ژماره 224 2014/3/29 1

ساڵی پێنجه م ژماره 224 شەممە 2014/3/29 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: فەیسەڵ خەلیل Tel: 0750 317 0901 Email: fiysalxalil@yahoo.com خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری نووسین: مەریوان عومەر بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 224 2014/3/29

كۆتایی مانگی نیسان.گەرچی ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمســــیارانی كۆمســــیۆن هۆكاری دەستلەكاركێشانەوەكەیان بــــۆ ئــــەو فشــــارانە گەڕاندۆتــــەوە، كــــە لەالیەن هەردوو دەسەاڵتی یاسادانان و جێبەجێكردنەوە دەخرێنە سەریان، بەاڵم بۆچوونێكی دیكە هەیە پێیوایە ئەو دەستلەكاركێشانەوەیە لەژێر فشاری هەندێك الیەنی سیاســــیدا بــــووە، كە دەیانەوێت پاســــاوێك بۆ ئەنجامنەدانی هەڵبژاردنەكە بهێننە

ئاراوە. پیــــرە، ئەحمــــەد ســــەعدی لەمبارەیــــەوە

ئەندامانــــی رابــــردوو سێشــــەممەی رۆژی ئەنجومەنــــی كۆمســــیارانی كۆمســــیۆنی بــــااڵی ســــەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێــــراق بەكۆمەڵ نامەی دەستلەكاركێشــــانەوەی خۆیان رادەستی ســــەرۆك كۆمســــیۆنەكە كرد، بەاڵم تائێستا ئەو دەستلەكاركێشــــانەوەیە قبوڵنەكراوە و بەشــــێك لەالیەنــــە سیاســــییەكانیش مەترســــی ئەوەیــــان هەیــــە، كە ئەو هەنگاوە كاریگەری ســــلبی بخاتە سەر بەڕێوەچوونی پڕۆســــەی هەڵبژاردنەكانی

ئەندامی مەكتەبی سیاســــی یەكێتی نیشــــتیمانی كوردســــتان پێیوایە ئەو دەستلەكاركێشانەوەیە رەنگگدانەوەی بەســــەر بەڕێوەچوونی پڕۆسەی هەڵبژاردنەكانەوە دەبێت. ئەو بۆ سڤیل گوتی "من پێموانییە ئەو دەستلەكاركێشانەوەیە لەخۆڕایی بێــــت، چونكــــە لەپشــــت ئەندامانــــی ئەنجومەنی كۆمســــیۆنەوە الیەنــــی سیاســــی هــــەن، راســــتە كۆمســــیۆن بێالیەنە، بەاڵم ئەندامەكانی بێالیەن نین، بۆیە دوور نییە ئەو دەستلەكاركێشانەوەیە لەژێر فشــــاری ئــــەو هێزە سیاســــییانە بێت، كە بەڕێوەنەچوونــــی بــــۆ پاســــاوێك دەیانەوێــــت

الیەنێكی سیاسی عێراقی لە هەوڵی دواخستنی هەڵبژاردنەكان دایە

سەروەر ساڵەیی

ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكێتی:

دەستلەكار كێشانەوە پاساوێكە بۆ دواخستنی

هەڵبژاردن

بەرپرسێكی بااڵی كۆمسیۆن: كێشەكانی ناو كۆمسیۆن تەشەنە دەكات

و ئەگەری دواخستنی هەڵبژاردنیش هەیە

سياسەت

كێشە ناوخۆییەكانی كۆمسیۆن مەترسی دەخاتەسەر وادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردن

ژماره 224 2014/3/29 3

بكرێتە پاســــاو پاســــاوێكی مەعقول نییە، راستە دەوڵەتی یاســــا هەوڵ بۆ دواخستنی هەڵبژاردن دەدات، بــــەاڵم لەهەموو حاڵەتێكدا پاســــاوەكانی

مەعقول نین".ئــــەم قســــانە لەكاتێكدایــــە كە بەپێی یاســــای كۆمســــیۆنی هەڵبژاردنەكان ئەنجومەنی ئێستای كۆمســــیۆن وەك ئەنجومەنێكــــی كاربەڕێكەر بۆ مــــاوەی دوو مانگ بەردەوام دەبێت لەكارەكانی تا ئــــەو كاتــــەی ئەنجومەنــــی نوێی كۆمســــیۆن هەڵدەبژێردرێت، ئەمەش مانای وایە ئەنجومەنی ئێســــتای كۆمســــیۆن ئەركی سەرپەرشتیكردنی داهاتــــوو مانگــــی كۆتایــــی هەڵبژاردنەكانــــی لەئەستۆ دەگرێت، لەئەگەری بەڕێوەچوونی ئەو

هەڵبژاردنە لەكاتی خۆیدا.سەعدی پیرە لەبارەی ئەگەری بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنەكان لەالیەن كۆمســــیۆنێكەوە كە پێی دەگوترێــــت )كاربەڕێكــــەر( بەسەرســــوڕمانەوە دەپرسێت "ئایا دەستەیەكی كاربەڕێكەر دەتوانێت بەرپرسیارێتی ئەنجامدانی هەڵبژارنێكی واگرنگ لەئەســــتۆ بگرێــــت؟ ئەگــــەر ئــــەو كارەش بكەن

بۆچی دەستیان لەكاركێشایەوە؟"باڵیۆزخانــــەی بەرپرســــانی خۆیانــــەوە الی ئەمریكا لەعێراق رۆژی پێنجشــــەممەی رابردوو دەســــتیانكرد و هاوكێشــــەكەوە نــــاو هاتنــــە بەهەوڵــــدان بــــۆ پاشــــگەزكردنەوەی ئەندامانــــی كۆمســــیۆن لەبڕیارەكەیان. هەندێك ســــەرچاوە

هەڵبژاردنەكان بهێننە ئاراوە".هــــاوكات زمناكۆ جەالل بەرپرســــی ژووری هەڵبژاردنــــی بزوتنــــەوەی گــــۆڕان لەســــلێمانی دووپاتیدەكاتەوە، كە ئەو دەستلەكاركێشانەوەیە خــــودی نێــــوان بەناكۆكییەكانــــی پەیوەنــــدی كۆمســــیۆنەوە هەیــــە نــــەك هۆكارێكــــی دیكــــە. ئــــەو دەڵــــێ "ئەگــــەر ئیرادەیەكــــی سیاســــی بــــۆ ئــــەوە هەبێــــت، هەڵبژاردنــــەكان دواخســــتنی دەستلەكاركێشــــانەوەكە قبوڵ دەكرێت، ئەگەرنا قبــــوڵ ناكرێــــت و ئــــەوان لەســــەر كارەكانیــــان بەردەوام دەبــــن"، هەروەها دەشــــڵێت "لەوانەیە كۆمســــیاران ئــــەو دەستلەكاركێشــــناوەیە وەك كارتێك بەكار بهێن بۆ نەهێشتنی ئەو فشارانەی

تائێستا خراوەتە سەریان".بــــەاڵم مەولود باوەمــــوراد ئەندامی مەكتەبی سیاســــی یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان باس لەوە دەكات "تائێستا ئەو دەستلەكاركێشانەوەیە قبوڵنەكــــراوە و مەرجیــــش نییــــە قبــــوڵ بكرێت، بەبۆچوونــــی منیــــش قبــــوڵ ناكرێــــت، چونكــــە لەناوەڕاســــتی پڕۆســــەی هەڵبژاردندا پێشكەش كــــراوە". هەروەهــــا دەڵــــێ "ئێســــتا بیرۆكەیــــەك لەالیــــەن الیەنــــە بــــۆ دواخســــتنی هەڵبــــژاردن سیاســــییەكانەوە نییە، ئەوەی هەبێت پەیوەندی بەناوچەكانــــی ئەنبــــار و دەوروبەرییەوە هەیە، ئــــەوەش بابەتێكــــی ئەمنییــــە و ناكرێــــت ببێتــــە پاساوێك بۆ ناكۆكی كۆمەاڵیەتی، ئەگەر ئەوەش

باس لەوەش دەكــــەن، كە ئەندامانی ئەنجومەنی نامــــەی لەكۆتایــــی كۆمســــیۆن كۆمســــیارانی پاشــــگەزبوونەوەیان دەستلەكاركێشــــانەوەكە لەســــەر بیرۆكــــەی دەستلەكاركێشــــانەوەكەیان ئــــەو بــــۆ ســــنوورێك بەدانانــــی بەســــتۆتەوە

فشارانەی دەخرێتە سەریان.هاوكات سڤیل لەزاری چەند سەرچاوەیەكەوە ئەوەی زانیوە، كە )سیروان ئەحمەد(ی ئەندامی لەكاتــــی كۆمســــیاران ئەنجومەنــــی كــــوردی دەستلەكاركێشانەوەكە نامەی پێشكەشــــكردنی لەدەروەی واڵت بووە، بەاڵم نازانرێت پێشوەختە لەبڕیارەكە ئاگاداركراوەتەوە یاخود نا. سڤیل بۆ وەرگرتنــــی زانیاری لەبارەی ئەگەری قبوڵكردن دەستلەكاركێشــــانەوەكە قبوڵنەكردنــــی یاخــــود چەند جارێك پەیوەندی بەسەربەســــت مســــتەفا ســــەرۆكی كۆمســــیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەكانەوە

كرد، بەاڵم وەاڵمی پەیوەندییەكانی نەدایەوە.بــــەاڵم ســــەرچاوەیەكی بــــااڵی كۆمســــیۆنی ســــەربەخۆی هەڵبژاردنــــەكان ئــــەوەی بەدوور نەزانــــی، كــــە ئــــەو كێشــــەیەی نــــاو كۆمســــیۆن تەشــــەنەبكات و دواجار ببێتە هۆی دواخســــتنی پەرلەمان، سەرچاوەیەكی بەرپرس كە نەیویست ناوی ئاشكرا بكرێت، بە سڤیلی راگەیاند "ئەگەر ئــــەو دەستلەكاركێشــــانەوەی ئەندامــــان ئەنجام بدرێت، ئەوا دوور نییە، هەڵبژاردن دوابخرێت". ئــــەو جەختیشــــی لەســــەر ئــــەوە كــــردەوە، كــــە ناوخــــۆی كێشــــەكانی لەئێســــتادا كۆمســــیۆن تەشــــەنەی كــــردووە، ئەمــــەش هۆكارێك دەبێت بــــۆ دواخســــتنی هەڵبــــژاردن، چونكــــە وەك ئەو دەڵــــێ "كۆمســــیۆن ناتوانــــێ بەماوەیەكی كورت ئەندامانــــی نوێ دابنێت و ئــــەوان هەڵبژاردنەكە ئەنجام بدەن، جەختیشــــی لەسەر ئەوە كردووە، كــــە لەهەرحاڵەتێكــــی وەهاشــــدا ناكرێــــت هیــــچ هەڵبژاردنێــــك ئەنجــــام بدرێت، بــــە هەڵبژاردنی

پارێزگاكانیشەوە.مەكتەبــــی بەرپرســــی گــــۆران خەســــرۆ هەڵبژاردنــــی پارتی بۆ ســــڤیل جەختی لەســــەر ئەوە كردەوە، كە بە هیچ شــــێوەیەك هەڵبژاردن دواناخرێت. خەسرۆ گۆران تەنها وتی هەڵبژاڵدن

لە 30 مانگی داهاتوو ئەنجام دەدرێت.

خەسرۆ گۆران بەرپرسی مەكتەبی هەڵبژاردنی پارتی:

بە هیچ شێوەیەك هەڵبژاردن دواناخرێت

سياسەت

4 ژماره 224 2014/3/29

سياسەت

بانگەشـــەی بـــۆ دیاركـــراو بەرلـــەوادەی بەدەســـتهێنانی بـــۆ كاندیـــدەكان هەڵبـــژاردن، دەنـــگ ســـەردانی خزموكەســـوكاریان دەكـــەن و وێنـــە و ژمـــارەی كاندیدبوونیـــان لـــە تـــۆڕە كۆمیســـۆنی باڵوكردۆتەوە، كۆمەاڵیەتییـــەكان بەكارێكـــی ئەمـــە هەڵبژاردنەكانیـــش بـــااڵی

نایاسایی و بەسەرپێچی دەزانێت.ســـاالر یاســـین گەنجێكـــی شـــاری هەولێرە، یەكێـــك لە خزمەكانی ســـاالر كاندیدی حزبێكی دیاری كوردستانە، ساالر بە پێكەنینەوە دەیگوت "لەوەتـــەی هـــەم ئـــەو خزمەم لە ماڵـــی خۆمان نەدیـــوە، كەچـــی لەو رۆژانـــە ســـەردانی ماڵی ئێمەی كردووە، ماوەیەكی تەواو دانیشـــتووە و سادەیی نواندووە". ئەمەی ساالر باسی دەكات، لەالیەن زۆربەی خزم و كەســـی كاندیدەكانەوە هەســـتی پێدەكرێت. بەشـــێك لە بانگەشەكردنی كاندیـــدەكان ئەوەیە، كە ســـەردانی ماڵە خزمان بكەن و پەیوەندییە كۆن و فەرامۆشـــكراوەكان

نوێ بكەنەوە.لە 1ی نیســـانەوە بانگەشـــەی هەڵبژاردن بە فەرمـــی دەســـت پێـــدەكات، ئـــەو هەڵبژاردنەش لەكۆتایـــی مانگـــی نیســـان ئەنجـــام دەدرێت و چاوەڕوان دەكرێت، گۆڕانكاری لەهاوكێشـــەی دەكرێـــت تێبینـــی ئـــەوەی بكرێـــت، سیاســـی بەفەرمـــی بانگەشـــەكردن وادەی بەرلـــەوەی دەســـت پێ بـــكات، كاندیدەكانی كـــورد لەتۆڕە كۆمەاڵیەتییەكانی ئینتەرنێت دەستیان بەبانگەشە كـــردووە، هەریەكەیان وێنە و ژمارەی خۆی و

لیستەكەی داناوە. تامان شـــاكر كاندید بـــۆ پەرلەمانی عێراق لەســـەر لیستی پارتی، پێیوایە دوای گەڕانەوەی بـــێ زۆریـــان بەشـــێكی كاندیـــدەكان نـــاوی گوێدانە كاتی دیاریكرداوی بانگەشـــە دەستیان

كـــردووە بەگـــەڕان بەناو خەڵكدا، بـــەاڵم تامان ئەمـــە بـــە ئاســـایی دەزانێت بە بیانـــوی ئەوەی " لـــە دەزگاكانـــی راگەیانـــدن باڵوناكرێتـــەوە". سەرەڕای ئەمەش تامان پێیوانیە سەردانكردنی خزمـــان ببێتە هـــۆی زیادبوونی دەنـــگ، تامان وتی "من بەش بەحاڵی خۆم ســـەردانی خزم و كەسوكاری خۆمم كردووە، بەاڵم بۆ راگەیاندن نەبـــووە، هـــەر كاندیدێكیـــش ئـــارەزووی ئەوە دەكات زۆرتریـــن دەنگ بەدەســـت بهێنێت، لەو ســـەردانانەش ناتوانیین ســـەنگی خۆمانمان بۆ دەربكەوێت، چونكە دەنگدەری كورد زوو خۆی

یەكالیی ناكاتەوە، كە دەنگ بەكێ بدات".لەبـــارەی ئـــەو كاندیدانـــەش، كـــە دیـــاری و خـــەاڵت دەبەخشـــنەوە، تامـــان گوتی "بەشـــێك لـــە كاندیـــدەكان ئایفـــۆن و گەالكســـی و پـــارە دەبەخشـــنەوە، بـــەاڵم مـــن ئەوە ناكـــەم، من بە موچەكـــەی خـــۆم دەژیـــم، ناتوانم ئـــەو پارەیە ببەخشـــمەوە، خۆشـــم تـــا ئێســـتا ئایپـــادم نییە تاوەكـــو بیـــدەم بەخەڵك، بۆیـــە نامەوێت دەنگ بكـــڕم بەڵكو دەمەوێت ئەگەر دەنگدەرانی كورد من بەشایســـتە دەزانن دەنگـــم پێ بدەن". تامان گوتیشـــی "لەهەڵبژاردنەكانی پێشـــوو كاندیدی وا هەبووە بۆ هەر دەنگێك ســـێ ســـەد دۆالری داوە، ئەگـــەر كەســـێك بیەوێت دەنگـــم پێبدات، ئەوە خۆی بێ ئەوەی سەردانیشی بكەم دەنگم دەداتێ، بەاڵم خەڵكی كوردستانیش ئارەزووی ئەوە دەكەن بەســـەربكرێنەوە، هەرچەندە تەنها

لەكوردستان ئەو مۆدێلە هەیە".ئەندامـــی بـــۆ كاندیـــد نـــوری مەســـعود ئەنجومەنی پارێزگاكان لەســـەر لیســـتی پارتی بەكارهێنانی تۆرە كۆمەاڵیەتیەكان بۆ بانگەشـــە بە دروســـت نازانێت بـــەر لەدیاریكردنی وادەی هەڵبژاردنەكان بەهۆی ئەوەی كە هاوشـــێوەی دەزگایەكی راگەیاندنە، بەاڵم بەسەركردنەوەی خزمان و برادەران بە ئاســـایی وەسف دەكات،

خەڵكەوە پێشوازی لێدەكرێت، لەوكاتەدا كاندید سەنگی خۆی دەزانێت.

یەكێكی دیكە لەكاندیدەكان لەســـەر لیســـتی توركمانـــی بـــۆ ئەنجومەنی پارێـــزگاكان عیماد رەفعەتـــە، عیمـــاد نكۆڵـــی لەوەنـــاكات، كـــە ئەو زوو دەستی بەبانگەشـــەی هەڵبژاردن كردووە لە فەیســـبووك، پێشـــیوایە "هۆكاری بانگەشەی بانگەشـــە مـــاوەی كەمـــی بـــۆ پێشـــوەختە دەگەڕێتەوە"، هەروەها بەمافی خۆیانی دەزانێت لەرێگـــەی تـــۆڕی كۆمەاڵیەتیەكانەوە بانگەشـــە بـــۆ خۆیـــان بكـــەن. عیمـــات رەفعـــەت دەڵێـــت "ســـەردانیكردن مافێكـــی ئاســـایی و یاســـاییە،

ئەوە كارێكی تایبەتە، كە لەالیەن كاندیدەكانەوە خزم و كەســـوكار بەسەر بكرێنەوە، هەرچەندە ئـــەو ســـەردانیكردنانە دەچنـــە قاڵبـــی حیلـــەی

شەرعییەوە". بـــااڵی كۆمســـیۆنی خۆیانـــەوە الی بـــەالدان كارە ئـــەو عێـــراق هەڵبژاردنەكانـــی دەزانن لەو بنەمایانەی هـــەر كاندیدێك ئیمزای كـــردووە. هەندرێـــن محەمـــەد بەرپرســـی لقی هەولێـــر كۆمیســـۆنی بـــااڵی هەڵبژاردنەكان بۆ "ســـڤیل" ئـــەوە روون دەكاتەوە، كـــە ئەو جۆرە بانگەشـــە تایبەتیانە لەرێگەی فەیســـبووك یان ســـەردانیكردنی مـــااڵن و دیاری بەخشـــینەوە

بەو مەرجەی مەبەستی دەنگ كڕینی لەپیشتەوە نەبێـــت بـــە بەخشـــینەوەی دیـــاری گرانبەهـــا. مەسعود دەڵێت "من پێشتر هەر لەناو جەماوەر دەكەمـــەوە، ســـەردانیان ئێســـتاش و بـــووم زۆرجار لەكاتی ســـەردانیكردنی ئـــەو خەڵكانە بیروڕاكانیـــان بەهەنـــد وەردەگـــرم، ســـودیان لێدەبینـــم، پێموایـــە بەپێی توانـــای كاندیدەكە و ئاستی خزمەتی لەناو خەڵكدا دەنگی پێدەدرێت،

نەوەك بەدیاری پێدان دەنگ بكڕدرێت".بەپێچەوانەی تامان شـــاكر، مەســـعود نوری رای وایە ئەو ســـەردانانە زۆرجار سەركەوتنی كاندیـــد بەدیاردەخـــات بەوەی چـــۆن لە الیەن

نایاســـایین، هەروەها گوتیشی "ئەگەر بەفەرمی بگاتـــە الی ئێمـــە هـــەر كاندیدێـــك كارێكی لەو جـــۆرەی كردبێت، ئەوە لێپێچینـــەوەی توندیان لەگـــەڵ دەكرێـــت و ســـزای یاســـایی دەدرێن". هەندرێـــن ئـــەو قســـانەش رەت دەكاتـــەوە، كە هیـــچ زانیاریـــەك نەدرابێت بە كاندیـــدەكان بۆ ئـــەوەی بـــەر لـــەوادەی دیاریكراو بانگەشـــەی تایبـــەت نەكەن، بۆیە گوتیشـــی "ئـــەو كاندیدانە راســـت ناكەن كـــە بیانـــوی پێنەدانـــی زانیاری لەوبارەیـــەوە دەهێننەوە، بەڵكو ئەوان ئاگاداری نایاســـاییبوونی ئەو جۆرە بانگەشەیەن، بەپێی

ئەو قەواعیدە سلوكیەی ئیمزایانكردووە".

چرۆ حوسێن

"بانگەشەكردن لە فەیسبووك و سەردانیكردنی خزمان نایاسایین"زۆربەی كاندیدەكان دەمێكە سەرپێچیان كردووە

ژماره 224 2014/3/29 5

سياسەت

خەڵكەوە پێشوازی لێدەكرێت، لەوكاتەدا كاندید سەنگی خۆی دەزانێت.

یەكێكی دیكە لەكاندیدەكان لەســـەر لیســـتی توركمانـــی بـــۆ ئەنجومەنی پارێـــزگاكان عیماد رەفعەتـــە، عیمـــاد نكۆڵـــی لەوەنـــاكات، كـــە ئەو زوو دەستی بەبانگەشـــەی هەڵبژاردن كردووە لە فەیســـبووك، پێشـــیوایە "هۆكاری بانگەشەی بانگەشـــە مـــاوەی كەمـــی بـــۆ پێشـــوەختە دەگەڕێتەوە"، هەروەها بەمافی خۆیانی دەزانێت لەرێگـــەی تـــۆڕی كۆمەاڵیەتیەكانەوە بانگەشـــە بـــۆ خۆیـــان بكـــەن. عیمـــات رەفعـــەت دەڵێـــت "ســـەردانیكردن مافێكـــی ئاســـایی و یاســـاییە،

ئەوە كارێكی تایبەتە، كە لەالیەن كاندیدەكانەوە خزم و كەســـوكار بەسەر بكرێنەوە، هەرچەندە ئـــەو ســـەردانیكردنانە دەچنـــە قاڵبـــی حیلـــەی

شەرعییەوە". بـــااڵی كۆمســـیۆنی خۆیانـــەوە الی بـــەالدان كارە ئـــەو عێـــراق هەڵبژاردنەكانـــی دەزانن لەو بنەمایانەی هـــەر كاندیدێك ئیمزای كـــردووە. هەندرێـــن محەمـــەد بەرپرســـی لقی هەولێـــر كۆمیســـۆنی بـــااڵی هەڵبژاردنەكان بۆ "ســـڤیل" ئـــەوە روون دەكاتەوە، كـــە ئەو جۆرە بانگەشـــە تایبەتیانە لەرێگەی فەیســـبووك یان ســـەردانیكردنی مـــااڵن و دیاری بەخشـــینەوە

بەو مەرجەی مەبەستی دەنگ كڕینی لەپیشتەوە نەبێـــت بـــە بەخشـــینەوەی دیـــاری گرانبەهـــا. مەسعود دەڵێت "من پێشتر هەر لەناو جەماوەر دەكەمـــەوە، ســـەردانیان ئێســـتاش و بـــووم زۆرجار لەكاتی ســـەردانیكردنی ئـــەو خەڵكانە بیروڕاكانیـــان بەهەنـــد وەردەگـــرم، ســـودیان لێدەبینـــم، پێموایـــە بەپێی توانـــای كاندیدەكە و ئاستی خزمەتی لەناو خەڵكدا دەنگی پێدەدرێت،

نەوەك بەدیاری پێدان دەنگ بكڕدرێت".بەپێچەوانەی تامان شـــاكر، مەســـعود نوری رای وایە ئەو ســـەردانانە زۆرجار سەركەوتنی كاندیـــد بەدیاردەخـــات بەوەی چـــۆن لە الیەن

نایاســـایین، هەروەها گوتیشی "ئەگەر بەفەرمی بگاتـــە الی ئێمـــە هـــەر كاندیدێـــك كارێكی لەو جـــۆرەی كردبێت، ئەوە لێپێچینـــەوەی توندیان لەگـــەڵ دەكرێـــت و ســـزای یاســـایی دەدرێن". هەندرێـــن ئـــەو قســـانەش رەت دەكاتـــەوە، كە هیـــچ زانیاریـــەك نەدرابێت بە كاندیـــدەكان بۆ ئـــەوەی بـــەر لـــەوادەی دیاریكراو بانگەشـــەی تایبـــەت نەكەن، بۆیە گوتیشـــی "ئـــەو كاندیدانە راســـت ناكەن كـــە بیانـــوی پێنەدانـــی زانیاری لەوبارەیـــەوە دەهێننەوە، بەڵكو ئەوان ئاگاداری نایاســـاییبوونی ئەو جۆرە بانگەشەیەن، بەپێی

ئەو قەواعیدە سلوكیەی ئیمزایانكردووە".

دیمەنی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە هەولێر

6 ژماره 224 2014/3/29

موخابەراتـــی عێراقـــی كـــە لەســـەرەتای لـــەو یەكێكـــە دامـــەرزاوە، حەفتاكانـــەوە دەزگا هەواڵگریانەی تائێستاش نهێنیەكانی رەنگـــە و نەبـــووە ئاشـــكرا بەتـــەواوی زەمەنێكی زۆرتریشی بوێت، تاكو زۆرینەی نهێنی كاركردنی ئەو دەزگایە ئاشـــكرابێت، كە لەمێژووی عێراقدا بۆ ســـەركوتكردن و

تۆقاندن و تیرۆركردن بەكارهاتووە.

كـــورد بەدەســـت ئـــەو دەزگایـــەوە زۆر مەینەتـــی بنییـــوە، بـــەاڵم ســـەیر ئەوەیـــە نزیكـــەی 15 ســـاڵ كـــورد، هاواڵتییەكـــی بەرپرســـیارێتی هەبـــووە و شـــوێنی زۆر هەســـتیاری پێدراوە، كەچـــی هیچ الیەن و ســـەرچاوەیەكی كوردی باسی نەكردووە، لـــە نـــەوەدەكان لـــە كۆتایـــی هەرچەنـــدە كارمەندەكانـــی و ئەفســـەر دانپێدانانـــی دەزگای هەڵوەشاوەی موخابەراتی عێراقی باســـی دەكرێـــت. چەنـــد ســـەرچاوەیەكی

مێژوویش نـــاوی ئەو پیـــاوە دەهێنن، ئێمە لێـــرەدا ناوی نابەین، تەنها بە )هـ.س( ناوی لەســـەرچاوەكان دەهێنیـــن، چونكـــە وەك دەردەكەوێـــت ئـــەو پیاوە خەڵكـــی هەولێر بـــووە، تەنانـــەت یەكێـــك لەســـەرچاوەكان دەنوســـێ "بنەماڵەكەی ناوبانگێكی باشیان هەبـــووە". زۆر هەوڵمانـــدا كەســـێك لـــەو خێزانـــە بدۆزینەوە، بەاڵم ســـەرەداوێكیش دەستنەكەوت. هەر بۆیە ئێمە ناوی ناهێنین و ئەو سەرچاوانەی ئێمە لێرە ناوی دەبین،

فەیسەڵ خەلیل

سیخوڕە گەورەكەی موخابەراتی عێراقی كورد بوو

سياسەت

گومان دەكرێت دەستی لە هەوڵی تیرۆركردنی مەسعود بارزانیدا هەبووبێت

وەك وەرگێر دامەزرا دواتر بووە بەرپرسی محەتەی نەمسا و هۆبەی ئێرانی موخەبەراتی عێراقی

ژماره 224 2014/3/29 7

ئەوان ناویان هێناوە.كەســـێكی )هــــ.س( دەركەوێـــت وەك ســـادە نەبـــووە، نازانرێت بـــە چ تاوانێك لە ناوەڕاســـتی حەفتاكان لەالیەن ســـاواكەوە پێشـــتر ئایـــا نازانرێـــت دەســـتگیركراوە، پەیوەندی بەالیەنی كوردییەكانەوە هەبووە یـــان نا، هەمـــوو ئەمانە ناڕۆشـــنن لەژیانی )هــــ.س(. یەكێك لەو ســـەرچاوانەی باســـی كـــردووە كتێبـــی "حكومـــة القریة"یـــە كـــە لەالیەن )تاڵب ئەلحەســـەن(ەوە نووسراوە. تاڵب كەسێكی دیاری ناو حزبی دەعوەیە و

كتێبەكانی ناوبانگێكی زۆریان هەیە. تاڵب ئەلحەسەن كاتێك باس لەسەبعاوی براكەی سەدام دەكات، باسی ئەو سیخوڕە كوردەش دەكات و سەرەتا دەڵێ "سەبعاوی چەند تاوانێكی كوشـــتنی بەدەســـتی خۆی ئەنجـــام داوە، بـــۆ ئەوەی بزانرێت ئاســـتی زاڵبـــوون و خوێنڕێـــژی ئەو پیـــاوە چەندە، پێوستە لەســـەر بەسەرهاتی كۆتایی ژیانی

ئەو هاواڵتییە كوردە بوەستین. )هــــ.س( كـــە زینـــدان كرابـــوو لەالیـــەن دەزگای هەواڵگـــری ئێـــران )ســـاواك(، لـــە ناوەڕاســـتی حەفتاكان بە هەوڵی حكومەتی عێراقـــی ئازادكـــرا، ئەمـــەش بەهـــۆی ئـــەو ناوبانگـــە باشـــەی خێزانەكەی بـــوو، كە لە هەولێـــر هەیانبوو، دواتر )هــــ.س( داوایكرد موخابەراتـــی لـــەدەزگای وەرگێـــڕ وەك عێراقی كاربكات، یان راســـتتر داوای لێكرا

ئەو كارە بكات. وەك ئەوســـەرچاوانەی باســـی بارزان دەكـــەن لـــەوە بـــاس دەكـــەن، تكریتـــی كە)هـ.س( زۆر لێی نزیكبووە، بەاڵم خاڵێكی ســـەیر ئەوەیـــە، كـــە كاتێك ئەو ســـیخوڕە لەالیەن ســـاواكەوە ئـــازاد دەكرێت، داوای كـــردووە وەك وەرگێـــڕ لـــە موخابەراتـــی عێراقـــی دابمەزرێـــت، كەچی بـــارزان زۆر لێـــی دڵنیانەبـــووە، بۆیـــە تێبینـــی ئـــەوەی

لەســـەر مامەڵەكەی نووســـیوە، كـــە نابێت كاری هەواڵگـــری بەو پیـــاوە بكرێت. تاڵب ئەلحەســـەن دەڵێ "بەاڵم كاتێك مامەڵەكەی دەگاتە نویســـنگەی بارزان تكریتی، بارزان ســـەرنجی ئەوەی لەســـەر دەنوسێت: وەك وەرگێـــڕ كاربـــكات و نابێت هیـــچ ئەركێكی ئـــەو بـــەاڵم پێبســـپێردرێت. هەواڵگـــری ســـەرنجەی بارزان تەنیـــا تاماوەیەك بوو، دواتـــر لەبیردەكرێـــت، چونكـــە ئـــەو دواتر

ئەركی گرنگی لەموخابەرات پێسپێردرا". ئەو ســـیخوڕە كـــوردە چەندیـــن كاری گرنگی گەورەی ئەنجام داوە، یەكێك لەوانە دەركردنـــی ئایەتواڵ خومەینـــی بووە، تاڵب ئەلحەســـەن دەڵێ "تەنانـــەت )هـ.س( یەكێك بووە لەوانەی ئیمزای لەســـەر ئەو یاداشتە كردبوو، كە لەالیەن بـــارزان تكریتیەوە بۆ ســـەرۆك كۆمار بەرزكرابـــۆوە. ناوەڕۆكی یاداشتەكە ئەوە بوو، كە بارزان نووسیبووی "ئایەتواڵ خومەینی هیچ ئایندەیەكی سیاسی نییـــە، بۆیە مەترســـی لـــەوەدا نییـــە ئەگەر

لەعێراق دەربكرێت".ئەو سەرچاوانەی باسی ئەو سیخوڕەیان كـــردووە، ئاماژەیان بە ئەركێكی هەواڵگری ئـــەو كـــردووە، گوایە لـــە 1976 تـــا 1988 بەرپرسی محەتەی موخابەراتی عێراق بووە لەنەمســـا، تەنانەت یەكێك لەو سەرچاوانە بـــە دیاریكراویـــی بـــاس لـــەوە دەكات كـــە )هــــ.س( لەســـاڵی 1979 لە ڤییەنـــا بووە و لـــەوێ بەرپرســـی محەتـــەی موخابـــەرات بووە، ئەمەش گومانێك دروســـت دەكات و رووداوێكی تر بیر كورد دەهێنێتەوە، كاتێك لەســـەرەتای ساڵی 1979 مەسعود بارزانی لـــە ڤییەنا هەوڵـــی تیرۆركردنـــی درا. ئەمە رێك ئەو ســـاڵە دەبێت كە )هـ.س( لە ڤییەنا بووە. ئەو كەسێكی نزیك لە بارزان تكریتی بووە، بارزانیش راســـتەوخۆ سەرپەرشتی ئـــەو هەوڵەی كـــردووە، بەاڵم ئـــەم گومان چەنـــد دروســـتە؟ رەنگـــە رۆژگارێـــك بێت

ئەمەش روون بێتەوە.بـــەاڵم بـــە دڵنیاییـــەوە لەو كاتـــە )هـ.س( كەســـێكیش چەنـــد و بـــووە ڤیەننـــا لـــە باســـی ئەمەیان كردووە، لەوانە لەســـایتی شـــەهادات كاتێـــك باس لە كوشـــتنی فازڵ بەڕاك كـــراوە، روونكردنەوەیـــەك بۆ ئەو سایتە رەوانكراوە و بەناوی "بەڕێوەبرێكی پێشـــوو لە موخابەراتی عێراقی" نوسراوە، ئەو بەڕێوەبەرە نەناســـراوە دوو رســـتەی لەبـــارەی ) هـ.س( نووســـیوە دەڵێ "ئەوەی گوایـــە ســـەبعاوی فەرمانـــی بـــە عیصـــام شـــەریف كـــردووە، فازڵ بـــەراك بكوژێت،

وانییـــە، بەڵكـــو ســـەبعاوی فرمانـــی كـــرد )هــــ.س( بكوژێت، كە لە موخابەراتی عێراق كاری دەكرد، ماوەیەك لە ڤییەنا بەرپرسی محەتـــەی مخابەرات بووە، ئەوكاتە عیصام نەیتوانی بیكوژی، دەمانچەكەی لەدەســـتی كەوتەخوارەوە، بۆیە دوای كوشتنی )هـ.س( سەبعاوی بڕیاری دوورخستنەوەی عیصام شـــەریفی دا". وشـــەی )محەتـــە( لەالیـــەن بەكارهاتـــووە، عێراقییـــەوە موخابەراتـــی مەبەســـتیان تۆڕی ســـیخوری بووە لەهەر واڵتێك، كـــە بە جیا محەتەیەكـــی لێبووە و

كەسێك سەرپەرشتی بووە.دواون، )هــــ.س( لەســـەر ئەوانـــەی زۆربەریان بەرپرسیارێتیان لە موخابەراتی عێراقیـــدا هەبـــووە، تاڵـــب ئەلحەســـەن، لە نوسینەكەیدا باسی لە دیمانەیەك كردووە، كە لە گـــەڵ عەباس فازڵ میشـــعەل كراوە، كـــە لەنوســـینگەی تایبەتی بـــارزان تكریتی كاری كردووە و لەساڵی 1999 دیمانەكەی

لەرۆژنامەی قەبەس باڵوكراوەتەوە.تاڵب ئەلحەسەن باس لەهۆكاری كوشتنی

)هــــ.س( دەكات و دەڵێ ")هــــ.س( ئەركێكی تریشـــی هەبـــوو، كە بەرپرس بـــوو لەوەی سەدام حوسێن فێری زمانی كوردی بكات، ئەمەش بەرلە كوشتنی بوو، كە بەر لەساڵی 1991 بوو. )هـ.س( بە تۆمەتی سیخوریكردن بـــۆ ئێـــران و پێدانـــی نهێنی نێـــوان جەنگی عێـــراق و ئێـــران كـــوژرا، گرنگترین كاری ئەوەبوو، پالنی عێراقی بۆ جەنگی سیاسی لەگـــەڵ ئێـــران ئاشـــكراكردبوو، ئەمەش لە دوای ئابـــی 1988 بوو، هەمـــوو پالنەكە لە ئەجندای عەلی ئەكبەر ویالیەتی هەبوو، بە هەموو وردەكارییەكانەوە، كە تارق عەزیز دەیویســـت ئێرانییەكانی پێ تووشی شۆك بكات، بـــەاڵم هەموو زانیارییەكان لە خولی دانوستاندن لەالی ئێرانییەكان بوو، ئەمەش وایكرد ئێران لەو خولەدا سەركەوتووبێت، ئەم كردارە بەرپرســـانی عێراقی توڕەكرد، بۆیە ســـەبعاوی برای ســـەدام دەڵێ "دەبێ ســـەری )ه( پارچـــە پارچـــە بكـــەم". ئـــەو

كارەشی لەسەلمان پاك ئەنجام دا".

)هـ.س( سیخوڕی دووسەرە بوو

بۆ بەرژەوەندی ئێران و بەو هۆیەوە براكەی

سەدام كوشتی

سەدام و كوڕەكانی فێری زمانی كوردی دەكرد

سياسەت

8 ژماره 224 2014/3/29

بێ ئەوەی بەرپرسێكی تر دەستگیر بكرێت و ئەنجامێكـــی روونـــی هەبێـــت جارێكـــی تر دۆسیەی گەندەڵییەكانی بەهەدەردانی سامانی

گشتی لە سلێمانی هەڵدەدرێتەوە.دوای ســـەدان راپۆرتی دیوانـــی چاودێری بەرپـــرس چەندیـــن تێوەگالنـــی و دارایـــی لەگەندەڵـــی و بەفیڕۆدانـــی ســـامانی گشـــتی لەهەرێمـــی كوردســـتان، دادگای لێكۆڵینەوەی

ســـلێمانی لەماوەی چەند ســـاڵی رابـــردوودا، چەنـــد بـــۆ دەســـتگیركردنی فەرمانـــی بەرپرســـێكی بااڵی حكومی دەركـــردووە، كە سەرجەم دۆسیەكانیش تائێســـتا بەتەواوەتی ئـــەو لەدیارتریـــن یەكالنەكراونەتـــەوە، دۆســـیانەش فەرمانـــی دەســـتگیركردنی بـــۆ هەریەكە لەپارێزگاری پێشوی سلێمانی دانای ئەحمـــەد مەجیـــد و فوئـــاد ســـاڵح قائیمقامـــی پێشووی هەڵەبجە و زانا حەمەساڵح قائیمقامی موحـــەرەم، هێـــرش و ســـلێمانی پێشـــووی

هەرێـــم وەبەرهێنانـــی دەســـتەی ســـەرۆكی دەركردوە.

بەشـــێك بـــۆ دەســـتگیركردن فەرمانـــی )340(ی مـــادەی بەپێـــی بەرپرســـانە لـــەم یاســـای ســـزاكانی عێراقـــی بووە، كـــە بەپێی ئـــەو مادەیـــە هـــەر كەســـێك كە لەپۆســـت و بەرپرسیاریەتیەكی گشتیدا بێت و تێوەگالبێت لەزیانگەیانـــدن و خراپبەكارهێنانـــی ســـامانی گشـــتی و بەرژەوەندییەكانـــی ئەو شـــوێنەی كاری تێدادەكات، ئەوا سزاكەی بەندكردنە، بە

راوێژ كامەران

جارێكی تر دۆسیەی گەندەڵیەكانی "بەهەدەردانی سامانی گشتی" لە سلێمانی هەڵدەدرێتەوە

بێ ئەوەی ئەنجامێكی روونی هەبێت

سياسەت

دادگای لێكۆڵینەوەی سلێمانی فەرمانی دەستگیركردنی بۆ چەند بەرپرسێكی بااڵی حكومی دەركردووە

ژماره 224 2014/3/29 9

لەدیوانـــی پارێـــزگا تاوانبارن بـــە بەفیڕۆدانی پـــارە و ســـامان و ئیختیالســـكردنی پـــارەی خەڵك تاپێدانـــی تەندەر و پڕۆژە بەكۆمپانیای خراپ و خەڵكانی نزیك لەپارێزگارەوە بەدەر لەیاسا، هەروەها ونكردنی دۆسیەی سااڵنێكی زۆری حیســـاباتی پارێـــزگا تـــا گەندەڵییەكان ونبن و كەس دەستیان پێنەگات و سەرەنجام

دۆسییەكە دابخرێت.لەراپۆتێكـــی دیوانی چاودێریدا كە لە 7-2-2009 دەرچووە، پارێزگاری ســـلێمانی لەگەڵ چەند فەرمانبەرێكیدا تۆمەتبارن بە دیارنەمانی یـــەك ملیار و 252 ملیۆن و 763 هەزار دینار، لەو 25 ملیار دینارەی بۆ رووبەرووبونەوەی

وشكەساڵی 2008 تەرخانكرابوو.یەكێكی دیگەش لەگەندەڵیەكان كە پارێزگاری پـــێ تاوانبـــار كـــراوە، دیارنەمانـــی ئەوەلیاتی ژمێریاریی ســـاڵی 2007ی دیوانی پارێزگایە، ئەوەلیاتیشـــیان و دیارنەمـــاوە هیچـــی كـــە لەدیوانی پارێزگا نەماوە، تەنانەت لەوەزارەتی هەرێـــم بـــۆ كاروبـــاری داراییـــش ئەوەلیاتی نییـــە، بەو پێیـــەش بودجەی ســـاڵێكی پارێزگا بەتەواوی دیـــار نییە، تەنها ئەوەی پەیوەندیی بەموچـــەوە نەبێت، جگەلـــەوەش یەكێكی دیكە لەگەندەڵیـــەكان ئەوەیە، كـــە دیوانی پارێزگای ســـلێمانی چەنـــد تەندەرێكی بەبـــێ رێنمایی و بەدەر لەیاســـا داوەتە چەنـــد كۆمپانیا و چەند

كەسێكێكی دیاركراو.دوای چوار ســـاڵ لەبڕیاری دەستگیركردن بـــۆ دانای ئەحمـــەد مەجید، دادگای ســـلێمانی حوكمی 6 ساڵ زیندانیكردنی بۆ ئەو بەرپرسە دەكـــرد، كە ئەمـــەش بووە هـــۆی گەڕانەوەی بۆ ســـلێمانی و چوونی بۆ بـــەردەم دادگا، كە بەوتـــەی پارێزەرەكـــەی، توانیویانـــە ماددەكە بگـــۆڕن، ئـــاراس ئەحمـــەد پارێـــزەری دانای ئەحمـــەد مەجید بە ســـڤیلی وت "پاش ئەوەی دادگا بەغیابی حوكمی بۆ دانای ئەحمەد مەجید دەركرد، ناوبراو بـــۆ تانەدان لەبڕیارەكە هاتە بەردەم دادگا و داوایەكی پێشكەشی دادگاكرد بـــۆ پێداچونـــەوە بەبڕیارەكە، بـــەو پێیەی ئەو

بڕیارەی بەناحەق زانی".پارێزەرەكەی دانا ئەحمەد مەجید وتیشـــی "ئێســـتا ئەو ماددەیەی دانای ئەحمەد مەجیدی پێ دادگایی دەكرێت لە ئیختیالســـەوە گۆڕاوە بـــۆ ئیهمالی و كەموكوڕی ئیداری، جگەلەوەی تـــارۆژی دادگایكردنەكـــەی لـــە 2014/4/6 بە

كەفالەتی 25 ملیۆن دینار ئازاد كراوە". دۆسیەكانی دیكە

دۆســـیەی گەندەڵیەكـــەی دانـــای ئەحمـــەد كـــە بەهـــۆی نییـــە، تاكـــە دۆســـیە مەجیـــد، بەهەردەدارنـــی ســـامانی گشـــتی لەهەرێمـــی پێیـــەی بـــەو وروژێندرابێـــت، كوردســـتاندا

مەرجێك لەحەوت ساڵ زیاتر نەبێت.جگەلـــەوەی تاوانی بەهەدەردانی ســـامانی گشتی لێبوردنی گشـــتی نایگرێتەوە، دەشبێت دوای وەرگرتنی سزاكەی لەدادگا ئەو پارەیەی لەسامانی گشتی بەهەدەریداوە بیگێڕێتەوە بۆ

خەزێنەی دەوڵەت. دۆسییەكەی دانا ئەحمەد مەجید

فەرمانـــی 2011/3/2 لـــە ئـــەوەی دوای دەســـتگیركردن بـــۆ دانـــا ئەحمـــەد مەجیـــدی پێشـــووی ســـلێمانی دەرچـــوو، پارێـــزگاری لەبەرواری 2011/5/26 پارێزەری دانا ئەحمەد مەجیـــد بەمەبەســـتی پێداچونـــەوەی بڕیاری دەســـتگیركردنەكە، تانەی لەبڕیـــاری دادگادا، بەاڵم دادگای تاوانەكانی سلێمانی بڕیارەكەی دادگای لێكۆڵینەوەی سلێمانی تەسدیق كرد و داواكـــەی پارێزەرەكەی رەتكـــردەوە، لەدوای ئەوەش دانای ئەحمەد مەجید دەستگیرنەكراوە و بـــە پێـــی زانیاریەكانـــی ســـڤیلیش ناوبـــراو

لەواڵتی ئەڵمانیایە و لەوێ نیشتەجێ بووە.بەپێـــی دانـــا گەندەڵیەكانـــی دۆســـیەی راپۆرتەكانی چاودێریی دارایی ســـلێمانیە، كە تێیدا ئاماژە بەوە دراوە دانای ئەحمەد مەجید و ژمارەیـــەك فەرمانبـــەری بـــااڵ و خوارەوە

دۆســـیەی قائیمقامـــی پێشـــووی هەڵەبجـــەش بەهەمان شـــێوە دۆســـیەكەی دانـــای ئەحمەد بودجـــەی دیارنەمانـــی لەســـەر مەجیـــد بەرەنگاربونەوەی وشكەســـاڵی بووە، ئەمەش پاش ئـــەوەی دادگا فەرمانی دەســـتگیركردنی بۆ فواد ســـاڵحی قائیمقامی هەڵەبجە دەركرد، بەتۆمەتـــی دیارنەمانـــی پارەی وشكەســـاڵی، بـــەاڵم ناوبـــراو بـــۆ دەرەوەی واڵت رایكـــرد و دواتریـــش فەرمانبەرێكـــی قائیمقامیەتەكـــە بەناوی )فایەق ســـدیق( بەتۆمەتی بەشـــداری لەدیارنەمانـــی ئـــەو پارەیەدا حوكمی 7 ســـاڵ

زیندانیكردنی بۆ دەرچوو.جگـــە لـــەو دۆســـیەیەش داواكاری گشـــتی لەســـلێمانی داوایـــی یاســـای لەســـەر هێرش محەرەمـــی ســـەرۆكی دەســـتەی وەبەرهێنان تۆماركـــرد، بەتۆمەتـــی بوونـــی گەندەڵـــی لـــە گرێبەســـتی هێنانـــی دەرمـــان لەگـــەڵ چەنـــد

كۆمپانیایەكدا.بەناوبانگتریـــن لـــە دیكـــەش یەكێكـــی دۆســـیەكانی گەندەڵی و بەهەدەردانی سامانی گشتی، دۆسیەی )زانا حەمەساڵح(ی قائیمقامی بەتۆمەتـــی كـــە بـــوو، ســـلێمانی پێشـــووی گەندەڵی گەورە لەدابەشكردن و ئیفرازكردنی دواتریـــش و دەســـتگیركرا زەویـــوزاردا لەرووداوێكـــی تەمومژاویـــدا لەنێو ئاسایشـــی

سلێمانی خۆی كوشت.بەوتـــەی ســـەرهەنگ فەرەج هەڵســـوڕاوی بزوتنەوەی گـــۆڕان و ئەندامی لیژنەی نەزاهە لەخولـــی پێشـــووی پەرلەمانـــی كوردســـتان، لەهەرێمی كوردســـتاندا كێشـــەی سەرەكی بۆ دەستگیركردنی تاوانباران لەدەست دەسەاڵتی جێبەجێكردن دایە، سەرهەنگ فەرەج بەسڤیلی بەهەدەردانـــی و گەندەڵـــی "دۆســـیەی وت سامانی گشـــتی لەهەموو كوردستاندا هەیە و كارێگی گرنگیشە، كە لەالیەن داواكاری گشتی و دادگاكانەوە بەدواداچونیان بۆبكرێت، بەاڵم بەهۆی ملمالنێ سیاســـیەكانەوە ئەم دۆسیانە زیاتر لەســـلێمانیدا دەركەوتوون، بەاڵم لەهەر دۆخێكدابێـــت ئـــەوە كارێكـــی گرنگـــە، كە ئەو بەرپرســـانەی داوای یاســـاییان لەسەر تۆمار

كراوە بچنە بەردەمی دادگا".ســـەرهەنگ فەرەج وتیشی "بەاڵم لەئێستادا بەداخـــەوە زۆرجـــار جواڵندنـــی كەیســـەكانی گەندەڵـــی لەهەرێمی كوردســـتاندا بەسیاســـی كراوە و بەپێی مەرامی سیاســـی ئەو دۆسیانە دەجوڵێندرێـــت، لەكاتێكـــدا دەبێـــت دادگا بـــە سەربەخۆیانە كاری خۆی بكات و بەدوای ئەو دۆسیانەدا بچێت، دەشبێت كاری جدی بكرێت بۆ ئەوەی دەسەاڵتی دادوەری لە كوردستاندا سەربەخۆ بكرێت، تا كاركردن لەو دۆسیانەدا

بە باشی بەڕێوە بچێت".

سياسەت

10 ژماره 224 2014/3/29

سياسەت

حەسەن عەلەوی پێی وایە كورد قەرزداری ئەوە و سەركردە كوردەكانیش رێزیان لە پشتیوانی ئەو بۆ كورد نەگرتووە

سەركردەكانی كورد فۆبیای دەوڵەتیان هەیە و تائێستاش لەپێكهێنانی دەوڵەتی كوردی دەترسن

حەســـەن عەلەوی پیاوێكە زیاتر لە نیو ســـەدەیە لە بواری نووســـین و راگەیاندن و سیاســـەت ئامادەیە، دۆســـتایەتی نزیكی لەگەڵ دوو ســـەرۆكی عێراق هەبووە، كە ئەوانیش ســـەدام حوسێن و جـــەالل تاڵەبانیـــن و هەردووكیان لە قۆناغی زۆر گرنگ و هەســـتیاردا ســـەرۆكایەتی عێراقیان كردووە. ســـەرەرای ئەمەش حەســـەن شـــاهێدحاڵی شۆڕشـــی چواردەی تەمموز بـــووە، تەنانەت دراوســـێی زەعیمی شـــۆڕش بووە، كە عەبدولكەریم قاســـم بووە. دواندنی حەسەن عەلەوی كاتی دەوێت، هەرجارێكیش شـــتێكی نوێ دەدركێنێت، كـــە لە یادەوەری ئەودا هەیە. ئەو لەو دیمانەیەی

سڤیلدا تیشك دەخاتە سەر چەندین مەسەلەی پەیوەستدار بە مێژوو و ئێستای عێراق.بەشی دووەم

هەڵوێستی هەرێم بەرامبەر بەغدا هەڵوێستی كەسێكی ترسنۆك و راڕایە

سەروەر ساڵەیی

حەسەن عەلەوی بۆ سڤیل:

ژماره 224 2014/3/29 11

سياسەت

مالیكی لەپێناو مانەوەی و بەهۆی

نەزانی خۆیەوە قەیران دەخوڵقێنێت

زیاتر لە پەنجا ساڵە پەیوەندیم لەگەڵ

كورددا هەیە و پشتیوانی لە سەربەخۆبوونیشیان

دەكەم

مالیكی بەشێوەی تاكگۆڵی یاری لەگەڵ

هەرێم دەكات

لەبەشـــی یەكەمـــی ئـــەم چاوپێكەوتنە باســـی پەیوەندییەكانـــی تـــۆ، لەگەڵ هـــەر یەكە لەســـەددام حوســـێن و جـــەالل تاڵەبانیمان كرد، دەمەوێت بپرســـم پەیوەندیت لەگەڵ ســـەركردە

كوردەكانی دیكە چۆنە؟حەســـەن عەلـــەوی: دەتوانیت ئـــەو وێنەیەی ســـەرۆك مەســـعود بارزانی لەگـــەڵ كوڕەكانی زولفەقـــار بۆتـــۆ بۆخـــۆت كۆپـــی بكەیـــت، كـــە لەســـەر دیـــواری ژوورەكەم هەڵواســـراوە. ئەو وێنەیـــە زیاتر لە 25 ســـاڵ پێش ئێســـتا گیراوە. ئـــەوكات مـــن پێموابـــوو هەماهەنگـــی هەبێـــت پاكســـتان نیشـــتیمانی بزووتنـــەوەی لەنێـــوان بەســـەركردایەتی خەباتگێڕی گەورەی پاكستان زولفەقـــار عەلـــی بۆتۆ و بزووتنـــەوەی بارزانی بەسەركردایەتی سەركردەی نەمر مەال مستەفای بارزانی. هەردووال لەماڵەكەی من كۆبوونەوە و گفتوگۆیان لەوبارەیەوە كرد. بەداخەوە هەردوو كوڕەكەی بۆتۆ كوژران، پەیوەندیم لەگەڵ گەلی كورد زیاتر لەپەنجاو سێ ساڵە بەردەوامە و من داكۆكیـــكاری دۆز و مافەكانـــی كوردم، تەنانەت چەنـــد رۆژێـــك پێـــش ئێســـتا لەكەناڵی رەشـــید پرسیارم لێكرا و منیش گوتم بەڵێ من پشتگیری لەســـەربەخۆیی كوردســـتان و مافـــی چـــارەی

خۆنوسینی گەلی كورد دەكەم. ئەو پشـــتگیریكردنەت لەسەربەخۆیی كوردســـتان هاوشـــێوەی ئەو پشـــتگیریكردنەی سەددام نییە كە لەســـاڵی هەشتاكان بە تاڵەبانی

گوتبوو "بڕۆ دەوڵەتی كوردی پێكبهێنە"؟حەســـەن عەلەوی: ئەوە درۆیـــە، هیچ كاتێك

سەددام ئەو قسەیەی نەكردووە. كەوایە حەسەن عەلی بۆچی پشتگیری

لەسەربەخۆیی كوردستان دەكات؟حەســـەن عەلـــەوی: چونكـــە مافـــی خۆیانـــە، كوردســـتان نەتەوەیـــەك پێكدەهێنێت و زمان و جوگرافیا و مێژووی تایبەتی هەیە و كۆڵەكەكانی پێكهێنانـــی دەوڵەتیشـــی هەیە، گەلـــی كورد 100 نەتەوەییەكـــەی بەئامانجـــە لەگەیشـــتن ســـاڵ دواكەوتـــووە، چونكـــە ســـەركردەكانی فۆبیـــای چركەســـاتەش ئـــەم تـــا و هەیـــە دەوڵەتیـــان لەپێكهێنانـــی دەوڵەتی كوردی دەترســـن. یەكێك لەو كەسانەشـــی لەدەوڵەتی كوردی دەترســـێت نەوشـــیروان مســـتەفایە، هەروەها مەســـعود و

جەاللیش لەدەوڵەتی كوردی دەترسن. بۆچی دەترسن؟

بـــۆ حەســـەن عەلـــەوی: لەخۆیـــان بپرســـە

دەترسن. پەیوەندیت لەگەڵ نەوشیروان مستەفا

چۆنە؟حەســـەن عەلـــەوی: ئـــەو هاوڕێمـــە لەســـاڵی بەڕێوەبـــەری ئـــەوكات كـــە 1969ەوە، رۆژنامەگـــەری بـــووم، گەنجێـــك هاتـــەالم كـــە نوســـینی لێ قەدەغەكرابوو، منیش نوســـراوێكی ســـەندیكام پێداو ئاماژەم بـــەوەدا، كە ئەندامێكی سەندیكایە و مافی كاركردنی هەیە، ئەو كارەشم ئەویـــش كـــرد، شەخســـی بەهەڵســـوكەوتێكی

بەردەوام باسی ئەو هەڵوێستە دەكات.چـــۆن سیاســـییەكەی كەســـایەتییە

هەڵدەسەنگێنێت؟حەســـەن عەلەوی: كەســـایەتییەكی سیاســـی ســـێ هـــەر پێموایـــە دڵســـۆزە، نیشـــتیمانی ســـەركردەكەی كوردســـتان )جـــەالل تاڵەبانـــی، مســـتەفا( نەوشـــیروان بارزانـــی، مەســـعود پاڵەوانێتییـــان لەنێـــوان خۆیـــان دابەشـــكردووە، جـــەالل تاڵەبانی پاڵەوانی سیاســـییە، مەســـعود بارزانی پاڵەوانی نەتەوەییە، نەوشیروان مستەفا

پاڵەوانی ناو گەلە. مەبەســـتت گەلی كـــوردە یاخود گەلی

عێراق؟حەسەن عەلەوی: گەلی كورد و گەلی عێراق،

گەلی عێراقیش زۆریان خۆشدەوێت.لەكوێـــی خـــۆی كـــورد كێشـــەی

توێژینەوەكانت دەبینێتەوە؟حەسەن عەلەوی: هیچ كتێب و موحازەرەیەكم خاڵـــی نییە لەباســـی مافی كـــورد لەدیاریكردنی چارەنوســـی خۆیان، ئەمەش یەكێكە لەیاساكانی

كاركردنم. هیـــچ رۆڵێكت لەروخاندنی رژێمەكەی

سەددام حوسێن هەبوو؟حەســـەن عەلـــەوی: خەڵكانی دیكە ئەو شـــتە دەزانن و ئەوانیش باسی دەكەن، من خۆم باسی

ناكەم.هیـــچ 2003 ســـاڵی دوای بۆچـــی

پۆستێكی ئیداریت وەرنەگرت؟ حەســـەن عەلـــەوی: چونكـــە ئەمریكییـــەكان حوكمیان رادەســـتی ئیسالمییە ئێرانییەكان كرد،

منیش نە ئیسالمیم و نەئێرانیم. بـــەاڵم سیســـتەمی سیاســـی عێـــراق

بەتەوافوق بەڕێوەدەچێت؟

حەســـەن عەلـــەوی: هیـــچ رۆڵێـــك نـــەدرا بە عەرەبـــە قەومییـــەكان، منیش یەكێكـــم لەعەرەبە

قەومییەكان. نەبەخشـــینی هیـــچ رۆڵێـــك بەعەرەبە لەپشـــتەوە شـــاراوەی ئامانجـــی قەومییـــەكان

نەبوو؟زاڵبوونـــی بـــۆ بەڵـــێ، عەلـــەوی: حەســـەن

هەیمەنەی ئێرانی بوو بەسەر بڕیاری عێراقیدا. تێڕوانینـــت بـــۆ واقیعی عێـــراق لەژێر

حوكمی حزبی دەعوەی ئیسالمی چییە؟حەسەن عەلەوی: هەڵوەشاندنەوەی دەوڵەتی عێراقـــی، بـــەو مەفهومـــەی ئەو حزبـــە حزبێكی خوراسانییە و دەوڵەتی عێراقی بونیاد نانێت، هیچ بەرنامەیەكی عێراقـــی نییە و هیچ پەیوەندییەكی بەبزووتنەوەی نیشـــتیمانی عێراقەوە نییە، ئەوان

بە نیشتیمانی عێراقی نامۆن. ئەی واقیعی بزووتنەوەی رۆشـــنبیری عێراق لەژێر ســـایەی دەسەاڵتی ئەو حزبە چۆن

دەبینیت؟حەسەن عەلەوی: رۆشنبیریی هەڵوەشێنرایەوە، زیـــادە ئـــەوەی وەك وەزارەتێكـــی بەبەڵگـــەی درایە ســـەعدون دلێمـــی كە پێویســـتی پێی نییە و بەوەزارەتـــی بەرگرییـــەوە ســـەرقاڵە. عێـــراق یەكـــەم دەوڵەتـــە وەزارەتی رۆشـــنبیری لەگەڵ وەزارەتی بەرگـــری كۆدەكاتەوە، ئەمەش مانای بزووتنـــەوەی بەرۆشـــنبیریی، گاڵتەپیكردنـــە رۆشنبیریی دەیانترســـێنێت، چونكە رۆشنبیریی

لەعێراقدا رۆشنبیرییەكی چەپڕەوە.بـــرات دەگوترێـــت هـــادی عەلـــەوی بەهـــۆی بۆردومانكردنـــی شـــاری هەڵەبجـــەوە حاشـــای لەعەرەبوونـــی خـــۆی كـــردووە، ئەمە

تاچەند راستە؟بەیاننامەیەكـــی بەڵـــێ عەلـــەوی: حەســـەن دەركرد، بـــەاڵم بەو مانایەنا كە چیتر كەســـێكی عـــەرەب نییـــە، بەڵكـــو گوتـــی "ئەگەر ئـــەم كارە بەنـــاوی عروبەوە كراوە، ئـــەوە من بێبەریم لەو جۆرە عروبەیە"، ئەو دەیویســـت بڵێ عروبە ئەم

كارەی نەكردووە.لـــەو بەیاننامەیـــەی تـــۆ پشـــتگیریت

براكەت كرد؟حەســـەن عەلـــەوی: ئێمـــە هەر لەســـەرەتاوە

12 ژماره 224 2014/3/29

سياسەت

كورد قەرزاری 53 ساڵ خەباتی منە، كەچی رێز لەو

خەباتەی من نەگیراوە

سياسەت

هاوهەڵوێستین بەرامبەر كوردستان. زۆرجار باسی بوونی مافیای لوبنانی

لەعێراق دەكەیت، بەڵگەت بۆ ئەم قسەیە هەیە؟حەســـەن عەلـــەوی: مافیای لوبنانـــی لەعێراق و هەرێمـــی كوردســـتان زۆرە و زۆر بـــواری ژیانـــی هەرێمـــی كوردســـتانیش بەڕێوەدەبـــەن، ئەگەر ئەو مافیـــا لوبنانییەش لەهەرێم بەردەوام بێـــت، ئەســـتەم دەبێـــت بـــۆ تاكی كـــورد كارێك بدۆزێتـــەوە، چونكە كرێـــكاری كورد كرێكارێكی سادەیە و ئێستاش سیفەتێكی دەركراوە لەكاردا، لەبەرامبـــەر لێهاتوویـــی لوبنانـــی و ســـووری و توركەكان، ئێوە لەسیاســـەتی كرێكاریی خۆتاندا ئینتیحار دەكەن، ئەمە ئینتیحارێكە بۆ گەلی كورد، مافیای لوبنانیش مافیایەكی جیهانی فراوانە، هیچ رێككەوتنێكی فرۆشـــتنی چەك ئیمزا ناكرێت كە

مافیای لوبنانی تێدانەبێت. دەوڵەت رێگەخۆشكەر نییە بۆ بوونی

ئەو جۆرە مافیایە؟حەسەن عەلەوی: مافیا لەعێراقدا كاری خۆی دەكات و دەوڵەتیـــش نەرمـــی لەگـــەڵ دەنوێنێت، بۆیە دەبینیت پیاوانی دەســـەاڵت لەبەغدا هەفتانە روو دەكەنـــە لوبنـــان بـــۆ كۆبوونـــەوە لەگـــەڵ

مافیاكان. سروشتی كاری ئەو مافیایانە سیاسییە

یاخود دارایی؟حەســـەن عەلەوی: مافیای سیاســـییان تێدایە، كـــە لەگەڵ حزبە شـــیعییەكان كاردەكەن، مافیای

داراییشیان تێدایە. پێتوایـــە عێـــراق كودەتایەكـــی دیكـــە

بەخۆوە ببینێت؟حەسەن عەلەوی: نەخێر، كودەتای سەربازی روونـــادات، كودەتـــای ســـەربازی لەدەوڵەتێكی لەدەوڵەتێكـــی نـــەك روودەدات، مەركـــەزی ئیتیحادی یاخود دەوڵەتێكی دابەشـــكراو، ئێســـتا واڵت بەشـــێوەیەكی تائیفـــی دابەشـــكراوە، بۆیە ئەگـــەر ســـوننە كودەتا بكات شـــیعە پشـــتگیری نـــاكات، عـــەرەب كودەتا بكات كورد پشـــتگیری ناكات و كوردیش كودەتا بكات عەرەب پشتگیری

ناكات، بۆیە كودەتا روونادات. ناكرێـــت ئـــەو دابەشـــبوونە تائیفی و نەتەوەییە رێگەخۆشكەربێت بۆ بوونی كودەتا؟

حەسەن عەلەوی: نەخێر. الیەنـــە دژەكانی حكومەتیـــش ناتوانن

ئەو كارە بكەن؟حەســـەن عەلـــەوی: ناتوانـــن كودەتـــا بكەن، بەڵكو دەتوانـــن لەئەنجومەنی نوێنەران لەســـەر روخاندنی حكومەت رێكبكەون، هەرچی كردەی

سەربازییە روونادات. ئـــەو رێككەوتنـــەی نـــاو ئەنجومەنـــی

نوێنەران تاچەند لەئێستادا رێیتێدەچێت؟واردەو بێگومـــان عەلـــەوی: حەســـەن ئەنجومەنـــی نـــاو الیەنەكانـــی رووشـــدەدات،

بەمالیكـــی رێگەنـــەدان لەســـەر نوێنـــەران رێكدەكەون، بەاڵم جاروبار دابەشبوون دەرفەت دەداتە مالیكـــی، بۆ نموونە داخوازییەكانی كورد جێبەجێ دەكات و كوردەكانیش دەنگی پێدەدەن، ئەو دەنگەش شوێنی دەنگی شیعەكان دەگرێتەوە و بەبەدەســـتهێنانی دەنگی كوردیـــش دەتوانێت

وەزارەت پێكبهێنێت. ئەمە مانای ئەوەیە شیعەكان لەقۆناغی

داهاتوودا پاڵپشتی مالیكی ناكەن؟حەســـەن عەلەوی: نەخێر، هەرگیز پاڵپشـــتی

ناكەن. تـــۆ بڵێـــی كاریگـــەری ئێران لەســـەر

شیعەكان ناچاریان نەكات پاڵپشتی بكەن؟تاڕاددەیـــەك لەوانەیـــە عەلـــەوی: حەســـەن كاریگـــەری بخەنـــە ســـەر ئەنجومەنـــی بـــااڵی ئیســـالمی، بـــەاڵم ئـــەو ئەنجومەنـــەش بەئێرانی راگەیانـــدووە، ئێرانیش لەگـــەڵ زەمینەی واقیعدا مامەڵـــە دەكات، واتـــا هـــەر الیەنێك بـــراوە بێت

مامەڵەی لەگەڵ دەكات. تۆ وەك سیاسەتمەدارێكی بەئەزموون، چ كەســـایەتییەكی شـــیعە پێشـــنیار دەكەیـــت بۆ

شوێنگرتنەوەی مالیكی؟حەســـەن عەلـــەوی: مـــن حەســـەن عەلـــەوی

پێشنیار دەكەم. خودی خۆت؟

حەسەن عەلەوی: بەڵێ. ئایـــا دەتوانیت ئیـــدارەی قەیرانەكانی

ئەم واڵتە بكەیت؟حەســـەن عەلـــەوی: ئەگەر سیاســـەتمەدارێك كاری چارەســـەربكات، قەیرانـــەكان نەتوانێـــت سیاســـەتمەدار كاری واتایـــەی بـــەو چییـــە؟ چارەســـەركردنی قەیرانـــە و كاری كەســـایەتی

شكستخواردووش خوڵقاندنی قەیرانە. قســـەت لەگـــەڵ الیەنە سیاســـییەكان كـــردووە تاكـــو پشـــتگیریت بكەن لـــەوەی ببیتە

سەرۆك وەزیرانی داهاتوو؟حەســـەن عەلـــەوی: نەخێـــر، تۆ پرســـیارێكی گریمانەییت لێكردم و منیش وەاڵمێكی گریمانەییم

دایتەوە، نەك واقیعی. كـــە وایـــە لەواقیعـــدا كـــێ بەباشـــتر

دەزانیت؟حەسەن عەلەوی: حەسەن عەلەوی.

بۆچی؟حەســـەن عەلـــەوی: چونكـــە بەبوونـــی ئـــەو جگـــە دادەنێـــن، چەكەكانیـــان چەكـــدارەكان

لەقاعیدە. تۆ بەهاوســـۆزی لەگـــەڵ دۆزی كورد ناســـراویت، ئایا پێتوایە كەالیەنە عێراقییە غەیرە كوردەكان پشتگیریت بكەن لەوەی ببیتە سەرۆك

وەزیران؟كـــوردەكان لەوانەیـــە عەلـــەوی: حەســـەن

پشتگیریم نەكەن.هاوســـۆزیت تـــۆ لەكاتێكـــدا بۆچـــی

لەگەڵیاندا هەیە؟حەســـەن عەلەوی: هاوسۆزی جیاوازە لەگەڵ سەفقە نهێنییەكان، منیش سەفقەی نهێنیم لەگەڵ كوردەكان نییە، من ئێســـتا جگە لەبەرهەم ساڵح و فەرهاد عەونی هیچ كەســـایەتی و بەرپرسێكی كوردی سەردانم ناكات و پەیوەندیم پێوە ناكات، ئەوان دەســـەاڵت و خۆشەویستی دەسەاڵت ئەو رۆشنبیرانەی لەبیربردوونەتەوە كە شانبەشانیان شـــەڕیان دەكرد. گەلی كورد قەرزاری 53 ساڵ خەباتـــی منە، منیش قەرزاری ئـــەوان نیم، گەلی كورد قەرزاری منە لەبەر دەیان كتێب و و وتار كە بەهۆی كوردەوە تاكو ئێســـتاش ســـوكایەتیم ئێســـتاش پێـــش رۆژێـــك چەنـــد پێدەكـــەن، لەچاوپێكەوتنێكـــدا پەیامنێـــری كەناڵـــی رەشـــید بەهۆی پشـــتگیریم لەكوردەوە هێرشـــی دەكردە ســـەرم و وەاڵمـــم دەدایـــەوە، هیـــچ كوردێكیش هـــاوكارم نەبوون لەوەاڵمدانەوەی جگە لەدكتۆر عەبدواڵ ئاگری، ئێستا ئەو نوسینانە نابینرێن كە پاڵپشتی لەو رۆشنبیرە عەرەبانە دەكەن، ئەوانەی هاوكاری دۆزی كوردبـــوون، چونكە كوردەكان

ئێستا دەسەاڵتیان هەیە و مەغروربوونە. كەواتە كوردەكان رێزیان لەقوربانیدان

و پاڵپشتییەكانی تۆ نەگرتووە بۆ دۆزەكەیان؟حەســـەن عەلەوی: هەرگیز، كاتێك كەرۆژانە كـــوردەكان دەبمـــەوە هێـــرش رووبـــەڕووی پاڵپشـــتیم ناكـــەن، بەاڵم هەركاتێـــك بڕیاردەدەم واز لەبەرگریكردن لەكورد بهێنم، خۆم لەبەردەم دەبینمـــەوە، مێژووییەكەمـــدا بەرپرســـیارتییە نامەوێـــت مێژوویەكـــی درێژ بكەمـــە قوربانی و

جارێكی دیكەش پشتگیرییان لێدەكەمەوە. ئەوە گەلی كوردە رێزی لەقوربانیدان الیەنـــە یاخـــود نەگرتـــووە، پاڵپشـــتییەكانت و

سیاسییە كوردییەكان؟حەسەن عەلەوی: ئەوە گەلی كورد نییە بەڵكو دەســـەاڵتدارە كوردەكانـــن، هەر ئەوان ســـاڵێك بەر لەئێســـتا بوونە رێگر لەبـــەردەم دەرچوونی رۆژنامەی )شـــادەبا(ی عەرەبی، كە دەمویســـت رۆژنامەكانـــی هاوشـــێوەی لەكوردســـتان شەرقوڵئەوست و حەیات دەریبكەم و بەجیهاندا باڵوی بكەمەوە، بەاڵم تووشـــی شۆك بووم كە بینیم داوام لێدەكەن ســـااڵنە یـــەك ملیۆن دۆالر بدەمـــە چاپخانـــەی )ئەلتەئاخـــی( بـــۆ چاپكردنی رۆژنامەكـــە، مـــن ســـەرم لـــەم كارە ســـوڕما و بەمـــەش بـــووم، بیرۆكەكـــەم دەســـتبەرداری

ژماره 224 2014/3/29 13

سياسەت

جەالل تاڵەبانی پاڵەوانی سیاسییە،

مەسعود بارزانی پاڵەوانی نەتەوەییە، نەوشیروان مستەفا

پاڵەوانی ناو گەلە

بۆ چاپكردنی رۆژنامەیەك داوایان كرد یەك ملیۆن دۆالر بدەمە

چاپخانەی )التاخی(

سياسەت

رەســـیدی خۆم لەبانك لەدەســـتدا، دوای ئەوەی 18 نوســـینگەم كـــردەوە و بـــۆ مـــاوەی 4 مانگ چەنـــد رۆژنامەنوســـێكم الی خـــۆم دامەزراند و

ئامێریشم كڕی. كـــێ چاپخانەی )ئەلتەئاخی( هەڵبژارد،

تۆ یاخود ئەوان؟حەســـەن عەلەوی: بەبێ وردەكاری، گروپێك بوونـــە رێگر لەبەردەم دەرچوونی رۆژنامەكە و سەركەوتووش بوون، منیش نەمدەتوانی سااڵنە بـــڕی یـــەك ملیـــۆن دۆالر بدەمـــە چاپخانە بۆیە

وەستام.دەســـەاڵتدارە كـــرد لـــەوە باســـت كـــوردەكان رێزیان لەپاڵپشـــتییەكانت نەگرتووە، مەبەستت هەردوو جەمسەری دەسەاڵتە یاخود

الیەنێكیان؟حەســـەن عەلـــەوی: تەنها جەماعەتـــی پارتی، جەماعەتـــی تاڵەبانیـــش ســـەرەڕای ئـــەوەی من رازی نیم لەمەوزوعی شاردنەوەی زانیارییەكان لەبارەی ســـەرۆكەوە، بەاڵم رۆشنبیریی یەكێتی تێگەیشـــتن و خۆشەویســـتی بـــۆ مـــن زیاتـــرە، تەنانەت ســـەرۆك مەســـعود بارزانی كەســـێكی بـــۆ پەیوەندیكـــردن و هەماهەنگیكـــردن لەگەڵـــم

دەستنیشانكرد، بەاڵم تەنها دوو جار بینیومە. بـــەاڵم تـــۆ ئێســـتا لەشـــاری هەولێـــر نیشـــتەجێیت، پارتـــی دەســـەاڵتی لەزۆنـــی و

نیشتەجێبوونت لێرە چۆن قبوڵكرا؟حەســـەن عەلەوی: بەرهەم ســـاڵح میوانداری كـــردم و ئێســـتاش حكومەتـــی هەرێـــم كرێـــی

خانووەكەم دەدات. هیچ رۆڵێكت هەبوو لەگەیشتنی نوری

مالیكی بەپۆستی سەرۆك وەزیران؟حەسەن عەلەوی: هیچ رۆڵێكم نەبوو.

زۆربەی ئەو كەســـایەتییانەی لەدوای 2003ەوە پۆســـتی ســـەرۆك وەزیرانی عێرقیان ئـــەو پۆســـتە پێـــش وەرگرتنـــی وەرگرتـــووە،

بەكەسانی نزیك لەكورد ناسرابوون، بەاڵم دوای وەرگرتنـــی پۆســـتەكە داواكارییەكانی كوردیان

جێبەجێ نەكرد، ئایا تۆش وا نابیت؟حەســـەن عەلـــەوی: نـــەك تـــۆ، رێگـــە بەهیچ كەســـێك نادەم شـــەرەفم تاقـــی بكاتـــەوە، بۆیە

وەاڵمت نادەمەوە. پەیوەندیت لەگەڵ خێزان و منداڵەكانی

تاڵەبانی چۆنە؟حەســـەن عەلەوی: لەكاتی بوونی ســـەرۆكدا، خاتوو هێـــرۆ لەماڵەكەی خۆی میوانداری من و خانەوادەكەمی كرد، بەاڵم دوای نەخۆشكەوتنی ســـەرۆك گۆڕانكاری بەسەر مەسەلەكاندا هات، هەریەكـــە لەئێمـــە ئیجتیهادی تایبـــەت بەخۆمان هەیە، خێزانەكەی ئـــەو ئیجتیهاد و بەرژەوەندی تایبەت بەخۆیان هەیە، منیش ئیجتیهادی تایبەت بەخـــۆم هەیە، بەاڵم كـــەس موزایەدەم لەســـەر نـــاكات لەپەیوەندیـــم لەگەڵ ئەو )جـــەالل(ەی كە ساڵی 2000 كاندیدم كرد، من كوڕەكانی تاڵەبانی

ناناسم. پێتوایـــە خانەوادەكەی تاڵەبانی بتوانن

شوێنی بگرنەوە؟حەســـەن عەلەوی: نەك هەر كوڕەكانی بگرە

هیچ كەسێك ناتوانێت شوێنی بگرێتەوە. ئەو قەیرانە چۆن هەڵدەســـەنگێنێت كە

حیزبەكەی تاڵەبانی پێیدا تێپەڕ دەبێت؟ئاســـاییە، قەیرانێكـــی عەلـــەوی: حەســـەن مـــن بیردۆزێكـــم هەیـــە ناوملێنـــاوە )ئەفســـانەو بۆشـــایی( بۆ ئەو كەسە گەورانەی ئەفسانەیەك لەژیـــان پێكدەهێنن، ئەوان ئەگەر ونبن بۆشـــایی لـــەدوای خۆیان جێدەهێڵن، بۆیە كەســـی دووەم پڕكردنـــەوەی ئەو بۆشـــاییە لەئەســـتۆ دەگرێت، ئەم شـــتە لەگەڵ عوسمانی كوڕی عەفان روویدا لـــەدوای عومـــەر، چونكە عومەر ئەفســـانە بوو، لـــەدوای پێغەمبـــەر محەمەد لەگـــەڵ ئەبوبەكری ســـدیق روویدا، تائێســـتاش كەس بۆشایی مەال مستەفای پڕ نەكردۆتەوە، كەسیش بۆشاییەكەی

جەالل تاڵەبانی پڕ ناكاتەوە. بۆچوونت لەســـەر كێشـــەكانی نێوان

بەغدا و هەولێر چییە؟حەســـەن عەلەوی: ئەوانەی ئیمزایان لەســـەر دەســـتوور كرد پەشیمان بوونەوە، قەیرانەكەش

لێرەدایە.هـــۆكاری دەســـتوور كەواتـــە

ناكۆكییەكانە؟حەسەن عەلەوی: بەڵێ.

هەڵوێســـتەكانی هەرێـــم لەبەرامبـــەر بەغداد چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟

هەرێـــم هەڵوێســـتی عەلـــەوی: حەســـەن هەڵوێســـتی كەســـێكی ترســـنۆك و راڕایـــە و تا ئێستاش هەڵوێستێكی بەهێزی نەبووە و مالیكیش لەگـــەڵ دەكات، یارییـــان تاكگۆڵـــی بەشـــێوەی تائێســـتا مالیكی هیچ یارییەكی لەگەڵ نەكردوون

و نهێنییەكەشـــی نازانم، ئایا ســـەفقەیەكی نهێنی هەیە؟

ئایـــا تۆش پشـــتگیری لـــەو بۆچوونە دەكەیـــت كـــە پێیوایـــە مالیكـــی بـــۆ مانـــەوەی

لەدەسەاڵت قەیران دەخوڵقێنێت؟حەســـەن عەلەوی: لەپێناو مانەوەی و بەهۆی

نەزانی خۆیەوە قەیران دەخوڵقێنێت. لەچ شتێكدا نەزانە؟

حەســـەن عەلەوی: لەمەســـەلە سیاسییەكاندا، ئـــەو ئەزموونی نییە، لێرەوە لەوانەیە مەســـعود حیكمەتـــی زیاتـــر بێـــت لەبەڕێوەبردنـــی هەرێم بەبەراوورد لەگـــەڵ بەڕێوەبردنی بەغدا لەالیەن

مالیكییەوە. بـــەاڵم حیزبەكـــەی بارزانـــی لەهەرێم هەرێـــم كـــە دەڵێیـــت تـــۆش دەســـەاڵتدارە، هەڵوێســـتێكی بەهێـــزی بەرامبـــەر بەغـــدا نییـــە،

كەوایە ئەو حیكمەتە لەچیدایە؟حەســـەن عەلـــەوی: ئیدارەكردنـــی بارزانـــی بـــۆ سیاســـەتی هەرێـــم زۆر باشـــترە لـــەڕووی گەشەســـەندن و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانەوە، ئەوە بەسە كە هەر سیاسەتمەدارێكی عێراق لێی

دەقەومێت روو دەكاتە هەولێر. هاتنـــی ئەو سیاســـەتمەدارانە كارێكی

ئیجابییە بۆ هەرێم یاخود سلبی؟ئیجابییـــە، كارێكـــی عەلـــەوی: حەســـەن بـــەاڵم جاروبـــار ســـلبییە چونكـــە بەشـــێك لەو سیاســـەتمەدارانەی پەنایـــان بـــۆ ئێـــرە هێنـــاوە

تۆمەتبارن بەگەندەڵی دارایی. بەشـــێك لەسیاســـەتمەدارانی عێراقی پێیانوایە كورد هۆكاری خراپەكارییە لەعێراق و داوای جیابوونـــەوەی دەكەن، رات لەســـەر ئەم

قسەیە؟حەســـەن عەلەوی: ئێستا بۆچوونێك لەعێراق هەیـــە داوای جیابوونەوەی كـــوردەكان دەكات، نەك وەك پاڵپشـــتییەك بۆ سەربەخۆییان، بەڵكو

بۆ هاندانیان بۆ دوورخستنەوەیان لەبەغدا. تۆ كوردەكان بەهۆكارێكی چاكەكاری

دەزانێت بۆ عێراق؟حەســـەن عەلەوی: داوایان لێ نەكراوە كە بۆ

عێراق بن، بەڵكو لەگەڵ خۆیان رێكبكەون. بەاڵم ئێستا كورد بەشێكە لەعێراق؟

حەســـەن عەلەوی: ئەوان كار بۆ هەلومەرجی تایبەتی خۆیان دەكەن و ئەوەش مافی خۆیانە.

14 ژماره 224 2014/3/29

پیـــاوی خوڵقاندنـــی قەیرانـــەكان، یەكێكـــە لەو دەســـتەواژانەی نوری مالیكی ســـەرۆك وەزیرانـــی عێـــراق پێـــی دەناســـرێتەوە، ئەو لەساڵی 2006ەوە ئەو پۆستەی وەرگرتووە، لەدروستكردنی چەند قەیرانێك سەركەوتوو بـــووە، كە نوێترینیان قەیرانی ئەنبار و بڕینی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردســـتان و هەوڵدانـــە بـــۆ گەورەكردنـــەوەی كەیســـی كوشـــتنی رۆژنامەنـــوس محەمـــەد بدێـــوی لەالیەن ئەفســـەرێكی فەوجی ســـەرۆكایەتی كۆمـــار و گۆڕینـــی ئـــەو كەیســـە بەشـــەڕی نێوان كورد و عەرەب. بەشـــێك لەچاودێر و سیاســـەتمەدارانیش پێیانوایە دروســـتكردنی ئـــەو قەیرانانە لەالیـــەن مالیكییەوە پەیوەندی بـــەدوو هۆكارەوە هەیـــە، یەكێكیان هەوڵدانە بـــۆ مانـــەوەی لەدەســـەاڵت و ئەویتریشـــیان

نەشارەزاییەتی لەسیاسەتدا.ئەمـــە لەكاتێكدایـــە راپۆرتـــە جیهانییەكان ئامـــاژە بـــەوە دەدەن، كە لەســـاڵی 1985ەوە مالیكـــی دەســـەاڵتی ســـەردەمی ســـااڵنی خراپترین ســـاڵەكانی عێراق بـــووە، لەرووی رێـــژەی توندوتیژییـــەوە، مانگـــی تەممـــوزی ســـاڵی رابـــردووش بەخوێناویتریـــن مانگـــی عێـــراق دادەنرێـــت لەمـــاوەی چەنـــد ســـاڵی رابـــردوودا، كە 3383 كـــەس تێیدا كوژران و

بریندار بوونە.هـــاوكات ئەو الیەنانـــەی وەك نەیارەكانی مالیكی ناســـراون، ســـەرۆك وەزیـــران بەوە

تۆمەتبار دەكەن، كە لەماوەی هەشـــت ساڵدا لەكەمكردنەوەی رێژەی توندوتیژی شكستی هێنـــاوە، لـــە تێكچوونی بارودۆخـــی ئەمنیش دەزانـــن، یەكـــەم بەبەرپرســـیاری مالیكـــی نـــەك تەنها لەبەرئەوەی ســـەرۆك وەزیرانە، ئەمنییەكانیـــش پۆســـتە زۆربـــەی بەڵكـــو بەڕێوەدەبـــات، ئـــەو جگەلـــەوەی فەرماندەی گشـــتی هێزە چەكدارەكانە، هاوكات وەزیری بەرگـــری وەزیـــری بەوەكالـــەت، ناخۆیـــە بەوەكالەت یەكێكە لەكەسە نزیكەكانی خۆی، توندوتیـــژی پێیوایـــە هەیـــە بۆچوونێكیـــش زەقتریـــن خەســـڵەكانی حكومەتـــی مالیكییـــە و مێـــژووش جگـــە لـــەو دەروازەیـــە هیـــچ

دەروازەیەكی دیكە ناناسێت بۆ باسكردنی.رۆژنامـــەی شەرقوڵئەوســـەت لەنوێتریـــن راپۆرتیدا لەبارەی سەردەمی حوكمی مالیكی لەسەرەتای هەفتەی رابردوو باڵویكردۆتەوە، ئاماژەی بەوە داوە، كە سەردەمی دەسەاڵتی ســـەددام حوســـێن لـــەرووی رووداوەكانـــی لەســـەردەمی توندوتیژییـــەوە و كوشـــتن دەسەاڵتی مالیكی باشتربووە، ئەو رۆژنامەیە نوســـیویەتی "جگە لەشـــەڕی هەشت ساڵەی نێـــوان عێـــراق و ئێـــران و شـــەڕی كوێت و شـــەڕی ئەمریـــكا كە لەســـەردەمی شـــەڕی وەك دواتـــر و پێكـــرد دەســـتی كوێتـــەوە گەمـــارۆی ئابـــووری بـــۆ مـــاوەی 13 ســـاڵ بەردەوام بوو، بەاڵم لەســـەردەمی ســـەددام حوســـێندا باوردۆخی ئاسایش جێگیرتر بوو و كوشـــتن لەڕێـــی توندوتیژییـــەوە دەگمەن بوو، هەروەها كوشتنی بەرنامەداڕێژراویش

لەئـــارادا نەبـــوو، تەنهـــا بـــۆ بەرهەڵســـتكارە سیاســـییە راستەوخۆكان نەبێت، جیا لەوەش نە تەقینەوە و نەبۆمبڕێژكردن لەهیچ شارێكی

عێراقدا نەبوو".هەروەها ئەو رۆژنامەیــــە ئاماژەی بەوەش داوە، كــــە كــــوژراو و كەمئەنــــدام و بێوەژن و بەهــــۆی ســــەددام ســــەردەمی هەتیوەكانــــی جەنگەكانەوە تووشــــی ئەو حاڵەتانە بووبوون، لەكاتێكدا وەك شەرقوڵئەوسەت باسی كردووە "ســــەددام هیــــچ كاتێــــك بــــڕوای بەمەفهومــــی هاوبەشــــی و دەستاودەســــتكردنی دەســــەاڵت نەبــــووە و ســــیفەتی )دیكتاتۆر(یشــــی لەخۆی دوورنەخستووەتەوە، بەاڵم هەر كاتێك مالیكی لەبەرهەڵســـتكارەكانییەوە یەكێـــك لەالیـــەن بەو ســـیفەتە ناوزەند بكرێت خـــۆی بێبەری دەكات. بەاڵم موقتەدا ســـەدری سەركردەی رەوتی ســـەدر مالكیی بە )تاغوتی سەردەم( ناوبرد و ســـاڵح موتڵەگی جێگـــری مالیكیش چەند جارێك ســـەرۆك وەزیرانی بەدیكتاتۆر وەسف كرد، بەو هۆیەشەوە بۆ ماوەی زیاتر

لەساڵێك لەپۆستەكەی دوور خرایەوە".بەپێـــی چەنـــد راپۆرتێكـــی جیهانی ســـاڵی 2013 خراپترین ســـاڵی عێراق بووە، لەساڵی 1985ەوە، لەمانگی تەمموزی ئەو ساڵەشـــدا ژمارەی قوربانیانی توندوتیژییەكان گەیشتە ئـــەوەش كـــە برینـــدار، و كـــوژراو 3383بەخوێناویترین مانگ ئەژمار دەكرێت لەماوەی پێنج ســـاڵی رابردوودا، پێشتریش )جیۆرجی گشـــتی ئەمینـــداری نوێنـــەری بۆســـتن(ی نەتەوەیەكگرتـــووەكان لەعێراق رایگەیاندبوو

كە "لەمانگی تەمموزدا 1057 كەس كوژراون و 2326 كەســـیش برینداربوونـــە، كـــە 928 هاوواڵتـــی برینداریـــان 2109 و كـــوژراو مەدەنـــی بـــوون و 129 كـــوژراو و زیاتر لە 217 برینداریـــش كارمەندی هێزە ئەمنییەكان بـــوون، بـــەوەش ژمـــارەی ئـــەو هاواڵتییـــە مەدەنییانـــەی لەســـەرەتای ســـاڵی 2013وە كوژراون گەیشتووەتە 4137 كەس و رێژەی

بریندارانیش گەیشتووەتە 9865 كەس".ئـــاداری مانگـــی لەكاتێكدایـــە ئەمـــە ئەمســـاڵیش چەند كردەوەیەكـــی توندوتیژی گـــەورەی بەخۆوە بینی، كـــە خوێناویترینیان تەقینەوەكـــەی شـــاری حللە بـــوو، بەهۆیەوە زیاتر لە 150 كەس كوژران و برینداربوون.

راپۆرتەكـــەی دیكـــەی بەشـــێكی شەرقوڵئەوســـەت بـــۆ پرســـی بەهەدەردانی ســـامانی گشـــتی واڵت تەرخانكـــراوە و تێیدا هاتـــووە "بەپێـــی راپۆرتێكـــی لیژنـــەی نەوت و وزەی حكومـــەت، كـــە لەالیـــەن حوســـێن شەهرســـتانی جێگری ســـەرۆك وەزیرانەوە سەرۆكایەتی دەكرێت، سااڵنە عێراق بڕی 40 ملیار دۆالر لەدەستدەدات بەهۆی زیانەكانی شكســـتهێنان لەبەرهەمهێنانـــی كارەبـــا، كـــە

لەئەنجامی كەیسی گەندەڵی دێنە ئاراوە".راپۆرتـــی دواییـــن دیكـــەوە لەالیەكـــی رێكخراوی شەفافییەتی نێودەوڵەتی جیهانی ئاماژەی بـــەوەداوە، كە عێراق لەپێشـــەنگی واڵتانی جیهان دێت لەرووی باڵوبوونەوەی گەندەڵییەوە، لـــەو راپۆرتەی رێكخراوەكەدا 2011ی ســـاڵی "بەڵێنەكانـــی هاتـــووە

سەرۆكی حكومەت بۆ بنەبڕكردنی گەندەڵی بەهـــۆی ئـــەوەش نەبـــوون، ســـەركەوتوو بەســـەر ویســـتە سیاســـییەكان زاڵبوونـــی

دامەزراوەكانی بنەبڕكردنی گەندەڵیدا".ئەو رێكخراوە پێشـــبینی كردووە بەهۆی سیاســـەتە هەڵەكانـــی حكومەتـــەوە عێـــراق لەئایندەدا مەترسی باڵوبوونەوەی گەندەڵی گەورەی لەســـەرە لەبواری نەوت، هەروەها ئاماژەی بەوەشداوە كە 25%ی گەلی عێراق لەخوار هێڵی هەژارییـــەوە دەژین و رێژەی

بێكاریش 20% زیادیكردووە.تەهـــا محەمـــەد شـــوان خۆیـــەوە الی پەرلەمانتـــاری كورد لەلیژنەی ئاســـایش و بەرگری ئەنجومەنی نوێنەران بەرۆژنامەی "ئەركـــی راگەیانـــدووە شەرقوڵئەوســـەتی و خزمەتگـــوزاری مۆركێكـــی حكومـــەت ئەمنـــی هەیـــە و هەردووكیشـــیان پێكـــەوە خزمەتگوزارییەكان بوونی بەستراونەتەوە، دەبێتە هۆی بوونی خۆشگوزەرانی، ئەویش ئاســـایش فەراهەمبوونـــی هـــۆی دەبێتـــە خولـــی دوو لەمـــاوەی بـــەاڵم ئارامـــی، و رابردووی حكومەتدا شكســـتێكی گەورەمان بینیـــوە لەســـەرجەم ئاســـتەكاندا و لەپێـــش هەموویانەوە لەپرســـی دابینكردنی ئاسایش

و خزمەتگوزارییەكاندا".ناوبراو گوتوشیەتی "دەسەاڵت لەعێراقدا هەیە، بەاڵم بەبـــێ دامەزراوەكانی دەوڵەت، ئـــەو دامەزراوانەشـــی كە مابـــوون مالیكی

دایانی بەدیواردا".

بـــەاڵم ئیحســـان عـــەوادی پەرلەمانتاری دەوڵەتـــی یاســـا بەرگـــری لەنـــوری مالیكی دەكات و پێیوایـــە لەنـــاو پەرلەمانـــدا هەوڵی لەباربردنی پڕۆژەكانی مالیكی بۆ پەرەپێدان

دەدرێت.بەرۆژنامەكـــەی پەرلەمانتـــارە ئـــەو راگەیاندووە "هەندێـــك الیەن هانی ئیدارەی ئەمریكایان داوە چەك نەبەخشـــێتە سوپای عێراق، هەندێك الیەنی دیكەش داوای پێدانی چەكی قورســـیان بەعەشیرەتەكان كردووە، جا چـــۆن مالیكی یان هەر ســـەركردەیەكی سەربازی دیكە دەتوانێت لەم هەلومەرجەدا دژایەتی تیرۆر بكات و رژانی خوێن رابگرێت، لەكاتێكـــدا هەندێـــك هاوبەشـــی پڕۆســـەی سیاســـی دژی پڕچەككردنی سوپان، لەگەڵ ئەوەشدا رەخنەی فەراهەمنەكردنی ئاسایش

لەمالیكی دەگرن".هەرچـــی جـــەواد جبـــوری پەرلەمانتار و وتەبێژی لیســـتی ئەحراری ســـەر بەڕەوتی ســـەدرە، پێیوایە مالیكی لەبەردەم پەرلەمان و گەلی عێراقدا بەرپرسیارە لەكۆنتڕۆڵكردنی بارودۆخـــی ئەمنی، بەو پێیـــەی فەرماندەی

گشتی هێزە چەكدارەكانە.ئـــەو دەڵـــێ "فەرمانـــدەی گشـــتی واتـــای چییە؟ ئایا واتای دابەشـــكردنی پۆســـتەكانە بەفرۆشـــتن و زیادكردنی ئاشـــكرا؟، یاخود پرســـێكی گرنگـــە و پێویســـتی بەهەوڵـــدان پێشكەشـــكردنی بـــۆ ماندووبوونـــە و خزمەتگوزاری ئەمنی، كە داخوازی یەكەمی

هاواڵتی عێراقییە".

سەروەر ساڵەیی

تۆماری حوكمڕانی مالیكی خوێناویترین الپەڕەی مێژووی عێراقە

لەساڵی 1985ەوە سااڵنی سەردەمی دەسەاڵتی مالیكی خراپترین ساڵەكانی عێراق بووە

تەنیا لە مانگی تەمموزی ساڵی رابردوودا 3383 كەس كوژراون و بریندار بوونە

سياسەت

14 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 15

پیـــاوی خوڵقاندنـــی قەیرانـــەكان، یەكێكـــە لەو دەســـتەواژانەی نوری مالیكی ســـەرۆك وەزیرانـــی عێـــراق پێـــی دەناســـرێتەوە، ئەو لەساڵی 2006ەوە ئەو پۆستەی وەرگرتووە، لەدروستكردنی چەند قەیرانێك سەركەوتوو بـــووە، كە نوێترینیان قەیرانی ئەنبار و بڕینی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردســـتان و هەوڵدانـــە بـــۆ گەورەكردنـــەوەی كەیســـی كوشـــتنی رۆژنامەنـــوس محەمـــەد بدێـــوی لەالیەن ئەفســـەرێكی فەوجی ســـەرۆكایەتی كۆمـــار و گۆڕینـــی ئـــەو كەیســـە بەشـــەڕی نێوان كورد و عەرەب. بەشـــێك لەچاودێر و سیاســـەتمەدارانیش پێیانوایە دروســـتكردنی ئـــەو قەیرانانە لەالیـــەن مالیكییەوە پەیوەندی بـــەدوو هۆكارەوە هەیـــە، یەكێكیان هەوڵدانە بـــۆ مانـــەوەی لەدەســـەاڵت و ئەویتریشـــیان

نەشارەزاییەتی لەسیاسەتدا.ئەمـــە لەكاتێكدایـــە راپۆرتـــە جیهانییەكان ئامـــاژە بـــەوە دەدەن، كە لەســـاڵی 1985ەوە مالیكـــی دەســـەاڵتی ســـەردەمی ســـااڵنی خراپترین ســـاڵەكانی عێراق بـــووە، لەرووی رێـــژەی توندوتیژییـــەوە، مانگـــی تەممـــوزی ســـاڵی رابـــردووش بەخوێناویتریـــن مانگـــی عێـــراق دادەنرێـــت لەمـــاوەی چەنـــد ســـاڵی رابـــردوودا، كە 3383 كـــەس تێیدا كوژران و

بریندار بوونە.هـــاوكات ئەو الیەنانـــەی وەك نەیارەكانی مالیكی ناســـراون، ســـەرۆك وەزیـــران بەوە

تۆمەتبار دەكەن، كە لەماوەی هەشـــت ساڵدا لەكەمكردنەوەی رێژەی توندوتیژی شكستی هێنـــاوە، لـــە تێكچوونی بارودۆخـــی ئەمنیش دەزانـــن، یەكـــەم بەبەرپرســـیاری مالیكـــی نـــەك تەنها لەبەرئەوەی ســـەرۆك وەزیرانە، ئەمنییەكانیـــش پۆســـتە زۆربـــەی بەڵكـــو بەڕێوەدەبـــات، ئـــەو جگەلـــەوەی فەرماندەی گشـــتی هێزە چەكدارەكانە، هاوكات وەزیری بەرگـــری وەزیـــری بەوەكالـــەت، ناخۆیـــە بەوەكالەت یەكێكە لەكەسە نزیكەكانی خۆی، توندوتیـــژی پێیوایـــە هەیـــە بۆچوونێكیـــش زەقتریـــن خەســـڵەكانی حكومەتـــی مالیكییـــە و مێـــژووش جگـــە لـــەو دەروازەیـــە هیـــچ

دەروازەیەكی دیكە ناناسێت بۆ باسكردنی.رۆژنامـــەی شەرقوڵئەوســـەت لەنوێتریـــن راپۆرتیدا لەبارەی سەردەمی حوكمی مالیكی لەسەرەتای هەفتەی رابردوو باڵویكردۆتەوە، ئاماژەی بەوە داوە، كە سەردەمی دەسەاڵتی ســـەددام حوســـێن لـــەرووی رووداوەكانـــی لەســـەردەمی توندوتیژییـــەوە و كوشـــتن دەسەاڵتی مالیكی باشتربووە، ئەو رۆژنامەیە نوســـیویەتی "جگە لەشـــەڕی هەشت ساڵەی نێـــوان عێـــراق و ئێـــران و شـــەڕی كوێت و شـــەڕی ئەمریـــكا كە لەســـەردەمی شـــەڕی وەك دواتـــر و پێكـــرد دەســـتی كوێتـــەوە گەمـــارۆی ئابـــووری بـــۆ مـــاوەی 13 ســـاڵ بەردەوام بوو، بەاڵم لەســـەردەمی ســـەددام حوســـێندا باوردۆخی ئاسایش جێگیرتر بوو و كوشـــتن لەڕێـــی توندوتیژییـــەوە دەگمەن بوو، هەروەها كوشتنی بەرنامەداڕێژراویش

لەئـــارادا نەبـــوو، تەنهـــا بـــۆ بەرهەڵســـتكارە سیاســـییە راستەوخۆكان نەبێت، جیا لەوەش نە تەقینەوە و نەبۆمبڕێژكردن لەهیچ شارێكی

عێراقدا نەبوو".هەروەها ئەو رۆژنامەیــــە ئاماژەی بەوەش داوە، كــــە كــــوژراو و كەمئەنــــدام و بێوەژن و بەهــــۆی ســــەددام ســــەردەمی هەتیوەكانــــی جەنگەكانەوە تووشــــی ئەو حاڵەتانە بووبوون، لەكاتێكدا وەك شەرقوڵئەوسەت باسی كردووە "ســــەددام هیــــچ كاتێــــك بــــڕوای بەمەفهومــــی هاوبەشــــی و دەستاودەســــتكردنی دەســــەاڵت نەبــــووە و ســــیفەتی )دیكتاتۆر(یشــــی لەخۆی دوورنەخستووەتەوە، بەاڵم هەر كاتێك مالیكی لەبەرهەڵســـتكارەكانییەوە یەكێـــك لەالیـــەن بەو ســـیفەتە ناوزەند بكرێت خـــۆی بێبەری دەكات. بەاڵم موقتەدا ســـەدری سەركردەی رەوتی ســـەدر مالكیی بە )تاغوتی سەردەم( ناوبرد و ســـاڵح موتڵەگی جێگـــری مالیكیش چەند جارێك ســـەرۆك وەزیرانی بەدیكتاتۆر وەسف كرد، بەو هۆیەشەوە بۆ ماوەی زیاتر

لەساڵێك لەپۆستەكەی دوور خرایەوە".بەپێـــی چەنـــد راپۆرتێكـــی جیهانی ســـاڵی 2013 خراپترین ســـاڵی عێراق بووە، لەساڵی 1985ەوە، لەمانگی تەمموزی ئەو ساڵەشـــدا ژمارەی قوربانیانی توندوتیژییەكان گەیشتە ئـــەوەش كـــە برینـــدار، و كـــوژراو 3383بەخوێناویترین مانگ ئەژمار دەكرێت لەماوەی پێنج ســـاڵی رابردوودا، پێشتریش )جیۆرجی گشـــتی ئەمینـــداری نوێنـــەری بۆســـتن(ی نەتەوەیەكگرتـــووەكان لەعێراق رایگەیاندبوو

كە "لەمانگی تەمموزدا 1057 كەس كوژراون و 2326 كەســـیش برینداربوونـــە، كـــە 928 هاوواڵتـــی برینداریـــان 2109 و كـــوژراو مەدەنـــی بـــوون و 129 كـــوژراو و زیاتر لە 217 برینداریـــش كارمەندی هێزە ئەمنییەكان بـــوون، بـــەوەش ژمـــارەی ئـــەو هاواڵتییـــە مەدەنییانـــەی لەســـەرەتای ســـاڵی 2013وە كوژراون گەیشتووەتە 4137 كەس و رێژەی

بریندارانیش گەیشتووەتە 9865 كەس".ئـــاداری مانگـــی لەكاتێكدایـــە ئەمـــە ئەمســـاڵیش چەند كردەوەیەكـــی توندوتیژی گـــەورەی بەخۆوە بینی، كـــە خوێناویترینیان تەقینەوەكـــەی شـــاری حللە بـــوو، بەهۆیەوە زیاتر لە 150 كەس كوژران و برینداربوون.

راپۆرتەكـــەی دیكـــەی بەشـــێكی شەرقوڵئەوســـەت بـــۆ پرســـی بەهەدەردانی ســـامانی گشـــتی واڵت تەرخانكـــراوە و تێیدا هاتـــووە "بەپێـــی راپۆرتێكـــی لیژنـــەی نەوت و وزەی حكومـــەت، كـــە لەالیـــەن حوســـێن شەهرســـتانی جێگری ســـەرۆك وەزیرانەوە سەرۆكایەتی دەكرێت، سااڵنە عێراق بڕی 40 ملیار دۆالر لەدەستدەدات بەهۆی زیانەكانی شكســـتهێنان لەبەرهەمهێنانـــی كارەبـــا، كـــە

لەئەنجامی كەیسی گەندەڵی دێنە ئاراوە".راپۆرتـــی دواییـــن دیكـــەوە لەالیەكـــی رێكخراوی شەفافییەتی نێودەوڵەتی جیهانی ئاماژەی بـــەوەداوە، كە عێراق لەپێشـــەنگی واڵتانی جیهان دێت لەرووی باڵوبوونەوەی گەندەڵییەوە، لـــەو راپۆرتەی رێكخراوەكەدا 2011ی ســـاڵی "بەڵێنەكانـــی هاتـــووە

سەرۆكی حكومەت بۆ بنەبڕكردنی گەندەڵی بەهـــۆی ئـــەوەش نەبـــوون، ســـەركەوتوو بەســـەر ویســـتە سیاســـییەكان زاڵبوونـــی

دامەزراوەكانی بنەبڕكردنی گەندەڵیدا".ئەو رێكخراوە پێشـــبینی كردووە بەهۆی سیاســـەتە هەڵەكانـــی حكومەتـــەوە عێـــراق لەئایندەدا مەترسی باڵوبوونەوەی گەندەڵی گەورەی لەســـەرە لەبواری نەوت، هەروەها ئاماژەی بەوەشداوە كە 25%ی گەلی عێراق لەخوار هێڵی هەژارییـــەوە دەژین و رێژەی

بێكاریش 20% زیادیكردووە.تەهـــا محەمـــەد شـــوان خۆیـــەوە الی پەرلەمانتـــاری كورد لەلیژنەی ئاســـایش و بەرگری ئەنجومەنی نوێنەران بەرۆژنامەی "ئەركـــی راگەیانـــدووە شەرقوڵئەوســـەتی و خزمەتگـــوزاری مۆركێكـــی حكومـــەت ئەمنـــی هەیـــە و هەردووكیشـــیان پێكـــەوە خزمەتگوزارییەكان بوونی بەستراونەتەوە، دەبێتە هۆی بوونی خۆشگوزەرانی، ئەویش ئاســـایش فەراهەمبوونـــی هـــۆی دەبێتـــە خولـــی دوو لەمـــاوەی بـــەاڵم ئارامـــی، و رابردووی حكومەتدا شكســـتێكی گەورەمان بینیـــوە لەســـەرجەم ئاســـتەكاندا و لەپێـــش هەموویانەوە لەپرســـی دابینكردنی ئاسایش

و خزمەتگوزارییەكاندا".ناوبراو گوتوشیەتی "دەسەاڵت لەعێراقدا هەیە، بەاڵم بەبـــێ دامەزراوەكانی دەوڵەت، ئـــەو دامەزراوانەشـــی كە مابـــوون مالیكی

دایانی بەدیواردا".

بـــەاڵم ئیحســـان عـــەوادی پەرلەمانتاری دەوڵەتـــی یاســـا بەرگـــری لەنـــوری مالیكی دەكات و پێیوایـــە لەنـــاو پەرلەمانـــدا هەوڵی لەباربردنی پڕۆژەكانی مالیكی بۆ پەرەپێدان

دەدرێت.بەرۆژنامەكـــەی پەرلەمانتـــارە ئـــەو راگەیاندووە "هەندێـــك الیەن هانی ئیدارەی ئەمریكایان داوە چەك نەبەخشـــێتە سوپای عێراق، هەندێك الیەنی دیكەش داوای پێدانی چەكی قورســـیان بەعەشیرەتەكان كردووە، جا چـــۆن مالیكی یان هەر ســـەركردەیەكی سەربازی دیكە دەتوانێت لەم هەلومەرجەدا دژایەتی تیرۆر بكات و رژانی خوێن رابگرێت، لەكاتێكـــدا هەندێـــك هاوبەشـــی پڕۆســـەی سیاســـی دژی پڕچەككردنی سوپان، لەگەڵ ئەوەشدا رەخنەی فەراهەمنەكردنی ئاسایش

لەمالیكی دەگرن".هەرچـــی جـــەواد جبـــوری پەرلەمانتار و وتەبێژی لیســـتی ئەحراری ســـەر بەڕەوتی ســـەدرە، پێیوایە مالیكی لەبەردەم پەرلەمان و گەلی عێراقدا بەرپرسیارە لەكۆنتڕۆڵكردنی بارودۆخـــی ئەمنی، بەو پێیـــەی فەرماندەی

گشتی هێزە چەكدارەكانە.ئـــەو دەڵـــێ "فەرمانـــدەی گشـــتی واتـــای چییە؟ ئایا واتای دابەشـــكردنی پۆســـتەكانە بەفرۆشـــتن و زیادكردنی ئاشـــكرا؟، یاخود پرســـێكی گرنگـــە و پێویســـتی بەهەوڵـــدان پێشكەشـــكردنی بـــۆ ماندووبوونـــە و خزمەتگوزاری ئەمنی، كە داخوازی یەكەمی

هاواڵتی عێراقییە".

سياسەت

ژماره 224 2014/3/29 15

چاودێران دروستكردنی ئەو قەیرانانە لەالیەن مالیكییەوە بۆ حەزی مانەوەی لە دەسەاڵت و نەشارەزاییەكەی لە سیاسەتدا دەگێڕنەوە

16 ژماره 224 2014/3/29

عەرەبی چۆن لەهەموو شـــتێكدا بۆ شـــەهامەتی عەرەبـــی دەگەڕایـــەوە، كـــە مەبەســـت لـــەوەش پێگە و بوونی كەســـێتی خێاڵیەتی عەرەبی بوو، ئەوەشـــی تێكـــەاڵوی بنەماكانی پەیامی ئیســـالم دەكرد، ئەوەشمان لەبیرە كە چۆن حیزبی بەعس بەبەكارهێنانـــی ئایەتەكانی قورئان شـــەرعیەتی دەدا بەخـــۆی بۆ ئـــەوەی چۆنی دەوێت بكوژێت و وێـــران بكات، بەتایبەت لەكورد و ئەوانی تری غەیری عەرەبی. باشـــترین نموونەشمان ئەنفالە كە چۆن دەســـەاڵتی ناسیۆنالیســـت و خێاڵیەتی عەرەبـــی لەژێـــر ســـایەی ســـوورەتی ئەنفالـــدا

بێبەزەیانە گەلی كوردی ئەنفال كرد.پێشـــتریش چەندجارێـــك نووســـیوومە، كـــە دەســـەاڵتی ئێستای شـــیعە و ســـوونەی عێراق هەمان شوناســـی ناسیۆنالیزمی عەرەبیان هەیە، كە بەعس نوێنەرایەتی دەكرد. بە تایبەتی حیزبە ئیســـالمییە عەرەبەكانی عێـــراق، وەكو نوێنەری عەرەبـــی ئایینـــی خێاڵیەتـــی ناسیۆنالیســـتی پێكهاتـــوون و زیاتـــر لەســـەر بنەمـــای هەردوو پایـــەی خێاڵیەتـــی و ئایین راوەســـتاون. ئەگەر لەم روانگەیەوە بەئاسۆیەكی روونەوە بڕوانین، تێدەگەیـــن كە كـــۆی سیاســـەت و رەفتارەكانی سیاســـیانەی سیســـتەمە ئـــەو ســـەرجەمی لەعێراقـــدا درووســـتبوون لەپێكهاتنـــی دەوڵەتی تاكـــو بیســـتەكانەوە لەســـەرەتای عێراقیـــەوە ئێســـتا، بەرهەم و دەرهاوێشـــتەی ئەو بنیادەیە، كە ئەو سیســـتەمە سیاســـیانەی لێپێكهاتووە، كە پێكهاتـــەی ناسیۆنالیســـتی عەرەبـــی راوەســـتاو لەســـەر بنەماكانی خێاڵیەتـــی و ئایینیە. دیارە تا ئـــەو بونیادە پێكهێنـــەرەی كۆمەڵگـــەی عەرەبی سیاســـەتی نییـــە ئـــەوە ئەگـــەری نەگۆڕێــــت، دامـــەزراوە دەوڵەتیەكانـــی عەرەبی بەگشـــتی و عێـــراق بەتایبەتی بگۆڕێت، ئیتـــر گرنگ نییە كێ لەترۆپكی ئەو دەســـەاڵتەدا بێـــت. بەواتایەكی تر پێویستە لەوە تێبگەین كە عەرەبی عێراقی ئەگەر ناچـــار نەبێـــت بەهیـــچ شـــێوەیەك دان بەبوونی

ئیبـــن عـــەرەب ناوبانگـــی بـــە كۆمەڵناســـی خەلـــدوون پێـــی وایـــە: خێـــڵ لەســـەر بنەمـــای پەیوەندی خوێن و دەمار پێكهاتووە، كە ئەویش هەمیشـــە پەیوەندییەكی تووندو گرژە". هەر بەو پێیـــەش عەقڵی خێڵ عەقڵێكی تەنگ و كورتمەودا و ئاســـۆنەبینە. ئاشـــكرایە كە بنیادی ســـەرەكی بنیـــادی و بەگشـــتی رۆژهەاڵتـــی كۆمەڵگـــەی پێكهاتەی كۆمەڵگەی عەرەبی بەتایبەتی بنیادێكی خێاڵیەتیە، هەر بەو پێیەش عەقڵی عەرەبی وەكو ئەوەی محەمەد عابد جابری و جۆرج تەرابیشی گفتوگـــۆی دەكەن لەچوارچێـــوەی عەقڵی خێڵدا سنووردراوە. عەقڵی خێڵیش تەنیا خۆی دەبینێت و هەمـــوو شـــتێكی بۆ خۆی و لەپێنـــاوی خۆیدا دەوێت. هەر لەو رووەشەوە مێژووی خێاڵیەتی ئـــەو عەقڵـــە بەڕێـــوەی بـــردووە، كـــە لەســـەر ســـادەترین و بێبەهاترین شـــت شەڕی گەورە و خوێنڕشتنی گەورە و وێرانكاری و سووتاندن و

تااڵنكردنی بەرفراوان روویداوە. ناســـیۆنالیزمی عەرەبـــی كە چەنـــد پایەیەكی هەیە، یەكێك لەو پایە ســـەرەكیانە رەســـەنایەتی خێاڵیەتـــی عەرەبیە، ئەو رەســـەنایەتیەی جگەلە خۆی نە بڕوای بەكەســـی تر هەیە، نەكەســـی تر قبوڵ دەكات. بۆ پاراســـتن و مانەوەی خۆیشـــی هەوڵدەدات هەموو ئەوانی تر لەناوببات. هەروەك ئەم رەسەنایەتیەی خێاڵیەتی عەرەبی بەرەگەزە ئایینیەكانیـــش زیاتـــر بـــارگاوی و بەهێزكراوە، بەتایبەتـــی پەیامی ئیســـالم. هەرچەندە ئیســـالم وەكو ئایین بێالیەنە و بنەمایەكی ئومەمی هەیە، بەاڵم لەو رووەوە كە ئایین یەك مەودای بینینی هەیـــە، هاوجووت بووە لەگـــەڵ عەقڵی خێاڵیەتی عەربیدا. بۆیە دەتوانرێت بگوترێت ناسیۆنالیزمی پایەیـــەك چەنـــد لەســـەر ئەگـــەر عەرەبـــی راوەســـتابێت، ئـــەوا دووان لـــە ســـەرەتكیترین و كەلتـــوور و عەرەبـــی پایەكانـــی خێاڵیەتـــی پەیامی ئیســـالمییە. پێشتریش ئەوەمان بینیووە، كە حیزبی بەعس وەك نوێنەری ناسیۆنالیســـتی

جیاكردنەوەی سنوور لە نێوان دوو خوێندا بەرامبەر چەمكی

خوێن بە خوێن

هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت

ڤەۆشر

عەتا قەرەداخی

سياسەت

16 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 17

دەســـەاڵتەكەی مالیكیـــدا. كەواتـــە بۆچی مالیكی ئـــەم بابەتـــەی بەمجـــۆرە وروژانـــد؟ ئایـــا ئەوە لەدڵســـۆزی و پەرۆشـــی ئەوەوەیە بـــۆ خوێنی عێراقییـــەكان؟ یـــان لەبەرئەوەیـــە كـــە كوردێك ئـــەو رۆژنامەنووســـەی كوشـــتووە؟ یـــان بـــۆ پڕوپاگەندەی هەڵبژاردنە لەكاتێكدا دەشێ مالیكی هەســـت بەوە بـــكات، كە كۆتایی دەســـەاڵتەكەی ئەمجـــارە ئەگـــەر بەتایبەتـــی نزیكبۆتـــەوە، هەڵبـــژاردن بكرێت، ئەگەری پێكهێنانی حكومەت لەعێراقـــدا زۆرالوازە، دەشـــێ ببێتـــە جۆرێـــك لەپاشاگەردانی تەواوەتی؟ یان مالیكی دەیەوێت لەم رێگایەوە گورزێكی تر لەیەكێتی بوەشێنێت، بەتایبەتی كە پۆســـتی ســـەرۆك كۆمار هی ئەو بـــووە و ماوەی زیاتر لەپانزە مانگە ئەو پۆســـتە چۆڵـــە و یەكێتی نـــەك نەیتوانیووە كەســـێك بۆ ئەو پۆستە دابنێت، بەڵكو چارەنووسی سەرۆك كۆماریشـــی شـــاردۆتەوە. بـــەم كارەی مالیكـــی لەالیـــەك بەكـــورد و عێراقییەكانیش دەڵێت ئەوە پاســـەوانەكانی سەرۆك كۆمار لەبری پاراستنی تفەنگەكانیـــان لولـــەی خۆیـــان عێراقییـــەكان ئاڕاســـتەی عەرەبەكانی عێـــراق دەكەن. ئەمەش بەكاردەهێنێـــت بۆ وروژاندنی هەســـتی عەرەبی بەكـــورد، بەرامبـــەر جواڵندنیـــان و عێراقـــی بەتایبەتیـــش یەكێتی، بۆ ئـــەوەی جارێكی تر بیر لەوە نەكەنەوە باســـی پۆستی ســـەرۆك كۆمار بكـــەن. لەهەمان كاتدا مالیكی دەیەوێت هەســـتی ناســـیۆنالیزمی خێڵەكی و ئایینی عەرەبی عێراق بەرامبـــەر بەكـــورد بورژێنێـــت و بەعەرەبەكان بڵێت عێراق لەبەردەم مەترســـی دایە، مەترســـی تیرۆر و مەترســـی داعش، لەســـەرووی هەموو ئەوانەشەوە مەترسی كورد، كە لەهەموو ئەوانی تر ترســـناكترە، چونكە دەیانەوێت ئەوەی ئەوان

پێی دەڵێن عێراق دابەشی بكات.ئایا هەڵوێســـتەكانی ئێستای یەكێتی بەرامبەر بەمالیكـــی چـــی دەگەیەنێـــت؟ مـــن پێموایە هیچ یەكێتـــی و لەســـەر هەڵوێســـتەكانی ئومێدێـــك تەســـریحدانی هەندێ لەبەرپرســـانی ئەو حیزبە دژی مالیكی بینا ناكرێت. یەكێتی هەمان شێوەی مالیكـــی لـــە بارێكی شـــلۆقی ترســـناكدایە. هەر ئـــەوەش وایلێكـــردووە لەبـــری ئـــەوەی هەوڵی رێكخســـتنی ناو ماڵەكەی خـــۆی بدات، دەیەوێت كێشـــەكانی ناوخۆی فڕێ بداتە دەرەوە. جارێك نزیكـــی و هاوپەیمانی لەگـــەڵ پەكەكە و جارێك الیەنگری بۆ پەیەدە و جارێكی تریش تەسریحی ئاگریـــن دژی مالیكـــی. پێموایـــە هیـــچ كام لـــەم هەڵوێســـتانە جگە لەزیانی زیاتر هیچ بۆ یەكێتی بەرهـــەم ناهێنـــن، بەتایبـــەت لەم ســـەروبەندی هەڵبژاردنەدا. بەڵكو باشـــتر وایە لەبری ئەم پەل هاوێشـــتنە پڕ لەشـــپرزەییە بەرپرســـە بااڵكانی یەكێتـــی لەناوخۆیانـــدا دەســـت بدەنـــە دەســـتی یەكتـــر و كێشـــە و ملمالنێكانی نێوخۆیان بەالوە بنێـــن. خۆنزیكردنـــەوە لـــە پەكەكـــە و پەیـــەدە

كورددا نانێت. لەماوەی یانزە ساڵی رابردووشدا ســـەرباری كێشـــەكان و هەوڵە بەردەوامەكانی دەسەاڵتی بەغدا بۆ تەسكتركردنەوەی دەسەاڵتی كـــورد، ئـــەوە كـــورد بـــووە خـــۆی بەعێراقـــی دووربكەوێتـــەوە، نەیویســـتووە و زانیـــووە تەنانـــەت هەوڵیداوە دەوڵـــەت بۆ عەرەبی عێراق دروستبكاتەوە. ئەگینا بەگوێرەی ئەوانی عەرەب كـــە تاكو ئێســـتا ئەوەی ســـەدام حســـێن كردی ئەمـــان نەیانكـــردووە، لەبەرئەوەیە تاكو ئێســـتا الوازبوون، تەنانەت ئێستاش دەسەاڵتی عێراقی كە ئەو هەموو فشـــارە دەخاتە سەر كوردستان بەجۆرێك الوازە، كە هەست ناكرێت لەم واڵتەدا دامـــەزراوەی دەوڵـــەت بوونـــی هەبێـــت، بەڵكو واڵت لەژێر ســـایەی چەند پێكهاتەیەكی سیاسی و تایەفـــی و مەرجـــەع و مەزهـــەب و خێڵێكدایە، هەریەكەشـــیان ســـەر بەدەوڵەتێكـــی تـــرن. واتە ئەوەی ئێســـتا لەعێراقـــدا غائیبـــە دەوڵەتە. ئەوە لەئەنجامـــی غائیببوونـــی دەوڵەتدایـــە كە مالیكی لەبـــری دامەزراوەی دەوڵـــەت و حكومەت بڕیار دەدات، دەمێـــك بودجـــەی كوردســـتان دەبڕێت و دەمێـــك هێـــزی دیجلـــە دروســـت دەكات بـــۆ ســـوكایەتیكردن بەكوردی ئـــەو ناوچانەی تاكو ئێســـتا لەژێـــر ســـایەی دەســـەاڵتەكەی ئـــەودا ماونەتەوە. لەالیەكی ترەوە هەوڵی دروستكرنی ناكۆكی زیاتـــر لەنێوان پارتی و یەكێتیدا دەدات. دیـــارە رۆڵی ئێرانیش وەكـــو ئینتیمای مەزهەبی شـــیعەكانی عێراق بۆ ئێران ئاشـــكرایە، هەر لەو رووەشـــەوە درزی نێـــوان الیەنـــە كوردییەكان، بەتایبەتـــی یەكێتی و پارتی، ئاشـــكرایە و تا ئەم دواییە یەكێتی بەئاشـــكرا جۆرێك لەمەیلداری بۆ مالیكی و شیعە هەبووە، كە ئەوەش بەكاریگەری ئێـــران و زیاتر دابەشـــبوونی یەكێتـــی و پارتیە لەنێـــوان هەژموونی ئێـــران و توركیادا. هەر لەو رووەشـــەوە ســـەردانەكەی عادل موراد بۆ الی مالیكـــی لەالیەن ئەو ئاڕاســـتانەی نـــاو یەكێتی، كـــە لەژێر هەژموونی ئێرانیـــدان زۆر گەورەكرا. هەرچەنـــدە یەكێتـــی پێشـــتر لەالیـــەن مالیكیەوە خراپ رەفتاری لەگەڵدا كراوە و هێزەكانی دیجلە هێنراونەتە ئـــەو رووبەرەوە، كە هاوســـنووری نفـــوزی ئەوســـای یەكێتی بـــوو. دیـــارە مالیكی ئەوەی لەپاداشـــتی پشـــتگیریكردنی مام جەاللدا كـــردووە، كە هەروەك حەســـەن عەلەوی دەڵێت ئەگـــەر مـــام جـــەالل نەبوایـــە متمانـــە لەمالیكی ســـەندرابۆوە. ئەمـــەش ئـــەوە دەردەخـــات، كـــە سەرباری خاسێتەكانی ناسیۆنالیستی خێاڵیەتی ئایینی عەرەبی لەمالیكیدا، دیسان شیعە لەرووی مەزهەبیـــەوە دەتوانـــن ئەو یارییانـــە بكەن، واتە یارییەك كە بەڵێن دەدات و لەكورتترین كاتیشدا

لێی پاشگەز دەبێتەوە.بەهەرحـــاڵ روودانـــی كوشـــتنی محەمـــەد بدێوی تاكە رووداوی كوشـــتنی رۆژنامەنووس یان مامۆســـتای زانكۆ نییە لەعێراقدا لەســـایەی

لـــەم كاتـــەدا ناتوانێـــت دەنگەكانـــی یەكێتی زیاد بكات. بـــا یەكێتی ســـەیری پارتی چارەســـەری دیموكراســـی بـــكات، كە كۆمیتەیەكـــی پەكەكەیە لەباشووری كوردستان، لەهەڵبژاردنی پێشوودا بەپشـــتی پەكەكەش ئەو پارتـــە نەیتوانی دەنگی كورســـیەك بەدەســـت بهێنێت. هەروەك پێموایە ئەو تەسریحدانە تووندانەیان بەرامبەر بەمالیكی هیـــچ بەرهەم ناهێنێـــت، چونكـــە پێناچێت ئێران ئـــەوە لەیەكێتی قبوڵ بكات. هەروەك بۆ پارتیش خراپ تێگەیشتنە ئەگەر بەو هەڵوێستەی یەكێتی

دڵخۆش بێت. مـــن پێموایە ئـــەوەی مالیكی گووتـــی "خوێن بە خوێن" ســـەدام حســـێن بەكـــردەوە جێبەجێی دەكرد نەك بە گووتن. ئەوەی مالیكی بانگەشەی بـــۆ دەكات بێجگـــە لەپڕوپاگەنـــدەی هەڵبژاردن هیچی تـــر نییـــە، واتە هیـــچ دەرهاوێشـــتەیەكی لێناكەوێتەوە، بـــەاڵم بەتەواوەتی خێاڵیەتیبوونی مالیكـــی و كۆی نوخبـــەی فەرمانڕەوای عەرەبی عێراقی نیشـــاندەدات و تێڕوانینی راســـتەقینەی ئەوانیـــش بەرامبەر بەكـــورد دەردەخات. كەواتە بۆ ســـەركردایەتی سیاســـی كوردیـــش عەیبێكی گەورەیە ئەوەندە باسی برایەتی كورد و عەرەب و یەكێتی خاكی عێراق بكات، هەروەك عەیبێكی گەورەتریشـــە بەم شـــێوەیەی ئیســـتا پەرتوباڵو بن، چونكە ئەوەتا داگیركەرانی كوردســـتان ژێی هەستیاری شۆڤێنیانەی خۆیان و جەماوەرەكانیان دەلەرێننەوە، بەئومێدی وروژاندنی ئەو هەســـتە لەســـەر ئاســـتی جەماوەریی و ســـەرئەنجامیش دەڵێـــن ناكۆكیـــەكان ناكۆكی نێـــوان جەماوەری عەرەبـــی و كـــوردە، یـــان دەڵێـــن ئـــەوە ئێمەی دەســـەاڵتدار نین كە دژی كوردیـــن، بەڵكو ئەوە جەماوەری عەرەبیە ناچارمان دەكات بەو جۆرە هەڵوێســـت بەرامبـــەر كورد بنوێنیـــن. هەر بۆیە لێـــرەوە بەرەو ئەو قۆناغـــە دەچین، كە ئەگەری پێكەوەهەڵكردنی كـــورد و عەرەبی عێراقی زۆر ئەگەرێكـــی الوازە. كەواتە دەبێ ســـەركردایەتی كوردی زەمینەسازی هەمەالیەنە بۆ جیابوونەوە لەعێراقـــی عەرەبی بكات، پێـــش ئەوەی جارێكی تر كورد بكەوێتەوە بەر شـــااڵوی بۆمبارنكردن

و كیمایی و ئەنفال.

سياسەت

ئەو تەسریحە تووندانەی یەكێتی بەرامبەر بەمالیكی

هیچ بەرهەم ناهێنێت

18 ژماره 224 2014/3/29

سياسەت

وه ک خۆی ده ڵێت، ئه وان مێشکیان به کتێبه شۆڕشگێڕی و مارکسییه کان پڕ بووبوو، هه ر به و هیوایه و کرده ی شۆڕشـــێکی کتێبییه وه ، ده چێته شـــاخ، ئه و که سه پشکۆ نه جمه دین-ه ، ســـه رکرده ی دیـــاری ئـــااڵی شـــۆڕش. به اڵم شۆڕش شتێکی تری بۆ ئه و پێیه ، هه گبه یه کی پـــڕ ئازار و پڕ حه ســـره تی بـــۆ هه ڵگرتووه و به چه نـــد قۆناغێک ده یداتێ: لـــه ملمالنێی ناو هه رێمه کانـــی کۆمه ڵـــه وه ، تـــا ناکۆکییه کانـــی کۆمه ڵـــه ، له باربردنـــی ئه و ڕێکخـــراوه ی ئه و به هیـــوا و ئاواتێکـــی زۆره وه بۆی ڕۆیشـــت، ئااڵی شـــۆڕش و زیندانیکردن و ئازاردانی و ده رکردنی بڕیاری له ســـێداره دان بۆی، تا بێ هیوابـــوون و بڕیاردان بـــۆ دوورکه وتنه وه له

سیاسه ت و هه موو کارێکی حیزبی.لێـــره دا به شـــییه ی چه نـــد دیـــداره ئـــه م ده یخوێننه وه ، خســـتنه ڕووی به شێکی گرنگی مێـــژووی ئێمه یـــه له زاری یه کێـــک له بکه ر و کاره کته رانـــی ئـــه و قۆناغه وه ، که بـــۆ ئێمه ی نه وه ی نوێ و تۆماری مێژوویی میلله ته که مان،

بایه خێکی زۆری هه یه .به شی چواره م

پێشه وا محه مه د

ئەوەی ئێستا سەركردەی گۆڕان كردوویەتی و بۆخۆی بەڕەوای دەزانێت، كاتی خۆی لە ئااڵی

شۆڕشی قبوڵ نەكرد

پشکۆ نه جمه دین، سه رکرده ی دیاری ئااڵی شۆڕش، بۆ سڤیل:

18 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 19

كاك نه وشیروان ئااڵی شۆڕش به ده رفه تێك

ده زانێت بۆ ئه وه ی هه رچی ده كرێت له و ڕێگه یه وه ، هه م له ڕەوتەکە و ، هه م له

مه البه ختیار بدات

سياسەت

به شـــاراوه یی كادری زۆرمان هه بوون، لـــه كۆبوونه وه یه كـــی فراواندا لـــه ماڵی عیماد ئه حمه د له سێوســـێنان، کادرێکی زۆرمان له گـــه ڵ بوون، بۆیـــه نازانرێت ئێســـتا ئه وانیش ده بن بـــه دامه زرێنه ری ئـــااڵی شـــۆڕش یان نا، بـــه اڵم له یه كه م هه نـــگاودا له گه ڵـــی بـــوون، پێشـــم وایه ده كرێت هه موو ئه وانه ی له و كۆبوونه وه وه ك كـــرد، به شـــداریان فراوانـــه دا دامه زرێنه ری ئااڵی شۆڕش بناسێنرێن و ناویان به رین. به اڵم ئه و پێنج كه سه ی كوردســـتان، وه ك ئـــه وه ی ناویـــان نـــا ئه ڵقـــه ی ناوه نـــدی ئااڵی شـــۆڕش، ئێمه بووین و له ده ره وه ش ســـاالر عه زیز و

مامۆستا جه عفه ر بوون.عه لـــی موحســـین مامۆســـتا ئه كبه ر پێی وایه ، ته واوی ناكۆكییه كانی ئه وكاتـــه ی ناو كۆمه ڵه تـــا ده گاته ئااڵی شۆڕشیش، ناكۆكی بوون له سه ر پۆست و پلـــه و پایـــه ، ناكۆكـــی بوون له ســـه ر خاوه ندارێتـــی كۆمه ڵه ، نـــه وه ك ناكۆكی

فيكری وه ك به ڕێزت باسی ده كه یت؟پشكۆ نه جمه دین: پێم وایه هه ردوكیان بوون، له گه ڵ به شێكی قسه كانی مامۆستا موحســـیندام، به شـــێك له ناكۆكییه كان، ناكۆكی نێوان كه ســـایه تییه كانی كۆمه ڵه بووه بۆ ئه وه ی كـــێ مافی ئه وه ی هه یه خاوه ندارێتی و ڕێبه رایه تی كۆمه ڵه بكات، به اڵم ئه وه ش به ده ر نه بووه له جیاوازی فيكر و بۆچوونی جیا، چ له باری فيكر-ه وه چ لـــه بـــاری تـــه الری ڕێكخراوه یی په یوه ندییـــه له بـــاری چ كۆمه ڵـــه وه ، ده ره وه ی بـــه كۆمه ڵـــه سیاســـییه كانی خۆیـــه وه . هه موو ئه مانه تێكه اڵو ببوون، شتێكی ئاساییشـــه ، له هه موو حیزبێكی دنیادا كاتێك جیاوازییه كان دروست ده بن ناكۆكی له ســـه ر مه سه له ی خاوه ندارێتی و ده ســـه اڵت و كه ســـی بڕیـــارده ر له و حیزبه دا، هاوكات له سه ر دید و تێڕوانینی سیاســـییش دروست ده بێت، ئه م دووانه یه ك ده گرن و كێشـــه كان بـــه ئاقارێكدا ده ڕۆن كه كۆنتڕۆڵكردنیان ئاسان نییه ، بۆ ئه و ســـه رده مه ی كۆمه ڵـــه ش وابوو، كۆنتڕۆڵـــی نه یانتوانـــی ســـه ركرده كان ئـــه و ناكۆكیانـــه بكـــه ن و لێكتـــرازان و جیابوونـــه وه ی لێ دروســـت بـــوو. ئه م حاڵەتـــە لـــه مێـــژووی هه مـــوو حیزبـــه سیاسییه كانی دونیادا وایه . ده بێ ئه وه ش

ئه ی ئه و ناچارییه چی بوو كه ئێوه مه حكوم بن به جیابووه نه وه ؟

پشـــكۆ نه جمه دیـــن: هـــه م ئێمـــه ش و هه م ئه وانیش گه یشتینه ئه و قه ناعه ته ی تـــه الری له نـــاو پێكـــه وه ناتوانیـــن بکه یـــن، کار كۆمه ڵـــه دا ڕێكخراوه یـــی چونكه كۆمه ڵه نه یده توانی ده ســـته به ری كـــه بـــكات دیموكراســـیانه دۆخێكـــی فره مینبه ری له ناودا هه بێت. ئێمه وتمان فيكـــر و ڕێبازی كۆمه ڵه مان قبوڵ نییه و پێشـــنیازی دیكه مان هه یه و ده مانه وێت وه كو ڕه وتێك له ناو یه كێتی نیشـــتیمانی كوردســـتاندا بمێنینـــه وه ، بـــه اڵم ئـــه وان قبوڵیـــان نه كردو ئیدی ئێمـــه به ناچاری

جیابووینه وه . كـــێ بـــوون ئه وانـــه ی ئـــااڵی

شۆڕشیان دامه زراند؟پشكۆ نه جمه دین: له كوردستان: مه ال به ختیار، كاك شێخ عه لی، حاجی مه مۆ، من، مامۆســـتا موحســـین. لـــه ده ره وه ، وه ك دوو كادری ده ركه وتووی مێژووی كۆمه ڵه و یه كێتی نیشتیمانی كوردستان: كاك ساالر عه زیز و مامۆستا جه عفه ر. بەشـــێکی زۆریش لە کادرانی کۆمەڵە لە شـــار و لە شاخ، بەشـــدارییەکی بەرچاو و کارایـــان کـــرد لـــە دامه زراندنـــی ئەو

پڕۆسەیەدا. به اڵم له دیدارێكی هاوشێوه دا، مامۆســـتا جه عفه ر نكۆڵی لـــه وه ده كات

ئااڵی شۆڕش بووبێت؟پشـــكۆ نه جمه دیـــن: ڕه نگـــه ئه ویـــش جۆرێك لـــه بۆچوون و تێبینی له ســـه ر ئااڵی شۆڕش هه بووبێت، به اڵم ناکرێت مامۆستا نكۆڵی له وه بكات. ئه و كه سێك بووه كادر و سەرکردەی كۆمه ڵه بووه ، ئەندامی مه كته بی سیاسیی یه كێتی بووه . له و جیابوونه وه یه شـــدا ئه و له گه ڵ ئێمه بوو، به اڵم قه ت كۆبوونه وه یه كی له گه ڵ نه كردووین، چونكه ئه و له ئه وروپا بوو. ئـــەو جارێـــك هاته وه ئێـــران، به اڵم ئه و هه ر زوو تێگه یشـــت كه ئـــه وه ش كاری ئـــه و نییـــه ، گه ڕایە وه ئه وروپـــا و وازی لە ئیلتزامـــی ڕێکخراوەیی هێنا. ڕاســـته دامه زراندنی ئااڵی شۆڕش هاوشێوه ی دامه زراندنی كۆمه ڵه ی ماركسی_لینینی كوردســـتان نییـــه ، كـــه كۆمه ڵێك خه ڵك بڕیـــاری و كۆببنـــه وه شـــوێنێك لـــه دامه زراندنـــی ڕێكخراوێك بـــده ن. به اڵم

بڵێم، له ناو ســـه ركرده كانی كۆمه ڵه شـــدا جیاوازیی فيكر هه بووه ، له ناو كادره كانی خواره وه ی كۆمه ڵه ش به شـــێكی زۆری جیاوازییـــه كان فيكری بوون. لە زەمەنی دواتـــردا و پاش ڕاپەڕینیـــش هەر وەها بـــووە. بـــۆ نموونـــه ، لە ســـاڵی 2008دا، به شێك له سه ركرده كانی ناو یه كێتی له یه كێتی جیا ده بنه وه به كاك نه وشیروان خۆشـــییه وه و دواتـــر دێـــت تیوریزه ی كۆمه ڵێـــك بابه تـــی فيكری و سیاســـیی ده كات، به اڵم ڕه نگه ئه ســـڵی مه سه له كه و ده ســـه اڵت قۆرخكردنـــی له ســـه ر نیشـــتیمانی یه كێتـــی به ڕێوه بردنـــی كوردســـتان بێت. له ناو كۆمه ڵه و ئااڵی شۆڕشیشـــدا، ئه م مه سه النه به جۆرێك له جـــۆره كان ده وریان هه بـــووه ، به اڵم ئه وه هه رگیز ئه و باســـه نه فی ناكاته وه ، كه له ناو ڕیزه كانی كۆمه ڵه دا مه ســـه له ی فيكـــر و تێڕوانیـــن و بیـــر و بۆچوونـــی جیـــاواز هه بووبێت و به شـــێك بووبێت لـــه و هۆكارانه ی كۆمه ڵه ی به و شـــوێنه گەیاندبێت و دواتریش ئااڵی شۆڕشـــی لێ دروست بووبێت و تەالری کۆمەڵەی

شەق کردبێت. یه كێتی نیشتیمانی كوردستان له هه نـــاوی كۆمه ڵه وه دروســـت ده بێت و ئاســـاییه ، له نـــاو یه كێتیـــدا باڵـــی تری وه ك بزوتنـــه وه هه یـــه و كاری خۆیـــان ده كه ن، ئه و نه وشیروان مسته فایه ی ئااڵ هه ڵگـــر و پارێزه ری یه كڕیزیی یه كێتییه، دواتـــر خۆی لـــه هه ناوی ئـــه و حیزبه دا بزوتنه وه ی گۆڕان جیا ده كاته وه ، به اڵم له ناو ئه وانه دا بۆچی ته نها ئااڵی شۆڕش

قبوڵ ناكرێت؟پشـــكۆ نه جمه دین: ئه وه په یوه ندی به

20 ژماره 224 2014/3/29

زه مـــه ن و دۆخـــه جیاوازه كانه وه هه یه . ئـــه و زه مه نـــه ی ئـــااڵی شۆڕشـــی تێـــدا دروســـت بـــوو، خودی ســـه ركرده كانی نه وشیروانیشـــه وه ، كاك بـــه كۆمه ڵـــه ، ئاســـۆی بیـــر و فيكری سیاســـیان زۆر به رته سك بووه و ئه وه نده دیموكراسی نه بـــووه و نه یانتوانیوه ئـــه و ڕێكخراوه قبـــوڵ بكه ن. ئه وه ی دواتر نه وشـــیروان مسته فا دروســـتی ده كات و به ناچاری لـــه یه كێتیـــی نیشـــتیمانیی كوردســـتان جیـــا ده بێته وه ، به هه موو ئه و كێشـــه و گرفتانه ی له نێوانیاندا دروست بوو، كاك نه وشیروان قبوڵی ده كات، مام جەالل و مەکتەبی سیاسیی یەکێتی قبوڵی دەکەن، چونكه دۆخ و زه مه نێكی دیكه یه . ئه گه ر

ئـــااڵی شۆڕشـــی ئـــه وكات له ئێســـتادا دروســـت بوایه ، ڕه نگه پڕۆســـەکە هەر وەکـــوو حاڵەتـــی بزوتنـــه وه ی گـــۆڕان بوایـــه . ڕەنگە گرتـــن و زیندانیکردن و ئـــه و كاره ســـاتانه ی بـــه دواوه نه بوایـــه . ناكرێـــت كـــه دووه میـــش الیه نـــی بیشـــارمه وه ئه وه یه ، ئـــه و ماوه یه ی مام جه الل سه ركردایه تی كۆمه ڵه و یه كێتیی نیشتیمانیی كوردستانی كردوه ، ئاسۆی بیری سیاسیی دیموكراسیتر بووه . ئەو پیاوێكـــی هێمنتـــر و له ســـه رخۆتر بووه له چـــاو خه ڵكـــی دیكـــەدا ، هه ربۆیه شـــه یه كێتـــی لـــه م زه مه نـــه ی ئێســـتادا ئـــه و جیابوونه وه یـــه له گـــۆڕان قبوڵ ده كات. به اڵم سه ركرده ی ئێســـتای بزوتنه وه ی خـــۆی بـــۆ ئێســـتا ئه مـــه ی گـــۆڕان، كردوویه تـــی و بـــە ڕەوای دەزانـــێ، له كاتـــی خۆیدا لـــه ئااڵی شۆڕشـــی قبوڵ

نه كرد.ناكۆكـــی پێشـــتر ده وترێـــت

ئه گه ر ئااڵی شۆڕشی ئه وكات ئێستا دروست

بوایه ، ڕه نگه پڕۆسەکە هەر وەکوو حاڵەتی

بزوتنه وه ی گۆڕان بوایه

سەركردەكانی كۆمەڵە، بە كاك

نەوشیروانیشەوە، ئاسۆی بیر و فیكری سیاسیان زۆر بەرتەسك بووە و ئەوەندە دیموكراسی

نەبووە نەیانتوانیوە ئااڵی شۆڕش قبوڵ بكەن

سياسەت

و به ختیـــار مـــه ال له نێـــوان شه خســـی نه وشیروان مسته فادا هه بووه ، بۆ لێدانی مه ال به ختیار، نه وشیروان مسته فا ئااڵی شۆڕشـــی كردوه به به هانه و دواتریش ئه وانـــه ی لەگـــه ڵ مه ال به ختیـــارن ده بنه دوو ئـــه و نێـــوان ناكۆكیـــی قوربانـــی

كه سایه تییه ؟پشـــكۆ نه جمه دین: ده كرێت به شـــێكی ئـــه و بۆچوونـــه لـــه كـــه ش و ملمالنێـــی سیاســـیدا ڕاســـت بێت. ئه مه سروشتی ملمالنێـــی سیاســـییه له نێـــوان ڕێكخراو و هێزه سیاســـییه كاندا، نـــه ك هه ر لێره ، به ڵكـــو له هه موو دونیـــادا. مه ال به ختیار كـــه پڕكێشـــی ئـــه وه ی كرد بەشـــداری ڕه وتێكـــی دروســـتکردنی لـــە جیـــدی تۆكمه تـــر و ڕێكخراودا بـــكات، ته نها بۆ هاوســـه نگكردنی ئـــه و هێزه بـــوو له ناو لـــه دوای کـــە ڕه نجده رانـــدا كۆمه ڵـــه ی كۆنفرانســـی سێیه مه وه الســـه نگ ببوو، خـــودی كاك نه وشـــیروانیش ئه مـــه بـــه ده رفه تێك ده زانێت بـــۆ ئه وه ی هه رچی ده كرێت له و ڕێگه یه وه ، هه م له ڕەوتەکە و ، هـــه م له مه البه ختیار بـــدات و نه یاره

سیاسییه كانی خۆی پاكتاو بكات.تـــۆ و بـــه اڵم بۆچـــی ته نهـــا مـــه ال به ختیار و شـــێخ عه لی ده ســـتگیر ده كرێـــن، ئـــه ی ئه وانـــی تر، مه به ســـتم

دامه زرێنه ره کانی تری ئااڵی شۆڕشه ؟پشـــكۆ نه جمه دیـــن: حاجـــی مه مۆ له ناوچـــه ی هه ولێـــر بـــوو و به رده ســـتی ئه وان نه كـــه وت و توانی به و ڕێگایانه ی خـــۆی ده یزانـــی خـــۆی ده ربـــاز بكات. مامۆســـتا موحسین، سێ بۆ چوار مانگ پێش جیابوونه وه ی ئێمه ، له ناكۆكییه كی قووڵـــی ویژدانی و فيكریـــی خۆیدا بوو، وه ك وتـــم، ئااڵی شـــۆڕش ڕێكخراوێك نه بوو وه حده یه كی فيكری هه بێت، شتێكی تێكـــه ڵ بوو و ڕه نگه پێی وا بووبێت ئه م تێكه اڵوییه به شوێنێك ناگات، بۆیه دوای ســـێ بۆ چوار مانگ، كشـــانه وه ی خۆی به ڕه ســـمی له ئااڵی شـــۆڕش ڕاگه یاند. عیمـــاد ئەحمـــەد و براده رانـــی تریـــش كه لـــه سێوســـێنان بوون، كاتێـــك ئێمه ده ســـتگیركراین هاتنـــه ســـه ركردایه تی، ناچاریـــان بـــه اڵم نه گیـــران، ئه وانیـــش کردن كوردســـتان به جێ بێڵن و چوونه كوردســـتان. ڕۆژهه اڵتـــی بـــۆ ده ره وه هـــاوكات هه ندێـــك پێشـــمه رگه ی تریش

له گـــه ڵ ئێمـــه گیرابـــوون، بـــه اڵم ئه وان ئازاد كران. له وانه : كاك نه به ز، بەهادین حاجـــی بەکـــر و چەنـــد کادری دیکەش. لـــەم ڕۆژانەدا کادرێکی ئااڵی شـــۆڕش )ڕەحیـــم مەحموود( کە بـــە "هیواڕەش" ناســـراوە، ســـەردانی کردم و پاش ئەو هەموو ســـاڵە، باســـی ئـــەوەی بۆ کردم کـــە دوای زیندانیکردنی ئێمە، ئەویش لە مەڵبەنـــدی یەک و لـــە ناوچەی قەرەداخ زیاتر لە ســـاڵ و نیوێک وەکو کادریکی "ئـــااڵ" زیندانی کراوە و لەســـەروبەندی ئەنفالـــدا ئازادیان کردوە. ئەو هەواڵە بۆ

من نوێ بوو. ئێمـــه ، ئەم ســـێ کەســـە، به رپرســـی سه ره كی و كادره سه ره كییه كانی ئااڵی شـــۆڕش بوویـــن و به رده ســـتی ئه وان

كه وتبووین. دیـــاره به ســـه رهاتی ئێـــوه له زینداندا بۆ ئه وانه ی كه زۆر كه میش بۆ مێـــژوو گه ڕابێتنه وه ڕوونه ، به تایبه تیش به ڕێزت له )ئه زمـــوون و یاد(دا زۆر به وردی باســـت كردووه ، به اڵم ده مه وێت لێره شـــه وه هه ندێك شـــتمان پێ بڵێیت، ده ربـــاره ی بـــارودۆخ و ژیانتـــان، نـــان و كردنتـــان ســـه ردانی خواردنتـــان، هه ندێكـــی تر له و شـــتانه ، هه رســـێكتان

پێكه وه بوون یان جیا بوون؟پشـــكۆ نه جمه دین: به پێـــی ئه زموون و قۆناغه كانـــی ئه و دوو ســـاڵ و نیوه ی زینـــدان، بارودۆخه كان جیـــاواز بوون. به ختیـــار مـــن و كاك لـــه ســـه ره تاوه پێكه وه بووین له باره گای نووســـینگه ی

ژماره 224 2014/3/29 21

له ڕاسته وه : سه باح حه مه چاوه ش، پشکۆ نه جمه دین، حه مه ی حه مه سه عید، عومه ر حه مه ساڵح، فه ره یدون عه بدوڵاڵ

كۆمه ڵه نه یده توانی ده سته به ری دۆخێكی

دیموكراسیانه بكات كه فره مینبه ری له ناودا

هه بێت

سياسەت

زینـــدان ده كات. پـــێ ده ســـت له وێـــوه خه ڵكێکی زۆری تێدایه ، جاشـــی تیادایه ، و عه شـــایه ر تێدایـــه ، ئیســـتیخباراتی پۆلیســـی تێدایـــه ، به ریه ككه وتنت له گه ڵ هه موو ئه و جۆره كه ســـانه بۆ دروست ده بێـــت و زۆر ئـــازارت ده دات، له وێش تـــا شـــه ڕ و ئـــاژاوه و ئابڵوقـــه نه بـــوو، كه ســـوكار ده هاتن، جـــار و بار پاره یان بـــۆ ده هێناین، له وێـــش خواردنمان هه ر وه ك ئه وانی تر بـــوو. من حه زم ده كرد بـــه ته نها زیندانی بم، له هه ندێك قۆناغدا كتێبمـــان لـــێ قه ده غه كرابـــوو، به اڵم له به رگه ڵـــو و لـــه و زیندانـــه گه وره یـــه دا، په یوه ندیكـــردن له گه ڵ ده ره وه ی زیندان و ده ره وه ی خۆتدا ئاســـانتر بوو. كتێب و گۆڤـــار و ڕۆژنامه كانمان بۆ ده هاتن، بوارێك هه بوو له گه ڵ كتێب و نووسیندا كاته كـــه بـــه ڕێ بكه ین، به اڵم به گشـــتی زینـــدان زیندانه و ئازاری ڕۆحیی خۆی

هه یه .

مام جـــه الل لـــه یاخســـه مه ر، دواتر من جیاكرامـــه وه ، بـــۆ مـــاوه ی بیســـت ڕۆژ كه س ســـه ردانی نه كردین، خـــواردن و خواردنه وه مـــان وه ك ئه وانـــی تـــر بوو، دواتر كه س و كار و ئه وانه ی ده یانویست بمانبینـــن، ده یانتوانی بمـــان بینن، بەاڵم بـــە ته نیا و بە ئازادی نا، بگرە هەمیشـــە سێ تا چوار پاسەوانمان لەگەڵدا بوون. هه ندێك سه رده می تر هه بوو من و كاك به ختیار و شێخ عه لی به یه كه وه بووین، كه ســـوكار ده یانتوانی بمان بینن، به اڵم دوای هه اڵتنـــی كاك به ختیار و دووباره ده ستگیركردنه وه ی، بارودۆخه كه خراپتر بوو، كه س نه یده توانی بمانبینێت، ئه گه ر پێشـــمه رگه یه ك جـــار و بـــار بیتوانیایه بـــۆ کارێکمـــان و بـــکات ســـەردانمان جێبەجـــێ بکات دەیکرد. ته نها جارێكیش کاکـــم و خاڵم هاتن بۆ الم. دواتریش كه مـــن ده گوازنـــه وه بۆ زیندانـــی ناوه ندی له به رگه ڵو، به ڕاســـتی كاره ساتی ژیان

22 ژماره 224 2014/3/29

سياسەت

گـــوڕ ســـەرۆكی دەزگای راپرســـی عـــادڵ A&G رایگەیاندووە "ئێمە لەچەند راپرسییەكی تازەمـــان شـــتی گەلێـــك گـــەورەدا مەیدانـــی بـــۆ دەركەتـــووە. بەتایبـــەت ئەوەمـــان زانیـــوە ســـەرباری ئەو كێشـــانەی جەماعـــەت بەناوی دەسەاڵتی دادوەریەوە رووبەرووی ئاك پارتی و شەخسی ئەردۆغانی كردۆتەوە، بەاڵم دیسان ئاك پارتی بەپلەی یەكەم دێت. نەك ئەوە بەڵكو لەچاو هەڵبژاردنەكانی ساڵی 2009، ئاك پارتی توانیویەتی 5 بۆ 7 پۆینت زیاتر بەدەستبخات".

بەپێـــی ئـــەو ئەنجامانـــەی ئـــەم دەزگایە بۆ میدیاكانی راگەیاندووە، پارتی داد و گەشەپێدان 44-45% دەنگەكان بەدەســـتدەهێنێت. هەروەها كـــۆی 27%ی – 26 گـــەل كۆمـــاری پارتـــی دەنگـــەكان بۆخـــۆی مســـۆگەر دەكات. پارتـــی بزاڤـــی نەتەوەپەرســـتیش رێـــژەی 14 – %16 دەنگـــەكان دەســـتدەخات. هەرچی بەدەپەیشـــە پێشـــبینی 11-8%ی بـــۆ دەكرێـــت. گروپەكانی دیكەیـــش بەرێـــژەی 4-2% كـــۆی دەنگەكانیان دەســـدەكەوێت. بەمجۆرە یەك راســـتی لەپێش ئەم هەڵبژاردانانەدا بۆ توێژەری سیاسی خۆی زەقدەكاتەوە، كەوا ئەنجامەكانی ئەم هەڵبژاردنە لەچـــاو هەڵبژاردنەكانی پێشـــوودا گۆڕانێكی وا بەخۆیـــەوە نابینێـــت و ئاكامـــەكان تاڕادەیەكی

زۆر وەك هەڵبژاردنەكانی رابردوو دەبێت. ئەمـــە لەكاتێكدایـــە پێـــش چەنـــد رۆژێكیـــش دەزگای راپرســـی ئۆڵماركیش رایگەیاند، بەپێی ئەنجامەكانـــی ئـــەوان لـــەم هەڵبژاردنانەدا ئاك پارتـــی 49.4% و جەهەپـــە 28.3% و مەهەپـــە 13.2%ی كـــۆی دەنگەكانـــی توركیـــا بەدەســـت دەهێنـــن. هەروەهـــا ئەم دەزگایـــە دەڵێ بەدەپە 6.2% دەنگەكانـــی دەســـدەكەوێت و گروپەكانی دیكەیـــش تەنها 2.9%یـــان بەردەكەوێـــت. ئەمە لەكاتێكدایە ئەم رێژەیـــە لەئەنجامی هەڵبژاردنە گشـــتییەكانی ســـاڵی 2011 نزیكە، كە تێیدا ئاك

پارتی 49.2%و جەهەپە 25.8%و مەهەپە 14.2%و بەدەپەش تەنها 7.4% بەدەستهێنابوو.

ئـــاك پارتی بە ســـیناریۆی میســـری لەبن ناهێنرێت

گەلێـــك لەچاودێـــران ماوەیەكـــە بەوردیەوە چاودێـــری رەوشـــی سیاســـی توركیـــا دەكەن، هەمووالیەكیـــش بەمەراقـــەوە ئـــەو پرســـیارە دەكـــەن، ئایا ئاك پارتـــی بەدەردی پارتی داد و ئازادی میســـری دەچێت و لەئاست ئەو هەموو گێچەڵـــە ناوخۆیی و دەرەكییـــەدا خۆی دەگرێ یان نا؟ ئەو كێشـــانەی لەبەهاری ســـاڵی 2013 بەرۆكـــی حكومەتـــی ئـــاك پارتیـــان گرتـــووە، گەلێكـــن. هەندێكیـــان ســـەرچاوەی ناوخۆییان هەیە و گەلێكیشـــیان ســـەرچاوەی دەرەكی. بۆ نمونـــە دوو كێشـــەی گرنگـــی ناوخۆیی یەكیان رووداوەكانـــی "گـــەزی پـــارك"ە و یەكیشـــیان رووداوەكانـــی 17ی كانونـــی یەكەمی 2013یە، كە بە "دۆســـێی گەندەڵییە گەورەكە" ناســـراوە. لەرووداوەكانی گەزی پاركدا بەشـــێكی یەكجار زۆر لەكەرتـــە كۆمەاڵیەتییەكان بەهاودەســـتی چـــەپ و لیبراڵـــەكان هاتنەســـەر جـــاددەكان و بەقســـەی خۆیـــان "وەن مینینـــت" یاخـــود "یەد دەققە"یان بەئەردۆغان گوتووە. واتە بەشـــێكی زۆر لـــەو كەرتـــە كۆمەاڵیەتیانـــەی عەلمانی و چەپـــن، نایانـــەوێ چیتر حكومەتـــی ئەردۆغان و بـــكات ئەندازیـــاری كۆمەڵگـــە لەســـەرەوە دەســـكاری هەموو كون و قوژبنەكانی كۆمەڵگە و هەموو جومگەكانی واڵت بكات. بۆیە لەوساوە كەلەبەرێكی كۆمەاڵیەتـــی هەراو هاتۆتەكایەوە،

كە چەندی دێت زیاتر دەمدەكاتەوە. بەقسەی فەهمی كورو نوسەری محافزەكاری توركیـــا، دوابەدوای ئەوەی لەســـەر داخســـتنی قوتابخانەكانـــی بزووتنـــەوەی گولـــەن لەالیەن دەوڵەتەوە كێشـــە لەنێـــوان ئەردۆغان و گولەن زیاتر ریشـــەی كوتا، ئـــەوە جەماعەت لەرێگەی رایەڵەكانـــی خۆیـــەوە كۆمەڵێـــك لەو كاســـێت و بەڵگەنامـــە دەنگیانەیـــان خستەســـەر تـــۆڕە

كۆمەاڵیەتییەكان. هەروەها لەرێگەی داواكار و دادوەرەكانی نزیك لەخۆیانەوە ئۆپەراســـیۆنی گـــەورەی دژی گەندەڵیان لەرۆژی 17 كانوونی یەكەی 2013 دەســـپێكرد و تێیـــدا كوڕی چەند وەزیرێـــك و بەرپرســـیار و بەڕێوەبەری چەند بانك و دامەزراوەیەكیان ئاخنییە زیندانەكانەوە و بڕێكی یەكجار زۆر پارەیش دەستی بەسەردا گیـــراوە. "كـــورو" پێیوایـــە ئەمە بەئەنقەســـت و لەكاتبەندییەكـــی پالن بۆكـــراودا هاتۆتەكایەوە، بـــۆ ئـــەوەی زیـــان بەرێـــژەی دەنگەكانـــی ئاك پارتـــی بگەیەنن. ئەو پێیوایـــە ئەمە تەوقیتەكەی لەهەڵبژاردنـــەكان نزیـــك بووە، بۆیـــە پێدەچێ گولـــەن بیـــەوێ كلیلەكانـــی حوكـــم بەدەســـت

هێزێكی دیكەوە بدات. محەمەد مەتینەر پەرلەمانتاری ئاك پارتیش دەڵێ ئەمـــە پیالنێكی ئەمەریكایی–ئیســـرائیلییە تاكو هاوشێوەی میســـر لەرێگەی رەخساندنی هەلێكی ناوخۆییەوە كۆتایی بەدەســـەاڵتی ئاك پارتی بهێنن. بەاڵم ئەو پێیوایە لەمیســـر هێشتا دەزگای ئەمنی و ســـەربازی تەمسیلی دەوڵەت بەتەمســـیلێك توانیـــان بۆیـــە زواوزو دەكات،

لەســـەر جاددە حكومەتی مورســـی هەڵدێرێنن. بـــەاڵم لەتوركیـــا ئەمەیـــان پێنەكـــراوە، چونكە دەزگا ئەمنـــی و ســـەربازییەكان خروانەتەژێر ركێفی قانونەوە. بۆیە هەوڵیانداوە بەهەماهەنگی بەشـــێك لەدەســـەاڵتی دادوەری و هێزەكانـــی پۆلیس ئەم سیناریۆیە بەئەنجام بگەیەنن. لەگەڵ ئەوەشدا سیناریۆی میسری لەتوركیا ئەنجامی نەبـــووە و راپرســـییەكانیش بـــاس لەوەدەكەن، رووداوەكانـــی گـــەزی پـــارك و 17 كانوونـــی یەكەم زیانی شـــێلگیری بەپێكهاتەی دەنگدەری ئاك پارتـــی نەگەیانـــدووە، بەپێچەوانەیشـــەوە

باس لەزیادكردنێكی چەند پۆینتی دەكرێت. رێژەی دەنگەكانی ئاك پارتی زیاددەكات

بەپێی ئەنجامی چەند دەزگایەكی راپرســــی، ئەگــــەر بێتو هــــەر ئەمڕۆ لەتوركیــــا هەڵبژاردن بكرێــــت، رێژەی دەنگەكانی ئاك پارتی ئاســــتی مامناوەنــــدی هەڵبژاردنــــە محەلییەكانی ســــاڵی 2009 و هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكانی ساڵی 2011 بەدەستدەهێنێتەوە. شایانی ئاماژەپێكردنە ئاك پارتی لەهەڵبژاردنی شــــارەوانییەكانی 2009دا رێــــژەی 38.4% كــــۆی دەنگەكانــــی توركیــــای

بەدەســــتهێنابوو. ئەگــــەر ئەنجامــــی راپرســــییە تازەكان بەگوێرەی ئــــەوە بپێوین، ئەوا رێژەی دەنگەكانــــی رووی لەزیادبوونێكــــی بەرچــــاوە. لەهەڵبژاردنە پەرلەمانیەكەی ساڵی 2011یشدا ئــــاك پارتــــی 49.9%ی كۆی دەنگەكانی گشــــت توركیــــای بەدەستخســــتبوو. عادل گــــوڕ دەڵێ هەرچی ئەنجامی راپرســــییەكانی ئەمساڵەیشە 43-45% پیشــــاندەدات. بۆیــــە ئەمەیش خاڵێكی مامناوەندییــــە لەنێــــوان هــــەردوو هەڵبژاردنــــی ئــــاك ئەمەیــــش بەپێــــی 2011داو 2009و پارتــــی دەنگێگــــی وا لەدەســــتنادات و لەچــــاو چەنــــد 2009 شــــارەوانی هەڵبژاردنەكانــــی

پۆینتێكیش دەنگەكانی زیاددەبێت. و دەڕوات لەســــەر زیاتــــری گــــوڕ عــــادل دەڵێــــت "ئاك پارتــــی لەهەڵبژاردنەكانی ســــاڵی تــــازەی شــــارەوانی 45 نزیكــــەی 2009دا ئەگــــەری ئەمجارەیــــش بــــۆ بەدەســــتهێنابوو. ئەوە هەیە لەهەندێك شــــوێن پاشەكشێ بكات، بــــەاڵم ئاكامــــی راپرســــییەكان پێماندەڵــــێ ئاك پارتــــی ژمارەی شــــارەوانییەكانی زیاددەكات". پســــپۆڕان لەم رۆژانەدا بــــاس لەوە دەكەن، كە

بەشی سیاسەت

ئاك پارتی هێشتا یەكەمەدوایەمین راپرسییەكان چی دەڵێن:

ژماره 224 2014/3/29 23

سەرەڕای ناكۆكیەكانی لەگەڵ جەماعەت، هێشتا ئاكپارتی قسەی یەكەم دەكات

سياسەت

كۆمەاڵیەتییەكان. هەروەها لەرێگەی داواكار و دادوەرەكانی نزیك لەخۆیانەوە ئۆپەراســـیۆنی گـــەورەی دژی گەندەڵیان لەرۆژی 17 كانوونی یەكەی 2013 دەســـپێكرد و تێیـــدا كوڕی چەند وەزیرێـــك و بەرپرســـیار و بەڕێوەبەری چەند بانك و دامەزراوەیەكیان ئاخنییە زیندانەكانەوە و بڕێكی یەكجار زۆر پارەیش دەستی بەسەردا گیـــراوە. "كـــورو" پێیوایـــە ئەمە بەئەنقەســـت و لەكاتبەندییەكـــی پالن بۆكـــراودا هاتۆتەكایەوە، بـــۆ ئـــەوەی زیـــان بەرێـــژەی دەنگەكانـــی ئاك پارتـــی بگەیەنن. ئەو پێیوایـــە ئەمە تەوقیتەكەی لەهەڵبژاردنـــەكان نزیـــك بووە، بۆیـــە پێدەچێ گولـــەن بیـــەوێ كلیلەكانـــی حوكـــم بەدەســـت

هێزێكی دیكەوە بدات. محەمەد مەتینەر پەرلەمانتاری ئاك پارتیش دەڵێ ئەمـــە پیالنێكی ئەمەریكایی–ئیســـرائیلییە تاكو هاوشێوەی میســـر لەرێگەی رەخساندنی هەلێكی ناوخۆییەوە كۆتایی بەدەســـەاڵتی ئاك پارتی بهێنن. بەاڵم ئەو پێیوایە لەمیســـر هێشتا دەزگای ئەمنی و ســـەربازی تەمسیلی دەوڵەت بەتەمســـیلێك توانیـــان بۆیـــە زواوزو دەكات،

لەســـەر جاددە حكومەتی مورســـی هەڵدێرێنن. بـــەاڵم لەتوركیـــا ئەمەیـــان پێنەكـــراوە، چونكە دەزگا ئەمنـــی و ســـەربازییەكان خروانەتەژێر ركێفی قانونەوە. بۆیە هەوڵیانداوە بەهەماهەنگی بەشـــێك لەدەســـەاڵتی دادوەری و هێزەكانـــی پۆلیس ئەم سیناریۆیە بەئەنجام بگەیەنن. لەگەڵ ئەوەشدا سیناریۆی میسری لەتوركیا ئەنجامی نەبـــووە و راپرســـییەكانیش بـــاس لەوەدەكەن، رووداوەكانـــی گـــەزی پـــارك و 17 كانوونـــی یەكەم زیانی شـــێلگیری بەپێكهاتەی دەنگدەری ئاك پارتـــی نەگەیانـــدووە، بەپێچەوانەیشـــەوە

باس لەزیادكردنێكی چەند پۆینتی دەكرێت. رێژەی دەنگەكانی ئاك پارتی زیاددەكات

بەپێی ئەنجامی چەند دەزگایەكی راپرســــی، ئەگــــەر بێتو هــــەر ئەمڕۆ لەتوركیــــا هەڵبژاردن بكرێــــت، رێژەی دەنگەكانی ئاك پارتی ئاســــتی مامناوەنــــدی هەڵبژاردنــــە محەلییەكانی ســــاڵی 2009 و هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكانی ساڵی 2011 بەدەستدەهێنێتەوە. شایانی ئاماژەپێكردنە ئاك پارتی لەهەڵبژاردنی شــــارەوانییەكانی 2009دا رێــــژەی 38.4% كــــۆی دەنگەكانــــی توركیــــای

بەدەســــتهێنابوو. ئەگــــەر ئەنجامــــی راپرســــییە تازەكان بەگوێرەی ئــــەوە بپێوین، ئەوا رێژەی دەنگەكانــــی رووی لەزیادبوونێكــــی بەرچــــاوە. لەهەڵبژاردنە پەرلەمانیەكەی ساڵی 2011یشدا ئــــاك پارتــــی 49.9%ی كۆی دەنگەكانی گشــــت توركیــــای بەدەستخســــتبوو. عادل گــــوڕ دەڵێ هەرچی ئەنجامی راپرســــییەكانی ئەمساڵەیشە 43-45% پیشــــاندەدات. بۆیــــە ئەمەیش خاڵێكی مامناوەندییــــە لەنێــــوان هــــەردوو هەڵبژاردنــــی ئــــاك ئەمەیــــش بەپێــــی 2011داو 2009و پارتــــی دەنگێگــــی وا لەدەســــتنادات و لەچــــاو چەنــــد 2009 شــــارەوانی هەڵبژاردنەكانــــی

پۆینتێكیش دەنگەكانی زیاددەبێت. و دەڕوات لەســــەر زیاتــــری گــــوڕ عــــادل دەڵێــــت "ئاك پارتــــی لەهەڵبژاردنەكانی ســــاڵی تــــازەی شــــارەوانی 45 نزیكــــەی 2009دا ئەگــــەری ئەمجارەیــــش بــــۆ بەدەســــتهێنابوو. ئەوە هەیە لەهەندێك شــــوێن پاشەكشێ بكات، بــــەاڵم ئاكامــــی راپرســــییەكان پێماندەڵــــێ ئاك پارتــــی ژمارەی شــــارەوانییەكانی زیاددەكات". پســــپۆڕان لەم رۆژانەدا بــــاس لەوە دەكەن، كە

ئامانجــــی ئــــەو رایەاڵنــــەی ســــەربە جەماعەتی گولەنن، لەباڵوكردنەوەی كاســــێتە دەنگییەكان لەئەنجامــــی كاریگــــەری زەبــــری ئەوەبــــووە، هەڵبژاردنەكان بدەن. بەاڵم ئاكامی راپرســــی و نەبزگیرییەكانی ناو كۆمەڵگە ئەوە نیشاندەدات، كە ئاك پارتــــی بەتوندی بەرەو خۆكۆكردنەوە دەڕوات و ئازارەكانــــی پرۆســــەی 17 كانوونی یەكــــەم جێدەهێڵێت. فەهمی كۆرویــــش پێیوایە بەتایبەتــــی ئــــەم دە رۆژەی دوایــــی ئاپــــۆڕای جەمــــاوەری مەیدانەكان فرەبوونێك بەخۆیەوە دەبینێــــت. ئــــەو دەڵێــــت ئۆپەراســــیۆنەكانی 17 كانوونی یەكــــەم، ئاپۆڕای ســــەربە ئاك پارتی

زیاتر تۆكمەكردووە. چاودێران لەو باوەڕەدان، كە لەم هەڵبژاردنەدا شۆڕشێك لەئەنجامی دەنگەكاندا نایەتەكایەوە. عــــادل گوڕ دەڵێت "رەنگبێ رێژەیەك دەنگ لەم پارتی كەم بكات و لەو پارتیش زیاد بكات، بەاڵم پێناچێ هەڵدێرانی لێبكەوێتەوە. بۆیە ئەســــتەمە و تۆزێكیش خەیاڵپەرستییە باوەڕ بەوە بكەین لەرۆژی 31ی مارســــەوە چەند سەركردەیەك دەســــت لەپۆستەكانیان بكشــــێننەوە". بەقسەی ئــــەو چاودێرانــــە دەنگەكانــــی ئۆپۆزســــیۆنیش تاڕادەیەك گۆڕان بەخــــۆوە دەبینێت. بۆ نمونە پارتی كۆماری گــــەل ئەمجارە لەدەوری 26 – 27% دەنگــــەكان بەدەســــت دەهێنێــــت. ئەمەیش رێژەیەكی كەم پێشــــكەوتن نیشاندەدات، بەاڵم بەشی ئەوە ناكات خەیاڵ و پالنە سیاسییەكانی جەهەپــــە بەدیبهێنێــــت. هەروەهــــا پارتی بزاڤی نەتەوەپەرستیش بەرێژەی 14 16% دەنگەكانی تۆزێك زیاددەكات. ســــەرچاوەكانی راپرسیش دەڵێــــن لەئانادۆڵــــی ناوەڕاســــت بــــای مەهەپــــە هەڵــــدەكات، بــــەاڵم لەبەرئــــەوەی كاندیدەكانی مەهەپە لەشــــارە گەورەكاندا ناسراو نین، ئەوە

ئەم بایە دادەمركێنێتەوە. ســــەرچاوەكان ئاماژە بــــەوە دەكەن، كە لەم هەڵبژاردنانەدا بەدەپــــە بەخت رووی تێدەكات. بــــەاڵم گرفتــــی بەدەپــــە ئەوەیە لەكوردســــتان دیموكراســــییەوە و ئاشــــتی پارتــــی بەنــــاوی دەچێتە نــــاو دەنگدانەوە، لەخۆرئــــاوای توركیا واتە لەناوچە توركنشینەكانیش بەناوی "پارتی دیموكراسی گەالن" بەشــــداری هەڵبژاردنەكان دەكات، كــــە لەیەگگرتنــــی ژمارەیــــەك گروپ و كەسایەتی و نێوەندی چەپی توركی پێكهاتووە. ئــــەم ســــەرچاوانە دەڵێــــن پێوانــــی دەنگەكانــــی بەدەپــــە ئەســــتەمە، چونكــــە هێشــــتا نازانــــرێ ئەوســــەری و ئەمســــەر لەنێــــوان جیــــاوازی )كوردســــتان(و خۆرهــــەاڵت واتــــە توركیــــا، خۆرئاواكەیــــدا )توركیا( چەندە. لەگەڵ ئەمەیش گوڕ لەو باوەڕەدایــــە بەدەپە و هەدەپە پێكەوە 11-8% كــــۆی دەنگەكانی توركیا دەســــدەخەن. ئەمەیــــش بۆ بەدەپــــە و هەدەپە بــــە قەڵمبازێك

دەژمێردرێت.

24 ژماره 224 2014/3/29

سياسەت

ســــاڵی رابــــردوو كــــە لەالیــــەن رژێمــــی تارانــــەوە بەســــاڵی حەماســــەتی ئابووری و سیاســــی ناودەبــــرا، چــــوار وەرزەكــــەی بۆ خەڵكی رۆژهەاڵتی كوردســــتان بەرهەمێكی

ئەوتۆی بەدواوە نەبوو. لەبەهارەكەیــــدا، خەڵــــك ئومێــــدی هەبوو هاتنەســــەر و نــــەژاد ئەحمــــەدی نەمانــــی مایــــەی ببێتــــە روحانــــی حەســــەن كاری باشتربوونی دۆخی كارەساتباری ئابووری واڵت، هەرئەمــــەش بووە مایەی دڵخۆشــــی هەندێــــك لەكوردەكان و ئەوانــــی پاڵپێوەنایە ســــەر ســــندوقەكانی دەنگدان، ســــەرئەنجام دەنگەكانیشــــیان خســــتەپاڵ ئــــەو كاندیــــدە، كــــە وێــــڕای دانــــی بەڵێنــــی چاكســــازی، لــــە دروشــــمەكانیدا بانگەشــــەی بــــۆ بەدیهێنانی

"مافی ئەقوام و كەمینەكان" كردبوو.لەهاوینەكەیدا، پەڵەی گومان و دڕدۆنگی باڵی بەســــەر هیــــوای ئەو خەڵكانەدا كێشــــا، كــــە بۆ ماوەی زیاتر لە ســــێ دەیەیە متمانە دەســــەاڵت بــــەاڵم دەدەن، بەدەســــەاڵت متمانەیــــان پێ ناكات. لــــەرۆژی هەڵبژاردنی وەزیر و جێگرەكان، پاشــــان پارێزگارەكان،

كوردەكان هیچ پشكێكیان بەرنەكەوت.لەپاییزەكەیدا، لەســــێدارەدانی الیەنی كەم ســــێ كــــەس لەزیندانیانــــی سیاســــی كــــورد لەزیندانیانــــی دیكــــەش كەســــی چەنــــد و ناسیاســــی، یان دەرچوونی بڕیاری ســــزای لەســــێدارەدانی چەند زیندانیی سیاسی دیكە لەكــــوردەكان، ئەم قەناعەتــــەی الی زۆرێك لەكــــوردەكان دروســــتكرد، كە هیچ شــــتێك نەگــــۆڕاوە، هیواكان كــــەم رەنگتربوونەوە و دۆخــــی سیاســــی و كۆمەاڵیەتــــی داخراوتر

بوو. لەزســــتانەكەی، ســــووكبوونی گوشــــارە ئابوورییــــەكان كــــە بەهــــۆی گەمارۆ كانەوە قــــورس ببــــوون، وەك ناوچەكانــــی دیكــــەی ئێران كۆ مەڵێك لە كوردەكانیشــــی گەشــــبین شــــپرزەی دۆخــــی بەباشــــتربوونی كــــرد، ئابووریــــی واڵت، بــــەاڵم هەنگاونەنانی جدی لەالیــــەن روحانیەوە بــــۆ بەئەنجام گەیاندنی وادە و بەڵێنەكانی، هەرچی زیاترە هیواكانی

لەباربرد. رەوشی سیاسی

هــــاوكات لەگــــەڵ تۆزقاڵــــە كرانەوەیەكی لەكوردســــتان ئــــەوەی لەئێــــران، سیاســــی و بەردەوامبــــوون بــــوو، ســــەرنجڕاكێش

و ســــەركوتكاریی ماشــــێنی كاراتربوونــــی سیمای توندوتیژی دەسەاڵت بوو، وادەهاتە بەرچــــاو گوایە بەهۆی دژبــــەری یان رەنگە بەهــــۆی دابەشــــكارییەكەوە، الیەنێــــك لەنێو دەســــەاڵتداراندا ئەركی ئەوەی پێسپێردرابێ

چنگ و ددانی بۆ كوردەكان تیژ بكات.لەم گەمەیەدا برا باشــــەكە قســــەی خۆش دەكات و تەنها بەڵێن دەدات، برا خراپەكەش لەجیاتی قســــە، تەنها توندوتیــــژی دەنوێنێ، رەخنەگــــران دەكاتــــە زیندانــــەوە، تەنانــــەت كەسانی مەحكوم بەسێدارە تا ئاستی مەرگ داركاری دەكات و مامۆســــتاكان بەتاوانــــی

داواكردنی مووچە فەالقە دەكات.رۆژنامەوانــــە كوردەكانیــــش لــــەم دۆخە بێبــــەری نەبــــوون. دوو بــــرای رۆژنامەوان )مەسعود و خوســــرەو كوردپوور( بەدوای یەكتــــر، بــــە 9 ســــاڵ زینــــدان حوكــــم دران. عەدنان حەسەنپوور رۆژنامەوانی بەندكراو، دوای بەسەربردنی 8 ساڵ زیندانی بێئەوەی یــــەك رۆژ مۆڵەتــــی هەبــــێ، تەنیــــا بەتاوانی نووســــینی نامەیــــەك بــــۆ ســــەرۆك كۆمار بەمەودای هەزار و چەند سەد كیلۆمەترێك،

بۆ زیندانێكی دیكە دوورخرایەوە.بەرچــــاو ژمارەیەكــــی رابــــردوو ســــاڵی

ناسر مورادی

رۆژهەاڵتی كوردستان ساڵیكی تژی لە ترس و بێ هیوایی

ژماره 224 2014/3/29 25

دیمەنێكی پارێزگای كوردستان )شاری سنە(

رۆژهەاڵتــــی مەدەنــــی لەچاالكوانانــــی بەپێــــی دەســــتگیركران. كوردســــتان راپۆرتێكــــی ئەحمەد شــــەهید، تەنهــــا لەدوو مانگــــی رابــــردوودا النیكــــەم 50 چاالكوانی و مەدەنــــی چاالكوانــــی 28 شوناســــخواز، سیاســــی چاالكوانــــی 200 و فەرهەنگــــی دەســــتگیركراون، كــــە زۆربەیــــان بەتاوانــــی بوونــــی پەیوەندی بە حیزبــــە كوردیەكانەوە حوكــــم دراون. رێگەنەدان بە بەڕێوەچوونی كۆبوونــــەوەی بــــەرەی یەكگرتوی كورد، كە بەشێوەی یاسایی چاالكن، هەروەها تێكدانی ســــااڵنەی رێكخراوەكانــــی كۆبوونــــەوەی نموونــــەی ســــنە، لەشــــاری مامۆســــتایان

بەرچاوی بەردەوامبوونی ئەم رەوشەیە. رەوشی ئابووری

رێژەی بەرزی بێكاری و دۆخی نالەباری ئابووریــــی لەرۆژهەاڵتــــی كوردســــتان، ئەم بەشــــەی كردووە بەهەژارترینی ناوچەكان. ئابووریــــی دەكــــرێ بێبەشــــی بەردەوامــــی لــــەرووی هەندێــــك فاكتــــی وەك دیــــاردەی بێبەزەییانــــەی كوشــــتاری و كۆڵبەریــــی كۆڵبەران دەستنیشان بكرێ. تەنیا لەدۆخێكی دژوار دایــــە، كــــە مــــرۆڤ ئامــــادە دەبــــێ بۆ پاروەنانێك گیانی خۆی بخاتە مەترســــیەوە،

ئــــەم دۆخــــەش لەرۆژهەاڵتــــی كوردســــتان بەدیدەكرێ. بەپێی راپۆرتی ئەحمەد شەهید تەنیا لەســــاڵی رابردوودا 70 كۆڵبەری كورد بەهۆی تەقەی هێزەكانی ئێرانەوە كوژراون

و 68 كەسیش برینداربوونە.نەبوونــــی ژێرخانــــی بەهێــــزی ئابووری، هەاڵواردنــــی ســــەرمایەدانان، نەبوونــــی بێسنوور لەتەرخانكردنی داهاتی نەتەوەیی، زاڵبوونــــی دیــــد و روانگــــەی ئەمنی لەســــەر رۆژهەاڵتی كوردســــتان، نەبوونی بەرنامەی كاری هەلــــی پێكهێنانــــی بــــۆ درێژخایــــەن لــــەرووی دۆخــــی ئابوورییەوە بــــەردەوام، لەتایبەتمەندییــــە ســــەرەكیەكانی رۆژهەاڵتی كوردستانە. بەپێی ئامارە فەرمیەكان رێژەی بێكاریی لەســــاڵی رابردوو 12% بووە، بەاڵم پارێزگاری كوردستان )سنە( رایگەیاندووە،

كە رێژەی بێكاریی لەسەرووی 28%ە. بەپێـــی هەواڵنێرانی ناوخـــۆ، پارێزگاكانی ئیالم، كرماشان، ورمێ و كوردستان لەرووی دۆخی كارەوە لەخراپترین حاڵەت دان. بەپێی ئامارەكان، رۆژهەاڵتی كوردســـتان زیاتر لە 20 ملیۆن مینی دژەكەسی تێدایە، بەتێكرایی رۆژانە 2 كەس گیانیان لەدەســـت دەدەن، كە

نیوەیان منداڵن.

دۆخی فەرهەنگیساڵی رابردوو، دۆخی فەرهەنگی گۆڕانێكی ئەوتـــۆی بەخـــۆوە نەبینـــی. هیـــچ كرانەوەیەك لەئـــارادا نەبووە، رەوتی بەجێهێشـــتن و دابڕان و ئابووریـــی بارگـــرژی بەهـــۆی لەخوێنـــدن گیروگرفتە پێوەندیدارەكان بەمەسەلەی خوێندن بەزمانی دایكەوە، هەروا بەردەوام بوو. یەكێك لەوادەكانـــی حەســـەن روحانـــی بەڕێوەبردنی ئەســـڵی 15ی یاســـای بنەڕەتـــی بـــوو، كـــە بە

كردەوە هیچ هەنگاوێكی بۆ هەڵنەگرت.لەگـــەڵ هەڵســـوكەوتكردن چۆنیەتـــی چاالكوانانی مەزهەبی ســـوننە و یارســـانەكان هیـــچ گۆڕانێكـــی بەســـەردا نەهـــات. بەشـــێك لەچاالكوانانی مەزهەبی سوننە بەردەوام لەژێر هەڕەشەی حوكمی لەســـێدارەدانن، گوشار بۆ سەر یارســـانەكانیش بووە هۆی خۆسوتاندنی

چەند كەسێكیان.لەروانگەیەكی گشـــتیدا، ساڵی 2013 ساڵێكی ناخـــۆش بـــوو بـــۆ رۆژهەاڵتـــی كوردســـتان، هەرچەنـــدە ئومێـــد بە حكومەت و سیســـتەمی سیاســـی ئێـــران نەمـــاوە، بـــەاڵم هێشـــتا هیوا بـــە ژیانێكـــی باشـــتر و ئاســـۆیەكی روونتـــر زیندوویـــی بـــە كوردســـتان لەرۆژهەاڵتـــی

ماوەتەوە.

سياسەت

26 ژماره 224 2014/3/29

سياسەت

وشـــیار زێبـــاری ماوەیـــەك لەمەبـــەر لەرۆژنامەی حەیاتی لەندەنی دیمانەیەكی بیـــرەوەری چەندیـــن كرابـــوو، لەگەڵـــدا خۆی گێرایەوە، كە لەژیانی دیپلۆماســـیدا زێبـــاری لەقســـەكانی وەك بینیبـــووی، دەردەكەوت، قەزافی تا دواسات هاوسۆزی بۆ كـــورد مابوو، ئەمەیان لـــە لوتكەیەكی عەرەبی دەردەكەوێت، كە قەزافی باســـی عێراقی كـــردووە، بە داگیركراو وەســـفی كردووە، لەگـــەڵ ئەوەشـــدا لەوتارەكەیدا كوردەكانی جیاكردۆتـــەوە، زێباری باس لـــەوە دەكات، كـــە بەقەزافـــی وتـــووە تۆ ســـااڵنێكە پشـــتگیریمان دەكەیت، ئێســـتا بڕیـــاری قەزافـــی عێـــراق. نایەیتـــە بـــۆ یەكالكـــەرەوەی نـــەداوە، كـــە لەلوتكـــەی عەرەبـــی دێتە بەغدا یـــان نا، بەاڵم نەرمی نوانـــدووە، كەچـــی ژیان دەرفەتـــی پێنەدا

بێتە عێراق. لوتكەكە بێ قەزافی بوو.عەبدولناســـر و قەزافـــی تەنها ئەو دوو سەرۆكەی عەرەبی نیین، كە پەیوەندییان

بـــە كـــوردەوە هەبـــووە، بەڵكـــو چەندین ســـەرۆكی تر هەبوون، كە پەیوەندیان بە كـــوردەوە هەبووە، كە ئەگەر بە كورتیش بێـــت دەبێت بـــاس بكرێت، یەكێـــك لەوانە یاســـر عەرەفات و چەند ســـەركردەیەكی تری بـــەرەی رزگاریخوازی فەلەســـتینن، خاڵێـــك لەمێـــژووی چەكداریـــی كـــورددا جێـــگای ســـەرنجە، ئەویـــش ئەوەیـــە كە بەرەی رزگاریخوازی فەلەستین هاوكاری چەندین الیەن كوردی كردووە، بەتایبەتی

پەكەكە و چەپەكانی تری كورد.كتێبـــی لـــە بەدرەدیـــن ســـەاڵح بیروەرییەكانی بەوردی باسی هەڵوێستی یاسر عەرەفاتی لەســـەر مەسەلەی كورد كـــردووە، كە چـــۆن دۆســـتایەتی كوردی كردووە و بـــەرەی رزگاریخوازیش چۆن هـــاوكاری كوردانی كردووە، هەروەها لە دیمانەیەكـــی مێژووییدا هەڤـــاڵ ئەبوبەكر كە ســـەركردەیەكی دیاری پەكەكە بووە، پێشـــتر لەسڤیل باســـی لەو وردەكارییانە ســـەرەتاییەكانی شـــانە كـــە كـــردووە، پەكەكـــە لەالیـــەن بـــەرەی رزگاریخوازی

فەڵەســـەتینەوە داڵـــدەدراون و مەشـــقیان پێكراوە.

بەاڵم كەسێكی تر دەمێنێتە كە زۆربەی الیەنـــە كوردییەكانـــی بـــەدەوری خۆیـــدا كۆكردبۆوە، كە ســـەركردەیەكی ئاســـایی نەبـــووە، بەڵكو لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاســـت بوونـــی ئـــەو و سیاســـەتەكانی جێـــگای جەدەل بووە، ئەویش حافز ئەســـەد بووە. حزبە كوردییەكان بەدرێژایی هەشـــتاكان لەســـووریا گیرســـابوونەوە و زۆربـــەی ســـەركردەكانیان هامووشۆی سوریایان دەكـــرد، تەنانـــەت هـــاوكاری مـــاددی و ئەســـەد حافـــز لەرژێمـــی مەعنەوییـــان

وەردەگرت.یەكێـــك لـــەو حزبانـــەی پەیوەندییەكی تونـــدی بـــە حافـــز ئەســـەدەوە هەبـــووە، پەكەكـــە بوو، نزیكەی 13 ســـاڵ عەبدوڵاڵ ئۆجەالنـــی رێبـــەری پەكەكـــە لەســـوریا گیرســـابۆوە، لێـــرەدا تەركیزكردنە ســـەر پەكەكە لەبەرئەوەیە، كـــە پەكەكە نەوەك تەنها پەیوەندییەكەی لەگەڵ حافز ئەســـەد پەیوەندییەكی ئاساییی بووە، تەنها لەسەر

فەیسەڵ خەلیل

بەشی سێیەم و كۆتایی

حافز ئەسەد.. ئەو پیاوەی هەموو حزبە كوردییەكان بە دەوری خۆیدا كۆدەكردەوە

كورد و سەرۆكە عەرەبەكان

ژماره 224 2014/3/29 27

حافز ئەسەد بۆ مەرامی سیاسی خۆی پشتیوانی لە كوردەكانی توركیا و عێراق دەكرد، كوردەكانی سوریاش لەسەرەتایترین مافی هاواڵتیبوون بێبەش كردبوو

سياسەت

ئاســـتی دیپلۆماســـی نەوەســـتاوە، بەڵكو پەیوەندی ســـەربازییش بووە، گرنگترین بنكە سەربازییەكان و بارەگاكانی مەشق سەرپەرشـــتی پەكەكـــەوە لەالیـــەن كـــە دەكـــران، بـــە ئـــاگاداری حافـــز ئەســـەد

لەسوریا بوون.ئەمـــە ســـەرەڕای پەیوەنـــدی پتـــەوی حزبەكانی تری باشـــووری كوردستانیش لەگـــەڵ رژێمـــی حافـــز ئەســـەددا، لەوانە پەیوەندی پارتی دیموكراتی كوردســـتان لەگـــەڵ ســـوریا بەهێـــز بـــووە، یەكێتـــی لەســـوریا هـــەر نیشـــتمانی كوردســـتان دامەزراندنـــی خۆی راگەیانـــدوە، تەنانەت حزبـــی شـــیوعی عێراقیـــش، كە ئـــەوكات سكرتێرەكەی كورد بوو، پەیوەندی لەگەڵ

رژێمی حافز ئەسەد بەهێز بووە بۆ ئەوەی تەســـەوری ئەو پەیوەندییە بكەیـــن، كـــە حزبـــەكان لەگـــەڵ بنەماڵەی ئـــەو دەكرێـــت هەیانبـــووە، ئەســـەد پرســـەنامەیە بیـــر خۆمان بهێنینـــەوە، كە پێشـــتر لەكاتی كوژرانـــی زاواكەی حافز تاڵەبانییـــەوە جـــەالل لەالیـــەن ئەســـەد

ئاڕاســـتەی بنەماڵەی بەشـــار ئەسەد كرا، كە بووە هـــۆی رەخنەگرتن لـــە تاڵەبانی، كەچـــی پاســـاوی تاڵەبانی تەنهـــا ئەوەندە بوو، كە پەیوەندییەكی دۆســـتانەی لەگەڵ ئـــەو بنەماڵەیەدا هەیـــە، ئەگەرچی ئەمڕۆ ســـوریا لەژێر ســـایەی كوڕەكـــەی حافز ئەســـەد بەرەو كاولـــكاری دەچێت، بەاڵم هیچ الیەنێكی كوردی تائێســـتا نكۆڵی لەو پەیوەندییـــە مێژووییـــە نـــاكات، كە لەگەڵ رژێمـــی ئەســـەد هەیانبـــووە. تەنانەت لە بەدواداچوونێكی سڤیلدا دەركەوتووە، كە تائێســـتاش نوســـینگەی پەیوەندییەكانیان

لەگەڵ رژێمی ئەسەددا ماوە.بـــەاڵم دەبێـــت تێبینـــی ئـــەوە بكرێـــت، كـــە ئـــەو پەیوەندییـــەی لەنێـــوان كـــورد و قەزافیـــدا هەبـــووە، زۆرجیـــاواز بـــووە لەگەڵ ئـــەو پەیوەندییەی لەنێـــوان الیەنە كوردییـــەكان و حافز ئەســـەددا هەبووە، جیـــاوازی ســـەرەكی ئەوەیە كـــە قەزافی و زەق زۆر سیاســـی بەرژوەندییەكـــی دیـــاری نەبووە كاتێك پشـــتگیری لەكورد كـــردووە، ئەو لە كیشـــوەرێك و كورد لە

كیشوەرێكی تر بووە، بەاڵم هەرچی حافز ئەســـەدە ئەو واڵتـــەی كە ســـەرۆكایەتی كـــردووە، هاوســـنوور بـــووە لەگەڵ دوو واڵتی تـــر، كە ســـەرچاوەی گرنگی هێزە كوردییـــەكان بـــووە، ئەویـــش باكـــووری كوردســـتان و باشـــوورەكەیەتی. رژێمی ئەســـەد ســـااڵنێكی زۆر پەیوەندی لەگەڵ توركیـــا خـــراپ بـــوو، لەملمالنێـــدا بـــوو، ئەمـــەش وایدەكرد، حافز ئەســـەد پەكەكە وەك گوشارێك دژی توركیا بەكاربهێنێت. سەبارەت بەهێزەكانی باكووریش هەمان مەبەســـتی بووە، هەرچەندە حافز ئەسەد بەعســـی بـــووە، بـــەاڵم لەگەڵ دەســـەاڵت گرتنەدەســـتی سەدام حوســـێن لە عێراق، پەیوەندی ئەســـەد لەگەڵ عێراقی بەعسی خراپ بووە، بۆیەش كوردەكانی بەدەوری خۆیدا كۆكردۆتـــەوە، كاتێكیش دەزانرێت هـــەزاران كورد لە ســـوریا لەســـادەترین مافـــی هاواڵتیبوون بێبەش كراون، بۆمان دەردەكەوێت، كە دەبێت چەند ســـڵ لەوە بكەینـــەوە، كە حافز ئەســـەد بە "دۆســـتی

كورد" ناو ببەین.

28 ژماره 224 2014/3/29

"كارمن ماری مۆری" فریشتە رەشەكەی نازییەكان

سياسەت

28 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 29

كارمـــن ماری مـــۆری، یەكێكـــە لەو ژنە ســـیخوڕانەی مێژووییەكی سەیریان هەیە، دوو خەســـڵەتی ئـــەو ژنـــە وادەكات زۆر بەناوبانگ بێت و بە دڕندەترین ســـیخوڕی بناســـرێت، جیهـــان دووەمـــی جەنگـــی یەكەمیـــان ئەوەیـــە، كە ژنێكی زۆر شـــۆخ و شـــەنگ بـــووە، دووەمیـــش ئەوەیـــە كە زۆر دڕنـــدە بـــووە. دواجاریش هـــەر ئەو دڕندەییەی وایكردووە نازناوی " فریشتەی رەش"ی لێبنرێـــت. بەاڵم رەنگە پرســـیاری ئەوە بكرێت، كە ئەو ســـیخوڕ بووە، بۆچی ئەو نـــاوەی لێنراوە؟ كارمن لـــە قۆناغێكی كاری ســـیخوڕییدا پێویســـت دەكات، وەك فریشتە بێگوناهـ دەركەوێت، بەاڵم ئەمەیان زوو ئاشـــكرا دەبێـــت. دواتر ئـــەوە روون دەبێـتـــەوە، كە چ قۆناغێك بـــووە لە ژیانی

ئەو شۆخە سیخوڕە.كارمن لەساڵی 1906 لەدایك بووە، ئەو بە رەگەز سویســـرییە، لەسەرەتای جەنگی دووەمـــی جیهـــان لەالیـــەن پەیمانگەكانـــی ســـیخوریی نازییەكان پەروەردە دەكرێت، بـــۆ ئـــەوەی رەوانـــەی فەرەنســـا بكرێـــت. كاتێـــك ئەڵمانەكان نەمســـا داگیـــر دەكەن، بیـــر لەداگیركردنـــی فەرەنســـا دەكەنـــەوە، بەاڵم تۆزێك سڵ لەداگیركردنی دەكەنەوە و دەیانەوێـــت بـــە پالنێكی پتـــەو ئەو كارە ئەنجـــام بـــدەن. یەكێـــك لە ئاســـتەنگەكانی بەردەم هێرشـــكردنی نازییەكان بۆ ســـەر فەرەنسا، هێڵی ماجینۆیە، ئەو هێڵە لەدوای جەنگـــی یەكەمی جیهـــان بەچەند قۆناغێك دروستكراوە، مەبەستیش لە دروستكردنی لەهەوڵـــی فەرەنســـایە پاراســـتنی داگیركارییەكانی ئەڵمان، هێڵەكە لەباكووری فەرەنســـا كێشراوە، وەك سەنگەرێك وایە، كە جۆرەها تەكنیكی ئەندازەی ســـەربازی بۆ بەكارهاتووە. ئەڵمانەكان كاتێك بیریان لەهێرشـــكردن كردووە، زوو هەستیان بەو هێڵـــە كـــردووە، زانیارییەكانیـــش لەبارەی ئـــەو هێڵە ســـەربازییە نهێنی بـــوون، بۆیە دەبوایە هەوڵی ئاشـــكراكردنی بدەن، ئەوە بـــوو كارمن ماری مۆریان بـــۆ ئەو ئەركە

دەستنیشان كرد. چەنـــد تایبەتمەندییـــەك لەماری مۆری هەبوو، كە ســـەرنجی نازییەكانی بۆ خۆی راكێشابوو، یەكێك لەوانە جوانییەكەی بوو، دووەم زانینی چەندین زمان بوو، لەوانەش فەرەنســـی و ئینگلیزی. سیفەتی سێیەمیش نازییـــەكان خۆیان پێیانـــدا، ئەویش پێدانی

پارەیەكـــی زۆر و زەوەنـــد بـــوو، كـــە وەك دەوڵەمەندێك دەربكەوێت، ئەمە ســـەرەڕای

ئەوەی پێشتر تەواو مەشقی پێكرابوو.سیخوڕەكان كاتێكیان دەوێت تا لەواڵتێكی تـــر شـــوێنی خۆیان بكەنـــەوە، بـــەاڵم ماری مـــۆری ئـــەو قۆناغـــەی زوو بـــڕی، كچێكی جوانی دەوڵەمەند و بەڕەگەز سویسری زوو توانی شـــوێنی خۆی لەنـــاو پاریس بكاتەوە، ئەمە لەساڵی 1938 بوو، ئەركی سەرەكیشی ئەوەبـــوو، كە زانیاری لەبارەی هێڵی ماجینۆ بە نازییەكان بدات، ئەو زۆر سەركەوتووانە ئـــەو ماوەیە كارەكـــەی راپەڕاند، تاگەیشـــتە كۆتایـــی 1939، شـــەوێكیان مـــاری لەگـــەڵ دوو ئەفســـەری فەرەنســـی دەخواتەوە، زۆر ســـەرخۆش دەبێت و ئاگایی خۆی لەدەست دەدات، هەندێك شت دەڵێ كە وادەكات رۆژی دواتر لەالیەن فەرەنســـییەكانەوە دەســـتگیر بكرێت، دیارە پێشتر فەرەنسییەكان گومانیان لە كارمن كردووە، بەاڵم بەڵگەیەكی وەهایان لەبەردەســـت نەبـــووە، بـــەاڵم شـــەو كاتێك ماری ســـەرخۆش دەبێت، بێئـــەوەی بیەوێت خۆی كارئاسانی بۆ فەرەنسیەكان دەكات و گومانەكانیان دەكاتە راستی. كارمن لەالیەن فەرەنســـیەكانەوە بڕیاری لەســـێدارەدانی بۆ دەردەچێت، بەاڵم ئەو بڕیارە هێشتا جێبەجێ فەرەنســـایان ئەڵمانـــەكان كـــە نەكرابـــوو، خۆیـــان ئەڵمانـــەكان ئەوەبـــوو داگیركـــرد. لەقـــەرەی هێڵی ماجینۆ نـــەدا و بەرێگایەكی تر هێرشـــیان كرد. ماریان لە زیندان دەرهێنا و رەوانـــەی بەرلینیـــان كـــردەوە، ئەمـــە ئەو قۆناغەیـــە، كـــە تێیدا كارمن وەك فریشـــتەی

رەش دەناسرێت. دەمێـــك بـــوو نازییـــەكان گومانیـــان لـــە دیلەكانـــی شـــەڕ هەبـــوو، بۆیە دەیانویســـت

خەڵكانـــی خۆیـــان و ســـیخوڕەكانیان بخەنە زیندانەكانـــەوە بـــۆ ئـــەوەی زانیارییان لەناو زیندانـــەكان بـــۆ بێت، كارمـــن یەكێك دەبێت لەوانـــەی گوایە دیلی جەنگە رەوانەی زیندان دەكرێت. لـــەو ماوەیە لەزیندانی ژنان كارمن دەكەوێتە ئازاردانـــی زیندانییەكان، ئەوانیش بۆیان دەردەكەوێت، كە ئەوە دیلی راستەقینە نییە، بەڵكو نێردراوی نازییەكانە، بۆیە ناوی

بە "فریشتە رەشەكە" دەبەن. كاتێك دەســـەاڵتی نازییـــەكان دەڕوخێت، ماوەیـــەك كارمـــن ون دەبێـــت، دواتر خۆی بە ئینگلیزەكان ئاشـــنا دەكات و وەك دیلێك كە گوایە لەزیندانـــی نازییەكان بووە، بەڵێنی ئەوە بـــە ئینگلیـــزەكان دەدات لەدۆزینەوەی نازییـــەكان هاوكارییـــان بـــكات، كارمن ئەو كارەش دەكات، ماوەیەكـــی زۆر هـــاوكاری ئینگلیـــزەكان دەبێـــت، چەندیـــن بەرپرســـی

نازییەكان بەگرتن دەدات.كارمن كاتێك لەگەڵ ئینگلیزەكان كاردەكات ناوی خۆی گۆڕیوە و پەساپۆرتێكی ساختەی نـــاوی دەشـــزانێ هەڵگرتـــووە، فەرەنســـی راستەقینەی خۆی لەالیەن ئینگلیزەكان هەیە و بەدواشیدا دەگەڕێن، تا رۆژێك كیژۆڵەیەك كارمن دەبینـــی و بە هاواركـــردن رادەكات، ئینگلیـــزەكان ســـەیریان لـــە هەڵســـوكەوتی ئـــەو كیژۆڵەیە ســـوردەمێنێ، كیژەكە مۆری ئاشـــكرا دەكات و دەشـــڵێ ئەشـــكەنجەدانی زیندانـــی بیركەوتۆتـــە، كـــە لەسەردەســـتی كارمن تووشـــی هاتووە، بۆیـــە ئینگلیزەكان كارمن دەستگیردەكەن و دوای دادگاییكردن، بڕیاری لەســـێدارەدانی بۆ دەردەكەن، بەاڵم كارمـــن خۆی تەســـلیمی بڕیارەكـــەی ئەوان ناكات و لەزیندان دەمارەكانی خۆی دەبڕێت

و دەمرێت.

فەیسەڵ خەلیل

كارمەن ماری مۆری ژنە سیخوڕی نازییەكان

سياسەت

ژماره 224 2014/3/29 29

یداردن

ییكدگا

داتی

ەكان ل

مەكار

30 ژماره 224 2014/3/29

كوردستان.لــــە 26ی ئایــــاری 1976 شۆڕشــــی گــــواڵن بــــوو یەكێــــك جەوهــــەر كاك راگەیەنــــدرا، لەســــەركردە ســــەرەكیەكانی ئەم شۆڕشە. ئەو لەناوچەی بادینان بە "سەلیم" ناودەبرا، زۆرجار دەگوتــــرا ســــەلیم ســــۆرانی. بەم شــــێوەیە كاك جەوهــــەر یەكێــــك بــــوو لەرەمــــزە پیرۆزەكانی

شۆڕشی گواڵن.لەهەمان ســــاڵدا لەنزیكەی مانگــــی 7 یەكێتی نیشــــتیمانی كوردستان بەســــەرۆكایەتی جەالل هاتــــە پاشــــان دامــــەزرا، لەســــوریا تاڵەبانــــی كوردستان و لەناوچەكانی دەوروبەری قەندیل گیرسانەوە. هەروەها بزووتنەوەی سۆشیالیستی كوردستانیش دامەزرا و بەیەكەوە كاریان دەكرد. ئەو دوو هێزە بڕیاریاندا هێزێكی نزیكەی هەزار كەســــی، بەچەك و بێچەك بەرەو سنوورەكانی توركیــــا و عێراق بەڕێبخەن، واتە بۆ ناوچەكانی چاالكــــی ســــەركردایەتی كاتیــــی پارتــــی. لەوێ بەداخەوە شەڕێكی خوێناوی لەنێوان هێزەكانی پارتی و یەكێتیدا روویدا، بەدەیان خەڵك شەهید و برینداربوون و بەســــەدانیش كەوتنە دەســــت پێشــــمەرگەكانی پارتی. ئەمە ســــەرەتای شەڕی

براكوژی بوو.لــــەو رۆژگارەدا شــــەهید ســــامی بێگومــــان عەبدولڕەحمانیش لەوێ دەبێت، وەك بەرپرسی ســــەركردایەتی كاتیــــی. ناكۆكــــی و دوژمنداریی لەنێوان پارتــــی و یەكێتی قووڵ دەبێتەوە. بەاڵم بەداخــــەوە هێزەكــــەی یەكێتــــی لــــەم شــــەڕانەدا زیاتــــر خەتابــــار بوو، چونكــــە بــــێ رەزامەندی ســــەركردایەتی كاتیــــی چوونــــە ئــــەو ناوچانە و

شەڕانگێزییان پێوەدیار بوو.بــــوون بــــەردەوام الیەنــــە دوو ئــــەم جــــا لەخەباتكــــردن، كــــەم و زۆریش شــــەڕی ناوخۆ بــــەردەوام بوو، ئەوە بوو ســــەركردایەتی كاتیی بەئامادەبوونی كاك مەسعود بارزانی لەگوندی شادانە كۆبوونەوەیەكیان كرد، بڕیاری كۆنگرەی نۆیەمــــی پارتیاندا. لیژنەی ئامــــادەكاری كۆنگرە دیاریكــــرا. لیژنەكە لەمانگی 7ی 1979 دەســــتی بەكارەكانی خۆی كرد. بەر لەمانگی 11ی هەمان ساڵ كاری هەڵبژاردن و ئامادەكاری بۆ بەستنی كۆنگــــرە تەواوكــــرا. لــــە 1979/11/4 لەناوچەی تەرگەوەڕ لەئێران بەســــترا و 12 رۆژی خایاند، ســــەركردایەتی كاتیــــی زۆربــــەی زۆری خــــۆی

بیرەوەری ئەمجارەم تایبەتە بە شۆڕەسواری هەمیشە زیندوو كاك )جەوهەر نامیق سالم(.

ئــــەم كەڵەپیــــاوە لەســــاڵی 1946 لــــە گونــــدی "بەرلــــوت"ی گەرمیــــان لەدایكبــــووە. خوێندنــــی ســــەرەتایی لەگونــــدی بەرلــــوت و ناوەنــــدی و ســــاڵی خوێنــــدووە. لەبەغــــدا دواناوەندیشــــی 1967 بەدواوە لەبەغدا لەزانكۆی موستەنســــڕیە كۆلیژی ئابووریی تەواوكردووە. لەو ســــااڵنەی خوێندنیشــــیدا وەك ئەندامــــی یەكێتــــی قوتابیان پاشــــانیش نوانــــدووە، كوردایەتــــی چاالكــــی

لەرێكخستنەكانی پارتیدا.ســــاڵی 1972 ئاشــــنایەتیم لەگەڵــــدا پەیداكرد، كاتێــــك ئــــەو لەمەكتەبی سیاســــیدا یاریدەدەری بەڕێوەبــــەری ئیــــدارە بــــوو. ســــاڵی 1974 كــــە شــــۆڕش دەســــتیپێكردەوە، كاك جەوهەر بووە ئەندامــــی كارگێــــڕی لقی 3 و رۆڵــــی چاالكانەی

هەبوو، هەموو هەڤااڵن لێی رازی بوون.كــــە كۆلێــــژی تەواوكرد، گەڕایــــەوە مەكتەبی سیاسی پارتی و لەوێ كاری پێدرا. ساڵی 1972 بووە ئەندامی بەشی ئیدارەی مەكتەبی سیاسی و ساڵی 1973 كرایە ئەندامی كارگێڕی لقی 3، تا شەڕ دەســــتیپێكردەوە. دوای نسكۆی شۆڕشی ئەیلــــول، كاك جەوهــــەر، وەك زۆر لەهەڤــــاڵ و سەركردە و پێشمەرگەكان رووی لەئێران كرد.

لەئێــــران ســــەركردایەتیەكی كاتیــــی بەنــــاوی سەركردایەتی كاتیی پارتی دیوكراتی كوردستان دامەزرێنــــدرا، لەهەندێــــك كادیــــری الوی پارتی پێكهاتبــــوو، لەگەڵ هەندێك ئەندامانی پێشــــووی ســــەركردایەتی. كاك جەوهــــەر یەكێك بوو لەو كادیرە الوانــــەی لەســــەركردایەتی كاتیی رۆڵی

هەبوو.ســــاڵی 1975 كاتێــــك كاك جەوهــــەر لەگــــەڵ چەند هەڤاڵێكی تردا دەیانویست بچنە دەرەوەی ئێــــران، بــــۆ ئەوروپــــا و ئەمریكا و جێــــگای تر، عــــارف و رەزا محەمــــەد وەك هەڤاڵەكانــــی، تەیفور، لەالیەن )ســــاواك(ی ئێران نزیكەی دوو مانگ دەســــتگیركران، پاشــــان ئازادكران. ئینجا روویان لەئەوروپا كرد و هەریەكەیان لەواڵتێك

جێگیربوون، وەك نەمسا و سوید و ئەمریكا.دواتــــر كاك جەوهــــەر و چەنــــد هەڤاڵێكی تر لەدەرەوە و لەئێران روویان كردە كوردســــتان، بەتایبــــەت لەناوچەكانی سەرســــنووری توركیا تــــری ناوچەكانــــی بــــۆ پاشــــانیش عێــــراق، و

گێڕانەوەبۆ

لەبیرنەكردن

جەوهەر نامیق سالم

محەمەد مەال قادر

سياسەت

30 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 31

سياسەت

جەوهەر نامێق لەكاتی ئامادەبوونی لە ئاهەنگێك لە شەقاڵوە

نەپااڵوت و كۆنگرەیان جێهێشــــت، یەكێك لەوان كاك جەوهەر بوو. ئەوان كە ژمارەیان 12 كەس دەبوون، هەموویان لــــەدەرەوە بوون، لەدواییدا پارتی گەلی دیموكراتی كوردستانیان دامەزراند. كاك جەوهەر بووە ئەندامی مەكتەبی سیاســــی ئەو حزبە. دوای یەك دوو ساڵ وازی لەو حزبە

هێنا و هەر لەسوید بۆ خۆی كاری دەكرد.ماوەیــــەك بــــەر لەكۆنگرەی دەیەمــــی پارتی، پەیوەنــــدی بەپارتیــــەوە كــــردەوە و جارێكی تر پێش كۆنگرەی دەیەم هاتەوە بارەگای مەكتەبی سیاسی لەراژان. دواتر لەكاتی كۆنگرەی پارتی لەمانگــــی 12ی ســــاڵی 1990 ئامادەبــــوو و بــــە چەپڵەڕێــــزان پێشــــوازی لێكرا. لــــەو كۆنگرەیەدا بەدەنگێكــــی باش بەئەندامــــی كۆمیتەی ناوەندی هەڵبژێردرا و لەدواییشدا بووە ئەندامی مەكتەبی

سیاسی. لــــە كوردســــتان خەڵكــــی راپەڕینــــی دوای مەبەســــتی بــــۆ جەوهــــەر كاك 1991/3/5چارەســــەر لەدەرەوەی كوردســــتان بوو، دوای ماوەیەكی كەم گەڕایەوە و لەبەرەی كوردستانی لەهەمان ســــاڵدا بڕیاری هەڵبژاردنی پەرلەمانی 1992/5/19 لــــە ئەوەبــــوو درا. كوردســــتان لیســــتێكی چەنــــد و ئەنجامــــدرا هەڵبــــژاردن حزبەكانــــی كوردســــتان بەشــــداربوون. پارتــــی 45% و یەكێتی 43%ی دەنگەكانیان بەدەســــتهێنا، دەنگــــی لیســــتەكانی تریــــش بەســــەر پارتــــی و یەكێتیدا دابەشــــكرایەوە، چونكە ســــەركەوتنیان بەدەستنەهێنا. پارتی بوو بە 51% و یەكێتی بوو بە 49%. ئەوەبوو لە 1992/6/4 رێكەوتنی فیفتی

بەفیفتی هاتەكایەوە.پەرلەمــــان كۆبوونــــەوەی ســــاڵ هەمــــان بەســــەرۆكایەتی بەتەمەنتریــــن ئەندام بەســــترا، پاشــــان كاك جەوهــــەر بەرێكەوتنــــی هەردووال بووە ســــەرۆكی یەكەمی پەرلەمانی كوردستان، ســــەرۆكی حكومەتیش بۆ یەكێتی بوو، كە كاك

د. فوئاد مەعسوم بوو. پێش هەڵبژاردن كاك جەوهەر وەك نوێنەری مەكتەبی سیاســــی و سەرپەرشــــتیاری لقی 3ی پارتی لەناوچەی كەركوك كاری دەكرد و رۆڵی چاالكــــی هەبــــوو. لەدواییــــدا گەڕایــــەوە و بووە سەرۆكی پەرلەمان. بۆ مێژوو دەڵێم رۆڵی كاك جەوهەر لەپەرلەمانی كوردســــتاندا زۆر چاالك و مەبدەئــــی بــــوو، چونكــــە مــــن ماوەیەكی كەم ئەندامــــی پەرلەمان بووم، دواتر بوومە وەزیری

ئەوقاف و كاروباری ئاینی.من لەكاك جەوهــــەر نزیك بووم، ماڵەكانمان لەیەكترەوە نزیك بوو، هاتوچۆی خێزانیشــــمان هەبوو. كاتێك لەســــاڵی 1999 كرامە بەرپرســــی لقی 1، لەســــاڵی 2001 وەك سكرتێری مەكتەبی سیاســــی هاتــــە ســــنوری لقــــی 1 و ســــەردانی كارگێڕیــــی لقی كرد، كۆبوونەوەیەكی گشــــتی و كۆڕێكی بــــۆ كادیرانی پارتــــی ئەنجامدا، پێكەوە

چوینە زیارەتی اللش. لەنێــــوان ســــااڵنی 1993-2000 جگەلــــەوەی ســــەرۆكی پەرلەمــــان بوو، بەرپرســــی مەكتەبی ناوەندی دیراســــاتی پارتیش بــــوو. هەروەها كە شەڕی ناوخۆی نێوان یەكێتی و پارتی جارێكی تــــر لەســــاڵی 1994 ســــەریهەڵدایەوە، بۆ ماوەی پەرلەمانتارانــــی هەمــــوو كوتلــــەكان 100 رۆژ لەبــــارەگای پەرلەمانی كوردســــتان مانیانگرت، پاشــــان پەرلەمان بوو بە دووبەشەوە، هەردوو كوتلەكە جیابوونەوە و كاری پەرلەمان راگیرا.

ســــاڵی 2000 كاك جەوهەر كرایە سكرتێری مەكتەبی سیاسی، بەراستی زۆر چاالكانە كاری دەكــــرد، هــــەروەك لەوتوێــــژی نێــــوان پارتی و یەكێتیشدا رۆڵی چاالكی هەبوو. بەاڵم بەداخەوە دوای رزگاركردنی عێراق لەساڵی 2003 دەستی لەكاركێشایەوە، لەبەر هەندێك هۆكاری ناوخۆی حزب. لەكۆبوونەوەكانی مەكتەبی سیاسی زۆر باســــدەكرا، كە هــــەوڵ بدرێت بگەڕێتەوە ســــەر

كاری حزبایەتــــی، یەك دوو جار كاك نێچیرڤان بارزانــــی هەوڵــــی گەڕانەوەیــــدا و جارێــــك هاتە نــــاو كۆبوونــــەوەی كۆمیتــــەی ناوەنــــدی، بەاڵم دواتــــر نەگەڕایەوە. دووجــــاری تریش بڕیاردرا شاندێكی پارتی بچنە الی، جارێكیان من و كاك موحســــین دزەیی و فەریق عەلــــی بووین، زۆر هەوڵماندا، بێسوود بوو. جارێكی تریش نزیكەی دوو ساڵی پێچوو، كاك فازڵ میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسی و من و كاك مەسرور بارزانی چووینــــەالی، هەر بێســــوود بوو، بەم شــــێوەیە

دوور لەپارتی بەردەوام بوو.بەهەرحاڵ ئەمە بێ هۆ نەبوو، لەم دواییانەشدا لەهەندێــــك دیــــدار و نوســــیندا وان نیشــــاندەدا، كــــە بەتەواوەتــــی وازی لەپارتی هێنــــاوە. بەاڵم لەنوســــینەكانیدا هــــۆكاری كشــــانەوەی لەپارتی

نیشان نەدەدا.دووچــــاری نەخایانــــد زۆری بەداخــــەوە نەخۆشــــیەكی كتوپــــڕ هــــات، زۆری پێنەچــــوو -21 لەشــــەوی ســــوید لەنەخۆشــــخانەیەكی 2011/3/22 كۆچــــی دوایــــی كــــرد و تەرمەكەی هێنرایــــەوە كوردســــتان، لەفڕۆكەخانەی هەولێر خەڵكێكی زۆر و زۆربەی ســــەركردایەتی پارتی و الیەنەكانــــی تریــــش ئامادەبــــوون، بەمارشــــی لەپەرلەمانیــــش لێكــــرا. پێشــــوازی ســــەربازی بەشێوەیەكی شكۆدار مەراسیمی بۆ ئەنجامدرا. لەدواییــــدا لەزێدی خۆی لەگونــــدی "بەرلوت"ی ســــەر بەقەزای كەالر بەمەراســــیمێكی شكۆدار

نێژرا.لەكۆتاییدا دەڵێم ئەو مرۆڤە كەســــێكی پاك و خاوێــــن و چاالك و رۆشــــنبیر و هۆشــــیار بوو، هیچ جۆرە لەكەیەكی ناشــــیرینی لەسەر نەبووە و لێی روونەداوە، نمونەی رەوشــــتی بەرزبوو. دروود لەگیانــــی پاكی ئــــەو كەڵەپیاوە و هەموو شــــەهیدانی كوردستان و ســــەروەریان بارزانی

نەمر.

32 ژماره 224 2014/3/29

سياسەت

گوتی خیانەتم كرد...بەاڵم بەشداریم لە ئەنفال نەكرد!!

الپەڕە 6 ئاماژەیان پێداوە. ئــــەو بەشــــداریكردنی بــــە ســــەبارەت فەوجــــە لە شــــااڵوە بەدناوەكانــــی ئەنفالی )ش3/ ژمــــارە نووســــراوی )5،6،7(دا، ق11365/3( لــــە رێكخــــراوی هەواڵگــــری باكوور بۆ هۆبەی ســــێی ئیستیخبارات بە رێكەوتی )1988/6/28( نێردراوە، ئاماژەی بەوەكــــردووە، كە لــــە رۆژی 1988/6/21 هێزێك بــــە فەرماندەیی هێزەكانی دوو كە پێكهاتبوو لە )سریەیەكی تانك، سریەیەكی زرێپــــۆش، ســــریەیەكی كۆماندۆی ســــەر ســــریەی یــــەك، فەیلەقــــی بەبــــارەگای مورەتەبی/6، فەوجە خەفیفەكانی 85، 90، ،261 ،241 ،210 ،162 ،138 ،135 ،93 ،92لەگــــەڵ شــــەڕكەرەكانی محەمــــەد ســــادق شوانی(، هێرشــــیان كردۆتە سەر دەشتی كۆیە و ناو شاری كۆیە )سی دی كەیسی دادگاییكردنی تاوانبارانی ئەنفال، لەبەشی

بیست و دوو، الپەڕە 5144(.قاســــم ئاغــــای فــــارس كۆیی ســــەرۆك جاش وەك كەواســــوری بەرلەشــــكەر بۆ رۆژنامەی هاوكاری ژمارە )972(، رۆژی پێنجشــــەممە، رێكەوتــــی 1988/5/5 بــــەم شــــێوەیە دەدوێ "ئێمە هەرچ فەرمانێكمان بــــێ بەجێمانهێنــــاوە ســــپێردرابێ پــــێ دواكەوتــــن، دوا فەرمانیــــش ئەوەبــــوو كە بەشــــداری شــــەڕی ئەنفالمــــان كــــرد بــــۆ خومەینــــی، بەكرێگیراوەكانــــی راونانــــی جەنگاوەرانمان بەشــــداریی پاككردنەوەی گوندەكانــــی )چۆغماغ، یاخســــەمەر، چیای

ئاسنگەران و گاپیلۆن (یان كرد .لــــەدوای كــــۆڕەوی ســــاڵی )1991(، لە پێشــــوازییەكی ســــەدامی دیكتاتــــۆردا لــــە كۆمەڵێــــك ســــەرۆك جاشــــی كــــورد، كە یەكێكیــــان قاســــم ئاغــــا بوو، بە ســــەدامی گووت "گەورەم من بە فەرماندەی فەیلەق

جاش و موستەشــــاری بەعس )قاســــم فــــارس تاهیــــر مســــتەفا ئاغــــا(ی كۆیــــە، ناســــراو بە )قاسمە كۆر( لە چاوپێكەوتنی لــــە بەشــــداریكردنی كەناڵیNRT، حاشــــا لــــە شــــااڵوەكانی ئەنفــــال دەكات و دەڵێت "بەشداریم لە ئەنفال نەكردوە، كێ بەڵگەی هەیە با بیخاتەڕوو". منیش دەڵێم فەرموو

ئەوە بەڵگە:باڵوكــــراوە و بەڵگەنامــــە بەپێــــی فەرمییەكانــــی رژێمــــی بەعس، قاســــم ئاغا فارس موستەشاری فەوجی )85(ی جاشە ســــووكەكان و ئەندامی مەجلیسی وەتەنی عێراقــــی بەشــــداری شــــااڵوەكانی ئەنفالی )1+2+4+5+6+7( كــــردووە. ســــەبارەت بە بەشــــداریكردنی فەوجی قاسم ئاغای كۆیە لەهەریــــەك لە شــــااڵوی ئەنفالەكانــــی 1 و2 )رۆژنامەی ئەلســــەورە(، ژمارە )6536(ی رۆژی یەكشەممە، رێكەوتی 1988/4/17 و )رۆژنامــــەی ئەلجمهوریە( ژمارە )6777(ی رۆژی سێشەممە، رێكەوتی 1988/4/5، لە

)لیوا روكن عەلی محەمەد شەالل(م گووت بە كیمیاوی لە رانیە و چوارقوڕنە و پشدەر بدات، یان ســــارۆخەكان بداتە من و خۆم بــــە كیمیاوی لێیان بدەم، بەاڵم فەرماندەی فەیلەق بەقســــەی نەكردم، ئەوەبوو دواتر شــــارەكانی ســــلێمانی، هەولێــــر، دهۆك و كەركــــوك كەوتــــە دەســــت ئاژاوەچــــی و تێكدەران و ئێمەش ناوچەكەمان چۆڵكرد". هەروەها قاســــم ئاغای كۆیی، فەرماندەی فەوجی )85(ی فەوجە خەفیفەكان، لەالیەن ئێــــراق(ەوە، تاوانەكانــــی بــــااڵی )دادگای بەتۆمەتی بەشــــداریكردنی لە شااڵوەكانی ئەنفال، فەرمانی دەستگیركردنی دەرچووە و نــــاوی لە لیســــتی داواكــــراوەكان ژمارە )115(یــــە، لە رۆژنامــــەی جەماوەر ژمارە بــــاڵو 2007\8\20 رێكەوتــــی لــــە )237(

كراوەتەوە.قاســــم فارس تاهیر كۆیــــی، لەراپەرینی ســــاڵی 1991 ئامادەنەبوو وەك بەشــــێك لەهەڵمەتەكانــــی جاشــــەكان لەســــەرۆك راپەریــــن لــــەدژی دامودەزگاكانی بەعس بەشــــداربێت، راپەڕیــــو خەڵكــــی لەگــــەڵ لەگەڵ هەندێــــك لەهاوپیشــــەكانی رژێمی و بەجێنەهێشــــت رووخاویــــان بەعســــی تاوەكــــو 2003/4/9 خزمەتــــی بەعــــس و عروبــــەی ســــەدامی كرد. ئێســــتاش خۆی بــــە پێشــــمەرگە دەزانێــــت و خەڵكیــــش بە جاســــوس و بەكرێگیراو و بە ســــەدامیش دەڵێــــت "ســــید الرئیس" بــــە رەحمەت بێت. هەروەهــــا لــــە بــــارەی خیانەتكردنــــی لــــە كورد، ئەو مستەشــــارە دەڵێ "ســــەرەتا بە خیانەتــــم نەدەزانی، بەاڵم لــــە ئاخیری كە لەحەدد دەرچوو و شیرازەی پچڕا، زانیم

خیانەتە".پرســــی لــــە لێكۆڵــــەر و نوســــەر *

جینۆسایدی گەلی كوردستان

عەدالەت عومەر*

بەڵگەكانی خیانەت و بەشداریكردنی قاسمە كۆر لە هەڵمەتەكانی ئەنفال

ژماره 224 2014/3/29 33

نــــاوخــــــــــۆ

هەندێك لەكەسوكاری مندااڵنی ئۆتیزم بایكۆتی یادەكە دەكەن

لە رۆژی جیهانی ئۆتیزم

34 ژماره 224 2014/3/29

سەنتەری ئەستەنبۆڵ بۆ فەقەڕات و جومگەكان لە ناو نەخۆشخانەی سەردەممركز اسطنبول للفقرات و المفاصل في مستشفى سردم

سؤال: كيف تعرف مركز اسطنبول لفقرات و والمفاصل؟دكتؤر اونور س���رحان: نحن مركز اس���طنبول للفقرات والمفاصل من قبل الدكتؤر االتراك ) دكتو راونور سرهان و دكتور دروك كوران ( التى لة خدمة عشرين سنة فى تركيا وثالث سنوات فى اربيل ونحن الكادر التى نعطيكم التش���خيص التام والمعالجة التامة وخالل شهرين تاسس هدا المركز اسطنبول للفقرات والمفاصل للخدمة امراضات فى مستشفى )سردم االهلى( وفى هدا المركز يوجد كل المستزمات االزمة للفحص المريض من كل النواحى الطبية ويتواجد ابضا كل التحليل واالمثات اللزمة للتشخيصى المريض والداعى للمريض

ان يدهب الى غير مكان آلجراء الفحوصات آلنها كلة يتواجد داخل المشفى .سؤال : فى هده المركز يجدى اي عمليات ؟

دكتؤر اونور س���رهان: نحن في بداية تأكد على عملي���ة ناظورية للظهر بدون الجراحة وهدا أول كادر التى يجدى هدا العملية ويجدى ايضا جميع العملية المفاصل وأي ش���غله يخص الفقرات من األول الفقرة العقبة ألخ���رى فق���رة العظمية وأيضا يجدي عملية أنحناء الظهر وخلح المفص���ل الورك الوالدية الركبة والكثف ويجرى أيضا جميع العمليات التي يخص العظام اى الكسر أو عدم تلحم بالعظم أو التحلم التي متلحم بشكل

غير صح .سؤال " كيف هي نسبة هده عمليات؟

دكت���ؤر دوروك كوران: لحد اليوم العمليات التي أجد يناه لدينا نس���بة %99بامئ���ة وفي جميع العمليات امراضات التي اليعانن من غير مرض يوم بعد العملية له أمكانية الحركة وأمشي واحدة ثالثة أيام يبقى نحن

مراقبة الدكتوره وبعد يدهب للبيت بدون األلم

دكتور اونور سرهان / ماجستر فى أمراض الفقرات والمفاصلدكنور دوروك كوران/ / ماجستر فى أمراض الفقرات والمفاصل

ريكالم

ژماره 224 2014/3/29 35

ريكالم

36 ژماره 224 2014/3/29

زۆرتری���ن رێ���ژه ی فرۆش���تنی كااڵ ئامانجی ه���ه ر كۆمپانیایه كی بازرگانیی���ه ن له م باره یه وه فیراس باربیر ده ڵێ: من ناتوانم به ژماره ژماره ی فرۆش���تنی ئۆتۆمبێله كان دیاری بك���ه م، به اڵم وه كۆ رێژه ی فرۆشتن له ئاست ئاواته كانی ئێمه یه و پێمانوایه جاگوار و الندرۆڤه ر دواڕۆژێكی باش���یان ده بێت له هه رێمی كوردستان و عێراق ئه مه ش ده بێته هۆی به رفراوانتر بوونی ئه م دوو كۆمپانیایه ، ئێمه یه كه م جار له هه ولێر لقی خۆم���ان كرده وه و ئۆتۆمبێله كانمان دیاریكراو بوون، به اڵم له دوای كردنه وه ی لقی سلێمانی رێژه ی فرۆشتن به بڕی نزیكه ی 25% زیادی كرد و ده بینین كڕیارانی ئه م دوو ئۆتۆمبێله رۆژ دوای رۆژ له زیادبووندان به جۆرێك ئێستا بازاڕی هه رێمی كوردستان خه ریكه ركابه رێت���ی له گه ڵ دوبه ی ده كات و دڵنیام ئه گ���ه ر لقمان له به غدا بكه ینه وه ده توانین ركاربه رێتی دوبه ی بكه ین ئه مه ش ده ستكه وتێكی گرنگه ئه گ���ه ر عێراق بتوانێت ركابه ریتی دوب���ه ی بكات كه یه كه مه له س���ه ر ئاس���تی عێراق، ئه ركی ئێمه ئه وه یه كه وا له كڕیاره كانمان بكه ین بزانن ش���تێكی نوێ و جیاوازیان كڕیوه و هه ر ش���تێكی نوێ پێشكه ش بكه ین یان ئۆفه رێكی نوێمان هه بێت كڕیارانمان بانگهێشت ده كه ین بۆ بینینی و تاقییان بكاته وه ، به گشتی سوپرایسی زۆرمان

ده بێت.فیراس ئه وه ش���ی راگه یاند كه ئێس���تا كۆمپانیاكه یان ئۆتۆمبێله كۆنه كان ل���ه كڕیاران وه رده گرێته وه و ل���ه به رامبه ردا ئۆتۆمبێلێكی مۆدێل نوێیان پێ ده دات له جۆری جاگوار و الندرۆڤه ر، چونكه ئێستا خه ریكی كردنه وه ی دوو پیش���انگای ئۆتۆمبێل���ه مۆدێل كۆنه كانی جاگ���وار و الندرۆڤه رن له هه ولێر و س���لێمانی ك���ه وه ك ئۆتۆمبێلی

به كارهاتوو ده یفرۆشن

فی���راس باربیر به ڕێوه به ری نێوده وڵه تێ بازاڕ كردن له كۆمپانیای س���ه ردار ده ڵێ: كۆمپانیای س���ه ردار تاكه بری���كاری هه ردوو جۆری ئۆتۆمبێلی جاگوار و الندرۆڤه ره ، ئێمه ته نیا كۆمپانیایه كی فرۆشتنی ئۆتۆمبێ���ل نی���ن له هه ولێر و س���لێمانی و په نا به خ���وا له كۆتایی ئه م س���اڵ له ده���ۆك و به غداش لقی تایبه ت���ی خۆمان ده كه ینه وه ، به ڵكو له بنكه ی چاككردن���ه وه ی ئۆتۆمبێله كان كار چاككردنه وه ش ئه نج���ام ده ده ی���ن و خزمه تگوزارییه پێویس���ته كان پێش���كه ش به كڕی���اران ده كه ین، ل���ه هه مان كاتدا گره نتی ئۆتۆمبێلیش���مان هه یه )بۆ ه���ه ر ئۆتۆمبێلێك گره نتی دوو س���اڵ هه یه (،واته ئێمه هه موو خزمه تگوزارییه كانی پێش���كه ش به كڕیارانی خۆمان ده كه م ته نانه ت بۆدی ش���ۆپ كه بۆیه كردنی كردنی ئۆتۆمبێل ده گرێته وه، له هه مان كاتدا ئۆفه ری تایبه تیشمان هه یه بۆ نموونه ئێستا ئۆفه رێكمان هه یه بۆ ئۆتۆمبێله كانی مۆدێلی 2013 كه گره نتی 3 ساڵ و چاككردنه وه ی به خۆڕایی له گه ڵدایه ، هه روه ها ده مه وێ ئه وش بڵێم كه ئێس���تا ئێمه له گ���ه ڵ دوو بانك هه ماهه نگی ده كه ین كه ئاس���انكاریمان بۆ ده كه ن

ئه وه ی كڕیاران بتوانن له رێگای ئه م بانكانه 30%ی پاره كه بده ن.س���ه باره ت ب���ه چاككردن���ه وه ی ئۆتۆمبێل���ه كان ده ڵ���ێ: هه موو ئۆتۆمبێلێ���ك دوای ئ���ه وه ی م���اوه ی 30 هه زار كیلۆمه ت���ر ده بڕێت پێویس���ته به چاككردنه وه ده بێت كه ئه ویش له الی ئێمه به باشترین ش���ێوه و س���تانداردی جیهانی هه ی���ه كه لوپه ل���ه یه ده گه كانیش له سه رچاوه ی سه ره كی و به پێی ستانداری جیهانی و ناسراوی جاگوار و الندرۆڤه ر بۆمان دێت، چونكه ئێمه بریكار و هه ڵگری ناوی جاگوار و الندرۆڤه ری به ریتانی جیهانین ، به اڵم له هه مان كاتدا چاككردنه وه

تێچوو و خه رجی تایبه تی هه یه .

سه ردار گروپ

ژماره 224 2014/3/29 37

38 ژماره 224 2014/3/29

رۆژی دووەمی مانگی نیســـانی هەموو ســـاڵێك وەك رۆژی جیهانی هۆشـــیاری ئۆتێـــزم دیاریكـــراوە، بەم بۆنەیەشـــەوە ماوەی چەند ساڵێكە لەهەرێمی كوردستان بەچاالكـــی جۆراوجـــۆر رێـــز لـــەو رۆژە دەگـــرن، بەاڵم بەشـــێك لەرێكخراوەكانی بواری ئۆتیزم بەنیازن لەمســـاڵدا بایكۆتی هیـــچ چاالكییـــەك و بكـــەن ئـــەو رۆژە ئەنجام نەدەن، چونكـــە حكومەتی هەرێم ئـــەو بەڵێنانـــەی جێبەجێ نەكـــردووە، كە لەچەند ساڵی رابردوودا پێیداون، بەشێك لەچاالكوانانـــی بوارەكـــەش پێیانوایە ئەو گرنگینەدانـــە مندااڵنی توشـــبووی ئۆتیزم و كەسوكارەكانیانی رووبەڕووی گرفتی

دەروونی كردۆتەوە.كوڕە شەش سااڵنەكەی ئومێد حوسێن كە ناوی ئەلەندە نەخۆشی ئۆتیزمی هەیە، قســـەناكات و تێكەڵـــی هیچ كـــەس نابێت، و گۆشـــەگیربوون باوكیشـــی و دایـــك دووچاری بـــاری دەروونی خراپ بوونە، چونكـــە ناتوانن تێكەڵی هیـــچ كەس بن و

سەردانی هیچ كەسێك ناكەن."خۆزگـــە دەڵـــێ ئەلەنـــد باوكـــی كوڕەكەم كەمئەنـــدام بوایە، بەاڵم توانای تێگەیشـــتنی هەبوایـــە، تائێســـتاش دەبێت

دایبـــی هەڵبگرێـــت، خەوی بەئـــارەزووی خۆیەتی جاری وایە تابەیانی دادەنیشـــین بەدیاریـــەوە، بەرپرســـانی ئـــەم واڵتەش ویژدانیان نوســـتووە، ئەوان تەنها ڤێال و

خانوو دروست دەكەن".ئومێد بەدەم گریانەوە باس لەوەدەكات، كـــە بەشـــداری چەندیـــن خۆپێشـــاندانی باوانـــی مندااڵنی ئۆتیزمی كـــردووە و بۆ حاڵیـــان گریـــاوە، بـــەاڵم هیـــچ ئاوڕێكیان لێنەدراوەتـــەوە، ئەو دەشـــڵێت "كوڕەكەم تا گەورەتـــر بێت دۆخـــی خراپتر دەبێت، ئـــەوەش بەهـــۆی نەبوونـــی ســـەنتەر و كەســـی پســـپۆڕەوەیە، كە راهێنانیان پێ بكات، سەنتەرێك هەیە لە عەینكاوە، بەاڵم دەبێـــت مانگـــی 500 دۆالر بـــدەم، منیش شـــۆفێری تاكســـیم و كرێچیـــم، توانـــای

ئەوەم نییە".سەرباری گلەیی و گازندەی كەسوكاری مندااڵنی ئۆتیزم و رێكخراوەكانی بوارەكە، بەاڵم تائێستا تەنها دوو سەنتەر لەهەولێر و ســـلێمانی كراونەتـــەوە بـــۆ بایەخـــدان بەبارودۆخی ئەو مندااڵنە، بەاڵم ئەو دوو ســـەنتەرەش لەبینای بچووكدان و توانای وەرگرتنـــی رێژەیەكـــی زۆری منداڵیـــان نییـــە، بەپێـــی ئامـــارە باڵوكراوەكانیـــش ژمـــارەی توشـــبووانی نەخۆشـــی ئۆتیزم لەكوردســـتاندا دەگاتە 700 توشبوو، ئەو

رێژەیەش روو لەزیادبوونە.لەهەولێـــر 350 زانیارییـــەكان بەپێـــی منـــداڵ و لەدهـــۆك 200 و لەســـلێمانیش 150 منداڵـــی توشـــبووی ئۆتێـــزم هـــەن، ئەو مندااڵنەش پێویســـتیان بەراهێنانە بۆ ئەوەی بتوانن لەگـــەڵ تاكەكانی كۆمەڵگە

هەڵبكەن. فەرەیدون بێـــوار خاوەنی رێكخراوی هومـــا بۆ توشـــبوانی ئۆتیـــزم لەهەرێمی كوردســـتان، ئامـــاژە بـــەوە دەكات، كـــە بڕیاریانداوە بۆ ئەمســـاڵ بایكۆتی رۆژی جیهانی ئۆتیزم بكەن و هۆكارەكەشی بۆ ئـــەوە دەگەڕێنێتەوە كـــە "زیاتر لەحەوت ساڵە بەشێك لەباوانی توشبوانی ئۆتیزم، كە خۆشـــم یەكێكـــم لەوان، نوســـراومان ناردووە بۆ حكومەت بۆ ئەوەی رێكخراو و سەنتەر یان پەیمانگای تایبەت بەئۆتیزم لەهەرێمی كوردستان بكاتەوە، بەاڵم تەنها

بەڵێنمان پێدەدەن و جێبەجێی ناكەن".بەپێی وتەی فەرەیدون داواكارییەكانی باوانی توشـــبوانی ئۆتیزم خۆیان لەچوار خاڵدا دەبیننـــەوە، كە بریتین لەكردنەوەی سەنتەری راهێنان و شیاندن بۆ مندااڵنی راهێنـــەر دابینكردنـــی ســـتافی ئۆتیـــزم، لـــەدەرەوەی واڵت بـــۆ ئـــەوەی راهێنـــان بەدایك باوكان بكەن، كردنەوەی پەیمانگا بەتوشـــبوان، تایبـــەت خوێندنگـــەی و

چرۆ حوسێن

هەندێك لەكەسوكاری مندااڵنی ئۆتیزم بایكۆتی یادەكە دەكەن

لە رۆژی جیهانی ئۆتیزم

ناوخۆ

ژماره 224 2014/3/29 39

دابینكردنی پزیشكی پسپۆڕ و كردنەوەی ئامێـــری دابینكردنـــی و نەخۆشـــخانە پشـــكنینی توشـــبوان، ئـــەو نایشـــارێتەوە كە "بەشـــێكی زۆر لەباوانـــی ئەو مندااڵنە تووشـــی نەخۆشـــی دەروونـــی بوونـــە، بەهۆی ئەوەی نازانن چۆن مامەڵە لەگەڵ

منداڵەكانیان بكەن".هەروەهـــا ئامـــاژە بـــەوەش دەدات، كە باوكی یەكێك لەمنداڵە توشبووەكان لەسەر ئەركی خۆی سەنتەرێكی كردۆتەوە، بەاڵم تائێستا مۆڵەتی پێنەدراوە، لەمبارەیەوەش دەڵـــێ "كەچـــی حكومەت مۆڵەتی ســـی و یەك دۆنم زەوی داوە بەژنێكی بێگانە كە تەنهـــا یەك دۆنمی كردووە بەســـەنتەری ئۆتیزم و بەشـــەكەی دیكـــەی كردووە بە

شوقەو ڤێال و كافێ".فەرەیـــدون داوا دەكات بەشـــێك لـــەو مندااڵنە رەوانەی دەرەوەی واڵت بكرێن، جەخت لەوەش دەكاتەوە كە "ســـەرەڕای ئەوەی وەزارەتی تەندروســـتی بودجەی تایبەتـــی هەیـــە بۆناردنـــە دەرەوەی ئەو نەخۆشـــانە، كەچی تائێستا یەك منداڵیش

نەنێردراوەتە دەرەوە".ئۆتیـــزم نەخۆشـــییەكە دەبێتـــە هـــۆی تێكچوونـــی كار و فرمانەكانی مێشـــك و لەش، زیاتر لەنیو سەدەیە ئەو نەخۆشییە دۆزراتـــەوە، بـــەاڵم تائێســـتا نەتوانـــراوە

هـــۆكار و چارەســـەری بـــۆ بدۆزرێتەوە، دەستنیشـــانكراون، نیشـــانەكانی تەنهـــا كـــە لەتەمەنی هەژدە بۆ ســـی و شـــەش مانگـــی لەمنداڵدا دەردەكەون، بەاڵم بەپێی گوتەی شـــارەزایانی ئەو بوارە، ســـەنتەر و قوتابخانە و راهێنان دۆخی توشـــبوان باشتر دەكات، بەتایبەت ئەگەر لەتەمەنێكی

بچوكەوە مەشقیان پێبكرێت.مامۆســـتا موســـلیح ســـابیر ماســـتەر لـــەوە بـــاس دەروونـــی، لەپەرســـتاری ئۆتیـــزم توشـــبوانی كەڕێـــژەی دەكات ئێســـتاش "تـــا دەڵـــێ لەزیادبووندایـــەو لەهەرێمی كوردســـتان لێژنەیەكی تایبەت بەئۆتیزم نەبووە بۆ دەستنیشانكردنی ئەو مندااڵنەی كە توشبوون بەو نەخۆشییە".

ئەو دەڵێت "پێشتر لەهەرێمی كوردستان بـــەو مندااڵنە دەگوترا شـــێت یاخود گێل، بـــەاڵم دواتـــر زانرا ئـــەوە ئۆتیزمـــە، هەر بۆیـــە خەڵكی وا هەبـــووە تەمەنی گەورە بووە، بەاڵم دەستنیشـــانی نەخۆشییەكەی

نەكراوە".دەزانێـــت بەپێویستیشـــی موســـڵیح بەتوشـــبوانی تایبـــەت قوتابخانەیەكـــی ئۆتیزم لەهەرێمی كوردســـتان بكرێتەوە، كـــە تووشـــبوان بەپێی جیـــاوازی تەمەن و دابەشـــبكرێن نەخۆشـــییەكانیان و مامۆستای پسپۆڕی تایبەتیان بۆ دابنرێت

و لـــەڕووی زمـــان و رەفتـــارەوە فێـــری الیەنـــی كۆمەاڵیەتـــی بكرێـــن، هەروەهـــا دەشڵێت "قوتابخانەی تایبەت دەبێتە هۆی باشـــتربوونی نەخۆشـــەكان، دەرمانیـــش ســـودێكی ئەوتۆی نییە بۆ ئەو نەخۆشیە،

تەنها راهێنان نەبێت".الی خۆیەوە رۆزە عەبدواڵ بەڕێوەبەری گشتی چاودێری كۆمەاڵیەتی لەوەزارەتی كار و كاروبـــاری كۆمەاڵیەتی حكومەتی هەرێـــم دان بـــەو كەموكوڕییانەدا دەنێت كە لەســـەنتەری ئۆتیزمدا هەن. ئەو دەڵێ "بۆ چارەســـەری ئەو گرفتە بیرمان لەوە كردۆتەوە سەنتەرێكی نمونەیی بۆ ئۆتیزم هەبێت، ئەویش پێویستی بەكات و پارەیە، لەبەرنامەماندایـــە ئـــەو كارەبكەین، بەاڵم

ناتوانین كاتەكەی دەستنیشان بكەین".و كار وەزارەتـــی بەرپرســـەی ئـــەو نایشـــارێتەوە كۆمەاڵیەتـــی كاروبـــاری واڵتانـــی بـــۆ كادر كە"ناردنـــەدەرەوەی پێشـــكەوتوو بەپارە دەكرێت، ئێمەش ئەو دەســـەاڵتەمان نییـــە بتوانین ئـــەو كارانە بكەیـــن، بـــەردەوام ئێمـــەش داوادەكەین، بەاڵم چارەسەرییەكەی ئاڵۆزە و دیار نییە، وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەاڵیەتیش لەئاســـتی پێویســـتدا نییە و كەمتەرخەمە، چونكە ئـــەوان دەتوانـــن داواكارییەكە بۆ

سەرووی خۆیان بەرزبكەنەوە".

ناوخۆ

پشتگوێخستنی گرفتی مندااڵنی توشبووی

ئۆتیزم كەسوكاریشیانی دووچاری كێشەی دەروونی

كردۆتەوە

یەكێك لە سەنتەرەكانی ئوتیزم لە هەولێر

40 ژماره 224 2014/3/29

دیمەنێكی شەقامی مەولەوی ــ سلێمانی

پۆلیسی سلێمانی: تا ئێستا كەس سكااڵی

تۆمار نەكردووە

ناوخۆ

دوو كــــەس، كە دوكانی مۆبایل فرۆشــــتنیان هەبووە لەناوەڕاستی شەقامی مەولەوی شاری ســــلێمانی، چەنــــد مانگێكــــە نزیكــــەی 7 ملیۆن دۆالری خەڵكیــــان بــــردووە و كــــەس نازانێــــت لەكوێــــن، پۆلیســــی ســــلێمانیش رایدەگەیەنێــــت

تائێستا كەس سكااڵی تۆمارنەكردووە.هەمــــوو ئەوانــــەی پارەیــــان داوە بــــەو دوو كەســــە، چیرۆكــــی خۆیــــان هەیــــە، بەشــــێكیان ئێســــتاش بڕواناكــــەن ئــــەو دوو كەســــە نیازی خراپیان هەبێت، بەشێكی تریشیان خەم بۆ ئەو چەنــــد دەفتەرە دۆالرە دەخۆن، كە داویانە بەو

دوو كەسە و ئێستاش رایانكردووە.دوكانــــی خاوەنــــی ئیســــماعیل، كەیــــوان موعەلەبات لەشەقامی مەولەوی، بەوتەی خۆی نزیكەی 4 دەفتەر دۆالری داوە بەو دوو كەسە و دەڵێت "ســــەرەتا دەفتەرێك دۆالرم دابوونێ، بــــەاڵم دوای مانگێك بۆم كردن بەدوو دەفتەر، دواتریش دوو دەفتەر دۆالری تریشــــم پێدان". بەوتــــەی كەیوان، ئەو دوو كەســــە متمانەیەكی زۆریــــان لەناو بازاڕدا هەبوو، بۆیە "ئێســــتاش لــــەو بڕوایــــەدا نیــــم ئــــەو پارەیــــان بردبێــــت و

دەرنەكەونەوە".ئەمــــە جاری یەكەم نییە رووداوی لەوجۆرە پــــار، كەســــێك لەبــــازاڕی رووبــــدات، ســــاڵی دۆالرەكەی شــــاری ســــلێمانی نزیكــــەی 1000 دەفتــــەر دۆالری هاواڵتیانــــی بــــرد، لەشــــاری هەولێریــــش، كەســــێك 1600 دەفتــــەر دۆالری كەســــە دوو ئــــەو تائێســــتاش بــــردووە، نەدۆزراونەتــــەوە، بۆیــــە ئەوانــــەی ئــــەم جارە پارەیــــان بــــردراوە، هەمان ترســــیان هەیە ئەو

كەسانە نەدۆزرێتەوە و پارەكانیان بفەوتێت.چیرۆكەكــــە، لەدەمی ئەوانــــەی پارەیان بەو

كەســــانە داوە، بەوجۆرەیە، كــــە ئەوان وتویانە پارەمــــان بدەنــــێ، بۆ هــــەر دەفتــــەرە دۆالرێك مانگانــــە بڕی 500-1000 دۆالرتــــان دەدەینێ، ئەوانیش تاماوەیەكی زۆر ئەو كارەیان ئەنجام داوە، بــــەردەوام و لــــەوادەی خۆیــــدا، هەمــــوو مانگێــــك بڕی پــــارەی دیاریكراویــــان بەهەموو ئــــەو كەســــانە داوە كــــە پارەیــــان داونەتــــێ، تا ئــــەو دوو كەســــە متمانەیەكــــی وایلێهاتــــووە، زۆریان پەیداكردووە، تەنانەت نەك لەشەقامی مەولــــەوی، بەڵكو لەبازاڕەكانی تــــر و تەنانەت لەشارەكانی تریشەوە خەڵكی پارەی بۆ هێناون

و بەو مامەڵەیە رازیبوونە. ســــەیوان كەریــــم، لەشــــەقامی مەولــــەوی دوكانــــی مۆبایلی هەیە و بڕی شــــەش دەفتەر دۆالری بەو دوو كەســــە داوە، وەك ســــەیوان خــــۆی دەڵێت، هەموو دەفتــــەر دۆالرێك مانگی پێنج وەرەقەم لێوەردەگرت. ئەو گوتی "نزیكەی هەشــــت مانگ بێ كێشــــە مــــن مانگانەی خۆمم لێوەردەگــــرت و خۆی بۆی دەهێنام بۆ دوكان، بۆیە من هیچ گومانێكم ال دروست نەدەبوو، كە ئــــەوان كارێكی لەم جۆرە بكــــەن و پارەی ئەو

هەموو خەڵكە بەرن".ســــەیوان جەختی لەوەش كردەوە، زۆركەم كــــەس هەیــــە لەبــــازاڕی ســــلێمانیدا پارەیــــان نەدابێــــت بــــەوان، دەشــــڵێ "هــــی وا هەیــــە هەر لەســــەرەتاوە دەفتەرێكــــی داونەتــــێ و مانگــــی پێنــــج گەاڵی لێوەرگرتوونەتەوە، ئێســــتا ئەوانە النیكەم پارەكەی خۆیان وەرگرتۆتەوە، یان 10 گەاڵیەكیان فەوتاوە، بەاڵم خەڵكی وەك ئێمە 5

دەفتەر و 8 دەفتەری لێبردراوە".ماوەی چەند مانگێكە دوكانی ئەو دوو كەسە داخراوە و نەكراوەتەوە، خەڵكی ئەو بازاڕەش، گومانیــــان هەیــــە ئــــەو پیالنــــە تەنها ئــــەو دوو كەســــە بن، كە ئەو دوكانەیــــان هەبووە، بەڵكو

دەڵێن ئەوانە باندن و لە دوو كەس زۆرترن و كارەكەیان زۆر بەبەرنامە كردووە.

جگەلەوانـــەش، جێگـــر ســـەردار، كـــە لەشـــەقامی مەولـــەوی دوكانـــی ترشـــیاتی هەیـــە، بە )ســـڤیل(ی راگەیانــــد، ئــــەو 120 وەرەقــــەی داوە بەو دوو كەســــە، بــــەاڵم بە كرێــــی مانگانە تا ئێســــتا 90 وەرەقەی لێوەرگرتوونەتــــەوە و 30 وەرەقەی الیــــان ماوە. ئــــەو ترشیاتفرۆشــــە دوای بردنی 30 لەدەســــتدانی و پارەیــــە هەمــــوو ئــــەو وەرەقەكــــەی خۆیشــــی، بــــە پێكەنینــــەوە وتــــی "ئــــەو برادەرانــــە پەلەیانكــــرد، ئەگینــــا دامنابوو لەســــەرەتای مانگی چواردا دەفتەرێك دۆالری تریشیان بدەمێ، پێشمگوتبوون، ماڵیان ئاوابێ نەگەیشــــتنە ئەوكاتە و ئەو دەفتەرە دۆالرەیان

بۆ گەڕاندمەوە".ئێســــتا لەنــــاو ئــــەو كاســــبكارانەدا، ئەوانەی پارەیەكــــی كەمیان داوە و نیــــوە یان زیاتریان وەك باشــــترە بارودۆخەكــــە وەرگرتۆتــــەوە، لەوانــــەی پارەیەكی زۆریــــان فەوتاوە. گەرچی قســــەیان راپۆرتــــەدا لــــەم كەســــانەی ئــــەو كــــرد، تەئكیــــد لــــەوە دەكەنــــەوە بە پۆلیســــیان راگەیاندووە، بەاڵم پۆلیسی سلێمانیی بێئاگایی خــــۆی رادەگەیەنێــــت و دەڵێت تائێســــتا كەس

سكااڵی تۆمار نەكردووە.عەمیــــد ســــامان، بەڕێوەبــــەری راگەیاندنی پۆلیســــی ســــلێمانی رایگەیاند، ئەوان تائێســــتا هیچ ســــكااڵیەكیان لەوبارەیەوە بۆ نەهاتووە و ئاگاداری ئەو مەسەلەیە نین. گەرچی نازانرێت ئەو پارەیەی ئەو دوو كەسە بردویانە بڕەكەی چەنــــدە، بــــەاڵم بە وتــــەی ئەوانــــەی دوێنراون، نزیكــــەی 700 دەفتەر دۆالری خەڵكیان البووە

و بردویانە.تێبینی: تەواوی ئــــەو ناوانەی لەم ڕاپۆرتەدا

هاتوون خوازراون.

لە شەقامی مەولەوی سلێمانی دوو كەس 7 ملیۆن دۆالری خەڵك دەبەن و دیارنامێنن

بەشی ناوخۆ

ژماره 224 2014/3/29 41

كۆمەاڵیەتی

چیرۆكی ئەو كچ و كوڕەی گۆڕستان بووە ماڵی بەیەكترگەیشتنیان

42 ژماره 224 2014/3/29

ســـەرەڕای ئـــەو هەمـــوو رێكخراو و چاالكوانانەی ژنان، گۆڕین و هەمواركردنەوەی چەندیـــن یاســـا بەقازانجی ژنان، كەچی هێشـــتا توندوتیژی دژ بەژنان لەكوردســـتان بەردەوامە،

چۆن ئەمە لێكدەدەیەوە؟سەرفراز نەقشـــبەندی: وەاڵمی ئەم پرسیارە هەر لەناو پرسیارەكە دەبینییەوە. گەر تەماشای مێـــژووی خۆمان بكەین جگـــە لەیەك دوو بڕگە لەپەرلەمـــان، ئـــەوەی دیكە ژنان هیـــچ ئەركێكی وایان نەكێشـــاوە بۆ بەدەســـتهێنانی مافەكانیان، هەموو مـــاف و بڕگە قانونییەكان لەحزبەكانەوە وەك رێبـــاز بـــۆ دیموكراســـیكردنی پەیـــڕەو و پڕۆگرامەكانیـــان هاتـــوون، بۆیە بەهـــزری من، ژن و پیـــاو لەجڤاكـــی ئێمـــە خاوەن كەســـایەتی رووخـــاون بەهۆی داگیركردنـــی خاك و فیكر و كولتور، ئاینیـــش لەم داگیركردنە فیكریەدا رۆڵی گەورەی هەیە، كە هەمیشە پیاو پەنای بۆ دەبات بۆ چەوســـاندنەوەی ژن، كەچـــی نازانیت خۆی بەخۆی چەوســـاوەی ئـــەو هزرانەیە. وەك گوتم كێشەی ژن، كێشەی كۆمەڵ و نەتەوەیە، كێشەی

ئازادی خاكە، هەمووی بەیەكەوە گرێدراوە.زۆر رۆژئاواییـــەكان لەكۆمەڵـــگا لەرێـــالدەرەكان كۆمەاڵیەتییـــە لەپەیوەندییـــە بەئازادی تاكەكەسی پاســـاوی بۆ دەهێنرێتەوە، بـــۆ نمونـــە هاوڕەگەزبازیی ئـــازادی تاكە، بەاڵم لەرۆژهـــەاڵت گـــەر دوو ئافـــرەت بەئـــارەزووی خۆیان شو بەپیاوێك بكەن، ئەوە كۆنەپەرستییە؟

ئێوە راتان چیە لەسەر فرەژنی؟ ســـەرفراز نەقشـــبەندی: من لەبڕگەی كۆتایی پرســـیارەكەت دەســـتپێدەكەم، نەخێر هیچ ژنێك لەگـــەڵ فرەژنی نییە، هیچ جارێكیش ژنێك نابێتە هـــۆی فرەژنـــی، بەڵكو پیاو ئـــەو كارە دەكات و ئەوە دەســـتكەوتێكە ئاین بۆی فەراهەم كردووە، تەنانـــەت ئەو پیاوانەی بڕوای ئاینیشـــیان الوازە كاری پێدەكەن. ئەو ژنانەی بەفرەژنی رازیدەبن هەڵبەت بەبێ ئـــارەزووی خۆیانە، یان زروفێكی تایبەت وایانلێـــدەكات رازیبـــن، هۆیەكانیش یان منداڵیـــان هەیە یـــان ئابووریـــان الوازە و هۆیە سەرەكییەشی جڤاك و نەریتی ئاینییە، كە دەبنە

كـۆمـەاڵیـەتی

سەرفراز نەقشبەندی و كچەكەی كاتێك لە شاخ بوون

محه مه د گۆران

لەبەر گەندەڵی و تەكەتول و خزمایەتی و تاكڕەوی وازم لە كوردستان راپۆرت هێنا

سەرفراز نەقشبەندی نوسەر و رۆژنامەنوس:

سەرفراز نەقشبەندی، سەرباری گێڕانەوەی چیرۆكی خۆی لەناو پەكەكە و دەستلەكاركێشانەوەی لەئەندامییەتی پەرلەمانی هەندەران و سەرنوسەریی رۆژنامەی واڵت و كوردستان راپۆرت، هاوكات

باس لەپەیوەندی خێزانی و شێوازی پەروەردەی باوكی و ژیانی كۆمەاڵیەتی لەئەوروپا دەكات.

42 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 43

كـۆمـەاڵیـەتی

سەرفراز و كچەكەی

زۆر قەرزداری باوكم و دایكم، كۆچیان كرد

كەچی من لێیانەوە دوور بووم

بەربەســـت لەبەردەم ئەو ژنانە. هاوكات ژنی بێ مێـــرد یاخود تەاڵقـــدراو لەجڤاكدا وەك نەشـــاز ســـەیریان دەكرێ و پیاویش وادەزانیت ئەم ژنە لێقەوماوانە دیوارێكی نزمن و دەتوانی بەئاسانی لەســـەریان بازدە. ســـەبارەت بەرۆژئاواییەكان، كە زۆر لەپەیوەندییە كۆمەاڵیەتییە شـــەوازەكان بەئـــازادی تاكەكەســـی دەزانـــن، ئەوەیـــان هیچ لەرۆژئـــاواش نییـــە. بەفرەژنییـــەوە عیالقـــەی خێـــزان بەژنێـــك و پیاوێـــك دروســـت دەكرێ، دڵســـۆزی و راســـتگۆیی لەنێوانیاندا هەیە، بەاڵم گەر یەكێكیان خواســـتی جیابوونـــەوەی هەبوو، زۆر بەحورمەتەوە لەیەكتـــر جیادەبنەوە. ئەوان

ئازادی تاك لەهەموو بوارێك پەیڕەو دەكەن. تـــۆ زوو هاتنـــە نـــاوی كاری حزبـــی و بـــواری راگەیانـــدن، ماوەیەك سەرنوســـەری لەراگەیاندنـــی و بـــووی واڵت رۆژنامـــەی پەكەكـــە كارت دەكرد، پاشـــتر چوویـــە ئەوروپا و هـــەم لەپەكەكـــە و هـــەم لە راگەیاندنەكەشـــی

دووركەوتیەوە، هۆكاری ئەم دابڕانە چیبوو؟ قەڵـــەم وەك مـــن نەقشـــبەندی: ســـەرفراز دانەبڕام، بەاڵم وەك سیاســـی دابڕام. بەردەوام نوســـینم هەبـــووە و بەئازادی شـــتم نوســـیوە، بـــەاڵم لەئۆرگانەكانـــی حیـــزب دووركەوتمەوە، كـــە هۆیەكانـــی لێـــرەدا رووندەكەمەوە. راســـتە مـــن سەرنوســـەری واڵت بـــووم و لەئەڵمانیاش و بـــووم ئیمـــڕۆ كوردســـتانی سەرنوســـەری بـــووم كـــورد پەلەمانـــی ئەندامـــی لەبەلجیـــكا )پەرلەمانـــی هەنـــدەران(، من لەزووە پەرۆشـــی دروشـــمی كوردســـتانێكی ئـــازاد و ســـەربەخو بووم، قەت نەمدەتوانی ئەو ســـنورە دەستكردانە قبوڵ بكـــەم و خۆم بەعێراقی بزانـــم. دەرفەتێك هەبـــوو وەك خێزان، من و پیاوەكەم لەگەڵ ئەو خەباتە بیـــن، رۆژنامەی واڵتم دەركرد. هۆیەكی دیكە كە وایلێكردم دەستبەرداری ئەو خەباتە بم شـــەڕی براكوژی بوو. لێرەدا بووینە ئارمانج بۆ هێرش و داخســـتنی رۆژنامەكە و كەســـانێك كە مەلە لەناو ئاوی شێلو دەكەن، بوونە هاوكار بۆ ئەوەی ئێمە لەشار بەرەو شاخ دەرچین. رۆژانە نامـــەی تەهدیـــد و فیشـــەكیان فـــڕێ دەدایە بن دەرگاكەمان و بەناوی حزبەكانەوە هەڕەشـــەی كوشـــتنیان لێدەكرین. لێـــرە نامەوێ ناوی كەس بێنـــم، هەموویان ئەو ناكۆكییە سیاســـییەیان بۆ خویـــان كردە پرد، یەك لەوانە خێزانی پێشـــوی پیاوەكەم، بۆ قۆناخی دواتر كە لەشـــاخ هاتمەوە نیـــازم بـــوو لـــەواڵت بمێنمـــەوە، بـــەاڵم ناكۆكی سیاسی و براكوژی منی ماندوكرد، لەئەلمانیاش خـــۆم رۆژنامەگـــەری و سیاســـی لەخەباتـــی بەردەوام بووم، لەبەرلین رۆژنامەی كوردستانی ئیمڕۆم دەركرد و ئەندامی پەرلەمان بووم، بەاڵم كاتێك پەكەكە دورشـــمی كوردستانێكی ئازاد و ســـەربەخۆی گـــۆڕی بەدیموكرســـی توركیا من پاشـــگەزبوومەوە، ئەوســـا حـــزب لەرەوشـــێكی

ئاڵوزدابوو لەدوای زیندانكردنی ئۆجەالن منیش ئیتر وازم هێنا.

لەهەولێـــر لـــە رۆژنامەیـــەك بەناوی )كوردســـتان راپـــۆرت(، تـــۆ ماویـــەك بوویتـــە سەرنوسەر، بەاڵم لەناكاو وازتانهێنا و گەڕایەوە

ئەوروپا، ئەمە بۆچی؟هـــۆكار بەراســـتی نەقشـــبەندی: ســـەرفراز زۆربـــوون، گەندەڵـــی و تەكەتول و خزمایەتی و تاكڕەوی هەبـــوو، بەدەرچوونم من كەســـایەتی خـــۆم و قەڵەمەكەم پاراســـت. بەداخەوە خاوەن بـــوو، ئیمتیـــاز كـــە جـــاران لەشـــاخ لەگەڵمـــدا لەرۆژنامـــەی واڵت پێكـــەوە بوویـــن، بـــاوەڕی تەواوم پێدا، بەاڵم دیاربوو ئەویش بەرژەوەندی خـــۆی دەپاراســـت، ئەركـــی خـــۆی لەســـنوری ئەركەكانی قانونی خـــاوەن ئیمتیاز تێدەپەڕاند و تێكەڵی كاری من دەبوو وەك سەرنوسەر، زۆر لەوە دەترسا من رۆژنامەكەی لەدەست دەربێنم، بـــەاڵم من قەت نیازی ئـــەوەم نەبووە، بەهەموو شێوەیەك ویستم بیپارێزم، كەچی بەداخەوە ئەو كەوتە ژێر كاریگەری كەسانی تر و دەستیانكرد

بەموحارەبە و پیالندانان دژی من.راپـــۆرت( )كوردســـتان ئەزموونـــی دوائەزموونـــی كاری راگەیاندنی تۆ بوو، یاخود هێشتا بەرنامە و پڕۆژەی دیكەت لەبەردەستە؟ كوردســـتان دوای نەقشـــبەندی: ســـەرفراز راپۆرت گەڕامەوە سەركاری ئەدەبی، كە بەهۆی دووركەوتبوومـــەوە. لێـــی زۆر سیاســـەتەوە ئێستاش خەریكی ئامادەكردن و چاپكردنی چەند پەرتوكێكم، كە دووانیان لەژێر چاپن. ئەو كاتەش بڕیاردەدەم لەراگەیاندن كاربكەم، كە بەراســـتی

هێزی چوارەم بیت بۆ گەل و نیشتیمان. جگە لـــەكاری راگەیاندن و نووســـین لەهیـــچ بواری دیكـــە بەهرەتان هەیـــە؟ هیچكات لـــە ئەڵمانیا بەهـــۆی ئـــەوەی لەپەروەردەكردندا

توندوتیژ بووبیت دووچاری كێشە هاتویت؟ســـەرفراز نەقشـــبەندی: وەك پیشە خەریكی مامۆســـتا وەك بوومـــە پـــەروەردە كاری و راگەیانـــدن جگەلـــە بازرگانـــی، لەئامادەیـــی

نوسینی ئەدەبیش. وەكـــو دایكێك تاچەند لەخۆت رازی و

هەستدەكەی هەقی دایكایەتیت داوە؟ ســـەرفراز نەقشـــبەندی: هەرچەنـــدە كچەكەم لەئەڵمانیا پەروەردەبووە، بەاڵم توانیم هەســـتی خوشەویستی خاك و نەتەوە لەكەسیاتیدا بڕوێنم و زمانـــی كـــوردی وەك زمانـــی دایـــك بزانیت. لەوەش گرنكتر خـــۆی بەكەمتر لەئەڵمان نەزانێ و وەك كورد شـــانازی بەخۆی بكات، هەروەها توانیم بەكەلتـــور و فۆلكلۆر و چیرۆكی كوردی ئاشـــنای بكەم، هەروەها لەجڤاكـــی ئەڵماندا نامۆ نەبێـــت و تێیدا بگونجێت كـــە واڵتی دووەمیەتی. من و كچەكەم نێزیكترین برادەرین و مناقەشەی هەموو شتێك بەعلمیەت دەكەین. تەنها جاروبار

ئازار دەكێشـــم، كە بیرم دێتەوە ئەوسا كچەكەم لەشاخ زۆر زەحمەت و ترسی بینی.

وەكـــو كابانـــی مـــاڵ، لەگـــەڵ لێنانـــی خـــواردن چۆنیـــت و زیاتریـــش چ خواردنەكـــت

پێخۆشە؟ ســـەرفراز نەقشـــبەندی: من بڕوام بەوە هەیە مـــروڤ لەژیان هەر شـــتێك بـــكات، هەقی بداتێ و كاتی بۆ تەرخان بكات، خواردنیش پێویســـتی بەگرنگیپێدان و چێژلێوەرگرتن هەیە. هەوڵمداوە زۆربەی خواردنی كوردی بزانم و لێبنێم، چونكە هەر نەتەوەیەك لەخواردن كەلتوری خۆی هەیە، وەك حەزیـــش هەر خواردنێك تام و كاتی خۆی هەیـــە ئیتـــر هەرچی بیت، بەاڵم من ماســـت زۆر

دەخۆم. لە چی پەشیمانی؟

ســـەرفراز نەقشـــبەندی: پەشـــیمانم كە خۆم فێری رەســـم نەكرد، گەر زمانـــی فڵچە و رەنگم بزانیبا لەوانەیە یەك وشەم نەنووسیبا، حەزێكی نەهێنـــی بـــۆ رەســـمكردن لەناخمـــدا دەبـــزوێ. پەشیمانیشم كە نەمتوانی ئەركی خۆم بەرامبەر دایك و باواكم ئەدابكـــەم، قەرزداری باوكمم بۆ هەر وشـــەیەك كە دەینووســـم، بۆ ئـــەو ئازادی و بـــاوەڕەی پێیبەخشـــیم، كەچی كۆچیان كرد و

منیش لێیانەوە دووربووم. چ شتێ دەتگریێنێ؟

ســـەرفراز نەقشبەندی: من ئەدیب بم و كورد بـــم و لەهەمـــان كاتدا ژن و دایك بـــم، دەبێ لێم بپرســـیت بەچی ناگریێم، چونكـــە ئەمانە هەموو

كۆدەبنەوە و دەبنە تۆپەلێك لەگریان.

44 ژماره 224 2014/3/29

ئێران... 34 ساڵ لە مێژووی حیجابی زۆرەملێ

كـۆمـەاڵیـەتی

تەنیا 24 رۆژ دوای سەركەوتنی شۆڕشی بەر رۆژ ــەك ی و )1979( ئــێــران گــەالنــی سەروبەندەی لــەو ژن، جیهانی ـــەرۆژی لپەسەند ئێران دەســتــوری هێشتا تەنانەت خومەینی ئایەتواڵ فەرمانی بە نەكرابوو، بە ژنان ئێران، ئیسالمی كۆماری رێبەری بێ حیجاب لەچوونە ژورەوە بۆ دامودەزگا

و فەرمانگەكانی دەوڵەتی قەدەغەكران.ــران بەم ــێ ــدە هـــــەزاران ژنـــی ئ هــەرچــەنبوون ناڕازیی خومەینی ئایەتواڵ بڕیارەی و بۆ ماوەی 3 رۆژ رژانە سەرشەقامەكان مانگرتن، و خۆپیشاندان دایــە دەستیان و تەنیا نەبوو. ئاكامێكی هەواڵنە ئەو بــەاڵم دەرەنجامێك كە بە نەسیبی ژنان بوو، ئەوە حیجابی 1981 ساڵی تا بەرەبەرە كە بوو ئیسالمی بووە بابەتێكی زۆرەملێ و ئیجباری، لە سەرپۆشنەكردن 1982 لەساڵی دواتــر شێوەیەكی بــە ـــەت دەوڵ سزاكانی یــاســای

فەرمی وەك "تاوان" هەژماركرا.دەستور بەپێی تێیدا واڵتە یەكەم ئێران زۆرەملێ حیجابی بە ناچار ژنــان هەموو واڵتە ئــەم یاساكانی سەرلەبەری كــراون. حیجاب، بــۆ روون پێناسەیەكی هیچ بــێ بە گشتیەكان لەشوێنە ژنانی ئامادەبوونی

ناوبردوە "تاوان" بە "حیجابی شەرعی" بێ و سزای گیران و پێبژاردنی بۆ دەستنیشان فقهی بەپێی شــەرعــی" "حیجابی كــــردوە. هەموو و قــژ داپۆشینی لــە بریتیە شیعە پێوەری بــەاڵم نەبێ. دەســت جگەلە لــەش، كە شــەرعــی حیجابی لەبەرچاونەگرتنی دەزگا كــۆی و پۆلیس هێزەكانی لــەالیــەن دیاری بەحكومەتەوە ســەر فەرمیەكانی تەنانەت بــەرفــراوانــتــرە، زۆر دەكـــرێـــت، قەبارە و رەنگی جلوبەرگیش لە خۆدەگرێ. لەقۆناغە و نین هەمیشەیی پێوەرانە ئــەم جیاوازەكاندا گۆڕانكاریان بەسەردا هاتووە. تەنانەت جۆری پۆشینی جلوبەرگێك، كە بۆ نمونە لە ساڵێكدا بۆتە "مۆدە" وەك پێوەری شەرعی" "حیجابی نەگرتنی بــەرچــاو لــە

هەژماركراوە و بە قەدەغە لەقەڵەمدراوە. 9 تەمەنی شـــەرع، یاساكانی لەكاتێكدا لەالیەن حیجاب بەرچاوگرتنی لە بۆ ساڵی ئێران بەپێی یاساكانی ژنانەوە دیاریكردوە، كــچــان هــەر لــە تــەمــەنــی 7 ســاڵــیــەوە و لە دەبێ قوتابخانەدا بۆ چوونیان دەستپێكی بە تەواوی "موحەجەبە" بن. هەروەها ژنانی بەسااڵداچووش سەرەڕای ئەوەی لە شەرعدا لــەهــەنــدێــك مــەجــال جــیــاكــراونــەتــەوە، بەو حاڵەشەوە دەبێ هەر موحەجەبە بن. دیارە ئەم یاسایانە تەنیا تایبەت نین بە ژنانی موسڵمان، ئێران دانیشتووی ژنانی ســەرجــەم بەڵكو

ـــەخـــۆدەگـــرێ، لـــەو تــــەنــــانــــەت ئلەواڵتانی ژنــانــەی سەردانی بیانیشەوە ـــران دەكـــــــەن، بێ ـــێ ئـــدە و ـــی ـــەق ئــــــــەوەی علەبەرچاو بیروباوەڕیان حیجابی بــۆیــە بگیرێت، هەموو بەسەر زۆرەملێ یەهودی، مەسیحی، ژنانی زەردەشـــــتـــــی، بــەهــایــی و

بێدینەكانیشدا سەپێندراوە.بەپێی ئامارە رەسمیەكانی ــە هــــەزاران دەوڵـــــەت، ســااڵنــــی بــــەهــــۆی ــــران ــــێ ـــــــی ئ ژنحیجابی لــەبــەرچــاونــەگــرتــنــی لەالیەن ـــەوەی ئ و ئیسالمی "بەد دەوتــرێ پێی حكومەتەوە ــام و ــەســەر شــەق حــیــجــابــی"، لشوێنە گشتیەكان كەوتونەتەبەر پەالماری هێزەكانی حكومەت و تەنانەت یــان دەستگیركراون،

رەوانەی دادگاكانیش كراون.كۆسپەكانی و گیروگرفت سەر رێگای ژنان هەر بەوەوە ـــەزۆر ـــێ، بــەڵــكــو ل ـــاوەســـت رانكاركردن، وەك دیكەی بواری

ناسر مورادی

44 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 45

كـۆمـەاڵیـەتی

لە خزمەتگوزاری خوێندن، كەڵك وەرگرتن لــەشــوێــنــە گشتی و ــوون ــادەب ــام ئ گــشــتــی، ــــەرووی گــەشــتــوگــوزاریــیــەكــان.. هــتــد روبئێرانی ژنانی بۆیە هەر بوونەتەوە. گرفت حیجابی لەبەرامبەر خــۆڕاگــریــان بــەهــۆی زۆرەملێ، یان بەواتایەكی دیكە بەهۆی بەد رادە زۆرترین رووبـــەڕووی حیجابییەوە،

لەئازار و بێبەشی بوونەتەوە.لــەالیــەكــی دیــكــەوە گــرێــدراویــی حیجاب سیاسیەكانی و فــكــری بنەما و بەئایین دەسەاڵتەوە، ئەم خۆڕاگریەی ژنانی بەمانای لێكداوەتەوە، بنەمایانە ئەو دژایەتیكردنی بڕستی زۆرتــر رادەیــەكــی بە رووەوە لەم دەستمایەی بـــۆتـــە و ـــوە ـــڕی ب لــــەژنــــان زیاتریانە. هەرچی داپڵۆسینی و سەركوت حیجابی پرسی دیكەوە، لەگۆشەنیگایەكی الی رابــردوو سااڵنی بەدرێژایی زۆرەملێ بەشێكی زۆر لەژنانی كۆمەڵگا بۆتە عادەت

و پرسێكی ئاسایی. حیجابی ئیسالمی و ئاماری حكومەت

)2013-2003( ــردوودا راب ساڵی 10 لە لەشارە ئـــافـــرەت ــــەزار ه 30 لــە زیــاتــر دەستگیركراون، ئێران جۆربەجۆرەكانی هەروەها فەرمیەكان. ئامارە بەپێی ئەمە تریش ـــی ـــرەت ـــاف ئ 46.432 ـــكـــەی ـــزی نسەركۆنەكراون. هەر بەو پێیە زیاتر لە 7000 ژن ناچاركراون لە دامودەزگا حكومیەكان

ئیسالمی حیجابی پــێــڕەوی بــدەن بەڵێن دۆسیەكانیان ژن 4.358 هەروەها بكەن، ئەم دادگاییكردنیان. بۆ دادگاكان دراوەتە بەرباڵوبوونی دەرخــەری بەتەنها ئامارانە لــە رادەبــــــەدەری ژنانی ســەركــوتــكــردنــی هیچكات كــە لەحاڵیكدایە ئەمە ئێرانین. بەمەبەستی دەوڵەتیی توندوتیژی رەوتــی رەچاوكردنی حیجابی ئیسالمی راوەستانی بەخۆوە نەبینیوە، تەنانەت لەم دواییانەشدا، كە حەسەنی رووحانی بەهەندێك دروشمی

بریقەدارەوە گەیشتە دەسەاڵت.ـــێ نـــەوەك حــیــجــابــی ئــیــســالمــی زۆرەمـــلبەرچاوی هەاڵواردنێكی تەنیا رەگەزییە، بەڵكو بێبەشكردنی لە ـــــە ـــــران ـــــێ ئ ژنــــــانــــــی سەرەتاترین ئەو ماف و پێوەندیان ئازادیانەی ئایینی بـــەئـــازادیـــی هەڵسوكەوت و ـــــــروڕای ـــــــی ب و ە و سیە كە كە تاهــــــەیــــــە. هــــەر ژنان پێیە بـــەم نێوان دەكــەونــە بــــــــەرداشــــــــی تـــونـــدوتـــیـــژی ــــی ــــەت ــــوم حــــك

ئایینی و یاسا و رێساكانی دەوڵەت. تەنانەت و لێكۆڵینەوە و دەستگیركردن ــی رەوت لە ئەتك ژنانە لەو بەشێك زیندانەوە، كەوتنە دەستدرێژیان و توندوتیژی یان دەكرێن،

دەكرێتەسەر. لەماوەی 35 ساڵی رابردوودا "بەدحیجابی هــۆكــارێــكــی سەرەكی ــێ حــیــجــابــی" ب یـــان لەفەرمانگەكانی ژنــان دەركردنی بۆ بــووە زانستگاكان، ــە ل دەركــردنــیــان دەوڵـــــەت، مۆڵەتی پێنەدانی لەخوێندن، بێبەشكردنیان بە سەفەركردنیان لە بەرگرتن شۆفێری، و خومەتگوزاری لە بێبەشكردنیان فڕۆكە، لەژنان كۆمەڵێك تەنانەت خۆشگوزەرانی. خۆیان واڵتی ناچاركراون گوشاردا لەژێر

جێبهێڵن و رووبكەنە هەندەران.بەڵگەنامەی چــــوار ئــێــران لــەكــاتــێــكــدا مرۆڤ، مافەكانی )جاڕنامەی نێودەوڵەتی و مەدەنی مافە نێودەوڵەتی پەیماننامەی مافە نێودەوڵەتی پەیماننامەی سیاسیەكان، كۆمەاڵیەتیەكان، و كولتوریی و ئابوریی واژۆكردووە، منداڵ( مافەكانی پەیماننامەی زۆر لەیاساكانی كۆماری ئیسالمی ئێران و بەڵگەنامە بەو دژ بەڕێوەبردنیان شێوەی لە ــاس ب كــە تایبەت بــە نێودەوڵەتیانەیە، نیوەی ــۆ ب دەكــرێــت زۆرەمـــلـــێ حیجابی نیوەكەی بەرۆكی جاریش زۆر و كۆمەڵگا

دیكەشی گرتووە.

ژماره 224 2014/3/29 45

46 ژماره 224 2014/3/29

كـۆمـەاڵیـەتی

چیرۆكی ئەو كچ و كوڕەی گۆڕستان بووە ماڵی بەیەكترگەیشتنیان

عومەر ئاوارە

46 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 47

كـۆمـەاڵیـەتی

لەشـــارۆچكەكانی لەیەكێـــك دوای كەركـــوك بەشـــاری ســـەر ئـــەوەی كـــوڕ وكچێك لـــە ئەنجامی خۆشەویســـتیەكەیان بێئومێـــد دەبن و لەالیەن كەســـوكاریانەوە رێگریان لێدەكرێت، كچەكە خۆی دەسوتێنێت

و كوڕەكەش خۆی دەكوژێت.چـــۆن خۆشەویســـتییە ئـــەو كامـــەران و پەیمـــان دروســـتبوو؟ پەیوەنـــدی خۆشەویســـتیان هەبوو، وەك باس دەكرێت زۆر وەفاداربوون لەبەرامبەر یەكتـــر، تەنانەت زۆریش یەكتریـــان خۆشویســـتووە. كامەران خـــاوەن نانەواخانەیـــەك بـــوو، لەو لێبـــوو، پەیمانـــی ماڵـــی گەڕەكـــەی پەیمانیش خوێندكاری ئامادەیی بوو. هەموو رۆژێـــك پەیمان دەچوو، لەو

نانەواخانەیە نانی دەكڕی.بـــراو لـــە دوو خێزانـــی پەیمـــان پەیمـــان پێكهاتبـــوو. خوشـــێكێك لەبەرئەوەی كچی گەورەی ماڵ بوو، ئەو كاری كڕینی پێداویستیەكانی ماڵی ئەنجامـــدەدا، لـــەدوای یەك دوو جار نانكڕین لـــەو نانەواخانەیە، كامەران دەكەوێتـــە داوی خۆشەویســـتی ئەو كچە، رۆژ لەدوای رۆژ خۆشەویستی بـــۆ پەیمان زیادی دەكـــرد، بێئەوەی

كچەكە ئاگاداربێت.هیـــچ كامـــەران ئـــەوەی دوای رێگاچارەیەكـــی لەپێـــش نەمـــا تەنها خۆشەویســـتی ئـــەو كچـــە نەبێـــت، بڕیاریدا خۆشەویستییەكەی بۆ كچەكە ئاشـــكرا بـــكات. بیـــری لەوەكردەوە، ئەوەی لە ناخیدایە بۆی ئاشكرا بكات. بوو خۆشەویستییەكەی هەرچۆنێك بـــۆ پەیمـــان ئاشـــكراكرد، پەیمانیش بـــەو خۆشەویســـتییە رازی دەبێت، دروســـت پەیوەنـــدی لەوســـاتەوە

دەكەن.ماڵـــی كامـــەران لەگەڕەكێـــك بوو كەمێك لەماڵی پەیمانەوە دوور بوو. خانـــەوادەی كامەران بژێوی ژیانیان كەوتبووە سەر ئەو نانەواخانەیە، بە پێچەوانـــەی ماڵی پەیمـــان، كە ئەوان پەیمـــان چونكـــە دەوڵەمەندبـــوون،

باوكی بازرگان بوو.دوای ئـــەوەی كامـــەران دڵنیابوو

لەوەی خۆشەویستەكەی بەمانونەمان لە گەڵیدایە، بۆیە یەكەم هەنگاو بڕیار دەدات خۆشەویســـتەكەی، خوازبێنـــی بڕواتـــە هەرچەنـــدە خانەوادەكـــەی كامەران بەو خوازبێنییە رازی نەبـــوون، لەبەرئەوەی و هەژاربـــوون بنەماڵەیەكـــی ئـــەوان ماڵـــی كچەكـــەش دەوڵەمەندبوون، بەاڵم ناچاربوون بڕۆن بۆ داخوازیكردنی ئەو كچە بۆ كوڕەكەیان، كەچی وەاڵمی ماڵی كچەكـــە ئەوەبوو، كـــە كچەكەیان لەكاتی منداڵیدا لەخزمێكـــی خۆیان ماڕەبڕاوە و

گەورەبەبچوكی پێكراوە.دوای ئەوەی پەیمان بەو كارەی زانی كـــە لەمنداڵیدا لە گەڵی ئەنجامدراوە و لە هەمانكاتیشدا خوازبێنییەكەی رەتكرایەوە، بڕیاریدا لەگەڵ كەمەران هەڵبێن. كامەران دایـــك و باوكـــی ئاگاداردەكاتـــەوە، بـــە بیانوی ئـــەوەی دەیەوێت بـــۆ دەرەوەی واڵت بڕوات، نانەواخانەكە دەفرۆشـــێت تا بتوانێت خەرجی رۆیشـــتنەكەی دابین بكات. دوای مشتومومڕێكی زۆر دایك و باوكـــی رازی دەبن و نانەواخانەكەی بۆ دەفرۆشن. دواتر پەیمانی ئاگاداركردەوە بۆ جێبەجێكردنی پیالنەكەیان، پەیمانیش كـــە ئاگاداركـــردەوە، باوكـــی و دایـــك دەیەوێت سەردانی ماڵی مامی لەكەركوك بكات و پێویستی بەبڕێك خەرجی هەیە، ئەوانیش بەهەمانشـــێوە رازی بوون. بۆ رۆژی دواتـــر پیالنەكەیـــان جێبەجێكـــرد و پێكـــەوە بەرەو شـــارەكانی باشـــوور هەڵهاتن، تا لەوێشـــەوە بەرەو دەرەوەی واڵت بـــڕۆن. دوای ســـێ رۆژ مانـــەوە لەیەكێك لە شارەكانی خوارووی عێراق لە هێچ جێگایەك شـــوێنیان نەدەبووەوە لەبەر ئەوەی هیچ بەڵگەیەكیان پێ نەبوو كـــە بیســـەڵمێنێت ژن و مێردی یەكترین، هەرچەند لـــەزۆر شـــوێندا وتبوویان كە

ژن و مێردن.دوای پێنـــج رۆژ لـــە هەڵهاتیـــان، ماڵی كچەكە لەدواكەوتنی كچەكەیان لەوادەی خـــۆی و نەگەڕانـــەوەی لەكاتـــی خۆیـــدا تەنگەتـــاو بـــوون، بۆیە باوكـــی بڕیاریدا بـــڕوات بۆ كەركوك بەمەبەســـتی گەڕان بەدوایـــدا. دوای گەیشـــتنی باوكـــی بـــۆ كەركوك بـــۆی دەردەكەوێـــت كچەكەی بۆ ماڵی مامی نەهاتووە و كەس نازانێت بـــۆ كـــوێ چووە، لەوێدا توشـــی شـــۆك

دەبێـــت. دوای ئـــەوەی ئاشـــكرا دەبێت، كـــە كچەكەی دوای ئەو كـــوڕە كەوتووە كـــە هاتبـــووە خوازبێنی و ئـــەوان رازی نەبوون شـــووی پێبـــكات، باوكی پەیمان دەچێتـــە ســـەر ماڵـــی كوڕەكـــە و پێیان رادەگەینێـــت كـــە كوڕەكەیـــان كچەیانی هەڵگرتـــووە. ئەوانیش تووشـــی شـــۆك دەبـــن، كـــە كوڕەكەیان چۆن شـــتی وای كـــردووە، چونكە لەالی ئەوان وتوویەتی

دەچێتە هەندەران.دوای ئەوەی ئەو كارە ئاشـــكرا دەبێت هـــەردوو خانەوادەكە بڕیاری كوشـــتنی كچەكە و كوڕەكەیاندا، بەمەرجێك لەالیەن هەردووكیـــان كچەكـــەوە خانـــەوادەی بدۆزرێنـــەوە و بكوژرێن، بۆ پاراســـتنی شـــەرەفی ماڵـــی باوكـــی كچەكـــە. دوای گەڕانێكی زۆر و پرســـیاركردن كامەران و پەیمـــان دەدۆزرێنـــەوە، بـــەاڵم پێـــش ئەوەی دەســـتگیر بكرێن، كامەران خۆی دەرباز دەكات و بەرەو جێگایەكی نادیار هەڵدێت، تەنیا پەیمان دەكەوێتە دەســـت و ئەشـــكجەدانی دوای خانەوادەكـــەی، شـــتێكدا بەهەمـــوو دان زۆر لێدانێكـــی دەنێـــت. دواتـــر كچەكـــە دەبردرێـــت بۆ پشـــكنین، بەمەبەســـتی نەخۆشـــخانە تابزانرێـــت بـــە كچێتی ماوەتـــەوە یاخود كراوە بـــە ژن. دوای دڵنیابون لەوەی بە كچێتی ماوەتەوە دەگەڕێندرێتەوە بۆ ماڵ و لەژوورێكدا لەالیـــەن خانەوادەكەیەوە زیندانـــی دەكرێـــت و ڕۆژانە یـــەك ژەم خواردنی پێدەدرێـــت. دوای ماوەیەك بە سەر زیندانیكردنیدا پەیمان داوا لەدایكی دەكات رێگـــەی پێبدات لە گەرماوەكەیان خۆی بشـــوات، دایكیشـــی رازی دەبێت. هەر كە كچەكە دەگاتـــە ناو گەرماوەكە، لەخـــۆی ئاگـــر خۆشوشـــتن لەجیاتـــی بـــەردەدات و خـــۆی دەســـوتێنێت، خێرا دەگەیەندرێتە نەخۆشـــخانە، بەاڵم لەوێ

گیان لەدەستدەدات.بـــۆ كامـــەران گەڕانـــەوەی دوای شـــارەكەیان بۆی دەردەكەوێت پەیمانی و كوشـــتووە خـــۆی دەســـتگیرانی لەگۆڕەپانی شـــارەكە نێـــژراوە، ئەویش دەچێتە سەر گۆڕەكەی و بە دەمانچەیەك خۆی دەكوژێت و لە تەنیشـــت ئەو كچە دەنێژرێـــت. بـــەم شـــێوەیە گۆڕســـتانی شارەكە دەبێتە ماڵی بەیەكترگەیشتنیان.

ژماره 224 2014/3/29 47

48 ژماره 224 2014/3/29

پزیشـــكی پســـپۆر دكتۆرە )درو تیاكون( ئەندامـــی كۆمەڵەی چاوی ئەڵمانـــی، لە توێژینەوەیەكدا بۆیدەركەوتـــووە، كە دانانی هاوێنەی چاو )عەدەســـە( بۆ ماوەیەكـــی زۆر دەبێتە هۆی كزی بینیـــن و هەوكردنی چـــاو، چونكە رێژەی پێویســـتی ئۆكســـجین بۆ چاو ناچێـــت. هەروەها دەشـــبێتە هۆی وشكبوونەوە و ئاوســـانی چاو. هەروەها توانای بینین

كەمدەكاتەوە. ئەم دكتۆرە ئامۆژگاری ئەو كەسانە دەكات، كە عەدەسە بەكاردەهێنن، ماوەكەی لەوكاتە زیاتر نەبێت كە كۆمپانیاكە بۆ هاوێنەكەی داناوە، لە

هەموو حاڵەتێكیشدا پێویستە شەوان دەبنرێت.

بەپێی لێكۆڵینەوەیەكی پزیشكی، كە لە رۆژنامەی )هاڤنگتۆن پۆست(ی بەریتانی باڵوكراوەتەوە، دانانی مۆبایل لەژوری نوستن و لە تەنیشت خـــۆت و لەنزیكتـــەوە باش نیە و دەبێتە هـــۆی خەوزڕان و كەمخەوی كەســـەكە. هەر لەلێكۆڵینەوەكەدا هاتووە، مۆبایل بەهۆی ئەو تیشكەی لێـــوەی دەردەچێت مێشـــك ئاگادار دەكاتەوە، كە كاتی رۆژە و شـــەو نیە، بەوجۆرە كەســـەكە خـــەوی لێناكەوێت. هەروەهـــا بوونی مۆبایل لەنزیكتەوە وادەكات مێشـــكت الی بێت، نـــەكا پەیوەندیت پێوە بكرێت، یان نامەیەكت بۆبێت، ئەمەش وادەكات لەش هەست بە ئارامی نەكات و مێشـــك بەردەوام بەئاگابێت. لەبەرئەوە زاناكان دەڵێن باشـــتر وایە مۆبایلەكـــەت لەكاتی خەوتندا دابخەی، یـــان لە ژوورێكی تر دایبنێی و مێشكت مورتاح بكەی، تاوەكو بە ئاسانی بخەوی. هەروەها ئامۆژگاری ئەوانـــەش دەكـــەن، كە مۆبایـــل بۆ هەڵســـانی بەیانیـــان بەكاردەهێنن،

كاتژمێرێكی ئاگاداركردنەوە بكڕن زۆر باشترە.

گێــــزەر كۆمەڵێك ســــودی بۆ مندااڵن هەیــــە، گرنگترینیان، گێزەر بــــە ڤیتامیــــنA دەوڵەمەندە، كە توانای بینینی منــــداڵ بە هێزدەكات، هەروەها ڤیتامین B تێدایە، كە باشــــە بۆ جگەر و پێســــت و مێشك، هەروەهــــا ڤیتامیــــن C تێدایــــە، كە یارمەتــــی چاكبوونــــەوەی برین دەدات، جگە لەبوونی هەریەك لە كالســــیۆم و پۆتاســــیۆم و فسفۆر و مەگنسیۆم و ئاسن، كە بۆ زیادكردنی خوێن و چاالككردنی لەش و بەهێزكردنی ئیســــك و ددانەكان باشن. دەتوانرێت گێزەر بدرێتە منــــدااڵن، چ بەخاوی یان بەكــــواڵوی یان بە وردكراوی بێت، بەهەر

جۆرێك منداڵەكەت پێی خۆش بێت و حەزی لێبكات.

1. بێ پالنی: هەرلەخۆتەوە و لەنكاو دەست مەكە بە نەخواردن، بێ ئەوەی بزانی چەند دەخۆی و كەی دەخۆی، بەڵكو پێویستە بە پالنێكی درێژخایەن دەستپێبكەی و بشتوانیت جێبەجێی بكەی. بۆ نمونە نابێت بە درێژایی رۆژ هیچ نەخۆیت و ئێوارەش بەئارەزووی خۆت بخۆی.

2. بەهیـــچ شـــێوەیەك خواردنـــەوە گازیەكانی مەخـــۆرەوە، چونكە رێژەیەكی زۆر شەكریان تێدایە، كە قەڵەوت دەكەن.

3. كاتی خەوتن و هەســـتانت دیاری بكە و زۆر مەخەوە، بەتایبەت لەپاش نانخواردن.

4. بەخێرایی خواردن مەخۆ، چونكە مێشك پێڕاناگات گەدە لەتێربوون ئاگاداربكاتەوە، بۆیە پێویستە لەسەرخۆ و كەمكەم بخۆیت.

5. لەكاتـــی جەژن و بۆنەكان و دەعوەتەكاندا لەســـەر بەرنامەكەی خۆت هەر بەردەوام بە و زۆر مەخۆ، چونكە گەر وانەكەیت، بەرنامەی

ریجیمەكەت تێكدەچێت.

عەدەسەی چاو بینینت كز دەكات گێزەر بۆمنداڵەكەت باشە

با مۆبایلەكەت لە ژووری خەوتنت نەبێت رجیمەكەت بۆ سەركەوتوو نابێت؟

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

48 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 49

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

هەندێــــك لــــە گەنجــــەكان و ئافرەتانی خوارتەمەنی 30 ســــاڵی هەندێك كەرەســــتەی ماكیــــاژ بەكاردەهێنــــن، وەك كرێمی البردنــــی چرچ و لۆچی دەموچــــاو، بەرلــــەوەی لــــۆچ لــــە دەموچاویــــان دەركەوێ، بــــەو هیوایەی نیشــــانەكانی پیریــــی دوابخــــەن. بــــەاڵم گۆڤــــاری )فرویندیــــن(ی ئەڵمانی باڵویكردۆتــــەوە، كــــە بەكارهێنانی ئــــەو ئامادەكراوانە پێــــش تەمەنی 30 ســــاڵی زیان بە پێســــتی رووخســــار دەگەیەنێت و تێكیدەدات، چونكە ئەو ئامادەكراوانە تایبەتن بەو كەســــانەی لە سەرووی تەمەنی 30 ساڵیەوەن، گەر كەسانی بچووكتر بەكاریبهێنن، دەبێتە هۆی وشكبوونەوەی پێستەكە و قڵیشــــانی، هەروەها پێستەكە بەجۆرێك ناسك دەكات، كە تیشكی خۆر

كاری لێبكات و بیسوتێنێ و توشی هەستیاری بكات.

بەپێـــی توێژینەوەیـــەك كـــە لـــە ماڵپـــەڕی كەناڵـــی )ئەلعەرەبیـــە( باڵوكراوەتـــەوە، دەركەوتـــووە خواردنـــەوەی زۆر و بەردەوامـــی شەربەتی میوەكان كاریگەری خراپ دەكاتە سەر تەندروستی مرۆڤ و توشـــی نەخۆشی شـــەكرەی دەكات، چونكە میوەكان دەوڵەمەندن بە شـــەكر و رێژەی زۆری شەكریان تێدایە. بۆنمونە یەك شەربەتی ســـێو 110 یەكەی گەرمـــی تێدایە لەگەڵ 26 گرام شـــەكر، هەروەها یەك پەرداخ شەربەتی ترێ 160 یەكەی گەرمی تێدایە، كە ئەمانەش رێژەی شەكر زیاد دەكەن و وادەكەن ئەنسۆلین زیاد بڕژێت و لەش ماندودەكەن و ئەگەری تووشـــبوون بەنەخۆشی شەكرە زیاددەكەن. هەروەهـــا لـــە لێكۆڵینەوەكـــەدا دەریشـــكەوتووە، كە ئەو كەســـانەی دەیانەوێ خۆیان الواز بكەن و شـــەربەتی میـــوە بە رێژەیەكی زۆر دەخۆنەوە، پێویستە ئاگاداری ئەو بابەتە بن و باشتر وایە خواردنی

سەوزەكان زیادبكەن، چونكە كالۆری و شەكری كەمتریان تێدایە.

ئینیــــزالق واتــــە خلیســــكان. لەنێــــوان هەردوو بڕبڕی پشــــت كركراگەیەك هەیە، كە جوڵەی پشــــت ئاسان دەكات و ناهێڵێت بڕبــــڕەكان لەیــــەك بخشــــێن و تێكبچن. كاتێك ئــــەو كڕكڕاگەیە لەشــــوێنی خــــۆی بجوڵێــــت و بێتە دەرەوە، كەســــەكە توشــــی خلیسكان یان ئینیزالق دەبێت و بەمەش كڕكڕاگەكە فشاردەخاتە سەر دەمارەكانی دەوروپشتی و كەسەكە لەو شوێنەدا هەست

بە ئازار دەكات. بــــەزۆری خلیســــكان لەبڕبڕەكانی مل و بەشــــی خوارەوەی پشــــت یان نزیك كلینجــــە روودەدات، هۆیەكانیشــــی بریتین لە دانیشــــتنی زۆر و هەڵگرتنی قورسایی و نوشتانەوەی لەنكاو و بەربوونەوە لەشــــوێنی بەرز و قەڵەوی و كاری گران. هەندێك جاریــــش لەوانەیە بۆماوەیی بێت یان بەهــــۆی بەتەمەنداچوون

بێت. نیشــــانەكانی خلیسكانی كڕكڕگەی پشت بریتیە لە سڕبوونی دەست و پێیەكان بەپێی شوێنی خلیسكانەكە، هەروەها ئازاری پشــــت و دەســــت و پێیەكان لەگەڵ باش نەجواڵنی دەســــت یان پێ. ئەگەر خلیســــكانەكەش ســــەخت بێت، ئەوا كاردەكاتە سەر هەســــتەدەمارەكانی دەوروبەری، یــــان دركەپەتك، ئازارەكەش

بەردەوام دەبێت.چارەســــەری لەرێگــــەی دەرمــــان و وەرزش دەبێت. بڕیاری

نەشتەرگەرییش بۆ پزیشكی پسپۆڕ دەگەڕێتەوە.

ماكیاژی دژە پیریی بۆ گەنجان زیانبەخشە

ئینزیالق چیە؟

شەربەتی میوە بە بڕێكی زۆر مەخۆنەوە

50 ژماره 224 2014/3/29

كـۆمـەاڵیەتی

ئافرەتێـــك پەیوەنـــدی پێوەكردم و چیرۆكی خۆی بۆ گێڕامـــەوە و داوای راوێژ و رێگاچارەی لێكردم.

ئـــەو ئافرەتـــە تەمەنـــی 35 ســـاڵ و ژنی ماڵ بوو، ئاســـتی خوێنـــدەواری ســـەرەتایی بوو، بە بێزارییەوە دەیگوت "خۆشـــیم لە ژیان نەبینیوە". ئەو ئافرەتە لە تەمەنی 13 ســـاڵیەوە داخوازی هاتـــووە، هەرچەنـــدە باوكـــی وتویەتی جـــارێ بچووكە، بـــەاڵم باپیری رازی بووە و بەشـــووی داوە. بەاڵم تەمەنی زۆر بچووك بووە و كێشـــەی بۆ دروســـتبووە و پاشـــان دوای سێ ساڵ لە

هاوسەرەكەی جیابۆتەوە و تەاڵقی وەرگرتووە. دوای ئەوە دوو ساڵ لە ماڵەوە دانیشتووە و جارێكی تریش داخوازی هاتووە. ئەو گوتی تازە مێرد ناكاتەوە، بەاڵم باوكی گوتی خۆ بەنیاز نی هەروا دانیشـــی. بۆیە شـــووی پێكرد. دوای دوو ساڵ لە ژیانی ناخۆشی لەگەڵ ئەویش جیابۆتەوە. بەاڵم لە هیچ كام لەو دوو شووەی پێشووی

منداڵی نەبووە.ئافرەتەكـــە بەردەوامبوو لە گێڕانـــەوەی چیرۆكە خەمناكەكەی خۆی و گوتی كە دوای تەاڵقی دووەم، شـــەش ســـاڵ لە ماڵەوە دانیشتووە، ئینجا بەســـەردا باوكی كۆچی دوایی كردووە. بەاڵم بۆ ئەو هەمیشە كەسێكی تر هەبووە زۆری لێبكات بۆ شووكردن، بۆیە كاتێك داخوازیەكی تری دێت و خۆی رازی نابێت، خاڵی وازی لێناهێنێت تا شـــوو بە داخوازیكارەكە دەكات. هەرچەندە پیاوەكە ژنی هەبوو، بەاڵم منداڵی نەبوو، بەڵێنیشی بە كەسوكاری ئەو ئافرەتە دابوو ماڵی جیای بۆ دابنێت. پیاوەكە 25 ساڵ لە خۆی گەورەتر بوو. ئێستاش دوای شووپێكردنی ماوەی هەشت ســـاڵە الی ئەو پیاوەیە، بەاڵم وەك خۆی گوتی، تەنیا دوو ســـاڵی ســـەرەتای لەگەڵی باشـــبووە، دواتـــر چەند جارێك تۆراوە و گەڕاوەتەوە ماڵی خاڵی، كەچی خاڵی ناچاری كردووە بگەڕێتەوە ماڵ و حاڵی خۆی و گوێی بە ناخۆشیەكانی ئەو ئافرەتە نەداوە. چونكە ئافرەتەكە باوكی نەماوە

و مامێكی دەستكورتی هەبووە، بۆیە خاڵی بۆتە سەرپەرشتیاریان. لـــە كۆتایی چیرۆكەكەیـــدا ئافرەتەكە گوتی "ئێســـتا دووگیانم، لەجیات ئـــەوەی پیاوەكەم دڵی خۆش بێت، دەڵێ تازە بەو تەمەنە منداڵم ناوێت، بۆیە بە لێدان كەوتە گیانم و لە ماڵ دەریكردم. پاشـــانیش لەگەڵ ژنەكەی پێشـــووتری لە یەك خانوو دایناین. ئێســـتا هەســـت دەكەم منداڵەكەم

مردبێت، زۆر ئازاری پێگەیاندووم، تكایە رێگاچارەیەكم بۆ بدۆزنەوە".ئێمە پێمان راگەیاند، بۆ دڵنیابوونەوە پێویستە سەردانی نەخۆشخانە بكات و راپۆرتی پزیشكی وەربگرێـــت و داواش لەســـەر پیاوەكـــەی تۆمار بكات، ئەگەر خوانـــەكا منداڵەكەی مردبێت، ئەوا پیاوەكەی بە پێی ماوەی 7 لە یاسای توندوتیژی خێزانی سزا دەدرێت، كە سزاكەشی بریتیە لە بەندكردنی بۆ ماوەیەك، كە لە 6 مانگ كەمتر نەبێت و لە 3 ســـاڵ زیاتر نەبێت، لەگەڵ پێبژاردن بـــە بڕەپارەیـــەك، كە لە یەك ملیـــۆن كەمتر نەبێت و لە 5 ملیۆن زیاتـــر نەبێت، یاخود بە یەكێك

لەم دوو سزایە.هەروەهـــا پێمانگـــوت كـــە دەتوانێت داوایەكی تریـــش لە دادگای باری كەســـی تۆماربكات، كە داوای بژێوی و ماڵی جیا بكات. خۆ ئەگەر ماڵی جیای بۆ نەكات، ئەوا بە پێی یاســـا بە خەتابار دادەنرێت و ژنەكەش دەتوانێت بەم هۆیەوە داوای جیابوونەوە بكات و مافە داراییەكانی خۆشی

لێوەربگرێت. *بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان

مافی ماڵی جیا بۆ ئافرەتان و سزای لەباربردنی كۆرپە

* درلقا

دوەب

عمۆ

یلەژ

دۆسیەكانی توندوتیژی

ژماره 224 2014/3/29 51

هـــونـــەری

كامەران بەر لە ئێمە دەركەوت، بۆیە باوكم

وەسیەتی بۆ ئەوكردووە قورئان بخوێنێت

سامان عومەر:

52 ژماره 224 2014/3/29

هونەرمەندی راستەقینە پشت بە پارە و خەاڵت و چەپڵە نابەستێ

سۆالڤ شەیدا:

ئەحمەد تاریق

خانمە ئەكتەر سۆالڤ شەیدا لەم دیمانەیەدا لەگەڵ )سڤیل( روانینی خۆی بۆ كاری هونەری دەخاتە روو، هاوكات باس لەپێوەری خۆی بۆبەشداریكردن لە فیلم ئاشكرا دەكات، كە ئاستی سیناریۆ و ئەزموون و شارەزایی دەرهێنەرە.

دژ توندوتی���ژی لەڤیس���تیڤاڵی بەئافرەت���ان چ جیاوازیەكت���ان بین���ی لەگەڵ

ڤیستیڤالەكانی پێشوو؟سۆالف ش���ەیدا: ئەم ڤیس���تیڤاڵە لەچەند هەڵس���ەنگێندرێ، پێویس���تە الیەنێك���ەوە چونك���ە یەكەم بایەخی ناوەڕۆك و كواڵێتی فیلمەكان���ە، ب���ەڕای م���ن دووبارەبوونەوەو خ���ول خواردنێكی دیكە ب���وو لەبازنەیەكی مس���تەوادا، ك���ەم و ن���زم و بەرتەس���ك و بەڕێوەچ���وون ش���ێوازی دووهەمی���ان نمایش���ی فیلمەكان بوو، كە لەم الیەنەشەوە پڕ بوو لەكەموكوڕی و كەمتەرخەمی سەیر و سەمەرە، سێهەمیان الیەنی كێشە لەپسان نەهاتووی داوەری فیلمەكان بوو، كە بەڕای

من كێشەی سەرەكی فیستیڤاڵەكانە.باس���ی زیات���ر دەكەی���ن ح���ەز

كێشەكانی داوەری فیلمەكان بكەیت؟سۆالف شەیدا: نرخ و بایەخ و مستەوای فیلمەكان لەهەر فیستیڤاڵێكدا لەالیەن لیژنەی لیژن���ەی هەڵدەس���ەنگێنرێت، داوەریی���ەوە دادوەری یانی كۆمەڵی فیلمساز و رەخنەگر و پس���پۆڕی بەئەزمون���ی فیلم، ك���ە وێڕای ئەم تایبەتمەندیانە، لەباری عەدالەتیش���ەوە كەسانی عادلن، بەاڵم بەداخەوە لەسەرجەم ج���ار زۆر كوردس���تان فیس���تیڤاڵەكانی كەس���انێ دەبینی كە ئەوەی نیانە پسپۆری

و ئەزموون و عەدالەتە. لیژن���ەی لەالی���ەن بیس���تومانە ڤس���تیڤاڵەوە بڕیار بوو رێ���زت لێ بگیرێت، ب���ەاڵم دوات���ر لەس���ەر داوای دەرهێنەرێك كە پێش���تر نەتویس���توە لەفیلمەكەیدا دەور

بگێڕیت، پێشی پێ گیراوە، بۆ؟س���ۆالف ش���ەیدا: هیچ بەالم���ەوە گرنگ نیی���ە، گرنگ حزور و بوونی س���ەربەرزانە لەهونەردایە، هونەرمەندی راستەقینە پشت

بە پارە و خەاڵت و چەپڵە نابەستێ. حەز دەكەیت ناوی ئەو كەس���ەی ئەم غەدرەی ل���ێ كردوویت بڵێیت، تاوەكو باق���ی هونەرمەن���دان روخس���اری باش���تر

بناسن؟س���ۆالف ش���ەیدا: وەاڵمی كەس���ی نەزان بێدەنگیە، خەاڵت و شتی لەم چەشنە كاتین، من بیر لەش���تە بەنرخەكانی دونیای هونەر دەكەم���ەوە، ئەمڕۆ ملیۆن ئاف���رەت ماف و مرۆڤایەتی پیشێل دەكرێت، هەروەها ملیۆن منداڵ برس���ێتی و شەڕ و بێ عەدالەتی تان و پ���ۆی ژیان���ی داگی���ر ك���ردووە، من چۆن دەتوان���م ل���ەم كاتەدا بیر لەش���تی ئ���اوا بێ

ناوەڕۆك بكەمەوە. لەم���اوەی دوو مانگ���ی رابردوودا س���ێ پێش���نیاری بەش���داری لەزنجیرەیەك و ش���انۆگەرییەك و كورتەفیلمێك���ت رەف���ز

كردۆت���ەوە، ئایە خ���ۆت بەگ���ەورە دەزانی یاخود دەرهێنەرەكان بە بچووك؟

س���ۆالف ش���ەیدا: هیچ كامیان، دوونیای هونەرمەند دوورە لەغرور و لەخۆباییبوون و ئیهانە، ئەو بەڕێزانەی داوای تەمس���یلیان ل���ە من ك���ردووە، منیان ش���یاوی هاوكاری دەك���ەم، پێزانینی���ان سوپاس���ی بینی���وەو كارنەكردنەكان���م پێوەندی بەش���تی دیكەوە

هەیە. شتی وەكو چی؟

سۆالف ش���ەیدا: ئەزموون و تەجروبەی هونەری رەوتە، پرۆس���ەیە، من س���اڵەكانی سەرەتای كاری هونەریم وەك زۆر كەسی دیك���ە بەگوێرەی تەم���ەن و ئەزموونی ئەو س���ەردەمم پێوەرێكی دیارم بۆ هەڵبژاردنی

دەورەكانم نەبوو، بەاڵم ئەمڕۆ جیاوازە. دەتوان���م لێت���ان بپرس���م پێوەری

ئەمڕۆتان بۆ رۆڵگێڕان چییە؟ئاس���تی س���یناریۆ و س���ۆالف ش���ەیدا: ئەزم���وون و ش���ارەزایی دەرهێنەری فیلم، گرنگترین پێوەری منە بۆ بەشداریكردنیان

لەفیلم و زنجیرەكاندا. وەكوو خانمەئەكتەرێك دەورگێڕی بواری س����ینەما و تیڤی، هۆكاری كەمبوونی

ئاستی بەرهەمهێنانی فیلم بەچی دەزانی؟س����ۆالف شەیدا: ئەم كێش����ەیە بەڕای من

هونەری

52 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 53

چەند ه����ۆكاری دیاری هەی����ە، نەبوونی ش����ارەزایی بواری فیلمس����ازی لەالی����ەك و نەب����وون و تەرخانكردنی بودجەی پێویس����ت لەالیەنەكی دیكەوەو هەروەه����ا نەبوونی كەرتی تایب����ەت بەڕای من گرفتە س����ەرەكییەكانی بەرهەم نەهاتنی پێویستی فیلمە، دیارە هێندەی شتی دیكەیش وەك نەبوونی هۆڵی س����ینەما لەشار و شارۆچكەكان و نەبوونی عادەت و فەرهەنگی چوون بۆ سینەما و فیلمبینینیش كاریگەری خۆی

هەیە. پێت وای����ە هونەرمەن����د بەداهات����ی كارەكانی بژێوی

ژیان پەیدابكات؟س����ۆالف ش����ەیدا: هەموو ئەزان����ن نەخێر بژێ����وی ژیان پەیدا ناكرێ����ت، ئەو بڕەپارەی����ە دەدرێتە ئەكتەر و ئەكتەریس����ی فیلم و زنجی����رەكان، ناتوانێ دابینكەری ژیانی����ان بێت، هونەرمەند ناچارە لەجیاتی تەحقیق و توێژینەوە و تازەكاری و هەوڵدان

بۆ پێشكەوتن، هێز و توانای بۆ كارێكی دیكە دانێت. ب����ەڕای ت����ۆ ئاس����تی س����ینەما و زنجی����رەكان

پێشكەوتنی بەخۆوە بینیوە؟سۆالف ش����ەیدا: ئاواتی هەموو سینەماكارێكی

دڵس����ۆز ئەوەیە كە سینەمای واڵتەكەی گەشە بس����ێنێ و پێ����ش بكەوێ����ت، ه����ەوڵ هەیە،

بەاڵم لەئاستی پێویستدا نییە، یەكێك لەهۆكارە س����ەرەكییەكان ئەوەیە

لەدەرهێنان لەكەموكوڕی جیا و رووناكی و ماكیاج، بەڕای من نەبوونی سناریس����ت و

سناریۆی شیاوە.

هونەری

ژماره 224 2014/3/29 53

54 ژماره 224 2014/3/29

ئەو هونەرمەندانەی تەنیا لە شوێنێكی دیاریكراو كۆنسێرت دەكەن، مەودای دەنگیان سنووردارە

كامەران بەر لە ئێمە دەركەوت، بۆیە باوكم وەسیەتی بۆ ئەوكردووە قورئان بخوێنێت

یەكەم كۆنسێرتم لە شاری هەولێر بوو

هونەری

ئەزموونی خۆم لە خۆشەویستیدا زۆر بە سەركەوتوو دەبینم

سامان عومەر یەكێك لەو هونەرمەندانەی لەناو گەنجاندا جەماوەرێكی تایبەت بەخۆی هەیە، سامان لەسەرەتادا زوو دەركەوت و توانای هونەری خۆی سەلماند، بەاڵم ماوەیەكە بێدەنگە، لەو دیمانەیەدا، باس لە هۆكاری بێدەنگبوونی خۆی دەكات، لەگەڵ چەند پرسێكی تری پەیوەندار بە هونەرەكەی.

ئەحمەد تاریق

سامان عومەر:

54 ژماره 224 2014/3/29

یلماع

یسن ئ

ەفی س

تۆ:فۆ

ژماره 224 2014/3/29 55

هونەری

بینمی���ان ن���ەورۆزدا ل���ەم ل���ەدەرەوە ك���ورد روو پەیام���ی هەروەها هونەرمەن���د دەتوانێ لەرێگەی لە پێناو بینین���ی كەلتوورە جیاوازیەكان. ئاڵوگۆڕی هونەریی و ئاهەنگگێڕان هەبێت، سامان عومەر: لەهەموو واڵتان دەبێ دەكەن، تۆ ئەم حاڵەتە چۆن دەبینی؟بیانییەكان روو لە هەرێمی كوردس���تان دەك���ەن، كەچی هونەرمەن���دە عەرەب و هونەرمەندان���ی بەش���ێوازێك ب���ە بڕوای من ئەم ئاڵوگ���ۆڕی هونەرییە خۆی بەخەڵك���ی دەرەوە بگەیەنێت، بۆیە هونەرەكەی���ەوە هونەرمەندانم���ان ه���ەر روو ل���ەدەرەوە ستۆدیۆی باش���مان هەیە، كەچی هێشتا روو ل���ەدەرەوە دەكەی���ن، ب���ەاڵم ئێس���تا دەیانگوت س���تۆدیۆی باشمان نییە بۆیە پێش���تر زۆر لەهونەرمەن���دان شتێكی ئاساییە.

منی���ش س���امان عوم���ەر: ئ���ەوە رەنگ���ە ب���ۆ دەكەن؟ ئەگەرن���ا بێ���ت، لەكوردس���تان بۆیە هونەرمەندان ئێس���تا دەتوانن كارە هەی���ە، زۆر پڕۆفیش���نااڵنە كاردەك���ەن، لەگەڵ ئەوەدام، كە س���تۆدیۆی باش���مان س���ەفەركردن خۆی���ان هونەرییەكان���ی لەهەواداران���ی خۆتان لەش���وێنەكانی تر س���ازدەكەن، هەست ناكەن بەوە بەشێك یاخ���ود كۆنس���ێرتی زیات���ر لەس���لێمانی زیاتر گرنگی بە شاری سلێمانی دەدەن، بۆچی هونەرمەندانی سلێمانی ئەنجام بدەن.

لەش���اری س���امان عوم���ەر: م���ن وەك س���امان دڵگران دەكەن؟ كۆنس���ێرتم یەك���ەم ش���ارێك ب���ێ جیاوازی���ی پەیام���ی خۆی ئەگەرن���ا دەبێ���ت هونەرمەن���د لەهەموو رەنگە مەودای دەنگیان س���نووردار بێت، تەنه���ا لەس���لێمانی كۆنس���ێرت دەك���ەن، ش���ارەكاندا نابینم. ئ���ەو هونەرمەندانەی ك���ردووە، من هی���چ جیاوازییەك لەنێوان ئینج���ا لەش���ارەكانی تریش كۆنس���ێرتم هەولێر بووە، دواتر لەش���اری سلێمانی، عوم���ەر نیش���تیمانیت بۆچ���ی تاك���و ئێس���تا گۆرانی بگەیەنێت. یاخ���ود نەتەوەی���ی ل���ە نەگوتووە؟ م���ن ب���ەاڵم عوم���ەر: لەكوردس���تان س���امان ج���ا بێت یاخ���ود ل���ەدەرەوەی كوردس���تان، فیس���تیڤاڵەكان،

بەش���دارییم كردووە و پەیامی خۆم لەم بوارە بە جەماوەر و خەڵكی واڵتی خۆم

گەیاندووە. هەندێ���ك پێیانوای���ە ئاهەن���گ لەبەه���ای هونەرمەندان كەمدەكاتەوە، تا

چەند لەگەڵ ئەم بۆچوونە دایت؟س���امان عوم���ەر: ئ���ەوە بۆچوونێكی هەڵەی���ە، ئەو ج���ۆرە ئاهەنگانە لەهەموو جیهان و لەدونیای عەرەب و ئەوروپاش هەی���ە. ئ���ەو ئاهەنگان���ەش جەم���اوەری خۆیان هەیە، گرنگ ئەوەیە پەیامی خۆت

بەخەڵكی واڵتی خۆت بگەیەنیت. باوكت وەسیەتی بۆ كامەران عوم���ەری ب���رات ك���ردووە، ك���ە قورئان بخوێنێت، ئایا هەمان وەسیەتی بۆ تۆش

كردووە؟سامان عومەر: نەخێر وەسیەتی وای

بۆ من نەكردووە، كە قورئان بخوێنم. ئ���ەی بۆچی لە نێ���وان ئێوەدا تەنیا كامەرانی راسپاردووە و وەسیەتی

بۆ كردووە؟س���امان عوم���ەر: ئەوكات���ە كام���ەران هەب���وو، زۆری س���ەدایەكی و دەن���گ گۆرانیبێژێك���ی چاك بوو، هێش���تا منیش زۆر دەرنەكەوتب���ووم، بۆی���ە باوكم ئەو

وەسیەتەی بۆ ئەو كردبوو. ل���ە خێزانەك���ەی ئێ���وە ت���ۆ و كامەران و نەریم���ان گۆرانیبێژن، بەاڵم ح���ەزی لەخوش���كەكانتان كام هی���چ

هونەریان نەبووە؟س���امان عومەر: رەنگ���ە هۆكارەكەی

ئەوە بێت، كە دەنگیان خۆش نەبووە. پەیوەن���دی هونەریی���ت لەگەڵ

كامەران عومەر چۆنە ؟س���امان عومەر: زۆرباش���ە بەردەوام

ئاگاداری كارەكانی یەكترین. گۆرانی )كوڕم مەگری(یت بۆ

كێت گوتووە؟س���امان عوم���ەر: ئ���ەوە یەكێ���ك بوو لە ش���یعری ش���اعیری گەورە مامۆستا گ���ۆران، هیوادارم توانیبێت���م خزمەتێكی بچ���وك ب���ەم ش���اعیرە گەورەی���ە بكەم، ئەگەرنا ئەوە ش���یعری مامۆستا گۆرانە

و بۆ كەسی خۆی گوتووە. پێش���تر س���امان لەكلیپەكانیدا لەگەڵ كچ دەرنەدەكەوت، كەچی ئێس���تا

زیاتر كچ بەكاردێنیت، ئەمە بۆچی؟س���امان عوم���ەر: ئ���ەوە پەیوەندی بە س���یناریۆ و گۆران���ی و دەرهێنەرەكەوە

هەیە، ئەگەرنا پەیوەندی بەهیچ ش���تێكی ترەوە نییە، هەندێك كلیپم هیچ ئافرەتێكی

تێدانییە، شتێكی جوانیشە. ئ���ەی هۆكاری چی���ە ماوەیەكە

بێدەنگی؟س���امان عومەر: راس���تە ئ���ەو ماوەیە بێدەنگم، ئەمەش لەبەر هەندێك هۆكاری تایب���ەت بەخۆم و رۆیش���تنم بۆ دەرەوە ب���ووە، ب���ەاڵم لەم���ەودوا وەك ج���اران پێش���كەش خ���ۆم هونەرییەكان���ی كارە

دەكەمەوە. بۆچ���ی چوویتە هەن���دەران و

بۆچی گەڕایتەوە؟سامان عومەر: وەك هەموو كەسێك لەژیانی خۆم و خانەوادەكەم پێویس���تم ب���ە گۆڕانكاری���ی هەب���وو، بۆی���ە چوونە دەرەوەم تەنها بۆ ئەو گۆڕانكارییە بوو

لە ژیانی خانەوادەم. ل���ە بەیەكج���اری بەنی���ازی

كوردستان بژیت ؟بەنی���ازم بەڵ���ێ عوم���ەر: س���امان

بەیەكجاریی لەكوردستان بژیم. بۆچی زۆرب���ەی گۆرانیەكانی سامان هەمووی باس لەعەشق دەكات؟

ئ���ەو گۆران���ی و س���امان عوم���ەر: و رۆح هەم���ووی ئێم���ە ئاوازان���ەی ئ���ەو پێشكەش���ی خۆمان���ە هەناس���ەی خەڵك���ەی دەكەی���ن، بۆیە هەمیش���ە ئەو ئێم���ە الی خۆشەویس���تیە و عەش���ق رۆژب���ەرۆژ گەورەت���ر دەبێ���ت. رێ���ز و خۆشەویستیم هەیە بۆ هەموو خەڵكێك

و هەموو هونەرمەندێك. لەعەشق كەسێكی سەركەوتوو

بوویت؟س���امان عومەر: ئەزمونی ژیانی خۆم

لەعەشقدا زۆر بەسەركەوتوو دەبینم. ژیان���ی بەخۆشەویس���تی

هاوسەرگیریت پێكهێناوە؟س���امان عوم���ەر: وەك وەفای���ەك بۆ عەش���ق و خۆشەویس���تیم بۆ بنەماڵەی خۆم، دەمەوێت ش���تە تایبەتیەكانی خۆم

هەمیشە الی خۆم بمێنێتەوە. بۆچ���ی گۆرانیی���ە كۆنەكان���ت جەم���اوەری زیات���رە ل���ە گۆرانیەكان���ی

ئێستات؟ئ���ەوە رەنگ���ە عوم���ەر: س���امان بۆچوون���ی كۆمەڵێ���ك ه���ەواداری خۆم بێ���ت، كۆمەڵێكیش حەزیان ل���ە گۆرانیە

تازەكانمە.

ژماره 224 2014/3/29 55

56 ژماره 224 2014/3/29

هونەری

بەدرۆی نیسان زیاد ئەسعەد و دانا عەبدولجەبار و سدیق فەقییانی و كامەران عومەر دەمردن

دایكی شەهێن جەمال دەمرێ و دڵسۆزیش دەكوژرێت

هونەرمەندان دەكەونە داوی درۆی نیسانەوە

56 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 57

هونەری

س����پی درۆی ب����ەرۆژی نیس����ان 1ی ناسراوە، دوور نییە )درۆی نیسان( باوترین دەس����تەواژەی بەكارهاتووی وەرزی بەهار ل����ەو رۆژەدا خەڵكانێك����ی زۆر درۆ بێ����ت، دەك����ەن، بەش����ێك بۆ خۆی����ان، بەش����ێكیش بەناوی خەڵكی دیكەوە درۆ دەكەن، كەسانی ناس����راو زیاتر درۆی����ان بەدەمەوە دەكرێت، یان درۆیان لەب����ارەوە دەكرێت، هەندێكجار درۆیەكان لەسەر ئاستی تاكەكەسەوە نابن، بەڵك����و بۆ خۆش����یی دەزگاكان����ی راگەیاندن هەواڵێك����ی ب����ەدرۆ باڵودەكەن����ەوە، هەندێك لەهونەرمەندان����ی ك����ورد كەوتوونەتە داوی

درۆی نیسانەوە.ل����ە یەكێ����ك لەمەوب����ەر س����اڵێك چەن����د رادیۆكانی كوردستان لە 1ی نیساندا هەواڵی مردنی هونەرمەند زیاد ئەسعەدی راگەیاند، دوای چەن����د كاتژمێرێك بێ����ژەری رادیۆكە بەپێكەنینەوە داوای لێبووردنی لەبیستەرانی و بەدرۆخس����تنەوە هەواڵەك����ەی و ك����رد وتی"تەنها درۆی نیسان" بوو. ئەمە جارێكی ت����ر لەگ����ەڵ دان����ا عەبدولجباری����ش دووبارە

بوویەوە.زۆر لەهونەرمەندان لەو رۆژەدا تووشی ل����ەوان هەندێ����ك دەب����ن، نیس����ان درۆی بەس����ەرهاتی خۆی����ان لەگەڵ ئ����ەو رۆژە بۆ س����ڤیل دەگێڕنەوە. خانمە هونەرمەند نازێ عەزیزی تائێس����تا چەندین قس����ە بەناوییەوە ب����اڵو بوونەت����ەوە، ئ����ەو وەك خۆی باس����ی دەكات، ن����ەوەك تەنه����ا لەو مانگ����ەدا، بەڵكو زۆر ج����اری دیك����ە درۆ بەناویی����ەوە كراوە، لەمبارەیەوە دەڵێ "ئەوەندە درۆیان بەناوی من����ەوە كردوە، نیس����ان و رۆژەكانی دیكەم تێك����ەڵ كردووە، بۆ نموونە جارێك دەنگۆی وازهێنان����م لەگۆران����ی گوت����ن باڵوكرایەوە، جارێك دەنگۆی پەیوەندیكردنم بەحیزبێكی سیاس����ییەوە، جارێك����ی دیك����ەش دەنگ����ۆی تەاڵقدان����م باڵوكرایەوە، ب����ەاڵم هیچ كام لەو قسانە راس����ت نەبوون، درۆی زۆر بەناوی

من كراوە، بۆیە بێزار بوومە".ع����ادل درۆیان����ەی ل����ەو یەكێ����ك ك����ردووە، دڵگ����ران هەورام����ی دووبارە دەنگ����ۆی باڵوكردنەوەی ب����ووە، هاوس����ەرگیریكردنی ئ����ەو دەڵ����ێ "جارێ����ك بێئەوەی ئ����اگام لەهی����چ ش����تێك بێت، مانگ����ی رۆژی لەیەك����ەم واباڵوكرای����ەوە نیس����ان

من دووبارە هاوس����ەرگیریم كردووە، بەاڵم وانەب����وو، دوات����ر خەڵك راس����تییەكەیان بۆ

دەركەوت".بەاڵم چ����اوان خەلیل، خانمە س����ینەماكار و ش����انۆكار باس لەوە دەكات، كە لەس����ەر گوێبیس����تبوونی درۆ راهات����ووە، ئ����ەو دەڵێ "زۆربەی كاتەكانی ژیان درۆ بەدەمی یەكتر دەكەین، بەاڵم من پێم خۆشە تەنها كاتێكیش هەبێ����ت ل����ەم رۆژەدا راس����تییەك بگوترێت، ك����ە كاتەكانیش����م لەناخۆش����ترین یەكێ����ك هەرگیز بیرم ناچێتەوە لەمانگی نیسان بوو دەڕۆیش����تم بۆ پەیمانگا، لەبەردەم دەرگای پەیمانگا الفیتەیەكی پرس����ەم بینی كە ناوی چەن����د هاوڕێیەكمی تێدا نوس����رابوو، گوایە ب����ەرووداوی هاتوچۆ گیانیان لەدەس����تداوە، منیش بەخوێندنەوەی الفیتەكە زۆر دڵگران بووم و گریام، ب����ەاڵم دواتر بۆم دەركەوت

درۆی نیسانە".هاوكات كامەران عومەری گۆرانیبێژیش درۆی بەناوەوە كراوە، ناخۆشترین درۆش ب����ەالی ئ����ەوەوە باڵوكردن����ەوەی دەنگ����ۆی مردن����ی ب����وو ب����ەرووداوی هاتوچ����ۆ. ئ����ەو درۆكردن بەش����تێكی جوان نازانێت و دەڵێ "ئەگەر لەمانگی نیسان بێت یاخود رۆژێكی دیك����ە درۆ هەر درۆیە، ئەو كەس����انەش كە درۆ بەن����اوی خەڵك����ەوە دەك����ەن كەس����انی بێ����كارن و دەیانەوێت لەكەس����ایەتی ئەوانە كەمبكەن����ەوە كە درۆیان بۆ هەڵدەبەس����تن". ئ����ەو نایش����ارێتەوە ن����ەوەك تەنه����ا لەمانگی نیس����اندا، بەڵكو لەزۆر كاتی دیكە درۆی بۆ هەڵبەستراوە، بەاڵم وەك خۆی باسی دەكات، لە مانگی نیس����اندا دەنگۆی گیانلەدەستدانی

بەرووداوی هاتوچۆ باڵوكراوەتەوە. گۆرانیبێژ سدیق فەییانی هەمان بۆچوونی كام����ەران عومەری هەیە لەب����ارەی درۆوە، ئەو پێیوایە درۆ هەر درۆیە جا لەهەر مانگ و رۆژێكدا بێت، بەسەرسوڕمانەوەش دەڵێ "نازان����م تاك����ەی ئەو خەڵكە واز لەم ش����تانە ناهێنن؟". ئەو هونەرمەندەش وەك بەش����ێك لەهونەرمەندانی دیكە بەدرۆ دەنگۆی مردنی باڵوكراوەتەوە، لەمبارەیەوە دەڵێ "لەیەكێك لەرۆژەكان����ی مانگێك����ی نیس����ان هاوڕێیەكم تەلەفۆن����ی بۆ ك����ردم و لێی پرس����یم ئایا تۆ ماوی����ت، چونكە كەس����ێك ب����ەو هاوڕێیەمی گوتبوو من����ی لەنەخۆش����خانەی فریاكەوتن بەم����ردووی بینی����وە، جگەل����ەوەش جارێ����ك باڵوكرای����ەوە كە دای����ك و باوك����م لەماڵەوە

دەریانكردووم، بەاڵم ئەوەش درۆ بوو".ناسراوی كۆمیدی ئەكتەرێكی شەعبان،

هەولێرە، گلەیی ئ��ەو

كەسانە ل���ەو كە دەك���������������ات،

ب����ەن����اوی ئ������ەوەوە وەك���و دەك�������ەن، درۆ

خ���ۆش���ی ب���اس���ی دەك����ات مردووم، من "واباڵوكرایەوە

كەچی دەمبینن ئێستاش زیندوم بەو كەسانە بۆیە من نەمردوم، و

درۆ هونەرمەندانەوە بەناوی دەڵێم دەكەن و دەنگۆی مردنیان باڵودەكەنەوە،

ئەوە شتێكی ناشیرینە كە تەنها بۆ پێكەنین هونەرمەندێك بمرێنیت، هیوادارم ئەو شتە

نەمینێت".گەرچی نیان عەبدواڵی خانمە گۆرانیبێژ ژیان����ی هاوس����ەرگیری پێكهێناوە و ئێس����تا دایك����ی دوو منداڵە، ب����ەاڵم بەرلەوەی بچێتە ن����او ژیان����ی هاوس����ەرگیرییەوە درۆیەكیان بۆی هەڵبەس����تاوە، ئەو دەڵێ "لەدەستپێكی م����ن بەن����اوی درۆی����ەك هونەری����م كاری باڵوكرایەوە، واباس����كرا من ش����ووم كردوە و چوار منداڵیش����م هەیە، كە ئەو قسەیەشم بیس����تەوە زۆر پێ����م س����ەیربوو، لەهەم����وو شوێنێك درۆ دەكرێت لەمانگی نیسانیشدا، بەاڵم من بەش����تێكی جوانی دانانێم، چونكە

درۆ هەر درۆیە بۆیە نەكرێت باشترە".ش����ەهێن جەم����اڵ، ئەكتەر و س����ینەماكار زۆر رقی لەدرۆیە، وەك خۆی باسی دەكات هەركەس����ێك درۆی لەگەڵدا بكات لێی توڕە دەبێت. ئەو بەسەرهاتێكی خۆی دەگێڕێتەوە و دەڵێ "لەمانگی نیس����انی یەكێك لەسااڵنی رابردوو هاوڕێی زۆر خۆشەویستم )ئاواتی حاج����ی بەش����یر( كە وەكو ب����رام وایە، هاتە ماڵمان و كەمێك دوای چاخواردنەوە گوتی دایكت توش����ی رووداوی هاتووچۆ بووە و گیان����ی لەدەس����تداوە، منی����ش زۆر گریام و خەفەتم بۆی خ����وارد، دواتر گووتی درۆی

نیسانە".ت����رە یەكێك����ی ماوەتی����ش دڵس����ۆز لەقوربانیانی درۆی نیس����ان، ئەو باس لەوە دەكات، كە باوكی زۆری خۆشدەوێت، بۆیە وەك خۆی دەڵێت "لەمانگی نیس����ان بەدرۆ دەنگۆی كوش����تنم باڵوكرایەوە، بەرێكەوت ئەوكاتیش مۆبایلەكەم داخرابوو، باوكیش����م

ك����ە كردب����ووم، ب����ۆ زۆری تەلەفۆن����ی مۆبایلەكەم كردەوە چەند هاوڕێیەكم

و باوكم وایانزانیبوو من مردووم، زۆر بەمە دڵگران بووم".

ئەحمەد تاریق

ژماره 224 2014/3/29 57

58 ژماره 224 2014/3/29

هونەری

پەروین شازادە دەبێتە ئەفسەر و بە توندی

لێكۆڵینەوە لەگەڵ 3 دز دەكات

سڤیل: هێمن مامەند پەروین ش���ازادە لەدوایین كاری نواندندا، رۆلی ئەفسەرێكی پۆلیس دەبینی و لێكۆڵین���ەوە لەگەڵ چەند دزێك دەكات. ئەو كار هونەرییەی پەروین ش���ازادە،

درامایەكی تەلەفزیۆنییە لە 30 ئەلقە پێكهاتووە. پەروین ش���ازادە كە س���ااڵنێكە خزمەتی هونەر دەكات، دەڵێت "ئێستاش لەكاری جوان بۆ بینەران هەر بەردەوامم، تا دڵیشم لەلێدان بەردەوام بێت، لەكاری جوان

بەردەوام دەبم ". پەروین ش���ازادە لەنوێتری���ن كاری تازەیدا كە درامایەكە، دەبێتە ئەفسەری پۆلیس و دەڵێ "خەریكی كارێكی تازەین، درامایەكی 30 ئەلقەی تەلەفزیۆنییە،

تێیدا رۆڵی ئەفس���ەرێك دەبینم". پەروین پێیوایە ئەو رۆڵی ئەفس���ەری بەسەركەوتوویی بنیوە، هەر بۆیەش دەڵێ "ئەگەر سەیری ئەم درامایە بكەیت دەڵێی ئەوە 30 ساڵە ئەفسەری دەك���ەم، س���ێ دز دەگ���رن و دەیانهێننە الی م���ن، زۆر بە توون���دی تەحقیقیان لەگەڵ

دەكەم". پەروین بۆ سڤیل گوتیشی "بۆیە رۆڵی ئەفسەر دەبینم، چونكە خۆم حەزم دەكرد ئەفس���ەربم، وات���ە گەر هونەرمەن���د نەبامایە حەزم دەكرد

ئەفسەر بوومایە، بۆیە حەزم كرد ئەم رۆڵە بەرجەستە بكەم. هەروەها ماوەیەكیش خۆم پۆلیس بووم و پۆلیسیش���م لێدەهات، چونكە بەدەمی خ���ۆم نەیڵێم بەژنوبااڵكەم لێوەش���اوەیە". پەروین ك���ە ماوەیەك لەگەڵ حەمكۆ بەیەكەوە كاری هونەریان كردوە، ئێستا گلەیی خۆی لەحەمكۆ دەكات و دەڵێ���ت "من گلەی���ی ئەوەم لەحەمكۆی هەی���ە، كە ماوەیەك بەیەكەوە كاری هونەریمان كردووە، بەاڵم كە گەڕایەوە كوردس���تان دەس���تی بەكاری هونەری كردەوە، بەداخەوە پرس���ی بە من نەكرد، كە بڵێت بەیەكەوە كار بكەین، بۆیە من دەڵێم حەمكۆ لەئاس���ت من

بێوەفا دەرچوو". پەروین ش���ازادە لەژیاندا حەز و ئارەزووی زۆری هەیە، بەاڵم یەك لەو حەزانەی كە دەیەوێت بێتە دی و خەونی پێوە دەبینێ وەك خۆی دەڵێ "لە كوردس���تان س���ەیارەی زۆر جوان هەیە، ب���ەاڵم ئەو س���ەیارەی كە من خۆم ح���ەزی پێدەكەم و خەونی پێوە دەبینم رۆژێك لەرۆژان لێخورم، سەیارەی دۆجە، ئەوە ئاوات���ی منە، چەند س���اڵە كاری هونەری دەك���ەم نەمتوانیوە

سەیارەییەكی لەم شێوەیە بكڕم كە حەزی پێدەكەم".

58 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 59

هونەری

حمەد تاریق سڤیل: ئە

و نوان���دن دەكات س���تا كاری مێكاپ و فاش���ێون

ەدا كە ئێن���

ا بەتەواوی ش لەكوردس���تان دەژیت، بەاڵم تائێست

و ئێس���تا

ۆیە ه���ەوڵ دەدات فێری نەبووە، ب

ی ك���وردی فێ���ری زمان

ەم بەتەوای فێری حەز دەك

ت "زۆر كوردی بێت، دەش���ڵێ

دەدەم، چونكە خۆم بم، هەوڵیش���ی ب���ۆ

زمانی كوردی

ی بزانم". س���تە زمانی كورد

ژیم، پێویلەكوردس���تان دە

ن لەكوردس���تان ەلێدوانێكی تایبەت بۆ س���ڤیل وتی "م

ن���ەدا ل

ەكم لەگەڵ كەم، تائێس���تاش هیچ كێش���ەی

زیاتر كاری مێكاپ دە

ی زۆر باشن هەموویان كەس

ن نەبووە،نەرمەندانی كوردس���تا

هو

بكەم" . ەم كاریان لەگەڵ

حەز دەكو

وردی ببم ەم فێری ك

: حەز دەكنەدا

حمەد تاریق سڤیل: ئە

وتۆتەوە، دووركە

رە لەكاری هونەریی ماوەیەكی زۆ

نیبێژ كریستاڵ كەنمە گۆرا

خا

ت و دەڵێت "كریستاڵ ایدەگەینێ

ك لە كریستاڵ ری نییە. بەاڵم كەسێكی نزی

كاری تازە

خاتوو نزیكەی سە كە ئەو ��ە".

��ەردەوامب بەڵكو

نەهێناوە،هونەری لەكاری ی

واز

ومێكە، بەاڵم ەلێدوانێكی بۆ سڤیل وتیشی "كریستاڵ لەئێستادا خەریكی ئەلب

كریستاڵ ل

ئێستا كە دەك��ەم، ئاشكرا وەندە

ئە تەنها بۆیە م،

بكە شكرا ئا ناوەكەی م

حەزناكە

ر، تاكو باڵوی ك ببێتە سپۆنسە

ۆمپانیایەە ماوە ك

تەنها ئەو تازەیە،

خەریكی كارێكی

اتەوە" . بك

ردا دەگەڕێتی سپۆنسە

تاڵ بەدواكریس

ژماره 224 2014/3/29 59

60 ژماره 224 2014/3/29

رەنــگاوڕەنــــگ

هەردەم دەگوترێت لیندس���ی لۆهان یەكێكە لەهونەرمەندە خراپ���ەكان، ب���ەاڵم لەگەڵ ئەوەش���دا ناوبانگێك���ی جیهانی و س���ەیر كارە ه���ۆی ب���ە زۆرتری���ش وەرگرت���ووە، س���ەمەرەكانیەتی. دوایی���ن ج���ار لیندس���ی ب���ۆ گۆڤارێكی ئەمریك���ی ن���اوی 36 كەس���ی ئاش���كراكردووە و دەڵ���ێ "ئەوانە سێكس���یان لەگەڵ كردووم"، هەموو ئەو ناوانەش

كەسایەتی ناودارن.

لیندسی لۆهان لیستی رەش رادەگەیەنێت

60 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 61

رەنــگاوڕەنــــگ

بەپێ���ی ئەو زانیاریانەی گۆڤارێك���ی ئەمریكی باڵویكردۆتەوە، داهاتی س���اڵی رابردووی گۆرانبێژ تایلۆر سویفت 40 ملیۆن دۆالر بووە، ئەمەش وادەكات ئەو كچە لە بیونسی و جاستین تیمبەرالیك و تەنانەت لە تیپی رۆلینگ ستۆیش دەوڵەمەندتر بێت، لەدوای ئەویش���ت گۆرانبییژ كینی چینی هاتووە، كە 33

ملیۆن دۆالر داهاتەكەی بووە.

سڤیل: تریفە ئازادكوردس���تان حەسەن راگەیاندنكار لە كوردستان تیڤی بە سڤیلی راگەیاند، كە دەیەوێت زنجیرە بەرنامەیەك لەس���ەر كەس���ایەتی و سیاس���ەتمەدارەكان بكات. زانیاری زیاتریش نادات بە بیانوی

ئ���ەوە دەیەوێ���ت بیرۆك���ەی بەرنامەكەی پارێزراو بێت.

خانم���ە ئ���ەو حەس���ەن كوردس���تان ب���ۆ توانیویەت���ی ك���ە راگەیاندنكارەی���ە، ماوەیەكی زۆر لە نێو بواری راگەیاندنی ك���وردی كاربكات. هەروەه���ا ئەم خانمە راگەیاندن���كارە بۆ ماوەی���ەك لە ئەوروپا ژی���اوە، لەوێ���ش ه���ەر كاری راگەیاندنی كردووە. ئێستا لە كوردستان بەردەوامە. كوردس���تان حەس���ەن س���ەرەتا باس���ی وت���ی و ك���رد دەرەوەی لەكارەكان���ی "س���ەرەتای دەس���تپێكردنم ب���ەكاری راگەیان���دن لەواڵت���ی س���وید ب���وو لەساڵی 1997، لە رادیۆی كوردی و ئام���ادەكار وەك س���ویدی، پێشكەش���كاری دەس���تمپێكرد.

دواتر لەس���اڵی 1998 كاری پەیامنێریی و بێژەریم ك���رد. ت���ا ئێس���تا ك���ە لەبەش���ی سیاس���ی كەناڵی كوردستان كاردەكەم و بەردەوامم". كوردستان لەبارەی بەراوردكردنی ئەزموونی كاركردنی لە كوردس���تان و ئەوروپ���ا گوتی "م���ن چۆن لەواڵتی س���وید بە ئازادان���ە كارمكردووە، لە كوردس���تانیش بەهەمان ش���ێوە ه���ەر ب���ەو ئازادییە كاردەك���ەم، هیچ رێگریەك���م نی���ە، ن���ە ل���ە رووی كۆمەاڵیەت���ی و ن���ە ل���ە رووی سیاس���یەوە. دەتوان���م بڵێ���م لەرووی سیاسیەوە گەر پێشێلی پرەنسیپەكانی كاری رۆژنامەوانی نەكەیت هیچ ئاستەنگێكت بۆ

دروست نابێت".ئێس���تا كوردس���تان دەوێ���ت بەرنامەیەك سیاس���یەكان كەس���ایەتیە لەس���ەر ب���كات، لەوبارەش���ەوە وت���ی "م���ن زیات���ر كاری پەیامنێری���م ك���ردوە، ك���ە خ���ۆی لە راپۆرتەهەواڵ و رێپۆرتاژدا بینیوە، ئێستاش كاری بێ���ژەری دەكەم، بەاڵم لەبەرنامەمدایە پرۆگرامێك بخەمە بەردەس���ت، س���ەبارەت بە ژیانی كەس���ایەتییەكان، بەتایبەت سیاس���یەكان، بەاڵم زیاتر باسی ناكەم، حەز دەكەم ناوەرۆكی

بەرنامەكە پارێزراوبێت".

لی���دی گاگا ئ���ەو كچە گۆرانیبێژەی���ە، كە رۆژبەرۆژ بەمدوایی���ە دەبێ���ت. زیات���ر جیهان���ی ناوبانگ���ی لەبەرنامەیەك كە لە كەناڵێكی هیندی لەس���ەر لیدی

گاگا ئامادەك���راوە و ب���اس لەكەس���ایەتی ئ���ەو هونەرمەندە سەیرە دەكات، لیدی لە بەرنامەكە باس لەتێگەیشتنی خۆی بۆ ئازادی دەكات و دەڵێ "م���ن ئەوكاتە ئازادتر دەبم، كە دەبینم یەكێك���ی تر ئازادە". دواتر هەر لەبەرنامەكە

ب���ە هین���دی قس���ە دەكات و دەڵ���ێ " من هیندم خۆش دەوێ".

تایلۆر سویفت داهاتی 40 ملیۆن دۆالرە

پرۆگرامێك لەسەر ژیانی سیاسەتمەدارەكان دەكەم

كوردستان حەسەن:

لیدی گاگا بە هیندی قسە دەكات

ژماره 224 2014/3/29 61

62 ژماره 224 2014/3/29

كاوڕ 4/20-3/21كێشەیەك. لەهەر بگرە دوور بە خۆت ئەندامانی م��ت��م��ان��ەی ج��ێ��گ��ای دەب��ی��ت��ە خێزان و كەسانی خۆشەویستت. هەوڵ زیاتر كارێكی بكەیت. دەستنیشان پالنەكانت بدە هەموو دەك��رێ��ت. پێشنیاز ب��ۆ خ��ۆت ل��ەك��ارەك��ەی باشە كاتێكی بكەوە. ئاسایی ئاڵۆزەكان پەیوەندیە بۆ خوێندن و لێكۆڵینەوە و فێربوونی بابەتی نوێ.

تەرازوو 10/20-9/21 كاتێكی باشە بۆ ئەنجامدانی كارەكانتان. هەموو چونكە بەهێزبن، دەبێت بەاڵم ك���ارەك���ان پ��ێ��ك��ەوە پ��ێ��وی��س��ت��ی��ان بە دوو لە دەت��وان��ن كاتەدا ل��ەم هەیە. گرنگیپێدان كە بهێنن، بەدەست سەركەوتن جیاوازدا كاری زیاتر. بۆ سەركەوتنی بنەما دەبنە هەردووكیان

باری دەسكەوت و دەرامەتتان باشتر دەبێت.

گا 4/21–5/20 هی دەب�����ن. زۆر دی���دارەك���ان���ت���ان هەندێكیشتان بەو شێوەیە دەبێت، كە لەكارەكان پشتتان دەیخوازن. ئێوە بن. ب��ەردەوام لەهەوڵەكانتان ساردنەبێتەوە، كە بگونجێنن، ب��ارودۆخ��ە ئ��ەو لەگەڵ خۆتان لەكارەكانتان باش رێكخستنێكی نییە. بەدڵتان

بكەن و ئەركەكانی سەرشانتان سوك بكەن.

دووپشك 11/20-10/21 لەالیەن كەسێكی ئازیزتانەوە هەواڵی دیاریتان ی���ان دەب��ی��س��ت��ن، خ���ۆش بەدەست دەگات. الیەنی سۆزداریتان باشتر دەبێت. لەكاردا هەست بە ماندووبوون دەكەن، بەاڵم هێمنی خۆتان بپارێزن. گرفت و بەربەستەكانی ژیانتان تێكدەشكێنن و الیەنی

یارمەتیدەرتان بۆ دروست دەبێت.

دووانە 6/20-5/21 دەگەڕێتەوە، بۆ ئاسوودەییەتان ئەو بە دەخواست، بۆ ئاواتتان پێشتر كە تایبەت لە بواری سۆزدارییەوە. گرنگی گرنگ پۆستی بۆ ب��دەن. كەسایەتیتان بە زیاتر بەرپرسیاری هەندێكتان دەكرێن. دەستنیشان وەردەگرن. هەست بە ئاسوودەیی دەكەن، چونكە زۆربەی كێشە هەڵواسراوەكان یەكالیی دەبنەوە.

كەوان 12/20-11/21باری باشتری بەرنامەیەكی بە پێویستتان دەگەڕێن بابەتانە ئ��ەو ب��ۆ ه��ەی��ە. دارای���ی دەكات. ئاسوودە ماندووتان دەروونی كە پەیوەندییەكانتان دەب��ێ��ت. باشتر دارای��ی��ت��ان ب���اری بەرفراوان دەبن. چاالكییەكانتان لەكارە سەرەكییەكانتان داواكانتان دەرب��ڕی��ن��ی ل��ە دەت���وان���ن ب��ەك��ارب��ه��ێ��ن��ن.

دەستپێشخەربن و چاوەڕوانی بەرامبەر نەكەن.

وشەی نادیار

دابەشكردنێكی یەكسانانە

تێبینی: )ه�( و )ە( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

وشەی یەكتربڕوشەی یەكتربڕ

12345678910سڤیل1

2345678910

ئاسۆیی:1. پیتی لەیەكچوو - برای باش.

رەنگی - ل��ەی��ەك��چ��وو پیتی .2خاكییە.

3. )كلیل( بەتێكەاڵویی - جۆرێكە لە چەكی كۆن.

4. هاژە )پ( - وتە.5. رووناكبیر.

6. وێنەكە.7. هێز )پ(.

8. خەتای من.9. نیوەی )پیرە(.

بچووكی ب���اڵ���ن���دەی���ەك���ی .10دەنگخۆشی رەنگ زەردە )پ(.

ستوونی:1. نەخێر - چیایەكە لە خۆرهەاڵتی

كوردستان.2. )شمشاڵ( بە عەرەبی - تۆراو.

3. خشت.4. بالێی روسی - دراوی ژاپۆن.

5. پلەیەكی سەربازییە )پ(.پیتی - )ب����اب( ل��ە پ��ی��ت دوو .6لەیەكچوو - پێچەوانەی نوێ )پ(.

7. خاشاك - نیوەی )نم نم(.8. دوو پیت لە )كار( - سێ پیت

لە )بۆقێ(.9. سەیرانگەیەكە لە سلێمانی.

10. ئازا.

تێبینی: )پ( = پێچەوانە. )ت( = تێكەاڵو.)ه( و )ه�( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

پشــووی سڤیـل

وشەی نادیار لە )11( پیت پێكهاتووە كە خاوەنی ئەم وتەیەیە.

تۆپی پێ یارییەكی زۆر ئاسانە كە 22 یاریزان بەدوای تۆپەكەدا رادەكەن، بەاڵم لەكۆتاییدا ئەڵمانیا دەیباتەوە.

كرهنۆایبگسڤیلاتبهیكزهپتدیكامورن2هپاهیاهیكۆیورادانڵالتیدیرهیهیداینیهمهابسپاهاكیڵایالهۆت2كهدرئ�زسڤیلیرۆئ�اهنێه

ل��ەن��ێ��وان ه����ەردوو ن��ی��گ��اری س����ەرەوە و هاوشێوەی چوارگۆشەی پێنج خ��وارەوە ی��ەك��ت��ر ه����ەن. ئ��ای��ا دەت���وان���ی ئ���ەم پێنج یەكترە ه���اوش���ێ���وەی چ���وارگ���ۆش���ەی شوێنەكانیان ل��ەوان��ەی��ە ك��ە ب��دۆزی��ت��ەوە

جیاواز بێت؟

ژماره 224 2014/3/29 63

نییرا

هالل

جەا:

ئ

قرژال 7/20-6/21گەڕان و پەیوەندییەكانتان زۆردەبێت. دەتوانن كەشێكی هێمن لەماڵدا دروست ماندووتان ك��ارەك��ان چونكە ب��ك��ەن، دەكات. دەرگای خۆشبەختیتان بۆ دەكرێتەوە. بە بەردەوامی پارە خەرج دەكەن، كە هیچ جێگایەك داراییتان، باری سەر گوشاردەخاتە و ناگرێت

هاوسەنگی دەسكەوت و خەرجی رابگرن.

گیسك 12/21–1/20 سەفەرێك ل��ەئ��ەن��ج��ام��دان��ی ب��ی��ر دەكەنەوە. یان لەدوورەوە دیاریتان پەیوەندییە دەگ�����ات. ب���ەدەس���ت دەبێت. بەهێزتر لەجاران سۆزدارییەكانتان ك��ەم��ێ��ك ه��ەس��ت ب��ەم��ان��دووب��وون دەك���ەن، ئەمەش بۆ بڕیاردان باش نییە. بەاڵم دەتوانن

كارە ناتەواوەكان تەواو بكەن.

شێر 8/20-7/21مامەڵە ئ��اس��وودەوە هەستێكی بە ئەگەر نوێ رێگەیەكی بكەن، گرفتەكان لەگەڵ كەسانی چارەسەر. دەگەنە و دەدۆزن��ەوە بەرامبەر بە خۆشەویستیەوە مامەڵەتان لەگەڵدا دەكەن و ئ��ام��ادەن ه��اوك��اری��ت ب��ك��ەن. ك��ۆب��وون��ەوە و گەشتە خێزانییەكانتان زۆردەبن. كاتی ئەوە هاتووە بیركردنەوە

و بڕیارەكانتان بخەنە بواری جێبەجێكردن.

گۆزە 1/21– 2/20 رێ��گ��ەی��ەك��ی ن���وێ ب��ۆ چ���ارەس���ەری دەتوانن دەب��ی��ن��ن��ەوە. گرفتەكانتان بكەن. گرنگ كەسانێكی هاوبەشیی بۆ ئەمەش دەبێت هێمنی خۆتان بپارێزن. باری دارایتان باشتر دەبێت. دیدارەكانتان زۆر دەبن. دەست لەو كاروبارانە وەرمەدەن، كە پەیوەندی

بە ئێوەوە نییە.

فەریك 9/20-8/21 بكەن، بەهێز پەیوەندیەكانتان دەتوانن هەلی بدۆزنەوە. گرنگ كەسێكی یان كاركردنتان لەگەڵ حكومەت و كۆمپانیا بە هەست لەماڵدا دەڕەخ��س��ێ��ت. بۆ گ��ەورەك��ان كاركردن فرسەتەكانی لەئێستاوە دەكەن. هێمنی زۆر دەبن و بە یەكێك لەگەورەترین ئاواتەكانتان

دەگەن. بەختیش هاوكارییەكی باشتان دەكات.

نەهەنگ 3/20-2/21 هاوكار ل��ەگ��ەڵ ب���اش پ��ەی��وەن��دی��ەك��ی و ه��اوب��ەش��ەك��ەت��ان دروس����ت دەك���ەن. لەبارەی سۆزدارییەوە كاتێكی باشە بۆ باشتركردنی پەیوەندییەكانتان، یان بۆ بەسەربردنی كاتێكی خۆش لەگەڵ ئازیزان. دەتوانن ئەو بڕیارانە جێبەجێ بكەن، كە ماوەیەكی زۆرە بیری لێدەكەنەوە.

ئاگاداربن خەرجیتان لەدەستكەوت زیاتر دەبێت.

گێژاو

ئا: رۆڤار رواندزی

وشەی نادیار: نیلسۆن ماندێال

وشەی یەكتربڕ

وەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو تەنها 10 جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن. كامانەن؟

پشــووی سڤیـل

12345678910سڤیلهناوهتوول1

سوارتسیو2واتهواتدی3واپڵاس4تاوائ�گارپ5ایسوبیدا6سۆتناس7اناریت8كنی9اگودار10

64 ژماره 224 2014/3/29

چ���ۆن بویت بەنیگاركێش؟ حەزێكی دەروونی بوو یا كۆمەڵگا بەرەو ئەو شوێنەی

بردیت؟لەس���ەرەتای ه���ەر موتەلیب���ی: ش���یما منداڵیم���ەوە لەهەركات و ش���وێنێكدا من هەر خەریكی رەنگكردن و نیگاركێش���ان بوومە، چ لە س���ەرالپەڕەی كتێبەكانی باوكم چ لەس���ەر دیوار و دەرگا و .. هەر ش���وێنێكی دیكە. ئەم عەش���قە هەر لەس���ەرتای منداڵیمەوە تائێستا لەگەڵم بووە و دەمێنێت. چونكە خۆشەویستی من بۆ نیگاركێش���ان خۆشەویستییەكی كاتیی و كورتخای���ەن نیی���ە. م���ن هەس���ت دەكەم بە عەشقی نیگاركێشی لەدایك بوومە، بۆیە بووم ب���ە نیگاركێ���ش. كەواتە هەس���تێكی دەروونی

منی بۆ الی ئەم دنیایە راكێشاوە. ئێ���وە زیاتر بڕواتان ب���ە بلیمەتی و هەس���تێكی دەروونیی���ە ی���ان ئەزمونكردن و

راهێنان؟هەس���تێكی تەنی���ا موتەلیب���ی: ش���یما دەروون���ی بەس نییە، بۆ ئ���ەوەی بێیتە دنیای نیگاركێش���انەوە، ئەزموونك���ردن و بەردەوام بوون لەراهێنانی دەوێت، چونكە ئەو هەس���ت و توان���ا لەب���ن نەهاتوانەی مرۆڤ پێویس���تە راهێن���ان و ئەزموون���ی درێژی لەپش���ت بێت، تا ببێ���ت بە مرۆڤێك���ی جیاواز. ئ���ەو دووانە، واتە هەس���ت و توان���اكان لەگ���ەڵ راهێنان و ئەزم���وون دوانەیەكن ل���ەكاری هونەریدا لێك

جیاناكرێنەوە. ب���ۆ كارەكانت���ان ل���ە چ مەوادگەلێك

كەڵك وەردەگرن؟شیما موتەلیبی: بۆیە و ئەكرۆلیك و میكس

میدیا. ل���ە بەرهەمەكانتان���دا ئاوڕێ���ك ل���ە فۆرمە ئێرانییەكان و الیەنە گش���تیەكانی تری

هونەری ئێرانی دەدەنەوە وەك تەالسازی؟زۆرب���ەی ل���ە بەڵ���ێ موتەلیب���ی: ش���یما

بەرهەمەكانمدا رەنگیان داوەتەوە.هەس���تێكی بەرهەمەكانتان���دا ل���ە

نۆس���تالۆژیایی تێبین���ی دەكرێ���ت، ئای���ا ئ���ەم هەستە زەمەنییە یان شوێنە؟

شیما موتەلیبی: هەستێكی زەمەنیە. بۆ زۆر لە رەنگی خۆڵەمێشی كەڵك

وەردەگرن؟ش���یما موتەلیبی: لە زۆربەی بەرهەمەكاندا لە رەنگ���ە گەرم���ەكان كەڵ���ك وەردەگرم، بۆ كەمكردن���ەوەی تۆنە رەن���گ گەرمەكانیش لە

رەنگی خۆڵەمێشی كەڵك وەردەگرم. ت���ا چ رادەیەك ئاش���نایەتیت لەگەڵ چ���ۆن و هەی���ە كوردەكان���دا هونەرمەن���دە

دەڕواننە هونەری كوردی؟نیگاركێش���ە زۆرب���ەی موتەلیب���ی: ش���یما كوردەكان ئێكسپێرسیۆنین، هادی زیائەدینی كارتێكردنێك���ی زۆری لەس���ەر هونەرمەن���دە كوردەكان دان���اوە. ئەوانی دیكەش زۆربەیان نیگاركێشی فیگۆراتیو و ئێكسپێرسیۆنیستین و لە زۆربەی بەرهەمەكانیاندا شەڕ و هەستە نەتەوەیی���ەكان دەبینیت، هەروەها هەس���تێكی دوورەپەرێزی و دووركەوتنەوە لە ریالیزمی فانت���ازی دەبینی���ت. لە بەرهەمەكانی س���ەباح مون���زەوی ریوایەتگەرای���ی و ل���ە كارەكان���ی شۆڕشی حەسەنزادەیش زۆرتر كاركردن بە

تواندنەوەی ماددە و پالستیك دەبینیت. دۆخ���ی هون���ەری ئێس���تا ئافرەتانی

كۆمەڵگای ئێرانی چۆن دەبینیت؟ش���یما موتەلیبی: لە دەی���ەی نەوەدەكانەوە ئافرەت���ی زۆر رووی ل���ە هون���ەر ك���ردووە. ل���ە زۆرب���ەی لقەكان���ی هونەر ل���ە زانكۆكاندا رێ���ژەی دەرچوانیان زۆر لە پی���اوان زیاترن. ب���ە خەریك���ن وا هونەرمەندانەیش���ی ل���ە دڵنیانییەوە ئافرەت���ان زۆر لە پیاوان زیاترن. زۆرب���ەی گەلەریی���ە هونەرییەكان���ی تاران لە دەس���ت ئافرەتان دایە، ئەمەش رادەی باش���ی بەشداربوونی ئافرەتە لە بەشەكانی هونەردا.

ب���ۆ هون���ەر ل���ە بەش���ی حكومی و كەرتی تایبەتدا، چ هەڵسەنگاندنێكت هەیە؟

ش���یما موتەلیب���ی: هونەرێ���ك ك���ە بەش���ی

حوكمی و دەوڵەتی پەرەی پێدەدات زۆرتر هونەرێك���ی ئ���ارام و مەعنەویگەرایی���ە، كە دەتوانین بڵێی���ن درێژك���راوەی هونەرێكی و گەلەریی���ەكان لەكاتێك���دا س���وننەتییە، كەرت���ی تایب���ەت زیات���ر پەرە ب���ە هونەری مودێرن و ئەمڕۆیی دەدەن و لەگەڵ دیدی

رەخنەگرانە بە نسبەت دەوروبەرمانەوە. خوێندن���ەوەی ئێ���وە بۆ هونەری س���ەردەمی شەڕ )ش���ەڕی ئێران و عێراق( و ئەو نەوەیەی وا ئەزموونی شەڕی نییە،

چییە؟ش���یما موتەلیب���ی: ئەوان���ەی ئەزموونی ش���ەڕیان هەی���ە زۆرب���ەی بەرهەمەكانیان ئێكسپێرسیۆنیس���تییە، ن���ەوەی ت���ازەش لە فەزایەك���ی وەهمی���دا دەژی���ن، فەزایەك كە كارتێكردنی هونەری پێش لە ش���ەڕی پێوە دی���ارە. هەروەه���ا ئامرازەكان���ی پەیوەندی وەك ئینتەرنێ���ت پەیوەن���دی زیات���ری ب���ۆ ئێس���تا نەوەی���ەی ئ���ەم هونەرمەندان���ی رەخس���اندووە و ئاگاداری تازەترین كارە هونەرییەكان���ی دنی���ان، ه���ەر ب���ەم هۆی���ە پێداویس���تی و روانین���ان ب���ۆ هون���ەر زۆر جیاوازت���رە. هونەرمەندان���ی ئ���ەم دوایی���ە، ك���ە ئەزموونی ش���ەڕیان نەدیوە جەختێكی زۆر لەس���ەر رەگەز دەكەنەوە، هەرەوەها شوناس و ئەو جیاوازییە زۆرە چیینایەتی

و كێشە سیاسییانەی ئەمڕۆ هەن. بەرنامەی داهاتووت چییە؟

ش���یما موتەلیبی: وێناكردنی فەزای تاڵ و پڕ لە ئازاری كۆمەاڵیەتی دەوروبەرم و هەروەها كێشەی ژنان. ئەمانە ئەو شتانەن، كە بەردەوام بیریان لێدەكەمەوە. هەروەها زۆر حەزم لە پۆش���ینی جلی رەنگاورەنگە و یەكێك لە خۆشترین ساتەكانی من دوای نیگاركێش���ی، هارمۆن���ی رەنگ���ی جلەكانی بەرم���ە، بۆیە بەكارهێن���ان و كۆكردنەوەی رەنگ���ە جیاوازەكان لە پۆش���ینی جلوبەرگ

لە بەرنامە درێژخایەنەكانی منە.

هاوێنە

زۆربەی گەلەرییە هونەرییەكانی تاران لە دەست ئافرەتان دایە

شیما موتەلیبی:

64 ژماره 224 2014/3/29

ژماره 224 2014/3/29 65

هاوێنە

شیما موتەلیبی یەكێكە لە نیگاركێشە گەنجەكانی ئێران، لەو دیمانە تایبەتەی

سڤیلدا باس لە ناوەرۆكی كارەكانی خۆی و سەرەتای ژیانی هونەریی خۆی دەكات، سەرەڕای ئەوەش تیشك دەخاتە سەر بواری نیگەركێشی لە ئێران و دەڵێ

"زۆربەی گەلەرییەكان ئێستا لە تاران لەالیەن ئافرەتانەوە بەڕێوەدەبرێن و هونەرمەندانی

ژن لە پیاو زیاترن".

ژماره 224 2014/3/29 65

66 ژماره 224 2014/3/29

ريكالم

ژماره 224 2014/3/29 67

ريكالم

68 ژماره 224 2014/3/29

شەموان

لە )1(ی نیسان هەواڵی دروستكردنی حكومەتمان پێ بدەن

زۆرجار دیمەنێكی رۆمانی "براكوژی"ـم بیر دەكەوێتەوە، كە لە تەمەنی هەرزەكارییدا خوێندومەتـــەوە، دیمەنێكە لە هەمـــوو دیمەنەكانی ئەو رۆمانە كاریگەرترە. كاتێك هەر رۆمانێـــك دەخوێنمەوە، دەمـــەوێ دیمەنەكانی لەخەیاڵی خـــۆم وێنەبگرم، دیمەنەكەی ئـــەو رۆمانـــەش هەر لەوانەیـــە، كە خۆم لەخەیاڵـــی خۆم كێشـــاومە، كاتێكش لەژیانی خۆمدا رووبەرووی حاڵەتێكی هاوشێوە دەبم، ئەو دیمەنەم بیردەكەوێتەوە و موچڕكم

بەلەشدا دێت. لە رۆمانەكە كاتێك هەردوو تەرەفی شەڕ شەكەتن، هەموو بێزارن لەشەڕ، هەواڵی وەستانی شەڕ باڵودەبێتەوە، رەنگە تۆ تەسەور نەكەی، چ دەقەومێ، من كە دیمەنەكە لە زهنم ماوە، زۆر شاگەشكە دەبم، بەوەی خەڵك بە وەستانی شەڕ سەرمەست دەبن، بـــەاڵم هـــەر زوو خەمبار دەبمەوە، چونكە مـــن و پاڵەوانانی نـــاو رۆمانەكەش بۆمان دەردەكەوێت كە ئەو هەواڵە خۆشـــە "هەواڵی وەســـتانی جەنگ" تەنها درۆی نیسانە و

هیچی تر نییە. وا لـــە دووســـەد رۆژ نزیـــك دەبینەوە، حكومەت دروســـت نەبوو، ئـــەو حكومەتە كە ئەوانەی ئێســـتا شـــەڕ لەسەر پشـــكی بەشـــداربوونی دەكەن، 190 رۆژ لەمەوبەر هەر یەكەیان لیســـتێك بەڵێنی شیرین و بەرنامەی خۆشگوزەرانیان نووسیبوو، كەچی

هەموویان ئێستا شەڕ لەسەر پشك دەكەن.كـــە بیر لـــەو بابەتە دەكەمەوە، دەمەوێـــت بابەتەكەم تەنها گلەییەكـــی رۆژنامەوانی بێت، لە نوســـینێكی بچووكدا دەردەدڵێك بۆ خۆم و هاوكارم بنوســـم و دەڵێم "توخوا هێندە درۆمان پێ مەكەن و شەرمەزاری ئەو خەڵكەمان مەكەن"، مافی خۆمانە ئێمەش داكۆكـــی لەوە بكەین، كە چیتر لە الی هاواڵتییانـــەوە رووڕەش نەبین، رۆژێك دەڵێین ئـــەو هەفتەیە، رۆژێك دەڵێیـــن دوو رۆژی تر، رۆژێك پارتی فاڵنـــە وەزارەت دەدات، رۆژێـــك یەكێتـــی بە پێدانـــی فاڵنە وەزارەت رازی نییە. هەر رۆژە و قســـەیەك. ئەگەر ئێوەی حزبی سیاسی و حزبی براوە دان بەوەدا نەنێن، كە راستی لەخەڵك دەشارنەوە "ببـــورن لـــەرووم نایەت پێتـــان بڵێم درۆ دەكەن"، بـــەاڵم ئێمە زۆر بەئاشـــكرا دەڵێین، وامـــان لێهاتووە باجـــی ئێوەش بدەین. بەڵگەشـــم ئەوەیە هـــەر دەزگایەكی راگەیاندن وەربگریت، بێت بە ئەرشـــیفی دوو ســـەد رۆژەی رابردوویدا بچێتەوە، حەشـــاماتێكی بۆ دەردەكەوێت، بەشـــێوەیەك ئەو دەزگا بەستەزمان خۆشی لە خۆی ناگات. هەواڵی ئەو هەفتەیەی لەســـەر پێكهێنانـــی حكومەت، دژی هەواڵی هەفتەی رابردووە لەســـەر هەمان بابەت، لێدوانی بەرپرســـێك پێچەوانەكەی لەالیەن بەرپرسێكی تر هەمان حزب

لە رۆژنامەیەكی تر بەدرۆ خراوەتەوە. هەر هەمووی بۆتە مەتەڵ.ئایـــا راگەیاندن بەرپرســـە؟ نەخێر. ئـــەو رۆژە هاوڕێیەكی رۆژنامەنووســـم لەگەڵ بەرپرســـێكی پارتی قســـەی كردبوو، گلەیی داخســـتنی مۆبایلەكەی لێكردبوو، ئەویش بەپێكەنینەوە وتبووی قســـە و لێدوانی چی بدەم، جارێ هیچ خەبەر و مەبەرێك نییە. دواتر هەر ئەو بەرپرسە وتبووی "من سەیرم بەراگەیاندن دێت، ئێواران هەواڵی سەیر لـــە تەلەفزیۆنەكان باڵودەكرێتەوە، كە من ئاگادارم شـــتی وەها نییـــە"، ئایا لەو حاڵەتە خەتـــا لەكامیانـــە؟ بەرپرس یان رۆژنامەنـــووس؟ كورد گوتەنی "مانـــگ لە چواردەبێ حەوجـــە بـــە ئەنگوســـت نییە"، ئەگەر ئێـــوە و حزبەكانی تری كورد راســـتگۆ بن، ئەوا

پێویست بەوە ناكات، رۆژنامەنووس لە بری هەواڵ مەتەڵ باڵو بكاتەوە.

فەیسەڵ خەلیل