแลวประสานเขาเปนหน งเดยวหรออยภายใตกรอบของการประเมนผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ซงไดตวอยางมาจากประเทศแคนาดาและนวซแลนด

33

2.5.2 ท าใหการประเมนผลกระทบดานสขภาพ (HIA) เปนเครองมออนทรงพลงทมอทธพลตอการก าหนดนโยบายสาธารณะทจะมผลกระทบตอสขภาพหรอสขภาวะของประชาชน ซงจะเหนตวอยางไดจากประเทศเนเธอรแลนดและสหราชอาณาจกรซงมงหวงทจะสรางความเปนธรรมดานสขภาพใหกบประชาชน กระบวนการ HIA ลกษณะนจะเปนการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกนเพอใหมาซงขอมลในการน าเสนอใหกบผมอ านาจตดสนใจตอไป

จะเหนไดวาแนวคดเรองการประเมนผลกระทบดานสขภาพนนไดเกดขนในสงคมมาเปนระยะเวลากวา 10 ป แลวแตการด าเนนการทางนตบญญตเพอใหเกดผลบงคบใชทางกฎหมายน นเดนตามหลงเปนเวลานานทเดยวกวาทพระราชบญญตสขภาพแหงชาตจะมการประกาศใชเมอวนท 19 มนาคม พ.ศ. 2550 ซงนบเปนกฎหมายฉบบแรกทไดรวมมาตราตางๆ ทเกยวของกบการประ เมนผลกระทบดานสขภาพเอาไว ครอบคลมสทธ ความรบผดชอบและหนาทวาดวยสขภาพและความมนคงทางสขภาพ รวมถงกลไกการด าเนนงานตางๆ ของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนโดยเฉพาะมาตราทเกยวกบสทธของประชาชนในการรองขอและการมสวนรวมในกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพ โดยมงหวงใหเปนกระบวนการเรยนรรวมกนทางสงคมส าหรบทกภาคสวนทเกยวของเพอรวมตรวจสอบผลกระทบดานสขภาพจากนโยบาย โครงการ หรอ กจกรรมใดๆ ทเกดผลกระทบหรอคาดวาจะกอใหเกดผลกระทบทางสขภาพขนกบคนกลมใดกลมหนงเพอรวมกนหาทางเลอกทเหมาะสมในกระบวนการตดสนใจ

พฒนาการของการประเมนผลกระทบดานสขภาพในอาเซยนระหวางป พ.ศ. 2552 ถงป พ.ศ. 2555 สามารถสรปไดพอสงเขป ตามตารางท 2.3

ตารางท 2.3 พฒนาการของการประเมนผลกระทบดานสขภาพในอาเซยน

ชวงเวลา รายละเอยดกจกรรม 22-24 เมษายน พ.ศ 2552 มการประกาศปฏญญาวาดานการประเมนผลกระทบดานสขภาพเพอ

การพฒนาสงคมสขภาพในภมภาคเอเซยแปซฟค ในงานประชมการประเมนผลกระทบดานสขภาพ เอเซยแปซฟค ระหวางวนท 22-24 เมษายน พ.ศ 2552 ทจงหวดเชยงใหม ประเทศไทย ซงผเขารวมประชมประกอบดวยภาครฐ, ภาคประชาสงคม, นกวชาการ, ภาคเอกชน, องคการอนามยโลกและผมสวนไดเสยทเกยวของเพอน าเสยงสะทอนจากทกภาคสวนเขาสความสนใจของอาเซยน โดยเฉพาะอยางยงในประเดนกลไก HIA ในระดบภมภาคทจะน าไปใชเปนหลกการรวมกนของอาเซยนในฐานะทจะเปนหนวยงานกลางเพอการประสานงานในชมชนระหวางประเทศอาเซยน

34

ตารางท 2.3 (ตอ)

ชวงเวลา รายละเอยดกจกรรม 22-24 เมษายน พ.ศ 2552 เหมาะทจะเปนผน าในภมภาคเอเซยตะวนออกฉยงใตในการ

จดท ากลไกเพอการพฒนาประเมนผลกระทบดานสขภาพเนองจากอาเซยนมโครงสรางขององคกรอยางชดเจนและไดรบการแตงตงเปนเลขานการขององคกรระหวางประเทศอยแลว

2-3 ตลาคม พ.ศ. 2552 มการจดท ารางขอเสนอในชอ “Health Impact Assessment (HIA): A Tool to Achieve the Maximum Benefit of the Healthy ASEAN People” ขนทสวนสามพราน จงหวดนครปฐม ประเทศไทย โดยผแทนจากประเทศลาว, มาเลเซย, เวยดนามและประเทศไทย ทงหมด 44 ทาน

9 ธนวาคม พ.ศ. 2552 น าเสนอ รางขอเสนอทไดถกเปลยนชอจาก “Health Impact Assessment (HIA): A Tool to Achieve the Maximum Benefit of the Healthy ASEAN People” เปน “Health Impact Assessment (HIA): A Foundation for the Well-being of the ASEAN Community” ในการประชม Senior Officials Meeting on Health Development (SOMHD) ครงท 5 ทจดขนทเมองกวลาลมเปอร ประเทศมาเลเซย

ธนวาคม พ.ศ. 2552 – กมภาพนธ พ.ศ. 2553

รวบรวมขอคดเหนจากสมาชกอาเซยน 3 ครง คอ วนท 20 มกราคม พ.ศ. 2553 วนท 31 มกราคม พ.ศ. 2553 และวนท 16 กมภาพนธ พ.ศ. 2553

2 มนาคม พ.ศ. 2553 น าเสนอรายงานสรปถงความคบหนาและความคดเหนจากสมาชกอาเซยน ในการประชม Senior Officials Committee for Asean Socio-Cultural Community (SOCA) ทโฮจมน ซต ประเทศเวยดนาม พรอมรายงานจากประเทศไทยถงรางขอเสนอถงด าเนนการทบทวนโดย SOMHD กอนจะน าเสนอผลการทบทวนใหกบ SOCA ตอไป

35

ตารางท 2.3 (ตอ)

ชวงเวลา รายละเอยดกจกรรม 22-27 กรกฎาคม 2554 มการหารอเรองการประเมนผลกระทบดานสขภาพในทประชม

Senior Officials Meeting on Health Development (SOMHD) ครงท 6 ซงจดขนทเมองเนปดอร สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมา ซงเปนเดนสบเนองมาจากการประชมครงท 5 ซงประเทศไทยไดน าเสนอรางขอเสนอแนะใหทประชมรบทราบ โดยทประชม มขอตกลงดงน

1. ใหประเทศไทยเปนผน าในการรเรมและน ากระบวนการ HIA ไปปฏบต โดยใหรายงาน SOMHD ทราบดวย

2. ไมมการจดตงคณะท างานส าหรบ HIA แตอยางไรกดจะมการระบขอสงเกตทส าคญน าเสนอใหกบเลขาธการ ASEAN ภายใน 1 เดอน (25 สงหาคม พ.ศ. 2554)

3. ประเทศไทยจะท าการพฒนา TOR และกรอบการท างาน (Framework) ของ HIA โดยผนวกเอาขอสงเกตทส าคญ (Focal Point) เขาไวดวย

4. จดใหมการประชมเชงปฏบตการครงท 1 เพอเสรมสรางศกยภาพดาน HIA ของ ASEAN ในชวงเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2555

13-14 กมภาพนธ พ.ศ. 2555 จดประชมเชงปฏบตการส าหรบ ASEAN ครงท 1 ในหวขอ “Understanding Health Impact Assessment (HIA): A Foundation for the Well-being of the ASEAN Community” ท The Aquamarine Resort and Villa จงหวดภเกต ประเทศไทย

แหลงทมา: ดดแปลงจาก Movement of Health Impact Assessment in ASEAN: http://www.hiainasean.org/

36

2.6 การศกษาวจยทเกยวของ

Wiput Phoolcharoen (2546) ศกษาเรอง “Development of health impact assessment in Thailand: recent experiences and challenges” ตงแตป 2003 กอนทจะมการประกาศใชรฐธรรมนญป 2550 ถง 7 ป จงยงอางองถงรฐธรรมนญฉบบป 2540 ทเรมมการพดถงเรองของสทธชมชนมากขน เนองจากทศทางของประเทศตองการพฒนาในดานเศรษฐกจและอตสาหกรรมอยางมาก มการวางกลยทธเพอพฒนามากมายโดยมองขามประเดนเรองสขภาพทมผลกระทบตอประชาชนจงกอใหเกดการขดแยงในสงคมทกครงทมท าโครงการพฒนาขนาดใหญ จากนนจงมการปฏรประบบสขภาพเพอใหสามารถตอบสนองตอความตองการของทกภาคสวนอยางแทจรงรวมถงทไมใชภาคสวนของสขภาพดวย ซงการปฏรประบบสขภาพนมการระบเรองของสขภาพวาเปนเปาหมายสงสดในการพฒนาและเพอศกดศรในความเปนมนษย โดยพจารณาทง 4 ดาน คอ ดานกายภาพ ดานจตใจ ดานสงคม และ ดานจตวญญาน โดยมการจดตงหนวยงานส าคญขนมา 2 หนวยงานคอ สมชชาแหงชาตสขภาพ ซงเปนเวทส าหรบประชาชนในการแสดงความคดเหนหรอขอหวงกงวลเรองสขภาพ และ คณะกรรมการสขภาพแหงชาต เปนหนวยงานในการประสานงานเพอ ใหค าแนะน าตอนโยบายสาธารณะทเกยวของกบสขภาพ ผศกษาเหนวาประเดนทส าคญทสดทตองพฒนาเพอสนบสนนระบบสขภาพของประเทศไทยคอเรองฐานความร โดยทสถาบนวจยระบบสาธารณสข ไดท าการศกษาเรองของ HIA ขน โดยขนตอนแรกเปนการศกษาประสบการณจากประเทศอนๆ และพบวาในเบองตนนน HIA ถกพฒนาขนเปนสวนหนงของกระบวนการ EIA ในขนตอนการพจารณาอนญาตโครงการ มตวอยางในประเทศแคนาดาและนวซแลนดแตในสวนของเนเธอรแลนด และ สหราชอาณาจกรนน HIA ถอเปนเครองมอส าคญทมอทธพลในการก าหนดนโยบายสาธารณะเพอความเปนธรรมดานสขภาพ ตอนแรกประเทศไทยเองพฒนากลไกของ HIAโดยพจารณาในรปแบบแรกคอการท า HIA ใน EIA เพราะ EIA เองมกรอบในการพจารณาและอนญาตชดเจนอยแลวแตกมขอโตแยงวาไมครอบคลมประเดนในเรองของการมสวนรวมและอาจตองมการแกไขระเบยบของการท า EIA อกดวย จงตดสนใจทจะใชในแบบท 2 คอ HIA ในนโยบายสาธารณะเพอใหครอบคลมกวางขวางและเพอใหเกดกระบวนการเรยนรทางสขภาพองครวม สถาบนวจยระบบสาธารณสขสรปวา การทกระบวนการ HIA จะประสบความส าเรจนนตองขนอยเสาหลก 4 ดานประกอบดวย

1. กรอบการวเคราะหทเหมาะสมส าหรบกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมอยางตอเนอง

37

2. ตองมการจดตงหนวยงานขนมาโดยเฉพาะทมโครงสรางชดเจนวาตงขนมาเพออ านวยความสะดวกในการด าเนนงาน HIA และจะตองมสวนในการก าหนดกระบวนการ HIA รวมถงผลกระทบและผลลพธของ HIA ในนโยบายสาธารณะ

3. ตองมกลมของผเชยวชาญทางเทคนคและนกกจกรรมทมความรความเขาใจเรอง HIA ดพอทจะสามารถสนบสนนการท างานของอก 3 ดาน และ

4. ตองมสภาพแวดลอมทเหมาะสมส าหรบกระบวนการเรยนร การสานเสวนาทสรางสรรคและสามารถสนบสนนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพได

โดยสรปแลวผศกษาน าเสนอวาแนวคดของนโยบายสขภาพสาธารณะและ HIA นนมความเกยวของกบปญหาสขภาพและความเสยงในประเทศไทยรวมถงความตองการของสงคม และภาคประชาสงคมตองมการพฒนาการบรณาการในการใชหลกฐานทางวทยาศาสตรและดานสงคม และตามทชแจงไวในตอนแรกคอประเทศไทยมปญหาในเรองของขอมลพนฐานดานสถานะสขภาพและตวชวดทางสงแวดลอมท าใหตองมการลงทนดานการจดการขอมลกอนทจะท าอยางอน จดวกฤตอกเรองของการพฒนาเรอง HIA ในประเทศไทยคอประสทธภาพของการทจะเขาไปมสวนในกระบวนการจดท านโยบายสาธารณะ จงตองมการจดท าโครงสรางของหนวยงานทอยภายใตการปฏรประบบสขภาพใหมความชดเจน โดยผศกษาสรปวากญแจส าคญทจะท าใหกระบวนการ HIA ในประเทศไทยประสบความส าเรจคอการมสวนรวมของผมสวนไดเสยตงแตขนตอนการเรมตน ถงแมสถาบนวจยระบบสาธารณสขจะระบวาหนวยงานภาครฐเปนหนวยงานหลกทจะด าเนนกระบวนการ HIA แตภาคประชาสงคมและผรในชมชนเองกไดรบการยอมรบวามสวนส าคญทจะขบเคลอนนโยบายสาธารณะดานสขภาพ แตอยางไรกตามกระบวนการทจะเปลยนผานความรดานเทคนคเพอน าไปสการเปลยนแปลงของระบบยงคงมเรองของขอกฎหมายเขามาเกยวของดวยเพอ ใหเกดการยอมรบรวมกนของสงคมซงอาจถอไดวาเปนครงแรกในประวตศาสตรของประเทศไทยทนกวชาการ ขวอ านาจทางการเมองและภาคประชาสงคมท างานรวมกนในการก าหนดนโยบายสาธารณะ

Tobias E. Erlanger และคณะ (2551) ศกษาถงการน ากระบวนการประเมนผลกระทบดาน สขภาพไปใชในประเทศตางๆ โดยศกษาดวยการทบทวนเอกสารวจยทไดรบการตพมพ ผาน ISI Web of Science และ PubMed databases ในชวงระหวางป ค.ศ.1966 – 2007 พบวามผลงานทเกยวของกบ HIA โดยตรง ทงสน 237 ชนทเผยแพรระหวางป ค.ศ. 1976 ถง เดอนพฤษภาคม ค.ศ. 2007 แตพบวามเพยง 6% เทานนทเกดขนในประเทศก าลงพฒนาซงแสดงใหเหนถงความแตกตางเหลอมล าอยางมากถาเทยบกบประเทศทพฒนาแลว เปนชองวางทมชวงหางทสดสวน 6/94 เลยทเดยวซงเมอพจารณาในบรบทของประเทศก าลงพฒนาพบวา HIA เปนเพยงแคค าโฆษณาสวยๆ ทไมมกระบวนการทชดเจนมารองรบ โดยเปนการน าเสนอจากฝ งนกวชาการแตไมมผลหรอมผล

38

นอยมากในกระบวนการตดสนใจใดๆ เกยวกบโครงการ ผศกษาไดเนนเปนพเศษส าหรบกจการการสกดและขดเจาะตางๆ (กาซ น ามนและแร) รวมถงโครงการพฒนาดานทรพยากรน าเนองจากมการคาดการณวาประเทศจนจะมการลงทนอยางมหาศาลในธรกจ น ามนและกาซ โดยเฉพาะในทวปแอฟรกา ผศกษาสรปวาถงเวลาแลวทตองกดดนใหมการจดตงหนวยงานหรอองคกรทเกยวกบ HIA อยางจรงจง

ผศกษาไดน าเสนอถงเหตผลหลก 3 ประการทสามารถอธบายสาเหตทกระบวนการ HIA ในประเทศก าลงพฒนาไมประสบความส าเรจกลาวคอ

1. รฐบาลไมมนโยบายและกระบวนการในการจดตงหนวยงานดาน HIA หรออาจมหนวย งานอยแลวแตไมมความชดเจน โดยทในประเทศก าลงพฒนามกมจดออนในเรองการบงคบใชกฎหมาย, การก าหนดมาตรฐานดานสงแวดลอม, กลไกในการน า HIA ไปใช, การตดตามผลทไมมประสทธภาพ หรอไมมการตดตามผลเลย เปนทนาสงเกตวาในกรณผศกษาระบวายกเวนประเทศไทยและบราซล

2. บคลากรหรอหนวยงานทมอยไมมความสามารถในการขบเคลอนกระบวนการ HIA เนองจากสวนใหญกระบวนการ HIA มกจะท าโดยบรษททปรกษาทรบจางจากเจาของโครงการเพราะหนวยงานรฐเองไมมผเชยวชาญทมความสามารถพอ ท าใหขอมลทเปราะบางและออนไหวมกไมไดรบการเปดเผย อกทงกระบวนการของ HIA เปนวงจรสามเหลยมระหวาง เจาของโครงการ/หนวยงานภาครฐและบรษททปรกษาท าใหขอมลไมไดรบการเผยแพรสสาธารณะ และ

3. ภาคการเมองไมใหความสนใจและไมมความรวมมอระหวางหนวยงานทเกยวของ ท าใหประชาชนในประเทศก าลงพฒนามกไมไดรบทราบถงผลกระทบทอาจจะเกดขนกบสงแวดลอม สขภาพและสงคมจากการพฒนาโครงการฯ เพราะไรซงประสบการณ ขอมล หรอการไมรหนงสอท าใหเมอไดรบผลกระทบขนแลวกไมสามารถทจะหากลมผสนบสนนหรอนกเคลอนไหวดานสทธมนษยชนทจะชวยเรยกรองสทธในทดนและคณภาพน าและอากาศ ท าใหกระบวนการเกยวกบ HIA กระท าโดยบรษทเอกชนหรอหนวยงานภาครฐเอง

ผศกษาชใหเหนวาจ าเปนตองผลกดนใหเกดกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศก าลงพฒนาอยางจรงจง โดยพจารณาจากดชนของปสขภาวะทปรบดวยความบกพรองทางสขภาพ หรอ the disability-adjusted life years (DALYs) ทสญเสยไปในประเทศก าลงพฒนามกจะเกดจากสภาวะทางสงแวดลอมทไมพงประสงคซงกอใหเกดอนตรายทางกายภาพ , ทางเคมและทางชวภาพทน าไปสความพการหรอความตายได อกทงเรองสขภาพนบเปน 1 ใน 5 ตนทนของความยงยนของมนษย ซงประกอบดวย ดานกายภาพ การเงน ความเปนมนษย (การศกษาและสขภาพ) สงคม และ สงแวดลอม ดงนนการใหความส าคญเฉพาะเรองสงแวดลอมและสงคมจงไมนาจะ

39

เพยงพอ ท าใหผศกษาพจารณาวาการน า HIA ไปรวมเปนสวนหนงของ EIA และ SIA ไมใชทางออกทเหมาะสมทสดเพราะไมไดใหความสนใจกบเรองของสขภาพเทาทควร ผศกษายนยนวาการประเมนผลกระทบสขภาพกอนการด าเนนโครงการโดยเฉพาะโครงการขนาดใหญนนเปนเรองจ าเปนแตทส าคญมากกวาคอการตรวจสอบในระยะยาวตลอดชวงของการด าเนนโครงการนนๆ โดยผศกษาเสนอใหมการจดตงองคกรระหวางประเทศทสามารถตรวจสอบและรายงานเกยวกบการปฏบตตามมาตรการลดผลกระทบดานสขภาพเปนการเฉพาะรายโครงการในทกๆ โครงการทมการท า HIA และการตดตามตรวจสอบการด าเนนงานตามมาตรการลดผลกระทบดานสขภาพตองท าอยางตอเนองเหมอนกบมาตรการลดผลกระทบดานสงแวดลอมและสงคม ซงท าโดยหนวยงานภาครฐและองคกรอสระ NGO

Sarunya Hengpraprom (2554) ศกษาเรอง Development Tools for Health Impact Assessment in Environmental Impact Assessment in Thailand โดยระบวาการท า HIA ในประเทศไทยม 2 แบบ คอ การท า HIA ส าหรบนโยบายสาธารณะ และการท า HIA ใน EIA หรอ EHIA นนเอง ลกษณะแรกนนเปนทรบรกนวาเปนกระบวนการเรยนรรวมกนมากกวาจะเปนเครองมอในการอนญาตโครงการ สวนลกษณะท 2 เปนเครองมอในการพจารณาอนญาตโครงการภายใตรมของ EIA ในลกษณะของการพจารณารายโครงการ ส าหรบโครงการทอาจจะกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรง ซงผศกษาสนใจเรองของ HIA ใน EIA ททางส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) ไดก าหนดแนวทางในการปฏบตโดยยดถอตนแบบมาจาก WHO แตปรากฎวามปญหาในทางปฏบตคอนขางมาก ผศกษาจงสนใจทจะหาแนวทางในการพฒนาเครองมอทจะมประสทธภาพในการขบเคลอนกระบวนการ HIA ใน EIA ทงดวยการทบทวนวรรณกรรม งานวจยทงในและตางประเทศ จดการประชมกลมยอย และจดประชมระดมความคดในการพฒนาและผลการศกษาไดขอสรปวากระบวนการของการศกษาการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนนควรมทงหมด 6 ขนตอน ประกอบดวย

ขนตอนทหนง เปนขนเตรยมตวส าหรบทงชมชนและแหลงขอมลและมการจดตงคณะ กรรมการขน 2 ชดในขนตอนน คอ คณะกรรมการอ านวยการและคณะกรรมการชดท างานโดยคณะกรรมการชดท างานมหนาทในการขบเคลอนกระบวนการตงแตการมสวนรวมของประชาชนไปจนถงการระบผมสวนไดเสย สวนคณะกรรมการอ านวยการมหนาทในการใหค าปรกษาและก าหนดทศทางการศกษา

ขนตอนทสอง เปนขนตอนการคดกรองโครงการ มขนเพ อระบขอกงวลของชมชนผานกระบวนการประชมสาธารณะในการคดกรองโครงการ ถอเปนขนตอนแรกในการสงผานขอมลจากฝ งอตสาหกรรมไปยงชมชนซงตองมการใหขอมลทไมซบซอนและเขาใจงายส าหรบชมชนเพอเปน

40

การพจารณารวมกนวาโครงการนนๆ มความจ าเปนตองท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพหรอไม

ขนตอนทสาม เปนการก าหนดขอบเขตการศกษา ถอเปนขนตอนแรกของการศกษาอยางแทจรงโดยมการประชมสาธารณะในการก าหนดขอบเขตการศกษา โดยขอมลทไดจากการประชมจะถกน ามาพจารณาเปน 3 สวน คอ ประเดนทางสงแวดลอม ประเดนทางสขภาพ และประเดนทางเศรษฐกจสงคมแลวน ามาจดล าดบความส าคญอกครงหนง ผลทไดจากการประชมนจะน ามาสการก าหนดขอบเขตการศกษา (Term of Reference) และการประเมน (Appraisal)

ขนตอนทส เปนการน าผลจากการขนตอนทสามมาประเมน โดยแบงออกเปนผลกระทบทางบวกและผลกระทบทางลบเพอหาแนวทางในการสนบสนนส าหรบผลดานบวกและแนวทางในการลดส าหรบผลกระทบดานลบโดยตองมการประเมนอยางละเอยด

ขนตอนทหา คอการจดท าและทบทวนรายงาน เปนการสรปและทบทวนเอกสารทงหมด จากนนตองมการประชมสาธารณะอกครงเพอทบทวนรายงานรวมกนกอนทจะน าสงไปยงผมหนาทตดสนใจโครงการตอไป

ขนตอนทหก เปนขนตอนสดทายในการตรวจสอบและประเมนผลโครงการ ซงจะเกดขนหลงจากทโครงการไดรบอนมตเรยบรอยแลว ซงขนตอนนจะเปนการก าหนดแนวทางและกระบวน การทเหมาะสมในการตรวจสอบและประเมนผลโครงการ ซงผศกษาน าเสนอการตรวจสอบและประเมนผลใน 2 สวน คอสวนแรกเปนการตรวจประเมนในเชงสงแวดลอม โดยดวาโครงการนนๆ มการด าเนนงานตามกระบวนการทเหมาะสมหรอไม มผลกระทบตอสงแวดลอมหรอไม ซงผลทไดจะมทงการลงโทษในกรณทมผลเกนคามาตรฐานและระบบรางวลส าหรบโครงการทปฏบตตามขอ ก าหนด สวนทสองคอผลลพธดานสขภาพ ผศกษาแนะน าใหใชวธการตรวจประเมนทงแบบ Passive และ Active ส าหรบ Passive Surveillance นน เปนการใชขอมลจากรายงานการบนทกโรคทมอยของหนวยงานตางๆ สวน Active Surveillance เปนการจดท าระบบทจะสามารถระบและรายงานผลส าหรบสงทนาสนใจทเกดขนได ทผานมาการตรวจสอบและประเมนผลโครงการมกถกมองวาไมมประสทธภาพ ไมมการตรวจสอบวาโครงการไดท าอยางจรงจงหรอไม ทางผศกษาจงเสนอใหมกระบวนการ Check and Balance ควบคกนไปดวย

โดยสรปแลวการศกษานเปนไปเพอพฒนาเครองมอทเหมาะสมส าหรบการประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศไทยผานกระบวนการระดมความคดจากผมสวนไดเสยหลกซงนอก เหนอไปจากการขอความคดเหนแลวยงไดสรางความตระหนกเกยวกบความส าคญของ HIA ใหกบกลมผมสวนไดเสยเหลานดวย จากการศกษาพบวาผเขารวมรบทราบถงความส าคญของกระบวน การตรวจสอบและประเมนผลและเหนความส าคญของการมสวนรวมตงแตขนการเรมโครงการ ผ

41

ศกษาตงใจจะน าแนวทางนไปใชส าหรบกระบวนการ EHIA ส าหรบโรงงานปโตรเคมและโรงไฟฟาและน าเสนอผลการด าเนนงานในโอกาสตอไป

Balsam S, Ahmad (2555) เขยนเรอง “Integrating health into impact assessment: challenges and opportunies” ระบวาพฒนาการของ HIA นนมอย 2 แนวหลกๆ ทประสบความส าเรจ แนวทางแรกเปนบรณาการ HIA เขาไวใน EIA เรยกรวมวาเปน Environmental Health Impact Assessment หรอ EHIA ซงไดรบการเผยแพรครงแรกโดยองคการอนามยโลก (WHO) ในป ค.ศ. 1980 เพอชวาในการท า EIA นนมการละเลยในบรบทของสขภาพจงตองเนนใหมความส าคญขนมา โดยในเบองตนน าไปใชส าหรบโครงการขนาดใหญเชน การสรางเขอนหรออางเกบน าขนาดใหญในประเทศก าลงพฒนา ปจจบนกระบวนการ EHIA มการน าไปใชในประเทศทพฒนาแลวหลายๆ ประเทศ เชน ออสเตรเลย นวซแลนด และแคนาดา อกรปแบบหนงคอการท า HIA ในแนวคดของนโยบายสาธารณสข โดยเนนลกษณะการมสวนรวมในกระบวนการของ HIA และบทบาทในการลดความเหลอมล าทางสขภาพและการเปนหนสวนกน ซงแนวทางนไดรบการตอบสนองอยางมากในหลายๆ ประเทศเชน สหราชอาณาจกร สวเดน และ เนเธอรแลนด เมอพจารณาความทาทายในการบรณาการ HIA เขาใน EIA จะพบวามการน าเอาเรองของสขภาพมาพจารณาใน EIA คอนขางนอย โดยเฉพาะอยางยงในขนตอนการคดกรองและการก าหนดขอบเขตโครงการฯ ซงมเหตผลหลกๆ อยหลายประการ เชน ประการแรก การประเมนดานสขภาพคอนขางยงยากในแงของการประเมนดานปรมาณ ประการท 2 ซงเกยวเนองจากขอแรกคอความจ ากดในแงของแหลงขอมลทจะไดมาในการประเมนใหแลวเสรจตามกรอบเวลาของ EIA ประการท 3 บางครงขอมลผลกระทบดานสขภาพนนอาจจะเปนความลบหรออาจจะเปนประเดนถกเถยงถาถกเผยแพรออกไป ประการท 4 คอการทไมมขอก าหนดทางกฎหมายอยางชดเจนในการท า HIA และประการสดทายเปนเหตผลในทางสถาบนหรอหนวยงาน การบรณาการเอา HIA เขาไวกบ EIA หรอ การประเมนผลกระทบอนๆ จะกอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรและจะท าใหกระบวนการ HIA ถกน าไปใชไดจรงมากกวาการทจะแยกออกมาเปนการประเมนเดยวๆ สงส าคญทการประเมนผลกระทบอนๆ จะสามารถเรยนรจาก HIA หรอ ความโปรงใสและกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวน

Maya Negev (2555) ศกษาเรอง “Integration of health and environment through health impact assessment: Cases from three continents” โดยท าการวเคราะหกรณศกษาจาก 3 ภมภาค ประกอบดวย สหราชอาณาจกร สหรฐอเมรกา และ อสราเอล โดยระบวาการท างานแบบแยกสวนระหวางเรองสขภาพและสงแวดลอมจะท าใหสญเสยโอกาสในการปกปองสขภาพของประชาชนและโอกาสในการปองกนการแพรกระจายของโรคเพราะจะท าใหเกดความเขาใจวาสภาวะ

42

ทางสงแวดลอมทเกดขนจะสงผลใหเกดความเสยงตอสขภาพอยางไรเพอทจะหาทางออกรวมกนระหวางสขภาพและสงแวดลอม เน องดวยภาวะสขภาพน นไดร บอทธพลจากทงสงคมและสงแวดลอมและภาวะความเสยงตางๆ ทอยนอกเหนอจากกรอบการท างานของการดแลสขภาพหรอศนยบรการสขภาพ ดงนนในการก าหนดนโยบายตางๆ จงควรมการน าเรองของสขภาพเขาไปพจารณาดวยวาเรองนนๆ จะกอใหเกดผลตอสขภาพอยางไร จากกรณศกษาใน 3 ภมภาค 3 ประเทศ คอ สหราชอาณาจกร สหรฐอเมรกา และ อสราเอล พบวาใน สหราชอาณาจกร นนไดรเรมกระบวนการ HIA ครงแรกในบรบทของโครงการพฒนาส าหรบประเทศกลมพฒนาแลวทมการพฒนาทางเศรษฐกจคอนขางนอย โดยดทผลขางเคยงทจะเกดจากการพฒนานนและไดกอใหเกด Merseyside Model ขนทไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง ส าหรบในประเทศองกฤษเอง โดย เฉพาะในลอนดอนนนมการน าเอาวาระสขภาพของประชาชนเขาเปนสวนหนงของนโยบายทผวาการรฐตองถอปฏบต โดยเปนการพจารณานโยบายในทกๆ ดานแบบองครวมโดยเอาสขภาพเปนตวตงวานโยบายนนๆ จะไมกระทบกบสขภาพและลดความเหลอมล าทางสขภาพของประชาชน โดยพจารณาตงแตขนตอนของการรางนโยบาย ถงแมตอนแรกการท า HIA ในสหราชอาณาจกรจะแยกออกมาตางหากแตตอนนไดถกรวมอยในการประเมนผลกระทบในทกๆ ดานแลว แตกยงมขอจ ากดเนองจากสดทายนกการเมองเปนผอ านาจในการตดสนใจและนกการเมองเองมกใหความส าคญกบเรองอนมากกวาเรองของสขภาพ สวนใน สหรฐอเมรกา นน มการพดถงเรองของ HIA ตงแตประมาณป ค.ศ. 1999 โดยสวนใหญจะใชกบการวางแผนดานการขนสงและการใชประโยชนทดนซงทง 2 เรองนมขอก าหนดใหตองท า EIA อยแลว ดงนนจงเปนการเปดโอกาสใหน าเอาวาระสขภาพเขามารวมดวย องคการพทกษสงแวดลอมแหงสหรฐอเมรกาเองสนบสนนใหมการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการสาธารณะ อาท การสรางถนน หรอ ทาเรอ เปนตน โดยกรณของสหรฐอเมรกามตวอยางทเหนเดนชดคอ การประเมนผลกระทบดานสขภาพส าหรบเมองซานฟรานซสโก ตามขอเรยกรองของประชาชน โดยทแผนกผงเมองซงมหนาทในการท ารายงานผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Report : EIR) ไดรบการรองขอจากประชาชนใหเพมการประเมนผลกระทบดานสขภาพเพอการตดสนใจทรอบคอบส าหรบกจกรรมทมแนวโนมจะเกดผลกระทบตอสงแวดลอมรวมถงมนษย การบรณาการ HIA เขาไวใน EIA นสงผลดกบการพฒนาและท าใหไดรบการยอมรบจากประชาชนอยางเหนไดชด โดยไดรบความรวมมอจากแผนกสาธารณสขของซานฟรานซสโก ปจจบนนในสหรฐอเมรกา การท า HIA มทงแบบทเปนสวนหนงของ EIA และแบบทแยกท าออกมาตางหาก สวนอปสรรคปญหาทพบคอคนตดสนใจในขนตอนสดทายส าหรบการก าหนดขอบเขต ก าหนดมาตรการลดผลกระทบกยงเปนผวางแผนโครงการนนเอง อกทงยงมขอจ ากดดานทรพยากรและความสามารถในการประเมน

43

กรณศกษาสดทายคอ ประเทศอสราเอล ซงถอวาประเดนเรองของสขภาพนนมความส าคญและเชอมโยงกบเรองสงแวดลอมอยางหลกเลยงไมได โดยมวตประสงคเพอสงเสรมการบงคบใชกฎหมายในการประเมนดานสขภาพในการพจารณาตดสนใจและการวางแผนนโยบาย โดยความรวมมอระหวางกระทรวงสงแวดลอมและกระทรวงสาธารณสข ในลกษณะของการจดเวทแลกเปลยนเรยนรในระดบชาต ปจจบนนในอสราเอล การท า HIA จะเปนสวนหนงของ EIA แตกมอปสรรคในการประสานงานระหวาง 2 หนวยงานอยบางเพราะมจดสนใจทตางกน

ผศกษาน าเสนอวาการบรณาการ HIA เขาไวกบ EIA นนคอนขางเปนเรองทยากและทาทายเนองจากธรรมชาตของทง 2 อยางนแตกตางกน ทงเรองของวตถประสงค การบงคบใช ระยะ เวลาในการท า ขอจ ากดตางๆ รวมถงการทผเชยวชาญพดจากนคนละภาษา (มความเขาใจไมตรงกน) และวธการในการท างานและการวเคราะหขอมลเพอทจะขามสงนไปใหได Knol et at กลาววา “เราตองการวธคดและวธการท าในแบบใหมๆ เราตองการหนทางทสามารถก าหนดขอบเขตไดอยางกวางขวาง มเนอหาครบถวน และมความรวมมอกนมากขน” (Knol et at., 2010)

John Kemm (2556) ศกษาเกยวกบ “ความส าเรจในอดต ความเขาใจในปจจบนและความ กาวหนาในอนาคตของการประเมนผลกระทบดานสขภาพ” ไดแบงการศกษาเปน 2 สวน คอ สวนแรกเปนการแนะน าใหรจกกบการประเมนผลกระทบดานสขภาพ ประกอบดวยทมาและกรอบของการประเมนผลกระทบดานสขภาพ การคดเลอกและการก าหนดขอบเขตโครงการ การประเมนเชงคณภาพและเชงปรมาณ การประเมนผลและการประกนคณภาพของการประเมนผลกระทบดานสขภาพ และสวนท 2 เปนการเรยนรการประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศตางๆ ทวโลก รวมถงประเทศไทยดวย โดยเปนการรวบรวมผลการศกษาจากนกวชาการหลายๆ ทาน ในสวนแรกนนสรปไดวา HIA เปนเครองมอในการสนบสนนการตดสนใจไมไดเปนเครองมอทใชในการตดสนใจโดยตรง ซง HIA นนมคณลกษณะทส าคญ 2 ประการ คอ ประการแรกเปนการท านายผลตอเนองดานสขภาพทจะตามมาในอนาคตจากการตดสนใจนนๆ และเพอใหขอมลกบผมอ านาจในการตด สนใจและเนองจาก HIA เปนเครองมอสนบสนนในการตดสนใจ ดงนน HIA ควรจะท าเพอเปนการเปรยบเทยบระหวางทางเลอก 2 ทางขนไปหรอระหวางการเลอกทจะท าหรอไมท า ประโยชนทจะไดจาก HIA คอเพอสนบสนนการตดสนใจทดกวาส าหรบสขภาพ ความเทาทยม และลดความเสยงทจะเกดขนจากการตดสนใจใดๆ HIA ไมเพยงชวยปรบปรงการตดสนใจขนสดทายแตเปนการปรบปรงในขนกระบวนการมสวนรวมของผมสวนไดเสย ท าใหเกดความโปรงใสมากขนและเปดโอกาสใหผม สวนไดเสยไดทราบเหตผลทน ามาสการตดสนใจ ในบรบทของ HIA นนไมไดแตกตางจาก EIA เพยงแต HIA เพมความส าคญในเรองของสขภาพเขามาท าใหในบางประเทศท าการบรณาการ HIA เขาไวเปนสวนหนงของ EIA ในขณะทบางประเทศเหนวาควรมการแยก HIA ออกจาก EIA

44

ผทมบทบาทในระบบ HIA นนม 3 สวนดวยกนคอ 1. ผเสนอโครงการ 2. ผประเมนโครง การ (บรษททปรกษาซงไดรบการวาจางจากผน าเสนอโครงการ) และ 3. ผตดสนใจโครงการ คอคณะกรรมการผทตองตดสนใจอนมตหรอยตโครงการ ประเดนของความสมพนธระหวาง ทง 3 หนวยงานนเปนเรองส าคญทตองพจารณาในเรองของจรยธรรมและผลประโยชนทบซอน

ขอบงคบทางกฎหมายเองกเปนเรองส าคญ เชน ในองกฤษ การท า HIA นนไมมขอบงคบทางกฎหมายเขามาก าหนด ไมเหมอน EIA ท าใหบางครงขนอยกบวจารณญานของผพจารณาอนมตโครงการวาจะน าเรองของ HIA มาเปนสาระมากนอยเพยงใด ในความเปนจรงแลว HIA จะไดรบการจดท ากตอเมอมการรองขอจากคนใดคนหนงหรอหนวยงานใดหนวยงานหนง ซงอาจจะเปนผทตองตดสนใจโครงการ ผน าเสนอโครงการเอง หรอ ผทคดคานโครงการอยางรนแรงและเนองจากศกยภาพของผทจะจดท า HIA มจ ากด ดงนนจงตองพจารณาใหถถวนวาคมคาหรอไมทจะจดท า HIA ขนมาถาไมมการเรยกรองจากฝายใดฝายหนง เนองจากบางครง HIA เองไมไดสงผลใดๆ หรอมผลนอยมากในกระบวนการตดสนใจโครงการอกทงแหลงทมาของขอมลทจะน ามาท าการประเมนกคอนขางจ ากด ระยะเวลาในการท า HIA กเปนเรองจ าเปนเพราะ HIA ตองพจารณากอนทจะมการตดสนใจโครงการ ถา HIA ท าหลงจากตดสนใจโครงการไปแลวกเปลาประโยชน อกประเดนทควรพจารณาคอระยะเวลาของผลกระทบทจะเกด ถามองในแงของความยงยนแลว ควรมองไปถงผลกระทบทจะเกดขนกบคนในยคถดไปดวย อกทงขอมลพนฐานดานสขภาพในพนทกเปนเรองส าคญในการประเมน เนองจากถาปราศจากขอมลพนฐานกจะไมสามารถน าไปสการท านายสงทจะเกดในอนาคตได ในบางประเทศไมมการเกบขอมลสขภาพพนฐานของประชาชนท าใหกระบวนการประเมนสะดดตงแตขนตอนแรก เปนตน

การทบทวนวรรณกรรมในประเดนตางๆ ทเกยวของท าใหทราบแนวทาง รปแบบในการจดท ากรอบแนวคดในการศกษาเพอน าไปก าหนดและออกแบบแนวค าถามสมภาษณ โดยการพจารณาสถานการณทวไปและการพฒนาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม รวมถงการประเมนผลกระทบดานสขภาพทงในตางประเทศและประเทศไทย เพอน ามาเปนสวนหนงของการน าเสนอแนวทางในการพฒนา ปรบปรงกระบวนการในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการทวไปและรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพส าหรบโครงการทอาจสงผลกระทบอยางรนแรง ตามมาตรา 67 วรรค 2 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 และสามารถน าผลงานวจยทเกยวของทไดมาอภปรายผลการศกษาเพอสรปผลตอไป

บทท 3

กรอบแนวคดและวธการศกษา

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาความเปนมาของระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ ในประเทศไทยรวมถงศกษาสถานการณปจจบนและอปสรรค/ปญหาทเกดขนเพอน าไปสการเสนอแนะแนวทางในการพฒนาระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพประเมนผลกระทบดานสขภาพ โดยการศกษาครงนใชรปแบบการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยศกษาขอมลปฐมภมจากการสมภาษณเชงลก (In- depth Interview) ผแทนของหนวยงานและองคกรทเกยวของเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลรวมกบการศกษาขอมลทตยภมจากการวจยเอกสาร (Documentary Research) ทเกยวของ อาท รายงาน เอกสารทางราชการ ผลงานทางวชาการ บทความจากวารสาร เวบไซตและงานวจยทเกยวของเพอใชในการอางองและน ามาประกอบในการศกษาครงน โดยมกรอบแนวคดการศกษาและวธการศกษาดงตอไปน 3.1 กรอบแนวคดในการศกษา

การศกษาครงนด าเนนการโดยการสมภาษณผแทนของหนวยงานทเกยวของในประเดนเกยวกบบทบาทของหนวยงานในระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย, การพจารณาผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, แนวคดในการพฒนาผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, ขอจ ากด ปญหาและอปสรรคในทางปฏบตของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, กระบวนการในการตดตามการปฏบตตามมาตรการปองกนและลดกระทบสงแวดลอม, ความชดเจนของกระบวนการในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ, มาตรฐานทก าหนดในการประเมนผลกระทบดานสขภาพในเชงวชาการ, รปแบบของการวเคราะหผลกระทบดานสขภาพทเหมาะสมกบประเทศไทย, แนวโนมในการพฒนากลไกการประเมนผล

46

กระทบสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย,ระบบการประเมนผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทยกบการพฒนาโครงการขนาดใหญ, ขอจ ากดและอปสรรคของการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ซงกรอบแนวคดในการศกษาแสดงดงภาพท 3.1

47

ภาพท 3.1 กรอบแนวคด

48

3.2 วธการศกษา

การศกษาในครงนผศกษาไดท าการรวบรวมขอมลทงทเปนขอมลทตยภมและขอมลปฐมภมจากการสมภาษณเชงลกแลวจงน าขอมลมาท าการวเคราะหผลการศกษาดงน

3.2.1 ขอมลปฐมภม การสมภาษณเชงลก ผแทนหนวยงานและองคกรทเกยวของกบระบบการวเคราะห

ผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ส าหรบโครงการทวไป และ ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ส าหรบโครงการหรอกจการทเขาขายอาจกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรง ในประเดนเกยวกบ

3.2.1.1 บทบาทของหนวยงานในระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพของประเทศไทย

3.2.1.2 ประเดนการพจารณาและแนวคดในการพฒนาการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ส าหรบโครงการทวไป

3.2.1.3 ขอจ ากด อปสรรค และปญหา ในทางปฏบตของระบบการวเคราะหผล กระทบสงแวดลอมและระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย

3.2.1.4 กระบวนการในการตดตามการปฏบตตามมาตรการปองกนและลดผล กระทบสงแวดลอม

3.2.1.5 ความชดเจนของกระบวนการหรอระบบในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ

3.2.1.6 มาตรฐานทางวชาการในการประเมนผลกระทบดานสขภาพ 3.2.1.7 รปแบบของการประเมนผลกระทบดานสขภาพทเหมาะสมกบประเทศ

ไทย 3.2.1.8 แนวโนมในการพฒนากลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพและ

สงแวดลอมของประเทศไทย 3.2.1.9 ระบบการประเมนผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทยกบการพฒนา

โครงการขนาดใหญประโยชนและอปสรรคของการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตอการพฒนาโครงการขนาดใหญ เปนตน

49

3.2.2 ขอมลทตยภม ท าการศกษา คนควา รวบรวมขอมลจากการวจยเอกสาร (Documentary Research) ท

เกยวของ อาท รายงาน เอกสารทางราชการ ผลงานทางวชาการ บทความจากวารสาร เวปไซต และงานวจยทเกยวของ ดงน

3.2.2.1 กฎหมายสงแวดลอมในประเทศไทย 3.2.2.2 ความเปนมาของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ในประเทศ

ไทย 3.2.2.3 สถานการณปจจบนของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศ

ไทย 3.2.2.4 ความเปนมาของการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ

(EHIA) ในประเทศไทย 3.2.2.5 สถานการณปจจบนของการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและ

สขภาพในประเทศไทย 3.2.2.6 งานวจยทเกยวของ

3.3 ผใหขอมลหลก (Key Informants)

ผใหขอมลหลกในการศกษาครงนประกอบดวยผทมสวนเกยวของในระบบของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ ซงแบงออกเปน 3 สวนคอ

3.3.1 หนวยงานภาครฐ ผแทนจากส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) สงกด

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในฐานะหนวยงานทมภารกจหลกเกยวกบการก ากบดแลการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ ตลอดจนตดตามตรวจสอบมาตรการเงอนไขในการลดผลกระทบสงแวดลอมตามรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

ผแทนจากการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (กนอ.) สงกดกระทรวงอตสาหกรรม ในฐานะของหนวยงานผมหนาทในการอนมต อนญาต โครงการฯ ในขนตอนหลงจากทรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพผานการพจารณาเหนชอบจากคณะกรรมการผช านาญการแลว

ผแทนจากคณะกรรมการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ )กอสส ( ซงมหนาทใหความเหนประกอบโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงตาม

50

มาตรา 67 วรรคสองของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ

3.3.2 ภาคเอกชน ผแทนจากบรษทเจาของโครงการทเขาขายตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบ

สงแวดลอมและสขภาพ

3.3.3 ภาคประชาสงคม นายกสมาคมตอตานสภาวะโลกรอน

โดยทผศกษาเลอกเกบขอมลปฐมภมดวยการสมภาษณเชงลกกบผแทนหนวยงานดงกลาวขางตน ดวยการเขาไปสมภาษณโดยตรงเพอใหไดขอมลทมความนาเชอถอ

3.4 เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล

3.4.1 แนวค าถามประกอบการสมภาษณ การศกษาครงนมเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลปฐมภม คอ การสมภาษณเชง

ลกหนวยงานทเกยวของ โดยมรายละเอยดขนตอนการออกแบบแนวค าถามประกอบการสมภาษณดงน

3.4.1.1 ก าหนดขอบเขตในการออกแบบแนวค าถามประกอบการสมภาษณตามกรอบแนวคดการวจย

3.4.1.2 ศกษาแนวคดและทฤษฎจากต ารา เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย

3.4.1.3 สรางแนวค าถามประกอบการสมภาษณแบบมโครงสราง โดยผศกษาท าการก าหนดแนวค าถามไวลวงหนา ซงยดตามวตถประสงคและกรอบแนวคดของการศกษา สอบถามใหครอบคลมรายละเอยด โดยแบงโครงสรางค าถามสมภาษณออกเปน 3 สวน ไดแก

1) เปนขอมลทวไปเกยวกบ ชอ ต าแหนง หนวยงานและหนาทความรบผดชอบของผใหสมภาษณ

2) ค าถามเกยวกบระบบการประเมนผลกระทบสงแวดลอมในประเทศไทยส าหรบโครงการทวๆ ไป การพจารณาก าหนดประเภท ขนาดของโครงการทตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม และหลกเกณฑในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม การจดการผมสวนไดเสยและมาตรการในตดตามตรวจสอบและลดผลกระทบสงแวดลอม รวมถงปญหา อปสรรค เปนตน

51

3) ค าถามเกยวกบระบบการประเมนผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทยส าหรบโครงการหรอกจการทเขาขายตองท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ตามรฐธรรมนญมาตรา 67 วรรค 2 เกยวกบการพจารณาก าหนดประเภท ขนาดของโครงการทตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม และหลกเกณฑในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม การจดการผมสวนไดเสย หลกเกณฑในการประเมนผลกระทบดานสขภาพและมาตรการในตดตามตรวจสอบและลดผลกระทบสงแวดลอม รวมถงปญหา อปสรรค เปนตน

โดยใชวธการเขาไปสมภาษณโดยตรงเพอใหสามารถไดขอมลตรงและสามารถทจะตดสนใจเกยวกบความนาเชอถอของขอมลทไดรบโดยสงเกตจากพฤตกรรมของผใหสมภาษณ และสามารถซกถามรายละเอยดในประเดนเพมเตมไดและใชวธการสมภาษณทางโทรศพทเพมเตมในกรณทตองการขอมลอนๆ นอกเหนอจากทไดสมภาษณโดยตรงมาแลว

3.4.2 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอการวจย ในการสรางเครองมอทใชในการศกษาใหมคณภาพ ผศกษาไดมการตรวจสอบคณภาพ

ของแบบค าถามสมภาษณและด าเนนการปรบปรงแกไขโดยใชวธการตรวจสอบความตรง (Validity) เพอวดความแมนย าของเครองมอโดยพจารณาคาดชนความสอดคลองระหวางแนวค าถามและวตถประสงคของการศกษาโดยใชวธ IOC : Item-Objective Congruence Index ซงผเชยวชาญ 3 คน ไดประเมนความตรงตามเนอหาของขอค าถามโดยพจารณาเทยบกบวตถประสงคของการวจย โดยทถาแนวค าถามมความสอดคลองจะได 1 คะแนน ไมแนใจได 0.5 คะแนน และไมสอดคลองได -1 คะแนน

IOC = ∑R/n R = ผลคณของคะแนนกบจ านวนผเชยวชาญในแตละระดบความสอดคลอง n = จ านวนผเชยวชาญทงหมด ซงแนวค าถามประกอบการสมภาษณนไดรบการพจารณา IOC เทากบ 1 หมายถงแนว

ค าถามทกขอมความสอดคลองกบวตถประสงคการวจย

3.5 การวเคราะหขอมล

ใชรปแบบการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยการน าขอมลตางๆ ทงขอมลทตยภมและขอมลปฐมภมจากการสมภาษณเชงลกมาท าการวเคราะหผลเพอใหทราบถงกระบวนการในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการทวไปและโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพ

52

สงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ ในดานตางๆ ไดแก กระบวนการมสวนรวมของประชาชน กระบวนการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม กระบวนการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม กระบวนการใหความเหนประกอบจากคณะกรรมการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ กระบวนการรบฟงความคดเหนของผมสวนไดเสยทจดโดยหนวยงานอนมต/อนญาต กระบวนการพจารณาอนญาตโครงการ และ กระบวนการตดตามตรวจสอบภายหลงการพจารณาอนญาต ปญหา/อปสรรคในการด าเนนงานตามกระบวนการดงกลาวขางตนและขอเสนอในการปรบปรงกระบวนการตางๆ เพอใหเกดความชดเจน และเปนไปตามเจตนารมณของรฐธรรมนญอยางแทจรงในอนทจะสงเสรมกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการปกปองรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมควบคไปกบการพฒนาโครงการขนาดใหญเพอน าไปสการพฒนาอยางยงยนทแทจรง

บทท 4

ผลการศกษา

ในการศกษาเรองการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ (Environmental

Health Impact Assessment: EHIA) ส าหรบโครงการหรอกจการทอาจสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงซงตองศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชนและจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสย กอนรวมทงไดใหองคการอสระซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพและผแทนสถาบน อดมศกษาทจดการการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากร ธรรมชาตหรอดานสขภาพใหความเหนประกอบกอนด าเนนการ ตามทระบไวในมาตรา 67 วรรค 2 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 นน ผศกษาไดท าการทบทวนเกยว กบระบบการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศไทยทงส าหรบโครงการทมผลกระทบทวไปทมข นในประเทศไทยตงแต พ.ศ. 2518 และระบบการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพส าหรบโครงการทเรยกวาอาจกระทบรนแรงทเพงจะมผลบงคบใชอนเนองมาจากรฐธรรมนญในป พ.ศ. 2550 นนเอง ซงผศกษาสนใจในเรองของระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) เนองดวยเปนเรองทคอนขางใหมและเปนครงแรกในสงคมไทยทมการบรณาการเรองของการประเมนผลกระทบดานสขภาพเขาไวเปนสวนหนงของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมอยางจรงจงทงยงยก ระดบกระบวนการมสวนรวมของประชาชนอยางเปนรปธรรม อยาง ไรกดในการศกษาครงนยง คงไดกลาวถงระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการทวไปดวยเชนกนเนอง จากจะสามารถวางรากฐานของความเขาใจในภาพรวมเกยวกบระบบการวเคราะหผลกระทบสง แวดลอมในประเทศไทย จากอดตสปจจบนเพอการพฒนาในอนาคต โดยการศกษาขอมลทตยภม เชน รายงาน เอกสาร ผลงานทางวชาการ บทความและบทสมภาษณจากวารสาร เวบไซตและผลงานวจยทเกยวของ รวมถงการศกษาขอมลปฐมภมจากการสมภาษณเชงลกผทมสวนเกยวของทงหนวยงานภาครฐ คอ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยส านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) กระทรวงอตสาหกรรม โดยการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (กนอ.) และองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ โดยคณะกรรมการองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (กอสส.) ภาคเอกชน คอ บรษทผพฒนาโครงการ โดย บรษท

54

เหมราช พฒนาทดน จ ากด (มหาชน) หรอ เหมราช และกลมเคลอนไหวภาคประชาชน โดยสมาคมตอตานสภาวะโลกรอนหรอ สมาคมฯ

ผลการศกษาจะทกลาวถงในบทนแบงออกเปน 2 สวนดวยกน ในสวนแรกจะเปนเนอหาเกยวกบระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ส าหรบโครงการทวไปซงจะประกอบไปดวย ความเปนมาของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA), สถานการณปจจบนของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, ปญหาและอปสรรคของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม รวมถงแนวทางในการพฒนาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทยและในสวนท 2 จะกลาวถงเกยวกบระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (Environmental and Health Impact Assessment: EHIA) ส าหรบโครงการทเขาขายอาจกระทบรนแรง ตามมาตรา 67 วรรค 2 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ซงจะมรายละเอยดคลายคลงกบสวนแรกคอ ความเปนมาของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ, สถานการณปจจบน, ปญหาและอปสรรค รวมถงแนวทางในการพฒนาระบบและกระบวนการในการวเคราะหผล กระทบสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย ซงผลการศกษาทงหมดมรายละเอยดดงน

4.1 ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA)

ในสวนนจะกลาวถงรายละเอยดของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม หรอ EIA ทงหมด 4 สวนดวยกนคอ ความเปนมา, สถานการณปจจบน, ปญหาอปสรรคและแนวทางในการพฒนา ซงขอมลทไดจะมาจากสองสวน คอ จากการทบทวนเอกสารตางๆ ทเกยวของและจากการสมภาษณเชงลกผใหขอมลหลกจากภาคสวนตางๆ เพอใหไดซงขอมลทครบถวน รอบดาน ดงรายละเอยดตอไปน

4.1.1 ความเปนมาของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental

Impact Assessment: EIA) การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศไทยนนเรมมการกลาวถงตามกรอบของ

พระราชบญญตสงแวดลอมแหงชาตฉบบแรก ในป พ.ศ.2518 ซงถอไดวาเปนกลมประเทศแรกๆ ของโลก โดยเรมจากประเทศสหรฐอเมรกาในป ค.ศ. 1969 ประเทศออสเตรเลยในป ค.ศ.1974 ประเทศไทยในป ค.ศ.1975 จากนนจงมประเทศฝรงเศสในป ค.ศ. 1976 ประเทศฟลปปนสในป ค.ศ.1978 ประเทศอสราเอลในป ค.ศ.1981 และประเทศปากสถานในป ค.ศ.1983 เปนตน(Institute of Developing Economics, 1994) การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมหรอ EIA ของ

55

ประเทศไทยนนมการเปลยนแปลงมาเปนล าดบจากกรอบของพระราชบญญตสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2518 จนมาป พ.ศ. 2524 มประกาศกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและการ พลงงาน ก าหนดใหมโครงการทตองท า EIA ทงสน จ านวน 10 ประเภทโครงการ ตอมา พ.ศ. 2527 มประกาศกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและการพลงงาน เรองการจดทะเบยนนตบคคลผมสทธท ารายงาน EIA จากนน ป พ.ศ. 2535 มการยกรางพระราชบญญตสงแวดลอมขนใหมท าใหกฎเกณฑในการท ารายงาน EIA เรมชดเจนมากขนในหมวดขนตอนการจดท ารายงาน EIA มการก าหนดขนตอนกระบวนการชดเจนวามกจการประเภทใดทตองท ารายงานฯ มการใหอ านาจรฐมนตรในการออกประกาศก าหนดประเภทและมการแยกประเภทวาเปนโครงการรฐหรอเอกชน จงมกระบวนการทน าไปสกระบวนการพจารณา EIA แยกกนระหวางรฐและเอกชนอยางชดเจนและมประกาศกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม พ.ศ. 2535 ก าหนดใหโครงการรวม 22 ประเภท เขาขายตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสง แวดลอม จนกระทงปพ.ศ. 2545 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (แยกจากกระ ทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม) มค าสงแตงตงคณะกรรมการปรบปรงระบบ EIA ขนโดยมอนกรรมการชดยอยหลายชดซงหนงในนนมหนาทในการปรบปรงการก าหนดประเภทของ EIA ดวยและเพอใหเกดการมสวนรวมของประชาชนตามทไดก าหนดไวในมาตรา 56 ของรฐธรรมนญป 2540 จงมการรบฟงความคดเหนจากประชาชนและผมสวนไดเสยซงใชเวลานบ 10 ป จนมาถงป พ.ศ.2552 หลงจากทมการก าหนดประเภทโครงการทเขาขายโครงการอาจรนแรงตามมาตรา 67 วรรค 2 ของรฐธรรมนญ ป พ.ศ. 2550 จงมการประกาศเพมประเภทโครง การทตองท า EIA เปน 34 ประเภทโครงการ และลาสดคอ 35 ประเภทในป พ.ศ. 2555 (ส านก งานงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556: 67) จากทไดกลาวมาขาง ตนสามารถสรปล าดบเหตการณของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศไทยไดดงภาพท 4.1

56

ภาพท 4.1 ล าดบเหตการณววฒนาการของระบบการประเมนผลกระทบสงแวดลอมในประเทศไทย

พ.ศ. 2518 ประกาศใช พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต

ฉบบแรก

พ.ศ. 2524 ประกาศกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและการพลงงาน เรอง ก าหนดประเภทและ

ขนาดโครงการทตองท ารายงาน EIA จ านวน 10 ประเภทโครงการ

พ.ศ. 2535 ปรบปรงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต

ประกาศกระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม ก าหนดประเภทและขนาดโครงการทตองท ารายงาน EIA จ านวน 22 ประเภทโครงการ

พ.ศ. 2552 ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ก าหนดประเภทและขนาด

โครงการทตองท ารายงาน EIA จ านวน 34 ประเภทโครงการ

พ.ศ. 2553 ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ก าหนดประเภทและขนาดโครงการรนแรงตามมาตรา 67 ของรฐธรรมนญป พ.ศ. 2550 จ านวน 11 ประเภท

โครงการ

พ.ศ. 2555 ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ก าหนดประเภทและขนาด

โครงการทตองท ารายงาน EIA จ านวน 35 ประเภทโครงการ

57

ผานมาเกอบ 40 ปแลวทประเทศไทยไดน าเอาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมหรอ EIA มาใชงาน โดยมงหวงใหเปนเครองมอในการปองกนและลดผลกระทบสงแวดลอมทจะเกดขนจากโครงการพฒนาตางๆ แตทวากระบวนการ EIA ทผานมานนถกมองวาไมไดใหความ ส าคญกบการมสวนรวมของประชาชนและไมไดเปนไปเพอประกอบการตดสนใจวาการพฒนาโครงการหรอกจการนนมความจ าเปนหรอเหมาะสมหรอไมแตเปนเพยงกระบวนการเพอการอนมตโครงการโดยมค าตอบอยแลววาโครงการตองผานไมวาจะมผลกระทบมากเพยงใดหรอประชาชนในพนทไมเหนดวยเพยงใดกตามจงท าใหเกดความไมไวเนอเชอใจและการไมยอมรบจากภาคประชาชน ทงโครงการของรฐเองหรอของเอกชน โดยทเหตผลหลก คอ ระบบEIA นนเนนทการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมดานกายภาพและชวภาพทไมสามารถโตตอบกบผท าการประเมนได ในขณะทละเลยในดานการประเมนผลกระทบตอสขภาพของคนและชมชนจงไมเนนกระบวนการมสวนรวมของประชาชน

กอนหนาทรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 จะประกาศใชนนประเทศไทยไมไดมการแบงระดบความรนแรงของโครงการทตองท าการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมแตอยางใดเปนเพยงการก าหนดประเภทโครงการทตองมการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมกอนการด าเนนโครงการ โดยพจารณาจากบรบทของการคาดการณในประเดนของผลกระทบทจะเกดกบสงแวดลอมเปนหลก ซงทกโครงการทถกก าหนดใหตองท ารายงาน EIA จะมแนวทางในการปฏบตเปนมาตรฐานเดยวกนทงหมดเพยงแตแบงวาเปนกลมโครงการประเภทใดเทานนเอง ซงทผานมา ส านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (สวผ.) ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) ไดแบงกลมของกจกรรมทตองจดท ารายงานการวเคราะหผล กระทบสงแวดลอมออกเปน 7 กลม ดวยกนคอ กลมเหมองแร, กลมอตสาหกรรม, กลมคมนาคมกลมบรการชมชนและทพกอาศย, กลมพฒนาแหลงน าและเกษตรกรรม, กลมพลงงาน และกลมอตสาหกรรมปโตรเคม (ส านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, 2556) ซงรายละเอยดและเงอน ไขของโครงการ 35 ประเภททตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนน (ส านก งานงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556: 67) แสดงดงตารางท 4.1

58

ตารางท 4.1 ประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและหลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต จ านวน 35 ประเภทโครงการ

ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต

1 การท าเหมองแรตามกฎหมายวาดวยแร ดงตอไปน

1.1 โครงการเหมองแรดงตอไปน 1.1.1 เหมองแรถานหน ทกขนาด

ใหเสนอในขนขอประทานบตร

1.1.2 เหมองแรโพแทช ทกขนาด

1.1.3 เหมองแรเกลอหน ทกขนาด

1.1.4 เหมองแรหนปนเพออตสาหกรรมปนซเมนต ทกขนาด

1.1.5 เหมองแรโลหะทกชนด ทกขนาด 1.2 โครงการเหมองแรใตดน ทกขนาด 1.3 โครงการเหมองแรทกชนดทตงอยในพนท ดงตอไปน 1.3.1 พนทช นคณภาพลมน าชน 1 ตามมตคณะรฐมนตร

ทกขนาด

1.3.2 ปาอนรกษเพมเตมตามมต คณะรฐมนตร ทกขนาด 1.4 โครงการเหมองแรทมการใชวตถระเบด ทกขนาด

1.5 โครงการเหมองแรชนดอนๆ ตามกฎหมายวาดวยแร ยกเวนตามขอ 1.1 ขอ 1.2 ขอ 1.3 และขอ 1.4

ทกขนาด

2 การพฒนาปโตรเลยม

2.1 การส ารวจปโตรเลยม โดยวธการเจาะ ส ารวจ ทกขนาด

ใหเสนอในขนตอนการขอรบความเหนชอบจากหนวยงานผรบผดชอบหรอหนวยงานผอนญาตตามกฎหมายวาดวยปโตรเลยม

2.2 การผลตปโตรเลยม ทกขนาด

59

ตารางท 4.1 (ตอ)

ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต

3 โครงการระบบขนสงปโตรเลยมและน ามนเชอเพลงทางทอ

ทกขนาด

ใหเสนอในขนขอใบอนญาตหรอขนขอรบความเหนชอบจากหนวยงานผรบผดชอบ

4

นคมอตสาหกรรมตามกฎหมายวาดวยการนคมอตสาหกรรมหรอโครงการทมลกษณะเชนเดยวกบนคมอตสาหกรรมหรอโครงการ จดสรรทดนเพอการอตสาหกรรม

ทกขนาด ใหเสนอในขนขออนมต หรอขออนญาตโครงการ

5 อตสาหกรรมปโตรเลยมทมกระบวนการผลตทางเคม

ทมก าลงการผลตตงแต 100 ตนตอวน ขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

6 อตสาหกรรมกลนน ามนปโตรเลยม ทกขนาด

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

7 อตสาหกรรมแยกหรอแปรสภาพกาซธรรมชาต ทกขนาด

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

8

อตสาหกรรมคลอ–แอลคาไลน (Chlor–alkaline industry) ทใชโซเดยมคลอไรด (NaCl) เปนวตถดบในการผลต โซเดยม คารบอเนต (Na2CO3) โซเดยมไฮดรอกไซด (NaOH) กรดไฮโดรคลอรก (HCl) คลอรน (Cl2) โซเดยมไฮโพคลอไรด (NaOCl) และปนคลอรน (Bleaching Powder)

ทมก าลงผลตสารดงกลาวแตละชนดหรอรวมกนตงแต 100 ตนตอวนขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

60

ตารางท 4.1 (ตอ)

ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต

9 อตสาหกรรมผลตปนซเมนต ทกขนาด

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

10 อตสาหกรรมผลตเยอกระดาษ ทมก าลงผลตตงแต 50 ตนตอวนขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

11 อตสาหกรรมทผลตสารออกฤทธหรอสารทใชปองกนหรอก าจดศตรพชหรอสตวโดยใชกระบวนการทางเคม

ทกขนาด

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

12 อตสาหกรรมผลตปยเคมโดยกระบวนการทางเคม ทกขนาด

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

13 อตสาหกรรมประกอบกจการเกยวกบน าตาล ดงตอไปน

13.1 การท าน าตาลทรายดบ น าตาลทรายขาว น าตาลทรายขาวบรสทธ

ทกขนาด ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

13.2 การท ากลโคส เดกซโทรส ฟรกโทส หรอ ผลตภณฑอนทคลายคลงกน

ทมก าลงผลตตงแต 20 ตนตอวน ขนไป

14 อตสาหกรรมเหลก หรอเหลกกลา ทมก าลงผลตตงแต 100 ตนตอวนขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

61

ตารางท 4.1 (ตอ)

ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต

15 อตสาหกรรมถลงหรอแตงแร หรอหลอมโลหะซงมใชอตสาหกรรมเหลกหรอเหลกกลา

ทมก าลงผลตตงแต 50 ตนตอวน ขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

16 อตสาหกรรมผลตสรา แอลกอฮอล รวมทงผลตเบยรและไวน

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

16.1 อตสาหกรรมผลตสรา แอลกอฮอล ทมก าลงผลตตงแต 40,000 ลตรตอเดอน

16.2 อตสาหกรรมผลตไวน

ทมก าลงการผลตตงแต 600,000 ลตรตอเดอน

16.3 อตสาหกรรมผลตเบยร

ทมก าลงการผลตตงแต 600,000 ลตรตอเดอน

17 โรงงานปรบคณภาพของเสยรวมเฉพาะสงปฏกลหรอวสดทไมใชแลวตามกฎหมายวาดวยโรงงาน

ทกขนาด

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

18 โรงไฟฟาพลงความรอน

ทมก าลงผลตกระแสไฟฟาตงแต 10 เมกะวตต ขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ

19 ระบบทางพเศษตามกฎหมายวาดวยการทางพเศษหรอโครงการทมลกษณะเชนเดยวกบทางพเศษ

ทกขนาด ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

62

ตารางท 4.1 (ตอ)

ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต

20 ทางหลวงหรอถนนซงมความหมายตามกฎหมายวาดวยทางหลวง ทตดผานพนทดงตอไปน

20.1 พนทเขตรกษาพนธสตวปาและเขตหามลาสตวปาตามกฎหมายวาดวยการสงวนและคมครองสตวปา

ทกขนาด ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

20.2 พนทเขตอทยานแหงชาตตามกฎหมายวาดวยอทยานแหงชาต

20.3 พนทเขตลมน าชน 2 ตามทคณะรฐมนตรมมตเหนชอบแลว

20.4 พนทเขตปาชายเลนทเปนปาสงวนแหงชาต

20.5 พนทชายฝ งทะเลในระยะ 50 เมตร หางจากระดบน าทะเลขนสงสดตามปกตทางธรรมชาต

20.6 พนททอยในหรอใกลพนทชมน าทมความส าคญระหวางประเทศหรอแหลงมรดกโลกทข นบญชแหลงมรดกโลกตามอนสญญาระหวางประเทศในระยะทาง 2 กโลเมตร

20.7 พนททต งอยใกลโบราณสถาน แหลงโบราณคด แหลงประวตศาสตร หรออทยานประวตศาสตรตามกฎหมายวาดวยโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถและพพธภณฑสถานแหงชาต ในระยะทาง 2 กโลเมตร

21 ระบบขนสงมวลชนทใชราง ทกขนาด ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

22 ทาเทยบเรอ

รบเรอขนาดตงแต 500 ตน หรอความยาวหนาทาตงแต 100 เมตร หรอมพนททาเทยบเรอรวม ตงแต 1,000 ตารางเมตร ขนไป

ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

63

ตารางท 4.1 (ตอ)

ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต

23 ทาเทยบเรอส าราญกฬา

ทรองรบเรอไดตงแต 50 ล า หรอ 1,000 ตารางเมตร ขนไป

ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

24 การถมทดนในทะเล ทกขนาด ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

25 การกอสรางหรอขยายสงกอสรางบรเวณหรอในทะเล

25.1 ก าแพงรมชายฝ งตดแนวชายฝ ง ความยาวตงแต 200 เมตร ขนไป ใหเสนอในขนขออนมต

หรอขออนญาตโครงการ

25.2 รอดกทราย เขอนกนทรายและคลน รอบงคบกระแสน า

ทกขนาด

25.3 แนวเขอนกนคลนนอกฝ งทะเล ทกขนาด

26 โครงการระบบขนสงทางอากาศ

26.1 กอสรางหรอขยายสนามบนหรอทข นลงชวคราวเพอการพาณชย

ทมขนาดความยาวของทางวงตงแต 1,100 เมตร

ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

26.2 สนามบนน า ทกขนาด

ใหเสนอในขนขออนญาตจดตงหรอขออนญาตขน-ลงอากาศยาน

64

ตารางท 4.1 (ตอ)

ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต

27 อาคาร ตามกฎหมายวาดวยการควบคมอาคารซงมลกษณะทตงหรอการใชประโยชนในอาคารอยางหนงอยางใด ดงน

27.1 อาคารทตงรมแมน า ฝ งทะเล ทะเลสาบหรอชายหาดหรอทอยใกลหรอในอทยานแหงชาตหรออทยานประวตศาสตร ซงเปน บรเวณทอาจจะกอใหเกดผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม

ความสงตงแต 23 เมตร ขนไปหรอมพนทรวมกนทกชนหรอชนหนงชนใดในหลงเดยวกนตงแต 10,000 ตารางเมตร ขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางหรอหากใชวธการแจงตอเจาพนกงานทองถนตามกฎหมายวาดวยการควบคมอาคารโดยไมยนขอรบใบอนญาตใหเสนอรายงานในขนการแจงตอเจาพนกงานทองถน

27.2 อาคารทใชในการประกอบธรกจคาปลกหรอคาสง

27.3 อาคารทใชเปนส านกงานหรอทท าการของเอกชน

28 การจดสรรทดนเพอเปนทอยอาศยหรอเพอประกอบการพาณชยตามกฎหมายวาดวยการจดสรรทดน

จ านวนทดนแปลงยอยตงแต 500 แปลง หรอเนอทเกนกวา 100 ไร

ใหเสนอในขนขออนญาตจดสรรทดนตามกฎหมายวาดวยการจดสรรทดน

29 โรงพยาบาลหรอสถานพยาบาลตามกฎหมายวาดวยสถานพยาบาล

29.1 กรณตงอยใกลแมน า ฝ งทะเล ทะเลสาบ หรอชายหาด ในระยะ 50 เมตร

ทมเตยงส าหรบผปวย ไวคางคนตงแต 30 เตยง ขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางหรอหากใชวธการแจงตอเจาพนกงานทองถนตามกฎหมายวาดวยการควบคมอาคารโดยไมยนขอรบใบอนญาตใหเสนอรายงานในขนการแจงตอเจาพนกงานทองถน

29.2 กรณโครงการทไมอยในขอ 29.1

ทมเตยงส าหรบผปวยไวคางคนตงแต 60 เตยง ขนไป

65

ตารางท 4.1 (ตอ)

ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต

30 โรงแรมหรอสถานทพกตากอากาศตามกฎหมายวาดวยโรงแรม

ทมจ านวนหองพกตงแต 80 หอง ขนไป หรอมพนทใชสอยตงแต 4,000 ตารางเมตร ขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางหรอหากใชวธการแจงตอเจาพนกงานทองถนตามกฎหมายวาดวยการควบคมอาคารโดยไมยนขอรบใบอนญาตใหเสนอรายงานในขนการแจงตอเจาพนกงานทองถน

31 อาคารอยอาศยรวมตามกฎหมายวาดวยการควบคมอาคาร

ทมจ านวนหองพกตงแต 80 หอง ขนไป หรอมพนทใชสอยตงแต 4,000 ตารางเมตร ขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางหรอหากใชวธการแจงตอเจาพนกงานทองถนตามกฎหมายวาดวยการควบคมอาคารโดยไมยน ขอรบใบอนญาตใหเสนอรายงานในขนการแจงตอเจาพนกงานทองถน

32 การชลประทาน

ทมพนทการชลประทาน ตงแต 80,000 ไร ขนไป

ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

33 โครงการทกประเภททอยในพนททคณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบก าหนดใหเปนพนทช นคณภาพลมน าชน 1

ทกขนาด ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

66

ตารางท 4.1 (ตอ)

ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ ระเบยบปฏบต

34 การผนน าขามลมน า ดงตอไปน

34.1 การผนน าขามลมน าหลก ยกเวนกรณภยพบตหรอมผลกระทบตอความมนคงของประเทศทเปนการด าเนนการชวคราว

ทกขนาด ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

34.2 การผนน าระหวางประเทศ ยกเวนกรณภยพบตหรอมผลกระทบตอความมนคงของประเทศ ทเปนการด าเนนการชวคราว

35 ประตระบายน าในแมน าสายหลก ทกขนาด ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

แหลงทมา: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม: 2555

4.1.2 สถานการณปจจบนของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA)

ในสวนนจะกลาวถงรายละเอยดดวยกน 2 สวน คอ เรองของกระบวนการในการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) กบเรองการประเมนผลกระทบดานสขภาพและการมสวนรวมของภาคสวนในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ดงน

4.1.2.1 กระบวนการในการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ส าหรบโครงการทวไป

ในสวนของกระบวนการในการพจารณารายงาน EIA นน ในการศกษานจะกลาวถงตงแตผทเกยวของทงหมดในกระบวนการจดท ารายงาน EIA ซงมหนาทแตกตางกนไปดงแสดงในตารางท 4.2 ไปจนถงเกณฑในการพจารณารายงานฯ และขนตอนในการพจารณารายงานฯ ดงน

67

ตารางท 4.2 หนวยงานทเกยวของกบกระบวนการจดท าและพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและบทบาทหนาท

หนวยงาน บทบาทหนาท เจาของโครงการ จดจางผมสทธจดท ารายงานฯ ตามกฎหมาย จดกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในระหวางการจดท ารายงานฯ เสนอรายงานตอหนวยงานอนญาต และ สผ. ผมสทธจดท ารายงาน จดท ารายงานตามหลกเกณฑทกฎหมายก าหนด ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ตรวจสอบความถกตองสมบรณของรายงานพจารณารายงานฯ เบองตน สรปความเหนเสนอตอคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.)

คณะกรรมการผช านาญการ พจารณาในความเหนชอบหรอไมเหนชอบตอรายงาน หนวยงานอนญาต รอผลการพจารณารายงานจาก คชก. พจารณาอนญาตโครงการ

ก ากบดแลใหเกดการปฎบตตามมาตรการฯ

แหลงทมา: อศรพนธ กาญจนเรขา, 2554

ซงผมสทธจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนน มดงน (ทววงศ ศรบร , 2543)

1) สถาบนการศกษาระดบอดมศกษา หรอ สถาบนวจยซงมฐานะเปนนตบคคลตามกฎหมายไทย

2) นตบคคลซงจดทะเบยนตามกฎหมายไทย 3) นตบคคลซงไดจดทะเบยนตามกฎหมายตางประเทศแตนตบคคลดงกลาว

ตองมนตบคคลตาม 1) หรอ 2) ซงไดรบใบอนญาตเปนผมสทธท ารายงานฯ เขารวมในการท ารายงานฯ ดวย

4) รฐวสาหกจทมกฎหมายเฉพาะ จดตงขนเฉพาะแตในกจการของรฐวสาหกจนน

5) สภาการเหมอนแรตามกฎหมายวาดวยสภาการเหมองแรเฉพาะแตในกจการของสมาชก

ปจจบนมนตบคคลผมสทธจดท ารายงานทงสน 65 ราย (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556)

ในสวนของคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) ในการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนนเปนคณะกรรมการทตงขนภายใตค าสงของคณะกรรมการสงแวดลอม

68

แหงชาต (กกวล.) ผทรงคณวฒ ในคชก. จะมอายงาน 3 ปและตออายได 2 วาระ ซงมเลขาธการ ของ สผ. เปนประธานโดยต าแหนงและตวแทนหนวยงานอนญาตเปนกรรมการรวมกบผ ทรงคณวฒอกอยางมากทสด 9 ทาน และ สผ. ท าหนาทเปนฝายเลขาฯ ของคณะกรรมการฯ ซงปจจบนมทงสน 10 คณะ ดงน (ส านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, 2556)

1) คณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดานเหมองแรและอตสาหกรรมถลงหรอแตงแร

2) คณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดานพฒนาปโตรเลยมและระบบขนสงทางทอ

3) คณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดานอตสาหกรรมกลนน ามน ปโตรเลยม ปโตรเคม และแยกหรอแปรสภาพกาซธรรมชาต

4) คณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดานอตสาหกรรม และระบบสาธารณปโภคทสนบสนน

5) คณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดานอาคาร การจดสรรทดน และบรการชมชน

6) คณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดานโรงไฟฟาพลงความรอน

7) คณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดานโครงสรางพนฐานและอนๆ

8) คณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดานพฒนาแหลงน า

9) คณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานผลกระทบสงแวดลอม โครงการบานเอออาทร ชดท 1

10) คณะกรรมการผช านาญการพจารณารายงานผลกระทบสงแวดลอม โครงการบานเอออาทร ชดท 2

ซงเกณฑในการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนนสวนใหญจะขนอยกบประสบการณและความรของคณะกรรมการผช านาญการแตละทานแตโดยรวมแลวจะพจารณาในหวขอตางๆ ดงตอไปน (ทววงศ ศรบร, 2543)

1) มความครบถวน ชดเจนและถกตองของขอมลและเนอหาทน ามาใชในการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

2) มการจ าแนกระดบความส าคญของผลกระทบทคาดวาจะเกดขนเมอมโครงการหรอกจการโดยแบงเปน ผลกระทบหลก (Major Impacts) และผลกระทบรอง (Minor Impacts)

69

3) มการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตามวธการทยอมรบได มการเสนอมาตรการในการลดหรอหลกเลยงผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและมาตรการตดตามตรวจ สอบทเหมาะสม เพยงพอและสามารถน าไปปฏบตได

4) ใชความรและประสบการณจากการพจารณาโครงการหรอกจการทมลกษณะหรอประเภทใกลเคยงกน

5) มการตรวจสอบกบมตคณะรฐมนตรในเรองทเกยวของ เชน บรเวณพนทลมน าประเภทตางๆ การใชประโยชนในพนทปาชายเลน เปนตน

ส าหรบระยะเวลาและกระบวนการในการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระ ทบสงแวดลอมนน สามารถแบงออกไดเปน 2 กรณคอ

1) กรณโครงการของรฐ รฐวสาหกจ โครงการรวมกบเอกชน ซงตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร

ใหสวนราชการหรอรฐวสาหกจซงเปนผรบผดชอบโครงการหรอกจการนน จดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ตงแตในระยะท าการศกษาความเหมาะสมของโครงการ เสนอตอคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต (กกวล.) เพอเสนอความเหนประกอบการพจารณาของคณะรฐมนตร ในทางปฏบตส านกงานนโยบายและแผนทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) จะตรวจสอบรายงาน EIA และสรปความเหนเสนอตอคณะ กรรมการผช านาญการ (คชก.) ซงคชก. จะพจารณารายงาน EIA และเสนอความเหนดงกลาวตอ กกวล. หลงจากนน กกวล. จะเสนอความเหนเพอประกอบการตดสนใจของคณะรฐมนตร ซงการตดสนใจของคณะรฐมนตรเปนอ านาจในการตดสนใจในขนตอนสดทาย ทงนคณะรฐมนตรอาจขอความเหนจากบคคลใดหรอสถาบนใดเพอประกอบการพจารณาใหความเหนตอโครงการได

ในการพจารณารายงาน EIA ของโครงการประเภทนไมมก าหนดระยะเวลาไวในกฎหมาย ซงน าเสนอในภาพท 4.2

2) กรณโครงการทตองไดรบอนญาตจากทางราชการและไมตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร

ใหบคคลผขออนญาตจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ยนตอเจาหนาทซงมอ านาจตามกฎหมายน นและตอส านกงานนโยบายและแผนทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) โดยใหเจาหนาทซงมอ านาจอนญาตตามกฎหมายนนรอการสงอนญาตไวกอนจนกวาจะทราบผลการพจารณารายงาน EIA จาก สผ. โดย สผ. มหนาทตรวจ สอบรายงาน EIA ทเสนอมา หากเหนวารายงาน EIA ทเสนอมามไดจดท าใหถกตองหรอมเอกสารขอมลไมครบถวน ให สผ. แจงบคคลผขออนญาตทเสนอรายงาน EIA มาใหทราบภาย ใน 15 วน หากเหนวารายงาน EIA ทเสนอมาถกตองและมขอมลครบถวนหรอไดมการแกไขเพมเตมใหถกตองครบถวนแลวใหพจารณาเสนอความเหนเบองตนเกยวกบรายงาน EIA

70

ดงกลาวใหแลวเสรจภายใน 30 วนนบแตวนทไดร บรายงานน นเพอใหคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) พจารณาตอไป การพจารณาของ คชก. ตองกระท าใหแลวเสรจภายใน 45 วนนบแตวนทไดรบรายงาน EIA จาก สผ. หาก คชก. มไดพจารณาใหเสรจภายในก าหนดระยะ เวลาดงกลาวใหถอวา คชก. ใหความเหนชอบแลว เมอ คชก. พจารณาใหความเหนชอบกบราย งาน EIA แลว ใหเจาหนาทซงมอ านาจตามกฎหมายในการพจารณาอนญาตหรอตออายใบ อนญาตน ามาตรการตามทเสนอไวในรายงาน EIA ไปก าหนดเปนเงอนไขในการอนญาตหรอตออายใบอนญาตตอไป

ในกรณท คชก. ไมใหความเหนชอบใหผขออนญาตท าการแกไขเพมเตมหรอจดท าใหมทงฉบบตามแนวทางหรอรายละเอยดท คชก. ก าหนดและเมอผขออนญาตไดเสนอรายงาน EIA ซงไดท าการแกไขเพมเตมหรอไดจดท าใหมทงฉบบ ให คชก. พจารณารายงานใหแลวเสรจภายใน 30 วนนบแตวนทไดรบรายงานหากมไดมการพจารณาใหแลวเสรจภายในระยะ เวลาดงกลาวใหถอวาคชก. เหนชอบและใหเจาหนาทดงกลาวอนญาตแกบคคลผขออนญาตได

จากกรณดงกลาวการพจารณารายงาน EIA ของ คชก. นน เมอ คชก. พจารณารายงาน EIA จนมมตเหนชอบกบรายงานฯ แลว สผ. จะแจงใหหนวยงานผอนญาตทราบถงผลการพจารณารายงาน EIA ของ คชก. เพอใหเจาหนาทซงมอ านาจตามกฎหมายนนๆ พจารณาอนญาตหรอตออายใบอนญาตพรอมทงน ามาตรการตามทเสนอไวในรายงานฯ ไปก าหนดเปนเงอนไขในการอนญาตหรอตออายใบอนญาตตอไป ดงแสดงในภาพท 4.3

ในการน คณคทลยา ศลารตน ผอ านวยการฝายสงแวดลอม การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (กนอ.) ไดใหรายละเอยดถงบทบาทของ กนอ. ในกระบวนการพจารณารายงาน EIA วา กนอ. เองมบทบาทหนาท 2 สวน คอเปนคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) ในการพจารณารายงาน EIA ของโครงการทต งอยในนคมอตสาหกรรมเพอใหความเหนในเรองผลการปฏบตงานดานสงแวดลอมของโครงการนนๆ ตามหลกเกณฑของ กนอ. รวมถงขอมลอนๆ ทเปนประโยชนในการพจารณาและหลงจากทรายงาน EIA ผานความเหนชอบจาก คชก. และ สผ. แจงมตการพจารณามายง กนอ. แลว ในฐานะหนวยงานอนญาต กนอ จะเปนผพจารณาอนญาตใหใชทดนเพอประกอบกจการโรงงานโดยน ามาตรการปองกนและแกไขผล กระทบสงแวดลอมและมาตรการตดตามตรวจสอบคณภาพสงแวดลอมทไดรบความเหนชอบตามรายงาน EIA มาแนบในเงอนไขทายใบอนญาต ตามทระบใน มาตรา 50 แหงพระราช บญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 และส าหรบโรงงานทไดรบพจารณาเหนชอบในรายงาน EIA แลวนน ในอดตมมาตรการก าหนดวาถาจะมการเปลยนแปลงรายละเอยดโครงการใดๆ ตองแจงให สผ. ทราบเพอน าเขาสกระบวนการพจารณาเหนชอบจาก คชก. กอนด าเนนการแตปจจบนเพอใหเปนไปตามมตของ คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต (กกวล.) จงไดแบงการพจารณาออกเปน 2 ขนตอน คอ ถาหนวยงานอนญาตเหนวาการเปลยน แปลงนนมผลดตอสงแวดลอมหรอเทยบเทากใหพจารณาอนญาตไดเลยแตถาหนวยงานอนญาต

71

พจารณาแลววาอาจจะกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมจงจะสงให สผ. พจารณา ซงในเรองน ผแทน กนอ. ใหความเหนวา

กนอ. ไดมการแตงตงคณะกรรมการพจารณาการประเมนผลกระทบสงแวดลอมเบองตน หรอ (Initial Environmental Examination: IEE) อยแลวจงน าเอาการพจารณาเปลยนแปลงนเขาสการพจารณาของคณะกรรมการ IEE เลยท าใหคณะกรรมการ IEE ของ กนอ. มหนาทในการพจารณา IEE และพจารณาการเปลยนแปลงรายละเอยดโครงการตาม EIA ส าหรบโครงการทท า EIA อยแลว โดยโครงการจะตองสงประเดนทจะเปลยนแปลงเขามาหารอท กนอ. กอนในเบองตนวาจะท าเปน IEE หรอตองท าเปนรายงานเปลยนแปลงฯ เพอยนไปท สผ. ซงคณะกรรมการ IEE ของ กนอ. เบองตนมเฉพาะพนทมาบตะพดตาม EIA ของนคมฯ ทก าหนดวาโรงงานในพนทมาบตะพดทไมไดท า EIA ตามกฎหมายนนตองท า IEE เพอให กนอ. พจารณาซงไดก าหนดเฉพาะนคมฯ RIL กบ นคมฯ เอเซย แต EIA ของนคมฯ มาบตะพด, ผาแดงและเหมราชตะวน ออกไมมขอก าหนดนแตเปนลกษณะของการขอความรวมมอซง กนอ. จะใหความเหนไปในขนตอนการขออนญาตวาใหไปท า IEE เพมเตมเพอเปนการเฝาระวงเพอพจารณาวากจการทจะท านนเปนอยางไร คาดวาจะเกดผลกระทบอะไรและจะมมาตรการอะไรในการลดผลกระทบนนเพอท กนอ. จะไดมขอมลเพอการก ากบดแล ซงการท า IEE ส าหรบทกโรงงานในนคมฯ ทไมไดก าหนดไวใน EIA น จะน ารองเฉพาะ 5 นคมฯ ในจงหวดระยองกอน

72

ภาพท 4.2: ขนตอนการพจารณารายงาน EIA ส าหรบโครงการของรฐ รฐวสาหกจ โครงการ

รวมกบเอกชน ซงตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร แหลงทมา: ส านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, ส านกงานนโยบายและแผน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2552

73

ภาพท 4.3 ขนตอนการพจารณารายงาน EIA ส าหรบโครงการทตองไดรบอนญาตจากทาง

ราชการและโครงการทไมตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร แหลงทมา: ส านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, ส านกงานนโยบายและแผน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2552

74

4.1.2.2 การประเมนผลกระทบดานสขภาพและการมสวนรวมของผมสวนไดเสยในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการทวไป

เปนททราบกนดวาทผานมาส าหรบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนน ประ เดนหลกทไดรบการน ามาพจารณาในแงของประเมนผลกระทบโดยใชหลกการทางวทยาศาสตรทสามารถตรวจวดไดคอเรองของสงแวดลอมทงทางดานของกายภาพและชวภาพแตส าหรบเรองของสขภาพหรอสงคมแลวนบวายงคงคลมเคลอ ไมชดเจนและเปนประเดนรอง ซงจากการสมภาษณผทมสวนเกยวของทงหมดในการศกษาครงน มความเหนไปในทางเดยวกนวาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการทวไปทผานมานนใหความส าคญกบประเดนของผลกระทบเชงสขภาพและสงคมโดยกระบวนการมสวนรวมของประชาชนคอนขางนอย ดงจะเหนไดจากความเหนของคณศรสวรรณ จรรยา นายกสมาคมตอตานสภาวะโลกรอน ทมบทบาทส าคญในการผลกดนใหเกดการปฏบตตามมาตรา 67 วรรค 2 อยางเปนรปธรรม ทกลาวถงการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมกอนหนารฐธรรมนญ พ.ศ.2550 วา ในเบองตนตามกรอบของพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต ป 2518 นน ประชาชนเรมมความตนตว แลกเปลยนเรยนรเรองสงแวดลอมกนแตกอยในแวดวงจ ากด คอเฉพาะกลม NGO และนกวชาการดานสงแวดลอมรวมถงภาคประชาชนทไดรบผลกระทบจากโครงการหรอกจกรรมทงของรฐและเอกชนแตโดยขอกฎหมายในขณะนนยงไมเปดกวางใหประชาชนไดเขามามสวนรวมมากนกจนกระทงมเหตการณปฏวต ในป พ.ศ. 2534 และในป พ.ศ.2535 มการยกรางพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมขนใหมซงคอนขางใหความส าคญกบกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชนมากขน โดยมการบญญตเรองการรบรองสทธของภาคประชาชนทรวมตวกนเปนสมาคม เปนมลนธ รบจดทะเบยนองคกรเอกชนดานสงแวดลอมอยางเปนทางการมากขนแตระเบยบทออกมารองรบกระบวนการมสวนรวมของประชาชนยงไมชดเจนยงใหน าหนกอยทบรษทเอกชนและบรษททปรกษาเปนหลกท าใหบรษททปรกษาเปนผก าหนดกลมประชาชนทเปนผมสวนไดเสยเองจงมกมการดงเฉพาะกลมคนทใหความเหนทเปนประโยชนกบโครงการมาเขารวมกระบวนการท าใหผทไดรบผลกระทบจรงๆ ถกมองขามไป

ในเรองประเดนการประเมนดานสขภาพนนคณศรสวรรณ ใหความเหนวา

เนองจากทผานมาพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมป พ.ศ.2535 เปนกฎหมายหลกในเรองสงแวดลอมแตเรองสขภาพยงไมมการพดถงมากนกนอกจากในแวดวง NGO สายสงแวดลอมและสขภาพและแวดวงนกวชาการในมหาวทยาลยทมการสอนดานสงแวดลอมและสขภาพจนกระทงมรฐธรรมนญพ.ศ.2550 แลวถงไดมการพดถงกนในมาตรา 67 วรรค 2 จงมการยกรางพระราชบญญตสขภาพแหงชาตป พ.ศ. 2550 ขนมาควบคไปกบ

75

รฐธรรมนญท าใหกระบวนการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพจงสอดคลองกบพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมปทเกดมาตงแตป พ.ศ. 2535 เรมมความสมบรณขององคาพยพตางๆ ทงเรองของสขภาพและสงแวดลอม

ดานความเหนของบรษทเอกชน คอ บรษท เหมราช พฒนาทดน จ ากด

(มหาชน) ซงเปนผพฒนาทดนและผพฒนานคมอตสาหกรรมรวมกบการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (กนอ.) ซงมหนาทตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทงส าหรบโครงการทวไปและโครงการทเขาขายอาจรนแรงตามมาตรา 67 วรรค 2 นน คณวรานล สพรรณกล ผจดการอาวโสฝายสงแวดลอม ความปลอดภยและอาชวอนามย ของบรษทฯ ใหความเหนเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนและการประเมนผลกระทบดานสขภาพวา

ทผานมากอนหนาทรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 จะประกาศใชและกอนทจะมเหตการณฟองรองทมาบตะพดเกดขนนนกระบวนการมสวนรวมของประชาชนคอนขางแตกตางอยางมากกบโครงการอาจรนแรงทตองท า EHIA ในแงของ EIA นนทผานมาเรามองในแงของผลกระทบกบสงแวดลอมทไมสามารถโตตอบ (Response) กบเราได ไมสามารถสะทอนความเหนกลบมาใหเราได การมสวนรวมกบประชาชนทผานมาจะเปนลกษณะทางกายภาพ เชน การชวยเหลอเกอกลกน มปฏสมพนธกนแบบไมซบซอน อาจจะสรปไดวาการท า EIA ทผานมาใหความส าคญกบเรองของคนและมตของสขภาพคอนขางนอย

ซงไมตางไปจากความเหนและขอเทจจรงจากหนวยงานภาครฐคอ คณรสรน

อมรพทกษพนธ นกวชาการสงแวดลอมช านาญการพเศษ หวหนาฝายพฒนาระบบฯ กลมพฒนาระบบและตดตามฯ ส านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมวา

ตามทพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตมาตรา 46 ก าหนดใหกระทรวงทรพยากธรรมชาตและสงแวดลอมโดย ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) จดท าแนวทางการจดท ารายงาน EIA นน ในเบองตน สผ. ไดก าหนดแนวทางการพจารณาผลกระทบเอาไว 4 ดาน ผลกระทบดานกายภาพ ดานชวภาพ ดานคณคาการใชประโยชนของมนษยและดานคณภาพชวตของมนษย ซงใน 2 ดานหลงนนไดผนวกการประเมนผลกระทบดานสขภาพเขาไปอยแลวโดยเฉพาะเรอง

76

สาธารณสขกบเรองอาชวอนามยแตในอดตนนประเดนเรองสขภาพอาจจะไมไดรบความส าคญมากนกเรยกวาเปนเพยงสวนประกอบซงไมใชสาระส าคญในการพจารณา ขอมลทใสเขามาในรายงาน EIA จะเปนลกษณะของขอมลสขภาพพนฐานในพนทตงโครงการแตปจจบนเมอสงคมเรมมความสนใจในเรองของสขภาพมากขนกมการพฒนาขนมาเปนล าดบจนถกผนวกเขาไปในทกบทของเลมของรายงาน EIA ในโครงการทวๆ ไปทง 35 ประเภทโครงการในทสด

ในสวนของการมสวนรวมของประชาชนนนคณรสรนใหความเหนวาในภายหลง

ถงแมจะมการแบงประเภทการท า EIA ส าหรบโครงการอาจรนแรงกบ EIA ส าหรบโครงการทวไปแตบรษททปรกษาเองกพยายามน าแนวทางของโครงการอาจรนแรงเขาไปท าใหมากขนเปนการตอบรบกระแสสงคม อยางเชน กระบวนการรบฟงความคดเหนของโครงการ EIA ทวไป เมอกอนไมไดใหขอมลดานสขภาพมากกเพมเขาไปแตขนตอนในการรบฟงความคดเหนจากผม สวนไดเสยอาจจะไมไดเขมงวดเทาโครงการอาจรนแรง เชน ไมไดมการนบจ านวนวนทก าหนดใหตองท าในขนตอนตางๆ

ในภาพรวมแลวปจจบนโครงการ EIA ทวไปกท าเรองของการประเมนผลกระ ทบดานสขภาพยกระดบขนไปเกอบเทากนกบโครงการอาจรนแรงแลวแตกตางแคความเขมงวดของกระบวนการแตกเปนเพยงการยกระดบโดยเจาของโครง การเอง ไมไดเปนไปตามขอบงคบ ซงประกาศก าหนดประเภทโครงการทตองจดท ารายงาน EIA ลาสดทก าหนดประเภทโครงการเปน 35 ประเภทนนไดใสรายละเอยดในทายประกาศดวยวาใหด าเนนการแนวทางกระบวนการมสวนรวมของประชาชนและการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทางสงคมในกระบวน การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ซง สผ. และ ธนาคารโลกไดรวมกนจดท าขนและแนวทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพในรายงานการวเคราะหผล กระทบสงแวดลอมททาง สผ. ไดจดท าขน

โดยแนวทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพส าหรบโครงการ EIA ทวไปนนใหท าตามบทท 4 ซงวาดวยแนวทางการประเมนผลกระทางสขภาพในรายงานการวเคราะหผล กระทบสงแวดลอมทกลาวถงกระบวนการในการกลนกรองโครงการ การก าหนดขอบเขตการ ศกษา การประเมนผลกระทบ การพจารณารายงานและการตดสนใจ จนถงการตดตามตรวจ สอบและประเมนผล ซงแตกตางจากรายงาน EHIA ทตองด าเนนการในครบถวนจนครบถงบทท 5 ตามแนวทางน

77

การจดท ารายงาน EIA ในสวนทเกยวของกบประเดนดานสขภาพนนควรจะตองจดท าโดยผทมความรและประสบการณหรอผมวชาชพทางดานสขภาพ เชน ระบาดวทยา พษวทยา การประเมนความเสยงตอสขภาพ เวชศาสตรชมชน เปนตน รวมทงใหความส าคญกบการมสวนรวมของประชาชนโดยมการประชมหารอรวมกบชมชนรวมทงหนวยงานทเกยวของเพอเปดโอกาสใหผทเกยวของไดเขามามสวนรวมใหขอเสนอแนะตอโครงการกอนถงขนตอนการตดสนใจในการพฒนาโครงการโดยทอยางนอยตองเปนไปตามหลกการดงน (คณะกรรมการสขภาพแหงชาต, 2552)

1) หลกประชาธปไตย คอ ตองรบรองและสงเสรมสทธประชาชนทกภาคสวน 2) หลกความเปนธรรมและเสมอภาค คอ ตองศกษาและวเคราะหถงผลกระทบ

ดานสขภาพทจะเกดขนกบประชาชนในแตละกลมชมชน โดยเฉพาะประชาชนกลมเสยง 3) หลกการใชขอมลหลกฐานอยางเหมาะสม คอ ตองระบและใชขอมลหลกฐาน

ทเปนจรงอยางดทสด โดยใชขอมลและเหตผลเชงประจกษจากสาขาวชาและวธการทหลากหลาย

4) หลกเปดเผยและโปรงใส คอตองมการบนทกและจดท ารายงานโดยนตบคคลทไมเปนผมสวนไดเสยเพอใหมนใจวามความเปดเผยและโปรงใส

5) หลกความเหมาะสมในทางปฏบต คอ ตองออกแบบใหเหมาะสมกบเวลาและทรพยากรทมอย

6) หลกการสขภาวะองครวม คอ ตองมองภาพรวมของปจจยทางสงคมและสง แวดลอมทก าหนดสขภาพหรอมผลกระทบตอสขภาพแบบเชอมโยงเปนองครวม

7) หลกความยงยน คอตองมนเนนใหเกดการพฒนาอยางยงยนและเปนไปตามหลกการปองกนไวกอนเพอปองกนผลกระทบทางลบทอาจเกดขนตอสขภาพของประชาชนทงในระยะสนและระยะยาว

นอกจากหลกการทกลาวมาแลวในการประเมนผลกระทบทางสขภาพในแตละขนตอนควรยดหลกการเฉพาะในแตละดาน ดงตารางท 4.3

78

ตารางท 4.3 หลกการเฉพาะในการประเมนผลกระทบดานสขภาพในขนตอนการประเมน ขนตอน หลกการเฉพาะ

1. การกลนกรองโครงการ การระบสงคมคามสขภาพ พนทและประชากรทออนไหว

2. การก าหนดขอบเขตของการศกษา การมดลยภาพระหวางหลกฐานทางวชาการของผลกระทบทอาจเกดขนกบความกงวลของผมสวนไดเสยเพอใหเหนประเดนชดเจนขนวาควรประเมนอะไร รวมทงกลไกการตรวจสอบเพอใหเกดดลยภาพ

3. การประเมนผลกระทบ ตองครอบคลมสขภาพทง 4 มต โดยใชหลกฐานทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ รวมทงควรมการคาดการณผลกระทบทจะเกดขนในอนาคต โดยทการประเมนผลกระทบทางกายและจตใจควรใหน าหนกกบหลกฐานเชงปรมาณ ขณะทการประเมนผลกระทบทางสงคมและปญญาควรใหนหนกกบหลกฐานเชงคณภาพ ในกรณทไมมขอมลและองคความรจากการศกษาวจยในประเทศ ควรใชขอมลและองคความรจากการศกษาวจยในตางประเทศ

4. การพจารณารายงานและการตดสนใจ การพจารณาใหครอบคลมประเดนตางๆ และการสวนรวมของภาคสวนใหครบ โดยตองมการเตรยมการมากอนในดานขอมลพนฐาน

5. การตดตามตรวจสอบและประเมนผล ตดตาม ตรวจสอบวามาตรการ เงอนไข ในการปองกนและลดผลกระทบไดถกน าไปปฏบต การคาดการณเกยวกบผลกระทบและมาตรการเพอลดและปองกนทจดเตรยมไวนนมความถกตอง เหมาะสม ผลกระทบตอสขภาพทงเชงบวกและเชงลบเปนไปตามการคาดหมาย

แหลงทมา: ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม: 2556

ในขณะทคณคทลยา ศลารตน ผอ านวยการฝายสงแวดลอม การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (กนอ.) มความเหนไปในทางเดยวกบผแทนจากส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) คอ “เรองของสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวด ลอมส าหรบโครงการทวไปนนมระบอยแลวในหวขอท 3 และ 4 คอ ดานคณคาการใชประโยชนของมนษยและดานคณภาพชวตของมนษย”

79

4.1.3 ปญหาและอปสรรคของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ขอจ ากด / ปญหาอปสรรค ในทางปฏบตของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

ปจจบนทสมควรมการแกไขปรบปรงนน ทผานมาหลายภาคสวนไดมการวพากษ พดคย หาขอ เสนอแนะเพอการปรบปรงมาเปนระยะๆ แตดเหมอนวาปญหาดงกลาวยงคงไมมการพฒนาหรอเปลยนแปลงไปเทาทควร ดงจะเหนไดจากในทกๆ การประชม หารอ เสวนาวาดวยเรองการปฏรประบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจะกปลวงมา สงคมและนกวชาการสงแวดลอมของไทยกยงคงวนเวยนกนอยในเรองเดมๆ อาท ความลาชาในกระบวนการพจารณารายงานฯ มาตรฐานในการพจารณารายงานฯ ความสมพนธระหวางนตบคคลผมสทธท ารายงานฯ กบเจา ของโครงการและ การตดตามผลการปฏบตตามมาตรการของโครงการทไดรบอนมตเหนชอบในรายงานฯ และการก าหนดอายของรายงานฯ เปนตน ซงสามารถสรปได ดงน

4.1.3.1 เรองความลาชาในกระบวนการพจารณารายงานฯ ในประเดนเรองความลาชาในกระบวนการพจารณานคอนขางไดรบการวพากษ

วจารณพอสมควรในบรรดาผทมสวนเกยวของทงหลายแตอยางไรกดยงอาจเปนขอถกถยงกนไดวาลาชาจรงหรอไม หรอลาชาในมมมองของใครแตไมวาจะอยางไรการพจารณาโครงการทลาชาเกนไปไมวาจะเปนโครงการของรฐหรอเอกชนยอมไมเปนผลดตอฝายใด ในอกมมหนงอาจจะเปนไปเพอความรอบคอบแตหากพจารณาแลววาโครงการใดอาจกอใหเกดผลกระทบแลวแทนทจะพยายามแกไขเพอใหผานการพจารณาถงแมจะใชเวลายาวนาน คณะกรรมการผช านาญการควรใชหลกวชาการทางสงแวดลอมในการตดสนใจพจารณาไมเหนชอบในโครงการบางโดยไมจ าเปนตองพจารณาในหลายๆ รอบ

ทงนผลจากการสมภาษณผทเกยวของในเรองนโดยตรงทง 2 ทานนนตางมความเหนทแตกตางกนตามมมมองของหนวยงานตนเอง คอ ผแทนของ สผ. ในฐานะหนวยงานภาครฐซงรบผดชอบโดยตรงในการประสานงานและด าเนนกระบวนการพจารณารายงาน ทงในฐานะของประธานคณะกรรมการผช านาญการฯ (เลขาฯ สผ.) และ ตวส านกงานฯ เองในฐานะฝายเลขาฯ ของ คชก. ในแตละกลมประเภทโครงการฯ กยนยนถงขนตอนและระยะเวลาในการพจารณารายงาน วามการก าหนดไวตามกฎหมายอยแลวแตสวนใหญความลาชามกเกดขนในขนตอนทเจาของโครง การฯ น าผลการพจารณาแกไขเพมเตมของ คชก. กลบไปศกษาเพอน า มาเสนออกครงซงตรงนไมไดก าหนดเวลาท าใหลาชาแตเวลามองในมองภาพรวมจะบอกวากระ บวนการพจารณาลาชา โดยระบวา

เจาของโครงการและบรษททปรกษาฯ มกจะกลาววากระบวนการพจารณา EIA ลาชาแตความเปนจรงกรอบการพจารณา EIA มระยะเวลาก าหนดชดเจนคอเมอ สผ. ไดรบรายงาน EIA แลวมเวลาในการพจารณาและน าเสนอตอ คชก. 30 วน และ คชก. มเวลาพจารณา 45 วน เมอ คชก. พจารณาเหนชอบแลว

80

สผ. จงสงผลการพจารณาใหหนวยงานอนญาตด าเนนการตอไป ในกรณท คชก. มมตไมเหนชอบ สผ. จะสงผลการพจารณาใหเจาของโครงการทราบเพอปรบแกไข/เพมเตมขอมลตามท คชก. ใหความเหนเพอสงกลบมาพจารณาอกครงหนง ซงการพจารณาในรอบทสองน คชก. จะมเวลาในการพจารณาฯ 30 วนซงถานบเวลาในการท างานทงของ สผ. และ คชก. มากทสดคอ 2 รอบการพจารณานนจะใชเวลาทงสนประมาณ 105 วนแตทมองวากระบวนการพจารณาลาชานนเนองจากเมอ คชก. มมตไมเหนชอบกบรายงาน EIA ในการพจารณารอบแรกและสงขอเสนอแนะใหเจาของโครงการท าขอมลเพมเตมนน บางครงจะหายไปนานกวาจะสงเลมรายงานฯ มาใหพจารณาเพราะไมมการก าหนดระยะ เวลาวาตองสงรายงานฯ กลบเขาสกระบวนการพจารณาภายในระยะเวลากวนแตเมอสงรายงานฯ กลบมาแลวคชก. กจะพจารณาตามกรอบเวลาทก าหนดแตพอนบเวลารวมกจะดวาทงกระบวนการมความลาชากลายเปนอปสรรคในการพฒนาโครงการฯ

เพอแกปญหาในรองน สผ. เคยมแนวคดจะก าหนดเวลาในการตอบกลบความ

เหนของ คชก. เพอใหสามารถก าหนดไดวาทงกระบวนการของการพจารณารายงาน EIA นใชเวลาทงหมดกวนแตการก าหนดเวลาในการตอบประเดนของ คชก. นนท าไดคอนขางยากเพราะบางครงความเหนและขอเสนอแนะจาก คชก. ทเจาของโครงการไดรบกลบไปนนตองใชเวลาในการหาค าตอบนานโดยเฉพาะถาเปนโครงการขนาดใหญและซบซอน เชน โครงการพฒนาแหลงน า เปนตน แตถาเปนโครงการทวๆ ไปทไมซบซอนและสามารถตอบกลบความเหนของ คชก. กลบมาไดเรว กระบวนการในการพจารณากไมลาชาเพราะมกฎหมายก าหนดอยแลว

ในดานของเอกชนซงเปนเจาของโครงการผเสนอรายงานเขาสการพจาณามองในมมทแตกตางวาถงแมระยะเวลาในการพจารณาจะมการก าหนดไวชดเจนส าหรบ คชก. ในการพจารณาและใหความเหนแตบางครงความเหนของคชก. นนไมไดอยในกรอบของการศกษาท าใหความเหนของ คชก. ทใชเวลาในการพจารณาเพยง 45 วนและเวลาในการประชมเพยงไมถงชวโมงนนบางครงท าใหเจาของโครงการฯ ตองน ากลบไปศกษาใหมทงหมดทงทบางครงไมไดอยในกรอบของการศกษาตงแตแรกซงเมอออกมาเปนความเหนของ คชก. แลวเจาของโครงการมกตองท าตามอยางหลกเลยงไมไดเพอใหรายงานฯ ไดรบความเหนชอบในทสดโดยไมลาชายงขนไปเพราะหมายถงความเสยหายทางธรกจ ตามความเหนดงน

ระบบการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเปนสงทผประกอบ การคนเคยอยแลวไมไดมองวาเปนอปสรรคในการพฒนาโครงการแตอยางใดแตทมปญหาคอเรองของระยะเวลาในการพจารณาซงเปนขนตอนเดยวทไม

81

สามารถควบคมไดถงแมจะมกรอบระยะเวลาในการพจารณาของ คชก. ก าหนดแนนอนแตเมอมความเหนซงเปนเรองทซบซอนมาจาก คชก. ท าใหบรษทฯ ตองกลบไปศกษาเพมเตมคอนขางเยอะทงทในขนตอนศกษาบรษทฯ กพยายามมองใหครอบคลมแลวตามกรอบทกฎหมายใหศกษาแตบางความเหนมลกษณะทเฉพาะเจาะจง (subjective) มากๆ ตามมมมองของ คชก. แตละทานซงเมอไดรบความเหนมากจ าเปนตองไปหาค าตอบใหไดแตบางครงความเหนนนไมไดอยในขอบเขตทก าหนดใหศกษาซงเปนอกหนงปจจยของความลาชาคอการทกรอบการพจารณาไมมความชดเจนท าใหความคดเหนทไดออกมาอยนอกเหนอกรอบทกฎหมายก าหนดใหศกษาและบางครงจากความเหนสนๆ ของ คชก. แตโครงการตองไปศกษาเพมเตมอยางมาก ใชเวลานานและเมอมการศกษาเพมกตองไปปรบกรอบการท างานกบบรษททปรกษาฯ และมเรองของงบประมาณเขามาเกยวของดวยท าใหตองลาชามากขนเพราะเปนการท างานนอกแผน

โดยสรปแลวเรองความลาชาในกระบวนการพจารณารายงานฯ กยงคงเปนประ เดนทไดรบการวพากษโดยยงไมมขอสรปตอไป ขนอยกบวาผทวพากษนนก าลงยนมองอยในมมของใครหรอสวมหมวกใบไหนในการมองเทานนเอง

4.1.3.2 มาตรฐานในการพจารณารายงานฯ ประเดนนจะกลาวถงมาตรฐานใน 2 ดานดวยกนคอ มาตรฐานในการพจารณาท

แตกตางกนระหวางโครงการของรฐกบโครงการของเอกชนและประเดนในเรองมาตรฐานของคณะกรรมการผช านาญการในการพจารณารายงาน ดงน

1) มาตรฐานในการพจารณาทแตกตางกนระหวางโครงการของรฐกบ โครงการของเอกชน

ทผานมาจากการทมการแบงชดของคณะกรรมการผช านาญการในการพจารณารายงานฯ ระหวางโครงการของรฐกบโครงการของเอกชนดวยเหตผลทวาโครงการเอกชนไมตองขอความเหนชอบจากคณะรฐมนตรนน ท าใหเกดค าถามมาตลอดในเรองของการพจารณาแบบ 2 มาตรฐาน ส าหรบโครงการประเภทเดยวกน เชนโครงการบานจดสรร หรอ โครงการโรงไฟฟา โดยโครงการเอกชนเอกชนมองวา คชก. ชดของตนนนเขมงวดกวา ในขณะทโครงการของรฐเองกมองโครงการรฐเขมงวดมากกวาและไมสามารถก าหนดเวลาแลวเสรจไดดวยเพราะการพจารณานนยดในหลกการทวาโครงการขนาดใหญทกอใหเกดผลกระทบสงมกเปนโครงการของรฐและโครงการของรฐนนใชภาษของประชาชนจงตองพจารณาใหรอบคอบ (ปารชาต ศวะรกษ, 2547. 22) และตองไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร จงไมมกรอบระยะเวลาก าหนดท าใหพจารณาไปไดเรอยๆ เพอใหรอบคอบทสด

82

ในสถานการณปจจบนนน ไมวาจะเปนโครงการของรฐหรอของเอกชนลวนแลวแตพฒนาศกยภาพใหสามารถกอใหผลกระทบขนาดใหญใหกบสงแวดลอม ชมชน และสงคมไดทงสน หลายโครงการถอเปนโครงการของเอกชนตามโครงสรางผถอหนหรอทเกดจากการแปรรปหนวยงานของรฐ เชน การขดเจาะน ามนและกาซธรรมชาตตางๆ แตขนาดของผล กระทบจากโครงการเหลานเปนกระทบระดบชาตเลยทเดยว ดงนนนอกจากการแกปญหาในเรองการยบรวมคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) ในการพจารณารายงานโดยไมแบงวาเปนโครงการของรฐหรอเอกชนแตแบงตามประเภทของโครงการแลวอกเรองทควรท าคอการแบงการพจารณาอนมตตามระดบของผลกระทบทจะเกดขน โดยในเรองของการยบรวม คชก. นน ผแทนของ สผ. ไดใหขอมลไวดงน

จากเดมจนถงตนป พ.ศ. 2556 คชก.มทงสน 10 ชด แบงตามประเภทโครงการ และแบงเปนชดโครงการของรฐฯ กบโครงการของเอกชนเนองจากกระบวนการพจารณาตามกฎหมายแตกตางกน ถาเปน คชก.ชดโครงการเอกชนนนจะสามารถใหความเหนชอบตอรายงานฯ ไดเลยแตส าหรบโครงการของรฐฯ นน คชก.จะใหความเหนแลวตองสงให คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต (กกวล.) เสนอเขาคณะรฐมนตรเพอพจารณาเหนชอบโครงการ การแบงชดของ คชก. ในการพจารณานท าใหบางครงมาตรฐานการพจารณาตางกน คณะกรรมการสง แวดลอมแหงชาต จงมมตใหปรบปรงค าสงแตงตง คชก. เมอตนป พ.ศ. 2556 ทผานมาตอนนจงไมมการแยกวาเปนโครงการของรฐหรอของเอกชนแตเปนการพจารณาตามประเภทโครงการฯ เพอตดปญหาเรองมาตรฐานการพจารณารายงานฯ ทแตกตางกนออกไป

2) มาตรฐานของคณะกรรมการผช านาญการในการพจารณารายงานฯ มาตรฐานของ คชก.ถกตงค าถามจากสงคมมาตลอดและยงไมสามารถคล

คลายประเดนนไดไมวาจะเปนเรองแนวทางการพจารณาของ คชก. แตละทานทแตกตางกนและยงไมมแนวทางทเปนบรรทดฐานดยวกน, คชก. บางทานมาจากหนวยงานทมบคลากรสนบสนน แตบางทานเปนเปนนกวชาการจากสถาบนอนๆ ทมหนาทประจ าท าใหไมมเวลามากพอในการพจารณารายงาน, คชก. ไมมขอมขอมลดานสงคมของโครงการและไมมเวลาในการลงพนทเพอใหไดขอมลทแทจรง, คชก. พจารณาแยกสวนตามความเชยวชาญเฉพาะดานของแตละทานท าใหผลการพจารณาไมเชอมโยง, คชก. ขาดการพจารณาขอมลรอบดานจากการชแจงของเจา ของโครงการฯ หรอบรษททปรกษาเนองจากเวลาทจ ากด เปนตน

ซงเรองนคณศภกจ หนงในคณะกรรมการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (กอสส.) ใหความเหนไวนาสนใจวา

83

ทผานมาเมอรายงานฯ ผานการพจารณาเหนชอบจาก คชก. มาถงขนการพจารณาใหความเหนประกอบของ กอสส. แลวนน ทาง กอสส. ยงคงพบขอ ผดพลาดในดานเทคนคทส าคญในหลายประเดน เชน การพจารณาขยายก าลงการผลตของบางโครงการทผานการเหนชอบจาก คชก. ทงทมคามลพษเกนมาตรฐานแตเหตผลทชแจงคอเมอขยายโครงการแลวคาทเกนมาตรฐานนนจะเกนนอยลงจงพจารณาใหความเหนชอบ ซง กอสส. เหนวาไมถกตองเพราะการทคามลพษเกนมาตรฐานคอการท าผดกฎหมายทตองแกไขไมใชเปนเหตผลทจะน ามาขอขยายโครงการหรอกรณของโรงไฟฟาถานหนแหงหนงทผานความเหนชอบจาก คชก. ทงทในการประเมนผลกระทบนนไมมการศกษาในเรองสารปรอทเลยทงทจากการศกษาโรงไฟฟาถานหนในอเมรกานนพบวาเปนแหลงปลดปลอยสารปรอทมากทสดในประเทศ เพราะฉะนนในประเทศไทยกเชนกนตองมการปลอยสารปรอทแนนอนจะมากหรอนอยเทานนเองแตโรงงานนไปตรวจถานหนแค 1 ชดแลวผลออกมาวาไมสามารถตรวจจบได (N/A) ซง กอสส. มค าถามกบคณภาพของเครองมอและความถซ าในการตรวจแตคชก.ยอมรบได

กรณนจงเปนทมาของค าถามในเรองมาตรฐานความสามารถของ คชก.

เพราะโดยบทบาทแลว คชก. ยอมตองไดรบการเชอถอและเปนทพงของประชาชนและสงคมในการใหความเหนทางวชาการและเทคนคทครอบคลมรายละเอยดในการพจารณาผลกระทบใหรอบดานทสดแตกลบมความผดพลาดในการพจารณาเกดขน ในกรณทเปนโครงการอาจรนแรงซงมคณะกรรมการอสระฯ ซงมหนาทใหความเหนประกอบท าการตรวจสอบรายงานอกชนหนงกสามารถชวยไดในการตรวจสอบซ า (ทงๆ ท กอสส. ไมควรตองท าหนาทซ าซอนกบ คชก.) แตส าหรบรายงาน EIA ส าหรบโครงการทวไปแลว เมอไดรบความเหนชอบจาก คชก. แลวกถอวาเสรจสนขนตอนของการพจารณา ดงนนมาตรฐานหรอความสามารถของ คชก. ยอมเปนหวใจส าคญของกระบวนการพจารณาเชนกน

ในขณะท สมาคมตอตานสภาวะโลกรอนมความเหนในเรองของคณะ กรรมการผช านาญการวาควรมผแทนจากภาคสวนของผมสวนไดเสยทรอบดานไมใชแคนก วชาการจากสถาบนการศกษาเทานน ควรมนกวชาการจาก NGO หรอภาคเอกชนบางเพอใหเกดความเหนทหลากหลายและรอบดานมากกวาปจจบน ซงสอดคลองกบความเหนในขางตน

84

4.1.3.3 ปญหาความสมพนธระหวางนตบคคลผมสทธจดท ารายงานฯ กบเจาของโครงการ

พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตก าหนดใหเจาของโครงการมหนาทในการจดท ารายงานฯ โดยการจางนตบคคลผมสทธจดท ารายงานฯ หรอทเรยก วาบรษททปรกษาซงไดรบอนญาตจาก สผ. โดยทปจจบนนมอย 65 รายทงทเปนบรษทเอกชนและสถาบนการศกษา การทบรษททปรกษาฯ รบจางเจาของโครงการในการท ารายงานฯ นนท าใหเกดค าถามเรองความโปรงใส ความอสระและความนาเชอถอของขอมลเนองจากความ สมพนธในเชงผวาจางกบผรบจางนนเปนธรรมดาอยเองทผรบจางยอมตองท าทกวถทางใหผ วาจางพอใจจนบางครงเหตผลทางธรกจอาจมความส าคญเหนอกวาเหตผลในทางวชาการกเปนไปได มขอเสนอจากหลายฝายใหตงหนวยงานกลางขนมาเพอท าหนาทประสานงานในการจดจาง ซงจากการศกษาขอมลและจากการสมภาษณพบวาทกฝายมความกงวลในเรองนคลายคลงกนเพยงแตแนวทางในการแกไขนนคงท าไมไดงายนกเนองจากเปนเรองของขอกฎหมาย

ซงตรงกบขอเสนอของสมาคมตอตานสภาวะโลกรอนวาควรใหบรษททปรกษาฯ มความเปนอสระจากความสมพนธในเชงผวาจางกบลกจางกบเจาของโครงการโดยใหมหนวยงานกลางเปนผวาจางโดยตรงเพอจะไดขอมลทเปนจรงตามหลกวชาการ เนองจากระบบปจจบนทบรษทปรกษาฯ ท าสญญากบเจาของโครงการนนมกจะมเงอนไขในการช าระคาใชจายงวดสดทายเมอรายงานฯ ไดรบความเหนชอบจาก คชก. ดงนนบรษททปรกษาฯ จงตองพยายามทกวถทางทจะสรางความชอบธรรมใหโครงการผานความเหนชอบดวยเหตผลทางธรกจซงบางครงอาจสวนทางกบขอเทจจรงทางวชาการ ทางสมาคมฯ ใหความเหนวา

กฎหมายก าหนดวาการท ารายงานฯ เปนภาระหนาทของเจาของกจการท าใหเจาของกจการไปวาจางบรษททปรกษาไมวาจะเปนเอกชนหรอสถาบนการ ศกษาใหมาด าเนนการเพราะฉะนนโดยนยยะของผวาจางและผรบจางนนอยาง ไรเสยการศกษาตองตอบสนองผวาจางอยแลวตามวตถประสงคคอเพอใหไดรบการอนมตจาก คชก. และหนวยงานอนญาตเพราะฉะนนการศกษาจงไมน าไปสการสรางความสมดลยของเหตและผลทศกษาเพราะจะเกดความโนมเอยงจากผศกษาและน าไปสการไมไดรบการยอมรบจากประชาชนและเปนทมาของความขดแยงทเกดขนระหวางเจาของโครงการกบประชาชนในพนทแมจะผานความเหนชอบจาก คชก. ผพจารณารายงานฯ และไดรบอนญาตโครงการแลวกตาม

ซงเรองนคณรสรนมความเหนวาถาจะมการเปลยนแปลงจ าเปนตองมการแก

กฎหมายซงเปนเรองทตองใชเวลา ในระหวางน สผ. จงพยายามทจะควบคมคณภาพของบรษททปรกษาฯ โดยปจจบนคชก. ชดพจารณาผมสทธท ารายงานฯ ไดก าหนดใหผเสนอขอเปน

85

ผช านาญการดานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมรายใหมตองเขารบการสมภาษณดวย รวม ถง สผ. ไดมการก าหนดแนวทางการท ารายงานฯ ใหชดเจนขนและมการประชมหารอรวมกนระหวาง สผ. / คชก. และ บรษททปรกษาฯ เพอวเคราะหปญหาและอปสรรคเพอพจารณาแนวทางแกไขรวมกน

โดยทคณวรานล ผแทน บรษทเอกชน ในฐานะเจาของโครงการเองกลาวถงความกงวลในแงกลไกการท างานและความคลองตววา

เอกชนพรอมทจะปฏบตตามขอก าหนดทออกมาอยางเหมาะสมแตทงนทงนนตองมกรอบการท างานทชดเจนและคลองตวในรปแบบของเอกชนเพอไมใหเปนอปสรรคในการด าเนนธรกจ อาท ระยะเวลาในการสรรหาบรษททปรกษาฯ หลงจากทเจาของโครงการฯ ยนความจ านงเขาไป กลไกการประกวดราคา การพจารณาบรษททมความเชยวชาญเฉพาะดานส าหรบโครงการแตละประเภท เปนตน

ในขณะผแทน กรรมการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (กอสส.) มความเหน

ไปในทางเดยวกบผใหขอมลสวนใหญ คอ การจางบรษททปรกษาในการจดท ารายงานฯ ควรเปนการจางผานหนวยงานกลางของรฐไมใชการจางผานเจาของโครงการซงถาท าแบบนจะเปนการรวบรวมผเชยวชาญในสาขาตางๆ ใหอยในการดแลของหนวยงานของรฐไมใชไปอยตามบรษททปรกษา ตวอยางเชน การท างานของประเทศเนเธอรแลนดทมการตงหนวยงานอสระดานสงแวดลอมขนมาเรยกวา EIA Commission มกรรมการประมาณ 10 คน และมการรวบรวมผเชยวชาญดานตางๆ เปนการรวมศนย โดยทส านกงานนมเจาหนาทจ านวนไมมากแตมรายชอของนกวชาการ ผเชยวชาญและบรษททปรกษาจากทวประเทศ เมอมโครงการพฒนาใดเกดขน ส านกงานฯ จะแตงตงคณะท างานขนมาดแลโครงการนตงแตตนจนจบ โดยคณะท างานจะมอายเทาอายของโครงการโดยมกรรมการของส านกงานฯ ไปท างานดวยประมาณ 1 หรอ 2 คน แลวเลอกผเชยวชาญจากรายชอทมอยและมเจาหนาทของส านกงานไปเปนคณะท างานดวย 2 หรอ 3 คน คณะท างานนจะตดตามตงแตขนตอนของการน าเสนอขอบเขตการศกษา (Public Scoping) จนถงกระบวนการตดสนใจ โดยคณะท างานนจะเขยนความเหนสดทายเกยวกบโครง การกอนเสนอเขาสการพจารณาของกรรมการและสงใหหนวยงานอนญาตตดสนใจอกครง ซงส านกงานจะมการจดท ารายงานประจ าป (Annual Report) เพอรายงานใหสงคมทราบวาในแตละปส านกงานรบโครงการเขามาพจารณาจ านวนกโครงการ มการประเมนอยางไรซงเปนการรบผดชอบ (Accountability) ของส านกงานเองทตองชแจงกบสงคมไดวาหนวยงานนนท างานอะไรอยและมความส าคญอยางไร

86

โดยสรปแลวเรองความสมพนธในเชงผวาจางกบผรบจางระหวางเจาของโครงการกบนตบคคลผมสทธท ารายงานกยงคงเปนค าถามทยงไมสามารถเรยกความเชอมนจากสงคมไดวารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทจดท ามานนเปนไปเพอปกปองผลประโยชนของสงแวดลอมและสงคมหรอเพอปกปองผลประโยชนของผพฒนาโครงการ

4.1.3.4 การตดตามผลการปฏบตตามมาตรการของโครงการทไดรบอนมตเหนชอบในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

จากการสมภาษณผทมสวนเกยวของในฐานะหนวยงานผอนญาตและหนวยงานผก ากบดแลพบวาเรองนยงไมมผรบผดชอบหลกและเปนหนงในปญหาระยะยาวเนองจากในการพจารณาเหนชอบรายงานฯ นนเมอคาดการณวาจะมผลกระทบใดๆ เกดขนทางเจาของโครงการโดยบรษททปรกษาฯ จะท าการก าหนดมาตรการในการปองกนหรอลดผลกระทบและมาตรการในการตรวจตดตามฯ เอาไวเพอใหมนใจวาผลกระทบนนไดรบการปองกนเพอลดลงใหนอยทสดรวมถงมการตรวจตดตามในระยะเวลาทเหมาะสม ซงเมอ คชก. พจารณาวามาตรการตางๆ นนเหมาะสมแลวจงจะพจารณาเหนชอบซงขนตอนทเปนหวใจทส าคญทสดตลอดระยะเวลาการด าเนนงานของโครงการฯ เพอใหบรรลประสงคในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมอยางแทจรงคอการคาดการณผลกระทบและหามาตรการปองกน/ลดผลกระทบและมาตรการในการตรวจตดตามทเหมาะสม ในขณะทความเปนจรงดเหมอนวาทผานมาทกภาคสวนมงความสนใจไปทการจดท าและการพจารณารายงานฯ คชก. เองกพยายามพจารณาวามาตรการทน าเสนอนนเหมาะสมและสามารถทจะลดผลกระทบไดจรง หนวยงานอนญาตกรอผลการพจารณาจาก คชก. เพอน ามาตรการฯ ทเหนชอบแลวมาแนบในเงอนไขใบอนญาต ในขณะทเจาของโครงการเองมองวารายงานฯ ทไดรบความเหนชอบจาก คชก. แลวถอวาประสบความ ส าเรจ เปนใบเบกทางในการไดมาซงใบอนญาตในการเรมโครงการได ในขณะทมาตรการทก าหนดไวกท าบางไมท าบางเพราะมกจะไมมบทลงโทษและไมมการตรวจสอบอยางจรงจงและตอเนองนอกจากจะเกดเหตรองเรยนจากประชาชนหรอผไดรบผลกระทบเปนครงคราวไปซงบทลงโทษทไดรบกมกจะเปนการตกเตอนใหปฏบตตามมาตรการเทานนซงเปนเรองทเจาของโครงการตองปฏบตอยแลวไมควรนบเปนบทลงโทษแตอยางใด การทกระบวนการตดตามตรวจ สอบการปฏบตตามมาตรการลมเหลวนนกเรยกไดวาการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทท ามากไมมประโยชนอะไรเลย

ปญหานไมใชเรองใหมและไมใชเรองเลกแตเปนเรองทนากงวลวาเรองทส าคญขนาดน ไดรบการพดถงกนมากขนาดนกลบไมไดรบการแกไขมาเปนเวลานบ 10 ป แมแตจะหาผรบผดชอบหลกยงไมสามารถท าได ดงจะเหนไดจากความเหนของผแทนส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมวาหลงจากรายงาน EIA ไดรบความเหนชอบจาก คชก. และไดรบอนญาตใหด าเนนโครงการจากหนวยงานอนญาตแลว คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต (กกวล.) ก าหนดใหเจาของโครงการตองสงรายงานการปฏบตตามมาตรการฯ กลบมา

87

ท สผ. และหนวยงานอนญาตปละ 2 ครง หนาทของ สผ. เปนเพยงการก ากบตดตามผลการปฏบตตามมาตรการฯ เพอน ามาพฒนาระบบ EIA หรอไวเปนขอมลประกอบในกรณทโครงการนนจะมการเปลยนแปลงมาตรการทก าหนดไวในรายงาน EIA หรอเมอมการรองเรยนแตไมมอ านาจในการลงโทษ การลงโทษจะตองเปนหนาทของหนวยงานอนญาตซงน าเอามาตรการนไปก าหนดเปนเงอนไขแนบทายการอนญาต ปญหาของ สผ. คอเรองของอตราก าลงในสวนของการตดตามฯ ซงมประมาณ 15 คน ทตองรบผดชอบดโครงการทอนมตไปทกๆ โครงการ บางปอาจมเปนพนโครงการ บางปอาจจะเปนหลกรอย ดงภาพท 4.4 ซงเจาหนาทไมสามารถพจารณาไดทนบางครงจงตองจางบรษททปรกษามาชวยตรวจเลมรายงานการปฏบตตามมาตรการฯ

ตารางท 4.4 สรปจ านวนรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทผานความเหนชอบ โดย

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมป 2554 – ม.ค. 2556 (โครงการ) ประเภทโครงการ ป 2554 ป 2555 ป 2556 บรการชมชน 259 207 137 ปโตรเลยม 16 10 7 เหมองแร 62 39 11 พลงงาน 42 25 8 คมนาคม 3 6 2 อตสาหกรรมปโตรเคม 34 33 7 อตสาหกรรม 33 35 16 รวม 449 355 188

แหลงทมา: เวปไซต ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สบคน

วนท 12 มถนายน 2556 http://www.onep.go.th/eia/index.php?option=com_ content&view=article&id =56& Itemid =114

ทางสมาคมตอตานสภาวะโลกรอนเองมความเหนสอดคลองในเรองความลมเหลว

ของกระบวนการในการตดตามการปฏบตตามมาตรการฯ ในรายงาน EIA วาเปนเพราะกฎหมายไมไดระบหนาทไวชดเจนวาหลงจากไดรบการอนมตรายงานฯ ไปแลวหนวยงานไหนจะเปนผตรวจตดตามการปฏบตตามมาตรการ ในขณะท สผ. เองกมเพยงหนวยงานเลกๆ ทมเจาหนาทไมกคนท าใหไมสามารถตดตามโครงการทไดรบอนมตเหนชอบรายงานฯ ออกมาปละ

88

เกอบพนโครงการได สวนหนวยงานผอนญาตทมหนาทตองตดตามตรวจสอบเองกมลกษณะของประโยชนทบซอนเพราะเปนผอนญาตโครงการนนเองจงคอนขางเปนไปไดยากทจะใหหนวยงานอนญาตไปตรวจประเมนเองและชวาโรงงานทตวเองก ากบดแลท าผดเพราะเปนการฟองถงประสทธภาพในการก ากบดแลของตนเองท าใหการตรวจตดตามฯ ไมบรรลผล

ในขณะท การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (กนอ.) ในฐานะหนวยงานอนญาตผมหนาทตองน ามาตรการฯ ทไดรบความเหนชอบไปก าหนดเปนมาตรการแนบทายใบอนญาตพรอมทงก ากบดแลใหโครงการปฏบตตามาตรการฯ นนมความเหนตางในเรองนเพราะเชอมนวาหนวยงานของตนนนปฏบตหนาทไดเตมประสทธภาพแลว โดยระบวา

กนอ. ในฐานะหนวยงานอนญาต มกระบวนการในการตรวจสอบตดตามการปฏบตตามมาตรการฯ ของโรงงานทไดรบความเหนชอบในรายงาน EIA ทตงอยในนคมอตสาหกรรมซงปจจบนมอยไมถง 400 โรงงานจากจ านวนโรงงานทงหมดประมาณ 3,000 กวาโรงงาน โดยท กนอ. ท าในรปแบบของการมสวนรวมดวยการแตงตงคณะกรรมการขนมาซงประกอบดวย รองผวาการ กนอ. ทรบผดชอบนคมอตสาหกรรมทโรงงานแหงนนตงอย เปนประธานคณะกรรม การฯ และกรรมการประกอบดวยผแทนของผมสวนไดเสยทกภาคสวน อาท อตสาหกรรมจงหวด, องคกรปกครองสวนทองถน, ส านกงานทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด, ผน าชมชน, ผแทนชมชน, ผแทนสถานประกอบการทต งอยในนคมนนๆ เปนตน โดยจดใหมการประชมขนทก 6 เดอน ตามวาระทก าหนดใหตองสงรายงานผลการปฎบตตามมาตรการฯ ใหกบส านกงานนโยบายและแผนฯ ในรปแบบทใหโรงงานไดน าเสนอผลการปฎบตตามมาตรการฯ ดงกลาวใหกบผทเกยวของรบทราบเพอเปดเผยขอมลทเกยวของกบผลกระทบดานตางๆ และเปดโอกาสใหทกภาคสวนไดแลกเปลยนความคดเหน หรอขอเสนอแนะในกรณตางๆ ซงทผานมาไดรบความรวมมอจากผประกอบการดวยดมาโดยตลอด

อยางไรกด กนอ เปนเพยงหนงในหนวยงานอนญาตเทานน มโรงงานทต งในนคม

อตสาหกรรมเพยง 400 โรงงานทเขาขายตองจดท ารายงาน EIA ในขณะทมรายงาน EIA ไดรบการพจารณาเหนชอบไปกวาปละพนโครงการ ทผานมาโครงการทไดรบความเหนชอบในราย งาน EIA ทตงอยในนคมอตสาหกรรมอาจไมคอยเปนขาวถกรองเรยนเรองการไมปฏบตตามมาตรการเพราะโรงงานทต งอยในนคมฯ นนอนมานไดวาสวนใหญเปนโรงงานชนดทมจตส านกดานสงแวดลอมในระดบหนงและยนดทจะปฏบตตามกฎหมายอยแลวแตปญหาสวนใหญจะเกด

89

กบโครงการอนๆ ทไมไดมการเฝาระวงทงจากหนวยงานอนญาตและจากชมชนรอบขาง ท าใหเกดการละเลย ไมปฏบตตามมาตรการจนกลายเปนปญหาสะสมจนเกนเยยวยา

4.1.3.5 ปญหาเชงโครงสรางของส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) ตอการด าเนนงานในการพจารณารายงานฯ

สผ.เปนหนวยงานหลกทท าหนาทขบเคลอนระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวด ลอมตงแตกระบวนการพจารณารายงานฯ ในเบองตนเพอกลนกรอง ตรวจสอบและเสนอความ เหนตอคณะกรรมการผช านาญการฯ ในแตละคณะ จนถงการพฒนาเทคนค/กระบวนการของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม จากภาระงานทมากเกนอตราก าลงทมท าใหเกดปญหาดานตางๆ เชน การขาดแคลนนกวชาการทมความช านาญทเพยงพอตอจ านวนโครงการทพจารณา การท างานแบบรายโครงการ (Project-Based) ท าใหขาดการมองภาพรวมหรอการประเมนสถานการณระดบพนท (สมชชาสขภาพแหงชาต, 2555)

นอกเหนอจากเรองของภาระงานแลวในเชงโครงสรางการบรหารเอง การท สผ. ซงเปนหนวยงานทมหนาทใหความเหนทางวชาการทเหมาะสมทางดานสงแวดลอมแตสถานะของหนวยงานทเปนองคกรภาครฐภายใตการก ากบดแลของรฐบาลท าใหไมสามารถใหความเหนทางวชาการอยางอสระไดถาความเหนนนขดแยงกบแนวทางการพฒนาของรฐบาลซงสอด คลองกบแนวคดของ ผแทน กอสส. ทวา

สผ. ควรเปนหนวยงานทเปนอสระจากภาครฐและปราศจากการครอบง าทางการเมองเพอใหสามารถเปนหนวยงานทสามารถขบเคลอนใหกระบวนการ EIA สามารถทจะเปนเครองมอในการชวยใหเกดการพฒนาโครงการอยางเหมาะสมโดยไมท าลายสงแวดลอมรวมถงเปนเครองมอในการปองกนและจดการความขดแยงแทนทจะเปนชนวนของความขดแยงของสงคมอยางทผานมา เชน โครงการสนามบนสวรรณภมทถกผลกดนจากทางการเมองโดยทยงไมไดท ารายงาน EIA หรอ เมอเรวๆ นคอโครงการบรหารจดการน าของรฐบาลซงถาไมมการครอบง าทางการเมองแลวเชอวา สผ. จะใหความเหนทเปนวชาการเพอประโยชนสาธารณะไดมากกวาน

แตอยางไรกดการทจะแยก สผ. ออกเปนองคการอสระนนจ าเปนตองมการปรบ

ปรงในหลายๆ สวนทงในแงของกฎหมาย บคลากร องคกรและกระบวนการท างานซงตองใชระยะเวลาพอสมควร แตอยางไรกดกอนทจะมการปรบในเรองของปจจยภายนอกเหลานน เบอง ตนควรมการปรบปจจยภายในคอทศนคตของผบรหารหนวยงานเองในการทจะยนหยดเปนองคกรทตอสเพอปกปองสงแวดลอมซงเรองน ผแทน กอสส. ใหความเหนเพมเตมวา

90

การท สผ. จะเปนองคกรอสระไดนนตองมการแกกฎหมายซงอาจตองใชระยะเวลาแตในทสดแลวจ าเปนตองมการแกไข แตมอกหลายๆ เรองทเปนปญหาอยในปจจบนและ สผ. สามารถทจะแกปญหาไดเลยแตกไมไดท า บาง ครงจงเกดค าถามจากคนนอกเชนกนวาถาแยกออกเปนองคกรอสระแลวจะแกปญหาไดจรงหรอ ค าชแจงทวาปจจบนมงานลนมออยแลวนนเปนเรองทเขาใจไดในระดบของเจาหนาทแตยอมรบไมไดในระดบบรหาร พดไดวาตอนนหนวยงานดานสงแวดลอมของไทยอยในสภาพทถกท าใหล าบากเพอจะไดไมตองท าอะไรมากแลวหนวยงานกยอมรบความล าบากนนไวโดยไมคดจะแกไขเพอทจะไดเปนขออางในการไมตองท าอะไรเพราะระดบบรหารยอมทจะปลอยใหหนวยงานอยในสถานะล าบากเพราะคดวาการแกใหพนความล าบากเ ปนเรองยากจงแกแตปญหางายๆ

ตวอยางอกกรณคอรายงาน EHIA ของ บรษทขดเจาะน ามนแหงหนงทมการ

คดคานขนในพนจงไดประกาศยตโครงการแตเดนหนากระบวนการพจารณารายงานฯ ในเดอนเดยวกน คอ เมอเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 แตมาถงเดอนสงหาคม พ.ศ. 2556 รายงานฯ ผานความเหนชอบจาก คชก. เขามาสการพจารณาของ กอสส. และเจาของโครงการไดขอปรกษาเพอยตโครงการกบ กอสส. จงเกดค าถามวาท าไมเรองไมหยดตงแต สผ. หรอ คชก. นเปนอกหนงตวอยางของความขดแยงในพนทระหวางชาวบานกบเจาของโครงการเพราะตอนทประกาศยตโครงการชาวบานกตรวจสอบพบวามจดหมายยนไปท สผ. แตไมทราบวาเนอหาของจดหมายเปนอยางไรแตประเดนทส าคญคอ สผ. พจารณาอยางไร เรองจงผานการพจารณาของ คชก. มาท กอสส. ได หรอประเดนทวาการขอยตโครงการไมเทากบถอนโครงการนน สผ. ซงเปนหนวยงานราชการจงพจารณาตอ ท าใหชาวบานออกแถลงการณใหหยดกระบวนการพจารณารายงานฯ การท าแบบนยงท าลายความไวเนอเชอใจระหวางกน ซงเรองน สผ. เองควรตองออกมาใหความเหนในเชงวชาการไดมากกวานไมใชเดนหนาไปเรอยๆ สผ. ควรตองใหความเหนกบสงคมบาง เชน เพอเปนการรกษาธรรมาภบาล เจาของโครงการตองถอนรายงานออกไปกอน เปนตน แต สผ. กไมท า

นอกจากทไดกลาวถงขางตนแลวยงมปญหาอกหลายประการเชน การหลกเลยงขนาดของโครงการทตองท ารายงาน EIA ของผประกอบการ, ขาดการก าหนดแนวทางการประเมนผลกระทบโดยประชาชน/ผมสวนไดเสย , ประชาชนไมมโอกาสไดเหน/พจารณารางรายงาน EIA กอนการพจารณาใหความเหนชอบของคชก., การท คชก. ไมไดมโอกาสลงพนทเพอใหไดขอมลทรอบดานกอนการพจารณา, ผลการพจารณามแตใหความเหนชอบหรอกลบไปแกไขเพมเตมไมมการไมใหความเหนชอบ เปนตน ซงลวนแลวแตเปนประเดนปญหาทจ าเปน ตองมการไดรบการปฏรปทงระบบ

91

4.1.4 แนวทางเพอการพฒนาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบ

โครงการทวไป จากประเดนปญหาทกลาวถงในหวขอ 4.1.3 นนจะเหนวาบางขอเปนประเดนทสามารถ

ปรบปรงแกไขไดเลยโดยตองการเจตนารมณทมงมนของผปฏบตในขณะทบางเรองจ าเปนตองมกระบวนการในการแกกฎหมายหรอการผลกดนจากหลายๆ ภาคสวน ซงจากการสมภาษณผทเกยวของมขอเสนอแนะถงแนวทางทมประโยชนดงน

4.1.4.1 แนวทางการแกไขเกยวกบความลาชาในกระบวนการพจารณารายงานฯ เนองจากจ านวนรายงานฯ ทสงเขามาเพอพจารณาในแตละปนนมจ านวนมากประ

มาณ 1,600 – 1,700 เลมตอป ซงไมสมดลกบอตราก าลงของเจาหนาทของส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) ซงมขาราชการตามโครงสราง 73 อตราและตอนนมอยจรง 62 อตรา รวมพนกงานราชการและพนกงานจางเหมาดวยกเกอบๆ 100 อตรา ซงไมเพยงพอกบจ านวนรายงานทสงเขามาท าใหกระบวนการในการพจารณาเกดความลาชาตงแตแรก ซงเรองน ผแทน สผ. แสดงความเหนวา

สผ. มนโยบายใหด าเนนการในขนการตรวจสอบขอมลและการใหความเหนเบองตนตอรายงานใหเรวขนโดยไดก าหนดไวเปนตวชวดของเจาหนาทส านกวเคราะหผลกระทบสวแวดลอมดวยและในอนาคต สผ. มแนวทางทจะจดท าแนวทางปฏบต (Code of Practice) ส าหรบโครงการทอยในพนทใกลเคยงกน ลกษณะผลกระทบใกลเคยงกนเพอทจะขอรบการยกเวนไมตองท ารายงาน EIA เชน โครงการบรการชมชนและทพกอาศยบางประเภท

4.1.4.2 แนวทางการด าเนนการเรองมาตรฐานในการพจารณารายงานฯ จากประเดนปญหาเรองมาตรฐานในการพจารณารายงานฯ 2 ดานทกลาวไว

ขางตนคอ มาตรฐานในการพจารณาทแตกตางกนระหวางโครงการของรฐกบโครงการของเอกชนและประเดนเรองมาตรฐานของคณะกรรมการผช านาญการในการพจารณารายงานนน ในเรองแรกไดมการแกปญหาไปแลวจากการทคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต (กกวล.) ไดมมตใหปรบปรงค าสงแตงตง คณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) เมอตนป พ.ศ. 2556 ทผานมา ท าใหปจจบนไมมการแยกชดของ คชก. ในการพจารณาระหวางโครงการของรฐและของเอกชนแตเปนการพจารณาตามประเภทโครงการฯ เพอตดปญหาเรองมาตรฐานการพจารณารายงานฯ ทแตกตางกนออกไป แตในสวนมาตรฐานของคณะกรรมการผช านาญการในการพจารณารายงานนนมขอเสนอแนะในหลายประเดน เชน จากทางสมาคมตอตานสภาวะโลกรอนทเสนอ

92

วาควรจะเพมคณะกรรมการผช านาญการจากภาคสวนของผมสวนไดเสยทรอบดานไมใชแคนกวชาการจากสถาบนการศกษาเทานน ควรมนกวชาการจากเอนจโอหรอภาคเอกชนบาง เพอใหความเหนทหลากหลายมากกวาปจจบน หรอจากทางกรรมการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพทใหความเหนวา คณะผช านาญการนนควรไดรบการทดสอบถงความเชยวชาญในเรองนนๆ ดวยเพอใหมนใจวาเรองทผานมาเขาสการพจารณานนจะไดรบการพจารณาอยางรอบคอบ และถกตองตามหลกวชาการ โดยทในบางประเทศจะมการสมทดสอบโดยการท าเลมปลอมเขามาใหพจารณาซงจะใสขอมลทผดพลาดเอาไวเพอทดสอบวาผเชยวชาญในเรองนนๆ จะใหความ เหนในเรองนนหรอไม ถาไมใหความเหนในเรองนนๆ จะถอวาผเชยวชาญทานนนไมมศกยภาพเพยงพอเพราะไมสามารถใหความเหนในเรองทตนเปนผเชยวชาญไดแตในประเทศไทยกระบวนการแบบนยงไมมแตควรทจะเรมคดใหมขนเพอสรางความนาเชอถอใหกบระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมมากขน

4.1.4.3 แนวทางในการด าเนนการเรองความสมพนธระหวางนตบคคลผมสทธจดท ารายงานฯ กบเจาของโครงการ

จากการทกฎหมายก าหนดวาการท ารายงาน EIA เปนภาระหนาทของเจาของโครงการท าใหเจาของโครงการตองเปนผไปวาจางบรษททปรกษาใหมาเปนผจดท ารายงานให ซงโดยนยยะของผวาจางและผรบจางแลวการศกษาตองตอบสนองผวาจางเปนส าคญท าใหการศกษานนไมน าไปสการสรางความสมดลของเหตและผลทศกษาเพราะจะเกดความโนมเอยงจากผศกษาและน าไปสการไมไดรบการยอมรบจากประชาชนและเปนทมาของความขดแยงทเกดขนระหวางเจาของโครงการกบประชาชนในพนทแมจะผานความเหนชอบจาก คชก. และได รบอนญาตโครงการแลวกตาม ในขณะทความเหนของกรรมการอสระนนใหขอเสนอแนะในเรองการปรบโครงสรางของส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเปนองคการอสระจากนนใหองคการอสระทวานเองเปนผรวบรวมบรรดาผเชยวชาญตางๆ เอาไว เมอมโครงการทตองท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตามกฎหมายเกดขน องคการอสระนกตงคณะท างานดแลเปนรายโครงการไป โดยเลอกบรษทผศกษาจากรายชอทมอยแลวโดยพจารณาจากความเชยวชาญเฉพาะดานของผเชยวชาญแตละราย การท างานในลกษณะนบรษททปรกษาผท าการวเคราะหโครงการจะไมไดรบจางโดยตรงจากเจาของโครงการแตจะผานการพจารณาคดเลอกจากองคการอสระแทน

ซงการแกปญหาในประเดนนยงคงเปนเรองทตองพจารณากนอกนานเนองจากเปนขอกฎหมายทก าหนดไว

4.1.4.4 แนวทางเรองการตดตามผลการปฏบตตามมาตรการของโครงการทไดรบอนมตเหนชอบในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

จากทไดพดไวในสวนของปญหาวาการตดตามผลการปฏบตตามมาตรการฯ นนไมใชปญหาใหมและไมใชปญหาเลกแตเปนปญหาสะสมทยงไมมทางออกอยางเปนรปธรรม จาก

93

การสมภาษณผแทนของส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) พบวามแนวคดทจะพฒนาโดยการปรบปรงเรองฐานขอมลของระบบการตดตามฯ ทสามารถเชอมโยงกบหนวยงานอนญาตไดในหลายๆ สวน อาท บางโครงการไดรบความเหนชอบในราย งาน EIA ไปแลว แต สผ. ไมมขอมลวาหนวยงานอนญาต ไดอนญาตใหด าเนนโครงการแลวหรอยง ตองตดตามการปฏบตตามมาตรการหรอไม ดงนนเพอใหระบบการตดตามตรวจสอบตามมาตรการมประสทธภาพจงมแนวคดในการเชอมโยงขอมลกบหนวยงานอนญาตเพอใหทราบสถานะของโครงการทอนญาตไปแลว

4.1.4.5 แนวทางด าเนนการเรองปญหาเชงโครงสรางของส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) ในกระบวนการพจารณารายงานฯ

ส าหรบแนวทางในการแกปญหาเชงโครงสรางของส านกงานส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) น เปนประเดนทเกยวเนองเชอมโยงไปกบหลายๆ เรองเนองจาก สผ. เปนกลไกทส าคญมากในกระบวนการ EIA ทงหมด และมภาระงานทไมสมดลกบบคลากรทม เคยมขอเสนอใหถายโอนภาระและอ านาจในการพจารณารายงาน EIA ไปใหกบหนวยงานอนญาตเพอแบงเบาภาระนและเปลยนแปลงบทบาท สผ. ใหมาท าหนาทในการตดตามตรวจสอบการปฏบตตามมาตรการใหมากขนเพอใหรายงาน EIA ทไดศกษามาไดท าหนาทในการปองกนและลดผลกระทบไดอยางแทจรง (ปารชาต ศระรกษ, 2547: 25) ในสวนของโครงสรางองคกรนนมขอเสนอใหปรบ สผ. ออกนอกระบบราชการเพอเปนองคกรอสระอยางเตมตวในการใชหลกวชาการโดยไมมอ านาจทางการปกครองหรอการเมองมาครอบง าเพอปกปองผลประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหตอบสนองตอการพฒนาอยางยงยนของประเทศอยางแทจรง

แนวทางแกไขปญหาตางๆ ทกลาวถงขางตนนน ตองยอมรบวาไมใชเรองใหมในแวดวงสงแวดลอม หลายเรองถกหยบยกมาหารอในทกเวททมการหารอเพอปรบปรงกระบวน การของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศไทยแตทส าคญกวานนคอท าอยางไรจงจะเกดการผลกดนใหสงทพดคยกนในเวทตางๆ เหลานถกน าไปปฏบตอยางแทจรง

4.2 ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ (Environmental Health Impact Assessment: EHIA)

ในสวนนจะกลาวถงรายละเอยดของระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ หรอ EHIA ทงหมด 4 สวนดวยกนคอ ความเปนมา, สถานการณปจจบน, ปญหา อปสรรคและแนวทางเพอการพฒนา ซงขอมลทไดจะมาจากทงสองสวนคอจากการทบทวน

94

เอกสารตางๆ ทเกยวของและจากการสมภาษณเชงลกผใหขอมลหลกจากภาคสวนตางๆ เพอใหไดซงขอมลทครบถวน รอบดาน ดงรายละเอยดตอไปน

4.2.1 ความเปนมาของการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ

(Environmental Health Impact Assessment: EHIA) การจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ หรอ EHIA นน

เปนกระบวนการทตองด าเนนการตามทระบไวในมาตรา 67 วรรค 2 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ซงเปนการตอยอดหรอเพมรายละเอยดของตวรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมฉบบปกตขนมาเพอใหสอดคลองกบกฎหมายทระบวา “การด าเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพจะกระท ามไดเวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชนและจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอนรวมทงใหองคการอสระซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพและผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพใหความเหนประกอบกอนมการด าเนนการดงกลาว”

ในเรองของการมสวนรวมของประชาชนหรอสทธชมชนนน เรมไดรบความส าคญและบญญตไวในรฐธรรมนญนบตงแตฉบบ พ.ศ. 2540 โดยไดบญญตไวในมาตรา 56 ซงมเนอหาคลายคลงกบมาตรา 67 ของรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 เพยงแตมรายละเอยดนอยกวาและไมไดระบเรองการรบฟงความเหนอยางชดเจน รวมถงใชค าวา “ทงนตามทกฎหมายบญญต” ซงกลาย เปนชองโหวในการไมปฏบตเน องจากยงไมมกฎหมายบญญตออกมารองรบ จนกระทงรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 มผลบงคบใชโดยก าหนดไวในมาตรา 67 วรรค 2 ดงทกลาวไวแลวกยง คงไมไดรบความสนใจจากภาคสวนตางๆ โดยเฉพาะอยางยงภาครฐเองซงตองผบงคบใชกฎหมายและก ากบดแลใหมการปฏบตตามกฎหมายอยางเครงครดใหเปนไปตามเจตนารมณของรฐธรรมนญแตกละเลยเรอยมาทงทรฐธรรมนญระบไวชดเจน จนป พ.ศ.2552 สมาคมตอ ตานสภาวะโลกรอนกบพวกรวม 43 คน ท าการฟองรองหนวยงานรฐและเอกชนเพอใหระงบโครงการทไดรบการพจารณาเหนชอบในรายงาน EIA โดยทไมไดปฏบตตามขอก าหนดในมาตรา 67 วรรค 2 จ านวน 76 โครงการในพนทมาบตาพดและศาลปกครองมค าสงเมอวนท 2 ธนวาคม พ.ศ. 2552 ใหโครงการทไดรบอนญาตไปแลวกลบไปด าเนนการใหเปนไปตามรฐธรรมนญ มาตรา 67 วรรค 2 ตามค าฟองของสมาคมฯ และชาวบาน ท าใหหนวยงานของรฐทเกยวของตองไปพจารณากฎหมายลกใหเปนไปตามรฐธรรมนญใหชดเจนขน มการออกประกาศก าหนดหลกเกณฑการท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการรนแรงทตองมการประเมนผลกระทบดานสขภาพหรอทเรยกวา Environmental Heath Impact

95

Assessment (EHIA) ขน รวมถงการตงคณะกรรมการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (เฉพาะกาล) เพอใหครบกระบวนการตามทระบไว

ส าหรบการก าหนดประเภทของโครงการทเขาขายตองด าเนนการตามมาตรา 67 วรรค 2 นนเพอใหเกดการยอมรบจากสงคม ส านกนายกรฐมนตรไดมค าสงแตงตงคณะกรรมการแกไขปญหาการปฏบตตามมาตรา 67 วรรค 2 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยหรอทเรยกกนวากรรมการ 4 ฝาย เมอวนท 13 พฤศจกายน พ.ศ. 2552 ซงประกอบไปดวยภาคประชาชนฝายท 1 ภาครฐ ฝายท 2 ภาคผทรงคณวฒ ฝายท 3 และ ภาคเอกชนผประกอบการ เปนฝายท 4 โดยมนายอานนท ปนยารชน อดตนายกรฐมนตร เปนประธานกรรมการ

คณะกรรมการ 4 ฝาย ไดจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนจากทวประเทศในการก าหนดประเภทโครงการทตองด าเนนการตามมาตรา 67 วรรค 2 ดงกลาว โดยสรปออกมาได 18 ประเภทโครงการ ตามตารางท 4.4 แลวจงเสนอเขาสคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต (กกวล.) เพอพจารณา โดย กกวล. ไดมการพจารณาโดยน าประเภทโครงการทใกลเคยงกนมาจดกลมไวดวยกนจนเหลอ 11 ประเภท จากนนกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดออกประกาศ ในป พ.ศ.2553 เรอง ก าหนดประเภท ขนาดและวธปฏบตส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอมทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ ทสวนราชการ รฐวสาหกจหรอเอกชนจะตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม จ านวน 11 ประเภทโครงการ ตามตารางท 4.5 และมอก 2 ประเภทโครงการคอการผนน าขามลมน ากบประตระบายน าในแมน าสายหลกซง กกวล. เหนวายงไมเคยท า EIA มากอนจงมความเหนใหท าเปน EIA แทนและไดน ามาออกประกาศในป พ.ศ. 2555 เพอเพมประเภทโครงการ EIA จาก 34 ประเภท เปน 35 ประเภท โดยไดท าการจดกลมประเภทของโครงการใหมดวย

ตารางท 4.5 โครงการหรอกจการรนแรง 18 ประเภท ตามขอเสนอของคณะกรรมการ 4 ฝาย ท รายละเอยดโครงการ 1 โครงการหรอกจการทตองท าอไอเอและอยในพนทแหลงมรดกโลกทขนบญชตามอนสญญาระหวาง

ประเทศ อทยานประวตศาสตร แหลงโบราณสถานโบราณคด แหลงประวตศาสตรตามกฎหมายพนทปาอนรกษ ทงอทยานแหงชาต วนอทยาน เขตรกษาพนธส ตวปา เขตหามลาสตวปา สวนพฤกษศาสตรสวนรกขชาต พนทปาอนรกษเพมเตมตามมตครม. เชน พนทชมน าทมความส าคญระหวางประเทศ พนทลมน าชน 1 ยกเวนโครงการเหมองแรหนอตสาหกรรมเดมในพนทลมน าชน 1 ทขอประทานบตรใหมในพนทเดมทเคยไดรบอนญาตมากอน

2 การถมทะเลหรอทะเลสาบนอกเขตชายฝ งเดม ไมรวมการฟนฟสภาพชายหาด เชน พนทคมครองสงแวดลอม แหลงธรรมชาตอนควรอนรกษ แหลงทองเทยว แหลงอาชพทองถนถาเปนกรณไมอยในพนททก าหนดตองม 300 ไร ขนไป

96

ตารางท 4.5 (ตอ) ท รายละเอยดโครงการ

3 การกอสรางหรอขยายสงกอสรางถาวรนอกชายฝ งทะเลเดมเพอกนคลนในพนทคมครองสงแวดลอม แหลงธรรมชาตอนควรอนรกษ แหลงทองเทยว แหลงอาชพทองถน

4 เหมองตางๆ ทงเหมองแรใตดนตามกฎหมายวาดวยการเหมองแร ยกเวนเหมองทอยในชนหนแขงทมความแขงตงแต 80 เมกาปาสคาลขนไป เหมองตามกฎหมายวาดวยการท าเหมองแรส าหรบแรตะกว แรสงกะส แรทองค า หรอเหมองแรโลหะอนทใชไซยาไนดหรอปรอทหรอตะกวไนเตรต ในกระบวนการผลตหรอเหมองแรโลหะอนทมอารเซโนไพไรต เปนแรทกขนาด นอกจากนยงมเหมองถานหน เฉพาะกรณล าเลยงออกนอก ขนาดตงแต 2 แสนตนตอเดอน เหมองแรในทะเล

5 นคมอตสาหกรรม ตามกฎหมายวาดวยการนคมอตสาหกรรมหรอโครงการทมลกษณะเชนเดยวกบนคมอตสาหกรรมหรอโครงการจดสรรทดนเพอการอตสาหกรรม เพอรองรบโรงงานปโตรเคม หรอ โรงงานถลงแรเหลก ตามทก าหนดไวในโครงการหรอกจกรรมล าดบท 6 และ 7 กจการปโตรเคมตนน าทกขนาด

6 โรงงานปโตรเคม โรงงานปโตรเคมตนน า ทกขนาด หรอขยายก าลงการผลตตงแต 35% ขนไป โรงงานปโตรเคมกลางน าทผลตสารเคมทเปนสารกอมะเรงกลม 1 หรอใชสารเคมทเปนสารกอมะเรงกลม 1 เปนวตถดบ ขนาดก าลงการผลต 100 ตนตอวนขนไป หรอขยายขนาดก าลงการผลตตงแต 35% ขนไป โรงงานปโตรเคมกลางน าทผลตสารเคมทเปนสารกอมะเรงกลม 2A หรอใชเปนวตถดบขนาดก าลงการผลต 700 ตนตอวนขนไป หรอขยายขนาดก าลงการผลตตงแต 35% ขนไป

7 โรงงานถลงแรหรอหลอมโลหะ ทงโรงถลงแรเหลก โรงถลงแรเหลกทมการผลตถาน COKE หรอทมกระบวนการ SINTERING ทกขนาด โรงถลงแรทองแดง ทองค า หรอ สงกะส โรงถลงแรตะกว โรงหลอมโลหะ (ยกเวนเหลก และอะลมเนยม) โรงหลอมตะกว

8 การผลต หรอ ก าจด หรอปรบแตง สารกมมนตรงสทกขนาด ยกเวนในสวนของโ รงพยาบาล โรงพยาบาลสตว การวจยและพฒนา

9 โรงงานฝงกลบหรอเผาของเสยอนตรายตามกฎหมายวาดวยโรงงาน ทกขนาด ยกเวนการเผาในหมอเผาซเมนตทใชของเสยอนตรายเปนวตถดบทดแทนหรอเปนเชอเพลงเสรม

10 เตาเผาขยะตดเชอ

11 สนามบนและสนามบนทมการขยายทางวง ทมความยาวทางวงตงแต 1,100 เมตรขนไป

12 ทาเทยบเรอ ทมความยาวหนาทาเรอเขาเทยบไดตงแต 300 เมตรขนไป หรอทมการขดลอกรองน า ยกเวนการขดลอกรองน าเพอการบ ารงรกษาตงแต 100,000 ลกบาศกเมตรขนไป หรอทมการขนถายสนคาหรอผลตภณฑทมวตถอนตรายหรอกากของเสยอนตรายเปนสวนประกอบตงแต 25,000 ตนตอเดอนขนไป หรอรวมกนทงป ตงแต 250,000 ตนขนไป

13 เขอนเกบกกน าหรออางเกบน า ขนาด 100 ลานลกบาศกเมตรขนไป หรอพนทเกบกกน าตงแต 15 ตารางกโลเมตรขนไป

14 การชลประทานทมพนทการชลประทานตงแต 80,000 ไรขนไป

97

ตารางท 4.5 (ตอ) ท รายละเอยดโครงการ

15 โรงไฟฟา ประกอบดวย โรงไฟฟาถานหน ขนาดก าลงผลตตงแต 100 เมกะวตต ขนไป โรงไฟฟาชวมวล ขนาดก าลงผลตกระแสไฟฟารวมตงแต 150 เมกะวตต ขนไป โรงไฟฟากาซธรรมชาต ขนาดก าลงผลตกระแสไฟฟารวมตงแต 700 เมกะวตตขนไป โรงไฟฟากาซธรรมชาตทใชระบบพลงความรอนรวมชนด COMBINED CYCLE หรอ CO-GENERATION ขนาดก าลงผลตกระแสไฟฟารวมตงแต 1,000 เมกะวตตขนไป และโรงไฟฟานวเคลยรทกขนาด

16 การผนน าขามลมน าหลก 25 ลมน าสายหลกของคณะกรรมการลมน า ทกขนาด หรอการผนน าระหวางประเทศ ทกขนาด ยกเวนกรณภยพบตหรอมผลกระทบตอความมนคงของประเทศทเปนการด าเนนการชวคราว

17 สงกอสรางกนขวางการไหลของน าในแมน าสายหลก 25 ลมน าสายหลกของคณะกรรมการลมน าทกขนาด

18 การสบน าเกลอใตดนทกขนาด

แหลงทมา: ศนยความเปนเลศดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย (ศสอ.), 2553 ตารางท 4.6: โครงการหรอกจการรนแรง 11 ประเภท ตามประกาศกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ

ระเบยบปฏบต 1 การถมทะเลหรอทะเลสาบนอกเขตชายฝ งเดม

ยกเวนการถมทะเลทเปนการ ฟนฟสภาพชายหาด

ตงแต 300 ไร ขนไป ใหเสนอในขนขออนมต หรอขออนญาตโครงการ

2 การท าเหมองแรตามกฎหมายวาดวยแร ดงตอไปน

2.1 เหมองแรใตดน เฉพาะทออกแบบใหโครงสรางมการยบตวภายหลงการท าเหมอง โดยไมมค ายนและมมการใสคนวสดทดแทนเพอปองกนการยบตว

ทกขนาด

2.2 เหมองแรตะกว เหมองแรสงกะส หรอ เหมองแรโลหะอนทใชไซยาไนดหรอปรอทหรอตะกวไนเตรต ในกระบวนการผลตหรอเหมองแรโลหะอนทมอารเซโนไพไรต (arsenopyrite) เปนแรประกอบ (associated mineral)

ทกขนาด ใหเสนอในขนขอประทานบตร

98

ตารางท 4.6 (ตอ) ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ

ระเบยบปฏบต 2.3 เหมองแรถานหน เฉพาะทมการล าเลยงแร

ถานหนออกนอกพนทโครงการดวยรถยนต ขนาดตงแต 200,000 ตน / เดอน หรอ ตงแต 2,400,000 ตน /ป ขนไป

2.4 เหมองแรในทะเล ทกขนาด 3 นคมอตสาหกรรม ตามกฎหมายวาดวยการ

นคมอตสาหกรรมหรอโครงการทมลกษณะเชนเดยวกบนคมอตสาหกรรม ดงตอไปน

3.1 นคมอตสาหกรรมหรอโครงการทมลกษณะเชนเดยวกบนคมอตสาหกรรมทจดตงขนเพอรองรบอตสาหกรรมปโตรเคมตาม 4 หรออตสาหกรรมถลงแรเหลก ตาม 5.1 หรอ 5.2 แลวแตกรณ มากกวา 1 โรง งานขนไป

ทกขนาด ใหเสนอในขนขออนมต หรอขออนญาตโครงการ

3.2 นคมอตสาหกรรม หรอโครงการทมลกษณะเชนเดยวกบนคมอตสาหกรรมทมการขยายพนทเพอรองรบอตสาหกรรมปโตรเคมตาม 4 หรออตสาหกรรมถลงแรเหลก ตาม 5.1 หรอ 5.2

4 อตสาหกรรมปโตรเคม ดงตอไปน 4.1 อตสาหกรรมปโตรเคมข นตน(upstream

petrochemical industry) ทกขนาดหรอทมการขยายก าลงการผลตตงแตรอยละ 35ของก าลงการผลตเดมขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตก อ ส ร า ง เ พ อ ป ร ะ ก อ บกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการ หรอในขนขอขยายแลวแตกรณ 4.2 อตสาหกรรมปโตรเคมข นกลาง

(intermediate petrochemical industry) ดงตอไปน

4.2.1 อตสาหกรรมปโตรเคมข นกลาง (intermediate petrochemical industry) ทผลตสารเคมหรอใชวตถดบทเปนสารเคมซงเปนสารกอมะเรงกลม 1

ขนาดก าลงการผลต 100 ตน/วน ขนไป หรอทมการขยายขนาดก าลงการผลตรวมกนแลวมากกวา 100 ตน/วน ขนไป

4.2.2 อตสาหกรรมปโตรเคมข นกลาง (intermediate petrochemical industry) ทผลตสารเคมหรอใชวตถดบทเปนสารเคมซงเปนสารกอมะเรงกลม 2 A

ขนาดก าลงการผลต 700 ตน/วน ขนไป หรอทมการขยายขนาดก าลงการผลตรวมกนแลวมากกวา 700 ตน/วน ขนไป

99

ตารางท 4.6 (ตอ) ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ วธการ

ระเบยบปฏบต 5 อตสาหกรรมถลงแรหรอหลอมโลหะ ดงตอไปน 5.1 อตสาหกรรมถลงแรเหลก ทมปรมาณแรปอน

(input) เขาสกระบวนการผลต ตงแต 5,000 ตน/วน ขนไปหรอทมปรมาณแรปอน (input) เขาสกระบวนการผลตรวมกนตงแต 5,000 ตน/วน ขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสราง เพ อประกอบก จ ก า ร ห ร อ ข น ข ออนญาตประ กอบกจการ ห ร อ ใ น ข น ข อ ข ย า ยแลวแตกรณ

5.2 อตสาหกรรมถลงแรเหลกทมการผลตถาน coke หรอทมกระบวนการ sintering

ทกขนาด

5.3 อตสาหกรรมถลงแร ทองแดง ทองค า หรอสงกะส

ทมปรมาณแรปอน (input) เขาสกระบวนการผลต ตงแต 1,000 ตน/วน ขนไป หรอทมปรมาณแรปอน (input) เขาสกระบวนการผลตรวมกนตงแต 1,000 ตน/วน ขนไป

5.4 อตสาหกรรมถลงแรตะกว ทกขนาด 5.5 อตสาหกรรมหลอมโลหะ (ยกเวนเหลก

และอะลมเนยม) ขนาดก าลงการผลต (output) ตงแต 50 ตน/วน ขนไป หรอมก าลงการผลตรวมกนตงแต 50 ตน/วน ขนไป

5.6 อตสาหกรรมหลอมตะกว ขนาดก าลงการผลต (output) ตงแต 10 ตน/วน ขนไป หรอมก าลงการผลตรวมกนตงแต 10 ตน/วน ขนไป

100

ตารางท 4.6 (ตอ) ล าดบ ประเภทโครงการหรอกจการ ขนาด หลกเกณฑ ว ธการ

ระเบยบปฏบต 6 การผลต ก าจดหรอปรบแตงสาร

กมมนตรงส ทกขนาด ใหเสนอในขนขออนญาต

เพอประกอบกจการ ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการแลวแตกรณ ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

7 โรงงานปรบคณภาพของเสยรวมหรอโรงงานประกอบกจการเกยวกบการฝงกลบสงปฏกลหรอวสดทไมใชแลวตามกฎหมายวาดวยโรงงานทมการเผาหรอฝงกลบของเสยอนตราย ยกเวนการเผาในหมอเผาซเมนตทใชของเสยอนตรายเปนวตถดบทดแทนหรอใชเปนเชอเพลงเสรม

ทกขนาด

8 โครงการระบบขนสงทางอากาศ ทมการกอสราง ขยายหรอเพมทางวงของอากาศยานตงแต 3,000 เมตรขนไป

10 เขอนเกบกกน าหรออางเกบน า

1) ทมปรมาตรเกบกกน าตงแต 100 ลานลกบาศกเมตรขนไป หรอ

ใหเสนอในขนขออนมตหรอขออนญาตโครงการ

2) ทมพนทเกบกกน า ตงแต 15 ตร. กม.ขนไป

11 โรงไฟฟาพลงความรอน ดงตอไปน 11.1 โรงไฟฟาทใชถานหนเปนเชอเพลง ขนาดก าลงผลต

กระแสไฟฟารวม ตงแต 100 เมกกะวตต ขนไป

ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการหรอขนขออนญาตประกอบกจการ แลวแตกรณ

11.2 โรงไฟฟาทใชเชอเพลงชวมวล ขนาดก าลงผลตกระแสไฟฟารวม ตงแต 150 เมกกะวตต ขนไป

11.4 โรงไฟฟานวเคลยร ทกขนาด

แหลงทมา: ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2553

ซงเรองน คณรสรน อมรพทกษพนธ หวหนาฝายพฒนาระบบฯ ส านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (สวผ.) ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) ในฐานะกลไกของรฐในการน ากฎหมายไปปฏบตเหนวาเรองการประเมนผลกระทบดานสขภาพหรอการมสวนรวมของ

101

ประชาชนและผมสวนไดเสยส าหรบโครงการอาจรนแรงตามรฐธรรมนญ มาตรา 67 วรรค 2 นนเปนลกษณะของการเดนตามแกปญหาไมใชการชวยกนสรางกรอบเพอปองกนปญหา ดงน

เมอป พ.ศ.2552 ทมการฟองรองคดและมกรรมการ 4 ฝาย (ภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชน ผทรงคณวฒ) เกดขนมานนนบเปนความพยายามทจะท าอะไรสกอยางออกมาเพอตอบโจทยของผรองคดและสงคมแตดวยระยะเวลาทมจ ากด ถงแมวาอะไรสกอยางทวานนจะท าโดยผานกรรมการ 4 ฝายแตสงทไดมากไมไดถกใจทกคน เชน การก าหนดระยะเวลาในการรบฟงความคดเหนและก าหนดชองทางการสอสารสาธารณะโดยละเอยด ซงปจจบนกเปนทวจารณวา สผ. ก าหนดเงอนไขทจกจกเกนไปแตในชวงเวลานนกเปนขอเสนอของคณะกรรมการ 4 ฝายซง สผ. จ าเปนตองน ามาก าหนดเปนเงอนไข ประกอบกบในชวงเวลานนมความไมไววางใจจากแตละฝาย การก าหนดหลกเกณฑจงตองพยายามใหละเอยด รอบคอบและรอบดานทสดเพราะภาคประชาชนกกลววาเจาของโครงการและบรษททปรกษา จะไมท าจรงหรอท าไปแคเอาตวรอดจงตองออกวธการมาควบคมเยอะจนกลายเปนใหความส าคญกบวธการมากกวาสาระหรอหลกการ

4.2.2 สถานการณปจจบนของระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและ

สขภาพ (Environmental Health Impact Assessment: EHIA) ในสวนนจะกลาวถงรายละเอยดดวยกน 2 ดาน คอ เรองของกระบวนการในการ

พจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) กบเรองการประเมนผลกระทบดานสขภาพและการมสวนรวมของภาคสวนตางๆ ในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ดงน

4.2.2.1 กระบวนการในการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA)

ส าหรบระยะเวลาและกระบวนการในการพจารณารายงานการวเคราะหผล กระทบดานสงแวดลอมและสขภาพส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงนน เปนไปตามทพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ก าหนด ซงสามารถแบงออกไดเปน 2 กรณ (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556) คอ

1) กรณโครงการของรฐ รฐวสาหกจ โครงการรวมกนเอกชน ซงตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร

ใหสวนราชการหรอรฐวสาหกจซงเปนผรบผดชอบโครงการหรอกจการนน จดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตงแตในระยะท าการศกษาความเหมาะสม

102

ของโครงการ สงรายงานใหคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) พจารณารายงาน ในกรณท คชก. เหนวาขอมลเพยงพอ ให สผ. สรปความเหนของ คชก. สงใหหนวยงานของรฐทเปนเจาของโครงการหรอผอนญาตโครงการเพอใหหนวยงานดงกลาวจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยพรอมทงสงรายงาน EHIA ฉบบทไดรบความเหนชอบพรอมความเหนของ คชก. และสรปสาระส าคญของมาตรการฯ ใหองคการอสระฯ ใหความเหนประกอบ จากนนให สผ. เสนอความเหนของ คชก. ความเหนขององคการอสระฯ และรายงานการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสย ใหคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต (กกวล.) เพอใหความเหนประกอบการพจารณาของคณะรฐมนตรตอไป ซงน าเสนอในภาพท 4.5

2) กรณโครงการทตองไดรบอนญาตจากทางราชการและไมตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร

ใหบคคลผขออนญาตจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ยนตอเจาหนาทซงมอ านาจตามกฎหมายนนและตอส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) โดยใหหนวยงานอนญาตรอการสงอนญาตไวกอน โดย สผ. มหนาทตรวจสอบความครบถวนและถกตองของรายงานฯ ทเสนอมาภายใน 15 วน เมอรายงานทเสนอมาถกตองและมขอมลครบถวนหรอไดมการแกไขเพมเตมใหถกตองครบถวนแลวใหพจารณาเสนอความเหนเบองตนเกยวกบรายงานดงกลาวใหแลวเสรจภายในเวลาอก 15 วน รวมเปน 30 วนนบแตวนทไดรบรายงานนน (ไมรวมเวลาทสงกลบไปใหแกไข ถาม) เพอเสนอใหคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) พจารณาตอไป การพจารณาของ คชก. จะใชเวลาในการพจารณารายงาน 45 วน หาก คชก. พจารณาใหความเหนชอบกบรายงานฯ ให สผ. แจงหนวยงานของรฐผอนญาตโครงการนนเพอใหหนวยงานดงกลาวจดใหมการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยพรอมทงสงรายงาน EHIA ฉบบทไดรบความเหนชอบพรอมความเหนของคชก. และสรปสาระส าคญของมาตรการฯ ใหองคการอสระฯ ใหความเหนประกอบ จากนนใหหนวยงานของรฐผรบผดชอบโครงการนนหรอผอนญาตโครงการนน น าความเหนของ คชก. ความเหนขององคการอสระฯ และรายงานการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยมาประกอบการพจารณาการออกใบอนญาตและท าค าชแจงและเหตผลในกาตดสนใจเผยแพรบนเวปไซด ตามขนตอนการท างานทสรปในภาพท 4.6

ในกรณท คชก. มมตไมใหความเหนชอบในการพจารณาในหวงเวลา 45 วนนน ใหผขออนญาตท าการแกไขเพมเตมตามแนวทางหรอรายละเอยดท คชก. ก าหนดและเมอผขออนญาตเสนอรายงานซงไดท าการแกไขเพมเตมแลว คชก. จะพจารณารายงานภายใน 30 วนนบแตวนทไดรบรายงาน หาก คชก. พจารณาใหความเหนชอบในรายงาน ใหผขออนญาตด าเนนงานตามยอหนาดานบน แตหาก คชก. มมตไมใหความเหนชอบกบรายงาน

103

ดงกลาว ใหถอวากระบวนการพจารณารายงานฯ ไดสนสดลง โดยให สผ. แจงใหผขออนญาตทราบ

ทงน หากผขออนญาตไมเหนดวยกบการพจารณาของ คชก. ผขออนญาตมสทธทจะน าคดไปสศาลปกครองภายใน 90 วน

ภาพท 4.4 ขนตอนการพจารณารายงาน EHIA ส าหรบโครงการของรฐ รฐวสาหกจ โครงการรวมกบเอกชน ซงตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร

แหลงทมา: ส านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556

104

ภาพท 4.5 ขนตอนการพจารณารายงาน EHIA ส าหรบโครงการหรอกจการทตองไดรบอนญาต

จากราชการและไมตองเสนอขอรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตร แหลงทมา: ส านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม, ส านกงานนโยบายและแผน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556

105

4.2.2.2 การประเมนผลกระทบดานสขภาพและการมสวนรวมของผมสวนไดเสยในการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ

การประเมนผลกระทบดานสขภาพน นมว ตถประสงคหลกเพอคาดการณผลกระทบตอสขภาพทอาจเกดขนจากการด าเนนการของโครงการหรอกจการโดยพจารณาจากปจจยทเกยวของตามหลกการของการประเมนความเสยง ไดแก การระบสงคกคามสขภาพ (Hazard Identification) ความสมพนธระหวางปรมาณกบการตอบสนอง (Dose-Response Relationship) การประเมนการสมผส (Exposure Assessment) และการจ าแนกลกษณะความเสยง (Risk Characterization) ตามทไดก าหนดไวในขนตอนการก าหนดขอบเขตการศกษา (Scoping) และควรมองคประกอบทส าคญ ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556:31) คอ

1) การน าเสนอขอมลของสงคกคามสขภาพ การเจบปวย โรค การบาดเจบ ความพการและปจจยตางๆ ทมผลตอสขภาพ

2) ขนาดของความเสยงและผลกระทบทางสขภาพทอาจเกดขนทงทางบวกและลบ

3) ความเชอมโยงระหวางปจจยทมผลตอสขภาพกบผลกระทบทางสขภาพ

4) มาตรการในการลดผลกระทบทางสขภาพและมาตรการตดตามตรวจสอบ

ซงขนตอนการประเมนผลกระทบดานสขภาพนน ประกอบดวย (1) การรวบรวมขอมลพนฐาน (Baseline Information/Profiling) เปน

การรวบรวมขอมลสงแวดลอมและขอมลสถานะทางสขภาพปจจบนของผทอาจไดรบผลกระทบในพนท ทงนขอมลพนฐานดานสงแวดลอมและสถานะทางสขภาพทรวบรวมจะ ตองสมพนธกบประเดนทระบไวในขนตอนการก าหนดขอบเขตการศกษาและขอมลเหลานจะเปนขอมลทใชในการประเมนผลกระทบทางสขภาพ เฝาระวงและตดตามตรวจสอบความเปลยนแปลงทางดานสขภาพ หรออนามยสงแวดลอมหลงจากการมโครงการหรอกจการ

(2) การประเมนและจดระดบความส าคญของผลกระทบ เมอท าการ

รวบรวมขอมลแลวกจะเขาสข นตอนการประเมนผลกระทบและการจดระดบความส าคญของผล

กระทบ โดยมเกณฑในการประเมนและจดระดบความส าคญของผลกระทบ ดงแสดงในตารางท

4.7

106

ตารางท 4.7 เกณฑในการประเมนผลกระทบดานสขภาพ ลกษณะของผลกระทบ ค าจ ากดความ ขนาด โอกาสทจะเกดความรนแรงจากผลกระทบทางสขภาพในทางลบท าใหเกดการ

เปลยนแปลงมากหรอไม ความรวดเรวในการเปลยนแปลงหรอการเปลยนแปลงอยางฉบพลน การเปลยนแปลงดงกลาวเกนขดความสามารถของทองถนทจะจดการไดหรอไม การเปลยนแปลงนนเกนคาทยอมรบไดหรอไม

ขอบเขตทางภมศาสตร ผลกระทบทเกดขนจะขยายวงออกไปเพยงใด (ในระดบทองถน ภมภาคหรอระดบโลก) หรอขยายไปสพนททมความส าคญหรอไม (เชน พนทสงวนหรออนรกษ เปนตน)

ระยะเวลาและความถ ความยาวของเวลาทเกดผลกระทบและลกษณะของการเกดผลกระทบ เชน เกดเปนชวงๆ หรอเกดตอเนอง

ผลกระทบสะสม ผลกระทบทจะเกดขนจะท าใหผลกระทบเดมทมอยเพมขนหรอไม ทงนเพอพจารณาวาผลกระทบจะสะสมเกนกวาระดบสงสดทยอมรบไดหรอไม

ความเสยง โอกาสทผลกระทบจะเกดขน ความส าคญทางดาน เศรษฐกจและสงคม

ระดบของผลกระทบทอาจเกดขนจะสงผลตอเศรษฐกจของชมชนหรอโครงสรางทางสงคม

ประชาชนทไดรบ ผลกระทบ

การกระจายผลกระทบไปยงประชากรกลมตางๆ โดยเฉพาะทมลกษณะทางประชากรตางกนและคนทเปนกลมเสยง เชน ชมชนดงเดม เดก ผ สงอาย สตรมครรภ เปนตน

ความไวของชมชน ประชาชนมความรสกทไวหรอตระหนกตอผลกระทบทจะเกดขนมากนอยเพยงใด เคยมปญหาลกษณะทคลายกนเกดขนในอดตมาแลวในพนทนหรอไม มการจดตงกลมหรอองคกรทมการเคลอนไหวในประเดนเหลานหรอไม

การฟนคนสภาพเดม ตองใชเวลาในการลดผลกระทบหรอเวลาในการฟนคนสสภาพเดม ทงโดยมนษยหรอธรรมชาตเปนผลดผลกระทบเปนเวลานานมากนอยเพยงใด

คาใชจาย ตองมใชคาใชจายในการลดผลกระทบมากนอยเพยงใด ใครเปนผจาย ตองใชเงนเพอการลดผลกระทบในทนทหรอไม

ศกยภาพของหนวยงาน ทเกยวของ

ศกยภาพปจจบนของหนวยงานทเกยวของกบการจดการผลกระทบทางสขภาพเปนอยางไร รวมทง กฎหมายหรอระเบยบทมอยสามารถรองรบไดหรอไม รฐบาลทองถนสามารถจดการกบผลกระทบทจะเกดขนไดหรอไม

ผลกระทบในทางบวก หรอประโยชน

โครงการไดกอใหเกดผลกระทบในทางบวกหรอไม อยางไร โครงการทจะสนบสนนในดานคณภาพชวตหรอความเปนอยของชมชนหรอไม อยางไร

แหลงทมา: ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556. 33

107

จากนนใหน าผลการประเมนผลกระทบทางสขภาพไปจดระดบความ ส าคญและก าหนดมาตรการในการลดผลกระทบตอไป

(3) การเสนอมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบ การประเมนผลกระทบทางสขภาพนนจะตองแสดงใหเหนความ

เชอมโยงทงผลกระทบสงแวดลอมในทางกายภาพ ชวภาพ และสงคมทจะสงผลกระทบตอสขภาพ เมอประเมนแลวพบวามผลกระทบทางสขภาพจะตองน าเสนอมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบดงกลาวดวย โดยพจารณาวาผลกระทบทางสขภาพทอาจเกดขนจะสามารถปองกนหรอท าใหลดลงไดอยางไร หรอมทางเลอกในการด าเนนการทดกวาหรอไม ประโยชนทประชาชนหรอชมชนจะไดรบในการดแลดานสขภาพมไดหรอไม โดยทมาตรการลดผลกระทบทางสขภาพควรจะลดใหอยในระดบความเสยงทยอมรบไดโดยเปรยบเทยบกบคาเฉลยของประเทศ

ทงนความรนแรงของผลกระทบรวมทงสภาพสงแวดลอม สงคมวฒนธรรม การเมองและเศรษฐกจจะเปนปจจยส าคญสงผลในการก าหนดมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบบางกรณมาตรการดงกลาวอาจเกยวของกบหนวยงานอนนอกเหนอจากหนวยงานดานสาธารณสข ดงนนผมวชาชพดานสาธารณสขทเกยวของควรจะชวยใหค าแนะน าแกหนวยงานอนๆ เพอใหเกดมาตรการทมประสทธภาพในการปองกนและแกไขผลกระทบตอสขภาพดวย

จากการสมภาษณผแทนส านกงานนโยบายและแผนทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) นน มความเหนในเรองนวาการประเมนผลกระทบในทางสง แวดลอมนนมมาตรฐานก าหนดชดเจนแตการประเมนผลกระทบดานสขภาพยงไมมมาตรฐานชดเจนเหมอนทางสงแวดลอมแต สผ. พยายามใหเจาของโครงการกบบรษททปรกษาฯ ท าการประเมนใหเชอมโยงเพอก าหนดออกมาเปนมาตรการฯ ซงสวนหนงทท าไดยากเพราะฐานขอมลปฐมภมดานสขภาพของประเทศไทยมนอย บางพนทไมมเลย สวนผ เชยวชาญดานสขภาพนนไมไดมการก าหนดไววาตองมแตในทางปฏบตถาเปนโครงการอาจรนแรง ทางบรษททปรกษาจะเสนอท าเนยบของผเชยวชาญเขาไวในรายงานฯ อยแลวรวมถงผเชยวชาญดานสงคมและสขภาพดวยเพราะผเชยวชาญดานสงคมเองกถอวาจ าเปนส าหรบกระบวนการรบฟงความคดเหนเพราะตองมเทคนคซงเปนสวนส าคญในอนทจะได มาซงความเหนทเปนประโยชนตอโครงการจากผทสนใจจรงๆ ไมใชจากผทถกเกณฑมาฟงหรอเกณฑมาเพอคดคาน ในปจจบนผทมาฟงเพราะสนใจและอยากมสวนรวมจรงๆ ยงมคอนขางนอย

ความคดเหนทนาสนใจอกดานคอ มมมองของผแทนบรษท เหมราช พฒนาทดน จ ากด (มหาชน) ในฐานะผพฒนานคมอตสาหกรรมตอประเดนของการเพมรายละเอยดในรายงานการวเคราะหผลกระทบดานสขภพและการรบฟงความคดเหนของประชาชนเขาไวในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการรนแรงตามมาตรา

108

67 วรรค 2 ซงมความเหนวากระบวนการมสวนรวมและการรบฟงความคดเหนของประชาชนทมรายละเอยดเพมเตมเขามานนเอกชนเองยนดทจะปฏบตตามในกรณทมหลกเกณฑและแนวทางปฏบตทชดเจน สวนในแงของการศกษาผลกระทบดานสขภาพนนกถอวามประโยชนอยางมากเพราะท าใหภาคอตสาหกรรมไดมองในมตทรดกมมากขน สนใจในเรองทไมเคยสนใจมากอน ท าใหมาตรการทออกมาตอบโจทยมากขน แตมองวาขณะน เปนการด าเนนงานผดรปแบบเพราะการศกษาในแงของสขภาพไมควรมองในลกษณะของ Project Base หรอผลกระทบรายโครงการฯ เหมอน EIA ทวไป ดวยสขภาพเปนประเดนทซบซอนมากกวานน หนงโครงการไมสามารถกอใหเกดผลกระทบตอพนทท งหมดได ถาจะท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพหรอ HIA จรงๆ ควรจะท าในแงของ Area Base หรอเชงพนทมากกวาเพราะตองใชทรพยากร งบประมาณ ความรและขอมลมากกวาการประเมนดานสงแวดลอมคอนขางเยอะ เมอมาท าในลกษณะของ Project Base ท าใหเกดปญหาในเรองของความซ าซอนในแงของการใชทรพยากรซงเปนเรองทควรปรบปรง การศกษาควรเฉพาะเจาะจงในสวนทเกยวของกบตวโครงการเพราะในรายละเอยดของการประเมนผลกระทบดานสขภาพนนถาไปดจรงๆ จะเหนวากวางมาก บางโครงการไมมสวนเกยวของเลยแตจ าเปนตองท าในขณะทโครงการในพนทใกลเคยงกนกท าซ าซอนกนเปนการสนเปลองงบประมาณและทรพยากรอยางมากอกประเดนคอการประกาศใชกฎหมายในขณะทปจจยพนฐานยงไมพรอมทจะรองรบ ขอมลดานสขภาพทเปนสวนกลางยงไมมท าใหแตละโครงการถงแมจะมพนทตดกนกจะมขอมลสขภาพของประชาชนคนละชดกนเพราะไมมขอมลกลางทสามารถน ามาใชอางองไดท าใหบางครงเกดค าถามจากสงคมหรอผพจารณารายงานในเรองความนาเชอถอของขอมลซงเชอมโยงกลบมาทเรองของการศกษาแบบ Area Base เนองจากวาถาศกยภาพของพนทไมสามารถรองรบไดจรงๆ กควรเปนผลทมาจากการศกษาในรายพนทไมใชรายโครงการ

ในสวนความเหนของสมาคมตอตานสภาวะโลกรอนกบเรองของกระบวนการมสวนรวมและการประเมนผลกระทบดานสขภาพส าหรบโครงการอาจรนแรงตามมาตรา 67 วรรค 2 นน คณศรสวรรณ จรรยา นายกสมาคมฯ ใหความเหนสอดคลองกบคณวรานลวาการประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศไทยเปนเรองใหม ฐานขอมลเรองสขภาพของประเทศเรายงมไมมากนก ในขณะทหนวยงานรฐเองกไมชอบเกบสถตขอมลหรออาจจะเกบแตไมเผยแพรเพราะกลวจะเปนผลเสยกบหนวยงานเองจงท าใหมขอมลไมมากพอทจะน าไปประเมนเพอการวเคราะหส าหรบท ารายงานไดท าใหรายงานอาจไมสมบรณหรอไมสะทอนขอเทจจรงทเกดขน ไมสามารถน าไปท าการประเมนเพอก าหนดมาตรการปองกนแกไขทเหมาะสมในอนาคต ในสวนของกระบวนการรบฟงความคดเหนนน คณศรสวรรณมองวาในประกาศเขยนไวชดเจนวาตองมการเผยแพรใหประชาชนทราบลวง หนาอยางนอย 30 วน ในการรบฟงความคดเหนแตละครงนนมการก าหนดระยะเวลาทแนนอน เชน ตองรบฟงความคดเหนอยางนอย 3 ชวโมงและตองใหผมสวนไดเสยแสดงความคดเหนในเวลาไมนอยกวา 2 ใน

109

3 เปนตน แตประกาศไมไดก าหนดหนวยงานทท าหนาทผประเมนระยะเวลาของการด าเนนการอยางชดเจน โดยใหเปนหนาทของบรษททปรกษาและเจาของโครงการทจะพจารณาและเขยนรายงานขนมาเองท าใหเกดค าถามในแงความนาเชอถอของกระบวนการ

ส าหรบการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยในกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงนน ไดมการก าหนดไวในเอกสารทายประกาศ ของแนวทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอม ใน หมวด ค. โดยระบใหเจาของโครงการฯ ตองจดใหมการรบฟงรบฟงความคดเหนฯ ทงสน 3 ครงดวยกน (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2555. 54) คอ

ค.1 กระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยในการก าหนดขอบเขตและแนวทางการประเมนผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ

ค.2 กระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยในขนตอนการประเมนและจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ

ค.3 กระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยในการทบทวนรางรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพส าหรบโครงการหรอกจการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ

นอกจากนน ส าหรบหนวยงานอนญาตเองมขอก าหนดทายประกาศใหตองจดรบฟงความคดเหนเชนกนในหมวด ง.

ง. กระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยของหนวยงานอนมตหรอหนวยงานอนญาต

ซงแตละกระบวนการนนมการก าหนดรายละเอยดทแตกตางกนไป โดยท คณรสรน จาก สผ. ใหความเหนวากระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสย 3 ขนตอนทเรยกกนวา ค.1 ค.2 และ ค.3 ในสวนทเจาของโครงการตองเปนผจดท านนไดลอตามแนวทางการมสวนรวมของประชาชนและการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทางสงคมในกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของโครงการทวไปทก าหนดใหตองมการรบฟงความคดเหนทงหมด 2 ครงอยแลวเพยงแตส าหรบโครงการอาจรนแรงนนไดเพมการรบฟงความคดเหนขนมาอกครงหนง เปนขนตอนของ ค. 2 ทแทรกเขามาเพอใหการรบฟงความเหนนนครอบคลมมากขน

ซงในสวนของการรบฟงความเหนน การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (กนอ.) ในฐานะหนวยงานผอนญาตโครงการ ไดแสดงความเหนวาถงแมตอนท

110

รฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 จะประกาศใชแลวแตกอนหนาจะมคดทมาบตาพดเกดขนในป พ.ศ. 2552 นนไมมหนวยงานไหนท าอะไรเปนการเตรยมความพรอมจนเมอมการฟองรองขนมาจงมการขบเคลอนออกเปนประกาศก าหนดประเภทและวธการ โดยทแตละหนวยงานแยกกนไปท าเอง หนวยงานอนญาตกไปคดเองวาจะท าอะไรบาง เชนตองมการรบฟงความคดเหน ซงเปนการทตางคนตางท า จนกระทง สผ. มประกาศออกมาใหเจาของโครงการตองท าการรบฟงความคดเหน 3 ครง ทเรยกวา ค.1– ค.3 และใหหนวยงานอนญาตจดท าการรบฟงความคดเหนอกหนงครง ภายหลงจากทรายงานฯ ผานความเหนชอบจากคณะ กรรมการผช านาญการในการพจารณารายงาน ทเรยกวา ง. ดวย รวมทงมประกาศก าหนด ประเภท ขนาดและวธการตางๆ ซงทผานมาในชวงแรกๆ นน กนอ. ในฐานะหนวยงานอนญาตประสบปญหาและอปสรรคในการท างานอยบางเนองจากการทกฎหมายยงไมนงและแนวทางในการท างานยงไมชดเจน อกทงผม สวนไดเสยโดยเฉพาะประชาชนไมเขาใจทในบทบาทของตวเองและไมมความรในการแยกแยะระหวางโครงการอาจรนแรงและโครงการปกตท าใหมความไมชดเจนเพราะโรงงานสวนใหญทถกฟองในตอนนนไดรบความเหนชอบในรายงาน EIA แลวและศาลสงใหไปท าการรบฟงความคดเหนในสวนของการประเมนผลกระทบดานสขภาพเพมขนแตโรงงานกไปทบทวนใหมทงหมดทกกระบวนการ ในสวนของหนวยงานอนญาตตอนทมเรองฟองรองไดมการรวมกนตงคลนคมาตรา 67 ขน เพอใหค าปรกษาผประกอบการในการเขยนค ารองตอศาลในการอธบายวาตวเองไมเขาขายโครงการอาจรนแรงอยางไรจนสดทายจากโครงการทถกระงบไวทงสน 76 โครงการกเหลอทเขาขายโครงการอาจรนแรงอย 2 โครงการ ส าหรบกระบวนการของ กนอ. ในฐานะผอนญาตทตองท าการรบฟงความคดเหนตามหมวด ง. นนตองท าเรองขออนมตตอกรรม การบรหารฯ ในการด าเนนงานตางๆ เชน การแตงตง สรรหา คณะกรรมการรบฟงความคดเหนตามทระเบยบก าหนด เมอผานกระบวนการรบฟงความคดเหนแลว กนอ. กมการจดตงคณะกรรมการเทคนคขนเพอพจารณาความเหมาะสมในการอนญาตซงคณะกรรมการดงกลาวจะจดตงขนเฉพาะกจเปนรายโครงการไป กระบวนการในการรบฟงความคดเหนทง 4 ครงตงแต ค.1 – ค.3 และ ง. นน ถานานๆ จงจะมโครงการอาจรนแรงเกดขนซกครงหนงคงไมเปนไรแตในกรณบางพนททมหลายโครงการ ชาวบานกเรมเหนอยในขณะทโครงการ EIA ปกตเองกปรบเอารปแบบของ ค.1 และ ค.2 ไปท าดวย ชาวบานกแยกไมออกวาตางกนอยางไรระหวางโครงการ EHIA กบโครงการ EIA ทวไปหรอทผานมาชวงทยงมความไมชดเจนในการจดประเภทของโครงการทตองท า EHIA หลายๆ โครงการกปองกนตวเองดวยการท าตามรปแบบของโครงการอาจรนแรงไปกอนเพราะเกรงวาถาไมไดท าแลวไดรบตดสนวาเปนโครงการอาจรนแรงตองมาท ายอนหลง

โรงงานในนคมอตสาหกรรมทวประเทศทด าเนนการอยแลวนนมทงสนประมาณสามพนกวาโรงงานและมโรงงานทเขาขายตองท า EIA ไมถง 400 โรงงาน อยทนคมฯ มาบตาพด ประมาณ 100 โรงงาน นอกนนกกระจายไปทวประเทศ ซงทกนคมฯ จะม EIA รวม

111

ก ากบดแลอยแลวตามกฎหมาย ในสวนของโรงงานประมาณ 400 โรงงานทเขาขายตองท า EIA นน มไมถง 10 โรงงานทเขาขายโครงการอาจรนแรงตามมาตรา 67 วรรค 2 ทตองท า EHIA ซงขณะนมโครงการทไดรบแจงจากส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) วาไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการผช านาญการฯ แลว ม 4 โครงการ คอ โครงการโรงงานผลตเอทธลนออกไซดและเอทธลนไกลคอล (สวนขยาย) นคมฯ เหมราชตะวนออก, โครงการผลตผลตภณฑจาก Mixed C4 (สวนขยายครงท 2) นคมฯ มาบตาพด, โครงการขยายก าลงการผลตไวนลคลอไรดโมโนเมอร ของโรงงาน ท 1 และ โรงงานท 2 นคมฯ มาบตะพด และโครงการโรงงานผลตสารฟนอล (สวนขยายท 2) นคมฯ เหมราชตะวนออก ซงทงหมดอยในจงหวดระยอง

4.2.3 ปญหาและอปสรรคของการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ

ขอจ ากด / อปสรรค ปญหา ในทางปฏบตของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ ทสมควรมการแกไขปรบปรง จากการศกษานสามารถแบงออกไดเปน 2 สวนใหญๆ คอ ปญหาในเชงหนวยงาน และ ปญหาในเชงกระบวนการ ปญหาในเชงหนวยงานนนจะเกยวของกบ 2 หนวยงานซงมหนาทโดยตรงกบระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ คอ ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) และองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (กอสส.) สวนปญหาในเชงกระบวนการนนจะประกอบไปดวย กระบวนการมสวนรวมของประชาชนผานการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสย

ปญหาในการก าหนดนยามและประเภทของโครงการอาจรนแรง ปญหาจากกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชน ปญหาจากกระบวนการพจารณารายงาน ปญหาจากกระบวนการพจารณาอนญาต ดงน

4.2.3.1 ปญหาเชงหนวยงาน ในเรองปญหาเชงหนวยงานนจะแยกพจารณาออกตามหนวยงานทเกยวของกบ

ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ อนประกอบดวย 1) ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.)

ซงมหนาทเปนเลขานการของคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) ในการพจารณารายงานฯ และมหนาทส าคญอก 3 ประการ คอ (ปารชาต ศวะรกษ. 2543, 24)

(1) ท าหนาทบรหารจดการกระบวนการพจารณารายงานฯ (2) ท าหนาทพจารณากลนกรองตรวจสอบประเดนตางๆ ในรายงานฯ

กอนน าเขาสการพจารณาของ (คชก.)

112

(3) ท าหนาทพฒนาเทคนคและกระบวนการของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ

จะเหนวา สผ. เปนกลไกและเครองมอส าคญในกระบวนการทงหมด ซงถากลไกของ สผ. ไมเขมแขงแลวยอมท าใหระบบของการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพของประเทศไทยนนออนแอลงไปดวย ซงเปนประเดนทมการพดถง และวพากษกนในหลายๆ เวทและมขอเสนอแนะมากมายแตกยงไมมการน ามาปฏบตอยางเปนรปธรรม

ในประเดนนคณศภกจ ไดใหความเหนไวอยางนาสนใจวาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมน นถกท าใหออนแอลงโดยในรายงานของ International Association for Impact Assessment: IAIA ซงยกมาจากการประชมทแอฟรกาใต ไดกลาวไววา – ตวของนโยบาย EIA นนไมไดลมเหลวแตคนทตองการท าให EIA ลมเหลวนนท าส าเรจเพราะฉะนนจดส าคญไมไดอยแควาไมมเจตจ านงทางการเมองทจะพฒนา EIA แตจรงๆ การเมองมเจตจ านงชดเจนทจะท าให EIA ออนแอลง ตองมความเขาใจในจดนกอนจงจะเรมตนแกไขได จดทวานคอ 1.EIA ถกท าใหออนแอ 2. คนทดแลระบบ EIA (สผ.) กยอมรบการถกกระท านน โดยไมคดแกไขเพราะมองวาการแกไขนนท าไดยาก

ซงประเดนในแงของ สผ. น ไดกลาวถงแลวในหวขอ 4.1.3 ปญหาของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

2) องคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ ซงถกจดตงขนโดย เฉพาะเพอตอบสนองการท างานตามมาตรา 67 แหงรฐธรรมนญเพอใหความเหนประกอบในรายงานการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพส าหรบโครงการทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ ปญหาขององคการอสระนสามารถแบงออกไดเปน 2 สวนคอ

(1) ปญหาทเกดจากปจจยภายนอก การจดตงองคการอสระกบความไมเปนอสระอยางแทจรง

องคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (ชดเฉพาะกาล) ตงแตไดรบการแตงตงขน ตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการประสานงานการใหความเหนขององคการอสระในโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง พ.ศ. 2553 ลงวนท 12 มกราคม พ.ศ. 2553 และไดมการออกประกาศส านกนายกรฐมนตร เรองการประกาศจดตงองคการอสระเพอตงคณะกรรมการองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ ลงวนท 8 มถนายน พ.ศ. 2553 มาจนปจจบนยงคงเปนเพยงองคการอสระชดเฉพาะกาลตามระเบยบดงกลาวเพอแกปญหาเฉพาะหนาของฝายบรหารในหวงเวลาทม การฟองคดเมอป พ.ศ. 2552 เทานนและจวบจนปจจบน องคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพยงไมมสถานะเปนองคการอสระอยางแทจรงท าใหเปนอปสรรคในการท างานพอสมควรซงเรองน คณศภกจ นนทะวรการ หนงในคณะกรรมการองคการอสระดานสงแวดลอมและ

113

สขภาพ (กอสส.) ใหความเหนไววา “การท กอสส. จดตงขนตามระเบยบส านกนายกฯ โดยยงไมมพระราชบญญตเปนของตนเองนท าใหตองท างานภายใตงบประมาณของกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม (กสส.) ซงเปนหนวยงานภาครฐ การรบงบประมาณผานหนวยงานของรฐทตองไดรบการตรวจสอบในทกขนตอนนนไมสามารถเรยกไดวาเปนองคการอสระอยางแนนอนซง ณ ขณะนอาจกลาวไดวารฐบาลตงใจปลอยใหเปนเชนน การทจะตง กอสส. ใหเปนอสระอยางแทจรงภายใตพระราช บญญตของตวเองนนโดยพนฐานจะเกดขนยากเพราะวารฐบาลแสดงเจตนาอยางชดเจนทจะไมผลกดนพระราชบญญตนดวยเหตผลเชงประจกษทางวชาการ หลายประการ อาท ในกรรมการ กรรมการ 4 ฝาย ทกฝายเขาใจตรงกนวา กอสส. ตองมการจดตงภายใตพระราชบญญตของตนเองแตดวยเงอนไขของเวลาทตองรบจดใหมองคการอสระเกดขนเพอใหโครงการทถกระงบไวสามารถด าเนนการไปไดจงไดออกมาเปนระเบยบส านกนายกฯ เพอความรวดเรวพรอมกบเสนอรางพระราชบญญตองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพเขาส สภาผแทนผแทนราษฎรไปพรอมกนในสมยรฐบาลพรรคประชาธปตย ซงรางพระราชบญญตดงกลาวไดผานการพจารณาของสภาผแทนราษฎรเรยบรอยแลวดวยความเหนชอบทงจากผแทน ราษฎรทงฝายคานและรฐบาลในตอนนนเพยงแตรอเขาวฒสภาและกลบมาลงคะแนนในสภาผแทนฯ อกครงกประกาศออกเปนพระราชบญญตบงคบใชได แตระหวางนนมการเปลยนแปลงฝายบรหารจากรฐบาลพรรคประชาธปตยเปนพรรคเพอไทยซงพอเปลยนรฐบาลแลวถามพระราชบญญตทคางอยระหวางการพจารณา รฐบาลตองท าการยนยนในการเสนอรางพระราชบญญตนนเขาสการพจารณาของวฒสภา ซงรฐบาลไมยนยนส าหรบรางพระราชบญญตองคการอสระฯ นท าใหกฎหมายนตกไปโดยปรยายและตองเรมกระบวนการใหมอกครงโดยทรฐบาลมค าสงให กอสส. แกไขรางพระราชบญญตเพอเสนอเขาสการพจารณาอกครงแตโดยสวนตวแลวคณศภกจเหนวารฐบาลไมมเจตนารมณทจะผลกดนพระราชบญญตฉบบน จงมองวาจะมทางเปนไปไดสองทางในการทจะท าใหเกดพระราชบญญตนข นได คอ

1. เกดพลงทางสงคมโยงกบเรองของการปฏรประบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทมการพดถงกนอยางมากในปจจบน ทจ าเปนตองน าเรองขององคการอสระฯ เขาไปรวมอยดวยตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ

2. เกดวกฤตกบองคการอสระชดน เชน มปญหาหรอมประเดนทท าใหองคการอสระท างานตอไมไดกจะท าใหรฐบาลตองแกปญหาเพราะถาองคการอสระฯท างานไมไดกจะท าใหกระบวนการตามมาตรา 67 วรรค 2 ไมสมบรณ ซงถงเวลานนรฐบาลตองพจารณาวาจะออกเปนระเบยบส านกนายกอกหรอจะออกเปนพระราชบญญตแตถาไมมอะไรเกดขนกคาดเดาไดวา กอสส. คงเปนชดเฉพาะกาลไปเรอยๆ ซงบนทอนก าลงใจของคนท างานพอสมควร มาถงตอนนมกรรมการลาออกไป 3 ชดแลวเหตผลสวนหนงมาจากเรองนเพราะกรรมการเองไมตองการจะท างานแบบไมรอนาคตแตกรรมการเองไมสามารถท าอะไรไดเพราะเปนปจจยภายนอกซงมผลกระทบตอเนองมาสปจจยภายใน เชน เจาหนาทขององคการอสระม

114

การเขาออกบอยมากเพราะองคการไมมความมนคง โดยเฉพาะระดบบรหาร เชน เลขาธการ เมอครงปทแลว ในระยะเวลา 4 เดอน เปลยนเลขาฯ 3 คน ซงมผลกบประสทธภาพขององคกรโดยตรงโดยเฉพาะขวญก าลงใจของคนท างาน

ถาองคการอสระสามารถเปนอสระไดอยางแทจรงจะสามารถชวยแกปญหาของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทมอยในปจจบนได ตามทเหนกนอยวากระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเองมปญหามากมาย มความจ าเปนอยางยงทตองมองคการอสระขนมาเพอวเคราะหและลงมอแกปญหาอยางเปนอสระโดยทการท างานไมควรจะซ าซอนกบคณะกรรมการผช านาญการเพราะงานทองคการอสระควรจะท าในสงคมมอกมากมายแตไปท าไมคอยไดเชนเรองความเชอมนในการตดสนใจโครงการขนาดใหญทสญเสยไปเรอยๆ ท าใหมการประทวงคดคานกนทกโครงการ พนทไหนมการคดคานรนแรง ชมชนรนแรงกเกดการปะทะกน ถงขนเสยชวตกม ทไหนไมแรงกยอมๆ กนไปแลวคอยไปคอยดตอนเกดโครงการวาผลกระทบทตามมาจะมอะไรบาง ในขณะทคนในสงคมเองไมรวาชาวบานไดรบผลกระทบอยางไรบาง จะเหนวามงานใหองคการอสระท าอกมากในการทจะท าใหความเชอมนกลบมาเพอใหเราสามารถเดนหนาโครงการขนาดใหญได

หรอคยกนไดโดยไมตองใชความรนแรง องคการอสระอยในต าแหนงทสามารถท าหลายเรองตรงนนไดแตกไมไดท า

(2) ปญหาทเกดจากปจจยภายใน ประเดนนสวนหนงเชอมโยงมาจากประเดนของปจจยภายนอกคอ

เรองของบคลากร ซงบคลากรของ กอสส. จะม 2 สวน คอ เจาหนาทและ กรรมการ ปญหาของเจาหนาทนนไดกลาวถงไปบางแลวในหวขอปจจยภายนอกวาดวยเรองของขวญก าลงใจสบเนองมาจากความไมมนคงขององคกรทไมเปนองคการอสระอยางแทจรง ในอกดานคอศกยภาพและทศนคตของกรรมการอสระฯ ซงเรองน คณศภกจ ใหความเหนวาในบางครงกรรมการองคการอสระฯ ทเปนผแทนของสถาบนอดมศกษาทสงมาตามขนตอนนนไมไดมกระบวนการในการคดสรรหรอสรรหาหาผทมความเหมาะสมหรอมความสนใจอยางแทจรงเพราะเปนประเดนทสถาบนไมไดสนใจ ซงถาองคการอสระฯ มการจดตงตามพระราชบญญตขนมากคงตองแกเรองนอยางจรงจง โดยอาจจะเขาไปชแจงกบสถาบนอดมศกษาวา กอสส. คาดหวงอะไรจากผแทนของสถาบนฯ ทเขามาเปนกรรมการอสระฯ นนอกจากนนบรบทในการตง กอสส. ในตอนแรกไดสรางความตระหนกใหอตสาหกรรมขนาดใหญพอสมควรเพราะไมไดนกถงปจจยเสยงทางธรกจดานนมากอนจงตองท าทกวถทางในการแกปญหาซงรวมถงการจดการกบองคการอสระในวถทางตางๆ เคยมการกลาวถงประเดนของเลขาธการ กอสส. ทานแรก ทมาจากสายวชาการและมความตงใจท างานเพอการพฒนามากแตมปญหากบกรรมการและถกกดดนใหตองลาออกไปในเดอนเดยวอาจเปนเพราะมการตงค าถามกบกรรมการในเรองของผลประโยชนทบซอนและไมอยภายใตการควบคมของกรรมการแตอยางไรกจากดจากทมการตงองคการอสระฯ มาจน

115

ปจจบนมการเปลยนแปลงเกดขนในดานบคคลากรมากมายท าใหงานดานพฒนาไมสามารถท าไดอยางตอเนอง อกทางหนงคอการยดอ านาจกรรมการบรหารขององคการอสระ หรอการท าใหองคกรฯ ไมมประสทธภาพผานทางกรรมการดวยการจ ากดกรอบของกรรมการเอง เชน กรรมการบางทานมทศนคตทจะไมสนใจในบางประเดนทคดวาไมเกยว ของ ไมพจารณา หรอกรณทหนวยงานอนญาตจะจดรบฟงความเหนโดยไมน าความเหนของกรรมการอสระไปใหขอมลกไมสนใจเพราะคดวาพนไปจากอ านาจของตนเองแลว วธการแบบนท าใหการท างานขององคการอสระคบแคบและไมไดรบความเชอถอจากสงคมเพราะไมท าในเรองทควรท า กอสส. เปนองคกรทางปญญาไมใชอ านาจแตกไมใชปญญาของตนเองเพอสงคมใหเตมท การทมความพยายามในการท าใหองคการนไมมประสทธภาพเพราะถาองคการนมประสทธภาพแลวโครงการพฒนาไมวาจะเกดจากภาครฐหรอเอกชนตองตอบค าถามทเปนจดออนของโครงการอกเยอะ ดงนนการท าให กอสส. ไมมประสทธภาพจะท าใหบางฝายไดประโยชนแตประชาชนและประเทศชาตเสยประโยชนแนนอน

4.2.3.2 ปญหาเชงกระบวนการ ปญหาในเชงกระบวนการทวานจะกลาวถงใน 3 สวนคอ 1.กระบวนการมสวนรวม

ของประชาชนผานการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสย 2. กระบวนการในการพจารณารายงาน และ 3.กระบวนการในการอนมต/อนญาต ซงทง 3 กระบวนการตางกมปญหาแตกตางกนไปและยงคงตองการการปรบปรงแกไขไปตามสถานการณเนองดวยทกฝายเขาใจตรงกนวาเรองของการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพส าหรบโครงการอาจรนแรงในบานเรายงเปนเรองใหม กระบวนการตางๆ อาจยงไมเขาทเขาทางเพราะแมแตระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงทวไปทด าเนนการมากวา 40 ป กยงคงเหนปญหาทรอการแกไขอยอกมากมายซงเปนเรองททกภาคสวนตองชวยกนเพอปกปองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ส าหรบรายละเอยดของปญหาเชงกระบวนการนมดงน

1) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนผานการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสย

กระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยส าหรบการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพนมอยดวยกน 2 สวน คอ การจดรบฟงโดยเจาของโครงการในขนตอนของการจดท ารายงาน จ านวน 3 ครง และการจดรบฟงโดยหนวยงานอนญาตภายหลงจากทรายงานไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการผ ช านาญการแลวและหนวยงานอนญาตไดรบแจงอยางเปนทางการจาก ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ดานการรบฟงความคดเหนทจดขนโดยเจาของโครงการ จ านวน 3 ครงดวยกน ปญหาหรออปสรรคทเกดขนไมนบวาเปนเรองใหญอะไร เปนเพยงเรองของเงอนไขเวลาทเพมเขามาตามทคณวรานล ผแทนจากบรษท เหมราช ใหขอมลไววาถากตกาในการท างาน

116

ชดเจน เอกชนเองไมมปญหาในการปฏบตตามขอก าหนด ในขณะทคณศรสวรรณ นายกสมาคมตอตานสภาวะโลกรอน มองวากระบวนการรบฟงความคดเหนโดยเจาของโครงการมชอโหวคอนขางมาก เชน ไมมผประเมนระยะเวลาของการด าเนนการอยางชดเจน เชน ในประกาศเขยนไวชดวาตองมการเผยแพรขอมลใหประชาชนทราบกอนอยางนอย 30 วน หรอตองประชมอยางนอย 3 ชวโมงและตองเปดโอกาสใหประชาชนแสดงความคดเหนไมนอยกวา 2 ใน 3 ของเวลาทจด แตทงหมดทงปวงเปนการท ารายงานจากเจาของโครงการและบรษททปรกษาเทานน แตในอกดานหนง สผ. เองกถกวพากษวจารณคอนขางมากวาใหความส าคญกบวธการหรอรายละเอยดมากกวาสาระของสงทจะน าเสนอ ดงจะเหนไดจากเอกสารประกอบการประชมสมมนาแผยแพรผลการศกษาภายใตโครงการจดท าแนวทางการศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพซง สผ. วาจางให สถาบนสงแวดลอมไทยศกษาเพอปรบปรงแนวทางดงกลาว โดยในรายงานของสถาบนไดเสนอใหตดเงอนไขทระบจ านวนชวโมงทก าหนดในการรบฟงความคดเหนแตละครงออกเปลยนเปนก าหนดรายละเอยดวาในการรบฟงความเหนแตละครงนนตองใหขอมลทจ าเปนอะไรบาง และตองเปดโอกาสใหผตองการแสดงความคดเหนไดมโอกาสแสดงความคดเหนขอตนในประเดนทไมซ าเดมจนครบทกประเดน เปนตน

สวนทนาจะเปนปญหามากกวานาจะเปนการรบฟงความคดเหนทจดขนโดยหนวยงานอนญาตเพอประกอบการพจารณาอนญาต ดวยตามกระบวนการแลวหลงจากทคณะกรรมการผช านาญการใหความเหนชอบในรายงานแลว หลงจากนน สผ. จะสงรายงานเลมทไดรบความเหนชอบไปยงหนวยงาน 2 สวนคอ องคการอสระฯ เพอใหความเหนประกอบ (ภายใน 60 วน) และหนวยงานอนญาตเพอจดรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสย (ไมมการก าหนดระยะเวลาขนอยกบดลยพนจของหนวยงานอนญาต) ซงเรองนยงมความเหนทไมตรงกนอยระหวางหนวยงานอนญาตและองคการอสระ (จากการสมภาษณ) โดยทองคการอสระมองวาหนวยงานอนญาตควรรบฟงความคดเหนหลงจากทไดความเหนของ กอสส. ไปแลวเพอใหไดความเหนทรอบดานทสดกอนทจะไปน าเสนอโครงการเพอรบฟงความเหนสาธารณะอกครง โดยท คชก. เองดดานเทคนคสงแวดลอม ในขณะนท กอสส. จะดในบรบททนอกเหนอไปจากท คชก. ด ดงนนหนวยงานอนญาตควรพจารณาความเหนทรอบดานนกอนทจะไปจดรบฟงความคดเหน ในฐานะทเปนหนวยงานสดทายกอนจะพจารณาอนญาตเพอจะสามารถตอบค าถามของสงคมได แตหลายๆ โครงการถง กอสส. จะใหความเหนไปแลวหนวย งานกยงไมไดรบจดแตศกษาความเหนของ กอสส. กอนเพอท าความเขาใจถงน าหนกของความ เหนกอนจะไปจดรบฟงความคดเหนโดยเปนการชแจงขอมลอยางรอบดานแตบางโครงการจดรบฟงความคดเหนไปกอนโดยทกรรมการในการรบฟงความคดเหนเองกมสวนไดเสยกบธรกจและจากนนกด าเนนการอนมตโครงการ โดยทท งเจาของโครงการและหนวยงานอนญาตไมสามารถตอบค าถามทเปนความเหนไมเหนควรอนญาตของ กอสส. ไดเลยแตหนวยงานอนญาตกไมได

117

น าไปพจารณาเพราะวาเปนเพยงความเหนประกอบในขณะทถาพจารณากนจรงๆ ส าหรบความเหนหลกคอความเหนของ คชก. นน ทผานมาตองยอมรบวาไมเคยใหมมตไมเหนชอบในโครงการใดเลย ในขณะทหนวยงานอนญาตเองเหนวาไมมขอก าหนดวาตองรอความเหนจากองคการอสระกอนเพราะอยางไรหลงจากทรบฟงความเหนในหมวด ง แลวเสรจ หนวยงานอนญาตตองน าความเหนทงหมดจากคณะกรรมการผช านาญการ จากการรบฟงความคดเหน และจากองคการอสระมาประกอบกนเพอพจารณาในขนตอนอนญาตโดยในการรบฟงความคดเหนนค านงถงประโยชนของผประกอบการและชมชนเปนหลกเพราะเหนวายงท าเรวกยงดทงกบผประกอบการเองและชมชนเพราะจะยงจ ารายละเอยดของโครง การไดเมอหนวยงานอนญาตไปจดซ าอกจะจ าได ถาทงไปนานจะไมมประโยชนเพราะจากระยะเวลาทเคยรบฟงความคดในสวนทเจาของโครงการจดในหมวด ค. 1 – ค.3 จนเขาสกระบวนการพจารณาของคณะกรรมการผช านาญการฯ กวาจะเหนชอบกอาจะใชเวลากวาครงป ซงในระหวางนชมชนเองอาจจะมขอเสนอแนะใหมเกดขนมาไดซงจะมประโยชนส าหรบหนวยงานอนญาตในการน าไปพจารณาประกอบการตดสนใจ

2) กระบวนการในการพจารณารายงาน ประเดนในเรองของกระบวนการในการพจารณารายงานนจะเปนในเรอง

ของเงอนเวลา เนองจากในกระบวนการของการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนนกมขอวพากษในเบองตนแลวในเรองความลาชาของระยะเวลาในการพจารณาดงทไดกลาวไวในหวขอท 4.1.3.1 เรองความลาชาในกระบวนการพจาณารายงาน เมอมการยกระดบเปนรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพซงมกระบวนการเพมเขามาอก 1 ขนตอน คอ การใหความเหนประกอบจากองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (กอสส.) ไมเกน 60 วน นบจากวนทไดรบรางรายงานฯ ทไดรบความเหนชอบจากส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงระยะเวลา 60 ส าหรบ กอสส. น บางความเหนวาไมเพยงพอโดยจากเอกสารประกอบการประชมสมมนาแผยแพรผลการ ศกษาภายใตโครงการจดท าแนวทางการศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพซง สผ. วาจางใหสถาบนสงแวดลอมไทยศกษาเพอปรบปรงแนวทางดงกลาว มขอเสนอใหผย นขออนญาตเสนอรายงานฯ ให กอสส. พจารณไปในคราวเดยวกบทสงใหกบ สผ. เพอสงใหกบ คชก. พจารณาและถาในการพจารณา คชก. มขอเสนอในท าการแกไขในประเดนใดกใหผยนขออนญาตสงเลมรายงานฉบบแกไขใหกบ กอสส. เพอพจารณาไปพรอมๆ กนดวย ในกรณท าใหสวนหนง กอสส. จะสามารถใหความเหนไดอยางอสระโดยไมตององพนฐานความเหนจาก คชก. ในขณะทคณศภกจเหนวา คชก. และ กอสส. ไมควรพจารณาไปพรอมกนเพราะจะท าใหไมมหนวยงานในการตรวจสอบซ าเนองจากทผานมา กอสส. ตรวจพบความผดพลาดดานเทคนคมากพอสมควร และระยะเวลา 60 วนถอวาเพยงพอแลวถา กอสส. จะท างานกนอยางจรงจงกสามารถทจะเรมพจารณารายงานไปพลางกอนไดในระหวางได คชก. ก าลงพจารณา

118

หรอลงพนทเพอหาขอเทจจรงประกอบการพจารณาเพราะหนาทของ กอสส. คอการใหความเหนประกอบโครงการฯ ไมใชประกอบรายงานเทานน

โดยสรป ปญหาดานระยะเวลาในกระบวนการของการพจารณารายงาน EHIA ยงคงเปนเรองทสบเนองมาจากการพจารณารายงาน EIA ทยงไมมทางออกทนาพอใจส าหรบทกฝาย

3) กระบวนการในการอนมต/อนญาต กระบวนในการอนญาตโครงการทเขาขายอาจสงผลกระทบอยางรนแรง

ตามรฐธรรมนญมาตรา 67 วรรค 2 นน ทตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) นนนบวามความยงยากและซบซอนมากขนพอสมควรเมอเทยบกบโครงการทตองท า EIA ตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต ทงนกเพอใหมนใจวาโครงการพฒนานนอยบนหลกการของการพฒนาทย งยนอยางแทจรง โดยขอแตกตางของการอนมต/อนญาต โครงการทตอง EIA กบ EHIA คอ โครงการทตองท า EIA เมอรายงาน EIA ผานความเหนชอบจาก คชก. แลว หนวยงานอนญาตสามารถพจารณาน าผลการเหนชอบนนมาประกอบการพจารณาอนมตไดเลย โดยน ามาตรการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอมและมาตรการตดตามตรวจสอบคณภาพสงแวดลอมทไดรบความเหนชอบตามรายงานนนก าหนดเปนเงอนไขในการอนญาตประกอบกจการแตส าหรบโครงการทตองท า EHIA นน หนวยงานอนญาตตองท า 2 สวนคอ

(1) จดรบฟงความคดเหนจากประชาชนและผมสวนไดเสย ซงในเรองนมความไมชดเจนในหลายๆ เรอง เพราะไมมการก าหนดไว เชนเรองของงบประมาณในการจดรบฟงความคดเหนวาเปนความรบผดชอบของหนวยงานอนญาตหรอผขออนญาตเพราะบางหนวยงานมการประมาณการเพอตงเบกงบประมาณผานส านกวบประมาณ ซงในสวนของ กนอ. ไดรบการชแจงวาคณะกรรมการบรหารของ กนอ. มมตเหนชอบใหเรยกเกบคาบรการในการจดรบฟงความคดเหนฯ จากเจาของโครงการฯ โดยประมาณการคาใชจายเบองตน 1 ลานบาทตอ 1 โครงการ โดยทเมอ กนอ. ไดรบหนงสอแจงเหนชอบในรายงานฯ จาก สผ. แลว กนอ. จะท าหนงสอแจงเจาของโครงการฯ ใหมาช าระคาบรการในการจดรบฟงความคดเหน จ านวน 1 ลาน บาท ภายใน 30 วน ซงคาใชจายสวนนจะไมมคาตอบแทนผเขารวมประชมแตอยางใด กบเรองของระยะเวลาในการจดวาจ าเปนตองรอความเหนประกอบจากองคการอสระหรอไม ซงไดกลาวถงไวในหวขอกระบวนการในการพจารณารายงาน

(2) ระยะเวลาในการพจารณาอนญาตโครงการ เรองระยะเวลาในการอนญาตโครงการนนเปนประเดนทภาครฐไดรบ

การรองเรยนจากเอกชนมากพอสมควร ประเดนหนงคอหลงจากท คชก. พจารณาใหความเหน ชอบในรายงาน EHIA มาแลวนน มเพยงขอก าหนดระยะเวลากบทาง กอสส. ในการใหความ เหนประกอบภายใน 60 วน แตส าหรบหนวยงานอนญาตทตองไปรบฟงความคดเหนครงสดทาย

119

กอนตดสนใจอนมต/อนญาต โครงการนน ไมมการก าหนดกรอบเวลา ซงเรองนกเปนการมองในมมทตองการรกษาผลประโยชนของตนเองเปนทต ง เอกชนกตองการใหสามารถเดนหนาโครง การใหเรวทสดเพอประโยชนทางธรกจ หนวยงานอนญาตกตองรกษาสมดลระหวางประโยชนของประชาชน สงคม สงแวดลอม และเศรษฐกจ ในแงมมน กนอ. ใหขอมลวาถงแมจะไมมกรอบเวลาเปนตวก าหนดแต กนอ. กตงใจไวในตอนตนวาไมควรเกน 15 วนเหมอนกบขนตอนอนๆ แตปรากฎวาพอท าจรงๆ เนอหาคอนขางเยอะตองพจารณาอยางรอบคอบเพราะเปนการตดสน ใจของหนวยงานอนญาตเองโดยแทแมจะมพนฐานมาจากคณะกรรมการผช านาญการฯ แลวกตามแต กนอ. กตองพจารณาใหรอบคอบเพราะแตละโครงการมความซบซอนไมเหมอนกน เชน บางโครงการฯ กอสส. ใหความเหนมาวาสมควรอนมต กนอ. กพจารณางายแตบางโครงการไมมความเหนสรปมแตความเหนประกอบมากมาย ทงเหนชอบและไมเหนชอบ ทเหนชอบกระบใหท ามาตรการเพม กนอ. กตองมาพจารณาวาจะอนญาตภายใตเงอนไขอะไร แตโดยทวไปแลวยอมไมมเหตผลอะไรทกนอ. จะไมอนญาตในเมอผานขนตอนการกรนกรองมาหลายขนตอนแลวเพยงแตตองท าใหเกดความรอบคอบใหมากทสดเพราะเปนขนสดทายแลวจงตองใชเวลาในการพจารณาแตทราบวาขณะนทางกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอบหมายให สผ. ท ากรอบระยะเวลาใหทางหนวยงานอนมตอนญาตเพราะไดรบการรองเรยนจากเจาของโครงการฯ วาลาชาแตยงไมมขอสรป ทผานมาอยางเรวทสดทท าไดกประมาณ 2 - 3 เดอน ส าหรบโครงการ EHIA ทตงอยในพนทนคมฯ

ทงนตงแตป พ.ศ. 2552 เปนตนมา มโครงการทเขาขายโครงการอาจรนแรงทตองท ารายงาน EHIA เขาสกระบวนการพจารณาแลวทงสน 22 โครงการฯ พจารณา เหนชอบไปแลว 15 โครงการและพจารณาอนญาตโดยหนวยงานอนญาตไปแลว 5 โครงการ (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2556)

4.2.4. แนวทางการพฒนาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ

ส าหรบโครงการ (EHIA) 4.2.4.1 แนวทางส าหรบปญหาเชงหนวยงาน ในประเดนของ สผ. นนผศกษาไดกลาวถงไวแลวในหวขอ 4.1.3.1 แนวทางการ

แกปญหาเชงโครงสรางของส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) ในการด าเนนงานในการพจารณารายงานฯ ซงเปนเรองทซ าซอนกนและในสวนของ กอสส. ในประเดนของปจจยภายนอกซงไมสามารถแกไดเองนนจะยงไมขอน ามากลาวถงไวในบทน โดยในสวนนจะกลาวถงปญหาทเปนประเดนของปจจยภายในคอคณภาพและทศนคตสวนบคคลของกรรมการใน กอสส. ซงสงผลถงภาพลกษณของ กอสส. โดยตรง ซงประเดนทเหนชดเจนคอความเหนประกอบของ กอสส. ทมตอรายงาน อนดบแรกคอการใหความเหนแบบสวนตนเพราะแตละคนมความรบผดชอบ (Accountability) ของตวเองแตกลายเปนวามแตความเหนสวนตนไม

120

มความเหนรวมของกรรมการทง 13 ทานจงท าใหความเหนไมมความชดเจนและไมมน าหนก ซงเปนปญหาในทางปฏบต อกสวนคอปญหาเชงระบบทก าหนดใหตองสงความเหนภายใน 60 วนซงกรรมการแตละทานกพยายามใหรอบคอบทสด หาขอมลมากทสดกอนจะเขยนความเหนท าใหความเหนสวนตนกวาจะไดมากเกอบๆ วนท 60 แลวท าใหไมมเวลาและไมมความทมเทของกรรมการมากพอทจะมความเหนสวนกลางทเปนอนหนงอนเดยวกน เปนแคการน าความ เหนของทกคนมารวมกน ท าใหความเหนรวมออนมาก เคยมความพยายามทจะนดมาพดคยกนวาใครมความเหนอยางไรแตกไมเปนผลเพราะไมมการหารอกนในทประชมซงกมองไดวากอสส. เองไมเปนเอกภาพซงถาพจารณาแลวดานหนงกมองวากอสส. แตละทานกควรจะมอสระเพราะเชยวชาญคนละดานจงตองการพนทในการน าเสนอ ในอกดานไมควรทจะพจารณาแควา กอสส. เหนชอบหรอไมเหนชอบแตควรไปมองทประเดนมากกวาวาสามารถชประเดนไดหรอไม ถาสามารถชประเดนทส าคญซงเจาของโครงการหรอหนวยงานอนญาตตอบประเดนไมไดกตองคดหนกวาจะอนมตไดอยางไร การชประเดนทชดเจนจะเปนประโยชนมากกวาการบอกวาเหนชอบหรอไมเหนชอบ ถงกรรมการ 12 ใน 13 คน ไมเหนชอบ หนวยงานกอาจไมน าไปพจารณาถาประเดนไมชดเจน การท กอสส. ไมวเคราะหในสวนของประเดนออกมาใหชดโดยจะตอบโจทยแควาเหนชอบหรอไมจะท าใหความเหนของ กอสส. ไมไดรบความส าคญและไมถกน าไปพจารณาในทสด

4.2.4.2 แนวทางส าหรบปญหาเชงกระบวนการ แนวทางพฒนาในเรองของกรอบระยะเวลานทางส านกงานนโยบายและแผนฯ

ชแจงวา

การทตอนนไมมการก าหนดกรอบเวลาในสวนของหนวยงานอนญาตท าใหมปญหามาก ทางคณะกรรมการรฐรวมเอกชน หรอ กรอ. ไดมขอเสนอให สผ. ก าหนดกรอบระยะเวลาในการอนญาตของหนวยงานอนญาตใหชดเจน ซง สผ. ไดประชมหารอกบหนวยงานอนญาตแลวซงไดขอสรปเบองตนวาใหหนวยงานอนญาตจดรบฟงความคดเหนภายใน 90 วน และเมอไดขอมลจากทกสวนครบแลว (รวม กอสส.) ใหพจารณาอนญาตหรอไมอนญาตภาย ใน 60 วน แตกตองขนกบวาโครงการนนจะมผลกระทบมากนอยเพยงใดเพราะหนวยงานอนญาตบางแหงกไมสามารถพจารณาโดยเรวไดเพราะตองดขอมลหลายสวนไมไดพจารณาความเหนจากคณะกรรมการผช านาญการฯ อยางเดยวแตระยะเวลาขางตนกยงไมไดเปนขอสรป ทางเอกชนเองกอยากใหปรบลดระยะเวลาลงซงตองคยกนอก ทผานมาหนวยงานอนญาตจะใชเวลาคอนขางนานในการพจารณาอนญาตใหกบโครงการรนแรง บางโครงการใชเวลานบปหลงจากคณะ กรรมการผช านาญการฯ เหนชอบจงจะไดรบอนญาตซงอาจจะตดปญหาอนๆ

121

เชน กอสส. ใหความเหนเพมเตมในหลายประเดนหรอบางท กอสส. อาจไมเหนดวยกบโครงการ ทางหนวยงานอนญาตตองใชเวลาในการหาขอมลเพอพจารณาใหรอบคอบวาจะอนญาตหรอไมเพราะหากอนญาตโดยมขอมลไมชดเจนเพยงพออาจจะมปญหาภายหลงได

สวนพฒนาการทผานมานน สผ.มองวา เปนไปในทางทดขนตามล าดบ จากป พ.ศ.

2550 ท สผ. เรมจดท าแนวทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพในรายงาน EIA มาถงป พ.ศ.2552 มคณะกรรมการ 4 ฝาย ซงมขอเสนอตอภาครฐหลายประการ หนงในนนคอแนวทางการประเมนผลกระทบทางสขภาพในรายงาน EIA ซงจะเหนไดวาการประเมนผลกระทบทางสขภาพไดมการพฒนาขน เจาหนาทของส านกงานฯ เองสวนใหญเปนนกวชาการสงแวดลอมซงอาจไมเชยวชาญดานสขภาพเทาทางกระทรวงสาธารณสข (สธ) กมการไปอบรมเพมความรดานการประเมนผลกระทบทางสขภาพเพอจะสามารถใหความเหนเบองตนในสวนทเกยวของกบสขภาพได องคประกอบของคณะกรรมการผช านาญการในการพจารณารายงานฯ เอง เมอกอนมผทรง คณวฒดานสขภาพไมครบทกชดตอนนมผทรงคณวฒดานสขภาพครบทกชด ในสวนรายงาน EIA เมอกอนดานสขภาพจะถกแทรกอยบางบางสวนและดไมครบมตดานสขภาพแตตอนนกสอดแทรกในทกบทของรายงาน EIA บางโครงการท าเรองสขภาพแยกออกมาอกบทแตทงหมดจะรวมอยในเลมรายงาน EIA

ดานแนวโนมในการพฒนากลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพและสงแวดลอมของประเทศไทยนนนาจะมทศทางทชดเจนขนเรอยๆ ถามองในระดบของภมภาคเอเซยตะวนออกเฉยงใตแลวจะเหนวาประเทศไทยมววฒนาการในการพฒนาทดกวาและเปนผน าใหกบประเทศอนได โดยเฉพาะเรองโครงการรนแรงฯ เรยกวาเปนประเทศแรกในโลกดวยซ าทมการประกาศออกมาเปนกฎหมายในขณะทภายในประเทศเองกมการพฒนาอยางตอเนองแตทผานมายงมปญหาเรองความไมไววางใจของแตละภาคสวนซงถาปรบการท างานตรงนนไดกนาจะท าใหกระบวนการ EHIA พฒนาไปไดอยางมประสทธภาพ เชน ใหประชาชนเขามามสวนรวมตงแตกอนเรมด าเนนโครงการและตลอดทงโครงการ รวมทงมสวนรวมในการตดตามตรวจสอบโครงการดวย เจาของโครงการพรอมทจะรบฟงความคดเหนของผมสวนไดเสยทกภาคสวน ผจด ท ารายงานจดท ารายงานอยบนหลกวชาการ ประชาชนเขามามสวนรวมและรบรสทธของตวเองในการใหความเหนในแตละขนตอน คณะกรรมการผช านาญการ พจารณารายงานตามหลก เกณฑและมาตรฐานทางวชาการ เปนตน

ในสวนของแนวโนมในการพฒนาแนวทางการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการรนแรงตามมาตรา 67 วรรค 2 นน แตละภาคสวนใหความเหนดงน

122

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในประเทศไทยนนเรองของสงแวดลอม หรอ เรองของ EIA ถกบงคบใชมากอน มกฎหมายรองรบชดเจนแตดานสขภาพเพงจะมกฎหมายไมนานโดยทตอนแรกกฎหมายไมชดเจนจงน าไปแทรกไวใน EIA โดยเอาดานสงแวดลอมเปนหลกแตถามองจรงๆ ในระดบโลกแตละประเทศคงไมไดมองแคเรองของสขภาพ สงคม หรอ สงแวดลอมแตคงเปนการมองผลกระทบทเกดขนทงหมดเปนองครวมอาจจะเปนลกษณะของ Sustainable Impact Assessment เปนการประเมนทงองครวม จงมความคดทอยากใหรวมการประเมนผลกระทบทงหมดเขาดวยกน โดยอาจจะมหนวนงานกลาง เชน EPA ของ สหรฐอเมรกา หรอ หนวยอนๆ หรออาจจะเปนสภาพฒนฯ ทจะมองในลกษณะขององครวม ทงประเทศ ไมไดมองแยกสวนเหมอนปจจบน ส าหรบผบรหารการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทยมองวา ความแตกตางทเหนไดชดระหวางรายงาน EIA กบ EHIA คอเนอหาทมากขนเพราะมการเพมบทในการประเมนดานสขภาพเขามา อกสวนหนงคอเจาของโครงการและหนวยงานอนญาตจะมการระมดระวงมากขนเพราะมหนวยงานสอบทานเพมขนท าใหทกหนวยงานตองพจารณาอยางรอบคอบมากขน ในสวนของการประเมนดานสขภาพเองนนในประเทศไทยเองยงมปญหาดานบคลากรทมความร ความเชยวชาญในการประเมนดานสขภาพทงเพอการท ารายงานและเพอการพจารณารายงาน จ าเปนตองเรงจดอบรมเพอใหความรเรองการประเมนผลกระทบดานสขภาพ ในขณะทผใหการอบรมเองกสวมหมวกอกใบในการเปนผเชยวชาญใหกบโครงการฯ ในการประเมนผลกระทบดานสขภาพซงในปจจบนกยงไมสามารถตอบประเดนของคณะกรรมการผช านาญการไดทง หมดเพราะกรอบในการประเมนผลกระทบดานสขภาพยงไมชดเจนเหมอนดานสงแวดลอมทเปนวทยาศาสตรมากๆ มการก าหนดคามาตรฐานไวเปนบรรทดฐานคอนขางชดเจนแลว ในขณะทการประเมนดานสขภาพนนไมไดมองแควาไมปวยแตมองไปถงความอยดมสขซงไมมตวชวดชดเจนและไมมกระบวนการในการศกษาเพอใหไดมาซงขอมล ดงนนจงอยากใหมการพจารณาใหรอบคอบในประเดนทจะท าการประเมนไมใชเพยงแคท าใหครบตามกระบวนการแตเนอ หาสาระไมสามารถน าไปสการพฒนาไดอยางแทจรง สงทอยากใหท ามากกวาคอการมสวนรวมกบประชาชนในพนทอยางตอเนองโดยการท าชมชนสมพนธ

123

การท า CSR การค านงถงคนทอยขางเคยงชมชนรอบขางวาสงทเราไมตองการเคากไมตองการเหมอนกน การเพมกระบวนการ HIA เขามาในแงของเนอหาทมากขนแตเปนเนอหาทไมไดสะทอนลงไปทประโยชนของชมชนจรงๆ เปนเรองทหนวยงานผผลกดนตองกลบมาพจารณาวาท าไปเพออะไรหรอเพอสรางเกราะวาท าตามกฎหมายแลวเทานน แนวทางในการท ากระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศไทยนนเปนเรองตอบยากเพราะตองยอนกลบไปวาถาการท าโครงการใดๆ มความจรงใจ มการเปดเผย มกระบวนการมสวนรวมอยางชดเจนแลวกคงไมเกดการเรยกรองใหมกระบวนการใดๆ เพมเตมขนใหวนวายแตทกวนนมการปกปดขอมลท าใหเกดความไมไววางใจ นายกสมาคมตอตานสภาวะโลกรอนใหความเหนวา การท ารายงาน EHIA นนตองไมใชรปแบบทตายตวแตตองน าขอมลทงหมดทม มาวางแลวใหทกภาคสวนมาพจารณาเพอก าหนดมาตรการรวมกนในเวทภาคประชาชนจะท าใหไดรบการยอมรบมากกวาใหเปนหนาทของบรษททปรกษาก าหนดมาฝายเดยว นอกจากนนผลการศกษาตองเอามาใหประชาชนรบทราบมการรบฟงความเหนจากขอมลทไดจากการศกษาเพอน าไปปรบปรงเพราะนโยบายในลกษณะของ Top Down Policy ทเปนอยในปจจบนนไมเหมาะสม ไมวาจะท าการประเมนมาดแคไหนกจะไมสามารถกาวขามปญหาความขดแยงของประเทศไทยไดเพราะประชาชนเองกยงไมไวใจ การทประชาชนไมวางใจเพราะไมท ากระบวนการมสวนรวมตงแตแรกท าใหกระบวนการประเมนผลกระทบตางๆ เหมอนเปนแคฉากหรอตราประทบวาโครงการผานการพจารณาเหนชอบแลวเมอผานแลวไมมการตดตาม ภาครฐเองตองจรงใจในการเปดใหประชาชนเขามามสวนรวม รฐยงมองเหนประชาชนเปนผถกปกครองในขณะทโลกกาวไปไกลมากแลว ประชาชนรบรขาวสารจากหลายทางมากขน การปดกนขอมลเปนผลเสยมากกวาผลด รฐจงควรปฎบตตามเจตนารมณของรฐ ธรรมนญโดยใหประชาชนมสวนรวมใหมากทสดเพอลดความขดแยง ผจดการอาวโส บรษท เหมราชพฒนาทดน จ ากด (มหาชน) กลาววา กระบวนการ EHIA เปนกระบวนการทดมเจตนารมณทจะดงผลกระทบดานสข ภาพและการมสวนรวมของประชาชนเขามาพจารณาใหเตมรปแบบแตการพจารณาควรเปนไปในลกษณะของ Area Base เพราะเรายงมขอมลไมมากพอ

124

ทจะท าเปนรายโครงการ สวนกลางควรท าการศกษาขอมลกลางเหลานควบคไปกบเอกชนดวย เครองมอทถกสรางขนมาควรจะตอบโจทยนโยบาย เชนถาประเทศไทยตองการพฒนาในดานอตสาหกรรมการทจะก ากบดและใหดทสดในแงของสงแวดลอมและสงคม เครองมอทควรจะน ามาใชคอการมนคมอตสาหกรรมเพอรวมเอาอตสหากรรมมาไวดวยกนแตถาการทมกฎหมายหรอมขอก าหนดออกมาทท าใหการเกดนคมอตสาหกรรมกลายเปนเรองยาก ท าใหแทนทจะเปนเครองมอทดอาจท าใหผพฒนาเลกทจะพยายามสรางนคมอตสา หกรรมฯ ท าใหเครองมอทเราคดวามนดจะกหายไปท าใหอตสาหกรรมไปอยกระจดกระจายเหมอนเดมโดยไมตงใจ โดยเจตนาดของทกฝายเพอใหเกดความรดกมมากขนแตสดทายมไมตอบโจทยภาพสดทายของกระบวนการทอยากเหน การทจะมอปสรรคบางคงไมเปนไรแตอยาใหอปสรรคนนมากเสยจนกลายเปนชองโหวใหเอกชนไปคดอยางอน การแกปญหาบางครงเราตองมองใหถกประเดนถาเกรงเรองของผลกระทบสงทตองพจารณาคอการบงคบใชกฎหมาย เชน กฎหมายเรองพนทกนชน หรอ เรอง zoning เพอไมใหเกดการทบซอนของพนทหรอเรองของ SEA ซงอาจจะท ายากแตตองท าเพราะ SEA จะสามารถตอบโจทยของการพฒนาไดทงหมดจากนนจงลงมาทพนท การท ากระบวนการมสวนรวมกควรท าตงแตขนตอนการประเมนเชงกลยทธเลยวาเราตองการใหพนทเราพฒนาไปทางไหน โดยสรปแลวจะเหนไดวากระบวนการจดท า EIA ส าหรบโครงการทวไป 35 ประเภทก

ยงคงเปนปญหาในทางปฏบตและเกดค าถามถงความโปรงใสและความนาเชอถอจากสงคมอยเปนระยะ ไมวาจะเปนค าถามทมตอหนวยงาน องคกร บคคล กระบวนการ เจาของโครงการ นกวชาการหรอเรยกไดวาทกฝายทเกยวของนนเอง วนนฝนควน ความคลางแคลงและขดแยงในสงคมตอเรองของ EIA ยงไมหมดไปเราก าลงมเครองมอใหมททาทายและซบซอนกวาเดมคอ EHIA ซงเปนเรองททกภาคสวนทเกยวของตองใหเวลาในการพจารณาอยางรอบคอบ ตงหลกเพอปรบกระบวนทศนในการกาวเดนเพอใหเปนกาวททกฝายในสงคมจะรวมเดมไปพรอมๆ กนดวยความเขาใจอยางแทจรง

บทท 5

สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ การศกษาเรองการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย ม

วตถประสงคของการศกษาเพอ 1. ศกษาความเปนมาของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและระบบการ

วเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย 2. ศกษาสถานการณปจจบนของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและระบบการ

วเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย 3. ใหทราบถงปญหาอปสรรคของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและระบบ

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย 4. เสนอแนวทางในการพฒนาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและระบบการ

วเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย ผลการศกษาทผศกษาไดรวบรวมและวเคราะหจากขอมลรายงาน เอกสาร ผลงานทาง

วชาการ บทความจากวารสาร เวบไซตและงานวจยทเกยวของ รวมทงการสมภาษณเชงลกผแทนของหนวยงานทเกยวของ สามารถสรป อภปรายผล และมขอเสนอแนะ ดงน

5.1 สรปและอภปรายผลการศกษา

ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทยนนสามารถแบงออกไปไดเปน

2 กรณ คอ กรณโครงการหรอกจการซงตองจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 ซงสงคมไทยคนเคยกนมานานและกรณของโครงการหรอกจกรรมทอาจสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพตามกฎหมายรฐธรรมนญแหงราช อาณาจกรไทย พทธ ศกราช 2550 มาตรา 67 วรรค 2 ซงตองศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชนและจดใหมกระบวนการรบฟงความคด เหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอนรวมทงไดใหองคการอสระซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพและผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพใหความเหนประกอบ

126

รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการทก าหนดตามพระราช บญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 นนเปนทเรยกกนเขาใจโดยทวไปในสงคมวารายงาน EIA สวนรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมส าหรบโครงการทก าหนดตามมาตรา 67 วรรค 2 นน เรยกวารายงานการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ หรอ EHIA ทยอมาจาก Environmental and Health Impact Assessment เพอใหเกดความแตกตางอยางชดเจนวารายงานในกรณหลงนตองใหความส าคญกบกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพใหมากขนกวารายงานในกรณแรก รวมถงมกระบวนการมสวนรวมของประชาชนทมรายละเอยดและวธปฏบตทซบซอนมากขนแตเมอวเคราะหจากหลกเกณฑทมการประกาศจากหนวยงานตางๆ อยางละเอยดแลวสงทพบตรงกน คอแนวทางการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (Environmental Health Impact Assessment: EHIA) นนใหความส าคญไปกบรายละเอยดของกจกรรมทตองด าเนนการมากกวาการใหความ ส าคญกบผลลพธทตองการจากแตละขนตอนทจะสงผลตอเนองไปยงการด าเนนงานในขนตอนถดไปท าใหเกดชองวางในทางปฏบตคอนขางมาก

จากการศกษาพบวาถงแมระบบ EIA และ EHIA จะไดรบการปรบปรงแกไขมาอยางตอ เนองแตยงคงพบปญหาความขดแยงทางสงคมททวความรนแรงมากขนเรอยๆ สะทอนใหเหนถงรากของปญหาเชงโครงสรางและระบบทยงไมไดรบการแกไขอยางแทจรงจนท าใหระบบไมสามารถท าหนาทเปนเครองมอและกลไกทมประสทธภาพเพยงพอตอการปองกนและลดผล กระทบทเกดขนตอสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนได ในการนผศกษาไดท าการสรปปญหาในภาพรวมของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ในประเทศไทยซงหมายรวมถงการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ (EHIA) ส าหรบโครงการทอาจสงผลกระทบรนแรงดวย

การจดท ารายงาน EIA และ EHIA ตองเกยวของกบบคคลและหนวยงานหลายฝายรวม ทงประชาชนผไดรบผลกระทบจงท าใหเกดปญหาอปสรรคหลายประการ สภาพปญหาทเกดขนนนสามารถแบงไดเปน 2 สวน คอ ปญหาเชงหนวยงานและปญหาเชงกระบวนการ

5.1.1 สรปปญหาเชงหนวยงาน

ในเรองปญหาเชงหนวยงานนจะแยกพจารณาออกตามหนวยงานทเกยวของกบระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ทง 2 กรณ อนประกอบดวย

5.1.1.1 ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) สผ. เปนหนวยงานทรบผดชอบในการประสานงานใหความรวมมอกบบรษทท

ปรกษาหรอเจาของโครงการและใหค าแนะน าในการจดท ารายงาน EIA ผานทางส านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (จ าลอง โพธบญ, 2556: 156) รวมถงพฒนาเทคนคและกระบวนการของ

127

การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพซงนบเปนกลไกส าคญในการขบเคลอนระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทยไมวาจะเปนกรณโครงการทวไปหรอโครงการทอาจกระทบรนแรงเพอเปนการพทกษประโยชนของสวนรวม ปญหาของ สผ. ไดแก

1) ปรมาณภาระงานทไมสอดคลองกบอตราก าลงของเจาหนาททม ท าใหการท างานในภาพรวมถกมองวาไมมประสทธภาพทงในการพจารณารายงานและการตดตามประเมนผล

2) นกวชาการในส านกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมมจ านวนไมสมดลกบจ านวนรายงานทสงเขามาใหพจารณาท าใหเปนอกสาเหตของความลาชาในกระบวนการพจารณาและท าใหการพจารณารายงานฯ ไมรอบคอบ ครบถวน

3) สผ. มผเชยวชาญดานสขภาพไมเพยงพอทจะพจารณารายงาน EHIA ในขนตอนการพจารณาความครบถวนสมบรณของรายงานกอนทจะสรปความเหนสงคนใหกบเจาของโครงการในกรณทขอมลไมครบถวน หรอ สรปความเหนใหคณะกรรมการผช านาญการฯ เพอพจารณาในกรอบเวลาทก าหนด

4) สผ. ควรมบทบาทในการเปนหนวยงานทางปญญาทจะชวยชน าสงคมและทวงตงภาครฐไดในกรณทโครงการพฒนาของภาครฐนนมแนวโนมทจะกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม สงคมและสขภาพของประชาชนแตการท สผ. เปนหนวยงานของรฐเองจงไมสามารถท าไดและปฏเสธไมไดทตองอยภายใตการครอบง าจากฝายการเมองในหลายๆ ครง

ซงผลการศกษาของ Tobias E. Erlanger และคณะ (2551) ไดกลาวไวเชนกนวาอปสรรคประการหนงในการขบเคลอนกระบวนการประเมนตางๆ ในประเทศก าลงพฒนาคอการทบคลากรหรอหนวยงานทมอยไมมความสามารถในการขบเคลอนกระบวนการโดยจะเหนวาสวนใหญกระบวนการตางๆ มกจะท าโดยบรษททปรกษาทรบจางจากเจาของโครงการเพราะหนวยงานรฐไมมผเชยวชาญทมความสามารถพอท าใหขอมลทเปราะบางและออนไหวมกไมไดรบการเปดเผย

5.1.1.2 องคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (ชดเฉพาะกาล) ในปจจบนนมเพยงองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (กอสส.) ทเปนองค

การอสระทจดตงขนแบบเฉพาะกาลตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรเทานนซงถอเปนเพยงการแกไขปญหาเฉพาะหนาของฝายบรหาร ในหวงเวลาทมการฟองรองคดโครงการทมาบตาพดและศาลปกครองมค าสงคมครองชวคราวใหโครงการทผานการพจารณาเหนชอบในรายงาน EIA ไปด าเนนงานตามกระบวนการทก าหนดในมาตรา 67 วรรค 2 เสยกอน เพอไมใหเกดสญญากาศทางการลงทนนานเกนไปกระบวนการแกไขปญหาเฉพาะหนาหลายๆ เรองจงเกดขนไมวาจะเปนการเกดขนของคณะกรรมการ 4 ฝายเพอแกไขปญหาความขดแยงทเกดขน การก าหนดประเภทโครงการทเขาขายตามมาตรา 67 วรรค 2 รวมถงการจดตง กอสส. ดวย แตส าหรบ กอสส. กเปนเพยงชดเฉพาะกาลเทานนจนกระทงถงปจจบนผานไปกวา 4 ป กรรมการอสระดง

128

กลาวกยงคงสถานะของการเปนกรรมการเฉพาะกาลอยนนเอง ทงทหากมการจดตงองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพขนเปนการถาวรแลวจะสามารถชวยในการปกปองคมครองสทธชมชนในการใหความเหนประกอบการด าเนนโครงการหรอกจกรรมตางๆ ทสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงและยงเปนองคการทชวยในการตรวจสอบและถวงดลอ านาจการตดสนใจของรฐวาควรจะมการด าเนนโครงการหรอกจกรรมตางๆ ทสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงเหลา นนหรอไมอกดวย ปจจบนดเหมอนวาภาครฐมความตงใจทจะไมผลกดนใหองคการอสระดานสง แวดลอมและสขภาพนเปนองคการอสระอยางแทจรงเพอปกปองผลประโยชนของฝายบรหารเองไมใชเพอประโยชนตอประเทศชาต ประชาชนและสงแวดลอมซงพองกบผลการศกษาของ Tobias E. Erlanger และคณะ (2551) ทวาหนงในอปสรรคของการพฒนาระบบการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพคอการทรฐบาลไมมนโยบายหรอไมใหความส าคญกบเรองนอยางจรงจง

5.1.1.3 นตบคคลผมสทธจดท ารายงาน เรองของนตบคคลผมสทธจดท ารายงานฯ นมปญหาอย 2 สวนทไมสามารถแยก

ออกจากกนไดคอ 1) ความเปนอสระจากเจาของโครงการฯ ในฐานะผวาจางซงอาจเกด

ปญหาในลกษณะทผรบจาง (ผจดท ารายงาน/บรษททปรกษาทไดรบอนญาตจาก สผ.) จะท ารายงานเพอตอบสนองความตองการของผวาจาง (เจาของโครงการ) โดยมงเนนใหรายงาน EIA/EHIA ผานความเหนชอบซงท าใหขาดความเปนอสระในการท างาน ซงเชอมโยงไปยงสวนท 2 คอ

2) คณภาพของรายงาน ดวยจรรยาบรรณทางวชาการแลวไมวานตบคคคลจะไดรบคาจางจากใคร

กตามยอมตองรกษาความเปนอสระทางความคดเหนและคณภาพทางวชาการของรายงาน EIA / EHIA แตในความเปนจรงของหลายๆ โครงการเมอองคกรพฒนาเอกชนหรอชมชนเกดขอสงสยและท าการตรวจสอบรายงานฯ หรอแมกระทงจดท ารายงานฯ ควบคไปกบบรษททปรกษาดวยกลบพบวาขอมลจากรายงานฯ ทงสองเลมนนแตกตางกน ไมวาจะดวยเหตผลใดกแลวแต สงนอาจเปนจดเรมตนทท าใหระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในประเทศไทยทยคหนงสมยหนงเคยเปนเครองมอทเปนความหวงของสงคมหมดความนาเชอถอลงไปอยางรวดเรวแถมยงกลายเปนชนวนของความขดแยงไปเองในทสดจนตองมการคดคนเครองมอใหมๆ ขนมา เชน EHIA เปนตน ดวยความหวงวาจะเปนเครองมอทรอบคอบและตอบโจทยไดมากขน ซงเรองนตรงกบผลการศกษาของ John Kemm (2556) ทไดกลาวถงปญหาหนงของการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพคอ ประเดนเรองความสมพนธระหวางผทมบทบาทส าคญในระบบทง 3 สวน คอ 1. ผเสนอโครงการ 2. ผประเมนโครงการ (บรษททปรกษาซงไดรบการวาจางจากผน าเสนอโครงการ) และ 3. ผตดสนใจโครงการ คอคณะกรรมการผทตองตดสนใจ

129

อนมตหรอยตโครงการ สวนน เปนเรองส าคญทตองพจารณาในเรองของจรยธรรมและผล ประโยชนทบซอน

5.1.2 สรปปญหาเชงกระบวนการ

5.1.2.1 กระบวนการในจดท ารายงาน กระบวนการนประกอบดวยกนหลายสวน แตละสวนมปญหาตางกนไปดงน

1) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนผานการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสย

แมกระบวนการจดท า EIA / EHIA ในปจจบนจะมกระบวนการมสวนรวมและรบฟงความคดเหนภาคประชาชน (Public Participation and Public Hearing) มากขนแตในการด าเนนงานจรงยงขาดการจดกระบวนการมสวนรวมอยางมความหมาย กลายเปนรปแบบพธกรรมทจดเพอใหครบถวนตามเกณฑทกฎหมายก าหนด เชน การนบเวลาของการจดประชมหรอระยะเวลาในการใหขอมลลวงหนา นอกจากนยงมปญหาดานความโปรงใสของการด าเนน การ ความไวใจและเชอถอจากภาคประชาชน ตวอยางกรณปญหาในอดต เชน กรณโครงการกอสรางโรงไฟฟาทจงหวดประจวบครขนธ (โรงไฟฟาหนกรด-บอนอก) ทมการเคลอนไหวคด คานของชมชนในพนทอยางเขมขนจนเกดการปะทะระหวางกลมชมชนและเจาหนาทของรฐอยางรนแรง โดยมสาเหตเรมตนจากการทหนวยงานภาครฐและภาคเอกชนผด าเนนโครงการขาดการใหขอมลขอเทจจรงทางวชาการ (ทถกตอง) ของโครงการและไมเปดโอกาสใหประชาชนทกระดบในพนทเขามามสวนรวมในการรบรและแสดงความคดเหนในระดบทเพยงพอและมความหมาย หลายๆ โครงการทผานกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนไปแลวโดยมการจดท ารายงานสรปของการรบฟงความคดเหนประกอบในรายงาน EIA/EHIA แตปรากฎในภายหลงวาประชาชนผมรายชอเขารวมประชมเหลานนไมทราบเรองของการประชมแตอยางใด ซงเรองความส าคญของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนนสอดคลองกบการศกษาของหลายๆ ทานดวยกน เชน Peterson and Franks, 2006 กลาววา “การจะด าเนนโครงการใดๆ ทจะสงผลใหเกดความขดแยงในสงคมโดยเฉพาะความขดแยงดานสงแวดลอมยอมกระท าไมไดจนกวาจะไดด าเนนกระบวนการมสวนรวมของประชาชนอยางกวางขวาง” และของ Palerm, 1999b ทวา “ในกระบวนการตดสนใจโครงการดานสงแวดลอมใดๆ นนจะกระท ามไดถาไมไดผานกระบวนการส าคญคอการมสวนรวมของประชาชน” และการศกษาของ Creighton, 2005 ทวา “ในการปกครองระบบประชาธปไตยนนประชาชนผไดรบผลกระทบจากการตดสนใจใดๆ ยอมมสทธทจะไดรบทราบขอมลรวมทงไดรวมแสดงความคดเหนและมสวนในการตดสนใจนนๆ”

อกประเดนทเพมเขามาคอการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยในกรณของโครงการทตองจดท ารายงาน EHIA คอ การรบฟงความคดเหนครงสด

130

ทายทตองจดโดยหนวยงานผอนญาตหลงจากทรายงานผานการพจารณาเหนชอบจากคณะ กรรมการผช านาญการแลวซงยงเปนขอถกเถยงกนอยวาหนวยงานอนญาตควรจะรอความเหนประกอบจากองคการอสระเพอน าไปชแจงกบประชาชนในการรบฟงความเหนดวยหรอไมเพราะกฎหมายไมไดก าหนดไวและคาใชจายในการจดรบฟงความเหนในครงนเปนความรบผดชอบของหนวยงานอนญาตหรอเจาของโครงการ

2) กระบวนการในการประเมนผลกระทบ กระบวนการในการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมนนจะไมคอยพบ

ปญหาเพราะขอมลพนฐานหรอขอมลกลางทสามารถน าไปใชอางองไดนนมอยพอสมควรอกทงมการบงคบใชกฎหมายดานการประเมนผลกระทบสงแวดลอมในประเทศไทยมาเปนเวลานานแตในสวนของขอมลสขภาพนนคอนขางจะมปญหาเพราะฐานขอมลเรองสขภาพในประเทศไทยยงมไมมากนกและไมมระบบการจดเกบขอมลกลาง สถตขอมลอาจจะไมไดเกบไวหรอเกบไวแตไมเผยแพรเพราะกลวจะเปนผลเสยกบหนวยงานเองจงท าใหมขอมลไมมากพอทจะน าไปท าราย งานสงผลใหรายงานอาจไมสมบรณหรอไมสะทอนขอเทจจรงทเกดขน ไมสามารถน าไปท าการประเมนเพอก าหนดมาตรการปองกนแกไขทเหมาะสมในอนาคต ซงตรงกบการศกษาของ Balsam S, Ahmad (2555) ทพบวามการบรณาการขอมลดานสขภาพมาพจารณาในรายงาน EIA คอนขางนอยโดยเฉพาะอยางยงในขนตอนการคดกรองและการก าหนดขอบเขตโครงการฯ ซงมเหตผลหลกๆ อยหลายประการ เชน การประเมนดานสขภาพคอนขางยงยากในแงของการประเมนดานปรมาณ, ความจ ากดในแงของแหลงขอมลทจะไดมาในการประเมนใหแลวเสรจตามกรอบเวลา และบางครงขอมลผลกระทบดานสขภาพนนอาจจะเปนความลบหรออาจจะเปนประ เดนถกเถยงถาถกเผยแพรออกไป เปนตน

5.1.2.2 กระบวนการพจารณารายงานฯ 1) เรองความลาชาในกระบวนการพจารณาฯ เปนประเดนปญหาทยงคง

ถกเถยงกนในกลมผทเกยวของวาลาชาจรงหรอไมและความลาชานนเกดขนในขนตอนใดซงขนอยกบวาผทวพากษนนสวมบทบาทใดอย

2) เรองคณภาพและความเหนของคณะกรรมการผช านาญการ (คชก) ประเดนนแบงออกเปน 2 สวน คอ คณภาพและความเหน เรองคณภาพนนเปนทวพากษกนมากเนองจากทผานมามรายงาน EIA หลายเลมทผานการพจารณาเหนชอบไปแลวเมอไดรบการสอบทานจากนกวชาการอสระมกพบขอผดพลาดทไมควรเกดขนหลายประการทไมไดรบการทวงตงจาก คชก. ในสวนของประเดนความเหนนนพบวาเกณฑทใชในการพจารณาไมมมาตรฐานทชดเจนและไมอยในกรอบของการศกษา บางครงขนอยกบความเหนหรอประสบ การณสวนตวท าใหการพจารณาโครงการยดเยอและลาชา (จ าลอง โพธบญ, 2556: 157)

3) เรองคณภาพและความเหนของกรรมการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (กอสส.) ประเดนนจะเกยวของเฉพาะขนตอนของรายงาน EHIA ทมขอก าหนดวาหลง

131

จากรายงาน EHIA ไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการผช านาญการแลว สผ. ตองสงรางราย งานฯ ดงกลาวใหหนวยงานอนญาตเพอจดรบฟงความคดเหนของประชาชนและผสวนไดเสย พรอมกบสงให กอสส. ใหความเหนประกอบตอโครงการฯ ภายใน 60 วน เพอสงความเหนนนใหหนวยงานอนญาตประกอบการตดสนใจอนญาตโครงการฯ ในกระบวนการน กอสส. นยงมความเหนทไมเปนเอกภาพในหลายๆ สวน อาท

(1) ไมแนใจวาบทบาทของตนนนอยในระดบของการใหความเหนประ กอบโครงการฯ หรอ ประกอบรายงานฯ ท าใหกรรมการฯ บางสวนเหนวาใหความเหนประกอบรายงานฯ แลวถอวาหมดหนาท การทหนวยงานอนญาตจะตดสนใจอนญาตหรอไมเปนเรองท กอสส. ไมควรกาวลวง ในขณะทกรรมการบางสวนเหนวาตองใหความเหนทงโครงการฯ และตองตดตามดวยวาหนวยงานอนญาตน าความเหนของ กอสส. ไปประกอบการพจารณามากนอยเพยงใด โดยทถาหนวยงานอนญาตพจารณาอานญาตโดยไมสามารถตอบประเดนท กอสส. มขอซกถามไปยอมเปนหนาทของ กอสส. ในการตดตามเพอประโยชนของประชาชนในการท าหนาทเปนองคกรแหงปญญาของสงคม

(2) การใหความเหนของ กอสส. ในปจจบนสวนใหญเปนลกษณะของความเหนสวนตนโดยทไมมความเหนสวนรวม ในขณะทความเหนสวนตนนนกยงมความขดแยงกนเองและหลายครงความเหนสวนตนออกมาในลกษณะของการเหนชอบหรอไมเหนชอบโดยไมสามารถชประเดนไดวาเหนชอบหรอไมเหนชอบดวยเหตผลใด

5.1.2.3 กระบวนการในการอนมต/อนญาต ปญหาของกระบวนการอนมต/อนญาต ในปจจบนส าหรบโครงการทจดท า EIA

ปกตนนไมพบวาเปนประเดนปญหาใดๆ เนองจากมกระบวนการในการท างานชดเจนคอหลง จากทคณะกรรมการผช านาญการพจารณาเหนชอบในรายงานและ สผ. สงหนงสอแจงหนวย งานอนญาตพรอมแนบรายงานเลมทไดรบอนญาตแลว หนวยงานอนญาตสามารถพจารณาอนญาตโครงการไดเลยโดยน าเอามาตรการปองกนและลดผลกระทบสงแวดลอมและมาตรการตรวจตดตามผลกระทบสงแวดลอมแนบไวเปนเงอนไขในการอนญาต ในขณะทรายงาน EHIA นนมกระบวนการทซบซอนกวา คอหนวยงานอนญาตตองไปจดรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยอกครงและรอความเหนประกอบจากกรรมการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (กอสส.) กอนทจะตดสนใจอนญาตซงขนตอนทงหมดนไมมเงอนเวลาก าหนดไววาหนวยงานอนญาตตองพจารณาใหแลวเสรจเมอใดในการตดสนใจวาจะอนญาตหรอไมอนญาตโครงการ ภาคเอกชนเองก าลงผลกดนใหมการก าหนดระยะใหชดเจนในขณะทโครงการขนาดใหญบางประเภทการเรงรบพจารณาโดยมเงอนเวลามาเปนเงอนไขอาจสรางความเสยหายในระยะยาวใหกบประเทศได

132

5.1.2.4 กระบวนการในการตดตามตรวจสอบ หวใจส าคญของกระบวนการ EIA / EHIA คอ กระบวนการในการตดตามตรวจ

สอบ ไมวาในขนตอนการจดท ารายงานจะมความเขมงวดเพยงใดกตามแตถารายงาน EIA/EHIA ไดร บความเหนชอบไปแลวและเจาของโครงการไมปฏบตตามมาตรการปองกนและลดผลกระทบสงแวดลอมและมาตรการตรวจตดตามผลกระทบสงแวดลอม รายงาน EIA/EHIA ทท ามาทงหมดกถอไดวาไรความหมายอยางสนเชง ซงปญหานเกดขนเพราะ

1) หนวยงานอนมต/อนญาตสามารถตดตามตรวจสอบการปฏบตตามมาตรการฯ ทก าหนดไวในรายงาน EIA/EHIA และทระบไวเปนเงอนไขทายใบอนญาตเฉพาะทอยในอ านาจตามกฎหมายของหนวยงานอนมต/อนญาตหรออยในขอบเขตพนทโครงการเทานนท าใหขาดการประสานตดตามตรวจสอบรวมกบหนวยงานอนๆ ทเกยวของอยางเปนระบบ

2) เมอขาดการตดตามตรวจสอบและประเมนผลการปฎบตตามมาตรการตางๆ ทระบไวในรายงาน EIA/EHIA ท าใหโครงการจ านวนมากไมปฎบตตามเงอนไขทวางไวอยางเครงครด แมวาทาง สผ.จะมการมทมตดตามภายในแตกประสบปญหาความไมเพยงพอของบคคลากร อกทงไมมอ านาจและบทลงโทษส าหรบเจาของโครงการทกระท าความผดดวย 5.2 ขอเสนอแนะ

จากการศกษาเรองระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดและสขภาพ (EHIA) ส าหรบโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพตามกฎหมายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 และ ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ส าหรบโครงการทถกก าหนดตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ผศกษาพบวามปญหาอปสรรคเกดขนในหลายๆ ระดบดวยกนซงเชอมโยงตงแตระดบนโยบายลงมาจนถงจนถงระดบปฏบตจงขอเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหาตางๆ เพอใหระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทง 2 กรณเพอใหมประสทธภาพมความชดเจนเปนรปธรรมและไดรบการยอมรบจากภาคสวนตางๆ เพมขน ดงน

5.2.1 ขอเสนอแนะในระดบนโยบาย เพอใหเกดการแกปญหาในภาพรวมของประเทศนนกอนทจะมาถงขนของการท า EIA

หรอ EHIA ควรทจะผานขนตอนของการท าการประเมนสงแวดลอมเชงยทธศาสตรหรอ SEA ทยอมาจาก Strategic Environmental Assessment กอน เพราะ SEA คอการประเมนผลกระทบสงแวดลอมในระดบนโยบายซงมล าดบขนของการจดการทสงกวาและมองภาพรวมของผลกระ

133

ทบในทกๆ ดานทงผลกระทบทางตรง (Direct Impact) ผลกระทบทางออม (Indirect impact) ผลกระทบสะสม (Cumulative Impact) และผลกระทบเสรมกน (Synergistic Impact) อยางเปนระบบ (ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2556: 7) ในขณะท EIA หรอ EHIA คอการวเคราะหหรอการประเมนสงแวดลอมและสขภาพในระดบโครงการ

เรองของ SEA ไดรบการกลาวถงในประเทศไทยมาในระยะเวลาหนงแลวและเปนเรองทสมควรตองท าและรบท าแตกลบดเหมอนจะถกละเลยหรอไมท าอยางแทจรงแตเปนการท า SEA ทมวาระจดตงไวอยแลววาตองด าเนนโครงการนนๆ เพยงแตท า SEA เพอเลอกพนททเหมาะสมทสดในบรรดาพนททเปนตวเลอกทงหมด ซงถาเปนการท า SEA ทแทแลวสงทตองพจารณาคอตองประเมนกอนวาควรท าหรอไมควรท าโครงการลกษณะนน ไมวาจะเปนนคมอตสาหกรรม หรอ ปโตรเคม หรอ เหมองแร ในพนทบรเวณนน ถาค าตอบในเชงยทธศาสตรประเมนออกมาวาควรท าแลวจงคอยไปเลอกพนททเหมาะสม ถาไมเหมาะตงแตในระดบยทธศาสตรกไมตองไปท าในระดบพนทเพราะหลกการของ SEA คอ Do the right thing หรอท าสงทเหมาะทควรแต EIA คอ Do the thing right คอท าสงนนใหถกตองหมายถงมสงนนหรอโจทยอยแลววาอะไรแตการท า EIA จะบอกวาท าอยางไรใหถกตองซงตางจาก SEA การท า SEA คอการเอาผลด ผล เสยของทกทางเลอกของการมกบไมมสงนนมาประเมนเทยบกนกอนเพอหาหลกฐานมาตอบวาการมโครงการนนดกวาการไมมอยางไร ถาสรปวาการมโครงการดกวากคอยมาพจารณาวามอยางไรจงจะลงตวทสด ดทสดเปนทยอมรบของชมชนมากทสด

EIA / EHIA นนเปนการวเคราะหผลกระทบเฉพาะระดบโครงการเทานนอกทงยงขาดการศกษาในประเดนศกยภาพในการรองรบ (Carrying Capacity) ของพนททางดานสงแวดลอม สงคมและสขภาพจงเปนขอจ ากดท าให EIA/EHIA เปนเพยงมาตรการเชงรบและไมมประสทธภาพส าหรบการบรหารจดการสงแวดลอมเทาทควร สงผลใหเกดผลกระทบและความขดแยงตอชมชนบรเวณรอบโครงการ/กจการนนๆ เพอลดปญหาความขดแยงในสงคมอนเกยว เนองกบโครงการพฒนาใดๆ กระบวนการเรมแรกทตองท าคอการประเมนสงแวดลอมเชงยทธศาสตรผานกระบวนการมสวนรวมของประชาชนและผมสวนไดเสย

5.2.2 ขอเสนอแนะในระดบหนวยงาน ในการศกษานไดท าการเสนอแนะใน 2 สวน คอการปรบปรงหนวยงานเดมทมอยแลว

และการจดตงหนวยงานขนมาใหมเพอใหตอบสนองตอภาระงานทมอยในปจจบน 5.2.2.1 หนวยงานเดม

1) ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) (1) ถายโอนอ านาจการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสง

แวดลอมและรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพใหหนวยงานอนหรอหนวยงานทจะตงขนมาใหม

134

(2) เปลยนบทบาทของ สผ. ไปเนนงานดานการตรวจการปฏบตตามมาตรการปองกนและลดผลกระทบดานสงแวดลอมและมาตรการตดตามตรวจสอบคณภาพสงแวดลอม ส าหรบโครงการทผานการพจารณาเหนชอบแลว เพราะเปนงานท เปนหวใจส าคญของระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทไมมผรบผดชอบอยางจรงจงทงหมดท าใหเกดชองวางใหเจาของโครงการไมปฏบตตามมาตรการ

2) องคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (กอสส.) (1) เรงผลกดนใหมการออกพระราชบญญตองคการอสระดานสง

แวดลอมและสขภาพเพอใหเปนองคการอสระอยางถาวรทจะชวยในการปกปองคมครองสทธชมชนในการใหความเหนเกยวกบการด าเนนโครงการหรอกจกรรมตางๆ ทสงผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงไดอยางมประสทธภาพ

(2) สรางความเขาใจในบทบาทของ กอสส. ในการเขารวมพจารณาตดสนใจวาควรจะใหมการด าเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงหรอไม ไมใชท าหนาทเพยงแคใหความเหนประกอบตอรายงานฯ เพราะในรฐธรรมนญเขยนไวชดเจนวาหนาทของ กอสส. คอการใหความเหนตอโครงการไมใชรายงาน อนงการให กอสส. เขารวมในขนตอนดงกลาวจะเปนการสรางความเชอมนใหแกภาคประชาชนทอาจไดรบผลกระทบดวยเพราะภาคประชาชนจะถอวาองคการอสระเปนองคการทมความเปนกลางและสามารถใหความคดเหนไดอยางอสระโดยไมถกครอบง าจากหนวยงานภาครฐ

5.2.2.2 หนวยงานทเสนอใหมการจดตงขนมาใหม 1) องคการมหาชนดานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมซงจะตงตาม

พระราชบญญตองคการมหาชน พ.ศ. 2542 โดยมฐานะเปนองคกรของรฐทใชรปแบบพเศษไมผกพนกฎระเบยบและขอบงคบของระบบราชการ มความเปนอสระและคลองตวในการบรหารเงน การบรหารคน เพอด าเนนงานดานการการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมทงหมด ดงน

(1) การพจารณารายงานฯ และจดท ารายงานสรปใหกบคณะกรรมการผช านาญการ

(2) การจดหาและบรหารทรพยากร ใหเพยงพอกบกจกรรมเพอการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ

(3) การพฒนาองคความรดานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (4) จดท ากระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชน (จ าลอง โพธ

บญ, 2556: 171) (5) เปนหนวยงานกลางในการขนทะเบยนและรวบรวมนตบคคลและ

คณะบคคลผเชยวชาญผมสทธในการท ารายงาน และประสานงานในการจางบรษททปรกษาในการประเมนโครงการฯ ผานกระบวนการจดจางทโปรงใสและตรวจสอบได ดวยคาใชจายของเจาของโครงการตามหลกการผกอมลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle) เพอแกปญหาใน

135

เรองความสมพนธระหวางเจาของโครงการและบรษททปรกษาในลกษณะของผวาจางและผรบจางโดยตรง

5.2.3 ขอเสนอแนะในระดบกระบวนการ

5.2.3.1 กระบวนการในจดท ารายงาน 1) กระบวนการมสวนรวมของประชาชนผานการรบฟงความคดเหนของ

ประชาชนและผมสวนไดเสยเพอลดปญหาความขดแยงระหวางชมชนในพนทและผพฒนาโครงการ ในกระบวนการจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพนน เจาของโครงการและบรษททปรกษารวมถงหนวยงานภาครฐทเกยวของควรแสดงความจรงใจในการเปดเผยขอมลใหผมสวนไดเสยไดรบทราบครบทกดานเพอประกอบการใหความคดเหนและการตดสนใจรวมกน โดยตองเรมตงแตขนตอนแรกในการกลนกรอง จนถงขนตอนของการพจารณารายงานและสดทายในกรณทโครงการไดรบการพจารณาเหนชอบในรายงานและไดรบอนญาตใหด าเนนการแลว ขนตอนทส าคญและด าเนนไปอยางตอเนองตลอดอายของโครงการคอ กระบวนการมสวนรวมในการตดตามตรวจสอบการปฎบตตามมาตรการปองกนและลดผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพและมาตรการตดตามตรวจสอบเพอเปนการสรางความมนใจใหกบชมชนวา โครงการฯ จะไมกอใหเกดผลกระทบใดๆ หรอในกรณทเกดขอผดพลาดใดๆ ขน มากยงอยในวสยทจะสอสารกนไดเพอปองกนหรอแกไขไมใหเหตลกลามเกนเยยวยา

2) กระบวนการประเมนผลกระทบ ส าหรบกระบวนการประเมนผลกระทบนปญหาอยทการประเมนผล

กระทบทางสขภาพเนองจากความขาดแคลนทางดานของคลงขอมลดานสขภาพทไมเอออ านวย ไมมการรวมศนย รวมถงไมมขอมลในเชงวเคราะหเปนเพยงขอมลพนฐานทวไป เปนตน ส าหรบขอเสนอในเรองนมดงน

(1) จดใหมศนยขอมลเพอการประเมนผลกระทบดานสขภาพ โดยมหนวยงานรบผดชอบชดเจนเพอใหด าเนนการไดอยางตอเนองและตองประสานการด าเนนงานกบหนวยงานและองคกรอนๆ เพอเชอมโยงขอมลใหมากทสด อกทงตองจดใหมบคลากรและงบประมาณอยางเพยงพอดวย

(2) การพฒนาระบบขอมล ตองศกษาถงขอมลทจ าเปนในการน ามาวเคราะหผลกระทบดานสขภาพในทกมต โดยระดมความคดเหนจากนกวชาการและผเชยวชาญทเกยวของเพอใหมนใจวาขอมลทมนนเพยงพอส าหรบการประเมนผลกระทบดานสขภาพอยางแทจรง

5.2.3.2 ความลาชาในกระบวนการพจาณารายงานฯ เนองจากเรองนยงคงเปนประเดนทไมเดนชดวาความลาชานนเกดขนทกระบวน

การพจารณาของคณะกรรมการผช านาญการ (คชก.) หรอกระบวนการทเจาของโครงการน า

136

รายงานกลบไปปรบปรงเพอสงกลบมาให คชก. พจารณาอกครง ในหวขอนจงมขอเสนอแนะแยกออกเปน 2 ประเดนคอ

1) ควรปรบปรงให คชก. แตละทานมความเหนอยในกรอบของการจดท ารายงานเพอไมใหประเดนทพจารณานนออกภายนอกกรอบของการศกษาทไดมการก าหนดไวแลว

2) มการก าหนดระยะเวลาหลงจากท คชก. ใหความเหนตอรายงานฯ จากการพจารณาในครงแรก (ภายใน 45 วน) เพอใหเจาของโครงการน ารายงานฯ กลบไปปรบ ปรงหรอตอบประเดนของ คชก. และสงรายงานฉบบปรบปรงกลบมาให คชก. พจารณาภายในระยะเวลาทก าหนด มฉะนนใหถอวารายงานฯ ฉบบนนไมผานความเหนชอบ นอกจากเจาของโครงการฯ จะมเหตผลอนสมควรชแจงเปนลายลกษณอกษรมายง คชก. เพอพจารณาในการเลอนก าหนดสงรายงานฯ ฉบบปรบปรง

การสรางกรอบเชนน จะเปนหลกการใหทง 2 ฝาย คอ คณะกรรมการผช านาญ การเองและเจาของโครงการถอปฏบตเพอใหกระบวนการพจารณารายงานฯ ไมลาชา

5.2.3.3 กระบวนการในการอนมต/อนญาต กระบวนการนเปนปญหาเฉพาะกรณรายงาน EHIA เทานนเนองจากไมมขอ

ก าหนดชดเจนและมกระบวนการตอเนองหลงจากท รายงาน EHIA ผานความเหนชอบจาก คชก. แลวอกหลายขนตอนซงตองการความรอบคอบในการตดสนใจขนสดทายวาจะอนมตหรอไมอนมตโครงการซงขณะนไดมความพยายามจากผมสวนเกยวของในการก าหนดระยะ เวลาทเหมาะสมวาหลงจากทหนวยงานอนญาตไดรบรายงานฯ ทผานความเหนชอบจาก คชก. แลวควรตองจดใหมการรบฟงความคดเหนภายในกว นและหลงจากนนควรพจารณาวาจะอนญาตหรอไมอนญาตภายในกวน

อยางไรกดส าหรบขนตอนน ผศกษามขอเสนอแนะวาในขนตอนการอนญาตส าหรบโครงการทเขาขายอาจสงผลกระทบรนแรงตามมาตรา 67 วรรค 2 นน ควรใหองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพมสวนรวมในการพจารณาใหความเหนดวย นอกเหนอไปจากการใหความเหนในรายงาน ตามทไดกลาวไวในหวขอ 5.2.2.1

5.1.2.4 กระบวนการในการตดตามตรววจสอบ การจดตงองคการมหาชนดานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมจะสามารถแก

ปญหาเรองนใหหมดไปเพราะเปนการแยกการท างานดานการจดท ารายงานการวเคราะหผล กระทบสงแวดลอมออกมาอยางชดเจน โดยทส านกงานนโยบายและแผนจะเปนหนวยงานหลกในการรบผดชอบดานการตดามตามตรวจสอบอยางชดเจน

137

5.2.4 ขอเสนอแนะในการศกษาครงตอไป ในการศกษาครงตอไปควรศกษาเพมเตมในรายละเอยดทมความส าคญไมยงหยอนไป

กวากน เชน หลกเกณฑในการก าหนดประเภทโครงการทตองท าการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในระดบใด เชน การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเบองตน (Initial Environmental Examination – IEE) การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment – EIA) หรอการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (Environmental Health Impact Assessment – EHIA) หรอ รวมทงการพฒนา / โครงการใดตองท าการประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงยทธศาสตร (Strategic Environmental Assessment – SEA) โดยเฉพาะในเรอง IEE / EIA / EHIA ทยงคงเปนประเดนแลกเปลยนกนอยวาควรใชหลกเกณฑใดในการแบงประเภท เพอใหการวเคราะหหรอประเมนผลกระทบนครอบคลมและเปนประโยชนในการปกปองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางแทจรง

“Earth provides enough to satisfy everyman’s need, but not every man’s

greed” Mahatma Gandhi (1869 – 1948)

บรรณานกรม

จ ำลอง โพธบญ. 2556. การประเมนดานสงแวดลอม. กรงเทพฯ: คณะพฒนำสงคมและ

สงแวดลอม สถำบนบณฑตพฒนบรหำรศำสตร. เดชรต สขก ำเนด, วชย เอกพลำกร และ ปตพงษ เอกสมบรณ. 2545. การประเมนผลกระทบ

ทางสขภาพการสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ: แนวคด แนวทาง และแนวปฏบต. นนทบร: สถำบนวจยระบบสำธำรณะสข.

เดชรต สขก ำเนด. 2544. นโยบายสาธารณะเพอสขภาพ: การวเคราะหระบบประเมนผลกระทบตอสขภาพ. นนทบร: สถำบนวจยระบบสำธำรณะสข.

ทววงศ ศรบร. 2538 มลนธโลกสเขยว ในพระอปถมภของสมเดจพระเจำพนำงเธอเจำฟำ กลยำณวฒนำ กรมหลวงนรำธวำสรำชนครนทร. EIA การวเคราะหผลกระทบ สงแวดลอม. กรงเทพ: มำยด พบลชชง.

ประยทธ เยำวขนธ. 2555 (5 กรกฎำคม). ขอจ ากดการประเมนผลกระทบดานสขภาพ (HIA) ในประเทศไทย. ประชำชำตธรกจ: 12

ปำรชำต ศวะรกษ. 2545. EIA ส ารวจสถานภาพ ปญหาและทางออก. กรงเทพฯ: ส ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย.

มลนธนโยบำยสขภำวะ. 2555. กขค HIA. กรงเทพ. สนธ วรรณแสง, เครอพนธ ใบตระกล, นภำพร วชรสนธ และอนทรำ เออมลฉตร. 2541. การ

วเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: เอนไวรคอนเซป. สมพร เพงค ำ. 2555. เอชไอเอชมชนในสงคมไทย. กรงเทพฯ. ส ำนกงำนคณะกรรมกำร

สขภำพแหงชำต. ส ำนกงำนนโยบำยและแผนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม. 2556. โครงการหรอกจการท

ตองท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ส ำนกงำนนโยบำยและแผนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม.

ส ำนกงำนนโยบำยและแผนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม. 2556. แนวทางการประเมน ผลกระทบทางสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: ส ำนกงำนนโยบำยและแผนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม

ส ำนกงำนนโยบำยและแผนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม. 2552. แนวทางการมสวนรวมของประชาชนและการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทางสงคมใน

139

กระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: ส ำนกงำนนโยบำยและแผนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม.

ส ำนกงำนนโยบำยและแผนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม. 2556. ระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย. พมพครงท 11. กรงเทพฯ: ส ำนกงำนนโยบำยและแผนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม.

ส ำนกงำนนโยบำยและแผนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม. 2556. รายชอนตบคคลผมสทธจดท ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. คนวนท 10 สงหำคม 2556 จำก http://www.onep.go.th/eia/images/6interest/consults.pdf

ส ำนกงำนนโยบำยและแผนทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม. 2556. สถานภาพรายงาน EHIA ทเสนอ สผ. (ขอมล ณ วนท 31 กรกฎำคม 2556). คนวนท 9 สงหำคม 2556 จำก http://www.onep.go.th/eia/images/12ehia/1ehia_status.pdf

Balsam S. Ahmad. 2012. Integrating health into impact assessment: challenges and opportunities. Impact Assessment and Project Appraisal, 22:1, 2-4,

John Kemm. 2005. The Future Challenges for HIA. Environmental Impact Assessment Review. 25 (2005) 799-807.

Maya Negev, Hagai Levine, Nadav Davidovitch, Rajiv Bhatia, Jennifer Mindel. 2012. Integration of health and environment through health impact assessment: Cases from three continents. Environmental Research. 114. 60–67.

Peter Janssens and Luc Hens. 1995. Environmental health impact assessment in Flanders, Belgium. Environmental Management and Health. An International Journal. 32-37

Rainer Fehr. 1999. Environmental Health Impact Assessment, Evaluation Of a Ten-Step Model. Health Impact Assessment. Institute of Public Health for North Rhine-Westphalia. 618-625

Sarunya Hengpraprom and Pornchai Sithisarankul. 2011. Developing Tools for Health Impact Assessment in Environmental Impact Assessment in Thailand. Acta Medica Okayama. Vol. 65, No. 2 pp. 123-128

Tobias E. Erlanger, Gary R. Krieger, Burton H. Singer, Jürg Utzinger. 2008. The 6/94 gap in health impact assessment. Environmental Impact Assessment Review. 28. 349–358.

140

Wiput Phoolcharoen, Decharut Sukkumnoed, Puttapong Kessomboon. 2003. Development of health impact assessment in Thailand: recent experiences and challenges. Bulletin of the World Health Organization. 465-467.

ภาคผนวก

142

ค าถามสมภาษณ เรอง ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย

หนวยงาน ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ผใหสมภาษณ ………………………………………………………………………………… ต าแหนง …………………………………………………………………………………….... ผสมภาษณ …………………………………………………………………………………... วนท ………………………………………………………………………………………….. สถานท………………………………………………………………………………………... สวนท 1 ค าถามเกยวกบบทบาทของส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) ในระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย 1. การประกาศก าหนด ประเภท ขนาด ของโครงการทตองท า EIA พจารณาจากอะไร

..............................................................................................................................................

.................................................................................................................................... 2. องคประกอบของกระบวนการพจารณารายงาน EIA

..............................................................................................................................................

.................................................................................................................................... สวนท 2 ค าถามเกยวกบระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม 1. กอนหนาทรฐธรรมนญ พ..ศ 2550 จะบงคบใช เนอหาของรายงาน EIA ใหความส าคญกบ

ประเดนเรองผลกระทบดานสขภาพมากนอยเพยงใด ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. หลงจาก EIA ไดรบการพจารณาเหนชอบจากคณะกรรมการผช านาญการแลวหนวยงานของทานมกระบวนการในการตดตามการปฏบตตามมาตรการฯ อยางไรบาง ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ระบบ EIA ทผานมา มขอจ ากด / ปญหาอปสรรค ในทางปฏบตเรองอะไรบาง ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

143

4. ทานคดวาระบบ EIA ตองไดรบการพฒนา หรอ ปรบปรงในเรองไหน อยางไรและคดวาจะมการปรบปรงเมอใด ..................................................................................................................................................................................................................................................................................

สวนท 3 ค าถามเกยวกบระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ 1. หลงจากทรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ประกาศใช จนถง ปจจบน (พ.ศ. 2556) กระบวนการหรอ

ระบบในการประเมนผลกระทบดานสขภาพในประเทศไทย มความชดเจนขนมากนอยเพยงใด ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ในแตละประเทศมการน า HIA ไปใชในหลายๆ รปแบบ ส าหรบในบรบทของประเทศไทย ทานมความเหนวารปแบบใดทเหมาะสมทสด ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. นบตงแตมประเดนในเรองของมาตรา 67 วรรค 2 ตามรฐธรรมนญและมขอก าหนดใหโครงการ 11ประเภททเขาขายโครงการรนแรงตามประกาศฯ ตองจดท าการประเมนผลกระทบดานสขภาพผนวกเขาในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนน แนวทางในการปฏบตมความชดเขนและไดรบการยอมรบมากนอยเพยงใด ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. ระบบและกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมในปจจบน มขอจ ากด/อปสรรค ปญหา อะไรบางและมแนวทางในการแกปญหาอยางไร ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. แนวโนมในการพฒนากลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพและสงแวดลอมของประเทศไทยจะเปนไปในทศทางใด ตามนโยบายของส านกงานทาน ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

144

ค าถามสมภาษณ เรอง ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย

หนวยงาน การนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (กนอ.) ในฐานะหนวยงานอนญาต ผใหสมภาษณ ………………………………………………………………………………… ต าแหนง …………………………………………………………………………………….... ผสมภาษณ …………………………………………………………………………………... วนท ………………………………………………………………………………………….. สถานท………………………………………………………………………………………... สวนท 1 ค าถามเกยวกบบทบาทของหนวยงานในระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย 1. บทบาทของหนวยงานทานในกระบวนการประเมนผลกระทบสงแวดลอม ส าหรบโรงงานทต งอย

ในนคมอตสาหกรรม และ โรงงานทวๆ ไป ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ขอจ ากด หรอ ปญหาอปสรรค ในการด าเนนงานตามบทบาทดงกลาว ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

สวนท 2 ค าถามเกยวกบบทบาทของหนวยงานในระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ 1. ตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 มาตรา 67 วรรค 2 ในสวนของการโครงการทอาจกอใหเกด

ผลกระทบอยางรนแรงตอชมชนทน ามาสการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนน กนอ มบทบาทอยางไรบาง ส าหรบ โรงงานทต งอยในนคมอตสาหกรรม และ โรงงานทวๆ ไป ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ขอจ ากด หรอ ปญหาอปสรรค ในการด าเนนงานตามบทบาทดงกลาว ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

145

สวนท 3 ค าถามเกยวกบการสงเสรมและการสรางความเขาใจใหกบผประกอบการซงเปนเจาของโครงการและผมสวนไดเสย (ชมชน) ในกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม 1. แนวทางในการสงเสรมและการสรางความเขาใจใหกบผประกอบการในกระบวนการประเมนผล

กระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. แนวทางในการสงเสรมและการสรางความเขาใจใหกบประชาชนในกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ขอจ ากด หรอ ปญหาอปสรรค ในการด าเนนงานตามบทบาทดงกลาว ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

146

ค าถามสมภาษณ เรอง ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย

หนวยงาน บรษทเอกชนในฐานะเจาของโครงการซงมหนาทตองจดท ารายงานฯ ผใหสมภาษณ ………………………………………………………………………………… ต าแหนง …………………………………………………………………………………….... ผสมภาษณ …………………………………………………………………………………... วนท ………………………………………………………………………………………….. สถานท………………………………………………………………………………………... สวนท 1 ค าถามเกยวกบระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทย 1. ในมมมองของเจาของโครงการ ทานเหนวาระบบการประเมนผลกระทบสงแวดลอมของประเทศ

ไทยนนสงผลกบการพฒนาอตสาหกรรมอยางไร ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. กระบวนการในการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทผานมาใหความส าคญกบการมสวนรวมของประชาชนมากนอยเพยงใดและเพยงพอแลวหรอไมในความคดของทาน ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. กอนหนาทจะมการประกาศก าหนดประเภทโครงการรนแรงทตองจดท ากระบวนการมสวนรวมของประชาชนและการประเมนผลกระทบดานสขภาพนน รายงาน EIA ของบรษททานใหความส าคญกบการประเมนผลกระทบดานสขภาพมากนอยเพยงใดและเพยงพอแลวหรอไมในความคดของทาน ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

สวนท 2 ค าถามเกยวกบระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ 1. ตามรฐธรรมนญ พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๖๗ วรรค ๒ ในสวนของโครงการทอาจกอใหเกด

ผลกระทบอยางรนแรงตอชมชนทน ามาสการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมนน ในแงของเจาของโครงการ ทานคดวากระบวนการ EHIA นมประโยชน/อปสรรคอยางไร ในการด าเนนโครงการของทาน ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

147

2. ขอจ ากดหรออปสรรคปญหาส าหรบเจาของโครงการในการด าเนนงานตามกระบวนการ ประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมมอะไรบาง ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ในฐานะของเจาของโครงการฯ ทานตองการใหมการปรบปรงแนวทางในการจดท ากระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมอยางไรบาง ..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

148

ค าถามสมภาษณ เรอง ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย

หนวยงาน องคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (กอสส) ในฐานะหนวยงานตามรฐธรรมนญซงมหนาทใหความเหนประกอบโครงการ ผใหสมภาษณ ………………………………………………………………………………… ต าแหนง …………………………………………………………………………………….... ผสมภาษณ …………………………………………………………………………………... วนท ………………………………………………………………………………………….. สถานท………………………………………………………………………………………... สวนท 1 ค าถามทวไปเกยวกบ คณะกรรมการองคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (กอสส) 1. สถานะของ คณะกรรมการ กอสส ทเปนกรรมการเฉพาะกาล เปนอปสรรคปญหาในการท างาน

หรอไม / อยางไร ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. องคการอสระดานสงแวดลอมและสขภาพ (อสส) ควรมการจดตงขนในลกษณะใดเพอใหเปนไปตามเจตนารมณของรฐธรรมนญมากทสด ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

สวนท 2 ค าถามเกยวกบบทบาทของ กอสส ในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ 1. บทบาทของหนวยงานของทานในกระบวนการการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ (ขนตอนการด าเนนงาน)

..............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................. 2. ขอจ ากด หรอ ปญหาอปสรรค ในการด าเนนงานตามบทบาทดงกลาว

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

149

3. ขอเสนอแนะเพอลดขอจ ากด หรอ อปสรรค ปญหาดงกลาว ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. ปญหาหลกของระบบการประเมนผลกระทบสงแวดลอมของประเทศไทยคออะไร

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

. 5. การเพมกระบวนการประเมนผลกระทบดานสขภาพในรายงานการวเคราะหผลกระทบ

สงแวดลอมจะสามารถท าใหการประเมนผลกระทบสงแวดลอมมประสทธภาพขนไดอยางไร

..............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................. 6. รปแบบของ ระบบ HIA ทเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทยมากทสดคออะไร เพราะเหตใด

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

150

ค าถามสมภาษณ เรอง ระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพในประเทศไทย

หนวยงาน สมาคมตอตานสภาวะโลกรอน ในฐานะ องคกรเอกชนทเคลอนไหวดานสทธชมชน ผใหสมภาษณ ………………………………………………………………………………… ต าแหนง …………………………………………………………………………………….... ผสมภาษณ …………………………………………………………………………………... วนท ………………………………………………………………………………………….. สถานท………………………………………………………………………………………... สวนท 1 ค าถามเกยวกบบทบาทของสมาคมตอตานสภาวะโลกรอนในการจดการสงแวดลอมของประเทศไทย 1. วตถประสงค และจดมงหมายในการกอตงสมาคมฯ

..............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................. 2. บทบาทของสมาคมตอตานสภาวะโลกรอนนบตงแตกอตงจนปจจบน

..............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................. สวนท 2 ค าถามเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนในระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม 1. กอนหนาทรฐธรรมนญ พ..ศ ๒๕๕๐ จะบงคบใช ภาคประชาชนมสวนรวมในกระบวนการ

วเคราะหผลกระทบสงแวดลอมอยางไรบาง............................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. กอนหนาทรฐธรรมนญจะบงคบใช ตามความคดของทานเนอหาของรายงาน EIA ใหความส าคญกบประเดนเรองผลกระทบทางสขภาพและกระบวนการสวนรวมของประชาชนมากนอยเพยงใด ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ขอจ ากด / อปสรรค ปญหา ในทางปฏบตเกยวกบระบบ EIA ของโครงการปกตฯ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

151

4. กระบวนการในการตดตามการปฏบตตามมาตรการฯ หลงจากโครงการ EIA ไดรบการพจารณา

เหนชอบแลว มผลสมฤทธอยางไรบาง

..............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................. 5. ระบบ EIA ตองไดรบการพฒนาหรอปรบปรงในเรองไหน อยางไร

..............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................. สวนท 3 ค าถามเกยวกบระบบการวเคราะหผลกระทบดานสงแวดลอมและสขภาพ 1. หลงจากทรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ประกาศใชกระบวนการหรอระบบในการประเมนผลกระทบ

ดานสขภาพในประเทศไทย มความชดเจนมากนอยเพยงใด ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. รปแบบของ ระบบ HIA ทเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทยมากทสดคออะไร เพราะเหตใด ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. แนวโนมในการพฒนากลไกการประเมนผลกระทบดานสขภาพและสงแวดลอมของประเทศไทย จะเปนไปในทศทางใดตามแนวคดของทาน ............................................................................................................................................................................................................................................................................................

ประวตผเขยน

ชอ ชอสกล นางสาวสทธดา ฝากค า

ประวตการศกษา ศลปศาสตรบณฑต

มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ ปทส าเรจการศกษา พ.ศ. 2537

ต าแหนงและสถานทท างาน พ.ศ. 2544 – ปจจบน ผจดการอาวโสแผนกสงแวดลอม ความปลอดภย อาชวอนามย และการสอสารองคกร บรษท เวสท แมเนจเมนท สยาม จ ากด