ژماره 263 2015/1/24 1

ساڵی شەشه م ژماره 263 شەممە 2015/1/24 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: مەریوان عومەر Email: mariwan_2014@yahoo.com Tel: 0750 460 7290 خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: بیالل سەعید پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی سەروەر ساڵەیی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.net civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 263 2015/1/24

لیستی خزمەت لەوە ناڕازین، كە پۆستەكانی پارێزگای هەڵەبجەش تێكەڵ بەرێكەوتن لەسەر پۆستەكانی پارێزگای سلێمانی كراوە

سياسەت

پێشەوا محەمەد

لیستی خزمەت دەڵێن پشكەكانمان لە پارێزگای سلێمانی لە هی پارتی كەمترە و رازی نین

دواجار و دوای زیاتر لەمانگێك، بەشێكی ئیدارەی پارێزگای سلێمانی یەكالیی بۆتەوە، بەاڵم ئەوەی تائێستا هەیە تەنها پشكەكانی یەكێتی و گۆڕانـــن و الیەنەكانی یەكگرتوو و كۆمـــەڵ و پارتـــی هێشـــتا پۆســـتەكانیان وەرنەگرتووە، هەفتەی رابردووش، یەكێتی و گۆڕان پۆستە پێشنیاركراوەكانیان خستە

بەردەســـت ئەو حیزبانە و لەبەرامبەریشدا كۆمـــەڵ و یەكگرتوو بەپشـــكەكانیان رازی نیـــن و پێیانوایـــە 12%یان پێنـــەدراوە، ئەمە لەكاتێكـــدا وەك دەڵێـــن پارتـــی دیموكراتی كوردســـتان كورســـییەكی لەوان كەمترە و كەچی 10%ی پۆستەكانی ئەو پارێزگایەیان

وەرگرتووە. بەگوتـــەی “محەمـــەد حەكیـــم” ئەندامـــی ئیســـالمی، كۆمەڵـــی مەكتەبـــی سیاســـیی

پۆستەكانیان لەپارێزگای سلێمانیدا یەكسان نییە بە 12%، كە پشـــكی یاســـایی ئەنجامی هەڵبژاردنی خۆیانە، بۆیە ئاشـــكرای دەكات كـــراوە دیـــاری بۆیـــان پۆســـتانەی بـــەو

رەزامەند نین.مەكتەب سیاسییەكەی كۆمەڵ، بەسڤیلی راگەیاند “بەپێی ئەو پۆستانەی دیاریكراون، پۆســـتەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان بـــەو پۆســـتانەی ئێمـــە، ئەمـــە یەكســـانن

ژماره 263 2015/1/24 3

سياسەت

یەكێتی و گۆڕان:

لیستی خزمەت مافی خۆیانە 12%ی

پۆستەكانیان پێ بدرێت

ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو:

بۆ ئەوەی پارتی لەهەولێر و دهۆك

پۆستیان پێبدات، 10%ی پۆستەكانی پارێزگای

سلێمانیان داونەتێ!

لەكاتێكـــدا ئێمە كورســـییەكمان لە لیســـتی زەرد زیاترە”. جەختیشی كردەوە، پێویستە یەكێتی و گۆڕان بەرێككەوتنەكەی خۆیاندا بچنەوە و بەشـــێك لەپۆستەكانی خۆیان بۆ

الیەنەكانی تر بگەڕێننەوە.ئەنجومەنـــی لەهەڵبژاردنەكانـــی 2014دا -4 -30 لـــە كـــە پارێزگاكانـــدا، بەڕێوەچوو، لەشاری سلێمانی بزوتنەوەی گۆڕان 12 كورســـی، یەكێتی 11 كورســـی، پارتـــی 3 كورســـی، كۆمـــەڵ و یەكگرتـــوو )لیســـتی خزمەت( 4 كورسی، سۆسیالیست 1 كورسی و مەسیحیەكانیش 1 كورسییان

بەدەستهێنا.هەفتـــەی لەكۆبوونـــەوەی هەروەهـــا لەگـــەڵ گـــۆڕان و یەكێتـــی رابـــردووی یەكگرتوو و كۆمەڵ، ئەو پۆســـتانە ئاشكرا كـــراون كە بـــۆ لیســـتی خزمەت پێشـــنیار

كراون، ئەوانیش بریتین لە:1. جێگری پارێزگاری هەڵەبجە.

2. جێگـــری سەرپەرشـــتیاری ئیـــدارەی ڕاپەڕین.

3. قائیمقامی قەزای قەرەداغ.4. بەڕێوەبەری ناحیەی ماوەت.

تەكیـــەی ناحیـــەی بەڕێوەبـــەری .5جەباری.

6. بەڕێوەبەری ناحیەی باوەنور.7. بەڕێوەبەری ناحیەی ئاغجەلەر.8. بەڕێوەبەری ناحیەی نەیجول.9. بەڕێوەبەری ناحیەی كەوكەز.

10. بڕیـــاردەری ئەنجومەنـــی پارێزگای هەڵەبجە.

كارەبـــای گشـــتی بەڕێوەبـــەری .11سلێمانی.

12. بەڕێوەبەری گشتی كاروباری مین.ڕۆشـــنبیری گشـــتی بەڕێوەبـــەری .13

گەرمیان.الی خۆشـــییەوە “د.محەمـــەد ئەحمـــەد” ئەندامـــی مەكتەبـــی سیاســـیی یەكگرتووی پۆســـتەكانیان روونیكـــردەوە، ئیســـالمی، بەپێـــی داواكارییەكانیـــان نییە، كە پێشـــتر دابوویانـــن بەیەكێتی و گـــۆڕان. ئەو گوتی “ئێمە وەك لیســـتی خزمەت بەو پۆســـتانە رازی نیـــن، چونكـــە لەناو ئەو پۆســـتانەی دەستنیشانكراون بەشـــێكیان پۆستی سەر بەپارێزگای هەڵەبجەن و ناچنە چوارچێوەی پارێزگای ســـلێمانییەوە، ئێمـــە دەمانەوێت ســـلێمانی پارێـــزگای لەســـنووری تەنهـــا 12%ی پۆســـتەكانمان پێبدرێـــت”. مەكتەب دووپاتـــی یەكگرتـــووش سیاســـییەكەی كـــردەوە، بـــۆ ئـــەوەی پارتـــی لەهەولێر و دهـــۆك پۆســـت بداتـــە یەكێتی و گـــۆڕان، 10%ی پۆســـتەكانی پارێـــزگای ســـلێمانیان

داونەتێ. پێدانی ئەو پۆستانە بەالیەنە سیاسییەكانی تر لەالیەن گۆڕان و یەكێتییەوە لەكاتێكدایە، كە پارێزگای ســـلێمانی، جگەلە پۆستەكانی ســـەرۆكی و جێگرەكانـــی و پارێـــزگار ئەنجومـــەن، 120 پۆســـتی تـــری ئیـــداری

هەیە. هەرچی یەكێتی و گۆڕانن، نایشـــارنەوە كە لیشـــتی خزمەت مافـــی خۆیەتی 12%ی ئـــەوان بـــەاڵم وەربگرێـــت، پۆســـتەكان

رایدەگەیەنن، لیســـتی خزمەت پۆســـتەكانی پارێزگای هەڵەبجەیان حســـاب نەكردووە، لەكاتێكـــدا لەدەنگدانـــدا هەڵەبجـــە لەســـەر

پارێزگای سلێمانی بوو.“لەتیف شـــێخ عومـــەر” ئەندامی وەفدی دانوستانكاری یەكێتی، پێشتر رایگەیاندبوو كـــە داوكارییەكـــەی لیســـتی خزمـــەت بـــۆ وەرگرتنـــی 12%ی پۆســـتەكانی پارێزگای ئاشكراشـــی و خۆیانـــە مافـــی ســـلێمانی كردبـــوو، كـــە ئـــەوان بەپێـــی ئـــەو رێژەیە

پۆستیان بۆ دیاری كردوون.هـــاوكات ئەندامێكـــی جڤاتی نیشـــتیمانی بزوتنـــەوەی گۆڕانیش باس لـــەوە دەكات، كە پێویستە ڕێز لەئیستیحقاقی هەڵبژاردنی هەمـــوو الیەنـــەكان بگیرێـــت. لەوبارەیەوە ئەندامـــی جڤاتـــی “شـــەماڵ عەبدولوەفـــا” نیشـــتیمانی بزووتنـــەوەی گـــۆڕان، هێمای بۆ ئـــەوە كرد، ئەو پۆســـتانەی بۆ لیســـتی خزمـــەت دیاریكراون یەكســـانن بـــە %12. گوتیشی “بەاڵم لیستی خزمەت پۆستەكانی پارێـــزگای لەســـەر هەڵەبجـــە پارێـــزگای ســـلێمانی حســـاب نـــاكات، ئەمـــە لەكاتێكدا لـــە دەنگدانـــدا هەڵەبجە لەســـەر پارێزگای ســـلێمانی بـــوو و دەنگدانـــی جیـــاوازی بۆ نەكـــراوە و پێویســـتە پۆســـتەكانیش هـــەر لەگەڵ پارێزگای سلێمانی هەژمار بكرێن”.

گـــۆڕان و یەكێتـــی كـــرد، ئاشكراشـــی ئامادەن دەســـت لەهەندێك پۆست هەڵگرن بۆ الیەنەكانی تر، كە پێشتر لەنێوان خۆیاندا

دابەشیان كردبوو. گەرچـــی الیەنـــە سیاســـییەكان تەواوی بانگەشـــەی هەڵبژاردنیـــان تەنهـــا خزمەتی لەســـاڵێك وا بـــەاڵم بـــوو، هاوواڵتیـــان هـــەر نـــەك هێشـــتا و دەبێتـــەوە نزیـــك خزمەتـــی هاواڵتیانیـــان نەكـــردووە، بەڵكو ئـــەو ماوەیـــەدا خەمـــی وەرگرتنـــی لـــەو پشـــكانەیانە، كە بەریاندەكەوێت و لەهەوڵی

بەدەستهێنانیاندان.

4 ژماره 263 2015/1/24

هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد پڕۆژەكەی بەرهەم ساڵحی لەبارەی رێكەوتنی پێشوەختە بەر لە چوونە ناو كۆنگرە رەتكردۆتەوە

سياسەتسياسەت

سڤیل وردەكاری داواكاریی باڵەكانی یەكێتی و پێگە و قورساییان لەو

حیزبەدا باڵودەكاتەوە

لە زاری سەركردەیەكی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانەوە

ژماره 263 2015/1/24 5

ئەندامی مەكتەبی سیاســـیی، هاوكات لەدوای نەخۆشـــكەوتنی تاڵەبانی، بە بەهێزترین باڵی ئـــەو حیزبـــە دادەندرێـــت. ئـــەو هـــەم دارایی یەكێتی لەبەردەســـتە، هەم هێزی حیزبەكەی. بڕیارەكانـــی نـــاو یەكێتی، بەبـــێ ئۆكەی ئەو خانمـــە جێبەجـــێ ناكرێـــن و هـــەر بڕیارێكی

حیزبیش بدات راستەوخۆ پەیڕەو دەكرێن. لەبەرانبەردا، بەرهەم ئەحمەد ســـاڵح، باڵی دووەمـــی یەكێتییە و ســـاڵی 1960 لەشـــاری ســـلێمانی لەدایكبووە. لەكۆتاییەكانی ســـاڵی بەڕیزەكانـــی كـــردووە پەیوەنـــدی 1976جـــار دوو 1979 لەســـاڵی یەكێتییـــەوە. لەالیـــەن رژێمی بەعســـەوە دەســـتگیركراوە، و مەدەنـــی لەئەندازیـــاری بەكالۆریۆســـی بڕوانامـــەی دكتـــۆرای لەبـــواری پراكتیـــزی هەیـــە. گشـــتیدا لەئەندازیـــاری كۆمپیوتـــەر لەیەكەمین كۆنگرەی یەكێتیدا لەســـاڵی 1992 بەئەندامی ســـەركردایەتی هەڵدەبژێردرێت و دەكرێـتە بەڕێوەبەری مەكتەبی پەیوەندییەكانی ویالیەتـــە یەكگرتووەكانی ئەمریـــكا. بەرهەم ســـاڵح، وەك ناڕازیترین دەموچاو و باڵی ناو حیزبەكـــەی دەردەكەوێـــت، بەتایبەت لەدوای لەگۆڕەپانـــی تاڵەبانـــی دووركەوتنـــەوەی

سیاسیی كوردستان و حیزبەكەیدا.بریتییـــە ســـێیەمیش باڵـــی هەروەهـــا، لەكۆســـرەت رەســـوڵ عەلی، لەســـاڵی 1952 لەگونـــدی شیواشـــۆكی گەورەی ســـنووری قـــەزای كۆیە لەدایكبووە، لەئێســـتادا جێگری ســـەرۆكی هەرێمـــی كوردســـتانە و لەهەمان كاتیشـــدا جێگری یەكەمی سكرتێری گشتیی یەكێتییە. لەســـاڵی 1991دا بووە لێپرسراوی بـــەرەی كوردســـتانیی ســـنوری پارێـــزگای هەولێر، ساڵی 1992 بووە ئەندامی پەرلەمانی كوردستان و لەساڵی 1993 تاكو ساڵی 1996 دەبێتە سەرۆكی دووەم كابینەی ئەنجومەنی وەزیرانـــی حكومەتـــی هەرێمی كوردســـتان، ئەنجومەنـــی ســـەرۆكی بـــووە دواتریـــش

ئاشكرایە ئەو بۆچوونە زاڵە، كە پەیوەندی خراپی نێوان باڵەكانی ناو یەكێتی نیشتیمانی كوردســـتان، بەتایبەتیـــش پەیوەنـــدی نێوان هێرۆ ئیبراهیم ئەحمـــەد و د.بەرهەم ئەحمەد ســـاڵح، دەگەڕێتـــەوە بـــۆ دەســـتبەكاربوونی كابینـــەی شەشـــەمی حكومەتـــی هەرێـــم، كە بەرهەم ســـاڵح ســـاڵی 2009 ســـەرۆكایەتی دەكـــرد، بـــەاڵم راســـتییەكان شـــتێكی ترن و ملمالنێكان كۆنترن، بەجۆرێك مێژووەكەیان بۆ ســـاڵی 1992 و یەكـــەم كۆنگرەی یەكێتی

دەگەڕێتەوە. ساڵی 1992، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان یەكەم كۆنگرەی خۆی لەهەولێر و ســـلێمانی رێكدەخات، ئەوكات بەرهەم ساڵح، بەشداری یەكەم كۆنگرەی یەكێتـــی دەكات و لەكۆتایی كۆنگرە و دەنگدانیشدا، بەرهەم ساڵح هاوڕێ لەگـــەڵ نـــۆ كەســـی تـــردا، دەنگی پێویســـت ناهێنن و بەرەو ســـەركردایەتی سەرناكەون. نەهێنانـــی دەنگی پێویســـت لەالیـــەن ئەو دە كەســـەوە، كێشـــە دەخاتە كۆنگرەوە و ئەوان چەنـــد كەســـایەتییەك تۆمەتبـــار دەكەن، كە دەنگی پێویســـتیان نەهێناوە، ئاڕاســـتەكانیش چەنـــد كەســـێكن، كـــە ئەوكاتیش بەكەســـانی دەستڕۆیشتووی بنەماڵەی تاڵەبانی دانراون، بۆیە بە بڕیارێكی تاڵەبانی و ســـەركردایەتی هەڵبژێـــردراوی كۆنگـــرەی یەكەمـــی یەكێتی، ئەو دە كەســـە، كە یەكێكیان بەرهەم ساڵحە،

بەرەو سەركردایەتی سەردەخرێن.یەكێتـــی كـــە لەئەنجامـــی ناكۆكـــی نێـــوان پارتـــی سیاســـیی مەكتـــەب ئەندامانـــی دیموكراتی كوردســـتان مانگی شەشی ساڵی

1976 دروستبوونی خۆی راگەیاند، بەمێژوو سەلمێندراوە، كە حیزبێكی پڕباڵ و ئینشیقاق و جەمســـەری دژ بەیـــەك بـــووە، بەاڵم هەر مێژووش بەهێزی و مانـــەوەی ئەو حیزبەی بوونـــی لەســـەرەتاوە، هـــەر ســـەلماندووە. كۆمەڵەی ماركســـی-لینینی و یەكێتی، خەتی گشتی، دواتر سۆسیالیســـت و بزووتنەوە و ئااڵی شۆڕش و تا دواترینیشیان بزووتنەوەی گۆڕان، ئینشـــیقاق و لێكترازانـــە بەهێزەكانی

ناو یەكێتین.جگەلـــەو لێكترازانانەش، بەردەوام باڵباڵێن و جەمســـەرگیری جیـــاواز لەنـــاو یەكێتیـــدا بوونیان هەبووە و هەیە، تازەترینیشـــیان، كە لە دە ساڵی رابردووی ئەو حیزبەدا بەردەوام بـــەرەو زەقـــی دەچێـــت، بەتایبەتتریش دوای نەخۆشكەوتنی تاڵەبانی و ئەنجامە خراپەكانی یەكێتی لەدواییـــن هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردســـتاندا بەتەواوەتـــی گەیشـــتۆتە لوتكە و بـــەو هۆیەشـــەوە رۆژانە قســـە و لێدوانی تـــازە و دژبەیەك ســـەبارەت بـــەو ناكۆكیانە دەبیسترێن. وەك نوێترین هەنگاویش، پێدانی پڕۆژەیەكـــی چاكســـازییە لەالیـــەن بەرهـــەم ســـاڵحەوە بە ســـەركردایەتی، ئەمەش دوای زنجیرەیەك پڕۆژەی چاكسازی هات لەالیەن جێگرانی ســـكرتێری یەكێتییـــەوە، كە جگەلە

بەرهەم ساڵح، كۆسرت رەسوڵ عەلیشە.هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد، لەدایكبووی ساڵی 1948ەو كچـــی ئیبراهیم ئەحمـــەدە، ئەندامی نیشـــتمانیی یەكێتیـــی سیاســـیی مەكتەبـــی كوردســـتانە و بەرپرســـە لەكاروباری ژنانی ناو یەكێتی، سەرۆكی رێكخراوی منداڵپارێزی یەكەمینەكانـــی لەپێشـــمەرگە كوردســـتانە، یەكێتییە، دوای وەرگرتنی پۆســـتی مەڵبەندی لەســـلێمانی، یەكێتـــی یەكـــی رێكخســـتنی بـــووە حیزبەكەیـــدا ســـێیەمی لەكۆنگـــرەی

سياسەت

بەشی سیاسەت

بەرهەم ساڵح داوای كردووە بەرێككەوتنی

پێشوەختە بچنە ناو كۆنگرەوە،

نەك وەك ئەوەی لەراگەیاندنەكانەوە

باس دەكرێت

پڕۆژەكەی بەرهەم ساڵح بریتییە لەوەی سەركردایەتی یەكێتی

بكرێتە 45 كەس و هەر باڵەی )بەرهە ساڵح و كۆسرەت رەسوڵ و هێرۆ

برایم ئەحمەد( 15 كەس دابنێت

لەناو سەركردایەتی یەكێتیدا وەك توانج

دەوترێت ئەو كەسانەی لەگەڵ بەرهەم

ساڵحدان بە پەنجەی دەست دەژمێردرێن

6 ژماره 263 2015/1/24

سياسەت

وەزیرانـــی حكومەتی هەرێمی كوردســـتان-ئیدارەی ســـلێمانی، تا ســـاڵی 2001. لەساڵی 2001 بووە لێپرســـراوی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی یەكێتی. كۆسرەت رەسوڵ، ماوەی چەند ســـاڵێكە بەهۆی نەخۆشـــییەوە بەشـــێكی زۆری توانـــا و كاریزمابوونەكەی

لەدەستداوە.ئەگەرچی بڕیاربوو ســـاڵی 2013 ســـێیەم كۆنگـــرەی یەكێتی ببەســـترێت، بەاڵم بەچەند قۆناغێـــك ئـــەو كۆنگرەیـــە دواخـــراوە، لەدوا ســـەعاتیدا، نیـــو لەپلینیۆمێكـــی هەوڵیشـــدا، كۆنگرەكـــە بـــۆ ماوەیەكـــی نادیـــار دواخـــرا، ئەمەش بووە هۆی تەقینەوەی ناكۆكی ســـێ

باڵە سەرەكییەكەی یەكێتی.بەرهەم ســـاڵح، هـــەردوای ئـــەو بڕیارەی پلینیۆمـــی حیزبەكەی، لەبـــەردەم كەناڵەكانی راگەیاندن پەراوێزبوونی خۆی لەیەكێتی تاكاتی كۆنگـــرەی ســـێ راگەیاند و بەو هۆیەشـــەوە بەشداری لەهەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی یەكێتی بۆ پەرلەمانی عێراق و ئەنجومەنی پارێزگاكان نەكرد، لەوكاتەشەوە ناكۆكییەكان، سەرەڕای پەیوەندگیرییە ناوخۆیی و دەرەكییەكان، هەر

بەردەوامن.ئـــەوەی تائێســـتا ســـەبارەت بـــە پـــڕۆژە و ناڕازییەكانـــی بەرهـــەم ســـاڵح بیســـتراوە ئەوەیە، كە ئەو كەســـایەتییە سیاســـییە دژی دەستبەســـەراگرتنی یەكێتییـــە لەالیەن هێرۆ داوكاری دواتریـــش و ئەحمـــەد ئیبراهیـــم ئەنجامدانـــی كۆنگرەیەكـــی بـــێ غەلوغەش و رێككەوتنـــی پێشـــوەختە، بـــەاڵم لەبنەڕەتـــدا بەرهـــەم ســـاڵح بەهیـــچ جۆرێـــك ئامـــادەی بەســـتنی كۆنگرەیـــەك نییە، كـــە هەڵبژاردنی

راستەوخۆی تێدا بكرێت.

بەرهـــەم ســـاڵح لەدواییـــن پڕۆژەیـــدا بـــۆ مەكتەب سیاسیی حیزبەكەی، دەڵێ پێویستە ئەندامانـــی ســـەركردایەتی، بكرێنە 45 كەس، لەو 45 كەســـەش، لەالیەن هەر سێ باڵەكەی یەكێتی، هێـــرۆ ئیبراهیم ئەحمەد، كۆســـرەت و پێكبهێندرێـــت بەرهـــەم ســـاڵح رەســـوڵ، هەریەكەیـــان پانزە كەس بۆ ســـەركردایەتی دەستنیشـــان بكـــەن، جگەلـــە هەڵبژاردنەوەی بێ قەیدوشـــەرتی مەكتەب سیاسیی، ئەو 45 كەســـەش بەســـەر كۆنگرەدا بســـەپێندرێن و دەنگیان پێبدرێ. ئەم پێشنیارە لەالیەن خودی كۆسرەت رەسوڵیش قبوڵكراوە، بەاڵم لەالیەن هێرۆ ئیبراهیم ئەحمـــەدەوە رەتكراوەتەوە و بەبەستنی كۆنگرەیەكی لەوجۆرە رازی نین.

بـــەاڵم بۆچی بەرهەم ســـاڵح و كۆســـرەت رەسوڵ دەیانەوێت بەرێككەوتنی پێشوەختەوە

بچنە ناو كۆنگرەوە؟بەرهـــەم ســـاڵح، كەســـایەتییەكە ناوەكەی ئـــەو گەورەتـــرە، سیاســـییەكەی لەپێگـــە لەبەرئەوەی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێـــم بـــووە لـــەدوو كابینەی ســـلێمانی و گشـــتیدا، هاوكات وەزیر و جێگری ســـەرۆك وەزیرانـــی عێـــراق بـــووە، جێگـــری دووەمی سكرتێری گشـــتی یەكێتییە، ناوێكی گەورەی هەیـــە و لەنـــاو خەڵكیشـــدا كەســـایەتییەكی خۆشەویســـتە، بـــەاڵم لەناو ســـەركردایەتی حیزبەكـــەی خۆیـــدا، زۆرجـــار وەك توانـــج دەڵێن، بەپەنجەی دەســـت دەزانرێت بەرهەم ســـاڵح چەنـــد كەســـی لەگەڵە! بۆیـــە بەرهەم ســـاڵح تاراددەیـــەك بـــۆی ئاشـــكرایە ئەگەر بەوجۆرە بچێتە كۆنگرەوە شكســـت دەهێنێت دەرنەچوونەوەشـــی مەترســـی تەنانـــەت و زۆرینـــەی لەنـــاو جگەلـــەوەش، لەســـەرە.

مەكتەب سیاســـیی و ســـەركردایەتی یەكێتی، بەرهەم ســـاڵح كەســـێكی خۆشەویست نییە، بەشـــی زۆری هۆكاری ئـــەوەش بۆ كابینەی شەشـــەمی حكومەتـــی هەرێـــم دەگەڕێتەوە، كـــە بەرهـــەم ســـاڵح ســـەرۆكایەتی دەكرد و تیایـــدا ئەندامـــان و ســـەركردایەتی یەكێتـــی لەحكومەتـــدا لەكارەكانـــی ناڕەزایەتیـــان دەردەبـــڕی و پێانوابـــوو بەرهەم ســـاڵح لەو كابینەیـــەدا هیـــچ كارێكی بـــۆ یەكێتی ئەنجام نەداوە، سەرەڕای ئەوەش، خۆپەراوێزخستنی و دانیشتنی لەهەســـتیارترین دۆخی یەكێتیدا لەكاتی نەخۆشكەوتنی تاڵەبانیدا، بەتەواوەتی بەرهەم ســـاڵحی لەبەرچاوی ســـەركردایەتی

یەكێتی ناخۆشەویست كردووە.ئـــەو رەســـوڵ، بەكۆســـرەت ســـەبارەت كەســـایەتییەكی كاریزمی هەبـــووە، بەتایبەت بەهۆی ئەو ئامادەییە سەربازییەی لەمێژووی حیزبەكەیـــدا هەیبـــووە، بـــەاڵم بەهـــۆی ئەو نەخۆشـــییەی چەند ساڵێكە بەرۆكی گرتووە، ئایینـــدەی سیاســـیی لێڵ و تەنـــك كردووە و خەڵكانێكی زۆریش ئێســـتا وەك كەسایەتییە

كۆنەكە نایبینن.بەوجـــۆرە، بەرهـــەم ســـاڵح و كۆســـرەت رەســـوڵ، ئەگەر بەدوای دەسەاڵت و پارەوە بن، ئـــەوا لەناو یەكێتیدا دەســـتیان دەكەوێت نەوەك بەچوونەدەرەوە یان جیابوونەوەیان، بۆیە بەرهەم ســـاڵح و كۆســـرەت رەســـوڵ، نە دەبن بەنەوشـــیروانێكی تـــر لەناو یەكێتیدا نەخەیـــاڵ و بیریشـــیان الی ئەوەیـــە یەكێتی

نیشتیمانی كوردستان بەجێبهێڵن. تـــەواوی ئـــەم زانیاریانەی لـــەم راپۆرتەدا ئەندامێكـــی لـــەزاری خراونەتـــەڕوو

سەركردایەتی یەكێتییەوە وەرگیراون.

بەرهەم ساڵح و كۆسرەت رەسوڵ نە

دەبنە نەوشیروانێكی تر لەناو یەكێتی، نە خەیاڵ و بیریشیان الی دەرچوونە

لە یەكێتی

ژماره 263 2015/1/24 7

ئەگەرچی تائێســــتا شــــەڕی داعش لەناوچە ســــوننە نشــــینەكان گەرمــــە و زۆربــــەی ئــــەو ناوچانــــە لەژێر دەســــتی ئــــەو رێكخــــراوەدان، بەاڵم بەشێك لەالیەنە سیاســــییەكانی عەرەبی سوننە، بارگەی خۆیان تێكناوە و لەهەوڵدان بۆ كۆكردنەوەی زۆرترین پاڵپشــــتی بۆ پێكهێنانی هەرێمێكــــی تایبەت بەخۆیان، ئەوەش بەڕوونی

لەوتاری سیاسییاندا رەنگیداوەتەوە.ئیسالمییە میانڕەوەكانی سوننە و بنەماڵەی نوجێفــــی و الیەنە نزیكەكانیــــان، گرنكترین ئەو الیەنانــــەن، كە داوای پێكهێنانی هەرێم لەناوچە لەبەرامبەریشــــدا دەكــــەن، سوننەنشــــینەكان

هەندێك الیەنی تری عەرەبی ســــوننە، كە وەك خۆیــــان باســــیدەكەن بڕوایــــان بەیەكپارچەیی هەواڵنــــە ئــــەو دژی هەیــــە، عێــــراق خاكــــی

وەستاونەتەوە.جبــــوری” خەلیــــل “محەمــــەد هەرچەنــــدە پێیوایــــە ســــوننە، عەرەبــــی سیاســــەتمەداری دەســــتەواژەی هەرێمی ســــوننە خۆی لەخۆیدا شكســــتخواردووە، چونكــــە بەوتــــەی ئەو هەر كاتێــــك هەرێمــــەكان بەنــــاوی تائیفەگــــەری و كارێكــــی ئــــەوە ناونــــران مەزهەبگەراییــــەوە شكســــتخواردووە، لەگەڵ ئەوەشــــدا پێكهێنانی هەرێمەكان بەچارەســــەر دەزانێــــت، بەاڵم بەو مەرجەی لەهەلومەرجێكی سیاســــی گونجاودا

ئەو كارە بكرێت.

لەمبارەیــــەوە ناوبــــراو بە ســــڤیلی راگەیاند “كەسانێك هەن هەوڵی پێكهێنانی هەرێم دەدەن، بەاڵم كاتێك باســــی ئەو كارە دەكەن، دەڕواننە هەرێمی كوردســــتان و پێیانوایــــە هەرێمەكانی تریــــش وەك ئــــەو هەرێمەیــــان لێدێــــت، بــــەاڵم لەڕاســــتیدا كوردستان ئێســــتا زیاترە لەهەرێم، چونكــــە ئەو دیفاكتۆیەكە، كە بــــەر لەرووخانی ئــــەو هەبــــووە”. بوونــــی پێشــــووش رژێمــــی نایشارێتەوە كە دابەشــــكردنی عێراق بۆ چەند هەرێمێــــك لەســــەر بنەمای نەتــــەوەو مەزهەب

ئامانجی ئیمپریالەتی خۆرئاوایە لەو واڵتە.“ئەیاد سامەڕائی” سەرۆكی حیزبی ئیسالمی عێراقی، كە حیزبەكەی لەئێستا بەتوندی دەستی بەپێشــــنیاری پێكهێنانــــی هەرێمــــی ســــوننەوە

دوای نەمانی داعش، هەرێمی سوننە بەڕێوەیە

كورد چ هەڵوێستێكی لەوبارەوە هەبێت؟

سياسەت

سەروەر ساڵەیی

8 ژماره 263 2015/1/24

گرتــــووە، لەدیمانەیەكــــی پێشــــووتری ســــڤیلدا دەڵێــــت “پێكهێنانــــی هەرێمــــەكان چارەســــەری

بنەڕەتییە بۆ ئەو كێشانەی كە هەن”.بەشــــێك بەوتــــەی لەكاتێكدایــــە ئەمــــە لەشــــارەزایانی یاســــایی پێكهێنانــــی هەرێمــــی ســــوننە، كە تەواوی پارێزگا سوننەنشــــینەكان بەپێــــی و ئەســــتەمە كارێكــــی لەخۆبگرێــــت، دەســــتوور رێگــــەی پێنــــەدراوە، چونكــــە ئــــەو شێوازەی لەدەســــتووردا هاتووە بۆ پێكهێنانی هەرێمــــەكان، ئەوەیــــە كــــە تەنهــــا رێگە بەســــێ پارێــــزگا دەدات لەهەرێمێكــــدا یەكبگرن، یاخود

هەر پارێزگایە و ببێتە هەرێمێك.بەاڵم ســــامەڕائی جەخــــت لــــەوە دەكاتەوە، ئەوان پشــــتگیری لەو شــــێوازە ناكــــەن، كە بۆ پێكهێنانــــی هەرێمەكان لەدەســــتووردا هاتووە، بەڵكــــو وەك خۆی دەڵێت “پێویســــتە ئەو كارە لەڕێــــی ژمارەیەك كەســــی شــــارەزاوە بێت بۆ دیاریكردنــــی ژمــــارە و قەبــــارەی هەرێمــــەكان و ئابووریــــی بەواقیعــــی بەپشتبەســــتن كۆمەاڵیەتی ناوچەكان و دیاریكردنی شــــێوەی كۆتایی دەوڵەتــــی عێراق، دواتریش گۆڕانكاری تایبــــەت یاســــای و بكرێــــت لەدەســــتووردا

دابڕێژرێت بەپێی ئەو دیاریكردنە”.الی خۆیەوە “د. لەتیف شێخ مستەفا” پسپۆڕی یاســــایی و پەرلەمانتــــاری بزووتنەوەی گۆڕان لەخولــــی پێشــــووی پەرلەمانی عێــــراق، پێیوایە پرســــی پێكهێنانی هەرێمی ســــوننە پەیوەســــتە بەبوونی هێزەوە. ئەو دەڵێت “پێكهێنانی هەرێم مومكینــــە، بــــەاڵم بەمەرجێــــك هێــــزت هەبێت، ئەگــــەر هێزیــــان هەبێــــت بارودۆخەكــــە لەبارە، ســــوننەكان كــــە پێشــــتر بەهەموو شــــێوەیەك دژایەتی فیدڕاڵییان دەكرد، ئێستا شەقی زەمانە وای لێكردوون مەمنوونی ئەو فیدڕاڵییە بن، كە

تادوێنی دژایەتییان دەكرد”.ئــــەو ئامــــاژە بــــەوە دەكات، كە شــــتێك نییە لەدەستووری عێراقدا ناوی هەرێمی سوننە بێت، بەاڵم دەشــــێت ئەو پارێزگایانەی سوننەنشینن، یــــان بە ســــێ پارێزگا هەرێمێــــك پێكبهێنن، یان هــــەر پارێزگایە و ببێتە هەرێمێــــك، بەاڵم ئەمە

بەهێز دەكرێت”.هاوكات “ســــەعدی ئەحمەد پیــــرە” ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی، لەدیمانەیەكی ژمارەی پێشــــووی گۆڤاری ســــڤیل دەڵێت “ مەســــەلەی ســــوننە ئەمــــڕۆ لەعێراق پرســــێكی سیاســــییە، بەداخەوە لەهێرشــــی داعش بۆ ســــەر موســــڵ لەڕقی سیاســــەتی تائیفییانەی حكومەتی بەغدا بەشێكی زۆری ســــوننە لەو شارە پێشوازییان لەداعش كرد، بەبێ ئەوەی ئەندام و هاوسۆزی ئــــەو گروپە بن، بەاڵم لەڕقــــی حكومەتی نوری

مالیكــــی، ئێســــتاش بــــۆ چارەســــەری پرســــی ســــوننە نابێت لەسەر حیسابی كورد بەرتیلیان

پێبدرێت”.كۆنگــــرەی عەرەبــــی بــــۆ رووبەڕوونەوەی لــــە 2014/12/18 كــــە تیــــرۆر و تونــــدڕەوی لەشــــاری هەولێــــر بەڕێوەچــــوو، ئامادەبوونی چەندین كەســــایەتی و الیەنــــی دیاری عەرەبی ســــوننەی عێراقی بەخۆوە بینی، بەشداربووان لەوتــــار و پەیامەكانیاندا بەڕوونی بانگەشــــەی

پێكهێنانی ئەو هەرێمەیان دەكرد.بەاڵم بەشــــێك لەسیاســــەتمەدارانی عەرەبی سوننە كە تائێستا بەڕوونی پشتگیری پێكهێنانی هەرێمی سوننە ناكەن، مەترسیی ئەوەیان هەیە كە نەك ئەو بابەتە كێشەكان چارەسەر ناكات، بەڵكــــو پێیانوایە دوای دامەزراندنی هەرێمەكان لەســــەر بنەمــــای نەتــــەوە و مەزهــــەب، شــــەڕ و ناكۆكــــی بــــەردەوام لەنێــــوان ئــــەو هەرێمانە

دروست بێت.پەرلەمانتارەكــــەی بەوتەكــــەی بــــەاڵم ئاڕاســــتەیەی داوای ئــــەو پێشــــووی عێــــراق، پێكهێنانی هەرێمی ســــوننە دەكات، رۆژ بەڕۆژ

كات “هەمیشــــە دەشــــڵێت لەفراوانبووندایــــە، لەقازانجی پێكهێنانی ئەو هەرێمە و زیادبوونی رێژەی ئەو الیەنە سیاسییانەیە دایە، كە داوای پێكهێنانی هەرێمی ســــووننە دەكەن، بەتایبەتی كە ئێستا ناكۆكییەكان تائیفین لەنێوان سوننە و شــــیعە، ئەمەش وادەكات سوننەكان هەست بە

لەناوچوون بكەن بەرامبەر بەشیعە”. كورد لەم نێوەندەدا چی بكات؟

ئەو پارێزگایانەی لەئێستادا عەرەبی سوننە بەزێــــدی خۆیانــــی دەزانــــن و داوای پێكهێنانی هەرێمــــی تێدا دەكــــەن، بریتیــــن لەپارێزگاكانی موســــڵ، ئەنبار، تكریت، دیالە، كەركوك، بەاڵم ژمارەیەك ناوچەی كوردســــتانی دابڕێنراو كە ئێســــتا بەناوچــــەی جێناكۆك ئەژمــــار دەكرێن، دەكەونە ســــنووری ســــێ لــــەو پارێزگایانەوە، هەرێمی كوردســــتانیش داوای گێڕانەوەی ئەو

سياسەت

“بەپێكهێنانی هەرێمی سوننە كێشەیەكی گەورە لەكۆڵی

شیعەكان دەبێتەوە كە كێشەی سنووری هەرێمی

كوردستانە”

محەمەد خەلیل جبوری: بڕوامان بەدابەشكردنی

كەركوك نیە، وەك چۆن كورد دەیانەوێ

بیخەنە سەر هەرێمەكەیان، ئێمەش

دەمانەوێ لەسایەی حكومەتی ناوەندیدا ئیدارەیەكی تایبەتی

هەبێ

د. لەتیف: پێویستە كورد بەر

لە پشتگیرییكردن رێكەوتنێكی كۆنكریتی لەگەڵ سەركردەكانی عەرەبی سوننە ئیمزا

بكات و دەشتوانێ ئەمە بكات

ئەیاد سامەڕائی: پێكهێنانی هەرێمەكان

چارەسەری بنەڕەتییە بۆ ئەو كێشانەی كە هەن

ژماره 263 2015/1/24 9

ناوچانە و پارێزگای كەركوك بۆ ســــەر هەرێم دەكات، كــــە زۆرینەی دانیشــــتووانی كەركوك كــــوردن و تەنهــــا قەزایــــەك و چــــوار ناحیەی پارێزگاكە عەرەبنشــــینن، ئێستاش ئەو ناوچانە

لەژێر دەستی داعشدان.بــــەڕای د. لەتیــــف، دروســــتبوونی هەرێمی زۆر كێشــــەیەكی سوننەنشــــینەكان پارێــــزگا لەكۆڵی هەرێمی شــــیعە دەكاتەوە، چونكە وەك خۆی دەڵێت “ئێســــتا كێشەی ســــوننە و شیعە هێندە قوڵە كێشەی كوردی لەبیر بردوونەتەوە، بەاڵم ئەگەر سوننە ببنە خاوەن هەرێم، ئەوكات بەهــــۆی ناوچــــە كوردســــتانییەكانی دەرەوەی هەرێمەوە كێشــــەی گــــەورە لەنێــــوان كورد و ســــوننە دروســــت دەبێــــت و لەوانەیە كێشــــەی

نێوان شیعە و سوننە سووك بكاتەوە”.هەربۆیە ئەو بەپێویســــتی دەزانێت هەرێمی لەگــــەڵ كۆنكرێتــــی رێككەوتنــــی كوردســــتان ســــەركردەكانی عەرەبی ســــوننە ئیمــــزا بكات، لەپێكهێنانــــی پشــــتگیرییەك هیــــچ بەرلــــەوەی هەرێمی پارێزگا ســــوننە نشــــینەكان بكات، ئەو كارەش بەڕای ناوبراو كارێكی ئاسانە بۆ كورد، چونكە بەوتەی ئەو “ئەو عەرەبانەی خوازیاری لەهەولێــــر زۆربەیــــان هەرێمــــن، پێكهێنانــــی دادەنیشــــن، بۆیــــە ئەگەر ســــەركردایەتی كورد مەبەســــتی بێت، دەتوانێت ئــــەو رێككەوتنەیان پێ ئیمزا بكات، پێش روخانی رژێمی بەعسیش

كورد ئەو كارەی لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنی ئەوكات كــــرد، بــــۆ چەســــپاندنی سیســــتەمی فیدڕاڵــــی

لەعێراق”.هەرچــــی ئەندامەكــــەی مەكتەبــــی سیاســــی كــــە دەكاتــــەوە، لــــەوە جەخــــت یەكێتییــــە رێكخســــتنەوەی پەیوەندییەكانــــی كورد لەگەڵ عەرەبی ســــوننە كارێكی باشــــە، بــــەاڵم لەگەڵ ئەوەشــــدا دەڵێت “بەشــــێك لەو پارێزگا سوننە مــــاددەی 140ەوەو ژێــــر دەكەونــــە نشــــینانە هەندێــــك ناوچەی دابڕاوی كوردســــتانیش بەو پارێزگایانەوە لكێنراون، هەرێمی ســــوننە باشە ســــەرچاو، ئێمە پشتیوانی دەكەین، بەاڵم دوای

جێبەجێكردنی ماددەی 140”.ئەیاد ســـامەرائی، لەبارەی چارەسەركردنی پرسی ناوچە جێناكۆكانەوە دەڵێت “ناكرێت ئەو جۆرە كێشـــانە بەهەڵپەسێردراوی بمێننەوە، جا لەڕێـــی ماددەی 140ەوە بێـــت یاخود لەڕێیەكی تـــرەوە، چارەســـەری گونجاویـــش تەنهـــا یەك چارەســـەر نییە، بەڵكو چەند چارەسەرێك هەن بەپێی ئەوەی لەدەستووردا هاتووە، كە ناكرێت بەچـــاوی هەڵبژاردنـــی یەكێكیان لێـــی بڕوانین، بەجۆرێـــك تیشـــك بخەینە ســـەر هەندێكیان و ئەوی تر لەبیـــر بكەین، ئێمەش رێز لەداخوازی كورد دەگرین بۆ جێبەجێكردنی ماددەی 140”.

لەمبارەیەوە جبــــوری دەڵێت “ئێمە بڕوامان بەدابەشكردنی كەركوك نییە بۆ چەند پارچەیەك،

بەجۆرێك كە كورد بەشــــێك و عەرەبی سوننە و توركمانیش بەشــــێكی تری ببــــەن، كەركوك شــــارێكی عێراقییــــە و بــــۆ عێراقییەكانــــە، وەك چــــۆن برا كوردەكان دەیانەوێت بیخەنە ســــەر هەرێمی كوردســــتان، ئێمەش بەرنامەمان هەیە بــــۆ ئەوەی ئیدارەیەكی تایبەتی هەبێت و لەژێر دەسەاڵتی حكومەتی ناوەندیدا بێت”. هەروەها دەشــــڵێت “بــــرا كوردەكان ئێســــتا دەڵێــــن ئێمە ســــنووری خۆمان وەرگرتــــەوە و پەیوەندیمان بەویتــــرەوە نییــــە، نەخێر، تۆ ئەگەر بەڕاســــتی نیشتیمانپەروەریت، ئەوە عێراق بەرپرسیارێتی تۆیە، عێراق لەداعش رزگار بكە و دواتر بەپێی

دەستوور لەسەر ئەو پرسانە رێكدەكەوین”.بەاڵم ســــەرۆكی حیزبی ئیســــالمی عێراقی، جەخــــت لــــەوە دەكاتــــەوە كە “ئەگــــەر عەرەبی ســــوننە پاڵپشــــتییەكی راســــتەقینە لەكوردەوە و خاكەكەیــــان ئازادكردنــــی بــــۆ ببیــــن پاڵپشــــتیكردنیان لەپێكهێنانــــی هەرێمی تایبەت هەڵوێســــتێكی كوردیــــش ئــــەوە بەخۆیــــان، ئیجابــــی لەعەرەبــــەوە دەبینن بەشــــێوەیەك كە خۆشــــیان پێشــــبینییان نەكــــردووە”. لەبــــارەی كێشە هەڵپەسێردراوەكانیشەوە ناوبراو دەڵێت “هەرچی ئەو پرســــە پەیوەندیدارانەشن كە لەم جۆرە چارەسەرە دێنە ئاراوە، ئەوە دەتوانرێت لەســــەر بنەمای )ســــوودمەندبوونی هەمووان(

چارەسەر بكرێت”.

دیمەنێكی كۆنگرەی عەرەبی بۆ رووبەڕووبوونەوەی توندڕەوی و تیرۆر لە هەولێر، 2014-12-18

سياسەت

10 ژماره 263 2015/1/24

هەرچەنــــدە ماوەیەكــــی زۆرە هێزەكانــــی بــــەاڵم بەرگریــــدان، لەدۆخــــی پێشــــمەرگە ئۆپەراســــیۆنە رابــــردوودا لەچەنــــد رۆژی بــــۆ پێشــــمەرگە بەرفراوانەكــــەی دەستبەســــەراگرتنەوەی ســــەرجەم ناوچــــە موســــڵ دەوروبــــەری كوردســــتانیەكانی دەنگدانەوەیەكــــی شــــنگال بەتایبەتیــــش و زۆری لەمیدیاكاندا هەبوو، ئێستاش جیهان لــــەدوای یــــەك ســــەركەوتنە چاوەڕوانــــی

یەكەكانی پێشمەرگەیە.ئەمــــەش پــــاش ئــــەوە دێــــت كە لــــە 10ی داعــــش چەكدارانــــی ،2014 حوزەیرانــــی شــــار و چەنــــد ســــەر كــــردە هێرشــــیان شــــارۆچكەیەكی عێراق و ســــەرەتا شــــاری موســــڵیان كۆنتڕۆڵ كــــرد و دواتریش تكریت و ســــەاڵحەدین و چەند

شــــار و شــــارۆچكەیەكی دیكــــەی عێراقیان كۆنتــــڕۆڵ كرد ، ئەمەش بــــووە هۆی ئەوەی سوپای عیراق هەرەســــبهێنێت و هێزەكانی كوردســــتانیەكانی ناوچــــە پێشــــمەرگەش دەرەوەی ئیــــدارەی هەرێمــــی كوردســــتان كۆنتــــڕۆڵ بــــكات، هەرچەندە لــــە 2014/8/3 داعش بەشــــێك لەناوچە كوردستانیەكان و بەتایبەتیــــش دەڤەری شــــنگال و تەلعەفەری

كۆنتۆڵكرد.ناوچــــە دەستبەســــەراگرتنەوەی بــــۆ كوردیەكان، هێزی پێشمەرگە ئۆپەراسیۆنێكی بەرفراوانیان لەهەردوو بەشی رۆژهەاڵت و رۆژئاوای دیجلەوە بەرەو شــــاری موســــڵ ئەنجامــــدا. بــــە وتــــەی “مەســــرور بارزانی” راوێــــژكاری ئەنجومەنی ئاسایشــــی هەرێم ئۆپەراســــیۆنەكان ســــەركەوتوو بوون، ئەو لەكۆنگرەیەكــــی رۆژنامەنوســــیدا لەبــــارەی ئــــەو ئۆپەراســــیۆنەوە ئاماژەی بــــەوەدا، كە

پێشمەرگە توانیویەتی لەچەندین میحوەرەوە 40 كیلۆمەتــــر بەدرێژایــــی و 15 كیلۆمەتــــر بەپانی كۆنتــــڕۆڵ بكاتەوە، ئەمە جگەلەوەی لەمیحــــوەری كیلۆمەتــــر 1500 نزیكــــەی كۆنتڕۆڵكراوەتــــەوە. دیجلــــە رۆژئــــاوای مەســــرور بارزانــــی لەو كۆنگرەیــــەدا گوتی “ئێمــــە دەتوانین ئەو ناوچانــــە بپارێزین كە كۆنتڕۆڵمان كردوون و بەردەوامیش دەبین

لەشەڕ لەدژی داعش”.پــــاش ئەنجامدانی ئەو ئۆپەراســــیۆنانەش هەاڵتــــووی نوجێفی”پارێــــزگاری “ئەســــیل نەینــــەوا لەالپەڕەی تایبەتیی خۆی لەســــەر تۆڕی كۆمەاڵیەتیی فەیسبوك ئەوەی ئاشكرا كرد، كە هێزەكانی پێشــــمەرگە پێشــــرەویی جەوهەریی بەرەو شاری موسڵ كردووە و لەسەر ئەو دەستكەوتانە شایەنی سوپاسن. ئــــەو نوســــویەتی “ هێزی پێشــــمەرگە چەند ناوچەیەكــــی وەك ناحیــــەی وانــــە و فلێفــــل

سياسەت

راوێژ كامەران

پێشمەرگە شادەماری داعش لە پارێزگای موسڵ كۆنتڕۆڵ دەكات

ئۆپەراسیۆنە گەورەكە سەركەوتوو بوو

10 ژماره 263 2015/1/24

ژماره 263 2015/1/24 11

و گۆەپانــــی ئاڵۆگــــۆڕی بازرگانــــی و چەند ناوچەیەكــــی ســــتراتیژیی رزگار كردووە و ئێستا ئەوان تەنها 15كم لەشاری موسڵەوە دوورن، لەســــەر ئەم دەستكەوتانەش هێزی

پێشمەرگە شایەنی سوپاسن”.سەعید مەموزینی” بەرپرسی راگەیاندنی ئامــــاژە لەموســــڵ پارتــــی 14ی لقــــی بەرفراوانەكــــە ئۆپەراســــیۆنە بەئامانجــــی دەكات، كــــە خــــۆی لەگرتنەوەی ســــەرجەم ناوچــــە كوردســــتانیەكاندا دەبینێتەوە، بەاڵم دەشــــڵێت كــــە ئێمــــە ناچینە ناو موســــڵەوە، بەڵكــــو هــــاوكاری ســــوپای عێــــراق دەبین. مەموزینی بەســــڤیلی گوت “لەئۆپەراسیۆنە پێشــــمەرگەدا هێــــزی بەرفراوانەكــــەی بەســــەدان چەكــــداری داعــــش كــــوژراون و هێزەكانیشــــمان تەنها 17 كیلۆمەتر لەشاری موسڵەوە دوورن، ئێستاش كاری هێزەكانی پێشــــمەرگە هاوكاریكردنی ســــوپای عێراقە بــــۆ ئــــەوەی بچنــــە نــــاو موســــڵەوە، چونكە وەك لەپەیامی ســــەرۆكی هەرێمدا ئاماژەی پێكراوە، ئێمە لەگرتنەوەی موســــڵدا هاوكار لەبەشــــداریكردن هاوكاریكردنیش دەبیــــن، هاوكاریكــــردن پێیــــەی بــــەو جیــــاوازە، خــــۆی لەرێگانیشــــاندان و پێدانــــی چەك و گواستنەوەی بیرندار و كوژراو دەبینێتەوە، بەاڵم وەك ئەوەی ئێمە شــــارەكە بگرینەوە،

ئەوە تائێستا لەپالنی پێشمەرگەدا نییە”.ئــــەو لەبــــارەی مەموزینــــی ســــەعید ناوچانــــەی لەئۆپەراســــیۆنەكەدا دەســــتیان بەســــەرداگیراوە، هەروەها لەبارەی توانا و ورەی هێــــزی پێشــــمەرگەش گوتی “ئێســــتا ئێمە دەستمان بەســــەر ناوچەكانی كفرج و حســــن جەالل و شــــێخەو دیری و چەندین

ناحیە و قەزای ســــەر بەپارێزگای موسوڵدا گرتــــووە، پێشــــمانوایە نابێــــت هیــــچ بســــتە خاكێكــــی كوردســــتان لەدەســــتی داعشــــدا بمێنێــــت، گەورەتریــــن چەكــــی پێشــــمەرگە بیروباوەڕی پێشــــمەرگەیە بۆ ســــەركەوتن و پاراســــتنی واڵتەكــــەی و ئێمــــە لەوپەڕی و چــــەك جگەلــــەوەی بەرزیدایــــن، ورە توانای باشــــمان هەیە، هەرچەندە زۆرێكیان كالســــیكین، بــــەاڵم چەكی نوێشــــمان پێیە و كاریگەری باشیشــــیان هەیە لەتێكشــــكاندنی داعش، تەنها هێزیش كە لەناوچەكە شــــەڕی كردووە هێزی پێشمەرگە بووە بەهاوكاری فرۆكــــە بیانیــــەكان، كە بۆمبارانــــی ناوچە و بارەگاكانی داعشــــیان كردووە و كاریگەری

زۆریان هەبووە”.الی خۆشــــیەوە “زەعیم عەلی” بەرپرسی میحــــوەری رۆژئــــاواو رۆژهەاڵتــــی دیجلــــە بەرفراوانەكــــەی ئۆپەراســــیۆنە لەبــــارەی پێشــــمەرگەوە ئــــەوەی بۆ ســــڤیل ئاشــــكرا كرد، كە ئەو ئۆپەراســــیۆنە بەسەركەوتوتی كۆتــــای پێهاتووە و پێشــــمەرگە توانیویەتی رێگای سەرەكی تەلعەفەر-موسڵ كۆنتڕۆڵ بــــكات، كــــە شــــادەماری داعــــش بــــووە بۆ گەیاندنــــی هــــاوكاری. زەعیــــم عەلــــی گوتی “ئۆپەراســــیۆنەكە لەكاتژمێر 2 شەو دەستی پێكــــرد و تــــا كاتژمێــــر 6 ئێــــوارەی رۆژی دواتــــری خایاند، داعش بەهەموو هێزیانەوە هەوڵیانــــدا شكســــت نەخــــۆن و زیاتر لە 11 مینڕێژكراویشــــیان بارهەڵگــــری ئۆتمبێلــــی بەكارهێنا، كە ســــەرجەمیان تەقەێندرانەوە، توانیــــان پێشــــمەرگە هێزەكانــــی دواجــــار بەشــــێكی بەرفراوانــــی ناوچەكــــە كۆنتڕۆڵ

ســــەرەكی بكەنــــەوە، بەرێــــگای

)تەلعەفەر-موسڵ(یشــــەوە، كە هەموو چەك و تەقەمەنیەكیان لەو رێگایەوە بۆ دەچوو”.

زەعیم عەلی ئەوەشی بۆ سڤیل ئاشكرا كرد، كە جگەلە هێزی پێشمەرگەی كوردستان هیچ هێزێكی دیكە لەســـوپای عێراق و پەكەكەش بەشـــداریان لەو ئۆپەراســـیۆنەدا نەكردووە. لەبـــارەی ئەگـــەری چونیـــان بۆ نێو شـــاری موســـڵیش گوتـــی “هێزی پێشـــمەرگە بەنیاز نییـــە بچێتـــە ناو موســـڵەوە، چونكـــە دەبێت ســـوپای عێراق ئـــەو بڕیارە بـــدات و بچێتە ئەو شـــارە، ئەو كارە پێویســـتی بەهاوكاری زیاتری هێـــزە نێودەوڵەتیەكانیش هەیە، ئێمە تەنها ناوچە كوردستانیەكانمان ئازادكردووە

و لەو كارەشدا سەركەوتوو بوین”.محەمـــەد” جەمـــال “فەریـــق بەوتـــەی ئـــەو پێشـــمەرگە هێـــزی سوپاســـاالری ســـەركەوتنە گەورانەی پێشـــمەرگە بەسەر داعشـــدا وایكردووە ئەو گروپە تیرۆریســـتە ئێستا تەنها مەبەستیان بێت زیان بەپێشمەرگە بگەیەنـــن، لەو كارەشـــدا ســـەركەوتوو نابن. فەریـــق جەمـــال محمد گوتی “داعش ئێســـتا وازی لەشـــەڕكردن لەخواروو و ناوەڕاستی ئامانجیـــان هەمـــوو و هێنـــاوە عێـــراق لەشەڕكردن لەگەڵ پێشمەرگە چڕكردۆتەوە، ئەمـــەش بەهۆی ئەوەی شكســـتی گەورەیان هێناوە لەبەرامبەر پێشمەرگەدا و دەیانەوێت بكەنـــەوە، شكســـتانەیان ئـــەو قەرەبـــووی بەدڵنیایشەوە لەو كارەشـــیاندا سەركەوتوو

نابن”.ئەوەشـــی پێشـــمەرگە سوپاســـاالرەكەی گوت، كە داعش لەو ناوچانەی پێشـــمەرگەی لێیـــە بەتەواوەتـــی پەكیان كەوتـــووە و هەر

هێرشێكیشیان هێنابێت تێكشكێندراون.

سياسەت

ژماره 263 2015/1/24 11

12 ژماره 263 2015/1/24

سياسەت

پـــاش ئەوەی لە 2014/8/3 دەڤەری شـــنگال و ناوچەیەكـــی بەرفراوانـــی دەوروبەری كەوتە دەســـت گروپی تیرۆریســـتی داعش، تائێستاش نەكراوەتـــەوە ئـــازاد بەتەواوەتـــی ناوچەكـــە و شـــەڕ و مەترســـی لەســـەر مـــاوە، بـــەاڵم لە 2015/1/14 و لەالیـــەن بەشـــێك لەهاواڵتیانـــی ناوچەكـــەوە بەپشـــتگیری پەكەكـــە ئیدارەیەكی دروســـتكرد، شـــنگال بـــۆ خۆبەڕێوەبردنیـــان هەرچەنـــدە پەكەكـــە كە ئێســـتا بەشـــێكی زۆر لەبارەگاكانیان لەچیاكانـــی قەندیلە لەنێو خاكی

باشـــووری كوردســـتاندا، رەتیانكـــردەوە ئـــەو ئیدارەیـــە هاوشـــێوەی كانتۆنەكانـــی رۆژئـــاوا بێـــت، بەاڵم ئـــەو بڕیارە پارتەكانی باشـــووری كوردســـتان و بەتایبەتیش پارتـــی توڕە كرد و بە هەمـــوو جۆرێك رەتیانكـــردەوە و بەهەوڵی

دابەشكردنی باشووری كوردستانیان ناوبرد.ئـــەوە پـــاش ئەنجومەنەكـــە دروســـتكردنی هـــات، كـــە لەكۆبونەوەیەكدا بەبەشـــداری 200 كەس ئەنجومەنێكـــی خۆبەڕێوەبردنیان پێكهێنا و ئـــەو ئەنجومەنەش لە 27 ئەنـــدام پێكهاتبوو، كـــە بەســـەر لیژنەكانـــی بەرگـــری و دارایی و پەیوەندیـــەكان و گەنجان و ژنان و رێكخســـتن

راوێژ كامەران

ئێزیدییەكان هەرێمی كوردستان بەسەر كانتۆندا هەڵدەبژێرن

هەرێمی كوردستان لە بارەی “كانتۆنی شنگالەوە” هۆشیاری داوەتە پەكەكە

پرسەكەشـــی زیاتـــر ئـــەوەی دابەشـــببوون، ئاڵۆزكرد بەشـــداری نوێنـــەری یەكێتی بوو لەو كۆبونەوەیـــەدا، بـــەاڵم دواتر یەكێتـــی بەفەرمی پشـــتگیریی خـــۆی بۆ كانتۆنەكـــە رەتكردەوە و راشـــیانگەیاند، كە ئەو بەرپرســـەی یەكێتی كە ئەندامی مەڵبەندی نەینـــەوا بووە، بێ ئاگاداری مەكتەبی سیاســـی چۆتـــە ئـــەو كۆبونەوەیەوە و هیچ رایەكیشـــی لەســـەر پرســـەكە نەداوە و پشتگیری نەكردووە داواشیان كرد كۆبونەوەی بەپەلەی پێنج حزبە كوردســـتانیەكە لەسەر ئەو

بابەتە ئەنجام بدرێت.هەر لە گەڵ راگەیاندنی ئیدارە سەربەخۆكەی

ژماره 263 2015/1/24 13

سياسەت

فایەق گوڵپی: پێموایە پڕۆژەی ئیدارەی خۆبەڕێوەبردنی شنگال

لەالیەن ئەمریكا و هێزە نێودەوڵەتیەكانیشەوە

پشتگیریی بكرێت

ئومێد خۆشناو: ئەم كارەی پەكەكە، كە هەر كانتۆنە بەناوێكی دیكە، دەستێوەردانێكی

راستەوخۆیە لەباشووری كوردستان و قبوڵ ناكرێت

شـــنگالدا، هەریەكـــە لەســـەرۆكایەتی هەرێم و حكومەتـــی هەرێـــم و پەرلەمانـــی كوردســـتان و پارتـــی بەفەرمـــی بەیاننامەیـــان باڵوكردەوە كـــرد، ئیدانـــە كارەیـــان ئـــەو بەتوندیـــش و هۆشیاریان دایە پەكەكە لەبارەی مەترسیەكانی ئەنجامدانی ئەو كارە، هەڵوێستی پارتی لەسەر ئەو پرســـە لەهەمـــووان توندتر بـــوو. بەوتەی فراكســـیۆنی ســـەرۆكی خۆشـــناو” “ئومێـــد پارتـــی لەپەرلەمانـــی كوردســـتان و ئەندامـــی هـــۆكاری جێناكۆكەكانیـــش، ناوچـــە لیژنـــەی ئـــەو بەیاننامـــە تونـــدەی ئەوان بۆ هەڵوێســـتی نابەرپرســـیارانەی پەكەكە بەرامبەر باشووری كوردســـتان دەگەڕێتەوە، ئومێد خۆشناو گوتی هەرێمـــی دروســـتبوونی لەپـــاش “بەداخـــەوە كوردستان لەساڵی 1991وە تائێستا پەكەكە دژ بە ئەو ئەزمونە بووە و هەمیشـــە ویســـتویەتی دەســـت لەكاروبـــاری هـــەر چـــوار پارچەكەی كوردســـتان وەربدات، لەكاتێكدا خەباتی ئەوان بـــۆ كوردســـتانی باكوور بـــووە، بەاڵم ئێســـتا ئـــەوان وازیان لەخەباتی سیاســـی لـــە باكوور هێناوە و ســـەرقاڵی پارچەكانی دیكەن، ئەوەش شـــتێك نیـــە جێگەی قبوڵ بێـــت، چونكە ئێمەش لەكوردســـتانی باشـــوور وەك بەرپرسیاریەتی نەتەوەیی هاوكاری پارچەكانی دیكە دەكەین و كردوشمانە، بەاڵم ناتوانین دەست لەكاروباریی ناوخۆییان وەربدەین، كەچی ئەم كارەی پەكەكە لەباشـــووری راســـتەوخۆیە دەســـتوەردانێكی

كوردستان”.ســـەرۆكی فراكســـیۆنی پارتـــی لەپەرلەمان پێشـــیوایە ئەوەی پەكەكە لەشـــنگال كردویەتی، هـــەر كانتۆنـــە بـــەاڵم بەناوێكی جیـــاواز. ئومێد خۆشناو گوتیشی”سیاســـەتی پەكەكە هەر بەو جـــۆرە بـــووە، كـــە لەهـــەر ناوچەیـــەك ناوێكی خـــۆی سیاســـیەكانی پارتـــە بـــۆ جیـــاوازی لەكاتێكـــدا دانـــاوە، ســـەربازیەكانی هێـــزە و لەبنەڕەتـــدا هەموویـــان هەر یەك شـــتت بوون،

ئێســـتاش پەكەكـــە لەژێر گوشـــاری رایگشـــتی رەتیكردۆتەوە كانتۆن لەشـــنگال دروســـتبكەن خۆبەڕێوەبـــردن، ئەنجومەنـــی ناویاننـــاوە و كەمینەیەك لەخەڵكی شنگالیشیان بەكارهێناوە، كـــە ســـەر بەخۆیانن، لەكاتێكدا ئێســـتا شـــنگال لەژێر دەســـەاڵتی حكومەتی عێراقـــدا نەماوە و لەژێر دەســـەاڵتی هەرێمی كوردستاندایە، هەر بڕیارێكـــی لەو جـــۆرەش دەبێت بەراپرســـی و بۆچونی ســـەرجەم دانیشـــتوانەكەی بێت، نەك كەمینەیـــەك كـــە ئەنجێندای دەرەكـــی جێبەجێ بكەن. بە دڵنیایشـــەوە خەڵكی شنگال مانەوەیان لەچوارچێوەی هەرێمی كوردستان هەڵدەبژێرن، بۆیـــە هەموو جـــۆرە كانتـــۆن و ئەنجومەنێكی بەڕێوەبـــردن لـــەو ناوچانـــە رەتدەكەینـــەوە و پێمانوایە دژ بەیەكڕیزی و بەرژەوەندی خەڵكی

كوردستانە”.پەكەكـــە قســـانەدا ئـــەو بەرامبـــەر لـــە رەتیدەكاتەوە ئەوەی لەشـــنگال دروســـتكرابێت كاری ئـــەوان بێـــت و ئەوەی ئـــەوان كردویانە تەنهـــا پشـــتگیریكردن بـــووە لەئەنجومەنێكـــی بەڕێوەبـــردن، كـــە خەڵكـــی شـــنگال دروســـتی كـــردووە، وەك لەبەیاننامەكـــەی كۆما جڤاكێن كوردســـتاندا هاتووە، كە ئـــەو هەوااڵنەی باس لەدروستكردنی كانتۆن و جیاكردنەوەی شنگال لەهەرێمی كوردستان دەكەن، بەهەموو جۆرێك دوورە لە راستیەوە، ئەوان تەنها پشگیریان لەوە كردووە، كە شـــنگال خاوەنی فدراســـیۆنێكبێت لەنێـــو باشـــووری كوردســـتاندا و هـــەر ســـەر بەباشـــوور بمێنێتەوە. فایەق گوڵپی ســـەرۆكی پێشـــووی پارتی چارەســـەر و ســـیایەتمەداری نزیـــك لەپەكەكـــە لەمبارەیـــەوە گوتی”خەڵكـــی شنگال تائێســـتا زیاتر لە 72 جار رووبەڕووی هەوڵی لەناوبردن و قڕكردن بوونەتەوە، ئەمەش لەبەر ئەوەی ئەوان تایبەتمەندیەكی جیاوازیان هەیەو لەرووی ئاینیەوە جیاوازن، بۆیە شتێكی ئاســـاییە گەر خەڵكـــی شـــنگال ئیدارەیەكی خۆ بەرێوەبردن دروست بكەن، بەتایبەت لەكاتێكدا كـــە متمانەیان بەهیچ الیەنێك نەماوە بۆ ئەوەی لەهەڕەشەی دەرەكی بیانپارێزێت و دەیانەوێت ئەركـــی پاراســـتن بكەوێتـــە ئەســـتۆی خۆیان، بـــەاڵم پێویســـتە ئەو ئیدارەیە ســـەر بەهەرێمی كوردســـتان بێت، نابێت لەهەرێم جیابكرێتەوە، ئـــەوەی ئێســـتاش هەیـــە زیاتـــر گەورەكردنی بابەتەكەیـــە لەراگەیاندنەكاندا، ئەگەرنا كانتۆنی

سەربەخۆ لەشنگال دانەمەزرێندراوە”.فایـــەق گوڵپـــی رەتیدەكاتەوە ئـــەو ئیدارەیە راگەیەندرابێـــت، چونكـــە پەكەكـــەوە لەالیـــەن بەوتـــەی ئـــەو “ئـــەو ئیدارەیە لەالیـــەن خەڵكی شـــنگالەوە دامەزرێنـــدراوە و پەكەكـــە تەنهـــا

پشـــتگیری كردووە و لەكۆبونـــەوەی پێكهێنانی ئیدارەكەدا ئامادە بووە، هەروەك چۆن نوێنەری حزبـــی شـــوعی و یەكێتیـــش ئامادەبـــوون، لەو باوەڕەشـــدام ئەم پرۆژەیە لەالیـــەن ئەمریكا و هێزە نێودەوڵەتیەكانیشەوە پشتگیری دەكرێت، چونكـــە دژ نییـــە بەدەســـتوری عێراقی و چەند جارێـــك نوێنەری ئێزێدیەكان لەگەڵ ســـەرۆكی نەتەوەیەكگرتـــووەكان و هەرێـــم حكومەتـــی قســـەیانكردووە، كـــە بەنیـــازی كارێكـــی لـــەو شێوەیەن، هیواداریشم ناكۆكیەكان لەسەر ئەم بابەتـــە لەرێگـــەی گفتوگۆوە چارەســـەر بكرێت و نەكرێتـــە هۆكارێـــك بۆ پەرتبوونـــی نێوماڵی

كورد”.لەنێـــو ئەنجومەنەكـــە راگەیاندنـــی لەپـــاش هاواڵتیـــان و چاودێرانـــی سیاسیشـــدا بۆچونی جیـــاواز هاتنـــە كایـــەوە، زۆرینەشـــیان دژ بەو بڕیارە بوون. “محەمـــەد بازیانی” بەڕێوەبەری سەنتەری هودا بۆ توێژینەوەی سیاسی پێیوایە دروستكردنی ئەو كانتۆنە لەبەرژەوەندی گەلی

كوردســـتاندا نییە. بازیانی وتی “دروستكردنی گەلـــی لەبەرژەوەنـــدی شـــنگال كانتۆنـــی كوردستاندا نییە، چونكە هێشتا هاواڵتیانی ئەو ناوچانـــە ئاوارەن و شـــارەكە رزگارنەكراوە و هێشـــتا شـــەڕی تێدایە، جگەلەوەی ئـــەو بڕیارە دەبێتەهـــۆی هاندانـــی هەورامـــی و كاكەیـــی و مەســـیحییەكان بـــۆ ئـــەوەی كانتۆنـــی خۆیـــان هەبێت، بەوەش بەدەســـتی خۆمان باشـــووری

كوردستان پارچەپارچە دەكەین”.محمـــد بازیانـــی جگەلەوەی ئەو ســـیایەتەی پەكەكـــە بەگونجـــاو نازانێـــت، پێشـــی وانییـــە هەموو ئەندامانی ئـــەو پارتە لەگەڵ ئەو كارەدا بـــن، بازیانی وتی”تائێســـتا هەلوێســـتی پەكەكە بۆخۆشـــی لەســـەر ئەو پرســـە زۆر روون نیە و خۆیـــان لەبابەتەكـــە بـــەدور دەگـــرن، لەگەڵ ئەوەشدا رەنگە هەموو ســـەركردایەتی پەكەكە

لەگەڵ ئەو بڕیارەدا نەبن”.

14 ژماره 263 2015/1/24

سياسەت

تاكتیكەكانی كۆما جڤاكێن كوردستانمەسەلەی كانتۆنی شنگال

لەنێوان هەڵمەتی تاكتیكی و راستی ستراتیژیدا

14 ژماره 263 2015/1/24

ژماره 263 2015/1/24 15

بەپێ���ی راپۆرتە میدیایی���ەكان، رێكخراوە الپاڵەكانی سەربە كۆما جڤاكێن كوردستان، بەفەرم���ی رۆڵیان لەرێكخس���تنی كۆنگرەی و ش���نگال چی���ای س���ەر ئێزدییەكان���ی جاڕدان���ی ئەنجومەنی ئێزدییەكاندا هەبووە. ئەم���ە لەكاتێكدای���ە ك���ە )ك.ج.ك( بەفەرمی ش���انی نەدایە ژێر باری ئەم مەس���ەلەیە و تەنه���ا بەش���تێكی الوەكی وەس���فیكردووە. لەهەرێم���ی تائێس���تاش پرس���یارە ئ���ەم كوردس���تان لەالی رایگشتی وەاڵمی خۆی وەرنەگرتۆتەوە: ئایا ئەم مەسەلەیە بەراستی پەیوەست بەس���تراتیژیەتی )ك.ج.ك(ەوەیە، یاخود هەڵمەتێكی تاكتیكیی بووە بۆ ئەوەی فش���ار لەسەر هەرێمی كوردستان دروست

بكات؟

سياسەت

بەشی سیاسەت

ئەمڕۆ كەجەكە بەپێی تێزەكانی عەبدوڵال

ئۆجەالن بەو قەناعەتە گەیشتووە، كە دەوڵەتی

نەتەوە مۆدێلێكی بەسەرچووە، تەنانەت

پێیوایە ئەوانەی داواشی دەكەن خیانەت لەدۆزی

كورد دەكەن

لە خۆرئاوادا سێ كانتۆن هەن، هیچیان

ناوی كوردستیان بەسەرەوە نیە، ئەمەش لەچوارچێوەی سیاسەتی

بەسوریاییكردنی كەجەكەدا پەیڕەو

دەكرێت

16 ژماره 263 2015/1/24

سياسەت

ئەم هێ���زە بەفەرمی دروش���می “توركیەلی “خۆبەتوركیاییك���ردن”ی وات���ە لەش���ەمە” بەرزكردۆتەوە. ئەمەش بەو واتایەی چیتر نایەوێ خۆی لەچوارچێوی س���تراتیژیەتی بگ���رە بهێڵێت���ەوە، قەتی���س كوردس���تانیدا دەیەوێ وەكو هێزێكی سەرەكی توركیایی ه���ەوڵ ب���ۆ بەدەس���تەوەگرتنی دەس���ەاڵت ب���دات. ئ���ەم س���تراتیژییەتەی لەخۆرئاوای كوردس���تان لەتوێی خۆسەری دیموكراتیدا پێناس���ەكردوە، ك���ە ئەم���ەش ش���ێوازەكەی لەفۆرم���ی كانتۆن���دا خۆی نمای���ش دەكات. كانتۆنەكایش س���یانن و هیچیش���یان ناوی ئەم���ەش نیی���ە. بەس���ەرەوە كوردس���تانی لەچوارچێوەی سیاسەتی بەسوریاییكردندا

پەیڕەودەكرێت. ئێستا لەش���نگالەوە هەوڵی ئەوە دەدرێ كوردس���تان هەرێم���ی ب���ۆ مۆدێل���ە ئ���ەم بگوێزرێتەوە. هەڵبەت رەنگبێ ئەوە شتێكی ت���ازە نەب���ێ ئەم هێ���زە داوای ش���تێكی لەم بابەتە دەكات. لەس���اڵی 2002یشەوە پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان بەفەرمی لەستراتیژیەتی خۆیدا بۆ هەرێمی كوردستان داوای “فیدراڵیەت���ی پارێ���زگاكان”ی دەكرد! هەڵب���ەت كاتێك 98%ی خەڵكی كوردس���تان لەساڵی 2005 لەریفراندۆمی سەربەخۆییدا دەنگیان بەجیابوونەوە لەعێراق دا، ئەوس���ا س���ەركردەكانی ئەو رەوتە لەوە حاڵیبوون، ك���ە خواس���تەكانی گەل���ی كوردس���تان ب���ۆ س���ەربەخۆیی و س���ەروەری سیاس���ی مل بۆ هیچ بەربەندێ���ك دانانەوێنێت. بۆیە ئەو هێ���زە ناچار ب���وو بەیەكجارەك���ی واز لەم

ستراتیژییەتە بهێنێت. لەبەرئەم���ە هەندێ���ك لەپس���پۆڕان ل���ەو بڕوایەدان ئەوەی ئەمڕۆ )ك.ج.ك( لەشنگال بەدوایەوەیەت���ی بریتیی���ە لەس���تراتیژییەتی ئ���ەو هێزە كە دەیەوێ لەرێی ئەم مۆدێلەوە

لەهەرێمی كوردستان سیاسەت بكات. واتە بەم���ە دەی���ەوێ لەپارچەكانی كوردس���تان درێژە بەمانەوە و پەلهاویشتنی خۆی بدات. ئەم���ە لەكاتێكدایە، كە ئ���ەم هێزە لەهەرێمی كوردس���تان ق���ەت نەیتوانی���وە پێگەیەك���ی جەماوەری شیاو بۆ خۆی دەستەبەربكات. چاودێران دەڵێن )پ.ك.ك( لەساڵی 1988وە خەریكە بۆ هەرێمی كوردستان ئاڵتەرناتیڤ دادەتاش���ێ، بەاڵم لەماوەی ئەم 27 ساڵەدا هی���چ ئەنجامێكی مەلموس و بەرجەس���تەی بەدەس���تنەهێناوە. لەس���اڵی 1988وە پارتی ئ���ازادی كوردس���تان–)پاك(ی دامەزران���د. دوات���ر ل���ە 1995وە ئەم���ەی گ���ۆڕی ب���ۆ یەكێ�ت���ی دیموكراتی نەتەوەی���ی )ی.ن.د.ك( )پ.ك.ك(ی ب���ە ك���ردی 1998 لەس���اڵی باش���ور و لە2000یش���ەوە گۆڕی بۆ بزاڤی چارەس���ەری دیموكراتی، كە ئێستا بەناوی پارتی چارەس���ەری دیموكراتی كوردستان

دەناسرێت. و س���اڵە 27 ئ���ەم بەدرێژای���ی ب���ەاڵم دوای س���ێ جەنگ���ی گ���ەورەی ناوخۆی���ی هێ���زە ئ���ەم هەڵب���ژاردن پێن���ج دوای و نەیتوانیوە لە 3000 دەنگ زیاتر بەدەس���ت جەنگ���ە لەس���ەردەمی تەنان���ەت بهێنێ���ت! ناوخۆییەكانیشدا نەیتوانیوە بەسودی خۆی بااڵنس���ی هێزەكان لەهەرێمی كوردس���تان بگۆڕێ���ت. بۆیە ئەمانە بەئاس���تەمی دەبینن ئەم هێ���زە بتوانێ بەس���تراتیژیەتی نوێەوە، كە لەش���نگالەوە دەس���تیپێكردوە، ئەنجامی پێویس���ت بەپێچەوان���ەی رەوتی 27 س���اڵی

رابردوو وەربگرێت. )ك.ج.ك(: هەڵمەتێكی تاكتكیكی لەدژی

)پ.د.ك(هەندێ���ك لەپس���پۆڕانی سیاس���یش ل���ەو بڕوایەدان ئەوەی ئەمڕۆ )ك.ج.ك( لەشنگال دەی���كات، پەیوەن���دی بەس���تراتیژیەتی ئەم

هێش���تا ئەم پرس���ە یەكالی���ی نەبۆتەوە، بەاڵم چاودێران بەو قەناعەتە گەیشتون، كە وەرزێكی نوێ لەگرژییەكان لەنێوان پارتی دیموكرات���ی كوردس���تان و كۆم���ا جڤاكێن كوردس���تاندا هاتۆتەكای���ەوە. ئەمە لەس���ەر ئاس���تی خۆرئاواش لەپرسی مەرجەعیەتی سیاس���ی هاوبەش���ی تەڤدەم و ئەنجومەنی خ���ۆی سوریاش���دا ك���وردی نیش���تمانی نیش���انداوەتەوە. تائێستاش ئەو كۆبونەوانە ب���ۆ یەكالكردن���ەوە ئ���ەم پرس���ە لەهەولێر بەناوبژیوان���ی ك���ە نەبۆت���ەوە، یەكالی���ی س���ەرۆكایەتی هەرێمی كوردس���تان بۆ ئەو

پرسە بەڕێوەدەچێت. ستراتیژیەتی )ك.ج.ك(: پەلهاویشتن بۆ

پارچەكانی كوردستان)ك.ج.ك( كە ئەم���ڕۆ وەكو رێكخراوێكی چەتر خۆی پێناس���ەكردووە، درێژكراوەی ئەگ���ەر كوردس���تانە. كرێكاران���ی پارت���ی رێكخراوێك���ی وەك���و خ���ۆی )پ.ك.ك( ماركس���ی–لینینی س���ەربە چەپ���ی رزگاری ب���ۆ پێناس���ەكردوە و هەول���ێ نەتەوەی���ی و كوردس���تان بەش���ێكی رزگاركردن���ی س���ەربەخۆی دەوڵەت���ی دامەزراندن���ی كوردس���تان داوە، ئ���ەوە ئەم���ڕۆ )ك.ج.ك( 180 پلە بەپێچەوانەی ئەو س���تراتیژیەتەوە تێزەكان���ی بەپێ���ی )ك.ج.ك( و كاردەكات عەبدوڵال ئۆجەالن بەو قەناعەتە گەیشتووە، كە دەوڵەت–نەتەوە مۆدێلێكی بەسەرچووە و چتی���ر س���ودی بۆ ك���ورد نیی���ە، تەنانەت ئەوانەشی داوای دەوڵەتی نەتەوەیی دەكەن خیانەت ل���ەدۆزی كورد دەك���ەن! هەروەها )ك.ج.ك( ل���ەڕووی ئایدیۆلۆژی���اوە خ���ۆی بە “چەپ���ی ئایكۆل���ۆژی” پێناس���ەكردوە و خوازیاری دیموكراتیەتی راس���تەوخۆ واتە

جۆری “دیموكراسیەتی كۆمۆناڵ”ە!لەبەر ئەوە ئەمڕۆ لەباكووری كوردستان

پەكەكە لەساڵی )1998(ەوە ئەڵتەرناتیڤ

بۆ هەرێمی كوردستان دادەتاشێ و تائێستاش نەیتوانیوە پێگەیەكی

جەماوەریی شیاو بەرجەستە بكات

ئەوەی ئەمڕۆ كەجەكە لە شنگال دەیكات، بۆ رووبەڕووبوونەوەی سیاسەتەكانی پارتی

لەخۆرئاوا و گۆڕینی بەاڵنسی هێزی هەرێمە

بەالی یەكێتیدا

پەكەكە دەزانێت گەر شنگال كۆنتڕۆڵ نەكات، هیچ دەروازەیەكی بەڕووی دنیای دەرەوەدا نامێنێت،

چونكە لەسێ الوە لەالیەن داعش و توركیا و پارتیەوە لەگەمارۆ دایە

ژماره 263 2015/1/24 17

هێزەوە بۆ باشووری كوردستان نییە، بەڵكو ئ���ەوان دەڵێن ئەم���ە تاكتیكێكی ئەم هێزەیە، كە بۆ رووبەڕووبوونەوەی سیاسەتەكانی پارتی دیموكراتی كوردس���تان لەخۆرئاوای كوردستان گرتویەتیەبەر. ئەمەش تاكتیكێكە دوو رەهەن���دی س���ەرەكی هەی���ە. ئەم دوو لەهەرالیەكی���ەوە س���ەرەكییەش رەهەن���دە ب���ۆی بنۆڕی���ت پەیوەندی���ان بەپێگ���ەی ئەم هێ���زە لەخۆرئاوای كوردس���تانەوە هەیە و ئەوەندەی بش���ێ كەم یان زۆر باش���ووری

كوردستان ناگرێتەوە. چاودێران دەڵێن دوای ئەوەی مەسەلەی مەرجەعەیەت���ی سیاس���ی ب���ۆ خۆرئ���اوای كوردستان هەمدیسانەوە لەالیەن تەڤدەمەوە )پ.د.ك( ئ���ەوە تیكەوتۆت���ەوە، تەگ���ەرەی لەرێ���ی ئەنجومەنی نیش���تمانی كوردییەوە ویستویەتی فش���اری بۆ بهێنێت بۆ ئەوەی: 1. لەمەس���ەلەی س���ەربازگیریی زۆرەملێدا پاشەكش���ێی پێبكات، 2. دەی���ەوێ لەڕووی فش���ارەوە )پ.ی.د( و )ك.ج.ك( ناچار بكات مل بەمەرجەعیەتی سیاسی بدەن. تەنانەت بڕی���ار واب���ووە خۆپیش���اندانێكی گەورەی

جەماوەری لەشارەكانی جزیرە بەرێبخرێت، بەاڵم پاشتر لەبەر ئەو شەڕەی لەحەسەكە لەنێوان رژێ���م و )ی.پ.گ(دا دەس���یپێكرد،

ئەم پرۆژەیە هەڵوەشێندرایەوە. لەمڕووەوە چاودێ���ران لەو قەناعەتەدان )ك.ج.ك(ی���ش دژەتاكتیك���ی خ���ۆی بۆ ئەم دەس���تپێكردوە. )پ.د.ك( تاكتیكان���ەی دەب���ێ رەهەن���دەوە ل���ەدوو )ك.ج.ك(

لەشنگالەوە شتكێك بكات: هەس���ت )ك.ج.ك( یەك���ەم: رەهەن���دی دەكات ئەگەر شنگال كۆنتڕۆڵ نەكات، ئەوە هیچ دەروازەیەك���ی نامێنێ بەڕووی دنیای دەرەوەدا بیكات���ەوە، چونك���ە لەس���ێ الوە لەالیەن دەوڵەتی توركیا، داعش و )پ.د.ك(ب���ۆ دەرووی تاق���ە و لەگەمارۆدای���ە وە جیهانی دەرەوە ناوچەی شنگالە. رەهەندی دووم: )ك.ج.ك( هەست بەوە دەكات، پارتی لەرێ���ی ئەنجومەنی نیش���تمانی كوردییەوە رووبەڕووی دەردەس���ەری و سەرێش���ەی دەكات و هەموو رۆژێك كێشە و تەنگژەی بۆ دروس���ت دەكات. وات���ە پێیانوایە پارتی ئ���ەوان ناوخۆی���ی لەكاروب���اری دەس���ت

وەردەدات. بۆ رەواندنەوەی ئەم تاكتیكەی پارت���ی، ئەوانی���ش دژەتاكتیكی���ان ئەوەی���ە لەناوخۆیی هەرێمی كوردس���تانەوە لەدوو

الوە فشار بۆ پارتی بهێنن: یەك���ەم، لەمەس���ەلەی ش���نگالەوە پارتی الیەنگی���ری لەرێ���ی دووەم: بپەس���تێون، یەكێتیەوە بااڵنسەكانی هەرێمی كوردستان بخرێت���ە ژێر پاڵەپەس���تۆی س���ەختەوە، بۆ ئ���ەوەی چیتر پارتی بەتاق���ی تەنها نەیەوێ

لەم هەرێمەدا سیاسەت بكات. ئێستا كەس ناتوانێ بڵێ ئەوەی )ك.ج.ك( دەی���كات ئای���ا بەڕاس���تی س���تراتیژیەتیەتە یاخ���ود ئەمە بریتییە لەهەڵمەتێكی تاكتیكی. هەندێك دەڵێن ئەویانە و هەندێكیش دەڵێن نەخێ���ر ئەمیان���ە. ب���ەاڵم خەبیرێكی���ش ك���ە شارەزای كولتوری سیاس���ی ئەم هێزەیە، بیرۆكەیەكی دیكە دەخاتەڕوو. ئەو دەڵێت: مەس���ەلەكە ئ���ەوە نیی���ە تەنها ئ���ەم یاخود ئەوی���ان بێ���ت. نا نەخێر ئ���ەم دوو فاكتەرە هەردووكیان هەن: واتە هەم ستراتیژییەتە ناتوان���ێ ك���ەس تاكتیك���ە. بۆی���ە ه���ەم و

بژارەیەكی تاقە بخاتەڕوو!

پەكەكە دەیەوێ لەمەسەلەی شنگال پارتی بپەستێوێ و لەرێی الیەنگریكردنی یەكێتیشەوە پارسەنگی بەاڵنسی هێز لەهەرێم بدەنەوە

سياسەت

18 ژماره 263 2015/1/24

سياسەت

س���ااڵنێکی دوورودرێژە ئێران ژمارەیەکی عێراق���ی و ئەفغان���ی لەپەنابەران���ی زۆر ک���ە باس���ێک ب���ەاڵم ه���ەر لەئامێزگرت���ووە، دەك���رێ، پەناب���ەران دۆخ���ی و ل���ەرەوش بی���ڕورای گش���تییدا ک���ە بەزەین���ی ئ���ەوەی دێت، کێش���ە و گرفتی پەنابەران���ی ئەفغانییە، هۆکارەکەش���ی روون���ە، ئ���ەوان ژمارەیەکی بەرچاو لەخۆدەگرن و لەزۆربەی ناوچەکانی ئێران نیش���تەجێن. ئەمە لەکاتێکدایە لەرووی زەمەنی���ەوە، ئامادەی���ی پەنابەران���ی عێراق���ی ل���ەم واڵتە مێژوو و بەس���ەرهاتێکی خەمناک و دوورودرێژت���ری هەی���ە. رەنگ���ە بەه���ۆی ژمارەی کەم���ی ئەوان لەچ���او ئەفغانەکان و پەیوەن���دی نەزۆر تێکچ���ڕژاوی ئەوان لەگەڵ کۆمەڵگای ئێرانی، وایکردبێت کێش���ە و گرفت و دۆخ���ی نالەباری ئەوان لەئیران نەکەوتبێتە

رۆژەڤەوە.بەشێوەیەکی گش���تی، ئامادەیی پەنابەرانی

عێراق���ی لەئێ���ران، ب���ۆ کۆمەڵێ���ک قەیران���ی سیاس���ی وکۆمەاڵیەت���ی ئ���ەم عێ���راق لەبڕگە و قۆناغ���ی مێژوویی جی���اوازدا دەگەڕێتەوە، هەرکام لەم قەیرانانەش وایانكردووە خەڵکی ئەم واڵتە بەلێش���او وەک پەنابەر روو بکەنە ئێ���ران. هاواڵتیان���ی عێراق���ی بۆ یەک���ەم جار لەس���اڵی 1971دا بوو کە روویانکردە ئێران. دەوڵەت���ی ئەو کاتی عێراق بەبیانووی کێش���ە و ناکۆک���ی لەگ���ەڵ ئێ���ران )س���ێ دوورگەی خەلیجی فارس( 50 هەزار كوردی عێراق، كە زۆربەیان لەکوردە فەیلیەکان بوون، لەعێراق وەدەرین���ان. قۆناغێکی دیکە، کە ش���ەپۆلێکی دیک���ەی کۆچی هاواڵتیان���ی عێراقی بۆ ئێران بەخۆوەبین���ی، دەگەڕێتەوە بۆ س���اڵی 1980، كاتێك س���ەدام حوسێن وەک سەرۆک کۆمار هاتبووە سەر دەسەاڵت، بەدەستپێکی شەڕی 8 ساڵی عێراق و ئێران ژمارەیەکی بەرچاوی لەهاواڵتیان���ی لەواڵتەکەی خ���ۆی وەدەرنا و رێک لەس���ەر هێڵەکانی سەرسنوور ئاودیوی ئێران کردن. هەر لەم قۆناغەشدا ژمارەیەکی

زۆر لەچاالکوانان���ی ش���یعەی ئ���ەم واڵتە، کە وەک هێزی دژبەری دەسەاڵتی بەعس بوون و ه���اوکات لەرووی فک���ری و ئایدیۆلۆژیەوە لە كۆمەرە ئیسالمیە تازەكەی ئێرانەوە نزیك

بوون، روویان کردە ئێران. شەپۆلێکی دیکەی کۆچی پەنابەرانی عێراقی بۆ ئێران، بۆ قۆناغی دوای راپەڕینی شەعبانیە لەس���اڵی 1991 و سەرەتای شەڕ و ملمالنێی هێ���ز و الیەن���ە ش���یعەکان لەگەڵ دەس���ەاڵتی بەعس دەگەڕێتەوە، کە زۆربەی ش���ارەکانی باشووری عێراقی لەخۆ دەگرت. لەم سااڵنەدا بوو کە دوای شکستهێنانی رەوتە شیعیەکان، ژمارەیەکی بەرچ���او لەخەڵکی ئەم واڵتە، كە زۆربەیان خەڵکی ناوچە سەرس���نووریەکان بوون، بەهۆی نالەباربوونی دۆخی سیاس���ی و ئەمنی، ئ���اوارەی ئێران ب���وون، ئامارەکان باس لەرێژەی 500 هەزار کەسی ئەم شەپۆلە لەپەناب���ەران دەکەن. لەس���ااڵنی دواتردا ئەم رێژەی���ە کەمیک���رد و ت���ا پێش س���اڵی 2002

گەیشتە 20٦ هەزار کەس.

پەنابەرانی عێراقی لەئێراندا لە دۆخێكی سەختدا دەژینكەمپەكانی پارێزگاكانی كوردستان و ئازەربایجان و كرماشان نزیكەی 2500 كوردی عێراقیان

تێدایە و بەهۆی نەبوونی هیچ بەڵگە و ناسنامەیەكی عێراقی، ئامادەنین بگەڕێنەوە

ناسر مورادی

ژماره 263 2015/1/24 19

سياسەت

زۆبەی ئەو ئاوارە عێراقیانە ناسنامە و

رەگەزنامەی ئێرانیان نیە و ناچارن بە

دەسحەقێكی زۆر كەم لە كێڵگە و باخی شووش و

دیزفولدا كار بکەن

تەنیا ئەو پەنابەرە عێراقیانەی پاشماوەی

سوپای بەدرن و لەشەڕی هەشت ساڵەدا كۆمەكی ئێرانیان كردووە، ئێستا

كێشەیان نیە و موچەیان بۆ بڕاوەتەوە

ل���ە ئەیلول���ی 2003، بەش���ی هەماهەنگ���ی کاروباری مرۆڤدۆستانەی نوسینگەی نەتەوە یەکگرت���ووەکان، رایگەیاند ک���ە زیاتر لە 202 هەزارکەس���ی پەنابەری عێراق���ی لەئێراندان، ک���ە ل���ەم ژمارەیە 50 هەزار کەس���یان لە 22 کەمپ لەبەشی رۆژئاوای ئێران و بەدرێژایی سنوورەکانی عێراق نیشتەجێ کراون. بەپێی لێ���دوان و ئاماری فەرمی وەزارەتی ناوخۆی ئێران، لەدوای رووخانی دەس���ەالتی بەعس، نزیک���ەی 12 ه���ەزار ک���ەس ل���ەم پەنابەرانە گەڕاونەت���ەوە واڵت���ی خۆی���ان. ژمارەیەکیش ل���ەم پەنابەرانە رێگای هەن���دەران و واڵتانی ئەوروپی���ان گرتەبەر، لەم نێوەدا بەش���ێکیان بەهۆی س���ەختی رێ���گا و لەڕێ���ی ترانزیت و قاچاخ���ی پەناب���ەران گیانی خۆیان لەدەس���ت دا. لەک���ۆی ئ���ەم پەنابەران���ەش، بەش���ێکیان ئەوئێرانی���ە بەرەچەل���ەک عێراقییان���ە بوون، کە پێشووتر نیش���تەجێی شارەکانی کەربەال، نەجەف و کازمیە بوون و دواتر کە ئاوارەی ئێران بوون بە “معاندین” )دوژمن( ناوبانگیان دەرکردب���وو. خاڵ���ی جێ���ی س���ەرنج ئەمەیە، ک���ە ئەم “معاندین”ان���ە ژمارەیەكی بەرچاوی ک���ۆی کوژروانی ش���ەڕی 8 س���اڵی عێراق و ئێرانیان پێكدەهێنا، بە شێوەیەک کە زۆرترین کوژراوەکانی غەیرە ئێرانی لەمعاندین بوون. معاندی���ن دوات���ر بەپێکهاتن���ی س���وپای بەدر، کە راس���تەوخۆ لەژێ���ر کۆنتڕۆل و چاودێری سوپای پاس���دارانی ئێراندا بوو، ئامادەییەكی چاالکیان لەبەرەکانی شەڕی 8 ساڵەدا هەبوو و کۆمەڵێک كردەی سەربازییان دژ بەعێراق

ئەنجام دا. ئ���ەو عێراقیان���ەی ک���ە هات���ن و ئ���ەو

عێراقیانەی رۆیشتنپەناب���ەرە عێراقیان���ەی دەرف���ەت و ئ���ەو مەجال���ی گەڕانەوەی���ان نەب���وو، دواتر لەگەڵ کۆمەڵێک کێشە و گرفت رووبەڕوو بوونەوە.

ناچاربوون لەگەڵ ئەم گرفتانە دەست و پەنجە نەرم بکەن، لەپێنەدانی پاس���پۆرتەوە بگرە تا دەگات���ە پێنەدان���ی ناس���نامە و رەگەزنام���ەی ت���ەاڵق، و زەواج تۆمارنەکردن���ی ئێران���ی، نەبوونی مافی هاواڵتی، نەبوونی داهاتوویەکی روون س���ەبارەت بەخوێندن���ی منداڵەکانی���ان لەقوتابخان���ە و خوێندن���گاکان، نەبوون���ی کار و پیش���ەیەکی دیاریکراو، تەنانەت رێگەنەدان بەئیشکردنیان و ...هتد.هەموو ئەمانە تەنگیان بەژیان���ی رۆژانەی ئەوان هەڵچنی. ئێس���تاکە ژمارەی پەنابەرانی عێراقی دەگاتە 33 هەزار ک���ەس، کە لە 9 پارێزگای ئێران نیش���تەجێن. زۆربەیان لەش���ارەکانی رۆژئ���اوای ئێران و تاران، قوم، ئیسفەهان، خوزستان، خۆراسان،

ئیالم و یەزد دەژین.“فوئ���اد” هاواڵتیەکی ئێرانیە و نیش���تەجێی شاری ئەهوازە، دەربارەی دۆخی پەنابەرانی زەمان���ەی بەرادی���ۆ لەش���ارەکەی، عێراق���ی ئ���ەم مەعیش���ەتی و “ژی���ان راگەیان���دووە پەنابەران���ە زۆر دژوار و نالەب���ارە، ئ���ەوان ئیج���ازەی کارکردنی���ان نیی���ە و منداڵەکانیان لەچوون بۆ قوتابخانە زۆربەی کات گرفتیان هەیە، هەر ئێستا پەنابەری وای لێیە 25 ساڵە لەئەه���واز دەژی، ب���ەاڵم ناس���نامەی ئێران���ی نییە، تەنانەت ناتوانن س���ەردانی عێراق بکەن. ل���ەم پەناب���ەران نوس���ینگەی کۆمیس���اریای ش���ارە نزیكەی داخراوە، ئیدارەی هاواڵتیانی بیان���ی و کۆچب���ەران، هەم���وو کارمەندەکانی فارس���ن، هەر بۆیە پەنابەران بۆ تێگەیشتن و تێگەیاندن و پەیوەندیکردن پێیانەوە كێش���ەی زۆریان هەی���ە، مەگەر فارس���ی بزانن. کەس نیی���ە بەکاروباریان رابگات، روو لەهەر کوێ

بکەن وەاڵمێکیان دەست ناکەوێت. ئەوانە پەنابەرە عێراقیانەی ئیتر عێراقی

نین“عیس���ا بازیار” کارناس���ی پاکسازی مین، ک���ە چەن���د خول���ی فێ���رکاری ب���ۆ پەنابەران بەڕێوەب���ردووە، بەرادی���ۆ زەمانە دەڵێ “زۆر لەپەنابەران���ی نیش���تەجێی کەمپی ئەش���رەفی ئیس���فەهانی بەه���ۆی نەبوونی ناس���نامەی و بەڵگەی کەس���ێتی، حەزی���ان لەگەڕانەوە نییە، زۆربەیان بەحەقدەس���تێکی کەمەوە ئامادەن لەمووچ���ە و م���ەزرا و باخات���ی ش���ووش و دیزف���ول ئی���ش بک���ەن. زۆرجار بین���راوە کە ن���ەوەی دووەم و س���ێیەمی ئ���ەم پەنابەرانە خۆیان بەئێرانی دەزانن، بێ ئەوەی کەمترین مافی���ان هەب���ێ. بۆ دوو س���اڵ دەچێ بەهۆی بۆگەن���ی زێرابی ئەم کەمپە، دانیش���توانەكەی لەژیانێک���ی دژواردا دەژی���ن”. ه���ەر بەوتەی

ئەم کارناس���ە ئیالمیە، پاشماوەکانی سوپای بەدر ئێس���تاکە هیچ کێش���ەیەکیان بۆ مانەوە ل���ەم واڵت���ەدا نییە، تەنانەت مووچەش���یان بۆ بڕاوەت���ەوە، باق���ی پەنابەران ب���ۆ دابینکردنی بژێ���وی ژیان زۆرجار ناچارن پەس���تترین و نەش���یاوترین کار ئەنجام ب���دەن، ژمارەیەکی بەرچاویان خەریکی کۆکردنەوەی ورتکەنان

و كۆنەی پالستیکین.پەناب���ەری زۆرتری���ن کەمپان���ەی ئ���ەو لەخۆگرت���ووە بریتین لە: کەمپ���ی “جەهروم” لەپارێ���زگای فارس، ک���ە بەگەورەترین کەمپ دێت���ە ئەژم���ار و دوو ه���ەزار کەس���ی تیایدا نیش���تەجێن. کەمپی “ئەزنا” لە لورس���تان کە هەزار ک���ەس لەخۆدەگ���رێ، ئ���ەو کەمپانەی لەپارێزگاکان���ی کوردس���تان، ئازەربایجان و کرماشان هەڵکەوتوون، نزیکەی 2500 کوردی عێراق���ی تێیان���دا نیش���تەجێن، ب���ەاڵم بەهۆی نەبوونی هی���چ جۆرە بەڵگە و ناس���نامەیەکی

عێراق���ی ئام���ادە نین بگەڕێنەوە س���ەر ماڵ و حاڵی خۆی���ان. لەک���ۆی پەنابەران���ی عێراقی، ژمارەیەک���ی بەرچاویان ژن���ن، ئەم ژنانە جیا لەکێش���ە س���ەرەکی و گش���تییەکان، هەندێک گرفت���ی تایب���ەت بەخۆیانیان هەی���ە، نەبوونی هاوس���ەر یان منداڵ لەکات���ی ئاوارەبوونیان، نەبوون���ی دەرفەت���ی گونج���او ب���ۆ کارکردن بەه���ۆکاری یاس���ایی و کێش���ەی ئاب���ووری، کۆمەاڵیەت���ی و دەرهاویش���تەکانی، روانین���ی نەریتی و پیاوس���االرانە و بیرۆکەی عەرەب-فەرهەنگ���ی پڕوپاگان���دەی ب���وون، عەج���ەم دژبەران���ە لەب���ارەی جی���اوازی کولتوریی���ان، کردنی���ان، ب���ەزەواج س���ەبارەت بەتایب���ەت نەبوونی پاڵپش���تی یاسایی لەمەسەلەی تەاڵق و حەزانەت���ی من���داڵ، قەدەغ���ەی یاس���ایی بۆ هاتوچۆی���ان بۆ ش���ار و ناوچەکان���ی دیکەی

ئێران و...هتد.

20 ژماره 263 2015/1/24

سياسەت

هەلپەرستی لەلۆژیكی گوتارییەوە سەرچاوە

ناگرێت، بەڵكو لەكوێ با بێ، لەوێوە شەن

دەكات، ئەقڵیەتی خۆی لەسەر قۆستنەوەی

دەرفەتەكان بونیاد دەنێت

ئەوەی لەپانتایی سیاسی خۆرهەاڵتدا دەنگی لەهەمووان بەرزتر و زاڵترە، جۆرێکە

لەهەلپەرستی

دیكـــە لەبابەتەکانـــی وەک هـــەر ئاوڕمـــان لەخۆرهەاڵت داوەتـــەوە، بۆمان روونبۆتـــەوە کۆمەڵە کێشـــەیەک بەرۆکی ئەم بەشـــەی كوردســـتانی گرتۆتەوە، کە تەمـــاح بـــۆ جووڵـــەی لێوەردەگـــرێ. ئەم کێشانە لەروانینی جیاوازەوە خوێندنەوەی بـــۆ دەکرێت. بەاڵم ئـــەو خاڵەی بەردەوام هەڵوەســـتەی لەســـەر دەکرێـــت، نەبوونی واتـــا گوتـــار، دەلێیـــن کاتێـــک گوتـــارە. مەنتق یـــان لۆجیکێکی فکری، کە هەڵگری تایبەتمەندییەکانـــی بزاڤـــی رزگاریخوازی

بێ. مودێل یان ئەو نمونانەی بۆ هاتنەئارای گوتارێکـــی گشـــتگیر دەخرێنـــە بەربـــاس، لەراســـتیدا دەتوانین لەنێـــوان دوو بەرەدا دابەشـــیان بکەیـــن. بەرەیـــەک کـــە خۆی بەگوتاری سەردەمی زێرینەوە هەڵدەواسێ و توانا و هێز لەو ســـەردەمە وەردەگرێ، گوتارێکیش چاوی لەسیاســـەتی رۆژانەیە و باســـێک کە دەهێنرێتە ئاراوە پەیوەستە دەتوانیـــن رۆژانـــەدا لەئاســـتی بـــەوەی

رەچاویان بکەین. نمونـــە مێژوویەکە تائێســـتا نەیتوانیوە وەاڵمدەر بێ، چونکە پێویستی بەدووبارە داڕشتنەوە هەیە. لەنمونە رۆژانەکەدا دیارە وەاڵمـــدەر نیـــە، چونکە لەگـــەڵ لۆجیک و جەوهەری خەبات و مێژووی ئەو خەباتە یەکناگرێتـــەوە، بـــەاڵم دەتوانـــێ بەالرێیدا ببـــات. بۆیە هـــەردوو الیـــان لەجواڵندنی کۆمەڵـــگا رووبەرووی کێشـــە بوونەتەوە. ال باســـەکەمان ســـەرەتای ئـــەوەی بـــۆ

روونتـــر بێ، هەوڵدەدەیـــن لەدوو چەمکی زۆر سادە، کە بۆ خوێنەر مانادارە، کەڵک

وەربگرین.ئەم نوسراوە لەسەر ئەوە ساغبۆتەوە، کە خەباتی خۆرهەاڵت رووی لەماڵئاواییە بـــۆ بـــاوەش خەریکـــە و لەئادیالیـــزم هەلپەرستی دەکاتەوە، یان خەریکە لەگەڵیدا رادێ. ئادیالیزم بەمانایەکی سادە بەواتای پەیوەســـتبوون بەخەیـــاڵ و بیروباوەڕی گـــەورەوە دێ، کـــە زۆر لەتایبەتمەندییـــە مـــادی و مەعنەوییـــەکان ئامادەنین. بەاڵم هۆگرانـــی هەوڵـــدەدەن بیکەن بەراســـتی. )دەمانتوانـــی لەبەرامبـــەردا هەلپەرســـتی لۆپەنیزمیـــش بەکارببەین، بـــەاڵم بەهۆی ئـــەو ماناییە نەرێنییـــەی هەیەتی، چەمکی هەڵپەرەســـتیمان هەڵبـــژارد( لەئەساســـدا لەمەنتقێکی گوتارییەوە سەرچاوە ناگرێت، بەڵکو وەک کـــورد دەڵێن لەکوێکەوە بابێ شـــەن دەکـــەن. واتـــا ئەقڵییەتـــی خۆیـــان لەســـەر قۆســـتنەوەی دەرفەتەکان بونیاد دەنێنن. بۆیە بەپێچەوانـــەی ئایدیالیزم کە خاوەن پرنســـیپە، هەلپەرســـتەکان خۆیان لەپرنســـیپ بەدوور دەگـــرن، چونکە وەک کۆسپێک دەیبینن بەرانبەر بەئاواتەکانیان.

بەهەرحاڵ ئـــەوەی لەپانتایی سیاســـی خۆرهەاڵتدا دەنگـــی لەهەمووان بەرزترە، یان باشـــتر وایە بڵێم دەنگی زاڵ بەســـەر دەنگەکانـــی تردا، جۆرێکە لەهەلپەرســـتی. پێدەچێ پرســـیاری ئـــەوە بکرێت، کە لەو هەمـــوو پارتـــە سیاســـییەی لەخۆرهەاڵت هەیـــە و خـــاوەن پـــرۆژەی گـــەورەن بۆ

خۆرهەاڵت.. ماڵئاوایی لە ئایدیالیزم و گیرۆدەبوون بە هەلپەرستیەوە

حیسام دەسپیش

ژماره 263 2015/1/24 21

سياسەت

لەخۆرهەاڵت بەهۆی ئەوەی ئامانج جێگای

خۆی داوەتە هەل، تادێت پێگەكانی هەلپەرستی

پتەوتر دەبن

دەقـــاودەق کـــە دەخەنـــەڕوو، لەراســـتی هاوتەریبـــە لەگـــەڵ نەمانـــی ئایدیالیزمـــی کوردی، ئەمەش رێگا و جێگا خۆشـــکردنە بۆ هەلپەرســـتی. بۆیـــە ئـــەوەی لەپانتایی سیاســـی کوردســـتاندا دەتوانیـــن بینیـــن، پەراوێزخســـتنی هەموو دەنگ و رەنگێکی فراوانخـــوازە، لەجێگای ئەو زەقکردنەوەی کۆیلەبوونە، کە دواجار مەودایەک لەنێوان ئەقڵییەتی داگیرکەر و داگیرکراودا نامێنێ، ئەمەیـــە هەمـــوو خەمی و پالنێـــک، کە بۆ دەیان ســـاڵە دەوڵەتە جیاوازەکانی هەوڵی بـــۆ دەدەن. واتـــا زەقکردنـــەوەی ئـــەوەی هەموومـــان وەک یـــەک وان، ئەگەر زوڵم لەکـــورد دەکرێـــت لەفارســـیش دەکرێـــت، ئەگـــەر کۆمـــاری ئیســـالمی دیکتاتۆرە بۆ هەموومـــان دیکتاتورە، کورد باشـــتر وایە بێتە ســـەنگەری رێفۆرمـــەوە، تاکو پێکەوە

ئەزمونێکی دیموکراتیک بخوڵقێنین.

ئەقڵیەتێک کە دوورەڕوان و فراوانخواز بێ. ئەم رەوتە ئەوەندە بەهێزە، کە لەدەڕبڕینی هەڵوێست و بەرنامەکانی سڵ ناکات. بۆیە زۆر بەراشـــکاوانە تەپ لەهەموو دەنگ و رەنگێکی ئایدیالیســـتی دەچنێ. تارادەیەک کـــە ئایدیالیزم وەک مێژوو نـــاو دەبات و

هەلپەرستی وەک سەردەمیبوون.لەکۆتایدا باشتر وایە ئەوە وەبیر خوێنەر رزگاریخوازیـــی خەباتـــی کـــە بێنمـــەوە، یـــان نمونەگەلێک وەک ئـــەو، بەبێ بوونی ئایدیالیزمێکـــی فکـــری مومکین نیـــە. بۆیە لەپەراوێزخستنی ئایدیالیزم، رواڵەتیبوونی رزگاریخوازیـــی دێتـــە کایـــەوە، کە زۆرتر دەبێتە دروشـــم. لـــەم نێـــوەدا خۆرهەاڵت ماڵئـــاوای یەکجـــار روونـــی نمونەیەکـــی ئـــەو لەئایدیالیزمـــە، چونکـــە لەناوخـــۆی بەشـــەی کوردســـتان و هێندێـــك الیـــەن وێنایـــەک خۆرهـــەاڵت، لـــەدەرەوەی

رزگاریخوازین؟ لەئەگەری وەاڵمی ئەرێنی، مەنتقەکە بـــاس لەوە دەکات، کە بونیادنان و گەشەکردنی بزاڤێکی رزگاریخواز تەنها کاتێـــک واتادارە، کـــە ئایدیـــای بونیادنانی کۆمەڵگای ویســـتراو لەرێگەی پابەندبوون

بەپرنسیپەکانی لەرۆژەڤدا بێ.ئەوەی ئێستا لەخۆرهەاڵت بەدیدەکرێ، دوورکەتنـــەوە لـــەم جـــۆرە ئەقڵییەتەیە و نزیکبوونەوەیـــە لـــەو بەهایانـــەی ئێمـــە و داگیرکەر لەیەک سەنگەردا پێناسە دەکات،

لەگەیشتن بەکۆمەڵگای ویستراو. بەهێزبوونی هەلپەرستی

لەخۆرهەاڵت هەلپەرســـتی کۆڵەگەکانی رۆژ لەدوای رۆژ پتەوتر دەبن. هۆکاری ئەم پتەوبوونە دەگەڕێتـــەوە بۆ ئەوەی ئامانج جێـــگای خۆی داوەتە هەل. ئەم هەلە وەک هەنگاویەکە بۆ نزیکبوونەوە لەئامانجەکانی کۆمەڵـــگای ویســـتراو و بونیـــاد نەنـــراوە. بەپێچەوانـــە هەلـــەکان خۆیـــان بوونەتـــە ئامانج، تاکو ببێتە ســـەرەتای گوتارێک کە دواجار خۆی وەک مانفیستێک بنوێنێ، کە وەک رێگاپێشـــاندەر وێنـــای خـــۆی بکات. پێدەچێ پرسیاری ئەوە بێتەئاراوە، کە ئەم هەلپەرســـتییە دەتوانین لەکوێدا ببینینەوە؟ زۆرتـــر لەخۆرهـــەاڵت هەلەپەرەســـتی بەئەجنـــدای داگیرکەر دەچێ. بەو مانایەی لەناوخۆی خۆرهەاڵت و نەیارانی کۆماری ئیســـالمی لەدەرەوە لەرێگـــەی پەیوەندی و میدیـــاوە پاڵپشـــتی لێدەکـــەن. شـــەپۆلی ئـــەم هەلپەرســـتییە دەكـــرێ لەنـــاو پارتە سیاسییەکانیشدا هەبێ. بەو مانایەی پارتی سیاسی لەکەرەســـەیەکی شۆڕشگێرییەوە دەبێتـــە کەرەســـەیەکی تەواوی سیاســـی. لێـــرەدا پارتی سیاســـی دەبێتـــە ئەکتەرێک لەنـــاو یاریەكی دارێـــژڕاودا، چونکە خۆی داڕێـــژەری یاریەكە نیە و تەنهـــا دەتوانێ رۆڵی گەمەکـــردن بنوێنێ، نەك داڕێژەری سیاســـی پارتـــی لەمبـــارەوە گەمەکـــە. لەهەمـــوو ئاوات و ئامانجەکانی کۆمەڵگای ویســـتراو دووردەکەوێتەوە و روودەکاتە کۆمەڵـــگای دیاریکراو، واتـــا هەوڵەکان بۆ گەیشـــتن بەکۆمەڵگای ویستراو نیە، بەڵکو بۆ کۆمەڵگایەکە کە ئامادەیە و ئەم پارتانە تەنهـــا دەتوانن ببنـــە یاریكەرێك لەناو ئەو

هاوکێشانەدا. هەلپەرســـتی خۆرهـــەاڵت لەبردنـــە ژێر پرسیاری پرنســـیپەکانەوە دەسپێدەکات و دواجار خۆی وەک پرنســـیپ دەناســـێنێ. نـــەك میدیاییـــن، و رۆژانـــە بەهاکانـــی

داهاتـــووی خۆرهـــەاڵت، بۆ دەبـــێ دەنگی بـــەرز دەنگێکـــی وەک هەلپەرســـتی ناوببرێـــت؟ وەاڵمێـــک کـــە دەتوانیـــن بـــۆ ئـــەم پرس بیهێنینـــەوە، ئەوەیە کە ئەوەی لێرەدا باســـی لەســـەر دەکرێت، ئەقڵییەتی زاڵە بەســـەر کۆمەڵگا و چۆن ئەکتەرەکان لەگەڵ ئەم ئەقڵییەتەدا مامەڵە دەکەن. بۆیە دەتوانیـــن بڵێیـــن هێندێك پارتی سیاســـی لەئایدیالیزمـــی رابـــردوودا ماونەتـــەوە و هێندێکیـــش ماڵئاوایان کـــردووە و خۆیان

لەهەلپەرستی نزیک کردۆتەوە. وەک بۆچوونێکی ســــەرەتایی دەبێ ئەوە بڵێین کە ئایدیالیزمی خۆرهەاڵت هەڵقوالوی جەوهــــەری وجودی تاکی کــــورد بووە، کە نمونەکانی لەکۆماری کوردســــتان و بزاڤی پــــاش شۆڕشــــی گەالنــــی ئێــــران دەتوانین رەچاوبکەین. یەکێک لەتایبەتمەندییەکانی ئەم ئایدیالیزمــــە فیداکاری بووە، کە الی ئێمەی کورد وەک شۆڕشــــگێریی ناوی دەنێن. ئەم ئایدیالیزمە لەئێستادا خۆی لەمەبەستکردنی جەوهەری وجــــودی تــــاک دووردەخاتەوە و زۆرتر پرســــێکی رۆژانەی ال مەبەســــتە، کــــە چاالکــــی سیاســــی بەرهەمدێنــــێ، نەك شۆڕشــــگێر. بۆیە کاتێک دەڵێیــــن ماڵئاوای لەئایدیالیزم واتە لەپێناســــەکردنی کۆمەڵگا و دەکەوینــــەوە دوور مەبەســــت وەک لەپێناســــەکردنی کۆمەڵگا و سیاسەت وەک

کااڵیەک نزیک دەبینەوە. ماڵئاوایی ئایدیالیزم

کاتێـــک دەڵێیـــن ئایدیالیزمـــی، کـــوردی ســـیمایەکە وێناکردنـــی لەراســـتیدا لەکوردایەتـــی کـــە کۆمەڵـــگای ویســـتراو بەرهەمدێنێـــت. ئـــەم کۆمەڵگا ویســـتراوە جیـــای کـــە بەخەیاڵێکـــەوە، پەیوەســـتە دەکاتـــەوە لـــەوەی هەیـــە. ئـــەم کۆمەڵـــگا تایبەتمەندییـــە لەزۆربـــەی ویســـتراوە فکـــری و رەفتارییەکانـــی داگیرکەر جیای دەکاتـــەوە. بۆیـــە هەوڵدانێکـــە بـــۆ دابڕان لـــەو ئەقڵیەتـــەی داگیرکـــەر نوێنەرایەتـــی دەکات. چونکـــە پەیوەســـتبوونی فکریی و رەفتاریـــی بەداگیرکـــەرەوە، ســـیمای ئەو کۆمەڵگا وێناکراوە تووشـــی کێشە دەکات. لێرەدایە کە هەموو هەوڵی ئایدیالیستەکان بـــۆ ئەوەیە، کـــە حەلقەکانـــی تۆکمەبوونی کۆمەڵگا بەهێز و حەڵقەکانی نزیکبوونەوەی کۆمەڵـــگا بەداگیرکەر الوازبکەن. لۆجیکێک کـــە پاڵنـــەری ئـــەم جـــۆرە لەبیرۆکەیـــە، دەگەرێتەوە بۆ ئەوەی وەاڵمی پرسیارێکی ســـەرەکی بداتـــەوە، کە ئاخۆ ئێمـــە بزاڤی

22 ژماره 263 2015/1/24

سياسەت

س���ااڵنی رابردوو، ئەگەر کەسێک بەدوای بەرتیلێك���ەوە بوایە، تا بەهەر ش���ێوازێک کە پێی دەکرێ زیاتر لەوەی مافی بەس���ەریەوە هەی���ە، ئیمتیازاتێکی زۆرتر وەدەس���ت بێنێ، بێدەنگی لێدەکرد و هەوڵی پەردەپۆشکردنی دەدا، ب���ەاڵم ئ���ەو پی���اوە )باب���ەک زەنجانی( لەهەم���وو جیاوازب���وو، هەم���ووان لەگ���ەڵ شوێنێک باسی خۆی و داهات و سەرمایەی خ���ۆی دەک���رد، ل���ە )ب���ی بی س���ی فارس���ی(ەوە بگرە تادەگاتە دۆس���تانی فەیس���بووکی، مەگەر ئ���ەو چ جیاوازییەکی لەگەڵ “ش���ارام جەزای���ری” و ه���ەزاران کەیس���ی گەندەڵ���ی دیکەدا هەب���وو؟ هەمان پیاو کە بانگەش���ەی ئەوەی کردووە دەتوانێ لەمەسەلەی گەمارۆ نێودەوڵەتی���ەکان بۆ س���ەر ئێ���ران، فرتوفێڵ بەکاربێنێ و لووت���ی رۆژئاواییەکان لەعەرز ب���دات، ئای���ا ش���تێک گ���ۆڕاوە؟ پیاوێ���ک ک���ە لەگەڵ دەوڵەتەکان دەس���تی تێکەڵ کردووە، چجای بەحکومەتەکەی کۆماری ئیسالمی و

وەزارەتخانە و بەرپرسە بااڵکانی. گەندەڵ���ی هەم���ان گەندەڵی���ە و واڵتیش

هەمان واڵتە“موحس���ێن رێنانی” مامۆس���تای ئابووری لەزانك���ۆی ئەس���فەهان ل���ەم ب���ارەوە دەڵ���ێ “دەرکەوتنی بابەک زەنجانیەکان بەرێكەوتە، ئەگەر بڕیار بێ حکومەت بەرەنگاری دیاردەی گەندەڵ���ی ببێت���ەوە، ئ���ەوە دەبا بەش���ێوازی سیستەماتیک بەئەنجامی بگەیەنێ و پەردەی لەسەر هەزاران کەیسی گەندەڵیی هاوشێوە هەڵدابای���ەوە. گەندەڵی و بەرتیلخۆری بەمانا بەرفروانەک���ەی کۆمەڵگا و حکومەتی ئێرانی

تەنیوەتەوە، ئەمە بانگەشەیەكی گینەگەرانە و بێ بەڵگە نییە، ئەمە وتەی خودی کاربەدەستە

بااڵکانی کۆماری ئیسالمی ئێرانە. گەندەڵی سیسەماتیک

“ئیس���حاق جەهانگی���ری” جێگری یەکەمی س���ەرۆک کۆمار، لەس���اڵی راب���ردوو وێرای ناوەن���دی لەراپۆرت���ی ب���ەوەی ئام���اژەدان ک���ە ئاب���ووری، ش���ەفافییەتی نێودەوڵەت���ی لەرووی گەندەڵیەوە لەکۆی 177 واڵت، پلەی 1٤٤ی بۆ ئێ���ران تەرخان کردبوو، رایگەیاند گەندەڵی بەش���ێوەی بەرباڵو و سیستەماتیک واڵتی تەنیوەتەوە و داوای لەدامەزراوەکانی چاودێ���ری واڵت ک���رد، رووب���ەڕووی ئ���ەم دیاردەی���ە ببن���ەوە. ئ���ەم وتان���ەی جێگ���ری یەکەم���ی روحانی لەمیانەی بەش���داریکردنی بەگەندەڵی���ە دژ س���تافی لەکۆبوون���ەوەی ئابووری���ەکان هات���ە ئ���اراوە، لیژنەی���ەك کە کاتی خۆی بەفەرمانی راس���تەوخۆی “عەلی بەڵگەكان���ی بەپێ���ی پێکهێن���را. خامەنەی���ی” جەهانگیری، ئەگەر بڕیار وابووە ئەم ستافە هەنگاوێک���ی جی���دی هەڵبگرێت، دەبا ئێس���تا دوای 12 س���اڵ گەندەڵی ریشەکێش کرابا و فەلسەفەی بوونی ئەم ستافە بکەوتایەتە ژێر

پرسیارەوە. بەوت���ەی “ئەحم���ەد تەوەکول���ی” یەکێ���ك لەگەورە سیاس���یەکانی کۆماری ئیس���المی، ئەو دامودەزگا و دامەزراوانەی )دەس���ەاڵتی و پەرلەم���ان ئینتزام���ی، هێ���زی دادوەری، س���ازمانی بازرس���ی و ...( کە بەرپرسایەتی بەرەنگاربوون���ەوەی گەندەڵیان لەئەس���تۆیە، بۆخۆی���ان ئەوەن���دە پ���اک نین تا ئ���ەم كارە بك���ەن. زۆر لەچاودێرانی سیاس���ی پێیانوایە دی���اردەی بەرتیل خۆری و گەندەڵی لەئێران،

بەرتیلخ���ۆری دوو ه���ۆکاری س���ەرەکین بۆ گەشەنەکردنی ئێران.

س���ەبارەت رێنان���ی” “موحس���ێن بەگش���تگیربوونی گەندەڵی لەئێران دوو خاڵ دەس���ت نیش���ان دەکات. ئ���ەو پێیوایە نەوت و داهات���ە نەوتی���ەکان وەک س���ەرچاوەیەکی بەرتیل وبەرتیلخۆری دێنە ئەژمار، بەم پێیە نەوت بەرتیلێك���ی بەرفراوان دەخاتە بەردەم دەوڵەتی���ەکان. خاڵ���ی دووهەم ک���ە ئاماژەی پێدەدا، مەسەلەی سیستەمی بەڕێوەبەری و ئیداریە. ئەو پێیوایە ئەو میکانیزمەی گرەنتی دابەش���کردنی چۆنیەت���ی و دادپ���ەروەری س���ەرچاوەکان کۆنتڕۆل دەکات، سیستەمی ئیداریە، فاکتەری سێهەم رکابەری سیاسیە، لەبەرئەوەی حکوم���ەت لەئێران قەوارەیەکی یەکپارچ���ە نیی���ە، زۆر الیەن و گرووپ هەن، ک���ە حکومەتی���ان لەنێ���وان خۆیان���دا دابەش ک���ردووە. لەراس���تیدا وەک کۆمەڵی���ک باند و

تۆڕی گەندەڵێ تێکچڕژاون وان.چاودێرانی سیاس���ی پێیانوایە دوو جۆرە بەرتی���ل لەئێ���ران ه���ەن، بەرتیل���ی نەوتی و بەرتیلی یاس���ایی. کە باسی یاسا دیتەئاراوە راس���تەوخۆ مەبەس���ت الیەنی “یاسادانەرە”. ئیمتی���از یاس���اوە کۆمەڵێ���ک لەرێ���ی وات���ە بەکۆمەلێ���ک تاک و گرووپ و الیەن دەدرێ،

دەرهاویش���تەی میکانیزمەکان���ی دەس���ەاڵتە و ب���ێ گۆڕانکاری لەپێکهاتەی سیاس���ی ئەم واڵتە، ه���ەر جۆرە باس���ێک لەبەرەنگاربووە و بنبڕکردن���ی ئەم دیاردەیە، کە ئێس���تا بۆتە جۆرێک لە کولتور، باس���ێکی بێ ناوەرۆک و

بێ کەڵکە. پێش���ووی جێگ���ری ت���ورکان” “ئەکب���ەر ن���ەوت و راوێ���ژکاری روحان���ی وەزی���ری لەمب���ارەوە رایگەیان���دووە “گەندەڵ���ی ناخی “عەل���ی هەروەه���ا گرت���ووە”. دەوڵەت���ی الریجان���ی” س���ەرۆکی پەرلەمان���ی ئێرانیش ل���ە لێدوانێک���دا وێڕای ئام���اژەدان بە “تاوانی ئاب���ووری”، رایگەیاندووە کە “پێڕاگەیش���تن لەتاوانان���ە ج���ۆرە ئ���ەم بەدواداچوون���ی و “عیزەت���واڵ ئاڵ���ۆزە”. و ئاس���تەم گەلێ���ك یوس���فیان” کە لەکۆنترین ئەندامانی س���تافی بەرەنگاربوون���ەوەی گەندەڵیی���ە، لەمب���ارەوە رایوای���ە ک���ە “ئەم س���تافە بەه���ۆی نەبوونی زانی���اری ورد و ش���ەفافییەت، نەبوونی هیچ گەرەنتیی���ەک ب���ۆ ئیجرائ���ات و لێپرس���ینەوە لەکەیسەکان و تێکەاڵوبوونی بە بەرژەوەندی کۆمەڵێ���ک بەرپرس���ی حکوم���ی، پەرلەم���ان و دامودەزگاکان���ی دیک���ە، ناتوانێ بەباش���ی “فەرش���اد راپەڕێن���ێ”. خ���ۆی ئەرکەکان���ی موئمین���ی” ئابوورین���اس پێیوای���ە گەندەڵی و

بۆ نموونە یاس���انەر بڕیاردەدات کێ هاوردە ب���کات و ک���ێ هەناردە ب���کات، وات���ە ئەوەی لەكۆتایی���دا بەرچ���او دەک���ەوێ “کارگەیەکی لەناخ���ی ک���ە گەندەڵی”ی���ە، بەرهەمهێنان���ی حکومەت���دا جێگیرب���ووە و بەه���ۆی فاکتەری یاساوە ئەم بەستەرەی بۆ فەراهەم دەکرێ.

کارناس����انی ئابووری و سیاسی پێیانوایە لەگەڕان ب����ەدوای هۆکارەکانی بەرتیلخۆری و س����ەرهەڵدانی دی����اردەی گەندەڵ����ی، دەبێ مێ����ژووی بەس����تەری ب����ۆ بگەڕێین����ەوە بەدەس����ەاڵت گەیش����تنی کۆماری ئیس����المی ئێ����ران. ئ����ەو حکومەتەی لەدوای شۆرش����ی 1979 هاتەئ����اراوە، خ����ۆی وەک بەرهەم����ی “شۆڕش����ی چەوس����اوە و بێدەس����تەاڵتان دژ بە زاڵمانی جیهان” پێناس����ە دەکرد، هەربۆیە و بەدەستبەس����ەرداگرتن لەس����ەرەتاوە داگیرکردن����ی موڵک و دارایی و س����ەرمایەی “تاغوتەکان” و کەسانی بەستراوە بەرێژیمی پیش����ووتر دەس����تبەکار بوو. دوات����ر بەهۆی بەدەوڵەتیکردن����ی هەموو یەکە پیشەس����ازی ب����ە س����پاردنیان و بەرهەمهێن����ەرەکان و دامودەزگا حکومەتیەکان، بەش����ی سەرەکی رەوت����ی ک����رد. ق����ۆرغ واڵت����ی ئاب����ووری گش����تگیربوونی بەرتیلخۆری لەکۆتاییەکانی ش����ەری 8 س����اڵەی ئێران و عێ����راق خێراتر

ب����وو. قۆناغێک کە ش����ەڕ کۆتای����ی پێهاتبوو، کاولکاری و وێرانكاریی بەس����یمای واڵتەوە دیاربوو، دەبا س����وپای پاس����داران ئەرکێکی دیک����ەی بەجێهێناب����ا، ئەوی����ش بریت����ی ب����وو لەجیه����ادی س����ازەندگی )نۆژەنکردن����ەوە(ی واڵت، کە هاش����می رەفسەنجانی ئااڵهەڵگری ئ����ەم بیرۆکەیە بوو، لێرەوەی����ە کە ئامادەیی س����وپای پاس����داران لەگۆڕەپان����ی ئابووری واڵت کۆمەڵێ����ک رەهەندی ت����ازەی بەخۆوە بین����ی و لەس����ەردەمی ئەحم����ەدی ن����ەژاددا

گەیشتە لووتکەی خۆی.دوای مەرگی خومەینی رێک بەپێچەوانەوە )کە پێی وابوو هێزی عەسکەری و سەربازی نابێ بەهیچ ش����یوەیەک دەس����ت لەئابووری بەرەب����ەرە وەرب����دات( و سیاس����ەتی واڵت ئابووری، پیشەس����ازی، ن����ەوت، موخابرات، و وەزارەتن����ەکان پەرلەم����ان، راگەیان����دن، زۆربەی کۆمپانیا و دامەزراوە و پرۆژەکان، تادەگاتە مەس����ەلەی هەڵبژاردنەکان و ....هتد كەوتنە ژێر س����ێبەری س����وپای پاسداران و باقی ئ����ەو دامودەزگایانەی لەژێر چاودێری سوپا و شەخس����ی رێبەردان. ئەم دەسەاڵتە رەهای����ە، گەندەڵ����ی رەه����ای ب����ەدوای خۆیدا هێناوە و زۆر ئەستەمە هێڵێکی سووری بۆ

دەست نیشان بکرێ.

سۆنامی گەندەڵی لە ئێرانداگەندەڵی و بەرتیلخۆری لەئێراندا، كە ئێستا بۆتە

كەلتوور، دەرهاویشتەی میكانیزمەكانی دەسەاڵتە و بێ گۆڕانكاریی لەپێكهاتە سیاسیەكەیدا بنەبڕ ناكرێت

بەشی سیاسەت

ژماره 263 2015/1/24 23

پەرلەمانی ئێران بەهۆی یاساكانیەوە بە “كارگەیەكی بەرهەمهێنانی گەندەڵی” وەسف دەكرێت

سەرەتاكانی ئەم گەندەڵییە لە دوای

شۆڕشی ئیسالمی 1979ەوە دەستیپێكرد و لەشەڕی 8 ساڵەدا خێراتر بوو و دوای شەڕیش بەسپاردنی

ئەركی نۆژەنكردنەوە بە سوپای پاسداران

گەیشتە لوتكە

سياسەت

بەرتیلخ���ۆری دوو ه���ۆکاری س���ەرەکین بۆ گەشەنەکردنی ئێران.

س���ەبارەت رێنان���ی” “موحس���ێن بەگش���تگیربوونی گەندەڵی لەئێران دوو خاڵ دەس���ت نیش���ان دەکات. ئ���ەو پێیوایە نەوت و داهات���ە نەوتی���ەکان وەک س���ەرچاوەیەکی بەرتیل وبەرتیلخۆری دێنە ئەژمار، بەم پێیە نەوت بەرتیلێك���ی بەرفراوان دەخاتە بەردەم دەوڵەتی���ەکان. خاڵ���ی دووهەم ک���ە ئاماژەی پێدەدا، مەسەلەی سیستەمی بەڕێوەبەری و ئیداریە. ئەو پێیوایە ئەو میکانیزمەی گرەنتی دابەش���کردنی چۆنیەت���ی و دادپ���ەروەری س���ەرچاوەکان کۆنتڕۆل دەکات، سیستەمی ئیداریە، فاکتەری سێهەم رکابەری سیاسیە، لەبەرئەوەی حکوم���ەت لەئێران قەوارەیەکی یەکپارچ���ە نیی���ە، زۆر الیەن و گرووپ هەن، ک���ە حکومەتی���ان لەنێ���وان خۆیان���دا دابەش ک���ردووە. لەراس���تیدا وەک کۆمەڵی���ک باند و

تۆڕی گەندەڵێ تێکچڕژاون وان.چاودێرانی سیاس���ی پێیانوایە دوو جۆرە بەرتی���ل لەئێ���ران ه���ەن، بەرتیل���ی نەوتی و بەرتیلی یاس���ایی. کە باسی یاسا دیتەئاراوە راس���تەوخۆ مەبەس���ت الیەنی “یاسادانەرە”. ئیمتی���از یاس���اوە کۆمەڵێ���ک لەرێ���ی وات���ە بەکۆمەلێ���ک تاک و گرووپ و الیەن دەدرێ،

دەرهاویش���تەی میکانیزمەکان���ی دەس���ەاڵتە و ب���ێ گۆڕانکاری لەپێکهاتەی سیاس���ی ئەم واڵتە، ه���ەر جۆرە باس���ێک لەبەرەنگاربووە و بنبڕکردن���ی ئەم دیاردەیە، کە ئێس���تا بۆتە جۆرێک لە کولتور، باس���ێکی بێ ناوەرۆک و

بێ کەڵکە. پێش���ووی جێگ���ری ت���ورکان” “ئەکب���ەر ن���ەوت و راوێ���ژکاری روحان���ی وەزی���ری لەمب���ارەوە رایگەیان���دووە “گەندەڵ���ی ناخی “عەل���ی هەروەه���ا گرت���ووە”. دەوڵەت���ی الریجان���ی” س���ەرۆکی پەرلەمان���ی ئێرانیش ل���ە لێدوانێک���دا وێڕای ئام���اژەدان بە “تاوانی ئاب���ووری”، رایگەیاندووە کە “پێڕاگەیش���تن لەتاوانان���ە ج���ۆرە ئ���ەم بەدواداچوون���ی و “عیزەت���واڵ ئاڵ���ۆزە”. و ئاس���تەم گەلێ���ك یوس���فیان” کە لەکۆنترین ئەندامانی س���تافی بەرەنگاربوون���ەوەی گەندەڵیی���ە، لەمب���ارەوە رایوای���ە ک���ە “ئەم س���تافە بەه���ۆی نەبوونی زانی���اری ورد و ش���ەفافییەت، نەبوونی هیچ گەرەنتیی���ەک ب���ۆ ئیجرائ���ات و لێپرس���ینەوە لەکەیسەکان و تێکەاڵوبوونی بە بەرژەوەندی کۆمەڵێ���ک بەرپرس���ی حکوم���ی، پەرلەم���ان و دامودەزگاکان���ی دیک���ە، ناتوانێ بەباش���ی “فەرش���اد راپەڕێن���ێ”. خ���ۆی ئەرکەکان���ی موئمین���ی” ئابوورین���اس پێیوای���ە گەندەڵی و

بۆ نموونە یاس���انەر بڕیاردەدات کێ هاوردە ب���کات و ک���ێ هەناردە ب���کات، وات���ە ئەوەی لەكۆتایی���دا بەرچ���او دەک���ەوێ “کارگەیەکی لەناخ���ی ک���ە گەندەڵی”ی���ە، بەرهەمهێنان���ی حکومەت���دا جێگیرب���ووە و بەه���ۆی فاکتەری یاساوە ئەم بەستەرەی بۆ فەراهەم دەکرێ.

کارناس����انی ئابووری و سیاسی پێیانوایە لەگەڕان ب����ەدوای هۆکارەکانی بەرتیلخۆری و س����ەرهەڵدانی دی����اردەی گەندەڵ����ی، دەبێ مێ����ژووی بەس����تەری ب����ۆ بگەڕێین����ەوە بەدەس����ەاڵت گەیش����تنی کۆماری ئیس����المی ئێ����ران. ئ����ەو حکومەتەی لەدوای شۆرش����ی 1979 هاتەئ����اراوە، خ����ۆی وەک بەرهەم����ی “شۆڕش����ی چەوس����اوە و بێدەس����تەاڵتان دژ بە زاڵمانی جیهان” پێناس����ە دەکرد، هەربۆیە و بەدەستبەس����ەرداگرتن لەس����ەرەتاوە داگیرکردن����ی موڵک و دارایی و س����ەرمایەی “تاغوتەکان” و کەسانی بەستراوە بەرێژیمی پیش����ووتر دەس����تبەکار بوو. دوات����ر بەهۆی بەدەوڵەتیکردن����ی هەموو یەکە پیشەس����ازی ب����ە س����پاردنیان و بەرهەمهێن����ەرەکان و دامودەزگا حکومەتیەکان، بەش����ی سەرەکی رەوت����ی ک����رد. ق����ۆرغ واڵت����ی ئاب����ووری گش����تگیربوونی بەرتیلخۆری لەکۆتاییەکانی ش����ەری 8 س����اڵەی ئێران و عێ����راق خێراتر

ب����وو. قۆناغێک کە ش����ەڕ کۆتای����ی پێهاتبوو، کاولکاری و وێرانكاریی بەس����یمای واڵتەوە دیاربوو، دەبا س����وپای پاس����داران ئەرکێکی دیک����ەی بەجێهێناب����ا، ئەوی����ش بریت����ی ب����وو لەجیه����ادی س����ازەندگی )نۆژەنکردن����ەوە(ی واڵت، کە هاش����می رەفسەنجانی ئااڵهەڵگری ئ����ەم بیرۆکەیە بوو، لێرەوەی����ە کە ئامادەیی س����وپای پاس����داران لەگۆڕەپان����ی ئابووری واڵت کۆمەڵێ����ک رەهەندی ت����ازەی بەخۆوە بین����ی و لەس����ەردەمی ئەحم����ەدی ن����ەژاددا

گەیشتە لووتکەی خۆی.دوای مەرگی خومەینی رێک بەپێچەوانەوە )کە پێی وابوو هێزی عەسکەری و سەربازی نابێ بەهیچ ش����یوەیەک دەس����ت لەئابووری بەرەب����ەرە وەرب����دات( و سیاس����ەتی واڵت ئابووری، پیشەس����ازی، ن����ەوت، موخابرات، و وەزارەتن����ەکان پەرلەم����ان، راگەیان����دن، زۆربەی کۆمپانیا و دامەزراوە و پرۆژەکان، تادەگاتە مەس����ەلەی هەڵبژاردنەکان و ....هتد كەوتنە ژێر س����ێبەری س����وپای پاسداران و باقی ئ����ەو دامودەزگایانەی لەژێر چاودێری سوپا و شەخس����ی رێبەردان. ئەم دەسەاڵتە رەهای����ە، گەندەڵ����ی رەه����ای ب����ەدوای خۆیدا هێناوە و زۆر ئەستەمە هێڵێکی سووری بۆ

دەست نیشان بکرێ.

24 ژماره 263 2015/1/24

بابەتێك����ی تر كە لێرەدا دەمەوێت باس����ی بكەم و هەر نزیكە لەكاری كۆمەاڵیەتی، ئەویش س����ەگ بەخێوكردن����ە. كات����ی خ����ۆی لەناو كورددا س����ەگ زۆر گرنگی پێدەدرا و بەخێودەكرا، بۆ پاس����ەوانی مەڕوم����ااڵت، هەروەها بۆ پاس����ەوانی لەخاوەنماڵ لەدوژمنەكانی، واتە ئاگادار كردنەوەی خاوەنەكەی بەوەڕینی سەگەكە. لەپەندی پێشینانیش زۆر پەند

و بەسەرهات لەسەر سەگ گوتراوە.دەگوترێ )سەگ نان بدە، سپڵە نان مەدە( ئەوە نیش����انەی ئەوەیە كە س����ەگ بەئەمەكە، بەراس����تی و دروس����تی لەنێ����و گیان����داران لەس����ەگ بەوەفاتر هەستی پێناكرێ، جگەلەوەش ئەمینترین پاسەوانە بەتایب����ەت بۆ خاوەن مەڕومااڵت، پاس����ەوانی زۆر چاك����ە و زۆر كورت����ە چیرۆك و مەتەڵی لەس����ەر هەی����ە. م����ن خۆش����م ه����ەر لەمنداڵییەوە س����ەگمان هەبووە، زۆر خۆش����م ویستووە، چونكە ماوەیەك

مەڕومااڵتمان هەبوو.تازە ماوەیەك بوو گەیشتبوومە شێخ وەسانان، رۆژێ����ك “ج����ەالل كانەب����ی” خ����وارزام ك����ە ی����ەك لەپاسەوانەكانم بوو، لەگەڵ پێشمەرگەیەك بەناوی “رەمەزان محەم����ەد” هاتنەالم، جەالل گوتی: خاڵە دەزان����ی لەخوار گوندی دێڵەی����ەك ترەكیە و چەند گوجیلەیەكی بووە؟ پێم باشە دوو گوجیلە بهێنین و بەخێویان بكەین و سوودی زۆری دەبێ. منیش هەر لەخوام دەویست شتی وا پەیدا ببێ، وتم زۆر باش����ە هەر ئێستا بچن دوو گوجیلە بهێنن. چوون دوو گوجیلەی����ان هێنا یەكێكیان گۆر )نێرە-گەماڵ( ب����وو، ئەوی تری����ان دێڵە )مێینە( بوو. لێم پرس����ین بۆچ����ی هەردووكیان گ����ۆر نەبوون؟ وتی����ان تەنیا نێرەی����ەك مابوو. ئینجا ئ����ەوان و هەڤااڵنی تریش وتی����ان دەبێ ناویان لێبنێین، منیش وتم باش����ترین ن����او ئەوەیە ناویان )ش����ا و ش����ابانو( بێ! وش����ەی

ش����ا لەالیەكیان واتە گەورەی واڵتێكی نیشاندەدا، ئەویش ناوچەی بارەگای ئێمەی دەپاراست، لەگەڵ شابانو. لەالیەكی تریش دوو ناوی جووتانە بوون.

جگەلەوەی رەنگە واتەی تریش لێ بفامرێتەوە.ئینج����ا ئ����ەو دوو گوجیلەیە تەمەنی����ان 7 یان 8 رۆژ دەبوو، لەسەرەتادا بە شیری قوتو بەخێویان دەك����ردن، وەك منداڵ مەمەمان ب����ۆ پەیداكردن و بەمەمە ش����یرمان پێدەدا، ه����ەراش بوون و لەگەڵ ش����یرخواردن شتی تریش����یان دەخوارد. هەرزوو گەورە بوون، بەراس����تی )ش����ا( لەهەموو بوارێكدا زیرەك بوو، هەر لەسەرەتای تەمەنیەوە هۆشیاری

و ئازایی و دڕیی پێوەدیار بوو.لێرەدا من دێمە س����ەر باس����ی س����ەگ بەگشتی. لەناو كورد سەگ پێگەی خۆی هەبووە، بەتایبەت ئ����ەوان ش����وانكارەكان، و ئاژەڵ����داران لەالی����ەن س����ەگی دڕ و ئازایان هەبوو، هەندێك لەسەگەكان بەگورگخنكێ����ن ناویان دەركردبوو. ئێمە هەرچەند باوك����م م����ەال ب����وو، پێش����نوێژ ب����وو و وانەبێ����ژی فەقێكان بوو، ك����ەالی دەیانخوێند، بەاڵم ماوەیەك مەڕومااڵتمان هەبوو، بۆیە سەگیش����مان هەبووە. س����ەگ لەناو كورد پارێزگارێكی گرنگی ئاژەڵەكان ب����وو، لەگورگ دەیپاراس����تن، زۆرماڵ هەبوون كە مەڕومااڵتی زۆریان هەبوو، لەبەرامبەردا س����ەگی زۆریش����یان هەبوو، ئێمە نزیكەی 50 تا ٦0 س����ەر م����ەڕ و بزنم����ان هەبوو، دوو س����ەگی ئازاش����مان

هەبوو.ئیس����الم پی����رۆزی ئاین����ی ل����ەرووی س����ەگ بەئ����اوەگڵ )گاڵو( داندراوە، ئەم����ە هەندێك گرفتی دروس����تكردبوو، بەاڵم زۆرب����ەی خەڵك بەناچاری

لەسەر هەندێك شت بازی دەدا.لێ����رەدا دەم����ەوێ باس����ی ئ����ەوەش بك����ەم، كە س����ەگیش یەكێك����ە لەئافریدەكان����ی خ����وای مەزن،

كەوات����ە خودا خودای هەموو گیاندارانە، چ بچوك ب����ن ی����ان گ����ەورە، ئازابن ی����ان ترس����نوك، لەهەر رەن����گ و ش����ێوەك بن، خ����وای ه����ەر هەموویانە و دەیانمرێن����ی و دەیانژێن����ێ، بۆ ه����ەر جۆرێكیان بەپێ����ی ئەو كاودانەی تێدا دەژی یاس����ا و نەریتی خۆی����ان هەیە. خوای پ����ەروەردگار دەفەرموێ لە ئایەتی دووەمی سورەتای “الفاتحە”دا دەفەرموێ “الحم����د لل����ه رب العالمی����ن”، واتا پ����ەروەردگاری هەموو خەڵقە، چ لەوش����كانی ب����ێ یان لەناو ئاودا بێ. لەس����وڕەتی )الكهف: 18(ش����دا باس����ی یارانی ئەش����كەوت دەكات كە دەفەرموێ “وكلبهم باسط ذراعیه بالوس����یط”، واتە سەگی یارانی ئەشكەوت ه����ەردوو پێیەكانی لەب����ەردەرگای ئەش����كەوتەكە پان كردب����ۆوە، واتە بۆ پاس����ەوانی. لێرەدا خوای مەزن س����ەگەكەی )عطف( كردۆتە س����ەر )یارانی ئەش����كەوت(، ناوهێنانی ئەم س����ەگە بەم ش����ێوەیە رێزلێنانی خودای تێدایە بۆ ئەم سەگە، كە یەكێك

بووە لەیارانی ئەشكەوتەكە.م����ن لێ����رەدا دەم����ەوێ ئ����ەوەش ب����اس بك����ەم، ك����ە س����ەگ لەئەوروپا بۆت����ە یەكێ����ك لەهاوژیانی خۆشەویس����تی و رێ����ز ئ����ەوێ، مەردومەكان����ی زۆری ب����ۆ دەنوێندرێ، لەگ����ەڵ خۆیان دەیژێنن و خواردن و خواردنەوەی پێدەدەن. بەاڵم الی ئێمە بەداخەوە س����ەگ و پشیلە وێڵ و سەرگەردانن و كەس خۆیان ناكات بەخودانیان، ئەمەش نیشانەی ئەوەی����ە، ك����ە كۆمەڵگەك����ە زۆر دواكەوت����ەووە و ئ����اگای لەزۆر ش����تی ئاین و مرۆی����ی نییە و هەر بیر لەخ����ۆی دەكات����ەوە. زیاتر خۆپەرس����تی زاڵە بەس����ەر كۆمەڵگە، خۆپەرس����تی و تاكڕەوی سەر دەكێش����ێ بۆ گەندەڵی و كارەس����اتی زۆر گەورە. ئێس����تا بەچاوی خۆمان دەبینین دونیای ئێمە لەچ

بارێكی نادروست دایە.

محەمەد مەال قادر

شێخ وەسانانساڵێك لە

)21(

شا و شابانو... چیرۆكی بەخێوكردنی سەگ

سياسەت

ژماره 263 2015/1/24 25

نــــاوخــــــــــۆ

شەڕی هەڵدانەوەی دۆسیەی گەندەڵیەكان دەستپێدەكاتەوە

26 ژماره 263 2015/1/24

ناوخۆ

حكومەتی عێراق دان بە هێما بازرگانییەكانی هەرێمدا دەنێت

تۆماركاری هێما بازرگانییەكان: رێككەوتنەكە لەقازانجی بازرگانانی هەرێمی كوردستانە

هێم���ا بازرگانییەكان���ی حكومەت���ی هەرێ���م و بازرگانان���ی ك���ورد لەهەر ش���وێنێكی ناوخۆ و دەرەوەی عێ���راق. هەروەه���ا هەردووالیان كاری و هەماهەنگ���ی لەس���ەر رێكەوت���ون پێكەوەی���ی بۆ كارپێكردنی هێم���ای بازرگانی لەعێراق و هەرێمی كوردستان، كە هەردووال دان بەهێم���ا تۆماركراوەكان���ی یەكت���ردا بنێن و بازرگانان���ی هەرێمی كوردس���تان دەتوانن بازرگانی���دا لەب���واری خۆی���ان هێماكان���ی لەس���ەرجەم ش���ارەكانی عێراقدا بەكاربهێنن و بە هێم���ا بازرگانییەكانی خۆیان و مۆڵەتی

هەرێمی كوردستانەوە كاربكەن. پێشتر حكومەتی عێراق رێگەی بەهەرێمی كوردس���تان نەدەدا هێما و مۆڵەتەكانی خۆی

بەناساندنی بەرهەمەكانی یان خزمەتگوزاری بۆ بەكاربەر بەبێ دووبارەبوونەوە.

بەپێی راگەیەنراوێكی وەزارەتی بازرگانی و پیشەس���ازی وەفدێك���ی حكومەت���ی عێراق بەس���ەرۆكایەتی “ع���ادل كەری���م” بری���كاری وەزارەت���ی پیشەس���ازی و كانزاكان���ی عێراق ئەلم���ەالح” س���لێمان “س���وفیان بەی���اوەری هێم���ا تۆم���اركاری گش���تی بەڕێوەب���ەری بازرگانییەكان س���ەردانی وەزیری بازرگانی و پیشەسازی حكومەتی هەرێمی كوردستان

كردووە. خراوەت���ەڕوو، ئ���ەوە لەراگەیەنراوەك���ە لەس���ەر رێكەوت���وون ه���ەردووال ك���ە نەهێش���تنی لەمپ���ەر و كێش���ەكان لەب���ەردەم

پیشەس���ازی و بازرگان���ی وەزارەت���ی دەكات، ئاش���كرای كوردس���تان هەرێم���ی ك���ە لەالی���ەن حكومەت���ی عێراق���ەوە رێگە بە بازرگانان���ی هەرێم دەدرێت، ك���ە لەناوخۆ و دەرەوەی عێراق هێما بازرگانییەكانی خۆیان بەكاربهێنن. تۆماركاری هێما بازرگانییەكانیش ئاماژە ب���ەوەدەكات، رێككەوتنەكە لەقازانجی

بازرگانانی هەرێمی كوردستانە.التجاری���ة( )عالم���ة بازرگان���ی هێم���ای ئ���ەو هێمایەیەك���ە لەالی���ەن تاكەك���ەس ی���ان دامەزراوەیەك���ی ه���ەر یاخ���ود رێكخ���راو یاس���ایی بەكاردەهێندرێت، ك���ە ئاماژەدەكات

بیالل سەعید

)ساماڵ سەردار( وەزیری بازرگانی هەرێم لەپێشوازی )عادل كەریم( بریكاری وەزارەتی پیشەسازی عێراقدا

ژماره 263 2015/1/24 27

ناوخۆ

پیشەس����ازی بەمۆڵەت����ی هەبێ����ت لەالیەن����ە پەیوەندیدارەكانی هەرێم.

2. ئەو هێما بازرگانیانەی خاوەندارێتییان دەگەڕێتەوە بۆ پڕۆژە عێراقییەكان.پێداویستیەكانی پێشكەشكردن:

و پیشەس����ازییەكە پ����ڕۆژە مۆڵەت����ی .1ك����ە چاالكییەك����ەی، ج����ۆری دیاریكردن����ی پێویس����تە پەس����ندكراو بێت لەالیەن الیەنەی

پەیوەندیدار.پیشەس����ازی پ����رۆژەی بەراییەكان����ی .2كۆمپانیا بێت یان كارگە پێویس����تە ئەمانەی خ����وارەوە بهێنێ����ت: )مۆڵەت����ی دامەزراندن، كۆنووس����ی دامەزران����دن، گرێبەس����تی كۆبوونەوەی دەستەی كارگێڕی، ناسنامەی

ژووری بازرگانی(.3. بەڵێننامەك����ە پەس����ندكراو بێت لەالیەن دادنووس، كە لەناوەڕۆكەكەیدا دەنوسرێت )ئ����ەو هێمایەی ك����ە بەنیازم تۆم����اری بكەم

پێشتر تۆمارنەكراوە لەعێراق(.٤. كۆپیێك����ی رەنگاورەن����گ لەناس����نامەی ڕەگەزنام����ەی لەگ����ەڵ شارس����تانی ب����اری عێراق����ی و ناس����نامەی ژووری بازرگان����ی ب����ۆ خ����اوەن پڕۆژەك����ە، ی����ان بەڕێوەبەری

ڕێپێدراوی كۆمپانیاكە.5. لۆگ����ۆی هێم����ا بازرگانییەكە تۆماركرا بێ����ت لەس����ەر )CD( و دوور بێ����ت لەه����ەر دیاریكراوێكی بازرگانی یان هەر شتێك، كە

ئاماژە بەجۆری بەرهەمەكە بكات.٦. وێنەی����ەك لەبری����كاری پارێ����زەر، ك����ە پەسندكرابێت لەدادنووس، كاتێك كە داوای

هێمای بازرگانی دەكات.

چارەس���ەردەبێت، لەكاتێك���دا پێش���تر هەرێم بازرگانیی���ە بەهێم���ا مامەڵ���ە ئامادەب���وو تۆماركراوەكان���ی عێ���راق ب���كات و بەغداش دانی بە هێما بازرگانیەكانی هەرێمدا نەدەنا”. گوتیشی “بۆ لەمەودا بازرگانەكانی هەرێمی كوردس���تان تووش���ی گرف���ت ناب���ن و لە15 پارێزگاكەی دیكەی عێراقیش بەهەمان شێوە مامەڵە لەگەڵ هێم���ا بازرگانییەكانی هەرێمی كوردستان دەكرێت، بەاڵم پێویستە چاوەڕێ بكەی���ن تاوەك���و عێ���راق ب���ۆ ئەو مەبەس���تە فەرم���ان دەردەكات، ئ���ەوكات بەتەواوەت���ی

رێككەوتنەكە دەچێتە بواری جێبەجێكردن”.“ئ����اراز رەحی����م” بازرگان����ی ئاس����ن ب����ە )س����ڤیل(ی راگەیاند” بەهۆی رێككەوتنەكەی نێ����وان هەرێ����م و بەغدا چیتر كێش����ەی هێما بازرگانییەكان����ی نێوان ه����ەردووال نامێنێت، بۆی����ە چیتر پێویس����ت ن����اكات بازرگانەكانی كوردستان لەدەروازە سنورییەكانی عێراق و هەرێم����ی كوردس����تان بەه����ۆی نەبوونی

هێمای بازرگانی بارەكانیان بمێنێتەوە”.گوتیش����ی “ لەرابردوودا بەهۆی دانەنانی بەغ����دا بەهێما بازرگانیی����ەكان بەبەردەوامی دیك����ەی س����نورییەكانی دەروازە لەالی����ەن

عێراقەوە تووشی گرفت دەبووین”.پێداویس����تی یەكان����ی تۆماركردنی هێمای

بازرگانی لە هەرێمی كوردستانب����ۆ نوێیان����ەی بازرگانی����ە هیم����ا ئ����ەو یەكەمج����ار تۆمار دەكرێ����ت و زۆربەی ئەو هێمایان����ە دەگرێت����ەوە، كە هێم����ای ناوخۆن،

دابەش دەكرێت بۆ دوو بەش:-پڕۆژەیەك����ی هێم����ا خ����اوەن 1.كاتێ����ك

لەدەرەوەی عێ���راق بەكاربهێنیت، هەرچەندە چەندین جار لەالیەن هەرێمی كوردستانەوە داواكراب���وو ئەو هێم���ا و مۆڵەتانە لەدەرەوە كاری���ان پێبكرێ���ت. بەپێ���ی دوایی���ن راپۆرتی بەڕێوەبەرایەتی یاس���ا و هێما بازرگانییەكان لەوەزارەت���ی بازرگان���ی و پیشەس���ازی، كە لەكۆتایی مانگی 12ی ساڵی 201٤ دەرچووە، ت���ا ئێس���تا 2 ه���ەزار و 358 هێم���ا دراوەت���ە

كۆمپانیاكان.“س���یروان محەم���ەد” س���ەرۆكی ژووری بازرگان���ی و پیشەس���ازی س���لێمانی ئاماژە بەوەدەكات، پێشتر هێمای بازرگانی لەژووری بازرگانی و پیشەس���ازی تۆماردەكرا، دوای ئەوە دەگەڕای���ەوە بۆ وەزارەت���ی بازرگانی، ب���ەاڵم كێش���ە و گرفتێك���ی زۆرم���ان هەبوو لەگ���ەڵ حكومەتی ناوەند، چونك���ە دانی بەو هێمایانەدا نەدەنا، كە لەهەرێمی كوردس���تان

كرابوون”.ئام���اژەی بەوەش���دا ئ���ەم كێش���ەیە چەند یەك���ەم زەرەرمەن���دی و خایان���د س���اڵێكی بازرگانان���ی هەرێ���م ب���وون، كە دەب���وو ئەو هێمایانە دووب���ارە لەبەغدا تۆمار بكەنەوە و كێشەی زۆر كەوتبووە دادگاكانی حكومەتی ناوەن���د و بڕیارەكان���ی دادگاش بەقازانج���ی

بازرگانانی هەرێم نەدەشكایەوە.مافپ���ەروەر “ئەرس���ەالن ش���یخ ئەحمەد” بازرگانیی���ەكان هێم���ا تۆم���اركاری لەوەزارەت���ی بازرگان���ی ب���ۆ )س���ڤیل( گ���وت عێ���راق و نێ���وان “بەپێ���ی رێككەوتنەك���ەی هەرێم���ی كوردس���تان بەم نزیكانە كێش���ەی ه���ەردووال نێ���وان بازرگانییەكان���ی هێم���ا

“چیتر بارزگانانی هەرێم لەدەروازە سنوریەكانی عێراقدا كێشەی نەبوونی هێمای بازرگانیان بۆ دروست نابێت”

28 ژماره 263 2015/1/24

ناوخۆ

شەڕی هەڵدانەوەی دۆسیەی گەندەڵیەكان دەستپێدەكاتەوە

ژماره 263 2015/1/24 29

ناوخۆ

كوش����ندەیەی دەردە ئ����ەو گەندەڵ����ێ، بەوت����ەی بەش����ێك لەچاودێ����ران بەهەن����اوی سیس����تمی حوكمڕانی هەرێمی كوردس����تان و عێراق����دا چووەتە خ����وارێ و بەو هۆیەوە ئێس����تا عێراق بەهەرێمیش����ەوە لەپێش����ەنگی ئەو واڵتانەیە ك����ە گەندەڵی تێیاندا بەرباڵوە، ئێستا پرسی رووبەڕوونەوەی ئەو دیاردەیە لەهەرێم����ی كوردس����تان، زیات����ر لەهەم����وو كاتێ����ك گەرموگ����وڕی بەخۆی����ەوە بینی����وە، ل����ەو چوارچێوەیەش����دا هەفت����ەی راب����ردوو پەرلەمانتارێك ژمارەیەك كەیس����ی گەندەڵی

خستە بەردەم دەستەی دەستپاكی هەرێم.ئەو كارەی ئەو پەرلەمانتارە لەچوارچێوەی هەوڵ����ی ژمارەی����ەك پەرلەمانت����ارە كە چەند رۆژێك����ە لەڕێ����ی جیاجی����اوە قس����ە لەس����ەر

عەلی حەمەساڵح: با گەندەڵێك ئاشكرا

بكەین و بیدەینە دادگا، ئینجا با موزایەدە بێت

رووبەڕووبوون����ەوەی و ئاش����كراكردن گەندەڵ����ی دەك����ەن، بەاڵم بەب����ڕوای هەندێك لەسیاس����ەتمەداران ئ����ەوەی ئێس����تا دەكرێت جۆرێكە لەموزایەدەی حیزبی و بەكارهێنانی

ئەو پرسە وەك كارتێكی سیاسی.پەرلەمانت����اری س����اڵح” حەم����ە “عەل����ی بزوتن����ەوەی گ����ۆڕان، كە هەفت����ەی رابردوو ژمارەیەك كەیس����ی گەندەڵی خستە بەردەم هەرێ����م، دەس����تپاكی دەس����تەی س����ەرۆكی لەلێدوانێك����دا بەس����ڤیلی راگەیان����د “ئێمە هەر دۆسیەیەكمان لەبەردەست بێت، كە پێویستی ب����ەوە بێت بیدەین بەدادگا، دەیدەین بەدادگا، منی����ش ئ����ەو كارەم وەك����و پەرلەمانتارێ����ك كردووە، وەك بەشێك لەئیشوكاری خۆم”.

س����ەرۆكایەتی ئ����اگاداری لەب����ارەی پەرلەمان����ەوە ناوب����راو دەڵێ����ت “ئ����ەو كارە خ����ودی پەرلەمانت����ار دەتوانێ����ت بی����كات و پێویستی بەوە نییە سەرۆكایەتی پەرلەمانی ل����ێ ئ����اگادار بكەیت����ەوە، تەنان����ەت هەم����وو

هاواڵتیەك دەتوانێت ئەو كارە بكات”.لەكاتێكدا “نەجیبە شێخ لەتیف” بڕیاردەری پەرلەمان����ی هەرێم����ی لیژن����ەی دەس����تپاكی كوردس����تان، جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە، ك����ە پەرلەمانت����ار ئ����ازادە لەئەنجامدانی هەر كارێك، هاوكات دەڵێت “ئێمە لەلیژنەی نەزاهە لەرابردووشدا چەند بابەتێكمان وروژاندووە بەهەماهەنگ����ی لەگ����ەڵ دەس����تەی نەزاهە و دیوانی چاودێری دارای����ی، بەدواداچوونیش

بۆ ئەو بابەتانە دەكەین”.تاكالیەنان����ەی هەوڵ����ی لەب����ارەی پەرلەمانتارانیش����ەوە ناوب����راو دەڵێ����ت “هەر بابەتێ����ك كە بۆن����ی گەندەڵی لێدێ����ت یاخود گومانی گەندەڵی لێدەكرێت، ئێمە پێمان باشە بدرێتە الیەنی پەیوەندی����دار و بەدواداچونی ب����ۆ بك����ەن و راس����تی بابەتەك����ە ت����ەواوی

دەربخەن و بۆ رای گشتی رایبگەیەنن”.ئەو پەرلەمانت����ارەی لیژنەی نەزاهە، ئەوە ناش����ارێتەوە، ك����ە بەش����ێك ل����ەو بابەتانەی لەالی����ەن پەرلەمانتار عەلی حەمە س����اڵحەوە ئاڕاستەی دەستەی دەستپاكی هەرێم كراون، پێشتر لەبەردەستی لیژنەكەی ئەواندا بوون، بەاڵم بەش����ێكی تریشیان لەالیەن خودی ئەو

پەرلەمانتارەوە كاریان لەسەر كراوە.ه����اوكات “د. ئەحمەد ئەنوەر” س����ەرۆكی دەستەی دەس����تپاكی هەرێم، كە دەستەكەی دام����ەزراوە، 2013 س����اڵی لەناوەڕاس����تی جەخ����ت ل����ەوە دەكات����ەوە، كە لەس����ەرەتای بەچەن����د تائێس����تا دەس����تبەكاربوونییانەوە لەس����ەر كاری����ان جی����اواز ش����ێوازێكی

و ك����ردووە گەندەڵ����ی رووبەڕوون����ەوەی لەس����كااڵكانی پێش����وازییان بەردەوامی����ش هاواڵتی����ان لەوب����ارەوە كردووە، ئەوەش����ی خس����تەروو، ك����ە بەنی����ازن لەچەن����د رۆژی خۆی����ان س����ااڵنەی راپۆرت����ی داهات����وودا

ئاراستەی پەرلەمان بكەن.ناوبراو پێیوایە دامەزراندنی دەستەكەیان ب����ۆ گرنگ����ە هەنگاوێك����ی لەخۆی����دا خ����ۆی وەك ب����ەاڵم گەندەڵ����ێ، رووبەڕوون����ەوەی خ����ۆی باس����ی دەكات، بەه����ۆی نەب����وون و دادییەكان����ەوە لێكۆڵ����ەرە ژم����ارەی كەم����ی رووب����ەڕووی كێش����ە و ئاس����تەنگ دەبنەوە، لەمبارەی����ەوە دەڵێ����ت “لەش����ارەكانی دهۆك و س����لێمانی كێش����ەی كەمی لێكۆڵەرەوەمان هەیە، بەاڵم لەهەولێر بارودۆخەكە باش����ترە بۆیە توانیومانە بەدواداچوون بۆ ژمارەیەكی

زۆری كەیسەكانی گەندەڵی بكەین”.ئەگەرچی “سەعدی ئەحمەد پیرە” ئەندامی مەكتەب����ی سیاس����ی یەكێتی جەخت لەس����ەر ئ����ەوە دەكات����ەوە، كە گەندەڵ����ی دیاردەیەكی خراپ����ە، ه����اوكات پێیوایە كە “نابێت پرس����ی ب����ۆ گەندەڵ����ی ئاش����كراكردنی و گەندەڵ����ی زەوق����ی پەرلەمانتارێ����ك و دوو پەرلەمانتار سیاس����ی كارتێك����ی وەك����و جێبهێڵدرێ����ت

بەكاربهێنرێت”.ناوب����راو لە دیمانەیەكدا لەگەڵ س����ڤیل، كە هەفتەی رابردوو باڵوكرایەوە، جەخت لەوە دەكاتەوە، كە ئەركی دەس����تەی دەس����تپاكی هەرێم����ە كار لەس����ەر بنەبڕكردن����ی گەندەڵی دامەزراوەیەك����ی “ئێم����ە دەڵێ����ت و ب����كات فەرمیمان هەی����ە بەناوی دەس����تەی نەزاهە، پەرلەمانی����ش دەتوانێ����ت لیژنەیەكی پس����پۆڕ دابنێت، كە هاوكاربێت لەگەڵ ئەو دەس����تەیە ب����ۆ ئەوەی پرس����ی ئەس����تۆپاكی و گەندەڵی كۆتای����ی پێبهێنرێ����ت، بەاڵم ئەگ����ەر حیزبێك بیەوێت گەندەڵ����ی حیزبێكی تر بەكاربهێنێت، ئ����ەوە پێیەت����ی، پێویس����تی ك����ە لەكاتێك����دا دیاردەیەك����ی خراپە و تەنها بازاڕ بەخۆڕایی

گەرم دەكەن”.لەالی����ەن كەیس����انەی ئ����ەو لەب����ارەی پەرلەمانتارەك����ەی گۆڕان����ەوە خرانە بەردەم

سەروەر ساڵەیی

30 ژماره 263 2015/1/24

دەستەكەیان، د. ئەحمەد سەرۆكی دەستەی دەستپاكی هەرێم دووپاتیدەكاتەوە، كە ئەوان راس����تەوخۆ دوای وەرگرتن����ی س����كااڵكانی ناوبراو كە پەیوەست بوون بەپرسی دارایی هەرێمەوە، نوسراویان ئاڕاستەی وەزارەتی دارای����ی ك����ردووە و لەئێس����تادا چاوەڕوانی

وەاڵمی ئەو وەزارەتەن.بەاڵم بڕیادەری لیژنەی نەزاهەی پەرلەمان دەڵێ����ت “پەرلەمانتار ئازادە و مافی خۆیەتی ك����ە هەر بابەتێك بوروژێنێ����ت یاخود لەڕێی پرسیارەوە ئاڕاس����تەی الیەنی جێبەجێكاری پەیوەندی����داری ب����كات، هەركەس����ە و ئازادە ل����ەوەی چ����ۆن بی����ر ل����ەكاری پەرلەمانتاران

دەكاتەوە”.لەوەاڵم����ی ئ����ەو قس����انەی كارەك����ەی ئەو بەموزای����ەدەی حیزبی دەزان����ن، عەلی حەمە ساڵح دەڵێت “واڵتیان وێران كرد، موزایەدەی چی و ش����تی چی؟! ئەوە دزیی����ە، گەندەڵییە،

پ����ارەی واڵتە خ����وراوە، ج����ا خوا موزایەدەش ب����كات

ب����ا بێ����ت،

گەندەڵییەك ئاشكرا بكەن و بیدەنە دادگا”.ب����ەاڵم نەجیبە، جەخ����ت ل����ەوە دەكاتەوە، ك����ە لیژنەكەی ئ����ەوان ناتوانێ����ت تەبەنی ئەو هەواڵن����ەی ئاش����كراكردنی گەندەڵ����ی بكات، ك����ە لەالی����ەن لیژنەك����ەی ئەوان����ەوە كاریان لەس����ەر نەكراوە، چونك����ە وەك خۆی دەڵێت “لیژنەك����ەی ئێمە ئەجێن����دای تایبەتی خۆمان هەیە، كۆمەڵێك بابەت وەك ئەندامانی لیژنە لەن����او خۆمان گفتوگۆی لەس����ەر دەكەین و بەزۆرین����ەی دەنگ یاخ����ود بەتێكڕای دەنگ تەبەن����ی بابەت����ەكان دەكەی����ن و ئاڕاس����تەی الیەن����ی پەیوەندیداری����ان دەكەینەوە، ئێمەش تەنیا لەو بابەتانە بەرپرس����یارین، كە خۆمان

وەك لیژنە ئاڕاستەیان دەكەین”.پەرلەمانییەك����ە لیژن����ە بڕی����اردەری ئ����ەوەش ناش����ارێتەوە، كە ئ����ەو قەیرانانەی ئێس����تا رووب����ەڕووی هەرێمی كوردس����تان بوونەت����ەوە بەجۆرێك لەجۆرەكان دەس����تی پەرلەمانیان بەس����تووە، كە ناتوانن زۆر

بك����ەن. كەیس����ەكان ب����ۆ بەدواداچ����وون دەش����ڵێت “بەش����ێكی گرنگی كاری پەرلەمان چاودێریكردنە، ئەمڕۆش كە قەیرانی دارایی رووی لەهەرێم ك����ردووە، لێپێچینەوە لەهەر بابەتێك بكەیت، لەوانەی حكومەت پاس����اوی هەبێت، بەاڵم ئ����ەوە ناكاتە ئەوەی پەرلەمان بێدەنگ بێت لەبەدواداچوون و ئاشكراكردنی گەندەڵیی����ەكان، لەگ����ەڵ ئەوەش����دا هاوكاریی حكوم����ەت پەیوەندیدارەكان����ی دام����ودەزگا لەگەڵ ئێمەدا وەك پێویس����ت نییە و لەئاست

ویست و هەوڵەكانی ئێمە نییە”.ب����ەاڵم ئەندامەك����ەی مەكتەب����ی سیاس����ی پەرلەمانت����ار “هەندێ����ك پێیوای����ە یەكێت����ی بەردەوام دەیانەوێت یاری بەژمارەكان بكەن بۆ چاوبەستنەوەی خەڵك، بەاڵم كەس بەوە چاوی نابەس����ترێتەوە، ئەو كارەی ئێستاش س����ەعدی زیات����ر”. حیزبیی����ە موزای����ەدەی دەش����ڵێت “ من گومانم لەپاكی و دڵس����ۆزی هیچ یەكێ����ك لەئەن����دام پەرلەمان����ەكان نییە، ب����ەاڵم لێكۆڵینەوە ب����ەو ش����ێوەیە ن���������ابێت، دەمێك��������ە ئێم�������������ە گەندەڵ����ی مەس����ەلەی بەدەس����تییەوە دەن�������اڵێنین، بەاڵم ئەم كارە كارێكی خراپە و ناگاتە ئەنجام و راستگۆیی

و میسداقییەتی نابێت”.هەرچی د. ئەحمەد، ئاماژە بەوە دەدات، كە یاسای دەستەی دەستپاكی هەرێم، دەسەاڵتی تەواوی بەدەس����تەكە داوە بۆ بەدواداچوونی كەیس����ەك�����������انی گەندەڵی، هاوكات دەڵێت “ یاساكە هەموو دامودەزگاكانی هەرێم پابەند دەكات، كە هاوكاری دەستەكە بكەن، ئێمەش زانیاریمان لەهەر دامودەزگایەك ویس����تبێت

كێشەمان نەبووە و هاوكاری كراوین”.هەموو ئ����ەم قس����انە لەكاتێك����دان لەچەند رۆژی راب����ردوودا، س����ەرۆكی فەرمانگەی بەه����ۆی س����لێمانی، گش����تی داواكاری گەندەڵی و س����ەروەرنەبوونی یاساوە، كێش����ایەوە، لەپۆس����تەكەی دەس����تی ك����ە ناڕەزایی بەش����ێك لەیاس����اناس و

چاالكوان و پەرلەمانتارانی لێكەوتەوە.

ناوخۆ

سەعدی پیرە:ئەمە موزایەدەیە و

نابێت پرسی گەندەڵی بۆ زەوقی پەرلەمانتارێك

جێبهێڵدرێت

30 ژماره 263 2015/1/24

ژماره 263 2015/1/24 31

كۆمەاڵیەتی

فەیسبووك باشتر لە هاوڕێ و هاوسەر و كەسوكارت دەتناسێت

32 ژماره 263 2015/1/24

ل���ە نەخۆش���خانە ك���ز و بێدەن���گ لەس���ەر چەن���د تەنی���ا كەوتب���وو، قەرەوێڵەی���ەك ب���وون، بەدەوری���ەوە بچ���ووك منداڵێك���ی لەگ���ەڵ تەماش���اكردنی منداڵەكانی فرمێس���ك لەچاوەكانی���دا قەتی���س دەمان، ب���ەاڵم پێیەوە دی���ار بوو، ك���ە زۆر فش���ار لەخ���ۆی دەكات، فرمێس���كەكانی كۆنتڕۆڵ ب���كات و منداڵەكانی

هەستی پێنەكەن و پێی دڵتەنگ نەبن.جیا لەنەخۆش���ەكانی تر، ئ���ەو ئافرەتە هیچ كەس���ێكی ی���اوەری لەگەڵ نەب���وو، ماوەیەكی زۆریش تێپەڕی، هەر كەس بەالیدا نەدەهات، ئ���ەو خەڵكان���ەی ل���ە دەوروبەری���دا ب���وون و خەواندب���وو، نەخۆش���خانە ل���ە نەخۆش���یان خواردن و خواردنەوەیان پێدەدا و هاوكاریان دەكرد. ئەوان هیچیان لەبارەی ئەو ئافرەتەوە نەدەزانی، تەنیا دەیانگوت “پیاوێكی بااڵ بەرز

ه���ات، لێرە داینا و رۆیش���ت، نزیكەی ٤ رۆژە لێرە خەوێن���دراوە و كەس بەالی���ەوە ناچێت. تەنی���ا ئافرەتێ���ك نەبێ���ت )كە دوات���ر زانیمان

خوشكیەتی( چەند جارێك هاتۆتە الی”.بەرلەوەی بچینە الی ئافرەتەكە، س���ەردانی پزیشكی نەخۆش���خانەكەمان كرد و لەبارەی ئافرەت���ەوە گوت���ی “چەند رۆژێ���ك لەمەوبەر بەه���ۆی جەڵت���ەی دڵ���ەوە گەیەندراوەتە ئێرە، ئێس���تا لە مەترس���ی م���ردن رزگاری بووە و گواستراوەتەوە بۆ بەشی خەوتنی نەخۆش”.

پرسیاری بێكەس���ی و داماوی ئەو ئافرەتە وایك���رد، بچینە الی و لەنزیكەوە كێش���ەكەی بزانی���ن، بەدوودڵی���ەوە چووین���ە الی، نەب���ادا حەزنەكات كەس كێشەكانی بزانێت. بەاڵم ئەو بە چوونی ئێمە بۆالی خۆشحاڵ بوو و گوتی “م���ادام ت���ۆ رۆژنامەنوس���ی، زۆر حەزدەكەم دەردەدڵ���ی خ���ۆم الی ئێ���وە باس بك���ەم، بەو نەنوس���ن”. راس���تەقینەم ن���اوی مەرج���ەی

بەڵێنم���ان پێ���دا بەناوی خ���وازراوی “حەلیمە” چیرۆكەكەی باڵوبكەینەوە.

لەس���ەرەتای قس���ەكانیدا ئەو ئافرەتە دانی بەوەدانا، كە ئەو ئێستا باجی هەڵە قورسەكانی پێش���ووتری ژیان���ی دەدات، هەرچەن���دە ئ���ەو بەتەمەن نەبوو، بەاڵم غەم و خەفەتی قورسی ژیانی بارگرانیان خستبووە سەر دڵی، تا ئەو رادەیەی ب���ەو تەمەنەوە دووچ���اری جەڵتەی

دڵ ببێت!!گێڕان���ەوەی ب���ە دەس���تی ج���ۆرە ب���ەم چیرۆكەك���ەی كرد “چەند س���اڵێك لەمەوبەر، ك���ە ئ���ەوكات لەهەڕەتی هەرزەكاری���دا بووم، ش���ێتانە كەوتم���ە داوی كوڕێ���ك و بەتەواوی عاش���قی بب���ووم، ئەویش بۆ من واب���وو، یان وا خۆی دەردەخس���ت. ئ���ەو هەموو خەیاڵمی داگیركردب���وو، هەس���تم دەكرد ژی���ان لەگەڵ ئەو، بەهەش���تی م���ن دەبێت لەس���ەر زەویدا. هەرگیز ئەوەی دواتر روویدا، وەك گومانێكی

محەمەد هەسنانی

حەلیمە: بە ئومێدی بەهەشت چووم، پێم نایە ناو دۆزەخەوە

نە ماڵی باوكی و نە ماڵی خەسووی خۆی لێ ناكەن بە خاوەن

كـۆمـەاڵیـەتی

ژماره 263 2015/1/24 33

بچووكیش بە دڵ و خەیاڵمدا نەدەهات”.حەلیم���ە پێش���تر توانیب���ووی لەبەرامب���ەر منداڵەكان���ی خۆی بگرێت و وا بەكوڵ نەگری، بەاڵم لەكاتی قس���ەكردنیدا بۆ سڤیل، نەیتوانی ئەم���ە ب���كات و چەن���د جارێ���ك بەك���وڵ گریا، دواتر دەوەس���تا و درێژەی دەدایە قس���ەكانی “لەماڵەوە لەهیچم كەم نەبوو، نازم هەڵدەگیرا، بەاڵم من دەس���تم ل���ەو بەهەش���تەی ماڵەوەم هەڵگرت و بەو دۆزەخەی ئێس���تام گۆڕیەوە. ئ���ەوكات تەمەن���م 1٦ س���اڵ بوو، دوو س���اڵ پەیوەندی���م لەگەڵ ئ���ەو كوڕە هەب���وو، هیچم ب���ەالوە گرن���گ نەب���وو، تەنی���ا گەیش���تن بەو نەبێ���ت، هەموو ش���تێك لەنێوانمان���دا روویدا، بۆیە بڕی���اری هاوس���ەرگیریمان داو پێمگوت بێتە داخوازیم. بەقس���ەی كردم و ماڵەوەیانی ن���اردە خوازبێنی���م، ب���ەاڵم كەس���وكاری م���ن رازی نەب���وون و رەتیانك���ردەوە، هەرجارە و بیانویەكیان دەهێنایەوە، قسەشیان پێدەگوتم و دەیانگوت ئەو كوڕە بۆ تۆ نابێت و نامانەوێت چارەنووست تاڵ ببێت. من ئەوكات وامدەزانی س���تەمم لێدەكەن، ئێس���تا دەزانم ئەوە خۆمم

ستەمم لەخۆم كردووە”. ب���ەم ج���ۆرە ماڵ���ی كوڕەكە چەن���د جارێك ه���ەوڵ دەدەن، بەاڵم ماڵی باوكی حەلیمە هەر رازی ناب���ن، ت���ا دواجار بۆ چارەس���ەركردنی هەردووكی���ان بەردەمی���ان، كۆس���پەی ئ���ەو قورسترین بڕیار دەدەن. حەلیمە دەگێڕێتەوە “بڕیارمان���دا پێكەوە رابكەی���ن و بە بێ ئیزنی ماڵەوەمان ش���ووی پێبكەم و هاوس���ەرگیریی بكەی���ن. ئەوە ب���وو ئەو هەڵیگرت���م و چووینە

الی پیاوماقوڵێك���ی ناوچەكە”. ئەمە كێش���ەی گەورەی ب���ۆ حەلیمە دروس���ت دەكات، بەاڵم “دوای دەكات باس���ی خ���ۆی وەك دوات���ر بێنەوبەردەیەك���ی زۆر، زیات���ر ل���ە دەفتەرێك دۆالر بەماڵ���ی باوكم درا و س���وڵح كرا، بەاڵم ماڵ���ی باوكم مەرجی ئەوەی���ان دانا، كە نابێت م���ن بەهیچ ش���ێوەیەك بگەڕێم���ەوە ماڵەوە و هیچ پەیوەندییەكیان بەمن���ەوە نامێنێت، چیتر

من كچی ئەوان نیم”!!ئینج���ا دوای ئ���ەوە مامۆس���تایەكی ئاین���ی لەیەكتریان م���ارە دەكات و حەلیمە بە ئاواتی خ���ۆی دەگات. ب���ەاڵم بێئاگا ل���ەوەی دوور لە خەونی گەیش���تن بەبەهەش���ت، پێی ناوەتە چ دۆزەخێك���ەوە. بۆی���ە دەڵ���ێ “ك���ە پێمنایە ناو ماڵی خەس���ووم، تەنیا چەند هەفتەیەك ژیانم باش بوو، دواتر دەس���تیان بە قسەی ناخۆش و تانەوتەش���ەر كرد، چەندین جار خەس���ووم بەپ���ارە كڕی���وە، دەب���ێ پێیدەگوت���م تۆم���ان بەهەم���وو ش���تێك رازی بی���ت. منی���ش لەدڵی خۆم���دا دەمگوت، ئەوە بۆ من گرنگ نیە، تەنیا

پیاوەكەم لەگەڵمدا باش بێت بەسمە”.لەماڵ���ی خۆی���ان لەماڵ���ی س���اڵێك دوای خەسوویان جیادەكەنەوە. لەو ماڵەی خۆیاندا نزیكەی ٦ س���اڵ پێكەوە دەبن و دوو منداڵیان دەبێ���ت، ب���ەاڵم وردە وردە ژیانی گۆڕانكاری پیاوەكەش���ی رەفت���اری و بەس���ەردادێت بەرامبەری دەگۆڕێت. حەلیمە دەڵێ “وایلێهات پیاوەك���ەم ج���اری وا هەب���وو چەند ش���ەوێك نەدەگەڕایەوە ماڵەوە، هاوڕێی خراپی هەبوو، كاتێكی���ش دەگەڕایەوە هێندە توڕە و رووگرژ

بوو، كەس نەدەوێرا پێی بڵێت لەپشتی چاوت دوو ب���رۆ هەی���ە، ئەگ���ەر گلەیش���م بكردبای���ە دەیگوت بڕۆوە ماڵی باوكت! دەیزانی كە ئەوان قبوڵ���م ناكەنەوە، بۆیە لێم بێ منەت بوو. ماڵی خەسووشم گوێیان لە سكااڵی من نەدەگرت،

هیچ شوێنێكم نەبوو پەنای بۆ ببەم”.لەن���او كێش���ە و خ���ەم و لەبێدەس���تەاڵتی و گری���ان تەنی���ا حەلیم���ە بێكەس���یدا، و خۆخورانەوەی بۆ مابوویەوە، بەرادەیەك ئەم دۆخە كاری لەتەندروس���تیەكەی كرد و تەواو پەش���ۆكاندی. ئەو دەڵی “لەداخی ئەو تووشی جەڵتەی دڵ هاتم، خێرا دراوس���ێكانمان منیان دوو رۆژ ئێس���تاش نەخۆش���خانە. گەیان���دە جارێ���ك بۆ چەند خولەكێ���ك دێتەالم. خۆزگە ئەوەن���دەش نەدەه���ات، چونكە كە دەش���هێت، تەنیا قس���ەی رەق و ناخۆش���ی پێیە، پێمدەڵێ ت���ۆ لەچاوەڕوان���ی ناك���رێ و زۆرە كارم دابنیشم. بەاڵم ئەمەش هیچ نەبوو، لەچاو ئەو قس���ەیەی لەبەرچاوی منداڵەكان���م پێیگوتم و وەك خەنجەر چ���وو بە دڵمدا، كاتێك پێیگوتم خۆزگە حەوت س���اڵ پێش ئێس���تا دەمردی و منداڵیش���ت نەدەبوو، منیش ئاسانتر دەمتوانی

ژن بهێنمەوە”!!حەلیم���ە ك���ە ئەم���ەی گ���وت، دای���ە پرمەی گری���ان. ئەو هیچ دەرەتان و ئومێدێكی ش���ك نەدەب���رد، چونك���ە وەك خۆی دەڵ���ێ “ئەگەر هەواڵی مەرگیش���م باڵوببێت���ەوە، باوەڕناكەم كەسوكارم س���ەردانم بكەن، تەنیا خوشكێكم دێت���ەالم و منداڵەكانم���ی بردۆت���ەالی خۆی و

هاوكاریم دەكات”.

كـۆمـەاڵیـەتی

34 ژماره 263 2015/1/24

كـۆمـەاڵیـەتی

یەكێك لەو ژنانەیە كە هۆكاری س���ەرەكی تێكچوون���ی ماڵەك���ەی تەكنەلۆژیایە، چونكە وەك خ���ۆی دەڵێ���ت، هاوس���ەرەكەی وێڕای چاول���ەدەری و هەوڵدان���ی بەردەوام���ی ب���ۆ دروس���تكردنی پەیوەن���دی ت���ر، تەكنەلۆژی���ا

كارئاسانی زیاتری بۆكردووە. زۆرن ئەو ژنانەی بەه���ۆی تەكنەلۆژیاوە رووب���ەرووی گرف���ت و كێش���ەی خێزان���ی ئاس���تی گەیش���تۆتە بوونەت���ەوە، زۆرج���ار جیابوون���ەوە و خێ���زان هەڵوەش���انەوەی لەیەكتری. ساڵ لەدوای ساڵ هەڵوەشانەوەی خێزان���ەكان بەهۆی تەكنەلۆژیاوە ش���ێوازی ش���ێوازیش تازەتری���ن لەخۆدەگرێ���ت، ت���ر دروس���تكردنی پەیوەندییە لەگ���ەڵ ئافرەتانی

بیانی و هاوسەرگیرییكردنە لەگەڵیاندا.“ن” ژنێك���ی گەنجە، لەس���ەر داوای خۆی تەنی���ا پیت���ی یەكەم���ی ناوەكەیم���ان نوس���ی، كارمەن���دی یەكێ���ك ل���ەدەزگا حكوومیەكانی ش���اری هەولێرە، دایك���ی دوو منداڵە. ماوەی دوان���زە س���اڵە، بەرێك���ەوت هاوس���ەرەكەی ك���ردووە. هاوس���ەرگیرییان و ناس���یوە هەرچەندە ئەو لەگرفتێكی گەورەی خێزانیدا دەژی، بەاڵم زۆر بەئارامی دەدوا، خۆیش���ی باس���ی لەوە دەكرد، كە ئیت���ر “بێزاربووە” و هەس���تدەكات هی���چ الیەنێك چارەس���ەرێكی

ئەوتۆی بۆ كێشەكەی ئەوی پێنییە. “ن” دەگێڕێتەوە، كە هاوسەرەگیرییەكەی بەرەزامەن���دی ماڵ���ێ باوك���ی نەب���ووە “ك���ە

هاوس���ەرەكەم ناس���ی و هات���ە خوازبێنی���م، ماڵی باوكم رازینەبوون، چونكە گوتیان ئەو خەڵكی ئێرە نییە و وەك پێویس���ت نایناسین،

بەاڵم من پێداگیریم كرد و شوم پێكرد”. و هەولێ���رە ش���اری خەڵك���ی “ن” هاوسەرەكەی خەڵكی س���لێمانییە. لەشوێنی كاركردنی���ان بەرێك���ەوت یەكت���ر دەناس���ن. گوتی “س���ەرەتا كە منی بینی یەكسەر دوای ئ���ەوە بەهاوڕێیەك���ی گوتب���وو، ك���ە دەیەوێ هاوس���ەرگیریم لەگەڵ بكات و نیەتی باش���ە، منی���ش رازی ب���ووم، ب���ەاڵم تەنی���ا ماوەیەك دوای هاوس���ەرگیری ب���اش ب���وو. هێ���واش هێواش خووە خراپەكانی دەركەوت، زۆرجار تا من ل���ەدەوام دەگەڕامەوە، ئەو هێش���تا لە خ���ەو هەڵنەس���تابوو، ب���ەاڵم م���ن تەحەمولم دەك���رد و بەبێدەنگی كارەكانی ناو ماڵیش���م ئەنجام دەدا، لەگەڵ ئەوەی زۆربەی شەوان ت���ا بەرەبەیان خەریكی چات ب���وو لەرێگەی

ئینتەرنێ�تەوە”. بەپێی قس���ەكانی “ن” ماوەی دوانزەس���اڵ بەمش���ێوەیە دەگوزەرێن���ن، لەو ماوەیەش���دا دەبێت���ە دایك���ی دوومنداڵ. هاوسەرەكەش���ی بەردەوام خەریكی پەیوەندی و چاولەدەری ب���ووە. هاوكات باس لەوەش���دەكات، كە بەر خێزانەك���ەی ك���ە ئەمج���ارەی لەكارەك���ەی بردۆتە لێواری هەڵوەش���انەوە “من دەمزانی ئ���ەو چاول���ەدەرە و پەیوەندی ت���ری زۆرە، بەاڵم هەرگیز پێموانەبوو بگاتە ئەو رادەیەی ئێس���تا و دەمگوت، كچێك لەوپ���ەڕی دنیا با ئ���ەو هەر دڵ���داری لەگ���ەڵ ب���كات. جگەلەوە

داهات���ەی ئ���ەو دەك���رد، زۆری س���ەفەری هەش���یبوو بەردەوام لەخۆی و سەفەرەكانی خ���ۆی خەرجدەك���رد، لەس���ەفەرێكی ئێرانیدا كچێك���ی مارەبڕی، ب���ەاڵم دوای���ی هەرخۆی بەتەلەف���ۆن تەاڵقیدا، دوای ئەوە بەڵێنی بەمن دا ژن ناهێنێ���ت، منی���ش بۆخاتری منداڵەكانم

ئارامم دەگرت”. س���اڵی هەش���ت م���اوەی دەڵێ���ت، “ن” هاوس���ەرگیری تەنیا لەی���ەك ژووری كرێدا بەس���ەربردووە، دوات���ر بوونەت���ە خاوەن���ی ش���وقەیەك “چەند س���اڵ بەبوون و نەبوون لەگەڵ���ێ ب���ووم، هەش���ت س���اڵم لەتەنیا یەك ژووری كرێدا بەس���ەربرد، ب���ەاڵم دواتر كە بووینە خاوەنی شوقەیەك یەكجاری بێمنەت ب���وو”. هەروەه���ا ب���اس لەوەش���دەكات ك���ە پیاوەكەی “یەكجار زمانلوس و بە مجاملەیە، ئەگ���ەر فێڵەكانیش���ی بزان���ی ئ���ەوا دەتوان���ێ لەخشتەت بەرێ، رۆژێك زۆر قسەی لەگەڵ ك���ردم و لێ���م هات���ە پێ���ش گوتی، ت���ۆ وەرە لەكەرك���وك ئیم���زای هێنان���ی ژن���ی دووەمم بۆ بكە، تەنیا بۆ ئیش���ێك پێویس���تمە ئەگەرنا دڵنیاب���ە م���ن ق���ەت ژن ناهێن���م، ئیت���ر رازی كردم و بەساویلكەیی خۆم لەگەڵی چووم و

ئیمزاكەم بۆكرد”. دوای ئ���ەوە هەرچەن���دە مێردەكەی پێش هاوس���ەرگیریش لەگ���ەڵ ماڵ���ی باوكی خۆی نەژیاوە و زۆر هاتووچۆی نەكردوون، بەاڵم رۆژێ���ك زۆر لە “ن” دەكات س���ەردانی ماڵی باوكی بكەن لەس���لێمانی. “ن” دەڵێ “پێمگوت باچ���اوەڕێ بكەی���ن ت���ا ج���ەژن، ب���ەاڵم ئەو

بەهرە حەمەڕەش

پیاوەكەی ژنێكی مەغریبی بەسەردێنێت و منداڵەكانیشی لێدەستێنێتەوە

لەرێگای چات و ئینتەرنێتەوە

ژماره 263 2015/1/24 35

كـۆمـەاڵیـەتی

ژنەكە: باوەڕم بە دادگاش

نەماوە، حەوت مانگە منداڵەكانمیشی لێ وەزت

كردووم

پێداگیری كرد و بۆ رۆژی دوایی كە هاتمەوە جانتاكەش���ی حازر كردبوو، بەاڵم گوتی من ناتوانم بێم، ئیش���ێك هاتۆتە پێش���م و سبەی دێ���م، لەو كاتەش���دا تەلەفۆنەكەی لێوەرگرتم و س���یمكارتێكی كۆڕەكی خستە سەر گوتی،

لەوێوە بەئاسیا كارتت زۆر دەڕوات”. ئ���ەو ژنە نایش���ارێتەوە كە ه���ەر ئەوكاتە گومان���ی الدروس���تبووە، ك���ە ش���تێكی هەیە، بەاڵم نەیویستووە زۆر لەگەڵی بڵێت تا نەبێتە ش���ەڕیان “دەمزانی شتێكی هەیە چونكە ئەو دڵ���ێ زۆر پیس���بوو، هەرگیز رێگ���ەی نەدەدا بەتەنیا س���ەفەر بكەم، ب���ەاڵم بەهەرحاڵ ئەو رۆژە گوت���ی خ���ۆ تۆ منداڵ نی���ت و دەتوانی لەگ���ەڵ منداڵەكان���ی خۆت س���ەفەربكەی، كە گەیش���تمە ماڵ���ی باوكیش���ی خەس���وم زۆر بەالیەوە س���ەیربوو، كە من���ی بەتەنیا بینی و

گوتی سەیرە تۆی بەتەنیا ناردووە”. پیاوەكەی بەڵێنەكەی بەجێناگەیەنێ و دوو رۆژ دواتریش هەر ناچێتە سلێمانی، پاشان بە تەلەفۆن بە دایكی دەڵێت كە ژنێكی مەغریبی هێن���اوە، بەاڵم ك���ە “ن” تەلەفۆنی بۆ دەكات، حاش���ا دەكات و دەڵێ “گاڵتەم كردووە”. “ن” دەڵێ “من دەمزانی كە لە رێی فەیسبووكەوە پەیوەن���دی لەگ���ەڵ ژنێكی مەغریبی���دا هەیە، بەاڵم ب���اوەڕم نەدەكرد بیخ���وازێ. بۆیە من گەڕامەوە هەولێر، دایك���ی خەبەری پێدابوو، تەلەفۆنی بۆ كردم و گوتی وەرە ئەگەر ژنت بینی گلەیی بكە، بەاڵم من زانیم درۆ دەكات،

بۆیە توڕە بووم و چومەوە ماڵی باوكم”.“ن” كێشەكە الی ماڵی باوكی باس دەكات،

باوك���ی و براكان���ی دەچن���ە الی پیاوەك���ەی، نكوڵی ناكات و دەڵێ كە ئەو ژنە مەغریبیەی خواستووە. دوای ئەوە دەبێتە شەڕیان و لە پیاوەكەی “ن” دەدەن، ئەویش س���كااڵ تۆمار دەكات، بۆیە سەرەرای هەموو شتێك، بڕیاری دەس���تگیركردنی براكان���ی “ن” دەردەچێ���ت. دوات���ر پیاوەك���ە داوا ل���ە “ن” دەكات، گ���ەر منداڵەكانی بداتەوە س���كااڵكە دەكێش���ێتەوە، ئەویش لەپێناو رزگاركردنی باوك و براكانی لە سزای یاسایی و زیندانیكردن، منداڵەكانی دەدات���ەوە، بۆی���ە دەڵێ “ئەوە ح���ەوت مانگە

منداڵەكانیشی لێسەندوومەتەوە”.ئەگەرچ���ی “ن” ل���ەدادگای باری كەس���ی سكااڵی یاسایی تۆماركردووە، بەاڵم بەهۆی درێژەكێش���انی دانیشتنەكانی دادگا و سستی رێوش���وێنە یاس���اییەكان بێزار بووە و دەڵێ “واملێهاتووە بێهیوا ب���م، چونكە ئەو لەدادگا بەڵێنیدا ماڵ بۆ ئەو ژنە جیانەكاتەوە شوقەكە بكات���ە دووبەش، بەاڵم ئەوەش ناكات، منیش زۆر بیری منداڵەكانم دەكەم، ئێستا دەمەوێ بگەڕێمەوە، بەاڵم ئەو ژنە لەماڵ و حاڵی من بەرێت���ە دەرەوە، هەر نامەوێ هاتووچۆش���م بكات، كەچی بەوەش رازی نیە، دەڵێ توانای كرێی خانوو و دانانی ماڵی ترم نیە. تەنانەت دەڵ���ێ بۆ ماڵ���ی باوكیش���ت بەدوات���دا نایەم، دەب���ێ خ���ۆت بگەڕێیتەوە و لەگ���ەڵ ئەو ژنە مەغربیبیەدا لەماڵیدا بژی، ئەگەرنا چۆنت بێ

باشە وابكە”!!بەڕێوەبەرایەت���ی بەڕێوەب���ەری بەدواداچوونی توندوتی���ژی دژ بە ئافرەتان،

سەبارەت بەكێشەكەی “ن” دەڵێت، هەرچەندە ئ���ەو بڵێ���ت بەفێ���ڵ ئیم���زای رازیبوونی ژنی دووەم���ی پێك���ردووم، ئەوا ناخ���وات، چونكە دادوەر پرس���یاری لێدەكات، بەاڵم سەبارەت بەدانانی ماڵی جیا و بەخێوكردنی منداڵەكانی و نەفەق���ە لەالی���ەن ئەو پی���اوەوە، ئەوا مافی

خۆیەتی و یاساش پشتگیری لێدەكات.ئەوەش���ی ژیلەم���ۆ رائی���د هەروەه���ا خس���تەروو كە “ن” دەتوانێ ماڵێ ش���ەرعی خۆی هەبێت و لەگەڵ منداڵەكانیش���یدا بژیت، ت���ا دەبن���ە پانزەس���اڵ، دوای ئ���ەوە بەپێ���ی بڕی���اری منداڵەكان دەبێت، ك���ە الی دایكیان یان باوكیان دەژین، پیاوەكەش بەپێی یاس���ا ناچ���ارە ئ���ەو مافان���ە ب���دات، بەپێچەوان���ەوە بەالس���ار ئەژماردەكرێت و س���زای یاس���ایی هەیە، بەاڵم ئەو دانیشتنانەش درێژەیان هەیە لەش���ەش مانگ تا ساڵێك، راستە زۆر كەس

بەوە بێزاردەبن”.

36 ژماره 263 2015/1/24

كـۆمـەاڵیـەتی

فەیسبووك باشتر لە هاوڕێ و هاوسەر و كەسوكارت دەتناسێت

نهێنی و تایبەتمەندیەكانمان لەبەردەم مەترسی گەورە دان

“نەوەی ئەمڕۆ رۆمانی )1984(ی جۆرج ئۆرویلیان نەخوێندۆتەوە بۆیە دەسبەرداری تایبەتمەندیەكانیان دەبن”

ژماره 263 2015/1/24 37

“گەنـــج و الوانی نـــەوەی ئەمڕۆ بەهۆی )1984(ی رۆماننوســـی ئـــەوەی رۆمانـــی بەریتانی )جۆرج ئۆرویل(یان نەخوێندۆتەوە، لـــە ماڵپەڕەكانـــی گـــۆگڵ و بـــە شـــێنەیی فەیسبووك و تویتەر و ..هتد دەسبەرداری تایبەتمەندیەكانـــی ژیانـــی خۆیـــان دەبـــن، كـــە ئەمـــەش پێچەوانەی رەفتـــاری نەوەی پێشووتری بەر لە هاتنەكایەوەی فەیسبووك و تویتەر و ماڵپەڕە كۆمەاڵیەتیەكانی ترە”.

شـــاركی” “نویـــڵ بۆچوونـــی ئەمـــە پرۆفیســـۆریی زانســـتی رۆبۆت و زیرەكی “شـــیڤیڵد”ی زانكـــۆی لـــە دەســـتكردە بەریتانـــی. ناوبراو ئامـــاژە بەوەش دەكات، كـــە ئـــەو كۆمپانیـــا گەورانـــەی لـــە پشـــت ئـــەو ماڵپەڕانـــەوەن، زانیارییـــە كەســـیی و تایبەتمەندییەكانی بەشداربووانی ئەو تۆڕە كۆمەاڵیەتیانە دەدزن، بەاڵم نەوەی ئێســـتا

دەرك بەم مەترسیە ناكات.بە بۆچوونی ئەو ئەكادیمیستە بەریتانیە، نەوەی پێشـــووتر، كـــە رۆمانەكەی )جۆرج “تەكەنلۆجیـــا، لەبـــارەی ئۆرویل(یـــان بـــرا گەورەكـــە” و سیســـتەمە تۆتالیتـــارە خوێندۆتـــەوە، ســـەركەوتكارەكان رۆشـــنبیرییەكی باشتریان هەیە، بەجۆرێك لەمڕۆدا باشـــتر لە نەوەی ئێســـتا دەتوانن لەدەســـتدانی مەترســـی بـــەرەوڕووی

تایبەتمەندیەكانیان بوەستنەوە.شاركی، كە ئێستا لە تەمەنی 65 ساڵی دایە، ئاشـــكرای دەكات، كە ئەو نایەوێت بكەوێتە تەڵـــەی ئـــەو كۆمپانیایانەوە، كـــە لەرێگای ئـــەو ماڵپـــەڕە كۆمەاڵیەتیانـــەوە زانیارییـــە تایبەتیەكانـــی بەشـــداربووان كۆدەكەنەوە. رۆژنامەی “دەیلی تەلەگراف”ی بەریتانیش هەر لەو ئەكادیمیســـتەی گواســـتۆتەوە كە رووبەڕووی رۆژانە “تایبەتمەندیەكانمـــان پێشـــێلكردن و داخـــوران و دزین دەبنەوە، بێ ئـــەوەی ئاگاداری بین. من لەو نەوەیەم كە رۆمانـــی 1984م خوێندۆتەوە و ئامادە نیم دەستبەرداریی تایبەتمەندییەكانی ژیانی

خۆم ببم”.شـــاركی دەڵـــێ كۆمپانیاكانـــی گـــۆگڵ و

كـۆمـەاڵیـەتی

بەشیكردنەوەی 300 الیك، هەر هاوبەشێك باشتر لە هاوسەرەكەی

دەناسیت

بە شیكردنەوەی 70 الیك، هەر هاوبەشێك باشتر لە هاوڕێیە هەرە

نزیكەكەی دەناسیت

بەشیكردنەوەی 150 الیك، هەر هاوبەشێك باشتر لە دایك و باوك و خوشك

و براكانی دەناسیت

فەیســـبووك و تویتەر و ..هتـــد جۆرێك لە خزمەتگـــوزاری تازەیان خســـتۆتەڕوو، كە ئامـــادەن ماڵپەڕەكانیـــان بەشـــداربووانی لەبەرامبەر وەرگرتنی ئەو خزمەتگوزاریانەدا ژیانـــی تایبەتمەندیەكانـــی دەســـتبەرداری خۆیـــان بـــن و ســـەودای پێبكـــەن. ئەمەش وادەكات كـــە ئـــەو كۆمپانیـــا زەبەالحانـــە بێســـنووریان توانایەكـــی ئاینـــدەدا لـــە هەبێـــت لـــە زانینـــی زانیاریـــە تایبەتیەكانی

بەشداربووانیان.هەر ســـەبارەت بەو مەترســـیەی لەسەر تایبەتمەندییەكانی بەشداربووانی ئەو تۆڕە

كۆمەاڵیەتیانە هەیە،زانســـتی توێژینـــەوەی دوایـــن بەپێـــی زانكۆی “كامبـــردج”ی بەریتانی، بەدەر لەو زانیارییە تایبەتیانەی هەر بەشداربوویەكی ئەو ماڵپەڕە كۆمەاڵیەتیانە داخڵی پەیجەكەی خۆی دەكات، تەنیا لە رێگای شیكردنەوەی ئەو بابەت و نوسین و ڤیدۆ و وێنانەی هەر هاوبەشـــێكی ئەو ماڵپەڕانـــە الیكی دەكات، دەتوانرێـــت لەهاوڕێیەكی زۆر نزیكی خۆی

باشتر ئەو هاوبەشە بناسیت. كۆمپیوتەریان پڕۆگرامێكـــی توێـــژەران داهێناوە، دەتوانێت خەســـڵەتە كەسییەكانی تـــۆڕە ئـــەو بەشـــداربوویەكی هـــەر كۆمەاڵیەتیانـــە بزانێـــت، بەپشتبەســـتن بەو چاالكیانەی لەو ماڵپەڕەدا ئەنجامی دەدات. بەهـــۆی ئەمەشـــەوە دەتوانرێت خەســـڵەتە هـــەرە دیارەكانـــی هـــەر بەشـــداربوویەك لەكرانەوەی كەسایەتیەكەی و كۆششكردنی و پەیوەندیەكـــەی لەگـــەڵ كەســـانی تردا و لوتـــف نواندن یـــا دەمارگیرییەكەی دیاری بكرێت، كە پێنج خەسڵەتە دەروونییە هەرە

دیارەكەی هەر كەسێكن.كاری پڕۆگرامەكـــە ئـــەوەی دوای پێكـــرا، دەركەوت دەتوانرێـــت لەرێگای ئەو پڕۆگرامەوە هەر بەشـــداربوویەك باشـــتر لـــە هـــاوڕێ نزیكەكـــەی خـــۆی بیناســـیت. توێژەران گەیشتنە ئەو ئەنجامەی، لەرێگای خەســـڵەتە دەكرێـــت پڕۆگرامـــەوە ئـــەو دیارەكانی كەسایەتی هەر بەشداربوویەك

زۆر بە وردی دیاری بكەیت، بەجۆرێك كە هاوڕێكەی بەم شێوەیە نەیناسیبێت!

توێـــژەران دەڵێـــن بە شـــیكردنەوەی 70 بابەت لەو بابەتانەی هەر بەشداربوویەكی فەیسبووك الیكی دەكات، دەكرێ كەسایەتی ئەو بەشداربووە باشـــتر لەو هاوڕێیەی لە ژوورێكدا لەگەڵیدا دەژی بناسی. خۆ ئەگەر 150 بابەتـــی الیككراوی ئەو بەشـــداربووە شـــیبكرێنەوە، ئـــەوا دەتوانـــی باشـــتر لـــە بـــاوك و دایـــك و خوشـــك و براكانیشـــی ئەو كەســـە بناســـی. بەاڵم بۆ ناسینی هەر بەشـــداربوویەك باشـــتر لە هاوسەرەكەی، بابەتـــی 300 بـــۆ شـــیكردنەوە پێویســـتە

الیككراوی ئەو بەشداربووە بكرێت!لەرێـــگای الیككردنـــەوە بەشـــداربووانی تـــۆڕە كۆمەاڵیەتیـــەكان بۆچوونـــی خۆیان لەبارەی رووداو و بابەتە جۆراوجۆرەكان دەردەبڕن، جا رەنگە چاالكیەكی وەرزشی یا موسیقی یان رۆشنبیریی بێت، یا لەبارەی خواردن یان تەندرستیەوە بێت، یا لەبارەی

ماڵپەڕە ئەلیكتڕۆنیەكانەوە بێت.رۆژنامەی “دەیلی تەلەگراف”ی بەریتانی لە بەرپرسی دەســـتەی ئەم توێژەرەوانەی زانكـــۆی كامبردجی گواســـتۆتەوە، كە “لە ئاینـــدەدا كۆمپیتـــەر دەتوانێـــت خەســـڵەتە دەروونیەكانمـــان دیاری بكات و بەجۆرێك لەگەڵمانـــدا كارلێك بكات، كـــە لەداهاتوودا ئەوتـــۆی زیرەكـــی ئامێـــری داهێنانـــی لێبكەوێتـــەوە، هەســـت و ســـۆز و چاالكی كۆمەاڵیەتیشـــی هەبێـــت. هـــەر بۆیـــە ئـــەو ئامێـــرە نیـــوە مـــرۆڤ نیـــوە رۆبۆتانەی لە فیلمە خەیاڵیە زانسیتیەكاندا نیشان دەدرێت،

پێدەچێت نزیك بێت لەواقعیشدا بێتەدی”!بـــەاڵم ســـەرەڕای ئەمـــەش، وەك چۆن لـــە ســـەرەتادا باســـمان لێوەكـــرد، زانایان مەترســـی خۆیان لەبارەی ئەوە نیشانداوە، كە لەداهاتوودا زیاتر و زیاتر تایبەتمەندییە كەســـییەكانی بەكارهێنەران دەكەوێتە ژێر مەترسی ئاشكرابوون و چاودێریكردنەوە، بەتایبـــەت لەالیەن كۆمپانیـــا زەبەالحەكانی

خاوەن ئەم تۆڕە كۆمەاڵیەتیانە.

38 ژماره 263 2015/1/24

سوودەكانی شیرپێدانی منداڵ بۆ كۆرپە و دایك و باوكی كۆرپەكە

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

شیرپێدانی كۆرپە، جگە لەسوودە زۆرەكانی بۆ دایك و بۆ كۆرپەكە، بۆ باوكی كۆرپەكەش سوودی هەیە

ئەو ئافرەتەی 8 منداڵ بەمەمكی خۆی بەخێو بكات، هێلكەدانی 8 ساڵ گەنجتر دەمێنێتەوە و تا تەمەنێكی

درەنگتریش منداڵی دەبێ

زۆربەی جار شیرپێدانی منداڵ سوڕی مانگانەی دایك رادەگرێ و لەو ماوەیەدا ژیانێكی ئارامی

دەبێت

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

لەدێـــر زەمانەوە هەروا هاتووە، كە دایكان بەسروشتی منداڵیان دەبێ و بەشیری خۆیان بەخێویـــان دەكـــەن، ئەگـــەر هاتـــوو دایكەكە نەخـــۆش بـــوو یاخـــود مردبوو، ئـــەو منداڵە دەدرێتـــە ژنێـــك، خزم بێـــت یاخـــود بێگانە، لەگەڵ كۆرپەكەی خـــۆی مەمكی پێدەدا، ئەو مندااڵنـــە دەبنـــە خوشـــك و بـــرای یەكتری، هەمـــوو ئەوانـــەی دوای ئەو منداڵـــەش پەیدا دەبن، لەگەڵ ئەو منداڵەی دیكە دەبنە خوشك و بـــرا. وادیارە فەلســـەفەیەكی قوڵـــی تێدایە، زانستێكی گەورەی لەدواوەیە، كە تاكو ئێستا

لێكۆڵینەوەی بۆ نەكراوە.خواوەندی پەروەدگار لەســـوڕەتی )البقرە 233( دەفەرمـــوێ “األمهات يرضعن أوالدهن حوليـــن كاملين لمن أراد أن يتـــم الرضاعة”، ئەگـــەر ئـــەو ئایەتە پیـــرۆزە لێـــك بدەینەوە، تەماشـــا دەكەیـــن، منداڵەكـــە تاكـــو لەســـەر پێیـــان دەڕوا دەتوانێ تەنها بەشـــیری دایكی بەخێوبكرێ و تەندروست بێت، بەاڵم دایكان لەدوای یەك ساڵی دەست پێدەكەن، شلەمەنی دەدەنـــێ لەگـــەڵ شـــۆربا و ئاوی گۆشـــت و

میوەی كواڵو.. هتد.سودەكانی شیری دایك:

1. پەیوەندییەكـــی تونـــد لەنێـــوان كۆرپەلە و دایكەكە دروســـت دەكات و خۆشەویستی

لەنێوانیان زیاد دەبێ.2. هەموو خواردنە سروشـــتییەكانی دایك لەرێگای شـــیرەوە بـــۆ منداڵەكـــە دەچێ، بێ

ئەوەی هیچ مادەی كیماوی تێدابێ.3. پلـــەی گەرمـــی شـــیرەكە هەمـــان پلەی گەرمـــی لـــەش و گـــەدەی منداڵەكەیـــە، بۆیە

توشی نەخۆشی گەدە و ریخۆڵە نابێ.4. شـــیری دایك هیچ میكڕۆبێكی تێدا نییە. ئەگەر ئافرەتەكە نەخۆشـــییەكی درێژخایەنی هەبـــوو وەك )ســـیل( یاخـــود گرانەتـــا، كـــە خۆشبەختانە ئێســـتا زۆر كەمبۆتەوە، ئەگەر ژنەكـــە، بەدەگەمـــەن جۆرە شـــێرپەنجەیەكی هەبـــێ، دەتوانین ئەو كۆرپانـــە بەدایكێكی تر بسپێرین، بەاڵم شێرپەنجە لەو تەمەنەدا زۆر

كەمە.5. شـــیری دایـــكان ئامادەیـــە، هەركاتێـــك خـــۆی هات، منداڵەكە هەوڵـــی خواردنی دەدا بەگریـــان، چونكە زیاتری نییـــە تێتبگەێنێ كە برســـیەتی. دایكەكـــە كۆرپەكە دەخاتە ســـەر ســـنگ و باوەشـــی گەرم، دوو ماچی لێدەكا، ئینجا مەمكـــی پێدەدا و لە دەمی دەنێ، دوای 2 تا 3 جار مژین شیرەكە دەڕژێتە ناو دەمی. پێویســـتە هەرالیەكی مەمكی بـــۆ ماوەی 15 خولەك بمێنێتـــەوە، تاكو منداڵەكە بەهەردوو

38 ژماره 263 2015/1/24

ژماره 263 2015/1/24 39

دایكی دكتۆرە عەتیە و سەرباخی كچی

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

الیەكـــە تێربخـــوات، چونكە ناتوانـــێ بە 2 تا 3 مژیـــن تێربێت، بۆیە پێویســـتە دایكان لەو شـــوێنە شـــیر بدەنە منداڵەكانیان، كە ئارام و بێدەنگ بێـــت، جاروبار گۆرانی بۆ بڵێ، وەك

الیالیە، ئەمە زۆر گرنگە.6. هەرچـــی بەرگری لەشـــی دایكەكە هەیە كـــە لەژیانی دروســـتی كـــردووە، وەك دژە میكڕۆب و ڤایرۆس بۆ منداڵەكە دەگوازێتەوە لەشـــیرەكە، بەواتـــا بەرگـــری لەشـــی زیـــاد

دەبێت.7. كاتێك دێینە سەر ئەو مەسەلەیە، بۆچی كـــچ و كوڕێك ئەگەر خوشـــك و برای دایك و بـــاوك نەبـــن، بەهۆی ئەو شـــیرەوە دەبنە خوشـــك و برا، ئەوە زۆر قوڵە و لێكدانەوەی تایبەتـــی دەوێ لەگـــەڵ مامۆســـتایانی ئاینی لێـــزان و شـــەرع زان، بـــەاڵم ئێمـــە دیســـان تێناگەین، كە لەخانەكانی ناو شـــیر چ شـــتێك لەنێوان ئەو دوانە دروست دەبێ، كە ئەوەندە

یەكتریان خۆش دەوێ.8. ســـودی هـــەرە گـــەورەی شـــیردان بۆ دایكان ئەوەیە، كاتێك شیر دەداتە كۆرپەكەی،

مەمكی توشی گرێ نابێ، شیرەكە بۆڕییەكانی ناوەوە پاك دەكاتەوە، جۆگەكانی ناو مەمكی وااڵ دەبـــن و ناگیرێـــن. گرێ دروســـت نابێ. توشـــی نەشـــتەرگەری نابێت. ئەگـــەر هاتوو جارێـــك نەشـــتەرگەری بۆ گـــرێ بكرێ، ئەو مەمكـــە نەخۆش دەبـــێ و ژان دەكات، ژنەكە بەدەســـتیەوە دەناڵێنـــێ. دەتوانیـــن بڵێین ئەو داوە، بەكۆرپەكانیـــان شـــیریان دایكانـــەی شـــێرپەنجەی مەمكیـــان زۆر كەمتـــرە لـــەو

ئافرەتانەی شیریان نەداوە.9. لەكاتـــی ئەو 18 مانگەی شـــیری هەیە، مانگانـــەی ســـوڕی بـــەزۆری ئافرەتەكـــە رادەوســـتێ، لەژێـــر كاریگـــەری هۆڕمۆنـــی “پرۆالكتیـــن”، كە لەغودەی ناو مێشـــك دێتە دەرەوە بۆنـــاو خوێن، ئەمەش بەهۆی مژینی مەمك كە مادەی “ئۆكسیتۆســـین” دروســـت دەبـــێ. ئـــەو هۆڕمۆنە كـــە بەرزبـــووەوە بۆ هێلكەدانی، هێلكۆكەی دەرناهێنێ و هۆڕمۆنی دروســـت ئیســـترۆجین + پرۆجیســـترۆن نـــاكات، واتە دایكەكە هێلكۆكەكانی دەپارێزێ بـــۆ ماوەیەكـــی بـــاش دەحەســـێتەوە. ئەگەر

ئافرەت 8 منداڵی بەمەمكی خۆی بەخێوبكات، دەمێنێتـــەوە، گەنجتـــر ســـاڵ 8 هێلكەدانـــی لەبەرئـــەوەی لەتەمەنێكی درەنگتریش منداڵی دەبـــێ، وەكو زۆر دایكان هەنە لە 45 ســـاڵی منداڵیـــان دەبێ. بەاڵم یەكێك شـــیری نەدابێ و لەدرەنگەوە هاوســـەرگیری كردبێ )دوای 35 ســـاڵ( هەر 5 ســـاڵی ماوەتەوە بۆ منداڵ دروســـتكرد، چونكە هێلكۆكەكانی ژمارەیان

تەواو بووە.10. دەتوانین بڵێین بەمنداڵبونی سروشتی گەنـــج ئافرەتـــان سروشـــتی شـــیردانی و

دەمێنەوە و پێستیان جوانتر دەبێ.جگـــە لـــە دایـــكان، ســـوودەكانی شـــیری

سروشتی بۆ باوكانیش زۆرە:1. شیر ناكڕێ بۆ منداڵ.

2. دایـــك و منـــداڵ نەخۆش نابـــن، پارەی پزیشكی بۆ دەگەڕێتەوە.

3. ژنەكە ئارامە، شـــەڕ لەگـــەڵ پیاوەكەی ناكا، بەمنداڵەكەوە خۆی خەریك دەكات.

4. ژنەكە گەنج و جوان دەمێنێتەوە، پارەی قەدەغەكردنـــی دووگیانـــی بـــۆ دەگەڕێتەوە،

ژیانی سێكسی ئارام دەبێت.ماوەی 80 ســـاڵ دەبێ شیری وشككراوە بۆ منداڵی كۆرپەلە پەیدا بووە، لەساڵی 1945 جەنگـــی جیهانی دووەم شـــیری وشـــككراوە بەكارهـــات بـــۆ مێشـــك، دوایـــی رێكخراوی ســـوری جیهانـــی بـــۆ بەندییەكانـــی ئەڵمانیا بەكاریاندەهێنـــا، لەدوای ئەو شـــیرە جۆرەها ئەڵمانیـــا و چیـــن و لەئەمریـــكا كۆمپانیـــا خواردنـــی تایبەتیـــان بۆ منداڵ دروســـتكرد، بەشێوەی شیری وشـــك لەناو قوتوو، بەاڵم

هیچیان نەگەیشتونەتە شیری دایك.لەساڵی WHO 2003 و UNICEF رێكخراوی تەندروستی جیهانی و مندااڵن راپۆرتی خۆیان باڵوكردەوە، كە ئـــەو خواردنە ئامادەكراوانە لەگەڵ شـــیری پاودەر دەبێ یارمەتی دەربن بۆ شـــیری دایك، نەك جێگای شـــیری دایك بگرنـــەوە. چونكـــە لە 6 مانگـــی یەكەم ئەگەر كۆرپەكە شیر نەخوات، دەبێتە هۆی نەخۆشی و مردنی لەســـاڵی یەكەمی ژیانیدا، بەتایبەت لەو واڵتانەی باری تەندروســـتی و ئابوریان خراپە، چونكە ئامادەكردنی شـــیرەكە بەئاوی پیس لەناو شوشـــەی پیـــس و پلەی گەرمای بەرز، دەبێتە هۆی نەخۆشـــییە كوشندەكانی كۆرپـــە لەســـاڵی یەكەمـــی ژیانیـــدا. 6 تا 25 جار زیاتر ئەو كۆرپانەی توشـــی ســـكچوون و هەوكردنی ســـنگ دەبـــن، بەهۆی مكیڕۆبی Sakazkiیەوە. ئەمە بەپێی راپۆرتی رێكخراوی

جیهانی لەساڵی 2006.

40 ژماره 263 2015/1/24

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

ئەڵمانی دەرمـــانـــســـازانـــی یــەكــێــتــی وازهێنان بۆ تر رێگەیەكی رایگەیاند، لەجگەركێشان گۆڕینی ئەو هەڵسوكەوت ئەو عادەتانەیە، كە جگەرەكێش لەسەری راهاتووە و وادەكەن كەسەكە حەزی بۆ

جگەرە بچێت. بــــۆ نـــمـــونـــە زۆربــــــــەی هــــــــەرەزۆری چای یان نانخواردن پاش جگەرەكێشەكان و قاوە خواردنەوە ئارەزووی جگەرەكێشان دەكەن، بۆ ئەوەی ئەو ئارەزووە دامركێننەوە

و جگەرەكە نەكێشن، با چایەكە نەخۆن، تا ئەو كاتەی ئارەزووەكەیان دەڕوات. هەروەها لەپاش

سەرقاڵ بەشتێكەوە خۆیان دەشێ خواردن نان تر شتێكی جگەرەكە خوی لەجیاتی یاخود بكەن،

جگەرەكیشان چونكە جوین، بنێشت وەك بگرن، كەسی بەهەڵسوكەوتی راستەوخۆی پەیوەندیەكی

جگەرەكێشەوە هەیە. هەروەها دەكرێت پاش خواردنی پێش بوەستن، كەمێك چــایــەك، یــان شیرینیەك، هــەر

ئەوەی بڕیار بدەن جگەرەیەك پێبكەن، كە ئەمە ئارەزووی واز دەتوانێت كەسە بەربەرە و كەمدەكاتەوە جگەرەكێشان

لەجگەرەكێشان بهێنێت.

ئەم رێگایەش بۆ وازهێنان لەجگەرە تاقیبكەنەوە

40 ژماره 263 2015/1/24

ژماره 263 2015/1/24 41

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

خواردنە خێراكان دەبنە هۆی نەزۆكی پیاو

سوودە زۆرەكانی بیبەری تیژ بزانە

تازەتریـــن توێژینـــەوەی زانســـتی ئەمریكـــی دەریخســـتووە، كـــە زێدەڕۆییكـــردن لەخواردنـــە خێراكانـــی وەك هەمبەرگـــر و گەس و ...هتد كاریگەری خراپی لەســـەر توانای هێڵكەگونی پیاو و ســـپێرم و توانای وەچەخســـتنەوەی دەبێت، ئەمەش بەهۆی نیشتنی بەردەوامی ئەو چەوریەی لەم خواردانانەدا هەیە، پاشـــانیش ئۆكســـانیان، ئینجا كۆبوونەوەیـــان و زیانگەیاندنیـــان بەخانەكانـــی هێلكەگونـــی پیاوان، كـــە هەندێك جار ئەم خانانـــە لەناودەبەن، یا بەتـــەواوی تواناكانیان پەكدەخـــەن، لـــە ئەنجامـــی ئەمەشـــدا رێـــژەی هۆرمۆنـــی نێرینەیـــی “تیستســـتیرۆن” دادەبەزێت و مەترسی ئەوەی لێدەكرێت ببێتە هۆی

نەزۆكی پیاوان.هـــەروەك ئـــەم خواردنـــە خێرایانـــە مـــادەی “دایوكســـین” و

“ئەفیورانس”یـــان تێدایە، كـــە مادەی كیمیاوییـــن و هۆكاری شـــێرپەنجەن، النیكەم دەبنە هۆی الوازكردنی ئارەزووی

سێكســـی و كەمكردنی ژمارەی سپێرمەكانی پیاوان، یان كوشتنی سپێرمەكان.

بیبــــەری تیــــژ رەنگــــە خواردنــــی زەحمــــەت بێـــــت، بــــەاڵم لــــەڕووی تەندروســــتیەوە ســــودی زۆرە. لەدوایــــن توێژینــــەوەدا دەركەوتــــووە، خواردنی بیبەری تیژ دەبێتە هۆی زوو هەرسكردن و سوتاندنی كالۆری زۆر لەلەشــــدا و كێشــــی لەش دادەبەزێنێ. هەروەها بیبەری تیژ رێژەی كۆلیســــترۆڵ كەمدەكاتەوە، تایبــــەت كۆلیســــترۆڵی زیانبەخش، ئەمەش

مرۆڤ لەجەڵتەی دڵ و مێشك دەپارێزێت.خانــــە و شــــێرپەنجەیە دژی تیــــژ بیبــــەری تریشــــەوە لەالیەكــــی شێرپەنجەیەكان تێكدەشكێنێت. بیبەری تیژ كاریگەری لەسەر دەروونی مرۆڤیش دەبێت و میزاجی باش دەكات و ئازاریش كەمدەكاتەوە، چونكە رێــــژەی هەردوو مادەی ئەندرۆفین و ســــیراتۆنین زیاد دەكات، كە ئەو هۆرمۆنانــــە ئازاری لــــەش كەمدەكەنەوە و میزاجیش باش دەكەن. بەاڵم پێویســــتە زیادەڕۆیــــی لەخواردنیدا نەكرێــــت، بەتایبەت ئەو كەســــانەی

نەخۆشی گەدە و كۆلۆنیان هەیە.

42 ژماره 263 2015/1/24

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

گۆڤــــاری زانســــتی دەروونزانــــی ئەنتەرنێــــت و تۆرەكۆمەاڵیەتیەكان لەئەمریكا، لەتوێژینەوەیەكدا دەریخســــتووە رێژەی 6%ی جیهان توشی ئاڵودەبوون بە ئینتەرنێت بوونە. رێژەی هەرەزۆریشــــیان لەواڵتی ئاسیا

و خۆرهەاڵتی ناوەڕاست دان.ئەو گۆڤــــارە روونیكردۆتــــەوە ئاڵودەبوونــــی ئینتەرنێــــت كاریگەری خراپ لەسەر ژیان و تەندروستی مرۆڤ و پەیوەندیە كۆمەاڵیەتیەكانی دروست دەكات، چونكە كەسەكە دانیشتن لەسەر ئینتەرنێت بە پەیوەندیە كۆمەاڵیەتیەكان ناگۆڕێتەوە، هەروەها خەو خۆراكی تێكدەچێت و توشی

دڵەڕاوكێ دەبێت.لەو توێژینەوەدا كە لەسەر 89 هەزار كەس لە 31 واڵتدا ئەنجامدراوە، دەركەوتــــووە ئەو كەســــانەی ئاڵودەی ئینتەرنێت بوونــــە، رێژەیان 182 ملیــــۆن كەســــە و لەبەرزبوونــــەوەی بەردەوامیــــش دایــــە. نیشــــانەكانی ئاڵودەبوونــــی ئینتەرنێتیــــش بریتین لەوەی كەســــەكە زۆرترین كاتژمێر لەســــەر خەتە و كاتێك لەئەنتەرنێت دووردەكەوێتەوە، توشی دڵەڕاوكێ دەبێت. ئەركە كۆمەاڵیەتیەكانی فەرامۆش دەكات، وەك سەردانیكردن و

تێكەڵبوون و ئیشوكاری رۆژانە، هەروەك توشی كەمخەویش دەبێت.

6%ی خەڵكی جیهان ئاڵودەی ئینتەرنێتن

رەنگـــە ئافرەتان بۆماوەیـــەك بەپێالوی پاژنەبـــەرزەوە رێك و بااڵبـــەرز دەركـــەون، بـــەاڵم بەزوویـــی و بەخراپیـــش باجی ئـــەو بااڵبەرزیـــە دەدەنـــەوە، چونكـــە بەپێـــی توێژینەوەیەكـــی هەوكردنـــی هـــۆی دەبێتـــە پاژنەبـــەرز پێـــالوی پزیشـــكی، لەئیســـتادا كـــە هـــی چـــۆك، پـــێ و دواتریـــش جومگەكانـــی

. نزیكـــەی 250 ملیـــۆن كـــەس لەجیهانـــدا توشـــی نـــە بوونەخۆشـــیە، بـــەو توشـــبون لەپـــاش

كەســـەكە ناتوانـــێ بەئاســـانی رێبـــكات، بەڵكو هاوشێوەی پیران و بەسااڵچوان

دەبێ بەڕێدابڕوات.نەخۆشیەكە ناوی نراوە “رۆیشتنی پیرانـــە”، 80%ی توشـــبووان ئافرەتن،

بەتایبـــەت پاش تەمەنی 65 ســـاڵی دووچاری دەبن. بەپێی ئامارەكان یـــان 9 ئافـــرەت 10 لەهـــەر توشی ئەو نەخۆشیە دەبن كە چارەسەریشی نیە و كەسەكە هەر بـــەو جـــۆرە دەمێنێتەوە تامردن. لـــەو توێژینەوەیەدا دراوە، بـــەوەش ئامـــاژە تـــا پێـــالوەكان پاژنەیـــان كەســـەكە بێت، بەرزتر زووتـــر توشـــی ئـــەو

دەبێـــت، حاڵەتـــە بەتایبەت ئەگەر

كە ســـە كەبێت، قەڵـــەو نابێت ئـــەوا

ی و پێـــاڵ

ز ر بـــە نە ژ پالەپێ بكات.

پێاڵوی پاژنەبەرز ئافرەت توشی “رۆیشتنی پیرانە” دەكات

بنێشت سەرئێشەیە بۆ مندااڵن توێژینەوەكان ســـەلماندوویانە جوینی بنێشت تایبەت لەالی مندااڵن دەبێتە هۆی دروســـتبوونی سەرئێشـــە و نەخۆشی شەقیقە. پزیشكان تاقیكردنەوەیان لەسەر 300 منداڵ كردووە، كە سەرئێشە و شەقیقەیان هەبـــووە، پاش وازهێنانیان لەجوینی بنێشـــت بۆ مـــاوەی مانگێك، 91

منداڵیان چاكبوونەوە و ئەوانی تریش سەرئێشەیان كەمبۆتەوە. پزیشكان راشیانگەیاند، كە هۆكاری توشبوونی سەرئێشە بەجوینی بنێشـــت ئەوەیە، جومگەكانی شـــەویالگ زۆر هیالك دەبن و فشاریان دەكەوێتەســـەر، بەمەش سەرئێشە دروست دەبێت. لەالیەكی تریشەوە بنێشت مادەی “ئەسپرتام”ی تێدایە، كە ئەو مادەیە بۆخۆی سەرئێشە

دروست دەكات، بۆیە پێویستە مندااڵن لەبنێشت دووربكەونەوە.

ژماره 263 2015/1/24 43

هـــونـــەری

سەرپەرشتیار: زانا دڵشاد دزەیی

قەت حاشا لە عیشقی جارانم ناكەم بەاڵم هاوسەرەكەشمم خۆشدەوێت

بورهان محەمەد:

44 ژماره 263 2015/1/24

كۆنسێرتەكە تەواوبوو، یەكەم كەس مامۆستا ئەنوەر قەرەداغی هات نێوچەوانی ماچكــــردم و گوتی: ســــەیرم لێهات منداڵێكی وەكــــو تۆ ئەوەنــــدە بەبێ تــــرس و گۆرانیت گوت، وەك هونەرمەندێكی گەورە تەمسیلت

كرد، شانازی بەتۆوە دەكەم”.پەیمــــان لەبــــارەی ســــەرەتاكانی خۆیەوە زیاتر گوتــــی “لەگۆرانیگوتن بەردەوام بووم لەگەڵ تیپی مۆسیقای ســــلێمانی، دەستم بۆ گۆرانی بادینی برد، كە ئەوكات زۆر قورس بــــوو هونەرمەندی بادینی گۆرانی ســــۆرانی بڵێت، یان ســــۆرانییەك گۆرانی بادینی بڵێت، مــــن یەكــــەم هونەرمەنــــدی ئافــــرەت بــــووم لەكوردســــتانی باشــــوور كە گۆرانی بادینیم گوتــــووە، ئەویــــش لەدووەمیــــن فیســــتیڤاڵی

مۆسیقا ساڵی 1980 لەبەغدا”.پەیمــــان عومــــەر لەبارەی ســــووتانەكەی نایەوێت زیاتر قســــە بكات و بەقسەی خۆی ئەمــــەی زۆر گێڕاوەتــــەوە، بــــەاڵم لەســــەر دەستكێشەكانی ئەو نوكتەیەك دەگێرێتەوە و دەڵێت “كۆمەڵە گەنجێكێكی كورد لەكەمپێك دەبــــن لەیەكێك لەواڵتــــەكان، یەكێكیان دەڵێ گۆرەویەكــــەم ئەوەنــــدە كونــــی تێكەوتووە، عومــــەری پەیمــــان دەستكێشــــەكەی وەك لێهاتووە، جا راســــت دەكات دەستكێشەكانی من كونی زۆر زۆری تێدا بوو، ئەوە مۆدێل دوای ناوبــــراو ئێســــتا هەرچەنــــدە بــــوو”. ئــــەو نەشــــتەرگەریانەی كە بۆ دەســــتەكانی ئەنجامیــــدا، دەســــتكێش بەكارناهێنێ، بەاڵم وەكــــو یادگارییــــەك دەستكێشــــەكانی خۆی

پاراستووە.

خانمــــە هونەرمەندی بە ئەزموون پەیمان عومەر كــــە تاقانەی ســــااڵنی هەشــــتایەكان بــــوو لــــەم چاوپێكەوتنــــەی لەگەڵ )ســــڤیل( باســــی هەنــــدێ لــــە یادەوەرییەكانــــی خۆی لەگەڵ گروپی مۆســــیقایی ســــلێمانی دەكات و هاوكات لەبارەی ئێستای گۆرانی كوردی گلەیــــی هەیــــە و بەتایبەت كچانی ئێســــتا لە بــــواری گۆرانــــی بە نمایشــــكاری لەشــــوالر

وەسفیان دەكات.ئــــەو تەنیــــا منداڵێــــك بوو كاتێك لەســــەر شانۆ لەگەڵ تیپی مۆسیقای سلێمانی دەستی بەگۆرانیگوتن كرد، هەرچەندە مامۆستاكانی دوودڵ بوون لەوەی پەیمان لەســــەر شــــانۆ مۆســــیقای تیپــــی و بترســــێت و رابــــكات ســــلێمانی تووشی شكست و شــــەرمەزاری خــــۆی عومــــەر پەیمــــان وەكــــو بــــكات، دەیگێڕێتــــەوە “پۆڵی شەشــــەی ســــەرەتایی بووم لەگەڵ تیپی مۆسیقای سلێمانی دەستم پێكرد، ئەگەر هەڵە نەبم لەســــاڵی 1979 بوو، مامۆســــتا ئەنــــوەر قەرەداغــــی بەمامۆســــتا خالید ســــەركاری گــــوت، پەیمان زۆر منداڵە و پێشــــتریش هیچــــی نەبینیــــووە، دەترســــم پەردەی سەرشــــانۆ البچێــــت و پەیمان ئەو هەموو خەڵكە ببینێت لەترسان لەسەر شانۆ رابــــكات، ئــــەوان دوو دڵ بــــوون، بەاڵم من بەبێ ترس گۆرانیم گوت و جوڵەی دەســــت و ســــەرم لەگــــەڵ گۆرانییەكــــە دەكــــرد، كــــە

راگەیانـــد ئەوەشـــی عومـــەر پەیمـــان خۆی و كچەكـــەی بڕیـــاری گەڕانەوەیان بۆ كوردستان داوە، بەاڵم چاوەڕێی دەرفەتێكی گونجاو دەكـــەن و لەبارەی ئەم بارودۆخەی كوردستانیش گوتی “ئیشناڵاڵ ئەمساڵ كۆتایی بەهەموو ئەو ناخۆشـــی و قەیرانییە دێت، كە كوردســـتان تێی كەوتووە، كوردســـتان ماڵی هەموومانـــە، دەبێـــت هەموومـــان بیپارێزین و قوربانـــی بـــۆ بدەیـــن و بەرگـــری هەموو ئازارەكان بگرین، دەستخۆشی لەقارەمانێتی و ئازایەتـــی پێشـــمەرگە دەكـــەم و هەمیشـــە هاوخەمـــی و بـــووە قارەمـــان پێشـــمەرگە ئـــەو ســـوتاوە، جەرگیـــان دایكانـــەم ئـــەو مندااڵنـــەی بێ باوك بوون، مـــن لێرەوە داوا لەهەمـــوو هونەرمەندێكی راســـتەقینە دەكەم هونەرەكانیـــان لەخزمەتی خاك و نیشـــتیمان

بەكار بێنن”.پەیمان عومـــەر گلەیی لەهەنـــدێ ئافرەتی گۆرانیبێـــژ هەیـــە، كـــە دەســـتیان كـــردووە ئـــەو خۆیـــان، لەشـــوالری بەنمایشـــكردتی بەهونەرمەنـــد ناویان نابـــات و بەبڕوای ئەو هەر هونەرمەندێكی ئافرەت لەسەر رێچكەی رەسەنایەتی و دابونەریتی میللەتەكەی خۆی الیـــدا، ئـــەوا دواكەوتووتریـــن هونەرمەندە و گوتیشـــی”ئێمە لەهـــەردوو نموونەمان هەیە، بـــاش و خراپ، زۆر بەداخـــەوە ئافرەت زۆر لـــەوە گەورەترە، كـــە تەنیا بۆ نمایشـــكردنی لەشوالری خۆی لەسەر شانۆ ببینێت، ئەگەر كەسێك پێی خۆش بوو گوێ لەدەنگم بگرێ، من ئەوەم زۆر بەالوە گەورەترە نەك سەیری لەشـــوالرم بكات، بەاڵم من بەگشـــتی پێموایە

هونەری

زانا دڵشاد دزەیی

من و كچەكەم بڕیاری گەڕانەوەی یەكجارەكیمان بۆ كوردستان داوە

پەیمان عومەر:

44 ژماره 263 2015/1/24

ژماره 263 2015/1/24 45

ئێستا هــــونـــەری

لەقەیرانێكی كوردی قوڵدایـــە، ئەگەر چـــاك نەكرێتەوە

و پێداچوونـــەوە بـــۆ بەرهەمـــە خراپەكان نەكرێ، رەنگە لەوە خراپتریش بێت”.

پەیمـــان عومـــەر بۆ یەكەمجار لەســـاڵی 1979 گۆرانی گوت لەفیســـتیڤاڵی مۆســـیقا “باخـــی دڵ” بەگۆرانـــی دواتـــر لەبەغـــدا، ناوبانگـــی دەكرد، كـــە هونەرمەنـــد ئەنوەر قەرەداغی ئاوازەكەی بۆ دانا، ســـاڵی 1989 لەماڵەكەیـــدا غـــاز تەقینـــەوەی بەهـــۆی

دەستەكانی و هەندێ شوێنی لەشی سووتا و بەهۆی لەدەستكردنی دەستكێشـــە رەشەكانی زیاتر ناوبانگـــی دەركـــرد و بـــۆی بـــوو بـــە رەمزێـــك، تەنانەت ئـــەوكات لەكچانـــی هەنـــدێ الســـایی ئەویـــان دەكـــردەوە بە لەدەســـتكردنی دەســـتكێش،

هەورەها ساڵی 1998 بەمەبەستی بـــۆ نەشـــتەرگەری ئەنجامدانـــی

دەســـتەكانی روویكردە واڵتی نەرویج، بەاڵم لەوێدا نەگەڕایەوە كوردســـتان و تائێســـتاش

لەواڵتی نەرویج نیشتەجێیە.

هونەری

هەندێك خانمە گۆرانیبێژی ئێستا تەنیا

نمایشی لەشوالریان دەكەن

بەالمەوە گرنگترە خەڵك گوێ لە

دەنگم بگرێت نەك سەیری لەشوالرم بكات

یەكەم هونەرمەندی ئافرەت بووم گۆرانی

بادینیم گوتووە

ژماره 263 2015/1/24 45

كە سەرەتا گۆرانیم گوت زۆر منداڵ

بووم، مامۆستا ئەنوەر قەرەداغی لەوە دەترسا لەسەر شانۆ بترسم و رابكەم و شەرمەزاریان

بكەم!

اتخەی

ی عەل

ح اس

: نتۆ

فۆ

46 ژماره 263 2015/1/24

هونەری

بەرنامەی رەشماڵ بە منەوە الی خەڵك ناسراوە

من لە شۆڕشی ئەیلول و دواتریش بە هونەرەكەم بەشدار بوومە

بەداخەوە دەبینین رۆژانە خەڵكانێك بەناوی هونەرەوە پاداشت دەكرێن، كە شایستە نین

محەمـــەد بورهـــان هونەرمەنـــد لەســــــــــاڵی 1962 لەســـــــــــلێمانی لەدایكبـــووە، لەســــــــــــــــــــــااڵنی حەفتاكانەوە بەشداری چەندین نوانـــدن و چاالكـــی شـــانۆ و لەقوتابخانەكاندا گۆرانیگوتنی دیمانەیـــەی لـــەم كـــردووە. سڤیلدا باس لە بەرنامەكەی “رەشـــماڵ” پێشــــــــووی كاری ئـــــەزموونـــی و راگەیـــــــانـــدن و كاری هــــــــــونـــەری خـــۆی

دەكات.

46 ژماره 263 2015/1/24

ژماره 263 2015/1/24 47

هونەری

ئەحمەد تاریق

قەت حاشا لە عیشقی جارانم ناكەم بەاڵم هاوسەرەكەشمم خۆشدەوێت

بورهان محەمەد:

بۆچـــی لەبەرنامـــەی رەشـــماڵ نەماویـــت، كە ئێســـتا هونەرمەند لوقمان

سەلیم پێشكەشی دەكات؟بـــە ســـەبارەت محەمـــەد: بورهـــان بەرنامـــەی رەشـــماڵ، ئەمـــە دەگەڕێتەوە بـــۆ ئـــەو هاوڕێیـــەی ئـــەوكات بەڕێوەی دەبرد نەك ئێســـتا، ئەو پاشقوڵی لێگرتم و گوتـــی بەرنامەكـــە دەكەمـــە وەرزی، واتـــە 3 مانـــگ جارێـــك، بـــەاڵم راســـتی نەكرد، بەمنیگـــوت بەرنامەیەكی كلتوری دەكەیـــن، بەاڵم مـــن وازمهێنا، من خۆش بـــاوەڕ بووم، كـــە كاتێـــك چوومە ئەوێ گرێبەستم نەنوسی، ســـیقەم بەقسەكانی كرد، بۆیە نەمنوســـی، نەمزانی ســـاحێب قســـەی خۆی نییە، ئێستاش خەڵك داوام لێدەكەن بگەڕێمەوە بۆ بەرنامەكەم، بەاڵم مـــن لەبەرچاومكەوتـــووە، هەموو خەڵك شـــایەدی ئەوەم بۆ دەدەن، كە چۆن ئەو بەرنامەیـــەم چـــۆش و خـــرۆش پێـــداوە، بەرنامەی من بـــوو، چونكە من بەخەڵكم ناســـاند، ئەم بەرنامەیە بەمنەوە بەخەڵك

ناسرا. جیـــاوازی نێوان تـــۆ و لوقمان ســـەلیم لـــەو بەرنامەیـــە چییـــە، كامەتان

باشتر بەڕێوەتان دەبرد؟بورهان محەمەد: جیاوازییەكان روون و ئاشـــكران، بینـــەر باشـــتر دەیبینێـــت، هاوڕێیەكـــم كە لە )ئێن ئـــار تی( دەوامی دەكـــرد، گوتـــی لەیەكـــەم ئەڵقـــەی دوای تۆ هەموومان باســـی تۆمـــان دەكرد، كە چەند بەگەرموگـــوڕی ئامادەت دەكرد و پێشكەشـــت دەكرد، من كاتی خۆی پێش

ئەوەی بڕۆم لەو بەرنامەیە بەتەلەفۆن قسەم لەگەڵ كاك شاســـوار كرد، كە دوای من ئەو

بەرنامەیە شكست دێنێت. جارێكـــی تـــر داوات لـــێ بكەنـــەوە

دەگەڕێیتەوە بۆ بەرنامەكەت؟بورهان محەمەد: باوەڕ ناكەم جارێكی تر هەرگیز بچمەوە ئەو كەناڵە، تا كاریان لەگەڵ

بكەمەوە. ئـــەی ئەگـــەر كەنالێكی تـــر داوات

لێبكەن بەرنامەیان بۆ دەكەی؟بورهان محەمەد: بەڵێ قسەم لەگەڵ چەند كەناڵێكـــی تر كـــردووە، چاوەڕوانی وەاڵمم،

پێیانگوتوم بەرنامەیەك پێشكەش بكەم. تـــۆ كـــە بەمجـــۆرە حـــەزی كاری راگەیاندنـــت هەیە، ئەمە كاریگەری لەســـەر

كاری هونەریت نابێت؟بورهـــان محەمـــەد: نەخێـــر، لەبەرئەوەی حەزم وایـــە لەمەجالی خـــۆم بەرنامە بكەم، چونكە من ئەوە نزیكەی 45 ســـاڵە لەبواری هونـــەری گۆرانـــی كاردەكـــەم، قەتیش بیرم لـــەوە نەكردۆتـــەوە وازبێنـــم، هەمـــوو كات تێكستێكی جوان دەبینم، ئەگەر كارم تێبكات ئـــەوكات ئاوازی بـــۆ دادەنێم، بەم شـــێوەیە

كاری هونەری تێكەڵ بەخوێنم بووە. پاش ئەو هەموو ســـاڵە پێتوایە رێز

لەماندوبوونت گیرابێت؟بورهـــان محەمـــەد: مـــن قەت بیـــرم لەوە نەكردۆتـــەوە، تەنیـــا حـــەز و خولیـــای خۆم بووە، ویســـتومە بە هونەرەكـــەم خزمەتێكی بچوك بە میلەتەكەم بكەم، ئەگەر بتوانم قەت چاوەڕوانی پاداشـــت نەبووم، كەچی دەبینم رۆژانـــە كۆمەڵێـــك كەس كـــە پێیـــان دەڵێن هونەرمەند، پاداشـــت دەكرێن و شایەستەی ئەوپاداشـــتەش نیـــن، بەاڵم ئیتـــر بڵێین چی؟

مـــن لەهـــەردوو شۆڕشـــی ئەیلـــول و دوای ئەیلولیش وەكـــو هونەرمەنـــد بەهونەرەكەم

بەشداربووم. چی وای لەتۆكـــرد ببیت بەگۆرانی

بێژ ؟ عەشق یان هونەر؟ بورهـــان محەمەد: لەراســـتیدا مـــن كاتێك لەقوتابخانـــە بـــووم لەســـەرەتاوە لەچاالكی و گۆرانـــی بـــەردەوام قوتابخانەكانبـــوم شـــانۆم كردوە، لەپۆلی یەكەمی سەرەتایەوە مامۆســـتای هونەرم هەستی بەوەكرد دەنگم خۆشە، خۆشم ئارەزووم لێبووە، زۆرجاریش بەهۆی عەشـــقەوە ئاوازم بۆ گۆرانی داناوە، یـــان ئەگـــەر هۆنراوەیـــەك لەمنـــەوە نزیـــك بووبێـــت ئـــاوازم داناوە. دەبێـــت هونەرمەند عاشق بێت، دونیای عەشق دونیایەكی جوانە،

واتلێدەكات بەردەوام داهێنان بكەیت. بورهـــان محەمـــەد عاشـــق بووە؟

سەركەوتوو بوویت لە خۆشەویستی؟بورهـــان محەمەد: بەخوا ئەوەندە عاشـــق و ســـەركەوتن نایـــەت، لەحیســـاب بـــووم شكســـتەكانیش زۆرن. من هەمیشـــە عاشقم و هـــەر بەعاشـــقی دەژیـــم بۆ هەموو شـــتە

جوانەكانی ژیان. ژیانی هاوسەریت بەخۆشەویستی

پێكهێنا یا بەرێكەت بوو؟بورهان محەمەد: راســـتی بەرێكەوت بوو، بـــەاڵم دراوســـێمان بـــوو، پێشـــتر یەكترمان

دەناسی. حاشـــا خێزانەكـــەت لـــەالی

لەرابردووت دەكەیت؟بورهـــان محەمەد: نەخێر قەت حاشـــا لەو عیشـــقەی جاران ناكەم و هاوسەرەكەشـــمم خۆشـــدەوێت، چونكە ئەو راســـتگۆیانە منی

خۆش دەوێت.

ژماره 263 2015/1/24 47

48 ژماره 263 2015/1/24

محەمەد قەدری تێكست و ئاوازی بۆ پێشمەرگە ئامادەیە

گەیالن پەشیمان دەبێتەوە

هێلی بۆ پێشمەرگە گۆرانی دەڵێت

سڤیل:هونەرمەن���دی بە ئەزموون محەمەد قەدری رایگەیاند، چەند گۆرانییەكی ئامادەیە بۆ پێش���مەركە و كوردس���تان تا بیدات

بەهونەرمەندان.محەم���ەد ق���ەدری بە)س���ڤیل(�ی راگەیاند “ئ���ەم گۆرانیانەم دەمێك���ە ئامادە ك���ردووە، بەاڵم تەمەنم رێگ���ەم نادات خۆم تۆماری���ان بك���ەم، ئەگ���ەر هونەرمەندێ���ك حەز ب���كات م���ن ئامادەم پێشكەش���ی بكەم، كە

تێكست و ئاوازی ئامادەیە”.هەروەه���ا گوتیش���ی “م���ن زۆر ح���ەز دەك���ەم، هونەرمەن���دان بەتێك���ەاڵوی بەداخەوە ش���وێنێك نییە هونەرمەندان تێیدا كۆببنەوە، پێشتر لە بەغدا هەبوو، بۆیە من هیچ هونەرمەندێك

نابینم لەكوردستان”.

سڤیل: زانا دزەییگۆرانیبێژی الو گەیالن لەو گۆرانییەی بڕیار بوو بۆ پێشمەرگە

تۆماری بكات، پەشیمان دەبێتەوە.تاهی���ر، باوك���ی گەیالن ب���ە )س���ڤیل(�ی راگەیاند “ئ���ەم هەواڵەی لەهەفت���ەی رابردوودا باڵوكرایەوە، كە باس لەوە دەكات گەیالن گۆرانی بۆ پێش���مەرگە دەڵێت راس���تە، بەنیاز ب���وو كلیپی بكات، بەاڵم دیارە خۆی لەم بابەتە پەش���یمان بۆتەوە و نازانم بۆچی، خ���ۆی ئەم بڕیارەی دا”. بەاڵم باوك���ی گەیالن ئاماژەی بۆ ئەوە نەك���رد، ئایا گەیالن بۆ داهاتوو ئەم گۆرانییە تەواو دەكات، یان

بە تەواوی دەستبەداری بوو.

سڤیل: زانا دزەییگۆرانیە تازەكەی كچە گۆرانیبێژ هێلی لەڤ تایبەتە بەپێشمەرگە،

كە بەزمانی ئینگلیزیی تۆماری كردووە.هێلی رایگەیاند، گۆرانییە تازەكەی بەزمانی ئینگلیزییە و تایبەت بۆ پێشمەرگەی گوتووە، بەاڵم بەشێوەیەكی جیاوازە لەم گۆرانی و س���روودانەی كە تائێس���تا لەالی���ەن هونەرمەندانی دیكەوە بۆ

پێشمەرگە گوتراون.هەروەها ئەم گۆرانییەی هێلی لەڤ لەالیەن س���تافێكی بەتوانای ئینگلی���زی لە ئەمەریكا تۆمار كراوە، ئێس���تا هێلی لەكوردس���تان

خەریكی وێنەگرتنە بۆ كلیپی گۆرانییەكەیە.

هونەری

48 ژماره 263 2015/1/24

ژماره 263 2015/1/24 49

نەورۆز دەچێتە كۆبانێ سڤیل: زانا دزەیی

كچە گۆرانیبێژی باكوری كوردستان نەورۆز نور رایگەیاند، ئەو دەچێتە كۆبانێ و لەگەڵ خەڵكی ئەوێ

تێكەڵ دەبێت.نەورۆز نور كچە گۆرانیبێژی باكوری كوردستان

رایگەیاند “من ئامادەم بچمە كۆبانێ و ئەگەر ژیانیشم بكەوێتە مەترسیەوە، چونكە بەوە ئاسوودەم كە لەگەڵ ئازاری خەڵكەكەی خۆم و نەك جێیان بهێڵم، هیوادارم رێگەم پێبدەن بڕۆم بۆ كۆبانێ، نیشانی بدەم كۆبانێ

ناكەوێت و ژیان لەوێ بەردەوامە”.

هونەری

ژماره 263 2015/1/24 49

50 ژماره 263 2015/1/24

خانم����ە گۆرانیبێ����ژ و ئەكت����ەری لوبنان����ی “نیك����ۆل س����ابا” لەدیمانەیەكیدا لەگەڵ ماڵپەڕی “ئیالف” باس����ی لەوە كرد، كە

جیاواز لەپەیوەندیی هاوسەریی نێوانیان، هاوكاریكردنی لەگەڵ هونەرمەند “یوس����ف ئەلخال”ی هاوس����ەریدا ل����ەكاری هونەریدا

تەنیا وەك چاالكیەكی هونەری تەماش����ا دەكات، وەك خۆی دەڵی “چونكە سەركەوتن لەكاری هونەریدا پەیوەستە بەگرنگی سیناریۆ و دەرهێنانەوە، ئەمە پەیوەندی بەژیانی هاوسەریەتی نێوانمانەوە نیە”.

نیكۆل س����ابا یەكەم ئەزموونی كاری نواندن����ی لەگەڵ ئەكتەری كۆمیدی میس����ری “عادل ئیمام”دا بووە لەفیلمی “التجربە الدانماركیە”، ئەو فیلمەی ناوبانگێك����ی زۆری ب����ۆ س����ابا پەیداكرد. بەاڵم دوای ئ����ەو كارە هونەریە، هیچ كارێكی تری هاوبەش����ی لەگەڵ عادل ئیمامدا نەبووە. لەوبارەشەوە نیكۆل سابا دەڵێ “عادل ئیمام هەر كاتێك بۆ هەر كارێك داوام لێبكات،

من ئامادەم و رەتیناكەمەوە”.

رەنــگاوڕەنــــگ

عادل ئیمام داوای هەر كارێكم لێ بكات ئامادەم

و رەتیناكەمەوە

نيكۆل سابا:

ژماره 263 2015/1/24 51

رەنــگاوڕەنــــگ

ترانسفۆرمەرز خراپترین فیلمی 2014 بووە

ئافرەتە خزمەتگوزارەكانی مزگەوتی پێغەمبەر نابێت سكپڕ ببن)د.خ( پێغەمب���ەر مزگەوت���ی خزمەتگوزارییەكان���ی كارگێڕی���ی لەش���اری مەدین���ەی س���عودیە، مەرجێكی س���ەیر و س���ەمەرەی بۆ ئەو خانم���ە خزمەتگوزارانە دەركردووە، كە بۆ رێكخس���تنی

كاروباری مزگەوت و گەشتیاران گرێبەستیان لەگەڵ كراوە.كارگێڕی���ی كاروب���اری مزگەوتەك���ە مەرج���ی ئەوەیان لەس���ەر ئ���ەو خانمانە دان���اوە، كە نابێ لەوەرزی كاركردنی س���ااڵنەیاندا س���كپڕ ببن، هەڕەش���ەی ئەوەش���یان لێكردووەن، هەر ئافرەتێك

ل���ەو ماوەی���ەی كاركردندا س���كپڕ ببێ���ت، ئەوا گرێبەس���تەكەی هەڵدەوەش���ێننەوە و لەس���ەر كارەكەی دەریدەك���ەن و جارێكی

تریش لەو شوێنە وەریناگرنەوە!بەرپرس���انی كارگێڕی���ی كاروبارەكان���ی مزگەوت���ە دەڵێ���ن ئەم بڕیارە لەخزمەتی ئافرەتەكان خۆیان دایە، چونكە كاركردن لەم مزگەوتەدا ماندوبوونی زۆری دەوێت و ئافرەتی سكپڕ ناتوانێت

ئەم كارە بكات، چونكە زیانی پێدەگەیەنێت.

رێكخەرانی خەاڵتی “گۆڵدن رازبێری” لە سی و پێنجەمین خولی خۆیدا فیلم����ی ئەمریك����ی “Transformers” لەدەرهێنانی “مایكل بای” بەخراپترین سیناریۆ و دەرهێنانی سینەمایی دەستنیشانكرد. پێش����ترین هەمان فیلم لەش����ەش پێشبڕكێی س����ینەمایی جیاوازدا

بەخراپترین سیناریۆ و دەرهێنانی سینەمایی هەڵبژێردراوە. هەرچەندە فیلمی “ترانسفۆرمەرز” پێنجەم جەماوەریترین فیلمی ئەمریك����ی بووە بۆ س����اڵی 201٤ و داهاتەك����ەی زیاتر لەملیارێك دۆالر بووە، كەچی لەپێش����بڕكێكەی خەاڵت����ی “گۆڵدن رازبێری”، ئ����ەم فیلم����ە پلەی یەكەمین����ی لەخراپترین س����یناریۆ و دەرهێناندا وەرگرت����ووە. دوای ئەوی����ش فیلمی “ئەفس����انەی هەرقل” بەپلەی

دووەم دێ����ت. ئینجا فیلمی “رزگاركردنی ی����ادی لەدایكبوون” لەپاڵەوانیەتی “كیرك كامیرۆن” بەپلەی سێیەم هاتووە.

خانم����ە ئەكتەر “كامیرۆن دیاز”یش نازناوی خراپترین خانمە ئەكتەری لەفیلمی رۆمانسی كۆمیدی

“ژنەكەی تر”دا وەرگرت.

لێك����������������ۆڵینەوەیەك����ی دوای زان������������ای����ان دوورودرێ����ژ، لەزانك����ۆی “كالیفۆرنی����ا” ل����ە ئەم نهێن����ی هێڵ����ە توێژینەوەیەك����دا س����ەر س����پی���انەی و ج�������ەس����تەی رەش

ب����ۆ “كەرەكێوی”ی����ان دەركەوتووە.زێب����را زانای����ان روونیانكردۆت����ەوە، كە ئەم هێڵە رەش و س����پیانەی س����ەر

جەس����تەی كەرەكێوی، بۆ پاراستنی جەستەی ئەم ئاژەڵەیە لەگەرمی خۆر و هێش����تنەوەی پلەی گەرمیەكەیەتی لەئاستێكی گونجاودا. زانایان

بەراوردی كەرەكێوییەكانی 1٦ ناوچەی جیاوازی گۆی زەویان كردووە، بۆیان دەركەوتووە، كە ش����ێوازی هێڵە رەش و س����پیەكان بەگوێرەی پلەی

گەرم����ی ناوچەكانی����ان جیاوازییان هەی����ە. ئەو كەرەكێویانەی لەكیش����وەری ئەفریقی����ادا دەژی����ن، بەرێژەیەك����ی زیات����ر ئ����ەم هێڵ����ە رەش و س����پیانەیان تێدای����ە، بەب����ەراورد بەو كەرەكێویان����ەی لەناوچە س����اردەكاندا دەژین. جگە لەپاراستنیان لەگەرمی خۆر، ئەم هێڵە رەش و سپیانە ئاژەڵەكە لەپێوەدانی

ئەو حەشەراتانەش دەپارێزێت، كە لەو ناوچانەدا دەژین.

نهێنی هێڵە رەش و سپیەكانی سەر جەستەی كەرەكێوی

ئاشكرا دەبێت

52 ژماره 263 2015/1/24

هــــاوێنــــــە

ئیبۆال... پەتای هەژارانچارەسەرەكەی لەالیەن دەوڵەمەندەكانەوە قۆرخ كراوە

52 ژماره 263 2015/1/24

ژماره 263 2015/1/24 53

هــــاوێنــــــە

ڤایرۆسی ئیبۆالش جیاكاریی لەسەر بنەمای

رەنگی پێست دەكات و زیاتر بە مرۆڤە

رەشپێستەكانی كیشوەری رەشەوە پەیوەست بووە

ڤایرۆسی ئیبۆال بەر لەسەرهەڵدانەوەی،

نزیكەی 35 ساڵ خۆی لەنێو جۆرە

شەمشەمەكوێرەیەكی دارستانەكانی ئەفریقادا

حەشارداوە

رێكخراوی تەندروستی جیهانی دەڵێ ژمارەی

توشبووان نزیكەی ملیۆنێك و 200 هەزار كەسە، بەاڵم سەرچاوەی

تر دەڵێن ئامارەكان لەوە ترسناكترن

ژماره 263 2015/1/24 53

54 ژماره 263 2015/1/24

رەنــگاوڕەنــــگ

بۆتە هاوپەیمانی ڤایرۆســــی نەخۆشــــەكە، بەمــــەش بۆتە ناوەندێك لەنێوان مرۆڤ و شەمشــــەكوێرەدا. بەاڵم لەهەموو سەیرتر ئەوەیە، كە پســــپۆڕانی زانستی نەخۆشی دەڵێن، ڤایرۆسەكە لەتوانایدا هەیە دەمامكی جیا لەســــەرخۆی بنێ، بــــۆ هەڵخەڵتاندنی

لــــــــــــــــــــەش، سیســــــتەمی بەرگـری

ئەم زانایــــان بەیارییــــەك كــــردارە

دەچوێنــــن، كە شــــێوەی ڤایرۆسەكە لەبوكەڵەیەكی نوســــتووەوە بگــــۆڕێ بۆ

و شــــەڕكەر ســــەربازێكی ســــپیەكان خڕۆكــــە لەگــــەڵ

بجەنگــــێ و لە مــــاوەی 6 بــــۆ 10 رۆژدا ببێتە هۆی كوشتنی خڕۆكە سپیەكان! وێكچوونی نێوان ئیبۆال و ئایدز

نازانــــرێ كــــێ یەكــــەم كەس بــــووە كە هەڵگری ئەم ڤایرۆسە بووبێت، دەگوترێ یەكەمجار منداڵێك لەدارســــتانێكدا یاری

بــــۆی لەشــــامپانزییەوە كــــردووە، بــــەاڵم هەندێكی گواســــتراوەتەوە، باڵوبوونــــەوەی دەڵێــــن تــــر دەگەڕێتــــەوە نەخۆشــــییە ئــــەو بــــۆ گۆڕانــــكاری ژینگەیــــی، كــــە

نەخۆشی تری لێ بەرهەم هاتووە، لەنمونــــەی ئایــــدز و ئەنفۆلنــــزای باڵندە و

شێتی مانگا.لەو رووەوە زانایان دەڵێن ئەوەی جێی تــــرس و دڵەڕواكێیــــە، بریتییــــە لەتوانــــای ڤایرۆســــەكە بۆ هەڵخەڵتاندنی ئەو كوتان و چارەســــەرەی بــــۆ مــــرۆڤ بەكاردێت، ئەمەش هەمان هەڵســــوكەوتی نەخۆشــــی ئایدزە، كە 75 ملیۆن كەس ئێستا هەڵگری ئەو ڤایرۆســــەن، هەر چارەسەرێكی نوێی بۆ دۆزرابێتەوە، ڤایرۆســــەكە توانیویەتی

بیناسێت و بیشكێنێت.دەچێتــــە كاتێــــك ئیبــــۆال ڤایرۆســــی لەشــــی نەخۆش، نەخۆشــــەكە وا تێدەگات هەاڵمەتێكی ئاساییە، تا و خوراندنی بەشی ســــەرەوەی قوڕگ، ســــوتانەوەی گەروو، كۆكە و ئازار لەســــەریدا هەســــتپێدەكات،

یەكێــــك لــــە بــــەاڵ و كارەســــاتەكانی ئەم بــــەم دواییــــە مەترســــییە كــــە ســــەردەمە، جیاكاریــــی دەركەوتــــووە، گەورەكانــــی پەتــــای ئیبۆالیــــە، ئەو پەتایــــەی گەورەترین بەتایبــــەت مــــرۆڤ، لەســــەر هەڕەشــــەیە جیاكارییەكــــەی بۆ ئەوانــــەی لەرۆژهەاڵتی ئەفریقیــــا دەژیــــن، كــــە الوازی سیســــتەمی نەخۆشــــییەكە وایكــــردووە تەندروســــتیان لەنێــــوان هاواڵتیانیاندا باڵوبێتەوە. پەتایەكی تۆقێنەرە، پێدەچی واڵتان تائێســــتا لەبارەی هۆشــــیار راســــتەقینەكەی ترســــناكییە نەبووبنــــەوە، بەتایبــــەت لەكەمتەرخەمی بۆ ریشەكێشــــكردنی. و رووبەرووبوونــــەوە ئەمەش زیاتــــر لەپرســــیارێك دەوروژینێت لەبارەی ئەو پێوەرەی واڵتە دەوڵەمەندەكان باوەڕیــــان پێی هەیە، ئایا چارەســــەریی ئەم پەتایــــە لەالیــــەن دەوڵەمەندەكانــــەوە قۆرخ

كراوە؟ئیبۆال یەكەمجار لەساڵی 1976 لە “كۆنگۆ زائیر”ی پێشــــوو دەركــــەوت، بەاڵم دواتر ونبــــوو، وەك ئەوەی خــــۆی بۆ گورزێكی كوشندەتر ئامادە بكات. ئەوەی بۆتە جێی سەرســــوڕمانی زانایان، ماوەی مانەوەی ڤایرۆســــەكە هێنــــدە درێژەی كێشــــاوە، تا ئەو رادەیەی وا بۆی دەچن، ڤایرۆســــەكە لەم مــــاوە درێژەدا خۆی لەنــــاو جۆرێكی حەشاردابێت، لەشەمشەكوێرە دیاریكراو شەمشــــەكوێرانەی ئــــەو كــــە بەتایبــــەت نزیكەی چواریەكی ئاژەڵە “شیردەرەكان” پێكدەهێنــــن و لەدارســــتانەكانی ئەفریقیادا

دەژین و زۆر ئەستەمە كۆنتڕۆڵ بكرێ.خراپتــــر لەمــــە، مەیمونــــی شــــەمپانزی دەژی، شەمشــــەكوێرەكان لەســــەر كــــە

پاشان خۆی لەناو دەكات، جێگیــــر لــــەش كاتێــــك ژمــــارەی خانەكانــــی زیاد دەبن، ناسنامەی خۆی ئاشكرا دەكات، لەرێــــگای تەقاندنــــەوەی كۆمەڵــــە خانەیەك كە لەناویــــدا جۆرێك لەماددەی كیمیایی هەیە و دەڕژێتە ناو لەش، ئازاری زۆر لەگــــەدەدا دروســــت دەكات، ئەمەش ئــــەو جەنگەیە، كــــە كۆتاییەكەی رووخانی

تەواوی سوپای بەرگری لەشە.ئەو نەخۆشــــییە ئایدزمان لەســــاڵەكانی هەشتاكان بیردێنێتەوە، كاتێك هیچ جۆرە چارەســــەرێك بۆ وەســــتانی نەبوو، بەاڵم جیاوازییەكــــەی ئەوەیە، كــــە ئایدز هەژار و دەوڵەمەندەكانــــی وەك یــــەك دەگــــرت، بەاڵم ئیبۆال تەنیا هاواڵتیانی هەژارنشــــین

دەگرێت!

مەیمونی شامپانزی ئاالن عومەركە لەسەر شەمشەمەكوێرەكان دەژی، بۆتە هاوپەیمانی ڤایرۆسەكە و ناوەندێك بۆ گواستنەوەی ڤایرۆسەكە بۆ مرۆڤ

ڤایرۆسەكە سیستەمی بەرگری لەش دەخەڵەتێنێ و

لەناكاو شێوەی خۆی لە بووكەشوشەیەكی

خەوتووەوە بۆ سەربازێكی شەڕكەر دژ بە خڕۆكە

سپیەكان دەگۆڕێت

ژماره 263 2015/1/24 55

رەنــگاوڕەنــــگ

دۆالر ملیــــۆن 809 بــــە نەخۆشــــییە ئــــەو دەخەمڵێندرێــــت، بۆیە پێویســــتیان بەپارەی رێگەگرتــــن بــــۆ هەیــــە زۆر یەكجــــار

لەباڵوبوونەوەی زیاتری. ئـــــــــــــــاســــتەنــگەكانی بــــــــــــــــــەردەم

رووبەڕووبوونەوەی ڤایرۆسی ئیبۆالزانایان پێیانوایە چارەسەری سەركەوتوو پێویستە لەشێوەی موشەكێك بێ، بتەقێندرێ مۆڵگەكانــــی ســــەرجەم ســــاتدا لەیــــەك و ڤایرۆســــەكە لەناو ببــــات، ئەمە وەك جەنگ وایــــە لەگەڵ خانەكانــــی )cha3( )ئەمە ناوی چارەسەرەكەیە لەئەمریكا بەرهەم هاتووە(. دروســــتكردنی ئــــەو چارەســــەرە، وادەكات كۆمپانیاكانــــی بەرهەمهێنانــــی دەرمــــان )كە نیــــن( خێرخــــوازی كۆمپانیــــای بێگومــــان چارەســــەرە ئــــەو بەرفــــراوان بەشــــێوەی بەرهەمبهێنــــن، لەگــــەڵ ئــــەو گرەنتیــــەی كە واڵتانــــی دەوڵەمەند دەرمانەكــــە بە نرخێك بكــــڕن، كــــە هــــەم خەرجــــی بەرهەمهێنــــان و هەمیــــش قازانــــج بــــۆ ئــــەو كۆمپانیایانــــە فەراهــــەم بــــكات، تاكــــو ئــــەم چارەســــەرە بــــێ بەرامبــــەر یا بــــە نرخێكی كــــەم بدرێتە خەڵك ئەم واڵتــــە هەژارانەی پەتاكە رووی تێكردوون و دەسەاڵتدارە گەندەڵكارەكانیش

خێروبێرەكەیان بەتااڵنبردووە.رێكخــــراوی تەندروســــتی رایگەیاندووە، كە داڕشــــتنەوەی سیســــتەمی تەندروســــتی هەریــــەك لەو واڵتانەی پەتاكە بە قورســــی تێیاندا باڵوبۆتەوە، وەك سیرالیۆن و لیبیریا، پێویســــتی بــــە دەیان ملیــــۆن دۆالر هەیە. تا ئێستاش نەتواندراوە نەخۆشەكە بەتەواوی كۆنتڕۆل بكرێ، ئێستا پەڕیوەتەوە بۆ كینیا، لەگەڵ چەند حاڵەتێك لەباشــــوری سودان و

كامیرۆن و نێجیریاش تۆماركراون. كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی كەمتەرخەمە؟

دەرمــــان بەرهەمهێنانــــی كۆمپانیاكانــــی نایانەوێت لەدروســــتكردنی دەرمانێك پارە سەرف بكەن، كە هیچ قازانجێكیان لێ دەست نەكــــەوێ، لەكاتێكدا ئەو كۆمپانیایانە توانای قازانجی گەورەیان لەنەخۆشــــییەكانی تری لەنمونەی نەهێشتنی قەڵەوی، جگەرەكێشان لەواڵتە دەوڵەمەندەكاندا هەیە، بەاڵم لەبارەی نەخۆشییەك كە بەهۆی مەیمونێكی نەفرەتی لــــە واڵتێكــــی دوورەدەســــتەوە باڵوبۆتەوە،

بێباكن!بەم شــــێوەیە ئەم نەخۆشــــیە بە جۆرێكی دیاریكــــراو لە رەنگی پێســــتەوە پەیوەســــت بــــووە، واتە بــــە مرۆڤە رەشپێســــتەكانەوە، واڵتە دەوڵەمەندەكانیش بە رێگرتن لە هاتنی

بۆچی ڤایرۆســـەكە لـــە واڵتانی ئەفریقیا باڵودەبێتەوە؟

لەنمونـــەی ئەفریقیـــا، لەواڵتانـــی ئیبـــۆال لیبیریا، سیرالیۆن، باڵوبووەوە، ئەو واڵتانەی جەنگـــی ناوخۆییان لێڕووداوە و سیســـتەمی تەندروســـتیان رووخـــاوە، خاوەنـــی چەنـــد دەزگایەكـــی سســـت و الوازن، ئـــەو پەتایـــە لەدانیشـــتوانی گوندەكانی دا، كە نزیكەی 60

تا 70%ی دانیشتوانی واڵت پێكدەهێنن.كاتێك نەخۆشییەكە لەگوندەكان باڵوبووە، دانیشـــتوانەكانی كۆچیان كرد بۆ شـــارەكان، بەم شـــێوەیە پەتاكە خێرا لەنێوان شـــارەكان گواســـترایەوە، ســـەرۆكی لیبیریا دەستوری راگـــرت و رێگری كرد لەهاتوچۆی هاواڵتیان

لەنێوان شارەكاندا.گەندەڵی دەســـەاڵت و خراپـــی حوكمداری و شـــەڕی ناوخۆی و كاولـــكاری و نەبوونی متامە بەدەزگاكانی دەوڵەت، وای لەهاواڵتیان كرد، بڕوا بەحكومەت نەكەن، پێیانوابوو ئەمە جۆرێكە لە پیالنگێڕیی بـــۆ دزینی هاوكارییە دارییەكان. بەو پێیە دەردەكەوێت هۆكارێكی باڵوبوونەوەی نەخۆشییەكە نەبوونی متمانەیە

لەنێوان سەردەستە و ژێردەستەكان. چــــۆن كاری كــــردە ســــەر داهاتی ئەو

واڵتانە؟

لــــەو تــــرس ڤایرۆسە، بەهــــۆی ســــەرچاوەی دراوی قورســــی ئــــەو واڵتانە بەهــــۆی دەچێــــت، تەواوبــــوون بــــەرەوە رێگریكردن لەگەشــــتیارانی بیانی. بێگومان هاواڵتیانی ئەو واڵتانە زۆر بەباشی بیریان دێتەوە كاتێك یارمەتییە داراییەكان لەساڵی 1991 بــــۆ یەكەمجــــار بۆیان هــــات، لەالیەن گــــەورە دەســــەاڵتدارانی دەوڵەتــــەوە دزرا، ئەمەش وای لەواڵتانی بەخشــــەر كرد چیتر هاوكارییەكانیــــان نەنێــــرن، زیانەكانــــی ئەو واڵتانــــە لەماوەی 3 مانگــــی باڵوبوونەوەی

رەشپێســــتە ئەفریقیــــەكان بــــۆ واڵتەكانیان، رێگری لــــە باڵوبوونــــەوەی ئەم ڤایرۆســــە كوشــــندەیە دەكەن، ئەمە سەرەڕای ئەوەی گەر حاڵەتی لەمجۆرەش تێیاندا باڵوببێتەوە، تەواوی توانای پێویستیان لەبەردەست دایە بۆ ســــنوورداركردن و ریشەكێشــــكردنی لە

سنووری واڵتەكانیاندا.تەنانــــەت ئەمریكا زۆر بەهەســــتیارییەوە مامەڵــــە لەگــــەڵ گەڕانــــەوەی پزیشــــكەكانی خۆی دەكات، كە بەخۆبەخشی بۆ چارەسەر چوونەتە ئەفریقیا. بەاڵم ئەم جۆرە رەفتارە نێگەتیڤانــــە و پولپەرســــت و خۆپەرســــت رێگــــر نەبوونــــە لەبوونــــی هەندێــــك الیەنی مرۆڤدۆســــتی )رێكخراوی خێرخوازی(، كە پــــارە خەرج دەكــــەن و هانــــی كۆمپانیاكانی دەرمان دەدەن، تا چارەســــەرێكی بنەبڕكەر

بۆ ئەو ڤایرۆسە بدۆزنەوە.جیهانیــــش تەندروســــتی رێكخــــرای رایگەیاندووە، ئەو پێویستی زۆر و بەپەلەی بەملیارێــــك دۆالر هەیە بــــۆ كۆنتڕۆڵكردنی نەخۆشــــییەكە، بــــەاڵم تائێســــتا 125 ملیۆن دۆالر زیاتــــری وەرنەگرتــــووە، ســــەرباری بانگەواز بۆ بەهاناوەچوون، هیچ وەاڵمێكی وەرنەگرتۆتــــەوە، جگە لەكۆمــــاری كوبا كە 165 كادیری پزیشــــكی راهێنراوی خۆی بۆ رووبەرووبوونەوی ئەو كارەساتە رەوانەی ئەفریقیــــا كردووە. رێكخراوی تەندروســــتی جیهانیش رایگەیاند لەسەرەتای ئەمساڵەوە ژمارەی توشبووان دەگاتە نزیكەی ملیونێك و 200 هەزار كەس، بەاڵم ســــەرچاوەی تر دەڵێــــن ژمارەكە زۆر لەمــــە زیاترە كە باس

دەكرێ.

ئیبۆال نەخۆشی ئایدزمان لەسااڵنی هەشتاكان

بیردێنێتەوە، كە ئەمیش چارەسەری نیە، بەاڵم

جیاوازییان ئەوەیە، ئایدز توشی هەژار و دەوڵەمەند دەبێت، كەچی ئیبۆال تەنیا

واڵتانی هەژارنشینی گرتۆتەوە

56 ژماره 263 2015/1/24

شەموان

هاواڵتی فت و بندیوار

مامەڵــــەی نێــــوان حكومــــەت و هاواڵتــــی هەروەك یاری كەرەمستانێ وایە، حكومەت بەچاوی )فت( ســــەیری زۆربەی هاواڵتیانی ســــەیری )گوڵ(یــــش بەچــــاوی و دەكات لەســــەردەمی جــــاران دەكات. بەشــــێكیان جاشــــایەتی، جاشــــی فت هەبوو، بێ ئەوەی )جــــاش( بێــــت مانگانــــە راتبــــی وەردەگرت. ســــەیر لەوەدابــــوو )جاشــــە فتــــەكان( قاتی چاكەت و پانتۆڵیان لەبەردەكرد و هەندێكیان بەپانتۆڵی كاوبۆوە راتبی مانگانەیان دەساند. فڕیان بەسەر جاشایەتییەوە نەبوو، مەعاش و راتبەكەشــــیان بــــۆ ئامــــر فــــەوج و ئامــــر ســــرییەكان بــــوو، هیچی بۆ خۆیــــان نەبوو، تەنیا لەبەر فیراری عەســــكەری و لەپێناوی

)عەدەم تەعەروز( دەبوونە جاشی فت.ئێستاش حكومەت بیری لەوە كردۆتەوە، كوردســــتان زۆری هاواڵتییەكــــی كــــە فەرمانبــــەری )فتــــن(، یاخــــود فەرمانبــــەری

بندیــــوارن، كە تەنیــــا بەنــــاو فەرمانبەرن و مانگانــــە موچە لەحكومــــەت وەردەگرن. جا رەنگــــە موچەكەیــــان لەنێــــوان دووســــەد تا ســــێ ســــەد هەزار دیناری چاپــــی عێڕاقیدا بێــــت، دووریــــش نییــــە موچەكە بــــۆ خۆیان بێــــت، یانیش لە بنەڕەتەوە لەگەڵ كەســــانی دی دابەشــــی بكــــەن. بــــەاڵم حكومەت بیری لەوە نەكردۆتەوە ســــەدان بەرپرســــی )فت( و بندیواریــــش هەن، مانگانــــە 3 تا 5 ملیۆن دینار موچە وەردەگرن، بێ ئەوەی ســــااڵنە رۆژێك لەو شوێنە دەوام بكەن، كە موچەی

تێدا وەردەگرن.بەاڵم مەسەلەكە وەك یاری كەرەمستانێیە،

هاواڵتییەكان فتن و بەرپرسەكانیش گوڵن!لــــەو رۆژانــــە دوو هاواڵتــــی ئیتاڵــــی كــــە )حورمــــە(ش بــــوون بەناوبژیوانــــی واڵتــــی قەتەر بەرامبەر 15 ملیۆن دۆالر لەدەســــتی چونكــــە ئازادكــــران، نوســــڕە جەبهــــەی حكومەتــــی ئیتاڵیا ئامادەبــــوو بەرامبەر دوو هاواڵتــــی كــــە هیچ پلە و پایەكی رەســــمی و سیاسیان نەبوو، 15 ملیۆن دۆالر بەرامبەر

ئازادكردنیان بدات.ئاخــــۆ ئەگەر ئەم رووداوە لەكوردســــتان حكومــــەت )خوانەخواســــتە( روویدابــــا ئامادەبوو 15 ملیــــۆن دۆالر بۆ ئازادكردنی

هاواڵتی خۆی بدات.رەنگــــە ئەگەر )15 ملیۆن دیناریش( بوایە حكومــــەت بیدابا )هەرچەندە لەباری ئێســــتا و قەیرانــــی دارایــــی مومكیــــن نەبــــوو(، هەر دوور نەبــــوو حكومــــەت رازی با، بەاڵم 15 ملیۆن دۆالر مەحاڵە، چونكە نەك بەرامبەر 2 كــــەس، ئەگــــەر بەرامبــــەر 100 كەســــیش

بێــــت، حكومەت 15 ملیــــۆن دۆالر نادات بۆ ئازادكردنیان، هەرچەندە ئەگەر )حورمەش( بن. چونكە ئەوپەڕیەكەی حكومەت بەچاوی

)فت( سەیری ئەوانیش دەكات؟جارێــــك خانمــــە هونەرمەندێكی ناوداری كورد چووە الی بەرپرســــێكی الی خۆمان، بەرپرســــەكە زۆر بەجوانــــی پێشــــوازی لە خانمــــە هونەرمەندەكــــە كــــرد و گوتی: هەر

ئەمرێكت هەیە فەرموو ئەمر بكە؟خانمە هونەرمەندەكەش لەوەاڵمدا گوتی: باری ژیانمان قورسە لەماڵەوە )ئارد و برنج و رۆن(مــــان نییە، مەســــئولەكە بــــەو داوایە زۆر قەڵــــس و برینــــدار بــــوو، گوتی: توخوا بەو شــــێوەیە لەشەخســــییەتی خۆت مەهێنە خــــوارەوە، كەنگیــــن )برنج و ئــــارد و رۆن( مەســــەلەیە، بڵی ســــەیارەی مۆدێل بەرز و جوانم نییە، خانوی باشــــم نییە، داوای شتی

وا بكە، كە لەخۆت بوەشێتەوە.هــــەر هەمان مەســــئول پــــاش ماوەیەكی دی نوســــەر و ئەدیبێكی ناســــراو هاتەالی، كــــە زۆر نەخۆش بوو، بۆ كڕینی دەرمان و

چارەسەر پێویس بە )300( دۆالر بوو.مەســــئولەكە گوتــــی: بەو ســــەرەی تۆ نا بەسەری من، ســــەنتێكمان پارە نییە، ئەگینا 300 دۆالر چییە )قۆندەرەتە( بەقوربانی تۆ

بێت.پاش ماوەیەكیش كە نوســــەرەكە بەهۆی نەخۆشــــی كۆچــــی دوایــــی كــــرد، 3 دەفتەر دۆالر لەچلــــەی ماتەمینییەكــــەی ســــەرفكرا! چونكە ئەویش پێشتر حسێبی هاواڵتی )فت(ی بــــۆ كرابوو. جا قوربان ئەو واڵتەی ئێمە وایە هاواڵتییەكانی زۆربەی بندیوار و فتن.

پشتیوان عەبدوڵاڵ