ژماره 237 2014/6/28 1

ساڵی پێنجه م ژماره 237 شەممە 2014/6/28 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: مەریوان عومەر Email: mariwan_2014@yahoo.com Tel: 0750 460 7290 خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: بیالل سەعید پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی سەروەر ساڵەیی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 237 2014/6/28

بارزانی دۆسیەی مامەڵەكردن لەگەڵ بەغدای بە نەوشیروان مستەفا سپاردووە

سياسەت

نەوشیروان مستەفا ئەمجارەش دەچێتەوە بەغدا

پێویستە دەزگایەكی تایبەتی بۆ دروستبكرێت

"نەوشیروان مستەفا باشترین كەسێكە بتوانێت بەباشی ئەو دۆسییەیە بەڕێوەببات"

ژماره 237 2014/6/28 3

راوێژ كامەران

سياسەت

پەیوەندیەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ حكومەتــــی ناوەندیــــدا ســــاڵ لەدوای ســــاڵ خراپتر دەبێت و كێشە و قەیرانی دیكەی بۆ زیــــاد دەبێت، پرســــەكانی بودجە و نەوت و ناوچە جێناكۆكەكان و پێشمەرگەش ماوەی زیاتــــر لە دە ســــاڵە بە هەڵپەســــێردراویی و چارەســــەرنەكراوی ماوەتەوە، بەاڵم بڕیارە چارەســــەركردنی ئــــەو دۆســــیانە لەمەودوا بە )نەوشــــیروان موســــتەفا( بســــپێردرێت، لــــەم دۆخەشــــدا كــــە هەرێمی كوردســــتان بەسەربەخۆ نەوت هەناردە دەكات و ناوچە پێشمەرگەدایە، لەدەســــتی جێناكۆكەكانیش موســــتەفا نەوشــــیروان نوێكــــەی ئەركــــە

هێندەی دیكە قورس دەبێت.هەرچەندە تائێستا بەفەرمی دیاریكردنی نەوشــــیروان موســــتەفا بــــۆ گرتنەدەســــتی )هەرێم-بەغــــداد( پەیوەنــــدی دۆســــیەی یــــەكال نەبۆتــــەوە، بــــەاڵم ئەم بڕیــــارە پاش ئــــەوە هات، كــــە نەوشــــیروان موســــتەفای رێكخەری گشــــتی بزوتنەوەی گۆڕان چەند ســــەردانێكی یەك لــــەدوای یەكی بۆ پیرمام كرد و لەگەڵ مەســــعود بارزانی ســــەرۆكی

لــــەو هەرێمــــی كوردســــتاندا كۆبوویــــەوە. رایگەیاند"لەگــــەڵ بارزانــــی كۆبونەوانــــەدا نەوشــــیروان مستەفا لەبارەی دۆخی عێراق و پێكهێنانــــی حكومەتی هەرێــــم گفتوگۆمان كــــرد، بۆچونەكانمان لەبارەی دۆخی عێراق و هەرێمــــەوە وەك یەك بــــوون و پێمانوایە بەیــــەك دەنــــگ بچینە بەغــــدا و لەهەرێمیش

بەهاوكاری یەكتر كار بكەین".ئەندامێكــــی ژوری توێژینەوەی سیاســــی گۆڕان و پەرلەمانتاری ئەو بزووتنەوەیەش لەپەرلەمانــــی عێراق ئاماژە بەوە دەدات، كە نەوشــــیروان موستەفا باشترین كەسێكە كە بتوانێــــت مەلەفــــی پەیوەندیەكانــــی )هەرێم-محمــــد دەربــــاز د. وەربگرێــــت. یەغــــدا( پەرلەمانتــــاری كورد لەبەغدا وتی"تائێســــتا پەیوەندیەكانــــی دۆســــییەی ســــپاردنی هەرێــــم و بەغدا بە نەوشــــیروان موســــتەفا یەكالنەبۆتــــەوە، ئــــەوەی كــــە هەیــــە تەنهــــا دەنگۆیەكە، بەاڵم بەڕای من ئەو لەئێســــتادا باشــــترین كەســــێكە بتوانێــــت بەباشــــی ئەو

دۆسییەیە بگرێتە دەست".د. دەرباز وتیشــــی "نەوشیروان موستەفا هەمــــوو وردەكاری و شــــێوازی سیاســــەت لەعێراقــــدا بەباشــــی دەزانێــــت و لەســــااڵنی هەشــــتاكاندا ئەندامــــی وەفــــدی دانوســــتانی كورد بووە لەگەڵ بەغدا و لەساڵی 2004یش ئەندامی لیژنەی نوسینەوەی دەستور بووە لە بەغدا، بۆیە ئەو كەسایەتیەكی سەركەوتووە

بۆ گرتنەدەستی ئەو دۆسییە".بەاڵم بە پێــــی بەڵگەنامەكانــــی ویكلیكس، لەســــەر زاری فەریــــد ئەسەســــەردی كــــە بەڕێوەبەری سەنتەری لێكۆڵینەوە ستراتیژیی یەكێتی، كە هاوكات ئەندامی سەركردایەتی ئــــەو حیزبەیە، باڵوی كردۆتەوە هاتووە، كە نەوشیروان مستەفای )70 ساڵ( بیرمەندێكی ســــتراتیژییە، بــــەاڵم هەندێكجــــار بەمیزاجی خــــۆی بڕیــــار دەدات و تێكەڵــــی كۆمەاڵنــــی خەڵك نابێــــت ، جگەلەوەش عەلــــی كەریمی، كــــە یەكێكی تــــرە لە هاوڕێكانی ســــەردەمی شاخی نەوشــــیروان دەڵێت "جاری وا هەیە بەهەموو شــــتێك توڕە دەبێ و جاری واش هەیە بەهیچ شتێك توڕە نابێ". بەاڵم كرێس كۆچێرا رۆژهەاڵتناسی فەرەنسی لەبارەیەوە وتویەتی كە "نەوشیروان موستەفا بەدەنگی بەرز ئەو قسانە دەكات، كە كەسانێكی زۆر

بەچرپەش ناوێرن بیانڵێن".هەرچی یەكێتی نیشتمانی كوردستانیشە بەهەمــــان شــــێوەی پارتی كێشــــەیان لەگەڵ ئــــەوەدا نیــــە نەوشــــیروان موســــتەفا ببێتە بەرپرســــی ئەو دۆسیەیە، بەاڵم لەتیف شێخ

عومەر لێپرسراوی مەڵبەندی 1ی رێكخستنی سلێمانی دەڵێت "پێموانییە مەسەلەی ئەوەی كــــێ فایلی پەیوەنــــدی هەرێم لەگــــەڵ بەغدا وەردەگرێت گرنگیەكی هەبێت، لەبەرامبەردا ئەوەی گرنگی هەیە ئەوەیە، ئەو مەلەفە چییە و چۆنە ئــــەو پەیوەندییــــە و جەوهەرەكەی

چیە، نەوەك كێ بەرپرسی بێت".ئـــەوەی ئێســـتاش زۆربـــەی الیەنـــەكان جەختی لەســـەر دەكەنەوە دروســـتكردنی دامەزراوەیەكی نیشتمانییە بۆ بەڕێوەبردنی دۆســـیەكە، تا بڕیار و هەڵەی تاكە كەسێك نەبێتە هۆی زیانگەیاندن بەنەتەوەی كورد. مەهـــدی ئەبوبەكـــر چاودێری سیاســـی و مامۆســـتای زانكۆ لەم بـــارەوە وتی"دەبێت دۆســـییەی هەرێـــم -بەغدا، بەدەســـتەیەك بێـــت و دامەزراوەیـــی كـــە بســـپێردرێت، بەیاســـا كاربـــكات، ئەگەرنا ســـپاردنی ئەو دۆســـیەیە بەنەوشیروان موستەفا یان هەر تاكەكەســـێكی دیكە شكســـتخواردو دەبێت، بۆیە ســـەرۆكی هەرێـــم دەتوانێت لەرێگەی پەرلەمانەوە یاســـایەك دەربـــكات و بەپێی یاساكە دەزگا یان دەستەیەك بۆ ئەو پرسە دابمەزرێنێت، بۆ ئەوەی هەموو دۆسێیەكی دانوستان لەگەڵ بەغدا لەو دەستەیە بێت و لەو كاتەشـــدا ئەگەر سەرۆكی دەستەكەش

بگۆڕدرێت هیچ كاریگەرییەكی نابێت".ئەندامـــی ئەحمـــەد د. محمـــد هـــاوكات مەكتەبـــی سیاســـی یەكگرتـــوی ئیســـالمی كـــە دەدات، بـــەوە ئامـــاژە كوردســـتان تائێســـتا وەك حزب مامەڵە لەگەڵ پرســـی پەیوەندیەكانی هەرێم و بەغدا كراوە و دید و بەرنامەیەكـــی هاوبەش بۆ چارەســـەری ئـــەو ناكۆكیانـــە نەبـــووە. ئـــەو وتـــی "ئێمە پێشـــتر پڕۆژەیەكمـــان پێشـــكەش كـــرد بۆ دروســـتكردنی دەزگایەكـــی نیشـــتمانی بۆ مامەڵەكـــردن لەگـــەڵ حكومەتـــی ناوەندی،

بەاڵم بەگوێمان نەكرا".بەهەمان شــــێوەی ســــەرجەم الیەنەكانی گۆڕانیــــش بزووتنــــەوەی دیكــــەش، دروســــتكردنی ئــــەو دامەزراوەیــــە بەگرنگ محەمــــەد دەربــــاز د. ئەوەتــــا دەزانێــــت، پەرلەمانتــــاری گۆڕان ئامــــاژە بەوە دەدات، كە ئەوانیش چەند ســــاڵێك لەمەوبەر پرۆژە یاســــایەكیان بۆ دروســــتكردنی دەزگایەكی نیشــــتمانی بــــۆ رێكخســــتنی پەوەندیــــەكان لەگــــەڵ بەغــــدا پێشــــكەش كــــردووە، بــــەاڵم بەوتــــەی خــــۆی "ئەوكاتــــە بەهــــۆی ئەوەی ئۆپۆزســــیۆن بویــــن، هەرچیەكمــــان دەوت قبــــوڵ نەدەكــــرا، بۆیە پڕۆژە یاساكەشــــمان

بەهەڵپەسێردراوی مایەوە".

4 ژماره 237 2014/6/28

سياسەت

نه خشه تازه که ی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست ترسناکه

حــــه وت ســــاڵ پێش ئێســــتا، بــــۆ دیزاینی به رگی گۆڤاری ئاتالنتیک وتارێکم ده رباره ی رووخانــــی ئاینده ی نه خشــــه ی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست له دوای جه نگی یه که می جیهانیی نووســــی. له پاییزی 2007 و بــــه ر لەماوەی سه رۆکایەتی ئۆباما و هاتنه کایه ی به هاری عه ره بی و بەرلە هاتنەئارای زۆر رووداوی دیکــــه ، راپۆرتێکمــــان له ژێــــر ناوی"له دوای عێراق: رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست چی لێ دێت؟" ئاماده کرد. به ر له هه موو ئه م رووداوانه ش، تاراده یــــه ک دیــــار بــــوو، کــــه ســــه قامگیری رۆژهه اڵتــــی ناوه ڕاســــت خه ریکــــه ده گاتــــه

رۆژه کانی کۆتایی خۆی.بــــوو: وتاره کــــه م ســــه ره تای ئه مــــه ش له کاتێکدا ئه مریکا له پێنجه مین ساڵی هێرشێ بۆ ســــه ر عێــــراق نزیــــک ده بێته وه، لیســــتی ئه نجامــــه نه خوازراوه کانی ئــــه م جه نگه بێ کۆتاییه . ئه م لیســــته وێڕای ئه وه ی ئه گه ری ســــه ربه خۆیی کــــورده کان و دابه شــــکردنی

منیش له که مپی نه ته وه خوازیی کورده کانم

ئینكاریكردن لە مافی چارەنووسی كورد وەك گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەت بەدرێژایی 100 ساڵی رابردوو،

نادادپەروەرییەكی تۆقێنەرە

باشووری کوردستان هه رچه ندە پێشتر له رووی به ڕێوه به رییه وه سه ربه خۆ بووه ، به اڵم ئه مڕۆ زیاتر

له هه موو کاتێک سه ربه خۆیه

ژماره 237 2014/6/28 5

سياسەت

عێراقی بۆ ســــه ر ســــێ به شــــی به دواوه یه ، گەلێــــک ئه نجامی دیکه شــــی لێ چــــاوه ڕوان ده کرێ. له رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست و ئاسیای ناوه ڕاســــت و باشــــوور، کۆمه ڵێک فاکته ری ده ستکرد و ناواقێعی له چه ندین واڵت به هۆی کاردانــــه وه ی تونــــدی ئه مریــــکا به رامبــــه ر زیاتــــر ســــێپتەمبەر 11ی به هێرشــــه کانی له هه مــــوو کاتێک که وتوونه ته به ر ســــه رنج. له راســــتیدا ته نیا عێراق و ئه فغانســــتان نین، کــــه له کۆمه ڵێک فاکتــــه ری پێک ناکۆک و دژ

به یه کی فیرقه یی و خێڵەكی پێکهاتوون.له رابــــردوو دا پرســــیاری هــــه ره دژوار و دوور له زه یــــن بــــۆ که ســــێک ویســــتبای ده ربــــاره ی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاســــت ته رحی کردبایــــه ئه مه بــــوو که : چه نــــد واڵت، یه ک یان دوو، ئیســــرائیل و فەڵه ستین یان ره نگه هه ردووکیــــان، له ئاینده دا له مــــه ودای نێوان ده ریــــای ناوەڕاســــت و رووبــــاری ئــــوردن بوونیــــان هەبــــێ؟ ئــــه م پرســــیاره له چــــاو پرســــیارێکی دیکــــه زۆر ســــه ره تایی دێتــــه به رچــــاو: چه نــــد واڵت له ئاینــــده دا له نێــــوان

ده ریــــای ناوەڕاســــت و رووبــــاری فــــورات دروســــت دەبــــن؟ چوار، پێنج، یان شــــه ش؟ بۆچی له کەنار ی رۆژئــــاوای فورات قه تیس ده مێنێته وه ؟ ئه مڕۆکه فەڵە ستین، ئیسرائیل، لوبنان، ســــوریا، ئوردن، ئێران، ئه فغانستان و پاکســــتان که وتوونه تــــه مــــه ودای نێــــوان دەریــــای ناوەڕاســــت و رووبــــاری ســــێند، ناسه قامگیرییه کی درێژخایه ن ده توانێ ببێته هۆی هه ڵوه شانه وه ی هه ریه ک له م واڵتانه .

که وتبــــوو، ده ســــتم زانیارییانــــه ی بــــه و کردبــــوو. دیکــــه م پێشــــبینی چه ندیــــن عێــــراق، شــــه ڕی ئه نجامــــی گرنگتریــــن ئه گه ری ســــه رهه ڵدانی شــــه ڕێکی ناوچه ییه له نێوان سوننه و شــــیعه دا، شه ڕێک له پێناو سه پاندنی بااڵده ستی سیاسی و ئایدیۆلۆژی

له رۆژهه اڵتی ناوه ڕاستدا.لــــه م شــــه ڕه دا چه ندین الیــــه ن و گرووپ به نوێنه رایه تی عه ره بستان وه ک ئااڵهه ڵگری ســــوننه کان ده که ونه ملمالنێ له گه ل ئێران، بــــه اڵم له مه یدانــــی جه نگــــی عێــــراق، لوبنان، سوریا و پارێزگا شیعه کانی عه ره بستان، که زۆربه ی سه رچاوه نه وتییه کانی ئه م واڵته ی تیــــا هه ڵکه وتــــووه ، ئه گه ری ئــــه وه ش هه یه ئــــه م دوو واڵته به شــــێوه یه کی راســــته وخۆ

ملمالنێی یه کتر بکه ن.هۆکارێــــک کــــه من بــــه و هۆیــــه وه خۆمم ئاماده کرد بــــۆ داڕووخانی یه کجاری عێراق )هه روه هــــا یه کێک له و هۆکارانــــه ی پێموایه ده ســــت تێوه ردانــــی ئه مریکا لــــه م واڵته بۆ چاره ســــه ری ئــــه م قه یرانــــه ، سیاســــه تێکی عاقاڵنــــه نییه ( ئه مه یــــه، که لەو بــــاوەڕەدام ره نگه هیــــچ ماده یه کی چه ســــپێنەر نه توانێ ئه م واڵته پێکه وه بلکێنێ. ئه مه دۆســــیه یه که سیاسه تی پارێزکارانه ی ئۆباما و هه وڵه کانی بــــۆ تێپه ڕیــــن له کوشــــتارگای رۆژهه اڵتــــی ناوه ڕاســــت لەبارەیەوە رێوشوێنێکی باشه. هــــاوڕای )کالیــــن کۆڵ(یشــــم، که پێــــی وایه

ئۆباما دۆڕاوی ئه م دۆخه ی عێراق نییه .له که مپــــی به دڵنیاییــــه وه هه روه هــــا نه توه خوازانی کوردام. هۆی ســــه ربه خۆیی کــــورده کان یه ک شــــته ، رێگه یه کــــی دیکه بۆ وتنی ئه م مه به سته ئه مه یه، که ئینکاری مافی دیاریکردنی چاره نووس بۆ کورده کان وه ک گه وره تریــــن نەتەوەی بــــێ ده وڵه تی جیهان، بــــه درێژایــــی 100 ســــاڵی رابــــردوو، ئینکار باشــــووری تۆقێنــــه ره . ناعه داله تییه کــــی و کوردســــتان هــــه ر چه نــــد پێشــــتر لــــه رووی به ڕێوه به رییــــه وه ســــه ربه خۆ بــــووه ، بــــه اڵم ئه مڕۆکه زیاتر له هه موو کاتێک سه ربه خۆیه. کوردســــتانێکی ئه گــــه ر ده بــــوو زۆربــــاش ســــه ربه خۆ له هه نــــاوی بێســــه روبه ر ی ئــــه م دۆخه ی ئێستادا له دایک ببوایە و بۆ هه میشه

له دەسەاڵتی عێراقی عه ره ب بهاتبایە دەر.کاتێک نه خشــــه ی هاوپێچــــی وتاره که مان و وه هــــم هه مــــوو ده کــــرد، ئامــــاده کــــه ئێســــتاش وه النــــا. زیاده ڕه وییه کمــــان ئاوڕی لێ ده ده مه وه هیچ په شیمان نیم. ئێمه دابه شــــکردنی سودانمان پێشــــبینی کردبوو، ئه گه رچی ئه مڕۆ ناوی باشــــووری سودانی له ســــه ره و ئێمه ناوی ســــودانی تازه مان له سه ر دانا. ئێمه ناوی "حزبی ئەڵاڵهستان"مان له به شێک له لوبنان نا، که چی ئه مڕۆ به کرده وه بوونــــی هه یه . باکووری حزبی ئەڵاڵهســــتان كەوتۆتە که ناره کانی دەریای ناوەڕاســــت و ســــوریا ی "کۆماری عه له وی"یــــەوە. ئه مه ش له ئه نجامه کانی شــــه ڕی سوریا یه ، که به شار ئه ســــه د رێبــــه ری ده کات،هه روه ها عێراقیش

به کرده وه دابه ش بووه.له وتاره كەدا به شــــێوه یه کی جدی ره خنه م لــــە له خۆباییبوونــــی ئیمپریالیزمێــــک گــــرت، که هانده ری دابه شــــکاری ســــایکس-پیکۆی به هــــۆی بــــوو، ناوه ڕاســــت رۆژهه اڵتــــی بەریتانی و فه ره نســــه ییه کانه وه . بنیاتنه رانی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاســــتی نــــوێ، خەڵکانێکیان به ئاییــــن و نه ته وه و کولتــــوری جیاوازه وه خسته قاڵبی ئه و واڵتانه ی چاوه ڕوان ده کرا واڵتانیکی مۆدێــــرن و فره کولتوور و چه ند پێکهاته یــــی بن. ئینــــکاری حه قیقه تــــه ئه گه ر بڵێین رۆژهه اڵتی ناوه ڕاســــت ئه و جێگایه یە، كە ئه زموونی له و باباته تێیدا ســــه رکه وتوو بــــووه . پێموابێ ئه وه نده ناهێنێ ســــه رمایه ی ئه مریکا و له وه ش گرنگتر ژیانی ئه مریکیه کان یه کپارچــــه عێراقێکــــی ئــــه وه ی له پینــــاوی رابگرین، بخه یه نه مه ترسیه وه . دیاره گرنگی خــــۆی هه یه ئه گه ر پــــالن دابنرێت بۆ دانانی پێگەی هەمیشەیی دژ به گروپه جیهادیه کان، لــــه م رووه وه ده بی زۆر وشــــیارانه هه نگاو بنرێت، وشــــیارانەتر له وه ی تائێستا كراوە. به اڵم ئەوەی عێراق ده بێ وه ک واڵتێکی یه ک پارچــــه بمێنێته وه، ته نیا له به رئه وه ی بوونی

هه بێ، سیاسه تێکی زۆر مه عقول نییه.ته نیا خاڵێک که له خوێندنه وه ی ئه و وتاره له بیرم ماوه ، ســــه رله نوێ دەی نووســــمه وه، به تایبه تــــی کــــه ئاماژه یه ک بدات به هه ســــتی ئۆباما ده ربــــاره ی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاســــت. له وەاڵمــــی وتــــاره دا لــــه و له به شــــیتک پرســــیارێکم ده رباره ی ئاینده ی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاســــت، نوســــه ری کتیبی "ئاشتیه ک بۆ کۆتایی ئاشــــتیه کان" ده یڤید فرامکین پێیوتم "رۆژهه التی ناوه ڕاست هیچ ئاینده یه کی نییه ،

ئه م قسه یه ده گه ڕێته وه بۆ ساڵی 2007.و نووســــه ر گۆلدبێــــرگ- جێفــــری

هه واڵنێری گۆڤاری ئاتالنتیک و: ناسری مورادی

6 ژماره 237 2014/6/28

سياسەت

و لەگەڵ فەرەنســــییەكان چــــووە گفتوگۆوە، ئەو گفتوگۆیانەش بەرێككەوتننامەی ســــایكس_بیكۆ

كۆتاییان پێهات.دواتــــر بەریتانیــــا لەڕێی )بەڵێنــــی بەلفۆر(ەوە هانــــی جولەكەكانیدا، كە بەرەو فەڵەســــتین كۆچ بكەن. لەســــاڵی 1920یش رێككەوتننامەی ســــان ریمۆ واژووكرا، كە تەواوكەری رێككەوتننامەی ســــایكس بیكۆ بــــوو و ســــوریای بەســــەر هەر چــــوار واڵتــــی فەڵەســــتین و رۆژهەاڵتی ئوردن و لوبنــــان و ســــوریای نوێدا دابەشــــكرد و هەر چــــوار واڵتەكەش لەنێوان بەریتانیا و فەڕەنســــا

دابەشكران.ئەوەی گۆمەكەی قوڵتركــــرد پێكەوەگرێدانی سێ ویالیەتی نیمچە سەربەخۆ بوو بۆ پێكهێنانی

واڵتی عێراق، كە بەریتانییەكان ئەنجامیاندا.فەرەنســــییەكان و بەریتانــــی كارەی ئــــەو كردیــــان ئەوەبوو، كە بوركانێكیان دروســــتكرد و خۆیان لەســــەر لێوارەكەی دانیشتن، لەماوەی ســــێ دەیەی دوای ئەو رووداوانە و لەســــااڵنی

ئەمــــە ئــــەو نەخشــــە بنەڕەتییەیە، كە ســــاڵی لەســــەروبەندی رووداوەكانــــی جەنگــــی 1916جیهانی یەكەم لەالیەن دیپلۆماتكارە بەریتانی و فەرەنسییەكانەوە داڕێژرا، دەتوانین دابەشكردنی دەســــكەوتەكانی جەنگ لەم نەخشــــەیەدا ببینین، ناوچەی یەكەم لەژێر دەسەاڵتی فەرەنسییەكانە، كــــە زۆرینەی ئەو ناوچەیە دەكەوێتە ســــوریای بەشــــێكی كــــە دووەمیــــش ناوچــــەی ئێســــتا، زۆری دەكەوێتــــە عێراقــــەوە، لەژیر دەســــەالتی بەریتانییەكان بوو، ئێســــتاش داعش بانگەوازی ســــنوورە ئــــەو تــــەواوی هەڵوەشــــاندنەوەی سیاسییانە دەكات، كە لەئەنجامی ئەو نەخشەیە

هاتنە ئاراوە.لەناو ئەو پرسیارانەدا كە لەگەڵ فراوانبوونی دەركەوتــــن، عێــــراق رووداوەكانــــی بازنــــەی ئێمــــە ئایــــا بــــەوەی ســــەبارەت پرســــیارێكە ســــنوورەكانی هەڵوەشانەوەی لەســــەروبەندی واڵتانــــی ناوچەكەیــــن، كــــە نزیكەی ســــەدەیەك بەر لەئێســــتا دانراون؟ ئەگەرچی قەیرانی عێراق و ســــوریا تــــازە نیە، بــــەاڵم ئــــەوەی نوێیە لەو قەیرانەدا ئەوەیە، كە چیتر ناتوانرێت ئاڕاستەی ئەو رووداوانە بگۆڕدرێت، كە دواتر دەبنە هۆی گۆڕانكارییەكی ریشــــەیی لەنەخشــــەی ئێستای

رۆژهەاڵتی ناوەڕاست.لەرۆژانــــی ســــەرەتای بەهــــاری عەرەبییەوە كــــە ئەوەیــــان دەكــــرد، پێشــــبینی كــــەس زۆر جیهانی عەرەبی بەقۆناغێكی بەدیموكراتیبوونی فروانــــدا تێپەڕێت، كە ئەگــــەری هەیە ببێتە هۆی هاتنەئــــارای یەكێتییەكــــی كۆمەاڵیەتی گەورەتر، بەاڵم ئەوە رووینەدا، "شۆڕشــــی گەل" لەسوریا شێوێنرا، هاوكارییە سەربازییەكانی سعودیە بۆ مەنامە كاریگەری ســــلبی بەسەر جموجۆڵەكانی بەحرەینــــەوە جێهێشــــت، بــــەاڵم ئــــەوەی زیاتر

مایــــەی گرنگیپێدانە ئەو دابەشــــبوونە فراوانەیە، كە لەناو گەالندا هاتۆتەئاراوە.

لەوانەیــــە واڵتانی جیهان لەئێســــتادا چاویان لەســــەر دابەشــــبوونی عێراق لەنێوان شــــیعە و ســــوننە و كورد بێت، بەاڵم هەمان شــــت لەلیبیا روویدا، كە لەئەمری واقیعدا دابەشــــبووە ســــەر ســــێ واڵتی بچووك، دووریش نییە ســــوریاش بەهۆی شەڕی ناوخۆی واڵتەكەوە بچێتە هەمان

خشتەی دابەشبوونەوە.بەاڵم چۆن گەیشتینە ئێرە؟ بۆ وەاڵمدانەوەی ئــــەو پرســــیارە كارێكی باش دەبــــێ ئەگەر چاو بەنەخشەی ناوچەكە لەسەردەمی ئیمپراتۆرییەتی عوسمانیدا بخشێنینەوە، سوڵتانە عوسمانییەكان فرەڕەنگییــــە و ئاشــــتی ئــــەو پاراســــتنی بــــۆ جوانــــەی لەناوچەكانــــی ژێر دەســــتیان هەبوو، پەنایــــان بردەبەر سیســــتمێكی زۆر زیرەك، كە بەسیستمی )میللی( ناسرابوو، دانیشتووانی ئەو ناوچانەی ناچار دەكرد وەالئیان بۆ )باب العالی( هەبێــــت و باج بدەن لەبەرامبــــەر ئەوەی خۆیان فەرمانڕەوایەتــــی خۆیان بكــــەن، ئەو ناوچانەش

ناوچەی فرەڕەنگ و فرەپێكهاتە بوون.دوای هەڵگیرســــانی جەنگــــی جیهانی یەكەم، كە ئیمپراتۆرییەتی عوسمانی هاوپەیمانی لەگەڵ ئەڵمانیــــا و هاوپەیمانــــی نەمســــاوی_مەجەری بەســــت، هەر یەكــــە لەبەریتانیا و فەرەنســــا ئەو ئیمپراتۆرییەتەیان بە )گەورەترین دەســــكەوت(

لەقەڵەم دا.لــــەو جەنگــــەدا بەریتانیــــا لەگــــەڵ حوســــێنی كــــوڕی عەلــــی هاشــــمی فەرمانــــڕەوای حیجاز گەیشتە رێككەوتن، بۆ ئەوەی شۆڕشی عەرەبی دژی توركــــەكان رابگەیەنن و لەبەرامبەریشــــدا دەوڵەتــــە بەتــــەواوی بدرێــــت ســــەربەخۆیی عەرەبییەكان. بەریتانیا بەڵێنەكەی بەجێنەگەیاند

سنوورەكان بۆچی دەگۆڕێن؟ چۆن سایكس بیكۆ هەڵدەوەشێتەوە؟"لێرەوە دەبێ چاوەكانمان لەسەر نەبینینی شوێنگەلێك

رابێنین، كە ئیمبراتۆریەتی ئەوروپی دروستی كردوون"

ژماره 237 2014/6/28 7

سياسەت

نەخشەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستی تازە، كە نەخشەی كوردستانی گەورەی تێدا دیاریكراوە

پەنجاكانــــی ســــەدەی رابــــردوودا، وەچەیەكــــی دیكتاتۆری ســــەربازی نەتەوەپەرست لەواڵتانی

نێوان لیبیا و عێراق سەریانهەڵدا.لەمــــاوەی ئــــەو 25 ســــاڵەی جەنگــــی ناوچە كێشــــە لەســــەرەكانی واڵتە جیاجیاكانی جیهان، مــــرۆڤ دەكاتە ئەو باوەڕەی، كە جموجۆڵەكانی یاخیبــــوون و ناڕەزایەتییەكان لەهەر شــــوێنێكی جیهاندا بن گوزارشت لەداخوازییەكانیان دەكەن سەبارەت بەو دۆزانەی ئارەزوویانە، بەاڵم كۆی رووداوەكان لەرۆژهەاڵتــــی ناوەڕاســــتدا وادێنە بەرچــــاو، پەیوەندیان بەو شــــتانەوە هەبێت، كە شــــەقامی عەرەبــــی رەتیدەكاتــــەوە، نەك ئەوەی

ویستی لەسەرییەتی.بەو هۆیەشەوە پێموایە لەئەگەری لەناوچوونی ئــــاراوە، دێتــــە بۆشــــایی بارودۆخێكــــدا هــــەر لەجیاتی ئەوەش شــــەقامی عەرەبی هەڵدەستێت بەپڕكردنــــەوەی ئــــەو بۆشــــاییە لەڕێی تیشــــك خستنەسەر ئەو شــــتانەی پێش توڕەبوونەكەی خێڵەكانیــــان، و بیروبــــاوەڕ وەك هەبــــوون،

لەكاتێكدا لەو واڵتانەی ناســــنامەیەكی نەتەوەیی بەهێزیان هەیە، وەك میسر، بارودۆخەكە تێیاندا باشتر دێتە بەرچاو. ئەو بابەتە لەواڵتێكی تێكەڵ و فرەپێكهاتــــەی وەك عێراق جیاوازە، لەعێراقدا كوردستان سەربەخۆ دێتەبەرچاو، جگە لە ناوی دەوڵەت لەهیچی تری كەم نییە، لەوەشدا شەرم دەكــــەن، كە ئەو ناوە ببێتە هۆی توڕەیی توركیا

كە پارێزەری سەرەكی كوردستانە.بارودۆخەكەی ســــوریاش خەریكە بەهەمان ئاقــــاردا دەڕوات، تــــا ئەو كاتــــەی دابەش دەبێتە

سەر چەند گەل و نەتەوەیەكی بچووك.پرســــیاری گــــەورە ئەوەیە، ئایــــا رێكخراوی داعــــش ئــــەو ناوچانەی عێــــراق كە تێیانــــدا زاڵە بەناوچەكانی ژێردەستی لەسوریا دەبەستێتەوە؟ ئــــەوە دەبێتــــە هۆی دروســــتبوونی هەڵوێســــتی دژ بەیــــەك، رژێمی شــــیعی لەعێراق و ســــوریا دەگەنــــە ئەو بڕوایەی كــــە لەوانەیە ئەو "واڵتەی تیــــرۆر بونیــــادی نــــاوە" شــــێوازێكی نموونەیی بێــــت بۆ ئەوەی خۆیان لەدوژمنە ســــوننەكانیان

بەدووربگرن.گومان لەوەدا نییە، كە گەورەترین ســــوپرایز تائێســــتا پەیوەنــــدی بــــەو ئارامییــــە گەورەیەوە هەیــــە، كــــە لەئوردنــــدا هەیــــە، تەنانــــەت ئەگەر مەملەكەتــــەی ئــــەو ئــــوردن بێــــت، رێژەییــــش بەهــــۆی بچڕینــــی زەوییــــەك لێــــرە و زەوییەك لەوێ لەالیــــەن هێزە ئەوروپییەكانــــەوە لەدوای جەنگــــی جیهانی یەكەم دروســــتكرا، ســــەرباری ئــــەوەی مەترســــی لەســــەرە بكەوێتــــە نــــاو ئەو پشێویەوە، دەكرێت بڵێین كە سەركەوتوو بووە لەبەرگەگرتن، ئەوەش بەهۆی ئەوەی هەمووان بەتایبەتی دراوســــێكانی پێویســــتیان بەواڵتێكی هاوشــــێوەی سویســــرایە لەناوچەكە. لەئایندەدا چ شــــتێك روودەدات؟ ئێمــــە تەنهــــا لەحاڵەتــــی ئامادەكاریدایــــن بۆ ئەوەی چاوەكانمان لەســــەر نەبینینی شــــوێنگەلێك رابهێنین، كە ئیمپریالەتی

ئەوروپی دروستیكردن. سەروەر ساڵەیی

CNNarabic

8 ژماره 237 2014/6/28

سياسەت

ئەگەر هاتبا و ساڵی 2007 سوننە و كورد شیعەكانیش بەپێشنیارەكەی جۆ بایدن رازی بوونایە، ئێســــتا عێــــراق دەوڵەتێكــــی ئارام و تاڕاددەیەك كەم كێشــــە دەبــــوو، لەبەرئەوەی هەمــــووان خۆیــــان بــــە بەرپرســــیار دەزانــــی لەبەردەم هەرێمەكانیان و بە ئاســــانی گروپە دەتوانــــی نەیــــان تونــــدڕەوەكان چەكــــدارە

زەفەری پێبەرن.ســــاڵی 2007، جۆ بایدن، جێگری سەرۆكی ئەمریــــكا پــــڕۆژەی دابەشــــكردنی عێراقی بۆ ســــەر ســــێ هەرێمی سوننەو شــــیعە و كورد خستە بەردەم عێراقییەكان. ئەوكات شیعەكان بەرەزامەنــــدی خۆیان قبوڵیــــان نەكرد، بەاڵم ئێستاكە پڕۆژەكەی بایدن بۆتە ئەمری واقیع، نەك تەنانەت ئەوە، بەڵكو پسپۆڕانی سیاسیی بەتەنها رێگەچارەی چارەســــەری بارودۆخی

عێراقیشی دەزانن.بورهان محەمەد فەرەج، ئەندامی پێشووی پەرلەمانی عێراق، بە ســــڤیلی راگەیاند "كورد و ســــوننە بــــە نــــوری مالیكــــی رازی نیــــن و سوننەكانیش وەك كورد چاویان لەراگەیاندنی هەرێمێكی تایبەت بەخۆیانە". ئەو پەرلەمانتارە تەئكیــــدی لــــەوە كردەوە، ئێســــتا ســــوننەكان لەهەوڵــــی كۆنتڕۆڵكردنــــی ئــــەو ناوچانەدان، راگەیاندنــــی دواتریــــش و مەبەســــتیانە كــــە هەرێمەكەیان، كوردیش ناوچە كوردســــتانییە

كێشە لەسەرەكانی لەژێر دەست دایە.ئــــەو گوتــــی "دەبێــــت رێككەوتــــن لەنێــــوان پێكهاتــــە جیاوازەكانــــدا بكرێــــت، ئایــــا عێراق بەكۆنفیدراڵی بەڕێوەببرێت و بكرێت بەســــێ دەوڵــــەت؟ ئاماژەكانیش بۆ ئــــەوەن كە عێراق

دابەش دەبێت".دەربارەی كاردانەوەكانی ئەو دابەشبوونە لەســــەر كــــورد، ئــــەو پەرلەمانتــــارە پێیوایــــە "دابەشــــبوونی عێراق لەبەرژەوەندی كوردە، چونكــــە دەوڵەت رادەگەیەنرێت، عێراق دەبێتە ســــێ دەوڵەت، دواتریش هەرســــێ دەوڵەتەكە یــــەك دەگرن و ســــەرۆكێك هەڵدەبژێردرێت،

لەوكاتەیشدا كێشەكان چارەسەر دەبن".هــــاوكات گۆڤاری تایــــم، لــــە راپۆرتێكی 8 الپەڕەییــــدا، پالنــــی دابەشــــكردنی عێراقی بۆ 3 دەوڵــــەت ئاشــــكرا كردووە، كــــە بەگوێرەی دەوڵەتــــی دەوڵەتیــــان یەكــــەم راپۆرتەكــــە، كوردییــــە و دەكەوێتــــە باكــــووری عێــــراق و بەشــــێك لەناوچــــە كوردنشــــینەكانی ســــوریا ســــنورەكەیەوە، دەكەونــــە كەركوكیــــش و دووەمیان كە دەوڵەتی ســــوننەكانە، بەشــــێك ســــوریاش سوننەنشــــینەكانی لەناوچــــە دەگرێتەوە. دەوڵەتی سێیەم كە بۆ شیعەكانە، دەكەوێتــــە باشــــووری عێــــراق و رووبەڕێكی فــــراوان لەخــــۆ دەگرێــــت و بەشــــێك لەخاكی كوێــــت و بەشــــێك لەباكــــووری خۆرهەاڵتــــی

سعودیەشی دەكەوێتە سەر.خولــــی پەرلەمانتــــاری فــــەوزی، ســــامان پێشــــووی پەرلەمانــــی عێراق، ئامــــاژەی بەوە كرد، دابەشــــبوونی عێراق بۆ 3 هەرێم یەكێكە لەئەگەرە هەرە بەهێــــزەكان، چونكە بەبڕوای ئــــەو، ئــــەو دۆخــــەی ئێســــتا عێــــراق تێیدایــــە لەدوای ساڵی 2003ەوە جیاوازە لەو دۆخەی لەماوەی زیاتر لە 80 ســــاڵی رابردوو عێراقی

پێ بەڕێوەبراوە.فەوزی گوتیشــــی "ئەســــتەمە بــــەو دۆخ و پەیوەندییانەی لەنێوان فراكسیۆنە براوەكانی پەرلەمانــــی عێراقــــدا هەیــــە، بتوانرێ لەســــەر

یــــەك مێزی دانوســــتاندن بەیەكەوە كۆببنەوە ورێكبكــــەون بــــۆ دروســــتكردنی حكومەتــــی

داهاتوو." لەالیــــەن ئازادكردنــــی لــــەدوای عێــــراق، ئەمریكاوە و هاتنەوە دەســــتی حوكمی عێراق بۆ عێراقییەكان، بەگەلێك كێشەی ناوخۆییەوە دەناڵێنێــــت. بەدرێژایــــی دە ســــاڵ، زۆر الیەن هەوڵیانــــدا عێــــراق ببێتــــە واڵتێكــــی نموونەیی پێكــــەوە ژیــــان، بەاڵم كێشــــەكان گەورەبوون و ئــــەو واڵتــــە نمونەییــــە نەبینــــدرا. لەدوایین چەكدارەكانــــی هێــــزە گۆڕانكارییەكانیشــــدا، داعش بۆشــــایی ئەمنــــی عێراقیان قۆســــتەوە و ئێســــتا بەشــــێك لەخاكــــی عێراقیــــان لەژێر دەســــتدایە. بۆیــــە گەڕانــــەوە بــــۆ عێراقێكــــی پێكەوەیــــی بەخــــەون دەزانرێــــت و هەمووان چاویان لەوەیە ســــوننە و شیعە و كوردەكان

پێشەوا محەمەد

عێراق سێ هەرێم لە دەوڵەتێكدا

دواجار تاكە چارەسەرەكەی بارودۆخی عێراق هەر جێبەجێ دەركرێت

ژماره 237 2014/6/28 9

سياسەت

ساڵی 2007 جۆ بایدن پڕۆژەی دابەشكردنی عێراقی بەسەر سێ هەرێمدا خستە بەردەم عێراقیەكان، بەاڵم شیعەكان پەسەندیان نەكرد

لەچوارچێــــوەی و بــــەرن خۆیــــان بەشــــی دەوڵەتێكیشدا هەماهەنگیان هەبێت.

لێدوانەكانی مەســــعود بارزانی و نێچیرڤان بارزانــــی، بــــۆ حكومەتەكەی مالیكــــی و ئێران وەڕســــكەر بوون، بەتایبەت كاتێك مەســــعود چارەســــەرێكی لەســــەر ســــوورە بارزانــــی لەیەكــــەم هەنگاویشــــدا ریشــــەیی عێــــراق و البردنی مالیكی، هاوكات نێچیرڤان بارزانیش رایگەیانــــد، عێــــراق هەرگیــــز ناگەڕێتــــەوە بۆ بارودۆخی پێش داگیركردنی موســــڵ لەالیەن داعشەوە. جگەلەم هۆشداریانەش، لێدوانەكەی ئۆباما سەبارەت بە نەناردنی سوپا بۆ عێراق و ئاماژەدان بەبەشــــداری نەكردن لەشەڕێكی رەزامەندبوونــــی بــــۆ ئاماژەیەكــــە تائیفیــــدا، پێشنیاری نێردراوەكەی ســــاڵی 2007یان بۆ ڕۆژهەاڵتــــی ناوەڕاســــت، ئەویش پێشــــنیاری

دابەشبوونكردنی عێراقە.بەبڕوای چاودێرانی سیاســــیی، ستراتیژی ئێســــتای حكومڕانی عێــــراق بەتایبەت لەالیەن مالیكییەوە، پەراوێزخستنی كورد و سوننەیە.لەوبارەیەوە، د.ســــیروان نەجم، مامۆستای زانكــــۆ و چاودێــــری سیاســــیی گوتــــی "ئــــەم ســــتراتیژە لەئێســــتای عێراقــــدا لەالیــــەن هیچ كەس و الیەن و پێكهاتەیەكەوە قبوڵ ناكرێت، بۆیــــە دەرگاكان بــــەرووی كورد و ســــوننەدا تــــا دەبــــێ رێگەخۆشــــكەریش و دەكاتــــەوە پــــڕۆژەی دابەشــــبوونی عێراق بــــۆ 3 هەرێم

جێبەجێ بكرێت".پرســــیارەی، ئــــەو بەوەاڵمــــی ســــەبارەت ئاخــــۆ ئــــەو دابەشــــبوونە هێندە ئاســــانە و بە ئاشــــتیانە دێتەكایەوە؟ چاودێرە سیاســــییەكە گوتی "رەنگە ئەو دابەشبوونە ئاستەنگی بێتە

پێش، بەاڵم لەدواجاردا هەر جێبەجێ دەكرێ، چونكــــە دۆخەكــــە ئەوەنــــدەی تیــــادا نەمــــاوە الیەنە ناكۆكەكان بتوانن یەكبگرن، ئەوەتا بێ گەڕانەوە بۆ بەغدا كورد نەوتی خۆی فرۆشت، سوننە دەیانەوێ ئەگەر موسڵ بەتەنیاش بێ، بیكەنە هەرێم، ئاماژەكان ئەوە دەردەخەن كە راگەیاندنی هەرێمێكی سەربەخۆ لەناوچەكانی

سوننەنشین نزیك بۆتەوە".ئێســــتا هەمووان، لەباكوور و باشوورەوە، لەرۆژهەاڵت و رۆژئاواوە و لەالیەن دۆست و دوژمنەوە باسی عێراق دەكەن، بەاڵم ئەوەی دواجــــار قوربانی گەمە سیاســــییەكانە، گەلی عێراقە، ئەو گەلەی، دوای دە ساڵ رزگاربوونی لەیەكێك لەدیكتاتۆرترین سیســــتمەكانی دنیا، هێشــــتا نازانێت چۆن سەیری ئاییندەی خۆی

و واڵتەكەی بكات.

10 ژماره 237 2014/6/28

هەواڵگریی یەكانگیرترافیكیی دیپلۆماسی - هەواڵگری چڕوپڕ بۆ تێوەگالندنی كورد

سياسەت

كورد لەژێر فشارێكی دووالیەنەی ئێران و ئەمریكادایە بۆ ئەوەی شەڕی داعش بكات

ژماره 237 2014/6/28 11

ئەمەریكا و ئێران لەرووی دیپلۆماسی و هەواڵگرییەوە لەبارەی عێراقەوە یەكانگیرییەكی

سەیریان دەستەبەر كردووە و هەوڵدەدەن

كورد بخزێننە ناو جەنگێكی مەزهەبییەوە، كە سەرەنجامێكی تاریكی

هەیە

بەبانگهێشــــتی رابــــردوودا لەرۆژانــــی فەرمی شاندێكی بااڵی هەرێمی كوردستان ســــەردانی تارانــــی پایتەختــــی ئێرانیان كرد. لــــەو دیدارانــــە عەلــــی شــــەمخانی نوێنەری ئایەتولــــاڵ خامنەیی بۆ ئاسایشــــی نەتەوەیی لەگەڵ شــــاندەكە كۆبۆوە و بەفەرمی داوای لەكــــورد كرد هەڵــــەی ســــتراتیژی نەكەن و لەبەر مالیكی پەیوەندی ســــتراتیژیان لەگەڵ شــــیعە تێكنەدەن! هاوكات شــــاندێكی بااڵی هەواڵگــــری و ســــەربازی ئێــــران بەنهێنــــی چەندجارێك ســــەردانی هەرێمی كوردستان ســــلێمانی قاســــم كــــردووە. عێراقیــــان و لــــەم دیدارانــــەدا لەهەوڵــــی ئەوەدایــــە كورد ئیقناع بــــكات لەبەرەی باكــــوورەوە زەبری پشتشــــكێن لەگروپــــە توندڕەوە ســــوننەكان

بوەشــــێنێت. ئەمــــە لەكاتێكدایــــە ئــــەم گەمە هەواڵگرییە ئەمەریــــكا و ئێران لەیەك خاڵدا پێــــك دەگەیەنێت. جۆن كێری و شــــاندێكی لەهەرێمــــی ئەمەریكاییــــش هەواڵگــــری كوردستان بەرپرسیارانی هەرێمیان بینیوە و بەفەرمــــی داوایــــان لێكــــردون پشــــتیوانی

لەسوپای عێراق بكەن!لــــەرووی ئێــــران و ئەمەریــــكا لێــــرەدا دیپلۆماســــی و هەواڵگرییەوە لەسەر ئاستی یەكانگیرییەكــــی عێراقیانەیــــان ســــتراتیژی هەمــــوو كــــردووە. دەســــتەبەر ســــەیریان هەوڵــــەكان بــــۆ ئەوەیــــە "بــــەرەی باكــــوور" تۆكمــــە بكرێــــت و كــــورد بخزێنرێتــــە نــــاو جەنگێگی مەزهەبییەوە، كە ســــەرەنجامێكی تاریكی هەیە. دوابەدوای ســــەردانی شاندە كوردییەكە، شــــاندێكی ئیتاڵعاتــــی ئێران كە ســــەرانی قــــەرارگای قودسیشــــیان لەگەڵە،

سەردانی هەولێر و سلێمانی دەكەن. شاندەكە بەپەلەیە و دەیەوێ كورد بەوە ئیقناع بكات بەشداریان لەجەنگ دژی گروپە سوننەكان بەرژەوەندییە نیشتماییەكانیان دەپارێزێت و خزمەت بەئاسایشی نەتەوەییشیان دەكات. هــــاوكات دوابــــەدوای ئەوەی جــــۆن كێری CIA سەردانی كوردستان دەكات، شاندێكییش ســــەردانی هەولێــــر دەكات و ئەوانیش دەیانــــەوێ گروپە كوردییەكان بۆ شــــەڕی

سوننەكان قەناعەت پێبكەن. ئێــــران و ئەمەریــــكا كۆبوونــــەوەی

لەپەراوێزی گفتوگۆكانی 1+5جۆن كێــــری لەكاتــــی دانیشــــتنی گروپی 5+1 لەگەڵ ئێرانییەكان بۆ چارەسەركردنی پرسە ئەتۆمییەكەیان، داوا لەجەواد زەریف دەكات جارێكیان بەشــــێوەی شــــەش قۆڵی )5+1 لەگــــەڵ نوێنەری ئێــــران( و جارێكیش

بەشی سیاسەت

سياسەت

12 ژماره 237 2014/6/28

سياسەت

یەكێتی پێی خراپ نییە "شەڕێكی كۆنترۆڵكراو

لەگەڵ داعش" هەبێت، بەمەش نەئێران زویر

دەبێ و نە بەرەكە لەگەڵ سوننە ئەوەندە

بەرفراوان دەبێ، كە زیانی ستراتیژی

لێبكەوێـتەوە

مالیكی فەرمانی بەگروپە میلیشیاییەكەی كردووە فشار بخەنەسەر

كوردەكانی بەغدا و مەندەلی، تا بەمە كورد ناچار بكات بچێتە بەرەی ئەوەوە، بەاڵم ئامادە نیە راستەوخۆ ئەم داوایە لە

كورد بكات

بەشێوەی دووقۆڵی ســــەبارەت بەدوایەمین بارودۆخــــی عێــــراق كۆببنــــەوە. زەریفیــــش لەهــــەردوو و دەقۆزێتــــەوە بۆنەیــــە ئــــەم مەترســــییەكانی باســــی كۆبوونەوەكــــەدا گروپی داعش بۆ ســــەر ئاسایشی نەتەوەیی واڵتانــــی ئەوروپــــا و ئەمەریكایــــش دەكات. هەروەها لەكۆبوونەوە دووقۆڵییەكەی كێری و زەریفــــدا، بەگوێــــرەی ئەو ســــەرچاوانەی بەشــــێوەیەكی دەســــتیكەوتوون، ســــڤیل مەبدەئی ئەمەریكا و ئێران رێككەوتوون كە لەم پرسەدا هاوكاری عێراق بكەن. بەقسەی كێری مەســــەلەی عێراق پرســــی هاوبەشی ئاسایشــــی نەتەوەیی ئەمەریكا و ئێرانیشە. پەیوەنــــدی بەتەلەفــــۆن زەریــــف لێــــرەوە بەحەســــەن رۆحانییەوە دەكات و سەبارەت بەوە پرسی پێدەكات، ئایا بۆی هەیە لێدوان لەســــەر ئەم دیدارە پەراوێزییە بدات یان نا. رۆحانــــی داوادەكات زەریف پێشــــمەرجێك بخاتەبەردەســــتی هاوتا ئەمەریكییەكەی، كە پێویستە سەرەتا ئەوان بەفەرمی دان بەوەدا بنێن ئێــــران رۆڵێكی كارای لەعێراق هەیە و دووەمیش پێویستە كێری بەفەرمی داوایەك بخاتەبەردەم ئێرانییەكان. زەریف ئەم داوایە

دەخاتەبەردەست هاوتا ئەمەریكییەكەی.كێــــری لەگفتوگۆكانیــــدا بەفەرمــــی بــــاس لــــەوە دەكات، كە ئێــــران دەتوانــــێ رۆڵێكی پۆزەتیڤ بۆ چارەســــەركردنی پرســــەكانی عێراق بگێرێت، بەهاوكاری سەربازیشەوە. دەكات. تــــووڕە ئیســــرائیلییەكان ئەمــــە هەروەهــــا ســــعودییەكان قوشــــقی دەبــــن و بەناڕەحەتییــــەوە ئەنكەرەیــــش و دەوحــــە ئەم هاوكارییــــە دیپلۆماســــی و هەواڵگرییە دەشــــۆپێنن. باڵیۆزی ئیســــرائیل لەئەمەریكا دەســــبەجێ پەیامــــی واڵتەكەی ئاڕاســــتەی

دەكات. ئەمەریــــكا دەرەوەی وەزارەتــــی ئیسرائیل داوا لەئەمەریكا دەكات شەرعیەت بەدەسوەردانی ئێران لەعێراق نەدەن. بەاڵم پێدەچێ واشــــنتۆن زۆر گوێ بەمە نەدات و تەنها دۆســــتە جووەكەی دڵنیادەكاتەوە، كە ئەوان پابەندن بە بەڵێنە ســــتراتیژییەكانیان لەمــــەڕ ئیســــرائیل. لەبەرئەمــــە دەســــبەجێ شــــاندی هەواڵگــــری ئەمەریــــكا ســــەردانی عێــــراق دەكەن. پێــــش ئەمــــەش ئێرانییەكان و هەواڵگــــری خەبیــــری و پســــپۆڕ 130كــــردووە. بەغــــدا رەوانــــەی ســــەربازیان قاسم ســــلێمانی دێتە هەرێمی كوردستان و بەفەرمــــی ئەو داوایە دووبارە دەكاتەوە، كە عەلی شــــەمخانی لەتاران لێیكردوون! ئەمە CIA لەكاتێكدایە كە خواســــتی شــــاندەكەییش هەمان خواستە و لێرەوە هەمووالیەك ســــەیری هەماهەنگییەكــــی رووبــــەرووی لەئاســــت ئێــــران و ئەمەریــــكا هەواڵگــــری

سوننەكانی عێراق دەبنەوە. ئێرانییەكان بە دوو بەدیلەوە سیاسەت

دەكەنبارەگایەكــــی كــــە ســــلێمانی قاســــم لەســــلێمانییە و بارەگایەكیشــــی لەبەغدایــــە، لەســــەردانەكانی كوردستانیدا بەدوو بەدیل سیاسەت دەكات. یەكەم، لەهەوڵی ئەوەدایە هەمــــوو هێزە كوردییەكان بــــۆ جەنگ دژی داعــــش ســــەفەربەر بكرێــــن. بــــۆ ئەمــــەش پێویستە پارتی ئیقناع بكرێت. دووەم، ئەگەر پارتــــی ئەمەی نەكرد و نەچێتەژێر فشــــاری واشــــنتۆن و تاران، ئەوســــا پێویستە تاران زەختەكانی لەســــەر یەكێتــــی چڕبكاتەوە و لەرێــــی ئەم هێزەوە بەرەیەك لەدژی داعش لەكەركوكەوە تاكو نەفتخانە بكاتەوە. یەكێتی لەمالیەنــــەوە نایــــەوێ لەئیجماعــــی كوردی دەربچێــــت، بەاڵم ســــلێمانی لەكۆبوونەوەی لەگەڵ بەرپرســــیارانی یەكێتی راســــتەوخۆ بەپێــــی بۆیــــە لێكــــردوون. داوایــــەی ئــــەم ســــەرچاوەكانی ســــڤیل یەكێتــــی پێی خراپ نییە "شــــەڕێكی كۆنترۆڵكراو لەگەڵ داعش" هەبێت و بەمــــەش نەئێران زویربكرێ و نە بەرەكە لەگەڵ ســــوننە ئەوەنــــدە بەرفراوان

بكرێ، كە زیانی ستراتیژی لێبكەوێـتەوە. ئێرانییەكان لەتارانــــەوە بەڵێنیان بەكورد تەقەمەنــــی و چــــەك بــــاش بڕێكــــی داوە پێشــــكەش بەكورد بكــــەن. هەروەها بەڵێنان داوە تێكــــڕای توانا هەواڵگرییەكانیان بخەنە خزمەت ئەم پرسە و تەنانەت ئەگەر پێویست بكات ئــــەوە پســــپۆرە سەربازییەكانشــــیان رەوانەی هەرێمی كوردستان بكەن. شاندی كــــوردی لەتــــاران لەمبارەوە لەســــەر چەند

خاڵێك رێكەوتوون، بەاڵم تائێســــتا نازانرێ ئەو خااڵنە چیین! هەروەها شــــاندی كوردی ئەوەشــــیان بە ئێرانییەكان راگەیاندووە، كە ئەوان نایانەوێ لەحكومەتێك بەشداریبكەن كــــە نــــوری مالیكی ســــەرۆكی بێــــت! بەپێی ســــەرچاوەكانی ســــڤیل ئێرانییــــەكان دانیان بەوەدا ناوە، كە نوری مالیكی هەندێك هەڵەی هەبــــووە، بەاڵم ئەمڕۆ مەترســــییەكان لەوە گەورەترن، كە بەم پرسەوە پشتگوێبخرێن! فیرۆزئابــــادی سەرلەشــــكر لەالیەكیــــش فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی ئێران لەكۆبوونەوەی لەگەڵ فەرماندەكانی سوپادا بەراشــــكاوی ئەوەی دركاندووە، كە عێراق لــــەم دۆخــــەدا پێویســــتی بەكەســــایەتییەكی لێوەشــــاوە و بەتوانــــای وەك نوری مالیكی هەیــــە. ئەمەش ســــتراتیژیی ئێــــران لەعێراق

پشتڕاست دەكاتەوە. واشنتۆن چەك بۆ هەرێمی كوردستان

رەوانە دەكاتلەكۆبوونەوەكانیان كورد بەرپرسیارانی لەگەڵ شــــاندی ئەمەریكایی ئەو تۆمەتەیان رەتكردۆتەوە كەوا لەهێرشــــەكانی موســــڵ گروپــــە پشــــتیوانی و بووبــــن ئــــاگادار توندڕەوەكانیان كردبێـت. ئەمەش بەدنەدانی نوری مالیكی دەزانن، كە دەیەوێ سومعەی ئێرانییــــەكان و ئەمەریــــكا الی كــــورد بەگروپــــە فەرمانــــی مالیكــــی بشــــێوێنێت. میلیشــــیاییەكەی كردووە فشــــار بخەنەسەر كوردەكانی بەغدا و مەندەلی و هەڕەشــــەی دەركردنیــــان بكــــەن. ناوبراو دەیــــەوێ بەم فشــــارانە الیەنــــی كــــوردی بهێنێتــــە ریــــزی بەرەكەی خۆیەوە. بەاڵم بەهیچ شــــێوەیەك ئامادەنییە راســــتەوخۆ بۆ خۆی ئەم داوایە

ژماره 237 2014/6/28 13

سياسەت

جۆن كیری لەكاتی گەیشتنی بە فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر

پرسیار ئەوەیە، ئایا ئەو فشارە دووسەرەی واشنتۆن – تاران بۆ تێوەگالندنی كورد

لەجەنگێكی مەزهەبی سەرەنجام كورد پارچە ناكات، یاخود باڵێك

لەكورد ناگلێنێتە شەڕەكەوە؟

ئاڕاستەی كورد بكات! بۆیە لەرێی عەسایبی ئەهلــــی هــــەق بەفشــــار و لەرێــــی شــــاندی ئەمەریكایی و شاندی ئێرانییەوە بەخواست ئــــەم داوایــــە دەخاتەڕوو. ئەمــــە لەكاتێكدایە الیەنــــی كــــوردی لەكۆبوونەوەكانیان لەگەڵ شــــاندی ئێرانــــی و شــــاندی ئەمەریكاییــــش رایانگەیانــــدووە، كە مالیكی چەنــــد مانگێكە كوردســــتان هەرێمــــی لــــەدژی شــــەڕێكی راگەیاندووە، ئەوش "شەڕێكی ئابووری"یە. بەرپرســــانی كــــورد دەڵێن مالیكــــی قوت و نانی لەخەڵكی كوردســــتان بڕیوە و ئەمەش هیچــــی لەجینۆســــاید و كۆمەڵكوژییەكانــــی ســــەدام حوســــێن كەمتــــر نییــــە! هەروەهــــا بەپێی ســــەرچاوەكانی سڤیل الیەنی كوردی ئەوەشــــیان راگەیاندووە، كە ئــــەوان بەپێی دەســــتور بۆیان هەیە و دەبێ سود لەچەك و چۆڵــــی ســــوپای عێراق وەربگــــرن، بەاڵم تائێستا بەغدا یەك بڕگەی ئەم رێكەوتنانەی الیەنــــە كاتــــەدا لــــەم جێبەجێنەكــــردووە! ئەمەریكاییــــەكان بەڵێنــــی ئــــەوە دەدەن، كە برێكی زۆر چەك و جبەخانەی مامناوەندی

پێشــــكەش بەهەرێمــــی كوردســــتان بكــــەن. تەنانــــەت بەڵێنی ئەوەش دراوە بودجەیەكی تایبەت بۆ شــــەڕی پێشمەرگە لەدژی داعش

تەرخان بكرێت! بەرپرســــانی هەرێمی كوردستان تائێستا وەاڵمــــی نەخێریان بەم داوایانــــە داوەتەوە. تەنانــــەت هەمــــان وەاڵمیشــــیان بەنێــــردەی و عەبدولمەهــــدی عــــادل "واتــــە مالیكــــی ئەحمەد چەلەبیش" داوەتەوە، كە داوادەكەن جەنگــــەوە. بەرەكانــــی بچێتــــە پێشــــمەرگە بــــەاڵم ئــــەوەی مایــــەی نیگەرانییــــە بریتییە – واشــــنتۆن دووســــەرەی لەفشــــارێكی تــــاران بــــۆ تێوەگالندنی كــــورد لەجەنگێكی مەزهەبی. كەجەكەیــــش كە ماوەیەكە خۆی لــــەو بەرەیــــەدا دەبینێتــــەوە، داوای بەرەی هاوبەشــــی كــــوردی لەهەردوو بەشــــەكەی كوردســــتان لەدژی داعــــش دەكات. ئەوەی تۆزێك پارســــەنگی ئــــەم فشــــارە دەداتەوە سیاسەتی ئەنكەرەیە، كە ئەمڕۆ شادەماری كۆنترۆڵكــــردووە. كوردســــتانی ئابــــووری نــــەوت بەتوركیــــادا هەنــــاردەی بازاڕەكانی

جیهــــان دەكرێت، بۆیە هەولێــــر نایەوێ مل بەم فشارانە بدات. بەاڵم پرسیارەكە ئەوەیە: ئایا فشــــاری دووســــەرەی واشنتۆن–تاران سەرەنجام كورد پارچە ناكات، یاخود باڵێك

لەكورد ناگلێنێتە شەڕەكەوە؟

14 ژماره 237 2014/6/28

جیاوازییەكانــــی نێــــوان پارتــــی و یەكێتی بەرامبەر هێــــزە چەكدارەكانی داعش و ئەو دۆخــــەی تــــازە هاتۆتە ئاراوە بە ئاشــــكرایی هەســــتی پێ دەكرێت. ئاخــــۆ ناكۆكییەكانیان لەســــەرچی بێــــت؟ ئایا ئەگەر مەترســــییەك هەیە بۆ سەر هەرێم، بۆ یەكێتی وەك خۆی دەیڵێــــت تەنهــــا ئەوان شــــەڕ لەگــــەڵ داعش دەكــــەن؟ ئــــەی پارتــــی بــــۆ نایــــكات؟ ئەگەر مەترسیی هەبێت تەنها بۆ سەر یەكێتییە یان پارتیش؟ ئەم راپۆرتــــە بەدوای وەالمی ئەو

پرسیارانەدا دەگەڕێت.بە وتەی عادل موراد، سكرتێری ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان، داعش تەنها شـــەڕی یەكێتی دەكات، هۆكارەكەشـــی بۆ ئەوە گەڕاندەوە، كە داعش نایەوێت لەگەڵ پارتی شەڕ بكات و هاوكات ناوچەكانی وەك خانەقین و جەلەوال شیعەیان تیادایە و داعش

هێرشیان دەكەنە سەر.

لەالیەكــــی تریشــــەوە، كاكەمیــــن نەجــــاڕ ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردســــتان، رەتیدەكاتــــەوە لەگــــەڵ یەكێتی بۆچوونیــــان بەرانبەر داعــــش جیاواز بێت و دەڵێــــت "هەموو هێزەكانــــی یەكێتی و پارتی لەژێر فەرمانی سەرۆكی هەرێمدان".جەختی لەوەش كردەوە، پارتی بڕیاری داوە شەڕی داعش نەكات و تەنها لەحاڵەتی بەرگریكردندا

بێت.ســــەرچاوەیەكەوە لەرێگــــەی ســــڤیل زانیویەتــــی، كــــە پارتی پێشــــنیاری كردووە لەگەڵ یەكێتیدا پێكــــەوە نیو بەنیو پارێزگای كەركــــوك بەڕێــــوە ببــــەن، بــــەاڵم یەكێتــــی رەتیكردۆتــــەوە و جەختــــی لەســــەر ئــــەوە كردۆتــــەوە، كە لــــەدوا هەڵبژاردنــــدا یەكێتی نیوەی كورســــیەكانی هێنــــاوە، چۆن بە )نیو بە نیو( بەڕێوەببرێــــت. بەپێی ئەو زانیاریانە دواتر پارتی باســــی لەوە كردووە، كە ئەوان رازییــــن بەهاوشــــێوەی حكومەتــــی هەرێــــم پارێــــزگای كەركــــوك بەهەمــــوو الیەنــــەكان

ببرێــــت بەڕێــــوە، بــــەاڵم یەكێتــــی ئەوەشــــی رەتكردۆتــــەوە، لەبەرامبەریشــــدا پارتــــی بێ بەشــــداریی هیچ الیەنێك ئیدارەی هەولێر و

دهۆكی پێكهێناوە.بەشــــداریكردنی پرســــی لەســــەر شــــەڕی داعــــش و گرووپــــە چەكــــدارەكان، ســــەرچاوەكەی ســــڤیل باس لــــەوە دەكات، پارتــــی یەكێتــــی ئاگاداركردۆتــــەوە كــــە ئەو لــــەو گرتوویەتییەبــــەر یەكێتــــی رێبــــازەی و لەكەركــــوك بەدەســــتیەوەیە ناوچانــــەی گەرمیــــان، هەرێــــم دەكات بەبەشــــێك لــــەو شــــەڕەی لەعێراق لەنێوان ســــوننەو شــــیعە

لەئارادایە.هاوكات بەوتەی جێگری سەرۆكی لیژنەی كاروباری پێشــــمەرگە و شەهیدان، پارتی و یەكێتــــی خۆیان یەكالنەكردۆتەوە، كە داعش و هێزە چەكدارەكان مەترسین بۆ داهاتووی

كوردستان یان نا.ســــەرۆكی جێگــــری ماوەتــــی، دلێــــر لیژنەی كاروباری پێشــــمەرگە و شــــەهیدان

سياسەت

پێشەوا محەمەد

ئەمجارە داعش پارتی و یەكێتی لێك دەترازێنێ

"چۆنیەتی بەڕێوەبردنی پارێزگای كەركوكیش بەشێكە لە كێشەكە"

"پارتی هۆشداری داوەتە یەكێتی، كە بە هەنگاوەكانی خەریكە هەرێم دەكاتە

بەشێك لە شەڕی نێوان شیعە و سوننە"

ژماره 237 2014/6/28 15

لەپەرلەمانــــی جینۆســــاید قوربانیانــــی و كوردســــتان، ســــەبارەت بەوەی دەگوترێت تەنیا پێشــــمەرگەی یەكێتی خەریكی شــــەڕە لەگــــەڵ چەكــــدارەكان، بــــە ســــڤیلی راگەیاند "ناوچەی گەرمی شــــەڕ لــــەو ناوچەیەیە كە هێزەكانــــی یەكێتــــی لێیــــە، بەحوكمی ئەوەی نزیكە لەبەغدا، ناوە ناوە شەڕ لەناوچەكانی دەبێــــت، دروســــت جەلــــەوال و ســــەعدیە كــــە هــــەم داعشــــن و هــــەم هێزە ســــوننییە

بەعسییەكانن".جێگـــری لیژنـــەی كاروباری پێشـــمەرگە لـــە پەرلەمانی كوردســـتان ئاشكراشـــی كرد "هـــۆكاری دووەم بـــۆ جیـــاوازی تێڕوانینی پارتی و یەكێتییە بۆ ئەو پرســـە، تێڕوانینێكی جیاواز لەنێوان پارتی و یەكێتیدا هەیە، پارتی پێیوایە ئەم شـــەڕە نەكرێـــت و ئەوان نایەنە ســـەر كـــورد و لەداهاتـــوودا نابنـــە دوژمنی كورد، لەبەرانبەردا هەندێك لەسەركردەكانی یەكێتی پێیانوایە ئەمانە هێزێكی تیرۆریستن و ئەگـــەر ئەمڕۆش هێرش نەكەن، ســـبەینێ

هێرش دەكەنە ســـەر كوردســـتان و پالنێكی نێودەوڵەتییە".

ئەندامەكەی فراكسیۆنی سەوز لەپەرلەمانی پێشـــمەرگە ئـــەوەی پێیوایـــە، كوردســـتان ناوچە كوردســـتانییەكانی كۆنتڕۆڵ كردووە شـــتێكی باشـــە، بەاڵم وەك ئەو دەڵێت چەند دەمێننـــەوە و پارێـــزگاری پێدەكرێـــت و ئەو هێـــزەی بەرامبەریان چـــۆن دەبینێ، تاوەكو ئیســـتا خۆیان یەكالنەكردۆتـــەوە و بەدیدی جیاوازەوە ســـەیری ئەو هێزە تیرۆریستانە

دەكەن.بەبـــڕوای چاودێرانـــی سیاســـیی، كاتـــی ئـــەوە نییـــە هێـــزە كوردییـــەكان بەتایبەتـــی یەكێتی و پارتی لەســـەر مەســـەلە هەستیار و چارەنووسســـازەكان ناكۆكیـــان هەبێـــت، بەڵكـــو بەگرنگی دەزانن هەر هەنگاوێك بنێن

بەیەكەوە بن.د.یەحیا ئەحمەد، رایوایە، هەر هەنگاوێكی هەڵە لەالیەن ســـەركردایەتی كـــوردەوە لەو بارودۆخە تازەیەدا، بەزەرەر بەســـەر خاك

و خەڵكی كوردستاندا دەشكێتەوە. ئەو گوتی "ئێستا كاتی ئەوەیە بەرپرسانی كورد لەسەر یـــەك هێڵ و یەك گوتار بن، شـــەڕی داعش و پاراســـتنی ناوچـــە كوردســـتانییەكانی تر نەكەنە هەمان بنێشـــتە خۆشەی هەرێمەكەی خۆمان، كە تا ئێســـتاش ئاســـەواری ناكۆكی

پێوەدیارە".و پارتــــی "دەبێــــت گوتیشــــی زیاتــــر یەكێتــــی لــــەو ناوچانە بیســــەلمێنن كە گیانی بەیەكەوەكاركــــردن و یەك ئامانجیان هەیە، ئەویــــش پاراســــتنی ناوچە كوردییــــەكان و گەڕاندنەوەیانــــە بــــۆ ســــەر خاكــــی هەرێمی

كوردستان".لەمــــاوەی رابــــردوودا بەهــــۆی پەالماری هێزەكانــــی چەكدارانــــی داعــــش و شــــكانی ســــوپای عێراق، هێــــزی پێشــــمەرگە بەرەو ناوچە كوردســــتانییەكانی دەرەوەی هەرێم جوڵــــەی پێكرا، پاراســــتنی ئــــەو ناوچانەش، ئێســــتا بەتەواوەتی لەژێــــر كۆنتڕۆڵی هێزی

پێشمەرگەی كوردستان دایە.

سياسەت

رووبەرووبوونەوەكانی پێشمەرگە و داعش لەناوچەكانی یەكێتیدا گەرمترە

16 ژماره 237 2014/6/28

سياسەت

هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت

ڤەۆشر

عەتا قەرەداخی

دیپلۆماسیەتی ئەمەریكا و بڕیاری كورد

پێموانیە ئەمەریكا دژی دابەشبوونی عێراق بێت، بەڵكو ئەوەی بۆ ئەمەریكا گرنگە پاراستنی

بەرژەوەندییەكانیەتی

هاتنی جۆن كیری بۆ هەرێمی كوردستان و بینینی سەركردایەتی كوردی، دەریدەخات، كە ئەمەریكا دەزانێت

رۆڵی كورد بۆ مانەوەی عێراق رۆڵێكی میحوەرییە، بە تایبەت كە كورد تائێستا لەنێوان سوننە و شیعەدا بێالیەنی

خۆی راگرتووە

رایەڵەی پێكەوەبەستنی شیعە و سوننە و كورد پچڕاوە، بەتایبەت دوای ئەوەی ئاخوندە مەرجەعە شیعەكان شەڕی

شیعە و سوننەیان راگەیاند و كوشتن و لەناوبردنی سوننەشیان بەڕەوا دایە قەڵەم

سياسەت

16 ژماره 237 2014/6/28

ژماره 237 2014/6/28 17

دواجار ئەمریكاش دەگاتە ئەو باوەڕەی گوناهێكی گەورەیە باشووری كوردستان بەزۆرەملێ وەك پاشكۆی عێراقێكی وێرانە بهێڵدرێتەوە

سياسەت

ســــەرۆكی ئەمەریكا لەوتەیەكدا ســــەبارەت بەعێــــراق لەرۆژی 19ی حوزەیــــران رایگەیاند لەبەڕێوەبردنــــی عێــــراق ســــەركردەكانی واڵتەكەیاندا شكستیان هێناوە و نەیانتوانیووە عێراقێك دروســــتبكەن، كە هی هەمووان بێت. هەروەهــــا رایگەیانــــد ئەمەریــــكا ئامــــادە نییــــە یەك ســــەربازیش بــــۆ شــــەڕكردن بنێرێتـەوە عێراق، هەروەك راشــــیگەیاند چارەسەركردنی كێشــــەكانی عێــــراق پەیوەنــــدی بەعێراقیــــەكان خۆیانــــەوە هەیــــە و ئــــەوان ناتوانــــن لەبــــری لــــەم هــــەروەك بڕیاربــــدەن. عێراقیــــەكان وتارەشــــدا هیچ پێداگرییەكی لەسەر پاراستنی یەكێتــــی خاكــــی عێــــراق نەكــــردەوە. كەواتــــە ئەگــــەر ســــەرنجی ئــــەو مانایانــــە بدەیــــن، كە لەپشــــتی وتەكــــەی ســــەرۆكی ئەمەریــــكاوەن ســــەبارەت بەعێراق، بۆمان دەردەكەوێت ئەو واڵتــــە ئومێدێكــــی ئەوتــــۆی بەعێــــراق نەماوە و پێناچێــــت زۆر خۆیــــی پێــــوە مانــــدوو بكات. بــــە تایبەتیش لەئێســــتادا كــــە لەنێــــو نێوەندی شــــرۆڤەكارانی سیاســــی و رۆژنامەنوسان و توێژەرانــــی هەندێــــك لــــەدەزگا ســــتراتیژی و توێژینەوەییەكانــــی ئەمەریــــكادا ماوەیەكە ئەو دەنگە دەبیســــترێت، كە عێراق وەكو دەوڵەتێك بــــەرەو كۆتایی دەڕوات و بــــاس لەوە دەكەن، ئــــەم واڵتــــەی پێشــــتر و لەهەڵوەشــــاندنەوەی دەوڵەتــــی عوســــمانیدا لەچەنــــد پێكهاتەیەكــــی

پێكەوەنەگونجاو دروســــتكرا، ئێستا بنەماكانی پێكەوەژیانی تێدا نەماوە.

هــــەروەك پێشــــتریش جێگــــری ســــەرۆكی ئێســــتای ئەمەریــــكا "جــــۆ بایــــدن" پڕۆژەیەكی بــــۆ داهاتــــووی عێراق خســــتەڕوو، كە ئەویش دابەشكردنی ئەو واڵتە بوو بۆ سێ كۆنفیدراڵی. بۆیــــە پێدەچێــــت ئێســــتا كاتــــی جێبەجێكردنی پرۆژەكــــەی بایدن هاتبێــــت و ئەمەریكاش لەم هەڵوێستانەی ئێســــتایدا واپێدەچێت گەیشتبێتە ئــــەو قەناعەتەی چیتر ناكرێت ئــــەم واڵتە بەم جــــۆرە بەڕێوەبچێــــت، كــــە خەریكــــە دەبێتــــە سەرچاوەی ئاژاوە و ناسەقامگیری بۆ هەموو رۆژهەاڵتی ناوەڕاســــت، ئەوەش دەبێتـە هۆی زیانــــی گــــەورەی ســــتراتیژی بــــۆ ئەمەریكا و واڵتانــــی تری رۆژئــــاوا بەتایبــــەت لەروانگەی عێــــراق پشــــێوییەكانی دەشــــێ كــــە وزەوە، كاریگــــەری نەرێنــــی زۆری هەبێــــت بۆ ســــەر دەوڵەتانی كەنداو، ئەو واڵتانەی ســــەرچاوەی

سەرەكی بەشێكی زۆری وزەی جیهانین.دوای وتەكــــەی ســــەرۆك ئۆبامــــا، وەزیری دەرەوەی ئەمەریــــكا جۆن كیــــری هاتە عێراق. رەنگە چەندین پرســــیار سەبارەت بەمەبەستی هاتنەكــــەی كیــــری بكرێــــت: ئایــــا هاتــــووە تــــا پشتگیری خۆی بۆ مالیكی رابگەیەنێت و بەڵێنی پێبــــدات واڵتەكــــەی هاریــــكاری هەمەالیەنــــەی عێــــراق دەكات بەهاریــــكاری سەربازیشــــەوە

بــــۆ شــــەڕی دژی دەوڵەتــــی ئیســــالمی عێراق و شــــام؟ یــــان هاتــــووە تا خــــۆی لەنزیكەوە و لەســــەر زەمینــــەی واقیع بارودۆخی ئێســــتای عێــــراق ببینێــــت و ئەوەش بباتــــەوە بۆ بەردەم بڕیاردروســــتكەرانی ئەمەریــــكا، بــــەوەی ئایــــا كێشــــەكانی عێراق پێویســــتی بەچارەســــەری ســــەربازییە، یان چارەســــەری سیاسی یان لە راســــتیدا هیچ چارەسەرێكی نییە؟ یان هاتووە بۆ ئــــەوەی لەوە وردبێـتەوە، ئایــــا زەمینەیەك ماوە بــــۆ ئەوەی پێكهاتــــە جیاوازەكانی عێراق بتوانن پێكەوە بژین؟ یان هاتووە بە ئێرانییەكان بڵێــــت هێشــــتا ئەمەریكا دەســــتبەرداری عێراق نەبــــووە و هەروا بەئاســــانی رێگانــــادات ئێران لەپشــــتەوە عێــــراق بەڕێوەببــــات؟ رەنگــــە ئەو پرســــیارەش زیاتر الی هەر هاواڵتیەكی كورد خۆی بســــەپێنێت، كە دەڵێت ئــــەی داخۆ كیری چ بەرنامــــە یــــان رێنومایی یــــان فەرمانێكی بۆ

كورد پێیە؟ بەهەرحــــاڵ ئــــەوەی لەرووكەشــــدا تێبینــــی دەكرێت ئەوەیە، كە ئەمەریكیەكان حەزدەكەن حكومەتێكــــی لەعێراقــــدا دەشــــیانەوێت و یەكگرتوو هەبێت و هەمووان تێیدا بەشداربن، بەجۆرێك ئەو حكومەتــــە نوێنەرایەتی هەموو عێراقیــــەكان بكات، رەنگە بۆ ئەم مەبەســــتەش ئەمەریــــكا یارمەتی دیپلۆماســــیانە و مەعنەوی عێراقییەكان بدات، بۆ ئەوەی بتوانن لەزووترین

18 ژماره 237 2014/6/28

سياسەت

كاتدا حكومەتێكی لەو جۆرە دروســــت بكەن و لەدوای ئەوەش هەمووان پێكەوە رووبەڕووی گروپە چەكدارەكان بەگشتی و داعش بەتایبەتی ببنەوە. هەروەك كیری لەوتەكانیشــــیدا باســــی ئەوەی كــــرد، كە تا ســــەرەتای مانگی تەمموز حكومەتی نوێی عێــــراق پێكبێت و ئەمەریكاش ئامــــادە دەبێــــت پشــــتگیری حكومەتــــی نوێــــی عێراق بــــكات لەجەنگی دژی تیرۆردا. بێگومان ئەمە ئامانجی ئاشــــكرای ســــەردانەكەی جۆن كیریە بــــۆ عێــــراق و هەرێمی كوردســــتانیش. بــــەاڵم پرســــیار ئەوەیــــە، ئایــــا ئەمەریــــكا تا چ ئاســــتێك جدیە لەوەی كە دەبێ تا ســــەرەتای تەممــــوز حكومەتی نوێی عێراق پێكبێت؟ داخۆ تاچەندێكیش دەتوانێت كورد و ســــوننە ناچار بــــكات بچنە ئەو حكومەتــــەوە، یان وەك خۆی دەڵێــــت ســــەرۆكی هەرێمی كوردســــتان رۆڵی كاریگــــەری خــــۆی ببینێــــت بــــۆ گەیشــــتن بەو

ئامانجەی ئەمەریكا؟بــــە بۆچوونی من ئەمەریكا تــــا ئەو ئەندازە جدی دەبێــــت لەوەی هانــــی عێراقییەكان بدات لەســــەروبەندی كۆتاییهاتنی عێراقدا حكومەتی یەكێتــــی نیشــــتیمانی پێكبهێنــــن، كــــە ئەگــــەری پێكهاتنــــی ئــــەو حكومەتــــە هەبێـــــت، لەكاتێكدا ئەوە ئاشــــكرایە رایەڵەی پێكەوەبەستنی شیعە و ســــوننە و كــــورد پچــــڕاوە. بەتایبەتی كاتێك ئاخوندەكانی شــــیعە، كە لەعێراقدا بە مەرجەع ناودەبرێن، شەڕی شیعە و سوننەیان راگەیاند و كوشــــتن و لەناوبردنی سوننەشــــیان بەڕەوا دایــــە قەڵەم، مانای وایــــە هیچ ئومێدێك بۆ ئەو داخوازییەی ئەمەریكا و وەزیرەكەی لەعێراقدا نەماوە. دەشــــێ جۆن كیری لەســــەر زەمینەی واقیع لەماوەی ئەو دوو رۆژە و لە كۆبوونەوەیدا لەگەڵ بەرپرســــی الیەنە جیاوازەكانی عێراق و كــــورددا ئــــەوەی رەچاو كردبێـــــت، كە یەكێتی خاكی عێراق و دروستكردنی تاكە حكومەتێك كــــە نوێنەرایەتی هەمــــوو عێراقییــــەكان بكات، جگــــە لەوەهــــم هیچی تــــر نییە، بــــە تایبەتی بۆ عەقڵــــی پراگماتیكانــــەی ئەمەریكا بەگشــــتی و پراگماتیكیەتــــی كیــــری خــــۆی بەتایبەتی. بۆیە مــــن پێموایــــە ئەمەریــــكا تاكــــو ئەو كاتــــە داوا لەعێراقیــــەكان دەكات یەكێتی عێــــراق بپارێزن و حكومەتێــــك دروســــتبكەن، كــــە نوێنەرایەتی هەموویــــان بكات و عێراقیەكان خۆیان پێكەوە بن، بەاڵم كە ئەوان لەسەر زەمینەی واقیع لێكتر جیابوونــــەوە، ئەوا ئەمەریــــكاش مامەڵە لەگەڵ ئــــەو دیفاكتۆیەدا دەكات، كە دروســــت دەبێت. بۆیــــە پێموانیــــە ئەمەریــــكا دژی دابەشــــبوونی عێــــراق یــــان دژی كۆتایی هاتنی عێــــراق بێت، بەڵكــــو ئەوەی بــــۆ ئەمەریكا گرنگە پاراســــتنی بەرژەوەندییەكانییەتــــی، كــــە دەشــــێ لــــەدوای

دابەشــــبوون ئــــەو بەشــــانەی لەعێراقە كۆنەكە دروســــت دەبــــن، باشــــتر بەرژەوەندییەكانــــی

ئەمەریكا بپارێزن.بڵێیــــن ئێســــتا لێــــرەوە دەتوانیــــن كەواتــــە ئەمەریــــكا لــــەو ئاســــتەدا نییە بڕیــــاری خۆی بەسەر عێراقیەكاندا بسەپێنێت، بەتایبەتی دوای ئــــەوەی بۆیــــان دەركەوتووە هەمــــوو ئەوەی ئەوان لەعێراقدا كردوویانە لەپێناوی بیناكردنی عێراقێكی دیموكراتیدا كە پێكەوەژیان و یەكتر قبوڵكردنــــی تێدابێت، هیچی بەرهــــەم نەهێناوە و ئــــەو عەقڵــــەی مــــاوەی یانــــزە ســــاڵە عێراق بەڕێوەدەبات، كە عەقڵی شــــیعەیە، هەمان ئەو عەقڵە تائیفیە بەدوئامێزەیە، كە بێجگەلە شــــیعە و لەناو شیعەشدا ئەو رووبەرە تەسكە سەربە حیزبەكــــەی مالیكــــی یــــان تائیفەكــــەی نەبێت، ئــــەوا هەمــــوو ئەوانــــی تــــر لەژێر هەڕەشــــەی حكومەتــــی هەڕەشــــەی واتــــا لەناوبردنــــدان. عێراقی خۆی، ئەو حكومەتە بەناو نیشتیمانیەی عێراقــــەوە لەداگیركردنــــی خــــۆی ئەمەریــــكا پشــــتگیری و داوە دروســــتبوونی یارمەتــــی كردووە. كە دەشــــێ تێگەیشــــتنی ئەمەریكا لەم راستیە تاڵە بەگوێرەی ئەو هۆكاری سەرەكی بێت، كە چیتر ئەمەریكا پێداگری لەسەر یەكێتی

خاك و گەلی عێراق نەكات.هاتنــــی جۆن كیری بۆ هەرێمی كوردســــتان و بینینی ســــەركردایەتی كوردی، ئەوە نیشان دەدات، كــــە ئەمەریــــكا دەزانێت رۆڵی كورد بۆ مانــــەوەی عێراق رۆڵێكی تەوەرییە، بە تایبەتی كە دەبینێت كورد تاكو ئێستا لەكێشەكانی نێوان ســــوننە و شــــیعەدا بێالیەنی خــــۆی راگرتووە، ســــنوورەكانی نــــەك توانیویەتــــی هــــەروەك حكومەتــــی هەرێمــــی كوردســــتان بپارێزێــــت، بەڵكو ئەو ناوچە كوردیانەشــــی كە تاكو پێشی دوو حەفتە حكومەتی بەغدا داگیری كردبوون، ئەوانیــــش بپارێزێــــت، ئەمە ســــەرباری ئەوەی حكومەتەكــــەی مالیكــــی لەمانگــــی شــــوباتەوە لەعێــــراق كوردســــتانی هەرێمــــی بەكــــردەوە جیاكردۆتەوە، بەوەی كە بودجەی كوردستانی بەموچەی كارمەندەكانیشیەوە بڕیووە. كەواتە ئەوە ئاشــــكرایە پێگــــەی كوردســــتان كە تاكو ئێســــتا بەهێمنی ماوەتەوەو لەرووی ئاوەدانی و بیناســــازی و ژیانــــی خەڵكیشــــەوە، بــــە هیچ شــــێوەیەك بەو عێراقە بەراورد ناكرێت، كە بە زۆر ئەم بەشــــەی كوردستانی پێوە لكێندراوە، ئەگــــەر پێگەیەكی زۆر بەهێز نەبێت ئەوە الواز نییە. بۆیە پێموایە سەرئەنجام ئەمەریكیەكانیش دەگەنــــە ئــــەو قەناعەتەی گوناهێكــــی گەورەیە وەكــــو بەزۆرەملــــێ باشــــووری كوردســــتان

پاشكۆی عێراقێكی وێرانە بهێڵدرێتەوە. كەواتە بڕیاردانی چارەنووسی كورد ئێستا

لەدەستی خۆیدایە، هەر بۆیە هەڵەیكی گەورەیە جارێكــــی تر كورد بچێتەوە بەغــــدا و یارمەتی شیعە و سوننە بدات حكومەتی عێراق دروست بكەنــــەوە، چونكە هیــــچ بنەمایەكی پێكەوەژیان لەنێــــوان كــــورد و عەرەبــــی عێراقــــدا نەماوە. لەروویەكــــی تریشــــەوە كــــورد لەباشــــووری كوردستان وەكو زەڵمای خەلیلزاد گوتی كێشەی خاكی نەماوە، چونكە دەسەاڵتی بەسەر خاكی خۆیدا كردووەتەوە و لەرووی ئابووریشــــەوە بەرەو سەربەخۆیی ئابووری دەچێت، لەرووی ئامادەبوونــــی كۆمەاڵیەتیشــــەوە ئێســــتا كورد لــــەرووی مەعنەوییەوە لەبارێكــــی هەڵچوونی كۆمەڵگــــەی گشــــتی رۆحــــی و بەهیێزدایــــە كــــوردی لەبڵندبووندایــــە بــــۆ گوزارشــــتكردن لەخــــۆی، كە ئــــەوەش تەنیــــا لەدروســــتكردنی دەوڵەتدا بەرجەســــتە دەبێت. كەواتە ئێستا لەم بارودۆخەدا كورد لەم بەشــــەی كوردســــتاندا تەنیا پێویســــتی بــــە بكەرێكی بڕیــــاردەر هەیە، كە بتوانێت سەربەخۆیی و پێكهێنانی دەوڵەتی كوردی رابگەیەنێت، بەاڵم دیارە دەبێت بۆ ئەو مەبەســــتەش كورد بكەوێتە جوڵــــەی بەهێزی دیپلۆماســــیانەوە بــــۆ پەیداكردنــــی پشــــتگیری نێودەوڵەتی لەهەموو ئاســــتێكدا، لەســــەرووی دانپێدانانــــی بەدەســــتهێنانی هەمووشــــیانەوە باشــــووری بەســــەربەخۆیی نێودەوڵەتــــی دەوڵەتــــی دروســــتكردنی و كوردســــتاندا ســــەربەخۆی كــــوردی تێیدا. كــــە گومانی تێدا نییــــە ئەگــــەر بكەری كــــوردی لەســــەر بنەمای پشــــتگیری بەدەســــتهێنانی و ئامــــادەكاری نێودەوڵەتــــی بڕیارێكی لەوجــــۆرە بدات، ئەوە ئەمەریــــكاش مامەڵــــە لەگــــەڵ ئــــەو دیفاكتۆیە

دەكات.

بڕیاردانی چارەنووسی كورد ئێستا لەدەستی

خۆیدایە، بۆیە هەڵەیەكی گەورەیە

جارێكی تر كورد بچێتەوە بەغدا و یارمەتی شیعە و سوننە بدات حكومەتی

عێراق دروست بكەنەوە

ژماره 237 2014/6/28 19

هەرێمـــی حكومەتـــی تائێســـتا ئەگەرچـــی كوردستان و حكومەتی بەغدا لەسەر فرۆشتنی نەوتـــی هەرێـــم رێكنەكەوتـــوون و وەزارەتـــی سامانە سروشتییەكانیش بێ گەڕانەوە بۆ بەغدا چەنـــد كاروانێكی نەوتی هەرێمی فرۆشـــتووە، بەاڵم دوای ئەوەی هێزەكانی پێشمەرگە شاری كەركوك و ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمـــی كۆنتڕۆڵ كرد، بەرپرســـانی هەرێـــم نەوتـــی شـــاری كەركوكیـــان بەبۆڕی نەوتی هەولێر_توركیا بەســـتەوە، بەمەبەســـتی

فرۆشـــتنی، پێشـــبینی دەكرێت ئـــەم هەنگاوەی هەولێـــر ناڕەزایەتییەكـــی زۆری لەالیەن بەغدا

وچەند واڵتێكی ناوچەكەوە لێبكەوێتەوە.و قـــەزا بەتـــەواوی كەركـــوك پارێـــزگای ناحیەكانییەوە بەشێكە لەناوچە دابڕێنراوەكانی هەرێمی كوردســـتان، كە لەدەستووری عێراقدا بەناوچە كێشەلەسەرەكان ناویان هێنراوە، هەر بۆیـــە پێشـــبینی دەكرێت فرۆشـــتنی نەوتی ئەو شارە لەالیەن حكومەتی هەرێمەوە كاردانەوەی

فراوانی لێبكەوێتەوە.لەئێســـتادا بەوتـــەی بەرپرســـانی شـــارەكە، بەرمیـــل هـــەزار 650 نزیكـــەی كەركـــوك

نـــەوت لەرۆژێكـــدا بەرهەمدەهێنێـــت، كـــە تاكو كۆنتڕۆڵكردنـــی چەنـــد ناوچەیەكـــی پارێزگاكە لەرێـــی ســـوننەكانەوە چەكـــدارە لەالیـــەن كۆمپانیای بەبازاڕكردنی نەوتی عێراق )سۆمۆ(رووداوانـــەش ئـــەو دوای دەفرۆشـــرا. ەوە بەرپرســـانی حكومەتـــی هەرێـــم رایانگەیانـــد، كـــە بۆڕی نەوتی شـــارەكەیان بەبـــۆڕی نەوتی

هەرێمەوە بەستۆتەوە.هەفتەی رابردوو ئاشـــتی هەورامی وەزیری ســـامانە سروشـــتییەكانی حكومەتـــی هەرێـــم بەئاژانسی رۆیتەرزی راگەیاند، كە وەزارەتەكەی بەنیـــازە تاكۆتایی ســـاڵی 2015 رێژەی نەوتی

سەروەر ساڵەیی

سياسەت

حكومەتی هەرێم نەوتی كەركوكیش دەفرۆشێتهێشتا پرسی فرۆشتنی نەوتی هەرێم لەگەڵ بەغدا یەكالنەبۆتەوە

20 ژماره 237 2014/6/28

بوونی پارێزگاری كەركوك لە شاندەكەی سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆ توركیا، ئاماژەیە بۆ نیازی هەرێم بۆ فرۆشتنی نەوتی كەركوك

سياسەت

هەناردەكـــراوی هەرێـــم بگەیەنێتـــە یەك ملیۆن بەرمیـــل نەوت لەرۆژێكدا، بۆ ئەم مەبەســـتەش

سوود لەنەوتی كەركوك وەردەگرن.لیژنـــەی ســـەرۆكی جـــەودەت شـــێركۆ د. وزە و ســـامانە سروشـــتییەكان لەپەرلەمانـــی كوردســـتان، ئەو هەنـــگاوەی حكومەتی هەرێم بۆ فرۆشـــتنی نەوتی كەركوك بۆ پڕكردنەوەی پێداویســـتییەكانی دانیشـــتووانی ئەو شـــارە و ناوچـــە دابڕێنراوەكانـــی دیكـــە دەگەڕێنێتـــەوە، جەختیش لەوە دەكاتەوە، كە لەئێســـتادا كار بۆ بەســـتانەوەی بۆڕی نەوتـــی كەركوك و هەرێم

پێكەوە دەكرێت."پێشـــتریش راگەیانـــد بەســـڤیلی ناوبـــراو حكومەتی هەرێم بڕیاریدابوو تاكۆتایی ئەمساڵ بـــڕی 450 هـــەزار بەرمیـــل نـــەوت لەرۆژێكدا بەرهـــەم بهێنێـــت، بـــەاڵم ئێســـتا كەركـــوك و ناوچە دابڕێنراوەكانی دیكە هاتوونەتەوە ســـەر هەرێم، ئەمەش فشارێكی زۆر لەسەر حكومەت دروســـت دەكات، لەكاتێكدا كـــە مالیكی بودجە و مووچـــەی ئـــەو ناوچانە نانێرێـــت، نەناردنی بودجەی ئەو ناوچانەش یەكێكە لەهۆكارەكانی فرۆشـــتنی نەوتی كەركـــوك لەالیەن حكومەتی

هەرێمەوە".ئەمـــە لەكاتێكدایە پێشـــتر نەجمەددین كەریم پارێزگاری كەركـــوك رەتیكردۆتەوە، كە بۆڕی نەوتـــی كەركـــوك بەبـــۆڕی نەوتـــی هەرێمەوە بەســـترابێتەوە. بەاڵم لە ســـەردانی ئەمجارەی نێچیرڤـــان بارزانـــی ســـەرۆكی حكومـــەت بـــۆ توركیـــا و دیـــداری لەگەڵ گەورە بەرپرســـانی پارێـــزگاری كەریمـــی نەجمەدیـــن توركیـــا، كەركوكیـــش لەگـــەڵ شـــاندە یاوەرەكەیدا بوو،

كە ئەمـــە یەكەمین جارە پارێـــزگاری كەركوك لـــە ســـەردانێكی فەرمیدا بۆ توركیا بەشـــداری بكات. بەشـــێك لە چاودێرانیـــش پێیانوایە، ئەمە ئاماژەیەكـــی روونـــە لەبارەی نیـــازی هەرێمی كوردســـتان بۆ بەستنەوەی نەوتی كەركوك بە

نەوتی هەرێم و فرۆشتنی.الی خۆیـــەوە جەمال مەولـــود باپیر ئەندامی لیژنـــەی نـــەوت و وزە لەئەنجومەنی پارێزگای كەركـــوك رەتیدەكاتەوە، كە هیچ پرســـێكی لەو جـــۆرە خرابێتە بـــەردەم ئەنجومەنی پارێزگا و ئەو قسانەشـــی لەو بارەیەوە دەكرێن بەقسەی

نافەرمی ناودەبات.ئـــەو دەڵـــێ "ئەگـــەر پرســـێكی لـــەو جـــۆرە خرایـــە بەردەممان، ئەوە ئێمـــە وەك ئەندامانی ئەنجومـــەن دەگەڕێێنەوە بۆ ســـەرووی خۆمان لەناو حیزبە سیاســـییەكاندا بۆ بڕیاردان لەسەر

ئەو پرسە".بەاڵم بەبڕوای بورهان ســـلێمان نوســـەر و چاودێـــری سیاســـی لەشـــاری كەركـــوك، ئەو بارودۆخـــەی ئێســـتای عێـــراق بارودۆخێكـــی كاتییـــە، بۆیە بەپێویســـتی دەزانێـــت كورد پەلە نەكات لەبڕیاردان تا ئەو كاتەی بەرچاوڕوونی تـــەواوی دەبێـــت. ئەو بۆ ســـڤیل دەڵێ "راســـتە كەركوك ئێستا بەئەمری واقیع لەژێر دەسەاڵتی هەرێمی كوردســـتانە، بەاڵم لەڕووی یاسایی و ئیدارییەوە تائێستا یەكالنەبۆتەوە، بۆیە، باشتر وایە ســـەرەتا كار لەســـەر بوارە كۆمەاڵیەتی و سیاســـییەكە بكەیـــن، ئینجا كار لەســـەر بواری ئابـــووری بكەیـــن، بـــۆ ئـــەوەی پێكهاتەكانی تر وا تێنەگـــەن تەنهـــا مەبەســـتەكەمان نەوتەكەی

كەركوك بووە".

و وزە لیژنـــەی ســـەرۆكی هەرچەنـــدە سامانە سروشـــتییەكانی پەرلەمانی كوردستان بەكارێكی ئاســـایی دەزانێت، كـــە هەرێم نەوتی كەركوك بفرۆشێت، بەاڵم بورهان ئەو هەنگاوە

بەكارێكی نایاسایی دەزانێت.140ی مـــاددەی بـــوو پێویســـت گەرچـــی دەستووری هەمیشەیی عێراق پرسی كەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكان یەكالیی بكاتەوە، بەاڵم دوای تێپەڕبوونی نزیكەی حەوت ســـاڵ بەسەر دواوادەی جێبەجێكردنی ئەو ماددەیە، تا ئێستا قۆناغـــی یەكەمی ماددەكە جێبەجێ نەكراوە، كە خۆی لەســـێ قۆناغی ئاساییكردنەوە و ئامار و

راپرسیدا دەبینێتەوە."ئێســـتا كـــە وایـــە بۆچوونـــی شـــێركۆ د. بەئەمری واقیع كەركوك لەســـەر كوردســـتانە، كەركوكیش یەكێكە لەناوچە كێشە لەسەرەكان و هـــەردووال بۆیان هەیە ســـوود لەنەوتەكەی ببینن، هەر كاتێكیش بەغدا موچە و ئیستیحقاقی دانیشـــتووانی ئەو ناوچانەی دابینكرد، ئەوكاتە دەكرێت قســـەی تر بكرێت و پشكە یاساییەكان بۆ ناوچـــەكان دابین بـــكات، ئەگەر نەشـــیكرد، ئەوكاتـــە هەرێـــم بودجـــە و پێداویســـتییەكانی هاواڵتیـــان بەفرۆشـــتنی نەوتی شـــارەكە دابین

دەكات".ئەگەرچی د. زاهیر مەجید دكتۆرا لەگرێبەستە نەوتییـــەكان پێیوایـــە ناكرێـــت تەنهـــا لەرووی یاساییەوە قســـە لەسەر پرسی نەوت بكرێت و بە پێویستیشـــی دەزانێت لەڕووی سیاسیشەوە قسەی لەبارەوە بكرێت، بەاڵم دووپاتیدەكاتەوە "فرۆشـــتنی نەوتـــی ناوچـــە كوردســـتانییەكانی دەرەوەی هەرێـــم، نـــە حكومەتی عێـــراق و نە

ژماره 237 2014/6/28 21

سياسەت

"گەر مالیكی موچەی هەرێم و ناوچەكانی

تری دەرەوەی دەسەاڵتی بەغدا نەنێرێت، هەرێم ناچارە نەوتی كەركوك

بفرۆشێت"

گوڵڕێـــژ نەكـــراون و ئـــەو پرســـەش قەیـــران دەخوڵقێنێت، بۆیە پێویســـتە مامەڵەی حەكیمانە لەگـــەڵ بارودۆخەكـــە بكرێـــت و پەلەكردنیـــش

لەفرۆشتنی نەوت زیاتر وەك موجازەفەیەكە".بـــواری پســـپۆڕەكەی بەبۆچوونـــی بـــەاڵم بەغـــدا حكومەتـــی نەوتییـــەكان، گرێبەســـتە ئـــاگاداری ئەوەیـــە حكومەتـــی هەرێـــم هەوڵی بەســـتنەوەی بۆڕی نەوتی كەركوك بە بەبۆڕی نەوتـــی هەرێمـــەوە دەدات، لەمبارەیەوە دەڵێت "حكومەتـــی عێراقیش ئـــاگاداری ئەو هەنگاوەی هەرێمـــە، چونكـــە ئەوانیش گەیشـــتوونەتە ئەو بڕوایـــەی ئەو نەوتە لەژێر دەســـەاڵتی هەرێمدا بێت باشـــترە لەوەی لەژێر دەســـەاڵتی داعشدا بێت، رازیبوون و رازینەبوونی حكومەتی عێراق مـــەرج نییە بەو جۆرەبێـــت، كە خۆی دەیەوێت، بەڵكـــو دەبێت ئەویش قبوڵی ئـــەو واقیعە نوێیە بـــكات، كە هاتۆتە ئـــاراوە، دەبێت خوێندنەوەی تر بۆ پرســـی فرۆشـــتن و نەفرۆشـــتنی نەوت

بكرێت".لەبارەی ئەگەری دەربڕینی ناڕەزایی لەالیەن پێكهاتەكانی دیكەی شـــارەكەوە د. زاهیر دەڵێ "ئەو بابەتە دەوەســـتێتە ســـەر ئـــەوەی تاچەند رێككەوتـــن لەگـــەڵ پێكهاتـــەكان دەكرێـــت بەر لەهاویشتنی ئەو هەنگاوە و تاچەند بەشدارییان پێدەكرێت لەپڕۆســـە نەوتییەكاندا، وەك كرێكار بوونـــی و خەڵكـــی سیاســـی و ئەندازیـــار و لەگرێبەســـتەكان، شـــەفافییەت و چاودێریـــی ئەگـــەر ئەو شـــتانە رەچـــاو بكرێـــت، ئەوانیش هەڵوێستی تریان دەبێت، بەوەی كە هەرێم ئەو

نەوتە بفرۆشێت".تائێســـتا كـــە هەروەهـــا دووپاتیدەكاتـــەوە، پێكهاتەی توركمانی و عەرەبیی شاری كەركوك ئاگاداری پڕۆسە نەوتییەكانی شارەكە نەبوون، كە لەالیـــەن حكومەتی بەغـــداوە ئەنجامدراون، بەشـــدارییان لەپڕۆســـەكاندا جیالـــەوەش پێنەكراوە، بۆیە دەبێت حكومەتی هەرێم هەڵەی

حكومەتی بەغدا دووبارە نەكاتەوە.

حكومەتی هەرێم بەتەنها ناتوانن مامەڵەی پێوە بكەن، بـــەاڵم چەند ســـاڵێكە حكومەتـــی عێراق بەتەنهـــا مامەڵـــە بـــەو نەوتـــەوە دەكات، ئەگەر حكومەتی هەرێمیش بەتەنها ئەو كارە بكات بێ ئـــەوەی حكومەتی عێراق ئـــاگادار بێت، كارێكی

نایاساییە".كارەی "ئـــەو كـــە نایشـــارێتەوە هـــاوكات و نەتەوەیـــی لـــەرووی هەرێمـــی حكومەتـــی خاڵـــی و باشـــە زۆر كارێكـــی سیاســـییەوە هەرێـــم حكومەتـــی پێویســـتە وەرچەرخانـــە، بابەتەكـــەی وردەكاری تـــەواوی دیراســـەی

كردبێت".بـــەاڵم بورهان ســـلێمان رایەكی تـــری هەیە و پێیوایـــە "فرۆشـــتنی نەوت كەركـــوك لەدوو كـــە دەكات، دروســـت مەترســـی رووەوە یەكەمیان ئەوەیە گومان الی بەشـــێك لەخەڵكی شـــارەكە دروست دەكات، دووەمیشیان ئەوەیە

كە كارێكی نایاساییە".نایشـــارێتەوە، نوســـەرە ئـــەو هەرچەنـــدە كـــە كورد تائێســـتا ئـــەو بارودۆخەی بەباشـــی قۆســـتۆتەوە، كـــە لەناوچـــە سوننەنشـــینەكاندا دەڵێـــت كاتیشـــدا لەهەمـــان هاتۆتەئـــاراوە، "یەكالنەكردنـــەوەی چارەنوســـی كەركـــوك و ناوچە دابڕێنراوەكان لەســـااڵنی پێشوودا تەنها بەهـــۆی ئەوەوە نەبـــووە، كـــە حكومەتی بەغدا پابەنـــدی یاســـا و دەســـتوور نەبـــووە، بەڵكـــو بەشـــێكی پەیوەنـــدی بەكەمتەرخەمـــی خـــودی ئێمـــەی كـــوردەوە هەبووە، كە وەك پێویســـت هەوڵمان نەداوە و فشـــارمان نەخســـتۆتە سەر

حكومەتی بەغدا".لەئەگـــەری بڕیاردان لەســـەر بەســـتانەوەی

بـــۆڕی نەوتـــی كەركـــوك بـــە بـــۆڕی نەوتـــی هەرێمـــەوە، مەترســـی ئـــەوە دەكرێـــت قەیرانە سیاســـییەكانی نێوان هەولێـــر و بەغدا ئاڵۆزی زیاتریـــان تێبكەوێـــت، لەكاتێكـــدا كـــە تائێســـتا بەغـــدا رەزامەنـــدی لەســـەر فرۆشـــتنی نەوتی هەرێم دەرنەبڕیوە، جگەلەوەش مەترسی ئەوە لەئارادایـــە، كـــە پێكهاتەكانـــی دیكەی شـــارەكە لەتوركمـــان و عـــەرەب و مەســـیحییەكان دژی

بوەستنەوە.لەمبارەیەوە سەرۆكی لیژنەی وزە و سامانە سروشـــتییەكانی پەرلەمان دەڵێت "ئێستا دەبێت چاوەڕێ بكەین بزانین بەغدا بودجە و مووچەی ئەو ناوچانە دەنێرێت یان نا، جگەلەوەش ئەگەر نەوت بفرۆشـــرێت یان نەفرۆشـــرێت پێویستە بودجـــە و مووچـــەی هاواڵتیان بدرێـــت و ئەو پرســـە ناكرێت ســـەودای پێوەبكرێـــت، یەكێك لەهەڵەكانی بەغداش ئەوە بوو، كە رازی نەبوو نەوتی هەرێم بفرۆشـــرێت، ئەوەش یەكێك بوو

لەو هۆكارانەی و ئەم دۆخەیان هێنایەئاراوە".بورهانیش پێیوایە "پێشـــتر پێكهاتەكانی تری كەركـــوك هاتنی پێشـــمەرگەیان قبـــوڵ نەبووە، بەاڵم ئێستا بارودۆخەكە گۆڕاوە و پێكهاتەكان كەتوونەتـــە بەرەی كـــورد بەرامبـــەر داعش و وەك ئەمـــری واقیـــع قبوڵیانە پێشـــمەرگە بێتە ناوچەكـــە، بـــۆ پرســـی نەوتیـــش ئەگـــەر بكاتە ئاســـتی دروستبوونی قەیرانی نەوت و قەیرانی ئابووریـــی، ئەوكاتـــە لەوانەیـــە ئـــەو پرســـەش قبـــوڵ بكرێت". ئەو نوســـەرە دەشـــڵێت "ئەگەر الیەنەكانیـــش نـــاڕازی بن بەفرۆشـــتنی نەوت، ئـــەوە لەبەر بارودۆخە ئەمنییەكە قســـە ناكەن، بێگومـــان هەمـــوو رێگەكانیـــش لەبەردەممـــان

22 ژماره 237 2014/6/28

دەگوتــــرێ، كە ئــــەم ئەركە لەئەســــتۆدەگرن. دیپلۆماسی چەند جۆرێكی هەیە، كە بریتین لە: دیپلۆماسی دووقۆڵی، دیپلۆماسی چەندقۆڵی، دیپلۆماســــی پەرلەمانتار، دیپلۆماسی مەكیك ئــــەو بەهــــۆی كۆنگــــرەكان. دیپلۆماســــی و پێشــــكەوتنەی پەیوەندییــــە نێودەوڵەتییــــەكان بەخۆیــــەوەی بینیــــوە، قانونــــی نێودەوڵەتــــی چەنــــد ئامڕازێكی بۆ رێكخســــتنی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان داڕشتووە، كە یەك لەمانەش دیپلۆماســــی كۆنگرەكانــــە. ئەمــــەش بریتییــــە لــــەدوو حاڵــــەت: یەكــــەم، رێگە بــــەوە دەدرێ لەرێــــی كۆنگرە و كۆنفرانســــە نێودەوڵەتی و ناوچەییەكانەوە زەمینە بۆ چارەســــەركردنی پرســــە گرنگــــەكان خۆشــــبكرێت. دووەمیش، بوارێكی دیكەی هەیە كە الیەنە پێكناكۆكەكان ئــــەم كۆبوونەوانــــەوە و بەبیانــــوی بتوانــــن لەپەراوێزیانــــدا یەكتــــر ببینــــن و گرژییەكانی

نێوانیان بڕەوێننەوە. لەكۆبوونــــەوەی ئەمــــەش نمونــــەی بــــۆ ســــااڵنەی ســــەرانی نەتــــەوە یەكگرتووەكاندا گەلێــــك الیــــەن و دەوڵــــەت بــــەو بیانــــوەوە لــــەدەوری یەك كۆدەبنەوە. یاخــــود دەوڵەتی كۆنفرانســــێكی بەبیانــــوی ســــێیەم، الیەنــــی ناوچەیــــی و پیشــــەییەوە دوو الیەنی ناكۆك پێكدەگەیەنێــــت. ئێســــتا ئــــەوەی لەپەراوێزی كۆنگرەی پارتی دیموكراســــی گەالن–هەدەپە بۆ پارتی و بۆ ئیدارەی خۆسەری دیموكراتی هاتۆتەئــــاراوە، كوردســــتان خۆرئــــاوای نمونەیەكە لەدیپلۆماسی كۆنگرەكان و حاڵەتی دووەمیشــــی دەپێكێت. لێرەشدا هونەرەكە بۆ

لەرۆژانــــی رابــــردوودا هــــەردوو شــــاندی پارتــــی دیموكراتــــی كوردســــتان و شــــاندی خۆســــەری دیموكراتی خۆرئاوای كوردستان لەپەراوێزی بەشداربوونیان لەكۆنگرەی پارتی دیموكراسی گەالن-هەدەپە لەشاری ئەنكەرە، تاڕادەیــــەك ئەمــــەش كۆبوونــــەوە. پێكــــەوە خزمەتــــی بەرەواندنــــەوەی ئــــەو بارگرژییــــە كــــردوە، كە ماوەیەكی زۆرە لەنێوان هەردوال لەســــەر پرســــەكانی خۆرئاوای كوردســــتان هاتبووە كایەوە. لەوەتی دۆخی تازە لەعێراق هاتۆتەكایەوە و داعش ناوچە عەرەبنشینەكانی باكووری ئەم واڵتەی داگیركردووە، كێشە و ناكۆكییەكانی نێــــوان ئەم دوو هێزە ئەهوەنی بەخۆیەوە دیووە. هاوكات لەبەرەیەك لەسەر نێــــوان خۆرئــــاوا و باشــــوری ســــنورەكانی كوردســــتان هێزێكــــی یەپەگــــە و پێشــــمەرگە پێكگەیشــــتوون و لەبەرانبــــەر هەڕەشــــەكانی داعــــش ســــەنگەری هاوبەشــــیان لەمبــــەر و لەوبەری سنورەكان دروستكردووە. ئەمەش هێمایــــە بۆ تێكجۆشــــانەوەی نەتەوەیی نێوان

هێزە كوردستانییەكان. دیپلۆماســــی كۆنگرەكان و بەرژەوەندییە

كوردستانییەكانكــــە دەدات، ئــــەوە واتــــای دیپلۆماســــی لەرێگــــەی دەرەوە سیاســــەتی گرفتەكانــــی ئاشــــتیانەوە و بەئالیەتی گفتوگۆ و دانوستان دەزگای و دیپلۆمــــات چارەســــەربكرێت. دیپلۆماســــی واڵتانیش بەو ئامراز و كەســــانە

بەشی سیاسەت

سياسەت

سەركردەكانی هەدەپە دەگەڕێتەوە، كە دوای نائومێدبوونیــــان لەدیپلۆماســــی راســــتەوخۆ، ئەوە توانیان سەرەنجام لەرێگەی دیپلۆماسی كۆنگرەكانــــەوە دوو الیەنــــی ناكــــۆك بەیەكی كوردســــتانی بەیەك بگەیەنن. ئەمەش دەرگا لەپەیوەندییــــە نــــوێ قۆناغێكــــی بــــەرووی كوردی–كوردییەكاندا دەكاتەوە و دەشــــبێتە بــــۆ كردنــــەوەی دەرگای زیاتــــر كلیلێكیــــش

بەرووی پەیوەندییە كوردی–توركییەكان. ســــتراتیژییە بەرژەوەندییــــە لێــــرەوە پێویســــتی كوردســــتانییەكانیش بەدەسپێشــــكەرییەكی وا هەیە، چونكە ئێســــتا بارودۆخی ناوچەی خۆرهەاڵتی ناوەڕاســــت بەتوڵەرێیەكــــی باریكــــدا گــــوزەردەكات، كــــە لەدڵــــی هەڕەشــــەی و مەترســــی گەلێــــك بەكــــردەوە خۆیــــدا حەشــــارداوە. ناوچەكــــە بــــەرەوڕووی پارچەكردن و دابەشــــبوونێكی جیۆسیاســــیی ســــەیر بۆتــــەوە. گەلێك هێزی تــــازە خەریكە ســــەرهەڵدێنن و گەلێك هێزی نەریتیــــش خەریكە بــــۆ دواهەمجار دواهەمین لەبارودۆخێكــــی دەكــــەن. پەلەقاژەكانیــــان ئــــاوادا ئەوە بەرژەوەندییە كوردســــتانییەكان بەتایبــــەت لەدوو پارچە رزگاركراو و خاوەن قەوارەكەی كوردستان دەخوازێت، كە كۆتایی بە ناكۆكییەكانیان بهێنن و لەرێی خولێكی تری ئیجماعــــی كوردی–كوردییــــەوە زەمینەیەكی وا بڕەخســــێنن، كە كۆتایی بــــە ناكۆكییەكانی ناوماڵــــی كورد بهێنــــن و لەبەرامبەر تەحەدی و هەڕەشە شــــێلگیرەكانی رۆژانی داهاتوودا

ستراتیژییەكی هاوبەش دابڕێژن.

ستراتیژی نەتەوەیی هەڕەشەی هاوبەش

سێ هێز و سێ ئەجێندای جیاواز و ستراتیژییە كوردستانیەكان بۆ بەرپەرچدانەوەی هەڕەشەكان

ژماره 237 2014/6/28 23

سياسەت

و هەندێك ناوچەی حەسەكە بنیاتبنێن. دەوڵەتی ئیســــالمی ئێســــتا هێزی ناوەڕاستی هاوكێشەی ســــوریا پێكدەهێنێت. لەالی خوارووشەوە ئەوە نیزامی عەلەوی ئەسەد توانیویەتی لەبەشەكانی خــــوارو و خۆرئاوادا بوونی خۆی درێژەپێبدات. رژێمی ئەســــەد ئێستا هەتا هاتووە زیاتر بەرگی تایفــــی لەخۆی كــــردووە. واتە بۆتە ناســــنامەی عەرەبــــە عەلەوییەكانــــی ئەو واڵتە. ئەســــەد كە بەپاڵپشــــتی ئێران، عێراقی شــــیعە و حیزبوڵاڵی لوبنان توانیویەتی بااڵدەســــتی خۆی بسەپێنێت، ئێســــتا بەری الی خوارووی هاوكێشەی سوریا

تەمسیل دەكات. ئــــەم هــــەر كــــە ئەوەیــــە، سەیرەكەشــــی هاوكێشــــەیە لەعێراق خۆی دووبارە كردۆتەوە. لەعێــــراق لەباكــــوور واتە هەرێمی كوردســــتان، كورد لەدواهەم وێســــتگەی ئەم گۆڕانگارییانەدا سەرانسەری ناوچە داگیركراوەكانی دەگرێتەوە. بەمجۆرە كورد الی ســــەرووی هاوكێشــــەكەی عێراقی گرتۆتەوە، واتە هێزی باكوورە. هەروەها بەشــــی توانیویەتــــی داعــــش بەمدواییانەیــــش هــــەرەزۆری ناوچــــە سوننەنشــــینەكانی عێراق كۆنتــــرۆڵ بــــكات و بەناوچە سوننەنشــــینەكانی داعــــش بەمجــــۆرە بنوســــێنێت. ســــوریایەوەی هاوشــــێوەی ســــوریا بۆتــــە هێزی ناوەڕاســــتی هاوكێشەی عێراقیش. لەالی خوارووشەوە ئەوە شــــیعەكانی عێراق هەن، كە لەبەغدا بۆ خوارەوە خــــاوەن دەســــەاڵتی خۆیانن تاكــــو كەنارەكانی كەنداو لە شــــەتەلوعەرەب لەبەسرە. بەمشێوەیە لەسوریا سێ هێزی سەرەكی دەركەوتوون، كە هەریەكەیــــان تەمســــیلی ناســــنامەیەكی تایفی و

ئەتنی دەكات. بەهەمان شــــێوەیش لەعێراق سێ هێز دەركەوتوون، كە تەمســــیلی سێ ناسنامەی جیــــاواز دەكەن. كوردی ســــوریا لەگەڵ كوردی عێراق، ســــوننەی سوریا لەگەڵ سوننەی عێراق و عەلەوی–شــــیعەی ســــوریا لەگــــەڵ شــــیعە و عەلەوی عێــــراق. جا ئەگــــەری زۆریش ئەوەیە، ئــــەم هاوكێشــــەیە لەئایندەیەكی نزیكــــدا لوبنان و ئێرانیــــش بگرێتــــەوە. ئەوســــا سەرانســــەری

ناوچەكە تێكدەچێت. ســــتراتیژی بەرپەرچدانەوەی كوردستانی

چییە؟ئێســــتا كــــورد لەهــــەردوو بەشــــی باشــــوور زۆر تاڕادەیەكــــی كوردســــتاندا و خۆرئــــاوای بــــەرەورووی یــــەك ســــەرچاوەی هەڕەشــــەی هاوبــــەش بوونەتــــەوە، كــــە ئەویــــش بریتییە لە: داعــــش و رژێمــــی عەلەوی-شــــیعە. هەروەهــــا لەهەردوو بەشەكەی كوردستاندا هێزە شیعەكان بەرژەوەندییــــە بەســــوودی كــــورد دەیانــــەوێ بۆیــــە بقۆزنــــەوە. خۆیــــان جیۆسیاســــییەكانی بەپشــــتیوانی ئێــــران لەهەوڵــــی ئــــەوەدان كورد بــــۆ نــــاو جەنگێكــــی تایفی–مەزهەبی ترســــناك پەلكێشبكەن و بیكەن بەگژ سوننە راپەڕیوەكاندا. لەالیەكیتریشەوە بەشێك لەسوننەكان لەهەوڵی ئەوەدان تا پێیاندەكرێ لەم هاوكێشــــەیەدا كورد بێالیەن رابگــــرن، تاكو چارەنووســــی نەبەردی نیهاییان لەگەڵ رژێمی ئەســــەد و رژێمی مالیكی بەالدادەكەوێــــت. مەبەستیشــــیان ئەوەیــــە كورد لەپشــــتەوە لێیــــان نــــەدات. ئەگەر ئــــەم نەبەردە لەگــــەڵ ئــــەو دوو نەیــــارە بەالدابخــــەن، یاخود هاوســــەنگیی ستراتیژی ســــەربازیی دەستەبەر بكــــەن، ئەوە روو لەكورد دەكــــەن، چونكە هێزە ســــوننەكان ئیدیعــــای خاوەنداریەتیــــان لەســــەر بەشــــی هــــەرەزۆری خاكی كوردســــتان هەیە و بەهــــی خۆیانــــی دەزانــــن. بۆیە ئەســــتەمە وازی لێبهێنــــن و درەنــــگ یــــان زوو ئەم خواســــتەیان

دەخەنەروو. لەبەرئەوە پێویســــتە هێزە كوردســــتانییەكان بەتایبەت هەردوو ئیــــدارەی حكومەتی هەرێمی كوردســــتان و ئیدارەی خۆســــەری دیموكراتی لەخۆرئــــاوای كوردســــتان ســــتراتیژی بەرگری ســــەربازیان یەكبخەن. بۆیە لێــــرەوە هێزەكانی پێشمەرگەی كوردســــتان و یەكەكانی پاراستنی گەل پشكی شێریان بەردەكەوێت. تەنها ئەوەندە بــــەس نییــــە، بەڵكــــو كاتــــی ئەوەیە ســــەرلەنوێ گوتــــاری بەســــتنی كۆنگــــرەی نەتەوەیــــی كورد بخرێتەوەگەڕ و هەموو هێزە كوردســــتانییەكان لەســــەر یەك میــــزی گفتوگــــۆ كۆبكرێنــــەوە بۆ ئەوەی لەســــەر یەك ســــتراتیژی لەئاســــت هێزە شــــیعەكانی هێــــزە و ناوچەكــــە ســــوننەكانی ناوچەكــــە رێبكــــەون. ئەگــــەر هەر ئەمــــڕۆ هێزە كوردستانییەكان ئەمە نەكەن، ئەوە بەدڵنیاییەوە

سبەی گەلێك درەنگە!

هاوســــێی هێــــزی ســــێ بــــۆ پەیژەیــــەك نەیاربەیەك

نەخشــــەی سیاســــی خۆرهەاڵتی ناوەڕاســــت لەكەرتــــی باكــــووری ئــــەم ناوچەیــــەوە خەریكە لەبەریەك هەڵدەوەشــــێت. لێرەوە داعش راست دەكات كە دەڵێ نەخشــــەی پەیمانی ســــایكس–پیكۆ كۆتایی پێدێت. ئێستا لەسوریا و عێراقەوە

ئارایشتی هێزەكان بەمشێوەیەی خوارەوەیە: لەباكوری سوریا كە ناوچە كوردستانییەكان كوردســــتانییەكان هێــــزە دەگرێتــــەوە، ســــەرورەییەكی سیاسییان سەپاندووە و لەرێی هاوتەرازوویــــی هێزەكانــــەوە توانیویانە خۆیان بەسەر بارودۆخی سیاسی تازەدا بسەپێنن. ئەم تــــەرازووە لەناوچەی بابــــی ئەوپەڕی باكووری خۆرئاوای سوریاوە دەسپێدەكات و تاوەكو عێن دیــــوار لەوپەڕی باكووری خۆرهەاڵتی ســــوریا دەكشــــێت. هێــــزە كوردســــتانییەكان كــــە ئەمڕۆ لەرێی راگەیاندنی ئیدارەی خۆیی دیموكراتییەوە جۆرێك لەدەسەاڵت و سەروەریان سەپاندووە، ســــەختدا جەنگێگــــی و پێكــــدادان لەئەنجامــــی توانیویانــــە خۆیــــان بەســــەر هەلومەرجەكــــەدا فەرزبكــــەن. بەمجــــۆرە كورد هێــــزی باكووری ســــوریا پێكدەهێنێت. كاتێك سەیری هاوكێشەی ناوەڕاســــتی ســــوریا دەكەیــــن، ئــــەوە دەبینیــــن بەتایبــــەت هێــــزە ئیســــالمگەرا ســــوننەكان تێیدا بااڵدەست بوون. لەالی ناوەڕاست–خۆرهەاڵتەوە دەوڵەتــــی ئیســــالمی لەعێــــراق و شــــام )داعش( لەگەڵ بەرەی نوسرەت بەهێزبوون و توانیویانە جۆرێك لەبااڵدەســــتی لەناوچەكانی خۆرهەاڵتی حەلــــەب، پارێزگای رەقــــە و پارێزگای دێرەزور

24 ژماره 237 2014/6/28

تا بژێـــوی خێزانەكەم دابین بكـــەم، جگەلەوەی رۆژانە لەراگەیاندنەكانەوە باس لەكۆكردنەوەی هاوكارییەكـــی زۆر دەكرێت بۆ پێشـــمەرگە كە

ئێمە تا ئێستا نەمانبینیوە".و دواییــــە ئــــەم رووداوەكانــــی پــــاش بــــۆ پێشــــمەرگە هێزەكانــــی رەوانەكردنــــی بەرەنگاربوونــــەوەی و دابــــڕاوەكان ناوچــــە هێزەكانــــی داعش، هەمووالیەك لە دەســــەاڵت و خەڵــــك پێشــــمەرگەیان زیاتر پێشــــمەرگەیان كەوتۆتەوە بیر. تەنانەت مامۆســــتایانی ئاینیش لەمزگەوتەكانەوە داوای كۆكردنەوەی كۆمەك و یارمەتیــــان لەخەڵك كرد بۆ پێشــــمەرگەكان. بەاڵم پێشــــمەرگەیەك، كــــە ئێســــتا ئەركەكەی نــــاوی نەیویســــت و موســــڵە لەبەرەكانــــی ئاشــــكرا بكرێــــت، بەنیگەرانیــــەوە باســــی لــــەم حاڵەتــــە كرد و گوتــــی "نازانم بــــۆ دەبێت ئێمە كۆمەكمان لەخەڵكــــەوە بۆ كۆبكرێتەوە؟ خەڵك

هەرچەنـــدە لەپـــاش دروســـتبوونی قەیرانی ئابووریی لەهەرێمی كوردستان، زەرەرمەندترین چین لەنێو هاواڵتیانی هەرێمدا چینی پێشمەرگە بـــوو، بـــەو پێیـــەی موچەكانیان لەكاتـــی خۆیدا پێنەدەدرا، بەاڵم لەئێستادا و بەهۆی دروستبونی شەڕ لەگەڵ دەوڵەتی ئیسالمی لەعێراق و شام، ئەم هێزە ئەســـتێرەی بەختیان درەوشاوەتەوە و زۆر بەڵێنی جیاوازیان پێدەدرێت، جگەلەوەی دەســـتكراوە بە كۆكردنەوەی هاوكاری بۆیان. ناوبەناویـــش پەرلەمانتـــار و سیاســـەتمەدار و مامۆســـتایانی ئاینی و گۆرانیبێژ و كەســـایەتیە جۆراوجۆررەكان سەردانیان دەكەن و وێنەیان كۆكردنـــەوەی هەڵمەتـــی و دەگـــرن لەگەڵـــدا هاوكاریشـــان بۆ ئەنجام دەدرێـــت، بەاڵم وەك زۆر لەپێشمەرگەكان ئاماژەی پێدەدەن، دۆخی

ئەوان گۆڕانكاری بەسەردا نەهاتووە.وێنەگرتـــن و پێشـــمەرگە ســـەردانیكردنی ئێســـتا وێنـــەكان، باڵوكردنـــەوەی پاشـــان و بۆتـــە دیاردەیەكـــی باو لەهەرێمی كوردســـتان بـــۆ لەهونەرمەندانیـــش بەشـــێك تەنانـــەت و بەرهەمهێنانـــی كلیپی گۆرانی و كاری هونەری دەچنە ســـەنگەرەكانی پێشـــمەرگە، جگەلەوەی ژمارەیەكـــی زۆر وێنەگـــر و رۆژنامەنـــووس و داوە پێشـــمەرگەیان هێزەكانـــی دەوری

زۆرجـــار كارەكانیـــان لێ قورســـتر كـــردوون، پێشـــمەرگەیەكیش )كە نەیویست ناوەكەی باڵو بكرێتـــەوە(، ماوەیەكـــی زۆر لەســـەنگەرەكانی نێوان بەرەی )پێشمەرگە –داعش( دا بووە، دوای تەواوبوونـــی وەجبەكەی و گەڕانەوەی بۆ ماڵ، بۆ دابینكردنی بژێویەكی باشتر بۆ خێزانەكەشی كاری شـــۆفێری تەكسی دەكات. بەوتەی خۆی بـــۆ هونەرمەنـــدەكان و پەرلەمانتـــار هاتنـــی ئـــەوان گۆڕانـــكاری دروســـت نەكـــردووە، ئەو پێشـــمەرگەیە وتـــی "لەســـەرەتای شـــەڕەكەدا ژمارەیەكـــی زۆر پەرلەمانتار و ســـیایەتمەدار دەهاتن بۆ بەرەكانی هێزی پێشـــمەرگە و چەند كاتژمێرێك لەوێ دەمانەوە و دەڕۆشتن، بەاڵم ئێســـتا ئەوەش كەمبۆتەوە و نایەن، هەرچەندە پشـــتگیریی خەڵكی كوردســـتان بۆ پێشـــمەرگە جێگـــەی دەستخۆشـــییە، بەاڵم ســـەنگەرەكانی پێشمەرگە شـــوێنێك نین بۆ ئەوەی خەڵك بێت و وێنەی لێبگرێت، چونكە وەك دەزانین رۆژانە

پێشمەرگە لەو سەنگەرانەدا شەهید دەبن".ئەو پێشـــمەرگەیە باسی لەخراپی گوزەرانی و موچـــە لـــەرووی كـــرد، پێشـــمەرگەش پێداویســـتیەوە، ئەو وتـــی "هەرچەنـــدە لەكاتی مانەوەمـــان لەبەرەكانـــی جەنـــگ خـــواردن و پێداویســـتیەكانمان باشـــن، بـــەاڵم تائێســـتاش موچـــەی پێشـــمەرگە هەر كەمـــە و من بۆخۆم ناچـــارم لەپـــاش گەڕانـــەوەم كاری دیكە بكەم،

سياسەت

هەمووان بۆ وێنەگرتن دەچنە الی "پێشمەرگە"

پێشمەرگەیەك: هەمووالیەك بۆ خۆدەرخستن دێن وێنەی یادگارییمان لەگەڵدا دەگرن

لیژنەی پێشمەرگە: داوامانكردووە سەردانیكردن بۆ الی پێشمەرگەكان رێكبخرێت

راوێژ كامەران

ژماره 237 2014/6/28 25

بەهــــار عەبدولڕەحمان بڕیــــاردەری لیژنەی پێشمەرگە لەپەرلەمانی كوردستان ئاماژە بەوە دەدات، كە زۆرجار سەردانەكان بۆ مزایەدەی سیاسی بۆ الی پێشــــمەرگەكان دەكرێن، بەاڵم بەوتەی ئەو "بەشــــێكی زۆر لەو ســــەردانانەش بــــۆ پاڵپشــــتیكردنی مەعنەویانــــەی هێزەكانــــی پێشــــمەرگەیە، جگەلەوەی ئێمە بۆخۆمان وەك لیژنەی پێشمەرگە لەسەر داوای سەرۆكایەتی و لەكێشــــە و ئــــەوێ چوینەتــــە پەرلەمــــان كۆڵیوەتەوە، پێشــــمەرگەكانمان داواكاریەكانی پێشــــمەرگەكان بۆخۆشــــیان ئــــەو ســــەردان و

بەسەركردنەوانەیان پێخۆش بووە".داواشــــدەكات پەرلەمانتــــارە ئــــەم بــــەاڵم پێشــــمەرگە ســــەنگەرەكانی ســــەردانكردنی ســــنوردار بكرێــــت، ئــــەو وتــــی "بەپێــــی ئــــەو لێكۆڵینەوانــــەی ئێمــــە كردومانــــە، دەركەوتووە ئــــەو ســــەردانی رێكخــــراوەكان و بەرپرســــان بــــۆالی رۆژنامەنوســــانیش و الیەنــــەكان و پێشــــمەرگە زیانــــی زیاتــــرە و داوامانكــــردووە

سەرجەمیان بەپێی رێنمای رێكبخرێن".ئەمینداری گشــــتی وەزارەتی پێشــــمەرگەش ئامــــاژە بــــەوەدەدات، كە ئــــەوان ناتوان رێگری لــــەو پەرلەمانتار و بەرپرســــانە بكــــەن، كە بۆ دەربڕینی دڵسۆزی خۆیان سەردانی هێزەكانی پێشــــمەرگە دەكــــەن، جەبــــار یاوەر بە ســــڤیلی وت "داواكــــراوە رێنمای تایبــــەت دەربكرێت بۆ رێكخســــتنی ســــەردانكردن بــــۆ الی هێزەكانی پێشــــمەرگە، بــــەاڵم ئــــەو راســــپاردانە دەبێــــت لەالیەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە بڕیاری لەسەر

بدرێت و دواتر ئێمە جێبەجێیان دەكەین".جەبار یاوەر وتیشــــی "كۆمەڵێك راســــپاردە و رێنمایــــی دیكــــەش لەالیــــەن ئــــەو لیژنانــــەوە ســــەرۆكایەتی بڕیــــاری بــــە كــــە دەركــــراوە، پەرلەمــــان هاتونەتــــە الی هێزی پێشــــمەرگە و دواتر ئەو لیژنانە پێشنیار و راسپاردەی خۆیان داوەتە ئەنجومەنی وەزیران لەبارەی بارودۆخ و گوزەرانی پێشــــمەرگەوە، دەبێت ئەنجومەنی

وەزیران بڕیاریان لەبارەوە بدات".

خــــۆی هەژارە، پاشــــان ئەم ســــواڵە بۆ بەناوی و وەزارەت ئێمــــە دەكرێــــت؟ پێشــــمەرگەوە حكومەتمــــان هەیە، دەبێ ئەوان بەتەنگ ئێمەوە بــــن، نــــەوەك لــــە مزگەوتەكانــــەوە یارمەتی و كۆمەكمان بۆ كۆبكرێتەوە"!! لەبارەی سەردانی چیــــن و توێــــژە جیاجیاكانیــــش بــــۆ الی ئەوان گوتی "هەموویان بۆ خۆدەرخستن دێن وێنەی یادگارییمــــان لەگــــەڵ دەگــــرن. ئێمــــە دڵمان بە پشــــتیوانی خەڵكــــی خۆمان خۆشــــە، بەاڵم ئەم

سەردانانە چارەی كێشەی ئێمە ناكەن".تەنگــــەژە ئــــەم دروســــتبوونی پــــاش لــــە سیاســــیەش بــــە بڕیارێكــــی مەســــعود بارزانی ســــندوقی كوردســــتان هەرێمــــی ســــەرۆكی كۆمــــەك بۆ پێشــــمەرگە دامــــەزرا، كــــە خەڵك لەرێگەی حسابی بانكیەوە هاوكاری دەگەیێنێتە پێشــــمەرگە، جگەلــــەوەی چەندیــــن كەمپیــــن و چاالكــــی جۆراوجۆری دیكە بــــۆ كۆكردنەوەی

پارە بۆ پێشمەرگە ئەنجامدرا.تەنهــــا پەرپرســــان ســــەردانیكردنی بــــەاڵم بەگەیاندنــــی هاوكاریــــی مادییــــەوە نەوەســــتا، بەڵكو محمد حاجی مەحمود ســــكرتێری حزبی سۆسیالیســــتی دیموكراتــــی كوردســــتان، كــــە بەخۆیی و 500 پێشــــمەرگەوە چووە بەرەكانی جەنــــگ و لە میدیاكانیشــــەوە وێنەكانی خۆیان باڵوكــــردەوە، ئــــەو رەتیدەكاتــــەوە ئــــەوان بــــۆ خۆدەرخســــتن رۆشــــتبن، بەڵكو دەڵێ "ئێمە بۆ بەرگریكــــردن لەناوچەكە و هێزی پێشــــمەرگە هاتوزیــــن، هەرچیەكیان لێمــــان بوێت ئامادەین ئەنجامی بدەین. ئێمە جگەلەم هێزە، ژمارەیەكی زۆری دیكەی پێشــــمەرگەمان هەیــــە، كە لەنێو هێزی پێشمەرگەی كوردستاندا رێكخراونەتەوە و ئێســــتا لــــە شــــەڕی دژ بە داعش بەشــــدارن. ئامادەشــــین گەر پێویســــت بكات هێــــزی دیكە

بهێنن".

پێشمەرگە نیگەرانە لەوەی تەنیا بۆ خۆنمایشكردن لەبەرەكانی جەنگەوە سەردانیان بكرێت

سياسەت

پێشمەرگەیەك: كاتێك وەزارەت

و حكومەتمان هەبێت، بۆدەبێت

لە مزگەوتەكانەوە كۆمەكمان بۆ كۆبكرێتەوە؟!

26 ژماره 237 2014/6/28

پارتی پێیوایە ئەزموونی بەڕێوەبردنی پارێزگا لەالیەن یەك الیەنەوە سەركەوتووترە

سياسەت

پارتی ئیدارەی هەولێر و دهۆكی بەتەنیا پێكهێنا

الیەنەكان بۆ پارتی: هەڵوێستەكەت دژی یەكڕیزی نیشتیمانییە

پارتی: هەڵوێستی الیەنەكان بە هەند وەردەگرین

ژماره 237 2014/6/28 27

سياسەت

دیموكراتــــی پارتــــی ئــــەوەی دوای كوردستان، حكومەتی خۆجێیی پارێزگاكانی هەولێر و دهۆكی پێكهێنا و هیچ كام لەالیەنە سیاســــییەكانی بەشــــداریی پێ نەكرد، الیەنە سیاســــییەكان بەپارتی دەڵێن ئەو هەڵوێستە دوورە لە یەكریزی نیشــــتیمانی و ئەندامێكی رایدەگەیەنێــــت، پارتیــــش ســــەركردایەتی پێویســــتە پارتی هەڵوێســــتی الیەنــــەكان بە

هەند وەربگرێت.ئارێــــز عەبدوڵاڵ، ئەندامی ســــەركردایەتی یەكێتی و كاندیدی دەرچووی ئەو حیزبە بۆ خولی نوێی پەرلەمانی عێراق، ئاماژەی بەوە دا، دروستكردنی حكومەتی خۆجێیی لەالیەن پارتییــــەوە دوورە لەو دروشــــمەی پارتی و مەســــعود بارزانــــی بەرزیان كردبــــۆوە، كە ئەویــــش یەكڕیــــزی نیشــــتیمانییە. ئەو گوتی "پارتــــی بەم هەڵوێســــتەی ســــەلماندی نەك یەكڕزیــــی نیشــــتیمانی، بەڵكــــو بەرژەوەندی حیزبەكەی لەپێش هەموو شــــتێكەوە ســــەیر

دەكات، تەنانەت بەرژەوەندی نەتەوەش".ئەندامەكەی سەركردایەتی یەكێتی ئومێدی

خواســــت بارودۆخەكە راســــت بكرێتەوە و هۆشیداریشــــی دا كە "ئەو حسابەی تائێستا لە زۆنی سەوزدا بۆ پارتی كراوە، لەمەودوا ئەو حســــابەیان بۆ ناكرێت." گوتیشــــی "ئێمە پێویســــتمان لەهەمــــووكات زیــــاد ئەمــــڕۆ بەدەســــت خســــتنە ناو دەســــتی یەكە، بەاڵم تازە پارتی لەوســــەرەوە دێتــــەوە و ئەوەی تەنهــــا بۆ خۆی باش بێت و پێی خۆش بێت، بێ گوێدانە هیچ بەرژەوەندییەكی نەتەوەیی

دەیكات".پارێـــزگای ئەنجومەنـــی لەهەڵبژاردنـــی ئەمســـاڵدا 4/30ی لـــە كـــە هەولێـــردا، بەڕێوەچـــوو، پارتی دیموكراتی كوردســـتان لەكۆی 30 كورسی، 12 كورسی بەدەستهێنا و الیەنەكانـــی یەكێتـــی و گـــۆڕان و كۆمـــەڵ و یەكگرتـــووش 13 كورســـی و توركمان و مەســـیحییەكانیش 5 كورســـیان بەدەستهێنا. بۆ ئەو مەبەستەش، پارتی دیموكرات لەگەڵ الیەنـــە كەمینـــەكان پارێـــزگار و ســـەرۆكی

ئەنجومەن و جێگرەكانیان هەڵبژارد.سیاســـیی چاودێرێكـــی هـــاوكات پارتـــی كارەی ئـــەو رایدەگەیەنێـــت، لەئەنجومەنی پارێزگای هەولێر كردی مانای دابەشـــكردنەوەی باشـــووری كوردستانە و ئەو هەموو داوایەی ســـەرۆكی هەرێمیش بۆ

یەكریزی نیشتیمانی بەناجددی ناودەبات. عبدالخالـــق، مەســـعود لەوبارەیـــەوە، رۆژنامەنـــوس و چاودێری سیاســـیی گوتی "ئەوەی پارتی كـــردی لەپێكهێنانی حكومەتی خۆجێیی هەولێر و دهۆكدا زۆر مەترسیدارە و باشووری كوردستانی دابەشكردەوە، ئەو هەموو داوایەی سەرۆكی هەریم بۆ یەكڕیزی نیشـــتیمانی جدی نەبوو". گوتیشی "پێویستە رۆشـــنبیر و نووسەرانی پارتی بەرگری لەو هەنـــگاوە چەوتە نەكـــەن و هەمـــوو پێكەوە داوای بەخۆداچوونـــەوە بكـــەن، چونكـــە بۆ پارتی و هەولێر و خودی پارێزگاریش ئەوە

باشترە".پارتی دیموكراتی كوردستان، لەهەولێر و دهۆك بە تەنیا ئیدارەی ناوخۆیی پێكهێناوە و لەسلێمانیش داوای بەشداریی دەكات، بەاڵم، دانا ســـەعید ســـۆفی، كادیری پێشكەوتووی الیەنـــەكان لەســـلێمانیش دەڵێـــت، یەكێتـــی

بەرانبەر بە پارتی هەڵوێستیان دەبێت.دانا ســـەعید سۆفی گوتی"پارتی لەهەولێر و دهـــۆك بەتەنیایـــە و لەســـلێمانیش داوای یەكڕیزی نیشـــتیمانیمان لێدەكات، دیارە الی

پارتی بانێك و دوو هەوا هەیە".گەرچی نەوزاد هادی، پارێزگاری هەولێر، چەنـــدان جار ئەوەی وتووە، كە بە ئەزموون

بۆیـــان دەركەوتووە تەنهـــا الیەنێك ئیدارەی ســـەركەوتوو بەڕێوەبەرێـــت پارێزگایـــەك دەبێت، بەاڵم پەرلەمانتارێكی پارتی پێی باشە پارتی بـــە بڕیارەكەیدا بچێتەوە هەڵوێســـتی

الیەنەكان بەهەند وەربگرێت.ئـــاری هەرســـین، پەرلەمانتـــاری پارتـــی لەپەرلەمانی كوردسان، ئاماژەی بەوەدا، وەك چۆن حكومەتەكەمان یەكڕیزی نیشیتیمانییە، جێی خۆیەتی ئیدارە خۆجێیەكانیش یەكڕیزی تێـــدا رەنگبداتـــەوە. گوتیشـــی بەدڵنیاییـــەوە پارتـــی هەڵوێســـت و بۆچوونـــی الیەنـــەكان

لەوبارەیەوە بە هەند وەردەگرێت".الی خۆشـــییەوە، هێڤی هەیـــاڤ، كاندیدی دەرچوو بۆ ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر لە لیســـتی گۆڕان، باســـی لەوە كـــرد، پارتی بە 12 كورسی ئەنجومەنی پارێزگای هەولێری 13 تـــر الیەنەكانـــی لەكاتێكـــدا پێكهێنـــاوە،

كورسیان هەیە.ســـەبارەت بـــە 5 كورســـی توركمـــان و مەســـیحییەكانیش، گوتـــی "ئـــەو كورســـیانە بەهەموویان پێنج هـــەزار دەنگیان نەهێناوە، بـــەاڵم دەبینین پارتی هەلەكەی قۆســـتۆتەوە و هاوپەیمانێتـــی لەگـــەڵ كـــردوون". جەختی لـــەوەش كـــردەوە، بـــەو جـــۆرە ئەنجومەنی و نییـــە شـــەرعییەتی هەولێـــر پارێـــزگای

نوێنەرایەتی نیوەی هەولێریش ناكات.هەروەها، حەمەسەعید حەمەعەلی، ئەندامی سەركردایەتی یەكگرتووی ئیسالمی، پێیوایە، پارتی لەدهۆك و هەولێر یەكالیەنە حكومەتی خۆجێیـــی پێكهێنـــا و یەكڕیـــزی و حكومەتی

بنكە فراوان تیایاندا رەنگی نەدایەوە. بۆیـــە وەك ئەو دەڵێت "ئەمـــە هەنگاوێكی نابەجـــێ و بـــێ حیكمەتانـــە بـــوو، چونكـــە هەرێمـــدا حكومەتـــی لەپێكهێنانـــی پارتـــی دەستپێشخەری كرد و لەگەڵ حكومەتی بنكە فراوانـــدا بوو، گەر تێبینیشـــی لەســـەر بێت، لەســـلێمانیش بەهەمـــان شـــێوە لەپێكهێنانی حكومەتی محەللیدا هەمان داوای پێشـــكەش كـــردووە، بـــەاڵم خۆی لە هەولێـــر و دهۆك

رەچاوی ئەو مەسەلەیەی نەكرد".ئاشكراشـــی كرد، ئەو هەڵوێستەی پارتی كاردانـــەوەی خۆی دەبێـــت و رەنگدانەوەی كاری و الیەنـــەكان هەڵوێســـتی لەســـەر پێكەوەیـــی لەئاینـــدەی پڕۆســـەی سیاســـی

لەهەرێمی كوردستان دەبێت.جگـــە لە هەولێر و دهۆك، تائێســـتا الیەنە بـــۆ ســـلێمانی لەپارێـــزگای سیاســـییەكان بەڕێوەبەردنی ئەو پارێزگایە رێكنەكەوتوون، داواش دەكرێـــت پارتـــی لەهەولێر و دهۆك

بەبڕیارەكانیدا بچێتەوە.

پێشەوا محەمەد

28 ژماره 237 2014/6/28

سياسەت

گێڕانەوەبۆ

لەبیرنەكردن

ئەحمەد حاجی عەلی

لــــە عەلــــی" حاجــــی "ئەحمــــەد كاك پێشــــمەرگایەتی بە )ئەحمــــەد دكتاریۆڤ( ناسراو بوو، چونكە لەكاتی خۆی كە لەهێزی گەڕۆكی پۆلیس دەبێ، چەكی ئۆتۆماتیك، واتە چەكی رێزی لە كالشینكۆف گەورەتر و زنجیــــرداری پێبــــووە، بــــە عەرەبی پێی

دەگوترا )رەشاش(. كاك ئەحمــــەد لــــە 1937/7/1 لەگونــــدی )هەمزەكۆر( لەدایكبووە، ئەو گوندە ســــەر بەناوچەی قوشتەپەیە و لەقەزای ناوەندە. باوكــــی كاك ئەحمــــەد كــــە نــــاوی "حاجی عەلــــی" بــــوو، لە هــــۆزی بڵباس بــــووە، لە گوندی هەمزەكۆر وەك براگەورە حسابی

بۆ كراوە.كاك ئەحمــــەد خوێنــــدەواری هەبــــووە و دەیتوانــــی بنوســــێ و بخوێنێتــــەوە. لــــە ئەركــــدار ســــەربازی دەبێتــــە 1956/2/1لەمەڵبەنــــدی ســــەربازی مەشــــقی هەولێر )مركــــز تدریب أربیــــل(. لــــە 1957/11/22 خزمەتی سەربازی تەواو دەكا و لەدوایدا و لــــە هەمان ســــاڵ دەچێتە رێــــزی هێزی گەڕۆكی پۆلیس )قوة شــــرطە الســــیار( لە

شار كەركوك.هــــەر لەهەمــــان ســــاڵدا و لــــە رێــــگای حەمەدەمیــــن ســــاڵح، كــــە ناســــراو بــــوو پەیوەنــــدی ئــــازاد"، "حەمەدەمیــــن بــــە بەرێكخســــتنەكانی پارتیــــەوە دەكات. كاك ئەحمــــەد حاجــــی عەلی و عەلی حوســــێن، كــــە ئەویش پارتی بوو، لەگەڵ نزیكەی 70 كەس لــــە 1962/2/17 نەقلی كۆیە كران و لەدواییدا لە 1962/7/10 نەقلی شارۆچكەی

تەقتەق كران.چــــوار پۆلیس: كاك ئەحمەد و شــــەهید عەلی حوســــێن و ســــەعید حەمەد قادر و كەســــێكی تر بەهــــۆی چاالكــــی پارتایەتی لەژێــــر چاودێریدا بــــوون. هــــەر لەهەمان ساڵدا هەر چوار پۆلیسەكە لەچەمی رێزان پەیوەنــــدی بەهێزی پێشــــمەرگەوە دەكەن. لەو كاتــــەدا كاك عومــــەر دەبابە و دكتۆر خالید بەرپرســــی ئەوێ دەبــــن، بەدووجار هەرچواریان ئیلتحاق بە رێزی پێشمەرگە

دەكەن.پێش ئەوەی ئیلتحاق بكەن، بەهۆی دوو مەفرەزەوە، كە هەردوو هەڤاڵی هەمیشــــە زیندوو سەعید مســــتەفا و خالید ئاژگەیی دوو مەفــــرەزەی ئــــازا و چاالكیان لەگەڵدا بــــوو، بەهۆی ئــــەو چوار هەڤاڵــــەی پارتی لەناوچــــەی تەقتەق لە 1962/8/11 توانیان

محەمەد مەال قادر

28 ژماره 237 2014/6/28

ژماره 237 2014/6/28 29

سياسەت

فارس باوە و ئەحمەد حاجی عەلی

دەســــت بەســــەر ناحیەی تەقتەقدا بگرن و دەسكەوتی باشیان هەبێ.

پۆلیســــێك چەنــــد نەبەردیــــەدا لــــەو كوژران و چەند پۆلیســــێكیش لەگەڵ چەند ئەفســــەرێك بەدیــــل گیران، بەراســــتی لەم رۆژگارەدا رێكخســــتنی پارتــــی بەتایبەت لەناو رێزی پۆلیســــدا چاالكی زۆر زۆری هەبوو و چەندین پاســــگە )مخفر( دەستی بەســــەرداگیرا. )بارزانــــی نەمــــر زۆر جار دەیگوت ئێمە قەرزداری پۆلیسین، چونكە لە سەركەوتنەكانی ئێمە لەشۆڕش، پۆلیس

رۆڵیان هەبووە(.بەم شــــێوەیە كاك ئەحمــــەد و هەڤااڵن لەســــەرەتای چــــاالك دەوری توانیــــان

كارەكانیان ببینن.هەروەهــــا لــــەم چاالكییــــە نەبەردییــــەدا دەســــكەوتی زۆری چــــەك و تەقەمەنی و ئامێری بێتەل )الســــلكی( بەدەســــت هاتن. ئەم چاالكییە لەو رۆژگارەدا لەســــەرەتای شۆڕشــــی ئەیلولدا وەك داســــتانێك خۆی دەنوانــــد، كە هێشــــتا شــــۆڕش جێــــی پێی خــــۆی قایــــم نەكردبوو و ریشــــەی خۆی دانەكوتیبــــوو. كاك ئەحمــــەد حاجی عەلی و هەڤااڵنــــی ئــــەو چاالكییە و چاالكی تری زۆریــــان ئەنجامــــدا، لەنــــاو خەڵــــك وەك

چیرۆك و داستان باسیان دەكرد.دوای ئــــەو چاالكییەی تەقتــــەق، چوونە چەمــــی رێــــزان، كــــە بەگشــــتی ژمارەیان گــــەڕۆك پۆلیســــی لەهێــــزی كــــەس 35دەبــــوون. پاشــــان هــــەر 35یــــان چوونــــە بێتواتــــە، ئــــەو كات كاك عومــــەر دەبابە و چەند برادەرێكی تر بەرپرســــی هێزی ئەو ناوچەیە بوون. عەبدواڵ ئاغای پشدەریش یەكێك لەســــەر لقــــەكان دەبێ و نزیكە 89 كەســــی لەگــــەڵ دەبــــێ، ئەوانیــــش دەگەنە الی عەبدواڵئاغــــا و لــــەوێ رێك دەخرێن. لەدوایدا بارزانی داوا دەكا ئەو 35 كەســــە بچنــــە الی، عەبدواڵئاغــــا بەرێدەكــــەوێ و دەچنــــە الی بارزانــــی، لەرێگــــەدا توشــــی هەندێك شــــەڕ و بۆردومانی فڕۆكە دەبن، برینداریــــان دەبێ. لەناوچەی دەوروبەری چیای حەســــەن بەگ لەالی خوالێخۆشبوو عەبدواڵ بارزانی، كە ئەویش بەرپرسیاری لقێك لە پێشمەرگەكان دەكا، دەیانگەیەنێتە الی بارزانــــی نەمــــر. جەنابیــــان بەرامبەر چاالكییەكانیــــان و هاتنەنــــاو شۆڕشــــی و چونیــــان بۆالی ئەو، كەیف خۆشــــی خۆی

پیشان دا.

بەو شــــێوەیە كاك ئەحمــــەد حاجی لەو ناوچانە دەبێ. دوایی لەساڵی 1963 دەچنە دەشــــتی هەولێــــر و لە لقــــی1ی پارتیزانی خوالێخۆشــــبوو كات ئــــەو رێكدەخرێــــن. دكتــــۆر خالید ســــەعید حەوێزی ســــەرلق دەبــــێ و زۆر چاالكــــی لەو لقــــەدا ئەنجام دەدەن. ســــاڵی 1964 هەمیشــــە زینــــدوو كاك "فــــارس باوە" دەبێتە ســــەرلق و كاك ئەحمــــەد و چەندانــــی تر رۆڵــــی چاالكیان دەبێت. كاك ئەحمەد ســــەرەتا سەردەستە

دەبێت، پاشان دەبێتە سەرپەل.

من لەســــاڵی 1964 لەكاتی دووبەرەكیی نــــاو حیزب، لەگــــەڵ كاك ئەحمــــەد حاجی مرۆڤێكــــی پەیداكــــرد، ئاشــــنیاییم عەلــــی چوســــت و چاالك بوو، گورج و گۆڵ بوو، پێشــــتریش لەگەڵ كاك فارس ئاشــــنایەتی

پەیداكرد.لقی 1ی پارتیزانی دەشــــتی هەولێر كرا بــــە بەتالیــــۆن و مــــالزم ئیســــماعیل كۆیی كرایــــە ئامێــــر بەتالیــــۆن، زۆری نەخایاند كاك فــــارس كرا بەئامێــــر بەتالیۆن و كاك ئەحمەد حاجی عەلی و سەید كاكە و عەلی

30 ژماره 237 2014/6/28

كاك ئەحمەد لە زۆربەی شەڕەكانی دەشتی هەولێر

و سەفین و كۆڕەك و حەسەن بەگ و

دەیان داستانی تر رۆڵی قارامەنانەی گێڕاوە

سياسەت

حكومەتــــی عێڕاق ناچاربوو پاشەكشــــە بــــكات و پەنــــای بردە بەر ســــەركردایەتی شۆرش، بارزانی نەمر، بارزانیش ئاگاداری كاك موحســــین دزەیــــی و رەحمەتی نافیز جەاللی كردەوە، كە هــــەردووك نوێنەری بارزانــــی بوون لەهەولێر، ئەو دووە بوونە میانگیــــر، واتــــە ناوبژیــــكار، لــــە ئەنجامدا بەشــــپرزەیی و زیانێكــــی زۆر كشــــانەوە، ئامیر لیواكە الدرا، وابزانم سزاش درا. كاك ئەحمــــەد و هەموو هەڤاڵە ســــەركردەكانی پێشــــمەرگەش رۆڵــــی قارەمانانەیان دیت، داستانێكی نوێیان لەو دەشتە تۆمار كرد.

هەروەها كاك ئەحمد لەزۆربەی زۆری شــــەڕەكانی دەشــــتی هەولێر و سەفین و كۆڕەك و حەسەن بەگ، لەدەیان داستانی

دی رۆڵی گێڕاوە.هێزەكانی دەشــــتی هەولێر لەشەڕەكانی الی قەرەداغ و سلێمانی و جێگای تر وەك هێزی گەڕۆك دەســــتی وەشاندووە، كاك ئەحمەدیش لەكەسە چاالك و قارەمانەكانی ئــــەو داســــتانەنە بــــووە، بەراســــتی هێزی دەشتی هەولێر كۆمەڵێك سەركردەی دلێر و قارەمانی وەك شەهید ئەحمەد حاجی و سەید كاكە و سەید ئیسماعیل و عوسمان

حوســــێن و عەلــــی بڕنۆ و حەســــن عەلی كرانە سەرلق.

لەســــەرەتای هــــەر بەتالیۆنــــە ئــــەم دامەزراندنــــی بــــە لقــــی پارتیزانــــی نــــاوی دەركــــرد، بەراســــتی پاش ئــــەوەی بوو بە بەتالیۆن هەر هەمان رۆڵی هەبوو. لەساڵی 1967 بەتالیۆنــــی 1ی دەشــــتی هەولێر كە ســــەر بە هێزی ســــەفین بوو، كرایە هێزی

دەشتی هەولێر.كاك فــــارس بڕیــــاری ئامیرهێــــزی بــــۆ دەرچــــوو، هەڤاڵەكانــــی ســــەرلقیش بوونە ئامیر بەتالیۆن، وەك ئەحمەد و سەیدكاكە و عەلــــی حوســــێن و عەریف عوســــمان و

هی تریش.كاك ئەحمــــەد حاجــــی عەلی لەشــــەڕی بەناوبانگــــی )ســــماقە( كە لــــە مانگی 12ی چاالكــــی رۆڵــــی روویــــدا، 1965 ســــاڵی هەبوو، ئەو بەتالیۆنە توانی هێزی دوژمن، كــــە دوو لەشــــكر )فرقــــە( بــــوو، لەماوەی 12 رۆژ شكســــت پێبهێنــــێ، كاك فارس و كاك ئەحمەد و هەموو هەڤااڵنی بەگشــــتی دەوری قارەمانانەیان هەبوو، توانیان ئەو داستانە گەورەیە بەهێزی پێشمەرگە تۆمار بكــــەن، كە )600( كــــەس دەبوون و هێزی دوژمنیش بە جەیش و جاش نزیكەی )50(

هەزار كەس دەبوون.هەروەهــــا لەســــاڵی 1968 لەئەنجامــــی كوشتنی )شــــێخ حەنەش( سەرۆك جاشی عەرەب لەالیەن پێشمەرگەوە، لەگەڵ چەند چەكدارێكــــی تــــری لیــــوای یەكی ســــوپای عێــــڕاق، كە ئامیــــر لیوایەكە برازای شــــێخ حەنــــەش بــــوو، دوژمــــن هێرشــــی هێنایە ســــەر بــــارەگای هێــــز لەگوندی بێســــتانە، ســــەركەوتنی پێشــــمەرگە خواوڕاســــتان بەدەســــتهێنا، لیوا و سوپای عێڕاق لە قوڕ چەقین، چونكە مانگی شــــوبات و زســــتان

بوو، باوباران دەستی پێكرد.

یوســــف و ســــمكۆ عەلی و عەلــــی بڕنۆ و حەســــەن عەلی بڵباس و ئەبوزێد عەلی و سەعدی گەورە و سەعدی گچكە و دەیان و ســــەدان قارەمانــــی تــــری پێگەیاندووە، بەراســــتی زۆربەی زۆری پێشمەرگەكانی هێزی دەشــــتی هەولێر قارەمــــان بوون و

جێپەنجەیان دیاربوو.مــــن لەگەڵ كاك ئەحمد لەســــاڵی 1965 لــــە كاتی كۆنگرەی 6ی پارتی ئاشــــنایەتیم پەیداكــــرد، گەنجێكــــی چــــاالك و قارەمان كۆنگــــرەی ئامادەكاریــــی لەكاتــــی بــــوو، شەشــــی پارتی هاوكاری كردین، هەمیشە

برادەرایەتیمان خۆش بووە.جا بەداخەوە لە هێرشــــە بەرباڵوەكەی رژێمی عێراق لە ساڵی 1974، پاش دەست پێكردنــــەوەی شــــەڕ لــــە نێــــوان شــــوڕش و عێــــڕاق، بــــۆ ســــەر دەشــــتی هەولێر، لە 1974/6/30 لە هەمــــوو الیەكەوە هێزێكی زەوی و ئاســــمانی هــــات و لەشــــەڕێكی گەورەدا لەســــەر چیــــای باواجی، خۆی و

چەند پێشمەرگەیەك شەهید بوون.درود لە گیانی پاكــــی ئەو كەڵەمێردە و هەموو شــــەهیدانی كوردستان و بارزانی

نەمر.

ژماره 237 2014/6/28 31

نــــاوخــــــــــۆ

دەنگۆی فرۆشتنی نەوتی كوردستان بە ئیسرائیل بەغدای قوشقی كردووە

32 ژماره 237 2014/6/28

سه رکه وتنی کیا سپۆڕتاج له ساڵی 2014براوه ی پۆلێنی "Compact SUV"ی له لێکۆڵینه وه ی مارکێتی ئه ڵمانی

کیا بۆ پله ی ده یه م به رز بووه وه له سه ر ئاستی پۆلێنی گشتی به رهه مهێنه ران

کی������ا س������پۆڕتاج س������ه رکه وتنێکی مه زنی به ده س������ت هێنا ل������ه لێکۆڵینه وه ی به ده ستهێنانی ڕه زامه ندی خاوه ندارێتی ئۆتۆمبێلی ئه ڵمانی، دوای ده ستبه رکردنی پله ی یه که م له پۆلێنی Compact SUV. ڕاپۆرته که ئۆتۆمبێله کان و کۆمپانیا به رهه مهێن������ه ره کان پۆلێن ده کات به گوێره ی ڕه زامه ندی گش������تی ش������وفێره کان له بازاڕه کان������ی ئه ڵمانیا، هه روه ها ژماره یه ك ل������ه مۆدێله کانی تری کیا ڕیز ده کات له وانه ش مۆدیله کانی )سید( و )ڕیۆ(. هه ر به گوێره ی ئه م لێکۆڵینه وه یه بۆ یه که م

جار كیا چووه نێو لیستی 10 باشترین به رهه مهێنه ران.لێکۆڵینه وه ک������ه ڕاپرس������ییه که ی ئه نجام������دا له نێو زیاتر له 18000 ش������وفێری ئه ڵمانی له ڕێگه ی ئۆنالینه وه بۆ پێش������اندانی ئاستی ره زامه ندی شوفێره کان له سه ر ئۆتۆمبێله کان. شوفێره کان پرسیاریان لێکرا بوو له باره ی کوالیتی ئۆتۆمبێله کان و

جێ متمانه یی و جوانی و تێچووی کارپێکردنیان.له ئه نجامدا کیا سپۆڕتاج توانی له سه دا 83.6ی ڕه زامه ندی شوفێره کان به ده ست Compact( بهێنیت، که ئه مه ش باش������ترین ڕه زامه ندی ده ربڕینی تایبه تمه ندیSUV(ه ، هه روه ها شه ش������ه م باشترین به ده س������تهێنانی ڕه زامه ندییه له سه ر ئاستی گش������تی هه موو ئۆتۆمبێله کان.. هه ر به گوێره ی لێکۆڵینه وه که )س������ید( به پله ی دووه م هات له پۆلێنی )Compact( دوای به ده س������تهێنانی ڕێژه ی له سه دا 81.2. له وکاته ی ڕیۆ پله ی س������ێیه می ده س������ته به رکرد له پۆلێن������ی ئۆتۆمبێلی بچووك به به ده س������تهێنانی له س������ه دا 81.3. هه روه ها ڤێنگا پله ی چواره می به ده ستهێنا له پۆلێنی ‘Small MPV’ به ڕێژه ی له س������ادا 77.4، ئه مانه ش هه مووی به ڕێژه ی

به رز داده نرێن له ڕووی ڕه زامه ندی شوفێرانه وه .له سه ر ئاس������تی گشتی به رهه مهێنه رانیش������ه وه ، کیا بۆ پله ی ده یه م سه رکه وت، به م������ه ش پێنج پله س������ه رکه وت به به راورد له گه ڵ س������اڵی 2013. كیا له س������اڵی 2012 له پله ی حه ڤده یه م دابوو، ئه مه ش ئه وه ده س������ه له مێنێت که پێش������که وتنێکی به رچاوی به خۆیه وه بینیوه له ڕووی به رزبوونه وه ی ئاستی به ده ستهێنانی ڕه زامه ندی

شوفێرانه وه.هه ر دوای ئه م سه رکه وتنه ش، ئارتور مارتینز که جێگری سه رۆکی باژێرگێڕی کیا مۆتۆرزی ئه وڕوپایه گوتی "ئه م ڕاپۆڕت و لێکۆڵینه وه یه هه لێك ده ڕه خس������ێنێت بۆ هه موو ش������وفێره کان بۆ ئه وه ی به هه موو خه ڵکانی تر له جیهان ڕابگه یه نن که چۆن ئۆتۆمبێله کانیان پێویس������ته جێگای ڕه زامه ندی بن له سه ر بنه مای ڕۆژانه ی کارکردنیان. کیا سپۆڕتاج هه ر له سه ره تای فرۆشتنییه وه تاڕاده یه کی زۆر په سه ند بووه له الیه ن ش������وفێره کانه وه ، هه روه ها به رهه م������ه کان و بڕانده کانی کیا ڕه زامه ندی

كڕیارانی به ده ستهێناوه ."س������پۆڕتاج باشترین مۆدیڵی کیایه له ڕووی پڕ فرۆش������یه وه ، له ساڵی 2013 دا 89553 دانه ی لێ فرۆش������راوه ، به مه ش ڕێژه ی فرۆش������ی له ساڵێك بۆ ساڵێکی تر بۆ له سه دا 10.5 زیادی کردووه . دوای دروست کردنی له کۆمپانیای زیلینا کیا له واڵتی س������لۆڤاکیا، کیا س������پۆڕتاج نمایش کرا بۆ فرۆش������تن له هه موو ئه وڕوپا

له سه ره تای ئه مساڵ.کۆمپانیا کیا مۆتۆڕز ماڵپه ڕه که ی )www.kia.com( – له س������اڵی 1944 دامه زراوه و کۆنترین کۆمپانیای به رهه مهێنانی ئۆتۆمبێله له واڵتی کۆریا. سااڵنه زیات������ر له 2.7 ملیۆن ئۆتۆمبێل به رهه م ده هێننرێت له 10 کارگه ی جیاواز له پێنج واڵتدا، دواتر ده فرۆشرێت و خزمه تگوزاری بۆ دابین ده کرێت له ڕێگه ی تۆڕه کانی دابه شکه ره کان و ئه و بریکارانه ی که ڕووماڵی زیاتر له 150 واڵتی جیهانی ده که ن. ئه مڕۆ کیا نزیکه ی 48000 کارمه ندی هه یه له هه موو جیهاندا، هه روه ها داهاتی سااڵنه ی ده گاته 43 ملیار دۆالری ئه مریکی. سپۆنسه ری سه ره کی پاڵه وانییه تی تێنس������ی کراوه ی ئوس������تڕالیا ده کات و یه کێکه له هاوبه شه کانی مۆندیالی تۆپی پێ. دروشمی بڕاندی کۆمپانیای کیا مۆتۆڕز بریتییه له " هێز بۆ سه رسامکردن" ک������ه ئه مه ش مانای ئه وه یه هه موو جیهان سه رس������ام ده کات له ڕێگه ی دابینکردنی

ئه زموونه سه رنجڕاکێش و دڵخۆشکه ره کانی له ده ره وی هه موو پێشبینییه کان.

ژماره 237 2014/6/28 33

لە كوردستان..بۆ یەكەمین جار رێنج رۆڤەر-ی ویل پان نمایش كرا

دوای نزیكەی 20 س������اڵ، رێنج رۆڤەر جارێكی تر لەسەر ئاستێكی بەرز لە خۆش������گوزەررانی، رووبەری ناوەوە و داهێنانی دروستكردن، ئۆتۆمبێلی ویل پان

بەرهەم دەهێنێت . هەولێر، هەرێمی كوردس������تانی عیراق، 18ی حوزەیرانی 2014: كۆمپانیای س������ەردار بۆ بریكارنامەی بازرگانی، بریكاری س������ەرەكیی كۆمپانیاكانی رێنج رۆڤەر لە هەرێمی كوردستان و عیراق، ئەمڕۆ لە ئاهەنگێكی تایبەتدا لە هۆڵی پێش������انگای )جاگوار الند رۆڤەر( لە شاری هەولێر، ئۆتۆمبێلی رێنج رۆڤەری

ویل پانی نمایش دەكات.ژمارەیەكی بەرچاو لە كەسایەتییە دیار و ناودارەكانی كوردستان و ژمارەیەك لە كڕیاران������ی الند رۆڤەر ئام������ادەی ئاهەنگەكە ب������وون، هەروەها ئاهەنگەكە مۆركێكی بەریتانیی پێوە دیاربوو لە رێگەی پاس������ەوانی شاهانە و راگەیاندنی بەریتانی، كە هەلی بۆ ئامادەبووان رەخساند لە نزیكەوە چاویان بە ئۆتۆمبێلی رێن������ج رۆڤەر-ی ویل پ������ان بكەوێ، لە رێگەی نمایش������ێكەوە كە بە یەكێك لە ش������كۆدارترین ئۆتۆمبێلەكانی پاڵنەری چوارینی )4x4(ی ش������كۆدار لە الند

رۆڤەر دەژمێردرێت تا ئێستا.ل������ە لێدوانێكیدا لەوبارەیەوە، بەڕێز )فیراس باپی������ر( بەڕێوبەری بازاڕكردنی نێوخۆییی كۆمپانیای جاگوار الند رۆڤەر لە عیراق ڕایگەیاند: "بەرهەمەكانی خێزان������ی رێنج رۆڤەر توانیویانە بەش������ێوەیەكی بەرچاو س������ەرنجی جەماوەر لە ناوچەكە بۆ خۆیان رابكێش������ن، بێگومانیش������م لەوەی كە كڕیاران لێرە لە عیراق بە پەرۆش������ییەكی زۆرەوە لە چاوەڕوانیی ئۆتۆمبێلی رێنج رۆڤەر-ی ویل پانن. ئەم ئۆتۆمبێلە بە جۆرێك دروس������تكراوە و دیزاین كراوە تا بە باش������ترین ش������ێوە خزمەتی بەكارهێنەرانی بكات لە رووی خۆش������گوزەرانی و رووبەری فراوان و

حەوانەوەدا".ئەوەش������ی راگەیان������د: "هێم������ای الند رۆڤ������ەر مێژوویەك������ی دێرینی هەیە

ل������ە ناوچەكەدا، ئێم������ە دڵنیاین كە ئۆتۆمبێلی رێنج رۆڤ������ەر-ی ویل پان پێش پێش������بینییەكانی كڕیاران دەكەوێت بە داهێنانە جیاوازەكەی و ئەو ئەدایەی كە

بێ سنوورە".بۆ دامركاندنەوەی زیاتری كێش، دیزاینە تازەكەی بەشی كەلوپەل هەڵدەستێ ب������ە زیادكردنی رووب������ەری دیاریكراو بۆ ژێر پێیەكان لە بەش������ی پش������تەوەی ئۆتۆمبێلەك������ە بە رێ������ژەی 186 ملیمەت������ر، هەروەها توانای راس������تكردنەوەی چەمانەوەی كوش������نەكان ب������ە 17 پلە پەرەپێدەدات، واتە زیات������ر بە 8 پلە لە 9 پلەكانی چەمانەوە لە ئۆتۆمبێلە دەوڵەمەندكراوەكان بە ژمارەی پێوانەیی ویلی پان. سەرباری دابینكردنی پش������تێنی كوشنەكانی جێبەجێكار لەسەر ئاستێكی زۆر بەرز ل������ە حەوانەوە و رووبەردا. هەروەها دیزاین������ە نوێیەكە پارێزگاریی لە سەقفە تاریكە جیاوازەكە و شێوە تایبەتمەندەكەی ئۆتۆمبێلی رێنج رۆڤەر كرد بۆ

مسۆگەركردنی راستەوخۆ ناسینی ئەو زیادكردنە لە خێزانی رێنج رۆڤەر.ئۆتۆمبێل������ی رێن������ج رۆڤ������ەر-ی ویل پان ب������ۆ یەكەمجار لە ش������اری لۆس

ئەنجیلۆس-ی ئەمریكی لە نۆڤەمبەری 2013 نمایشكرا.تەكنۆلۆجیای راكێش������انی كوش������نی سەرنشین، راكێش������انی كوشنی پێشەوە بۆ دابینكردن������ی رووبەر و حەوانەوەی زیاترە. هەروەها بۆ پەرەپێدانی ئاس������تی حەوانەوەیە، دابینكردنی كوش������ن یاخود كورسیەكی تایبەتی لە بەشی دواوەی ئۆتۆمۆبێلەكە بۆ كەس������انی تایبەتی و بەڕێوبەرەكان، ئۆتۆمبێلە ویل پانەكە بە لەزگەی تاریك بۆ دەرگاكانی التەنیش������ت و س������ەقفی پانۆڕامای ستاندارد و سەندوقێكی فراوانتر دەوڵەمەند كراوە. هەروەها مۆدێلەكانی رێنج رۆڤەر-ی ویل

پان هەڵگری هێمای "L"ی تایبەتمەندە لەسەر رووە دیارەكانی دەرەوەیدا.ئەم������ەو ئاماژە بەوە دەكرێت ئۆتۆمبێلی رێنج رۆڤ������ەر-ی ویل پان تەنیا لە پیشانگاكانی سەردار بۆ بریكارنامەی بازرگانی لە هەولێر و سلێمانی هەیە و

بە نرخێك كە لە 134،995 دۆالری ئەمریكی دەستپێدەكات.

34 ژماره 237 2014/6/28

رۆیتــــەرز ئاژانســــی كــــە ئەوەهــــات، باڵویكردەوە یەكێك لەو كەشتیە نەوتیانەی نەوتــــی هەرێمی كوردســــتانی هەڵگرتووە، لەبەندەری عەسقەالنی ئیسرائیلی الیداوە، ئەمەش پاش ئــــەوەی نەوتەكە لەبەندەری جەیهانەوە راســــتەوخۆ نەچۆتە ئیسرائیل، بەڵكــــو لەســــەرەتادا چۆتە ماڵتا و پاشــــان

گوازراوەتەوە بۆ ئیسرائیل.الی زیاتــــر چیرۆكــــەی ئــــەم ئــــەوەی باڵوبونــــەوەی واقیــــع، كــــردە رایگشــــتی ئیســــرائیلیەكاندا، لەرۆژنامە هەواڵەكەبوو رۆژنامــــەی ئــــەوەی پــــاش ئەمــــەش هەئارێتســــی باڵویكردەوە، كــــە كوردەكان سەرلەنوێ پەنا بۆ هاوپەیمانە كۆنەكەیان دەبەنەوە و نەوت بەئیســــرائیل دەفرۆشن، ئــــەو بەگوێــــرەی راپۆرتــــی رۆژنامەكــــە، كەشــــتیە بارهەڵگــــرەی نەوتــــی هەرێمــــی ئــــەوەی پــــاش كوردســــتانی هەڵگرتبــــوو سەرجەم كەناراوەكانی دەریای ناوەڕاست بــــۆ كڕیارێك گەڕاوە، بەاڵم لەكۆتاییدا ئەو واڵتــــەی دۆزییــــەوە كــــە لێی بكڕێــــت، كە

كەشــــتی یەكەمیــــن دەرەوەی ناردنــــە نەوتــــی كوردســــتان لەرێگــــەی بەنــــدەری جەیهانەوە دەنگدانەوەیەكی جیهانی زۆری هەبــــوو، جگەلــــەوەی چەندیــــن دەنگــــۆی جۆراجۆری بەدوای خۆیدا هێنا، بەتایبەت لەپاش هەڕەشەكانی حكومەتی عێراق لەو

واڵتانەی ئەو نەوتە دەكڕن.هەڕەشــــانەی ئــــەو هەمــــوو لەگــــەڵ وەزارەتی نەوتی عێراق لەســــەر كەشــــتی یونایتد لیدەرشیپ، كە نەوتی كوردستانی هەڵگرتبوو، بەاڵم دواجار چەندین كەشتی نەوتی دیكەش لەبەندەری جەیهانەوە بەرەو بازاڕەكانــــی جیهان بەڕێخــــران، تادواجار حكومەتــــی عێــــراق هەرێمی كوردســــتانی بەفرۆشتنی نەوت بە ئیســــڕائیل تۆمەتبار كــــرد، بەمەبەســــتی جواڵندنــــی رایشــــگی

عەرەبی لەدژی كورد.تۆمەتبــــار كردنی هەرێمی كوردســــتان پــــاش بەئیســــرائیل نــــەوت بەفرۆشــــتنی

ئەویش ئیسرائیلە.رۆژنامەكــــە ئەوەشــــی باڵوكردۆتــــەوە، كە كەشــــتیەكە یەك ملیۆن بەرمیل نەوتی هەرێمی گەیاندۆتە ئیسڕائیل، ئەمەش پاش ئەوەی كەشــــتیەكە راســــتەوخۆ نەهاتۆتە هەرێمی كوردستان و سەرەتا لەبەندەرێكی دیكە خراوەتە كەشتیەكی دیكەوە و پاشان

براوە بۆ ئیسرائیل.بــــەاڵم هــــەر زوو حكومەتــــی هەرێمــــی كوردســــتان ئەوەی رەتكــــردەوە كە ئەوان نەوتیان بە ئیسڕائیل فرۆشتبێت. وەزارەتی ســــامانە سروتشــــیەكانیش رایگەیانــــد بــــە حكومەتــــی ناڕاســــتەوخۆ و راســــتەخۆ هەرێمی كوردســــتان نەوتی بە ئیســــڕائیل میدیاكانیــــش هەواڵــــی نەفرۆشــــتووە، دەربــــارەی فرۆشــــتنی نەوتــــی هەرێم بێ بەڵگەیە و ئەو هەوااڵنەی باس لەفرۆشتنی نەوتــــی هەرێمی كوردســــتان بەئیســــرائیل دەكەن بــــۆ زیاتر ئاڵۆزكردنی كێشــــەكانی نێوان هەولێر و بەغدایە. بەوتەی شــــێركۆ جەودەت ســــەرۆكی لیژنەی پیشەســــازی

راوێژ كامەران

"كورد نەوتی بە ئیسرائیل نەفرۆشتووە"34 ژماره 237 2014/6/28

ناوخۆ

ژماره 237 2014/6/28 35

و وزە لەپەرلەمانــــی كوردســــتان، ئــــەوان بەدواداچونی وردیان بۆ ئەو پرسە كردووە و بۆشیان دەركەوتووە دورە لەراستیەوە. شــــێركۆ جەودەت بە سڤیلی وت "هەرێمی كوردســــتان لەفرۆشــــتنی نەوتــــدا مامەڵــــە لەگەڵ واڵتدا ناكات و نەوت بە كۆمپانیاكان دەفرۆشــــتێت، بۆیە بەهیچ جۆرێك هەرێم نەوتــــی بەئیســــڕائیل نەفرۆشــــتووە، ئــــەو دەنگۆیانــــەی باڵویشــــبوونەوە، پاش ئەوە هــــات، كە گوایــــە یەكێــــك لەبارهەڵگرەكان لەبەندەرێكی ئیسرائیلی الیداوە، بەاڵم پاش ئەوە بەردەوام بووە لەگەشتەكەی خۆی".

شـــێركۆ جەودەت وتیشـــی "فرۆشـــتنی بەرژەوەنـــدی بـــە پەیوەســـتە نـــەوت نەتەوەكەمان، ئێمە بەپێی گرێبەست نەوت دەدەینـــە كۆمپانیاكان و دواتر كۆمپانیاكان خۆیان بڕیار لەسەر چۆنیەتی بەكارهێنانی

ئەو نەوتە دەدەن كە كڕیویانە".ئەم قســـانەش لەكاتێكدایە، كە وەزارەتی نەوتـــی عێـــراق حكومەتـــی هەرێـــم بـــەوە تاوانبـــار دەكات، كـــە بـــڕی 119 ملیارد و

70 ملیـــۆن دۆالر، زیانی لەئابووری عێراق داهاتـــە ئاشـــكرانەكردنی بەهـــۆی داوە، نەوتیەكانی خۆی بـــۆ دەرەوە. هاوكات لە زاری عەبدول مەهـــدی خەفاجی نوێنەری ئیئتیالفی دەوڵەتی یاســـای نـــوری مالكی، ئەوە راگەیەندرا كە فرۆشتنی نەوتی هەرێم بـــە ئیســـرائیل هێڵـــی ســـورە و خیانەتێكی گەورەی نیشتیمانیشە، چونكە بەوتەی ئەو "ئیسڕائیل داگیركەری فەڵەستینە و فرۆشتن و بەهەدەردانی سامانی نەتەوەی عێراقیش

بۆ ئسرائیل خیانەتێكی نیشتمانیە".بەوتەی پسپۆڕێكی ئابووریی و شارەزا لەبواری نەوت، جواڵندنی پرسی دۆسیەی بەئیســـرائیل هەرێـــم نەوتـــی فرۆشـــتنی لەالیەن حكومەتی عێراقەوە لەچوارچێوەی ئـــەو شـــەڕی راگەیاندنـــە دایـــە، كـــە ئـــەو حكومەتـــە دژ بـــە ناردنـــەدەرەوەی نەوتی هەرێم دەســـتی پێكردووە. دلێـــر مەحمود ئابوورینـــاس و شـــارەزا لەبـــواری نەوت بەســـڤیلی وت "هیچ سەرچاوەیەكی فەرمی نیە بیســـەلمێنێت كورد نەوتی بەئیســـرائیل

فرۆشـــتبێت، پێـــش ئـــەم تۆمەتـــەش باس لەوەدەكرا ئەو كەشـــتیانەی نەوتی هەرێم دەگوازنـــەوە كڕیاریـــان نیە و لـــە دەریادا دەســـوڕێنەوە، لەكاتێكدا نـــەوت بەئاڵتونی رەش ناســـراوە و هەموو كاتێك كڕیارێكی زۆری هەیە، بۆیە هەموو ئەم پروپاگەندانە بـــۆ زیانگەیاندنـــە بەپرۆســـەی فرۆشـــتنی نەوتی هەرێمـــی كوردســـتان و جواڵندنی

رای گشتی عەرەبی لەدژی پرۆسەكە".لەبارەی ئاســـاییبوونی فرۆشتنی نەوتی كوردســـتان بەئیسرائیل دلێر مەحمود وتی "ئەوە دەبێت لەكاتی خۆیدا گەر پرۆســـەكە ئەنجامدرا قســـەی لەســـەر بكرێت، چونكە ئەوە بابەتێكی سیاســـیە و وەك دەشزانین ئـــەو پرســـە سیاســـیانە لەهەفتەیەكەوە بۆ هەفتەیەكی دی گۆڕانكاریان بەسەردا دێت، ئێســـتا زۆر لەواڵتانی عەرەبی پەیوەندیان لەگەڵ ئیسرائیلدا هەیە و بارزگانی پێكەوە دەكەن، بۆیە قســـەكردن لەسەر ئەو پرسە دەكەوێتەوە ســـەر سیاســـەتی كۆمەڵگەی

نێودەوڵەتی لەو كاتەدا".

دەنگۆی فرۆشتنی نەوتی كوردستان بە ئیسرائیل بەغدای قوشقی كردووە

"ئەمە تەنیا شەڕی راگەیاندن و دەروونیە بەغدا دژ بە هەرێمی

كوردستان ئەنجامی دەدات"

ژماره 237 2014/6/28 35

ناوخۆ

36 ژماره 237 2014/6/28

ناوخۆ

بوونی پارتێكی ژینگەیی ئەزمونێكی تازەیە كارێكی باشە با تاقی بكەینەوە

عەبدولڕەحمان سدیق بۆ سڤیل:

نوســـەر و رۆشـــنبیر عەبدولڕەحمان ســـدیق، ئەندازیار و وەزیری پێشووی ژینگەی عێراق، وەك كەسێكی تایبەتمەند لەبـــواری ژینگـــە، گرنگیدانـــی زۆری بە بابەتـــی ژینگـــە و ژینگەپارێزیـــی هەیە، لەو دیمانەیەی گۆڤاری ســـڤیلدا باس لە كێشە ژینگەییەكان بە گشتی و ژینگەی هەرێمی كوردستان بە تایبەت دەكات و پێیوایە بۆ پاراستنی ژینگە هۆشیاریی و

یاسا پێویستن.بەشی دووەم و كۆتایی

لەكوردستان ژمارەی رێكخراوەكان ژینگەییـــەكان رێكخـــراوە و بەگشـــتی لەزیادبـــوون دایە، ئـــەم رێكخراوانە رۆڵیان

هەبووە لەپاراستنی ژینگەی كوردستان؟ عەبدولڕەحمان سدیق: وەزارەتی ژینگەی عێراق و دەســـتەی پاراستنی ژینگەی هەرێم یاســـایەكی تایبەتیـــان هەیـــە، بۆیـــە ناویـــان ناوە یاســـای پاراســـتن و چاككردنی ژینگە، چونكە لەهەر شوێنیك ژینگە كێشەی نەبێت،

پێویستە بیپاریزێن. بەاڵم لەو شوێنەی ژینگە تێكچـــووە پێویســـتە چاكی بكەینـــەوە. بۆیە كاتێـــك لەســـاڵی 1991 تەنیا یـــەك رێكخراو هەبـــوو، ئێســـتاكە نزیكـــەی 70 رێكخـــراوی ژینگەپارێز مۆڵەتیان لەفەرمانگەی رێكخراوە ناحكومیەكان وەرگرتووە. بێگومان كاریگەری خۆیان هەبووە، راستە لەئاست خواستەكانی ئێمـــە نەبووە، بـــەاڵم كاریگەریشـــی هەبووە لەســـەرئەوەی كە ژینگە ببێتە خواســـتێك و كەیس و حاڵەتێك كە خەڵك قســـەی لەســـەر بـــكات. بەاڵم گرنگ ئەوەیە ئـــەو رێكخراوانە

بیالل سەعید

ژماره 237 2014/6/28 37

ناوخۆ

جیاكردنـــەوە ئەویـــش بكـــەن، كارێـــك پســـپۆرییەكانیانە، چونكە راستە پسپۆرییان وردتریـــان پســـپۆرێتی بـــەاڵم ژینگەیـــە، جیابكەنـــەوە. بۆ نمونە یەكێـــك تەنیا خەمی هـــەوای بێت، یەكێكی دیكـــە ئاوی ژێرزەوی و یەكێكـــی دیكـــە ئـــاوی ســـەرزەوی و بەو شـــێوەیە. رێكخراوە ژینگەیـــەكان لەئەوروپا بەو شێوەیە مامەڵە دەكەن، ئەویش كاركردنە لەسەر كەیسێكی دیاریكراو، بۆ نمونە لەسەر

دارێك یان رووبارێك . لەسلێمانی هەوڵێك بۆ دروستكردنی پارتێكـــی ژینگەیـــی هەیە. تـــۆ وەك وەزیری پێشـــووی ژینگـــە و كەســـێكی شـــارەزا لەو بوارە، هیچ كات بیـــرت لەپێكهێنانی پارتێكی ژینگەیی نەكردۆتەوە؟ نەك تەنیا بۆ مەرامی

سیاسی، بەڵكو بۆ خزمەتكردن بە ژینگە؟عەبدولڕەحمان سدیق: كاتیك گوتت حیزب پێویســـتە ئامانجی سیاسی هەبێت، بۆ نمونە ئـــەو حیزبانـــەی لەئەوروپاش دروســـتبوون كاتێـــك دەگوتـــرا حیزبی ســـەوز یان حیزبی ژینگە، دواجار ئامانجەكانیـــان تەنیا لەژینگە كۆنابێتـــەوە، چونكـــە كۆمەڵێـــك شـــت هەن، كـــە دەبنـــە یارمەتیـــدەری ژینگە، بـــۆ نمونە باشـــتركردنی ژیانی خەڵك یان دابەشكردنی بـــەاڵم دادپـــەروەر، بەشـــێوەیەكی بودجـــە هەبوونـــی حیزبـــی ژینگـــە كارێكـــی باشـــە، چونكـــە ئێمە خۆمان ســـاڵی پـــار لەیەكەمین كۆنفرانســـی ژینگەیی لەكوردستان لەبواری هۆشیارییەوە 45 راســـپاردەمان هەبوو، كە یەكێـــك لەخاڵەكانی تایبەت بـــوو بەهەوڵدان بۆ پێكهێنانی پارتێكی ژینگەیی لەكوردستان، بۆیـــە ئەمســـاڵ كۆبوونەوەیەكی لەوشـــێوە لەســـلێمانی هەبـــوو، كـــە رەنگـــە بیرۆكـــەی پێكهێنانـــی پارتێكـــی ژینگەیی لەكوردســـتان بێـــت. بـــەاڵم خـــۆی لەخۆیدا كارێكی باشـــە، چونكـــە ئەویـــش جۆرێكە لەپســـپۆرێتی. من نـــاوی حیزبەكانی كوردســـتانم ناوە حیزبی ســـۆپەرماركێت، چونكـــە لەســـوپەرماركێت هەموو شت دەست دەكەوێت، بۆیە لەحیزبی كوردستانیش هەموو شت دەست دەكەوێت، بۆیـــە پەیڕەوی ناوخۆیـــی هەموو حیزبەكان لەچـــەپ و ئیســـالمی و عەلمانـــی و راســـت هەمـــووی وەك یـــەك وایە و جیـــاوازی نیە، بۆ نمونە ســـكرتێری گشـــتی هەیە بەهەمان شـــێوە ئەمیر و ئەمیندار هەیە، بۆیە پیوستە حیزب رێكبخرێتەوە بەهەمان شـــێوە. بوونی پارتێكی ژینگەیی ئەزمونێكی تازەیە، كارێكی

باشە با تاقی بكەینەوە. ئێـــوە بیرتـــان لـــەوە نەكردۆتـــەوە پارتێكـــی ژینگەیـــی لەكوردســـتان دروســـت

بكەن؟عەبدولڕەحمان سدیق: نەخێر، تائێستا بیرم لێنەكردوەتەوە، چونكە هەمیشـــە حەزم لەوە بووە كەســـایەتێك بم لەخزمەتـــی هەمووان بـــم، حیزبەكـــەی تەنیا لەبەرئەوە جێهێشـــت، چونكە لەبازنەیەكی تەســـكدا كۆیدەكردمەوە

و نەمدەتوانی بۆ گشت قسە بكەم. كەمبوونەوە یان نەمانی سەرچاوە سروشـــتیەكان بەتایبـــەت ئـــاوی ژێرزەوی هـــۆی دەبنـــە تاچەنـــد دارســـتانەكان و

دروستبوونی گرفت و كێشەی ژینگەیی؟لەســـەرچاوە ســـدیق: عەبدولڕەحمـــان سروشـــتیەكان شـــتێك هەیە پێی دەگوترێت قـــەرزی ژینگەیـــی، وەك ئەوە وایـــە یەكێك موچەكـــەی نەمابێـــت و بـــڕوات لەبانك پارە وەربگرێـــت، لەكاتێكدا هیچ لەســـەر حســـابە بانكیەكەی نەماوە، ئەوكاتە پێویســـت دەكات مانگـــی داهاتـــوو قەرزەكانی بداتـــەوە، بۆیە بەمـــەش دەگوترێت قـــەرزی ژینگەیی، بۆیە قـــەرزی ژینگەیی ئێمە ئەوەیە، لەئێســـتا ئەم پێنج ملیۆن كەســـەی لەهەرێمی كوردســـتان دەژین، ئەوەندە لەم دەرامەتە لەكوردســـتان بەكاربهێنیـــن، كـــە بەشـــی ئەم پێنـــج ملیۆن كەســـە بـــكات، وەك چۆن نەرویج بەشـــێك لەنەوتەكـــەی هەڵدەگرێت بۆ نەوەكانی دوای خۆیان بۆئەوەی سودی لێوەربگرن و خەمی نەوەكانـــی ئایندەیەتی و ســـندوقی نەوەكانی ئایندەی دروســـتكردووە، پێویســـتە هەرێمی كوردســـتانیش فێری ئەوە بێت، چونكە ئێمە لەكوردستان ئێستا لەبەشی نەوەكانی ئایندە بەكاردەهێنین و رایدەكێشین. ملیۆنێك و 100 هـــەزار ئۆتۆمبێل لەكوردســـتان هەیە، بەدەر لەو ئۆتۆمبێالنەی لەشارەكانی دیكەی عێراق رۆژانـــە دێنە هەرێمی كوردســـتان، لەكاتێك ئۆتۆمبێلـــەكان ژمـــارەی وادەخەمڵێندرێـــت لەجیهانـــدا ملیارێك زیاتر بێـــت، واتە لەهەر هـــەزار ئۆتۆمبیلێـــك لەجیهـــان ئۆتۆمبیلێـــك لەكوردســـتان هەیـــە، بۆیـــە ئـــەم شـــێوازە كاركردنـــە لەهەرێمێكی پێنج ملیۆن كەســـی كاركردنە لەسەر پیسكردنی ژینگەی هەوای كوردســـتان. یان بۆ نمونە لەبارەی كۆمپانیا نەوتیەكانەوە لەرووی سیاسەوە خۆشحاڵین كە نەوت دەردەهێنن، بەاڵم نابێت پاشماوەی نەوت و پااڵوگان بخەنەوە ناو ئەم خاكە، كە جارێكی دیكە خاكەكەمان بەكەڵكی كشتوكاڵ نەیەت، ئەمە دەرامەتە بۆ ئایندە، چونكە ئێمە قەرزمـــان كـــردووە، بۆیـــە بەمانایەكی دیكە ئێمە ئێستا لەبەشی نەوەكانی ئایندە دەبەین، لـــەو دەرامەتانـــەی كە دەكرێت 100 ســـاڵی دیكـــە پێویســـتی نەوەكانی ئاینـــدە بن، بۆیە

كاتێك ســـەیردەكەین لەكۆتایی ساڵی 1960 لەشـــاری هەولێر بیری ئاو بەچەند مەترێك گەیشـــتۆتە ئاوی خاوێن، بەاڵم ئێســـتا 100 ئەوەندەی پێشـــووی دەوێـــت تاوەكو لەبیرە ئیرتیوازییەكان دەگەیتە ئاوی خاوێن. ئاستی ئاوی ژێر زەوی لەهەولێر نزیكەی 30 بۆ 35 مەتـــر دابەزیوە، بۆیە ئـــاوی ژێرزەوی وەك نەوت وایە، پێویستە هەڵیبگرێن بۆ نەوەكانی ئایندە، پێویستە ئاوی ســـەرزەوی لەرێگەی بەشـــێوازی بدەینـــەوە گل بەنداوەكانـــەوە جوراوجۆر لەرێگەی بەنداوی بچوك بچوك بۆ ئـــەوەی پاكی بكەینـــەوە و بەكاریبهێنین، ئـــاوی ژێـــرزەوی هەڵبگرین بۆ ســـەدەكانی

داهاتوو، وەك نەوت. رێژەیەكـــی زۆر كۆمپانیای نەوتی لەكوردســـتان خەریكـــی كاركردنـــن، چـــۆن دەتوانرێت لەپیســـكردنی ژینگەدا رێگری لەو

كۆمپانیایانە بكرێت؟عەبدولڕەحمـــان ســـدیق: ئەو گرێبەســـتە لەگـــەڵ نەوتیـــەكان كۆمپانیـــا نەوتیانـــەی حكومەتـــی هەرێمی كوردســـتان ئەنجامیان داوە، پێویســـتە پێیـــەوە پابەنـــد بـــن، چونكە گرێبەســـتەكان پێیاندەڵی ئەم كارەی دەیكەن بەپێی یاســـای وەبەرهێنانی ســـاڵی 2006ە، یاســـای ژمـــارە 8 ســـاڵی 2008 بەهەمـــان شێوە ئاماژە بەوەدەكات، كە پێویستە ژینگە بپارێـــزن، بۆیـــە ســـەیركە دەڵێن ئـــەو واڵتە سەركەوتوو دەبێت، كە یاسای ژینگەپارێزی پێش یاســـای وەبەرهێنـــان دەربكات، چونكە هێشـــتا كۆمپانیاكان نەهاتوون یاسای ژینگە

من ناوی حیزبەكانی كوردستانم ناوە حیزبی سۆپەرماركێت، چونكە هەموو شتێكیان تێدا دەكەوێت، پەیڕەوی ناوخۆیی حیزبەكان لەچەپ و ئیسالمی و عەلمانی و راست

هەمووی وەك یەك وایە

38 ژماره 237 2014/6/28

ناوخۆ

بەچی دەڕوشێت و هەڵدەسێت؟ ئەگەر هەڵسا زۆر بەزەحمـــەت ئەم توێژە چەند ســـانتیمە دروســـت دەبێتەوە. بەپێی یاســـاكانی عێراق هـــەر شـــوێنێك كەمتریـــن بارانـــی لێببارێت، بـــۆ نمونە 10 تا 15 ســـم، نابێـــت بكێڵدرێت. ســـەر ئابـــووری ئابڵوقـــەی لەســـەردەمی عێراق لەســـاڵی 1990 حكومەت لەم یاســـایە خۆشـــبوو، ســـەرئەنجام خەڵكی باشـــووری عێـــراق بـــۆ دابینكردنی خواردنـــی خۆیان و كشـــتوكاڵ ئەو شوێنەیان كێاڵ، دوای نەمانی ئابڵۆقـــە خەڵك ئەو شـــوێنانەیان بەكراوەیی جێهیشـــتووە، بۆیە دەبینین خۆڵبارین و تەپ و تـــۆز لـــەو ناوچانـــەوە هەڵـــدەكات و دێتە ســـەر هەرێمی كوردســـتان، تەنانەت دەچێتە سەر تاران، لەكاتێكدا تاران شوێنێكی تێدانیە بیابان بێت، بەاڵم بەم شێوازە باڵودەبێتەوە. خاڵی دووەم، ئەم هەمـــوو جەنگانەی عێراق ئەنجامـــی داوە، بۆنمونـــە لەجەنگـــی لەگـــەڵ ئێرانـــدا، كاتێـــك فـــاوی گرتـــەوە، 52 هەزار رۆكێتـــی بەزەوی فـــاودا كێشـــاوە، جا بزانە ئـــەو پارچە زەویە كەمـــە و بەكارهێنانی ئەو هەمـــوو رۆكێتە چـــی دروســـتدەكات؟ ئینجا ناوچەكانـــی تریش. ئەوجـــا هاتنی هێزەكانی ئەمریـــكا بـــە 140 هـــەزار ســـەرباز و بـــەم هەمـــوو تانك و زریپۆشـــە و لێدانی رۆكیت و موشەك، بزانە چەند توێژاڵ لەسەر زەوی هەســـتاوەتەوە؟ سەرئەنجام زۆری پێویستە بۆئەوەی جاریكی دیكە دروســـتبێتەوە، بۆیە پێویستە پشتێنی ســـەوز دروست بكەین. لە ژینگـــەدا دەگوترێت دوژمنایەتـــی نیە، ئێران و عێراق و فەڵەســـتین و ئیسرائیل، پێویستە

هەموومان لەخەمی ژینگەدا بین. پیســـبوونی ژینگـــەی بینیـــن لـــە

كوردستان لە چ ئاستێك دایە؟عەبدولڕەحمان سدیق: پیسپوونی هەستی بینین دەچێتە ســـەر ئەو شتە ناهارمۆنیانەی لەهەرێمی كوردســـتان هەن، وەكو گوتم كی گوتی ماڵی تۆ ســـەوز بێت و ماڵی تەنیشتیت قاوەیی بێت؟! بێت بەپێی زانســـتی رەنگەكان نەكـــراوە، بۆیە كاتێـــك ئێمە دەچینە پیاســـە بۆ شـــەقامەكان، كاتێك دێینـــەوە زۆر ماندو و هیالكیـــن، بەهـــۆی بەیەكداچوونـــی ئـــەم هەمـــوو تابلۆ و رەنگـــە جیاوازانە، هەروەها زۆری ئۆتۆمبێـــل و قەرەباڵغـــی رێگاوبان و شەقامەكان و نەبوونی پارك، هەمووی بۆتە هـــۆی ئەوەی هەســـت بەبێتاقەتـــی بكەیت و باری دەروونیت تێكبچێت، چونكە ستانداردی ژینگەیی دەڵی لەنێوان خێزانی من و تۆ لەهەر سەیرانگایەك لە 50 مەتر كەمتر نەبێت. بەاڵم ئیســـتا خێزانەكان هەموو پێكەوە دادەنیشن،

دەركراوە. لەكوردستان یاسای وەبەرهێنان پێـــش یاســـای ژینگـــە دەركـــراوە، بۆیە ئەم كاردەكـــەن لەكوردســـتان كۆمپانیانـــەی زۆر پابەنـــد نیـــن بەپاراســـتنی ژینگـــە، بۆیە یاســـای بەهەمواركردنـــەوەی پێویســـتمان ئـــەوەی بـــۆ وەبەرهێنانـــی ســـاڵی 2006ە، 2008 ســـاڵی ژینگـــەی یاســـای لەگـــەڵ بیگونجێنیـــن، تـــا كۆمپانیاكان پێیـــەوە پابەند بن. جگەلەوە لەساڵی 2002 یەكێتی ئەوروپا رێســـایەكی تایبەتـــی بـــە scr دەركـــردووە، واتـــە بەرپرســـیارێتی كۆمەاڵیەتـــی كۆمپانیا نەوتیـــەكان، كـــە خـــۆی لـــەوەدا دەبینێتەوە، ئێمە ســـواڵ لەكۆمپانیـــا نەوتیەكان ناكەین و ئەوانیش خێرمان پێناكەن، هەر كۆمپانیایەك لـــەو 2780 كۆمپانیایەی لەهەرێم كاردەكەن، بەرپرســـیاریەتی كۆمەاڵیەتیـــان ئەوەیە، كە خەڵكی ئەو ناوچەیە لەو كۆمپانیایە كاربكەن، جگەلـــەوەش نەمێنـــێ. بێـــكاری بۆئـــەوەی پێویســـتە كار بۆ پاككردنەوەی ئەو شـــوێنە لەئەنجامـــی پاشـــماوانەی ئـــەو و بكـــەن كاركردنیان دروســـت دەبێت، بەشـــێوەیەكی زانســـتی مامەڵـــەی لەگەڵ بكـــەن، بۆ ئەوەی خـــاك و ئـــاوی ئـــەو ناوچەیە پیـــس نەبێت. هەروەها پێویســـتە قوتابخانە و نەخۆشخانە و رێگاوبان و پێویستیەكانی خزمەتگوزاری بەخۆرایی بۆ ئەوناوچە ئەنجام بدەن، چونكە

ئەوان قازانجێكی زۆر لەو شوێنە دەكەن. كێشـــەیەكی تر رووشـــانی زەوی، یاخود )تأكل التربە(یە. ئاســـتی مەترسی ئەم كێشە ژینگەییە لە كوردستان چۆن دەبینی؟

عەبدولڕەحمان ســـدیق: پیسبوونی ژینگە ســـنوری سیاســـی و ئیداری واڵتان نازانێت، ئێمـــە توێژێكمان هەیە لەســـەر رووی زەوی كە ئەم توێژە بەســـەدەها ساڵ دروستبووە،

ئـــەوە پێـــی ناگوترێت ســـەیران و گەشـــت. جگەلەوانـــە رۆژانـــە مولیـــدەی گەڕەكـــەكان

بەدوكەڵەكانیان ژینگەی بینین پیس دەكەن. دەگوتریت لەواڵتە پیشەسازییەكان رۆژانـــە سروشـــتییەی ســـامانە ئـــەو بەكاردەهێنرێـــت، سروشـــت بە 1380 ســـاڵ لەبـــارەی قســـەیە ئـــەم دروســـتیكردووە.

كوردستانیشەوە راستە؟عەبدولڕەحمان سدیق: نەتەوەیەكگرتووەكان ساڵی 1972 لەستوكهۆڵهم كۆبوونەوە و 5ی حوزەیران كرایە رۆژی ژینگە، چونكە یەكەم كۆبوونەوەی ژینگەپاریزی ئەنجامدرا، بەاڵم لەساڵی 1945 تاوەكو 1972 واتە لەدوای 27 ســـاڵ لەدوای جەنگی جیهانی دووەم خەڵك لەخەمـــی پەرەپێـــدان و گەشـــەپێدان بـــووە، ئـــەوكات نەتەوەیەكگرتـــووەكان گوتویەتـــی پەرەپێدان و گەشـــەپێدانی ئـــەم واڵتانە بۆتە مایەی پیســـبوونی ژینگە، ئـــەوكات هاتوون گەیشـــتونەتە ژینگـــە كۆنگـــرەی لەرێگـــەی ئـــەو ئەنجامـــەی ناكرێـــت ئەم گەشـــەپێدانە لەســـەر حســـابی پیســـكردنی ژینگـــە بێـــت، بۆیە ئێســـتا گەیشـــتونەتە ئەو قوناغەی پێی دەگوترێـــت گەشـــەپێدان و ژینگـــە، واتە ئەو )و(ەی لەنێوان گەشـــەپێدان و ژینگەدا هەیە، ســـاڵمان 27 دەڵـــی نەتەوەیەكگرتـــووەكان ویســـت تا زانیمان ئەو واوە لەوێدا پێویستە، و تەكنەلۆژیـــا و خانوبـــەرە ئێســـتا بۆیـــە سیاسەت و ئابووری سەوز بەو مانایە دێت، كە نابێت گەشـــەپێدان لەسەر حسابی ژینگە

بێت.

بیرم لەدامەزراندنی پارتی ژینگەیی

نەكردۆتەوە، چونكە نامەوێت حیزب

لەبازنەیەكی تەسكدا كۆمبكاتەوە

واڵتی سەركەوتوو یاسای ژینگەپارێزی بەر

لەیاسای وەبەرهێنان دەردەكات، بەاڵم

لەكوردستان یاسای وەبەرهێنان )2006(

بەر لە یاسای ژینگە )2008( دەركراوە

ژماره 237 2014/6/28 39

كۆمەاڵیەتی

ئاینەكان چۆن لەمردن دەڕوانن؟

40 ژماره 237 2014/6/28

كـۆمـەاڵیـەتی

40 ژماره 237 2014/6/28

ژماره 237 2014/6/28 41

چرۆ حوسێن

دەرچوونــــی یــــان مــــردن ئەگەرچــــی هەمــــوو چارەنوســــێكە لەجەســــتە، روح بوونەوەرێك پێی دەگات، بەاڵم تائێستا هیچ كام لەتوێژینەوە زانســــتییەكان نەیانتوانیوە ئەنجامێكی ورد لەبارەیەوە بدەن بەدەستەوە. بەو هۆیەشەوە تەنها لەروانگە ئاینییەكانەوە لێی دەڕوانرێت و تەنانەت بەشــــێكی زۆری ئاینەكانیش نەیانتوانیوە بیرۆكەیەكی روونی مــــردن بخەنــــە بەردەســــتی مرۆڤــــەكان و وردەكارییەكانــــی پاش دەرچوونی روحیان بــــۆ خودا بەجێهێشــــتووە، لەگەڵ ئەوەشــــدا ئاین و ئاینزاكان بەشێوەی جیاجیا لەمردن

دەڕوانن.

لەروانگەی ئیسالمەوەئاینی ئیسالم كە دواهەمین ئاینی ئاسمانییە و لەئێســـتادا بەشـــێوەیەكی بەرچاو لەواڵتە جیاجیاكانی جیهان باڵوبووەتەوە، بیرۆكەی مردنی وا روونكردۆتەوە، كە گواســـتنەوەی مرۆڤە لەژیانێكەوە بۆ ژیانێكی تر، كە ئەوەی دووەمیان بەژیانی هەمیشەیی لێكدراوەتەوە، زانیارییـــە وردەكانـــی مردنیشـــی بـــۆ خودا

جێهێشتووە.بەبڕوای د. ئیسماعیل مامۆستا لەكۆلیژی شـــەریعەی زانكـــۆی ســـەاڵحەدین "خـــوای گەورە ئـــەو زانیارییـــەی نـــەداوە بەمرۆڤ، كـــە بزانێت روح چییـــە، دەرچوونی روحیش

لەجەستە هەتاهەتایی نییە".بەشـــێك لەئایەتەكانـــی قورئانـــی پیـــرۆز و فەرموودەكانـــی پێغەمبـــەری ئیســـالمیش

ئاینەكان چۆن لەمردن دەڕوانن؟

"بۆچوونی ئاینە سامییەكان )ئیسالم و مەسیحیەت و یەهودیەت( لەبارەی مردنەوە زۆر جیاوازە لە ئاینە

رۆژهەاڵتیەكان )ئارییەكان – زەردەشتی، ئێزیدی، میترایزم، بودایزم، یارسان("

كـۆمـەاڵیـەتی

ژماره 236 2014/6/21 41

42 ژماره 237 2014/6/28

كـۆمـەاڵیـەتی

)د.خ( ئامـــاژە بـــەوە دەدەن، كە دوای ئەوەی مـــرۆڤ لـــەم دونیایـــە گیـــان دەســـپێرێیت، دەچێتـــە قۆناغێكی نوێـــوە، كـــە قۆناغی ناو گۆڕە و بەژیانی بەرزەخ ناسراوە، دواتریش مرۆڤـــەكان زینـــدوو دەكرێنـــەوە و لەرۆژی دوایـــی )قیامەت(دا دەچنە بـــەردەم بارەگای یەزدان بۆ ئەوەی حیســـابیان لەگەڵدا بكرێت و بەپێی كردەوەكانیان سزا و پاداشتەكانیان وەربگـــرن و بەســـەر بەهەشـــت و دۆزەخدا دابەش بكرێن، ئەو قۆناغەش دەبێتە ژیانێكی

ئەبەدی.دەكات، بــــەوە ئامــــاژە ئیســــماعیل د. بــــەرزەخ ماوەیەكــــی كــــە قۆناغــــی ژیانــــی دیاریكراوی نییە بۆ تاكەكان و تا ئەو رۆژە دەخایەنێــــت كــــە بانگەواز بــــۆ رۆژی دوایی دەكرێــــت، ئــــەو دەڵێ "لــــەرۆژی دواییشــــدا مــــردوو لەهەمان جەســــتەی خــــۆی زیندوو دەبێتــــەوە، ئــــەو كەســــانەی لەتەمەنی خوار پانزە سااڵن دەمرن لەهەمان تەمەن زیندوو دەبنــــەوە و لێپێچینەوەیــــان لەگەڵدا ناكرێت، ئەو كەسانەشی لەســــەرووی ئەو تەمەنەوە دەمرن، لەكاتــــی زیندووبوونــــەوە تەمەنیان ســــی و ســــێ ســــاڵ دەبێــــت، دواتــــر ژیــــان

بڕانەوەی نابێت".هەروەها دووپاتیدەكاتەوە، كە كەسەكان بەپێی كار و كردەوەكانیان ســــزا و پاداشت وەردەگرن و دەشــــڵێ "لەكاتی مردندا ئەگەر كەســــەكە چاكەی زۆر بوو رێزی دەگیرێت و رۆحەكــــەی دەچێتە شــــوێنێكی خۆش یان لەســــینگی باڵندەیەكــــدا هەڵدەگیرێت، ئەگەر كاتێــــك بــــوو، زۆر گوناهــــی كەســــەكەش روحەكــــەی دەچێتــــە ئاســــمان فریشــــتەكان دەیخەنــــە خوارەوە و دەچێتە ژێر زەوی كە شــــوێنێكی تێدایە وەكو دۆزەخ وایە و لەوێدا دەمێنێتەوە تاكو رۆژی دوایی، ئەگەر تاوان و چاكەكانیشی وەكو یەك بوون لەشوێنێك دەمێننــــەوە كــــە پێــــی دەگوترێــــت ئەعــــراف لەنێوان بەهەشــــت و دۆزەخدا، تاكو یەزدان لەگوناهەكانیان خۆش دەبێت، ئینجا دەڕۆنە

بەهەشت".بەبۆچوونــــی ئــــەو مامۆســــتایە ناكرێــــت روحی مرۆڤ دوای مردنی لەجەستەیەكەوە

بۆ جەستەیەكی تر بگوازرێتەوە، چونكــــە وەك خۆی دەڵێ "گواســــتنەوەی روح لەجەســــتەیەكەوە بۆ جەســــتەیەكی تر تانەدانــــە لــــەكاری خــــودا، وادەگەیەنێــــت كە خــــودا نەتوانێــــت روحێكــــی دیكە دروســــت بــــكات، بەڵكو نوێی بكاتەوە. هەر روحێكیش بەرپرسیارە لە یەك جەستە نەك لەچەندین

جەستە".

هــــاوكات ئایــــەت و فەرمــــوودە و وتــــەی زانــــا ناودارەكانــــی ئیســــالم جەخــــت لــــەوە دەكەنــــەوە، كە ئەو هێڵە گشــــتییانەی مرۆڤ لــــەرۆژی دواییــــدا لەســــەریان لێپێچینەوەی لەگــــەڵ دەكرێت بریتین لــــەوەی، كە تەمەنی لەدونیــــادا چــــۆن و بەچ شــــێوە و كردارێك بەســــەربردووە؟ ســــەروەت و ســــامانەكەی خەرجــــی لەچیــــدا و پەیداكــــردووە چــــۆن كــــردووە؟ بەندایەتــــی كــــردووە و تاچەنــــد و بــــووە خــــودا فەرمانەكانــــی گوێڕایەڵــــی جێبەجێــــی كردوون؟ جیالــــەوەش خودا لەو كەسانە خۆش نابێت، كە جگە لەخودا كەسی دیكەی پەرستووە، یان هاوبەشیان بۆ خودا

پەیداكردووە. مەســــیحییەت لەبــــارەی مردنــــەوە چی

دەڵێ؟ئاینی مەســــیحییەت ئاینێكی ئاســــمانییە و بەپێــــی دەقە ئاســــمانییەكان خــــودای گەورە بۆ عیســــای كــــوڕی مەریەمی نــــاردووە، كە بە )عیســــای مەســــیح( ناســــراوە. سەبارەت بەمــــردن ئەو ئاینــــە جیاوازییەكــــی ئەوتۆی لەگەڵ ئاینی ئیسالمدا نییە و جیاوازییەكانیان

تەنها رووكەشین.شەماش حیكمەت سڵێوە قەشە لەكڵێسای "مــــار یوســــف" لــــە شــــارۆچكەی عەنــــكاوە، ئــــەوە روون دەكاتــــەوە، كــــە چــــۆن خودای گەورە مرۆڤی خوڵقاندووە، بەو شــــێوەیەش دەیباتەوە الی خۆی. ئەو دەڵێت "مرۆڤ دوای مردنی لێپێچینەوە لەڕوحی دەكرێت، كەپێی دەگوترێــــت لێپێچینەوەی تایبــــەت، لەرۆژی دواییشــــدا پاش زیندووبوونەوە لێپێچینەوە لەگەڵ جەســــتە و روحــــی دەكرێت، ئەوەش

پێی دەگوترێت لێپێچینەوەوی گشتی".بەبــــڕوای ناوبراو ئەگەر كەســــی مردوو گوناهی زۆر بوو دوای لێپێچینەوەی گشتی دەچێتــــە دۆزەخــــەوە، بەپێچەوانــــەوە ئــــەو كەسەی گوناهی نەبێت یان كەم بێت، دەچێتە بەهەشــــتەوە، دەشــــڵێت "لەنێوان بەهەشــــت و دۆزەخ شــــوێنێك هەیــــە پێــــی دەگوترێــــت مەتهــــەر بــــۆ ئــــەو كەســــانەیە كــــە گوناهـ و تاوانیــــان وەكو یەكن، تاكــــو لەگوناهەكانیان پــــاك دەبنەوە، دواتــــر دەچنە بەهەشــــتەوە، ئەگــــەر كەســــوكاری مــــردوو لــــەم دنیا كار و چاكــــە و خێــــر و دوعــــای بۆ بكــــەن، ئەوا كاریگەری دەبێت لەســــەر ئەوەی زووتر لە گوناهەكانی پــــاك ببێتەوە". ئەگەرچی بەپێی وتەی مامۆستاكەی كۆلێژی شەریعە لەئاینی ئیســــالمدا كەســــانی خــــوار تەمــــەن پانــــزدە ســــااڵن لێپێچینەوەیان لەگەڵدا ناكرێت، بەاڵم لەئاینی مەسیحییەتدا و وەك چۆن شەماش

دووپاتیدەكاتــــەوە، كەســــانی مردووی خوار تەمەن دوانزدە ســــااڵن لێپێچینەوەی لەگەڵدا ناكرێت و ئــــازاری روحیــــان نادرێت، بەاڵم كەســــانی ســــەرووی ئەو تەمەنە وەكو یەك

لێپێچینەوەیان لەگەڵدا دەكرێت.لەبارەی ئەگــــەری گواســــتنەوەی روحی مرۆڤ دوای مردنی بۆ جەســــتەی كەسێكی تر ناوبراو دەڵێ "بیروباوەڕی گواستنەوەی روح لەجەســــتەیەكەوە بۆ جەســــتەیەكی تر پــــاش مردنــــی لەئاینــــی مەســــیحیدا بەكوفر

دادەنرێت".لەگەڵ ئەوەشــــدا هێڵە گشــــتییەكانی ئاینی مەســــیحییەت بۆ لێپێچینــــەوە لەگەڵ مردوو دابەش دەبنە سەر دوو بەش، كە بەشێكیان لەئەنجامدانــــی بریتییــــە و چاكەیــــە كاری ئەركەكانــــی وەك نوێژ و رۆژ و خێركردن، بەشــــەكەی دیكــــەش كاری خراپەیــــە وەك

ژماره 237 2014/6/28 43

كـۆمـەاڵیـەتی

لە هەموو ئاینەكاندا پاداشت و سزا و بەهەشت و دۆزەخ بە وەسفی جۆراوجۆرەوە هەیە

كوشتن و زیادەڕەویكردن و زینا و دزی.ئاینــــەكان بەگشــــتی پۆلێنكراونەتە ســــەر ئاینــــە ئەوانیــــش ســــەرەكی، دووبەشــــی رۆژهەاڵتییــــەكان ئاینــــە و ســــامییەكان و یەهودییــــەت ئاینەكانــــی )ئارییــــەكان(ن، ســــامین، ئاینــــی ئیســــالم و مەســــیحییەت ئاینەكانــــی میترایزم، زەردەشــــتی، بودایزم، یارســــان و ئێزیدییەتیش ئاینی ئاری یاخود

رۆژهەاڵتین.نامیــــق هەورامــــی ئایننــــاس پێیوایــــە، كە دیــــدگای ئاینــــە رۆژهەاڵتییــــەكان بــــۆ مردن لەدیــــدگای جیــــاوازە زیندووبوونــــەوە و لەئاینــــە پێیــــەی بــــەو ســــامییەكان، ئاینــــە رۆژهەاڵتییەكانــــدا مــــرۆڤ كاتێــــك دەمرێت تەنهــــا بەرگێك دەگۆڕێت، دەڵێت "ئەو رۆحە هــــەزار و یــــەك دەوران دەكات، دوای ئەوە لێپرســــینەوەی لەگەڵــــدا دەكرێــــت، كــــە پێی

دەگوترێــــت )دۆناودۆن( واتا گواســــتنەوەی روح لەقاڵبێكــــەوە بــــۆ قاڵبێكــــی دیكــــە، بۆیە لەنێوان هەڵگرانی ئــــەو بیروباوەڕانەدا زۆر كەم پرسە بۆ مردوو دادەنرێت و جلوبەرگ

رەش ناكرێت".هەورامی باس لەوە دەكات، كە ئەو جۆرە بیروباوەڕە بەڵگەیان بۆ ئەو گواستنەوەیەی روحــــە ئەوەیە، كە مــــرۆڤ زۆرجار دەچێتە پێــــی بــــەاڵم نەیبینیــــوە، پێشــــتر شــــوێنێك ئاشنایە، واتا لەقاڵبەكانی دیكەی پێشووتری خــــۆی بینیویەتــــی، ئــــەو زانیارییانەش وەك خۆی باســــی دەكات لەهەردوو كتێبی )سەر ئەنجام(ی یارســــان و )مەســــحەفا رەش(ی

ئێزیدییەكاندا هاتووە. بەپێی دەقە ئاینییەكانیان، پەیڕەوانی ئاینە ســــامییەكان بڕوایان وایــــە روح تاكو رۆژی دوایــــی )قیامــــەت( لەبەرزەخــــدا دەمێنێتەوە،

لەكاتێكــــدا وەك نامیــــق باســــی دەكات "ئەوە لەئاینــــی رۆژهەاڵتیــــدا بوونی نییــــە، چونكە بەپێی ئاینیە رۆهەاڵتییەكان ئەگەر كەســــەكە روحی باش بوو دەچێتە جەستەیەكی باش، ئەگەر خراپیش بوو دەچێتەوە جەســــتەیەكی شــــەڕانگێز، دەكرێــــت ئەو روحــــە بچێتە ناو

جەستەی ئاژەڵێكی دڕندەشەوە".ئــــەو ئاینناســــە نایشــــارێتەوە، كــــە ئــــەو جیاوازییەی لەنێوان ئاینە رۆژهەاڵتیەكان و ئاینە سامییەكاندا هەیە، پەیوەندی بەنەژادی خــــودی مرۆڤەكانــــەوە هەیــــە، لەمبارەیەوە و ئــــاری نەتــــەوەی بۆیــــە "هــــەر دەڵێــــت ســــامییەكان دوو كلتــــوری تــــەواو جیاوازن لەرووی بیركردنەوە و زمان و ئاینیشــــەوە". هەروەهــــا دەڵێــــت "بەزانســــت ســــەلمێنراوە دەروونــــی نەخۆشــــی هــــۆكاری زۆرجــــار دەگەڕێتــــەوە بــــۆ خراپی ئەو رۆحــــەی ئەو نەخۆشــــی پەروەردەكردووە، جەســــتەیەی دەروونی بۆماوەیی نیە، بەڵكو لەرێگەی ئەو

روحەی پێشترەوە دەگوازرێتەوە". لەروانگەی ئاینی ئێزیدییەوە

لەئاینــــی یــــان دەرچوونــــی روح مــــردن ئێزیدیــــدا تــــەواو پێچەوانــــەی مەســــیحییەت و ئیســــالمە، خەیــــری بوزانــــی بەڕێوەبەری كاروباری ئێزیدیــــەكان لەوەزارەتی ئەوقاف و كاروبــــاری ئاینی، باس لــــەوە دەكات، كە بەپێی ئاینی ئێزیدی خودا بەشــــێك لەروحی خــــۆی داوە بەمــــرۆڤ، دەڵێت "بۆیــــە نابێت روحی مرۆڤ بمرێت، بەڵكو تەنها جەستەی دەمرێــــت، بــــەاڵم روحی مرۆڤــــەكان دەچێتە ئاسمان و بەسێ جۆر لێپێچینەوەیان لەگەڵدا

دەكرێت".هەروەهــــا دەڵێــــت "ئەگــــەر روح چاكــــەی زۆربێت، ئەوا لە شوێنێكی باش دەمێنێتەوە و دووبارە لەقاڵبی جەستەیەكی باشدا دروست دەبێتــــەوە، ئەگەر خراپیش بێت لەشــــوێنێكی ناخۆشــــدا دەمێنێتەوە تاكو لەجەســــتەیەكی خراپدا زیندوو دەبێتەوە، ئەو كەسەی گوناه و چاكــــەی وەكــــو یەكە، روحەكــــەی دەچێتە شــــوێنێك كە پێی دەگوترێت تاریكســــتان و لەوێــــش پاكدەكرێتــــەوە و دەگەڕێتــــەوە نێو

جەستەیەكی باش و زیندوو دەبێتەوە".بەگوتــــەی خەیــــری بوزانی بەهەشــــت و دۆزەخ لەئاینــــی ئێزیدیشــــدا هەیە، بەاڵم بەو شێوەیە نییە كە ئیسالم باسی دەكات، بەپێی ئەو ئاینەش باشــــی مرۆڤەكان چەند خاڵێكی ســــەرەكی تێدایە، كە گرنگترینیان پێداگیرییە لەســــەر ئاینــــی ئێزیــــدی، خراپتریــــن خاڵــــی مرۆڤیش كە لێخۆشبوونی بۆ نییە، كوشتنی

بە ئەنقەست و سووخواردن و زینایە.

44 ژماره 237 2014/6/28

كـۆمـەاڵیـەتی

ژنە سواڵكەرەكان گلەیی لەوە دەكەن، كە زۆرجار سوكایەتیان پێدەكرێت و چاوی سوكەوە تەماشا دەكرێن

چێرۆكی ئەو ژنانەی سواڵیان كردۆتە پیشە

ئه گه رچـــی ژماره یه كـــی زۆری هاواڵتیان پێیانوایه ئه و كه سانه ی رۆژانه له سه ر شه قام و نـــاو مااڵن ســـواڵ ده كـــه ن ئـــه و كاره یان كردۆ ته پیشه و لێی راهاتوون، به اڵم به شێك له و كه ســـانه ئاماژه به وه ده ده ن، كه ناچاری و هاوكارینه كردنیان له الیه ن كه سوكاریانه وه

ناچاری كردوون ئه و كاره ئه نجام بده ن.ئه وانـــەی بـــه "دۆم و قـــه ره ج" ناســـراون زۆرترینـــی ئـــه و كه ســـانه ن كـــه په نـــا بـــۆ

ئه وانیشـــدا له نـــاو ده بـــه ن، ســـواڵكردن ئافـــره ت و منداڵه كانیـــان ئـــه و كاره ده كه ن. بـــه اڵم ســـواڵكردن الی ئه وان بۆ ته پیشـــه و سااڵنێكی زۆره له باب و باپیرانیانه وه بۆیان

ماوه ته وه . بیالل حوســـێن، ته مه ن 23 ســـاڵ، باوكی شـــه ش منداڵـــه ، به شـــوره یی ده زانێـــت بڵێت ژنه كانیان سواڵ ده كه ن، به اڵم دان به وه شدا ده نێت، كه ژن و منداڵی ناو خێڵه كه ی بژێوی خۆیـــان و پیاوه كانیشـــیان دابیـــن ده كه ن و ژنانیش به راگری هاوسه نگی ناو ماڵه كانیان

ده زانێت.ئه و دووپاتیده كاته وه كه كۆمه ڵگه پشتگوێی خســـتوون و تەنانـــەت كاری كرێكاریشـــیان ده ســـت ناكه وێت، ده شـــڵێت "لەبۆنـــە و یادە كۆمەاڵیەتییەكانـــدا و ئاینـــی و سیاســـی زوڕنالێـــدان و دەهـــۆڵ كوتـــان بۆتـــەكاری ئاوڕمـــان حكومەتیـــش و هەمیشـــەییمان

لێناداتەوە".ئه گه رچی عائیشه محه مه دی ته مه ن 30 ساڵ به ویستی خۆی و هاوسه ره كه ی سواڵكردنی كردۆتـــه پیشـــه ، بـــه اڵم دووپاتیده كاته وه كه

عومەر چاوشین- محەمەد هەسنانی

پیاوەكان لێی پاڵدەدەنەوە و ژنەكان بەسواڵ بژێوی پەیدا دەكەن

ژماره 237 2014/6/28 45

كـۆمـەاڵیـەتی

ژنە دۆمێكی سواڵكەر:مەرجی بەشودانی كچ لەناو ئێمەدا ئەوەیە، كچەكە هاوسەرەكەی

بەخێو بكات!!!

زۆرجار له كاتی ســـواڵكردندا خه ڵك توانجی لێـــده ده ن و ســـوكایه تی پێده كـــه ن، ته نانه ت سێكسیشـــی كاری ئه نجامدانـــی داوای لێده كرێـــت. ده شـــڵێت "پیاوەكانمـــان كەمتـــر و رەگـــەز و پیشـــە بەهـــۆی كاردەكـــەن، تائیفـــەوە ســـوكایەتی زۆرمـــان پێدەكرێـــت، خۆمـــان و ئەوەدەگریـــن بەرگـــەی بـــەاڵم نادەین بەدەســـتەوە، ئه گه ر پیاوه كانیشـــمان رووداوێكـــی بەدڕەوشـــتیمان لێببینـــن رازی نابـــن و دەمانكوژن، ئێمەش موســـوڵمانین و

ئاین و یاسا رێگە بەوە ناده ن".لـــه و به شـــێك رۆژانـــه ی داهاتـــی ئافره تانـــه ی ســـواڵ ده كـــه ن، وەك خۆیـــان باســـی دەكەن، نزیكـــه ی 35 هـــەزار دیناره . به شـــێكی داهاته كانیان ده خه نه ناو ده ســـتی هاوســـه ره كانیان و به شێكیشـــی بۆ خه رجی

ماڵه وه به كارده هێنن.گـــۆزەل صـــادق، تەمـــەن 45 ســـاڵ باس لـــه وه ده كات، كـــە خراپـــی بـــاری ئابووریی و نه خۆشـــیی هاوســـه ره كه ی هـــۆكارن بـــۆ ئه وه ی ســـواڵ بكات، ئـــه و ده ڵێت "مێرده كه م ته نهـــا دەتوانێـــت زەمبیـــل دروســـت بـــكات، بۆیە جاروبار دەچم بۆ ســـواڵكردن، مه رجی به شـــوودانی كچیش له ناو ئێمه دا ئه وه یه، كه هاوسه ره كه ی به خێو بكات، یاخود هاوكاری

بكات له خۆبه خێوكردندا".به وتـــه ی ئه و ژنـــه ئه و ئافره تانـــه ی پێیان ده گوترێت )قه ره ج( له سه ر پیشه ی سواڵكردن راهاتوون، خۆشـــی ماوه ی 25 ســـاڵه سواڵ ده كات، ده شـــڵێت "تائێســـتا رێكخراوەكانـــی ئافرەتان و مافی مـــرۆڤ نەهاتوون لەژیانی ئێمەی ژن لەناو خێڵە گەڕۆكەكاندا بكۆڵنەوە و رێنمایی و چارەسەر بۆ ژیانی رۆژانەمان

بكەن".توێژه رێكـــی كۆمه اڵیه تیـــش ئامـــاژه به وه ده دات، كه ئه و كه سانه به هۆی گه ڕۆكییانه وه له كۆمه ڵێك مافی ته ندروستی و په روه رده یی و مافی دیكه ش بێبه شن، نەریتە قوڵەکانیشیان ناچاریان ده كات بەکلتورە تایبەتییەکەیانه وه

پابەندبن.ســـروە مســـتەفا مامۆســـتا و توێـــژەری کۆمەاڵیەتـــی به گرنگی ده زانێـــت بەزووترین کات رەوشی ژیانی خێڵە گەڕۆکەکان بکرێتە کەیس بۆ ئەوەی وه ك خۆی ده ڵێت "بەزووترین کات بدرێتـــە رێکخـــراوەکان و ئـــەوان کاری جدی لەســـەر بکەن و بەدواداچوون لەسەر ژیانیان بکرێـــت، بۆئەوەی لەم ژیانە تایبەتی و دوور لەخزمەتگـــوزاری و ناتەندروســـتە

رزگار بكرێن".هاوكات الوژە جەواد هەڵسوڕاو لەبواری

پیـــاوان و ژنـــان یەكســـانی هەمەالیەنـــەی پێیوایـــە بارودۆخـــی ژنـــان لەکوردســـتاندا لەوپـــەڕی خراپیدایە و به هه موو شـــێوه یه ك توندوتیژیـــان لەبەرامبـــەر بەکاردێت، ده ڵێت "نەبوونـــی یاســـا و رێســـا و هۆشـــیاری و پەروەردە لەکۆمەڵگه دا بۆ تە هۆکاری ئەوەی هـــەر لەخێزانـــەوە بگـــرە تا گشـــت ناوەند و شوێنە گشتیەكانی ناو کۆمەڵگا و دامەزراوە حكومی و ســـەربەخۆكانیان لەشـــوێنی کار

توندوتیژی بەرامبەر بەژنان بەکاردێت".به بۆچونی ئه و به شێك له و توندوتیژییانه ی به رامبـــه ر ئافره تـــان ده كرێـــن په یوه ندییـــان بـــه وه وه هه یه كـــه "ژنان بـــوون بەهۆكاری پەیداكردنـــی نـــان و دابینكردنـــی گوزەرانی هەندێك خێزان بەڕێگەی نادروست، ئەوەش بۆتـــە هۆکاری ئـــەوەی زۆریان دەســـت بۆ خۆکوشـــتن بەرن، یاخود لەماڵـــەوە رابکەن و توشی کاری نەخوازراو ببن. زۆرجاریش توشی داوی باندەکانی بازرگانی بەمرۆڤه وه ببن. لەبەرامبەر ئەوەشدا رێكخراوەكانی ژنان و ئافرەتان بوون بەموچەخۆری دەسەاڵت و تووشی چەقبەستوویی هاتوون و دەسەاڵت بۆ بەرژەوەندی خۆیان بەكاریان دەهێنێت".

له گـــه ڵ بوونی ئه و ژماره زۆره ی )دۆم و قه ره ج(ەكان، كە سواڵكردنیان كردۆ ته پیشه، كه سانێكی تر هه ن كه ناچاری هانیداون په نا

بۆ ئه و كاره ببه ن.كـــە ته مه نـــی ســـواڵكەر، ئافرەتێكـــی له سه رووی 70 ساڵه وه یه و رۆژانه له كوچه و كۆاڵنه كانی قه زای ســـۆراندا ســـواڵده كات، گه رچی ئاماده نه بوو ناوی خۆی بۆ ســـڤیل ئاشـــكرا بكات، به اڵم گوتـــی " كه س به خێوم نـــاكات و كه ســـوكار م پشـــتییان تێكردووم، بۆیـــه په نام بۆ ســـواڵكردن بـــردووه تا خۆم

بژیەنم".بـــه اڵم مام عه بدواڵ كـــه پیاوێكی به ته مه نه و ده ســـتی داوه تـــه ســـواڵكردن ده ڵـــێ "كوا منداڵـــی ئه م زەمانه ئاگایـــان له دایك و باوكه به سااڵچونه كانیانە، بەڵكو واده زانن به خۆیان گه یشـــتونه ته ئـــه م ئاســـته ". ئه گه رچـــی ئه و پیـــاوه 4 كـــوڕو 2 كچـــی هه یه، بـــه اڵم وه ك خۆی باســـیكرد دوای مردنی هاوسه ره كه ی وێڵی شـــاران بووه و ده ســـتی داوه ته كاری

سواڵكردن.یاریـــده ده ری به بـــڕوای خه لیـــل ســـه لیم پســـپۆری و ســـۆران له زانكـــۆی توێـــژه ر ده روونی، هه ر قوناغێك له قۆناغه كانی ژیان پێویســـتی به كۆمه ڵێك پێدوایستی ده روونی و كۆمه اڵیه تییـــه ، له قۆناغی منداڵی و قۆناغی پیریشـــدا مرۆڤ زیاتر پێویستی به هه ست و

سۆز دابینكردنی پێداویستییه كانه . ئه و ده ڵێت "ئه گـــه ر بێتـــو به ســـااڵچوو بـــۆ په یداكردنی پاروێـــك نـــان ســـواڵ بـــكات، تـــۆ بڵێـــی چ كاره ســـاتێك له ده روونی ئه و به سااڵچووه دا رووبـــدات؟!! چونكـــه له الیـــه ك بێبه شـــبووه پێداویســـتیه ده روونـــی و ئـــه و له تـــه واوی پێویســـتیه كی مادییانـــه ی و كۆمه اڵیه تـــی یه كجـــار زۆری پێیه تـــی، له الیه كـــی تـــره وه ناچاربـــووە له پێناو به ره نگاربوونه وه ی ژیان

سواڵ بكات".الی خۆیـــه وه تـــوران خـــدر به ڕێوه به ری چاودێری و گه شه پێدانی كۆمه اڵیه تی سۆران جه خت له وه ده كاته وه، كه سواڵكردن كۆمه ڵێك هۆكاری هه یه، كه به ڕوای ئه و گرنگترین ئه و هۆكارانه بریتین له "خوگرتن به سواڵكردنه وه ، هـــه ژاری و ناچـــاری". به بۆچوونـــی تـــوران ئه و كه ســـانه ی ســـواڵكردنیان كردۆ ته پیشه بوونه تـــه هۆكارێك بۆ ئـــه وه ی خه ڵك ئه وان لـــه و كه ســـانه جیانه كه نـــه وه، كه به ڕاســـتی

پێویستیان به هاوكارییە".قســـه كردن له ته شه نه ســـه ندنی دیـــارده ی به رپرســـانی كـــه له كاتێكدایـــه، ســـواڵكردن حكومـــی ئامـــاژه بـــه وه ده ده ن، مووچـــه بۆ ژماره یه كی زۆری ئه و سواڵكه رانه بڕاوه ته وه ،

به اڵم وازیان لەوكارە هەر نەهێناوە.

46 ژماره 237 2014/6/28

كـۆمـەاڵیـەتی

زۆزك تاهیر -تاران

گەر چوویتە ئێران وریابە نەتخەڵەتێنن!!

لەباشـــووری زۆر خەڵكێكـــی كوردستانەوە روو لەواڵتی ئێران دەكەن، چ وەك گەشـــتیاریی و چ بۆ مەبەســـتی چارەســـەر، ئەمـــەش بەهـــۆی هەرزانی نـــرخ و نزمـــی بەهـــای دراوی ئێرانـــی. بەاڵم زۆر لەو كەســـانەی سەردانی ئەم واڵتەیان كردووە، باس لەوە دەكەن، كە كەوتوونەتـــە داوی فێـــڵ و خەڵەتاندنـــی كەســـانێكی ئـــەو واڵتەوە، كـــە بەهەموو شـــێوەیەك بەدوای خەڵكـــی بیانییەوەن،

بۆ خەڵەتاندن و ئیستغاللكردنیان. پـــواڵ محەمـــەد، دووجار گەشـــتی بۆ واڵتی ئێران كردووە، باس لەوە دەكات، كە توشی ئیستغالل و فێڵ بووە. بەهۆی نەشـــارەزاییانەوە یەكەمجار بەئۆتۆمبێل ئەنزەلـــی شـــاری بـــۆ لەپیرانشـــارەوە گەشتی كردووە، تاكسییەكە پێی گوتون بـــە 550 هەزار تومەن دەیانبات، بەهۆی ئـــەوەی رێگەكەی دوورە، بـــەاڵم دواتر بۆیان دەركەوتووە خەرجی هاتنەوەیان بـــە فڕۆكـــەش، تەنیا 350 هـــەزار تمەنی تێچـــووە. پۆاڵ دەڵێ "ئەگـــەر بە تێرمینال بڕۆیشتبواین، ئەوا نیوە نرخمان دەچوو، كەچـــی شـــوفێری تاكســـیەكە دەیگـــوت پارەی بەنزینەكەم ناكات. دواتر دەرچوو تـــا ئـــەو شـــوێنەی بردین 50 هـــەزاری

بەبەنزین نەدا". جگەلـــەوە پۆاڵ لـــە شـــاری تارانیش دووچـــاری هەمـــان رەفتـــار دەبێتـــەوە،

كاتێـــك بە ئۆتۆبـــوس دەچێتە تـــاران و كاتژمێـــر پێنجـــی بەیانـــی دەگات، وەك خۆی دەگێڕێتەوە "لەگەڵ هاوڕێكەم هەر لەتێرمینـــاڵ باســـی ئەوەمـــان دەكرد كە بچینە موســـافیرخانە، شـــوفێرێك لێمان نزیك بوویەوە، بە فارســـی قسەی كرد، مامەڵەمـــان كرد كە بـــە 5 هەزار تومەن بمانباتـــە موســـافیرخانە، كە گەیشـــتین، گوتـــی ئێـــوە ســـێ كەســـن 15 هـــەزار دەكات، جگەلەوەش راستەوخۆ هاتووم، 5 هەزار تمەنی تریشم بۆ ئەوە دەوێت"!! بۆیە پۆاڵ ئێستا گەیشتۆتە ئەو باوەڕەی "ئـــەوەی بچێتە ئێـــران، گومانی تێدا نییە

فێڵی لێدەكرێت و دەخەڵەتێندرێت". دیاكۆ حوســـێن، لەو ماوەیە سەردانی ئێرانـــی كـــردووە، ئەویـــش بـــە هەمـــان شـــێوەیە ئـــەوە دەخاتـــەڕوو، كـــە ئـــەو بیانیـــەكان كەســـانەی ســـاختە لەگـــەڵ دەكـــەن، شـــەریكیان هەیـــە. دیاكـــۆ الی خۆی چۆتە الی ناسیاوێكیان لەشارێكی باكـــووری ئێـــران، چاوەڕێـــی یارمەتـــی و چاكەیـــان لێكـــردووە، چونكـــە كاتـــی خـــۆی ئەوانیـــش هاتوونەتە باشـــووری كوردســـتان و خانـــەوادەی دیاكـــۆ زۆر یارمەتیـــان داون، ئینجـــا دەڵـــێ "ئێمەی برد و ڤێالیەكی بۆ گرتین، دوای ئەوەی لەڤیالكە رۆیشتین گوتمان هەموو خەڵك بە 100 هـــەزار تومەن ڤیـــالی گرتووە، بـــۆ تـــۆ بـــە 120 هـــەزار بەئێمـــەت دا؟

گوتـــی ئاخر فـــاڵن 20 هەزاری بۆ خۆی گێڕاوەتـــەوە، ئینجـــا بۆمـــان دەركەوت، هەمووی شـــەریكن، تەنانـــەت ئێمەی بە تاكســـیەكانیش فرۆشـــتەوە و پارەی بۆ خـــۆی گێڕاوەتـــەوە". ئەو بـــاس لەوەش دەكات، كـــە چوونەتـــە چێشـــتخانەیەك، كـــە زانیویانـــە بیانین، پـــارەی زیاتریان لێسەندوون. دیاكۆ باس لەوەش دەكات، بە تاكســـیەك لە شـــاری ئەســـتراوە بۆ شاری رامســـەر چوونە، بەهۆی ئەوەی كەســـێكیان كەمێـــك فارســـی زانیوە، كە تاكســـیەكە چـــووە ڤێالیـــان بـــۆ بگرێت، لەگەڵ خاوەن ڤێالكە بەتوركی قســـەیان كردووە، هاوڕێیەكیات تێگەیشـــتووە كە لەگـــەڵ خـــاوەن ڤێالكە مامەڵـــە دەكات، ئینجـــا دەڵێ "ئێمـــە جێگەكەمان پێخۆش بوو، كەچی سایەقەكە بەزۆر گوتی ئێرە خـــۆش نییە، مـــن دەتانبەمـــە جێگەیەكی دیكە، دواتر ئێمەی بردە شوێنێكی دیكە، كە بەدڵمان نەبوو، بەاڵم خۆی بەر لەئێمە چـــوو مامەڵەی كرد، كەچـــی گوتی لێرە باشـــترتان بەچنگ ناكەوێ. جگەلەوەش هەرشتێك بپرســـی نرخی گرانتر دەڵێن، كە دەڵێی بۆ گرانـــە، دەڵێ پارەكە لەالی

ئێوە هیچ ناكات و ئێوە دەوڵەمەندن"!!میـــران، گەنجێكـــی تەمەن 21 ســـاڵە، لەگەڵ هاوڕێیەكی رۆژهەاڵتی سەردانی باكووری ئێرانی كردووە، ئەو لە ناوچە لەڤێـــالكان لەیەكێـــك گەشـــتیارییەكان

دەبێت، بـــاس لە حاڵەتێكـــی خەڵەتاندنی خـــۆی دەكات، كە كەســـێك لـــەدەرگای بـــۆ بـــووە بڕیـــار و داوە ڤێالكەیانـــی شەو پێداویســـتیەكیان بۆ بهێنێت، دوای مامەڵەكردن 220 هەزاریان لێوەردەگرێت و ژمـــارەی تەلەفۆنـــی خۆیانی پێدەدات. كەچی دواتر شەو هیچ سۆراغێكی نابێت، تەلەفۆنەكەشـــی دادەخـــات. ئینجا میران دەڵێ "كە پرســـیارم كرد بۆم دەركەوت رۆژانە چەندین كەســـی تر بەم شێوەیە

لەخشتە دەبرێن".كاوە موراد، توێژەری كۆمەڵناســـیە و خەڵكی رۆژهەاڵتی كوردستانە، هۆكاری ئـــەو دیاردانـــە بـــۆ ئـــەوە دەگەڕێنتەوە، كە خەڵكـــی زۆربەی ئـــەو واڵتانە باری ئابوورییـــان خراپە، هەوڵـــدەدەن بەهەر جۆرێـــك بێـــت، ئـــەو كەلێنـــە ماددیە پڕ بكەنـــەوە، كـــە لەسیســـتەمی ئابـــووری واڵتەكەیـــان هەیـــە، بۆیە بەقســـەی ئەو "ئەو دیاردانە لەو واڵتانە زۆرە كە باری ئابووریان باش نییە"، جگەلەوە بەقسەی ئـــەو توێـــژەرە لەهەمـــوو كۆمەڵگەیەك كەسانی هەلپەرست هەن، بۆیە "دەبینیت بەدوای هەلێكدا دەگەڕێن بەرامبەرەكەیان ئیســـتغالل بكـــەن. جگە لەمانـــەش زۆر ناوچە هەیـــە، بەو دیـــاردەی قۆڵبڕین و فێـــڵ و هەڵخەڵەتاندنـــە بەناوبانگن، بۆتە حاڵەتێكـــی ئاســـایی و بگرە شانازیشـــی

پێوەدەكەن"!

زۆر لەو خەڵكانەی سەردانی ئێران دەكەن، دوچاری قۆڵبڕین و فێڵ و خەڵەتاندن

دەبنەوە

46 ژماره 237 2014/6/28

ژماره 237 2014/6/28 47

كـۆمـەاڵیـەتی

لەباشـــووری زۆر خەڵكێكـــی كوردستانەوە روو لەواڵتی ئێران دەكەن، چ وەك گەشـــتیاریی و چ بۆ مەبەســـتی چارەســـەر، ئەمـــەش بەهـــۆی هەرزانی نـــرخ و نزمـــی بەهـــای دراوی ئێرانـــی. بەاڵم زۆر لەو كەســـانەی سەردانی ئەم واڵتەیان كردووە، باس لەوە دەكەن، كە كەوتوونەتـــە داوی فێـــڵ و خەڵەتاندنـــی كەســـانێكی ئـــەو واڵتەوە، كـــە بەهەموو شـــێوەیەك بەدوای خەڵكـــی بیانییەوەن،

بۆ خەڵەتاندن و ئیستغاللكردنیان. پـــواڵ محەمـــەد، دووجار گەشـــتی بۆ واڵتی ئێران كردووە، باس لەوە دەكات، كە توشی ئیستغالل و فێڵ بووە. بەهۆی نەشـــارەزاییانەوە یەكەمجار بەئۆتۆمبێل ئەنزەلـــی شـــاری بـــۆ لەپیرانشـــارەوە گەشتی كردووە، تاكسییەكە پێی گوتون بـــە 550 هەزار تومەن دەیانبات، بەهۆی ئـــەوەی رێگەكەی دوورە، بـــەاڵم دواتر بۆیان دەركەوتووە خەرجی هاتنەوەیان بـــە فڕۆكـــەش، تەنیا 350 هـــەزار تمەنی تێچـــووە. پۆاڵ دەڵێ "ئەگـــەر بە تێرمینال بڕۆیشتبواین، ئەوا نیوە نرخمان دەچوو، كەچـــی شـــوفێری تاكســـیەكە دەیگـــوت پارەی بەنزینەكەم ناكات. دواتر دەرچوو تـــا ئـــەو شـــوێنەی بردین 50 هـــەزاری

بەبەنزین نەدا". جگەلـــەوە پۆاڵ لـــە شـــاری تارانیش دووچـــاری هەمـــان رەفتـــار دەبێتـــەوە،

كاتێـــك بە ئۆتۆبـــوس دەچێتە تـــاران و كاتژمێـــر پێنجـــی بەیانـــی دەگات، وەك خۆی دەگێڕێتەوە "لەگەڵ هاوڕێكەم هەر لەتێرمینـــاڵ باســـی ئەوەمـــان دەكرد كە بچینە موســـافیرخانە، شـــوفێرێك لێمان نزیك بوویەوە، بە فارســـی قسەی كرد، مامەڵەمـــان كرد كە بـــە 5 هەزار تومەن بمانباتـــە موســـافیرخانە، كە گەیشـــتین، گوتـــی ئێـــوە ســـێ كەســـن 15 هـــەزار دەكات، جگەلەوەش راستەوخۆ هاتووم، 5 هەزار تمەنی تریشم بۆ ئەوە دەوێت"!! بۆیە پۆاڵ ئێستا گەیشتۆتە ئەو باوەڕەی "ئـــەوەی بچێتە ئێـــران، گومانی تێدا نییە

فێڵی لێدەكرێت و دەخەڵەتێندرێت". دیاكۆ حوســـێن، لەو ماوەیە سەردانی ئێرانـــی كـــردووە، ئەویـــش بـــە هەمـــان شـــێوەیە ئـــەوە دەخاتـــەڕوو، كـــە ئـــەو بیانیـــەكان كەســـانەی ســـاختە لەگـــەڵ دەكـــەن، شـــەریكیان هەیـــە. دیاكـــۆ الی خۆی چۆتە الی ناسیاوێكیان لەشارێكی باكـــووری ئێـــران، چاوەڕێـــی یارمەتـــی و چاكەیـــان لێكـــردووە، چونكـــە كاتـــی خـــۆی ئەوانیـــش هاتوونەتە باشـــووری كوردســـتان و خانـــەوادەی دیاكـــۆ زۆر یارمەتیـــان داون، ئینجـــا دەڵـــێ "ئێمەی برد و ڤێالیەكی بۆ گرتین، دوای ئەوەی لەڤیالكە رۆیشتین گوتمان هەموو خەڵك بە 100 هـــەزار تومەن ڤیـــالی گرتووە، بـــۆ تـــۆ بـــە 120 هـــەزار بەئێمـــەت دا؟

گوتـــی ئاخر فـــاڵن 20 هەزاری بۆ خۆی گێڕاوەتـــەوە، ئینجـــا بۆمـــان دەركەوت، هەمووی شـــەریكن، تەنانـــەت ئێمەی بە تاكســـیەكانیش فرۆشـــتەوە و پارەی بۆ خـــۆی گێڕاوەتـــەوە". ئەو بـــاس لەوەش دەكات، كـــە چوونەتـــە چێشـــتخانەیەك، كـــە زانیویانـــە بیانین، پـــارەی زیاتریان لێسەندوون. دیاكۆ باس لەوەش دەكات، بە تاكســـیەك لە شـــاری ئەســـتراوە بۆ شاری رامســـەر چوونە، بەهۆی ئەوەی كەســـێكیان كەمێـــك فارســـی زانیوە، كە تاكســـیەكە چـــووە ڤێالیـــان بـــۆ بگرێت، لەگەڵ خاوەن ڤێالكە بەتوركی قســـەیان كردووە، هاوڕێیەكیات تێگەیشـــتووە كە لەگـــەڵ خـــاوەن ڤێالكە مامەڵـــە دەكات، ئینجـــا دەڵێ "ئێمـــە جێگەكەمان پێخۆش بوو، كەچی سایەقەكە بەزۆر گوتی ئێرە خـــۆش نییە، مـــن دەتانبەمـــە جێگەیەكی دیكە، دواتر ئێمەی بردە شوێنێكی دیكە، كە بەدڵمان نەبوو، بەاڵم خۆی بەر لەئێمە چـــوو مامەڵەی كرد، كەچـــی گوتی لێرە باشـــترتان بەچنگ ناكەوێ. جگەلەوەش هەرشتێك بپرســـی نرخی گرانتر دەڵێن، كە دەڵێی بۆ گرانـــە، دەڵێ پارەكە لەالی

ئێوە هیچ ناكات و ئێوە دەوڵەمەندن"!!میـــران، گەنجێكـــی تەمەن 21 ســـاڵە، لەگەڵ هاوڕێیەكی رۆژهەاڵتی سەردانی باكووری ئێرانی كردووە، ئەو لە ناوچە لەڤێـــالكان لەیەكێـــك گەشـــتیارییەكان

دەبێت، بـــاس لە حاڵەتێكـــی خەڵەتاندنی خـــۆی دەكات، كە كەســـێك لـــەدەرگای بـــۆ بـــووە بڕیـــار و داوە ڤێالكەیانـــی شەو پێداویســـتیەكیان بۆ بهێنێت، دوای مامەڵەكردن 220 هەزاریان لێوەردەگرێت و ژمـــارەی تەلەفۆنـــی خۆیانی پێدەدات. كەچی دواتر شەو هیچ سۆراغێكی نابێت، تەلەفۆنەكەشـــی دادەخـــات. ئینجا میران دەڵێ "كە پرســـیارم كرد بۆم دەركەوت رۆژانە چەندین كەســـی تر بەم شێوەیە

لەخشتە دەبرێن".كاوە موراد، توێژەری كۆمەڵناســـیە و خەڵكی رۆژهەاڵتی كوردستانە، هۆكاری ئـــەو دیاردانـــە بـــۆ ئـــەوە دەگەڕێنتەوە، كە خەڵكـــی زۆربەی ئـــەو واڵتانە باری ئابوورییـــان خراپە، هەوڵـــدەدەن بەهەر جۆرێـــك بێـــت، ئـــەو كەلێنـــە ماددیە پڕ بكەنـــەوە، كـــە لەسیســـتەمی ئابـــووری واڵتەكەیـــان هەیـــە، بۆیە بەقســـەی ئەو "ئەو دیاردانە لەو واڵتانە زۆرە كە باری ئابووریان باش نییە"، جگەلەوە بەقسەی ئـــەو توێـــژەرە لەهەمـــوو كۆمەڵگەیەك كەسانی هەلپەرست هەن، بۆیە "دەبینیت بەدوای هەلێكدا دەگەڕێن بەرامبەرەكەیان ئیســـتغالل بكـــەن. جگە لەمانـــەش زۆر ناوچە هەیـــە، بەو دیـــاردەی قۆڵبڕین و فێـــڵ و هەڵخەڵەتاندنـــە بەناوبانگن، بۆتە حاڵەتێكـــی ئاســـایی و بگرە شانازیشـــی

پێوەدەكەن"!

ژماره 237 2014/6/28 47

48 ژماره 237 2014/6/28

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

لەگۆڤــــاری )حیاتــــك(دا باڵوكراوەتــــەوە، شــــیر یەكێكــــە لــــەو خواردنانــــەوەی روویەكــــی گەش و بێ لۆچــــت دەداتێ، ئەویش بە دوو شــــێوازی بەكارهێنانی. یەكەمــــی بریتیە لەخواردنەوەی یەك كوپ شــــیر بەتێكەڵكردنی لەگەڵ یــــەك كەوچك هەنگوین، ئەم كاریگەریەی دەبێت. بــــۆ ئەوانەش كە حەز بەخواردنەوەی شــــیر ناكەن، دەتوانن دەتوان هەندێك شــــیری ســــارد بهێنن و بەپارچەیــــەك لۆكــــە بــــۆ ماوەی نیــــو كاتژمێر لــــەدەم و چاو و روویانــــی بدەن، ئینجا بە ئاوێكی ســــارد دەموچاویان بشــــۆن، بەمــــەش پەڵەكانــــی دەموچــــاو الدەچێت و پێســــتی رووت پاك

دەبێتەوە و درەوشاوەتر دیار دەبێت.

دانیشــــتن لەبــــەردەم تیڤــــی و كۆمپیوتەر رەنگــــە چێژبەخش بێــــت، بەاڵم لەمڕۆە بزانە، كە یەكێك لەهۆكارەكانی توشــــبوون بەنەخۆشی شێرپەنجەی جۆراوجۆر دانیشتنی زۆرە. پەیمانگای تایمی ئەمریكی لەتوێژینەوەیەكدا دەریخســــتووە، كە دانیشــــتنی بەردەوام و زۆر دەبێتە هۆی توشبوون بەنەخۆشی شێرپەنجە بەرێــــژەی 66% بەبەراورد بەو كەســــانەی بەردەوام لەجوڵەدان و كاتەكانیان بەدانیشــــتن بەســــەرنابەن. هەروەها توێژینەوەكە، كە لەســــەر 70 هەزار نەخۆشــــی توشــــبوو بەشــــێرپنجە كراوە، دەریشكەوتووە، كە دانیشتن ئەگەری توشبوون بەشێرپەنجەی و %32 منداڵــــدان شــــێرپەنجەی و %24 بەرێــــژەی كۆڵــــۆن شپێرپەنجەی سنگ 21% بەرزدەكاتەوە، كە كۆی گشتی دەكاتە 66%. هەروەها ئەگەر لەگەڵ دانیشــــتنەكەدا خواردنەوە گازی و كحولیەكانیــــش بخورێتەوە، ئەوا دووبارە ئــــەو رێژەیە بەرزتر دەكات. بۆچارەســــەری ئەو كێشــــەیەش پزیشــــكان دەڵێن دەبێ پاش چەند كاتژمێرێك لەدانیشــــتن پێویســــتە پیاســــە و وەرزش

بكرێت و بەپێ رۆیشتنیش زۆر پێویستە.

زۆربــــەی ژنــــان مریشــــك دەشــــۆنەوە پێش ئــــەوەی بیخەنە ناو مەنجەڵی كواڵندن، شوشــــتنەوەكەش لە چێشــــتخانە دەبێت، بەاڵم ئەوە كاریكی مەترســــیدارە و دەبێتە هۆی باڵوبوونەوەی بەكتریای جۆراوجۆر و دەبێتە هۆكاری نەخۆشــــی جۆراوجۆر، بەتایبەت ژەهراویبوونی گەدە. لەدواین لێكۆڵینەوە لەبەریتانیادا دەركەوتووە، شوشــــتنەوەی مریشــــك دەبێتە هۆی كارلێككردن لەگــــەڵ ئــــاو و باڵوبونــــەوەی جــــۆرە بەكتریایەك كە ناســــراوە

بــــە )كامپایلــــۆ( و بەناو مەتبەخدا باڵودەبێتەوە و لەســــەر خواردەمەنیەكانــــی تر دەنیشــــێت، دواتر مرۆڤ توشــــی هەوكــــردن و ژەهراویبوونــــی گەدە دەكات و مەترســــی هەیە بۆســــەر ژیانی كەسەكە. ســــااڵنە لەواڵتی بەریتانیا 280 هەزار كەس توشــــی ئەوحاڵەتە دەبن، بۆیە باشتر وایە ژنانی ماڵ كاتێك مریشكەكە لەسەالجە دەردێنن،

راستەوخۆ بیكوڵێنن و دووبارە نەیشۆنەوە.

شیر روویەكی گەش و بێ لۆچت دەداتێ

یەكێك لە هۆكارەكانی شێرپەنجە زۆر دانیشتنە

شوشتنەوەی مریشك بەر لە لێنانی مەترسیدارە

48 ژماره 237 2014/6/28

ژماره 237 2014/6/28 49

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

و هیالكیـــی كـــە ســـەلماندیان، ئەمریكیـــەكان پســـپۆرە ماندوبوونـــی زۆر دەبێتە هۆی جەڵتەی دڵ و نەخۆشـــیەكانی دڵ. پزیشكەكان جۆرە بەكتریایەكیان دۆزیوەتەوە، كە بەهۆی دەردان و زیادبوونی هۆڕمۆنـــی هیالكیی )جۆرە هۆڕمۆنیكە لەش لەكاتی هیالكیدا دەریدەدات(، دەبێتە هۆی گەشـــەكردنی لەناوخوێنـــدا و ناهێڵێت رێژەی ئۆكســـجین بەتـــەواوی بگاتە دەمارەكانی دڵ، لەهەمان كاتیشدا دەمارەكان تەسك دەكاتەوە و ناهێڵـــی خوێن بەباشـــی هاتوچۆبكات، ئەمـــەش یەكێكە لەو

هۆكارانەی جەلتەی دڵ دروست دەكات. هەروەهـــا زانـــاكان راشـــیانگەیاندووە، كـــە ئـــەم بەكتریایە هـــۆكارە بـــۆ هەوكردنـــی پـــەردەی دڵ و دەمارەكانـــی دڵ و تێكدانی پرۆســـەی گواســـتنەوەی خوێن بۆ بەشـــەكانی تری لـــەش. بۆ خۆپاراســـتن لەو حاڵەتەش، ئامۆشـــگاریان ئەوەیە، كە دوای ماندوبوون و هیالكی زۆر، پێویســـتە مرۆڤ پشـــوو بدات و هێمن ببێتەوە، خۆشی بپارێزێت لەهیالكبوونێكی زۆر

و لەرادەبەدەر.

كۆمەڵەی پزیشكانی ئەڵمانی مندااڵن هۆشدارییان دایە دایكان و بــــاوكان، كــــە ئەو جــــۆرە یاریانە بۆ منداڵەكانیــــان نەكڕن، كە موگناتیســــی تێدایە، بەتایبەت ئــــەو مندااڵنەی تەمەنیان لە خوار 3 ساڵیەوەیە، چونكە قوتدان و خواردنی موگناتیس دەبێتەهۆی كونكردنــــی دیواری ریخۆڵە و ئەگەری كوشــــتنی منداڵەكە زیاد دەكات و ژیانی دەخاتە مەترســــیەوە. ســــەرەڕای ئەوەی زیانی زۆر بــــە ریخۆڵــــە دەگەیەنێــــت، رێگە دەگرێــــت لەهاتوچۆكردنی خوێن لەو شــــوێنەدا. دایكان لەرووداوی هاوشــــێوەدا پێویستە منداڵەكانیان بەزووترین كات بگەیەننە خۆشخانەی فریاكەوتن،

بەتایبەت ئەگەر منداڵەكە هەستی بەسكئێشە و رشانەوە كرد.

هیالكیی دەبێتە هۆی جەڵتەی دڵ

قوتدانی موگناتیس منداڵەكەت دەكوژێ

50 ژماره 237 2014/6/28

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

ئافرەتی دووگیان و رۆژوی رەمەزان

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

خــــوای گــــەورە دەفەرموێت "شــــهر رمضان الذي انــــزل فيه القرءان، هدى للنــــاس وبينات من الهدى والفرقان فمن شهد منكم الشهر فليصمه ومن كان مريضا او على ســــفر فعدة من ايــــام أخر" )البقرە

)185قورئانــــی پیرۆز كە بۆ موســــڵمان نوســــراوەتەوە دەســــتوری ژیانە بۆ هەموو ئاەمیزاد، هیچ شتێك نییــــە كە پێغەمبەری موســــڵمانان )د.خ( بۆ كۆمەڵ روونــــی نەكردبێتەوە، لێرەدا باســــی ئــــەو ئایەتە

پیرۆزەی سەرەوە دەكەین.ژیانی تەندروســــتی ئافرەت جیاوازی هەیە لەگەڵ پیــــاوان، پیــــاوان ژیانیــــان ئارامتــــرە لەئێمە، هەر لەســــەرەتای هەرزەكاریەوە كچان توشی سوڕی مانگانە دەبن، كە زۆر زەحمەتە بۆیان، جگەلەوەی لەشــــیان دەگــــرن پشــــت و ژانەســــک و ســــەر تێكدەچــــێ، دەبێ ئەو كچە لەمانگێكدا حەوت رۆژ هــــەر خەریكــــی خۆپاكردنــــەوە بێــــت، چونكە ئەو خوێنە بەردەوام دێتە خــــوارەوە، بێگومان ئەگەر بەوردی لەكێشــــەكە تێنەگات، توشی گرفت دەبێ، ئینجــــا لەناو خێزانێك ئەگــــەر ژمارەیان زۆر بێت و دەرامەتیــــان بــــاش نەبێ، بێگومــــان كارەكە بۆ

كچەكە زەحمەتتر دەبێت.بەپێــــی ئــــەم ئایەتەی ســــەرەوە ســــوڕی مانگانە بەنەخۆشــــی داندراوە، ئافرەت نابێ بەرۆژو بێت، پیــــاوان هەســــتی پێناكەن، چونكە ئێشــــەكە لەوان

نییە.كاتی دووگیانی:

لــــە مانگــــی 1 – 3 بەرێژەیەكــــی زۆر ئافرەتــــان رشانەوەیان هەیە، ئینجا واتای ئەوەیە رۆژیەكەی بەتاڵــــە، پێویســــتە هەركاتێــــك رشــــایەوە كۆتایی

پێبهێنێت.ئەگەر تەندروســــتی گشــــتی باش بــــوو، دەتوانێ لەمانگەكانــــی 4 – 7 لــــەوەرزی بەهــــار و پایز و زســــتان بەئاســــانی رۆژوەكە تــــەواو بكات، بەاڵم لەهاویــــن زۆر بــــەزەرەر دەگەڕێتــــەوە، چونكــــە بنیادەم زیاتر ئاوی لەشــــی بەعارەقەكردن دەڕوا، زیاتــــر تینــــوو دەبێ و كۆرپەكــــەش زەرەر مەندە دەبێ، ئەگەر هەســــتی بەتینوەتی كرد، كاردەكاتە

ســــەر خەســــتی خوێنی كە بۆ وێاڵشــــی منداڵەكە زیانبەخشــــە و بــــۆی هەیــــە خوێنــــی كەمتــــر بــــۆ كۆرپەكــــە بڕوات، لەمانگی 6-7-8 زۆر بەخێرایی گەشــــە دەكا، ئەگەر رێژەی شــــەكر و ئــــاو لەناو خوێــــن كەم بــــوو، ئافرەت و كۆرپەكــــە بێ تاقەت

دەبن.لەمانگــــی 9 رۆژوگرتــــن بــــۆ ئافرەتی ئیشــــكەر و مانــــدوو زۆر زەحمەتــــە، چونكە ئێســــتا ژینگەش وەك جاران پاك نییە و رێژەی ئوكســــجین لەناو لــــەش كەمترە، مــــادەی ژەهراوی لەهــــەوا زۆرە، ئەویش كاردەكاتە سەر ســــییەكانمان، كە توانای پاكردنــــەوەی ئەو هەمــــوو ژەهرانــــەی نییە. هەر ئەوەشــــە هۆی پشتئێشان و الق و دەست ئێشان و سەرئێشــــان، ئینجا ئەگەر بێتو حەبی ژانیشــــی بخــــۆی خراپتر دەبێ، چارەســــەری ئەو كێشــــەیە ئــــاو خواردنــــەوەی زۆرە، تاكو خوێــــن پاك بێتە و گورچیلەكانمــــان بشــــۆرێن، هەروەهــــا هەناو و

ریخۆڵەكانمان بەرێكی كار بكەن.كاتــــی دووگیانــــی بەرگــــری لەش بــــۆ میكڕۆب و ڤایرۆس كەم دەبێ، ئنیجا گەر رێژەی هیمۆگڵۆبین و خانــــە بەرگرییەكان كەم بــــن، میكڕۆبەكە زیاتر كاردەكا، گورچیلــــەكان و جگەریش ماندوو دەبن، ئەمــــەش كاردەكاتــــە ســــەر وێاڵشــــی منداڵەكــــە،

كۆرپەكەش گەشەناكات.زۆر ئافــــرەت هەیــــە لەكاتی دووگیانیــــدا ئەوەندە خوێنــــی توند دەبــــێ، بەتایبــــەت ئەگــــەر بەرۆژو بــــێ، یــــان بەهــــۆی میكڕۆبێكــــەوە نەخــــۆش بێ، خوێنەكەی خەســــت دەبێ و وێاڵشــــەكەی وشك دەبێ، ئــــەو منداڵە خۆی بەرامبــــەر گرژی روحم راناگــــرێ، بەتایبەت بــــۆ منداڵبوونی سروشــــتی، ئینجا نەشتەرگەری دەكرێ! ئەمەش دەبێتە هۆی مردنــــی زۆر كۆرپــــە و تێكچوونــــی كۆئەندامــــی

زاوزێ و نەزۆركی.جــــاران گــــەر ئافرەتی دووگیان بــــێ تاقەت بوایە، دەچوو الی مامۆســــتای ئایینــــی، ئەویش فەتوای بــــۆ دەدا كــــە دەتوانێ رۆژوەكانی بــــۆ كاتێكی تر دوابخــــات، یاخــــود فدیــــە بــــدات. بزانــــە بەروونی تەماشــــای رێنماییەكانــــی ئەو دینە پیــــرۆزە بكە،

چۆن رێگای بۆ ئاسان كردوین، تاوەكو ئەزیەتمان نەبــــێ. خــــوا دەفەرموێ "يريد الله بكم اليســــر وال يريد بكم العســــر" )البقــــرە 185(. واتە خواوەندی

پیرۆز نایەوێت ئادەمیزاد ئەزیەت بدات.ئافرەتـــان لەكاتـــی رەمەزان لەنـــاو ماڵی خۆیان ژینگەیەكـــی زۆر خـــۆش بـــۆ كاتـــی بەربانـــگ خـــواردن خەریكـــی ئـــەوەی دەڕازێننـــەوە، دروســـتكردنە هەســـت بەرۆژو ناكات، جاروبار پێڕانـــاگا نوێژەكەی لەكاتی خۆی بكات، هەســـت بەوەختەكە ناكات، بۆ ئەو جۆرە ئافرەتانە رۆژو زۆر بەســـوودە، لـــەش و كۆئەندامـــی هـــەرس

دەحەسێتەوە.یارمەتـــی پیـــاوان هەمـــوو لەســـەر پێویســـتە ئافرەتەكان بـــدەن، بەتایبەت ئـــەوەی دووگیانە، چونكـــە ئەگەر ئافـــرەت لەماڵەوە بێـــت دەتوانێ رۆژوەكـــەی بگـــرێ، بـــەاڵم ئەگـــەر بچێتـــە كار و ئیشـــی دەرەوە و لەبـــەر گەرمـــا و ســـەختی رێـــگا، زیاتـــر ئەزیەت دەبینێ، كاتـــی هاتەوە ناو مـــاڵ، لەبـــەر ماندووبوونەكـــەی خواردنـــی بـــۆ ئامادەناكـــرێ و پاكوخاوێنـــی بۆ ناكـــرێ، ئینجا

نەخۆش دەبێ.لەمانگی رەمەزان پێویســـتە خواردنەكان سوك و ئاســـان ببـــن، تاكـــو هەرســـیان ئاســـان بێـت، ئافرەتەكان واز لە سوركردنەوەی بهێنن، چونكە رۆن گەدە قورســـتر دەكا، خۆشبەختانە ئەمساڵ رەمەزان هاوینە و خورما هەیە و شیر و ماستی خۆماڵـــی و میوە و ســـەوزە زۆرە، با ئەمســـاڵ

خواردنەكانمان لەشلمەنی پێك بێت. گۆشـــت بەتایبـــەت مریشـــكی ســـوركراوە كەم بكەینەوە، تاكو رۆژوەكە ئاســـان بێت و تینومان بێـــت ســـووك خواردنەكـــە هەرچەنـــد نەبـــێ، تینوەتی كەم دەبـــێ، ئافرەتی دووگیانیش ئەگەر هەر بڕیـــاری رۆژوی دا، ئەوە خـــۆی لەئاكامی بەرپرســـە، بەاڵم ئامۆژگاریەكەم ئەوەیە، میوەی زۆر بخوات لەگەڵ ماســـت و شیر، نەچێتە بازاڕ و شـــوێنی گـــەرم، رۆژانە خۆی بشـــوات، تاكو هەناسە و سییەكانی لەو هەموو تۆز و ژەنگ و ماددە ژەهراویانەی ناو هەوای شار پاك بێتەوە. بەم هاوینە ژەهری موبەڕیدە و سپلیت، مۆلیدەی كارەباكان، هیچ ئۆكسجێنی بۆ نەهێشتوینەتەوە.

رۆژو بۆ كێ نابێ؟؟1. بـــۆ ئـــەو كەســـەی لـــە مێـــژووی دووگیانیدا ســـەركەتوو نەبووە، وەك چەند جارێك توشـــی

خوێنڕێژی بووە و منداڵەكەی فڕێداوە.2. ئەو كەســـانەی نەخۆشـــی شـــەكرەیان هەیە،

بەهیچ پێوەرێك نابێ بەرۆژو بن.3. ئەو كەسانەی فشاری خوێنیان هەیە.

4. ئـــەو كەســـانەی توشـــی ئیلتهابـــی جگـــەری ڤایرۆسی بوونە.

5. ئەو ئافرەتانەی هیمۆگڵۆبینی خوێنیان لە %70 كەمترە.

6. ئـــەو ئافرەتانـــەی لەرابـــردوو توشـــی خوێن مەیین بوونە و دەرمانی خوێن شلیان هەیە.

ژماره 237 2014/6/28 51

هـــونـــەری

سەرپەرشتیار: زانا دڵشاد دزەیی

هەنگاوەكانی سەر خۆڵەمێش

بۆ رەمەزان ئامادە نابێت

52 ژماره 237 2014/6/28

هونەری

كورد و كوردستانم بیستووە بەاڵم بەقووڵی نەچوومەتە

نێو گرفتەكانیان

ئەكتەر و ئەندامی پەرلەمانی هیندستان بۆ سڤیل: میتۆن چیكر بۆرتی )دیسكۆ(

حەزدەكەم زانیاریم لەسەر سینەمای كوردی هەبێت و

فیلمی كوردی ببینم

هونەری

ژماره 237 2014/6/28 53

هونەری

ژماره 237 2014/6/28 53

54 ژماره 237 2014/6/28

تەیار عادل گۆران- مۆمبای

بەڵێن بێت بۆ دیداری داهاتوو لەبارەی كێشەی

كورد بخوێنمەوە و بەكۆمەڵێك زانیاری

گرنگ و شرۆڤەوە قسە بكەم

هونەری

بەشێك لە ئەكتەرە گەورەكانی بۆلیوود كە هاوتەمەن و هاوڕێی خۆتن، ئێســـتا بـــەرەو هونـــەر گەڕاونەتـــەوە و وازیان لەسیاســـەت هێنـــاوە، تۆ تازە بە تازە دەچیتە نێو سیاسەت، ئەمە بۆچی؟ میتـــۆن: نازانـــم تـــۆ مەبەســـتت كامە لەهاوێكانمە، بەاڵم پێم وابێت سیاســـەت ئەزموونە، تـــا ئەزموونت نەبێت ناتوانی سیاســـەت بكەی، من هەموو ژیانی خۆم بەخشییە هونەر، با كەمێك لە سیاسەتیش خزمەتی خەڵكی خۆم بكەم. دیارە خەڵك پێیان خۆشـــە لەو بوارەشـــدا خزمەتیان بكـــەم، بۆیـــە متمانـــەی خۆیان بـــە مندا. بـــەاڵم بەڵێنم داوە لەپاڵ سیاســـەت واز لەكاری هونەریشـــم نەهێنم و بەردەوام

بم لەسەر كارەكەم. بۆچـــی هەریەكـــە لەپارتەكانـــی )B.j.p( و كۆنگرێـــس، كـــە دوو پارتـــی لەكاتـــی لەهیندســـتان، ســـەرەكین هەڵبژاردن پەنا دەبەنەبەر ئەستێرەكانی بۆلیـــوود و كاندیدیان دەكـــەن، پێتوانییە

ئەوە لەالوازی حیزبەكانە؟ پێشـــبڕكێیە ئـــەوە نەخێـــر میتـــۆن: بۆخۆیـــان دەیكـــەن و بۆ ئێمـــەش وەكو ئەكتەرەكانی بۆلیوود بەشداری سیاسییە. خـــۆ كارێكـــی نایاســـایی نییـــە، ئێمەش وەكو هونەرمەندان بەشـــداری سیاســـی دەكەین و هەریەكەمان بیروڕای تایبەت بە خۆمان هەیـــە و دەمانەوێت لەرێگای سیاسەتیشەوە خزمەت بەهونەر بكەین. ئاشكراشە لەهیندستان هونەر پێشەنگی هەموو شـــتێكە بۆیە هونـــەركاران لەنێو

جەماوەردا خۆشەویستن. تـــۆ لەژیانـــی خـــۆت ســـێ جار ژیانـــی هاوســـەرگیریت پێكهێناوە، پاش ئـــەو ئاڵوگۆڕییـــە ئێســـتا ژیانـــت لەگەڵ

ژنەكەی ئێستات چۆنە؟میتۆن: ئێســـتا من و "یۆگیتا" خاوەنی 4 منداڵیـــن و ژیانێكـــی خۆش بە یەكەوە كێشـــەیەك هیـــچ دەبەیـــن، بەســـەر لەنێوانمانـــدا نییە و زۆریـــش لەیەكتری

تێدەگەین. لەســـااڵنی 1980 تـــۆ پەیوەندی خۆشەویســـتیت لەگـــەڵ خانمی ناوداری بۆلیوود "سردیفی كاپوور" هەبوو، دواتر بە نهێنی هاوســـەرە یەكەمەكەت، ژیانی هاوســـەرگیریتان پێكهێنـــا، ئەمـــە چـــۆن

بوو؟ ژیانـــی بەنهێنـــی ئێمـــە میتـــۆن: هاوسەرگیریمان نەكرد، كاتێك پەیوەندی خۆشەویستیش لەنێوانمان دروست بوو، هەموو دەزگا راگەیاندنـــەكان پێیانزانی. هەمیشـــە راگەیانـــدن دەزانـــی خـــۆت چاودێـــری ئێمـــە دەكەن، پێـــش ئەوكاتە مـــن و ژنەكەم لێكجیاببوینەوە و ژنەكەم رۆیشتە ئەمریكا و لەگەڵ كۆمپانیایەكی هێڵی ئاســـمانی ئەمریكی كاری كرد. من و سردیڤیش لێرە هاوسەرگیرییمان كرد و بـــۆ هەمـــوو دەزگا راگەیاندنەكانیـــش

ئاشكرامان كرد. بـــەاڵم دەگوترا هاوســـەرەكەی پێشووت پێی خۆش نەبوو تۆ و سردیفی هاوســـەرگیریتان كردبوو، تۆش نكۆڵیت لەوە دەكرد تاكو زۆریك لەرۆژنامەكان گرێبەستی هاوسەرگیری تۆ و سردیفیان

باڵوكردەوە، ئینجا دانتان پێدانا؟ میتۆن: ئێمە كەســـمان نكۆڵیمان لەوە نەكـــرد، خۆ شـــتێكی قەدەغـــە نییە دوو ئەكتەر هاوســـەرگیری بكەن، ئێســـتاش نازانم ئەو بابەتە ئەوكات بۆ ئاوا گەورە كرا! بەاڵم تەنها ئەوە دەڵێم ئەوكاتەی من و ســـردیفی هاوسەرگیرییمان كرد، زۆر

لەئەكتەرانـــی تریـــش پەیوەندیان هەبوو. حاڵی حازر زۆربەی ئەكتەرەكان ئەگەر هاوسەری یەكتری نەبن، ئەوا پەیوەندی خۆشەویســـتیان هەیـــە، ئـــەوە شـــتێكی ئاســـاییە هونەرمەند لەگـــەڵ هونەرمەند لەیەكتـــری كـــەس لەهەمـــوو زیاتـــر تێدەگەن. ســـەیری ژیانـــی ئەكتەرەكانی تـــر بكـــە، ئەمیتـــاب و ئەكشـــی كۆمار و جـــۆن ئەبراهـــام و دارمیندرا و شاشـــی كاپـــوور و زۆری تـــر، ئەوانە هەموویان لەگەڵ ئەكتەرەكان هاوسەرگیرییان كرد و توانیـــان پێكەوە بژین. بـــۆ زانیاریتان مـــن گرێبەســـتی هاوســـەرگیری خۆمم باڵوكـــردەوە، ئەگینا راگەیانـــدن لەكوێ هێنـــای و چـــۆن توانـــی بێ پرســـی من

باڵوی بكاتەوە؟ ئەی كەوایە بۆچی تۆ و سردیفی هەردووكتـــان خـــۆ لێكجیابوونـــەوە؟

هونەرمەند بوون؟ میتـــۆن: دەتوانن ئـــەو پرســـیارە لەو بكـــەن، بەاڵم مـــن هەندێـــك تایبەتمەندی خـــۆم هەبوو، كـــە نامەوێت لێرە باســـی بكـــەم. ئێســـتاكەش هەریەكەمـــان ژیانی خـــۆی دەكات، بـــەاڵم هەرچۆنێـــك بێت مـــن لەژیانـــی خـــۆم پەشـــیمان نیـــم و ئێســـتاش خێزانەكـــەی مـــن هەموویـــان و كوڕەكانـــم هونەرمەنـــدن، هـــەر

هاوسەرەكەشم.بـــەوالوە 1982 لەســـاڵی تـــۆ بەهێزێكی زۆرەوە لەبۆلیوود هاتیەپێش، بەتایبەتی كاتێك لەو ساڵە فیلمی دیسكۆ دانســـەر پەخشـــكرا، بەم دواییـــە بۆچی

وەكو جاران دەنگت نەما؟ میتۆن: من هەمیشـــە دەنگـــم هەبووە، تاكو ئێســـتاش، بـــەاڵم بارودۆخی ژیان و كێشـــە و گرفتەكانیـــش كاریگـــەری و

رەنگدانـــەوەی لەســـەر ژیانـــم هەبووە، ئـــەوە راســـتیەكە و دەبێـــت هەموومان دانی پێدا بنێین. لەپاڵ ئەوانەشـــدا لەپاش ســـاڵی 1985 بۆلیوود تووشـــی كێشـــە بوو، بەوەی زۆربەی شارەزایانی بواری ســـینەما دەیانگوت تاكو ئێســـتا بۆلیوود كالســـیكییەكەی قاڵبـــە لـــە نەیتوانیـــوە خـــۆی بێتـــە دەرەوە، بەاڵم ســـوپاس بۆ خـــوا ئێســـتاكە توانیمان ئەو بەربەســـتە بشـــكێنین و لەهەموو دونیـــادا ركابەری هۆلیوود بكەین. من دڵنیاشـــم ئێمە پێش

هۆلیوود دەكەوین. چ زانیاریەكت لەســـەر كورد و

سینەمای كوردی هەیە ؟ میتـــۆن: لەراســـتیدا گۆڤـــاری ســـڤیل یەكـــەم دەســـتگای راگەیانـــدی كوردیە من بـــۆی بدوێـــم. كورد و كوردســـتانم بیســـتووە، بەاڵم بە قووڵـــی نەچوومەتە پێویســـت وەكـــو گرفتەكانیـــان، نێـــو زانیاریم لەســـەر ســـینەمای كـــوردی و نییە و حەزیش دەكەم زانیاریم هەبێت و فیلمـــی كوردی ببینم. رەنگە لەبەر كاری هونەریـــم ئـــاگاداری الیەنی سیاســـی و نەتەوەیی كورد نەبم، دەمەوێت چیرۆكی خاك و ناسنامەی نەتەوەیی كورد بزانم، دڵنیاش بن كە دەیخوێنمەوە، چونكە من

زۆر حەزم لەنووسین و خوێندنەوەیە. ئەگـــەر دووبـــارە هاتینـــەوە بۆ چاوپێكەوتنی تۆ و وەكو ئێستا زانیاریت

نەبوو؟ میتـــۆن: )بەپێكەنینـــەوە( بەڵێن بێت بۆ دیـــداری داهاتـــوو بەكۆمەلێـــك زانیاری گرنگ و شـــرۆڤەوە قســـە لەسەر كورد بكەم و بەراســـتی دەمەوێت بەپێی كات و دەرفەتم زانیاری لەســـەر كورد پەیدا

بكەم.

میتـــۆن چیكر بۆرتـــی كاتێك لەســـاڵی 1982 فیلمی دیســـكۆ دانســـەری دەرهێنا، ناوبانگێكـــی زۆری لە سەرانســـەری جیهان پەیداكرد، بەتایبەت لەیەكێتی ســـۆڤیەت دەنگی دایەوە و لەهەرێمی كوردستانیش تاكو ساالنی 1995 خەڵكێكی زۆر خولیا و

بینەری ئەو فیلمە بوون و لەو ساتەوە لەكوردستان بەدیسكۆ ناسرا.میتۆن لەساڵی 1976 بۆ یەكەمین جار لەفیلمی "مۆرگەیا" توانی رۆڵ ببینێت و تاكو ئێستا خاوەنی نزیكەی 350 فیلمە و سەرۆكی ستۆدیۆكانی سینەمایە لەهیندستان و هەڵگری بڕوانامەی "سۆشـــیال وۆركەر"ە. هاوكات دەرچووی بشـــی سینەما و تیڤی پەیمانگای هونەرە جوانەكانە و لە بۆلیوود بە مامۆستای دانس دەناسرێت. هاوكات لەیاری كۆنفۆ پشـــتێنی ســـووری هەیە، جگەلەو كارانەی، لەماوەی ئەمســـاڵ لەسەر لیستی پارتی كۆنگرێسی هیندی لەوالیەتی بەنگال بۆ پەرلەمانی هیندستان كاندیدكرا

و توانی متمانەی خەڵك بەدەست بێنێت و ئێستا ئەندامی پەرلەمانی هیندستانە.

هونەری

ژماره 237 2014/6/28 55

لەهیندستان هونەر پێشەنگی هەموو شتێكە، بۆیە هونەرمەندان لەنێو

جەماوەردا خۆشەویستن

دڵنیام ئێمە بە پێش هۆلیوودیش دەكەوین

هەموو ژیانی خۆم بەخشییە هونەر، ویستم كەمێكیش لە سیاسەتدا

خزمەتی خەڵكی خۆم بكەم

هونەری

بەشێك لە ئەكتەرە گەورەكانی بۆلیوود كە هاوتەمەن و هاوڕێی خۆتن، ئێســـتا بـــەرەو هونـــەر گەڕاونەتـــەوە و وازیان لەسیاســـەت هێنـــاوە، تۆ تازە بە تازە دەچیتە نێو سیاسەت، ئەمە بۆچی؟ میتـــۆن: نازانـــم تـــۆ مەبەســـتت كامە لەهاوێكانمە، بەاڵم پێم وابێت سیاســـەت ئەزموونە، تـــا ئەزموونت نەبێت ناتوانی سیاســـەت بكەی، من هەموو ژیانی خۆم بەخشییە هونەر، با كەمێك لە سیاسەتیش خزمەتی خەڵكی خۆم بكەم. دیارە خەڵك پێیان خۆشـــە لەو بوارەشـــدا خزمەتیان بكـــەم، بۆیـــە متمانـــەی خۆیان بـــە مندا. بـــەاڵم بەڵێنم داوە لەپاڵ سیاســـەت واز لەكاری هونەریشـــم نەهێنم و بەردەوام

بم لەسەر كارەكەم. بۆچـــی هەریەكـــە لەپارتەكانـــی )B.j.p( و كۆنگرێـــس، كـــە دوو پارتـــی لەكاتـــی لەهیندســـتان، ســـەرەكین هەڵبژاردن پەنا دەبەنەبەر ئەستێرەكانی بۆلیـــوود و كاندیدیان دەكـــەن، پێتوانییە

ئەوە لەالوازی حیزبەكانە؟ پێشـــبڕكێیە ئـــەوە نەخێـــر میتـــۆن: بۆخۆیـــان دەیكـــەن و بۆ ئێمـــەش وەكو ئەكتەرەكانی بۆلیوود بەشداری سیاسییە. خـــۆ كارێكـــی نایاســـایی نییـــە، ئێمەش وەكو هونەرمەندان بەشـــداری سیاســـی دەكەین و هەریەكەمان بیروڕای تایبەت بە خۆمان هەیـــە و دەمانەوێت لەرێگای سیاسەتیشەوە خزمەت بەهونەر بكەین. ئاشكراشە لەهیندستان هونەر پێشەنگی هەموو شـــتێكە بۆیە هونـــەركاران لەنێو

جەماوەردا خۆشەویستن. تـــۆ لەژیانـــی خـــۆت ســـێ جار ژیانـــی هاوســـەرگیریت پێكهێناوە، پاش ئـــەو ئاڵوگۆڕییـــە ئێســـتا ژیانـــت لەگەڵ

ژنەكەی ئێستات چۆنە؟میتۆن: ئێســـتا من و "یۆگیتا" خاوەنی 4 منداڵیـــن و ژیانێكـــی خۆش بە یەكەوە كێشـــەیەك هیـــچ دەبەیـــن، بەســـەر لەنێوانمانـــدا نییە و زۆریـــش لەیەكتری

تێدەگەین. لەســـااڵنی 1980 تـــۆ پەیوەندی خۆشەویســـتیت لەگـــەڵ خانمی ناوداری بۆلیوود "سردیفی كاپوور" هەبوو، دواتر بە نهێنی هاوســـەرە یەكەمەكەت، ژیانی هاوســـەرگیریتان پێكهێنـــا، ئەمـــە چـــۆن

بوو؟ ژیانـــی بەنهێنـــی ئێمـــە میتـــۆن: هاوسەرگیریمان نەكرد، كاتێك پەیوەندی خۆشەویستیش لەنێوانمان دروست بوو، هەموو دەزگا راگەیاندنـــەكان پێیانزانی. هەمیشـــە راگەیانـــدن دەزانـــی خـــۆت چاودێـــری ئێمـــە دەكەن، پێـــش ئەوكاتە مـــن و ژنەكەم لێكجیاببوینەوە و ژنەكەم رۆیشتە ئەمریكا و لەگەڵ كۆمپانیایەكی هێڵی ئاســـمانی ئەمریكی كاری كرد. من و سردیڤیش لێرە هاوسەرگیرییمان كرد و بـــۆ هەمـــوو دەزگا راگەیاندنەكانیـــش

ئاشكرامان كرد. بـــەاڵم دەگوترا هاوســـەرەكەی پێشووت پێی خۆش نەبوو تۆ و سردیفی هاوســـەرگیریتان كردبوو، تۆش نكۆڵیت لەوە دەكرد تاكو زۆریك لەرۆژنامەكان گرێبەستی هاوسەرگیری تۆ و سردیفیان

باڵوكردەوە، ئینجا دانتان پێدانا؟ میتۆن: ئێمە كەســـمان نكۆڵیمان لەوە نەكـــرد، خۆ شـــتێكی قەدەغـــە نییە دوو ئەكتەر هاوســـەرگیری بكەن، ئێســـتاش نازانم ئەو بابەتە ئەوكات بۆ ئاوا گەورە كرا! بەاڵم تەنها ئەوە دەڵێم ئەوكاتەی من و ســـردیفی هاوسەرگیرییمان كرد، زۆر

لەئەكتەرانـــی تریـــش پەیوەندیان هەبوو. حاڵی حازر زۆربەی ئەكتەرەكان ئەگەر هاوسەری یەكتری نەبن، ئەوا پەیوەندی خۆشەویســـتیان هەیـــە، ئـــەوە شـــتێكی ئاســـاییە هونەرمەند لەگـــەڵ هونەرمەند لەیەكتـــری كـــەس لەهەمـــوو زیاتـــر تێدەگەن. ســـەیری ژیانـــی ئەكتەرەكانی تـــر بكـــە، ئەمیتـــاب و ئەكشـــی كۆمار و جـــۆن ئەبراهـــام و دارمیندرا و شاشـــی كاپـــوور و زۆری تـــر، ئەوانە هەموویان لەگەڵ ئەكتەرەكان هاوسەرگیرییان كرد و توانیـــان پێكەوە بژین. بـــۆ زانیاریتان مـــن گرێبەســـتی هاوســـەرگیری خۆمم باڵوكـــردەوە، ئەگینا راگەیانـــدن لەكوێ هێنـــای و چـــۆن توانـــی بێ پرســـی من

باڵوی بكاتەوە؟ ئەی كەوایە بۆچی تۆ و سردیفی هەردووكتـــان خـــۆ لێكجیابوونـــەوە؟

هونەرمەند بوون؟ میتـــۆن: دەتوانن ئـــەو پرســـیارە لەو بكـــەن، بەاڵم مـــن هەندێـــك تایبەتمەندی خـــۆم هەبوو، كـــە نامەوێت لێرە باســـی بكـــەم. ئێســـتاكەش هەریەكەمـــان ژیانی خـــۆی دەكات، بـــەاڵم هەرچۆنێـــك بێت مـــن لەژیانـــی خـــۆم پەشـــیمان نیـــم و ئێســـتاش خێزانەكـــەی مـــن هەموویـــان و كوڕەكانـــم هونەرمەنـــدن، هـــەر

هاوسەرەكەشم.بـــەوالوە 1982 لەســـاڵی تـــۆ بەهێزێكی زۆرەوە لەبۆلیوود هاتیەپێش، بەتایبەتی كاتێك لەو ساڵە فیلمی دیسكۆ دانســـەر پەخشـــكرا، بەم دواییـــە بۆچی

وەكو جاران دەنگت نەما؟ میتۆن: من هەمیشـــە دەنگـــم هەبووە، تاكو ئێســـتاش، بـــەاڵم بارودۆخی ژیان و كێشـــە و گرفتەكانیـــش كاریگـــەری و

رەنگدانـــەوەی لەســـەر ژیانـــم هەبووە، ئـــەوە راســـتیەكە و دەبێـــت هەموومان دانی پێدا بنێین. لەپاڵ ئەوانەشـــدا لەپاش ســـاڵی 1985 بۆلیوود تووشـــی كێشـــە بوو، بەوەی زۆربەی شارەزایانی بواری ســـینەما دەیانگوت تاكو ئێســـتا بۆلیوود كالســـیكییەكەی قاڵبـــە لـــە نەیتوانیـــوە خـــۆی بێتـــە دەرەوە، بەاڵم ســـوپاس بۆ خـــوا ئێســـتاكە توانیمان ئەو بەربەســـتە بشـــكێنین و لەهەموو دونیـــادا ركابەری هۆلیوود بكەین. من دڵنیاشـــم ئێمە پێش

هۆلیوود دەكەوین. چ زانیاریەكت لەســـەر كورد و

سینەمای كوردی هەیە ؟ میتـــۆن: لەراســـتیدا گۆڤـــاری ســـڤیل یەكـــەم دەســـتگای راگەیانـــدی كوردیە من بـــۆی بدوێـــم. كورد و كوردســـتانم بیســـتووە، بەاڵم بە قووڵـــی نەچوومەتە پێویســـت وەكـــو گرفتەكانیـــان، نێـــو زانیاریم لەســـەر ســـینەمای كـــوردی و نییە و حەزیش دەكەم زانیاریم هەبێت و فیلمـــی كوردی ببینم. رەنگە لەبەر كاری هونەریـــم ئـــاگاداری الیەنی سیاســـی و نەتەوەیی كورد نەبم، دەمەوێت چیرۆكی خاك و ناسنامەی نەتەوەیی كورد بزانم، دڵنیاش بن كە دەیخوێنمەوە، چونكە من

زۆر حەزم لەنووسین و خوێندنەوەیە. ئەگـــەر دووبـــارە هاتینـــەوە بۆ چاوپێكەوتنی تۆ و وەكو ئێستا زانیاریت

نەبوو؟ میتـــۆن: )بەپێكەنینـــەوە( بەڵێن بێت بۆ دیـــداری داهاتـــوو بەكۆمەلێـــك زانیاری گرنگ و شـــرۆڤەوە قســـە لەسەر كورد بكەم و بەراســـتی دەمەوێت بەپێی كات و دەرفەتم زانیاری لەســـەر كورد پەیدا

بكەم.

56 ژماره 237 2014/6/28

هونەری

ئەحمەد تاریق

هونەرمەندان بۆ سڤیل باس لە كەلووی خۆیان دەكەن

56 ژماره 237 2014/6/28

هونەری

ژماره 237 2014/6/28 57

هەندێ����ك لە هونەرمەندان لەم راپۆرتەی )س����ڤیل(دا كەلووەكان����ی خۆی����ان ئاش����كرا دەك����ەن، ك����ە بەش����ێكیان باوەڕی����ان پێیە و هەندێكیش بەبێ بنەما و كات بەسەربردن ناوی دەبەن، بەاڵم ئەوەی جێی س����ەرنجە كەلووەكان لەنێو هونەرمەندانی كوردستاندا

زۆرترین خوێنەریان هەیە.ئاوازدان����ەر عەتا ئەحم����ەد بە كوردی و هۆڵەن����دی موتابەع����ەی كەلووەكەی خۆی دەكات ك����ە )ش����ێر(ە و دەڵێ "ب����اوەڕم پێی نییە، بەاڵم هەر خۆشە جاروبار سەیرێكی بك����ەم بزانم چ����ی لەس����ەر من نوس����راوە، زۆرجاریش وانوسراوە، كە شتەكە راست بووە و گوتوویەتی چیتر هەست بەدڵتەنگی ناكەی����ت، ئەوە راس����ت بووە. وات����ا دڵتەنگ نەبووم����ە. بۆی����ە زۆرج����ار ب����ە هۆڵەندیش

موتابەعەم كردووە". ئەكت����ەری كۆمی����دی ئەیام ئەك����رەم، كە ناس����راوە بە)ش����ەمۆ(، رۆژان����ە بەخێرای����ی كەلووەكەی خۆی لە رۆژنامە و گۆڤارەكان دەخوێنێتەوە. هەرچەندە بەهۆی "درۆیەكی گ����ەورە"وە متمانەی بە كەلووەكەی نەماوە و دەڵێ����ت "كەلووەكەی من ش����ێرە، ماوەی 25 س����اڵە دەیخوێنم����ەوە، ج����اری وا هەیە باوەڕم پێیەتی و جاری واش هەیە باوەڕم پێ����ی نییە، چونك����ە جارێكی����ان كەلووەكەم درۆیەك����ی گەورەی لەگەڵ كردم، گوتی تۆ دەبیتە دەوڵەمەنترین پی����اوی ئەم دونیایە، پی����او هەژارتری����ن بەپێچەوان����ەوە ب����ەاڵم

دەرچووم".هەروەها ئەكتەری كۆمیدی شەعبان، كە كەلووەك����ەی ئەویش كەلووەكەی ش����ێرە و دەڵێت "باوەڕم پێی نییە و ناش����یخوێنمەوە، چونك����ە ش����تێكی گوناح����ە و تەنی����ا خ����ودا دەتوانێ����ت رۆژەكانی خەڵك دی����اری بكات، ئەوە شتێكە تەنها بۆ سەرقاڵكردنی خەڵكە و

وەكو قومار وایە، بۆیە باوەڕم پێی نییە".كەلووەك����ەی ه����ەردی س����ەالح "كاوڕ"ە و باوەڕیش����ی پێ����ی نیی����ە، بەهەمانش����ێوە كەلووەك����ەی ئاوازدانەر هەڵك����ەوت زاهیر "كاوڕ"ە و دەڵێ باوەڕم پێی نییە، "چونكە لە یەك ملی����ۆن كەس نابێت تەنیا ئەو كەلووە باس لەمن بكات". كەلووەكەی كچە ئەكتەر

)چاوان(یش دووانەیە و ناشیخوێنێتەوە.گۆرانیبێ����ژ كەم����ال گوڵچی����ن رایگەیاند، كەلووەك����ەی فەریك����ە، ب����ەاڵم وەك خ����ۆی باس����ی دەكات "موتابەع����ەی ناكەم، چونكە هی����چ ب����اوەڕم پێی نییە و ش����تێكە تەنها بۆ

مەشغولكردنە و هیچی ترنا".حەس����ەنزادە هێ����رۆ ئەكت����ەر كچ����ە كەلووەك����ەی "كاوڕ"ە و زۆریش موتابەعە دەكات و چێ����ژی لێوەردەگرێ����ت و دەڵ����ێ "راستە باوەڕم پێی نییە، چونكە تەنیا خودا دەزانێ����ت رۆژانە ئێمە چ����ۆن دەژین، بەاڵم ئەوە شتێكی خۆش����ە رۆژانە سەیر بكەیت

و بزانیت چی لەسەرت نوسراوە".هونەرمەند لوقمان س����ەلیم كەلووەكەی "نەهەن����گ"ە و ئاماژە ب����ۆ ئەوە دەكات زۆر باوەڕی پێ����ی نییە و رۆژانەش موتابەعەی دەكات، "چونك����ە لە 12 گۆڤ����ار و رۆژنامە باڵودەبێتەوە و هەریەكیان باس لەش����تێك دەكات، لەیەكێكیان نوس����راوە تۆ شانس����ت باش دەبێت و لەوی دیكە نوس����راوە تۆ بێ

شانسی، بۆیە زۆر باوەڕم پێی نییە".كەلووەك����ەی خانم����ە گۆرانیبێ����ژ زۆی����ا )ش����ێرە( و لەزگینی هاوسەری )نەهەنگ(ە، ب����ەاڵم هیچیان باوەڕیان پێ����ی نییە و زۆیا دەڵێ����ت "زۆرترین جار كەلووەكان باس����ی

شتی مادی دەكەن، ئاگای لە روح نییە".عەزی����زی ن����ازێ گۆرانیبێ����ژ ب����ەاڵم هونەرمەن����دان زۆرب����ەی بەپێچەوان����ەی ب����اوەڕی ت����ەواوی ب����ە كەلووەك����ەی خۆی هەی����ە و پ����ێ دڵخۆش یان دڵتەن����گ دەبێت، وەك خ����ۆی دەڵێ "كەلووەك����ەی من )گا(یە و باوەڕش����م پێ����ی هەیە، چونك����ە زۆرجار مرۆڤ وش����یار دەكات����ەوە، پێتدەڵێت ئەوە باش����ە و ئەوە خراپە، زۆرجار كەلووەكەم دڵ����م خ����ۆش دەكات و زۆرجاری����ش دڵ����م

ناخۆش دەكات".تارا رەس����ول چیتر باوەڕ بە "گۆزە"كەی ئێس����تا بەش����ێوەیەك و نەم����اوە خ����ۆی "كەلووەك����ەم دەڵێ����ت و لێهێن����اوە وازی گۆزەیە و ب����اوەڕم پێی نییە، چەند جارێك دەمخوێن����دەوە، بەاڵم ئەوەی دەنوس����را لە كەلووەكەی من لەگەڵ مندا نەدەگونجا، بۆیە وازم لێهێن����ا و چیتر موتابەعەم نەكردووە، ئەوەی بپرسێ دەڵێم كەلووەكەم )گۆزە(یە،

بەاڵم باوەڕیشم پێی نییە".هاوژین ش����ازادە كچی پەروین ش����ازادە لەبارەی كەلووەكەیەوە دەڵێ "كەلووەكەی من )نەهەنگ(ە و موتابەعەش دەكەم، بەاڵم ب����اوەڕم پێی نیی����ە، چونكە هەس����ت دەكەم هەم����ووی وەكو یەك نوس����راوە، زۆرجار باوك����م و دایك����م كەل����ووی موتابەع����ەی دەكەم هەمووی لەیەكت����رەوە نزیكە، بەاڵم زۆرجاریش ئەوانەی لەس����ەر من نوسراوە یان پێشتر روویداوە یاخود رۆژانە یاخود

هەفتانە هەست دەكەم روودەدات".

ئەحمەد تاریق

هونەری

شەمۆ: بەهۆی درۆیەكی

گەورەوە باوەڕم بە كەلووەكەم نەما

عەتا ئەحمەد بە كوردی و هۆڵەندی كەلووەكەی

خۆی دەخوێنێتەوە

تارا رەسوڵ چیتر باوەڕی بە

گۆزەكەی نیە

نازێ عەزیزی: باوەڕم بە كەلووەكەمە

و زۆرجار دڵخۆش و زۆرجاریش دڵتەنگم

دەكات

ژماره 237 2014/6/28 57

58 ژماره 237 2014/6/28

هونەری

سڤیل: زانا دزەییدرامای )هەنگاوەكانی سەر

خۆڵەمێش( كە هەردوو ئەكتەر بەیان عوسمان و نزار سەالمی رۆڵی

سەرەكی تێدا دەگێڕن و چیرۆكێكی كۆمەاڵیەتی و خۆشەویستییە، بۆ

مانگی رەمەزان ئامادە نابێت.زنجیرە درامای )هەنگاوەكانی

سەرخۆڵەمێش( كە لەدەرهێنانی "گەزیزە عومەر"ە، چەندین ئەكتەری بەناوبانگ بەشداریان تێدا كردووە،

لەوانیش بەیان عوسمان و نزار سەالمی، كە بڕیاربوو لە مانگی

رەمەزان پەخش بكرێ، بەاڵم ئێستا ئەم درامایە تاوەكو ئێستا لەژێر مونتاژدایە و بۆ مانگی رەمەزان

ئامادە نابێت. عەبدولغەفار عەبدوڵاڵ بەرپرسی

بەشی دراما لە بابیلۆن میدیا بە)سڤیل(�ی راگەیاند "درامای

هەنگاوەكانی سەر خۆڵەمێش تاوەكو ئێستا نیوەی تەواو بووە لە مونتاژ،

بۆیە بۆ رەمەزان فریاناكەوێت باڵوبكرێتەوە، بەاڵم لەوانەیە درامای

)تارمایی تاوان( پەخش بكرێ، كە لەدەرهێنانی بەكر رەشیدە".

كوڕە كوردێك یەكەمی )ئەرەبس گۆت تالێنت(ە

سەدیق فەقیانی: قەت نەوێراوم دەرزی لەخۆم بدەم

سڤیل: فوراد جان Arabs gotكـــوڕە كوردێكی ناحیەی تەق تەق لە خولی تاقیكردنەوەدا بووە یەكەمی پرۆگرامی

talent كە لە كەناڵی MBC4 پێشكەش دەكرێ.ســـۆران هاشـــم كە قوتابی بەشـــی شـــانۆییە لە پەیمانگای هونەرە جوانەكان، ئێســـتا یەكێكە لەو بەشـــداربووە كوردانەی پرۆگرامی Arabs got talent، كە لەدوو هەفتەی رابردوودا پلەی

یەكەمی خولی یەكەمی پڕۆگرامەكەی لەسەر ئاستی بەشداربوونی كوردستان بەدەستهێنا. ســـۆران لە لێدوانێكیدا بۆ )ســـڤیل( رایگەیاند "من ئاگاداری ئەوە نەبووم كە ستافی بەرنامەی Arabs got talent لەكەناڵی MBC4 هاتوونەتە هەولێر. لەرێگەی خاڵمەوە داوام لێكرا بەشـــدار بم، ئەوە خۆشـــترین هەســـتە كاتێك لەالیەن لیژنەوە تێســـت كرام و دواتر چوومە سەر شانۆ

دەستم كرد بەسەماكردن، توانیم لەناو هەموویاندا پلەی یەكەم بەدەست بێنم".بەاڵم ئەوەی جێی ســـەرنجە ســـۆران بێ جلوبەرگ و مۆســـیقا توانی ســـەرنجی لێژنە بۆالی خۆی رابكشـــێت و دەشـــڵێت "لێژنەكە كە بینیان كە نەجلم پێیە و نەمۆســـیقا، سەریان سوڕما خۆیان مۆســـیقایان بۆم لێدا، دواتر بینیم لێژنەكە خەریكی وێنەگرتنی سەماكەی منن، لەالیەن

ئەوانەوە زۆر دەستخۆشیم لێكرا".

سڤیل: ئەحمەد تاریقس���اڵ پەنج���ا دوای فەقیان���ی س���ەدیق خۆدوورخستنەوەی لەدەرزی لێدان، چونكە بە قس���ەی خۆی زۆر لە دەرزی دەترس���ێت، دواج���ار بەه���ۆی نەخۆش���ی ئینزی���اق پێنج

دەرزی لێدرا.س���ەدیق فەقێیان���ی ك���ە تەمەنی بۆ 50 س���اڵ دەچێ���ت، وەك���و خ���ۆی دەڵێ تاوەكو ئێس���تا بۆ هیچ نەخۆش���یەك دەرزی بەكارنەهێناوە. فەقیانی بە )سڤیل(�ی گوت "من قەت نەموێرایە دەرزی لەخۆم بدەم، بەاڵم بەهۆی نەخۆشی ئینزی���اق رۆیش���تم بۆ ئێران بۆ چارەس���ەر، دكت���ۆر پێ���ی گوتم پێویس���تە پێن���ج دەرزیت لەس���ەر ی���ەك لێ ب���دەم". س���ەدیق ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، ك���ە ناچار دەبێت بۆ یەكەمجار لە ژیانیدا و بەترس���ەوە پێنج دەرزی لەخۆی دەرزییەكان���م تەواوبوون���ی "دوای ب���دات دكتۆرەك���ە پێیگوتم ئینجا هەڵس���ەوە ئێس���تا

وەكو مامزت لێدێت".

58 ژماره 237 2014/6/28

ژماره 237 2014/6/28 59

هونەری

هەنگاوەكانی سەر خۆڵەمێش بۆ رەمەزان ئامادە نابێت

ژماره 237 2014/6/28 59

60 ژماره 237 2014/6/28

ژیال: گوێ بە توانج و قسەی خەڵك نادەم

جیهان: من عاشقی سامبام

سڤیل: ئەحمەد تاریق خانم���ە راگەیاندن���كار "ژیا تەیف���ور" كە ماوەی چەند س���اڵێكە لەبواری راگەیاندندا كاردەكات، پێیوایە توانج و قس���ەی خەڵك ش���تێك نیە تەنیا ب���ە كۆمەڵگای ئێمەوە پەیوەس���ت بێت، بەڵكو ل���ە هەموو كۆمەڵ���گا رۆژهەاڵتیەكان ئەم���ە بەدیدەكرێت، وەك خۆش���ی دەڵێت "ئەگەر كارێكی باش بك���ەی، دەبێ چاوەڕوانی ئ���ەوەش بكەی نەیارەت هەبێت، یان توانج و پارت تێبگیرێت". ب���ەاڵم ئەو هی���چ كات گوێی بەتوانج و پ���اری خەڵك نەداوە و دەشڵێت "هەرگیز ئامادە نیم ئەو كارەی خۆشم دەوێت بیكەمە قوربان���ی قس���ەی خەڵك، چونك���ە من ق���ەت كاری نامرۆڤانە و

ناحەقی ناكەم".ژیا بۆ س���ڤیل ئاشكراش���ی كرد، كە ئەو لەكاری چێشتلێنان و كابانی ش���ارەزایە و دەشڵێ "ئەوەی چێشت و شیرینی دەستی من���ی خواردبێ���ت، پرسیاریش���ی ك���ردووە، كە چۆن دروس���ت

دەكرێت".

خانمە ئەكتەری س���وری "جیهان عەبدولعەزیم" ئاش���كرای كرد، كە ئەو عاش���قی هەڵبژاردەی سامبا "بەڕازیل"ە و یەك چركەش

لە تەماشاكردنی یارییەكانی ئەم هەڵبژاردەیە لەدەست نادات.جیه���ان لەوبارەوە دەڵ���ێ "من لەتۆپی پێدا بەڕازیلیم، دڵنیاش���م قۆناغەكان���ی داهاتوو دەبڕێت، تا نەخش���ی شەش���ەمین نازناو لەسەر درێس���ەكەیان دەنەخشێنن، لەنێوان خاك و جەماوەری

خۆیاندا".جیه���ان لەب���ارەی هەڵبژاردەكانی تریش���ەوە ئام���اژەی بەوەدا، ك���ە ئەڵمانی���ا و ئیتاڵی���ا و هۆڵەندا س���ێ هەڵب���ژاردەی بەهێزی كێبڕكێ���كاری بەڕازیلن، بەاڵم دواج���ار نازناوەكە هەر بۆ "تیمە

زەردەكە" دەبێت.

رەنــگاوڕەنــــگ

ژماره 237 2014/6/28 61

رەنــگاوڕەنــــگ

تالیا داوای هاوسەرگیریی لە گۆڵپارێزی مەكسیك دەكات

دوای ئ���ەو ئاس���تە ب���ەرزەی گۆڵپارێ���زی هەڵب���ژاردەی مەكس���یك "ئۆچ���وا" لە یاریەك���ەی لەگ���ەڵ هەڵبژاردەی بەڕازی���ل پێشكەش���ی ك���رد، ستایش���ی زۆری ك���را و

بەش���انوباڵیدا هەڵ���درا. لەنێوانیش���یاندا خانم���ە گۆرانیبێ���ژ و ئەكت���ەری مەكس���یكی "تالیا"، ستایش���ی ئاس���تی بەرزی "ئۆچ���وا"ی كردب���وو و لەس���ەر پەیج���ی تایبەت���ی خۆی لە

ل���ە ئۆچ���وا كردب���وو ئینس���تگرام داوای هاوس���ەرگیریی و نوسیبووی "ئۆچوا وەرە بمخوازە".

لەگەڵ ئەم كۆمێنتەش���یدا، تالی���ا وێنەیەی نیمچەڕووت���ی خ���ۆی باڵوكردبووی���ەوە، كە بەئااڵی مەكس���یك س���نگ و جەستەی خۆی داپۆش���یبوو. ئەم رەفتارەشی بووە جێگای ناڕەزایی مەكسیكیەكان و چەندین كۆمێنت���ی رەخنەئامێزی���ان بۆ نوس���یبوو. یەكێكیان بۆی نوس���یبوو "لەراس���تیدا من

عاش���قی تۆم، بەاڵم ئ���ەو كارەی كردووتە س���وكایەتیكردنە بە ئااڵی مەكسیك".

میشێل ئۆباما لە بڕیارە گەمژانەكەی هاوسەرەكەی توڕەیە

میش���ێل ئۆبام���ای خانمی یەكەمی ئەمریكا، توڕەی���ی و بێزاری خۆی لە بڕیارێكی هاوس���ەرەكەی "باراك ئۆباما" نیش���اندا، بەهۆی ئەوەی ئەم بڕیارەی هەڕەش���ە لەسەر ئایندەی ژیانی سیاسی میشێل ئۆباما دروس���ت دەكات، چونكە میش���ێل نیازی خۆپااڵوتن ب���ۆ ئەنجومەنی

پیرانی هەیە.باراك ئۆباما بڕیاری گۆڕینەوەی زیندانیەكانی بزووتنەوەی تاڵیبانی

دابوو، لەگەڵ سەربازێكی ئەمریكی، كە الی تاڵیبان بە دیل گیراوە.سەرچاوەیەك بە ماڵپەڕی "شۆپیز سپای"ی راگەیاندووە، كە میشێل زۆر لەم بڕیارەی ئۆباما توڕەیە، چونكە بڕیارەكەی رەخنەی زۆری لەالی���ەن گەل���ی ئەمریكاوە لێگی���راوە، كە ئەمەش كاریگ���ەری خراپی بەس���ەر ئایندەی ژیانی سیاس���یانەوە دەبێت، دوای ئەوەی كۆش���كی

سپی جێدەهێڵن.

62 ژماره 237 2014/6/28

كاوڕ 4/20-3/21بە هۆی سەرقاڵیتان لە پانە نوێیەكان كەمێك رارا دەبن. بۆ بەهێزبوونی پانەكە سوود لەیارمەتی كەسێك وەردەرگرن. ه��ەن��دێ��ك ل��ەك��ارەك��ان��ی راب���ردووت���ان ب��ە ت���ەواوی بۆ چاوپێداخشانەوەیان وایە باشتر جێهێشتووە. بكەن و گرنگەكانیان تەواو بكەن. گرنگی تەواو بە

باری خێزانی و پەیوەندییەكانتان بدەن.

تەرازوو 10/20-9/21 الپەریكی نوێ لە ژیانتاندا هەڵدەدەنە بۆ و چاالكیتان توانا و هێز و وە و بیرۆكە دەت��وان��ن دەگ��ەری��ت��ەوە. گفتوگۆیانە لەو بكەن. جێبەجێ پڕۆژەكانتان دروست ب��ۆ كێشەتان ك��ە دوورب��ك��ەون��ەوە بۆ دەدەن داری��ی ب��اری بە گرنگی دەك���ەن.

ئەوەی خەرجییەكی پێویست بكەن.

گا 4/21–5/20 لەكارەكان خۆتان هێمنی پێویستە بپارێزن. چ��واردەورت��ان لەگەڵ و پاراستنی بۆ هەیە باشتان هێزێكی شوێن و كەسایەتیتان. كارەكانتان بە باشترین ل��ەك��ات��ی دی��اری��ك��راو ت���ەواو بكەن. ش��ێ��وە و دەبێت. كاركردنتان باشی توانایەكی چونكە

گرنگییەكی تایبەت بە تەندروستیتان بدەن.

دووپشك 11/20-10/21 دەبێت ه��ێ��زت��ان ب��ە هەستێكی ب�����ۆ خ�����وێ�����ن�����دن�����ەوەی ن���اخ���ی دان���ان���ی و ب���ەرام���ب���ەرەك���ەت���ان ئەڤیندارن ئەوانەی لەسەریان. كاریگەری دەتوانن كار بۆ پتەوكردنی پەیوەندییەكانیان بكەن. ناچار دەبن كارێك بكەن كە پێشتر

بەڵێنی ئەنجامدانیتان داوە.

دووانە 6/20-5/21 بەكار دەست نوێ پڕۆژەیەكی لە زیاد بەرپرسیاریەتیتان و دەب��ن چاالك و سەرنجراكێش دەك���ات. كە و دووربكەونەوە بابەتانەش لەو دەبن. گرفتان بۆ زیاد دەكات. قازانج دەكەن ئەگەر هەڵچوونەكانی و توڕەیی وەاڵمی بەهێمنی

بەرامبەرتان بدەنەوە یان لە دڵی نەگرن.

كەوان 12/20-11/21ه���ەس���ت دەك�������ەن ل����ە ئ���اوات���ەك���ان���ت���ان گەشبینیتان ئ��ەم��ەش دەب���ن���ەوە. ن��زی��ك كارە ل��ە ل��ەه��ەم��ان��ك��ات��دا پێدەبەخشێت. سەرەكییەكانتان دوور دەخاتەوە. هەوڵبدەن كارەكان ناتەواییان پێوە دیار نەبێت. خۆتان لە كەسانی خراپ پێش هەڵسەنگێنن پڕۆژەكان زیاتر بگرن. دوور بە

ئەوەی بڕیاری جێبەجێكردنیان بدەن.

وشەی نادیار

بیدۆزەرەوە

تێبینی: )ه�( و )ە( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

ئەگەر بێت و یەك كەس بكوژی ئەوا لە سێدارەت دەدەن، بەاڵم ئەگەر بێت و بە بۆمب هەزاران كەس بكوژی، مەدالیات دەدەنێ!.

وشەی یەكتربڕوشەی یەكتربڕ

12345678910سڤیل1

2345678910

ئاسۆیی: - گۆشتخۆرەكانە كێوییە ئاژەڵە لە .1

پیتی لەیەكچوو.2. )خاوە( بەتێكەاڵویی - گۆڕ.

بە بەناوبانگە ئ���اژەڵ، ل��ە جۆرێكە .3ش��وش��ت��ن��ی م��ی��وە پ��ێ��ش خ���واردن���ی -

پاسەوانی مەڕ و بزن.لە یەكێكە - ئینگلیزی ب��ە )س���اڵ( .4

خەلیفەكانی دەوڵەتی عەباسی.بۆ ئیسپانی هەڵبژاردەی راهێنەری .5

تۆپی پێ )پ(.6. ناوی یەكەمی )داڤنشی(.

7. پیتی لەیەكچوو - )وانە( بە عەرەبی )پ(.8. نووسەر و سیاسەتمەدارێكی ناوداری

باكووری كوردستانە.9. ئامرازی سەرسووڕمان.

10. نەرم و نیان.

ستوونی:1. گۆرانیبێژێكی ناوداری كوردە.

2. ملیوان )پ( - دوو پیت لە )چاو(.)ت����رش( - م���اس���ی ل���ە ج���ۆرێ���ك���ە .3

بەتێكەاڵویی.لە م��ی��وە - واڵت��ێ��ك��ە ل��ە 4. ج��ۆرێ��ك��ە

ئەمریكای باكوور )پ(.5. دۆلكە.

6. دوو پیت لە )فاق( - وێنەكە.7. بایەكی توند و بەهێز.

8. دەروونناس و زمانناسێكی ئەڵمانییە.9. چاوپێكەوتنی.

10. جۆرێكە لە شیر.

تێبینی: )پ( = پێچەوانە. )ت( = تێكەاڵو.)ه( و )ه�( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

پشــووی سڤیـل

وشەی نادیار لە دوو بڕگە و )10( پیت پێكهاتووە كە خاوەنی ئەم وتەیەیە.دڵگباهمبچسڤیلهوێهسراهنیكسورنئ�ۆهژلژلتبێاهكهبیێهوربكبمهیاهدهورگهچسلریهدواباینهاپتمێدئ�بهڵهتاكهاكسڤیلهدئ�تهزهند

هاوڕێی و دوژمن(دەكەن و )سەرباز یاری و یەكترن هاوڕێی منداڵە ئەم چوار پێنجەمیان وەك دوژمن خۆی حەشارداوە. ئایا دەزانی لە كوێ خۆی حەشارداوە؟

ژماره 237 2014/6/28 63

نییرا

هالل

جەا:

ئ

قرژاڵ 7/20-6/21یان ملمانێ ب��ۆ نییە ل��ەب��ار ك���ات دەرخستنی تواناكانتان. پێویستە كاتی ئەنجامدانی بۆ گونجاو دیاری بكەن بە و بپارێزن تەندروستیتان گ��رن��گ. ك��اری كورتە و س��ەردان هەنگاوەكانتان. لە ئاگابن سەفەرەكان چەند جارێك گۆڕان و دواكەوتنیان

تێدەكەوتێت، بە ئاسانی وەریبگرن.

گیسك 12/21–1/20 كۆتاییان رەشبینییەكان ل��ە هەندێك كە دەگ��ەڕێ��ت��ەوە، بۆ هەلێكتان پێدێت. دەبوو لە مانگی رابردوو بۆتان بهاتبایە دەكەن. زۆر ماندووبوونێكی ب��ە هەست پێش. كە بكەن كەسانە ل��ەو ه��اوك��اری داوای دەت��وان��ن بڕواتان پێیانە. سەرقاڵی پەیوەندییەكان دەبن. ئەو

بەڵێنانەی پێتان دەدرێت فەرمۆشیان مەكەن.

شێر 8/20-7/21ئ����ەو ك����اران����ە ل���ە ی����اد ب���ك���ەن ك���ە بێ دەك����ەن. سەرنجی س��ەرق��اڵ��ت��ان س���وود دەوروبەرەكەتان بۆالی خۆتان رادەكێشن. دەبیننەوە. ئاواتەكان بە گەیشتن بۆ نوێ رێگایەكی بۆ كاركردنەوە لەبارەی نوێتان پێشنیارێكی چەند دەكرێت و لە قازانجتان دەبێت. وریابن لەو كەسانەی

دەیانەوێت لەبری مەقاش بەكارتان بهێنن.

گۆزە 1/21– 2/20 لە ئەنجامدانی سەفەرێك دەكەنەوە بیر و ل���ەم م��ان��گ��ەدا ج��ێ��ب��ەج��ێ��ی دەك����ەن. دەبێت. گونجاو ك��ارك��ردن ب��ارودۆخ��ی پێویستیتان بە بڕیارێكی گرنگ هەیە بۆ سەركەوتن لەو كارە، بە مەرجێك كات بۆ تەواوكردنی دیاری و نەبن تاكڕەو بیروڕاكاندا لە بدەن هەوڵ بكەن.

گوێ لە رێنماییەكانی كەسانی دیكە وەربگرن.

فەریك 9/20-8/21 هەموو م���اوەی���ە ئ���ەم ب����ارودۆخ����ی رووندەكەنەوە. بۆ گۆڕانكارییەكانتان سەرقاڵی بیركردنەوە و پاندانان دەبن بۆ كارێكی قەرەباڵغی و پەیوەندی لە پڕ هەفتەیەكی نوێ. بەسەردەبن. یەكێك لە هەنگاوەكانی كاركردنتان بەرەو ئەنجامی باش دەڕوات. پەیوەندی و بابەتە

كۆمەاڵیەتییەكانتان زیاد دەبن.

نەهەنگ 3/20-2/21 ئ�����ەوان�����ەی ل���ەه���ەوڵ���ێ���ك���ی س����ەف����ەردا س��ەرك��ەوت��وو ن��ەب��وون، دەت��وان��ن لەم ه��ەف��ت��ەی��ەدا ه���ەوڵ���ەك���ەت���ان دووب�����ارە ئاسودەیتان س��ەردان��ەك��ان و گ���ەڕان ب��ك��ەن��ەوە. پێدەبەخشێت. گرنگی بە كەسایەتیتان بدەن، چونكە كاریگەری دەخاتە سەر چواردەوروەكەتان. لەالیەن هاوسۆزەكانتانەوە گرنگییەكی زیاترتان پێدەدرێت.

بیدۆزەرەوە

ئا: رۆڤار رواندزی

وشەی نادیار: جۆن كەنەدی

وشەی یەكتربڕ

وەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو تەنها 10 جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن. كامانەن؟

پشــووی سڤیـل

12345678910سڤیلسبدنیبراك1

ااانتۆژاه2سنرپژیاڵ3ویارنهه4كایاكسبب5یسیسلهئ�دا6انانهب7پهیی8ادروب9زاسناد10

64 ژماره 237 2014/6/28

هاوێنە

64 ژماره 237 2014/6/28

ژماره 237 2014/6/28 65

حەزرەتی مەسیح بەو شێوازەی بۆتە رەمزی مەسیحیەكان لەخاچ نەدراوە

هاوێنە

مەریوان عومەر

زانســـتی، لێكۆڵینـــەوەی دواییـــن گێڕانەوەكانی كۆنی كڵێسای مەسیحیەكان لەخاچدانـــی شـــێوازی بـــە ســـەبارەت حەزرەتی عیسا "مەســـیح" رەتدەكاتەوە و دەریدەخـــات، كـــە حەزرەتی مەســـیح لەكاتی لەخاچدانیدا دەستەكانی ئاسۆیی بەخاچەكـــەوە چەســـپ نەكـــراون، واتە بەشـــێوازی پیتی T ئینگلیزی، كە ئێســـتا بووە بە رەمزی تەواوی مەســـیحیەكان لە جیهاندا، بەڵكو مەســـیح دەســـتەكانی بەشـــێوەی ســـتوونی لەســـەر سەریەوە لەخاچەكە چەسپكراون، واتە بەشێوازی پیتـــی Y ئینگلیزی بووە، نـــەوەك T، كە ئێســـتا وەك هێمایەكـــی مەســـیحیەكان، تەنانـــەت لە ئـــااڵی نیشـــتیمانی هەندێك

واڵتیشدا نەخشێندراوە.كۆمەڵێـــك زانا لێكۆڵینەوەیان لەســـەر كفنـــی "تۆرینو" كردووە، ئەو پۆشـــاكەی گوایە مەسیحی لەكاتی ناشتنیدا پێ كفن كراوە. لەئەنجامی پشـــكنینی ورد بۆ ئەم كفنـــە، بۆیـــان دەركەوتووە كە مەســـیح بەشـــێوازی پیتـــی Y ئینگلیـــزی لەخـــاچ

دراوە.رۆژنامـــەی "دەیلی میـــل"ی بەریتانی باڵویكردۆتـــەوە، كە ئـــەم پارچە كفنەی دەگوترێـــت هـــی حەزرەتـــی مەســـیحە، لێكۆڵینـــەوەی زۆرتریـــن لەمێـــژوودا زانســـتی لەبـــارەوە كـــراوە، تائێســـتاش

بۆچوونـــی جیاواز لەبـــارەی ئەو پارچە كفنـــەوە هەیە. هەندێك دەڵێن ســـاختەیە بـــۆ ناوەڕاســـتدا ســـەدەكانی لـــە و چەواشـــەكاری دروســـتكراوە، هەندێكی تریـــش دەڵێـــن نەخێر ئەم پارچـــە كفنە،

كفنی راستەقینەی حەزرەتی مەسیحە.ئەم پارچە قوماشـــە كەتانە، وێنەیەكی بەســـەرەوە رووتـــی پیاوێكـــی كاڵـــی لـــە دەرچـــووە، وادێتەبەرچـــاو خوێـــن قۆڵەكانیـــەوە بـــەرەو خـــوارەوە چكەی كردبێت، لەگەڵ ئەو شـــوێنانەی تری كە

زامدار بووە."دكتـــۆر ماتیـــو بورینـــی" لـــە زانكۆی "جۆن مۆریـــس" لە لیڤەرپـــوول، پێیوایە ئـــەم پارچـــە كفنە، هونـــەر و داهێنانێكی مرۆیی زۆر سەرنجڕاكێشە. ئەو هەوڵیدا دەریبخـــات، ئاخـــۆ ئەم پەڵـــە خوێنانەی تارماییەكـــەدا چەپـــی قۆڵـــی لەســـەر خوێنـــی رژانـــی لەگـــەڵ دەردەكـــەون، كەسێك بەهۆی لەخاچدانیەوە دەگونجێ و خوێنەكـــە بـــە هەمان شـــوێندا رێچكە

دەبەستێ یاخود نا؟بورینـــی و توێژەرێكی تـــری زانكۆی "پاڤیـــا"ی ئیتاڵـــی لـــە لێكۆڵینەوەكەیانـــدا بۆیان دەركەوت، كە ئەم پەڵە خوێنانەی لەســـەر پارچە كفنەكەی مەســـیح هەن، Y دەریدەخەن كە ئەو بەشـــێوازی پیتیلەخاچدراوە، نەوەك پیتی T، كە تائێستا وازانـــراوە و بۆتـــە رەمزێكـــی مێژوویی

مەسیحیەكان.لەوبارەشـــەوە بۆرینـــی دەڵـــێ "ئـــەم

بێئەنـــدازە )Y( لەخاچدانـــە شـــێوازی ئازاربەخشە، زۆر زیاتر لەوەی كەسێك قۆڵەكانی ئاســـۆیی بەخاچەكەوە چەسپ بكرێـــن. چونكـــە شـــێوازی Y كـــرداری هەناسەدانی ئەو كەسەش زۆر قورس و زەحمەت دەكات". پێشی وایە ئەو كەسەی بەم جـــۆرە لەخـــاچ بدرێـــت، بەرلەوەی بەهۆی خوێنبەربـــوون و بێهێزبوونەوە گیانی دەرچێت، بەهۆی نەمانی هەناســـە

و تەنگەنەفەسیەوە دەخنكێت.هەر لەوبـــارەوە پزیشـــكی دانیماركی "نیڵـــس سڤینســـۆن"، كە پێشـــتر ئەویش لێكۆڵینـــەوەی لەســـەر ئـــەم پارچە كفنە كـــردووە، دەڵـــێ "ئـــەم پەڵـــە خوێنانەی لەســـەر كفنەكە هـــەن، لەگەڵ شـــێوازی زانراوی لەخاچدانی مەسیح ناگونجێن". هەموو ئەو بۆچوون و را جیاوازانەی لەنێـــوان زانایانـــدا هەیە، ســـەبارەت بە شـــێوازی لەخاچدانی حەزرەتی عیســـا، هەر لـــە بنچینەوە واقعـــی لەخاچدانەكە لەگـــەڵ گێڕانـــەوەی قورئانـــی پیـــرۆزدا گێڕانـــەوەی بەپێـــی چونكـــە ناكۆكـــە، قورئانی پیرۆز، خوا حەزرەتی عیســـای و هەڵكێشـــاوەتەوە خـــۆی بـــۆالی دوژمنەكانی عیســـاش بەهەڵە كەسێكی تریان لەشـــوێنی ئەو لەخاچـــداوە. خوا دەفەرموێ "وما قتلوه وما صلبوه ولكن شبه لهم.. وما قتلوه یقینا" )157-النساء(. واتە نە كوشتویانە و نە لەخاچیان داوە، بەدڵنیاییـــەوە ... لێیانتێكچـــووە بەڵكـــو

نەیانكوشتووە.

بە گوێرەی دوایین لێكۆڵینەوەی زانستی

ژماره 237 2014/6/28 65

66 ژماره 237 2014/6/28

كرێكاری هەیە. خاوەنەكانی ئەم قاوەخانەیە لە نهۆمەكانی س���ەرەوەی دەژین، لە كاتێكدا نهۆمی ژێ���رزەوی ش���وێنەكە بەجۆرێكە، لە ت���ەواوی خانووەكانی تر داب���ڕاوە، هەندێك

كورسی و مێزی سادەی بۆ میوانان لێیە. كێكی حەشیش

ئ���ەو ب���ۆ ژوورەوە چوون���ە تێچ���ووی بیس���ت جێ���گای دۆالرە، 16 قاوەخانەی���ە ك���ەس دەبێت���ەوە، ئ���ەم ش���وێنە ب���ە گەرمی ه���ەوا و تابل���ۆ و )عەالگ���ەی جلهەڵواس���ین(ە جوانەكان���ی دەناس���رێتەوە، ك���ە كیژۆڵ���ە گەنجەكان س���ەرپۆش و بەرگی خۆیانی پێدا هەڵدەواسن، بەاڵم ئایا یەك كوپی بیرە ئەوە

نرخە دەهێنێت؟

ژیانی نهێنی ئێران لە رووە ئاشكراكەی جیاوازترە

ژیان���ی كۆمەاڵیەتی لە ئێران وابەس���تەی رێس���ا تەقلی���دی و دینیی���ە تون���دەكان بووە، بەتایبەت بۆ كچە الوەكان، بەاڵم تاران بۆتە مۆڵگەیەك بۆ ئەو گەنجانەی ژیانێكی تریان ل���ە قاوەخانەكانی ژێر زەوی���دا دۆزیوەتەوە، هەموو ئەو شتانەی ئایەتواڵكان قەدەغەیان ك���ردووە، لەوێ بەرامبەر پارەدا پێش���كەش

دەكرێت.ه���ەر كەس���ێك بچێت���ە ژێرزەمین���ی ئ���ەو شارە نهێنیە، هەس���ت دەكات لە واڵتێكی تر دایە. ئەو ژیان���ەی نوێیەی ئێرانییەكان لەناو جەرگەی تاران���دا هەناس���ەیەكی بچووكیان

یەكێ���ك ل���ە كیژۆڵ���ە ئێرانیی���ەكان دەڵێت بەسەربردنی چەند كاتژمێرێك لەو ئازادییە بە بێ حیجاب، شایەنی 40 دۆالرە نەك تەنیا 16 دۆالر. دەش���ڵێت "ئەم شوێنە واتلێدەكات هەس���ت بە ئارامی بكەی، دەمەوێ جارێكی

تر بێمەوە ئێرە".ب���ەاڵم ئ���ەم ش���وێنە خام���ۆش و فراوانە تەنه���ا ش���وێن نیە ل���ە ژێ���ر تاران���دا، بەڵكو چەندان چێشتخانە هەن، كە مادەی هۆشبەر )حەش���یش(ی دەس���تكردی ناوخۆ پێشكەش دەك���ەن. لەوێ���ش بەتێكەاڵوی پێش���وازی لە ئافرەت���ان و پیاوان دەك���ەن، بێ بوونی هیچ

رێگرییەك.ئ���ەم چێش���تخانەیە كێكی دروس���تكراو لە

ل���ە ئازادی ب���ۆ ژیان پێدەبەخش���ێت، گەر بۆ ماوەیەكی كورتریش بێت.

هیچ قەدەغەكراوێك لەوێ نییەل���ە ژێ���رەوەی ت���اران ش���ارێكی نهێن���ی هەیە، چەن���د قاوەخانەیەك لەخ���ۆ دەگرێت، كیژۆڵ���ە الوەكان ب���ۆ خواردنەوەی بیرە لێی دادەنیش���ن، سەرپۆش���ەكانیان فڕێ دەدەن، چێ���ژ لە فنجانێ���ك قاوە وەردەگ���رن، لەگەڵ

چەند دڵۆپێك لە ویسكی.هی���چ ش���تێك لەو ش���ارەدا قەدەغ���ە نییە، تەنانەت چەند قاوەخانەیەك هەن گەنجەكان دەتوان���ن ل���ەوێ داوای )ماریگوانا(ش بكەن، ش���وێنەواری نەهێش���تنی ب���ۆ پاش���ان ل���ە خواردنەوەك���ە هەندێ���ك خ���واردن دەخۆن،

مادەی )حەش���یش( لەگەڵ كێكە ئاساییەكان پێشكەش دەكات، نرخەكەشی لە نێوان 12 تا 30 دۆالرە، جگەلەوەی دیوارەكانی بە وێنەی نیمچە رووتی ئەكتەرەكان رازێندراوەتەوە.

پۆلیس���ەوە لەالی���ەن قاوەخانەی���ە ئ���ەم چەند كێش���ەیەكی رووبەروو بۆتەوە، بەاڵم خاوەنی كارگێ���ڕی قاوەخانەكە دەڵێت "هەر پۆلیس���ێك نرخێك���ی تایبەت���ی خ���ۆی هەیە، توانیومان���ە تائێس���تا بێدەنگبوون���ی ئ���ەوان بكڕین، هەر كاتێك پۆلیس���ەكان دەگەن، پارە دەخەینە گریفانەكانیان، ساڵومان لێ دەكەن

و دەڕۆن"!! ئاالن عومەر

شەرقولئەوسەت

دواتر دەتوانن لەس���ەر زەوی بەش���ێوەیەكی ئاسایی دەست بە ژیانی خۆیان بكەنەوە.

هی���چ ش���تێك لەمان���ە ب���ە پێی یاس���اكانی كۆم���اری ئیس���امی ئێران رێگەپێ���دراو نین، لەوانەیە لەكاتی دەستگیركردنیان سزاكانیان س���ەركوتكردن ب���ەاڵم ب���ن، ق���ورس زۆر وایك���ردووە ئ���ەو ش���وێنانە ببن���ە پانتایەكی بچ���ووك بۆ رزگاربوون ل���ە بیابانی ویقاری

رەسمی.رۆژنامەی )دەیلی بیست( چۆتە ژێرزەمینی ش���ارە نهێنییەكان، گەیش���تە )قاوەخانەی بێ س���ەرپۆش(، ك���ە كەوتۆت���ە ماڵێك���ی كۆن لە پایتەخی ئێران، تەنیا رۆژانی هەینی دەرگای ل���ە دیاریك���راو ژمارەیەك���ی دەكات، وااڵ

هاوێنە

ئەوەی ئایەتوڵاڵكان قەدەغەی دەكەن، لە یانەكانی ژێرزەویدا پێشكەش دەكرێن

ژیانی نهێنی تاران

ژماره 237 2014/6/28 67

كرێكاری هەیە. خاوەنەكانی ئەم قاوەخانەیە لە نهۆمەكانی س���ەرەوەی دەژین، لە كاتێكدا نهۆمی ژێ���رزەوی ش���وێنەكە بەجۆرێكە، لە ت���ەواوی خانووەكانی تر داب���ڕاوە، هەندێك

كورسی و مێزی سادەی بۆ میوانان لێیە. كێكی حەشیش

ئ���ەو ب���ۆ ژوورەوە چوون���ە تێچ���ووی بیس���ت جێ���گای دۆالرە، 16 قاوەخانەی���ە ك���ەس دەبێت���ەوە، ئ���ەم ش���وێنە ب���ە گەرمی ه���ەوا و تابل���ۆ و )عەالگ���ەی جلهەڵواس���ین(ە جوانەكان���ی دەناس���رێتەوە، ك���ە كیژۆڵ���ە گەنجەكان س���ەرپۆش و بەرگی خۆیانی پێدا هەڵدەواسن، بەاڵم ئایا یەك كوپی بیرە ئەوە

نرخە دەهێنێت؟

ژیانی نهێنی ئێران لە رووە ئاشكراكەی جیاوازترە

ژیان���ی كۆمەاڵیەتی لە ئێران وابەس���تەی رێس���ا تەقلی���دی و دینیی���ە تون���دەكان بووە، بەتایبەت بۆ كچە الوەكان، بەاڵم تاران بۆتە مۆڵگەیەك بۆ ئەو گەنجانەی ژیانێكی تریان ل���ە قاوەخانەكانی ژێر زەوی���دا دۆزیوەتەوە، هەموو ئەو شتانەی ئایەتواڵكان قەدەغەیان ك���ردووە، لەوێ بەرامبەر پارەدا پێش���كەش

دەكرێت.ه���ەر كەس���ێك بچێت���ە ژێرزەمین���ی ئ���ەو شارە نهێنیە، هەس���ت دەكات لە واڵتێكی تر دایە. ئەو ژیان���ەی نوێیەی ئێرانییەكان لەناو جەرگەی تاران���دا هەناس���ەیەكی بچووكیان

یەكێ���ك ل���ە كیژۆڵ���ە ئێرانیی���ەكان دەڵێت بەسەربردنی چەند كاتژمێرێك لەو ئازادییە بە بێ حیجاب، شایەنی 40 دۆالرە نەك تەنیا 16 دۆالر. دەش���ڵێت "ئەم شوێنە واتلێدەكات هەس���ت بە ئارامی بكەی، دەمەوێ جارێكی

تر بێمەوە ئێرە".ب���ەاڵم ئ���ەم ش���وێنە خام���ۆش و فراوانە تەنه���ا ش���وێن نیە ل���ە ژێ���ر تاران���دا، بەڵكو چەندان چێشتخانە هەن، كە مادەی هۆشبەر )حەش���یش(ی دەس���تكردی ناوخۆ پێشكەش دەك���ەن. لەوێ���ش بەتێكەاڵوی پێش���وازی لە ئافرەت���ان و پیاوان دەك���ەن، بێ بوونی هیچ

رێگرییەك.ئ���ەم چێش���تخانەیە كێكی دروس���تكراو لە

ل���ە ئازادی ب���ۆ ژیان پێدەبەخش���ێت، گەر بۆ ماوەیەكی كورتریش بێت.

هیچ قەدەغەكراوێك لەوێ نییەل���ە ژێ���رەوەی ت���اران ش���ارێكی نهێن���ی هەیە، چەن���د قاوەخانەیەك لەخ���ۆ دەگرێت، كیژۆڵ���ە الوەكان ب���ۆ خواردنەوەی بیرە لێی دادەنیش���ن، سەرپۆش���ەكانیان فڕێ دەدەن، چێ���ژ لە فنجانێ���ك قاوە وەردەگ���رن، لەگەڵ

چەند دڵۆپێك لە ویسكی.هی���چ ش���تێك لەو ش���ارەدا قەدەغ���ە نییە، تەنانەت چەند قاوەخانەیەك هەن گەنجەكان دەتوان���ن ل���ەوێ داوای )ماریگوانا(ش بكەن، ش���وێنەواری نەهێش���تنی ب���ۆ پاش���ان ل���ە خواردنەوەك���ە هەندێ���ك خ���واردن دەخۆن،

مادەی )حەش���یش( لەگەڵ كێكە ئاساییەكان پێشكەش دەكات، نرخەكەشی لە نێوان 12 تا 30 دۆالرە، جگەلەوەی دیوارەكانی بە وێنەی نیمچە رووتی ئەكتەرەكان رازێندراوەتەوە.

پۆلیس���ەوە لەالی���ەن قاوەخانەی���ە ئ���ەم چەند كێش���ەیەكی رووبەروو بۆتەوە، بەاڵم خاوەنی كارگێ���ڕی قاوەخانەكە دەڵێت "هەر پۆلیس���ێك نرخێك���ی تایبەت���ی خ���ۆی هەیە، توانیومان���ە تائێس���تا بێدەنگبوون���ی ئ���ەوان بكڕین، هەر كاتێك پۆلیس���ەكان دەگەن، پارە دەخەینە گریفانەكانیان، ساڵومان لێ دەكەن

و دەڕۆن"!! ئاالن عومەر

شەرقولئەوسەت

دواتر دەتوانن لەس���ەر زەوی بەش���ێوەیەكی ئاسایی دەست بە ژیانی خۆیان بكەنەوە.

هی���چ ش���تێك لەمان���ە ب���ە پێی یاس���اكانی كۆم���اری ئیس���امی ئێران رێگەپێ���دراو نین، لەوانەیە لەكاتی دەستگیركردنیان سزاكانیان س���ەركوتكردن ب���ەاڵم ب���ن، ق���ورس زۆر وایك���ردووە ئ���ەو ش���وێنانە ببن���ە پانتایەكی بچ���ووك بۆ رزگاربوون ل���ە بیابانی ویقاری

رەسمی.رۆژنامەی )دەیلی بیست( چۆتە ژێرزەمینی ش���ارە نهێنییەكان، گەیش���تە )قاوەخانەی بێ س���ەرپۆش(، ك���ە كەوتۆت���ە ماڵێك���ی كۆن لە پایتەخی ئێران، تەنیا رۆژانی هەینی دەرگای ل���ە دیاریك���راو ژمارەیەك���ی دەكات، وااڵ

هاوێنە

68 ژماره 237 2014/6/28

شەموان

كارەساتی عێراق پیاوێكە ناوی نوری مالیكیە

جەنەڕاڵێكــــی خانەنشــــینی ئەمریكــــی دەڵــــێ "گەر دەوڵەتێكی ســــوننە لە عێراق و ســــوریادا ســــەرهەڵبدات، ئــــەوا رێكخســــتنەكانی داعــــش رەگەزێكــــی ســــەرەكی ئــــەم دەوڵەتــــە دەبێت. داعشــــی ئەلقاعیــــدە رێكخــــراوی تەنانــــەت لەریزەكانــــی خــــۆی دەركــــردووە، چــــۆن رێگە بەدروســــتبوونی دەوڵەتێك بدەیــــن، كە داعش رەگەزێكــــی ســــەرەكی بێــــت تێیدا و مەترســــی

لەسەر جیهان دروست بكات"؟دووشەممەی رابردوو "جۆن كیری" وەزیری دەرەوەی ئەمریــــكا لــــە بەغــــداوە رایگەیاند، كە داعش مەترســــیە لەســــەر عێــــراق و ناوچەكە، دەبێت دراوســــێكانی عێراق هاوكاری عێراق و ئەمنیەتی واڵتەكانیــــان بكەن، لەپێناو پێكهێنانی حكومەتێك كە نوێنەرایەتی هەموو عێراقیەكان بكات. كەچی دوای رۆیشتنی كیری، نوسینگەی نــــوری مالیكی بەیاننامەیەكــــی دەركرد و تێیدا دەڵــــێ بەپێی دەســــتوور گەورەتریــــن كوتلەی پەرلەمــــان، كــــە كوتلەكــــەی مالیكیە، ســــەرۆك وەزیران دیــــاری دەكات. ئەمەش دەریدەخات، كە ئەم پیاوە هیچ نیازێكی دەســــتبەرداربوونی دەســــەاڵتی نیــــە، ســــەرەڕای ئــــەو كۆدەنگیــــە

نێودەوڵەتیەی، جگە لە ئێران، لەدژیدا هەیە.دەڵــــێ ئەمریكیەكــــە خانشــــینە جەنەڕاڵــــە چاوەڕوانكــــراو روویــــدا لەعێراقــــدا "ئــــەوەی بــــوو، بــــەاڵم هەرەســــهێنانی ســــوپای عێراقی بــــەو خێراییــــە جێــــگای سەرســــوڕمانمان بوو.

دوای ئۆپەراســــیۆنی ســــامەرا لە 2007 هەوڵی ئاشــــتەوایی عێراقیەكانمــــان دا، دەســــتمان بــــۆ ســــوننەكان درێژ كرد و ئەوانیش دژ بە قاعیدە وەســــتانەوە. 140 هــــەزار كــــەس هاتنە ریزی ســــەحوەوە. بەاڵم حكومەتی عێراقی پێشوازی لە دەسپێشخەریەكەی ئێمە نەكرد، خۆ گەر 10 هەزار ســــەربازی ئەمریكی لە عێراق مابانەوە، بڕوا ناكــــەم كاریگەری بەســــەر حكومەتەكەی مالیكیەوە هەبایە". پاشــــان زیاتر دەڵێ "مالیكی ئەو رێكخســــتنەی لە ســــەركردایەتی ســــوپای عێراقیــــدا بنیاتمــــان نابــــوو، هەڵیتەكاند، هەموو بڕیارە ســــەربازییەكانی سپاردە نوسینگەیەكی ســــەر بــــە خــــۆی، كــــە هیــــچ هەماهەنگیەكــــی پــــێ نەدەكــــرا. مالیكــــی ئەفســــەرە بەهێزەكانی دوورخستەوە، چونكە سوننە بوون، لە شوێنی ئەوان چەن ئەفســــەرێكی دانا، كە سەر بەخۆی بــــوون و تەنیــــا بــــۆ بازگەكانی پشــــكنین باش بــــوون، بەاڵم كاتێــــك گوللــــە دادەبارین، ئەوان

رایان دەكرد"!!!كەچی ئێستا مالیكی داوای هێرشی ئاسمانی

ئەمریكی بۆ سەر "داعش" لە عێراقدا دەكات!!!بــــەاڵم ئاخــــۆ هێرشــــی ئاســــمانی ئەمریكی چــــارەی ئــــەم دۆخــــە دەكات؟ "ســــیس جۆنز" بەڕێوەبــــەری ناوەنــــدی ئەمنــــی نێودەوڵەتی و سیاســــەتی بەرگــــری لــــە دامــــەزراوەی "راند" ســــەربازی هێرشــــی "ســــەركەوتنی دەڵــــێ دەوەســــتێتە سەر پڕۆســــەی سیاسی عێراق و بەشداریپێكردنی سوننەكان. گەر ئەمە بكرێت، هێرشــــی ســــنوردار بۆ ســــەر داعش ئەنجامی دەبێت، بەاڵم گەر چارەســــەری سەركوتكردن و بێبەشكردنی ســــوننیەكان نەكرێت، ئەوا ئەم دۆخە دوای شەش مانگ یان ئەوپەڕی ساڵێكی

تر جارێكی تر سەرهەڵدەداتەوە".ئــــەو پســــپۆرە ئەمریكیــــە پێــــی وایــــە دەبێ سوننەكان لە پرۆسەی سیاسی سەركەوتووی عێراقدا رۆڵیان هەبێــــت، ئەمەش بەدوا تموحی

ســــوننەكان چونكــــە دەزانێــــت، ســــوننەكان ناتوانــــن بێ بەشــــەكانی تری عێــــراق هەڵكەن. هەرچی نەوتی عێراق هەیە دەكەوێتە باشــــوور ناوچــــەی دەكەوێتــــە تریشــــی بەشــــەكەی و

كوردستانەوە.بۆیــــە لــــە ئێستاشــــدا داعش رەنگــــە بتوانێت ماوەی چەند مانگێك ئەم شــــار و شارۆچكە و ناوچانەی بەدەستەوە بێت، ئەمەش لە ئەنجامی سەركوتكاریی ســــوننەكان بەهۆی سیاسیەتی

زێدەڕۆییانەی مالیكیەوەیە.ئــــەو شــــارەزا ئەمنیــــە ئەمریكیــــە لەبــــارەی ئێرانیشــــەوە پێیوایــــە، بەهێزتریــــن كاریگــــەری بەســــەر مالیكیــــەوە هەیــــە و یارمەتی میلشــــیا شــــیعەكان دەدات، بەجۆرێــــك مالیكی ناتوانێت یــــەك هەنــــگاو بــــێ ئێــــران بهاوێژێــــت. هــــەر هەنگاوێكــــی مالیكی لەالیــــەن ئێرانەوە بڕیاری لەســــەر دەدرێت. بەاڵم ئەوەی ئێستا ئێران لێی نیگەرانە، داڕمان و هەرەســــی هێــــزە ئەمنی و سەربازییەكانی عێراقە، بۆیە ئێستا تاكە ئامراز بۆ وەســــتانەوە دژ بە داعش و نەقشــــبەندیی و چەكدارە سوننیەكان، تەنیا میلیشیا شیعەكان و هێزی پێشــــمەرگەن، ئەمەش كاریگەری بەسەر

ئێرانەوە دەبێت.یەكێك لەو كارەكتــــەرە ئێرانیە بەهێزانەش، قاســــم دەگێڕێــــت، رۆڵ عێراقــــدا لــــە كــــە ســــولەیمانیە، ئــــەو لــــەدواوەی پێكهێنانــــی هەر بــــەاڵم عێراقەوەیــــە. حكومەتــــی كابینەیەكــــی ئەمریــــكا نایەوێت عێراق ببێتــــە پارێزگایەك لە ئێــــران. ئێران بەرادەیەك عێراقی الوازكردووە، تەنانــــەت ناچاری كردووە لــــە بواری كارەبا و

بازرگانیشدا پشتی پێببەستێت.هەموو كێشــــەكان لە سەرێكەوە پەیوەندیان بە مالیكیەوە هەیە، بۆیە ئەو خۆی گەورەترین

كارەساتی عێراقە. بەشــــێكە لە وتارێكی )هودا ئەلحوسەینی(

لە رۆژنامەی )شەرقلئەوسەت(

هودا ئەلحوسەینی