ژماره 225 2014/4/5 1

ساڵی پێنجه م ژماره 225 شەممە 2014/4/5 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: فەیسەڵ خەلیل Tel: 0750 317 0901 Email: fiysalxalil@yahoo.com خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری نووسین: مەریوان عومەر بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 3

4 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 5

6 ژماره 225 2014/4/5

كابینــــەی زۆرینــــە، كابینــــەی كۆدەنگی نیشتمانی و كابینەی بنكەفراوان

رۆژی سێشــــەممەی رابــــردوو مەكتەبــــی كوردســــتان دیموكراتــــی پارتــــی سیاســــی لەبڕیارێكــــدا رایگەیانــــدووە لەگــــەڵ ئــــەوەن حكومەتــــی لەپێكەوەنانــــی پەلەبكــــرێ بنكەفــــراوان، یاخود كۆدەنگی نیشــــتمانی بۆ بەرژەوەندی پرۆسەی دیموكراسی. هەروەها جەعفەر ئیمنیكی وتەبێژی مەكتەبی سیاسی پارتیــــش دەڵێــــت پارتی دەیــــەوێ حكومەتی كۆدەنگی نیشــــتمانی پێكبێت، بەاڵم پێكهێنانی حكومەت لەقۆناغی دابەشكردنی پۆستەكاندا

پەكیكەوتــــووە، چونكــــە گــــۆڕان و یەكێتــــی بەبەشــــەكانیان رازی نیــــن. ئیمنیكی جەخت لــــەوە دەكاتەوە، كــــە ئەگەر ئــــەو دووالیەنە بەزوویی رێكنەكەون، ئەوا پارتی حكومەتی زۆرینــــە پێكدەهێنێت. ناوبراو دەڵێت ئێســــتا نیشــــتمانی كۆدەنگــــی حكومەتــــی لەســــەر رێكەوتووین و لەمەڕ پرســــی پۆستەكانیش هەریەكــــە لەگــــۆڕان و یەكێتــــی بەتــــەواوی رازینەكــــراون، بۆیــــە پرۆســــەی پێكهێنانــــی

حكومەت دواكەوتووە. "حكومەتــــی بەدەســــتەواژەی ئێســــتا "حكومەتــــی دەســــتەواژەكانی زۆرینــــە"وە بنكەفراوان" و زاراوەی "حكومەتی كۆدەنگی نیشــــتمانی"و زاراوەی "حكومەتــــی یەكڕیزی

نیشــــتمانی" یــــەك بــــەدوای یــــەك ریزدەبــــن تاكو قەیرانی رێكەوتنی سیاســــی لەهەرێمی كوردســــتان نیشــــانبدەن. بۆیە بۆ ئەم پرسە كەڵك لەوشــــەی قەیران وەردەگیرێ، چونكە پێكنەهێنانی حكومەت لەدوای شــــەش مانگ، بەهیچ شــــێوەیەك دیاردەیەكی ئاســــایی نییە و پێشــــتریش هــــەر لــــە 21 ئەیلولی 2013وە ســــڤیل بــــژارەی حكومەتــــی بنكەفراوانی بە "مەعجونــــە حەوت رەنــــگ و هەمە رەنگەكە" وەسفكردووە و هەر ئەوسایش پێشبینی ئەم دۆخــــەی كــــردووە، كە یەكەم: ئــــەم كابینەیە بەئاسانی پێكنایەت، دووەم: ئەگەریش پێكبێت ئــــەوە حكومەتێكــــی لــــەزرۆك و شــــكێنۆك ئەوەیــــە بەرچاویــــش ئەگــــەری و دەبێــــت

بەشی سیاسەت

بژارەی كابینەی زۆرینەهۆیەكانی شكستی هەوڵەكانی پێكەوەنانی كابینەی بنكەفراوان و

یەكڕیزی نیشتمانی و ئەگەری قۆستنەوەی كابینەی زۆرینە

سياسەت

كۆبوونەوەی شاندی پارتی و یەكێتی لەبارەی پێكهێنانی حكومەت

ژماره 225 2014/4/5 7

كابینــــەی لەبــــژارەی باســــكردن دیــــارە زۆرینــــەی سیاســــی لەهەرێمی كوردســــتان شــــتێكی تازە نییە و لەرووخانی ســــەدامەوە بەفەرمــــی 2009شــــەوە لــــە و بەكــــردەوە حكومەتــــی زۆرینــــەی سیاســــی پێكهاتووە. ئەمەش بەزەقی تایبەتمەندییەكانی مەشهەدی سیاســــی كوردســــتانمان پــــێ نیشــــاندەدات. دووڕیانێكــــدا لەســــەر دیســــان ئێســــتاش و "شــــەراكەت" لەنێــــوان كــــە وەســــتاوین، "زۆرینە"دا لەمشتومڕداین، ئەم مقۆمقۆیەش پێناچێ وا بەئاســــانی كۆتایی پێبێت. پێدەچێ پێكەوەنانــــی حكومەتــــی زۆرینەی سیاســــی تاڕادەیەكــــی زیاتــــر لەگەڵ رۆحی سیاســــی گشــــتی لەهەرێمــــی كوردســــتان بگونجێــــت. ئەگــــەر هاتــــوو شــــەراكەتی سیاســــی بــــەو شــــێوەیەی بیری لێدەكرێتەوە نەیەتەكایەوە، ئــــەوە خۆ كۆتایــــی دنیا نیە ئەگــــەر نوخبەی سیاسی هەرێمی كوردســــتان بۆ دەرچوون لەم تەنگژەیە )نەك كێشە( بیر لەهەڵبژاردنی حكومەتی زۆرینەی سیاسی بكاتەوە؟ بەاڵم ئەمە یەك مەترسی ســــەختی لێدەكەوێتەوە، كە ئەویش بریتیە لەوەی كێشمەكێشــــەكانی نێــــوان دەســــەاڵت و ئۆپۆزیســــیۆن ئەگەری پشتشــــكێن زیانــــی لێدەكــــرێ ئەوەیــــان بەئەزمونی حوكمڕانی لەهەرێمی كوردستان بگەیەنــــن. ئەمــــەش لەكاتێكدایــــە كــــە بۆ ئەم لەمێــــژووی و سیاســــی لەژیانــــی قۆناغــــە هەرێمی كوردســــتان حكومەتی شــــەراكەتی سیاســــی زۆر لەبژارەی حكومەتی زۆرینەی سیاســــی كاراتــــرە. بــــەاڵم لەگەڵ ئەمەیشــــدا حكومەتی شــــەراكەتی نیشتمانی بۆ هەرێمی كوردســــتان كۆمەڵێك گیروگرفت، كێشــــە و ناتەبایــــی دەخوڵقێنێــــت. بۆ نمونە پڕۆســــەی كێشــــەكانی و پەكیدەكەوێــــت بڕیارســــازی نــــاو كابینە بۆ نــــاو هۆڵەكانــــی پەرلەمانیش دەگوێزرێنــــەوە. ئەمەش كاریگەری نیگەتیڤی لەسەر ژیانی سیاسی هەرێم دەبێت. بۆ وێنە ئەمە كاردەكاتەســــەر بووژانــــەوە ئابووری، گشــــتی گەشەســــەندنی و خزمەتگــــوزاری

هەرێمی كوردستان پەكدەخات. ئــــەو بۆچوونەیــــش هەیە، كــــە حكومەتی شەراكەتی نیشــــتمانی لەهەرێمی كوردستان رێك ئەزموونی شــــەراكەتە نیشــــتمانییەكەی عێراقمــــان بۆ زیندوودەكاتــــەوە، كە بۆخۆی سیســــتەمی تەكبیــــل، تەقییــــد و بەندكــــردن لێدەكەوێـتــــەوە. تەعویــــق و پەكخســــتنی و لەعێــــراق بەراشــــكاوی ئــــەوە دەبینــــرێ، كە ئەزمونی شــــەراكەتی نیشــــتمانی ئەزمونێكی ئەزمونــــە ئــــەم شكســــتخواردووە، چونكــــە نەیتوانیــــوە تەنگژە و گرفتەكانی سیســــتەمی بەڵكــــو چارەســــەربكات، واڵت سیاســــی

لەنیــــوەی تەمەنــــی خۆیدا بەهاتنــــەدەرەوەی چەنــــد الیەنێــــك هەڵبوەشــــێتەوە. بۆ ئەمەش ئێســــتا لەقۆناغێكداین كە بەكردەوە هەســــت بەمەترســــی ئەم پرســــە دەكــــرێ و مەكتەبی سیاسی پارتیش بەرەبەرە لەگەڵ شكستهێنانی نیشــــتمانیدا، كۆدەنگــــی كابینــــەی بــــژارەی خەریكە باس لەپێكەوەنانی حكومەتی زۆرینە دەكات. ئەمــــەش لەئەگەرێكدا زۆرتر دەبێت، كــــەوا لەئاكامی هەڵبژاردنەكانی 30 نیســــانی 2014دا یەكێتی نیشتمانی كوردستان لەسەر ئاســــتی كوردســــتان )بــــە كەركــــوك، دیالە، سەاڵحەددین و موسڵیشــــەوە( پلەی دووەم بەشــــێوەیەك ئەمــــەش بهێنێــــت. بەدەســــت هەڵبژاردنەكانــــی دووبارەبوونــــەوەی 2009ی كوردســــتان و 2010ی عێراقــــە، كە لەیەكەمیانــــدا لەكوردســــتان گــــۆڕان پلــــەی دووەمــــی بەدەســــتهێنا و لە دووەمیشــــیاندا

یەكێتی پلەی دووەمی بەدەستهێنا. هەرێمــــی لــــە زۆرینــــە حكومەتــــی

كوردستانئەگــــەر هەرێمــــی كوردســــتان لەئەزمونی شەراكەتی سیاسی فرەالیەندا سەرنەكەوێت، ئــــەوە ئەم قۆناغە بەشكســــتی دیموكراســــی تەوافقیــــش لەقەڵەمدەدرێــــت. لەگــــەڵ ئەمەدا دەشێ ئەو پرسیارە بكرێ، ئەی ئەو بەدیالنە چین كە تابیعێكی دیموكراتیشــــیان پێوەبێت؟ لێرەشدا پرســــیارێك خۆی زەقدەكاتەوە ئایا لەكوردستان لەدوای 21 ئەیلولەوە پێكهێنانی حكومەتــــی زۆرینــــەی سیاســــی ئەگەرێكــــی شــــیاوە؟ هەروەهــــا دەبێ بپرســــین میحنەت و خەتای دیموكراتەكانی كوردســــتان چییە، كە نەیانتوانیوە تائێســــتا رۆڵی راســــتەقینەی خۆیان لەپێكەوەنانی دەزگاكانی دیموكراسیدا

بگێڕن؟

بۆخۆیشی بۆتە سەرەتا بۆ كۆمەڵێك كێشە و تەنگــــژەی تازەش. هەرچەندە بەراوردكردنی شەراكەتی نیشــــتمانی لەهەرێمی كوردستان بەشــــەراكەتی نیشــــتمانی لەعێــــراق، دەچێتە قاڵبــــی )قیــــاس مع الفــــارق(، بــــەاڵم ئەزمونی شــــەش مانــــگ گفتوگــــۆی الیەنــــەكان هــــەر لەئێستاوە پێماندەڵێ ئەم سەرەتایە بنەتایەكی خێری بــــەدواوە نابێت، ئەگــــەر حكومەتێكی واش بێـتەكایــــەوە، ئــــەوە دەبێتــــە حكومەتی قەیرانسازی و كێشەســــازی نەك حكومەتی

دەربازكردنی قەیران و كێشەكان. لەمانــــەوە دەتوانــــرێ بگوتــــرێ حكومەتی زۆرینەی سیاســــی بەپێچەوانــــەی عێراقەوە دەتوانــــێ بــــۆ هەرێمــــی كوردســــتان ببێتــــە مەڵهەمێكی خێرا. ئەمە لەكاتێكدایە حكومەتی زۆرینــــە بۆ عێراق وەكو نانەوەی بۆمبایەكی ترســــناك وایــــە، كــــە زیــــان بەكــــۆی ژیانــــی سیاســــی لــــەواڵت دەگەیەنێــــت. بــــۆ هەرێمی كوردســــتانیش تەنها ئەوەنــــدە هەیە، كە ئەم ئەزمونــــە پێناچێ زۆر لەگــــەڵ ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی 21 ئەیلولی رابردوودا بگونجێــــت، چونكە هەر پێنــــچ الیەنە براوەكە پێیان باشە بەشداری لەپێكەوەنانی كابینەی بنكەفــــراوان یاخود شــــەراكەتی نیشــــتمانیدا بكەن! لەبەر ئەمــــە ئەگەر بێتو پارتی لەكاتی نائومێدبوونــــی لەپێكەونانی كابینەدا دەســــت بــــۆ بــــژارەی حكومەتــــی زۆرینەی سیاســــی كۆنەكــــەی، هاوماڵــــە لێــــرەش و بەرێــــت واتــــە یەكێتی، سەرپشــــك بكات، ئــــەوە هەر لەئێســــتاوە زەمینــــەی ملمالنێیەكی سیاســــی ســــەخت لەهەرێمی كوردستان خۆشدەكات. ئەوســــا هەر ســــێ الیەنەكەی ئۆپۆزیســــیۆن لەبەرەیەكــــدا یەكدەگرن، كــــە ئەمجارە وەكو ســــااڵنی پێشــــووش نابێــــت، چونكــــە پێكەوە 40 كورســــی پەرلەمانیــــان هەیــــە و دەتوانن لەشەقامیش كاریگەری بەرچاو نیشانبدەن.

خۆ ئەگەر بێتو كابینەی زۆرینە بەبەشدار پارتــــی، گــــۆڕان و یەكێتــــی بێتەكایەوە، ئەوە ئەوســــا ســــەركەوتووتر دەبێــــت، بــــەاڵم لەم حاڵەتــــەدا جۆرێك لەهەســــتی مەغدووریەت الی الیەنە ئیســــالمییەكان دروستدەكات، كە هەمووالیەك پێیانوابێ سیســــتەمی سیاســــی ئــــەو هێزانــــە پەراوێز و پشــــتگوێدەخات، كە واتــــای پشتگوێخســــتنی رەوتێكی ســــەرەكی سیاســــی لەهەرێــــم و بەشــــێكی ســــەرەكی لەدەنگدەران و هاواڵتیانی كورد دەبەخشێت. لەهەموو حاڵەتێكدا دەســــتی بۆ بەریت، شتی ئەرێنی هەیە و شتی نەرێنیشی لێدەكەوێتەوە. بەاڵم بەهەموو ئەمانەشەوە پێدەچێ كابینەی زۆررینە لەكابینەی شەراكەتی نیشتمانی بۆ

هەرێمی كوردستان گونجاوتر بێت.

سياسەت

حكومەتی زۆرینەی سیاسی، گەر بۆ عێراق وەك نانەوەی بۆمبێكی

ترسناك وابووبێت، بەاڵم بۆ هەرێمی

كوردستان رەنگە ببێتە مەڵهەمێكی خێرا

8 ژماره 225 2014/4/5

هەڵۆ ئەحمەد، پێی وایە پارتی لە هەڵبژاردنی پێشوو لە سلێمانی غەدری لێكراوە

بۆ پێكهێنانی حكومەت الیەنەكان زیاد لە

سەقفی خۆیان داواكاریان هەیە

سياسەت

هەڵــــۆ ئەحمەد كوردە، بەرپرســــی لقی چواری پارتی دیموكراتی كوردســــتان لەشــــاری ســــلێمانی، لەم دیمانەیەیدا لەگەڵ گۆڤاری سڤیل، لەبارەی ئامادەكاری و بەڵێنەكانی خۆیان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق و ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان و رووداوە سیاســــییەكانی هەرێمــــەوە دەدوێــــت، ئەو پێیوایە ئەگــــەر تەزویر و فێڵكــــردن نەبوایە، ئەوا دەنگەكانی حزبەكەی لەسلێمانی زۆر لەوە زیاتر دەبوو، كە لەهەڵبژاردنی 9/21دا بەدەستی هێنا. راشیدەگەیەنێت، لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا پارتی بەتەنها نیوەی كورسییەكانی

كورد دەبات و هەموو الیەنەكانی دیكەش نیوەكەی تر بەدەست دێنن.

لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا پارتی بە تەنها نیوەی كورسییەكانی كورد دێنێت و

الیەنەكانی تریش بە هەموویان نیوەكەی تر

هەڵۆ ئەحمەد كوردە، بەرپرسی لقی چواری پارتی لەسلێمانی، بۆ سڤیل:

ژماره 225 2014/4/5 9

ئێمە لە سنووری دەسەاڵتی یەكێتیدا هیچ

دەستڕۆییەكمان نییە

17ی شوبات هیچ كاریگەرییەكی لەسەرمان نەماوە

سياسەت

پالن و بەرنامەتان بۆ بانگەشـــەی هەڵبژاردن چییە؟

هەڵـــۆ ئەحمەد كوردە: پێـــش چوونە ناو پڕۆســـەی هەڵبـــژاردن، بڕوامـــان بەئارامی هەیـــە، یەكترقبوڵكـــردن و وتووێـــژ و چونكـــە هەموومان رۆڵەی ئـــەم میللەتەین و هەموومـــان كوردین، بۆیـــە پێش هەموو شـــتێك ئێمە تەبایی و برایەتی و پاراستنی خۆشەویستی و یەكڕیزی ناو ماڵی كوردمان بـــەالوە گرنگـــە، هەمیشـــە جەخـــت لـــەوە دەكەینەوە، بانگەشە نەبێتە هۆی بارگرژی و نەمانی پەیوەندی و قبوڵنەكردنی بەرامبەر. هەمیشەش وامان پێخۆشە، حزبەكانی دیكە هەموو لەپێشـــەوە دەستپێبكەن و وێنەكانی خۆیان باڵوبكەنـــەوە، ئااڵكانی خۆیان باڵو بكەنەوە و قســـەكانی خۆیـــان بكەن، ئینجا ئێمە دەســـتپێبكەین، تاكو ئەگەر خوانەكردە و تەشـــەنوجاتی بەشـــێوەیەكی یەكێـــك بارگرژییەوە قســـە بكات، هەوڵ بدەین ئێمە لەپەیامی خۆماندا بەقسەكانمان بیانهێنینەوە ســـەر خەت. ئێمە هەموومان بەیەكەوە ئەم واڵتە بەڕێوەدەبەین، لەهەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی 9/21شدا دەمانوت با هەموومان پێكـــەوە كوردســـتان گەشـــتر و ئاوەدانتـــر بكەین، ســـەرەتای ئێمە دەستپێكێكی هێمنە، هەوڵمانـــداوە جـــارێ هەر لەچـــواردەوری دەســـتپێبكەین، خۆمانـــەوە بارەگاكانـــی بەداخـــەوە ئێمـــە بەرنامەیەكمـــان دانەنـــا، كاندیدەكانمـــان پەلەیانكـــرد، بەچاولێكەری و هەر وەك خەڵكەكانی دیكە بانگەشـــەیان

كرد. دەتانەوێت لە بانگەشەكەتاندا چی

بەخەڵكی سلێمانی بڵێن؟هەڵۆ ئەحمەد كـــوردە: دەمانەوێت بڵێین ســـلێمانی شـــارێكی زیندوو و شۆڕشگێڕە، شارێكی رۆشنبیرە و كۆمەڵێك تایبەتمەندی جوانی تێدایە، خۆمان رۆڵەی ئەم شـــارەین

و باوك و باپیرانیشمان لەم شارەدا گەورە بـــوون، ئەم هەموو تایبەتمەندییە جوانەمان هەیـــە، ناكرێـــت تایبەتمەندی ناشـــیرینمان ســـلێمانی خەڵكـــی داوادەكەیـــن هەبێـــت. تایبەتمەندی و جوانییەكانی خۆی بپارێزێت و پێكـــەوە پڕۆســـەكە بەرینەپێشـــەوە، بـــۆ داهاتـــوو ئەگـــەر ئێمـــە زۆرترین كورســـی ئەنجومەنی پارێزگا ببەین لەگەڵ پەرلەمانی عێراق، لەوێ پێ لەسەر مەسەلە ستراتیژی و نەتەوەییەكان دادەگرین و بۆ ئەنجومەنی پێشكەشـــكردنی بەڵێنـــی پارێزگاكانیـــش خزمەتگوزاری و ئاوەدانكردنەوەی زیاتر و رەخســـاندنی هەلی كار بۆ گەنجان دەدەین و هاوكاری ســـەرمایەگوزارەكان دەكەین، و كشـــتوكاڵی لەبـــواری ســـەرمایەكانیان پیشەسازی و ئاوەدانكردنەوەدا بخەنەگەڕ. لەرابـــردوودا هەمـــوو حزبـــەكان بەڕێژەی زۆر و كـــەم هەوڵیانـــداوە لەژێـــر ركێفـــی پێدانی مووچە خەڵك بێتە ناو حزبەكانەوە، وازی پێویســـتە و بەســـە ئـــەوە ئیتـــر لێبهێنیـــن و لەرێگەی ســـەرمایەگوزاری و بە پیشەســـازیكردنی بواری كشـــتوكاڵی و گەشـــتوگوزارەوە هـــەل بـــۆ گەنجەكانمان

بڕەخسێنین. لەهەڵبژاردنی پێشوودا دەنگەكانی پارتی لەسلێمانی زیادی كرد، پێشبینیتان بۆ

دەنگەكانتان لەهەڵبژاردنی ئەمجارە چییە؟هەڵۆ ئەحمەد كوردە: لەجاری پێشـــوودا ئێمـــە پێشـــبینی دەنگـــی زیاترمـــان دەكرد، بەاڵم بەهەندێـــك تەزویر و غەدر دەنگێكی پڕۆســـەیەكە ئەمـــەش بردیـــن، زۆریـــان لەكۆمەڵێـــك بـــواری پێكەوەبەســـتراو دایە، بەو هۆیەوە بەشێكی دەنگەكانمان فەوتان، ئەمجـــارە هەوڵمانـــداوە ئەو بۆشـــاییانەی بوونەتـــە هـــۆكاری فەوتانـــی دەنگەكانمان پڕبكەینـــەوە، بـــەاڵم دیســـان نازانیـــن ئەو بەشـــداردەبن لەگەڵمـــان بەڕێزانـــەی لەجـــۆری گۆڕانكارییـــان لەهەڵبژاردنـــدا، تەزویـــر و فرتوفێڵەكان كـــردووە یاخودنا، ئێمە خۆمـــان ئامادەكـــردووە، دەنگی باش بەدەســـت بهێنیـــن، ئەگەر یەكێتـــی، گۆران، یەكگرتوو و كۆمەڵ و پارتیش لەم شارەدا خۆمان لەتەزویـــر و بارگرژی دووربگرین یەكترویســـتن و كوردانـــە بەرۆحێكـــی و بچینە پڕۆســـەكەوە، پێموایە دەنگێكی زۆر

دەهێنین. بۆ رێگرتن لەتەزویر چی دەكەن؟بەشـــێكی كـــوردە: ئەحمـــەد هەڵـــۆ بەئێمـــە دەكرێـــت و بەشێكیشـــی بەهەموو الیەنـــەكان و كۆمســـیۆن دەكرێـــت، گرنگە

كۆمیســـیۆن بەسەر هەموو ســـێكتەرەكانی هەڵبژاردندا زاڵبێت، چاودێرە دەرەكییەكان هەبێـــت، كاریگەرییـــان رێكخـــراوەكان و لەگـــەڵ هەڵبژاردنەكانیشـــمان مەكتەبـــی حزبەكانی دیكـــە لەســـەرخەتن، بۆ ئەوەی رێگـــە لەهەموو تەزویراتێـــك بگرین. ئەگەر ئێمـــە تەزویراتمـــان هەبـــوو باخەڵك قبوڵی نەكات، بەاڵم جێی خۆشییەتی بەهەموومان لەكەســـی دیكە قبـــوڵ نەكەین، بـــۆ نموونە بەیانی هەڵبژاردنە و ســـەركەوتنت هێناوە، بەاڵم لەپڕێكدا بیست ســـندوقی هەڵبژاردن دەبرێت بۆ شوێنێك و دەستكاری دەكرێت، دەبـــێ بەهەموومـــان رێگـــری لێبكەین، یان بـــۆ نموونـــە بریـــكاری هەمـــوو حزبەكان دانیشـــتوون و ناتوانن هەموویان بەســـەر سندوقەكانەوە بن، سێ كەس وەك نوێنەر هەڵدەبژێرن، دەیانخوێننـــەوە، بەاڵم حزبی فـــاڵن 91 دەنگی هێناوە دەڵێـــت 19 دەنگ، حزبـــی فـــاڵن 17 دەنگی هێنـــاوە دەڵێت 71 دەنگ، ئەمە گەورەترین و مەترسیدارترین تەزویرە و كۆمسیۆن و نوێنەری حزبەكان

دەتوانن ئەمە راگرن، لەهەڵبژاردنی پێشوو 91 دەنگی ئێمە بە 19 دەنگ خوێندراوەتەوە، 71 بـــە دیكـــەش الیەنێكـــی دەنگـــی 17

خوێندراوەتەوە. لەهەڵبژاردنـــی پێشـــوو بەڵێنتـــان ئەوەبـــوو خەڵكی لەداهاتی نەوت پشـــكیان ئەمجارەتـــان بەڵێنـــی هەبێـــت، دیارتریـــن

چییە؟هەڵۆ ئەحمەد كوردە: ئێمە بەخەڵك دەڵێین لەپەرلەمانی عێراق بەرگری لەمەسەلە رەوا و ســـتراتیژییەكانی میللەتی كورد دەكەین، جێبەجێكردنی دەســـتوور و پەیوەستبوون ســـلێمانیش، پارێـــزگای بـــۆ بەتەوافـــوق. كـــە خۆمـــان رۆڵە و خەڵكی ئەم شـــارەین، پێمانخۆشـــە ئەم شارە ئاوەدانتر بكرێتەوە، ئیـــش بـــۆ ئـــەوە دەكەیـــن لەگـــەڵ هەموو الیەنـــەكان ســـلێمانی بەرەوپێشـــتر بەرین، چونكە ســـلێمانی لەســـەر ئەم كێشمەكێشم

پێشەوا محەمەد – راوێژ كامەران

10 ژماره 225 2014/4/5

تەزویر و غەدر لە شاری سلێمانی دەنگەكانی

ئێمەی لە هەڵبژاردنی 9/21 سووتاند

سياسەت

و راكێش راكێشە غەدرێكی زۆری لێكراوە، دەبێت چاكســـازی بكەیـــن و دژی گەندەڵی بین، خۆشگوزەرانی بۆ خەڵك دابین بكەین، ئێمـــە ئەگـــەر زۆرترین دەنـــگ بهێنین، ئەم شـــارە وا ئاوەدان دەكەینـــەوە، وەك چۆن

شارەكانی دیكەمان ئاوەدان كردۆتەوە.بەســـەر رۆژ 200 نزیكـــەی تێپەڕیـــوە ئەیلولـــدا 21ی هەڵبژاردنـــی و تائێســـتا حكومـــەت پێكنەهاتـــووە، لـــەم نێوەندەشـــدا پارتـــی بەتاوانبـــار دەزانرێت، ئەمـــە كاریگـــەری لەســـەر كەمبوونـــەوەی

دەنگەكانتان نابێت؟هەڵـــۆ ئەحمەد كـــوردە: بەداخەوە زۆرم پێناخۆشە پێكهێنانی حكومەت دواكەوتووە، چونكە بەرلە هەر شتێك كاریگەری لەسەر پەیوەندییەكانـــی ئێمـــە و بەغـــدا هەبـــووە، لەســـەر مووچـــە و بودجە، لەســـەر ژیانی میللەتەكەمان و ئابووریمان، بەاڵم راكێشانی پەنجەی تۆمەت بۆ پارتی ناهەقییە. راســـتە پارتـــی هێـــزی یەكەمـــە، بـــەاڵم دروشـــمی 9/21ی پارتی ئەوەیە: باهەموومان پێكەوە كوردســـتان گەشـــتر و ئاوەدان بكەینەوە، پێش هەڵبژاردن و دوای هەڵبژاردنیش ئێمە جەختمان لەســـەر دروستبوونی حكومەتی بنكەفراوان كردۆتەوە، ئەم قۆناغە هەستیارە پێمان دەڵێت، بۆ ئەوەی بەرەو سەربەخۆیی بچین پێویستمان بەسەربەخۆیی ئابووریی و تەبایـــی ریزەكانمان هەیە، ئەمەش وامان ئەوانـــەش لەهەمـــوو رێـــز لێدەخوازێـــت بگرین، كە دەنگـــی كەمیان هێناوە و هەوڵ بدەیـــن بەپێی قـــەوارەی خۆیان شـــوێنیان لەحكومەتـــدا هەبێـــت، هەمـــوو الیەنـــەكان بەپێی قەوارەی خۆیان هەقی خۆیانە داوای مافی خۆیان بكەن، بەاڵم ئەوان لەســـەقفی داواكارییەكانـــی خۆیان زیاتـــر داوادەكەن، ئەمـــەش وای لێدێـــت ئەگـــەر حكومەتێـــك هەبێـــت 21 وەزیـــری هەبێـــت، بەگوێـــرەی داواكاری الیەنەكان دەبێت حكومەت پەنجا بۆ شەســـت وەزیری هەبێـــت. ئەمە هەموو الیەنەكان دەگرێتەوە بە ئێمەشـــەوە، راستە

10 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 11

راكێشانی پەنجەی تۆمەت بۆ پارتی لە

پێكنەهێنانی حكومەتدا ناهەقییە

ئەگەر لە سلێمانی زۆرترین دەنگی

پارێزگا بهێنین ئەوا سلێمانی وەكو شارەكانی دیكە ئاوەدان دەكەینەوە

سياسەت

ئێمـــە بـــراوەی یەكەمیـــن، بـــەاڵم تائێســـتا ســـەرۆكی هەرێم جەنابـــی كاك نێچیرڤانی رانەســـپاردووە بـــۆ پێكهێنانـــی حكومـــەت، نێچیرڤانـــی كاك خـــۆی پارتـــی بەڵكـــو راســـپاردووە بۆ سەردانیكردنی الیەنەكان، بـــەاڵم تائێســـتا نەگـــۆڕان و نەیەكێتـــی و نەیەكگرتـــوو و كۆمـــەڵ و حزبەكانی دیكە یەكالنەبوونەتەوە، پارتیش جگە لەداواكاری خـــۆی، لەهەوڵـــی رازیكردنـــی الیەنەكانـــی دیكەشدایە، هاوكات پەرلەمانیش بەهەموو فراكســـیۆنەكانەوە كۆبوونەتەوە و بڕیاری درێژكردنەوەی ماوەكەیان داوە، لەمەشـــدا پەنجـــەی تۆمەت بۆ الیەنێك راناكێشـــرێت و پێویســـتە هەمووان بیر لەوەبكەنەوە ئیتر حكومەت دروست بێت، چونكە ئەوە حەوت

مانگە هەڵبژاردن كراوە.پێكنەهێنانـــی كاریگەرییەكانـــی حكومەت لەسەر دەنگدانی تاكی كوردستانی

چییە؟هەڵۆ ئەحمەد كوردە: بەداخەوە الی ئێمە ئەوەنـــدەی خەڵـــك حزبیانـــە بیردەكەنەوە، دوو بیرناكەنـــەوە، كوردانـــە ئەوەنـــدە مەســـەلەی گرنگمان هەیە، یەكێكیان كورد و نەتەوەی كورد و نیشتیمانی كوردستانە، ئەوی دیكەشـــیان حزبە، ئاخۆ ئەم حزبەی من چەند بۆ كورد و نیشتیمانی كوردستان خـــۆی گونجانـــدووە، لەهەمـــوو حاڵەتێكدا بەرژەوەندی كورد لەبەرژەوەندی حزبەكان گەورتـــرە. چونكە حزبەكان هیچیان 70%ی و 38% پارتـــی نەهێنـــاوە، دەنگەكانیـــان هێنـــاوە، %18ی یەكێتـــی و گـــۆڕان24% دەبێت لەمە تێبگەین حزبێك دەنگی هەموو میللەتـــی نییە، جاروبار دەبیســـتین حزبێك شـــەش كورســـی هەیە، دەڵێت ئێمە دەنگی میللەتمـــان هێنـــاوە، جـــارێ 70%ی خەڵكی دەنگیـــان داوە، كەچی بەنـــاوی هەموویەوە قسە دەكات. بەاڵم 90%ی خەڵكەكانی سەر بەحزبـــەكان لەبەرژەوەنـــدی حزبەكانیـــان دەنگـــدەدەن، كەواتە حكومـــەت دوابكەوێت یان نا، بانگەشـــە خراپ بێت یان باش، ئەو بڕیاری داوە دەنگ بەحزبەكەی خۆی بدات، پێموایە دواكەوتنی حكومەت نەدەنگی هیچ

حزبێك دادەبەزێنێت، نەدەنگی هیچ الیەنێكی دیكـــەش بەرزدەكاتـــەوە، بـــەاڵم بێگومـــان

كاریگەرییەكی كەمی دەبێت. پێشـــتر بەرپرسانی یەكێتی لەژێر دەســـەاڵتی پارتیـــدا و ئەوانـــەی پارتیـــش گلەیـــی یەكێتیـــدا دەســـەاڵتی لەســـنوری نەبوونی دەســـەاڵتیان هەبـــوو، ئایا بۆ ئەم بەوجـــۆرە چوارچێوەكـــە بانگەشـــەیەش

تەسكە؟هەڵۆ ئەحمەد كـــوردە: ئێمە وەكو پارتی لەسنووری سلێمانی هیچ دەسەاڵتمان نییە و دەســـتمان ناڕوات، بەاڵم ئەو موعاناتەی برادەرانـــی یەكێتیمان نییـــە، كە لەهەولێر و دهـــۆك هەیانە، چونكـــە ئێمـــە بڕوامانوایە دەبێـــت حزب و حكومەت لێـــك جیاببنەوە، كەواتـــە من بـــۆ ئـــەوە نەهاتووم كـــە لێرە لەهەموو جومگەكانی حكومەتدا دەســـەاڵتم هەبێت، من حزبێكم لەم واڵتە و بەگوێرەی نوێنـــەرم كورســـییەكان دابەشـــبوونی لەپەرلەمان و حكومەت هەیە و ســـەرۆكی حكومەت و هەرێمم هەیە، بەاڵم من ئیشـــی حزب و فیكری و سیاســـیی و رێكخراوەیی دەكـــەم، بەداخەوە ئـــەم بۆچوونە الی ئەو برادەرانـــەی ئـــەو هاوارەیـــان لێهەســـتاوە بەوجـــۆرە نییە، ئـــەوان وافێربـــوون حزب بەســـەر هەموو جومگەكانەوە دەســـەاڵتی هەبێـــت، بـــۆ نموونـــە مەســـئولێكی حزبی لەشـــوێنێكی بچوكیـــش، دەبێت دەســـەاڵتی بەســـەر كارمەندانی حكومەتـــدا هەبێت، كە ئـــەم دەســـەاڵتەی نییە دەڵێ كـــە موعاناتی هەیە، من وابیرناكەمەوە، ســـێ ساڵ و دوو مانگە بەرپرسی لقی چوارم و ئەوە جەنابی پارێزگار، ئـــەوە قائیمقام، ئەوە ســـەرۆكی شـــارەوانی، یەك فەرمانگە و یەك شـــوێن نییـــە مـــن یـــەك داواكاریم بۆ نووســـیبێت، ناشمبێت، چونكە پێموایە حكومەت و حزب جیان، ئەگەر ســـبەی بیست كورسیش لەم شارەدا بهێنین، چاوەڕێی ئەوە ناكەم وەك لق دەســـتم بڕوات، بەڵكـــو ئەوانەی دەچنە پارێزگا ئەوان ئیش دەكەن، لەگەڵ ئەوەشدا هیـــچ هێزێك نییـــە بتوانێت رێگـــری لەئێمە بكات، من پێشـــمەرگە بووم و هەموو ژیانم خەباتـــم كردووە، ئـــەو رۆژانەی من لەگەڵ دەبابە شـــەڕم كـــردووە، زۆر كـــەس هەیە ئێستا قســـە دەكات، رەنگە لە شوێنی دیكە

بووبێت. لەكاتی بانگەشـــەی هەڵبژادنەكاندا 17ی دۆســـییەی لەســـلێمانی بەتایبـــەت شـــوبات دێتـــەوە بەرباس، ئایـــا كاریگەری لەســـەر ئـــەم هەڵبژاردنە نابێـــت بەتایبەت

لەسەر دەنگەكانی ئێوە؟هەڵـــۆ ئەحمـــەد كـــوردە: 17ی شـــوبات هیـــچ كاریگەرییەكـــی لەســـەرمان نابێـــت، چونكـــە مێژووی ئێمـــە لێوانلێوە لەرووداو، كاریگەریـــی 9ی حوزەیرانی 1963 كە ئەو هەمـــوو خەڵكە لـــەم شـــارەدا زیندەبەچاڵ كـــران، لەبیرەوەریـــی كێدا ماوەتـــەوە؟ كە ئەمـــە رووداوێكـــی تراژیدی گـــەورە بوو، ئـــەی كاریگەری بەیاننامـــەی یانزەی ئازار كـــە حكومەتی بەعس دانـــی بەمافی خەڵكی نـــا چییـــە لەســـەر خەڵـــك؟ كوردســـتاندا هیچ شـــتێك ئەوەنـــدە كاریگەریی لەســـەر رووداوەكان نییـــە، بەڵكـــو میدیـــاكان ئەمە

دێننەوە گۆڕێ و تەواو.ئەنجومەنـــی هەڵبژاردنـــی بـــۆ پارێـــزگاكان و پەرلەمانی عێراق پێشـــبینی

چەند كورسی دەكەن؟پێشـــبینی كـــوردە: ئەحمـــەد هەڵـــۆ ســـەركەوتنێكی بـــاش دەكەیـــن، دەمەوێت

ئەوەتـــان پێ بڵێم كە ئێمـــە بەقەدەر هەموو حزبەكانـــی دیكە كورســـی دەهێنین، پارتی كورســـییەكانی هەمـــوو نیـــوەی بەتەنهـــا كوردستان بەدەست دەهێنێت و حزبەكانی دیكـــەش بەهەموویـــان نیوەكـــەی دیكـــەی

بەدەست دەهێنن. ئەیلـــول 21ی لەهەڵبژاردنـــی تەخمینـــی 40 كورســـیتان كردبـــوو بـــەاڵم 38 كورســـیتان هێنـــا، پێتوانییە ئەمجارەش

تەخمینەكەتان دروست نەبێت؟هەڵـــۆ ئەحمـــەد كـــوردە: ئێمـــە دەتوانین ئـــەو تەخمینە بكەین، بـــەاڵم رێژەی دەنگی پێویســـت بۆ كورسییەك بەڕێژەی دەنگدان دەگۆڕێت، رێژەی بەشـــداری لەهەڵبژاردنی لـــەو جیـــاوازە كوردســـتاندا پەرلەمانـــی رێژەیـــەی بـــۆ پەرلەمانـــی عێراق بەشـــدار دەبن، بۆیە بە ژمارە ناڵێین چەند كورســـی دەهێنین، بەاڵم ئاستمان لەهەڵبژاردنی 9/21

باشتر دەبێت.

12 ژماره 225 2014/4/5

چەندین پارت و لیست و الیەنی سیاسی كـــوردی لەشـــاری بەغـــدا لەكێبڕكێكدان بۆ بەدەســـتهێنانی یەك كورســـی لەسەر ئاســـتی پارێـــزگای بەغدا بـــۆ پەرلەمانی ئەنجومەنـــی كورســـیەكی و عێـــراق پارێـــزگای بەغـــدا، ئەمـــەش لەكاتێكدایـــە لەهەڵبژاردنی پێشـــوودا كـــورد نەیتوانی هیچكام لەكورسیەكانی پەرلەمانی عێراق لەســـەر پشـــكی ئەو پارێزگایـــە ببات، كە

ژمارەیان 69 كورسیە.هەرچەندە الیەنـــە كوردیەكان لەناوچە لیســـتێكی نەیانتوانـــی دابڕێنـــدراوەكان بـــەاڵم لەپارێزگای هاوبـــەش پێكبهێنـــن،

بەغـــدا بۆ ئـــەوەی دەنگەكانیان نەفەوتێت بەدەســـتبهێنن، كورســـیەك بتوانـــن و سەرجەم الیەن و پارتە كوردیەكان جگە لەگـــۆڕان كـــە لیســـتی نییـــە و لەنێو ئەو لیستەشدا كاندیدی نەبووە، هاوپەیمانێتی یەكگرتووی كوردیـــان پێكێنا، لەهەریەكە لەپارتی، یەكێتی، سۆسیالست، یەكگرتوو، كۆمەڵ و ژمارەیەك لەكەسایەتی سیاسی و رۆشـــنبیری كوردی فەیلـــی، كاندیدیان هەیـــە و فریـــاد رەواندزی ســـەرۆكایەتی

لیستەكە دەكات.بەوتەی ئاراس فەیلی وتەبێژی فەرمی بەهـــۆی لەبەغـــدا، كوردییەكـــە لیســـتە بوونـــی هەندێـــك ناكۆكی لەنێـــوان حزبە كوردییـــەكان و گـــۆڕان كـــە تایبەتبوون

بەچۆنیەتـــی دابەشـــكردنی كاندیـــدەكان، گـــۆڕان بەشـــداری لەهاوپەیمانێتیەكـــەدا نەكـــردووە، بـــەاڵم ســـەرجەم پارتەكانی دیكەی تێدا بەشـــدارە، وتەبێژی لیستەكە بەسڤیلی وت "هەوڵدەدەین لەسەر پشكی پارێزگای بەغدا النیكەم یەك كورســـیمان هەبێت، چونكە ئێستا كوردانی دانیشتوی بەغدا، كە زۆرینەیان فەیلین، گەیشتونەتە ئەو بڕوایـــەی الیەنە كوردیـــەكان نەبێت هیچ كەســـێكی دیكە بەرگریـــان لێناكات". بەاڵم یەكێك لە كێشەكانی بەردەم لیستە كوردەكەی بەغدا، بوونی چەند لیســـتێكی دیكـــەی كـــوردی فەیلیـــە لەپارێزگاكـــەدا. بەپێـــی ئامـــارە ناڕەســـمیەكان ژمـــارەی كوردەكانی بەغدا، كـــە زۆرینەیان فەیلین

راوێژ كامەران

كورد لە بەغدا تەنها هەوڵ بۆ یەك كورسی دەدات هەڵمەتەكانی هەڵبژاردن لە شاری بەغدا

سياسەت

كوردانی فەیلی پشكی كورد لەسەر ئەو پارێزگایە یەكال دەكەنەوە

ژماره 225 2014/4/5 13

هـــەزار 13 دەگاتـــە شـــیعەمەزهەبن، و خێـــزان، كـــە 100 بـــۆ 150 هـــەزار كەس دەبن. ئاراس فەیلی لەمبارەوە وتی "ئێستا بەشێك لەالیەنە عەرەبیە شیعەكان هەوڵی پەرتكردنـــی دەنگی كورد لەبەغدا دەدەن، بـــۆ ئـــەوەی نەتوانیـــن هیـــچ كورســـیەك بەدەســـتبهێنین، لەرێگەی دروســـتكردنی لیســـت و قـــەوارەی كارتۆنی بـــۆ كوردە فەیلیـــەكان. بـــەاڵم هیچ كام ئەو لیســـتانە ســـەربەخۆ نین و بەشـــێك لەحزبە شیعە

گەورەكانی عەرەب پاڵپشتیان دەكەن".لەهەڵبژاردنەكانی پێشووتری پارێزگای بەغداشدا لیستی هاوپەیمانی كوردستانی هـــەزار 24 نزیكـــەی پارێزگایـــە لـــەو دەنگـــی بەدەســـتهێنا، بـــووە گەورەترین لیســـتی دۆڕاو، واتە دەنگی پێویســـتی بۆ وەرگرتنی كورســـی بەدەستنەهێنا، بەاڵم لەهەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای بەغدا لەســـاڵی 2013، لیســـتی برایەتی كوردی فەیلی، كە لیستی كورد بوو لەپارێزگاكەدا بەدەســـتبهێی. كورســـیەك توانـــی بەرپرســـی فەیلـــی ســـەعدون بەوتـــەی پەیوەندیەكانـــی كورد-عەرەبـــی یەكێتـــی نیشـــتیمانی كوردســـتان لەبەغـــدا دۆخی بەغـــدا بـــۆ كوردانـــی فەیلی هاوشـــێوەی دۆخی كوردانی ناوچـــە دابڕاوەكان نییە، كـــە كێشـــەی نەتەوەییان هەبێـــت، بەڵكو لەبەغـــدا كێشـــەكە كێشـــەی مەزهەبیـــە. ســـەعدون فەیلی بەسڤیلی وتیشی "جگەلە یەكگرتـــووی كوردیدا لەبەغـــدا، كوردانی فەیلیـــش بۆخۆیـــان لـــەو پارێزگایە چەند لیســـتێكیان هەیە و مـــەرج نیە هەموویان دەنگبدەنـــە لیســـتە كوردییەكـــە، چونكـــە لەبەغدا كێشـــەكە زیاتر لەنێوان سوننە و شـــیعەدایە، نەك الیەنی نەتەوەی كورد و

عەرەب و توركمان". ســـەعدون فەیلـــی بـــەدووری نەزانی لەبەغـــدا كـــورد یەكگرتـــووی لیســـتی بەدەســـتبێنێت، پارێزگاكـــە كورســـیەكی وتیشـــی "لەهەڵبژاردنی پێشـــوودا چونكە كورسی قەرەبوو بەسەر لیستەبراوەكاندا هاوپەیمانـــی لیســـتی دابەشـــدەكرا، كوردســـتانی هەرچەنـــدە زیاتـــر لـــە 24 هـــەزار دەنگـــی هێنـــا، كەچـــی كورســـی پەرلەمانـــی وەرنەگـــرت، بـــەاڵم ئەمجارە كورســـی قەرەبوو دەدرێتە ئەو لیســـتەی كورســـی و هەیـــە دەنگـــی زۆرتریـــن پەرلەمانی پڕنەكردۆتەوە، بۆیە گەر كورد لەپارێزگاكـــەدا هەوڵێكی جدی بدات، ئەوا

دەتوانێت كورسیەك مسۆگەر بكات".

كچی بەدرخان ســـندی، سەرنووســـەری رۆژنامـــەی التاخی، كاندیدی لیســـتی )مواتن(ی شـــیعەیە، باوكیشـــی كاندیدی پارتییە بۆ پەرلەمانی عێراق، بەرپرسێكی لقـــی پارتیـــش روونیدەكاتـــەوە، كـــە ئـــەو كچـــە شـــووی بەعەرەبان كـــردووە و

خۆكاندیدكردنیشی پەیوەندی بەبەدرخان سندییەوە نییە. بەدرخان ســـندی كە دكتۆرای لەئەدەب هەیە و لەســـەردەمی رژێمی پێشـــوو سەرنووسەری گۆڤاری رەنگین بووە، دواتر سەرنووسەری رۆژنامەی )ئەلتەئاخی( پارتـــی بووە، كـــە ئەو رۆژنامەیە بەزمانی عەرەبی لەبەغـــدا دەردەچێت، بەدرخان ســـندی لەدایكبووی ســـاڵی 1943 و كەســـایەتیەكی ناســـراوی بواری راگەیاندنی عێراقە، ئێســـتا ئەو كاندیدی پارتیە بۆ پەرلەمانی عێراق، كەچی كچەكەی كە ناوی )ناز(ە خاوەن بڕوانامەی دكتۆرایە، كاندیدی لیستی مواتنی شیعەیە، كە ئەو لیستە لەالیەن مەجلیســـی ئەعالی ئیســـالمییەوە پاڵیشـــتی دەكرێت. ســـڤیل زۆر هەوڵیدا پەیوەنـــدی بە دكتۆرە ناز و باوكی بكات، بۆ ئەوەی هۆكاری خۆكاندیكردنی كچە كوردێك لەبەغدا لەســـەر لیستێكی شـــیعە بزانێت، بەاڵم پەیوەندییەكان بەردەست

نەبوون.وەك دەزانرێـــت دكتـــۆر بەدرخـــان لەالیـــەن لقی زاخـــۆوە كاندیدكـــراوە، بۆیە پەیوەندیمـــان كرد بەلقی ناوبراو، ســـاڵح حەیدەر بەرپرســـی رێكخســـتنەكانی لقی زاخۆی پارتی لەلێدوانێكی تایبەت بەگۆڤاری سڤیل ئەوەی روونكردەوە، كە ئەوان هیچ ئاگادارییەكیان لەمەســـەلەی كاندیدكردنی كچەكانی دكتۆر بەدرخان ســـندی نییە، ئەو بەرپرســـەی لقی زاخۆی پارتی بەســـڤیلی وت "پارتی لەســـنووری زاخۆ شـــەش كاندیدی بۆ ئێمـــە داناوە، كە یەكێكیان دكتۆر بەدرخان ســـندییە، كاندیدی ئێمەیـــە بـــۆ پەرلەمانی عێراقی، بەاڵم هیچ ئاگادارییەكمـــان لەوە نییە، كە كچەكانی كاندیدی كامە لیســـتن". ســـاڵح زانیاری زیاتری بەسڤیل دا و وتی"دكتۆر بەدرخان دوو كچی هەیە، هەردووكیان شـــوویان بەعەرەب كردووە، لەبەغدا دەژین، ئەگەر لەحاڵەتێك خۆشـــیان كاندید كردبێت، ئەوا ئازادن و هیچ پەیوەندییەكیان بەدكتۆر بەدرخانـــەوە نییـــە". لە كۆتایی لێدوانەكەشـــیدا وتی "ئێمە ئەوە ناخەینە ئەســـتۆی

دكتۆر، چونكە وەك وتم ئازادن و پارتی هیچ لەگەڵ ئەو مەسەلەیە ناكات".

كچی سەرنووسەری رۆژنامەیەكی پارتی كاندیدی لیستێكی شیعەیە

دكتۆرە ناز بەدرخان سندی

قائید میرۆ مزوری

سياسەت

باوكیشی كاندیدی پارتییە بۆ پەرلەمانی عێراق

ژماره 225 2014/4/5 13

14 ژماره 225 2014/4/5

سياسەت

گۆڕان لەهیچ وێستگەیەكی ملمالنێ دەرەكییەكانی هەرێم

وەك جەمسەری نەتەوەیی دەرنەكەوتووە

بارزانی خاوەن میراتێكە كە تاكو ئەمڕۆ

توانیویەتی شەرعییەتی بۆ بەرهەم بێنێت

نەوشیروان لە دژایەتیكردنی

میراتەكەی بارزانی توانی ببێتە یەكێك لە

كاراكتەرەكانی سیاسەت

سلێمانی وەك دەنگی مسۆگەری خۆی دەزانێ و دەبێ قورســــایی خۆی بخاتە ســــەر هەولێر، تاكــــو لەم رێگــــەوە هەم یەكێتــــی الواز بكات و

هەمیش بەهێزبوونی خۆی مسۆگەر بكات. پەیوەســــتە تەنهــــا باســــمانكرد ئــــەوەی بەهەلومەرجی ناوخۆی هەرێمی كوردستانەوە. بەاڵم لەدەرەوەی ئەمانــــە پەرلەمانی عێراقیش هەیە. تاكــــو ئەمــــڕۆ پارتــــی لەپەیوەندییەكانی دەرەوە، بەتایبەت لەگەڵ عێراق پێشانیداوە كە الیەنی سەرەكییە. بۆیە ئەگەر سەیری قسەكانی مەسعود بارزانی ســــەرۆكی هەرێمیش بكەین، بۆمــــان رووندەبێتــــەوە، پارتــــی هــــەوڵ دەدات لــــەم رێگەوە هێزی بزوێنەر لــــە ناو كۆمەڵگای كوردی بەرهەم بێنێت. لەبەرانبەردا بزوتنەوەی گۆڕان كە لەبواری جۆری مامەڵە لەگەڵ بەغدا هەڵگری هەمان رێچكەی یەكێتییە، تاكو ئەمڕۆ لەهیــــچ وێســــتگەیەكی ملمالنــــێ دەرەكییەكانی هەرێم هیچ هەوڵێكی نەداوە، یان نەیانویستووە یــــان لەتوانایانــــدا نەبــــووە، كــــە خۆیــــان وەك جەمســــەری نەتەوەیــــی دەربخــــەن. بۆیە تاكو ئەمــــڕۆ هیــــچ ئاماژەیــــەك نابینرێ كــــە گۆڕان بتوانێت لەم بوارەدا پاڵنەریەك لەكۆمەڵگا ساز بــــكات، تاكو لەم رێگــــەوە نوێنەرایەتی گوتاری

نەتەوەیی بكات. ئێســــتا كاتی ئەوەیــــە ئاوڕ لەگوتــــاری دوو كەسایەتی لەكوردستان بدەینەوە، كە یەكێكیان ســــەرۆكی هەرێمە و ئەویتریان دوێنێ جێگری رێكخــــەری ئەمــــڕۆ و یەكێتــــی ســــكرتێری

بزووتنەوەی گۆڕانە. پێدەچێ بنكەی هاتنی ئەم دوو كەســــایەتییە بــــۆ نــــاو سیاســــەت لەكوردســــتان كۆمەڵێــــك خاڵــــی بــــەاڵم هەبێــــت، بچووكــــی جیــــاوازی سەرەكی و هاوبەشی هەردووكیان ئەوەیە، كە كاراكتەری سەرەكی ناو بزاڤی رزگاریخوازی كورد بوونە. بارزانی خاوەن میراتێكە كە تاكو ئەمــــڕۆ توانیویەتــــی شــــەرعییەتی بــــۆ بەرهەم بێنێت و ئیمكانی ئەوە ببەخشــــێ بەبارزانی كە جیاواز لەكاراكتەرە یاسایەكەی وەك سەرۆكی هەرێــــم، خــــاوەن جۆرێــــك لەكاریزمایش بێت.

لــــەم رۆژانــــە مەســــعود بارزانی ســــەرۆكی رێكخــــەری مســــتەفا نەوشــــیروان و هەرێــــم بزوتنــــەوەی گــــۆڕان لەدوو ســــەكۆوە خەیاڵی خۆیان بــــۆ هەڵبژاردنــــی داهاتوو خســــتەڕوو. هێنــــدێ كەس لەو بــــاوەڕەدان پارتی و گۆڕان بەزمانێكــــی هاوبەش گەیشــــتوون و بەرەبەرە لەیەكتــــر نزیكدەبنەوە. لەبەرانبــــەردا كۆمەڵێك چاودێر لەو باوەڕەدان پارتی و گۆڕان ملمالنێی ســــەختی یەكتر دەكەن. پارتی بۆ بەهێزكردنی كارتەكانی خــــۆی لەپارێــــزگاكان و پەرلەمانی عێراق، گۆڕانیش بۆ بەرینكردنی پانتایی هێزی خۆی بۆ هەولێر و الوازكردنی پارتی و یەكێتی وەك نوێنــــەری ســــەرەكی لەملمالنێــــی نێــــوان هەرێــــم و بەغدا. لــــەدەرەوەی ئەمانە دەتوانین وێنــــای ئــــەوە بكەیــــن، كــــە وەك هەڵبژاردنــــی پەرلەمانی كوردستان، هەڵبژاردنەكانی كۆتایی مانگــــی 4 لەبــــواری گوتاری سیاســــییەوە هەر هەمــــان رێچكــــە دەگرێتــــە خۆی. بــــەاڵم دەبێ لەم نێــــوەدا ئەگەرەكانــــی پێكدادانــــی ئەم دوو گوتــــارەش رەچاو بكەیــــن، بەتایبەت كە پارتی تەنهــــا ناتوانێــــت خــــۆی پەیوەســــت بەگوتاری ناوخــــۆی لەگوتــــاری و بــــكات نەتەوەیــــەوە هەرێــــم خۆی بدزێتەوە. هەروەها گۆڕان خۆی لەگوتــــاری نەتەوەیی بدزێتــــەوە و تەنها خۆی

بەئەنجومەنی پارێزگاكان خەریك بكات.لەسەرەتاكانی بانگەشەی هەڵبژاردن پارتی بەدروشــــم و ئەجندای جیــــاواز رووی كردۆتە سلێمانی. واتا هەروەك خۆیان باسی لێوەدەكەن، دەیانەوێ مافی خۆیان لەدەنگەكانی ســــلێمانی بەدەســــتبێنن. لەبەرانبەردا نەوشیروان مستەفا داوا لەخەڵكی هەولێر دەكات سزای ئەو الیانانە بدەن كــــە رێگربوونە. ئەگەر ئەمە پێوانەی ئەم هەڵبژاردنانە بێ، دەبێ بەو ئەنجامە بگەین، كە ملمالنــــێ لەنێوان پارتــــی و گۆڕان توند دەبێت. بەاڵم بانگەشەی هەردووال لەسەر گریمانەیەك راوەســــتاوە، ئەویش ئەوەیە كە پارتی باوەڕی بەوەیە لەهەولێر دەنگی زۆرینە بەدەستدێنێ و دەبێ سلێمانی بكاتە ناوەندنی گۆڕانی هاوكێشە سیاســــییەكانی هەرێم. لەبەرانبــــەردا گۆڕانیش

بارزانی و نەوشیروان.. دوو گوتار لە دوو خەیاڵەوە

حیسام دەسپیش

ژماره 225 2014/4/5 15

سياسەت

لەدژایەتیكردنــــی نەوشــــیروان لەبەرانبــــەردا یەكێــــك ببێتــــە توانــــی بارزانــــی میراتەكــــەی لەكوردســــتان. سیاســــەت لەكاراكتەرەكانــــی هەرچەن دەبێ ئاماژە بەوە بكەم، كە مەبەست لەدژایەتی لێرەدا ئەوەیە كە نســــكۆی شۆڕشی ئەیلول دەبێتە ســــەرەتایەكی جــــدی بۆ ئەوەی مانفێســــتی كەسایەتیگەلێكی وەك نەوشیروانی لەســــەری بونیاد بنرێت. بۆیە لەپاش شۆڕشی ئەیلول نەوشیروان مستەفا ناسنامەیەكی تر بۆ خۆی هەڵدەبژێرێت، كە بەتەواوی لەناسنامەی

بارزانی جیاوازە. بــــۆ هەرچەنــــدە كەســــایەتییە دوو ئــــەم ســــااڵنێكی زۆر لەملمالنێ سەختدابوونە، بەاڵم لەهەمانكاتــــدا ئەزموونــــی پێكەوەكاركــــردن و ســــااڵنێكیش هاوپەیمانی ستراتیژییان هەبووە. بەاڵم رەوتی رووداوەكانی باشــــوور لەكۆتایدا وایكرد كە بارزانی لەپێناســــەی شۆڕشــــگێری، واتا پەیوەســــتبوون بەخەباتی رزگاریخوازیی بــــەردەوام بێت. بۆ نمونــــە بارزانی تاكو ئەمڕۆ خۆی بەپێشــــمەرگە دەزانــــێ و لەچوارچێوەی ئەم گوتارە روودەكاتــــە كۆمەڵگا. لەبەرانبەردا نەشیروان مســــتەفا لەم سااڵنەی دوایدا پشتی لەمێــــژوو كــــرد و خــــۆی وەك كاراكتەرێكــــی پراگماتیســــتی بەكۆمەڵــــگا ناســــاند، تاكــــو لەم رێگــــەوە ناســــنامەیەكی تر بۆ ژیانی سیاســــی خــــۆی بدۆزێتــــەوە. هەرچەنــــدە تاكــــو ئەمــــڕۆ نەوشــــیروان هەمــــوو هەوڵەكانــــی بــــۆ ئــــەوە بــــووە خــــۆی وەك نوێنەری ناوچەی ســــەوز پێشــــان بدات و ئــــەم ناوچە بكاتــــە نیلی. بەاڵم خاڵی ســــەرەنجڕاكێش ئەوەیە، كــــە رێكخەری بزوتنــــەوەی گــــۆڕان تاكــــو ئەمــــڕۆ لەملمالنێی بەردەوام دایە لەگــــەڵ بارزانی، ملمالنێیەك كە دواجار دەیەوێ ناســــنامەی خــــۆی لەبارزانی

جیابكاتەوە.

بەباسكردنی ئەم پێشەكییە كورتە سەبارەت بەبارزانــــی و نەوشــــیروان هەوڵمــــدا بەشــــیك لــــەو توخمە ســــەرەكیانە بخەمــــە بەرباس، كە بێــــت یارمەتیدەرمــــان دەتوانــــێ لەدواجــــاردا لەخوێندنــــەوەی گوتــــاری ئەم دوو ســــەركردە لەدەسپێكی هەڵبژاردنی مانگی چواری هەرێمی

كوردستان و عێراق. لــــەم باســــە ســــەرتاییە بۆمــــان دەركــــەوت، كــــردووە پەیوەســــت خــــۆی بارزانــــی كــــە پێدەچــــێ مەدەنیــــەوە. بەناســــیونالیزمێكی پرســــیاری ئــــەوە بكرێــــت، بــــۆ ناســــیونالیزمی مەدەنــــی؟ ئەگــــەر لەپــــاش 2003وە ســــەیری گوتــــاری پارتــــی و بەتایبەت بارزانــــی بكەین، دەبینیــــن زۆر بەروونی باســــی پێكــــەوە ژیان دەكات. بەواتایەكیتر كوردســــتانیبوون دەخاتە پێــــش كوردبوونــــەوە. بۆیــــە خــــۆی لەخانــــەی پەیوەســــتبوون بەتەنها ناســــنامەی كوردیەوە بارزانــــی پەیوەســــتبوونی دووردەخاتــــەوە. وایكــــردووە كوردســــتانیبوون بەبابەتــــی لەســــەروەت یــــان هەمــــان میراتــــی بەجێمــــاو لەبارزانــــی نەمر بەردەوامــــی هەبێت. بۆ نمونە ئەگەر لەتاكێكی ئاســــایی لەم واڵتە و بەتایبەت لەعێراق پرسیاری كورد و كوردستان بكرێت. پێدەچــــێ نــــاوی بارزانــــی لەیەكــــەم نــــاوەكان بێــــت. هەربۆیــــە زۆر نامــــۆ نیە ئەگــــەر ببینین بارزانــــی لەهەمــــوو دەركەوتنێكدا ئــــەم گوتارە دووبــــارە دەكاتــــەوە. ئــــەم گوتــــارەی بارزانی بەشــــێوەی راستەخۆ كاریگەری لەسەر رەفتار و بیرۆكەی پارتەكەیشــــی داناوە. لێرەوەیە كە بارزانــــی دەبێت بەهێزی بزوێنــــەر تاكو پارتی نوێنەرایەتــــی گوتارەكــــەی ئــــەو بــــكات و لەم رێگەوە ناســــنامەی پارتی لەوانیتر جیابكاتەوە. بــــەاڵم ئــــەم هەواڵنــــەی بارزانــــی رووبەرووی كۆمەڵێك كۆســــپیش دەبنەوە، كە گرینگترینان

ئەوەیــــە هێشــــتا نەیتوانیــــوە كۆمەڵێك ســــنور ببەزێنێــــت. یەكــــەم لەناو خــــودی پارتەكەی و دووەمەیــــش لەناو هەرێم. بەاڵم لەكۆتاییدا ئەم گوتــــارە تاكــــو ئەمڕۆ ناســــنامەی پارتی جێگیر كــــردووە و ئەقالنیەتی بارزانــــی پێماندەڵێ، كە

باشترین مكانیزم مانەوەیە لەم بازنەیەدا.دیوێكــــی تــــری ئــــەم گوتــــارە نەوشــــیروان مستەفایە. نەوشــــیروان وەك چەپێكی رادیكاڵ نــــاو سیاســــەتی كوردســــتانەوە. هــــەر هاتــــە لەســــەرەتاوە نەیتوانی ببێت بەكەســــی یەكەم. واتا ئەو رۆڵەی "مام جەالل" دەیگێرا، بیگێرێت. بۆیــــە بەردەوام وەك كەســــی دووەمی یەكێتی ناویاندەبرد. بەاڵم لە 2009 بەمالوە، نەشیروان بوو بەكەســــی یەكەم، بەاڵم لەناو بزووتنەوەی گۆڕاندا. یەكەم بوون لەگۆڕان و ســــێیەم بوون لەكوردستان تاكو مانەوەی مام جەالل لەپانتایی سیاســــی كوردســــتان درێژەی پەیداكرد. بەاڵم لەكاتی نەخۆشــــی مام جەاللەوە نەوشــــیروان دركــــی بەوەكرد، كە ئێســــتا كاتــــی پەڕینەوەیە. مكانیزمێك كە نەوشــــیروان بۆ ئەم مەبەســــتە دەسنیشانیكرد، كەســــی یەكەم بوو لەناوچەی سلێمانی. لەم رێگەدا كۆمەڵێك بەربەست هەن، كە دەتوانیــــن لەبەراوردكردنیدا لەگەڵ بارزانی و مــــام جەالل وێنای تەماحەكانی نەوشــــیروان بكەیــــن. رێخەری بزوتنەوەی گــــۆڕان نە وەك بارزانــــی خــــاوەن پێگــــەی یاســــایی هەرێــــم و كارایزمــــای مێژووییــــە و نــــە وەك مام جەالل خاوەن پێگەی سەرۆك كۆمارە. لەكاتێكی ئاوادا واقیــــع و مێژووی نەوشــــیروان پاڵی پێوەدەنێ بەردەوامــــی بەپێگەی دووەم بدات. تاكو ئەمڕۆ نەوشــــیروان خــــۆی بەگوتاری چاكســــازییەوە گرێــــداوە. ئەم گوتــــارە نە لەبــــواری مێژوویی، مێژووی گوتاری نەتەوەی هەیە و نە لەبواری رێــــژەی دەنگــــەكان خــــاوەن دەنگــــی یەكەمــــە. لێرەوەیە كە زۆر ئاســــاییە نەوشیروان هێشتا بیــــر لەپانتایی هەرێم بكاتەوە و خۆی لەقەرەی ملمالنێــــی نێــــوان هەرێــــم و بەغــــدا و ناوچەكە نەوشــــیروان هەڵبژاردنانــــەش لــــەم نــــەدات. لەهەمــــان پێگەوە وێنــــای خەیاڵەكانی خۆی بۆ

خەڵكی كوردستان دەكات. لەكۆی ئەوەی تائێستا باسمانكرد، دەتوانین بڵێیــــن دوو كەســــایەتی جڵەوەی سیاســــەت و گەمەكانی كوردستانیان بەدەستەوەیە. یەكیان لەمێژینەكــــەی. خەیاڵــــە بــــۆ دەوێ هەرێمــــی ئەویتریــــان هەرێمــــی دەوێ بــــۆ ســــەر لەنوێ ســــازكردنی هاوكێشــــەیەك. جا لێرەدا راســــتە ئەگەر لەخۆمان بپرســــین كە ئــــەم هەڵبژاردنە، هەرچەنــــدە تائەمــــڕۆ گەرموگوڕ نیــــە، لەنێوان خەیاڵــــی ئــــەم دوو گوتــــارەدا ئاڕاســــتە خــــۆی وەردەگــــرێ؟ یــــان یەكێتی لەرێگــــەی كەركوك و خانقینــــەوە لەبااڵی گــــۆڕان كەم دەكاتەوە و

دیسان شان لەشانی بارزانی دەدات؟

16 ژماره 225 2014/4/5

سياسەت

عەلەوی پێی وایه كوردستان دەوڵەتێكی بێدەنگە، بەاڵم ماوەی بێدەنگیەكەی درێژەی كێشاوە

هەولێر ئەو یاریگایە نییە

وەزیرێكی گۆڕان یاری تێدا بكات، بۆیە شكست

دەهێنێت

نەوشیروان بە سەركردەی لوبنانی جەنەڕاڵ عەون

دەچوێنم، بزووتنەوەكەشی رووبەڕووی ئاستەنگ

دەبێتەوە

ئەحمەد حەسەن بەكر كەسێكی ئیماندار و تائیفی و خاوێن بوو،

بەبوونی شیعەش نیگەران دەبوو

حەسەن عەلەوی پیاوێكە زیاتر لە نیو سەدەیە لـــە بواری نووســـین و راگەیاندن و سیاســـەت دوو لەگـــەڵ نزیكـــی دۆســـتایەتی ئامادەیـــە، ســـەرۆكی عێراق هەبووە، كە ئەوانیش ســـەدام حوســـێن و جەالل تاڵەبانین و هەردووكیان لە قۆناغی زۆر گرنگ و هەســـتیاردا سەرۆكایەتی عێراقیان كردووە. ســـەرەرای ئەمەش حەسەن شـــاهێدحاڵی شۆڕشی چواردەی تەمموز بووە، تەنانەت دراوســـێی زەعیمی شـــۆڕش بووە، كە عەبدولكەریـــم قاســـم بووە. دواندنی حەســـەن عەلـــەوی كاتی دەوێت، هەرجارێكیش شـــتێكی نوێ دەدركێنێـــت، كە لە یادەوەری ئەودا هەیە. ئەو لەو دیمانەیەی ســـڤیلدا تیشك دەخاتە سەر چەندین مەســـەلەی پەیوەســـتدار بـــە مێژوو و

ئێستای عێراق.بەشی سێیەم و كۆتایی

نەوشیروان مستەفا پێیوایە گەلی كورد ئامادەیی پێكهێنانی دەوڵەتی كوردی تێدا نییە

سەروەر ساڵەیی

حەسەن عەلەوی بۆ سڤیل:

ژماره 225 2014/4/5 17

سياسەت

هەرێمی كوردستان دەوڵەتە و هیچ پەیوەندییەكی

بەعێراقەوە نییە

بەتەمەنتریـــن وەك تـــۆ بڕیاربـــوو ئەندام پەرلەمان ســـەرۆكایەتی یەكەم دانیشتنی ئەم خولەی پەرلەمانـــی عێراق بكەیت بەاڵم ئەو

كارەت رەتكردەوە، بۆ؟لەژێـــر دانیشـــتنەكە عەلـــەوی: حەســـەن چاودێرییەكـــی نێودەوڵەتیدا بوو، ئەو كەســـەش كـــە بەنهێنـــی دانیشـــتنەكەی كۆنتڕۆڵكردبـــوو و كاغەزەكانی پێشـــكەش دەكرد باڵیۆزی ئەمریكا ســـەندبوو، بڵێســـەیان ناكۆكییەكانیـــش بـــوو، منیش نەمویســـت بەڕێوەببرێم، بۆیە ســـەرەڕای

هەوڵدانی زۆری دوو الیەن، رەتمكردەوە. یەكێـــك لەتیۆرییەكانـــت تیۆرێك بوو بەنـــاوی )خزمەتگەیاندنـــی سیاســـی بەیەكتـــر( كە ســـەبارەت بەســـەدام حوســـێن داتڕشـــتبوو،

مەبەستت لەو دەستەواژەیە چی بوو؟حەسەن عەلەوی: سەدام حوسێن ئەوەی لەگەڵ كوردەكان، شـــیوعییەكان و لەگـــەڵ منیش كرد، مانای ئەوەیە رێككەوتن دەكات لەســـەر ئەوەی تۆ شـــتێكی پێشـــكەش بكەیت و ئەویش شتێكت پێشـــكەش بكات، بـــەاڵم ئەگەر ئـــەو رێككەوتنە لەگـــەڵ واڵتانـــی دیكـــە بكرێـــت لەبەرژەوەندی عێـــراق نابێـــت، بـــۆ نموونـــە لەشـــەڕی عێراق_ئێران خزمەتگەیاندنی سیاســـی هەبوو، ئەوكات رۆژئـــاوا پشـــتگیری جەنگ و پێدانـــی هاوكاری لۆجیستی و هەواڵگری دەكرد، ئەوەی دەمەوێت بێڵێم ئەوەیە كە ســـەدام بەكرێگیراو نییە، بەڵكو بەخزمەتكردنی سیاســـییانە كاریدەكرد، لەوانەیە ئـــەو خزمەتگەیاندنـــە سیاســـییە لەبەرژەوەندی عێـــراق نەبێت، ئەگەر الیەنـــی دووەم دەوڵەتێكی

گەورەتر بێت لەعێراق. دوای 2003 چاوت بەســـەركردەكانی

بەعس نەكەوت، لەنێویشیاندا عیزەت دووری؟حەسەن عەلەوی: سەدام و عیزەت نامەیان بۆ ناردم، كـــە داوای لێبوردنیان لێكردم لەبەرامبەر ئـــەو كارانـــەی بەرامبـــەرم كـــران، بـــەاڵم چاوم

بەكەسیان نەكەوتووە. نامەكانیـــان تەنها بـــۆ داوای لێبوردن

بوون؟نامەكانیانـــم پێشـــتر عەلـــەوی: حەســـەن

باڵوكردۆتەوە. ئەی وەاڵمت نەدانەوە؟

حەسەن عەلەوی: وەاڵمێكی زارەكیم دانەوە. لەكتێبی )شیعە و دەوڵەتی نەتەوەیی( باس لەوەدەكەیت، فەرمانبەرە پلەبااڵكانی شیعە بۆ نزیكبوونەوە لەناوەندی بڕیاردان منداڵەكانیان بەناوی ســـوننییەوە نـــاو دەنێن، ئەو بۆچوونەت

لەسەر چ بنەمایەك بونیادناوە؟بـــەاڵم وامنەگوتـــووە، عەلـــەوی: حەســـەن ئەوانەی باســـمكردوون كەســـانی قەومین لەناو شـــیعەكان، پاڵەوانی بەرچاوی كەســـی شیعەی قەومـــی خالیدی كوڕی وەلیـــد، عومەری كوڕی خەتـــاب و ئەبو عوبەیـــدەی جەڕاحە، بۆیە ناوی

قەومـــی لەمنداڵەكانیان دەنێن، منیش نەمگوتووە ناوی سوننی لەمنداڵەكانیان دەنێن.

ئەی حەسەن عەلەوی چ جۆرە ناوێكی لەمنداڵەكانی ناوە؟

حەسەن عەلەوی: من كوڕەكەم لەخۆشەویستی عومەری كوڕی خەتاب ناوناوە، حكومەتیش هیچ پەیوەندییەكی بەعومەری كوڕی خەتابەوە نییە، حكومەتیش حكومەتێكی ســـوننە نەبـــوو، بەڵكو

فەرمانڕەواكەی سوننە بوو. بۆ هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی كۆتایی مانگی نیســـان خۆت لەســـەر چ لیســـتێك كاندید

كردووە؟حەسەن عەلەوی: لەلیستی سەدر خۆم كاندید

كردووە. بەاڵم تۆ كەسێكی عیلمانیت، چۆن بوو

ئەو لیستەت هەڵبژارد؟حەســـەن عەلەوی: ئەوان لەســـەر ئەو الیەنە

كرانەوە. ئەی بۆچی لیســـتی سەربەخۆی خۆت

نییە؟حەســـەن عەلـــەوی: چونكـــە توانـــای پێدانـــی نەفەقاتی ئەو كارەم نەبوو، جگە لەوەش لەڕووی

نێودەوڵەتییەوە ئەرشیف نەكراوم.داوای عەلـــالوی ئەیـــاد ئەگـــەر لێبكردیتایـــە لەگەڵ ئەودا بەشـــداری هەڵبژاردن

بكەیت، دەتكرد؟حەســـەن عەلـــەوی: داوایـــان لێكـــردم بـــەاڵم

نەمكرد.چـــۆن عەلـــالوی كەســـایەتی

هەڵدەسەنگێنیت؟حەسەن عەلەوی: لەگەڵ كەسایەتی عەلالوی گونجاوم، ئـــەو لەهەموو ئەوانی دیكە باشـــترە، چونكە خیانەتی لەدۆزی خۆی نەكرد، ئەو وەك كەســـێكی گونجاو لەگـــەڵ عیلمانییەتەكەی خۆی مایەوە، لەكاتێكدا ئەوانـــەی لەگەڵیدابوون بوونە كەســـانی تائیفی، بەشێكیان چوونە پاڵی شیعە و بەشـــەكەی دیكەش چوونە پاڵی ســـووننە، بەاڵم

ئەو بەهاوسەنگی مایەوە. ئایا ئـــەو توانای بەڕێوەبردنی عێراقی

هەیە؟حەسەن عەلەوی: زۆر لەمالیكی باشترە.

هیچ رێككەوتنێكی نهێنی لەئارادا هەیە بۆ ئەوەی عەلالوی بكرێتە سەرۆك وەزیران؟

حەسەن عەلەوی: نەخێر. چی تۆی لەگەڵ )ئەدۆنیس(ی شـــاعیر

كۆكردەوە؟حەســـەن عەلـــەوی: ئەدۆنیـــس هاوڕێیەكـــی لەمێژینـــەی من و هادی عەلەوییـــە، بەاڵم زیاتر

هاوڕێی هادی عەلەوییە. تـــۆ پێشـــتر هەرێمی كوردســـتانت بە )دەوڵەتـــی بێدەنـــگ( ناوبردبوو، مەبەســـتت لەو

دەستەواژەیە چییە؟

حەســـەن عەلەوی: دەوڵەتێكی بێدەنگە چونكە هەموو كۆڵەكەكانی دەوڵەتـــی تێدایە تەنها مافی دەنگدانی ناو نەتەوە یەكگرتووەكان و دامەزراوە نێودەوڵەتییەكان نەبێت، بەمجۆرەش دەوڵەتێكی

بێدەنگە. ئایـــا بەراســـتی هەرێمی كوردســـتان

كیانێكی هاوشێوەی دەوڵەتی هەیە؟حەســـەن عەلـــەوی: بەڵـــێ، دەوڵەتـــە و هیـــچ

پەیوەندییەكی بەعێراقەوە نییە. پێشبینی دەكەیت ئەو دەوڵەتە بێدەنگە

ببێتە دەوڵەتێكی خاوەن دەنگ؟حەســـەن عەلەوی: دواكـــەوت، بۆیە كتێبەكەم ناونا )دوا رۆژەكانی بێدەنگی(، بەاڵم وابزانم من هەڵەبووم، وادیارە رۆژەكانـــی بێدەنگی درێژتر دەبـــن، ســـەركردە كـــوردەكان لەســـەربەخۆیی دەترســـن و تائێســـتاش هیـــچ بزووتنەوەیەكـــی ســـەربەخۆخواز لەنـــاو حیزبـــە ســـەرەكییەكان بوونی نییـــە، نەپارتی و نەحیزبەكەی تاڵەبانی و

نە نەوشیروانیش. ئەی چ ناوێك لە شۆڕشە یەك لەدوای

یەكەكانی گەلی كورد دەنێیت؟شۆڕشـــانە ئـــەو عەلـــەوی: حەســـەن ســـەربەخۆخواز نەبوون، بەڵكـــو داخوازیكاریی بوون، بۆیە هیچ كەســـێكی ســـەربەخۆخوازیان تێدا نییە، جگە لەشۆڕشـــە سەرەتاییەكانی وەك بزوتنەوەكانـــی شـــێخ مەحمـــود و عوبەیدواڵی دەوڵەتـــی پێكهێنانـــی دوای بـــەاڵم نەهـــری، عێـــراق هیـــچ بزووتنەوەیەكی ســـەربەخۆخواز

لەكوردستان بوونی نەبووە. دەگوترا شـــیعە و دەوڵەتی نەتەوەیی الیەنێكی گرنگی پێكهاتەی تایەفی ئۆپۆزســـیۆنی عێراقـــی بـــوون، بۆچوونت لەســـەر ئـــەم بابەتە

چییە؟حەســـەن عەلـــەوی: تائیفـــی نەبـــوو، بـــەاڵم فەرمانڕەوا سوننە بوو، شەڕی عێراق_ ئێرانیش زۆرینەی ســـوننەكانی خســـتە پـــاڵ فەرمانڕەوا، هەروەهـــا نفـــوزی ئێـــران و رۆڵـــی لەپێكهێنانی بزووتنـــەوەی ئیســـالمی عێراقـــی و یارمەتیدانی ئەو بزووتنەوەیەی كردە دەنگی بەرز، لەكاتێكدا ئـــەو بزووتنەوەیـــە هیچ رابردوویەكی سیاســـی

لەعێراق نییە.

18 ژماره 225 2014/4/5

سياسەت

پەروەردە لە هەرێمی كوردستان دواكەوتووە

و نیشتیمانی نییە، مافیاكانیش لەرێی

قوتابخانە ئەهلییەكانەوە بەڕێوەیدەبەن

سياسەت

ئـــەو ئاینـــدەی لەبـــارەی چـــی بزووتنەوەیەوە دەڵێی؟

حەســـەن عەلەوی: هیـــچ ئایندەیەكیـــان نییە، حیزبـــی دەعـــوە لەگـــەڵ تەواوبوونی ســـەرۆك وەزیـــران كۆتایی دێت، ئەنجومەنی ئیســـالمیش بـــەرەو عیلمانییـــەت هەنـــگاو دەنێـــت، رەوتـــی ســـەدریش پـــڕۆژەی دەوڵەتـــی ئیســـالمی نییـــە مەرجەعییـــەت، شـــێوازی بـــۆ دەگەڕێنـــەوە و دێـــت كۆتاییـــان ئیســـالمییەكان بەمجـــۆرەش و دەبنـــەوە بەموســـڵمان، جیاوازیـــش لەنێـــوان

ئیسالمی و موسڵمان هەیە. الیەنە ئیسالمییە سوننەكانیش هەمان

چارەنوسیان دەبێت؟حەســـەن عەلـــەوی: پانتایـــی ئـــەوان فراوانتر

دەبێت. مەترســـی ئـــەوە لەئـــارادا نییـــە ئـــەو فراوانبوونە بیانگەیەنێت بەدەسەاڵت، وەك چۆن لەبەهـــاری عەرەبـــی چەند واڵتێك ســـوودمەند

بوون؟حەسەن عەلەوی: لە چ واڵتێك؟

بۆ نموونە لەمیسر و تونس.گەیشـــتنە ئیخوانـــەكان عەلـــەوی: حەســـەن ئـــەو پەلەبـــوون، هەروەهـــا بـــەاڵم دەســـەاڵت ســـودفەیەش كە خزمەتـــی بەئیخوانەكان نەكرد، ئەوەبـــوو كە لـــەو واڵتانە گەیشـــتنە دەســـەاڵت كـــە زیاتـــر عیلمانین، بۆ نموونـــە تونس حیجابی قەدەغە كردبوو، میسریش لەسەردەمی محەمەد عەلی پاشـــاوە هەر عیلمانییە و دایكی تەمســـیل و رۆشـــنبیری و گۆرانییـــە، ئـــەوەش لەخراپـــی شانســـی ئیخوانەكانە، كە لەدوو واڵتی عیلمانیدا

هاتنە دەسەاڵت. كەوایە ئەو نموونانە لەعێراق دووبارە

نابێتەوە؟حەســـەن عەلـــەوی: نەخێـــر، چونكـــە عێـــراق

واڵتێكی سوننە نییە. ئـــەی حوكمی چەند ســـاڵەی ســـوننە

لەعێراق چۆن لێكدەدەیەوە؟حەسەن عەلەوی: ســـوننە حوكمی عێراقییان

نەكرد، بەڵكو تەنها فەرمانڕەوا سوننە بوو. جیـــاوازی هەیە ئەگەر حوكم ســـوننە

بێت یاخود تەنها فەرمانڕەوا؟بێگومـــان، بەڵـــێ عەلـــەوی: حەســـەن فەرمانڕەوای ســـوننە ســـوننەیە، بەاڵم هیچ كام لـــەو فەرمانڕەوایانە تەنها جارێكیش لەمزگەوتی ئەبی حەنیفە نوێژیان نەكردووە، هەروەها لەهیچ كتێبێكـــی خوێندن ناوی ئەبـــو حەنیفە نەهاتووە، بەدرێژایـــی ئەو نەوەد ســـاڵەی كە فەرمانڕەوای ســـوننە عێراقـــی بەڕێوەدەبـــرد، هەروەهـــا هیچ كاتێك هیچ شـــتێكی فیقهی ســـوننە نەسەپێنراوە بەســـەر عێراقییەكانـــدا و فیقهی شـــیعە و فیقهی سوننە مانەوە، مێژووش نەسەپێنرا بەسەریاندا، تەنانـــەت شـــەقامێكیش بەنـــاوی عەبدولمەلیكی

كـــوڕی مەڕوانەوە ناونەنرا، یـــان بەهەر ناوێكی ئەمەوی، ئەمە مانای وایە حوكمی عێراق سوننە نەبـــووە، ئەگـــەر حوكمێكی ســـوننە بوایە ناوی

معاویە لەشەقامێك دەنرا. لەباسی ئاینپەروەری فەرمانڕەواكانی عێراقدا دەتهێڵمەوە، ئایا ئەحمەد حەســـەن بەكر

كەسێكی ئیماندار بوو؟حەسەن عەلەوی: كەسێكی ئیماندار و تایەفی و خاوێن بوو، ئەو سوننە بوو بەبوونی شیعەش

نیگەران دەبوو. دەكرێت باســـی چیرۆكـــی ئەو پێاڵوە بكەیت كە سەددام لەدەرەوەی واڵت بۆ )ئەحمەد

حەسەن(ی كڕی؟حەســـەن عەلەوی: كاتێك سەدام گەشتی كرد بۆ فەڕەنســـا دیـــاری بۆ ئەحمەد حەســـەن بەكر كڕی، بەاڵم بەو كەسانەی كە دیارییەكانیان بۆی برد، گوت كە باسی نرخەكەی النەكەن، كاتێكیش ئـــەو پرســـیاری لەبـــارەی نرخی ئـــەو پیاڵوەوە كـــرد، كە بەدیـــاری پێیدرا، پێیانگـــوت نرخەكەی 20 دۆالرە، ئـــەو گوتـــی من چی بەخـــوا بڵێم كە پیاڵوێكم لەپێیە نرخەكـــەی 20 دۆالرە لەكاتێكدا پێـــاڵوی باتەی عێراقی بـــە دینار و نیوێكە؟ بۆیە مـــن باتـــە لەپێدەكـــەم، بەمجۆرە ئەو كەســـێكی

موتەسەوف بوو. لەماوەی رابردوودا لەگەڵ نەوشیروان

مستەفا كۆبوویتەوە، باسی چیتان كرد؟حەســـەن عەلەوی: نەوشـــیروان مســـتەفا بیر لەدەوڵەتـــی كـــوردی ناكاتـــەوە، ئەمـــە یەكێـــك بـــوو لەباســـەكان، منیش ســـەرم لەوە ســـوڕما، ئەو گەیشـــتۆتە قۆناغی پیریی و تەمەنەكەشـــی ئیســـتیعابی ئـــەو پـــڕۆژە گەنجانەیە نـــاكات كە خـــۆی رایگەیانـــدووە، هەروەهـــا هیـــچ بەدیلێك نییە كەشـــوێنی بگرێتەوە بۆیـــە بزووتنەوەكەی دوای ئـــەو رووبـــەڕووی ئاســـتەنگ دەبێتـــەوە، لەمەشدا بەســـەركردەی لوبنانی جەنەڕاڵ عەون

دەیچوێنم. خاڵە هاوبەشەكانی نێوان نەوشیروان

و ئەو سەركردە لوبنانییە چین؟حەســـەن عەلـــەوی: ئـــەو رەوتـــە رەوتێكـــی نیشـــتیمانییە و لەدەوری خودی ئەو كەسایەتییە

دەخولێتەوە، ئەو بیرۆكانە بیرۆكەی گەنجانەن و كەسێك نییە لەدوای ئەو، ئەو بیرۆكانە جێبەجێ بكات، بـــەاڵم بزووتنـــەوەی بارزانی بـــەردەوام

دەبێت.الی نیشـــتیمانپەروەری پێتوانییـــە كـــوردەكان مانـــای كوردســـتانیبوون بێت نەك

عێراقی بوون؟حەسەن عەلەوی: بێگومان وایە.

مســـتەفا نەوشـــیروان كـــە بـــەاڵم نیشـــتیمانپەروەرێكی كوردستانی بێت، پێتوانییە

بیر لەدامەزراندنی دەوڵەتی كوردی بكاتەوە؟حەســـەن عەلەوی: ئـــەو تێڕوانینێكی قوڵی بۆ دۆزی كـــورد هەیـــە، ئـــەو دەڕوانێتـــە پێكهاتەی كۆمەاڵیەتـــی گەلی كورد، پێیوایـــە ئەو پێكهاتەیە ئامادەیـــی پێكهێنانـــی دەوڵەتـــی كـــوردی تێـــدا نییـــە و پێویســـتی بەچەند قۆناغێكـــی دیكە هەیە بـــۆ ئـــەوەی دابەشـــبوونی حیزبـــی و خێڵەكی و ئیقتاعـــی تێپەڕێنێـــت، ئەمـــە تیۆرییە، بـــەاڵم ئەو بەباشـــی لەدەوڵەتـــی نەتەوەیی تێنەگەیشـــتووە، ساتع حوسڕی، كە شاعیرێكی عەرەبە، لەخاڵێكدا بۆچوونی جیاواز بوو لەگەڵ بەعســـییەكان، ئەو دەیگـــوت ئێمـــە دەتوانین لەگـــەڵ رەجعییەكان و پاشـــاكان دەوڵەتێكـــی نەتەوەیـــی دابمەزرێنین، و دەڕۆن رەجعییـــەكان و پاشـــا چونكـــە دەوڵـــەت دەمێنێتەوە، بەاڵم ئەگەر چەند ســـاڵێك چاوەڕێمانكـــرد ئەوە روحی هەرێمایەتی لەنێوان واڵتـــەكان بەتینتـــر دەبێت، بـــەاڵم حیزبی بەعس سۆشیالیســـتی رژێمیكـــی پێویســـتە پێیوابـــوو ئەویـــان بۆیـــە هەبێـــت، بوونـــی پێشـــكتنخواز بەكەســـێكی رەجعی ئەژمار دەكرد، لەواقیعیشدا دەوڵەتـــی بـــۆ ســـاتع حوســـری تیۆرییەكـــەی نەتەوەیی دروســـتە، واتا تۆ دەوڵەت دابمەزرێنە تەنانـــەت ئەگـــەر لەگـــەڵ الیەنێكیـــش بوویت كە بۆچوونەكانی لەگەڵ تۆ جیاوازن، دواتر دەوڵەت ئـــەو ناكۆكییانـــە دەڕەوەنێتـــەوە، نەوشـــیروان مســـتەفاش دەترســـێت ناكۆییەكان شكست بەو دەوڵەتـــە بهێنـــن، ئـــەو دەڵـــێ نابێـــت دەوڵەتێك دابمەزرێنین و دواتر بەردەوام نەبێت، پێویســـتە یەكگرتن لەسەر بنەمای گونجان و پێكەوەژیانی

كۆمەاڵیەتی بونیاد بنرێت. بـــەاڵم ئێســـتا الیەنـــە سیاســـییەكانی پێكهێنانـــی ســـەرقاڵی كوردســـتان هەرێمـــی حكومەتێكـــی بنكەفراوانـــن، ئایـــا ئـــەم حكومەتە نابێتـــە بناغەیـــەك بۆ بوونـــی ئـــەو پێكەوەژیانە

كۆمەاڵیەتییەی باست كرد؟حەســـەن عەلـــەوی: ئـــەوە مومكینـــە ئەگـــەر تەجروبەكە سەركەوتوو بێت، بەاڵم سەركەوتوو

نابێت. بۆچی سەركەوتوو نابێت؟

حەســـەن عەلـــەوی: هیـــچ وەزیرێكـــی گۆڕان لەهەولێر سەركەوتوو نابێت، لەوانەیە لەسلێمانی ســـەركەوتوو بێت، واتا ئەگـــەر وەزیری ناوخۆ

ژماره 225 2014/4/5 19

سياسەت

نەوشیروان گەیشتۆتە قۆناغی پیریی و

تەمەنەكەی ئیستیعابی ئەو پڕۆژە گەنجانەیە

ناكات كە رایگەیاندووە، هیچ بەدیلێكیشی نییە، بۆیە بە نەمانی خۆی

گۆڕان رووبەڕووی كێشە دەبێتەوە

سياسەت

لەجەماعەتەكـــەی نەوشـــیروان بێـــت لەهەولێـــر ســـەركەوتوو نابێـــت، وەك ئـــەوە وایـــە تیپێكی تۆپـــی پـــێ لـــەدەرەوەی یاریـــگای خـــۆی یاری بـــكات، لەوانەیـــە لەوەزارەتەكانـــی پـــەروەردە، خوێندنـــی بـــااڵ و ئابـــووری ســـەركەوتوو بێت، بـــەاڵم نـــە لەوەزارەتی ســـامانە نەوتییـــەكان و نـــە لەئەركـــە ئەمنییەكانـــدا ســـەركەوتوو نابێت، بۆیە ئەگەر دەیەوێت ســـەركەوتوو بێت، دەبێت وەزارەتەكانـــی تەندروســـتی و كار و كاروباری مەسەالنەشـــدا لـــەم وەرگرێـــت، كۆمەاڵیەتـــی ســـەركەوتوو دەبێـــت، بـــەاڵم لەو مەســـەالنەی دیكـــەدا بەهیچ شـــێوەیەك ســـەركەوتوو نابێت، بۆیـــە هەر وەزیرێكی ناوخۆ لەگۆڕان بێت دوای چەنـــد مانگێكـــی كـــەم شكســـتدەهێنێت، یاخـــود ئەوەتا دەبێت بەشكســـتخواردوویی لەكارەكەی

بەردەوام بێت.نیشـــتیمانی هاوبەشـــی حكومەتـــی یاخـــود حكومەتی بنكەفـــراوان ئـــەو ناكۆكییانە

ناڕەوێنێتەوە؟حەســـەن عەلـــەوی: نەخێـــر، چونكـــە لەهـــەر رۆژێكـــدا شـــتێكی نـــوێ دەبینێـــت، كـــە پێشـــتر نەیبینیـــوە، چونكـــە لـــەدەرەوەی یاریگای خۆی نییـــە یاریگایـــە ئـــەو هەولێـــر دەكات، یـــاری وەزیرێكـــی گۆڕان یـــاری تێدا بـــكات، ئەمە ئەو تەجروبەیەیە كە مـــن لەبواری ئەمنیدا بینیوەمە، بەاڵم پەروەردە لێرە دواكەوتووە و نیشـــتیمانی نییە، مافیاكانیش لەڕێی قوتابخانە ئەهلییەكانەوە بەڕێوەی دەبەن، پـــەروەردە هیچ پەیوەندییەكی بەمێـــژوو و جوگرافیـــای كوردســـتانەوە نییە و وەزارەتـــی پەروەردەش نەرمی دەنوێنێت لەگەڵ بەڕێوەبـــەری قوتابخانـــەكان، ئـــەم قسەیەشـــم

بەمەسعود بارزانی گوت. ئەو چی پێت گوت؟

حەســـەن عەلـــەوی: راچڵەكی و راســـتەوخۆ ئـــەم پـــەروەردەی وەزیـــری بـــە پەیوەنـــدی

كابینەیـــەوە كـــرد، بـــەاڵم هەڵوێســـتی وەزیـــری پـــەروەردە بەرامبەر من جـــوان نەبوو، تەنانەت كچی كوڕەكەشـــم بۆ ماوەی ساڵێك لەقوتابخانە لەفەیســـبووك ئـــەوەی بەبیانـــووی فەســـڵكرا،

نوسینێكی لەسەر قوتابخانەكەی نوسیوە. فەســـڵكردنی ئەو قوتابییە بەو هۆیەوە بوو كە كوڕەزای تۆیە یاخود هۆكارێكی دیكەی

لەپشتەوە بوو؟حەســـەن عەلـــەوی: نەخێر، بەهـــۆی گەندەڵی لەبواری پـــەروەردەوە بوو، پەروەردە الی ئێوە گەندەڵە و پێویســـتی بـــە وەزیرێكی نەتەوەیی و

وەزارەتێكی نەتەوەیی كوردییە.حیزبـــە پێتوایـــە لەگـــۆڕان، جگـــە ئیسالمییەكانی هەرێمی كوردستان سەركەوتوو

بن لەحكومەتدا؟حەســـەن عەلەوی: لەپرســـە مرۆڤایەتییەكاندا ســـەركەوتوو دەبن، بۆ نموونە گـــەر وەزارەتی وەربگـــرن كۆمەاڵیەتـــی كاروبـــاری و كار ســـەركەوتنێكی گەورە بەدەســـتدەهێنن، چونكە ئیســـالمییەكان خزمـــەت پێشـــكەش دەكەن، ئەم

خزمەتەش لەگەڵ دەوڵەت ناكۆك نابێت.دەوڵەتـــی دامەزراندنـــی لەحاڵەتـــی كوردیـــدا، پێتوایـــە كام حیـــزب و الیـــەن بتوانن

بەباشی ئەو دەوڵەتە بەڕێوەببەن؟حەسەن عەلەوی: ســـەكردایەتییەكی پەیژەیی هەیـــە، كە مـــن پێی دەڵێم )كاریزمـــای پەیژەیی(، ئەو كاریزمایە رۆڵی دەبێت لەپێكهێنانی دەوڵەتی

نەتەوەیی. چۆن بۆ پرســـی شاردنەوەی زانیاری

لەبارەی تەندروستی تاڵەبانییەوە دەڕوانیت؟و بەتاڵەبانـــی زیانـــی عەلـــەوی: حەســـەن نوێنـــەری كـــورد لەبەغـــدا گەیانـــدووە، چونكـــە قورســـە ســـەرۆكێكی دیكـــەی كورد بـــۆ عێراق

دەستنیشان بكەن. بەاڵم نەجمەددین كەریم رێگەپێدراوە بـــۆ قســـەكردن لەبـــارەی تەندروســـتی ناوبراو ئـــەو تەندروســـتی هەواڵـــی جاروباریـــش و

باڵودەكاتەوە.حەسەن عەلەوی: ئەو پیاوە راستگۆ نییە.

لەگـــەڵ خێزانەكـــەی تاڵەبانی قســـەت لەسەر تەندروستی كردووە؟

حەســـەن عەلەوی: رازی نەبوون پێشـــوازیم لێبكەن، چوومە ســـلێمانی وەك نوێنەری گروپی پرســـیاركردن لەتەندروســـتی تاڵەبانـــی، بـــەاڵم

هاوسەرەكەی رازی نەبوو پێشوازیم لێبكات. تۆ پشـــتگیری لەدۆزی كورد دەكەیت، بـــەاڵم تائێســـتا نازانیت بەكوردی قســـە بكەیت،

بۆ؟حەســـەن عەلـــەوی: مـــن توانـــای فێربوونـــی هیـــچ زمانێكـــی دیكەم نییە، 20 ســـاڵ لەســـوریا مامەوە، تەنانەت وشـــەیەكی زاراوەی ســـوریش نازانم، ســـااڵنێكی زۆریـــش لەبەریتانیا مامەوە،

بـــەاڵم تەنها وشـــەیەكی ئینگلیزیـــش فێرنەبووم، حەزناكـــەم فێری هیـــچ زمانێكی دیكە بم، چونكە ئەگـــەر وا بكـــەم وەك ئێرانییەك خۆم دەبینم كە بەعەرەبی قســـە دەكات، مـــن لەزمانەكەی خۆم زانـــام، رێگە بەخۆشـــم نادەم بەزمانێكی شـــكاو قســـە بكـــەم، وەك چۆن كرێكارێكی ســـریالنكی

قسە دەكات. كەوایە بۆ قۆناغـــە بااڵكانی خوێندنت

تەواو نەكرد؟حەســـەن عەلـــەوی: رووم كـــردە سیاســـەت، سیاســـەتیش بۆ خۆی رایكێشام، من تیۆرییەكی تایبـــەت بەزمانـــم هەبـــوو بەنـــاوی )پەیوەندییە مـــن نەحـــو و زمانـــدا(، لـــە كۆمەاڵیەتییـــەكان مەنهەجێكـــی تایبەتـــم هەیـــە لەزمـــان و نەحودا، خۆشم بەزانایەكی بواری زمان و نەحو دادەنێم، بڕوانامە بااڵكانیـــش بەالمەوە گرنگ نین و هیچ بەهایەكیـــان نییـــە، گەورەترین ئوســـتازەكانمان دكتۆرایان نەبوو، عەبدولڕەحمان بەزاز دكتۆرای

نەبوو. لەكتێبێكدا باســـكراوە، كە تۆ لەســـاڵی 1983 لەماڵـــی )رەزا ئەلئەســـەدی(، گوتوتە "من یەكێـــك بووم لەسەرســـەرییەكانی ســـەدام، ئایا دەتوانـــن لێـــم خۆش بـــن؟" ئەم قســـەیە تاچەند

دروستە؟حەسەن عەلەوی: ئەو قسەیە درۆیە و قسەی حیزبی دەعوەیە، ئەو كەســـەی ئەو قسەیەشـــی كـــردووە درۆزنـــە، راســـتە مـــن چوومـــە ئەوێ پرســـیارێكم پێشكەشـــكرد، موحازەرەیەكـــم و لێكراو وەاڵمم دایەوە، بەاڵم ئایا پێتوایە كبریائی حەســـەن عەلـــەوی رێگە بـــەو كارە بـــدات؟ من بەوە ناســـراوم كە كەسێكی توندم، هیچ كەسێك ئازاری نەداوم ئەگەر ئازارم نەدابێت، من چۆكم بۆ ســـەددام دانەدەدا، ئایا دەڵێم )من سەرسەری بووم(؟ ئەو كەســـە خۆی سەرســـەرییە، حیزبی دەعوە سەرســـەرییە، من ئەو پیاوەم كە لەكەس نەترســـاوم و ژیانم لەزیندانـــەكان بەڕێكردووە، ئەم وتەیە كەسێكی سووك دەیكات، هیچ كەسێك ئەو قســـەیەی نەگواستۆتەوە جگە لەكەسێك كە ئەندامی حیزبێكی سەرســـەرییە، من ئەو قسەیە دەیكەم؟ تەنانەت سەیری ئەو رستەیە بكە، كەس هەیە بەخۆی بڵێ سەرسەری؟ باش بوو پێتگوتم ئەگەرنـــا من ئەوە یەكمجارمە گوێم لەو قســـەیە دەبێت، زۆر كەس دەنوسن، بەاڵم تەنانەت ناوی ئەو كەســـەی نوســـیوییەتی خوازراوە و درۆیە، من تەنانـــەت لەرۆژی لەســـێدارەدانی ســـەددام بەرگریـــم لێی كـــرد، ئایا من لەكەس دەترســـم؟ من بەســـەددامم گوت تۆ رێكخراوێكی نهێنیت و بەنـــاوی خۆمەوە رەخنەم لەســـەددام دەگرت و بەناوی خۆشـــمەوە بەرگریم لێی دەكرد، من لەو نەترسام كە گەورەترین جەبەڕوتی مێژوو بوو، پێتوایە لەبەردەم ئەو كەســـە پڕوپوچە ئێرانییانە

ئەو قسەیە دەكەم؟

20 ژماره 225 2014/4/5

دۆزی كورد لەبارێكی شـــلۆق و نادڵنیایدا هیچی تـــر نییە، بارێـــك كە تیایدا توانـــا و وزەی كورد بێهـــودە بەفیـــڕۆ دەدرێت و مانـــەوەش لەو بارە شـــلۆق و ناســـەقامیگیرە و نەتوانینـــی بڕیـــادان لەرووی مەعنەوییەوە زیانی گەورەی بەیەكێتی كورد و بەردەوامی كورد گەیاندووە. رەنگە ئەو بارودۆخـــە بەرژەوەندی تەســـكی حیزبایەتی و نوخبەیەكـــی نـــاو حیزبی كوردی تێـــدا بووبێت، لەرووی بەرژەوەندی مادییەوە، بەاڵم لەروانگەی بەرژەوەنـــدی نەتەوەییەوە لەمـــاوەی ئەو یانزە ساڵەدا كورد زیانی گەورەی بەركەوتووە وەكو نەتەوە، بەتایبەتی ئەو بارەی كە ســـەركردایەتی سیاسی كوردی مامەڵەی پێكردووە لەگەڵ بەغدا و ئەو عێراقیبوونەی خۆی پێوەگرێداوە، یەكێكە لەهۆكارەكانی رووخاندنی ئینتیمانی رووبەرێكی روخاندنـــی و كوردســـتان لەخەڵكـــی فـــراوان متمانـــەی رووبەرێكـــی دیـــار بەســـەركردایەتی

سیاسی كوردی و بەحیزبە كوردییەكان.كـــورد بەحیســـاب ســـاڵە یانـــزە مـــاوەی لەبەڕێوەبردنی عێراقدا بەشـــدارە، بەاڵم لەســـەر كوشـــتنی رۆژنامەنووســـێكی عەرەب ســـەرۆك وەزیرانـــی عێـــراق هەڕەشـــەی خوێـــن بەخوێن لەكـــورد دەكات، وەك ئـــەوەی عەرەب لەعێراقدا ئەنفالـــی نەكردبێـــت و كیمیایـــی بەكارنەهێنابێت و بۆمبابارانـــی نەكردبێـــت و زیندانەكانی عێراق

بەخوێنی كورد سوور نەكرابن. لەعێـــراق دەســـتوور دانـــراوە و كوردیـــش لەنوسینەوەیدا بەشـــداربووە، بەاڵم پاشی یانزە ساڵ بێگوێدانە ئەو دەستوورە سەرۆكی وەزیران بەتەنیا بڕیار دەدات بودجەی كوردستان ببڕێت، ئیتـــر ئەمە چ جۆرە هاوبەشـــیەكە لـــەم واڵتەدا؟ هێـــزی پێشـــمەرگەی كوردســـتان كـــە خەباتـــی لەعێراقـــدا دیكتاتۆریـــەت دژی دوورودرێـــژی

ئێســـتا كاتـــی ئەوەیـــە بپرســـین ئایـــا دوای ئەوەی كورد لەســـێ خولـــی هەڵبژاردنی عێراقدا بەشـــداریكردووە، وەكـــو نەتەوە چ ســـوودێكی بینیووە؟ ئایا بەشـــداریكردنی كورد لەپرۆسەی سیاســـی عێراقدا دۆزی كوردی بەرەو پێشـــەوە بردووە لەچاو ئەو یانزە ســـاڵەی فەرمانڕەوایی كورددا، كە هێشـــتا ســـەدام حســـێن ســـەرۆكی لەبارێكـــی كـــورد هەرچەنـــدە بـــوو، عێـــراق نیمچە ســـەربەخۆدا بـــوو؟ ئایا كـــورد لەماوەی بەشداریكردنیدا لەپەرلەمان و حكومەتی عێراقیدا لەماوەی یانزە ساڵی رابردوودا چ دەستكەوتێكی

نەتەوەیی بەدەست هێناوە؟هـــەر كـــە بەڵگەنەویســـتە ئـــەوە دیـــارە ئەگـــەر بینێـــت لەعێراقـــدا كـــورد هەنگاوێـــك لەروانگەی بەرژەوەنـــدی نەتەوەییەوە نەبێت و لەبەرژەوەندی نەتەوەیی خۆیشـــی نەشـــكێتەوە ئـــەوە باشـــتر وایـــە ئەو هەنـــگاوە نەنێـــت. ئێمە ئەزموونـــی رابـــردووی كوردمـــان لەبەرچـــاوە بەتایبەت ئەو هەنگاوانەی لەرووخاندنی ســـەدام حســـێنەوە لە عێراقدا ناوییەتی، هەر لەنەتوانینی رزگاركردنی كەركوك و ناوچە تەعریبكراوەكانی ترەوە، تا بەشـــداریكردنی لە دروســـتكردنەوەی دەوڵەتـــی عێراقی و هەوڵدان بۆ دروســـتكردنی هاوپەیمانی فشـــەڵ و پوچ، جارێك لەگەڵ شیعە و جارێك لەگەڵ ســـوننەدا، تا هەوڵی رێكخستنی شیعە و سوننە، لەسەرووی هەموو ئەمانەشەوە رەفتاركردن وەكو عێراقیەكی عەیار بیستویەك. بـــەاڵم رەنگە دەنگێك بەرزبێتـەوە و بڵێت باشـــە ئەگـــەر كورد بەمجۆرە كاری نەكردایە ئەی چی

بكردایە؟لەرابـــردووی كـــورد ئـــەوەی بەهەرحـــاڵ یانزە ســـاڵی دوای رووخاندنی ســـەدام حسێندا كردوویەتـــی بەئاشـــكرا دیارە جگـــە لەراگرتنی

نا بۆ بەشداریكردنی كورد لە هەڵبژاردنی عێراقدا

هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت

ڤەۆشر

عەتا قەرەداخی

سياسەت

20 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 21

داواكارییە رەواكانی پێشـــمەرگە بەدەســـتبهێنن، نەیانتوانیووە حكومەتی شیعە ناچاربكەن یاسای نەوت و گاز بڕیاری لەسەربدرێت، نەیانتوانیووە مافی كورد لەســـوپای عێـــراق و لەكۆمپانیاكانی نەوتدا دەســـتبەر بكەن، بەدرێژایی ئەو ســـااڵنە ئەمان ئـــەو هەموو پۆســـتە بەرزانەیان ل بەغدا بەدەستەوە بووە، نەیانتوانیووە فشار دابنین بۆ ئـــەوەی رێژەی لەســـەدا حەڤـــدەی بودجە وەكو خـــۆی بدرێـــت بەكوردســـتان، دوا هەڵوێســـتی مالیكی بڕینی بودجە و موچەی هەرێمە، لەویشدا بێتوانا و بێدەســـەاڵت و دەستەوســـانن، كەواتە پێمـــان ناڵێن چی دەكەن لەبەغـــدا و چاوەڕوانی چیـــن؟ بێگومـــان دەبێ بزانـــن ئەگـــەر ئەمجارە شیعە ســـەركەوتن بەدەســـت بهێنێت، قسەكەی مالیكی بەســـەر كورددا جێبەجـــێ دەكرێت، واتە خوێـــن بەخوێن، لەبری خوێنـــی محەمەد بدێوی رەنگە بەشێك لەسەركردایەتی كوردی لەسێدارە بدرێـــن، یان بەالیەنی كەمەوە ئـــەوەی بەرامبەر بەهاشـــمی و ســـوننەكان لەمـــاوەی رابـــردوودا شـــیعە كـــردی و ئێســـتاش بەردەوامـــە، هەمان شـــت بەرامبەر بەسەركردایەتی كوردیش بكەن. كەواتـــە بەشـــداریكردن لەهەڵبژاردنی نوێنەرانی عێراقـــدا بـــەو هەڵوێســـتە الواز و پەراوێزییەی كوردەوە بێجگـــە لەخۆفریـــودان و چاونوقاندن

لەمەترسیەكانی داهاتوو چی دەگەیەنێت؟ بۆیـــە من پێموایـــە كورد هەڵەیەكـــی گەورە و ترســـناك دەكات، كـــە بەشـــداری هەڵبژاردنی نوێنەرانـــی عێـــراق دەكات، چونكـــە درێـــژەدان بـــەم شـــێوە مانەوەیـــە لەســـایەی عێراقـــدا رۆژ لـــەدوای رۆژ پێگـــەی كـــورد الوازتـــر دەكات و ســـەرئەنجامیش ســـەركردایەتی كورد متمانەی جەماوەری خەڵكی كوردســـتان دەدۆڕێنێت، ئەو دەمـــەش تەنانەت ئـــەم ســـەركردایەتیە ناتوانێت هیچ بڕیارێكی پاشەكشە بدات، ئەگەر جەماوەری لەپشت نەبێت. بۆیە هەقە سەركردایەتی سیاسی كـــوردی خـــۆی لەوەهمـــی عێراقـــی دیموكراتی و فیدراڵـــی رزگار بـــكات، چونكە ئـــەوە وەهمە، لەعێراقدا نەشـــتێك هەیە ناوی دیموكراسی بێت و نەشـــتێكیش هەیـــە ناوی فیدراڵـــی بێت، بەڵكو عێراق پێشتر دیكتاتۆریەتی سوننە بەڕێوەیدەبرد و ئێستاش دیكتاتۆریەتی شیعە بەڕێوەی دەبات. ئەگەر دیكتاتۆریەتی شیعە توانا و هێز پەیدابكات، چارەنووســـی كورد لەوەی پێشتر باشتر نابێت. هەربۆیە بەشـــداریكردن لەهەڵبژاردن و جارێكی تر هەوڵدان بۆ بەشداریكردنی حكومەت لەعێراقدا جگەلـــە خۆفریودان و نەتوانینی بینینی ئاســـۆ و ئایندەیەك، كە تیایدا هەڕەشـــەی سەخت لەكورد دەكرێـــت، هیچی تـــر نییە. بۆیە من بـــڕوام وایە پێویســـتە كـــورد بەدەنگی بەرز بڵێـــت نا، نەخێر بـــۆ بەشـــداریكردن لەهەڵبژاردنـــی نوێنەرایەتی عێراقـــدا، بەڵـــی بۆ كشـــانەوە لەبەشـــداریكردنی

پرۆسێسی سیاسی لەعێراقدا.

كـــردووە و بەپێی دەســـتوور بەشـــێكە لەهێزی پارســـتنی عێراق، لەســـێ حكومەتـــی رابردووی ئەم یانزە ســـاڵەدا سادەترین مافەكانی ئەم هێزە جێبەجـــێ نەكراوە، بەئاشـــكرا دیارە دەســـەاڵتی عێراقی دوای سەدام حســـێن هەر وەكو تێكدەر سەیری پێشمەرگە دەكات، ئەگەر بۆیشی بكرێت چەكیـــان دەكات. دەســـەاڵتی عێراقـــی نەك هەر مـــادەی 140ی جێبەجێنەكـــردووە، بەڵكـــو تاكو ئێستا لەسەر هەمان سیاسەتەكانی سەدام حسێن لەو رووبەرە فراوانەی كوردســـتاندا بەردەوامە، كە لەهەڵەی ستراتیژی ســـەركردایەتی كوردیدا لەبـــری ئـــەوەی بـــێ هیـــچ پێشـــمەرجێك كورد هەوڵی رزگاركردن و هێنانەوەی ئەو ناوچانەی بـــۆ ژێر دەســـەاڵتی خـــۆی بدایە، مـــادەی 58ی ئەنجوومەنی فەرمانڕەوایی و پاشـــانیش مادەی 140 دەســـتووری عێراقی دانرا بۆ ئەو ناوچانە. ئەمـــە جگەلـــەوەی عـــەرەب بەگشـــتی و شـــیعە بەتایبەتی چۆنیان ویســـتبێت لەنـــاو ئەنجومەنی خۆیانیـــان بڕیارەكانـــی عێراقیـــدا نوێنەرانـــی راییكـــردووە و كوردیـــش لـــەو رووەوە مەگەر هەر قسەی كردبێت، ئەگینا لەرووی بڕیاردانەوە بگۆڕێـــت، بڕیـــارەكان راڕەوی نەیتوانیـــووە بەتایبەتـــی بڕیـــارە چارەنووسســـازەكان. ئایـــا ســـەرۆك كۆمار و جێگری ســـەرۆكی پەرلەمان و جێگـــری ســـەرۆكی وەزیـــران و وەزیـــرەكان و ئەندامانـــی كـــوردی ئەنجومەنـــی نوێنەران و سوپاســـاالر و كاربەدەســـتانی تری كوردی ناو حكومەت و سوپای عێراقی توانیوویانە چ شتێك لەبەرژەوەنـــدی كـــورد یەكالیی بكەنـــەوە؟ ئەوە ئاشكرایە ئەو لەســـەدا حەڤدەیەی بودجە كە بۆ هەرێمـــی كوردســـتان بڕیاری لێـــدرا، ئەوە بوو كە لەســـەردەمی حكومەتە كاتیەكـــەی عەالویدا، بەكۆششـــی دكتـــۆر بەرهـــەم ســـاڵح جێگیركرا، مەرجی ئەوەشـــی لەگەڵدا بوو كە بەردەوام بێت تـــا ئەوكاتەی لەعێراقـــدا ســـەرژمێری دەكرێت. وەكو ئاشكرایە بەناوی بەشە بودجەی سیادیەوە ئەو رێژەیەش نەگەیشتۆتە كوردستان، ئێستاش مالیكی بەئارەزووی خۆی ئەو بودجەیە دەبڕێت و نوێنەرانی كوردیش لەئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق و لەحكومەتی عێراقیشدا هیچیان پێناكرێت. كەواتە بوونی كورد لە بەغدا چ ســـوودێكی هەیە یـــان چ جیاوازییەكـــی هەیـــە لەگـــەڵ نەبوونیدا؟ ســـاڵی پار بودجـــەی عێراق بەبـــێ ئامادەبوونی كـــورد دەنگـــی لەســـەردرا و هەمـــان شـــێوەی ســـااڵنی پێشـــووتر بـــوو. كەواتە دەپرســـین كە ئەمـــە رۆڵ و كاریگەری كورد بێت لەبەغدا، ئیتر بەشـــداریكردنی كورد چی دەگەیەنێت بەتایبەت لـــەرووی بەرژەوەندییـــە نەتەوەییەكانەوە نەك

بەرژەوەندییە حیزبی و تاكە كەسیەكان؟بۆیـــە بەبـــڕوای مـــن ئەگـــەر ســـەركردایەتی سیاســـی كوردی ئاســـۆیەكی روونـــی بینینی بۆ ئاینـــدە هەبووایە، دەبوو بیری لەشـــێوازێكی تر

سياسەت

بـــۆ رێكخســـتنی پەیوەندییەكانـــی بكردبایـــەوە لەگەڵ عەرەبی عێـــراق، چونكە ئەزموونی یانزە ســـاڵ بەشداری و ســـێ هەڵبژاردن لەگەڵ بەغدا دەریخســـتووە، كـــە ئـــەم شـــێوازە پەیوەندییـــە شكســـتخواردووە و رۆژ لـــەدوای رۆژ پێگـــەی كورد لەبەغدا الوازتر دەكات، ئەو الوازبوونەش لەالیەك لەالیەن بەغداوە شـــەرعیەتی پێدەدرێت، لەالیەكی تریشـــەوە متمانەی جەماوەری خەڵكی كوردســـتان بەســـەركردایەتی سیاســـی كوردی بەتـــەواوی الواز دەكات و دەڕوخێنێـــت، چونكە دەكات، ئـــەوە لەســـەر كار بەئاشـــكرا بەغـــدا جەماوەری خەڵكی كوردســـتان تێبگەیەنێت ئەمە ئـــەوە لەبەغـــداوە تەحەكوم بەژیـــان و بودجە و موچەی ئەوانـــەوە دەكات، نەك ســـەركردایەتی سیاســـی هەرێـــم و حكومەتـــی هەرێـــم. دیـــارە حكومەتـــی ناوەند لەو رووەشـــەوە تاكو ئێســـتا ســـەركردایەتی چونكـــە بـــووە، ســـەركەوتوو سیاسی هەرێمی خستۆتە گۆشەیەكی تەسكەوە و نـــاكاراو بێدەســـەاڵت لەرووی جەمـــاوەرەوە دەریدەخـــات، بەكردەوەش ئەوە راســـتە ئەوەتا دەبینین حكومەتی هەرێم و سەركردایەتی هەرێم لەبارێكی شلۆق و نیگەرانیدا دەبینرێن و توانای وەرگرتنی هیـــچ بڕیارێكی یەكالكەرەوەیان نییە، ســـەرباری ئەوەش دەیـــان كۆمپانیـــای نەوتیان هێناوەتە كوردستان و بۆری نەوتیان راكێشاوە و ماوەیەكی دوور و درێژیشـــە نەوت بەتەنكەر دەفرۆشـــن، كەچـــی ناتوانن بـــۆ كورتترین ماوە موچەی كارمەندانی هەرێم وەكو خۆی و لەكاتی خۆیدا دابین بكەن. نوێنەرەكانی كوردیش لەبەغدا لەو رووەوە بێتوانا و ناكاریگەر و بێدەســـەاڵتن، ناتوانن بچووكترین قورســـاییان لەسەر مالیكی یان حكومەتی ناوەند یان شیعە هەبێت، لەكاتێكدا كورد لەســـاویلكەیی خۆیەوە دەیان ساڵە باسی هاوپەیمانـــی خۆی و شـــیعە لەعێراقـــدا دەكات، گوایـــە شـــیعەش وەكو كـــورد لەســـایەی رژێمە سوننەكانی پێشتردا چەوســـاوە بووە، لەكاتێكدا ئەوە ئاشكرایە عەرەبی عێراق ئەگەر لەسەر تاكە شتێك كۆك بن، ئەوە هاوهەڵوێستیانە بەرامبەر بەكـــورد. ئەگـــەر بارودۆخەكـــە بەمجـــۆرە بێت، كەواتە جێگای خۆیەتی لەسەركردایەتی سیاسی كورد و ســـەرۆك و سكرتێری كۆی ئەو حیزبە كوردیانە بپرســـین، كـــە خۆیـــان ئامادەكردووە بـــۆ بەشـــداریكردنی هەڵبژاردنـــی عێـــراق، داخۆ لەپێنـــاوی چیـــدا و بـــۆ چ ئامانجێـــك بەشـــداری هەڵبژاردنـــی نوێنەرانی عێراق دەكەن؟ لەپێناوی كورد و بەرەوپێشـــەوەبردنی دەستكەوتەكانیدا، یان لەپێناوی بەرژەوەندییە حیزبی و تاكەكەسیە

تەسەكەكانی خۆیاندا؟یانـــزە ســـاڵی لەمـــاوەی ئاشـــكرایە ئـــەوە رابردوودا نەیانتوانیووە بســـتێك لەناوچە كێشە لەســـەرەكان بهێننەوە سەر هەرێمی كوردستان، و لەمـــاف خـــاڵ بچووكتریـــن نەیانتوانیـــووە

22 ژماره 225 2014/4/5

پشكۆ وەك گەنجێكی پڕاوپڕ لە وزەی شۆڕشگێڕی روو لە شاخ دەكات، كەچی بە دەستی هاوڕێكانی دووچاری ئازار و شۆكێكی رۆحی گەورە دەكرێت

سياسەت

گۆڕانی دۆخی یه كێتی و شۆڕشه چه كدارییه كه بوو وایكرد مانه وه ی ئێمه له زیندان بێ كه ڵك بێت

نه ک ئه وان ئێمه یان ئازاد کردبێت

پشکۆ نه جمه دین، سه رکرده ی دیاری ئااڵی شۆڕش، بۆ سڤیل:

ژماره 225 2014/4/5 23

سياسەت

وه ک خۆی ده ڵێت، ئه وان مێشکیان به کتێبه شۆڕشگێڕی و مارکسییه کان پڕ بووبوو، هه ر به و هیوایه و کرده ی شۆڕشـــێکی کتێبییه وه ، ده چێته شاخ، ئه و که سه پشکۆ نه جمه دین-ه ، ســـه رکرده ی دیـــاری ئـــااڵی شـــۆڕش. به اڵم شۆڕش شتێکی تری بۆ ئه و پێیه ، هه گبه یه کی پـــڕ ئازار و پڕ حه ســـره تی بـــۆ هه ڵگرتووه و بـــه چه ند قۆناغێک ده یداتێ: لـــه ملمالنێی ناو هه رێمه کانـــی کۆمه ڵـــه وه ، تـــا ناکۆکییه کانـــی کۆمه ڵـــه ، له باربردنـــی ئه و ڕێکخـــراوه ی ئه و به هیـــوا و ئاواتێکـــی زۆره وه بۆی ڕۆیشـــت، ئااڵی شـــۆڕش و زیندانیکردن و ئازاردانی و ده رکردنی بڕیاری له ســـێداره دان بۆی، تا بێ هیوابوون و بڕیاردان بـــۆ دوورکه وتنه وه له

سیاسه ت و هه موو کارێکی حیزبی.لێـــره دا به شـــییه ی چه نـــد دیـــداره ئـــه م به شـــێکی خســـتنه ڕووی ده یخوێننـــه وه ، گرنگـــی مێـــژووی ئێمه یه لـــه زاری یه کێک له بکـــه ر و کاره کته رانـــی ئه و قۆناغـــه وه ، که بۆ ئێمـــه ی نـــه وه ی نـــوێ و تۆمـــاری مێژوویی

میلله ته که مان، بایه خێکی زۆری هه یه .به شی پێنجە م

شـــتێك نه گـــۆڕا، هه میشـــه بیرم ده كـــرده وه ده بێت چاره نووسی ئێمه چی بێت؟ له هه موو گرتـــن و زیندانییکردنێکدا ماوه یه ك ته عزیب، ماوه یه ك لێكۆڵینه وه یـــه و دواتر مه حكه مه یه و پێت ده ڵێن یان چه ند ســـاڵ سجنیت، یاخود له سێداره ده درێیت یان ئازاد ده كرێیت، به اڵم ئێمه نه مانده زانی چاره نووسمان چی لێدێت.

ئـــه و ئێـــوه دا له زیندانبوونـــی په شـــیماننامه یه ی به زۆر به ئێـــوه واژۆكراوه قسه وباسی له باره وه ده كرێت. تۆ له شوێنێكدا وتوتـــه له واژۆكۆدنـــی ئـــه و په شـــیماننامه یه په شـــیمان نیت، ئایا ئه و په شیماننامه یه بووه هـــۆكاری ئازادبوونی ئێوه ، یان ئازادبوونتان

په یوه ست بوو به هۆكاری تره وه ؟پشـــكۆ نه جمه دیـــن: ئه وه ی نووســـیمان و بـــه زۆر پێیان واژۆ كردین و به په شـــیماننامه ناســـراوه ، ته نها بووه هـــۆكاری ئه وه ی ئێمه نه كوژرێیـــن و له ســـێداره نه درێیـــن، بـــه اڵم نه بـــووه هـــۆكاری ئازادبوونمـــان له زینـــدان. ده ربازبوونـــی ئێمه بۆ هه ندێـــك فاكته ری تر ده گه ڕێته وه . له ده ره وه ی كوردســـتان یه كێتی كۆمه ڵێـــك له ســـه ربوو، زۆری فشـــارێكی هه ڵســـوڕاوی ئااڵی شـــۆڕش و نووســـه ر و دیموكراتخواز له وێ هه بوون، ئه وانه فشارێكی زۆریـــان له ســـه ر رێكخـــراوه نێوده وڵه تی و خێرخوازییـــه كان دروســـتكردبوو، كه ئه وان بتوانن قسه له و مه سه له یه بكه ن و كردیشیان. هه تا سكرتێری ئه وكاته ی سۆسیال دیموكراتی نێوده وڵه تـــی "ڤیللی براند"، له گه ڵ مام جه اللدا باســـی ئه و مه ســـه له یه ی كـــردووه ، وتویه تی ده بێت ئێوه ڕێز له بیروڕای ئازادی سیاســـی ئـــه و براده رانه بگرن، پاشـــانیش ئه نفال هات، شێخ عه لی وه زعی جه سته یی زۆر خراپ بوو و له ســـه ره تاوه ئه ویـــان ئازادكـــرد. من ئازاد نه كـــرام، به ڵكـــو توانیـــم خۆم له ژێر ده ســـتی یه كێتیـــی ده رباز بكه م. مەال به ختیار ســـاڵێك پـــاش ئێمـــه ئازادكرا. بۆیـــه له ڕاســـتیدا ئه وه گۆڕانی دۆخی یه كێتی نیشتیمانی كوردستان و شۆڕشه چه كدارییه كه بوو وایكرد مانه وه ی

ئێمه له زیندان بێكه ڵك بێت.تـــۆ ده ربازبوونـــی بارودۆخـــی

له زیندان چۆن بوو؟پشـــکۆ نه جمه دیـــن: لەئەنفالـــدا، هێزەکانی بەعس گەمارۆی ناوچەکانی ســـەرکردایەتیی یەکێتیان دا و پاش شەڕێکی ئێجگار خوێناوی و گازبـــاران، ئیـــدی یەکێتی دەبـــوو ناوچەکە چۆڵ بکات و پاشه کشـــە بـــکات. من بەوردی ئەو دۆخە جەهەننه مییەم لە "ئەزموون و یاد"دا باس کردووە. من لەڕێڕەوی پاشەکشـــەدا و

بـــه رده وام ماوه یـــه دا لـــه و لێكۆڵینه وه تان له گه ڵ ده کرا؟

پشـــكۆ نه جمه دیـــن: نه خێر، له ســـه ره تاوه لێكۆڵینـــه وه هه بـــوو، پێـــش كۆبوونه وه یه ك، كـــه كۆبوونه وه یه كی نائاســـایی كۆمه ڵه بوو و بڕیـــاری له ســـێداره دانی ئێمه ی تیـــادا درا، لێكۆڵینـــه وه ی به رده وام له گـــه ڵ ئێمه هه بوو. ئیبراهیـــم جـــه الل هـــات بـــۆ الی مـــن و دوو كاسییه ت قســـه و گفتوگۆمان هه یه، له وێشدا زۆر به ئازادی داكۆكیم له فیكری خۆم كردوه ، بـــه وه ش ڕازی بوویـــن ئه گـــه ر دادگاییـــه ك هه بێت ئێمه تیایدا به رگـــری له خۆمان بكه ین و خه ڵكی تریشی تێدابێت ئێمه ئاماده بووین، جگـــه له و كاتانه ش ئه گه ر شـــتێك ڕوویبدایه ، لێكۆڵینه وه ده ســـتی پێده كـــرده وه . بۆ نموونه ئه وكاتـــه ی مـــه ال به ختیـــار ڕایكـــرد، جارێكی تر لێكۆڵینه وه كان ده ســـتیان پێ كرده وه . واتا لێكۆڵینه وه كان به رده وام نه بوون و به وجۆره بوون، ئـــه وان پێیانوتین ئه گه ر ئێمه له فیكری خۆمان و ئااڵی شـــۆڕش په شیمان بین، ئه وا واده كه ن له ماوه ی یه ك دوو مانگدا ئازادمان ده ره وه ی كوردســـتان، دەچینـــه و دەكـــه ن به مه رجێك سیاسه ت نه كه ینه وه ، به اڵم دواتر ســـێ مانگ و شـــه ش مانگ ڕۆیشـــت و هیچ

لەشـــاری سەردەشت، دەرفەتی دەربازبوونم دەســـتکەوت و وەک پەناهەندەیەکی سیاسی

ئێرانییەکان وەریانگرتم. پێتوایـــه ئه گه ر ئه و په شـــیماننامه یه نه بوایـــه ئێـــوه له ســـێداره بدرێن، واتـــا جگه

له بڕیاره كه ، جێبه جێش ده كرا؟پشـــكۆ نه جمه دیـــن: به ڵێ ، پێموایـــه ئه گه ر هه رسێكیشـــمانیان له ســـێداره نه دابـــا، ئـــه وا خه ڵكیـــان لێ له ســـێداره ده داین، بـــۆ ئه وه ی ئه وانـــی تـــری پـــێ بترســـێنن، بێگومـــان ئه م قســـه یه به پێی هه ندێك به ڵگه ده ڵێم، كه هه مه

و جارێ باسیان ناكه م. ده كرێت ته عبیر له و هه سته بكه یت، كه له ســـاتی بیســـتنی بڕیاری له سێداره دانت

له زیندانی براكانتدا هه تبوو؟بێگومـــان شـــۆكێكی نه جمه دیـــن: پشـــكۆ ڕۆحیـــی زۆر گـــه وره بـــوو ، كـــه ئه ســـڵه ن چاوه ڕێت نەدەکرد، به تایبه ت له و هاوڕێیانەت كـــه ســـااڵنێکی زۆر هـــاوڕێ و هاوخەبـــات کـــە هاوڕێیانێـــک هاوســـەنگەربوونە. و ڕێبه رایه تیی بزوتنه وه یه كی چه كداری ده كه ن و داوای ئـــازادی و ســـه ربه خۆیی ده كـــه ن. ئه وان به رانبـــه ر هاوڕێكانیان پێچه وانه كه یان كرد، بـــه اڵم ئه وه ی زیاتر منـــی نیگه ران كرد و ئـــازاری ڕۆحی دام، مه ســـه له ی پێخســـتنه ملمـــان بوو، بـــه وه ی یان پاكانه ده نووســـیت یاخود له ســـێداره ده درێیت. من به م ئازاراوه شـــه وێكی دوور و درێـــژ هه م گریـــاوم، هه م سه رم به دیواردا كێشاوه . ئه وه وه زعێك بوو كاركردێكی ئێجگار زۆری له سه ر ڕۆحی من هه بوو، ره نگـــه یه كێك بێت لـــه و فاكته رانه ی سیاســـی لەئیلتزامـــی و له شـــۆڕش منـــی

دوورخسته وه . بڕیاری له سێداره دانه كه تان له الیه ن 58 كه ســـه وه واژۆ ده كرێت، به اڵم كه ســـێك

ئه و بڕیاره واژۆ ناكات، كێ بوو؟پشـــكۆ نه جمه دیـــن: كه ســـێكی جوامێـــر و ئینساندۆســـته ، نـــاوی )عه بدوڵـــاڵ تۆفیـــق(ه ، ئـــه و هیچ په یوه ندییه كی به ئێمـــه وه نه بووه و تائێستاش نه مبینیوه ، كه سێك بووه وتویه تی من واژۆ بۆ كوشتنی هاوڕێ و سه ركرده كانی

خۆمان ناكه م. ئه وانـــه ی واژۆیـــان له ســـه ر ئـــه و بڕیاره كرد هه موویان ســـه ركردایه تی بوون

یان كادری تریش بوون؟پشـــكۆ نه جمه دیـــن: كادری تریـــش بوون، شه ســـت حه فتا كه ســـیان كۆكردبۆوه ، به اڵم كادری تری ده ركه وتووی كۆمه ڵه ش هه بووه

بانگهێشتیان كردووه و نه هاتووه . سه ركرده كانی ئه وكاته نه یانده توانی

پێشه وا محه مه د

24 ژماره 225 2014/4/5

له ڕاسته وه : سه باح حه مه چاوه ش، پشکۆ نه جمه دین، حه مه ی حه مه سه عید، عومه ر حه مه ساڵح، فه ره یدون عه بدوڵاڵ

به جۆرێكـــی تر مامه ڵه له گه ڵ ئااڵی شـــۆڕش بكه ن نه ك به وجۆره ی كه كردیان؟

پشـــكۆ نه جمه دین: مام جه الل و به شـــێكی زۆری مه كتـــه ب سیاســـییه كانی یه كێتـــی كه خه تی گشـــتی و شۆرشـــگێڕان بـــوون، زۆر نه رمونیانتـــر بوون، ئاســـۆیه كی تری بینینان هه بوو بـــۆ چاره ســـه ركردنی ناكۆكییه كان و هه رگیز له گه ڵ ئه وه نه بوون ئه و توندوتیژییه ڕووبـــدات. من راموایه یه كێتیی نیشـــتیمانیی كوردســـتان، هـــه م كاك نه وشـــیروان و هه م مـــام جـــه الل، ئه گـــه ر ئاســـۆی بزوتنه وه یـــه سیاسییه كه ی كوردستانیان پێ گه وره تر بوایه و دروســـتتر بیانبینیایه، نه ك بەتەنیا ئاسۆی یه كێتـــی و كۆمه ڵه ، ئـــه وا ده یانتوانی و ده كرا به شێوه یه كی تر مامه ڵه له گه ڵ ئه و مه سه له یه به شـــێوه یه كی چارەســـەر ئه گـــه ر بكـــه ن. دیموكراتیانـــه بوایـــه و ئـــه وان ئێمه یان وه ك رێكخراوێـــك یاخـــود باڵێـــک له نـــاو یەکێتیدا قبـــووڵ بوایـــه ، ئـــه وه ده بـــووه به هێزبوونی یه كێتی و له و كه رتبوون و پارچه پارچه بوونه رزگاری ده بـــوو، هه روه ها ئه و هه موو ئەندام

سياسەت

و پێشمەرگە دڵسۆز و جەربەزانەش دڵسارد نه ده بوون، ته سلیم به حكومه ت نه ده بوونه وه ، نه ده چوونـــه ئێـــران و ئه وروپـــا، جگـــه لـــه و خوێنەڕژاوانـــەش، کـــە بەناهـــەق ڕژێنران و زه ره ر و زیانێکیش کە ئەو کردە زەبرئامێزە خوڵقاندنی. ئێســـتا بەشـــێک لەو ســـه ركردانه لـــه و كاره یان په شـــیمانن. ئـــەوان ده ڵێن ئێمه كارێكمان كرد كه نه ده بوو بیكه ین، مه به ستم كاك نه وشـــیروان نییه ، جارێ ئه و قسه یەکی بەنووســـین و بەفەرمـــی نه كـــردوه . به اڵم بۆ نموونـــه فه ره یدون عه بدولقـــادر، كه ئه ندامی مه كته بی سیاســـیی یه كێتیی بووه و كه ســـی دووه می كۆمه ڵه بووه ، دوای ده رچوونی ئێمه ، به قسه ی خۆیشـــی به قه ده ر كاك نه وشیروان و مـــام جـــه الل ده ور و كاریگـــه ری هه بووه ، ســـه باره ت بـــه و موماره ســـه توندوتیژییـــه ی به رانبـــه ر ئێمـــه كردیان، ده ڵـــێ : ئێمه كارێكی و هاوڕێكانمـــان به رانبـــه ر كـــرد خراپمـــان نه دەبـــوو ئێمـــه وەهـــا بكه ین، ئه مـــه ش پاش تێپه ڕینی 27 ســـاڵ. مه به ســـتم ئه وه یه ، ده كرا ئه گه ر ئاســـۆی بینینـــه كان به جۆرێكـــی دیكه

بووایه ، به و شـــێوه یه نه بوایه، کە ته نها خۆت و گروپه كه ی خۆت و الیه نه كه ی خۆت له ناو كۆمه ڵه و یه كێتیـــدا ببینیت، به ڵكو بەجۆرێكی تر بزووتنه وه سیاسییه كه یان ببینیایه ، ده كرا ئه و پێكهاتـــن و پێكه وه بوونـــه بكرابایه . ئێمه په رۆشـــییه كمان بـــۆ یه كپارچه ییـــی یه كێتیی بـــه اڵم هه بـــوو، كوردســـتان نیشـــتیمانیی ئه وان په رۆشـــییه كه ی ئێمه یـــان، پێچه وانه وه به كارهێنـــا. ئێمـــه دواتریـــش كـــه هه ســـتمان به مه ترســـییه كان كرد نه مانویســـت له یه كێتی جیابینـــه وه ، ئه گینا ئێمـــه ئه زموونی كۆمه ڵێك رێكخـــراوی دیكه مان هه بوو، كـــه له یه كێتیی جیاببوونـــه وه . كاتـــی خـــۆی كـــه بزووتنه وه له یه كێتی جیابۆوه ، شـــه وێك هه موو بارگه و بنه ی خۆیان پێچایه وه و چوونه شـــاخه كه ی ئه وبه ری ناوزه نگ. حه مه ی حاجی مه حمود كه له یه كێتی جیابۆوه بناری ســـورێنی هه ڵبژارد، ئێمه ش ده مانتوانی ئـــه و كاره بكه ین، چونكه هێزێكـــی ئێجـــگار گه وره مان له ناو شـــۆڕش و كۆمه ڵـــه دا هه بـــوو، ده مانتوانـــی هێزه كانی خۆمان كۆبكه ینه وه و له جیاتی ئه وه ی بچینه

ژماره 225 2014/4/5 25

ئه وه ی نووسیمان و به زۆر پێیان واژۆكردین و به په شیماننامه ناسراوه ،

ته نها بووه هۆی ئه وه ی ئێمه نه كوژرێین و

له سێداره نه درێین، به اڵم نه بووه هۆكاری ئازادبوونمان له زیندان

ئه وه ی زیاتر منی نیگه ران كرد و ئازاری

ڕۆحی دام، مه سه له ی پێخستنه ملمان بوو، به وه ی یان پاكانه

ده نووسیت یاخود له سێداره ده درێیت. من به م ئازاراوه شه وێكی دوور و درێژ هه م گریاوم، هه م سه رم به

دیواردا كێشاوه

سياسەت

له نـــاو یه كێتیـــدا، ره نگه ئـــه وان له ســـه ر ئه م مه ســـه له یه پێداگریان كردبێـــت و ئه گه ر مام جه الل ئه وه قبوڵ نـــه كات ئه وكاته ئه وان بیر له شـــتێكی تر بكه نه وه ، مام جه اللیش یه كێتی ناو یه كێتی نیشتیمانی كوردستان و پاراستنی ئه و چوارچێوه یه ی پێ گرنگ بووه ، بۆیه ملی بۆ ئه م مه ســـه له یه داوه ، ئه گینا له ناخی خۆیدا

رەنگە ئه وه ی پێ قبوڵ نه بووبێت. له ئه زمـــوون و یـــاددا ئه زموونێكی شه خســـیت ده گێڕیتـــه وه ، ئه وكاتـــه ی ده چیته شـــاخ و له یه كه م دیدارتدا له گه ڵ نه وشیروان مســـته فادا ده ڵێیـــت ئه وت خۆشنه ویســـتووه ، ئه م دید و به ریه ككه وتنه سه ره تاییه ت له گه ڵ ئه ودا، له ئه زموونه كانی دواتردا، له هه وڵه كانی بـــۆ توانـــه وه ی كۆمه ڵـــه ، بـــۆ ناكۆكییـــه كان، تاده گاتـــه ئـــااڵی شـــۆڕش و ئـــه و ئـــازاره ی به ئێـــوه ی ده گه یه نێـــت، دواتـــر پێـــت وابـــوو تێڕوانینێكی راستت بۆ كه سایه تی نه وشیروان

مسته فا هه بووه ؟پشـــكۆ نه جمه دیـــن: بـــه و قوڵییه نـــا، به اڵم رســـته یه ك هه یه كـــه بڕوام پێیه تـــی، ئه ویش ئه وه یـــه : خه ســـڵه ت و سروشـــتی كه ســـێتی كه ســـه كان له مامه ڵه كردنیـــان له گـــه ڵ ئـــه وی دی، زۆر كاركـــردی ده بێـــت له ســـه ر ئه وه ی ئـــه وی دی چـــۆن ئـــه م ده بینێت. واتـــه ئه وه نه وشـــیروان، كاك روونـــه زۆر مـــن بـــۆ تێكۆشـــان و له خه بـــات و بـــه چاوپۆشـــین زیره كی و ڕۆشـــنبیریی، به اڵم كه سێتییەکەی لەهەڵســـوکەوت و مامەڵەیدا لەگەڵ کەســـانی بەرانبەریدا زۆر تایبـــەت و ناوازە بوو. بۆیه ده توانـــم بڵێـــم ئـــه و یه كتربینینه ی ســـه ره تا، كاك به رانبـــه ر مـــن الی شـــتی هه ندێـــك نه وشیروان دروستكرد. خه سڵه تی كه سایه تی كه ســـه كانی دیكه ی ناو كۆمه ڵه بەشكڵێكی تر بوو. من ده مزانی له شاخدا، مه سه له کان تەنیا فیكر و سیاســـه ت و بۆچوون نەبوون، به ڵكو ئێمە وەکو هـــاوڕێ و وەکو کۆمەڵێک خێزان پێكه وه بووین. پێکەوەژیانی کەسەکان دەشێ جۆرێک لە پەیوەندیی رووحی دروست بکات، کە لەپەیوەندییە فکری و سیاسییەکان جیابن. ده مه وێـــت ئـــه وه ش بڵێـــم، دوای ئـــه و یه كتر بینینـــه ، یه كجاریـــش به جۆرێـــك له جۆره كان به رانبـــه ر قســـه یه كی نه وشـــیروان كاك به من نه كـــردوه ، هه میشـــه په یوه ندییه كانمان هاوڕێیانه و برایانـــه بووه نه ك وه ك كادری كۆمه ڵه و ســـه ركرده ی كۆمه ڵـــه بەڵکو وەکو

دوو هاوڕێ و دوو برا.تـــا شـــاخ چوونـــه له ســـه ره تای زینـــدان، كاتێـــك له زیندان بوویت به ده ســـت هاوخه باته كانت، له وه ی كردبووت په شـــیمان

سیاســـیی و ئیشـــکاالتەکانی چین . زیندان بۆ مـــن مه كـــۆ و ماڵێك بوو كـــه بتوانم جارێكی دیكه خۆم بناسمه وه ، به خۆمدا بچمه وه و مانا و چه مكێكی تر بۆ سیاســـه ت دروست بکەم. من په شیمان نه بووم له پێشمه رگایه تی، به اڵم له وێوه بڕیارمدا ئه گه ر به زیندوویی له زیندان رزگارببـــم، تێكـــه اڵوی سیاســـه ت نه بمـــه وه . زیندان بۆ من شـــوێنێك بوو، بۆ خوێندنه وه ، بۆ لەخۆڕامان، بۆ بیركردنه وه و تێگه یشـــتن له خۆم و ئه وی تر و پرسە كۆمه اڵیەتییەکان. هه موو ئه مانـــه وایان لێكردم كاتێك له زیندان پێـــش كه ســـه ی ئـــه و هه مـــان ده رچـــووم، زیندانیکردنـــم نەبم و دیدێکی دیکەم بۆ ژیان

و سیاسەت هەبێت.

بوویت، به تایبـــه ت كاتێك تۆ له گه ڵ ئه وان بۆ خه بـــات دژی زوڵم و ســـته م له شـــاخ بوویت و هه موو شـــتێكت جێهێشـــتبوو، به اڵم ئێستا براكانت خســـتوویانیته زیندانـــه وه و بڕیاری

له سێداره دانیان داویت؟پشـــكۆ نه جمه دیـــن: نه خێر من په شـــیمان نه بووم. من دوو ســـاڵ و نیو له زیندان بووم، به و هه موو ئازار و دۆخه دژواره وه كه تیایدا ژیاوم، له وه ی كه پێشـــمه رگه بووم په شیمان نه بووم. به اڵم په شیمان بووم له وه ی نه ده كرا ئـــاوەزی سیاســـی و فکری و تێگەیشـــتنم بۆ و ناکۆکییەکانـــی کێشـــەکانی، و شـــۆڕش ملمالنێکانـــی هێند نزم بێت، کە نەتوانم درکی ئەو ئەنجام و چارەنووســـە لەشۆڕشدا بکەم. من گه نجێك بووم زۆر له خۆڕادیو، گه نجێكی لێوانلێـــو لـــه وزه و توانســـتی شۆرشـــگێڕی، به اڵم گەنجێک کە نازانێت سیاســـه ت و كاری

قه ره داغ، له ناوه ڕاســـتی ده ســـه اڵتی یه كێتیدا كۆببینـــه وه ، بچووینایه تـــه بـــه ری ســـوورێن كۆببینه وه یاخود له شارباژێڕ، ئه وه مان نه كرد بۆ ئه وه ی یه كێتیی پارچه پارچه نه بێت، به اڵم ئـــه وان ئه و نییه ته ی ئێمه یان خراپ به كارهێنا

و په الماری ئێمه یان دا. ئه و مه ترســـییه ی هه ســـتتان پێكرد پێش ده ستگیركردنتان، هه مان ئه و مه ترسییه

بوو كه دواتر به سه رتان هێنرا؟پشـــكۆ نه جمه دیـــن: نه خێـــر بـــه و شـــكڵه پێشـــبینیمان نه ده كرد، به اڵم كه ئێمه چووینه به ری قه ره داغ و چاودێری مه سه له كه مان كرد، زانیمان بارودۆخه كه مه ترسیداره ، به داخه وه نه وشـــیروان كاك و یه كێتـــی براده رانـــی ده یانتوانـــی به وجۆره بیر نه كه نه وه و رەفتار نەکەن. قســـه یه ك هه یه ده ڵـــێ، هه موو گرفت و كێشـــه یه ك ده رزه نێك چاره ســـه ری هه یه ، ئه وان خراپترین چاره ســـه ریان هه ڵبژارد، كه

چاره سه ری تر هه بوون. زۆر باس له وه ده كه یت مام جه الل بیـــر و تێڕوانینـــی دیموكراتیتر بـــووه له وانی تـــر، بـــه اڵم ده كرێـــت مام جـــه الل ئـــاگاداری گرتن و ئه زییه تدانی ئێوه نه بووبێت، ده كرێت بڕیـــاری ئـــه و، واژۆی ئـــاگاداری و به بـــێ له ســـێداره دانتان بۆ ده رچووێت، واتا ئه ویش تۆمه تبـــار نییـــه به هه موو ئه و كاره ســـاتانه ی به ســـه ر ئـــااڵی شـــۆڕش و ســـه ركرده كانیدا

هێنرا؟ پشـــكۆ نه جمه دین: پێم وانییـــه مام جه الل بێئـــاگا بووبێـــت، ئاگاداربووه و هه رشـــتێك به رانبـــه ر ئێمـــه كرابێـــت به به رنامـــه كـــراوه و مـــام جه اللیش ئـــاگای لێ بـــووه ، به اڵم كه مام جه الل له م باســـه دا بێده نگ بووه ، رەنگە په یوه نـــدی به ده ســـه اڵت و مه ركه زییه تی ئه و باڵه دەسەاڵتدارەی ناو كۆمه ڵه وه هه بووبێت

26 ژماره 225 2014/4/5

سياسەت

كارڵ ماركـــس تیۆرییەكی داهێنا، ناوی لێنا "دیالیكیتیـــك"، واتـــە جـــەدەل و كێشمەكێشـــی بریتییـــە ژیـــان پێیوابـــوو ئـــەو بـــەردەوام. لەپێكدادانـــی هەمیشـــەیی شـــتە دژبەیەكەكان. لەپێكدادانی "شـــت" و "دژەشـــت"یش هەمیشـــە "ئاكامەشـــت" دێتەكایـــەوە. پێدەچێ یەكێك لەو كەســـانەی بەباشـــی ســـەری لـــەم رێســـایەی ژیـــان دەركردبێت، رەجەب تەیـــب ئەردۆغان بێـــت. مـــوراد یەتكیـــن نووســـەری توركیـــش دەڵێت"ئەردۆغان كارتێكی ئەفسوناوی هەیە و هەمیشەش بەو ئەفسونە ملمالنێكان دەباتەوە". ئـــەو كارتـــەش دژبەرێتـــی و جەمســـەرگیریی بەردەوامە، بەتایبەت لەهەموو هەڵبژاردنێكیشدا بەژیرییـــەوە ئەم كارتە لەگیرفانی دەردەهێنێت و كاری پێدەكات. لەهەڵبژاردنەكانی پێشـــوودا ســـەرەتا "ئەرگەنەكـــۆن" دژبـــەری ئەردۆغان بووە. پاشان "جەنەراڵەكان" دژبەری ئەردۆغان بوون. لەم هەڵبژاردنەیشـــدا "دەوڵەتی تەریب" یاخـــود جەماعەتی فەتوحوڵـــاڵ گولەن نەیاری ناوبـــراو بوون. ئەردۆغانیش بەباشـــی ئەمەی

قۆستۆتەوە.كرۆكی ئەو ئەفسونەی هەمیشە ئەردۆغان دەیقۆزێتـــەوە، بریتیـــە لەئاروژاندنی هەســـتی ئـــەو بەبۆچوونـــی بۆیـــە "مەغدوریـــەت". دەرەكییـــەكان و ناوخۆیـــی دەستەڕەشـــە هەمیشە لەبۆسەدان تا حكومەتەكەی بڕوخێنن. هەرچەند ئەم قســـەیە تاڕادەیەك راســـتی تێدا هەیـــە، بەاڵم پێدەچێ ئەردۆغان زێدەڕۆیشـــی

تێدابـــكات. ئەمەیـــە ئەو كارتە ئەفســـوناوییەی ئەردۆغان بەوەســـتایانە كەڵكی لێوەردەگرێت. دووەم كارتی سیحراوی ئەردۆغان ریزبەندی بـــەردەوام هێزەكانـــە. جەمســـەربەندی و لەنێـــوان كـــە ئیـــدارەدەدات، وا ملمالنێـــكان هێزەكانـــدا جەمســـەرگیری بهێننەكایەوە. ئەو بەردەوام هێزەكان لەنێـــوان ئەمبەرو ئەوبەر، رەشو سپی، تاریك و رۆشن و باش و خراپدا جەمســـەربەندی دەكات. ئەمەشـــیان لەالیـــەك كۆمـــەڵ پارچەدەكات، لەالیەكیش ســـنورەكان و پەرژینە سیاسییەكان بەرۆشنی بنیاتدەنێت، كەم كەســـیش هەیە بەســـەر ئـــەم پەرژینانەدا بپەڕێتەوە. ئەمانەی باسكران رێساكانی ژیانن

و ئەردۆغانیش تێیاندا وەستایە. ئەردۆغان لە تەنگژەكە پەڕییەوە

یەكێك لە تایبەتمەندییەكانی هەڵبژاردنەكانی ئەم دواییە، دەسپێكردنی تەنگژە ناوخۆییەكانی توركیا بووە. ئەم تەنگژەیەش لەرووداوەكانی "گەزی پارك"و رووداوەكانی 17 دیسەمبەرەوە هاتۆتەكایەوە. هەڵدانەوەی دۆسێی گەندەڵییە گـــەورەی بەئۆپەراســـیۆنی كـــە گەورەكـــە ئامانجـــی راســـتەوخۆ ناســـراوە، گەندەڵـــی پێكانی ئەردۆغـــان و خانەوادەكەی بووە. لەم دۆســـێیەدا ئامانج ئەوە بووە لەرێگەی بیاللی كوڕییـــەوە ئەردۆغـــان تێوەبگلێنـــن و ناچـــار بەدەست لەكاركێشانەوەی بكەن. كوڕی چەند وەزیرێك و بەڕێوەبەری چەند بانك و دەیان كەسایەتی خاوەنكار و وەبەرهێنەری ناوخۆیی و بیانیشـــی تێـــدا دەســـگیركران. گەندەڵییەكە ئامـــاژە بەهەڵڵووشـــینی 100 ملیـــۆن یۆرۆ و

چەنـــدان ملیـــۆن دۆالر لەالیـــەن خانـــەوادەی ئـــەم بەڵگەنامەكانـــی دەكات. ئەردۆغانـــەوە دۆســـییە پەیتاپەیتـــا لەالیەن تۆڕەكانی ســـەر بەجەماعەتـــی گولەنـــەوە پێشـــكەش بەتـــۆڕە كۆمەاڵیەتییەكان دەكران. لەوالیش جەهەپە كە بەقسەی چاودێران بەشـــێوەی پاڵەكی لەگەڵ گوللەنـــدا رێكەوتووە، پەیتاپەیتـــا لەهۆڵەكانی پەرلەمانـــدا ئەمەی بۆ پێـــش چاوی كامێراكان

گواستۆتەوە. لەگەزی پاركەوە كە چەند ملیۆنێك هاواڵتی لەدژی سیاســـەتەكانی ئەردۆغان رژانەســـەر ئەوەیـــان ئامـــاژەكان هەمـــوو شـــەقامەكان، دەگێڕایـــەوە، كە خەریكـــە چەرخی ئەردۆغان روو لەلێژی دەكات. هەروەها لەرووداوەكانی 17 دیسەمبەریشـــەوە ئـــەم ئاماژەیـــە بەهێـــز بـــووە، چونكـــە بەڵگەنامـــەكان زۆر بەهێزەوە خرانەروو. لەوە واوەتریش ئەم هەڵمەتە دوو ئاروژێنەری ناوخۆیی و دەرەكیشـــی هەبووە. ئاروژێنـــەرە ناوخۆییەكانی بەقســـەی فەهمی قـــورو خـــۆی لەئیتالفـــی پاڵەكـــی بزوتنەوەی گولـــەن و پارتـــی كۆماری گەلـــدا بینیوەتەوە. هەروەهـــا لەرێگـــەی ئـــەم ئیتیالفـــەوە گەلێك بەڵگەنامەی تەسویری و دەنگی خراونەتەروو. ئاروژێنەرە دەرەكیەكەیشی خۆی لەپشتیگیری پاڵەكـــی ئەمەریـــكا، هەندێـــك واڵتـــی یەكێتی ئەوروپـــا و ئیســـرائیل و بگـــرە چەند واڵتێكی خۆرهەاڵتی ناوەڕاســـتی وەكو عەرەبستان و میســـری كودەتادا بینیوەتـــەوە. ئەردۆغانیش ئەمـــەی قۆســـتەوە و لەمەیدانەكاندا دەیقیڕاند "ئەوانە دەیانەوێ سیناریۆكەی میسر لەتوركیا

بەشی سیاسەت

قۆناغی دوای 30 مارسپێشبینییەك بۆ پێشهاتەكانی دوای هەڵبژاردنەكانی 30 مارس لەتوركیا

ئەنجامی هەڵبژاردنەكان هێزێكی وای بە كورد بەخشیوە، كە سەختە ئەردۆغان لەوە زیاتر چارەسەری پرسی كورد دوابخات

26 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 27

ئەردۆغان بە دانپێدانانی دۆستان و نەیارەكانی یەكێكە لە وتاربێژە گەورەكانی ئەم سەردەمە

"ئەردۆغان هەمیشە بەكارتە ئەفسوناوییەكەی

ملمالنێكان دەباتەوە"

سياسەت

دووبارە بكەنەوە". ئەردۆغـــان كـــە بەئیعتیرافـــی دۆســـتان و نەیارانی یەكێكـــە لە وتاربێژە گەورەكانی ئەم ســـەدەیەیە، ئەمەی قۆســـتۆتەوە، لەمەشـــەوە هەســـتی مەغدوریەتـــی ئاروژاندۆتـــەوە، كـــە لەهەمووالیەكـــەوە هەوڵـــی لێدانـــی دەدرێت. تەنگژەكەی 17 دیسەمبەر لەوە گەورتر بووە تەســـەوری بكرێـــت. چەندیـــن دەزگا و تۆڕی نهێنی دوای چەندین مانگ گوێگرتن لەگفتوگۆ تەلەفۆنییەكانـــی ئەردۆغـــان و كەســـوكار و هاوڕێیانی، سەدان بەڵگەنامەی جۆربەجۆریان لەدژی ناوبراو رێكخســـتووە. ئەمجا هەوڵەكە بـــۆ بەركەناركردنـــی لـــەوە شـــێلگیرترە، كـــە بیـــری لێبكرێتـــەوە. ســـەرباری ئـــەم هەمووە هەوڵـــە جۆربەجـــۆرە، ئەردۆغـــان بەلێزانی و بـــەوردی بـــەرەوڕووی ئەم هەڵمەتـــە بۆتەوە و لەئاكامیشـــدا توانیویەتی لە "تەنگژەكەی 17

دیسەمبەر" بپەڕێتەوە. لەدوای 30 مارسەوە چی دەقەومێت؟

دەیانـــەوێ بـــەوردی چاودێـــران ئێســـتا شـــیمانەكارییەك بۆ قۆناغی دوای 30 مارس بكەن. چونكە ســـەركەوتنی سەیروسەمەرەی ئەردۆغان لەهەڵبژاردنە محەلییەكانی 30 مارسدا هەروا بەئاســـایی تێپەڕنابێـــت و دیاردەیەكی ئاسان و ئاســـاییش نییە. هۆیەكەیشی ئەوەیە ئەم قۆناغە وەكو جاران نییە و ســـەركەوتنی ئەمجـــارەی ئەردۆغـــان لەچەندین رەهەندەوە گەلێـــك دەبێـــت. جۆربەجـــۆری تەداعیاتـــی كـــەس بەســـەراحەت داوا لەئەردۆغان دەكەن مادەم ســـەركەوتووە دەبا ئوسلوبێكی نەرمتر

بەكاربهێنێ و قۆناغی ئاساییســـازی سیاســـی و كۆمەاڵیەتـــی دەســـپێبكات. بەاڵم ئەســـتەمە ئەردۆغان ئەمە بكات، چونكە هەر لەم ساڵەدا دوو هەڵبژاردنـــی دیكـــە بەڕێـــوەن. یەكەمیان هەڵبژاردنـــی ســـەركۆمارییە و ئـــەو بۆخۆی دەیەوێ مۆر لەمێـــژووی هاوچەرخی توركیا بـــدات و ببێتە یەكـــەم ســـەركۆمار كە خەڵك راســـتەوخۆ هەڵیدەبژێـــرن. هەروەهـــا دووەم هەڵبژاردنیـــش هەڵبژاردنی گشـــتی پەرلەمانی دەبێـــت. پســـپۆڕانی كاروبـــاری توركیا دەڵێن ئەگەری ئەوە بەهێزە هەڵبژاردنی پێشـــوەخت بكـــرێ و لەباتی ســـاڵی 2015 ئەم هەڵبژاردنە

لەمساڵەدا بكرێت.لەبەر ئەو هۆكارانەی لەسەرەوە باسكران، ئەردۆغـــان كارتە ســـیحرییەكەی، واتە كارتی دژبەری و جەمسەرگیری فڕێنادات و دیسان دەیخاتـــەوە گیرفانـــی. واتـــە لەســـەروبەندی پەرلەمانیـــش و ســـەركۆماری هەڵبژاردنـــی دیســـان كارتی دژایەتیكردنـــی گروپی گولەن بەكاردەهێنێتەوە. هەروەها پێدەچێ ئەمســـاڵ خۆســـەری قۆناغـــی مـــارس 30 لـــەدوای دیموكراتـــی كـــوردان بێتەپێشـــەوە. كورد بۆ ئەمـــە پەلەیانە و ئەنجامـــی هەڵبژاردنەكانیش ســـەختە كـــە پێبەخشـــیون وای هێزێكـــی ئەردۆغـــان لـــەوە زیاتـــر چارەســـەری ئـــەم پرســـە دوابخـــات. هەروەها بەئەگـــەری زۆر ئەردۆغـــان بۆ گۆڕینی سیســـتەمی پەرلەمانی واڵت بەرەو سیســـتەمی ســـەرۆكایەتی، ئەوە بـــەرەوڕووی دژبەرێتـــی جەهەپـــە و مەهەپە دەبێتـــەوە. لێـــرەدا ناوبـــراو هەر لەئێســـتاوە

ســـەرمایەگوزاری لەســـەر دەنگـــی بەدەپە و هەدەپە دەكات. بۆیە پێدەچێ دووەم پاشهاتی دوای 30 مارس بەرەو پێشـــەوەبردنی پرسی كـــورد بێـــت. لـــەوە واوەتریش بەدەپە ئێســـتا بۆتـــە كوتلەیەكی جوگرافی نەتەوەیی و لە 10 پارێزگا پلـــەی یەكەمی بەدەســـتهێناوە، تەنها لەشـــەش پارێزگای كوردســـتان ئـــاك پارتی بااڵدەســـتی مـــاوە. بۆیە ئەمەیـــش كاریگەری

لەسەر رەوشەكە دەكات. هەروەها ئێســـتا توركیا بۆتە ســـێ پارچە. پارچـــەی ناوەڕاســـتی ئەنـــادۆڵ، قەراخەكانی دەریای رەش، هەندێك بەشـــی خۆرهەاڵت و باشـــووری خۆرهـــەاڵت و كەمێـــك لەدەریای ســـپی هەمـــوو بەدەســـت ئـــاك پارتییەوەیـــە. هەتاوەكـــوو ســـپی دەریـــای قەراخەكانـــی قەراخەكانـــی دەریـــای مەڕمـــەڕە هەمـــووی بەدەســـت جەهەپەوەیە. باشوری خۆرهەاڵتی بەدەســـت كوردســـتان واتـــە توركیایـــش جەمســـەربەندییە ئـــەم بۆیـــە بەدەپەوەیـــە. جیۆسیاســـییە كاریگـــەری لەســـەر ئاینـــدەی سیاســـی توركیا دەبێـــت. هەروەها چاودێران شیمانەی ئەوە دەكەن دوای ئەم سەركەوتنە، قایمتـــرەوە بەئیرادەیەكـــی ئەردۆغـــان دۆســـێی ســـوریا هەڵبداتەوە. تەنانـــەت باس لەوەیـــش دەكـــرێ توركیا بەتەمایـــە بەتوندی دەســـتوەربداتە ناو ســـوریاوە. گروپی گولەن بەڵگەنامەكانـــی كۆبوونەوەكانـــی وەزارەتـــی دەرەوەی لەمەڕ ئەمە باڵوكردۆتەوە. بۆیە 30 مارس گەلێك پاشهاتی سیاسی و جیۆسیاسی

بەدواوە دەبێت. دەبا چاوەڕێ بین.

ژماره 225 2014/4/5 27

28 ژماره 225 2014/4/5

سياسەت

له ماوه ی چه ند مانگـــی رابردوودا چه ندین و منـــدااڵن ده ربـــاره ی جیهانـــی راپۆرتـــی په نابه رانی سوریا له الیه ن رێكخراوه كانی مافی مرۆڤه وه باڵوكراونه تـــه وه ، باس لەوەدەكەن منـــدااڵن له الیه ن گروپه چه كداره كانی ســـه ر بەرێكخراوی قاعیده به مه به ستی شه ڕكردن،

بەكاریان دەهێنرێن.راپۆرتـــی "منداڵێک له ژێر ره هێڵه ی ئاگر" و "با منـــدااڵن رزگار بکه ین" دوو راپۆرتی له و جۆره ن، كـــه دووه میان له الیـــه ن رێكخراوی نێوده وڵه تی مافی مندااڵنـــه وه ئاماده كراوه و تێیدا هاتووه "الیه نه چه کداره کان به شێوه یه کی به رباڵو خەریكی رێکخســـتنی مندااڵنی خوار ته مـــه ن 18 ســـاڵن وه ک کۆڵبه ر، پاســـەوان، راپۆرتێکـــی به پێـــی ســـیخوڕ، و شـــه ڕکه ر ئۆپۆزســـیۆنی ئـــه و واڵتـــه ش له ده ســـتپێکی شه ڕی ســـووریا وه تاکو ئێستا ده یان منداڵی ســـه رباز کـــوژراون و ژماره یه کی به رچاوی

دیكەش بریندار و كه مئه ندام بوون.تـــارق عه بـــدۆ یه كێكـــه له دامه زرێنه رانـــی که مپینـــی "به ســـه که ڵک وه رگرتـــن له مندااڵن له به ره کانی شـــه ڕ" باس له وه ده كات، بوونی دیارده یه کـــی بۆتـــه ســـەربازەكان منداڵـــە له ناوچه کانـــی ژێـــر راســـته قینه و ئاســـایی کونترۆڵـــی دژبـــه ران، به بۆچوونـــی ناوبراو

به كارهێنانـــی منداڵ زیاتر الی ئـــه و گروپانه په ره یسه ندووه، كه په یوه ندییان به ڕێكخراوی تیرۆریســـتی قاعیده وه هه یـــه ، مندااڵنی خوار ته مه ن 9 ســـاڵ به كارده هێنن، به شێكی زۆری ئـــه و مندااڵنـــه ش به هـــۆی شـــه ڕه وه هه تیـــو كه وتـــوون و بـــێ سه رپه رشـــت ماونه تـــه وه . هه روه هـــا ده ڵێـــت "زۆربـــه ی ئـــه و مندااڵنـــه ســـه ر به و بنه مااڵنه ن کـــه بیروباوه ڕی ئاینی رادیکاڵییـــان هه یـــه ، ئه و گروپانـــه ش كه كار له ســـه ر په ره پێدانی بیـــری ته كفیری له هزری مرۆڤه كانـــدا ده كه ن، بڕوایـــان وایه کوڕان له ته مه نی 18 ســـاڵیدا باڵغ نابـــن، به ڵکو ته مه نی باڵغ بوونیان 12 بۆ 13 ساڵییه ، ئه و ته مه نه ش

به پێی شه ریعه ت و ئاین دیاریكراوه ".منـــدااڵن به ســـه ربازكردنی پرســـی ته نهـــا له ناوچه كانـــی ژێـــر ده ســـه اڵتی هێزه ئۆپۆزســـیۆنه كانی حكومه تی سوریا له ئارادا نییـــه ، به ڵكـــو به پێـــی راپۆرته كان ئه و پرســـه له زۆربه ی ئه و كه مپانه شدا هه یه، كه له واڵتانی ئـــوردن، عێـــراق، دراوســـێی ســـوریا وه ك لوبنـــان و توركیا بـــۆ په نابه ره ســـورییه كان كراونه تـــه وه ، جگـــه له پاڵنـــه ره ئاینییه كـــه ش پێدانـــی پـــاره بـــه و كه ســـانه ، پاڵنەرێكی تری

پشت به سه ربازكردنی مندااڵنه .ئـــەو مندااڵنـــە دوای ئـــه وه ی قورئانیـــان

پـــێ له به رده كرێـــت و بیروبـــاوه ڕی جیهادی له هزریاندا ده چه سپێنرێت، ده نێردرێنه فێرگه و قوتابخانـــه ســـه ربازییه كان. به پێـــی وته ی تاریـــق عه بـــدۆ له ناوچـــه گوندنشـــینه كان و باكووری شـــاری حه له ب ژماره یه كی زۆری ئه و مندااڵنه له چه ند گروپێكدا كۆكراونه ته وه، هاوشێوەی گرووپەكانی )بێچووه شێره كانی

زه رقاوی( و )پێشه نگه كانی داعش(.ئه حمـــه د عه بدولكه ریـــم خۆیـــه وه الی سه رلەشكری خانه نشینکراوی سوپای میسر و شاره زا له کاروباری رێكخراوی قاعیده دەڵێ كه ئه و رێكخراوه له ساڵی 2004ه وه مندااڵنی خستۆته خزمه تی خۆیه وه ، سه ره تاش به ناوی باڵنده کانی به هه شت ناوی بردوون و له قاڵبی چه ند گروپێکدا كـــۆی كردوونه ته وه ، ته مه نی ئه و مندااڵنه ش له نێوان 9 بۆ 17 ســـاڵیدایه و بۆ کاری کۆکردنه وه ی زانیاری، گواستنه وه ی پـــاره و چه ک و ته قه مه نی، کاری ســـیخوڕی و ته نانه ت كـــرده وه ی خۆكوژیش به کاریان دەهێنـــن. ئـــه و گروپانـــه ش لـــه واڵتانی وه ک عێراق، ئه فغانســـتان و پاکســـتان به ڕاده یه كی

زۆر چاالکن.ئه و له باره ی ئـــه و مندااڵنه وه زیاتر ده ڵێت "ئه وان چوســـت و چاالکن، له الیه ن هێزه کانی حکومه ته وه گومانیان لێناکرێت، گۆشـــكراوی

ناسر مورادی

باڵنده کانی به هه شت به ره و به ره كانی جه نگ ده برێن

28 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 29

سياسەت

ئایدیۆلۆژیای ته کفیریـــی قاعیده ن و بوونه ته مه ترسییه کی گه وره بۆ سه ر سوریا ".

ســـه ره ڕای ئـــه وه ش جگـــه له گروپه کانـــی ســـه ر به قاعیده ، رژێمی به شـــار ئه ســـه دیش به پێکهینانـــی "یه كێتـــی الوانـــی شۆڕشـــگێڕ" هه ســـتی و نیشـــتمانپه روه ری به پاســـاوی خزمه تـــی ده خاتـــه منـــدااڵن واڵتپارێـــزی،

ئامانجه کانی خۆیه وه .ئەنیس جه مه ل، ده روونناس و مامۆستای بـــەو ســـه باره ت شـــه مس عه یـــن زانكـــۆی منداڵە سەربازانە هۆشـــداری ده دات و ده ڵێ "ده بێ ســـه رنج بدرێته شـــوێنه واری خراپ و کوشـــنده ی ئه م دیارده یه له بـــاری ده روونی ســـه ربازانه منداڵـــه ئـــه و جه ســـته ییه وه ، و گه لێک ئه ســـته مه بگه ڕێندرێنه وه سه ر دۆخی ئاســـایی خۆیـــان، ئه وان له منداڵێکی ســـاوا و بێئه زموونـــه وه کـــراون به ماشـــێنی جه نگ و کوشـــتار و قه ناعه تیان به کوشـــتوبڕ و كاری مێشـــکیان له راســـتیدا هێنـــاوه ، خۆكـــوژی ته كفیرییانـــه و خۆكـــوژی به بیروبـــاوه ڕی

شۆردراوه ته وه .ســـکرتێری مـــۆن کـــی بـــان هـــاوكات رێخراوی نه ته وه یه کگرتووه کان، ئه و ئازارو نه هه ماتییانه به "كاره ســـات" نـــاو ده بات، كه رۆژانه مندااڵنی سوریا ده یچێژن. له راپۆرتێكدا

كه 4ی شـــوبات له الیه ن ســـكرتێری گشـــتی نه تـــه وه یه كگرتووه كانـــه وه باڵوكراوه تـــه وه و رووداوه كانـــی نێوان مانگی ئاداری ســـاڵی 2011 تـــا تشـــرینی دووه مـــی ســـاڵی 2013 له خۆده گرێـــت، هاتـــووه "هه مـــوو الیه نه كانی شـــه ڕی ســـووریا تاوانبـــارن به به کارهێنانی توندوتیـــژی دژ به مندااڵن، له م نێـــوه دا هێزه چه کداره کانیش بـــه وه تاوانباران، که مندااڵن

بۆ به ره کانی شه ڕ چه کدار ده که ن". له مه یدانـــی جه نـــگ به باشـــترین شـــێوه

السایی ده که نه وه به بۆچوونی وه لییه ددین موختار، مامۆستای ده روونناســـی له زانكۆی قاهیره ، رێكخراوی قاعیـــده و هێـــزه چه كداره كانـــی له بـــه ر زۆر هـــۆکار مندااڵن ده خه نه خزمه ت بیروباوه ڕی خۆیانـــه وه ، ئه و ده ڵێ "ئه و مندااڵنه به گشـــتی و به تایبه تـــی ئه وانه ی له خـــواره وه ی ته مه نی 10 ســـاڵیدان، ناتوانـــن بڕیار له ســـه ر خۆیان بـــده ن، واتە له ژێر کۆنتڕۆڵدان، جگه له مه هیچ چاره یه کیان نییـــه ، هه ربۆیـــه كۆنتڕۆڵكردنی زه یـــن و بیریـــان به بـــاوه ڕی ئایدیۆلـــۆژی و ئایدیـــای جیهادخوازانه ، به تایبـــه ت هاندانیان بۆ كاری خۆكوژی له چاو كه سانی به ته مه نتر

گه لێک ئاسانتره ".ناوبـــراو دووپاتیده كاته وه كـــه له ئه نجامدا

ئـــه و مندااڵنـــه نه وه یه كی نوێیان لـــێ پێكدێت كـــه له داهاتـــوودا ده بنه مه ترســـی نه ك ته نها بـــۆ ســـوریا، به ڵكـــو بـــۆ ســـه رجه م واڵتانی ده وروبه ر، به بڕوای ئه و پســـپۆڕه ده روونییه بـــه زۆر و به چاولێکـــه ری مندااڵنـــه "ئـــه و ئاسانی، السایی كه سانی شه ڕكه ری له خۆیان گه وره تـــر ده که نـــه وه، هه ر بۆیـــه راهێنانیان

كارێكی سه خت نییه".زانكۆیـــە مامۆســـتای ئـــەو هه روه هـــا له چاره ســـه رنه كردنی ده دات هۆشـــداری كێشـــه ی ئـــه و مندااڵنـــه، چونكـــه وه ك خۆی ده ڵێ "له دواڕۆژی سووریادا ته نانه ت ئه گه ر له قۆناغی ئاشـــتی و سوڵحیشـــدا بێـــت ده بنه به ره یه کـــی تاوانـــكار و دڕنـــده ، چونكە هه ر ئێســـتا ســـه دان که س له و منداڵه شه ڕکه رانه له ئۆردوگاکانـــی داعش ئاماده ی ئه نجامدانی

هه ر جۆره کارێکی سه ربازین".ئستیڤن ستالینســـکی به رپرسی رێخراوی )رای(یش جه خت له وه ده كاته وه، كه له ئێستادا رێكخراوی قاعیده به هه موو لق و پۆپه کانییه وه زیاتر له هه موو کاتێک زومیان کردۆ ته ســـه ر منـــدااڵن، چونكە ئـــه و رێكخراوه گه یشـــتۆ ته ئه و بڕوایـــه ی ئه مـــه رێگاچاره یه کی گونجاو و له باره بـــۆ په ره پێـــدان و به رباڵوترکردنی

ئایدیۆلۆژیاکه ی.

ژماره 225 2014/4/5 29

30 ژماره 225 2014/4/5

لەبیرەوەری ئەمجارەدا باس لە مەالیەكی كوردپـــەروەری تـــر دەكەین، كـــە ئەویش هەمیشـــەزیندوو "مامۆستا مەال تەڵحە مەال ســـەید"ـە و لە ناو فەقێ و مەالكانیشـــدا بە

"مەال تەڵحە دووشیوانی" ناسرابوو.مـــەال تەڵحـــە لە ســـاڵی 1930 لە گوندی دووشـــیوانی مەنتكان لە ناحیەی قوشتەپە لەدایكبـــووە. باوكی مەال بـــووە، بۆیە هەر لـــە ســـەرەتاوە الی باوكـــی خوێندویەتی. ئەوكاتیش خوێندنـــی مەالیەتی لە حوجرە بە شـــێوەی تاك تاك بووە، واتە مامۆستا

تاك تاكە وانەی بە فەقێیەكان دەگوتەوە.مامۆســـتا مـــەال تەڵحـــە كاتێك تـــا پلەی ئامادەكار )مســـتعد( الی باوكی دەیخوێند، لـــە خوێندن ئەو لە من لەپێشـــتربوو، بۆیە پێمدەگوت مامۆستا، هەمیشەش هەر وەها

ناوم دەهێنا.مەال تەڵحە خوێندنی مەالیەتی تەواوكرد، ئەوزەمـــان دەگوترا "مـــەالی دوازدە عیلم" واتە هەمـــوو ئەو زانســـتانەی بە درێژایی خوێندنـــی مەالیەتی خوێندویەتـــی. ئەو لە ســـاڵی 1955 لەســـەر دەســـتی مەال تەیب ئیجازی عیلمـــی وەرگرتووە. ئەوكات مەال تەیب پێشـــنوێژ و وتارخوێـــن و وانەبێژی قوتابخانـــەی گردەســـۆری خـــوارێ بوو، زانایەكـــی گەورە بـــوو، من خۆم ماوەیەك

لە خزمەتیدا خوێندومە.لەكاتی وەرگرتنی ئیجازەی مەالیەتیشدا فەقێیـــەكان ئاهەنگێكی گەورەیان گێڕا و لە خەڵكێكی زۆریان گێڕایەوە، فەقێ و مەال و كەسایەتی زۆر بەشداریان كرد، لەوانەش باوكم بوو، كـــە وتاربێژی گوندی پۆریجە بوو، هەردوو گوندی پۆریجە و دووشیوان لـــە یەكتـــرەوە نزیك بوون. منیـــش لەگەڵ باوكـــم چووم و بەشـــداری ئاهەنگەكەمان

كرد.لەو ئاهەنگانەدا الساییكردنەوە و )پاشا پاشــــایانێ( هەبوو، بەراستی سەردەمێكی خــــۆش بــــوو. مــــن لــــە خۆنواندنی پاشــــا پاشــــایانێ بەشــــداربووم، هەندێك چاالكی گاڵتەئامێــــزی تێدا ئەنجــــام دەدرا. لەوكات ئەو جۆرە كاری نواندنانە زۆر كەم بوون، بۆیە خۆشــــی و چێژێكــــی زۆری تێدابوو، هەندێــــك لە فەقــــێ و مەالكان شــــارەزایی

باشیان هەبوو.ئیجــــازەی وەرگرتنــــی دوای لەگــــەڵ پەیوندیــــم مــــن مەالیەتیەكــــەی، مامۆســــتا مەال تەڵحەدا زۆر باش و بەهێز

گێڕانەوەبۆ

لەبیرنەكردن

مامۆستا مەاڵ تەڵحە دووشیوانی

محەمەد مەال قادر

سياسەت

30 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 31

سياسەت

مەال تەڵحە دووشیوانی لەكاتی ئامادەبوونی لە بۆنەی )ئیسرا و میعراج( لە هۆتێلی )قصر الذهبي(

بوو، بەراســــتی ئــــەو مامۆســــتایە هەر لە ســــەرەتای ژیانیــــەوە گیانــــی كوردایەتــــی هەبوو، هەر لە شەســــتەكانەوە پەیوەندی لەگــــەڵ پارتیــــدا هەبــــوو. دوای وەرگرتنی ئیجازەی مەالیەتیش لە گوندەكەی خۆیان )دووشــــیوان( بووە مەال و كەســــایەتیەكی

ناوچەكە.خەڵــــك پێشــــوودا ســــەردەمەی لــــەو لەكاتی بوونی كێشــــەی كۆمەاڵیەتی وەك ژن مارەكــــردن و تەاڵقدان و ئاشــــتەوایی پەنایــــان بــــۆ مــــەالكان دەبــــرد. مامۆســــتا مــــەال تەڵحەش هــــەم وەك مــــەال ناوبانگی پەیداكردبوو، لەالیەكی تریشەوە مەالزادە بــــوو و باوكیشــــی مەال بوو، بۆیــــە لە ناو

خەڵكدا رێزێكی زۆری هەبوو.مامۆســــتا مەال تەڵحە هەر لە سەرەتای دامەزراندنی یەكێتی زانایانی ئاینی ئیسالمی یەكێك بوو لەوانــــەی من و فارس باوە و عەلی هــــەژاری رەحمەتی چووین بۆ الی، زۆر بە گەرمی پێشوازی لە دروستكردنی ئەو یەكێتیە كرد، چونكە خۆی پارتی بوو. لە مانگی 1970/4 دەستكرا بە دامەزراندنی

لیژنەی ئامادەكاری یەكێتی زانایان.مامۆستای شادڕەوان كە ئەوكات گەنج بــــوو، گڕوتینێكی گــــەورەی هەبــــوو، ئەم گڕوتینەشــــی ماوەی چوار ســــاڵی یەكێتی زانایــــان هەر بەردەوام بــــوو. لە یەكەمین كۆنگــــرەی یەكێتــــی زانایانــــی ئیســــالمیدا بــــووە ئەندامی مەكتەبی تەنفیزی، قۆڵی لە خەبات و تێكۆشــــانی ئاینــــی و كوردایەتی هەڵكردبــــوو، تــــا كاتێــــك لە ســــاڵی 1974 شــــەڕ لە نێوان پارتــــی و حكومەتی عێراق دەستپێكردەوە، شۆڕشی ئەیلول جارێكی تــــر دەســــتیپێكردەوە، ئــــەو زاتــــە پیرۆزە وەك مەالیەكی ســــەركردە لەناو شۆڕشدا رۆڵــــی چاالكی هەبــــوو، لەگەڵ دەســــتەی سەركردایەتی یەكێتی زانایان لە بەرەكانی شــــەڕ ئامادە دەبوون، بۆ ئاڕاستەكردن و ئامۆژگاریكردن و هاندانی پێشمەرگەكان، شــــەرعی دادوەری وەك هەندێكیشــــیان

رۆڵیان دەبینی.دوای نسكۆی شۆڕشی ئەیلول مامۆستا مەال تەڵحــــە گەڕایــــەوە گوندەكەی خۆی، بەاڵم بەعســــیەكان بە توندی چاودێرییان

دەكــــرد و بانگیان دەكــــردە دائیرەی ئەمن و فشاریان دەخستەسەر، بۆیە بەناچاری

گەڕایەوە هەولێر.لــــە هەمیشــــەزیندوو مامۆســــتای جــــا یەكــــەم خولــــی پەرلەمانی كوردســــتان لە ســــاڵی 1992 لەســــەر لیســــتی زەرد بووە ئەندامــــی پەرلەمــــان. لەســــەر خەبــــات و تێكۆشــــانی خۆشــــی هەر بــــەردەوام بوو. دوای كۆتایــــی خولی یەكەمــــی پەرلەمان، ئــــەم زاتە لە نــــاو یەكێتی زانایانــــدا رۆڵی چاالكــــی هەبــــوو. مــــن لەگەڵ ئــــەو زاتەدا لەوكاتــــەوەی كە بەخوێندنــــی مەالیەتیەوە ســــەرقاڵ بوو، پەیوەندیەكەمان هەر گەرم و پتــــەو بــــوو. بــــەاڵم بەداخــــەوە دواجار نەخۆشــــیەكی كوشندەی توشــــهات، تا لە رۆژی 2007/4/26 مــــەرگ یەخــــەی گرت و ماڵئاوایی لە هەڤااڵن و كەســــوكارەكەی كرد. لە خوا دەپاڕێمەوە بیخاتە بەهەشتی

بەرینی خۆیەوە.نەمــــری بــــۆ ئەو تێكۆشــــەرە و گشــــت ســــەروەریان كوردســــتان، شــــەهیدانی

بارزانی نەمر.

32 ژماره 225 2014/4/5

سياسەت

هەزەلیاتەكانی بانگەشەی هەڵبژاردن

نووســــراوە: هەیاران و مەیــــاران، یاخوا داكاتە باران، بۆ فەقیر و هەژاران. وەك ئاماژەیەك بۆ ناسینەوەی ئەو، كە پێشتر بەردەوام بارودۆخی

كەشوهەوای بەخەڵكی راگەیاندووە.لەپۆســــتەرەكاندا لەكاندیــــدەكان بەشــــێك بــــۆ دادەیــــان پاشــــگری كاك و مامۆســــتا و ناوەكانیان داناوە، لەفەیســــبووكیش بەردەوام لەســــەریان دەنووسرێت: ئێســــتا كاندیدن ئەو نازناوانەیــــان پێــــش خۆیــــان خســــتووە، ئەگەر

دەربچن دەبێت چی بەخۆیانەوە بكەن؟كاندیدێكــــی پارتی دیموكراتی كوردســــتان، رەســــمێكی خۆی لەگەڵ كەســــێكی تــــر داناوە، لەپۆستەرەكەدا دوو كەسن، نازانرێت مامیەتی یان باوكی، گریمان من كاندیدەكە ناناســــم، لێم تێكدەچــــێ، ئاخۆ كامیــــان كاندیدەكــــەن. رەنگە باوكــــی یان مامی، ئەو كەســــەی رەســــمەكەی لەگــــەڵ گرتووە كەســــێكی نــــاودار بێــــت لەناو خەڵك، كاكی كاندیدیــــش وتویەتی، دەی بەڵكو ئەگــــەر خەڵكیــــش دەنگ نــــەدەن بەمــــن، بیدەن

بەوەی تەنیشتم.كاندیدێكــــی یەكێتی، كە پێشــــتر مامۆســــتای پەیمانــــگاكان، و لەزانكــــۆ بــــووە عەرەبــــی لەهەڵبژاردنــــی پێشــــووی پەرلەمانــــی عێراقــــدا ئێــــوە دەبێــــت وتــــوە: بەخوێندكارەكانــــی مەمنوونــــم بن من دەرســــتان پێدەڵێــــم، كاتێك مــــن بــــۆ؟ دەڵێــــت خوێندكارەكانیــــش دەڵێــــن نــــوری مالیكی 15 جار تەلەفۆنــــی بۆ كردووم لەكابینەكەیــــدا ببمــــە وەزیــــر، وتویەتــــی دوای ئەو هەمــــوو جارە ئیتــــر جوابــــی تەلەفۆنەكەم نەداوەتــــەوە و نەمكردووە لەبەرئەوەی دەرس بەئێوە بڵێم. بەاڵم ئێســــتا كاندیدە بۆ پەرلەمانی عێــــراق و بەو خوێندكارانەی دەڵێت ئیشــــی بۆ

بكەن تا دەرچێت.شیعاری بەشێك لەكاندیدەكان زۆر گەورەن، بەجۆرێك حكومەتێكی تەواو زۆرجار سڵ لەو جـــۆرە بەڵێنانـــە دەكاتەوە كە ئـــەوان دەیدەن. ماوەی 22 ساڵە حوكمڕانی كوردی نەیتوانیوە ئاوەدانـــی تەواوەتی دەســـتەبەر بـــكات، بەاڵم كاندیدێك نووســـیویەتی كوردســـتان ئاوەدان دەكەمـــەوە! چـــۆن و بەچـــی خـــۆی دەزانێت، یەكێكی تر نووسیویەتی داهاتی نەوت بەسەر

رەنگــــە ئەگــــەر گونجــــاو بوایــــە، لەبەردڵــــی قاڵبــــی نەچوبایەتــــە و نەبوایــــە كاندیــــدەكان لەســــەر وێنەییەكمــــان راپۆرتــــە رێكالمــــەوە، پۆســــتەرە كۆمیدییەكانی هەڵبــــژاردن بكردایە، باشتر پەیامەكە بگەیشــــتایە، بەاڵم بەوهۆیەوە

ئێمە هەزەلیاتەكان دەكەین بە نووسین.لەگەڵ دەســــتپێكی بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ پەرلەمانــــی عێراق و ئەنجومەنــــی پارێزگاكانی شــــتی چەندیــــن كوردســــتان، هەرێمــــی سەیروسەمەرە، پۆســــتەر و شیعار و لێدوانی

سەرنجڕاكێش دەبینین.هەمــــوو ئــــەو شــــتانە، دەرئەنجامــــی بوونی لیســــتی كراوەن، كاندیدەكان ئامــــادەن هەموو شــــتێك بڵێن و بكەن لەپێنــــاوی دەرچوونیاندا. ئــــەوان بەدرێژایی ئەم مانگــــە لەدڵەڕاوكێدان و بــــەردەوام لەهەوڵــــی بەدەســــتهێنانی زۆرترین دەنگــــدان، بەاڵم بەشــــێك لەوانــــە، دواتر بۆیان لەهەڵبژاردنەكانــــی وەك و دەردەكەوێــــت پێشــــوودا روویدابــــوو، كاندیــــد هەیە خۆشــــی دەنــــگ بەخــــۆی نــــادات، یان هاوســــەرەكەی و

ماڵەباوانیشی دەنگی نادەنێ.دەمێكە ئەوە وتــــراوە، خەڵكی لەهەڵبژاردندا بێڕەحمن و هیچ شــــتێك كاریان تێناكات، بەاڵم كاندیــــدەكان بــــە زۆر الیــــەن هەوڵــــی خۆیــــان یەكێتــــی كاندیدێكــــی لەپۆســــتەری دەدەن. نیشــــتیمانی كوردســــتاندا، كە پێشتر بەرپرسی كەشناسی ســــلێمانی بوو، هەورێك و خۆرێك لەســــەر دەســــتییەتی، لەژێــــر رەسمەكەشــــیدا

هاوواڵتیاندا دابەش دەكەم! ئیتر خۆی و وەزیری سامانە سروشـــتییەكان دەزانن چۆن دەیكات. یەكێكی تر نووسیویەتی هەلی كار بۆ بێكاران دابیـــن دەكەم، جا ئەگەر ئەو برادەرە كاندیدی پەرلەمانـــە یـــان بەرهەمهێنـــەری ناوچەیەكی پیشەســـازی، یەكێكی تر نووسیویەتی مووچە بۆ هەموو هاوواڵتییەكی كوردستان دەبڕمەوە، مەگەر بودجەكەی بەغدا راســـتەوخۆ بێتە ناو

ماڵی ئەو كاندیدەوە.هەندێك كاندیدی تر، جگە لەرەسمی خۆی، رەســـمی ژن و منداڵەكانیشـــی دانـــاوە، كەس نازانێ بۆچی، مەگەر ئەوە نەبێت ئەو كاندیدانە تەماعیـــان نییە هەر خۆیـــان، بەڵكو دەیانەوێت پەرلەمانـــی ببەنـــە منداڵەكانیشـــیان و ژن

عێراقەوە.وابڕیارە لـــە 4/30دا هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێـــراق و ئەنجومەنـــی پارێزگاكانـــی هەرێمی كوردســـتان بەڕێوەبچێت، بۆ ئەومەبەســـتەش

بانگەشەی هەڵبژاردن دەستی پێكردووە.هـــەر تەنهـــا لەهەرێمی كوردســـتاندا شـــتی ســـەیر و ســـەمەرە نابینرێت، بەڵكو لەخواروو و ناوەڕاســـتی عێراقیشـــدا ئـــەو شـــتانە هەن. كاندیدێكـــی عـــەرەب، لەهەمـــوو پۆســـتەرێكدا رەســـمی خۆی بـــە چەند جلوبەرگێـــك داناوە، دانەیەكی تریان لەهەر پۆســـتەرێكدا شێوازی

وەستان و دەموچاوی خۆی گۆڕیوە. بـــەاڵم دانەیەكیـــان لەپۆســـتەرەكەیدا، هەر دوودەســـتی بـــاڵو كردوونەتـــەوە و لەســـەر هەر دەستێكیانی شـــاخێكی دروست كردووە، لەیەكێكیان نووســـراوە شـــاخی هەژارەكان و لەوەكەی تریان نووسراوە شاخی بێكارەكان، وەك ئامـــاژە بـــۆ ئەوەی، ئـــەو كاندیدە دەبێتە شـــاخ لەپشـــتی ئەو دوو چینەوە، بۆ هەردوو دانـــاوە. شـــیعرێكی پارچـــە شـــاخەكەش پۆســـتەرەكەی هێندە قەرەباڵغە جێگەی هیچی

تر نابێتەوە. تەرفیهـــــ و بـــۆ خۆشـــی نووســـینە ئـــەو نووســـراوە و هیچـــی تـــر، هیـــچ مەبەســـتێكی لەپشتەوە نییە، تەنها ئەوە نەبێت، لەهەڵبژاردن بەلیســـتی كـــراوە، ئـــەم بـــەزم و رەزمانـــەش

ئاسایین و روودەدەن.

پێشەوا محەمەد

كاندیدێك نوسیویەتی هەیاران و مەیاران یاخوا داكاتە باران، كاندیدێكی تریش وێنەیەكی دووقوڵی داناوە

ژماره 225 2014/4/5 33

نــــاوخــــــــــۆ

لە باكوور مایكە كوردییەكان پێشبركێی مایكی كەناڵە توركییەكان دەكەن

34 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 35

یەكێتی نیشتمانی كوردستان

لیستی 77

كاندیدی ژماره

قەرەچوغ أحمد حمدامین دزەییكاندید بۆ ئەنجوومەنی پارێزگای هەولێر

2

36 ژماره 225 2014/4/5

اتەك

و دپتە

ن ردا

كوی

كێت یە

وركو

با لە

ورشو

باەی

یانرد

كوڵە

ەنام ك

ئەنی

وو ب

بەهۆی كردنەوەی نوسینگەی كەناڵەكانی باشــــوور لەباكووری كوردســــتان، میدیای كورد لەوێ بوژاوەتەوە، رۆژنامەنووسێكی "وامانكــــردووە دەڵــــێ باكووریــــش سیاســــەتمەدارانی ئاكپارتیش فەرهەنگۆكی

كوردی هەڵگرن". كۆمــــاری دامەزرانــــی لەســــەرەتای توركیاوە، لەباكووری كوردستان تاسااڵنی بەكــــوردی قســــەكردن هەشــــتاكانیش ســــەربازی كودەتــــای دوای قەدەغەبــــوو. 12 ئەیلولــــی 1980یــــش لەزیندانــــی ئامــــەد بەهەزاران گیــــراوی كورد لەبــــەر نەزانینی زمانــــی توركی رووبــــەرووی قورســــترین ئەشــــكەنجە بوونەتــــەوە. گەلێكیــــان لەژێــــر ئەشــــكەنجەدا گیانیان لەدەســــتدا. تا ســــاڵی 2000 گەلێــــك سیاســــەتمەداری كوردیــــش بەهۆی ئەوەی لەخۆپیشاندانەكاندا بەزمانی كــــوردی قســــەیان كردبــــوو، بــــەرەورووی زیندان و ســــزای پێبــــژاردن بوونەوە. دوای ساڵی 2003و رووخانی حكومەتی سەدام و دەســــكەوتی فیدراڵی باشووری كوردستان، گەلێــــك هاوكێشــــە گۆڕانــــی بەســــەرداهات. توركیا لەبــــەر بوونی هەرێمی كوردســــتان بەرامبــــەر خــــۆی سیاســــەتی ناچاربــــوو بەزمانــــی كــــوردی و كوردســــتان بگۆڕێت.

دامودەزگا میدیاییە كوردییەكانی باشووری كوردســــتانیش كەڵكیان لەم دۆخە وەرگرت و هەنگاوبەهەنگاو نوســــینگەكانیان لەئامەد

كردەوە. سەرەتا لەئامەد لەساڵی 2005 كوردستان تیڤی نوسینگەی خۆی كردەوە. لەبەرئەوەی ناوی كوردســــتان قەدەغەبوو، كوردســــتان تیڤی ناچاربوو بەناوی KTV كاروباری خۆی بەڕێوەبەرێـــــت. بەهــــۆی ئــــەم قەدەغەیەوە ئێســــتاش ناچارە بەم ناوە كاربكات. لەگەڵ ئــــەوەی بەناوی KTVیــــش كاردەكەن، بەاڵم هەر لەســــەرەتاوە بەمایكی كوردستان تیڤی لە كوچــــە و كۆاڵنەكانی ئامەد دەردەكەون. ســــەرەتا كاتێــــك خەڵكــــی ئامــــەدو پۆلیــــس چاویان بەناوی كوردستان لەسەر مایكەكە دەكەوت، ســــەریان ســــوڕدەما. بەاڵم ئێستا هــــەم كــــورد و هەم پۆلیســــیش فێــــری ئەم نــــاوە بــــوون و لەگەڵــــی راهاتــــوون. دوای كوردستان تیڤی، گەلی كوردستان، رووداو، KNN، ســــپێدە، زارۆ تیڤــــی و وار تیڤیــــش نوســــینگەكانی خۆیــــان لەئامــــەد كــــردەوە. كوردســــات و چەنــــد كەناڵێكــــی دیكەیــــش خەریكن نوســــینگەی خۆیان لەوێ بكەنەوە. میدیاكانی وەكــــو دەنگی ئەمەریكا و دەنگی رووسیا و گۆڤاری ســــڤیلیش ئێستا نوێنەر و پەیامنێریــــان لەئامــــەد هەیــــە. بەمجــــۆرە ژمــــارەی راگەیاندنــــكاری میدیــــای كوردی

تادێــــت لەئامــــەد زیاد دەبــــن. دەزگای وەك رووداو، وار تیڤــــی و كوردســــتان تیڤیــــش نــــەك تەنیا لەئامــــەد، بەڵكو لە ئەســــتەنبۆڵ كردۆتــــەوە. نوســــینگەیان ئەنكــــەرەش و ئــــەم نوســــینگەی دەكــــرێ چاوەڕوانیــــش كەنااڵنــــە لەشــــارەكانی تــــری وەكــــوو وان، مێردیــــن و رەهایــــش بكرێنــــەوە. كاتێكیش رۆژنامەنووســــییەكان كۆنگــــرە دەچیتــــە دەبینی مایكی تەلەفزیۆنە كوردییەكان زۆر زیاترن لەجاران، دەشــــبینی كە پەیامنێرانی كورد لەناو خۆیاندا بەكوردی قســــەدەكەن. پێشیانوایە بوونی ئەم كەنااڵنەی باشوور لە

باكوور یەكێتی كوردان پتەوتر دەكات. میدیای كــــوردی سیاســــەتمەدارەكانی

ئاكپارتیشی فێری كوردی كردووە لەبەدواداچوونێكــــی ســــڤیل لەباكووری كوردستان دەركەوتووە، كە كچان و كوڕانی راگەیاندنــــكار، ئێســــتا نایانەوێــــت لەكەناڵــــە توركییــــەكان كاربكــــەن، ســــەبارەت بەمــــە لەگەڵ نوێنەری كەناڵە كوردییەكان قســــەی كردووە. رۆژنامەنووس ماشەاڵ دەكاك كە 15 ساڵە لەناو میدیای كوردی كاردەكات و كتێبی "هەواڵ و هەواڵ گەیاندن"ی نوسیوە، ئێســــتا نوێنەری رووداوە. ئەو دەڵێ "لەچاو 10 ساڵ پێش ئێســــتا هەواڵ و هەواڵسازی و میدیــــا ئێســــتا پێشــــكەوتووە. گەلێــــك رۆژنامەگــــەری كوردی بۆ كچان و كوڕانی

دالر دكاك -ئامەد

لە باكوور مایكە كوردییەكان پێشبركێی مایكی كەناڵە توركییەكان دەكەنرۆژنامەنووسێك: وامانكرد سیاسەتمدارەكانی ئاكپارتیش فەرهەنگۆكی كوردی هەڵگرن

ناوخۆ

ژماره 225 2014/4/5 37

ژیان ئادا لوقمان ئایدۆغان ماشەڵاڵ دەكاك

كوردیش بۆتە بازاڕی كار". ماشــــەاڵ زیاتر قسە لەسەر ئەو بابەتە دەكات و دەڵێ "ئەو الوە كوردانەی لەزانكۆكانی توركیا بەشــــی راگەیانــــدن دەخوێنن، زۆربەیــــان نایانەوێ چیتر لەناو میدیای توركیدا كاربكەن. رۆژانە 2-3 سیڤی بۆ كاركردن لەرووداو پێشكەش دەكرێــــن. ئەمەش دەریدەخــــات ئیتر الوانی كــــوردی دەیانــــەوێ بەزمانی كــــوردی پارە پەیدابكــــەن". ماشــــەڵاڵ دەكاك دەڵێ میدیای كــــوردی كاریگەرییەكی زۆریشــــی لەســــەر ســــڤیلیش چاالكوانانــــی و سیاســــەتمەدار كردووە. ئــــەو دەڵێت "من گەلێكجار بینیومە لەگیرفانی سیاســــەتمەدارەكانی ئاكپارتیشدا فەرهەنگۆكــــی كــــوردی هەیە. كاتێــــك ئێمە دەبینن شەرم دەكەن بەتوركی قسەبكەن و راســــتەوخۆ بەكوردی قسەدەكەن. تەنانەت جاروباریــــش دەڵێن ئێمە لەســــایەی ئێوەوە فێــــری كــــوردی بوویــــن، ئێســــتا كــــوردان پێویستیان بەئاژانســــێكی هەواڵی كوردیش هەیــــە، ئەگــــەر ئاژانســــێكی وا دابمەزرێــــت، ئەوســــا هەموو جیهان رۆژەڤی كوردستان

لەزمانی كوردانەوە فێردەبن". میدیـــای كوردی بوو بەســـەرچاوە بۆ

میدیای توركیلوقمـــان ئایدۆغان نوێنـــەری KNN زۆر دڵخۆشـــە. كـــوردی میدیـــای بەئاینـــدەی ئایدۆغانیش ســـااڵنێكی زۆرە لەناو میدیای

كوردیـــدا كاردەكات. ئەو لـــە "گوون تیڤی"، كوردیـــش رادیـــۆی هەندێـــك كـــورد1و KNN نوێنەرایەتـــی ئێســـتا كاریكـــردووە. دەكات. جگە لەو لەناو نوسینگەكەیدا چەند كەســـێكی كامێرامان و هیتریش كاردەكەن. ئـــەو پێیوایە بـــۆ ئەوەی میدیـــای كوردیش لەالیەنـــی پێویســـتە پێشـــبكەوێ، زیاتـــر تەكنیكییـــەوە كادیـــری خـــۆی پێبگەیەنێت. لوقمـــان دەڵـــێ "لە باكـــووری كوردســـتان هەواڵی رۆژانـــە، كۆمەاڵیەتـــی، وەرزش و سیاسی دەنێرن و دەنگی باكوور دەگەیەننە باشـــوور. پێش سێ ســـاڵ كاتێك دەچووم دەمبینـــی مایكـــەكان بـــەزۆری هـــی كەناڵە توركییەكان بوون. بەاڵم ئێســـتا رەوشەكە بەپێچەوانەیـــە". لوقمان بەوە دڵخۆشـــە، كە لـــە كۆنگـــرە رۆژنامەنووســـیەكان مایكـــی كەناڵـــە كوردییەكان زیاتر دەبینێت، لوقمان ئایدۆغـــان لەقســـەكانی بۆ ســـڤیل وتیشـــی "لەبەرئـــەوەش ئێمـــەی میدیـــاكاری كـــورد لەنـــاو خۆمانـــدا بەكـــوردی قســـەدەكەین. بەهـــۆی ئەمەشـــەوە میدیاكارانی توركیش

لەگەڵ ئێمە بەكوردی قسەدەكەن". كەناڵەكانـــی بوونـــی دەڵـــێ ئایدۆغـــان كـــوردان یەكێتـــی لەباكـــوور باشـــوور بەهێزتر دەكات. ئاماژەش بەوە دەكات، كە سیاســـەتمەدارانی كورد هەر لەبەر بوونی ئـــەو ژمـــارە زۆرەی راگەیاندنـــی كـــوردی

بەیاننامەكانیـــان بەكـــوردی چـــاپ دەكەن. لوقمان وتی "لەباكووری كوردستان بەدەپە سەردەستە و پێش چەند ساڵێك ئەم پارتیە لەهەمـــوو چاالكیەكانی خۆیـــدا بەیاننامە و راگەیەنراوەكانـــی بەتوركی باڵودەكردەوە. بەاڵم ئێستا ناچاربوون ئەم كارە بەكوردی بكـــەن، چونكـــە ئەمـــڕۆ میدیـــای كـــوردی لەمیدیـــای تـــورك زیاتـــر هـــەن، ئەوانیش

ناچاربوون خۆیان بگۆڕن". كـــوردی میدیاكارانـــی كێبڕكێـــی

دەسیپێكردووەژیـــان ئـــادا توزتوركیـــش كـــە مـــاوەی 10 ســـاڵە پەیامنێـــری كوردســـتان تیڤییـــە تیڤـــی ئـــەوەی كوردســـتان "دوای دەڵـــێ نوســـینگەی خـــۆی لەئامەد كـــردەوە، ئیتر هەمـــوو كەناڵەكانـــی دیكـــەش یەكـــە یەكە نوســـینگەی خۆیان تێدا كردۆتەوە. ئەمەش كێبڕكێیەكـــی هێناوەتەكایـــەوە". ئەو پێیوایە بۆ نزیككردنـــەوەی كوردی چوار پارچەكە رۆڵـــی میدیـــای كـــوردی گەلێـــك گرنگە و دەشـــڵێت "میدیای كوردی چـــوار پارچەكە دەگەیەنێتە یـــەك. دەتوانیـــن بێژین بوونی میدیای كوردی باشوور لەباكوور خزمەت بەزمانـــی كـــوردی دەكات، چونكـــە هەموو لەگـــەڵ ناچـــارن سیاســـییەكان نێوەنـــدە زمانی توركـــی راگەیەنراوەكانیان بەزمانی

كوردیش باڵوبكەنەوە".

ناوخۆ

38 ژماره 225 2014/4/5

ناوخۆ

پێداویســـتە خـــاوەن رێكخراوەكانـــی تایبەتـــەكان گلەیـــی لـــەزۆری كێشـــەكانیان دەكەن و ناشـــزانن روو لەكـــوێ بكەن، ئەمە لەكاتێكدایە وەزیـــری كاروباری كۆمەاڵیەتی چەنـــد مانگێكـــە دیارنییـــە، ســـەرچاوەیەكی بەرپرسیش ئاشـــكرای دەكات، كە كێشەكان بەهـــۆی نەهاتنـــی وەزیـــرەوە كەڵەكەبوونە، كەچی وتەبێـــژی وەزارەت، جەخت لەســـەر

دەوامكردنی وەزیر دەكاتەوە.خوێنـــدن یەكێكە لـــەو مافـــە بنەڕەتییانەی جاڕنامـــەی گەردوونـــی مافەكانـــی مـــرۆڤ مافـــی جیهانییەكانـــی رێككەوتننامـــە و كەســـانی كـــردووە. فەراهەمیـــان مـــرۆڤ خـــاوەن پێداویســـتی تایبەتیـــش وەك هـــەر توێژێكـــی دیكەی كۆمەڵگە پێویســـتە لەومافە ســـوودمەندبن، بـــەاڵم خوێندنی ئـــەو توێژە لەهەرێمی كوردســـتاندا چەندین ئاســـتەنگی هاتۆتەپێش، بەڕێوەبەرێكی گشتی وەزارەتی كار و كاروبـــاری كۆمەاڵیەتیـــش دان بەوەدا نەیتوانیـــوە وەزارەتەكەیـــان كـــە دەنێـــت،

بەتەواوی گرنگی بەو بوارە بدات.لەئێستادا پێنج پەیمانگا و چەندین كۆمەڵەی تایبەت بەخاوەن پێداویستی تایبەت لەهەرێمدا هەن، بەرپرســـانی بەشـــێك لەو كۆمەاڵنەش باس لەوە دەكەن، كە رووبەڕووی كۆمەڵێك

كێشە و گرفت بوونەتەوە.مەیدانیـــدا لەبەدواداچوونێكـــی ســـڤیل تایبـــەت لەپەیمانـــگای بۆیدەركەوتـــووە بەخـــاوەن پێداویســـتیە تایبەتـــان هەمان ئەو

پڕۆگرامانە دەخوێندرێن، كـــە لەقوتابخانە و دەزگا پەروەردەییەكانـــی دیكە دەخوێندرێن. ئەو كەســـانەش تا تەواوكردنی پۆلی نۆیەمی بنەڕەتـــی لەو پەیمانگایانە دەمێننەوە و دواتر تێكـــەڵ بەقوتابیانـــی ئاســـایی دەكرێنەوە، كە ئەمەش بەپێی گوتەی بەشێك لەخوێندكارانی خاوەن پێداویســـتی تایبەت گرفتی دەروونی بـــۆ دروســـتكردوون. جیالـــەوەش لەوەرزی هاویندا دەرگای ئـــەو پەیمانگایانە دادەخرێن و پشـــوویان دەستپێدەكات، ئەمەش گرفتێكی خـــاوەن خوێندكارانـــی چونكـــە دیكەیانـــە، پێداویســـتیە تایبەتەكانیش داوادەكەن خولی

هاوینەیان بۆ بكرێتەوە. خوێندن تەنها كێشـــەی ئـــەو رێكخراوانە نییە، كە هی خاوەن پێداویستییە تاییەتیەكانن، مەســـعود ئەنـــوەر خاوەنـــی كۆمەڵـــەی ژینە كـــە تایبەتـــە بەخـــاوەن پێداویســـتی تایبەتی دەســـت و پـــێ، بـــاس لەكێشـــەكانی تریـــان دەكات، وەك دواكەوتـــن و كەمـــی موچـــە و

نەناردنەدەرەوەیان بۆ چارەسەركردنیان. كۆمەڵـــەی ژین ســـاڵی 1999 دامـــەزراوە، ئێســـتاش نزیكەی 18 هـــەزار ئەندامی هەیە، ســـەرۆكی كۆمەڵەكەش بەپێویستی دەزانێت ســـەرۆكی بـــۆ لەنزیكـــەوە كێشـــەكانیان حكومەت روونبكەنـــەوە. "بۆیە داوای بینینی ئـــەو دەكەین، چونكـــە لەخـــوارووی ئەوەوە هەموو بەرپرســـەكانی دیكەمان بینیوە، بەاڵم ئەوەی بایەخی پێنادرێت خاوەن پێدوایستییە

تایبەتەكانن".كۆمەڵـــەی ســـەرۆكی كەریـــم یـــادگار نابینایانی كوردســـتان، پێیوایە سەرەكیترین

كێشـــەی كەســـانی نابینـــا كەمـــی پەیمانگای خوێندنـــی تایبەتە لەشـــار و شـــارۆچكەكانی هەرێم، ئـــەو دووپاتیدەكاتەوە كـــە "ئەوانەی لـــەدەرەوەی شـــارن لەخوێنـــدن بێبەشـــن و ناتوانـــن هاتوچۆبكـــەن و بەشـــە ناخۆییـــش نییە". ئەو كۆمەڵەیە لەساڵی 1995 دامەزراوە و تائێســـتا سێ هەزار ئەندامی هەیە. ناوبراو كۆمەڵەكانـــی لەیەكدەنگنەبوونـــی گلەیـــی خاوەن پێداویستی تایبەت دەكات بۆ گوشار خســـتنە ســـەر حكومـــەت و جێبەجێكردنـــی داواكارییەكانیان، یادگار دەشڵێ "پڕۆژەیەكی هەمواركراومان لەخولی داهاتووی پەرلەمان دەبێت، كە دەبێتە یاســـایەكی باش بۆ خاوەن

پێداویستی تایبەت".بەرپرســـێكی وەزارەتـــی كار و كاروباری كۆمەاڵیەتی دان بەوەدا دەنێت، كە هەســـتیان بەگرفتەكانی ئەو توێژەكـــردووە و لەهەوڵی عەبـــدواڵ رۆزە د. چارەســـەركردنیاندان. گشـــتی بەڕێوەبەرایەتـــی بەڕێوەبـــەری چاودێری و گەشەپێدانی كۆمەاڵیەتی ئاماژە بـــەوەدەدات، كە بەڕێوەبەرایەتییەكەی لەگەڵ وەزارەتـــی كار و كاروبـــاری كۆمەاڵیەتـــی لەگفتوگـــۆدان لەبـــارەی پڕۆگرامی خوێندنی خـــاوەن پێداویســـتییە تایبەتەكان، جا ســـەر بەوەزارەتی پـــەروەردە بن یاخود وەزارەتی دەشـــڵێت ئـــەو كۆمەاڵیەتـــی. كاروبـــاری "لەبەرنامەماندا هەیە پێداچونەوە بەپڕۆگرامی خوێندنەكانیاندا بكەین، لەئێستاشدا وەزارەتی پـــەروەردە لـــە ئەســـتۆگرتنی بەپرســـیارێتی الیەنی پەروەردەیی ئەو خاوەن پێداویســـتیە

تایبەتییانە رەتدەكاتەوە".

چرۆ حوسێن

وەزیری كار و كاروباری كۆمەاڵیەتی لە كوێییە؟

خاوەن پێداویستیە تایبەتەكان نازانن كێشەكانیان لەكوێ چارەسەر دەكرێت

ژماره 225 2014/4/5 39

ناوخۆ

وتەبێژی وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەاڵیەتی بۆ سڤیل:

ئەوە ئیشی ئێوە نیە كە وەزیر بۆچی لێرە نیە

ئـــەوان نایشـــارێتەوە رۆزە د. كەمتەرخەمبوونـــە لەدابەشـــكردنی میالكاتی ئـــەو پەیمانگایانـــە، چونكـــە وەك خۆی دەڵێ "ئـــەو پەیمانگایانـــە زۆرتریـــن مامۆســـتایان هەیە، بەاڵم ماوەی دەوامی پەیمانگاكە كەمە، هەر بۆیە بەشێكی زۆری ئەو مامۆستایانەی لەپەیمانگاكانـــن ئەوانەن كە لـــەكار رادەكەن. بەشـــێك لەفەرمانبەرەكانیـــش فشـــاری زۆر دەخە ســـەرمان، تاكـــو بیانگوازینەوە بۆ ئەو

پەیمانگایانە".بەپێویستیشـــی دەزانێـــت بەشـــێك رۆزە ناپســـپۆڕیانەوە بەهـــۆی لەمامۆســـتاكان لەدەرەوەی واڵت خولیان بۆبكریتەوە، ئەمەش بەبڕوای ئەو "كات و پاڵپشـــتی دارایی باشی دەوێـــت، كە لەتوانای بەڕێوەبەرایەتیەكەماندا

نییە". د. رۆزە بەشـــێك لەكەســـوكاری كەسانی خـــاوەن پێداویســـتی تایبـــەت بەكەمتەرخەم نانێـــرن "منداڵەكانیـــان لـــەوەی دەزانێـــت ئـــەو پێیانوایـــە چونكـــە پەیمانـــگاكان، بـــۆ پێداویستییانەی لەوێ هەن لەرووی یاریكردن و فێركردن و ســـاردی و گەرمی و خواردن هیچـــی زیاتـــر نییـــە لـــەوەی لەماڵەكانیانـــدا هەیە". پێشـــیوایە ئەگەر وەزارەتی كاروباری دەتوانـــن بێـــت، پاڵپشـــتیان كۆمەاڵیەتـــی سیستەمێكی گونجاو بۆ خاوەن پێداویستییە

تایبەتەكان دابنێن. بەپێی لیستی موچەی خاوەن پێداویستییە تایبەتـــەكان، تەنها لەشـــاری هەولێر نزیكەی 40 هەزار خاوەن پێداویســـتی هەن، لەقەزای ســـۆرانیش زیاتر لەشەش هەزار كەس هەن،

لەكۆیەش ئەو ژمارەیە دەگاتە 3500 كەس.كەمـــی ئەو خزمەتگوزارییانەی پێشـــكەش دەكرێـــن، تایبـــەت پێداویســـتی بەخـــاوەن لەكاتێكدایە ســـێ ســـاڵ بەر لەئێســـتا یاسای ژمـــارە 22ی پەرلەمانی كوردســـتان بەناوی )یاسای ماف و ئیمتیازاتی خاوەن پێداویستییە تایبەتـــەكان( دەرچـــووە، بـــەاڵم دەگوترێـــت

تائێستا ئەم یاسایە جێبەجێنەكراوە. ســـەرۆكی یونـــس، عەزیـــز مامۆســـتا كۆمەڵەی پاراســـتنی بیركۆاڵنی كوردســـتان، بەپێویســـتی دەزانێـــت پزیشـــك و دەرمانـــی تایبـــەت بۆ كەســـانی بیركۆڵ دابیـــن بكرێت، بۆ چارەســـەریش رەوانـــەی دەرەوەی واڵت بكرێـــن. ناوبـــراو دەڵێ "ژیانـــی بەخێوكەری ئەو كەسانە زۆرناخۆشـــە، ئێمەش هەوڵمان لەگـــەڵ هەموو بەرپرســـەكانی ئـــەم هەرێمە داوە، تـــا داواكانمـــان جێبەجێبكـــەن، بـــەاڵم تەنهـــا بەشـــێكیان جێبەجێكـــراون". هەروەها بەپێویستیشـــی دەزانێـــت ئـــەو بیركۆاڵنـــەی نەخۆشـــیەكەیان لەســـەرووی 90%ە، موچـــە

بۆ خۆیان و بەخێوكەرەكانیان دابین بكرێت، بـــەاڵم وەك خـــۆی دەڵێـــت تائێســـتا مووچە

بەبەخێوەكەری ئەو كەسانە نەدراوە.كێشـــانە، ئـــەو هەمـــوو ســـەرەڕای ئـــەوە دەكـــەن، كـــە رێكخـــراوەكان باســـی وەزیـــری كاروباری كۆمەاڵیەتی ســـێ مانگە دیـــار نییـــە، ســـەرچاوەیەكی بەرپـــرس وتی كۆمەاڵیەتـــی كاروبـــاری و كار "وەزیـــری زیاتـــر لـــە ســـێ مانگـــە دەرگای ژورەكـــەی داخستووە، بێ ئەوەی كەس بزانێت بۆ كوێ و چ مەبەســـتێك رۆیشتووە، دواتر لەرێگەی كەســـە نزیكەكانیـــەوە زانـــراوە چۆتە واڵتی بەریتانیا. دەنگۆی ئەوە هەیە ئاسۆس نەجیب بۆ خوێنـــدن روویكردبێتـــە دەرەوەی واڵت، كـــە ئەمەش بەپێـــی یاســـا رێگەپێـــدراو نییە كەســـێك پلەی وەزیری هەبێت و ســـەرقاڵی خوێندنیـــش بێـــت، بەوپێیەی ئـــەو كاروباری خەڵك بەڕێوەدەبات، لەئێستاشدا بەوەكالەت د. رێكـــەوت وەزیری تەندروســـتی لەجێگەی ئاســـۆس نەجیب دانراوە". ئەو ســـەرچاوەیە ئامـــاژەی بۆ ئەوەش كرد، كە بەشـــێكی زۆر لەكاروبـــاری هاواڵتیـــان لەبەڕێوەبەرایەتـــی گشتی گەشـــەپێدان و چاودێری كۆمەاڵیەتی

بەهۆی رۆیشتنی وەزیرەوە وەستاون.بەكەســـە پەیوەنـــدی هەوڵیـــدا ســـڤیل نزیكەكانـــی ئـــەو وەزیـــرەوە بـــكات، بـــەاڵم وەاڵمیـــان نەدایەوە. دواتر ســـڤیل پەیوەندی بەگوتەبێـــژی وەزارەتـــی كار و كاروبـــاری دەنگۆیانـــەی ئـــەو كـــرد، كۆمەاڵیەتیـــەوە رەتكـــردەوە و بەگوتـــەی ئەو گوایـــە وەزیر نزیكـــەی 10 رۆژە گەڕاوەتـــەوە، تەنهـــا بـــۆ مـــاوەی مانگێـــك لـــە كوردســـتان نەبـــووە. هەروەها گوتیشی"ئەوە پەیوەندی بە ئێوەوە

نییە كە وەزیر بۆچی لێرە نییە".

ژماره 225 2014/4/5 39

40 ژماره 225 2014/4/5

ناوخۆ

نەخۆشخانەكانی كوردستان.. نەخۆشخانەی فێركاری هەولێر بەنموونە

لەسەرخۆتر بن. كــــە دەچیــــە ژوورەوە ئــــەوەی مایــــەی ســــەرنجە جادە و رێگەكانــــی زۆر خاوێنە ئەوەكــــراوە بــــۆ و هەســــت دەكــــەی كار نەخۆشــــەكان هەســــت بەدڵنەوایــــی پاك و خاوێنــــی بكەن، هــــەردەم دەبینــــی خاوێنی دەكەنــــەوە، بەاڵم دەبینی ئۆتۆمبێلێكی زۆر لەسەر جادەكان هەن، ئەگەر بۆ ماوەیەكی نەخۆشــــەكان تــــا دەكــــرێ بــــێ كــــورت دەگوازنــــەوە لەوێــــدا بــــێ، لەوانەشــــە بڵێن ئــــەوە ئۆتۆمبێلی كارمەند و پزیشــــكەكانە، بــــەاڵم دەكــــرێ بڵێیــــن گەراجێكــــی گەورە لەبەرامبەریــــدا هەیە. كە دەچیتە نێو قاوش و ژوورەكانــــی نەخــــۆش هەســــت دەكەی هــــەردەم خەریكــــی پاككردنــــەوەن، ژوور دەبینیــــت، بەپاكــــی زۆر رێــــڕەوەكان و ئەمــــەش مایــــەی دەستخۆشــــییە. ئــــەوەی كارمەندانــــی كاتێــــك ســــەرنجە مایــــەی تەندورســــتی واتــــە برینپێــــچ و یاریــــدەرە لەقاوشــــەكان دەكــــەن، پزیشــــكەكان روو كەمێــــك بەدرەنگەوەیــــە، دەبینــــی نەخۆش هــــاوار دەكات بــــێ ئەوەی كەســــێك بگاتە فریایان، ئەوكاتەی روو لەنەخۆشــــەكانیش دەكــــەن، ئــــەوەی جێگەی تێبینــــی بێ زۆر بەدڵســــۆزی كارەكەیان دەكــــەن و ئەوەی لەسەریانە هەمووی دەكەن و دڵی نەخۆش و خاوەن نەخۆشەكە خۆش دەكەن. كاتێك لێشیان دەپرسن بەرێز كەمێك بەدرەنگەوە هاتنە ســــەر نەخۆشــــەكە؟ لەوەاڵمدا دەڵێن ئێمــــە كاتی خۆمــــان هەیە، نەخــــۆش لەبەر ئازارەكەی هەر كارمەندێكی تەندروســــتی ببینێ هەست بەئاسوودەییەك دەكات و وا هەســــت دەكات یەكێك گرنگــــی پێ دەدات، لەوانەشــــە كــــە دەڵێــــن ئێمە كاتــــی خۆمان هەیە بــــۆ دەرزی لێــــدان و موغەزی دانان هەقی خۆیان بێ، بەاڵم ئەمەم وەك تێبینی

لەنەخۆشــــخانەكانی بــــاس زۆرجــــار كوردســــتان دەكرێ، ئینجــــا چ بەریپۆرتاژ گەلێــــك هــــەواڵ، یاخــــود راپــــۆرت یــــان جاریــــش بابەتــــەكان رەخنەئامێزن و باس لەكەمتەرخەمی كارمەندانی دەكرێ، لێرەدا لــــەرووی پســــپۆڕییەوە باســــی لێوەناكەم، بەاڵم وەك دەڵێن "تا خۆت نەیبنیت نازانیت چ باســــە"، هاوكات نەخۆشخانەی فێركاری هەولێر یەكێكە لەو نەخۆشخانانەی دەكرێ بڵێین پێشــــەنگی هەموو نەخۆشــــخانەكانی كوردســــتانە، ئەم چەند دێــــڕەش بۆ زیاتر

پێشكەوتنی ئەو نەخۆشخانەیەیە.با سەرەتا لەپرسگەوە دەست پێبكەین، ئەو قسانەشــــم مانای ئەوە نییە بەشان وباڵیان بڵێم، بەاڵم لەراســــتیدا ئەوانە كەسانی زۆر ماندوون هەمیشە بەتەنگ هاواڵتییانەوەن، بــــەاڵم ئەوانیش لەبــــەر ماندوویی هەندێك جار بێزاری خۆیان دەردەبڕن، هەموومان دەزانیــــن هەقی خۆیانە ســــەردانەكان كەم بكەنــــەوە، دیــــارە ئەمــــەش بــــۆ خزمەتــــی نەخۆشــــەكانە، بەاڵم جیاوازیكردن لەنێوان هاواڵتیان وا لەدەوروبەر دەكات هەراسان و بێزار بن. بەاڵم بەشێوەیەكی گشتی زۆر هــــاوكاری هاواڵتیان دەكەن، مایەی ئەوەن دەستخۆشیان لێبكرێ. دیسانەوەش دەكرێ هــــەردەم زیاتر لەگەڵ هاواڵتیاندا هێمنتر و

خستەڕوو.تەندروســــتی كارمەندانــــی هــــاوكات پزیشــــكەكان یاریــــدەرە برینپێــــچ و وەك زۆر لەخۆبردووانــــە كارەكانیــــان ئەنجــــام دەدەن، بەاڵم چەند یاریدەرێكی پزیشــــكیی لەنێوەنــــدی ئەو قاوشــــانە بــــە بەردەوامی دەبیندرێن، كــــە هەقوایە هــــەردەم لەالیەن نەخۆشخانەوە پاداشــــت بكرێن. سیسەمی نێو قاوشەكانیش زۆر بەخاوێنی دەبیندرێت، واتە خزمەتگوزارییە ســــەرەتاییەكان زۆر لــــواو و رێكوپێكن، بــــەاڵم هەندێك دیمەنی ناجــــۆر دەبینیــــت، وەك ئــــەو عارەبانــــەی دەرەمانەكانــــی و موغەزیــــی و دەرزی لەســــەرە شــــڕن، ئەمە هەموویان نا بەڵكو چەنــــد دانەیەك، كە دەكرێ ئەمە بگۆڕنەوە لــــەو هەندێــــك باشــــتر. بەعارەبانــــەی كورســــیانەی كە نەخۆشی پێ دەگوازنەوە شــــڕن كــــە نەدەبوایە وا بێ. ســــەبارەت بە پزیشكەكانیش كەمتر قسە لەگەڵ نەخۆش دەكــــەن، وەك لەســــەرەوە باســــمان كــــرد نەخــــۆش كاتێك كارمەندێكی تەندروســــتی دەكــــرێ دەبــــێ، خــــۆش دڵــــی دەبینــــێ دكتۆرەكان زۆرتر گرنگی بەنەخۆشــــەكان بدەن، تا نەخۆشەكان هەست بكەن لەالیەن

پزیشكەوە گرنگییەكی زۆریان پێدەدرێ.لەكۆتایدا مەبەســــتم ئــــەوە نییە رەخنەی رووخێنەر رووبەڕووی هەموو الیەنەكانی ئەو نەخۆشــــخانەیە بكــــەم، چونكە ئەوەی نەخۆشــــخانەیە ئــــەو لەنێوەنــــدی بینینــــم دەبــــێ بــــەاڵم دەستخۆشــــییە، مایــــەی ئــــەوەش بڵێــــن بەكەمێــــك گرنگیدانی زیاتر یەكێــــك دەبێتــــە پەراوێزنەخســــتنی، و لەنەخۆشخانە پێشكەوتووەكانی كوردستان، ئێستاش یەكێكە لەو نەخۆشخانانەی خەڵك بەمتمانەوە ســــەیری دەكەن، بۆیە باشترە

متمانەكە بەرز بكرێتەوە.

رەسوڵ بەختیار

ژماره 225 2014/4/5 41

كۆمەاڵیەتی

بەرازی كینی لەكوردستان بە ناوی كەروێشك دەفرۆشرێتمەالكانی حەرامی دەكەن

42 ژماره 225 2014/4/5

زۆریش یەكترمان خۆش دەویست، بەاڵم من پێمگوت دەبێ ببیتە ئیســـالم، بۆ ئەم

باسە گوتی بیری لێدەكەمەوە". پاشـــان ئومێد هەندێك شـــت لەبارەی دەكات، بـــاس كچەكـــە بـــۆ كـــوردەوە وەك خـــۆی دەڵـــێ "لەســـەر دابونەریتی كوردەواری خۆمان زۆر شـــتم پێگوت و پێمنیشـــاندا، ئەو گوتی بیری لێدەكەمەوە و دوای دوو سێ مانگ بڕیار دەدەم. لەو ماوەیە هاتوچۆ و قسەمان هەبوو، بەاڵم لەسەر پرۆسەی هاوسەرگیری قسەمان

نەكرد". ئومێد گوتیشی "من بە كچەكەم گوت لەســـەر دینی تـــۆ هاوســـەرگیری ناكەم، نەســـەردانی كەنیســـە نەدادگا دەكەم، لە

كـۆمـەاڵیـەتی

دڵشاد باڵەكی

كچێكی یۆنانی دەبێتە بوكی حاجیەك لە كوردستان

كـــورە گەنجێكـــی دەڤـــەری ســـۆران، لەواڵتی یۆنان ژیانی هاوســـەری لەگەڵ كچێكی ئەو واڵتە پێكدەهێنێت و داواشی لێـــدەكات ببێتە ئیســـالم، لەســـاڵی 2010 خوا منداڵێكی پێبەخشـــین، ســـاڵی 2013 گەڕانەوە كوردســـتان، ئێستا لەگوندێكی

دەڤەری سۆران نیشتەجێن.ئومێد نادر كە لەساڵی 1974 لەگوندی )باڵەكیـــان(ی ســـەر بەقـــەزای ســـۆران لەدایكبـــووە، ئێســـتاش هەر لـــەو گوندە دەژیـــت، ئـــەو لـــەدوای راپەڕینەوە وەك هـــەزاران گەنجـــی كورد ویســـتی بچێتە هەنـــدەران، لەســـاڵی 1995 ســـنورداش

دووبـــارە 1997 ســـاڵی كراوەتـــەوە، رۆیشتووە، بەاڵم پەیشمان بۆتەوە، جاری

سێیەم ساڵی 2000 دەگاتە یۆنان.چیرۆكـــی گەنجـــە كـــوڕە ئـــەو بەیەكگەیشـــتنی لەگەڵ ئەو كچە یۆنانییە بۆ سڤیل باس دەكات و دەڵێ "لەسەرەتای 2003 هاوســـەرەكەم ناســـی، من و ئەو لەماركێتێكی گـــەورە كارمان دەكرد، من هەمووجار دەچوومە شـــوێنی كاركردنی ئـــەو، ســـەرەڕای ئـــەوەش خێزانەكـــەی هاوسەرەكەشـــم دەناســـی، لەو ماركێتە یەكترمان ناســـی، من پێـــم گوت كوردم، دوای ماوەیەك گفتوگۆ راســـتەوخۆ پێم گـــوت مـــن موعجیبـــی تـــۆم و دەمەوێت ببیە هاوســـەری ژیانم، ئـــەو رازی بوو،

ئیڤگنیە ڤالیریڤا: جارێك نانی كوردیم كردووە، حەزم لە كفتە و بریانییە

ئومێد نادر: بۆ ئەوەی خەسووە یۆنانییەكەم رازی بكەم، كەناڵە كوردییەكانم نیشان دەدا

ژماره 225 2014/4/5 43

كـۆمـەاڵیـەتی

ئومێد و ئیڤینەی هاوسەری و زینایدای كچیان

قونســـولگەری و لەئەســـینا مـــەال هەیە، رێككەوتیـــن ئەو رازیبوو، گوتی لەســـەر دینی تۆ مارەم بكە. ئەوكات دوو هاورێی نزیكـــم كە خەڵكی هەولێر بـــوون، بوونە شـــاهید، مەال هات و لەماڵی خۆم مارەم كرد. دواتریش لەساڵی 2003 هاوسەرەكەم لەگـــەڵ خـــۆم بـــردە ســـەفارەتی عێراق، لەوێش زەواجەكەم كرد". بەاڵم مامەڵەی هاوســـەرگیرییەكەی وەرگرتنـــەوەی ئومێـــد زۆر دوادەكەوێت، بەهۆی ئەوەی ئەوكات ســـەروبەندی رووخانی رژێمی ســـەدام بـــووە و كارمەندەكانی ئەوكاتی باڵێوزخانەی عێراقیش ئەمڕۆ و سبەی و

دەستی دەستیان پێكردووە. ئومێد لەســـەر چیرۆكەكەی بەردەوام

بـــوو و گوتی "كە رژێمی ســـەدام روخا، تـــا ســـاڵی 2007، لێهێنـــا منیـــش وازم دیسان ویستم هەندێك بەڵگەم هەبێت بۆ یۆنانیەكان، كە بڵێم ئەو كچە هاوســـەری منە و لەسەر ئاینی خۆم مارەم كردووە. پەیوەندیـــم بـــە باڵوێزخانـــەی عێراقەوە كرد، دوای چوار ساڵ ئینجا بەڵگەنامەی دۆزیمـــەوە. بـــۆ هاوســـەرگیرییەكەیان دوای ئەوەش كە گەڕاینەوە كوردستان، لە دادگای بەرایی سۆرانیش جارێكی تر

مارەم كردەوە".لەیۆنـــان هاوســـەرەكەی و ئومێـــد لەقـــەزای )لۆتراكـــی( ســـەر بەپارێزگای )كۆرۆنتـــۆس( نیشـــتەجێ بـــوون. وەك خۆی باســـی دەكات، دوای ئەوەی ئاینی

ئیســـالم بۆ كچە یۆنانیەكەی هاوسەری وردە دەكات هەســـت رووندەكاتـــەوە، وردە كچەكە ســـۆزی بۆ ئیســـالم زیاتر دەبێـــت، تا لە ســـاڵی 2007 شـــایەتمانی بەحەق دەهێنێت و دەبێتە موســـوڵمان و

دەست بە نوێژ و رۆژوگرتن دەكات.ئومێـــد بـــاس لـــە وێنـــای ئیســـالم و چـــاوی لـــە دەكات رۆژهەاڵتیـــەكان خەڵكـــی یۆنان و دەڵـــێ "داپیری خێزانم خانـــەوادەی سەرپەرشـــتیاری كـــە هاوسەرەكەمە، هێشـــتا باوەڕناكات كە بارودۆخـــی ئێمـــە چۆنە، بـــاوەڕی وایە ئاینـــی ئیســـالم واتە گرتن و كوشـــتن، كـــە الی ئەوان دەڵێی عێراقیم، وادەزانن سەرت پەڕیووە، یان كە دەڵێی كوردی

44 ژماره 225 2014/4/5

كـۆمـەاڵیـەتی

زینایدای كچی ئومید

عێراقـــم، وادەزانن كـــوژراوی. بە ڤیدۆ دیمەنـــی كوردســـتان و ناوچەكەیان بۆ

دەنێرم باوەڕناكەن". ســـاڵی 2010 خودا كچێك بەو كوڕە كورد و كچە یۆنانیە دەبەخشێ و ناوی دەنێـــن )زینایـــدا(، ئومێـــد دەشـــڵێ "كە منداڵم پەیدابوو بڕیارمدا بگەرێمەوە بۆ كوردســـتان، داپیری خێزانم رێگربوو و گوتـــی قبوڵم نیە تـــۆ بگەڕێیتەوە. گوتم بۆ؟ گوتی چونكە من منداڵم ناخەمە نێو ئاگر، كوردســـتانیش بەشـــێكە لە عێراق و رۆژانـــە تەقینـــەوە دەكرێـــت. منیـــش هەڵسام سەتەالیتێكم كڕی، تەنها كەناڵی كوردیـــم بـــۆ خەزنكـــردن و پێمگوتـــن

ماوەیـــەك بەس ســـەیری ئـــەم كەنااڵنە بكـــەن، ئینجا كوردســـتان لەگەڵ عێراق و یۆنـــان و بولگاریـــادا بـــەراورد بكـــە. دواتریـــش لەراگەیاندنـــی یۆنانـــی باس لەالیەنـــی ئابوری كوردســـتانی دەكردا، كە گەشـــەی بەخۆیـــەوە بینیوە، هەموو ئەمانـــە كاریگەریـــان لەســـەر داپیرەی خێزانـــم دروســـتكرد، ئینجـــا بڕیاریـــدا هاوســـەرەكەم لەگەڵـــم بگەڕێتـــەوە بۆ

كوردستان".ئومێدە لێرەدا كێشەكەی تەواو نابێت، بەڵكو ئەو جارەیان كێشـــەی منداڵەكەی بۆ دروســـت دەبێت، چونكە منداڵەكەی لەدایكبووی یۆنانە، دایكیشی پەساپۆرتی

بولگارییە، خۆشـــی كـــوردە، بۆیە وەك خۆی گوتی "پێیانگوتم قبوڵ ناكەین ئەو منداڵـــە لەگـــەڵ خۆت بـــەری، چونكە تا پێنج ساڵ ئەو منداڵە ناسنامەی نادەنێ، منیش نەمتوانی خۆمڕاگرم، بۆیە لەگەڵ بگەڕێمـــەوە بڕیارمـــدا هاوســـەرەكەم

كوردستان و هاتینەوە".لەو كاتـــەی ئێمە قســـەكانمان لەگەڵ ئومێد تـــەواو كـــرد، ویســـتمان هەندێ پرســـیاریش ئاڕاســـتەی هاوسەرەكەی بكەین، لە ساڵۆنی خانوەكەیان كە كچە بچكۆاڵنەكەشـــی لەالمـــان بـــوو، ئومێد بانگی هاوســـەرەكەی كـــرد، هات لەالی ئومێد دانیشـــت. ئێمە پرسیارمان لێكرد

و ئومێدیش قسەكانمانی وەردەگێڕا.هاوســـەرەكەی ئومێد نـــاوی "ئیڤگینە 1982ە. لەدایكبـــووی و ڤالیریڤا"یـــە هاوســـەرگیرییكردنی بڕیاری لەبارەی لەگەڵ ئومێد گوتی "من بۆیە شـــووم بە ئومێد كرد، چونكە زانیم ئەمە بڕیارێكی راستە، ئەو ئیرادە و بڕیارە الی ئەویش هەبوو، مرۆڤیش بە دڵ خۆشەویســـتی دەكات چ رەش بێت یان ســـپی، لەسەر ئەو بنەمایەش ئومێدم هەڵبژارد، نەتەوە و واڵت بـــۆ من گرنگ نەبوو، ئێســـتاش لەگـــەڵ كەســـوكاری ئومێـــد و خەڵكـــی

كوردستان زۆر مورتاحم".بـــەوەی خۆشـــحاڵبوو ئیڤگینـــە كەسوكاری ئومێد بە سۆزەوە باوەشیان دڵخۆشـــم "زۆر كردوونەتـــەوە بـــۆ كەسوكاری هاوسەرەكەم ئەوها ئێمەیان لەباوەشگرت، ئەوان زۆر كەسی باشن، زۆر بیـــری كەســـوكارم دەكـــەم، بەاڵم هاوسەرەكەم كەسوكاری لەبەرئەوەی لەگوندی باڵەكیان ئەوەندە من لەباوەش دەگرن و هاوكاریم دەكەن، هەســـت بە

دووری كەسوكارم ناكەم".ئیڤگینـــە ڤالیریڤا باســـی لەوەكرد، كە حـــەزدەكات ببێتە كابانێكی كوردەواری كـــوردی خواردنـــی فێـــری خـــۆی و بـــكات، بە پێكەنینەوە ســـەیری ئومێدی هاوســـەری كـــرد، ئەوەشـــی بە ســـڤیل گـــوت "نانـــی كوردیـــم كـــردووە، بەاڵم زۆر زەحمەتە جارێكی دیكە نایكەمەوە. خواردنی كوردی زۆر خۆشـــیش هەیە، هەرچەندە هەندێك لەهی یۆنانی نزیكە، بـــەاڵم "كفتـــە و بریانـــی" الی ئێمە نیە،

زۆریش حەزیان لێدەكەم".

ژماره 225 2014/4/5 45

كـۆمـەاڵیـەتی

ئافرەتێـــك، كـــە ماوەی 6 ســـاڵ بوو لە هاوســـەرەكەی جیابوبۆوە و یـــەك منداڵی هەبوو، كێشـــەكەی خۆی گێڕایەوە و سكااڵیەكی تۆماركرد و داوای راوێژی یاسایی كرد. ئافرەتەكە سەرەتا گوتی "باوكی منداڵەكەم رۆژانە بەدوامدا دەگەڕێت و كێشەم بۆ دروســـت دەكات، قســـە و قسەڵۆكم بۆ هەڵدەبەستێت". كاتێكیش پرسیارمان لێكرد لەبارەی هۆكاری ئەم هەڵوێســـتانەی هاوســـەری پێشـــووی، ئـــەو ئافرەتە گوتی "من بـــە بڕیاری دادگا منداڵەكـــەم وەرگرتۆتەوە، باوكی منداڵەكەم بڕیـــاری دادگای هەیە منداڵەكەی خۆی ببینێت، بەاڵم كە منداڵەكەی ناچێتەالی باوكی، تاوانی من چیە؟ كاتی

خۆی زۆر لەگەڵمان خراپ بووە، ئێستاش منداڵەكەم تەمەنی 11 سااڵنە".ســـكااڵی ئافرەتەكـــە تۆماركـــرا و دادوەری لێكۆڵینـــەوەی توندوتیـــژی خێزانیـــی بڕیاریـــدا باوكـــی منداڵەكە بانـــگ بكرێتە بـــەردەم دادگا، بە پێی مادەی 7 لە یاســـای

بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزانیی. كاتێـــك باوكـــی منداڵەكـــە لەگـــەڵ ئافرەتەكـــە رووبەڕووكرایـــەوە، دیاربـــوو ئـــەو قســـانەی ئافرەتەكە راســـتبوون، كە لەبارەی بەدواكەوتن و دروستكردنی كێشە بۆی

كردبوونی.باوكـــی منداڵەكـــە گوتی "من چەندین جـــار چوومەتە دیدەنـــی منداڵەكە، بەاڵم هەر بێســـوودە، چونكە دەزانم ئەم منداڵە لەوەتەی تەمەنی 6 ســـاڵە لە الی من نیە، دایكی منی لەبەرچاو رەشـــكردووە، كاتێك بانگـــی منداڵەكەم دەكەم، وادەزانێت من دڕندەم، یەك بەخۆی هاواردەكات. باشـــە ئەی تاوانی من چیە؟ راستە ئێمە نەگونجاین، بەاڵم بۆ وا منداڵەكە فێردەكات، كە نەیەتە الی من"؟ دواتر باوكی منداڵەكە ئامادەیی نیشاندا واز لـــەم رەفتـــارەی بهێنێـــت، بەاڵم بە مەرجێـــك، وەك خۆی گوتـــی "ئەگەر من الی منداڵەكە شیرین بكات و واز لە ناشیرنكردنی من بهێنێت، منیش وازدەهێنم و كێشەم

نامێنێت".بۆیە بە ئافرەتەكە گوترا، كە پێویستە لەسەری هەوڵبدات منداڵەكە باوكی ببینێت و نەبێتە هۆی ناشـــیرینكردنی وێنای باوكی منداڵەكە، چونكە هەرچەندە ئەوان لە یەكتر جیابوونەتەوە، بەاڵم ئەم هەنگاوە ئیجابیەیان خۆشـــگوزەرانی و ئایندەیەكی باشتری

بۆ منداڵەكەیان دەبێت.ئێمـــە بە هۆی كاری رۆژانەمان، ئەم حاڵەتانەمان زۆر بۆ دێتەپێشـــەوە، بەداخەوە الی ئێمـــە بۆتـــە نەریتێكی خـــراپ، هەركاتێك منداڵ الی دایكی بێـــت، دەبێتە دوژمنی باوكـــی، بە پێچەوانەشـــەوە، ئەگـــەر منداڵ الی باوكـــی بێت، دەبێتـــە دوژمنی دایكی. خـــۆ ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ یاســـای باری كەســـیی بە پێی بڕیـــاری ژمارە 8ی رۆژی

2001/6/28ی پەرلەمانی كوردستان، لە مادەی دووەمدا هاتووە:دیدەنی منداڵ لە الیەن باوكی یان دایكەوە بە پێی ئەو حوكمەی كە لە دادگای باری كەســـییەوە دەردەچێت، لەو جێگایەدا دەبێت، كە هەردووكیان لەســـەری رێكدەكەون. جـــا ئەگەر هاتو ئـــەو پێكهاتنە نەكرا، ئەوا ئەوكات جێبەجێـــكاری داد )منفذ العلد( لەو

شارەدا بە بڕیارێك شوێنی دیدەنیەكە دیاری دەكات. *بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان

بینینی منداڵ مافێكی یاسایی ژن و مێردی جیابووەوەیە

* درلقا

دوەب

عمۆ

یلەژ

دۆسیەكانی توندوتیژی

ژماره 225 2014/4/5 45

46 ژماره 225 2014/4/5

كـۆمـەاڵیـەتی

خەڵكێكی زۆر لە كوردستان كەوتوونەتە داوای ئەو باندە ئینتەرنێتیانه

فەرمان سادق

لە فەیسبووك كچانی مەغریب كوڕانی كورد راو دەكەن

چەنـــد ســـاڵێكە، باندێـــك لەرێگـــەی چەندیـــن ئەكاونتـــی تـــۆڕی كۆمەاڵیەتـــی فەیســـبووك و ســـكایپەوە، داوای هاوڕێیەتـــی دەكـــەن، دواتـــر داوای كردنـــەوەی كامێـــراو سێكســـی لێدەكەن، پاشـــانیش ڤیدۆكـــە الی خۆیـــان تۆمـــار دەكەن و هەڕەشـــەی باڵوكردنـــەوەی دەكـــەن، ئەگـــەر

پارەیان بۆ حەواڵە نەكەن.لەئێستادا لەماڵپەڕەكانی یوتوب و فەیسبووك، چەندان ڤیدیۆی باڵوكراونەتـــەوە، بەتایبەت هی ئەو كەســـانەی ئامادەنەبوونە پارەیـــان پێبدەن، چەندانـــی دیكەشـــیان الیـــە هی ئەو كەســـانەی ڤیدیۆكانیـــان و رەوانەكـــردوون بـــۆ پارەیـــان

پارێزگاری لێكراوە.یەكێك لەو كەســـانەی دووچاری ئەو حاڵەتە بووە، پلەی بەرپرســـیاریەتی هەبـــووە لەقەزای خانەقیـــن، بەهۆی باڵوبوونـــەوەی ڤیدیۆیەكەی، لەپۆســـتەكەیدا الدراوە، )ســـڤیل( زۆر هەوڵیـــدا پەیوەنـــدی پێوەبكات، بەاڵم هەوڵەكان بێســـوود بوون و ئامادە نەبوو لەسەر ئەم باسە قسە بكات،

ئەوەشی رەتكردەوە ڤیدیۆی باڵوكرابێتەوە.ئەندازیارێكـــی نـــەوت كـــە خەڵكی موســـڵە و لەهەولێر كاری دەكرد، ئەویش بەهۆی تێكەوتن

بەهۆی هەڕەشەی باڵوكردنەوەی ڤیدیۆ لەالیەن كچەكانەوە رۆژانە پارە بۆ مەغریب حەواڵە دەكەن

ژماره 225 2014/4/5 47

كـۆمـەاڵیـەتی

و ئەنجامدانـــی ســـێكس لەرێگـــەی ســـكایپەوە، یەكێكـــی دیكەیـــە لەقوربانـــی باندەكـــە، ئەویش هەڕەشەی باڵوكردنەوەی ڤیدیۆیەكەی لێكراوە، ئەگـــەر بـــڕی )1000(دۆالریـــان پێنـــەدات. ئـــەو ئەندازیارە بەشـــێك لەوەی بەسەری هاتووە بۆ )ســـڤیل(ی گێڕایەوە، بەاڵم ئامادەنەبوو ناوەكەی باڵوبكرێتەوە. ئەو وتی "لەهەفتەی یەكەم هەڵسان بەباڵوكردنـــەوەی ئاگادارییـــەك كـــە ڤیدیۆیەكی ئاگادارییەكەشـــیان باڵودەكەینـــەوە، لەمجـــۆرە لەرێگەی فەیســـبووكەوە بۆ هەموو برادەرەكانم رەوانە كرابوو. برادەرەكانم داوایان لێكردم بڕی پارەكەی پێبدەم، بـــەاڵم پێموتن ئەگەر پارەكەی بدەمـــێ ئەوا جارێكـــی تریـــش داوای دەكاتەوە، بۆیـــە بڕیارمـــدا پارەكە نەدەم". ئـــەو ئەندازیارە زیاتر وتیشی "دواتر لەگەڵ هاوڕێكانم هەڵساین بەهەڵمەتێـــك دژی ئـــەو پەیجـــەی فەیســـبووك، هەوڵەكانمـــان ســـەركەوتوو بـــوو بەراگرتـــن و

بلۆككردنی پەیجەكە".ئـــەو گەنجـــە ئەندازیارە، دوای ئـــەوەی ماڵی باوكـــی بەكێشـــەكەی دەزانـــن و بـــۆ ماوەیـــەك دەگەڕێتـــەوە موســـڵ، لەئێســـتادا باوكی رێگری لێكردووە بگەڕێتەوە هەولێر بۆ ســـەركارەكەی،

بەو هۆیەوە كارەكەی لەدەستداوە. كەســـێكی دیكە بە ناوی )ن.ع( كە دانیشتووی شـــاری هەولێـــرە و بـــە بازرگانیـــەوە خەریكە، بەســـەرهاتی خـــۆی لەگـــەڵ كچێكـــی مەغریبـــی دانیشتووی واڵتی قەتەڕ وەها باسكرد، كە دوای ئەوەی لەرێگەی تۆڕی كۆمەاڵییەتی فەیسبووك داوای هاوڕێیەتـــی لێكردووە، بـــوون بەهاوڕێ، پاش تێپەڕبوونـــی دوو مانگ داوای گۆڕینەوەی ناونیشـــانی ســـكایپەكەی لێكردووە، ئەو دەیوت "سكایپەكەم لەگەڵیدا گۆڕیەوە، لەسەرەتادا تەنیا قســـەمان دەكرد، بەاڵم دواتـــر داوای كردنەوەی كامێـــرای لێكردم، من هەر داواكەیم دواخســـت. جارێـــك وتـــی بلۆكـــت دەكـــەم ئەگـــەر كامێـــرا نەكەیتەوە، منیش لەرێگەی برادەرێكەوە هەڵسام بەدابەزاندنی بەرنامەیـــەك كە بتوانێ ڤیدیۆیەكە تۆمـــار بـــكات، دواتـــر كامێرام بۆ كـــردەوە، ئەو تەواوی جلەكانی لەبەركـــردەوە، داوای لەمنیش كـــرد جلەكانـــم لەبـــەر بكەمەوە، ئینجـــا پێمگوت ڤیدیۆیەكەم تۆماركردووە، ئەگەر پارەم پێنەدەی ئـــەوا ڤیدیۆیەكـــە باڵودەكەمـــەوە، كەچـــی ئـــەو بێمنەتانە وتی باڵویبكەوە، پاشانیش ڤیدیۆیەكەی

داخستەوە و منیشی بلۆك كرد".لەبەدواداچوونێكـــی )ســـڤیل(دا لەســـەر ئـــەو كەســـانەی كەوتوونەتە داوی ئەو باندانە و ماوە مـــاوە لەبەرامبەر باڵونەكردنـــەوەی ڤیدۆكانیان پارەیان بۆ رەوانە دەكەن، دەركەوت خەڵكانێكی زۆر لەهەرێمـــی كوردســـتان بوونەتـــە قوربانی

دەستی ئەو باندانە.هـــەر لەو بەدواداچوونەی )ســـڤیل( كەســـێك باســـی مامۆســـتایەكی هاوڕێـــی خـــۆی كرد، كە ژیانـــی هاوســـەری پێكهێنـــاوە و مناڵەكانیشـــی گـــەورەن، بەهـــۆی تێكەوتنـــی لەم باندە، ئێســـتا فەیســـبووكەكەی داخســـتووە، چەنـــد جارێكیش پـــارەی بۆ باندەكـــە رەوانەكـــردووە، لەبەرانبەر

باڵونەكردنەوەی گرتە ڤیدیۆیەكەی.زانكـــۆ، لەمامۆســـتایانی یەكێـــك هاوڕێـــی بەمەرجـــی باڵونەكردنـــەوەی نـــاوی زانكۆكە و ناوی خۆی، چیرۆكی ئەو هاوڕێیەی بۆ )ســـڤیل( گێڕایـــەوە، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد كە هاوڕێیەكەی بـــە تەلەفۆن لەگـــەڵ ئەو باندە قســـەی كردووە، ئـــەوان لەســـەرەتادا داوای هـــەزار دۆالرییـــان لێكـــردووە وتیشـــی "من رێگـــەم بۆ نیشـــاندا و پێمـــوت واخۆت نیشـــان بدە كەســـێكی هەژاری و عاتیفەیـــان بجوڵێنە توانای ئـــەو پارەیەت نیە، بڵێ مەگەر الپتۆكەم بفرۆشم، دواتر لەسەرئەوە رێككەوتـــن كـــە الپتۆپەكـــەی بفرۆشـــێ و بڕی )350(دۆالریان پێ بدات". زیاتر وتیشی "چووینە )WESTERN UNION( بۆ حەواڵەكردنی پارەكە، بە تەلەفۆن لەگەڵ باندەكە قسەی كرد، پیاوێك بوو، پێیوت، ئەمجارەش ڤیدیۆیەكەت رەشـــدەكەینەوە لەبەرئـــەوەی كەســـێكی هـــەژاری جارێكی دیكە

كاری وەها هەڵە دووبارە نەكەیتەوە".

لەبەدواداچوونەكەی )سڤیل( بۆ ئاشكراكردنی كـــە چ كۆمپانیایـــەك باندانـــە، ئـــەو گـــروپ و لەپشتیانەوەیە؟ تائێستا چەند كەس كەوتوونەتە داوی باندەكـــە؟ ئـــەو بڕە پارەیـــەی وەریدەگرن لەبەرانبەر باڵونەكردنەوەی گرتە ڤیدیۆییەكانیان، چۆن چۆنی و بە چ رێگایەك بە دەستیان دەگات؟ بەاڵم هەوڵەكان بێ ئاكام بوون، ئەویش بەهۆی ئەوەی كاتێك پرسیارەكان وەك رۆژنامەنوسێك رووبەڕوویان كرایەوە، دەستبەجێ سكایپەكەیان

داخستەوە.هەر لەبەدواداچوونەكەی )سڤیل( ئەو باندە لە WESTERN( رێگەی نوسینگەی وێسترۆن یونیەنUNION( بۆ حەواڵەكردن كە نوســـینگە زیاتر لە )150( واڵتدا هەیە، لەشاری هەولێر تائێستا سێ نوسینگەی فەرمی هەیە. سەرچاوەیەكی ئاگادار و نزیـــك لـــەو نوســـینگەیە جەختـــی لەهەبوونی حەواڵە بـــۆ واڵتی مەغریب كردەوە، ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد رۆژ هەیە )30( حەواڵەیان بۆ مەغریب دەبـــێ، تەنانەت جاری وا رێككەوتووە لەئەمریكا

رەسیدیان بۆ حەواڵەكردنی پارە نەماوە. ئەو ســـەرچاوەیە بەمەرجی باڵونەكردنەوەی ناوەكـــەی، زانیاری ئەوەشـــی بە )ســـڤیل(دا، كە لەیەك رۆژدا تەنیا لەنووسینگەكەی ئەواندا )25(كەس سەردانیكردوون بۆ حەوڵەكردنی پارە بۆ مەغریب، وتیشـــی "لەنێویاندا دوو هاوڕێی خۆم

هەبوون".ئەو ســـەرچاوەیە زانیاری ئەوەشی بە)سڤیل(دا، كـــە ئـــەو بانـــدە لەئێســـتادا بەجۆرێكـــی تـــر كاردەكـــەن و ڤیدیـــۆی ئـــەو كەســـانەش تۆمار دەكەن، كە لەرێگەی سكایپەوە سێكسیان لەگەڵدا نەكـــردوون، بـــە بەرنامـــەی تایبـــەت وێنەكـــەی دەخەنەسەر سەری كەسێكی دیكە و هەڕەشەی لێدەكەن. وتیشی "بەشی زۆر حەواڵەكان لەنێوان

)200-300( دۆالر دەبێت، هەشیانە زیاترە".هــــــــــــەر لەبــــــــــەدواداچــــــــــــــوونـــــــەكـــەی )سڤیل(دا دەركەوت زۆرینەی ئەندامانی باندەكە خەڵكی واڵتانـــی مەغریبن، لەســـكایپیش خۆیان بەخەڵكـــی لوبنـــان تۆماركـــردووە، پێدەچێ زیاد لەباندێكیـــش بەو كارەوە ســـەرقاڵ بن، تەنانەت وەك بازرگانیش باشـــترین جـــۆری تەكنۆلۆژیا بەكاردەهێنـــن بۆ تۆماركردنـــی ڤیدیۆیەكە، هەر باندێكیـــش زیاتر لەدەیان پەیجی فەیســـبووك و ســـكایپیان كردۆتـــەوە، لەرێگـــەی تەكنۆلۆژیای پێشـــكەوتووەوە، لەیەك كاتدا داوای هاوڕێیەتی

لەچەندین كەس دەكەن.ســـەبارەت بە هۆكاری تۆمارنەكردنی سكااڵ لە الی ئەنتەرپول، كەســـێكی ئـــاگادار لە حاڵەتی چەنـــد قوربانیەكـــی ئـــەم باندانە دەڵـــی "بەهۆی ئەوەی ئەم رووداوانە پەیوەندیان بە ئابڕووەوە هەیە، كەس لـــە قوربانیان جورئەتی ئەوە ناكەن حاڵەتەكەی خۆیان بە پۆلیس بگەیەنن و ســـكااڵ

تۆمار بكەن".

48 ژماره 225 2014/4/5

هەندێك بە كەروێشكی هیندی، هەندێكیش نــــاوی دەبــــەن، بــــە كەروێشــــكی هۆڵەنــــدی جگەلــــەوەش چەندین ناوی تــــری هەیە، وەك هالف پیك، هامستەر، بەاڵم ناوە زانستییەكەی )كینــــی پیــــگ(ە، واتــــا بــــەرازی كینیــــا. نرخی لەنێــــوان 150 تــــا 250 دۆالرە و بەگوێــــرەی قســــەی فرۆشــــیارانی بازاڕێكی باشــــی هەیە، هەندێــــك وازیان لەفرۆشــــتنی هێناوە، چونكە چەند مەالیــــەك بەحەرامیان زانیوە، هەندێكی تریــــش بەردەوامن لەفرۆشــــتنی، پزیشــــكێكی ڤێتەرنەریش دەڵێ ئــــەو گیاندارێكی تایبەتە و

تەنها ناوی بەرازە، ئەگینا بەراز نییە.لەجــــۆری گیانلەبەرێكــــە پیــــگ، كینــــی قرتێنــــەرەكان، وەك ئاژەڵیكــــی ماڵــــی بەخێو دەكرێت و قەبارەكەی لەكەروێشك بچوكترە و درێژییەكــــەی لەنێوان 20 تا 35 ســــم دایە، لەبازاڕەكانی كوردستان هەن، بەهۆی جوانی و خێرایی زاوزێكردنیانەوە، خەڵكێكی زۆر بۆ

بەخێوكردن دەیانكڕن.نەبیــــل نیــــزام، خاوەنی كۆمپانیــــای تیتڕا و مارمەریــــس، بۆ بازرگانی ئاژەڵــــە ماڵییەكان، بــــاس لــــەوە دەكات، كــــە مــــاوەی دوو ســــاڵە دوای نەفرۆشــــتووە، گیانلەبــــەرەی ئــــەو ئــــەوەی زانیویەتی لە "توخمــــی بەرازە". وەك لەالیــــەن لەموســــڵ ســــەرەتا دەیگێڕێتــــەوە

بازرگانێكی ئیســــالمیەوە ئــــەو گیانلەبەرەیان هێناوە، ئەوانیش نەیانزانیوە، تا ئەو لەرێگەی كەســــێكەوە لەنێو دوكانەكــــەی بەهۆی فیتەی ئــــەو گیانلەبەرە زانیویەتی بەرازە و لەرێگەی ناوەكەی كــــە كینی پیگە، دواتــــر لەئینتەرنێت گــــەڕاون و بۆیان روونبۆتەوە. نەبیل باســــی لەوەشــــكرد كە فرۆشــــی ئەو ئاژەڵە زۆرباش بــــووە "لەبەرئــــەوەی گیانلەبەرێكــــی ئارامە و فیتەیەكی زۆر خۆشی هەیە، زوو زیاد دەكات و خەڵــــك حەزی لێیەتــــی، تەنیا گرفتی ئەوەیە كــــە بە نەخۆشــــیەكی بچووك دەمــــرێ، بەاڵم تەواو كەوی نابێت، تەنیا وەختی برســــی بێت

دێتەالت". بەگوێــــرەی زانیارییەكانی ئەو فرۆشــــیارە ئەوە خۆی بەراز نییە، بەاڵم لەتوخم و خانەی بــــەراز دروســــتكراوە و لێكــــدراوە، چەندیــــن گۆڕانكاری جینی تێداكراوە، تا وا دەرچوو لوت و گوێــــی وەك بــــەراز نەمێنێت، یەكەمجاریش چینــــی و تایلەندییــــەكان لێكیانــــداوە، بۆیە بە بەرازی گینیایــــی بەناوبانگە، چونكە لەخانەی بەرازی ئەو واڵتە دروستكراوە، كە بەهێزترین جۆری بــــەرازە، جگە لەوە توخمێكیشــــیان لە شەمشــــەمەكوێرە وەرگرتــــووە، نەبیــــل دەڵێ "تەمەنیــــان زۆر كورتــــە، خێــــرا زیــــاد دەكات، بەاڵم تائێستا نەیاتوانیوە كۆنتڕۆڵی مەناعەی بكــــەن و بەهێزی بكەن، پرســــیارم كردوە كە حەڕامــــە، بۆیە نزیكەی دوو ســــاڵە نەمهێناوە،

بــــەاڵم لەمەیــــدان پــــڕە، خەڵكێكیــــش بەنــــاوی كەروێشكی هۆڵەندی و هیندی دەیفرۆشن".

كامەران مونیر ماوەی 23 ســــاڵ لەهۆڵەندا و كوردســــتان هاتۆتــــەوە ئێســــتا ژیــــاوە، لەمەیدانــــی پەلەوەرانی هەولێر مامەڵەی كینی پیگــــی دەكــــرد، ئاماژە بــــۆ ئــــەوە دەكات، كە لەوێ زۆر ئەو گیانلەبەرەی بەخێوكردووە و دەشــــڵێت كــــە زۆر پاكە و بێ كێشــــەیە، بۆیە هاتووە بۆ منداڵەكانی بكڕێت. كامەران گوتی "ئاژەڵێكی ئارامە، بەخێوكردنی زۆر خۆشــــە، راســــتە بەبەراز ناوی دەركردووە، بەاڵم زۆر

پاك و بێ كێشەیە، زۆریش جوانە".بەختیار حەمید باس دەكات، كە یەكەمجار ســــەرجی زۆر بینیــــوە، گیانلەبــــەرەی ئــــەو راكێشاوە و پێیانگوتوە كەروێشكی هۆڵەندیە، بۆیــــە جوتێكی بۆ منداڵەكــــەی كڕیووە، بەاڵم وەك خۆی باســــی دەكات "بۆنی میزیان زۆر ناخــــۆش بوو، كە دەزا، نێرەكــــە بێچووەكانی خــــۆی دەخــــوارد، منیــــش لــــە ئینتەرنێت بۆی گەڕام تا بزانم چــــۆن پەروەردە دەكرێ، بۆم دەركەوت ناوی كینی پیگە، واتا بەرازی كینی،

بۆیە زوو لەكۆڵم كردەوە". مۆفــــەق ئەحمــــەد لەمەیدانــــی پەلەوەرانــــی هەولێر چەند دانەیەكی لەو گیانلەبەرە هەبوو، ســــەرەتا ئامادەنەبوو قســــە بكات، بەبیانووی ئەوەی ئەو تەنیا دەیكڕێ و دەیفرۆشــــێتەوە، بــــەاڵم جەختــــی لەوە دەكــــردەوە، كــــە ئەمانە

زۆزك تاهیر

بەرازی كینی لەكوردستان بە ناوی كەروێشك دەفرۆشرێت

مەالكانی حەرامی دەكەن

پزیشكێكی ڤیتەرنەری: تەنها ناوی بەرازە

كـۆمـەاڵیـەتی

ژماره 225 2014/4/5 49

لەبنەچەی بــــەراز نین و دەڵێت "لەالی خەڵكی بەكەروێشــــكی هیندی و هۆڵەندی ناســــراوە، بــــازاڕی باشــــە، بــــەاڵم وەك گیانلەبەرەكانی دیكە نییە، لەالی منیش بەراز نییە و كەسیش

واینەگوتووە".ســــەرهەنگ عومەر لەشــــوێنی ڤان هۆڵەند بــــۆ فرۆشــــتنی گیانلەبــــەرە ماڵییــــەكان، چەند دانەیەكــــی لــــەو گیانلەبەرانــــە هەبــــوو، بــــاس دەكات كــــە ئەو گیانلەبــــەرە خواردنی میوەیە، جگــــە لەخواردنی تایبەتی خــــۆی، حەزیان لە جێگەی گەرم و رۆناكە، بەتایبەتی ناو شوشە، هەمووكات دەبێ بنیان وردەدار بێت، ئەویش بەهۆی ئــــەوەی بۆنی میزیان زۆر ناخۆشــــە و بەهێــــزە، لەكاتــــی جووتبوونیــــش دەبێــــت نێرەكە جیابكرێتــــەوە، چونكە بێچووی خۆی دەخــــوات، یان ملیــــان دەقرتێنێ. ســــەرهەنگ وتیشی"وەجبەیەكمان داناوە 8 فەرخەی بوو، نێرەكــــە ملی هەموویــــان قرتانــــد"، لەنێوان 6 تا 8 بێچووشــــی دەبێــــت، 40 جاریش دەزێ، هەروەهــــا وەك ســــەگ و پشــــیلەش هاوینان تووكی هەڵــــدەوەرێ، دەبێت هەفتەی دوو بۆ

سێ جار بشۆرێت.و پێشــــنوێژ گردەســــۆری زانــــا مــــەال وتارخوێنــــی مزگەوتــــی ئەلــــرەوزە لەهەولێــــر دوای ئەوەی زانیاری لەســــەر ئەو گیانلەبەرە لەئینتەرنێت وەرگرتووە، بــــۆی دەركەوتووە، كە حوكمی بــــەرازی هەیە، چونكە وەك خۆی

دەڵــــێ "ئەگەر لەبەرازیش چاكنەكرابێ، هەموو ماددەكانی وەك بــــەرازە"، بۆیە دەڵێ "ئیمامی شافعی دەڵێ ئەوەی لەسەگ و بەراز بەوەلەد بێ حەڕامە، وەك ئــــەوەی بەرازێك بەرخێكی ببێــــت، بەاڵم لەبەرئەوەی لەتوخمی بەراز بێت حەڕامە، ئەگەر نێری بەراز یان مێشــــی لەگەڵ گیانلەبەرێكی دیكە چابكرێ، ئەوا بێچووەكەی بەرازیش نەبێ، هەر حەڕامە، ئەو گیانلەبەرەش حوكمــــی بەرازی هەیە، بۆیە پێویســــتە بەخێو

نەكرێ و موسڵمانان لێی دوربكەونەوە".د. هێمــــن محەمــــەد ئەحمــــەد، پێچەوانــــەی گشت راكان، پێوایە ئەم گیانلەبەرە تەنیا ناوی بەرازی كینیە و هیچ توخم و رەگەزی بەرازی تێدانییــــە، بنەچەكەی بۆ چیاكانــــی ئەندێز بەر لــــە 5 هەزار ســــاڵ دەگەڕێتەوە و لەســــەدەی 16 یەكەمجــــار چۆتــــە ئەوروپــــا. ئــــەو گوتــــی "لەرەگــــەزی قرتێنەرەكانــــە، بــــەراز جیــــاوازە، ئەوەی لە ئینتەرنێتیش بەو شێوەیە نییە، تەنیا نــــاوی بەرازی كینیایە، تائێســــتا ســــەرچاوەی نادیارە و تەنیا دوو سەرچاوە هەیە، یەكەمیان دەڵــــێ لەنێو ئینگلیزەكان ئەگەر شــــتێك دوور بوایە، دەیانگوت لەكینیایە، بەاڵم ئەو شوێنەی ئەو بەرازەی لێهاتــــووە ناوی گوانیایە، كەچی بەتێپەڕبوونی كات بۆتە گینیا واتا كینیا. بەپێی رای دووەمیــــش بەهــــۆی ئەوەیــــە دەنگی ئەو كینی پیگە، وەك دەنگی بەرازی كینیایە". بەاڵم بەقســــەی ئــــەو پزیشــــكە رەگەزی ئــــەو دووە

زۆر جیــــاوازە، وەك خۆی دەڵێ "هۆكارەكەی تەنیــــا ناوەكــــە و فیتەكەیانە كــــە لەیەك نزیكە، هەندێكیش دەڵێــــن هۆكارەكــــەی تەنیا ئەوەیە شــــێوەی ئــــەو دوو گیانلەبــــەرە كینــــی پیگ و بــــەرازی ئــــەو واڵتــــە ئەفریقیە لەیــــەك نزیكە و فیتەیــــان وەك یەكــــە، هەندێكیــــش دەڵێــــن ناوچەیەك هەیە لەباشــــووری ئەفریقا بەناوی

گوانیا، ئەو جۆرە بەرازەی لێ دەژیت".لەبارەی مەترسی نەخۆشی لەسەر مرۆڤ، ئەو پزیشــــكەی ڤێتنەری ئەوە دەخاتەڕوو، كە وەك گیانلەبەرەكانــــی دیكەیــــە، ئەگــــەر جوان پەروەردە نەكــــرێ و چاودێری تەندروســــتی نەدرێــــت، بەپاكوخاوێنــــی گرنگــــی نەكــــرێ، ئەوە ترســــناكە و دەبێتە هۆی گواســــتنەوەی چەنــــد نەخۆشــــییەك، وەك سارمونێلۆســــس، گروادی رینگــــۆرم و هەروەها ئەو گیانلەبەرە نەخۆشییەكی دیكەش دەگوازێتەوە پێی دەڵێن رینگۆڕم، كە نەخۆشییەكی كەڕووییە، لەپێستی ئەو ئاژەلە بۆ پێســــتی مرۆڤ دەگوازرێتەوە". هەر ئەو پزیشــــكە لەكۆتایی قسەكانیدا وتیشی "لەســــەدەی 17وە لەتاقیگە پزیشكییەكان زۆر سوودی لێبینراوە، چونكە پێستی وەك پێستی مرۆڤە، بۆیە زۆر سوودیان لێبینیوە و لەسەر دەرمــــان و نەخۆشــــی شــــەكرە و كۆئەندامی زاوزێ و هۆرمۆنییــــەكان، واتــــا بــــە یەك لەو گیانلەبەرانــــە دادەنرێت بــــۆ تاقیكردنەوە زۆر

باشن".

بۆنی میزی زۆر ناخۆشە و هەندێك سیفەتی تریشی لە بەراز دەچێت

كـۆمـەاڵیـەتی

50 ژماره 225 2014/4/5

كۆمەڵـــەی )پڕۆدێنـــت(ی ئەڵمانـــی بـــۆ پاراســـتنی ددان ئامـــۆژگاری ئەو كەســـانە دەكات، كە ددانیان دەشـــۆن، بەهێواشـــی بیشـــۆن، ئەویش لەســـەرووی پووكەوە بـــۆ خوارەوە بەئاڕاســـتەی ددانـــەكان، هەروەها بەكارهێنانـــی هێـــزی زۆر بـــاش نیە، بەڵكو دەبێت لەســـەرخۆ بیشـــۆن. هەروەها پێویســـتە فڵچەكە بە گۆشـــەی 45 بكەوێتە ســـەر ددانەكانت و بۆ ئاڕاســـتەی خوارەوە، یەكە یەكە لە دیوی دەرەوە و ناوەوە بەهەمان شێوە، ئینجا سەر رووی ددانەكان پاكبكرێتەوە. ئەو شوێنانەش كە فڵچە نایگاتێ وەك كەلێن و نێوانی ددانەكات، پێویستە داوی ددان پاككردنەوە بەكاربهێنیـــت. هەروەها ئەو پســـپۆرانە وتوشـــیانە، كە پێویســـتە رۆژانە

النیكەم دووجار ددانەكان بشۆردرێن.

لەلێكۆڵینەوەیەكـــدا كە لە ئەمریكا لەســـەر 3 هەزار بەشـــداربووی نێـــوان 8-17 ســـاڵیدا ئەنجامـــدرا و تێیدا پرســـیاریان دەربارەی ئەو یاریانە لێكرا، كە لە پلەی ستەیشـــن دەیكەن، دەركەوت ئەو یاریانەی توندوتیژیان تێدایە كاریگەریان لەســـەر هەڵســـوكەوتی مندااڵن هەیە و بـــەرەو توندوتیژیـــان دەبات، بەتایبەت ئـــەو مندااڵنەی تەمەنیان لە 8 ســـاڵیدایە، بە تێپەربونی كات لەو یاریانەوە فێری توندوتیژی دەبن و كاریگـــەری تـــەواو دەخەنە ســـەر تەمەنی ئەو مندااڵنـــە و لەوانەیە لەكاتی گەورەییدا كەسانی توندوتیژیان لێدەربچێت. بۆیە ئەو زانایانە ئامـــۆژگاری دایكان و باوكان دەكەن، كە ئاگاداری جۆری یاریكردنی

منداڵەكانیان بن.

بەپێی ئامارەكان لەهەر 10 كەس یەكێك لە جیهاندا توشـــی نەخۆشـــی سســـتی گورچیلەكان دەبێت و زۆریشـــیان بە هۆیەوە گیان لەدەســـت دەدەن. دوو هۆكاری سەركیش بۆ سستبوون و پەككەوتنی گورچیلەكان هەردوو نەخۆشی شەكرە و بەرزی فشاری خوێنە، بۆیە زۆر گرنگە ئەو كەسانەی نەخۆشـــی شەكرە یان فشاری خوێنیان هەیە، ئاگاداری خۆیان بن رێژەی شەكرە و فشاری خوێنیـــان بەرزنەبێــــت و رێكیبخـــەن، دەرمانەكانیـــان لەكاتی خۆیدا بخـــۆن و بەپێی ئەو

خشتەیەی پزیشك بۆی داناون.هەروەها پێویســـتە ســـێ مانـــگ جارێك پشـــكنین بـــۆ گورچیلەكانیـــان بكەن و لەكاركردنیان دڵنیابن، چونكە 90%ی نەخۆشەكان هەست بە سستی و پەككەوتنی گورچیلەكانیـــان ناكـــەن، تا كارلەكار دەترازێ. لەنیشـــانەكانی ئـــەم حاڵەتانەش: گۆڕانی رەنگی میز بۆ سور یان پەمەیی، هەروەها هەستكردن بەماندوبوونێكی

زۆر و ئاوسانی قاچ و دەستەكان و لەدەستدانی ئارەزووی خواردن.

شەكرە و فشاری خوێن گورچیلە پەكدەخەن

پلەی ستەیشن مندااڵن فێری توندوتیژی دەكاتباشترین رێگە بۆ پاككردنەوەی ددانەكانت

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

50 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 51

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

هەرزەكاری تەمەنێكی هەســــتیارە و مرۆڤ لەو قۆناغەدا زوو زوو گۆڕانــــكاری بەســــەر بــــاری دەرونیــــدا دێت و لــــە دۆخێكی ناجێگیر دایە، ئەگەر باوكان و دایكان رێنمایی منداڵەكانیان نەكەن و ئاگاداریــــان نەبن، لەوانەیە لــــە ژیانیاندا خۆیان لێ ون ببێت و توشــــی گرفتــــی دەروونی گەورە ببن، كە لە دوایدا چارەســــەری گرانە، بۆ ئەو مەبەستەش لە گۆڤاری )حیاتك(دا دایكان و باوكان

لە پێنج نیشانەی تەمەنی هەرزەكاریەتی ئاگاداركراونەتەوە: 1. گۆرانی میزاج: میزاج و باری دەروونی هەرزەكاران ناجێگیرە و بــــەردەوام لەگۆراندایە، یاخود بەســــادەترین شــــت هەڵدەچن، ئەوەش ئاســــایە، بەاڵم ئەگەر هاتو ئــــەو هەڵچونە درێژخایەن و زۆر تونــــد بوو، ئەوا پێویســــتە لێكۆڵینــــەوە و بەدواداچوونی بۆ

بكرێت.2. گۆڕانــــكاری لەهەســــوكەوتدا: هــــەر گۆرانكاریەكــــی زۆر و

بەرچاو و نەشاز كە بەسەر منداڵەكەتدا دێت تێبنی بكە.3. دواكەوتــــن لــــە قوتابخانــــە و گۆشــــەگیریی و جیابوونــــەوە لــــە هاوڕێكانــــی، كــــە ئەمانــــە نیشــــانەی ناســــەقامگیریی بــــاری

دەروونیەتی. 4. گرنگینــــەدان بــــە شــــێوە و پــــاك و خاوێنی لەش نیشــــانەی

كەمتەرخەمی و تێكچوونی باری دەروونیە.5. بەكارهێنانــــی خواردنــــەوە كحولیــــەكان و جگــــەرە و مــــادە

بێهۆشــــكەرەكان نیشــــانەی بوونی كێشــــەیەكی گەورەیە لەژیانیاندا.

لەكاتــــی دەركەوتنــــی هەریــــەك لــــەم نیشــــانانە پێویســــتە بەدواداچوونی بۆ بكرێت، گەر پێویســــتیش بێت نیشــــانی

پزیشكی دەروونی بدرێت.

چەنــــد پزیشــــكێكی پســــپۆری بەریتانــــی داوا لــــە كۆمپانیاكانــــی بەرهەمهێنانــــی خواردەمەنــــی دەكــــەن، كــــە رێژەی شــــەكر 30% لە بەرهەمەكانیانــــدا كەمبكەنــــەوە، لــــەو خــــواردن و خواردنەوانــــەی بەرهەمیــــان دەهێنــــن. هــــەروەك ئامــــۆژگاری خەڵكیــــش دەكــــەن، كــــە چیتر شــــەكر بــــەو رێــــژە زۆرە لەئامادەكردنــــی خواردنەكانی ماڵــــەوەدا بەكارنەهێنێــــن، چونكــــە دەركەوتووە شــــەكر جگەلەوەی توشــــی نەخۆشی شــــەكرت دەكات، هۆكاری سەرەكەیە بۆ قەڵەوی و زیادبوونی كێشــــی لــــەش، كە زۆربەی نەخۆشــــیەكانیش بەهۆی قەڵەویەوە دروست دەبن، وەك جەڵتەی دڵ و لەكاركەوتنی جگەر، جگەلەمانــــەش تەندروســــتی گشــــتی لــــەش تێــــك دەدات، بۆیە ئەو پســــپۆرانە دەڵێن، كە شــــەكریش هێندەی جگەرە زیانبەخشە، بگرە

خراپتریشە.

لەلێكۆڵینەوەیەكدا كە واڵتە یەكگرتوەكانی ئەمریكادا لەســـەر 7000 ئافـــرەت ئەنجامـــدراوە و مـــاوەی 8 ســـاڵی خایانـــدووە، دەركەوتووە ئـــەو ئافرەتانەی توشـــی جەڵتەی دڵ و شـــێرپەنجە و دڵەكوتێ بوون و مـــردون زۆربەیـــان ئەوانەبوونە، كە مێردیان نەكـــردووە. هەروەك دەریشـــكەوتووە مێردكردن نەخۆشیەكانی دڵ و شێرپەنجە بە رێژەی 28% كەمدەكاتـــەوە. زانـــاكان هۆكاری ئەمە دەگێڕنـــەوە بۆ ئارامیی و جێگیربوونی باری دەروونی ئافرەت و ئەو خۆشەویستی و خزمەتەی پیاو پێشكەشـــی خێزانەكەی دەكات، هەروەها ئەو ســـەقامگیرییەی لە

ناو خێزان و كۆمەڵگادا بەدیدەهێنێت.

ئاگاداری ئەم پێنج نیشانەیە بن لە هەرزەكاراندا

شەكر لە جگەرە خراپترە

شوو بكەن تادڵتان بەهێزتر بێت

ژماره 225 2014/4/5 51

52 ژماره 225 2014/4/5

كـۆمـەاڵیەتی

گرنگی ئاسانكاریی لە گەشتكردن بۆ دەرەوەی واڵت

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

بەهـــۆی شـــەڕی نێـــوان عێـــراق و ئێـــران كە سااڵنێكی زۆری خایاند، هاتووچۆ بۆ دەرەوەی عێراق قەدەغە بوو، بە دەگمەن یەكێك دەیتوانی ســـەفەری دەرەوەی عێراق بكات، هەتا گەر بۆ

بەشدایكردن لەكۆنفرانسێكی زانستیش بێت.پزیشـــكێكی بەچەنـــد رێـــگا 1987 لەســـاڵی پسپۆری عێراقی درا بەشداری لەكۆنفرانسێكی پزیشكی بكەن، كە پێكهاتبوون لە )8( پزیشك، لە ناویاندا تەنیا من كورد بووم. كۆنفرانسەكە لـــە تونس بوو، تایبـــەت بوو بەواڵتانی ســـەر دەریـــای ناوەڕاســـت. بڕیاربـــوو هەمـــوو ئەو پزیشـــكانەی ئامـــادەی كۆنفرانســـەكە دەبـــن، خۆیـــان بەپســـپۆریەتی تایبـــەت بابەتێكـــی پێشـــكەش بكەن. بەهۆی ئـــەو جەنگەوە، كۆی ئـــەو پارەیەی بۆ رێگا پێماندرابوو بیگۆڕینەوە بـــۆ دۆالری ئەمریكـــی، تەنیـــا )280( دینـــاری عێراقـــی بوو، كە دەكردە نزیكی )700( دۆالر!. لەترسی پشـــكنین لەفڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی بەغـــدا، نەماندەوێرا پارەی دیكە لەگەڵ خۆمان ببەین. سەفەرەكەمان لەرێگای بولغاریاوە بوو، دواتـــر دەبوو بچینە )الرنـــەكا( پایتەختی ماڵتا، لەوێـــوە بۆ تونس. فڕۆكـــەكان هەموویان زۆر كۆن بوون. كاتێك گەیشتینە تونس، بڕیارماندا بەو پارەیەی پێمانە، كە تەنیا بەشـــی دوو ژەم

خواردنی دەكرد، سەردانی بازاڕ نەكەین! زۆری پێنەچـــوو ســـەدام كوێتـــی داگیركـــرد، ئـــەوەش بـــووە هـــۆی كارەســـاتی گەورەتـــر بـــۆ گەلی عێراق، ســـەفەر بـــۆ دەرەوەی واڵت بـــوو بەخەون. بـــەاڵم بارودۆخەكە بۆ كوردی دانیشتووی ناوچە ئازادكراوەكانی كوردستان باشـــتر بـــوو، چونكـــە دەیانتوانـــی لەرێـــگای ئێـــران و توركیـــاوە ســـەفەری دەرەوە بكەن، بـــەم هۆیەشـــەوە بەشـــێك لەگەنجـــان رویان لـــە هەنـــدەران كـــرد. بـــەاڵم دەبـــێ ئـــەوەش لەبیر نەكرێـــت، كە ژەندرمەی تورك لەســـەر ســـنووری خاپوور زۆر جاران سووكایەتییان

بەهاواڵتیانی كورد دەكرد و ئەزیەتیان دەدان.تـــا پـــاش رووخانی رژێمـــی بەعس لەســـاڵی 2003، ئـــەو كەســـەی بەناچاریـــی ســـەفەری دەرەوەی دەكـــرد لەرێگای ئەردنەوە، زۆرجار ســـووكایەتییان )عەممـــان( لەفڕۆكەخانـــەی پێدەكـــرا، تەنیـــا هاواڵتیـــی عێراقـــی بەبـــێ هۆ

رادەگیرا. بەمەبەستی بەشـــداری كردن لەكۆنفرانسێكی پزیشكی كە لەســـاڵی 2005 لەشام دەبەسترا، چەند پزیشكێكی كورد لەهەولێرەوە بە فڕۆكە چووینە ئوردن، پاش دواخستنێكی زۆر بەبێ هۆ لەفڕۆكەخانـــەی )عەممان(، كە بووە هۆی دواكەوتنمـــان، بڕیارماندا بـــە ئۆتۆمیل بچینە شـــام، چونكە زووتر دەگەیشـــتینە ئەو شارە، لەوەی سەرەتا بچینە بەیروت و لەوێوە بچینە شـــام. جارێكی تر لەسەر ســـنووری ئوردن- سوریا چەند سەعاتێكی دیكە رایانگرتین هەر بەبێ هـــۆ. لێرەدا كە وەك نمونـــە ئاماژەم بۆ ئـــەم چەند حاڵەتە كردووە، بۆ ئەوەیە خوێنەر بزانێ كە ســـەفەر بۆ دەرەوەی عێراق كارێكی ئاســـان نەبوو، هەتا ئەگەر بۆ بەشـــداریكردن پزیشـــكی و زانســـتی كۆنفرانســـێكی لـــە

نێودەوڵەتیش بووبێت. كردنـــەوەی فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر رووداوێكـــی وەكـــو دەبـــێ 2006 لەســـاڵی گەورە تەماشا بكرێت، بەو هۆیەوە هاواڵتیان روو لەهەولێـــرەوە راســـتەوخۆ دەیانتوانـــی و كێشـــە بـــێ بكـــەن، واڵت لـــەدەرەوەی سەرئێشـــە. بۆنموونـــە ئەمـــڕۆ لـــە هەولێر و سلێمانیەوە رۆژانە بە سەدان هاواڵتی و بێگانە روودەكەنە هەرێمی كوردســـتان بۆ كاركردن یـــان بـــۆ كاری بازرگانـــی، ســـەفەر دەكەن و هەموویـــان بەوپەری رێـــزەوە دەڕۆن و دێن. بەشـــێكی زۆر لەو كەسانەی ســـەفەر دەكەن بەتەمەنـــن، بەنیـــازی چوونە حـــەج و عومرە، كەســـوكاریان لەفڕۆكەخانەكانی كوردســـتان

دەچـــن، بەپیریانـــەوە یـــان بەڕییاندەخـــەن، كاتێـــك دەگەڕێنـــەوە بـــۆ واڵت. هـــەر بەهۆی ئـــەو دوو فڕۆكەخانـــەوە، ســـااڵنە بەســـەدان گەنجی دانیشـــتووی ئەوروپا و ئوســـترالیا و ئەمریـــكا دەگەڕینـــەوە بۆ واڵت بۆ ســـەردانی كەســـوكاریان، بەشـــێكیان كە بۆ تەواوكردنی خوێندنی بااڵ چوونەتە دەرەوەی كوردستان، بە بڕوانامەوە دەگەڕێنەوە. هەروەها هەزارەها خەڵكـــی دی كە بۆ حەســـانەوە، یـــان بۆ الی پزیشك یان نەخۆشـــانە تایبەتیەكانی دەرەوە روو لەدەرەوەی كوردســـتان دەكەن، دەڕۆن

و دێنەوە. نێودەوڵەتـــی فڕۆكەخانـــەی كردنـــەوەی لەهەولێـــر و ســـلێمانی بۆتـــە هۆی بەســـتنی چەندین كۆنفرانسی زانستی و پزیشكی گرنگ لەم دوو شـــارەدا. بۆ نموونە، لەســـاڵی 2008 كۆنفرانســـێكی تایبەت بە نەخۆشـــی ئافرەتان ئێمـــە و بەسەرپەرشـــتی لەژێـــر چاودێـــری لەهەولێـــر بەریتانـــی( شـــاهانەی )كۆلێـــژی بەســـترا. بـــەو هۆیـــەوە چەندیـــن پزیشـــكی كـــورد و عێراقی، لەجیاتی ئـــەوەی ماوەیەكی زۆر چاوەڕێـــی ڤیـــزەی بەریتانـــی بكەن و بۆ وەرگرتنی ســـەفەری )عەممان( كە یا دەیدەن یـــان نایدەن، لەهەولێر ئەو تاقیكردنەوەیان بۆ كـــراوە، وەكـــو ئەوەی چووبێت بـــۆ لەندەن و لەوێ بەشدارییان لەو تاقیكردنەوە كردبێت، بۆ بەدەستهێنانی بڕوانامەی ئەو زانكۆ گەورەیە، كـــە لەســـەر ئاســـتی هەمـــوو واڵتانـــی دونیا دانیپێدانـــراوە. ئەگـــەر فڕۆكەخانەی هەولێری ئـــەو نێودەوڵەتـــی نەكرابایـــەوە، نوێنەرانـــی كۆلێژە، كە چەند پرۆفیسۆرێكی گەورەبوون، نەدەهاتنە هەولێر و ئەو دەیان پزیشكە كوردە نەدەبوونە خاوەنی ئەو بڕوانامەیە، بێ ئەوەی

لەهەولێر دەرچن! ئەمڕۆكە واڵتەكەمان بە سەرتاســـەری دونیا بەســـتراوەتەوە، ئـــەوەی ســـەفەر دەكات بـــۆ خوێنـــدن یـــان بـــۆ گـــەڕان و ســـیاحەت، یان بـــۆالی پزیشـــك و ســـەردانی نەخۆشـــانەی لـــە دەرەوەی واڵت. هەمـــوو دەزانیـــن، كـــە سااڵنی رابوردوودا بەهەزاران گەنج و خێزان لەرێـــی فڕۆكەخانەی هەولێر و ســـلێمانییەوە لـــەدەرەوەی كوردســـتان كـــردووە، روویان بەشـــی زۆریان هاتوونەتەوە بۆ كوردســـتان بـــۆ چاوپێكەوتنی كەســـوكاریان. هەر بەهۆی ئەو دوو فڕۆكەخانەوە، هەزارەها خەڵكی دی بـــۆ كاركردن روویان لەكوردســـتان كردووە، كە پێویســـتە رێزیان لێبگرین، چونكە بەشـــی زۆریـــان لەبـــەر بـــێ دەرامەتی كەســـوكاری خۆیان بەجێهێشتووە و هاتوونەتە كوردستان، بـــا هەڵســـوكەوتی خەڵكی كوردســـتان لەگەڵ ئەو خەڵكەی روو لەواڵتەكەمان دەكەن، وەكو

هەڵسوكەوتی واڵتانی دیكە نەبێت.

ژماره 225 2014/4/5 53

هـــونـــەری

عادل هەورامی:

نازانم هاوڕێیەتی ئافرەت بكەم

54 ژماره 225 2014/4/5

هونەری

ح�����وس�����ام یەكێكە رەس���ام

هونەرمەندە ل����ەو ع�����ێ�����راق�����ی�����ان�����ەی تایبەت ستایلێكی بەخۆیان هەیە، ئەو

لەساڵی 1978 لە حیللە لەدایكبووە، بەشی شێوەكاری پەیمانگای ه��ون��ەرەج��وان��ەك��ان��ی ت����ەواوك����ردووە، بۆ سەرەتای ساڵی دەركەوتنی حوسام 2001 دەگەڕێتەوە، هەر لەو ساڵەش بوو لەفیستڤاڵی گەنجان لەجەزائیر خەاڵتكرا.

كار خ��ۆی، كارەكانی جگەلە حوسام كۆنی گۆرانی زیندووكردنەوەی لەسەر هونەرمەندە ئەو ئێستا دەك��ات، عێراقی لەهەولێر م��ی��وزی��ك��ژەن��ە و گ��ۆران��ب��ێ��ژ باسی سڤیل ب��ۆ ح��وس��ام نیشتەجێیە. لەوەكردە، كە ئەو دەمێكە خۆشەویستی ب���ۆش���اری ه��ەول��ێ��ر ه���ەی���ە، ئ����ەو وتی هەمان هەولێر ب��ۆ م��ن "خۆشەویستی

بۆ خۆشەویستیمە شێوەی بەغدا و كوردستان و عێراق و بەسڕە، گۆرانیم بۆ هەولێر گوت ئەو بیبینم ئ��ەوەی پێش چونكە كەسوكارەكەم خۆشویست، ش��ارەم شاخ كە دەك���رد، هەولێریان واب��اس��ی خەرەند و تاڤگە و ئاو و سروشتی جوان

و خەڵكی باشی لێیە".حوس���ام ب���اس ل���ەوە دەكات، ك���ە بەر لەگەیشتنی بۆ كوردستان كەسوكارەكەی باسی كوردستانیان بۆ كردووە، حوسام وت���ی "كاتێكیش هاتمە ئێ���رە لەوە زیاترم بین���ی ك���ە كەس���وكارەكەم بۆی���ان باس دەكردم، ئەم قسەیەش���م لەبارەی بەهای ناخێك���ی ك���وردەكان كوردەكانەوەی���ە، جوانیان هەیە، سوپاس بۆ خوا من ئێستا

لەهەولێر دەژیم".گۆرانییەكان���ی ل���ە یەكێ���ك حوس���ام باس���ی جوان���ی ش���اری هەولێ���ر دەكات، ئ���ەو لەبارەی ئ���ەو گۆرانییەوە دەڵێ "من

بەرلەوەی بێمە هەولێر ئامانجم ئەوەبوو گۆران���ی ب���ۆ واڵتەك���ەم بڵێم ن���ەك تەنها ش���ارێك و الیەنێكی دیاریك���راو، لەمێژە من گۆرانی بۆ بەغدا و بەسڕە و نەجەف و كەرب���ەال دەڵێ���م". هەر ل���ەو دەرفەتەدا حوس���ام داوا لەشاعیران و هونەرمەندان دەكات، ك���ە روح���ی پێكەوژی���ان لەنێوان عێراقیی���ەكان زیندووبكەن���ەوە. ئەو وتی "داوا لەشاعیران دەكەم لەسەر هەولێر و س���لێمانی و دهۆك و بەس���ڕە و باشوور و باك���وور و ئیس���ام و مەس���یحییەتەوە ش���یعرم بۆ بنوس���ن، عێ���راق بەكۆمەڵێك هەلومەرج���دا تێپەڕی���وە، ئەرك���ی ئێمەیە ئ���ەو بارودۆخە و دەروون���ی ئەو خەڵكە ئارام بكەینەوە، كە رووبەڕووی مەینەتی لەڕاب���ردوودا چ���ۆن وەك دەبن���ەوە، رووبەڕووی تایفەگەری بووینەوە، منیش وەك گۆرانیبێژێ���ك ئەرك���ی خۆم���ە ئەو گۆرانییانە بڵێ���م و خەڵكی لەیەكتر نزیك

بكەمەوە".

ژیانی من لەهەولێر لەژیانی پاشایەك خۆشترە

پشتیوان عەبدوڵاڵ

حوسام رەسام بۆ سڤیل:

54 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 55

كازم ساهیر و حوسام رەسامبە دەنگی لەیال فەریقی زۆر سەرسامم

بەمنداڵی ئەگەر ماستی هەولێر نەبووایە نەمدەخوارد

ئەو هەلەم لەكیس چوو دیراسەی گۆرانی كوردی بكەم

شەرمم كرد داوای قاپێكی تری دۆڵمەی هەولێر بكەم

هونەری

حوسام باسی لە ماستی هەولێر كرد و گوتی "گۆرانیم بۆ ماس���تی هەولێر گوت، چونك���ە م���ن تامی ئەو ماس���تەم كردووە و تائێس���تاش تامەك���ەی لەدەم���م م���اوە، كات���ی خ���ۆی ماس���تیان دەهێنای���ە بەغدا و دەیانگ���وت ماس���تی هەولێ���رە، ئەگ���ەر ماستی هەولێر بوایە دەمانخوارد ئەگەرنا

نەماندەخوارد.حوس���ام ئێس���تا خ���ۆی و خێزانەكەی ل���ە هەولێ���ر دەژین و دەش���ڵێت "هەرگیز لەهەولێر هەس���تم بەغەریب���ی نەكردووە، ئاواتەخ���وازم بەیەكجاری لێرە بمێنمەوە، بەاڵم ناچارم گەشت بكەم و لەو شوێنانە ب���م ك���ە هەوادارەكانمی لێ���ن، ژیانی من

لەهەولێر لەژیانی پاشایەك باشترە".هەولێر ئەمساڵ پایەتەختی گەشتیارییە، ب���ەاڵم حوس���ام بەجۆرێكی ت���ر باس لەو بابەت���ە دەكات و دەڵێ "هەولێر ش���ایانی لەوە زیاترە ببێتە پایتەخت، هەركەس���ێك ل���ەدەرەوەی عێراق���ەوە دێت���ە هەولێر وا

هەست دەكات لەواڵتی دووەمی خۆیەتی، ئ���ەو ش���تانەی لێ���رە دەبینرێ���ن هەم���ان ئەو ش���تانە نی���ن، كە لەواڵتان���ی عەرەبی دەبینرێ���ن، هەموو ئەو كەس���ە بیانییانەی لێ���رە بینیمن هەس���تم دەكرد دڵخۆش���ن، ب���ەاڵم دڵخۆش���ییەكە بۆ م���ن زیاتر بوو، چونك���ە هاتم���ەوە واڵت���ی خ���ۆم، ئێس���تا

سەرجەم خێزانەكەم لێرە نیشتەجێن".كوردی���ش گۆرانیبێژان���ی لەب���ارەی لەی���ا بەدەنگ���ی "زۆر دەڵ���ێ حوس���ام فەریقی���ی سەرس���امم، ماش���ەاڵ دەنگێكی س���ەیری هەیە". حوس���ام خ���ۆی هونەرە داخ���ی ب���ەاڵم خوێن���دووە، جوانەكان���ی ئەوەی هەیە، دیراسەی هونەری كوردی نەك���ردووە، ئ���ەو دەڵ���ێ "م���ن مێ���ژووی هون���ەری عێراقی���م خوێن���د، مەقام���ات و جاڵغ���ی و گۆرانی الدێ���ی، بەاڵم مێژووی هونەری كوردیم ئەو كات نەخوێند، حەز بەس���ەرجەم دەنگە كوردیی���ەكان دەكەم، چونكە دەنگی چیایین، من لەبارەی هونەر

و گۆران���ی عێراقیی���ەوە خوێندوومەتەوە، ب���ەاڵم لەخوێندنەوەی مێژووی مۆس���یقا و هون���ەری كوردی تێرنەب���ووم، چونكە

بەشێك نەبوو لەخوێندنم". لەكۆتای���ی قس���ەكانی حوس���ام باس���ی لەخواردن���ی هەولێ���ر كرد و وت���ی "جگە لەدۆڵم���ە زۆر ح���ەزم لەكەبابی هەولێرە، چونك���ە ئێوە وەس���تای كەبابن، بەاڵم من ئێس���تا كەمتر خواردن���ی چەور دەخۆم و ناتوانم زۆر بخۆم بەهۆی ئەوەی ئاهەنگم لەبەردەستە". حوسام بەپێكەنینەوە باسی لەوكرد، كە رۆژانی نەورۆز لەكوردستان لەگەڵ خێزانەكەی چۆتە گەشت و یەكێك هەولێرییان���ەی دۆڵم���ەی لەگەش���تیاران پێ���داوە، ئەو وتی "ئ���ەوان كورد بوون لە نزیكمانەوە بوون، خەریكی سفەرەكەیان بوون، مەنجەڵە دۆڵمەیان رووكرد، قاپێك دۆڵمەیان بۆ ناردی���ن، هێندە خۆش بوو، ب���ەاڵم ش���ەرمم ك���رد داوای قاپێك���ی تر

دۆڵمە بكەمەوە".

ژماره 225 2014/4/5 55

56 ژماره 225 2014/4/5

بە منداڵی هەمیشە لە مزگەوت بووم

هونەری

گەر رۆژی چەندین كەس نەهێنمە پێكەنین

دڵم ئاو ناخواتەوەعادل هەورامی ئەو گۆرانیبێژە رووحسوكەیە، كە هەمیشە لە كلیپ و گۆرانیەكانیدا، تەنانەت لە قسەكردنی ئاسایی و رووبەڕووشدا،

بە بزە و خەندەوە دەیبینین. ئەو كە وەك كەسێكی قسەخۆش و كۆمیدی ناسراوە، لەو دیمانەی سڤیلدا باس لەوە دەكات، كە

رۆژانە بە قسەكانی خەڵك دێنێتە پێكەنین. عادل هەورامی كە بە دەنگە خۆشەكەی تەرزێكی جوانی گۆرانی هەورامی پێشكەش بە

جەماوەرەكەی كردووە، لەو دیمانەیەدا باس لە هەندێك الیەنی ژیانی خۆی و كارە هونەریەكانیشی دەكات.

ئەحمەد تاریق

عادل هەورامی:

56 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 57

هونەری

س���ەرەتا دەپرس���م عادل هەورامی تەمەنی منداڵی چۆن بەسەربردووە؟

ع���ادل هەورام���ی: لەمنداڵی كێش���ە و زۆر ش���تی جۆراوج���ۆر هاتۆتە پێش���م، هەمیش���ە لەمزگەوت بووم و ویستومە خزمەتی قورئان بكەم، حەزمكردووە خزمەتی مزگەوت بكەم، هەر لەوێشەوە بۆم دەركەوتووە، كە دەنگێكی ش���یاوم هەیە. ت���ا پۆلی پێنجەمی س���ەرەتای لەبەغدا خوێندومە، دوایی گەڕامەوە سلێمانی و چەن���د جارێك توش���ی كێش���ە بوومەتەوە، بەهۆی كاری حزبی و تەنزیمیەوە لەزیندانی بەع���س م���اوەی س���اڵێك زیندان���ی ك���راوم. بەمنداڵ���ی ه���ەردەم ح���ەزم بەفیل���م دەكرد و كەس���ێكی كۆمیدی بووم، كە دەیانگوت عادل

هەموو دەستیان دەكرد بەپێكەنین. ب���ەكاری س���اڵی چەن���د دەس���تت

هونەری كرد و چەند ئەلبومت هەیە؟ع���ادل هەورام���ی: س���اڵی 1993 دەس���تم بەكاری هونەری كردووە، تائێس���تا توانیومە 8 ئەلب���ووم بەرهەم بێنم. ئێس���تاش خەریكی چەند كارێكی ترم، بەاڵم بۆ جارێكی تر كاری

ئەلبووم ناكەم، تەنها بە سینگل كاردەكەم. بۆچی كاری ئەلبووم ناكەیت؟

ئەوە باوی لەبەرئەوەی هەورامی: عادل نەماوە كاری ئەلبووم بكەیت، كاتی ئەلبووم هەوڵمان زۆر جاران نەماوە، دروستكردن دەدا و شەونخونی زۆرم��ان دەك��رد، پارەی ناوگیرفانمان زۆر هاتۆتە دەرەوە بۆ ئەوەی كۆپی س��ی��دی نەهێڵین و ب��ك��ەی��ن ك��ارێ��ك ئەلبومێك ئەمڕۆ ب��ەداخ��ەوە ب��ەاڵم بكرێت، باڵودەكەیتەوە بۆ ئێوارە هەمووی كۆپیكراوە، بەاڵم گەر بەفیڕۆدەچێت. بكەیت هەركارێك باڵوبكەیتەوە، كارەكانت لەرێگەی سینگڵەوە ت��ێ��دەگ��ات و ه��ەم زوو لێت ه��ەم خ��ەڵ��ك دەچێتە ناو خەڵك. بۆ نمونە ئێستا 10 ل����ەس����ی����دی����ەك گ����ۆران����ی

دەكەیت، كلیپ گۆرانییە دوو باڵودەكەیتەوە، تر فەوتاوە، بۆیە كلیپ كەچی 8 گۆرانیەكەی

80%ی گۆرانییەكەیە، دەچێتە هەموو ماڵێك. پێتوای���ە ئ���ەو خزمەت���ەی لەب���واری هون���ەردا كردوت���ە النیك���ەم الی خەڵ���ك رێزی

لێگیراوە؟عادل هەورامی: بەڵ���ێ ئەوەندە لەناو خەڵك ق���ەدرم زۆرە، ئەوەندە خەڵك دێتە پێش���وازیم، لەواڵتانی دەرەوەش قەدرم دەگرن، بۆیە لەهیچ كارێك���م پەش���یمان نی���م و تاكو پێش���م بكرێت

خزمەتی هونەرەكەی خۆم دەكەم. بۆچی لەزۆربەی كلیپەكانت كەسێكی

كۆمیدی دەردەكەویت؟ع���ادل هەورام���ی: ئ���ەوە دەگەڕێتەوە س���ەر كلیپەكە، هەندێك ئاواز و تێكست وات لێدەكات كۆمیدی بیت، وەك خۆم قەت حەزم نەكردووە

تەمسیل بكەم، بەاڵم زۆریان لێكردم. بەاڵم ئێمە بیس���توومانە تۆ كەسێكی

كۆمیدیت؟ع���ادل هەورام���ی: كەس���ێكی زۆر كۆمیدیم، رۆژان���ە چەندەه���ا كەس لەگەڵ خ���ۆم نەهێنمە پێكەنی���ن ئەوا دڵم ئاو ناخوات���ەوە و بێ تاقەت

دەبم. هیچ كەسێك هەیە لەتۆ توڕە بێت؟

ئ���ەوە رۆژگارە خەڵ���ك ع���ادل هەورام���ی: دەرەنجێی���ت، لەخەڵ���ك ت���ۆ و لێتدەڕەنجێ���ت بەتایب���ەت ك���ە بوویت���ە هونەرمەند ئ���ەوا دڵت ناس���كتر دەبێت، نازانی چۆن دڵ���ی ئەم خەڵكە رابگری���ت، ب���ەاڵم وەك خۆم دڵ���م زۆر پاكە و باوەڕ ناكەم یەك دەقە كێشەیەك لەدڵم جێگای

بێتەوە. تاچەن���د لەو كارانەی كردووتە خۆت

بە سەركەوتوو دەبینی؟ع���ادل هەورام���ی: م���ن ناتوان���م بڵێ���م ل���ەو كارە س���ەركەوتنم بەدەس���تهێناوە، هیچكاتیش وامنەگوت���ووە، دەبێت خەڵ���ك و جەماوەر ئەو بڕیارە بدات، بەاڵم پشتگیریكردن و دەستخۆشی

خەڵك بەرای من نیشانەی سەركەوتنە. شیعری زۆر لە گۆرانیەكان باس لە بێوەفایی یار دەكەن، تۆش پێت وایە بە گشتی

ئافرەت لە پیاوان بێوەفاترن؟هەموومان ه��ەورام��ی: ع���ادل ئافرەتە، دای��ك��م��ان ب�������������ۆی�������������ە

زۆر و موقەدەسە زۆر من الی ئ��اف��رەت ئافرەتێك نییە ل���ەوە ه��ەق��م م��ن ج��وان��ە، بەوەفابێت و یاخود بێوەفا بێت، بەاڵم الی

من ئافرەت بەوەفاترە نەوەك پیاو. نێوانت لەگەڵ ئافرەت چۆنە؟

ع���ادل هەورام���ی: باوەڕناك���ەم هاوڕێ���ی ئافرەتم هەبێ���ت، چونكە نازان���م هاوڕێیەتی ئاف���رەت بك���ەم، بۆی���ە زیات���ر لەگ���ەڵ پی���او هەڵسوكەوتم كردووە، ئێستاش باوەڕناكەم لەتەبیعەت���ی ئافرەت بەباش���ی تێبگەم، كە چ

شتێكی لەدڵ دایە.مۆس���یقای لەس���ەر بۆچوون���ت

كوردی چییە؟عادل هەورام���ی: ئەگەر بگەڕێیت ئێس���تا مۆسیقای كوردی هیچ ناسنامەیەكی كوردی نیە، شۆڕش���ێكی گەورە بەس���ەر موسیقای كوردی���دا هاتووە، بەتایبەت ئ���ەم گەنجانەی ك���وردی نازان���م م���ن كاردەك���ەن، ئێس���تا رۆژئاواییە، یان رۆژئاوایی كوردییە؟ با ئەمە بۆ خەڵك بس���ەلمێنن. م���ن باوەڕناكەم گەنج حەزی لێبكات، ئەگەر كلیپ بكەیت پێویس���ت بەوە ناكات دوو كچ بێنیت سەمات بۆ بكەن. م���ن نامەوێت گۆرانیەك بڵێم س���بەی كچێك بمناسێتەوە و حەزم لێبكات، یاخود هەندێك هەی���ە گۆران���ی هەورامی دەڵێ���ت، تۆ جارێ ئەگەر سۆرانی، سەركەوتن لەسۆرانیەكەی خۆت بەدەس���ت بهێنە، ئەوج���ا هەوڵی زیاتر ب���دە. ماش���ەاڵ دەڵێی���ت كانیی���ە هەڵدەقوڵێت،

رۆژی چوار، پێنج هونەرمەند زیاد دەكات. دواهەمین كاری تازەت چییە؟

ع���ادل هەورام���ی: خەریك���ی دوو كلیپ���م، كلیپێكیان لەگەڵ كچ���ی خاڵمە بەناوی ماریا هەورامی لەم نزیكان���ە باڵودەبێتەوە، ئەوی تریش���یان ل���ەم نزیكان���ە باڵوبۆی���ەوە، ئ���ەو گۆرانیەی لەگەڵ ئ���ەم كچە خاڵەمم گووتوە ئاوازێك���ی هەورامییە و فۆلكل���ۆرە، كلیپەكە

ناوی )سەحەرە(. هاوس���ەرەكەت تاچەن���د هاوكارتە بۆ ئەوەی بەردەوام بیت لەكاری هونەری؟

هاوكارم���ە زۆر هەورام���ی: ع���ادل لەكارەكانم، تەنانەت كە دەڕۆم بۆ ش���وێنێك یاخ���ود فیس���تیڤاڵێك خۆی دیك���ۆری جل و بەرگەك���ەم بۆ دادەن���ێ دەڵێت ئ���ەوە جوانە

لەبەریبكە.

ماشەاڵ دەڵێیت كانییە هەڵدەقوڵێت، رۆژی چوار پێنج هونەرمەند زیاد دەكات

الی من ئافرەت بەوەفاترە نەوەك پیاو

نازانم هاوڕێیەتی ئافرەت بكەم

ژماره 225 2014/4/5 57

58 ژماره 225 2014/4/5

كەم خانمه هونەرمەندی كورد بە جورئەتەوە تاتۆكانیان دەردەخەن و قسەی لەبارەوە دەكەن

كچە هونەرمەندەكانی كورد تاتۆكانیان دەشارنەوەتەنها رۆژین و لۆكە تاتۆیان لەكلیپەكاندا دەردەكەوێت

پشتیوان عەبدوڵاڵ

تات���ۆی س���ەر جەس���تە و ل���ەش كە بە كوردەواری )كوتین(ی پێدەگوترێ�ت، رەگ و ریش���ەیەكی كۆن���ی هەیە و پەیوەس���تە ب���ەزۆر بیروب���اوەڕ و بۆچوونی ئاینی و پزیشكیەوە، تا رۆژی ئەمڕۆمان كە بۆتە بەش���ێك لەجوانكاریی هون���ەری گەنجان لەسەرتاس���ەری جیهان���دا، بە ك���وڕ و بە كچەوە، )تاتۆ(ی جیاجیا لەس���ەر جەستە

و لەشوالریان دەنەخشێنن.ئ���ەم ج���ۆرە تاتۆی���ە گەیش���تۆتە نێ���و خانم���ە بەتایبەت���ی هونەرمەندانی���ش. هونەرمەن���دە ن���اودارەكان، ك���ە پتر وەك دەرخس���تنی و ج���وان دەركەوتنێك���ی لەخۆجی���اواز جۆرێ���ك و كەس���ایەتی دەرخستن بەكاردەهێنرێت. جگە لەمانەش

جۆرێكە لەسەرنجڕاكێشانی بەرامبەر. پێش���تر تاتۆ لەنێو كۆمەڵگ���ە كۆنەكاندا وەك بیروباوەڕێك���ی ئاینی بەكاردەهات، بەتایبەتی بۆ مەسەلەی نەهێشتنی چاو و نەفەس و شتی لەم جۆرە. هەندێكجاریش

بۆ كاری پزیشكی بەكارهاتووە.لەئاهەنگ���ی ژنگواستنەوەش���دا ب���ووك بەتاتۆك���ردن رازێنراوەت���ەوە. مرۆڤێك���ی چاخی بەس���تەڵەك دۆزراوەتەوە، كە هی نزیك���ەی 5300 س���اڵ لەمەوب���ەرە، تات���ۆ

لەسەر قاچەكانی كرابوو.و چینی���ەكان و كۆن���ەكان میس���ریە ژاپۆنییەكانیش بەر لەهەزاران ساڵ پێش

58 ژماره 225 2014/4/5

هونەری

ژماره 225 2014/4/5 59

لەدایكبوون���ی مەس���یح تاتۆی���ان لەس���ەر جەستە و لەشوالریان كردووە.

)تات���ۆ( ب���ەاڵم لەس���ەردەمی ئێس���تادا خەس���ڵەتێكی دیك���ەی بەخۆی���ەوە دی���وە، لەبیروب���اوەڕی ئاین���ی ك���ۆن و هونەر و كاری پزیشكیەوە بۆتە جۆرێك لەهونەری ش���ێوەكاری. پتری���ش كچ���ان و خانم���ە هونەرمەندان بۆ دەرخس���تنی جەس���تە و لەش���والریان بەكاریدەهێنن. زۆرجاریش بۆ وروژاندن و سەرنجڕاكێشانی سێكسی تاتۆ لەشوێنی سەرنجڕاكێش و وروژێنەر

دەنەخشێندرێت.ئ���ەو خانم���ە هونەرمەن���دە ناودارانەی تاتۆی���ان لەس���ەر جەس���تە و لەش���والرە لەوان���ە: زۆرن، ك���ردووە جوانەكانی���ان خانم���ە ئەس���تێرەی س���ینەمایی ئەمریكی ئەنجێلین���ا جۆلی، هەم���وو گیانی خۆی بە

تاتۆ نەخشاندووە.گوێچك���ەی الی كاری���ل گۆرانیبێ���ژ بەتات���ۆ نەخش���اندووە. هەیف���ا وەهبی���ش لەهەموو خانم���ە هونەرمەندە عەرەبەكان

پتر تاتۆی لەش���ێوەی چاو لەسەر پشتی دەستی نەخشاندووە. ئەلیسا پەپولەیەكی لەسەر پشتی خۆی نەخش���اندووە، غادە عەبدولڕەزاقی خانمە ئەكتەری سینەمای میس���ریش تاتۆیەك���ی لەش���وێنێكی زۆر سەرنجڕاكێش نەخشاندووە، لەخوارەوەی

پشتی لەنزیك سمتی.نیك���ۆل س���اباش تاتۆیەكی لەش���ێوەی )باز(ی لەس���ەر دەس���تی نەخش���اندووە. مونا شەلەبیش چەند تاتۆیەكی جیاجیای

لەسەر لەشوالری نەخشاندووە.ئ���ەم وەزع���ە ه���ەر خانم���ە هەڵبەت���ە هونەرمەندانی بیان���ی نەگرتۆتەوە، بەڵكو گەیش���تۆتە الی خانمە هونەرمەندانی الی خۆش���مان و زۆر لەخانم���ە هونەرمەندە كوردەكانیش تاتۆیان لەس���ەر جەستەیان

كردووە. دیارتری���ن تات���ۆی جەس���تەی خانم���ە هونەرمەندە كوردەكانیش تاتۆی س�������ەر هونەرم��������ەن������د خ����������انم���ە ش��������انی )لۆكە(یە، كە تاتۆی بازێكی نەخشاندووە.

ئاش���كرا تاتۆك���ەی تری���ش یەكێك���ی ك���ەم رۆژین���ە. هونەرمەن���د كردبێ���ت، خانم���ە هونەرمەن���دی كوردیش هەیە، كە تاتۆی لەسەر جەس���تەی نەنەخشاندبێت، ب���ەاڵم زۆربەیان نایانەوێ���ت بیدركێنن و لەبارەیەوە قسە بكەن. هەرچەندە هەوڵی زۆرمان لەگەڵ چەند هونەرمەندێكیان دا، كە ئاخۆ تاتۆیان لەسەر كوێی جەستەیان لەخانم���ە كام هی���چ ب���ەاڵم ك���ردووە، هونەرمەن���دەكان بە جورئەتەوە باس���یان

لەتاتۆی سەر جەستەی خۆیان نەكرد.پزیش���كیش لێكۆڵین���ەوەی دواتری���ن لەبواری دەروونناس���یدا دەریخس���تووە، كە تاتۆی سەر لەشی ئافرەتان بەتایبەتی لەش���یان، هەس���تیارەكانی لەش���وێنە ئارەزووی سێكس���ی پی���او زیاتر دەكەن و دەیوروژێن���ن، ه���ەر بۆیەش���ە هەندێك لەخانمە هونەرمەندان بۆ سەرنجڕاكێشانی زیات���ری هەوادارەكانی���ان، تاتۆ لەس���ەر جەس���تەیان هەس���تیارەكانی ش���وێنە

دەكەن.

هونەری

60 ژماره 225 2014/4/5

هونەری

چەند دەمامكدارێك بەبەرد و چەقۆ پەالماری چاوان دەدەن

محمەد عەزیز : ئاگام لە زیاد ئەسعەد نەماوە

سڤیل: ئەحمەد تاریقسڤیل بۆ خەلیل چ��اوان سینەماكار و ئەكتەر خانمە ب��اس ل��ەوە دەك���ات، ك��ە ل��ەس��ەرەت��ای ك��اری هونەرییدا كەسوكارەكەی پاڵپشتیان كردووە و گوتی "هەركەسێك بێگومان هونەری بەكاری دەستپێكردنی لەسەرەتای كۆمەڵێك رێگری دەبێت، بەاڵم من زۆر خۆشحاڵم بەهۆی ئەوەی خانەوادەكەم زۆر پشگیریی من بوون، بەردەوام هەموو ئەو بەسەر توانیومە دەك��رد، منیان هاوكاری بەربەستانە زاڵ بم". لەگەڵ ئەوەشدا چاوان لە دەسپێكی كاری هونەرییدا كێشەی بۆ دروست بووە، وەك خۆی لەكاتی چوونمان بۆ پڕۆڤەكردن، باسی دەكات "جارێك بە و رێگامان سەر هاتنە دەمامكدارێك چەند لەرێگادا بەرد و چەقۆ هێرشیان كردە سەرمان و لێیان داین، كە

ئەمە ئەوكات بۆ من شۆكێكی گەورە بوو".

سڤیل: ئەحمەد تاریقكە هەولێر، هونەرمەندانەی لەو یەكێكە عەزیز محەمەد لە هەشتاكانەوە پەیوەندی لەگەڵ زیاد ئەسعەد هەبووە، زیاد لە ئاگای كە دەك��ات، لەوە باس ئێستا ئەو كەچی

ئەسعەد نەماوە.هەشتاكانەوە ل��ە ئ��ەس��ع��ەد زی���اد و ع��ەزی��ز م��ح��ەم��ەد هەرچەندە ستایلی كردووە، هونەریی بەكاری دەستیان كاركردنی هەریەكەیان لەویتر جیاوازە، بەاڵم لە رووی كۆمەاڵیەتییەوە زۆر لەیەكتر نزیك بوون، تەنانەت ئەوكات سەردار كەركوكی لە كاسیەتێكدا باسی لەو دۆستایەتیەی دیار زیاد ئێستا بەاڵم كردبوو، زیاد و محەمەد نێوان عەزیز محمەد لێنەماوە". "ئاگام دەڵێ محەمەدیش نییە، گوتی "راستە زیاد ئەسعەد هاوڕێیەكی نزیكم بوو، بەاڵم

بە هۆی دووركەوتنەوەی ئاگامان لەیەكتر نەماوە".

60 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 61

هونەری

دەوەن نەوزاد: شووكردنەكەم بەرێكەوت بوو

سڤیل: ئەحمەد تاریقفیلمی ب��ۆ مێكاپ ك��ە موعینی( )مینا مێكاپكار كچە سینەمایی و كەناڵەكان دەكات، لەدایكبووی ساڵی 1983ی كارەكانی خۆی لەبارەی ئەو ئێرانە. ئەسفەهانی شاری خۆم پ��ڕۆژەی "لەیەكەم وت��ی سڤیل بۆ كوردستان لە لە ئەویش ك��رد، بەشداریم مێكاپ وەك لەكوردستان، فیلمی "میوانی مێرولەكان"بوو. مینا باس لەوە دەكات لەو كارە زۆر ئاسودە بووە، ئەو وتی "بەراستی هەرچەندە یەكەم كارم بوو لەكوردستان، بەاڵم زۆر مورتاح بووم. زۆر كوردستان هونەرمەندانی لەگەڵ لەكاركردنیشم

رازیم، بۆیە هیچ گلەییەكم نییە".

سڤیل: ئەحمەد تاریقدەوەن نەوزاد، كە یەكێكە لە خانمە ئەكتەرە دیارەكانی سلێمانی، ئەكتەری باشترین خەاڵتی جارێك چەند ئێستاش تاوەكو وەرگرتووە، لە لێدوانێكیدا بۆ سڤیل باس لەهاوسەرگیرییەكەی بەرێكەت من "هاوسەرگیرییەكەی دەڵێت و دەك��ات خ��ۆی ئێستا كە هێمن بووین، فیلمێك وێنەگرتنی خەریكی ب��وو، دەمەوێت گوتی و بینی منی فیلمەكە لەكاتی هاوسەرمە، هاوسەرگیریی بكەین، ئینجا یەكتریمان خۆشویست و ئێستاش دەڵێن كەس "زۆر وتیشی دەوەن كەسمە". خۆشەویسترین هێناوە، لەكاری هونەری لەبەر هاوسەرگیریی وازی دەوەن بەاڵم ئەوە راست نییە، من لەكاری هونەری هەر بەردەوامم و تا تواناشم مابێت بەردەوام دەبم، لەمەشدا هاوسەرەكەم زۆر

هاوكارمە و سوپاسی دەكەم".

مینا ماكیاژ بۆ میوانی مێرولەكان دەكات

ژماره 225 2014/4/5 61

62 ژماره 225 2014/4/5

ب���ە لێدوانێ���ك كامیرون دیاز، تووش���ی خ���ۆی رەخنە و مشتومڕ كرد. كامی���رۆن دیاز هەفت���ەی رابردوو بۆ یەكێك لە گۆڤارەكان، ئیعترافی كرد، كە مەیلی بەالی رەگەزی خۆیدا هەی���ە، هەرچەندە جەختیش���ی لەس���ەر

كردۆتەوە، كە ئەو هاوڕەگەزباز نییە، بەڵكو پێیوایە جوانی ئ���ەوە ژن، تەنها س���ەرنجی پیاوان راناكێش���ێت، بەڵك���و ژنانیش دەكەونە ژێ���ر كاریگەری جوانی هاوڕەگەزەكانیان. س���ەرەڕای ئەو لێدوانەی، دیاز چەند جارێك لەگەڵ ژنان بە نیمچەڕووتی بین���راوە و وێنەكان���ی باڵوكراونەت���ەوە، ئەمانەش وادەكەن زۆربەی خەڵ���ك كامیرۆن دیاز بە

هاوڕەگەزباز تێبگەن.

مایلی س���ایرس ك���ە بە كارەكتەری هانا مۆنتانا ناس���راوە، بری���اڕە وەك بابەتێكی زانس���تی لە یەكێ���ك لە زانكۆكانی ئەمری���كا بخوێنرێ���ت، ئەویش زانكۆی )س���كید مۆر(ە لە نیۆرك، بابەتەكەش ناوی "كۆمەڵناسی مایلی سایرس، رەگ���ەز، چین، راگەیاندن"����ە. ئەو بابەتە باس لە ژیان و كارەكان���ی ئ���ەو كچە دەكات، كە لە 8 س���اڵییەوە دەستی بە گۆرانیگوتن كردووە، ئێستاش تەمەنی

22 ساڵە.

دیاز و دانپێدانانێكی سەیر

مایلی وەك بابەتێكی زانستی

62 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 63

رەنــگاوڕەنــــگ

سڤیل: ئەحمەد تاریق بەڕێز حاجی نۆزدە س���اڵە لەس���ەر شاش���ەی تیڤ���ی دەردەكەوێت، ئەو لە منداڵییەوە دەس���تی پێكردووە، ئێس���تاش بەیەكێك لەبێژەرە جوان و سەركەوتووەكان دادەنرێت، بەڕێز بۆ سڤیل دەڵێ "جیاوازی جوانییەكەی

من ئەوەیە، من كەس���ێكی سادەم و زوڵم لەكەس ناكەم و ناز بەسەر ئەو خاكە ناكەم كە لێوەی هاتووم".

بەڕێ���ز حاج���ی بەپێچەوانەی هەندێك كچ���ەوە دەڵێ "جوانییەكەم كێش���ەی ب���ۆ دروس���ت نەك���ردووم، بەڵكو توان���ای كاركردن و ش���ێوازی جیاوازی كاركردن���م گرفت���م بۆ دروس���ت دەكات و هەندێك ك���ەس مەعیدەیان بە تواناكانم دێش���ێت". دواتر بەڕێز باس���ی ل���ە ئەكاونتەكەی خۆی كرد و لەب���ارەی ناوەڕۆكی ئەو پەیامانەی پێی دەگات وتی "كۆمەڵێك نامەی جۆراوجۆر بۆ فەیس���بوكەكەم دێت، هەمووی رێز و خۆشەویس���تیە ب���ۆ من، زۆر رێزم دەگرن، منیش بەهەمان ش���ێوە رێزیان دەگرم و

وەاڵمیشیان دەدەمەوە، هەموویان خۆشەویست و ئازیزی منن".بەرێ���ز لەبارەی ش���وونەكردنی تاكو ئێس���تا دەڵێ "ئەوەی راس���تی بێ���ت بیرم لەوە كردۆتەوە هاوس���ەرگیری بك���ەم، دڵنیام لە كاتێكی نزیك���دا دەگەمە بڕیارێكی دروس���ت، ئەو خوازبێنیانەی بەدڵیش���م نەبووە، تەنیا بەهۆی بابەتی گونجانەوە بووە، چونكە گەر كەسێك لەگ���ەڵ ژیانی من نەگونجێت ناتوانم بڕیاربدەم، بۆیە منیش وەكو

هەركچێك مەرجم هەیە بۆ هاوسەرگیری". زۆرج���ار دەگوترێت بەڕێز پەیوەندی لەگەڵ بەرپرس���ان باش���ە، بەڕێ���ز لەوبارەی���ەوە دەڵ���ێ "نازانم بۆچی تەنها ن���اوی بەرپرس دێت، بەالی منەوە هەركەسێك لەهەر ئاست و پلەیەكدا بێت هیچ جیاوازییەك���ی نییە، ئەوانەی ئەو پڕوپاگەندانە بۆ من دروس���ت دەك���ەن، لەخۆیان���ەوە وادەڕوان���ن، من پەیوەندی���م تەنها لەگەڵ

خوای خۆم بەهێزە، ئەوەندەش بۆ من بەسە".

هەندێ كەس مەعیدەیان بەمن دێشێت

بەڕێز حاجی:

ژماره 225 2014/4/5 63

64 ژماره 225 2014/4/5

كاوڕ 4/20-3/21ل��ەم ك��ات��ەدا زی��ات��ر دڵ��ت��ان ناسك دەب���ێ���ت���ەوە و ه���ەس���ت دەك����ەن شتەكان ئاسوودەتان ناكەن، بەاڵم ئومێدتان زۆربەی لەداهاتوودا دەتوانن كە بەهێزە، هەنگاوەكان بەرەو ئاڕاستەیەكی باش ببەن.

خۆشیە گەورەكەش هەر دێتەدی.

تەرازوو 10/20-9/21 دەسكەوت و دارایی دەست بەزیادبوون دەكەنەوە، كارەكانت دوامەخە و گوێ بە خەڵكان ب��گ��رە. پێشنیازەكان ل��ە دەكەن. تەماشاتان لە خۆتان گەورەتر چاوێكی لەگەڵ مامەڵە بەخشندەوە و گ��ەورە دڵێكی بە

چواردەورەكەت بكە.

گا 4/21–5/20 كەمێك بورجەكەتان لەبەرامبەر هەست بە رەشبینی دەكەن. بەاڵم بەرامبەرەكەتان رەشبینیەكانتان مەهێڵن ب��ێ��زار ب��ك��ات. خ��ۆت��ان ئ���ام���ادە ب��ك��ەن بۆ بەخت ن��وێ��ی��ەك��ەت��ان. پ���ڕۆژە ئەنجامدانی

هاوكاریتان دەكات.

دووپشك 11/20-10/21 ت��وان��اك��ان��ت ب��ۆ دەگ���ەڕێ���ت���ەوە و تەواونەكراوەكانت كارە دەتوانی تۆ كۆتایی. ئەنجامی بگەیەنیتە دەبیت. ماوەیە ئەم كەسی بەختەوەرترین دوورەكان شوێنە لەگەڵ پەیوەندییەكانت

باشتر دەبێت.

دووانە 6/20-5/21 سەركەوتنی بۆ نوێ دەرگایەكی دەتوانن دەكرێتەوە. كارەكانتان بكەن، خۆتان كارەكەی لە زیاتر كارێكی هەست ب��ك��ەن. جێبەجێ بیرۆكەیەك ی��ان داراییتان الیەنی دەك��ەن. زیاتر بەئارامی

بەرە و ئاستێكی بەرزتر دەڕوات.

كەوان 12/20-11/21كارەكان دواك��ەوت��ن��ی زۆر ب��ەه��ۆی بەاڵم دەك��ەی��ت، رەشبینی بە هەست ئ���ەم���ە ه��ەس��ت��ێ��ك��ی ك��ات��ی��ی دەب���ێ���ت. ماوەیەكی باشت لەبەردەستە بۆ ئەوەی كارەكانت رێكبخەیتەوە. ئەم هەفتەیە خێراتر هەنگاوەكانت

دەگەیەنیتە ئەنجام و ماندوویت دەحەسێتەوە.

وشەی نادیار

شێوە و قەڵەم

تێبینی: )ه�( و )ە( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

وشەی یەكتربڕوشەی یەكتربڕ

12345678910سڤیل1

2345678910

ئاسۆیی:1. هەولێر )پ( - )هۆ( بە عەرەبی.2. زۆر - پێچەوانەی )نادروستی(.

3. گۆڤارێكی هونەریی كوردییە -- پیتی لەیەكچوو - نیوەی )بوبو(.

یانەی یاریزانێكی - تۆ ل��ەالی .4تۆپی پێی ریاڵ مەدریدە.

5. هەوێداری.)ن���اپ���س���ێ( - ل����ە پ���ی���ت 6. س����ێ

گەورەترین شار لە پاكستان.7. چۆنی.

8. سەرۆك كۆماری پێشووتری میسر )پ(.9. نیوەی )ماما(.

كەسایەتییە ل���ە ی��ەك��ێ��ك��ە .10بەناوبانگەكانی فیلمی كارتۆن.

ستوونی:1. ئاری نۆك.

2. یەكێكە لە دەرهێنەرە سینەماییەكانی ئێران )پ( - )ئێرە( بە عەرەبی.

یولیوس ن��زی��ك��ەك��ەی ه����اوڕێ .3قەیسەر كە دواجار خیانەتی لێكرد.

لە پیت دوو - )رەش��ە( نیوەی .4)ورگ( - نووسەر و فەیلەسووفێكی

كۆچكردووی فەرەنساییە.5. هونەرێكی كاسیكی ژاپۆنییە )پ(.

6. باوكی پێغەمبەرانە.7. )ران( بەتێكەاڵویی.

8. پیتی لەیەكچوو - سێ پیت لە )رامیار(.9. باوكە.

10. وێنەكە.تێبینی: )پ( = پێچەوانە. )ت( = تێكەاڵو.

)ه( و )ه�( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

پشــووی سڤیـل

وشەی نادیار لە )6( پیت پێكهاتووە.

دەگرێت. دڕك��اوی بەرێكی و گەورە سپیی گوڵێكی ژهرینە، رووەكێكی بەرەكەی لە باینجان دەچێت، ماددەیەكی سڕكەری تێدایە.

سڤیلكسهێكهرتسڤیلهتیێترێیرككیهاكهونگپوڕهیهێچهاوییودكهتجرهۆدیڵدێوندساهیاگمرهیبككیبهریلارهڕهنراوێهب

سڤیلیدیهدتگژسڤیل

ئ���ەم ش��ێ��وەی��ە دروس��ت��ب��ك��ە بەبێ ئ���ەوەی دووج���ار ق��ەڵ��ەم بەسەر هەمان هێڵدا بێنیتەوە و قەڵەمەكە

هەڵبگریت.

ژماره 225 2014/4/5 65

نییرا

هالل

جەا:

ئ

قرژال 7/20-6/21دەگۆڕیت. ك��ات هەفتەیەوە ل��ەم ئاسمانی ل���ە ن����وێ خ���ۆرێ���ك���ی الیەنە هێدی هێدی هەڵدێت. بەختەوەریدا و خۆشی دەڕەون����ەوە. ژی��ان خراپەكانی بەروویەكی شوێنیان. دێ��ت��ە ئ��اس��ودەی��ی

خۆشتر مامەڵە لەگەڵ خەڵك بكە.

گیسك 12/21–1/20 ل����ە م�������اوەی م���ان���گ���ی داه�����ات�����وودا ه��ەوڵ��ەك��ان��ت��ان چ��رب��ك��ەن��ەوە، ب���ەرە و بەدیهێنانی ئاواتەكانتان هەنگاو دەنێن. توانایەكی زیاتر بۆ ئەنجامدانی كارەكان هێز و بەكاربهێنن. گرنگی بە تەندروستیتان بدەن. گرفت

لەگەڵ چواردەورەكەتان دروست مەكەن.

شێر 8/20-7/21كارێكی دەتەوێت ئەگەر مەترسە بڕیارێكی ی���ان ب��ك��ەی��ت، ق���ورس هەفتەیەت ئ��ەم كارەكانی ب��دەی��ت. گ��ەورە بەرنامەیەكی بە نین. قورس بەاڵم زۆرن، كۆتایی. ب��گ��ەی��ەن��ە ه���ەم���ووی���ان ب����اش

كەسایەتیتان دەچێتە ئاستێكی بەرز.

گۆزە 1/21– 2/20 سەرنجی دەت��وان��ی مانگەدا ل��ەم قسەكانت راب��ك��ێ��ش��ی��ت. خ��ەڵ��ك��ان كاتە لە هەیە، خۆیان كاریگەری پشتت ب��دوێ. وریاییەوە بە تایبەتیەكاندا تێكەڵ نائومێدییەك كاتێك نەبێتەوە، سارد

بە هەستی گەشبینیت دەبێت.

فەریك 9/20-8/21 دەبنەوە. ب��اش پەیوەندییەكانت ئێستا ه��ەی��ە گ��رف��ت��ێ��ك��ت ئ��ەگ��ەر چارەسەری بكە. بەرنامەی نوێ بۆ كارێكی رێگەی دەكەیت. دیاری تایبەت یان نهێنی و دەگ���ۆڕێ���ت ئ��ام��ان��ج��ەك��ەت ب��ە گەیشتن

گەشبین دەبیت.

نەهەنگ 3/20-2/21 بۆ ئەوەی قەرەبووی ماندووبوونی رابردووت بكەیتەوە. بیر لەگەشت دەتەوێت ئ��ەگ��ەر دەك��ەی��ت��ەوە. س��ەف��ەر و و بێت بە خۆت بڕوات ببیت سەركەوتوو زۆرەكانت پەیوەندییە نەبیتەوە. پشتسارد

بەردەوام دەبن.

پێنج چوارگۆشەی هاوشێوە

ئا: رۆڤار رواندزی

وشەی نادیار: گاری لینیكەر

وشەی یەكتربڕوەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو تەنها 10 جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن. كامانەن؟

پشــووی سڤیـل

12345678910سڤیلساخاربنن1

هرۆبۆاا2مرڵللكی3هسقهاشهت4ریبنهشۆره5درێمهریپپ6اوزه7نمیچوس8ۆهیپ9كهناری10

66 ژماره 225 2014/4/5

هاوێنە

66 ژماره 225 2014/4/5

ژماره 225 2014/4/5 67

هاوێنە

فیلمی "پەڕەسێلكە" لە نێوان كوردستان و سویسرا هەڵدەفرێت

چرۆ حوسێن

نوێتری����ن فیلم����ی س����ینه ماكاری ك����ورد مانۆ خه لی����ل فیلم����ی )په ڕه س����ێلكه (یه ، كه له ئێس����تادا وێنه گرتن����ی كاری كوردس����تان له هه رێم����ی بۆ ده كرێ����ت، ده رهێن����ه ری فیلمه ك����ه ش ئاماژه ب����ه وه ده دات كه ده یانه وێت له ڕێی ئه و فیلمه وه، كوردس����تان به تێڕوانین����ی كه س����ێكی ئه وروپی

نیشانی ده ره وه بده ن.به پێ����ی وته ی مان����ۆ خه لیل ئ����ه و فیلمه باس له به س����ه رهاتی كه سێكی باشووری كوردستان ده كات، كه 30 س����اڵ پێش ئێس����تا كوردستانی جێهێش����توه و له واڵتی سویسرا گیرساوه ته وه ، هه ر له وێش هاوس����ه رگیری له گ����ه ڵ ئافره تێكی سویسری ئه نجامداوه ، به اڵم چه ند ساڵێك دواتر ده گه ڕێته وه كوردستان و له و گه شته شیدا ون ده بێت، دوای گه ڕانێكی زۆر "میرا"ی كچی ئه و پی����اوه كورده ب����ۆی ده رده كه وێت، ك����ه باوكی

زیندووه و 28 ساڵه خۆی لێ ونكردوون .س����یناریۆی فیلمه ك����ه چه ن����د س����اڵێك پێ����ش ئێس����تا نووس����راوه و خه اڵت����ی یه كه می یه كێتی نوسه رانی سویسرای پێبه خشراوه ، ده رهێنه ری فیلمه ك����ه ش باس ده كات كه پێویس����ت بوو ئه و س����یناریۆیه پێش����تر بكرێت����ه فیلم، ب����ه اڵم وه ك خ����ۆی ده ڵ����ێ "له به رئ����ه وه ی كوردس����تان وه ك ته واوی ناوچه كانی دیكه ی عێراق سه یرده كرا، هیچ الیه نێك له سویس����را ئاماده نه بوو پاڵپشتی ئه م به رهه مه بكات، دوای هه وڵێكی زۆر توانیم بۆیان بسه لمێنم كوردس����تان وه ك ناوچه كانی دیكه ی عێراق نییه و باری ئه منی س����ه قامگیره ، بۆی����ه فیلمه ك����ه له الیه ن سویس����راوه پاڵپش����تی دارای����ی كراوه ، جگ����ه له ه����اوكاری مه عنه ویش له هه رێم����ی داراییم����ان هاوكارییه ك����ی هی����چ

كوردستانه وه پێشكه ش نه كراوه ".مان����ۆ دوپاتیده كات����ه وه ك����ه نایه وێ����ت فیلمی پڕوپاگه ن����ده دروس����ت ب����كات و ده ڵ����ێ "كورد وه ك میلله تێك����ی نموونه ی����ی ناناس����ێنم، خه ڵكی كوردیش وه ك میلله تانی دیكه كێش����ه ی خۆیان هه ی����ه ، ئه وه ی ده مه وێت نیش����انی بده م ئه وه یه، ك����ه كورد لێبوورده یه ، بۆی����ه ده مه وێت جوانیی

میلله تی كورد به دونیا بناسێنم".به بۆچوون����ی ئ����ه و ده رهێنه ره گه ل����ی كورد هه میشه ویستویه تی به ئارامی له سه ر خاكه كه ی

خ����ۆی بژیت و توندوتی����ژی به رامبه ر به گه النی دیكه نه نوێنێت، ئه و ده شڵێت "نامه وێت له باره ی سیاسه ته وه قسه بكه م، ته نها الیه نی مرۆڤایه تی

به الی منه وه گرنگه ".جگه له م فیلمه مان����ۆ چه ند فیلمیێكی دیكه ی تۆلهیل����دان، )داڤی����د گرنگترینی����ان ك����ه هه ی����ه باخچه كانی به هەش����ت، تامی هه نگوین، ئه نفال، زیندانه ك����ه م ماڵه ك����ه م( و چیرۆك����ی زۆرب����ه ی فیلمه كانیش����ی گرێ����دراوی كۆمه ڵگ����ه ی كوردی و سویس����رین، له مباره ی����ه وه ده ڵێت "فیلمه كانی من له الیه ن سویسراوه پاڵپشتی ده كرێن، بۆیه

ده بێت په یوه ندییه كیان به و واڵته وه هه بێت".به رهه مهێنان����ی )په ڕه س����ێلكه ( له الیه ن خانمه س����ینه ماكاری سویس����ری )تونجی بێرنس(ه وه به ڕێوه ده برێت، گه رچی س����ه ره تا بۆ ئه و خانمه س����ه خت بووه ب����ڕوا به كۆمپانی����ای به رهه مهێن بهێنێت، كه بێته كوردس����تان، به اڵم وه ك خۆی باس����ی ده كات "دوای ئه وه ی له مانگی شوبات�ی ئه مساڵ له گه ڵ ستافێك سه ردانی كوردستانمان كرد و جیاوازی نێوان هه رێمی كوردس����تان و ناوچه كان����ی دیك����ه ی عێراقمان ب����ۆ ده ركه وت، به رهه مهێن����ه ر به كۆمپانی����ای ب����ڕوا توانیم����ان بهێنی����ن بێن����ه كوردس����تان و كار له س����ه ر ئه م

پڕۆژه یه بكه ن".ئه مه له كاتێكدایه زۆربه ی فیلمه س����ینه ماییه كوردیی����ه كان له الیه ن س����تافی بیانییه وه كاری به رهه مهێنانی����ان بۆ ده كرێت، ده رهێنه ره كانیش ب����ۆ به رهه مهێن����ان و كارك����ردن له فیلمه كانیان په نا بۆ كه س����انی بیانی ده به ن، زۆربه ی ستافی ئه م فیلم����ه ش كه خۆی له 15 كه س ده بینێته وه بێرن����س هات����وون، ئه وروپ����اوه له واڵتان����ی له مباره یه وه ده ڵێ "له كوردس����تان پیشه س����ازی س����ینه ما دروست نه بووه ، بۆیه سه خت بوو بۆ ئه م فیلمه مان پش����ت به ستافێكی ئێره ببه ستین، ئه وان����ه ی دی����ار و به تواناش����ن ل����ه بواره ك����ه دا

سه رقاڵی كاری دیكه بوون".به وت����ه ی ده رهێن����ه رو به رهه مهێنه رانی ئه م فیلمه خاڵ����ی جه وهه ری )په ڕه س����ێلكه ( ئه وه یە، كه كاری له س����ه ر جیاوازییه كلتووری، ئاینی و

نه ته وه ییه كانی هه رێمی كوردستان كردووه .ئه م فیلمه به رهه می كۆمپانیای )فره نتیك فیلم(ه و هه ریه كه له كۆمپانیای )فرێم فیلم( و كه ناڵی ته له فزیۆنی سویس����راو به ش����ی سینه مای بێرن

له به رهه مهێنانیدا به شدارن، له الیه ن ده رهێنه ری ك����وردی خۆرئاوای كوردس����تان )مانۆ خه لیل(ه وه كاری ده رهێنان����ی بۆ ك����راوه ، هه ریه كه له تونجی بێرنس وه ك به ڕێوه به ری به رهەمهێنان، فران����ك باوی ئه ڵمان����ی وه ك وێنه گر و یۆرگ كه مبن����ی سویس����ری وه ك ئه ندازی����اری ده نگ كاری تێداده ك����ه ن، رۆڵی س����ه ره كی نواندنیش به خانمه ئه كته ری سویسری مانۆن پرونده ر و

ئیسماعیل زاگرۆس دراوه . پێشتر بۆ ماوه ی هه فته یه ك كاری وێنه گرتن ب����ۆ چه ند دیمه نێك����ی فیلمه كه ك����راوه و یه كه م دیمه نیش����ی له كات����ی به ڕێوه چوون����ی ئاهه نگ����ی ن����ه ورۆز له ش����ارۆچكه ی ئاك����رێ وێنه گیراوه ، له ش����ارو فیلمه ك����ه ش دیك����ه ی دیمه نه كان����ی ش����ارۆچكه جیاوازه كانی هه رێمی كوردس����تان وێنه ده گیرێ����ن و بڕیاره له كۆتایی ئه م مانگه دا كۆتای����ی به كاری وێنه گرتنه ك����ه ی له هه رێم بێت و دواتر له سویس����را كاری به رهه مهێنانه كه شی له كۆتایی س����اڵدا كۆتایی دێت و له ساڵی ئاینده نمای����ش ده كرێ����ت، ماوه كه ش����ی نزیك����ه س����ه د

خوله ك ده بێت.مانۆ خه لی����ل به ڕه چه ڵه ك خه ڵكی خۆرئاوای ماف����ی و مێ����ژوو به ش����ه كانی كوردس����تانه ، له زانكۆی دیمه ش����ق خوێندوه ، له س����اڵی 1986 رووی كردۆته واڵتی چیكۆس����لۆڤاكیا و له وێ به ش����ی ده رهێنانی س����ینه مایی خوێندوه ، دواتر بڕوانامه ی ماس����ته ری له ده رهێنانی سینه مایی له كه ناڵ����ه به ده س����تهێناوه ، ته له فزیۆنی����دا و بینراوه كان����ی ئ����ه و واڵته كاری ك����ردووه و به حه وت زمان قس����ه ده كات، له س����ااڵنی 1990- 1992 وه ك ئه كته ر كاریكردووه ، له دوای ساڵی ژماره یه ك����ی ب����ۆ وێنه گ����ری كاری 1994ه وه زۆری پڕۆگرام����ی ته له فزیۆنی و فیلمی ریكاڵم له واڵت����ی 1996یش����ه وه له س����اڵی ك����ردووه ، سویس����را نیش����ته جێیه ، له ئێستاش����دا خۆی بۆ كاری سینه مایی و ته له فزیۆنی ته رخانكردووه و تائێس����تا كاری ده رهێنان����ی ب����ۆ زیاتر له 16

فیلم كردووه .ئه و توان����ی له ڕێگه ی فیلم����ی دۆكیۆدرامایی خه اڵت����ی به هه ش����ت"ه وه "باخچه كان����ی مرواری س����ینه مای سویس����را له س����اڵی 2011 به ده س����تبهێنێت، جگه له وه ی چه ن����د خه اڵتێكی

دیكه ی به هۆی فیلمه كانییه وه پێبه خشراوه .

ژماره 225 2014/4/5 67

68 ژماره 225 2014/4/5

شەموان

كشانەوەی پشتیوان سادق بۆ پارتی زیانە یان قازانج؟

بـــەر لەوادەی هەڵبـــژاردن الیەنگرانی پارتی لەهەولێر بـــۆ دوو بەش دابەش بوون، هەندێكیان الیەنگری پشـــتیوان ســـادق و بەشـــەكەی تریش الیەنگرانـــی نەوزاد هادی بـــوون. ئەو دوو كەســـایەتیەی پارتی، هەر یەكەیان شـــێوازێكی جیاوازی كاركردنیان هەیە، پشـــتیوان كە لە رێكخســـتنەكان و پاراســـتن كاری كـــردووە، جەماوەری خۆی هەیە، نەوزاد هادیش لە بواری ئیدارە و وەزارەت كاری كردووە، ئەویش جەماوەری

خۆی هەیە. من كە گوێم لە ملمالنێی الیەنگرانی ئەو دووانە دەبوو، پێموابوو یارییەكی سیاسی پارتییـــە، كە زۆریش ئاســـاییە، تەســـەوڕم دەكرد، پارتی بیەوێت جۆش و خرۆشـــێك بـــە هەڵبـــژاردن بـــدات، ملمالنێیەكی وەهمی لـــە نێو ئەو دووانەدا دروســـت بكات، بەو مانایەی الیەنگرانی نەوزاد هادی ناڕاســـتەوخۆ تەركیز دەخەنە ســـەر پشتیوان سادق و لەبەرامبەریشـــدا الیەنگرانی پشـــتیوان ئەوانیش ناڕاســـتەوخۆ تەركیز دەخەنە سەر نەوزاد هادی، تەنانەت زۆر كەســـی بێالیەنیش بەو باسوخوازە مەشغول بوو، دەمێك دەیانگوت نەوزاد هادی پارێزگارێكی ســـەركەوتوو بووە، دەمێكی تریش كەســـانی تر دەیانگـــوت نـــەوزاد هادی چەندین ســـاڵە پارێزگاری هەولێرە و پێویســـتە بگۆڕدرێت، پشـــتیوانیش بەهۆی ئەو چەند ســـاڵەی لقی دووەوە و بە كاروباری هەولێر و خەڵكی

هەولێر نامۆ نییە. زۆر ئاساییە لە سیاسەت نەیاری وەهمی و ملمالنێی وەهمی دروست بكرێت، هەر حزبێك ئەوە بكات، هەر بۆیەش پێموابوو كە ملمالنێی نەوزاد هادی و پشتیوان سادق زیاتر لەبەرژوەندی پارتی دایە، دواجاریش بە ملمالنێی ئەودوو كارەكتەرە سیاســـیە، هەموو هێلكەكان دەخرێنە ســـەبەتە زەردەكەی پارتییەوە، بەاڵم ئەوەیان سەرینەگرت، گوایە پشـــتیوان ســـادق پاشەكشـــەی لە هەڵبژاردن كردووە و لە دەستپێكی هەڵمەتی

هەڵبژاردن بەشدار نەبووە، ئەمەیان جێگەی پرسیاركردنە؟ ئایا پارتی لەوە نیگەران بوو و ترســـی هەبوو، لەوەی الیەنگرانی پشـــتیوان سادق و نـــەوزاد هـــادی رەوتی هەڵبژاردنەكە بەرەو ئاقارێكی تـــری نەخوازراو ببەن؟ ئەگەر وابوو بۆچی حســـێبی پێشـــینە و خوێندنەوەی پێشـــتری بۆ نەكردبـــوو؟ تۆ بڵێی هەر لەسەرەتاوە دانانی پشتیوان و كشاندنەوەی پێشتر پالنی بۆ داڕێژرابێ؟ ئەی ئەوەیان چی كە پارتی گوایە لەبری كشـــانەوەكەی بەڵێنی بە پشـــتیوان سادق داوە، وەزارەتی

ناوخۆی پێ بدات؟ خۆ زۆرجار پارتی لە پێش هەڵبژاردن و لەدوای هەڵبژاردن لەدانانی پۆست، كاندید و كادیرانی خۆی تووشـــی موفاجەئە كردووە، بۆیە دوور نییە ئەو دەنگۆیانە راســـت بێـــت، كـــە باس لەوە دەكەن مەكتەبی سیاســـی ئیعازی بە پشـــتیوان داوە بكێشـــتەوە، بـــە تایبەتیـــش كاتێك دەزانرێت ئـــەو دوو كاندیـــدە هەردووكیان نەوزاد و پشـــتیوان نـــەوەی دووەمـــی دوای هەڵبژاردنن لە قیادەی پارتی، واتە ئەو جیلەی بەر لە راپەرین نیین، ئەمانەش گوێڕایەڵترن بۆ ســـەرووی خۆیان. من پێموایە پارتی لەمەودا باشـــترە ملمالنێیە سیاسیەكانی خوارەوە نەشارێتەوە و بیخاتە فۆرمی مونافەسەی ئاساییەوە، جا ئەو مونافەســـەیە بۆ هەر یەكێك بێت، ئەوا دواجار لە بەرژوەندی ئەو حزبە تەواو

دەبێت. ئەمەیان سروشتیترە نەوەك پێدانی وەزارەت بە پاداشت.

فەیسەڵ خەلیل