ژماره 228 2014/4/26 1

ساڵی پێنجه م ژماره 228 شەممە 2014/4/26 نرخ )1500( دینار

Tel: 0750 460 7290 خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری سەرنووسەر: مەریوانعومەر

دەستەی نووسەران: پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی سەروەر ساڵەیی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

بەبزوتنـــەوەی گـــۆڕان بـــۆ جێبەجێكردنی ئەم ئەركـــە قورســـە تەنها ئەوەنـــدەی وت كە "من تەنها لەراگەیاندنەكانەوە ئەوەم بیســـتووە، كە وەزارەتەكـــە دەدرێتـــە بزوتنـــەوەی گۆڕان و ئـــاگاداری ئـــەوە نیم، ئەوەش پرســـێكە دەبێت الیەنـــە براوەكانی هەڵبژاردن لەكاتی پێكهێنانی

حكومەتدا یەكالی بكەنەوە".لەگەڵ ئەوەی یەكێتی ترسێكی زۆری هەیە لەپێدانی وەزارەتی پێشـــمەرگە بەگۆڕان، بەاڵم بزوتنەوەی گۆڕان لەخۆیان دڵنیان، كە دەتوانن بەســـەر هەمـــوو ئـــەو كێشـــانەدا زاڵببـــن، كە لەكاتی وەرگرتنی ئەو وەزارەتەدا دێتە رێیان. جگەلـــەوەی ئاماژەش بـــەوە دەكەن، كە ئەوان وەزارەتەكەیان بەتەواوی وەرگرتووە و دەبێت هەمـــوو ئەو هێزانەی ســـەر بـــەو وەزارەتەن، بكرێنـــە هێزێكـــی نیشـــتمانی. مـــام رۆســـتەم گەورە هەڵسوڕاوی بزوتنەوەی گۆڕان ئەوەی بەســـڤیل وت، كە گـــەر ئەوە نەكرێت و هەموو هێزەكان نەیەنە ژێر باری یەكخســـتنەوە، ئەوا وەزارەتەكـــە دەدەنەوە بەیەكێتی و پارتی. ئەو هەڵســـوڕاوەی گۆڕان وتیشی "ئێمە پێشمەرگە دەكەیەنە هێزێكی نیشـــتمانی و وادەكەین ئەو هێـــزە جێگـــەی متمانـــەی خەڵك بێت، ترســـی یەكێتیش لەپێدانی ئـــەو وەزارەتە بۆ لەجێگای خۆیدایـــە، چونكە یەكێتی لەنێو ئەو وەزارەتەدا هێنـــدەی غەدر لەخەڵك كـــردووە و ناحەقی و ناعەدالەتیـــان كـــردوە، وادەزانن گـــەر ئێمەش بێینە ســـەرحوكم وەك ئـــەوان دەكەین، بەاڵم بە پێچەوانـــەوە ئێمە هێزەكە الی خەڵك هێندە خۆشەویست دەكەین كە پێشمەرگە هەیمەنەی

جارانی بۆ بگەڕێتەوە و خەڵك بیپەرستێت".ئـــەو هەمـــوو یەكێتیـــش پەرلەمانتارێكـــی بانگەشـــانەی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ چاكسازی و یەكخستنەوە لەنێو وەزارەتی پێشمەرگەدا بە

ئێمـــەش مەترســـیەكانمان بەخەڵـــك وتووە و پێداگریش لەسەر وەرگرتنی وەزارەتی ناوخۆ

دەكەین".بزوتنـــەوەی گـــۆڕان بۆ پۆســـتی وەزارەتی پێشـــمەرگە مســـتەفای ســـەید قـــادری كاندید كردووە، كانیدەكەی گۆڕان بۆ ئەو پۆستە ئەو قسانەی گۆران ئازاد رەتدەكاتەوە، كە بەشێكی زۆر لەهێزەكانی پارتی و یەكێتی فەرمان لەەو وەرنەگرن وەك وەزیری پێشمەرگە. مستەفای ســـەید قادر بەسڤیلی وت "ئێمە داوامانكردووە ئـــەم حكومەتـــە حكومەتـــی دامازراوەیی بێت و چاكســـازی بـــكات، ئێمـــەش تەنهـــا یاســـای وەزارەتـــی پێشـــمەرگە و یاســـای كۆمەڵـــە و وەزارەتـــی لەنێـــو سیاســـیەكان رێكخـــراوە پێشمەرگەدا جێبەجێدەكەین، بۆ ئەو الیەنانەی دەیانەوێت هێزی ســـەربازی خۆیان هەبێت و

نەیەنە ژێر فەرمانی وەزارەتی پێشمەرگەوە".مســـتەفای ســـەید قـــادر لەبارەی كێشـــەی تائێســـتا كـــە پێشـــمەرگەوە، بودجـــەی وتی"بودجەی ماوەتەوە، بەچارەسەرنەكراوی

فەرمانـــدەی ســـەربازی هـــەن، گـــەر یەكێتیش وەك حـــزب داوابـــكات فەرمـــان لـــەو وەزیرە وەربگـــرن، ئـــەوا ئـــەو فەرماندە ســـەربازیانە بۆخۆیان ئامادەنین ئەوە بكەن. ئێســـتاش ئێمە دەزانین كە هێزی پێشمەرگە تەنها بەناو یەكی گرتۆتەوە، ئەگەرنا موچەی هێزەكان و تەنانەت سەعاتی واجبگرتنیشیان لەیەكتر جیاوازە، ئەم

دۆخەش بەگۆڕان چارەسەر ناكرێت".ئـــەم پەرلەمانتـــارەی یەكێتـــی پێشـــی وایە ئامانجـــی بزوتنـــەوەی گـــۆڕان لەوەرگرتنـــی كـــە ئەوەیـــە، تەنهـــا پێشـــمەرگە وەزارەتـــی دەیەوێت هێزە ســـەربازییەكان لەگەڵ یەكێتی لەتبـــكات، ئـــەو وتـــی "گـــۆڕان لەرێگـــەی ئەم وەزارەتـــەوە دەیەوێت دەســـتبگرێت بەســـەر هێـــزی ســـەربازیدا، تا لـــەڕووی سیاســـیەوە پێگەی خۆی بەهێـــز بكات، ئەوەش خزمەتێكی گەورە بەپارتی دەكات، چونكە راســـتە ئێســـتا یەكێتی كورســـی كەمكردوە لەپەرلەمان، بەاڵم لەرووی سەربازیەوە هاوشانی پارتیە، كەچی گۆڕان ئێســـتا دەیەوێت ئـــەو هێزەش لەتبكات،

"ناڕاست" ناودەبات. گۆران ئازاد پەرلەمانتاری یەكێتی بەســـڤیلی وت "پێشـــتر كـــە وەزارەتی بـــوو، بزوتنـــەوەی پێشـــمەرگە الی یەكێتـــی گـــۆڕان دەیانـــوت نابێـــت پیاوێكی ســـەربازی وەزیری پێشمەرگە بێت، بەاڵم ئێستا بۆخۆیان سەرجەم وەزیرەكانیان بە سیڤی دیاریكردوە، جگە لەوەزارەتی پێشـــمەرگە، كە موســـتەفای ســـەید قادریان بۆ دانـــاوە و بۆخۆی پیاوێكی ئـــەم ئـــەوان دەیانویســـت گـــەر ســـەربازیە، هێـــزە بكەن بەنیشـــتمانی، نەدەبوو كەســـێكی ســـەربازی بۆ ئەم پۆســـتە دابنێن كە پێشـــتر بۆخۆی بەشێك بووە لەملمالنێكانی نێو هێزی پێشمەرگە و جێگری فەرماندەی گشتی هێزی

پێشمەرگەی یەكێتی بووە".گـــۆران ئازاد وتیشـــی "لـــە نێـــو وەزارەتی پێشمەرگەشـــتدا ئـــەو بەشـــەی پارتـــی هێزی سوور دەبێت، چونكە زۆرینەی فەرماندەكانی پارتـــی بەهیـــچ جۆرێـــك هێز و دەســـەاڵت و فەرمان لەموســـتەفای ســـەید قادر وەربگرن، لەنـــاو یەكێتیـــش بەهەمـــان شـــێوە ژمارەیەك

پاش ئـــەوەی بزوتنەوەی گـــۆڕان پێداگری لەســـەر وەزارەتـــی ناوخـــۆ كـــرد و دواتریش ئـــەو وەزارەتـــەی نەدرایـــە، ئـــەو بزوتنەوەیە ئێســـتا بەپێـــی رێكەوتنێـــك لەگـــەڵ پارتیـــدا، وەزارەتی پێشـــمەرگە وەردەگرێت. پێدانی ئەم وەزارەتـــەش بـــە گـــۆڕان ترســـی الی یەكێتی

نیشتمانی كوردستان دروستكردووە.وەزارەتی پێشـــمەرگە لەئێستادا یەكێكە لەو وەزارەتانـــەی زۆرترین كێشـــەی تێدایە، وەك كێشـــەی نەبوونـــی بودجـــە و كەمـــی موچەی پێشـــمەرگە و یەكنەخســـتنی هێزی پێشمەرگە و دابەشـــبوونیان بەســـەر پارتـــی و یەكێتیدا، هەروەها كەمی ئامێر و پێداویســـتی سەربازی بزوتنـــەوەی ئێســـتا ســـەربازی. مەشـــقی و گۆڕان بەنیازە شـــان بخاتەبەر و ئەو كێشـــانە

چارەسەر بكات.بەوتـــەی جەبار یـــاوەر ئەمینداری گشـــتی هێـــزی پێشـــمەرگەی كوردســـتان لەئێســـتادا ژمارەی هێزی پێشـــمەرگە دەگاتە 120 هەزار كـــەس، جگەلـــە 40 هەزار پێشـــمەرگەی دیكە، كـــە هێزی یـــەدەگ و 40 هەزار پێشـــمەرگەی خانەنشـــین، كۆی گشـــتی دەگاتـــە 200 هەزار كەس. جەبار یاوەر وتی "هەرێمی كوردســـتان بەنیازە 22 لیوای پێشـــمەرگە دابمەزرێنێت، كە 20 یان پیادە و دوو لیوای پشـــتیوانی پێكدێت و ئێســـتا 13 یان تەواوبوون، بەگشتی لیواكان

160 هەزار پێشمەرگە لەخۆ دەگرن". بەاڵم یـــاوەر هۆكاری دواكەوتنی یەكگرتنی ئـــەم هێزەی بۆ نەبوونی بودجەی پێویســـت و سەربازگە و پێداویستی تەواوەتی گەڕاندەوە، كە چەندساڵێك دەبێت بڕیاری یەكخستنەوەی دراوە. ناوبراو لەبارەی پێدانی هێزی پێشمەرگە

راوێژكامەران

یەكێتی و گۆڕان لەسەر "پێشمەرگە" شەڕیانە

ژماره 228 2014/4/26 3

وەزیرەكەی گۆڕان دەتوانێت كێشە كەڵەكەبووەكانی ئەم وەزارەتە چارەسەر بكات؟

سياسەت

مام رۆستەم:ترسی یەكێتی لەپێدانی

وەزارەتی پێشمەرگە بەگۆڕان لە جێگای

خۆیدایە

مستەفا سەید قادر: هێزی پێشمەرگە یەكدەخەینەوە و

چاكسازیی ریشەیی لە وەزارەتدا دەكەین

گۆران ئازاد:فەرماندەكانی پێشمەرگە

فەرمان لە مستەفای سەید قادر وەرناگرن و ئەم دۆخەش بەگۆڕان

چارەسەر ناكرێت

ئێمـــەش مەترســـیەكانمان بەخەڵـــك وتووە و پێداگریش لەسەر وەرگرتنی وەزارەتی ناوخۆ

دەكەین".بزوتنـــەوەی گـــۆڕان بۆ پۆســـتی وەزارەتی پێشـــمەرگە مســـتەفای ســـەید قـــادری كاندید كردووە، كانیدەكەی گۆڕان بۆ ئەو پۆستە ئەو قسانەی گۆران ئازاد رەتدەكاتەوە، كە بەشێكی زۆر لەهێزەكانی پارتی و یەكێتی فەرمان لەەو وەرنەگرن وەك وەزیری پێشمەرگە. مستەفای ســـەید قادر بەسڤیلی وت "ئێمە داوامانكردووە ئـــەم حكومەتـــە حكومەتـــی دامازراوەیی بێت و چاكســـازی بـــكات، ئێمـــەش تەنهـــا یاســـای وەزارەتـــی پێشـــمەرگە و یاســـای كۆمەڵـــە و وەزارەتـــی لەنێـــو سیاســـیەكان رێكخـــراوە پێشمەرگەدا جێبەجێدەكەین، بۆ ئەو الیەنانەی دەیانەوێت هێزی ســـەربازی خۆیان هەبێت و

نەیەنە ژێر فەرمانی وەزارەتی پێشمەرگەوە".مســـتەفای ســـەید قـــادر لەبارەی كێشـــەی تائێســـتا كـــە پێشـــمەرگەوە، بودجـــەی وتی"بودجەی ماوەتەوە، بەچارەسەرنەكراوی

فەرمانـــدەی ســـەربازی هـــەن، گـــەر یەكێتیش وەك حـــزب داوابـــكات فەرمـــان لـــەو وەزیرە وەربگـــرن، ئـــەوا ئـــەو فەرماندە ســـەربازیانە بۆخۆیان ئامادەنین ئەوە بكەن. ئێســـتاش ئێمە دەزانین كە هێزی پێشمەرگە تەنها بەناو یەكی گرتۆتەوە، ئەگەرنا موچەی هێزەكان و تەنانەت سەعاتی واجبگرتنیشیان لەیەكتر جیاوازە، ئەم

دۆخەش بەگۆڕان چارەسەر ناكرێت".ئـــەم پەرلەمانتـــارەی یەكێتـــی پێشـــی وایە ئامانجـــی بزوتنـــەوەی گـــۆڕان لەوەرگرتنـــی كـــە ئەوەیـــە، تەنهـــا پێشـــمەرگە وەزارەتـــی دەیەوێت هێزە ســـەربازییەكان لەگەڵ یەكێتی لەتبـــكات، ئـــەو وتـــی "گـــۆڕان لەرێگـــەی ئەم وەزارەتـــەوە دەیەوێت دەســـتبگرێت بەســـەر هێـــزی ســـەربازیدا، تا لـــەڕووی سیاســـیەوە پێگەی خۆی بەهێـــز بكات، ئەوەش خزمەتێكی گەورە بەپارتی دەكات، چونكە راســـتە ئێســـتا یەكێتی كورســـی كەمكردوە لەپەرلەمان، بەاڵم لەرووی سەربازیەوە هاوشانی پارتیە، كەچی گۆڕان ئێســـتا دەیەوێت ئـــەو هێزەش لەتبكات،

"ناڕاست" ناودەبات. گۆران ئازاد پەرلەمانتاری یەكێتی بەســـڤیلی وت "پێشـــتر كـــە وەزارەتی بـــوو، بزوتنـــەوەی پێشـــمەرگە الی یەكێتـــی گـــۆڕان دەیانـــوت نابێـــت پیاوێكی ســـەربازی وەزیری پێشمەرگە بێت، بەاڵم ئێستا بۆخۆیان سەرجەم وەزیرەكانیان بە سیڤی دیاریكردوە، جگە لەوەزارەتی پێشـــمەرگە، كە موســـتەفای ســـەید قادریان بۆ دانـــاوە و بۆخۆی پیاوێكی ئـــەم ئـــەوان دەیانویســـت گـــەر ســـەربازیە، هێـــزە بكەن بەنیشـــتمانی، نەدەبوو كەســـێكی ســـەربازی بۆ ئەم پۆســـتە دابنێن كە پێشـــتر بۆخۆی بەشێك بووە لەملمالنێكانی نێو هێزی پێشمەرگە و جێگری فەرماندەی گشتی هێزی

پێشمەرگەی یەكێتی بووە".گـــۆران ئازاد وتیشـــی "لـــە نێـــو وەزارەتی پێشمەرگەشـــتدا ئـــەو بەشـــەی پارتـــی هێزی سوور دەبێت، چونكە زۆرینەی فەرماندەكانی پارتـــی بەهیـــچ جۆرێـــك هێز و دەســـەاڵت و فەرمان لەموســـتەفای ســـەید قادر وەربگرن، لەنـــاو یەكێتیـــش بەهەمـــان شـــێوە ژمارەیەك

پێشـــمەرگە بەپێی بودجـــەی حكومەت دیاری دەكرێـــت، چونكـــە بودجە لـــەالی حكومەتە و

لەپەرلەمانیشەوە یاسای بۆ دەردەكرێت".بەڕێوەبردنـــی چۆنیەتـــی بـــارەی لـــە قـــادر ســـەید مســـتەفای وەزارەتەكەشـــەوە وتی "چاكســـازیی ریشـــەیی لـــەو وەزارەتەدا ئەنجامدەدەیـــن و تەزكیـــەی حزبـــی بۆ بوون بەپێشـــمەرگە ناهێڵـــن، یەكەكانـــی پێشـــمەرگە یەكدەخەینـــەوە و گوزەرانی پێشـــمەرگەكانی كوردســـتانیش باش دەكەن. جگەلەوەی بەهیچ جۆرێـــك ســـزای سیاســـیی لەنـــاو وەزارەتی پێشـــمەرگەدا نامێنێـــت، تەنیا ســـزای یاســـایی پیادەكرێـــت بـــۆ ئـــەو كەســـانەی كارەكانیـــان

بەباشیی ئەنجام نادەن".

4 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

شاندی دانوستانی گۆڕان بۆ پێكهێنانی حكومەت

پێشەوامحەمەد

"گۆڕان لەم هەڵبژاردنەدا دەنگەكانی بەشێوەیەكی بەرچاو كەم دەكات"

هۆكارەكەی رێككەوتنییەتی لەگەڵ پارتی

ژماره 228 2014/4/26 5

دەنگدەریـــان". ئازاد تۆفیق وتیشـــی "گۆڕان دژی خواســـتی دەنگدەرەكانی وەســـتایەوە، بەدژایەتـــی دەنگەكانـــی كـــە بەتایبەتیـــش رێككەوتننامـــەی ســـتراتیژی ئێمـــە و پارتی كۆكـــردەوە، كە ئێســـتا تارادەیەكی زۆر ئەو رێككەوتننامەیـــەی ئێمە كاڵبۆتـــەوە، بۆیەش دڵنیام لەوەی لەم هەڵبژاردنەدا دەنگدەرەكانی

سزای دەدەن".ئازاد ئاماژەی بەســـەركردەیەكی گۆڕاندا، كـــە گەڕاوەتـــەوە ناو یەكێتـــی و گوتی "كاك عوسمان بانیمارانی لەناو مەكتەبی سیاسیی یەكێتی ئەوەی ئاشـــكراكرد، رێككەوتننامەی نێوان گۆڕان و پارتی زۆر لەرێككەوتننامەی فراوانتـــرە، و قوڵتـــر پارتـــی و یەكێتـــی بـــەاڵم هـــەر ئەوەندەیـــان خســـتۆتە بەردەم

راگەیاندنەكان".ئـــەوە گـــۆڕان بزووتنـــەوەی بـــەاڵم و ئـــەوان لەنێـــوان ئـــەوەی رەتدەكاتـــەوە و بێـــت رێككەوتـــن باڵوكرایـــەوە پارتیـــدا جەماوەریشـــیان كەمبوونـــەوەی دەنگـــۆی

رەتدەكەنەوە.پێشـــووی ســـەرۆكی محەمـــەد، كاردۆ فراكسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان، ئامـــاژەی بـــەوەدا، ئەوەی لەنێـــوان ئەوان و پارتی روویداوە یاداشـــتێكی لێكتێگەیشـــتنە بـــۆ پەیوەســـتبوون بەپێكهێنانی حكومەتێكی نیشـــتیمانی نەوەك رێككەوتننامە، دەشـــڵێت "هیـــچ هەڵبژاردنێـــك نییـــە نەوترێـــت گۆڕان دواتـــر بـــەاڵم كەمـــدەكات، دەنگەكانـــی پێچەوانەكـــەی راســـت دەردەچێت". محەمەد ئەوەشـــی گـــوت "جەمـــاوەری گـــۆڕان لەو چەواشـــەكارییانە تێگەیشتووە و هەمیشەش لەســـەر ســـندوقەكانی دەنگدان وەاڵمی ئەو

چەواشەكاریانەیان داوەتەوە".بزوتنەوەی گـــۆڕان لەدوایین هەڵبژاردنی پەرلەمانـــی كوردســـتاندا لە 9/21ـی ســـاڵی پەرلەمانـــی كورســـی 24 توانـــی پـــاردا، پارتـــی لـــەدوای و بباتـــەوە كوردســـتان دیموكراتـــی كوردســـتان بـــە 38 كورســـی، پلـــەی دووەم هێـــزی هەرێمـــی كوردســـتان مەبەســـتی بـــە هـــاوكات بەدەســـتبهێنێت، پێكهێنانـــی حكومەتیـــش، لە 17ـی نیســـاندا،

لەگەڵ پارتیدا رێككەوتنێكیان راگەیاند.بەبـــڕوای چاودێرانی سیاســـییش، گۆڕان لـــەم ئانوســـاتەی هەڵبژاردنـــەدا، گورزێكـــی كوشـــندەی لەخۆیـــدا بەهـــۆی رێككەوتنـــی

لەگەڵ پارتیدا.د.شـــۆڕش حەســـەن، مامۆســـتای زانكۆ روونیكـــردەوە سیاســـیی، چاودێـــری و "دەنگدەرەكانی گۆڕان ئەگەر ســـەیر بكەین،

نیشـــتیمانی یەكێتـــی كادرانـــی وەك كوردســـتان و چاودێرانی سیاســـیی باســـی لێوەدەكـــەن، لـــەم هەڵبژاردنـــەدا بزوتنەوەی گۆڕان دەنگەكانی بەشێوەیەكی بەرچاو كەم دەكات، هۆكارەكەشی بۆ ڕێككەوتنی گۆڕان لەگەڵ پارتی دەگەڕێننەوە، بەاڵم بزوتنەوەی گـــۆڕان ڕایدەگەیەنێت ئەو قســـانە بۆ گۆڕان وایـــان هەڵبژاردنێـــك هەمـــوو و تازەنیـــن پێوتراوە، بەاڵم ئەنجامەكە شتێكی تر بووە.

17ی نیسان، لەكۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی دوایین كۆبوونەوەی وەفدی دانوستاندنكاری پێكهێنانی حكومەت، هـــەردوو الیەنی پارتی دیموكراتی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان، بـــە ســـەرۆكایەتی فازڵ میرانـــی و عومەری ســـەید عەلـــی، رایانگەیانـــد، رێككەوتنیان بۆ پێكهێنانـــی حكومەت واژۆكـــردووە. ئەمەش كاردانـــەوەی جـــددی بـــەدوای خۆیـــدا هێنا، لەنـــاو بزوتنەوەكـــە چەنـــدان كادری پلەدار وازیانهێنـــا، بزوتنەوەكـــە دامەزرێنـــەری و لەئاستی شەقامی گشتیشدا ناڕەزایی لەسەر

ئەو رێككەوتنە هەیە.بێگـــەرد دڵشـــاد، ئەندامی ســـەركردایەتی یەكێتی نیشـــتیمانی كوردســـتان، بە ســـڤیلی راگەیانـــد، بەشـــێكی زۆری ئەو جەماوەرەی هۆكارەكـــەی كشـــابوونەوە، لەیەكێتـــی رێككەوتننامەی ستراتیژی بوو لەگەڵ پارتی، بۆیە ئێســـتا هەمان ئـــەو جەماوەرە لەگۆڕان توڕەبوون و لەم هەڵبژاردنەدا دەنگەكانیان بۆ یەكێتی دەبێت. ئەو گوتی "جەماوەری گۆڕان ســـەرتاپای جەمـــاوەری یەكێتین، دوای دوو هەڵبژاردن ئێســـتا بۆیان دەركـــەوت ئەوەی گۆڕان دەیوت و بانگەشـــەی بـــۆ دەكرد، بۆ دوو شـــت بوو، یەكەم گەیشـــتن بەم پلەیەی دەســـەاڵت، كـــە ئێســـتا پارتی پێیبەخشـــیوە، و یەكێتـــی دژی پیالنگێـــڕی دووەمیـــش بچوككردنـــەوەی بوو". هەربۆیەشـــە پێیوایە "ئیـــدی جەماوەرەكە تێیگەیش گۆڕان هەموو دەنگەكانـــی بـــۆ پچڕینی بەشـــی دەســـەاڵتی خۆی بووە، نەك چاكســـازی بـــۆ هاواڵتیان، ئەنجامەكەشی لەم هەڵبژاردنەدا دەبینینەوە،

كە چەند دەنگەكانیان دێتە خوارەوە."هـــاوكات، ئازاد تۆفیـــق، ئەندامی مەكتەبی راگەیاندنـــی یەكێتی، روونیكـــردەوە، ئەوەی لـــەم چەند رۆژانەدا دەیبیســـتین ســـەبارەت بەنیگەرانییەكانی خەڵك لەبزوتنەوەی گۆڕان، بەڵگـــەن بـــۆ كەمبوونـــەوەی دەنگەكانیـــان. ئـــەو گوتـــی "لەناوخۆیاندا چەنـــدان كادریان وازیانهێنـــاوە و چەنـــد سەركردەیەكیشـــیان پەیوەندیـــان بەیەكێتییەوە كـــردووە، ئەمەش هۆكارە بـــۆ كەمبوونـــەوەی جەماوەریان و

زۆرینەیان لەسنووری پارێزگای سلێمانیدان، خەڵكی ئەو پارێزگایەش هاوسۆزیان لەگەڵ پارتیـــدا نییـــە، بۆیە گـــۆڕان بـــەم هەنگاوەی

گورزێك لەپێگەی خۆی دەدات".هاوڕای كادرەكانی یەكێتی، ئەو چاودێرە سیاســـییە ئاماژەی بۆ ئـــەوە كرد، كە گۆڕان بەدژایەتییەكـــی بەردەوامـــی رێككەوتننامەی ستراتیژی، دەنگێكی زۆری كۆكردەوە، بەاڵم وەك ئەو دەڵێت، ئێســـتا خۆشی رێككەوتنی لەگەڵ ئەنجامداوە و بەدڵنیاییەوە كاریگەریی

لەسەر كەمبوونەوەی دەنگەكانی دەبێت. وەك د. یەحیا ئەحمەد، مامۆســـتای زانكۆ رایدەگەیەنێـــت، سیاســـییش چاودێـــری و گـــۆڕان ســـەركردەكانی جیابوونـــەوەی لەئێســـتادا و كێشە ناوخۆییە كۆنەكانیشیان، ســـەر كاردەكاتـــە هەڵبژاردنـــەدا لـــەم كەمبوونەوەی دەنگەكانیان. گوتیشی "گۆڕان هەمیشـــە ئەوەی دەوت، پێویســـتە حكومەت رێككەوتنـــی لـــە بـــەدەر دامـــودەزگاكان و ژوورە تاریكـــەكان بەڕێوەبچـــن و ئەنجـــام بدرێـــن، بەاڵم بینیمان خۆیـــان ئەوەیان كرد، بۆیە خەڵكی گۆڕانخواز و شـــاری ســـلێمانی لـــەو زۆریـــان نیگەرانییەكـــی بەتایبەتـــی رێككەوتنـــە پێـــوە دیـــارە". د. یەحیا جەختی لـــەوەش كـــردەوە، ئەگەر هەڵبـــژاردن چەند مانگێـــك دوای پێكهێنانی حكومـــەت ئەنجام بدرایە، ئەوا بەدڵنیاییەوە گۆڕان زیاتر لەوەی

چاوەڕوانكراوە، دەنگەكانی كەمی دەكرد.دوای چـــوار ســـاڵی ئۆپۆزســـیۆن بوون، ئێســـتا بزوتنـــەوەی گـــۆڕان بەرێككەوتنێكی لەگـــەڵ پارتـــی، چۆتـــە كابینەی هەشـــتەمی حكومەتـــی هەرێمـــی كوردســـتانەوە، ئاخـــۆ كادرانـــی و سیاســـیی چاودێرانـــی وەك یەكێتـــی ئامـــاژەی پێـــدەدەن بەهـــۆی ئـــەو رێككەوتننامەیـــەوە، گـــۆڕان دەنگەكانی كەم دەكات؟ وەاڵمی ئەم پرســـیارە لەهەفتەكانی

داهاتوودا وەردەگرینەوە.

سياسەت

كاردۆ محەمەد:هیچ هەڵبژاردنێك نییە نەڵێن دەنگی گۆڕان

كەم دەكاتە بەاڵم دواتر پێچەوانەكەی دەردەچێت

6 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

كاری مێـــژووی بەدرێژایـــی هەرچەنـــدە سیاسی لە كوردستان، هاتوچۆی بەرپرسانی نێوان حزبەكان و چوونی بەرپرسی حزبێك بۆ ناو حزبێكی دیكە دیاردەیەكی باو بووە، بەاڵم لەچەند ساڵی رابردودا ئەم دیاردەیە زۆر كەم ببوویەوە، وەك كارێكی نەخوازراویش تەماشا دەكرا، هـــەر گۆڕانكاریەكیـــش هەبوایە، زیاتر لەنێـــوان ئەندامەكانـــی خـــوارەوەی حزبەكاندا دەبـــوو، نـــەك بەرپرســـانی ســـەرەوە. بـــەاڵم جیاواز لەهەڵبژاردنەكانی پێشوو، لەهەڵبژاردنی ئەمجـــارەدا دیاردەی )ســـەنگەر گۆڕین( لەنێو الیەنـــە سیاســـیەكان و بەتایبەتیش )یەكێتی و بزووتنـــەوەی گـــۆڕان و پارتـــی( بەرێژەیەكی

بەرچاو سەری هەڵداوەتەوە.دەسپێكی دیاری رۆشتن و سەنگەرگۆڕینی عـــارف لەالیـــەن لەســـەرەتادا بەرپرســـان روشـــدیی ئەندامی ســـەركردایەتی یەكێتییەوە بـــوو. عـــارف روشـــدی پێشـــتر لەكۆنگـــرەی چوارەمـــی حزبەكـــەی دەنگـــی پێویســـتی بـــۆ چوونـــە ســـەركردایەتی بەدەســـتنەهێنا، دواتر بـــە دامەزراندن برایە ســـەركردایەتی. بەاڵم لە سەروبەندی هەڵبژاردنی ئەمجارەدا بەیەكجاری چووە ناو پارتییەوە و ماڵەكەشـــی گواستەوە بۆ شـــاری دهۆك، ئۆتۆمبێل و پاســـەوانەكانی

خۆشی رادەستی یەكێتی كردوە.جگــــە لەعــــارف روشــــدی، ســــەنگەر گۆڕین لەنێــــو بەرپرســــانی یەكێتیــــدا بــــەردەوام بوو، ئەمــــەش پاش ئەوەی شــــێخ محێدیــــن مزوری جێگری لێپرســــراوی مەڵبەندی موسڵی یەكێتی چــــووە ناو پارتیــــەوە، هەردوو بەرپرســــەكەی یەكێتیش ژمارەیەك كادیریــــان لەگەڵ خۆیاندا

بردووە بۆ ناو پارتی.بەاڵم چوونی ئەندامان و بەرپرسانی یەكێتی هەر هێندە نەبووە، بەتایبەت لەكاتێكدا كە چەند بەرپرس و كاندیدێكی دیكەی ئەو حزبە چونیان بۆ نێو پارتــــی راگەیاند، كە ئەوانیش هەر یەك لەزێرەڤان عەبدولكەریم گولی، كاندیدی یەكێتی لــــە زاخــــۆ، هەمــــزە خالــــد هەمزانــــی، كاندیدی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ســــائب حیكمەت نەجمان، كاندیدی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك لەسەر لیستی یەكێتی، دەستیان لەكاركێشایەوە

و پەیوەندییان بەریزەكانی پارتیەوە كرد.لــــە بەرامبەر ئەوەشــــدا بەشــــدار حەســــەن پارتــــی پێشــــكەوتووی كادیــــری چاوشــــین، دیموكراتــــی كوردســــتان و بەرپرســــی لیژنەی ناوچــــە، لەبــــارەگای مەكتەبی سیاســــی پارتی، كێشــــایەوە. پارتــــی لەئەندامێتــــی دەســــتی هەرچەنــــدە ناوبراو رایگەیاند تائێســــتا نەچۆتە نێــــو هیچ پارتێكی سیاســــیەوە، بەاڵم بەشــــێك لەمیدیاكانــــی یەكێتی ئەوەیان راگەیاند، كە ئەو

كادیرەی پارتی هاتۆتە ناو یەكێتیەوە.ســــەنگەر گۆڕینــــی كادیرەكانــــی یەكێتــــی و پارتــــی بەبــــێ كێشــــە تێپــــەڕ نەبــــوو، بەتایبەت پاش ئەوەی عەلی مســــتەفا، جێگری بەرپرسی مەڵبەندی یەكێتی لەبادینان رایگەیاند، كە پارتی ئەندامەكانــــی یەكێتــــی ئیغــــرا دەكات بۆ ئەوەی بچنــــە نــــاو ئەو پارتــــەوە، ئــــەوەش پێچەوانەی رێكەوتنی ستراتیژیە، بەاڵم لەبەرامبەردا پارتی لەرێگــــەی ماڵپەری فەرمــــی خۆیانەوە ئەوەیان راگەیاند كە "ئێمە دەســــت لەكاروباری یەكێتی وەرنادەیــــن، خەڵكــــی ئەوانیش ئــــازادن لەكوێ كاری سیاســــی دەكەن، هەریەكەش لەجەعفەر ئیمنكــــی و كەمال كەركوكی كە سەرپەرشــــتیی هەڵمەتــــی هەڵبژاردنی لیســــتەكانی پارتیمان بۆ پەرلەمانــــی عێراق و ئەنجومەنــــی پارێزگاكانی كوردستان لەدەڤەری دهۆك و موسڵ دەكەن، بەرپرســــن نین لەوەی كادرەكانی یەكێتی چۆن و لــــە كوێ درێــــژە بــــەكاری سیاســــی خۆیان

دەدەن".بەاڵم لە رێكەوتنی ســــتراتیژی نێوان یەكێتی و پارتیــــدا بەروونــــی ئامــــاژە بــــەوە دراوە، كە دەبێــــت رێكەوتننامەكە ببێتە هــــۆی )رێگەگرتن لەهەلپەرســــتان و ســــەنگەرگۆڕە بێ بنەماكان( بەم پێیەش هاتن و چوونی ئەم بەرپرســــانە و پێدانی پۆست پێیان لەالیەنی بەرامبەرەوە، دژە بە رێكەوتننامەی ستراتیژی. فەرید ئەسەسەرد

راوێژكامەران

سەنگەر گۆڕین سەرهەڵدەداتەوەفەرید ئەسەسەرد: گەر پارتی هەوڵی راكێشانی كادیرانی یەكێتی دابێت،

ئەمە پێشێلكردنی رێكەوتننامەی ستراتیژییە

عوسمان بانیمارانی: باوەڕم وایە لەنێو یەكێتیدا دەتوانرێت زیاتر چاكسازی بكرێت

پسپۆڕێكی سیاسی: پارە و پۆست هۆكاری سەرەكی ئەو دیاردەیەن

ژماره 228 2014/4/26 7

عارف روشدی لە یەكێتییەوە سەنگەری گواستەوە ناو پارتی

سياسەت

لــــەو بارەیــــەوە بە ســــڤیلی وت "ئەگــــەر پارتی كارێكی لەو شێوەیەی كردبێت و هەوڵی ئەوەی دابێــــت ئەندامانی یەكێتی بخاتە ریزی خۆیەوە، ئەمــــە پێشــــێلكاری رێكەوتنامــــەی ســــتراتیژیە، چونكە تائێســــتا رێكەوتنەكــــە بەردەوامە، هیچ الیەنێــــك نەیوتــــوە بــــەو رێكەوتنامەیــــە پابەند

نابین".بـــەاڵم پرۆســـەی ســـەنگەر گۆڕیـــن لەنێـــو پارتەكاندا تەنها لەنێو یەكێتی و پارتیدا بەردەوام نەبـــوو، بەڵكـــو ئـــەو پرۆســـەیە بزووتنـــەوەی گۆڕانیشـــی گرتـــەوە. بەتایبـــەت لەكاتێكـــدا كە دوو هەڵســـوڕاوی دیاری ئەو بزووتنەوەیە، كە بریتیبوون لە هەریەكە لەعوسمان بانیمارانی و شێخ جەنگی ساڵەیی، ئەندامی جڤاتی نیشتمانیی بزووتنـــەوەی گـــۆڕان، چونـــە نێـــو یەكێتیەوە. عوســـمان بانیمارانی لـــە لێدوانێكیدا بۆ ســـڤیل رەتیكردەوە ئەو لەبەر پۆست و پارە چوبێتەوە نـــاو یەكێتـــی و رایگەیانـــد "ئێســـتا بزوتنەوەی گـــۆڕان لەگـــەڵ پارتی دیموكراتی كوردســـتاندا بۆ پێكهێنانی حكومەت رێككەوتووە و ســـەقفی گۆڕانكاریەكانیان كۆتای پێهاتووە، بۆیە باوەڕم وایە كە لەنێو یەكێتی نیشـــتمانی كوردستانەوە دەتوانرێـــت زیاتر چاكســـازی لە كوردســـتاندا

بكرێت".بەوتـــەی د. كامـــەران مەنتـــك مامۆســـتای سیاســـەت لەزانكـــۆی ســـەاڵحەیدن، هـــۆكاری ســـەنگەرگۆڕینی بەرپرسانی سیاسی لەئێستادا زیاتر بەهـــۆی بەرژەوەندیـــە تایبەتیەكانەوەیە، نەك بیروباوەڕی سیاسی، مەنتك بەسڤیلی وت "لەم قۆناغەی ئێستادا بەشێكی زۆری كادیرانی تایبەتیەكانـــی بەرژەوەندیـــە بـــەدوای حزبـــی خۆیانـــەوەن، جا ئـــەو بەرژەوەنیانە ماددی بن یاخود پۆســـت و پلەو پایـــە بێت، هەربۆیە كامە حزب بتوانێت بەرژەوەندیە تایبەتیەكانی خۆیان بۆ بەدی بهێنێت، ئەوا دەچنەوە ناو ئەو حزبانە، ئەگەرنا لەرووی سیاسیەوە شتێكی ئاساییە تۆ بـــاوەڕت بەكاركردن لەنێـــو حزبێكدا نامێنێت و كێشـــەی سیاســـیت لەگەڵیاندا دەبێت، كە بچیت لەپارتێكی دیكەدا درێژەی بە خەباتی سیاســـی خـــۆت بدەیـــت، بەاڵم بـــەو مەرجـــەی هۆكاری ئـــەو ئاڵوگـــۆڕە لەســـەر بنەمـــای بەرژەوەندیە

تایبەتیەكان نەبێت"د. كامـــەران مەنتـــك وتیشـــی "ئـــەو دۆخەی ئێســـتا لەهەڵبژاردنی ئەمجارەدا دەیبینن، زیاتر وەك پڕوپاگەندەیەكـــی هەڵبژاردنـــە، كـــە تێیدا پارتـــە سیاســـیەكان هەلـــی ئـــەوە دەقۆزنەوە، كـــە كۆمەڵێك بەرپـــرس هەن لەنێـــو حزبەكانی خۆیانـــدا كێشـــەی پلـــەو پایەیان هەیـــە، یاخود هەســـت بەشكســـتدەكەن، بۆیـــە دەیانهێننە الی خۆیـــان و وەك پڕوپاگەندەیەكی هەڵبژاردنیش

بەكاری دەهێنن". عوسمان بانیمارانی لەكاتی مەراسیمی گەڕانەوەی بۆ ناو یەكێتی

8 ژماره 228 2014/4/26

سياسەتسياسەت

پارێزگای كەركوك لەكاتی سەردانیكردنی خەندەقەكەی دەوری شاری كەركوك

ســـەرەتای هەفتەی پێشـــووتر قەزای دوبزی ســـەر بەپارێـــزگای كەركـــوك ئاڵۆزیـــی ئەمنـــی بەخۆیەوە بینی و بەو هۆیەوە بینای قائیمقامییەت و دادگاو چەنـــد فەرمانگەیەكی دیكەی شـــارەكە لەالیـــەن هاوواڵتیانـــی ناڕازی قەزاكـــەوە گڕیان سیاســـیش لەچاودێرانـــی بەشـــێك تێبـــەردرا، پێیانوایـــە ئەو ئاڵۆزییانە بۆ مەرامی سیاســـی و

بانگەشەی هەڵبژاردن قۆستراونەتەوە.ســـەرەتای ئاڵۆزییەكانـــی رۆژی یەكشـــەممە قەزایـــە ئـــەو مانگـــەی ئـــەم 13ی رێكەوتـــی بەتەقینەوەیـــەك دەســـتی پێكـــرد، كـــە لەخاڵـــی پشكنینی نێوان قەزاكە و ناوەندی شاری كەركوك

ئەمنـــی كارمەنـــدی ژمارەیـــەك و ئەنجامـــدرا بازگەكە بوونـــە قوربانـــی، دوای تەقینەوەكەش ژمارەیـــەك هاواڵتـــی قەزاكـــە خۆپیشـــاندانێكی ناڕەزاییان رێكخســـت و هێرشـــیان كردە ســـەر چەند بینایەكی حكومی شـــارۆچكەكە و ئاگریان دادوەریشـــەوە. ماڵـــی دادگا و بـــە تێبـــەردان، دواتر وەفدێكی ئەمنـــی لەپارێزگای كەركوكەوە گەیشـــتە قەزاكە و نوێنەری خۆپیشـــاندەرانیش لەیاداشـــتێكی 12 خاڵیدا داخوازییەكانیان خستە بەردەم بەرپرســـانی پارێزگاكە، كە گرنگترینیان گۆڕینی بەرپرسانی ئەمنی قەزاكە و ئەنجامدانی گۆڕانـــكاری لەپۆســـتە ئیدارییەكان بـــوو، دواتر هەواڵی لەســـەر كار البردنـــی هەریەكە لەعەقید بێســـتون قەفاری بەڕێوەبەری بنكەی پۆلیســـی

دوبـــز و موقەدەم ئیبراهیم پـــۆڕێ بەڕێوەبەری پۆلیسی نەهێشتنی تیرۆر لەقەزاكە باڵوكرایەوە.

ئاڵۆزبوونـــی بارودۆخی ئەمنـــی قەزای دوبز لەكاتێكدایـــە لیژنەی ئەمنی كەركوك، كە لەالیەن نەجمەددین كەریمی پارێزگارەوە ســـەرۆكایەتی دەكرێـــت، لەرێی هەڵكەندنـــی خەندەقێكی ئەمنی بەدەوروبەری ناوەندی شاردا هەوڵی پاراستنی باردۆخـــی ئەمنـــی شـــارەكە دەدات، ئێســـتاش ئـــەو خەندەقـــە لەقۆناغـــی تەواوبووندایە، بەاڵم ئـــەو هەنـــگاوەی پارێزگاكـــە بەبڕوای بەشـــێك لەهاواڵتیان و چاودێران دەبێتە هۆی ئاڵۆزبوونی باروۆدخی ئەمنی قەزا و ناحیەكانی دەوروبەری كەركـــوك، لەبەرامبەر باشـــتربوونی بارودۆخی

ناوەندی پارێزگاكە.

سەروەرساڵەیی

خەندەقەكەی كەركوك ئەمنیەتی دەوروبەری شارەكە دەكاتە قوربانی ئەمنیەتی ناوشار

رۆژنامەنوسێك: ئیدارەی كەركوك لەڕێی خەندەقێكەوە ئەمنیەتی ناوشار دەپارێزێ و دەوروبەری كەركوكیش وەك مەڕێكی بێدەسەاڵت دەخاتە بەردەمی گورگ

ژماره 228 2014/4/26 9

سياسەت

بەڕێوەبەری پێشووی بنكەی پۆلیس دوبز:

11 جار داوای گواستنەوەم كرد بەاڵم

داواكەم قبوڵ نەكرا

سياسەت

محەمـــەد رەزا خوێندكاری قۆناغی چوارەمی زانكۆیە و دانیشـــتووی كەركوكە، پێیوایە دۆخی سیاســـییەكان ملمالنـــێ و شـــارەكە تایبەتـــی ئەمنـــی دامـــودەزگای ژمارەیـــەك بوونـــی و جۆراوجۆر و نەبوونـــی هەماهەنگی لەنێوانیاندا و كەمئەزموونـــی پۆلیســـی شـــارەكە، بەشـــێكن لەهۆكارەكانـــی خراپبوونـــی بارودۆخـــی ئەمنی

شاری كەركوك و دەوروبەری.

ملمالنـــێ كارەكتـــەری ئەمنییـــەكان، هێـــزە سیاسییەكانن

هێـــزە 2003ەوە ســـاڵی لـــەدوای گەرچـــی لەســـەر كەركـــوك پارێـــزگای ئەمنییەكانـــی دابەشـــكاری دابەشـــكاری حیزبـــی و بنەمـــای نەتەوەیی پێكهاتن و بەرپرسەكانیشـــیان لەالیەن حیزبەكانـــەوە دیاریكـــران، بـــەاڵم لەچەند مانگی رابـــردوو و لـــەدوای هێرشـــەكەی 4ی كانونـــی یەكەمـــی ســـاڵی رابـــردوو بـــۆ ســـەر دەزگای حزبییەكانـــی ناكۆكییـــە شـــارەكە، هەواڵگـــری نێـــوان بەرپرســـە ئەمنییەكانـــی شـــارەكە زیاتر

زەقبوونەوە.هـــاوكار محەمـــەد، دەرچـــووی زانكـــۆ دەڵێ "ملمالنێـــی حزبی لەنـــاو دەزگا ئەمنییەكان هەیە، تەنها هاواڵتیانیش باجەكەی دەدەن، چونكە شار بۆتە مەیدانێك بۆ دەرخستنی پاڵەوانێتی هەندێك كەس، گرنـــگ نییە قوربانییـــەكان چەندن، بەڵكو ئەوە گرنگە كێ پاڵەوانە". هەرچی محەمەد رەزایە پێـــی وایە "زۆربەی بەرپرســـە ئەمنییـــە بااڵكان لەالیەن پارتی و یەكێتییەوە دانراون و كەســـانی نەشـــارەزا و كەمئەزموونن، ناتوانن پارێزگاری

لەبەڕێوەبەرایەتییەكانی خۆیان بكەن".ئـــەو ناكۆكییە حزبییانەی نێوان بەرپرســـانی ئەمنی كەركوك و دەوروبەری دوای ئاڵۆزییەكانی قەزای دوبز بەڕوونی هەستیان پێدەكرا، چونكە دوای رووداوەكـــە چەنـــد ئۆرگانێكـــی یەكێتـــی پارتییـــان بەبەرپرســـیاری بارودۆخـــی قەزاكـــە زانـــی، بەو پێیـــەی زۆربەی بەرپرســـانی ئەمنی و ئیداری قەزاكە ســـەر بەو حزبەن، وەك چۆن پێشـــتر و لەكاتی هێرشـــەكەی ســـەر بـــارەگای دەزگای هەواڵگـــری كەركـــوك و كۆنتڕۆڵكردنی جەواهیـــر مۆڵ لەالیـــەن تیرۆریســـتانەوە، چەند بەرپرســـێكی ئەمنـــی و حزبی پارتـــی رەخنەیان لەئیـــدارە و لیژنـــەی ئەمنـــی پارێزگاكە گرت، كە لەالیـــەن یەكێتییـــەوە بەڕێوەدەبرێـــن، لەچۆنێتی

مامەڵەكردن لەگەڵ رووداوەكە.الی خۆیەوە بێســـتون قەفـــاری بەڕێوەبەری پێشـــووی بنكەی پۆلیســـی دووبز رەتیدەكاتەوە پێشـــتر زانیارییان لەبارەی ئەنجامدانی كردەوە تیرۆریستییەكەی هەفتەی رابردوو پێگەیشتبێت، دووپاتیشـــیدەكاتەوە بارودۆخـــی ئەمنـــی ئـــەو ملمالنـــێ قوربانـــی كراوەتـــە شـــارۆچكەیە حزبییـــەكان. ئـــەو كـــە تاكـــو رۆژی تەقینەوەكە

بەڕێوەبەری پۆلیســـی ئەو شارۆچكەیە بووە و دوای تەقینەوەكەش هەواڵی لەســـەركار البردنی باڵوبـــۆوە، رەتیدەكاتەوە لەســـەر كار البرابێت، دوو لەمـــاوەی كـــە دەدات، بـــەوە ئامـــاژەش مانگـــی رابردوودا 11 جار داوای گواســـتنەوەی پێشكەشی بەرپرسانی ئەمنی پارێزگاكە كردووە، بەاڵم داواكەی قبوڵ نەكراوە. لەمبارەیەوە دەڵێ "دوو مانگە داوا لەبەرپرســـانی ســـەرووی خۆم دەكەم واز لەدوبز بهێنم، بەاڵم بە ئەمڕۆناسبەی رایانگرتـــم و رۆژی تەقینەوەكـــەش كـــە بینیـــم جەماوەر ناڕازی و توڕەن، خۆم چوومە ماڵەوە و گوتـــم بەرپرســـیارێتییەك هەڵناگـــرم كە دوو كەس لێی رازی بێت و دوو كەســـی دیكە رازی نەبـــن. ئـــەم كارە بەمـــن ناكرێـــت و یاســـاش وا

جێبەجێ ناكرێت بۆیە خواحافیزیم كرد".بەڕێوەبەری پۆلیســـی قەزا و ناحیەكان ئەوە پشتڕاســـت دەكاتەوە، كە پێشـــتر عەقید بێستون قەفـــاری داوایكردووە لەدوبـــزەوە بگوازرێتەوە قبوڵنەكردنـــی هـــۆكاری و دیكـــە شـــوێنێكی داواكەشی بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە، كە "دەسەاڵتی گواســـتنەوەی ئەفســـەرانی پۆلیس لەســـەرووی پلەی موقەدەمەوە لەبەڕێوەبەری گشتی پۆلیسی ئەمنـــی لیژنـــەی و ســـەندراوەتەوە كەركـــوك پارێزگاش پێی باشـــبوو گۆڕانكارییەكان بخرێنە

دوای هەڵبژاردن".الی خۆیـــەوە نوســـەر و رۆژنامەنوس رابەر لەشـــارچكەی ئـــەوەی رەتیدەكاتـــەوە رەشـــید دوبـــز روویـــدا تەنها ئـــەو قەزایـــەی گرتبێتەوە، بەڵكـــو تـــەواوی قـــەزاو ناحیەكانـــی دەوربەری دووپاتیشـــیدەكاتەوە گرتۆتـــەوە. كەركوكـــی "لـــەم كاتـــەدا تاوانباركردنـــی الیەنێـــك دەچێتـــە چوارچێـــوەی هەڵبژاردنـــەوە و هیـــچ بنەمایەكی نییە، مـــن وای نابینـــم بااڵدەســـتی تاكە حزبێك هـــۆكاری تەقینـــەوەكان بێت، بەڕای من ئێســـتا ئیدارەی كەركوك دەیەوێت لەڕێی خەندەقێكەوە بارودۆخـــی ناوەندی شـــار بپارێزێت و شـــار و مەڕێكـــی وەك دەوروبـــەری چارۆچكەكانـــی بێدەســـەاڵت بخاتـــە بەردەمـــی گـــورگ، ئەگەرنا ســـەرجەم قـــەزاو ناحیـــەكان لـــەدەرەوەی ئەو خەندەقەن كە دروستكراوە و ئەو شارۆچكانەش لەالیـــەن پۆلیس و ئاسایشـــەوە دەپارێزرێن، كە تەنها چەكی دەستیان كاڵشینكۆفە و كەرەستەی

پێشكەوتوویان لەبەردەست نییە".قـــادر ســـەرحەد عەمیـــد خۆیـــەوە الی بەڕێوەبەری پۆلیسی قەزاو ناحیەكانی كەركوك رایگەیاند، لێكۆڵینەوەكان بەردەوامن و هەریەكە لەهێزەكانـــی پۆلیـــس و نەهێشـــتینی تیـــرۆر و دەزگای هەواڵگـــری و هەواڵگـــری فرقەی 12ی سوپای عێراق و هەردوو بنكەی ئاسایشی پارتی و یەكێتـــی لەدوبز بەشـــدارن لەلێكۆڵینەوەكاندا، ئەو دەشڵێت "لەتەقینەوەكەی هەفتەی رابردوودا هیچ كەســـێك كەمتەرخەم نەبـــووە، چونكە ئەو

ئۆتۆمبێلەی تەقیوەتەوە لەكاتی پشكنینی لەالیەن كارمەندانی بازگەكـــەوە تەقیوەتەوە و نەهاتۆتە ناو دوبزەوە". ئەو بەرپرسەی پۆلیسی كەركوك خەندەقەكـــە هەڵكەندنـــی نازانێـــت بـــەدووری بارودۆخـــی لەتێكچوونـــی هەبووبێـــت رۆڵـــی كەركـــوك، دەوروبـــەری ناحیەكانـــی و قـــەزا چونكـــە وەك خـــۆی دەڵێ "ئـــەو خەندەقە رۆڵی بینیوە لەباشـــبوونی بارودۆخی ئەمنی ناوشـــار، جگەلـــەوەش ئێمـــە چـــۆن هەوڵـــی راوەدونان و دەستگیركردنی تیرۆریســـتان دەدەین، ئەوانیش

هەوڵی جێبەجێكردنی پالنەكانیان دەدەن".سەرحەد باس لەوە دەكات، كە لەهەموو قەزاو ناحیەكاندا هێـــزی ئەمنی هەیە، بەاڵم ئەو هێزانە پێویستیان بەكەرەستەی پێشكەوتوو و زانیاریی هەوڵگـــری ورد هەیـــە، بەپێویستیشـــی دەزانێت ئامێری ســـۆنار بۆ ئاشكراكردنی تەقەمەنییەكان و زانیاری هەواڵگـــری ورد بەبازگە و خاڵەكانی

پشكنینی قەزا و ناحیەكان بدرێت.لەبارەی كاریگەری ناكۆكییە حزبییەكانیشەوە بەڕێوەبەری پۆلیسی قەزاو ناحیەكان دەڵێت "من ناڵێم مونافەسەی حزبی نییە، بەاڵم ئەو مونافەسەیە لەنـــاو دەزگا ئەمنییەكاندا بەهێـــز نییە، بەتایبەت لەئاســـتی ســـەركردایەتی هێزە ئەمنییەكان، هەر ناكۆكییەكیش هەبووبێت، خۆمان چارەســـەرمان كردووە". هاوكات تۆمەتباركردنی تەنها الیەنێك و بەبەرپرســـیاركردنی لەتەقینەوەكانی هەفتەی رابردوو بەبانگەشـــەی هەڵبـــژاردن ناودەبات و دەڵێـــت "ئێمـــەی كـــورد لەالیەن تیرۆریســـتان و خەڵكی شۆڤێنییەوە جیاوازی لەنێوانمان ناكرێت، ئەگەر بۆیان بكرێت 50 كورد بەتەنها فیشەكێك دەكـــوژن، بەاڵم ئێمـــە وا كەوتووینەتـــە وێزەی

یەكتر".لەئێستاشـــدا هێـــزە ئەمنییەكانـــی كەركـــوك دوای وێنانـــەی لـــەو لێكۆڵینـــەوەن ســـەرقاڵی داعـــش تیرۆریســـتی رێكخـــراوی تەقینەوەكـــە لەســـەر ماڵپـــەڕی فەرمی خـــۆی باڵویكردنەوە، كە ســـاتی تەقینەوەكە نیشـــان دەدەن، گومانیش دەكرێت ئەو وێنانە لەبارەگای هێزێكی سەربازی ســـوپای عێراقـــەوە گیرابن، كە لەنزیك شـــوێنی تەقینەوەكەیە، فەرماندەی ئەو هێزە و ئەفســـەرە

بااڵكانیشی كوردن.

10 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

پاڵەوانانی ئەمڕۆی سیاسەتی کوردی

کۆمەڵێک جەنگاوەرن، کە شەرعییەتی خۆیان

لەئینکاریكردنی ئەوانی دیكەوە بەدەستهێناوە

شـــوالیەیەکی باش بن لەگەمە سیاســـییەکانی هەرێم، چونکە شوالیەبوون بۆتە کلتورێک بۆ ئـــەوەی بتوانی ببی بەسیاســـی و کاراکتەری سیاســـی. بەاڵم کاتێـــک بیر لـــەوە دەکەمەوە، کە ئـــەم شـــوالیانە )جەنگاوەرانـــە( کە تەمەن و مێژوویـــەک لەجەنگاوەریان لەکوردســـتان هەبـــووە و ئێســـتا روو دەکەنە بەغدا، لەوێش هاوبیر و هاوکارەکانی خۆیان وەک شوالیەی نەیـــار دێتە بەرچاو. بۆیە رەگی ملیان راســـت ئیتـــر دەیانگـــرێ، حەماســـەت و دەبێتـــەوە لەبیریان دەچێتـــەوە كە لەگۆڕەپانـــی بەغدادا

دەبێ هەموویان لە بەرەیەکدابن. لێرەوەیە کە گریمانەی سەرەتای ئەم باسە روون دەبێتەوە. گریمانەیەک کە باوەڕی وایە بەغـــدا جێـــگای ملمالنێـــی هێـــزە کوردییەکان نیە، بەڵکـــو مەیدانی هاودەنگی ئەوانە. جا ئەم هاودەنگییە بەکێ دەکـــرێ؟ ئایا جەنگاوەرانی ملمالنێ ناوخۆییەکان دەتوانن لەم گۆڕەپانەدا کاراکتەرەکـــی باش بن، یـــان دەبێ ئەو ئەرکە بەکەســـانیتر بســـپێرین؟ واتـــا کەســـانێک کە و بەدووربـــن ناوخـــۆ ئینـــکاری لەکلتـــوری لەکلتوری پاراســـتنی کەرامەت و سەربەرزیی

تاکی کورد نزیک بن. رەوتی زاڵ تاکو ئەمڕۆ

ئـــەوەی لەپانتایـــی سیاســـی کوردســـتاندا هێـــزە تونـــدی ملمالنێکـــی زاڵـــە، تائەمـــڕۆ چـــۆن ئـــەوەی لەســـەر کوردســـتانییەکانە بتوانـــن یەکتـــر ئینـــکار بکـــەن. ئـــەم ئینـــکارە بەرهەمـــی دوو فاکتـــەری ســـەرەکی بـــووە. یەکیان بۆن و بەرامەیەک بوو کە ســـەردەمی شـــەڕی ســـارد، وەک ســـەردەمی پێکدادانـــی هەروەهـــا بەخۆیەوەبینـــی. ئایدۆلۆژییـــەکان بەرهەمی پێنەگەیشـــتنی کۆمەڵـــگا و مانەوەی لەچوارچێوەی کلتوری دەرەبەگایەتیدایە. ئەم دوو هـــۆکارە وایکردووە سیاســـەتی کوردی لێوانلێـــو بـــێ لەئینکاریكـــردن و ســـڕێنەوەی ئەوانیتـــر. بۆیـــە کاراکتـــەری کارامـــە و باش لەپانتایی سیاســـی کوردســـتان ئەو کەســـەیە

بتوانێ ئەویتر ئینکار بکات.

شـــەقامەکان دیســـان لێوانلێـــون لەئـــااڵ و دروشـــمی پاڵێـــوراو و پارتـــە سیاســـییەکان.هەموو ئەمانە بـــۆ ئەوەیە هەنگاوێکی دیكە لە بەدامەرزاوەیبوونی هەرێمی کوردستان نزیک ببینەوە. دوو هەڵبژاردن لەکاتێکی دیاریکراودا بەڕێوەدەچێ. یەکێکیان بۆ هەرێم و ئەویتریان بـــۆ بەغدایـــە. دیـــارە ئـــەوەی هەرێـــم خاوەن تایبەتمەنـــدی خۆیەتی، بەتایبـــەت کە گەمەکە دێتە ئاستی بچووکەوە، واتا پارێزگاکان. بەاڵم لەبەرانبـــەردا هەڵبژاردنـــی پەرلەمانـــی بەغدا هەیە، کە راستەخۆ پەیوەستە بەتەماح و پرسە نەتەوەییەکانەوە. لێرەدا کورد و ناسنامەکەیە بڕیـــاردەدات، تاکـــو بەرژەوەندییە بچوکەکان. بۆیـــە رای گشـــتی و پارتـــە سیاســـییەکانی

بەرپرسیارن کە کێ رەوانەی بەغدا دەکەن. پێـــم وایـــە لەئێســـتادا پارتە سیاســـییەکان پاڵێوراوانـــی خۆیان دەسنیشـــانکردووە، ئیتر کات نەمـــاوە بۆ ئەوەی بە دەسنیشـــانکردنی پالێوراوەکاندا بچنەوە. بەاڵم لەبەرانبەردا رای گشتی کاتێکی زۆر هەستیاری لەبەردەستدایە. کاتێـــک کـــە ئەگـــەر بـــە بەرپرســـیاریەتیەوە مامەڵـــەی لەگەڵ بکرێت، دەتوانێ راســـتەوخۆ کاریگـــەری هەبـــێ لەســـەر ئەوەی کـــێ بچتە پەرلەمانی بەغدا. جا ماوەتەوە کە ئایا خەڵکی کوردســـتان بەمەنتقی ملمالنێ سیاســـییەکانی ناوخـــۆوە چاو لەو کەســـانە دەكەن، کە بڕیار وایـــە بەرەو بەغدا بڕون، یان لە ســـۆنگەیەکی

دیكەوە سەیری بابەتەکە دەکەن. پێدەچـــێ پرســـیاری ئـــەوەی بێتەئـــاراوە، کە بـــۆ جەنگاوەرانم بەکارهێناوە. سیاســـەت لەکوردســـتان وەک بـــەرەی شـــەڕ دەمێنـــێ. گەمەیەک کە هاوکێشـــەکانی لەســـەر ســـفر و ســـەد دارێـــژراوە. بۆیە ســـەرکەوتن بەمانای مانـــەوە و نەمـــای الیانـــی بەرانبـــەرە. ئـــەو کاراکتەرانەی لەم گەمەدا بەشدارن بەردەوام بـــەدوای بەرەیەکـــدا دەگەڕێـــن، کـــە توانـــای خۆیان لەم جەنگاوەرییەدا پیشـــان بدەن. بۆیە جەنگاوەربوون دەبێتە بەشـــێک لەئەقلییەت و منتالیتەی ئەم تاکانە. ئەم جەنگاوەرانە دەتوانن

جەنگاوەرانی ملمالنێکانی ناخۆ رەوانەی بەغدا مەکەن

حیسامدەسپیش

ژماره 228 2014/4/26 11

نابێت رای گشتی كوردستان نوێنەرەكانی لە دەروازەی پاڵەوانەكانی ملمالنێكانی ناوخۆدا هەڵبژێرێت

سياسەت

دەربازبوون لەسەردەمی جەنگاوەرانپێم وایە ئێســـتا کاتی ئەوەبێ، کە تاکی کورد لەدەروازەیەکی دیكەوە سەیری نوێنەرانی خۆی لەبەغـــدا بکات. واتا دوور لەشاشـــەی تیڤییەکان و دوور لەهـــات و هـــاواری جەنـــگاوەران، بیـــر لەکۆمەلێـــک نوێنەر بۆ بەغدا بکاتەوە، کە خاوەن کلتورێکی ئارام و کوردستانی بن. ئەم نوێنەرانە نابـــێ لـــەدەروازەی پاڵەوانەکانـــی ملمالنێکانـــی ناوخـــۆوە هەڵبژێردرێـــن. بۆیـــە هەســـتیاریی و ئازایەتی کۆمەڵگا کاتێک خۆی پێشاندەدا، کە بیر لەوە بکاتـــەوە لەنێوان ئەم پاڵێوراوانەدا کێیە کە بەئەقلـــی کوردیی و کەڕامەتـــی مرۆیی خۆیەوە

هەنگاو بەرەو بەغدا دەنێت. ئەوانـــەی ئەمـــڕۆ لەملمالنێـــی هەڵبژاردندان، هەوڵـــدەدەن لەئینکاری الیانەکانـــی دیكە خۆیان بکـــەن بەماڵ. واتا ئەو دەنگانـــە بەرزن، ئەوانیتر بەهیچ دەزانن. بۆیە بۆ چرکە ســـاتێک دەبێ بیر لـــەوە بکەینەوە، کـــە ئەگەر کەســـێک بەئینکاری ئەویتر لەکوردســـتان رووبکاتە بەغدا، واتا وەک نوێنەر هەڵبژێدرێت، ئایا ئامادە دەبێ سیاسەت و بەرژەوەنـــدی هەرێم، کە حەق وایە لەدەروازەی

هەرێمەوە بێت، پەیڕەوی بکات؟ ئەزمونـــی ئەم چەن ســـاڵە ئەوەمـــان پێدەڵێ، کە هۆکاری ســـەرەکی لە یەکهەڵوێســـتنەبوونی کـــورد لەبەغدا ئەو کاراکتەرانە بوون، کە خۆیان بەنوێنـــەری جەنگاوەرانـــی کوردســـتان دەزانی، نەک سیاســـەتی کوردی یان بەرژەوەندی تاکی کورد. بۆیە لەکاتە هەســـتیارەکاندا کورد دەبووە دوو بـــەرە. بەرەیـــەک لەالی بەغـــدا و بەرەیەک

لەالی هەرێـــم. پێدەچێ هێندێ کەس پرســـیاری ئـــەوە بکەن، کە ئـــەوە حیزبکەکانن جڵەوەی ئەم سیاســـەتەیان بەدەستەوەیە. بەاڵم دەبێ پرسیار بکەیـــن، ئایـــا لەنـــاو ئـــەم حیزبانە دەنـــگ بەکێ دراوە؟ ئایـــا دەنگ بەو کەســـە دراوە کە خاوەن کلتوری جەنگاوەریی و ئەقڵیەتی شـــوالیەبوونە، یان بەکەسانێک کە خاوەن کەسایەتێکی ئارام و کوردســـتانین؟ بۆیە بەهەمان رێژە کە تاکی ناو ئەو حیزبانە تاوانبارن، رای گشتیش تاوانبارە، کە

بەدوای ئەقڵ و مرۆڤی کوردستانیدا ناگەڕێ.بـــەوە ئامـــاژە باســـە دەبـــێ ئـــەم لەکـــۆی لـــەو لێوانلێـــوە کـــورد مێـــژووی کـــە بکـــەم، جەنگاوەرانەی بەردەوام خوازیاری سیاســـەتی ئینـــکار بوونـــە. بەاڵم هەر ئەم مێـــژووە خاوەن وێســـگەکەلێکی کەمـــە لـــەو کاتانەی کـــە کورد ناوخـــۆ ملمالنێکانـــی لەجەنگاوەرانـــی پشـــتی لەمـــڕۆدا نەیارەکانـــی. لەبەرانبـــەر کردبـــێ کوردســـتانیان دەنـــگ دەدەن بەنوێنەرانیـــان بۆ ئەوەی پارێـــزگاری لەمافی کورد لەبەغدا بکەن. بەاڵم دەبێ دووبارە لەخۆمان بپرســـینەوە، ئایا کەسانێک کە لەئینکاری یەکتر لەناوخۆ دەنگیان بەدەســـهێنابێ، دەتوانن ببنـــە هەوێنی یەکگرتن لەناوخـــۆ. پێموایـــە وەاڵمەکـــەی زۆر ســـادەیە. ئەگـــەر کەســـێک بەهـــۆی ئەقڵییەتـــی ئینکارەوە بچێتـــە بەغدا، ئـــەم ئەقڵییەتە دەبێتە شوناســـێک بـــۆ ئـــەو، تاکو بـــەردەوام خـــۆی لـــەو رێگەوە بناســـێتەوە. بۆیە تەنها رێگـــە ماڵئاوایکردنە لەو کەســـانە، تاکـــو رەوڕەوەی ملمالنێکان بەرانبەر

بەبەغدا گۆڕانیان بەسەردابێ.

ئەگەر بۆ چرکە ســـاتێک چـــاو لەپاڵەوانانی ئەمـــڕۆی سیاســـەتی کـــوردی بکـــەن، بریتین لەکۆمەلێک جەنگاوەر کە شـــەرعییەتی خۆیان لەئینـــکارەوە بەدەســـهێناوە. واتـــە ئەگـــەر بۆ چرکەساتێک لەجەنگاوەرانی سیاسەتی کوردی لـــە بواری حیزبـــی و ناحیزبییەکـــەی بڕوانین، دەبینین كە بریتیـــن لەکۆمەڵە کاراکتەرێک، کە ئەگەر زمانی زبر و روحیەی شـــوالیەبوونیان

لێوەربگری، هیچیان بۆ وتن نامێنێ. پارتە سیاســـییەکانی کـــورد لەوکاتەوە ئەم جەنگاوەرانەیـــان هێنـــا پێشـــەوە و کردیانـــن بـــەرەی هەروەهـــا خۆیـــان. بەدەمڕاســـتی دەرەوەی پارتـــەکان کاتێک ویســـتیان خۆیان وەک بێالیان پێشـــان بدەن، زمان و ئەقڵێک کە بۆ ئەم مەبەســـتە بەکارهێنرا، زمانی سڕینەوە و ئینکاربووە. بۆیە ئـــەوەی تائەمڕۆ دەتوانین لەکـــون و قوژبنەکانـــی سیاســـەتی کوردیـــدا ببینیـــەوە، گەڕانێکـــی بەردەوامە بـــەدوای ئەو شوالیانەیە کە ئینکاری بەرانبەریان بۆ بکات.

الیەنـــی تراژیدیای ئەم جۆرە لەملمالنێ لەو کاتەدایـــە، کە تاکـــی کورد وەک سیاســـەتوان روودەکاتـــە بەغـــدا یـــان واڵتانی دیكـــە. بۆیە ئەقڵیـــەت و رەفتاری جەنگاوەری کوردســـتان دەگوازێتەوە بۆ بەغدا. بەغداش وەک کوردستان دەبێتە گۆڕەپانی شـــوالییەکان. ئەم شـــوالیانە لەنێـــوان کوردســـتان و بەغـــدادا لەهاتوچـــودا دەبـــن، وەک ئەوەی بێنەوە بۆ کوردســـتان و وزەی پێویســـت وەربگرن بۆ ئـــەوەی لەبەغدا بەردەوام بن لەجەنگاوەربوونیان دژ بەیەکتر.

12 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

ئێوە ده ڵێن له پێكهێنانی حكومه تدا غه درتـــان لێكراوه ، ئه گـــه ر وایه مافی ئێوه

الی پارتیە یا گۆڕان؟وه ستا رەســـوڵ: مافی یه كێتی كه وتۆته الی ئـــه و رێككه وتنـــه ی گـــۆڕان و پارتـــی كردوویانه ، رێككه وتنێكه هه ســـت ده كرێت له پشـــت ژووره تاریكه كانه وه كردوویانه . بۆ نموونه پارتی شـــه ش پۆســـتی سیادیی ســـیادیی پۆســـتی چـــوار گۆڕانیـــش و له حكومـــه ت به ركه وتـــووه ، یه كێتیش ته نها پۆستێكی سیادیی به ركه وتووه . ئه گه ر ئه مه

به ئیســـتیحقاقی هه ڵبژاردنیش بێت یه كێتی له مباره یـــه وه خـــۆی به مه غـــدور ده زانێت، بۆیه ئێمـــه پێمانوایه له الیه ن هه ردووالیان له و مه ســـه له یه ئیجحاف به رامبه ر یه كێتی كراوه ، یه كێتی خۆی به مه غدوور ده زانێت

و هه ست به غوبن ده كات له و باره یه وه .پارتـــی له گـــه ڵ ئێـــوه بـــه اڵم رێككه وتنی ستراتیژیتان هه یه ، ئه مه مانای وانییـــه زیاتر پارتی غـــه دری لێكردبێتن و

مافی ئێوه كه وتبێته الی ئه و حزبه ؟له مه ســـه له ی ئێمـــه رەســـوڵ: وه ســـتا

ئـــه وه ی ســـتراتیژیدا رێككه وتنـــی له ســـه رمان بـــوو جێبه جێمـــان كـــرد، ئێمه ده نگمـــان به ســـه رۆكی هه رێمـــدا، مـــاوه ی ســـه رۆكایه تییه كه یمان دوو ســـاڵ درێـــژ له ســـه ر گه وره شـــمان باجـــی كـــرده وه ، ئـــه م مه ســـه له یه دا له به رده مـــی خه ڵـــك و جه ماوه ره كه مـــان، بـــه اڵم به داخـــه وه ئه و براده رانـــه له ژێـــر بـــاری رێككه وتننامه ی هیـــچ و ده ره وه هاتوونه تـــه ســـتراتیژی ئیعتبارێكیـــان بۆی نه كردووه ، بۆیه به ڕای من ئـــه و رێككه وتننامه یه هیـــچ بنه مایه كی

سەروەرساڵەیی

پارتی شەریكێكی لە ئێمە باشتری دۆزیوەتەوەوه ستا ره سوڵ ئه ندامی سه ركردایه تی یه كێتی بۆ سڤیل:

رەســـوڵ عومەر لەتیف، ناســـراو بە وەستا رەسوڵ، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی، لـــەم دیمانەیەی ســـڤیلدا، باس لـــە گرفتەكانی ئەم دواییـــەی پێكهێنانی حكومەت و بەشەپشكی یەكێتی دەكات، پێشـــی وایە لە الیەن پارتی و گۆڕانەوە غـــەدر لـــە یەكێتی كـــراوە و دەشـــڵێت "پارتـــی شـــەریكێكی لە ئێمە باشـــتری دۆزیوەتەوە و لەگەڵیـــدا رێككەوتووە". هەروەها باسی كۆمەڵێك پرسی تریش

دەكات.

ئێستا گۆڕان لە پاشكۆ تێپەڕیوە و بۆتە پاشكۆڵ

ژماره 228 2014/4/26 13

سياسەت

یاســـایی و ئه خالقی له نێوان ئێمه و پارتیدا نه ماوه .

به شـــێك پێشـــتر بـــه اڵم داوای یه كێتـــی له ســـه ركردایه تی هه ڵوه شـــاندنه وه ی ئه و رێككه وتننامه یه یان هـــۆكاری ئه مـــه پێتوانییـــه ده كـــرد، بێـــت رێككه وتننامه كـــه ره چاونه كردنـــی

له الیه ن پارتییه وه ؟وه ســـتا رەســـوڵ: نه خێـــر، مـــن پێموایه تموحـــی خـــۆی پارتـــی له به رئـــه وه ی پۆســـته ســـیادییه كانی هه بوو، به كورتی و كرمانجی گـــه ڕاوه بۆ ئه وه ی شـــه ریكێكی تـــازه ی دۆزیوه تـــه وه و پێده چێـــت له ئێمه باشـــتر رێككه وتنی له گه ڵـــدا كردبێت، بۆیه رێككه وتنه كـــه ی ئێمـــه ی بـــه و رێككه وتنـــه

گۆڕیوه ته وه .پارتـــی_ رێككه وتنـــی به پێـــی دراوه پێشـــمه رگه وه زاره تـــی گـــۆڕان به گـــۆڕان، پێتوایـــه وه زیرێكی گـــۆڕان لە ئـــەو نـــاو كێشـــەكانی چارەســـەركردنی

وەزارەتە سەركەوتوو بێت؟وه ســـتا رەســـوڵ: من نازانـــم، له خۆیان بپرســـن بۆچـــی خۆیان لـــه و كێشـــه یه وه ئااڵندووه و ئه و وه زاره ته یان وه رگرتووه ، 90%ی هێزی پێشـــمه رگه یان یه كێتییه یان پارتـــی، بێگومان ئه و هێزانـــه وه الئیان بۆ ئـــه و دوو حزبه زیاتـــر هه یـــه له به رامبه ر ئـــه وه ی وه الئیـــان بـــۆ وه زیرێكـــی گۆڕان بێت، ئه مه نه ك كێشه كانیان پێ چاره سه ر نابێـــت، به ڵكـــو به ڕای من دوو مه ســـه له ی زۆر گرنـــگ دێنه پێشـــه وه، یه كیان ئه وه یه كێشه كان زۆر قوڵتر ده بنه وه له مه سه له ی دابه شكردنی پۆسته كان، ئه وه فه رمانده ییه و پۆســـتی مه ده نی نییه و جیاوازییان زۆر زۆره ، دووه میان ئه وه یه ، كە هه ستده كرێت یه كڕیـــزی نیشـــتیمانی ده رئه نجامـــی ئه م پرســـیاره وه، ژێـــر بكه وێتـــه مه ســـه النه له به رئـــه وه ی ئـــه وه هێـــزی پێشـــمه رگه ی كوردســـتانه ئه گـــه ر یاخـــی بـــوو یاخـــود ئیلتیزامه كانـــی جێبه جێ نه كرد چه كوچۆڵی به ده ســـته ، ئه مه ش شـــتێكی خراپـــه ، بۆیه هێشـــتا كات مـــاوه تاكو په لـــه بكه ن و به م

مه سه له یه دا بچنه وه .بـــه و یه كێتـــی ده گوترێـــت پۆســـتانه رازییه ، بـــه اڵم خەریكە مانۆڕ بۆ هه ڵبژاردنه كان ئه نجام ده دات، ئه م قســـه یه

تاچه ند راسته ؟وه ســـتا رەســـوڵ: ئـــه م مه ســـه له یه بـــۆ هه ڵبژاردن نییـــه، ئێمه زۆر جددین له وه ی

له پۆســـته كان مه غدور كراوین و هه ســـت به غوبن ده كه ین، بۆیه ئێمه قسه مان له سه ر

ئه مه یه و په یوه ندی به هه ڵبژاردنه وه نییه . ســـه رۆكی وه فدی دانوستانكاری یه كێتـــی ســـووربوونی حزبه كه ی له ســـه ر وه رگرتنـــی وه زاره تـــی ناوخۆ نیشـــاندا و پارتیش ده ڵێ قسه كردن له سه ر ئه و پۆسته بڕاوه تـــه وه ، ئه مـــه مانای وایـــه ئه گه ر ئه و پۆسته تان پێنه درێت به شداری له حكومه ت

ناكه ن؟وه ســـتا رەســـوڵ: ئێمـــه كۆبوونـــه وه ی كۆمیتـــه ی ســـه ركردایه تیمان له پێشـــه ، تا لـــه و كۆبوونه وه یه بڕیـــار نه ده ین، ناتوانم پێـــت بڵێـــم به شـــداری ده كه ین یاخـــود نا، به كۆمـــه ڵ بڕیـــاری كۆبوونه وه یـــه لـــه و ده ده ین و خۆمان له و مه ســـه له یه یه كالیی

ده كه ینه وه . پێتوایه ئـــه و رێككه وتنه ی گۆڕان له گـــه ڵ پارتـــی كاریگـــه ری بخاتـــه ســـه ر قاعیده ی جه ماوه ری و ئاســـتی ده نگه كانی

ئه و بزوتنه وه یه ؟ وه ســـتا رەســـوڵ: هه موو دروشمه كه ی ئه وان له ســـه ر ئه وه بوو، كه ئێمه پاشكۆین و بووینه تـــه پیـــاوی پارتی، ئێســـتا ئه وان له پاشـــكۆ تێپه ڕیون و بوونه ته پاشـــكۆڵ، به ڕاستی من پێموایه قاعیده ی جه ماوه ری گـــۆڕان قاعیده یه كـــی هۆشـــیاره و له هه ر هۆشـــیاریی خۆیـــان بـــووه پێشـــتر ئـــه و كـــردووه ، ئێمـــه له به رامبـــه ر قســـه یه یان ئه مجـــاره هه ســـت ده كـــه م به هه ســـتكردن ده نگـــه ی جـــاران ئـــه و به مه ســـئولیاته وه ده نـــگ زیاتـــر نه هێننـــه وه و به ده ســـت

به لیسته كه ی یه كێتی بده ن. ئێوه پێشبینی ده كه ن له هه ڵبژاردنی

په رله ماندا چه ند كورسی به ده ستبهێنن؟وه ســـتا رەســـوڵ: من پێشـــبینی ده كه م چونكـــه ده كـــه ن، زیـــاد ده نگه كانمـــان سیســـتەمی هه ڵبژاردنـــی ئێســـتا كه ناوی )ســـانت لیگۆ(یـــه كه مێـــك موعه قه دتره و ناتوانرێت پێشـــبینی كورسی بكه ین، به اڵم به دڵنیاییه وه ده نگه كانمـــان له جاران زیاتر

ده بن. فـــازڵ میرانی ده ڵێ پۆســـته كانی یه كێتـــی له حكومـــه ت به قـــه د پۆســـته كانی پارتیـــن، بۆچوونتان له ســـه ر ئه م قســـه یه

چییه ؟وه ستا رەسوڵ: چۆن به قه د پۆسته كانی پارتیـــن؟ ســـه رۆكی هه رێـــم هـــی پارتییه ، جێگری ســـه رۆكی په رله مـــان هی پارتییه ،

ســـه رۆكی حكومـــه ت هـــی پارتییـــه ، ئه وه وه زاره تی ســـامانه سروشـــتییه كان بڤه یه و كـــه س ناوێرێت ناوی بهێنێت، وه زاره تی شـــاره وانی، په روه رده ، ناوخـــۆ و ئه وه ی پێی ده گوترێت ئاژانســـی گشتی پاراستن، ئه گـــه ر ئه مانـــه حیســـاب بكه یـــت ئـــه وه ی عه قڵیشـــی نه بێت تێده گات وانییه ، راســـته به ژمـــاره وه زاره تێـــك زیـــاد بـــه ر یه كێتی كه وتـــووه ، بـــه اڵم ئێمه هێزمـــان هه یه له و وه زاره تـــه ئه منییانه خۆمـــان به مه غدوور ده زانیـــن، ئه گه رنـــا وه رگرتنـــی وه زاره تی و گه وره تـــر زۆرال خزمه تگوزاریمـــان شـــه ریفتره له هه ر پۆســـتێكی دیكه ، چونكه خزمه تـــی خه ڵك ده كات، ئـــه وه ی كه فازڵ ده یڵێـــت دووره له ڕاســـتییه وه ، فـــازڵ بـــۆ

خۆی سیاسه ت ده كات. بـــه اڵم مه ســـعود بارزانـــی ده ڵێ یه كێتی پۆســـتی جێگری سه رۆكی هه رێم هێـــزه گشـــتی فه رمانـــده ی جێگـــری و

چه كداره كانتـــان به ده ســـته وه یه و دەتوانن كارایان بكەنەوە؟

وه ســـتا رەســـوڵ: مـــن له تـــۆ ده پرســـم بـــاره گای ســـه رۆكایه تی هه رێـــم له كوێیه تـــا ئـــه و پۆســـته كارا بكه ینه وه؟ تائێســـتا باره گاكه یان دانه ناوه ، له به رئه وه مه سه له ی داموده زگاكانی سه رۆكایه تی هه رێم به نده به سه ری ره شه وه ، تا ئه و باره گایه نه یه ته نـــاو هه ولێر و له ناو پایته خت نه بێت، چۆن جێگـــری ســـه رۆكی هه رێـــم بچێـــت له وێ

ده وام بكات؟ پێتوانییـــه حكومه تـــی بنكه فراوان

ئه و باره گایه بهێنێته وه هه ولێر؟ته نهـــا نه خێـــر، رەســـوڵ: وه ســـتا

هه نگاوێكیشی پێنانرێت.ده توانێـــت حكومه تـــه ئـــه و له چاره ســـه ركردنی بێـــت ســـه ركه وتوو

قه یرانه كانی هه رێم؟وه ستا رەســـوڵ: حكومه تی بنكه فراوان

وه زاره تی سامانه سروشتییه كان بڤه یه

و كه س ناوێرێت ناوی بهێنێت

14 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

كـــه ده بێـــت، ســـه ركه وتوو به مه رجێـــك یه كڕیزی نیشتیمانی بپارێزێت، به اڵم ئه وە له ئێســـتاوه ، له دابه شـــكردنی پۆسته كانه وه ئه و یه كڕیزییه خراوەتە ژێر پرســـیاره وه ، ئێمـــه زۆر پێداگریمـــان له ســـه ر حكومه تی بنكه فـــراوان كـــرد، بـــه اڵم بـــه و مه رجـــه ی یه كڕیـــزی نیشـــتیمانی بپارێزێـــت، بـــه اڵم ئه وه تـــا هێشـــتا كارنامـــه ی حكومه ته كـــه رانه گه یه نـــراوه، ئـــه و یه كڕیزییـــه پێشـــێڵ ژێربه ژێـــر رێككه وتننامـــه ی و ده كرێـــت ئاشـــكرا ده بێـــت و چه ندین به ندی ســـه یر لـــه و رێككه وتنـــه ی نێوان گـــۆڕان و پارتی به دیده كرێـــت، بۆیـــه ئـــه و حكومه تـــه نه ك سه ركه وتوو نابێت، به ڵكو له وانه یه ته مه نی له ســـاڵێك زیاتـــر نه بێت، ئـــه و حكومه ته ی ئێســـتا حكومه تی بنكه فـــراوان نییه، به ڵكو

حكومه تی شه ریكی فراوانه . پێتوایـــه گه ڕانـــه وه ی عوســـمان بانیمارانی و جه نگی ساڵه یی بۆ ناو یه كێتی ببێتـــه هۆی ئـــه وه ی ســـه ركرده ی دیكه ی

گۆڕان په یوه ندی به یه كێتییه وه بكه ن؟به نیســـبه ت رەســـوڵ: وه ســـتا ســـه ركرده كانیانه وه هیچ زانیارییه كم نییه،

بـــه اڵم بینیتـــان، كـــه رۆژی پێنجشـــه ممه پڕاوپـــڕی هۆڵـــی نـــه ورۆز، چه نـــد كـــه س له هۆڵه كه دانیشـــتبوون، ئه وه نده ش به پێوه وه ســـتابوون، زۆربـــه ی ئه وانـــه كادیـــری له نـــاو به شێكیشـــیان و بـــوون گـــۆڕان

پارتییه وه هاتبوونه ناو یه كێتی. هه ڵكه ندنـــی خه نده قه كه ی ســـه ر ســـنووری رۆژئـــاوای كوردســـتان چۆن

لێكده ده یته وه ؟وه ســـتا رەســـوڵ: مـــن پێموایـــه ئه گه ر مێژوو بگه ڕێته وه بۆ ساڵی 1514ی شه ڕی چاڵدێران، هێشتا زۆر زۆر له مه بچووكتر بـــووه ، ئـــه م خه نده قـــه تابڵێـــی خیانه تێكی گه وره یه ، چونكه كوردستان پارچه پارچه

ده كات.پێشـــمه رگه وه زیـــری بـــه اڵم كـــه یه كێتییـــه ئـــاگاداری هه ڵكه ندنـــی ئه و

خه نده قه یه ؟وه ستا رەسوڵ: حه قیقه تێك هه یه ئه ویش ئه وه یه كه له دێگه ڵـــه به والوه یه كێتی نه ك ده ســـه اڵتی هه ڵكه ندنـــی خه نده قـــی نییه و وه زیره كـــه ی قســـه ی نـــاڕوات، ئه ســـڵه ن ناتوانـــن شـــۆڤڵێك خۆڵیش له شـــوێنێكه وه بگوازنـــه وه شـــوێنێكی دیكه ، ئه وه راســـت

نییه و راسته وخۆ پارتی ده یكات.لـــه م یه كێتـــی ده گوترێـــت هه ڵبژاردنـــه دا پشـــتی به په كه كـــه و قه ندیل به ســـتووه ، ئه م كاره تان بۆ دژایه تیكردنی پارتییه كه ناكۆكی له گه ڵ په یه ده و په كه كه هه یـــه یاخود بـــۆ به رزكردنـــه وه ی كێرڤی

جه ماوه ری خۆتانە؟وه ســـتا رەســـوڵ: خۆت ده زانیـــت ئێمه هه ژانـــدووه ، به غدامـــان له قه ندیلـــه وه قه ندیل هه میشـــه شـــاخێكه شۆڕشگێڕانی كوردی له خۆگرتـــووه، په كه كه ش حزبێكی شۆڕشـــگێڕه و رێـــز له ئیـــراده ی ده گرین، بـــه اڵم ئێمـــه بـــۆ به رزكردنـــه وه ی كێرڤی جه مـــاوه ری خۆمـــان له هه ڵبژاردنـــدا ته نها و ته نها پشـــتمان به خۆمـــان و جه ماوه رو كادیره كانمان به ستووه ، ئاشكرایه په كه كه له باشووری كورستان پارتی چاره سه ری هه یه ، ئه و حزبه ش له هه ڵبژاردنی پێشـــوو هه شـــت هـــه زار ده نگـــی هێنا، ئه گـــه ر ئه و پێبـــده ن ده نگه شـــمان هـــه زار هه شـــت كاریگه رییه كه ی به و شـــێوه یه نابێت، بۆیه ئێمـــه پشـــتمان به خۆمـــان و جه مـــاوه ری شـــه هیده كانمان كه ســـوكاری و خۆمـــان به ســـتووه ، سیاسه تی دروســـتی ئه مجاره رێككه وتنـــی ژێربه ژێرمـــان له گه ڵ الیه نێك و دیكـــه الیه نێكـــی دژی نه كـــردووه به سیاســـه تی چه پكه گوڵه كه ی مام جه الل

به شداریمان كردووه . ئێســـتا ناكۆكییه كی توند له نێوان ئێـــوه و گـــۆڕان له كه ر كـــوك و ســـلێمانی دوای ناكۆكییـــه ئـــه و به دیده كرێـــت، هه ڵبژاردنه كانیش كاریگه ری سلبی به سه ر په یوه نـــدی نێـــوان الیه نه سیاســـییه كانه وه

نابێت؟وه ستا رەســـوڵ: ئه و ناكۆكییانه ئێجگار قـــوڵ نین، بـــه اڵم به داخه وه لـــه م رۆژانه دا رێكخه ری گشتی بزوتنه وه ی گۆڕان هاتۆته كه ركـــوك و بێ هیچ هۆكارێك دابه زیوه ته ســـه ر د. نه جمه ددیـــن كه ریـــم، كـــه هـــه م پارێزگارێكی سه ركه وتووه و هه م ئه ندامی مه كته بی سیاسی یه كێتیشه ، بێگومان ئه مه شـــه قامی ئێمـــه ی وروژانـــد و خه ڵكێكیش

هـــه ن ناچاربوون وه اڵمـــی بده نه وه ، گه رنا ناكۆكییه كان هێنـــده توند نین و خۆتانیش بانگه شـــه ی كاتـــی كـــه ئێســـتا ده زانـــن، هه ڵبژاردنـــه و ئـــه و جـــۆره ركابه رییـــه ش له نێوان الیه نه كان روو ده دات، به اڵم وه ك شـــتی بنه ڕه تی هیچ شـــتێك بوونی نییه و

ئینشاڵاڵ هیچ شتێكیش روونادات. بـــه اڵم ئاســـۆ عه لـــی ســـه رۆكی لیســـتی یه كێتی بۆ هه ڵبژاردنی ئه نجومه نی پارێـــزگای ســـلێمانی هه ڤـــاڵ ئه بوبه كـــری ســـه رۆكی لیســـتی گۆڕانی به به عسیبوون قوڵـــی مانـــای ئه مـــه كـــرد، تۆمه تبـــار

ناكۆكییه كان نییه ؟وه ســـتا رەسوڵ: ئه و تۆمه تباری نه كرد، به ڵكو به ڵگه كانی خسته روو، ئه مه مێژووه و ناشاردرێته وه ، بۆ نموونه پارێزگاری ئه و سه رده مه ی موسڵ به وێنه ته قدیری هه ڤاڵ ئه بوبه كری كرد، ئه وه ی ئاســـۆ نیشـــانیدا نوســـینی خـــودی هه ڤـــاڵ بـــوو، ئایـــا ئه و وه اڵمێكـــی هه بوو بڵێت ئه وه نوســـینی من نییه ، له به رئـــه وه ئه مه مێژووه و كاتێكیش مێـــژوو قســـه ی كـــرد تـــۆ چـــی ده ڵێیت؟، به ڕاستی ئه گه ر له سه ر ئه وه مه سه له توند ده بـــێ خوای ده كرد هـــه ر توند بێت، به اڵم حه ق وانییه له ســـه ر ئـــه وە توند بێت، ئه وه رووداو بـــووه و روویداوە، خۆزگه هه ڤاڵ ئه بوبه كر وانه بووایه و شیعری بۆ سه ددام

حوسێن نه نوسیبیایه . ئایـــا ته نهـــا نوســـین به ســـه بـــۆ

به عسیبوون؟وه ســـتا رەســـوڵ: به ڵێ ئه رێ وه اڵ كاكه ئه گه ر خه ڵك مه یلی به عسیبوونی نه بووبێت به هیـــچ خۆشـــنه وێت الیه نـــه ی ئـــه و و شـــێوه یه ك شـــیعری بۆ ناڵێت و به شانیدا هه ڵنـــادات، وه ره ئێســـتا مـــن تفه نگه كـــه ت له ســـه ر ســـه رم دانێ و پێم بڵێ به شـــانی الیه نێكدا بڵێ، ئه گـــه ر ئه و الیه نه كوردیش بێـــت، بـــه اڵم وه ك یه كێتی خۆشـــمنه وێت،

ناتوانم وشه یه كیشی بۆ بڵێم.

لە دێگەڵە بەوالوە یەكێتی دەسەاڵتی

گواستنەوەی شۆڤڵێك خۆڵیشی نیە

رێككه وتننامه ی ستراتیژی هیچ بنه مایه كی یاسایی

و ئه خالقی نه ماوه

ژماره 228 2014/4/26 15

سياسەت

تا ئێستاش دیموكراسی راستەقینە كە دیموكراسی زۆرینەیە، ناكرێت لە عێراقدا پیادە بكرێت

رۆژی 30 ئـــەم مانگـــە ســـێیەمین ئەزمونی دیموكراســـی عێراقـــی دەســـپێدەكات، كە تێیدا 18 ملیـــۆن هاواڵتی مافـــی دەنگدانیان هەیە و نوێنەرانی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ ماوەی چوار ســـاڵی ئایندە هەڵدەبژێرن. ئەمەش لەكاتێكدایە كـــە تائێســـتاش دیموكراســـی راســـتەقینە كە و ناكـــرێ زۆرینەیـــە دیموكراســـی هەمـــان ناشـــێ لەعێراق پیادەبكرێت، چونكە ئەم واڵتە بەدەســـت كۆمەڵێك گرفت و كێشەی سیاسی، نـــەژادی و مەزهەبییـــەوە دەناڵێنێـــت. بەپێـــی دەســـتوری عێـــراق سیســـتەمی بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنـــی دوای كـــە پەرلەمانییـــە، واڵت ئەندامانـــی ئەنجومەنی نوێنـــەران، گەورەترین فراكسیۆنی پەرلەمانی لەالیەن سەركۆمارەوە

بۆ پێكەوەنانی حكومەت بانگهێشتدەكرێت.

لەمـــاوەی دوو خولی رابـــردوودا ئەزمونی دیموكراســـیەتی عێراقیی ســـەركەوتنێكی وای بەخـــۆوە نەبینیـــوە، چونكـــە چیدەكرێت ئەوە ســـەرەكییەكە پێكهاتـــە لەســـێ پێكهاتەیـــەك لەرێگـــەی بەكارهێنانـــی میكانیزمـــی هێـــزەوە جومگەكانی دەســـەاڵت دەخاتەدەســـت خۆی. ئەمـــەش دەبێتەهۆی ئەوەی یـــەك یاخود دوو پێكهاتەكەی دیكە پشـــتگوێبخرێن، لەمەشیاندا دەرگا بەڕووی قەیـــران و تەنگژەی بەردەوام لەم واڵتەدا دەكرێتەوە. لەعێراق لەبەر پێكهاتی شـــكێنۆكی ناچونیەكی نەژادی و تایفییەوە، كە پێكهاتـــی فرەجۆری سیاسیشـــی لێكەوتۆتەوە، ناكـــرێ "دیموكراســـی زۆرینـــە" پیادەبكرێـــت، و لێدەكەوێتـــەوە كێشـــەی ئەمـــە چونكـــە زۆرینەیـــش كـــە بێگومـــان پێكهاتـــی شـــیعەی واڵتـــە، لەبەرئەوەی 60%ی دانیشـــتوانی واڵت ئۆتۆماتیكـــی بەشـــێوەی ئـــەوە پێكدەهێنـــن،

دەسەاڵت یەكالییدەكاتەوە. بۆیە بۆ چارەكردنی ئەم نەگبەتیە ئەوە كەڵك لەجۆری "دیموكراسی تەوافقی" وەردەگیرێت. دیموكراســـی تەوافقی لەعێـــراق یەكەمجـــار بـــۆ دەســـتەواژەیەكە جـــەالل تاڵەبانـــی ســـەركۆمار بەكاریهێناوە و

لەفەرهەنگی سیاسی ئەم واڵتەدا جێگیربووە. دیموكراســـی تەوافقـــی یان دیموكراســـی

زۆرینە!گەورەترین دیموكراتیەكانـــدا لەسیســـتەمە فراكســـیۆنی پەرلەمانـــی بەتاقـــی تەنها یاخود لەرێگەی پێكەوەنانی ئیتیالف لەگەڵ فراكسیۆنە پەرلەمانییەكانی دیكـــەدا كۆدەبنەوە و پێكەوە حكومەتـــی نـــوێ پێكدەهێنـــن. بەپێچەوانـــەی ئەمەوە لەشێوەی دیموكراسی تەوافقی عێراقدا، ئـــەوە تەنها ژمارەی كورســـییەكانی پەرلەمان ســـەرۆكوەزیرانی ئاینـــدە دیارینـــاكات، بەڵكو فراكســـیۆنی ســـەركەوتوو بەپێی هەلومەرجی

بەشیسیاسەت

جفرەكانی ئەمجارەی عێراقهەڵبژاردنەكانی 30 نیسان و

بژارەی دیموكراسی تەوافقی یاخود دیموكراسی زۆرینە

16 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

قەومی، مەزهەبی و سیاسی واڵت هەوڵدەدات هەموو گروپە سیاسی، ئەتنی و مەزهەبییەكان لەپێكهاتی حكومەتی نوێدا بەشـــداربكات. واتە بەپێـــی ئەم رێســـایە كە دەســـتووریش نییە و تەنها بۆتە عورفێكی پەرلەمانی لەعێراق، ئەوە هەمـــوو الیەنەكان لەبراوە و نەبراوە هەریەكە و بەگوێرەی قەبارەی خۆی كەرتێك لە "كێكی

دەسەاڵت"یان بەردەكەوێت. ئەمـــە لەكاتێكدا لەخولی یەكـــەم و دووەمدا هەمیشـــە شـــیعەكان بـــراوەی بـــێ ئەمـــال و ئەوالی هەڵبژاردنەكان بون، بەاڵم نەیانتوانیوە بەتەنهـــا خۆیان حكومەتی زۆرینە پێكەوەبنێن. هەروەهـــا لەخولـــی دووەمدا لیســـتی عێراقییە كە لیستێكی بەزۆری ســـوننەیە پلەی یەكەمی دەسخســـتووە، بەاڵم لەبەرئەوەی دوو لیستی ســـەرەكی شـــیعە ئیتیالفیـــان كـــردووە، ئەوە توانیویانـــە زۆرینەیەكـــی بێڕكابـــەر پێكبهێنن و بەمەیـــش یەكەمبوونی لیســـتی عێراقییەیان تێكداوە. دیســـان بەمەشەوە ئەم الیەنە شیعانە نەیانتوانیـــوە بەتەنها خۆیان حكومەتی زۆرینە پێكەوەبنێن و بەناچاری الیەنەكانی دیكەشیان لەپرۆســـەی حوكمداری بەشـــداركردوە، بەاڵم پیادەكـــراوە، ســـەپاندنی بەكـــردەوە ئـــەوەی جۆرێك لەحكومەتی زۆرینە لەقاڵبی حكومەتی بنكەفراوانـــدا بـــووە. بەمەش راســـتییەكەی و بەكردەوە بەزەبری هێز دیموكراســـی زۆرینە بەزۆرەملێ بەسەر عێراقییەكاندا سەپێندراوە! لەهەڵبژاردنـــی رابـــردوودا زۆری و بۆری كورســـی خـــاوەن سیاســـییەكانی گروپـــە پەرلەمانی لەبچوكـــەوە بۆ گەورە بوو بەهۆی ئەوەی مالیكی نالەبارتریـــن كابینەی مێژووی عێراق پێكەوەبنێت. بۆیە ناچاربو بۆ رازیكردنی هەمووالیەنـــەكان كابینەیەك بە 42 وەزیرەوە پێكبهێنێت و بەپەرلەمانی بناســـینێت. تەنانەت بەكـــردەوە لەبەرئـــەوەی تەوافقی راســـتەقینە لەنێـــوان هـــەردوو لیســـتی دەوڵەتـــی قانون و لیســـتی عێراقییەدا نەهاتەكایەوە، ئەوە پۆستی دوو وەزارەتی بەرگـــری و ناوخۆ بەوەكالەت و لەراستیەكەیشـــدا لەالیەن خودی مالیكییەوە بەڕێوەبـــران. بۆیـــە 42 وەزارەت بـــۆ واڵتێكی 35 ملیۆن كەسی وەكو عێراق وەكو پینەیەكی ناجۆر دەنوێنێـــت، چونكە واڵتێكی وەكو چین، كە یەك میلیار و 300 ملیۆن كەســـە، تەنها 23

وەزیر و وەزارەتی هەیە! بەكـــردەوەش دەركەوتـــووە، كـــە ئەزمونی و ناســـەركەوتوو لەعێـــراق دیموكراســـی شكێنۆكە، چونكە خۆی كولتوری دیموكراسی لـــەم واڵتەدا ریشـــەی دانەكوتاوە و هەمیشـــە زەمینە و بەستێنی كۆمەاڵیەتی و كێشمەكێشە دروســـتبوونی زەمینـــەی سیاســـیەكان ئاوتۆریتـــاری و نەزمـــی ســـوڵتەوی و بگـــرە

و لـــەكات ئێســـتا دەســـەپێنێت. شـــمولیش هەڵومەرجێكـــدا خولـــی ســـێیەمی هەڵبژاردنـــە گشتی و پەرلەمانییەكانی عێراق بەڕێوەدەچێت، كە هەم ئەزمەی دیموكراســـی توافقی شكستی دیموكراســـیەتی ئالیەتـــی هـــەم و هێنـــاوە زۆرینەیـــش لـــەم واڵتە جێینابێتـــەوە. كەوابوو و فەلســـەفە باوەكانـــی زاراوە و چەمـــك كۆمەڵناســـی سیاسی و زانســـتە سیاسییەكان بـــۆ هەلومەرجی عێـــراق ناكامڵن و پێویســـتی و زاراوە چەندیـــن داهێنانـــی و بەداتاشـــین چەمكی نوێ هەیە، كە رەوشـــی باوی سیاسی

ئەم واڵتە بخوینێتەوە. خولـــی ســـێیەم و ئەگـــەری نادیارەكانی

ئایندەی سیاسی عێراقخولی سێیەمی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكانی عێراق لەكاتێكدا بەڕێوەدەچێت، كە جیاوازییەكی سەیری لەگەڵ خولی پێشوو هەیە. یەكەم خولی هەڵبژاردنە گشـــتییەكانی عێراق لەدیسەمبەری لیســـتی سیســـتەمی لەچوارچێـــوەی 2005داخـــراو و تـــاك بازنەیی بەڕێوەچـــوو و تێیدا 275 پەرلەمانتـــار رۆیشـــتنە پەرلەمانەوە. لەو هەڵبژاردنەدا زۆربەی گروپە شیعەكان لەقاڵبی ئیتیالفێكی گشـــتگیر بەنـــاوی "ئیتیالفی عێراقی ئایەتوڵـــاڵ رێنماییەكانـــی لەژێـــر یەكگرتـــوو" سیســـتانی یەكیانگـــرت. ئەم ئیتالفـــە كە چوار گروپـــی ســـەرەكی حیزبی دەعوە، مەجلیســـی بااڵی ئیسالمی، رەوتی سەدر و حیزبی فەزیلە و ژمارەیەك كەســـایەتی دیكەی لەخۆدەگرت، توانـــی 128 كورســـی لەكـــۆی 275 كورســـی ئەنجومەنـــی نوێنەران بەدەســـتبهێنن. هەردوو حیزبە ســـەرەكییە كوردییەكەیش، واتە پارتی دیموكراتـــی كوردســـتان و یەكێتی نیشـــتمانی كوردســـتانیش لەگـــەڵ چەنـــد گروپێكـــی دیكە توانیان 53 كورســـی و یەكگرتووی ئیســـالمی

كوردستانیش 5 كورسی بەدەستهێنا. لەگەڵ ئەوەی ســـوننەكان ئەوكات بەزۆری هەڵبژاردنەكانیـــان بایكـــۆت كردبـــوو، بەرەی تەوافقـــی عێـــراق كە لەچەند گروپێكی ســـوننە بەتایبـــەت لەحیزبـــی ئیســـالمی و تەجەموعی گەلـــی عێراق پێكهاتبو، 44 كورســـی و بەرەی گوتاری نیشتمانیش بەرێبەرێتی ساڵح موتڵەگ 11 كورسی دەسخست. لیستی عێراقییەی ئەیاد عەالویش تەنها 24 كورســـی بەدەستهێنا. ئەمە لەكاتێكدا لە خولی دوەمدا 165 گروپی سیاسی لەقاڵبی 12 ئیتیالفی گەورەدا لەهەڵبژاردنەكانی 3/7 ســـاڵی 2010دا بەشـــداریان كـــرد و تێیدا لیســـتی عێراقیـــەی عـــەالوی توانـــی زۆرینەی رێژەیی، واتە 91 كورسی لەكۆی 325 كورسی پەرلەمانی عێراق بەدەستبخات. دوای عێراقیە لیســـتی ئیتیالفی دەوڵەتی قانـــون توانی پلەی دووەم دەســـبخات كـــە 89 كورســـی بوو. ئەم

ئییتالفە لەگـــەڵ ئەوەی یەكێك لە دوو ئیتیالفە شـــیعییەكان بـــوو، بـــەاڵم بەهۆی بەشـــداری گروپـــی ســـوننەكانی وەكـــو بـــەرەی رزگاری نەتەوەیی ئەنبار هەوڵیدا خۆی وەكو ئیتیالفێكی سەروومەزهەبی و سەرووقەومی پیشانبدات. ســـێیەم ئیتیالفی براوەیش ئیتیالفی نیشـــتمانی عێـــراق بـــوو، كـــە گروپـــە شـــیعەكانی وەك ئەنجومەنی بااڵی شۆڕشـــی ئیسالمی، رەوتی ســـەدر، حیزبـــی فەزیلـــە و بزاڤی چاكســـازی ئیبراهیم جەعفەری لەخۆدەگرت و 70 كورسی پەرلەمانی بردبۆوە. هاوپەیمانی كوردستانیش كـــە لەپارتـــی، یەكێتی و چەنـــد گروپێكی دیكە پێكهاتبوو توانی بە 43 كورســـی پلەی چوارەم بەدەســـتبهێنێت. لیســـتی گۆڕانیش 8 كورسی، یەكگرتوی ئیســـالمی چوار كورسی و كۆمەڵی ئیســـالمیش 2 كورســـیان بەدەستخســـت، كـــە

تێكڕا 57 كورسی دەكات. ســـێیەم خولـــی هەڵبژاردنـــەكان لەهەمـــوو روویەكەوە لەگەڵ دوو خولی پێشوو جیاوازە. ئەمجـــارە ئیتیالفەكانـــی پێشـــوو هیچیان وەك خۆیان نەماون و تێكڕا لەبەریەك هەڵوەشاون. بۆ نمونە ئیتیالفی شـــیعەكان بەســـەر چەندین ئیتیالفی جۆربەجۆردا دابەشـــبووە. ئەمانەیش

ژماره 228 2014/4/26 17

بەهۆی پەرتەوازەبوونی كوتلەكانی هەڵبژاردنی پێشوو، جفرەكانی ئەمجارەی هەڵبژاردن نارۆشنن

لەهەڵبژاردنی رابردوودا زۆری و بۆری گروپە

سیاسییە خاوەن كورسییەكانی پەرلەمان

بووە هۆی ئەوەی مالیكی نالەبارترین

كابینەی مێژووی عێراق پێكەوەبنێت

سياسەت

بەتایبـــەت لەمەیاندا: كورد پاژنەی ئەخیلی ئەم خولەن، چونكە یەك لیســـتی هاوبەشـــیان نییە و لەناوخۆیانـــدا یـــەك هاوپەیمانی سیاســـیان پەیوەنـــدی ئەمەیـــان رەنگـــە پێكەوەنەنـــاوە. جیابوونـــەوە و ســـەربەخۆیی بەگوتـــاری لەعێراقـــەوە هەبێت، بەاڵم دۆڕاندنی گۆڕەپانی

عێراق قورس لەسەر كورد دەكەوێت.

بریتین لـــە: 1. ئیتیالفی دەوڵەتی قانونی نوری مالیكی 2. ئیتیالفی مواتن بەسەرۆكایەتی عەمار حەكیـــم 3. ئیتیالفـــی ئەحرار بەســـەرۆكایەتی موقتەدا ســـەدر )هەرچەند خۆی لەسیاســـەت كێشاوەتەوە!( ئەم سیانە گرنكترین لیستەكانی ناوماڵی شـــیعەی عێراقن، كە لەگەڵ ئەم ســـێ ئیتیالفـــە چەندین گروپی دیكەیش بەشـــێوەی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنەكانی ئەم خولە

دەكەن. هەروەها ناوماڵی سوننەیش لێكباڵوبۆتەوە و لیســـتی عێراقییەی پێشـــوو بەسەر چەندین ئیتیالفی جیاوازدا دابەشـــبووە. لەناو ئەمانەدا تەنها دوو لیست گرنگن و خاوەن قەبارەیەكی بەرچـــاون. ئـــەم دوو لیســـتەیش بریتین لە: 1. ئیتیالفی موتەحیدون بەســـەرۆكایەتی ئوسامە نوجێفی 2. ئیتیالفی عێراقییە بەســـەرۆكایەتی ئەیـــاد عـــەالوی. ئەمە لەكاتێكدایـــە كە ناوماڵی كوردیـــش پەرتوباڵو بووە و ئەمجارە ئیتیالفە كوردیەكەی هاویەیمانی كوردســـتانی نەماوە لیســـتی چەندیـــن و لەبەریەكهەڵوەشـــاوە و جۆربەجۆر بەناوی لیســـتی پارتی دیموكراتی گـــۆڕان، بزوتنـــەوەی لیســـتی كوردســـتان، لیســـتی یەكێتی نیشـــتمانی كوردستان، لیستی

یەكگرتووی ئیســـالمی كوردســـتان و لیســـتی بەشـــداری كوردســـتان ئیســـالمی كۆمەڵـــی هەڵبژاردنەكان دەكات. تەنها لەدیالە لیســـتێكی هاوبەشـــی كـــوردی دروســـتبووە. هەروەهـــا چەپەكانـــی كوردســـتان ئەمجـــارە ئیتیالفێكی هاوپەیمانـــی "لیســـتی بەنـــاوی ئینیتخابیـــان كـــە پێكەوەنـــاوە، كوردســـتان" نیشـــتمانی تێیـــدا حیزبـــی شـــیوعی كوردســـتان، حیزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان و حیزبی

زەحمەتكێشانی كوردستان بەشداربوون. جفرەكانـــی بەرۆشـــنی نازانـــرێ هێشـــتا چـــۆن عێـــراق هەڵبژاردنەكانـــی ئەمجـــارەی دەخوێندرێتـــەوە، بـــەاڵم ئـــەوەی لـــەم خولـــە دەخوێندرێتـــەوە بریتیـــە لەوەی كەوا لیســـتە گەورەكانـــی پێشـــوو بەســـەر چەنـــد لیســـتی بچوكتردا دابەشـــبوون. واتە لەهەڵبژاردنەكانی ئەمجـــارەدا عێراق "پرۆســـەی ئاتۆمیزەبوونی هێـــزەكان" بەخۆیـــەوە دەبینێـــت. واتـــە رێـــك بەپێچەوانەی هەڵبژاردنەكانی پێشـــووەوە، كە پرۆســـەی یەكپارچەبوونی هێزەكانی بەخۆوە كاریگـــەری تایبەتمەندییـــەش ئـــەم دەبینـــی. یەكالكەرەوەی خۆی لەســـەر كۆی پرۆســـەی هەڵبژاردنەكان و ئەنجامەكانیشـــی دەردەخات.

18 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

سەروەرساڵەیی

مالیكی زۆر لەهەڵبژاردنەكانی داهاتوو دەترسێت و كۆنتڕۆڵی خۆی لەدەستداوە

نوسەر و رۆژنامەنووسی عێراقی سەرمەد تائی بۆ سڤیل:

كەواتە دەتوانین بڵێین بانگەشەكردن بۆ هەمواركردنەوە یاخود هەڵوەشـــاندنەوەی

دەستوور تەنها درۆیەكە؟سەرمەد تائی: هەمواركردنەوەی دەستوور كارێكی ســـەختە، تەنها بەبوونـــی تەوافوقێكی گەورە ئەنجامدەدرێت، هاوشـــێوەی تەوافوقی ســـاڵی 2005 كـــە لەژێر چاودێری و فشـــاری زۆری ئەمریـــكا هاتەئاراوە. ئـــەو تەوافوقەش كارێكـــی ئەســـتەمە، ئەو كەسانەشـــی باســـی هەڵوەشـــاندنەوەی دەســـتوور دەكەن، تائێستا بهێنـــن بەجەمـــاوەر قەناعـــەت نەیانتوانیـــوە بەو كێشـــەیەی لەدەســـتووردا هەیـــە و رێگە بەهەڵوەشاندنەوەی دەدا. هەموومان تێبینیمان لەسەر دەستوور هەیە، بەاڵم كاتێك نیشانەی زەڕبی بەســـەردا دەهێنیت، دەتەوێ چ شـــتێك بەجەماوەری ســـوننە بڵێیـــت؟ دەتەوێت پێیان بڵێیت ئێوە بەهۆی دەســـتوورەوە دەسەاڵتتان لەدەســـتدا؟ یان فیدڕاڵی لەبەرژەوەندی ئێوەدا نییـــە؟ ئەمـــڕۆ بەشـــێكی زۆری جەمـــاوەری فیدڕاڵـــی بەچارەســـەری قەناعەتـــی ســـوننە

نوسەر و رۆژنامەنوسی عەرەب سەرمەد تائی، یەكێكە لەو

كەسایەتییانەی لەماوەی رابردوودا لەالیەن نوری مالیكی سەرۆك

وەزیرانی عێراقەوە سكااڵی یاسایی لەسەر تۆماركراوە، ئەو لەم دیمانەیەی گۆڤاری سڤیلدا باس لەچەند پرسێكی

تایبەت بەپڕۆسەی سیاسی عێراق دەكات، دووپاتیشیدەكاتەوە كە ئامادە

نییە بچێتە بەردەم دادگا.بەشی دووەم و كۆتایی

ژماره 228 2014/4/26 19

سياسەت

ســـەرمەد تائـــی: پێویســـتە ئەوەمـــان بیـــر نەچێـــت، كـــە كوتلـــەی ســـەدری نـــەك تەنها كەســـانی عیلمانییان كاندیدكردووە، بەڵكو لەم چەند ســـاڵەی دواییدا كۆمەڵێك گۆڕانكارییان لەهەیكەلـــی ناوخـــۆی كوتلەكـــە ئەنجامـــدا و كۆمەڵێك روخســـاری نایابیان هێنایە پێشەوە، ئەو كەســـانە لە ئاڕاستە ئاینییەكە بوون، بەاڵم ئەزموون و لێهاتووییان هەبوو و هەڵوێســـتی بوێرانەیان دەنواند، كەســـانی ئەكادیمیبوون و توانییان ســـەرنجی الیەنەكانی دیكە بۆ خۆیان

رابكێشن.كوردییـــەكان حزبـــە دەبینرێـــت پەرلەمـــان هەڵبژاردنـــی بـــۆ كەســـانێكیان كاندیدكردووە، كـــە كەمترین ناوبانگیان هەیە، پێتوانییە ئەمە هەنگاوێكی ســـەرەتایی بێت بۆ

دووركەوتنەوە و جیابوونەوە لەبەغدا؟ســـەرمەد تائـــی: مـــن بـــەدووری دەزانـــم جیابوونـــەوە رووبـــدات، یاخـــود نیازێـــك بۆ جیابوونـــەوە لەئارادابێـــت، ئەگەر چاكســـازی سیاسی سەركەوتن بەدەستبهێنێت، بڕوام وایە چاكسازی سیاسی دەرفەتێكی گەورەی لەپێشە بۆ ســـەركەوتن، چونكە كورد چەند پێویســـتی بەو چاكسازییەیە الیەنەكانی دیكەش بەهەمان شـــێوە، ئەگەر ئەو چاكسازییەیە سەركەوتوو بـــوو زەمانەت دەداتە ســـەرجەم عێراقییەكان، كـــە لەچوارچێـــوەی عێـــراق بمێننـــەوە. ئەگەر نەفامكارییەكانـــی دەســـەاڵتدارانی سیاســـەتە یەكگرتوویـــی كۆڵەگەكانـــی نەبـــن بەغـــدا زیاتـــرن لەكۆڵەگەكانـــی جیابوونـــەوە. ئەگەر ئێســـتا شـــێوەیەی بـــەم سیاســـەتەكانیش بەردەوام بن بەداخەوە، نەك تەنها كوردەكان جیادەبنـــەوە، بەڵكـــو هەندێـــك الیەنی دیكەش

جیادەبەنەوە.كاری زۆرە ماوەیەكـــی تـــۆ رۆژنامەوانی دەكەیت و ماوەیەكیشە لەهەولێر نیشـــتەجێی، واقیعـــی رۆژنامەگـــەری كوردی

چۆن دەخوێنیتەوە؟ســـەرمەد تائـــی: بەداخـــەوە مـــن فارســـی نزیكـــە، لەكوردییـــەوە فارســـیش دەزانـــم، بـــەاڵم ئـــەوە رێگـــەی بۆ خـــۆش نەكـــردووم بەشێوەیەكی باشـــتر لەزمانی كوردی تێبگەم، من رۆژنامەنوســـە كوردە دیارەكان دەناسم، پێموایە ئـــەوان كارێكی گەورە لەكوردســـتان دەكەن، نەك تەنها لەڕووی پێشخستنی پیشەی رۆژنامەگەرییـــەوە، بەڵكـــو جاروبـــار بەهۆی پەرتەوازەییـــە سیاســـییەكانەوە رووبەڕووی مەترســـی دەبنـــەوە و بەشـــێوەیەكی ئازایانە دەكـــەن، مەترســـییانە ئـــەو لەگـــەڵ مامەڵـــە هەندێكیشـــیانم بینیـــوە كـــە گفتوگۆیەكی بوێر لەگـــەڵ سیاســـەتمەدارەكان بەڕێوەدەبـــەن و هێزە سیاســـییەكان ناچاردەكەن بەشێوەیەكی زیاتـــر رێـــز لەرۆژنامەگەری بگـــرن، كارێكی

لەعێـــراق هێنـــاوە، ئێســـتا جەماوەر ســـەیری ئەزموونی هەرێمی كوردســـتان و سیســـتەمی المەركەزییەت دەكەن، كە لەدەستووردا هاتووە و لەقازانجەكانـــی ئـــەو سیســـتەمە تێـــدەگات. ئێســـتا خەڵكی بەســـڕە داوای فیدڕاڵی دەكەن، وەك چـــۆن كورد و خەڵكانێكی زۆر لەنەینەوا

و ئەنبار و سەاڵحەددین داوایدەكەن. لەقســـەكانت ئـــەوە دەتوانیـــن بخوێنینـــەوە، كە شـــێوازی حوكمڕانی ئێســـتا

لەبەغدا رێگەخۆشكەرە بۆ جیابوونەوە؟ســـەرمەد تائی: ئەگەر حوكمڕانی بەهەمان شێواز بەردەوام بێت كە نوری مالیكی بڕوای پێیەتـــی، بێگومان ئەوكات جیابوونەوە لەئارادا دەبێـــت، نەك تەنهـــا جیابوونـــەوەی تائیفی و نەتەوەیی، بەڵكو لەناو خودی تائیفەی شیعەش

جیابوونەوەو پەرەتەوازەبوون دێتەئاراوە. پێشـــبینی دەكەیت مالیكی بۆ جاری

سێیەم ببێتەوە سەرۆك وەزیران؟ســـەرمەد تائـــی: ئەگـــەر عێـــراق لەمـــاوەی 11 ســـاڵی رابـــردوودا شـــتێكی لەسیاســـەت بەرهەمهێنابێت و شێوازی كاركردنی نوخبەی سیاســـی پێگەیشتبێت و سوودمان لەوانەكانی و ناوخۆییـــەكان لەســـەفقە رابردوومـــان كاریگەرییـــە دەرەكییـــەكان وەرگرتبێت، ئەوە

نوری مالیكی لەدەسەاڵت نامێنێت. لەئێســـتادا مالیكـــی دەســـتیكردووە بەبەكارهێنانی كارتەكانی فشار بۆ بوونەوەی بەســـەرۆك وەزیـــران، پێتوانییـــە ئـــەو كارتی

فشارانەی سەركەوتووبن؟ســـەرمەد تائی: كێشـــەی ســـەرەكی نوری مالیكـــی ئەوەیـــە، كـــە ئێســـتا بۆتـــە الیەنێكی پڕۆســـەیەكی لەهـــەر باوەڕپێنەكـــراو یەكالكردنـــەوە و هـــەر رێككەوتنێكـــدا، چونكە ئەو لەماوەی هەشـــت ســـاڵی رابـــردوودا كار لەســـەر پێشـــێلكردنی رێككەوتنـــەكان دەكات، ئەو رێككەوتننامەی هەولێری ســـاڵی 2010ی ئیمزاكـــرد، كە پالنی رزگاركـــردن بوو و زۆر خاڵـــی باشـــی لەخۆدەگـــرت بـــۆ باشـــكردنی بارودۆخـــی عێراق، بەاڵم دواتـــر بڕگە بەبڕگە پێشێلیكرد، هەروەها رێككەوتنەكانی دوای ئەو رێككەوتنەشـــی پێشێلكرد، بەمجۆرە بووە ئەو گفتوگۆكەرەی نەیتوانی بەباشی گفتوگۆ بكات و رێـــزی لەزەماناتەكان نەگرت، نـــە زەماناتە ناوخۆییـــەكان، نـــە زەماناتـــە دەرەكییـــەكان، بـــووە بارگرانییـــەك تەنانـــەت بۆ ئـــەو الیەنە دەرەكییانەی پشـــتگیریی حكومەتەكەیان كرد،

وەك ئێران و ئەمریكا و زۆر لەهاوڕێكانی. كوتلـــەی ســـەدر تائێســـتا چەندیـــن كەســـایەتی عیلمانییـــان لەســـەر لیســـتەكەیان كاندیـــد كردووە، ئەمە هەوڵێـــك نییە بۆ زیاتر پێشخســـتنی الیەنـــی نیشـــتیمانپەروەری ئەو

كوتلەیە؟

گەورە و زەحمەتیان لەپێشـــە، وەك چۆن ئێمە لەبەشـــە عەرەبییەكـــەی عێـــراق رووبەڕووی دەبینـــەوە، بەاڵم ئەوان زیاتر چانســـیان هەیە بەژینگەیەكـــی ئارامتر و ســـەقامگیرتر، ئەمانە هـــۆكارن بۆ ئـــەوەی رۆژنامەگـــەری كوردی

زیاتر پێشبكەوێت. لـــــــەبـــارەی پڕۆگرامـــی )ســـتودیو التاســـعة(ی كەناڵـــی بەغدادییـــەوە، هەندێـــك پێیانوایـــە لەئەگـــەری روخانی دەســـەاڵتەكەی دەبێـــت یەكێـــك بەرنامەیـــە ئـــەو مالیكـــی،

لەهۆكارەكانی روخانی؟التاســـعة( )ســـتودیو تائـــی: ســـەرمەد نموونەیەكی هاوكاری نایابی نێوان نەیارەكانی مالیكی و رۆژنامەگەرییە، ئەو پڕۆگرامە یەكێكە لـــەو پڕۆگرامە كەمانەی بەرگەی فشـــارەكانی نوری مالیكییان گرتووە و پاشەكشەی نەكرد، ســـەرەڕای ئەو تێبینیانەی لەســـەر بەرنامەكە هەیە، بەاڵم رێژەیەكی بەرچاوی بینەری هەیە و رێی بۆ نەیارانی مالیكی خۆشكرد گرنگترین قســـەكانیان بكەن، هەروەها نەیارانی مالیكیش زۆر زانیـــاری و راســـتی گرنگیان پێشكەشـــی پڕۆگرامەكە كردووە، بێگومان شوێن پەنجەی دیارە لەسیاسەتی عێراقی و نەیارانی پەیڕەوی

نوری مالیكی. لەماوەی رابردوودا تۆ لەو پڕۆگرامە گوتـــت پڕۆگرامەكـــەش دوای دەركەوتیـــت، كـــە تووشـــی گێچەڵی سیاســـی هاتوویت، ئەو

گێچەڵە سیاسییە چی بوو؟ســـەرمەد تائی: بەدرێژایی سااڵنی رابردوو گێچەڵی زۆرم پێكـــراوە، بەاڵم دواجار مالیكی سكااڵی دژی چەند كەسێك تۆماركرد بەهۆی دەركەوتنیان لەراگەیاندنەكانەوە، ئەو سكااڵیە سەرەتا لەدادگای باڵوكردنەوە تۆماركرا، دواتر بەشـــێوەیەكی ســـەیر و خێرا بـــوو بەفەرمانی دەســـتگیركردن، ئێمـــەش هیچ تەفســـیرێكمان بۆ ئەو كارە نەدۆزییـــەوە، جگەلەوەی مالیكی زۆر لەهەڵبژاردنەكانـــی داهاتـــوو دەترســـێت و كۆنتڕۆڵـــی خۆی لەدەســـتداوە و لەكارێكی

نادروستدا تێوە دەگلێت. نیـــازت وایە خۆت رادەســـتی دادگا

بكەیت؟سەرمەد تائی: نەخێر، ناڕۆمە دادگا.

جگـــە لەتـــۆ زۆر كەســـایەتی دیكەی نەیـــاری مالیكـــی لەهەرێم داڵـــدەدراون، ئەمە

چۆن لێكدەدەیتەوە؟سەرمەد تائی: پێموایە هەولێر لەبارودۆخی و رۆژنامەنوســـان و لەچاالكوانـــان زۆر سیاســـەتمەداران تێدەگات و ســـەركەوتووش بـــووە لـــەوەی ببێتـــە پردێك لەنێـــوان هەموو الیەنـــەكان و هەمووان بەبـــێ تەحەفوز رووی تێبكـــەن، ئەمـــەش خەســـڵەتێكی ئیجابییـــە بۆ هەولێر، هیوادارین بەغداش بەو شێوەیە بێت.

20 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت

ۆشرڤە

عەتاقەرەداخی

لە نێوان پشێوی و سەقامگیریدا

مـــرۆڤ بـــە سروشـــتی ئەفریدەبوونی كەمتر ســـەقامگیری دەروونـــی بەخۆیـــەوە دەبینێـــت. سەقامگیری دەروونی بەرهەم و دەرهاوێشتەی دڵنیایی تەواو و گەیشـــتن بەحاڵەتی یەقینە. هەر ئەمەش وایكردووە مرۆڤی بڕوا پتە و بەئایین و بەو چارەنووسەی لەئایینەكاندا باسكراوە، زیاتر هەســـت بەدڵنیایـــی بـــكات و دوور لەگومـــان و راڕایـــی و دڵەڕاوكێ بژی، چونكە ئەو بەپێی ئەو بڕوایەی هەیەتی دەزانێت بەرەو كوێ دەڕوات و چارەنووسی بەكوێ دەگات. هەربۆیە ئەم جۆرە مرۆڤە نەك هەر لەبوونی خۆی و لەهەڵسوكەوت و رەفتاركردندا جۆرێـــك لەجێگیریی پێوەدیارە، بەڵكـــو ئاســـۆیەكی روونیشـــی هەیە بـــۆ ئایندە، ئەگەر گومان و ترسێكیشی هەبێت لەبەرئەوەیە دەترســـێت ئەركـــە ئایینەیەكانی وەكو پێویســـت جێبەجـــێ نەكردبێت، ئەوەش دەشـــێ وایلێبكات بەجۆرێـــك لەگومانـــەوە ســـەیری خـــۆی بكات و بترســـێت لـــەوەی ئـــەو پلە بااڵیـــەی پێ رەوا نەبینرێت، كە لەرۆحی بـــااڵدا كە رۆحی ئیالهیە بتوێتـــەوە. ئەمـــەش بەرزترین پلەی تەســـەوفە. مرۆڤـــە دڵنیاكان یـــان ئەوانـــەی دەگەنە قۆناغی یەقیـــن، ئەوانەن لەنێوان ئـــەوان و رۆحی بااڵدا هیـــچ دیوارێك نەماوە. لـــەرووی كۆمەاڵیەتیەوە ئەگەر كۆی مرۆڤەكان بگەنە ئەو ئاستەی یەقین، ئەوا مانای وایە كۆمەڵگەیەك پێكدێت كە دڵنیایی باڵی بەســـەردا كێشـــابێت. ئەوەش ئەو قۆناغەی ژیانـــی كۆمەاڵیەتیـــە كە بەقۆناغی ســـەقامگیری ناودەبرێت، ئـــەو قۆناغـــەش بەقۆناغی عیمرانی هەمەالیـــەن نـــاو دەبرێت، كە مەبەســـت لەوەش

بیناكردنە وەكو پڕۆژەیەكی گشـــتگری مرۆیی و نامرۆیی.

ئەگەر بۆ تاكی بڕوادار گەیشـــتن بەدڵنیایی و یەقین ســـەقامگیری دەروونی بەرهەم بهێنێت و ئەوەش ئـــەو بارە بێت كە تاكەكەســـی جێگیری تێدا بەرجەســـتە ببێت، ئەوا بەگوێرەی كۆمەڵگە ئـــەو بەدەســـتهێنانی و بەدەوڵـــەت گەیشـــتن دامەزراوانەی توانای پاراســـتنی كۆی ئەندامانی و مەترســـیەك لەهـــەر هەیـــە، كۆمەڵگەیـــان بەرپرســـیارێتی خۆیان لەدابینكردنی ژیانێكی پڕ لەدڵنیایـــی بۆ كۆی كۆمەڵگـــە جێبەجێبكەن، ئەوە ئەو بارەیە كـــە تیایدا ترس لەئایندە دەڕەوێتەوە و ئـــەو پشـــێوییە كۆمەاڵیەتیـــەی دەبێتـــە فەزای گشـــتی ژیانی كۆمەاڵیەتی كۆتایـــی دێت. كەواتە لێـــرەوە دەتوانین بڵێین ســـەقامگیری كۆمەڵگە و سەقامگیری كۆمەاڵیەتی لەئەنجامی رەوینەوەی مەترســـیەكانی ئاینـــدە و دڵنیابـــوون لەئایندە و گەیشتن بەجۆرێك لەیەقین، كە یەقینی مانەوە و پاراســـتنە، بەرهەم دێت. لەهەر كۆمەڵگەیەكیشدا ئاینـــدە تاریك و لەبەردەم تەمومژ و مەترســـیدا بێت، نە سەقامگیری تاكەكەس و نە سەقامگیری كۆمەاڵیەتـــی فەراهـــەم نابـــن. هەربـــەو پێیـــەش بەهەمـــوو عیمـــران و بنیادنـــان زەمینـــەی رەهەندەكانیـــەوە زەمینەیەكی شـــلۆق و ناتەواو دەبێت. كەواتە لێرەدا دەپرســـین ئایا كۆمەڵگەی كـــوردی بەتایبەتـــی لەباشـــووری كوردســـتاندا لەبارێكـــی ســـەقامگیردایە؟ دڵنیایی لەئایندە بۆتە فەزایـــەك كە كـــۆی تاكەكانی كۆمەڵگە هەســـتی پێبكـــەن؟ ئایـــا تاكو ئێســـتا ئـــەو دامەزراوانەی

تەنیا شۆڕشێكی كۆمەاڵیەتی و فەرهەنگی هەمەالیەن و گشتگیر دەتوانێت كۆمەڵگەی كوردی بۆ قۆناغێك

بگوزاێتەوە، كە تیایدا سەقامگیری فەراهەم ببێت

20 ژماره 228 2014/4/26

ژماره 228 2014/4/26 21

ئێستا كۆمەڵگەی كوردی لەبارگرژی

دایە، لەالیەك نەگەیشتۆتە ئاستی

بەرهەمهێنانی دەوڵەت تا دڵنیا بێت، لەالیەكی تریشەوە دابەشبوونێكی

ئاسۆیی لەدامەزراوە لۆكاڵیەكان هەیە و بۆتە

بەربەست لەبەردەم یەكێتی نەتەوایەتی و

نیشتیمانیدا

سياسەت

نەســـتی لـــەرووی چـــۆن و نیشـــتیمانیدا و كۆمەاڵیەتیـــەوە كۆمەڵگە بەپێی ئـــەو دامەزراوە شـــێوەیەكیش بـــەچ و دابەشـــبووە لۆكاڵیانـــە ئەو دابەشـــبوونە بـــەردەوام مایەی پشـــێویی و ئاڵۆزی كۆمەاڵیەتیە. هەربۆیە بەم بارە شلۆق و ناجێگیرەی لە كوردستاندا هەیە، ئایندە بەردەوام لەبەردەم گوماندایە، چونكە بەم بكەرە لۆكاڵی و دابەشبووانەوە، كە بەردەوام تاكەكانی كۆمەڵگە بەو ئاڕاســـتەیە پەروەردە دەكەن، كە ئاســـۆیی بینینیـــان تەنیـــا ســـنووری بازنـــەی دامـــەزراوە لۆكاڵیەكەی خۆیان بڕبكات، هەڵهێنانی هەنگاوی بـــەرەو ئایندەیەكی ســـەقامگیر كارێكی ئاســـان نییـــە. بۆیە مـــن وای بۆدەچم تەنیا شۆڕشـــێكی كۆمەاڵیەتـــی و فەرهەنگی هەمەالیەن و گشـــتگر دەتوانێـــت كۆمەڵگـــەی كـــوردی بگوازێــــەوە بۆ قۆناغێـــك كە تیایدا ســـەقامگیری فەراهەم ببێت، ئەویش بەهەڵوەشاندنەوەی كۆی ئەو دامەزراوە لۆكاڵیانەی ئێستا هەن و بە بەرهەمهێنانی عەقڵێك كە كۆمەڵگـــە وەكو یەكەیەكی یەكگرتوو ســـەیر بكات و زەمینـــەی پـــەروەردەی دیموكراتیانەی ژێیـــە و بســـازێنێت نیشـــتیمانی و نەتەوەیـــی گرژەكانـــی پەروەردەی كۆمەاڵیەتی و سیاســـی ئێســـتا خاوبكاتەوە، بەوەش ئـــەو فەزا بارگاوی كراوە بەرق و كینە و ســـڕینەوەی یەكتر كۆتایی پێبهێنێت و لەشـــوێنیدا فەزایەكی هێمن دروست بكات، كە تیایدا نمونەی بااڵ نەتەوە و نیشـــتیمان و ئـــازادی و ســـەربەخۆیی بێـــت، بەجۆرێك كە بوون و كەرامەتی هەموو تاكێك تیایدا پارێزراو

بێت.

دڵنیایـــی لەبوون و مانەوە و پاراســـتن فەراهەم ئـــەو ئەگـــەر هـــەن؟ و دامـــەزراون دەكـــەن دامەزراوانـــە نیـــن، ئەی پێویســـتە چـــی بكرێت؟ ئایا پشـــێوییە دەروونـــی و كۆمەاڵیەتیەكانی نێو كۆمەڵگـــەی كوردی لەســـەر ئاســـتی تاكەكەس و كۆمەڵگـــەش بەرهەم و دەرهاوێشـــتەی چین؟ ئایا ژیانی حیزبایەتی و سیاســـی لەو رووەوە چ رۆڵێكی بینیووە و دەبینێت؟ ئایا دەشـــێ لەوەها بارێكدا هێمنی و لەوێشەوە سەقامگیری دروست ببێت؟ كە دیارە مەبەستمان لەو سەقامگیرییە كە بەشـــێوەیەكی سروشتی تاك و كۆمەڵگە خۆیان پێـــی بگەن، نەك ئـــەو ســـەقامگیرییەی هێز یان

دەسەاڵت بیسەپێنێت؟بێگومان لەرووی كۆمەڵناسیەوە سەقامگیری كۆمەاڵیەتـــی تەنیـــا لەكاتێكـــدا دروســـت دەبێت، كـــە رۆحی گشـــتی كۆمەڵگە لەبـــاری وروژاندن و هەڵچوونـــی بەردەوامـــەوە بگوازرێتـــەوە بـــۆ بارێكـــی هێمـــن، ئەویـــش تەنیـــا لەبڵندبـــوون و گەیشـــتن بەدوا ئاســـتی خۆیدا جێبەجێ دەبێت، كە پێـــی دەگوترێت بڵندبوونی رۆحی گشـــتی و گەیشـــتنی بەئاستی گوزارشـــت لەخۆكردنی، كە ئەویـــش تەنیا لەدروســـتكردنی دەوڵەتدا دەبێت. بەهەرحاڵ ناســـەقامگیری ناوخـــۆی كۆمەڵگەی كوردســـتان لەدوو رووەوە سەرچاوە دەگرێت. یەكەم مانـــەوەی كۆمەڵگەی كـــوردی لەقۆناغی هەرزەكاری كۆمەڵگەدا. مەبەســـت لەم قسەیەش ئەوەیـــە، ئـــەم كۆمەڵگەیـــە هەتا ئێســـتا لەرووی نەگەیشـــتۆتە كۆمەاڵیەتییـــەوە پەرەســـەندنی ئاســـتی بەرهەمهێنانی دەوڵەت، چونكە گەیشتن بەئاســـتی بەرهەمهێنانی دەوڵەت و بەكردەوەش دروستكردنی ئەو دامەزراوەیە لەسەر زەمینەی واقیع بریتیە لەقۆناغی كامڵبوون یان پێگەیشتنی كۆمەڵگـــە. لـــەم رووەوە تاكو ئێســـتا كۆمەڵگەی كوردی لەقۆناغی پێش پێگەیشتندایە، كە قۆناغی هەرزەكاری كۆمەڵگەیە. دیارە هەرچۆن قۆناغی هـــەرزەكاری بەگوێـــرەی تاكەكـــەس قۆناغێكی ناجێگیرو پڕ لە جوڵە و پشێوییە، بەهەمان شێوە قۆناغـــی هـــەرزەكاری كۆمەڵگـــەش قۆناغێكـــی ناجێگیـــرو پـــڕ لەهەڵبەزودابەز و پشـــێوییە، كە ناوەكیـــەكان، پاڵنـــەرە جگەلـــە هۆكارەكەشـــی نادڵنیایی و گومان و ترسە لەئایندە. ئەمە بێجگە لەرۆحـــی وروژاوی گشـــتی كۆمەڵگە كە ئەویش تەنیـــا لەبڵندبوون و گەیشـــتن بەئاســـتی رەهای گوزارشـــتكردن لەخۆی دەنیشێتەوە و دەكەوێتە بارێكی ئارامەوە، كە وەكو پێشـــتر ئاماژەمان بۆ

كرد ئەویش قۆناغی بەرهەمهێنانی دەوڵەتە.بـــەردەوام پشـــێوی هـــۆكاری دووەم پەیوەســـت پشـــێوی كوردیـــدا لەكۆمەڵگـــەی بەقەیرانی تاكەكەسە، كە مەبەست لەم قسەیەش پێنەگەیشـــتنی تاكەكەســـی خـــاوەن شووناســـە لەســـەر ئاســـتی گشـــتی. لەكاتێكدا كە تاكەكەس نەبووبێتە كەســـێتیەكی تەواوی لەســـەر پێی خۆ

راوەســـتاو، كە هەمـــوو بڕیارێكـــی خۆی، خۆی بیدات بەجۆرێك خۆی خاوەنی راستەقینەی خۆی بێـــت، ئەوا ئەوی تاكەكەس بـــەردەوام لەبارێكی دەروونـــی و كۆمەاڵیەتـــی ناجێگیـــردا و لەیاری و پەتپەتێنێكـــی بەردەوامدا دەبێت، هەمیشـــەش لەالیـــەك بـــەكار دەهێنرێـــت، لەالیەكـــی تـــرەوە الوازی بنیـــادی كەســـێتیەكەی دەبێتە فەزایەكی گشتی، ئەوەش لەدوو رووەوە كاریگەری نەرێنی دەبێـــت. یەكەمیان بەئاســـانی بەكاردەهێنرێت و ملی پێكەچ دەكرێت، ئەوەش دەبێتە زەمینەیەكی بـــاش بـــۆ بااڵدەســـتبوونی نوخبەیەكـــی دیـــار بەســـەر كۆمەڵگەدا، كە دەشێ نوخبەی سیاسی یـــان ئابووریی یان ئایینی و رۆشـــنبیری بێت و كۆی كۆمەڵگەش بەئـــارەزووی خۆیان بجوڵێنن و بەكاری بهێنن. لەئاســـتی دووەمدا تاكەكەسی پشـــێو و الوازو ناجێگیر هەمیشـــە ئامادەباشـــی هەیـــە بـــۆ هەڵچوون و دروســـتكردنی پشـــێوی فراوانتر، كە دەشـــێ ببێتە پشـــێوی كۆمەاڵیەتی و سیاســـی و تەنانـــەت كەلتووریـــش. هەمیشـــە لەم جۆرە كۆمەڵگەیانەدا كە تاكەكەســـی خاوەن شووناس پێنەگەیشتووە، كۆمەڵگە لەبری ئەوەی لەســـەر بنەمـــای چینایەتی دابەش ببێـــت، زیاتر لەســـەر بنەمای پەیوەستبوون بەدامەزراوەكانی پێش ئەو دامەزراوانەوە دابەش دەبێت، كە پێیان دەگوترێـــت دامەزراوەی كۆمـــەڵ، یان نەتەوە و نیشتیمان یان گەل، بەڵكو دابەشبوونەكان لەسەر بنەمـــای دەســـتە و گورپی خێڵ و عەشـــیرەت و مەزهەب و تەریقەت و حیزب و دەستە و گروپ و ناوچە دەبێت. كە هەریەكە لەم دامەزراوانەش زیاتر وەكو دامەزراوەی پێش كۆمەڵگەی مەدەنی ســـەیر دەكرێن، هەر لەسروشـــتی پێكهاتنیانەوە هەڵگـــری رۆح و بنەمـــای یەكتـــر قبوڵنەكردنـــن، چونكە بەدیواری ئەســـتوور خۆیـــان لەوانی تر جیادەكەنـــەوە و برەو بـــەو بنەمایانە دەدەن، كە خودی ئەم پێكهاتانەی لێبەرهەم دێت، كە ئەویش بریتیە لەپەیوەندییەكانی خوێن و دەمار و عەقڵ و ئایدیۆلۆجیای تەسك و داخراوی حیزبایەتی و مەزهەبی و ناوچەگەری، كە ئەمانەش بەردەوام لەسەر ژێیە گرژەكانی سایكۆلۆجیای تاك و كۆ كاردەكـــەن، ئەو جـــۆرە كاركردنـــەش بەردەوام بەرهەمهێنی گرژی و پشێوییە لەناو كۆمەڵگەدا. ئێســـتا بەئاشـــكرا كۆمەڵگـــەی كـــوردی لـــەم بـــارەدا دەژی. لەالیەك نەگەیشـــتووەتە ئاســـتی بەرهەمهێنانـــی دەوڵـــەت تـــا تـــرس لەئاینـــدە و گومان و دڵەڕاوكێ لەســـەر ئاستی تاكەكەس و كۆمەاڵیەتیش بەرەو الوازبوون بچێت. لەالیەكی تریشـــەوە ئەگەر بەچاوی رەخنـــەوەو بەوردی ســـەیری كۆمەڵگـــەی كوردی بكەیت، بەئاشـــكرا هەســـت دەكەین و دەشـــبینیت چ دابەشبوونێكی ئاســـۆیی لەسەر ئاستی ئەو دامەزراوە لۆكاڵیانە هەیـــە و چۆن ئـــەو دابەشـــبوونانە بەربەســـتن نەتەوایەتـــی یەكبوونـــی و یەكێتـــی لەبـــەردەم

22 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

دوو جار مارە بە جاشم كردووەدكتۆر مستەفا زەڵمی:

لە داخی هەندێك مەالی سلێمانی ریشم تاشی و جبە و عەمامەم فڕێدا تائێستا

كە بووم بە ئیمام لە سوپای عێراقی، عەبدولسەالم عارف فەرماندەی فەوج و عەبدولكەریم قاسمیش فەرماندەی لیواكەمان بوون

ژماره 228 2014/4/26 23

مەریوانعومەر

سياسەت

مەالیەتــــی هەیــــە لەخۆمــــی دووربخەمەوە و ریشم بتاشم".

لەگــــەڵ تریــــدا بیرەوەرییەكــــی لەباســــی زەڵمــــی لەســــلێمانی شــــاعیر پیرەمێــــردی ئــــەوەم ئەمــــرم خەفەتــــی "تــــا نوســــیویەتی پیرەمێــــردی 1954 ســــاڵی لەبیرناچێــــت، شــــاعیر من و چــــوار مەالی تری بانگهێشــــت كــــرد بۆ بەشــــداریكردن لەئاهەنگی نەورۆز و ئاگركردنەوەدا، بەاڵم لەترسی تاوانباركردنمان

بەئاگرپەرست و كافر نەمانوێرا بچین".و ناخــــۆش بارودۆخێكــــی بەهــــۆی هەندێــــك لەالیــــەن زەڵمــــی دژایەتیكردنــــی دواجــــار لەســــلێمانی، ئاینــــی مامۆســــتای بڕیــــاردەدات لــــەو كەشــــوهەوایەی ئەوكاتــــی دووركەوێتەوە، بەجۆرێك وەك خۆی دەڵێت "بــــەوە مەرجــــەی دوورم نەخاتــــەوە لەئاین". بــــەم شــــێوەیە زەڵمی دەچێتــــە تاقیكردنەوەی وەرگرتنــــی ئیمامی ســــەربازیی و دەردەچێت ســــوپای 19ی لیــــوای 3ی لەفەوجــــی و عێراقــــی لەجەلەوال دەبێتــــە ئیمام، وەك خۆی دەگێڕێتەوە "عەبدولسەالم عارف فەرماندەی فــــەوج و عەبدولكەریم قاســــمیش فەرماندەی

لیواكە بوون".زەڵمی ساتەكانی سەرەتای پەیوەندیكردنی و دەگێڕێتــــەوە فەوجەكەیــــەوە بەبــــارەگای دەنوســــێ "موقــــەدەم روكــــن، عەبدولســــەالم عارف، ئامیری فەوجەكە بەگەرمی پێشوازی لێكردم و خێوەتێكیان بۆ هەڵدام. منیش ســــەر رووتكردنم بــــەالوە جوان نەبوو، بۆیە بەجبە و مێــــزەرەوە دائەنیشــــتم، نانــــم دەخــــوارد و تەحیەشــــم بۆ ئامیر نەدەكرد. بەهۆی ئەوەوە عەبدولســــەالم عارف بە نوری رەشید كوڕی شــــێخ رەشــــیدی عەبابەیلێــــی گوتبــــوو، كــــە ئەفسەربوو و دڵســــۆزێكی خۆشەویستی من بوو، ئیمام فێری نانخواردن بكە. رەشــــیدیش دانیشــــتبوو، ئامیــــر ئەگــــەر گــــوت بەمنــــی وەك ئەفســــەرەكانی تــــر تەحیە بكــــە. جبە و

مێزەرەكەشت هەڵواسە ئینجا نان بخۆ".زەڵمی یادەوەرییەكی تری لەسوپادا لەگەڵ ئەفســــەرێكی عــــەرەب دەگێڕێتــــەوە، كە ناوی )صدیــــق مســــتەفا( بــــووە، پلەی موقــــەدەم و یاریدەدەری عەبدولسەالم عارف بووە. دوای ئەوەی لەسەر ئاوی سیروان چەند خانوویەك بۆ ئەفسەران تەرخان دەكرێت، عەبدولسەالم عارف بــــە زەڵمی دەڵێت ماڵەكەی بگوزاێتەوە یەكێك لەو خانوانە، پاشان ئەو صدیق مستەفا ناوە خانووی بۆ نامێنێتەوە و گێچەڵ بە زەڵمی دەكات تا خانوەكەی بۆ چۆڵ بكات، الی ئامیر لیواكەیان )نازم تەبەقچەلی( شكاتی لێدەكات. تەبەقچەلی بەدوای زەڵمیدا دەنێرێت و داوای

لێــــدەكات خانووەكــــە چــــۆڵ بكات با توشــــی تەنگوچەڵەمە نەبێــــت، زەڵمیش لەوەاڵمدا پێی دەڵێ "من لەتەنگوچەڵەمە راهاتووم و ناترسم، لەسوپا دەچمە دەرەوە بەاڵم ئەم خانوە چۆڵ ناكەم". بەهۆی ئەوەوە زەڵمی ســــكااڵی خۆی دەگەیەنێتــــە الی ئامیــــر فیرقەكەیــــان )نەجیب رەبیعی(، كە دوای شۆڕشــــی 14ی تەمموزی 1958 بووە ســــەرۆكی ئەنجومەنی ســــیادەی عێــــراق. ئەویش تەلەفۆن بــــۆ نازم تەبەقچەلی

دەكات و پێیدەڵێت واز لەزەڵمی بهێنێت.زەڵمــــی لەكاتــــی كێشــــەی تەســــوەیكردنی باخەكانی زەڵمدا، لەگەڵ شــــێخەكانی ئەوێ و معاونی تەسویە دەبێتە كێشەی، ئەوان كە بە بەڵگەی یاســــایی و شەرعی دەرەقەتی نایەن، دەچن الی موتەســــەڕیفی ئەوكاتی ســــلێمانی )عومــــەر عەلی( تۆمەتی كۆمۆنیســــتبوونی بۆ هەڵدەبەســــتن. بەهۆی ئەوەوە لەئیستخباراتی عەســــكەریەوە لەبەغداوە نوســــراوێكی نهێنی دێتە لیواكــــەی زەڵمی، تــــا زانیاریان لەبارەی زەڵمیــــەوە پێبدەن و چاودێــــری بكەن. زەڵمی شــــێوەیە بــــەم چیرۆكەكــــەی تەواوكــــەری

دەگێڕێتەوە "كــــە گەڕامەوە بۆ جەلەوال، فازڵ محەمەد عەلی بریكاری عەبدوســــەالم عارف بردمیــــە ژوورەكەی ئامر، وتی نوســــراوێكی نهێنیت لەســــەرهاتووە. چــــۆن پاكانەی خۆت دەنوســــی، تا من بیكەم بە كتابی رەســــمی و بەنهێنــــی بینێرم بــــۆ ئامر لیــــوا عەبدولكەریم قاســــم؟ وتم هیچ نانوســــم، تۆ خۆت بەنهێنی وەاڵمەكە بنوســــەوە و پێشانی منیشی مەدە، بەاڵم چۆن من دەناسی و راستی چۆنە، ئاوها

بینوسە".لیــــوا ئامــــر بەدەســــت وەاڵمەكــــە دوای دەگاتەوە، رۆژێكیان بۆ پشــــكنینی فەوجەكان عەبدولكەریم قاســــم روودەكاتە ئەو فەوجەی زەڵمــــی تێیــــدا ئیمام بــــووە، بــــەدوای زەڵمیدا دەنێرێــــت، وەك خۆی دەیگێڕێتەوە "چووم بۆ الی عەبدولكەریــــم قاســــم، زۆر رێزی گرتم، وتی لەگەڵ شــــێخەكان چۆنی؟ وتم لە سایەی خــــواوە باش دەبم. وتــــی تا من لەم لیوایە بم،

رێگەنادەم كەس زیانت پێبگەیەنێت".لەبــــارەی ئــــەم هەڵوێســــتەی عەبدولكەریم

زەڵمــــی دێتــــە سەرباســــی هەڵەیەكی تری ژیانی، كە ئەویش مارەبەجاشــــە و دەنوســــێ "لەژیانمــــدا هەڵەی زۆرم كــــردووە، هەندێكی بەهــــۆی ئــــەوەوە بووە، كــــە دوای یەكێكی تر كەوتــــووم و وامزانیــــوە قــــەت هەڵــــە نــــاكات. بــــەم جۆرە دووجار مارە بەجاشــــم كردووە، یەكەمیان ســــاڵی 1946 لەدێی زەڵم بوو، ژنی شــــوانی الدێكەم لەفەقێیەكی خــــۆم مارەكرد، ئینجا كە خەڵكەكە زانین بە فەقێكەیان دەگوت )جاش(، ئەویش دێكەی جێهێشت. دووەمیشیان ساڵی 1947 بوو لەسەرسیان. ئەمەش بەهۆی نەزانینمەوە بوو، كە نەمدەزانی سێ تەاڵقەكە

بەیەكجار تەاڵقێكی پێدەكەوێت".هەروەهــــا لەبــــارەی تێگەیشــــتنی هەڵــــەی بــــۆ خوێندنــــی قوتابخانــــە ئەوكاتــــی خــــۆی دەگێڕێتــــەوە "رۆژێــــك لەگەڵ مامۆســــتا مەال عەبدولكەریمی مودەریس و مامۆســــتا شــــێخ نــــوری شــــێخ بابا عەلــــی چوینــــە ماڵی حاجی مەال عینایەت. لەوێ مەال عینایەت لەمامۆستا عەبدولكەریمــــی پرســــی: رات چیــــە بەرامبەر خوێندنــــی مەكتــــەب؟ منیــــش پێش مامۆســــتا كەوتــــم و گوتــــم: ئەوەی منداڵــــی خۆی بخاتە مەكتــــەب كافــــر دەبێت. دوای چەندین ســــاڵ، كاتێك لەساڵی 1962 قوتابی قۆناغی دووەمی كۆلیژی قانون بووم لەزانكۆی بەغدا، رۆژێك كوڕێكی گەنج بەپێكەنینەوە هاتەالم و وتی: من كوڕی حاجی عینایەتم، باوكم زۆر ســــەالمت لێــــدەكات و منــــی راســــپاردووە پێــــت بڵێم تۆ دووجــــار كافریت، خۆت و منداڵەكانیشــــت لە

مەكتەبن!"پاشــــان چیرۆكــــی بڕیاردانی ریشتاشــــینی خــــۆی، لەداخــــی رەفتــــاری هەڵــــەی هەندێك مــــەالی ئەوكاتــــی ســــلێمانیەوە دەگێڕێتــــەوە "لەمــــاوەی ژیانــــی فەقێیەتــــی و مەالیەتیمــــدا ریشــــم نەدەتاشــــی، بــــەاڵم بەهــــۆی رەفتاری ئــــەو مامۆســــتایانەی بازرگانیان بــــە ئاینەوە دەكــــرد، لەژێــــر مێــــزەر و جبەدا بەریشــــەوە وایان لەخەڵەكــــە كردبوو باوەڕیــــان پێبكەن. بەوهۆیەوە گوتم وەعد بێت هەرچی نیشانەی

نوری سەعید پیاوێكی نیشتیمانپەروەر بوو

عەبدولكەریم قاسم كەسێكی پاك و

دڵفرەوان بوو

بەشیدووەموكۆتایی

24 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

قاســــمەوە زەڵمــــی زیاتــــر دەڵێ "ئەو راســــتی لەگــــەڵ كــــردم، چونكــــە دوای كوژرانــــی، من گوزرامەوە بۆ تەوجیه مەعنەوی لەوەزارەتی ئیزبــــارەی ئەفســــەرێك رۆژێــــك بەرگــــری، شەخســــی خۆمی نیشــــاندام، ئەو نوسراوەی عەبدولكەریم قاسمیشــــی تێدابوو، خوێندمەوە زۆر ســــەرم ســــوڕما، چونكــــە پاكانەیەكــــی

دڵسۆزانەی بۆ نوسیبووم".زەڵمــــی هەر لەگێڕانــــەوەی یادەوەریەكانی عێراقــــی، لەســــوپای ئیمامەتیــــدا رۆژانــــی دەگێڕێتــــەوە، پێكەنینئامێــــز بەســــەرهاتێكی كە لەســــاڵی 1957 كتێبێكی نوســــیوە بەناوی )احــــكام الهمــــزة( بێ ســــەرچاوە و بێ ئەوەی كــــەس پێیبزانێت. دوای ئەوە رۆژێك كە كاتی نانخــــواردن پێكــــەوە دانیشــــتوون رادیۆیــــان كردۆتــــەوە و باســــی لــــەوە كــــردووە یەكێتی ســــۆڤیەت كەشــــتی ئاســــمانی تاقیدەكاتــــەوە. لەوكاتەش عەبدولســــەالم عارف بەتەوسەوە دەڵێ: خەڵك رۆیشتنە ئاسمان كەچی ئێمە تازە لەهەمزەین! زەڵمی بەم قســــەیە پەست دەبێت و كەوچكەكە بەتوندی بەقاپەكەدا دەكێشێت و پێی دەڵێ "من لەســــەر هەمزە شتێكم نوسی، ئــــەی تــــۆ چیت كــــرد؟" ئینجــــا عەبدولســــەالم عارف داوای لێبووردنی لێدەكات و پێی دەڵێ كە مەبەستی لەو نیە و ئاگاداری ئەو كتێبەش

نیە، كە ئەو باسی دەكات.لەسەروبەندی پالنی شۆڕشی 14ی تەمموز و كوشــــتنی مەلیك، زەڵمی لەرۆژێكی هەینیدا وتارێكــــی توند دەدات و هێرش دەكاتە ســــەر ئەفســــەرەكان، كــــە تەنیا بیــــر لەبەرژەوەندی خۆیان دەكەنەوە. پاشان عەبدولسەالم عارف بەدوایــــدا دەنێرێــــت، زەڵمی لەوە دەترســــێت لەســــەر وتارەكە لێپرســــینەوەی لەگەڵ بكات، بــــەاڵم بابەتەكــــە شــــتێكی تــــر بــــوو. زەڵمــــی دەگێڕێتــــەوە "كە چوومە ناو خێمەكە، مێزێكی لەســــەربوو. قورئانێكــــی بــــوو، لەبەردەمــــدا وتــــی چونكە متمانــــەم پێتە ســــوێندت نادەم، بــــەاڵم لەمڕۆوە وادابنێ ئەندامێكی ئەفســــەرە ئازادیخوازەكانیــــت. منیــــش گوتــــم شــــانازیی بــــەوەوە دەكــــەم، بەاڵم ئامانجــــی ئێوە چیە و ئەركی مــــن چیە؟ گوتــــی ئامانجمــــان ئەوەیە رژێمــــی پاشــــایەتی بــــۆ كۆمــــاری بگۆڕین و حكومەتێكی ئیسالمی پێكبهێنین، كە جیاوازی لەنێوان كورد و عەرەبدا نەبێت. تۆش چونكە جبــــە و عەمامــــەت لەبەردایە، كــــەس گومانت لێنــــاكات، دەبێ ئەو نوســــراوە نهێنیانەی دێن تۆ بەسەر ئەفسەرە ئازادیخوازەكاندا دابەشی

بكەیت!"لەبەشێكی یادەوەریەكانیدا زەڵمی ستایشی ســــەخاوەت و دڵفراوانی عەبدولكەریم قاســــم

دەكات، كاتێــــك لیواكەیــــان رەوانــــەی ئەردن كــــراوە، لەبەر مەترســــی هێرشــــی ئیســــرائیل بۆ ســــەر ئــــەردەن، رۆژێك پیاوێك لەشــــاری )ســــفرت(ەوە دێتەالی عەبدولكەریم قاســــم و دەڵــــێ من عێراقیــــم و داوای یارمەتی دەكات، و دەكات رەواتــــب زابتــــی بانگــــی ئەویــــش دەڵێ بڕۆ قاســــەكە چەنــــدەی تێدایە بیدە بەو پیــــاوە و دواتــــر لەموچەكەی مــــن بیگێڕەوە. قاســــەكە تەنیــــا 80 دینــــار و 600 فلســــی تێدا دەبێت دەیداتــــە پیاوەكەو پێی دەڵێ گەر 800 دیناریــــش تێدابایــــە، هەموویــــم دەدا بــــە تــــۆ. زەڵمــــی زیاتر لەوە دەنوســــێت "عەبدولكەریم قاســــم ئــــەو ماوەیەی ئامــــر لیوا بــــوو، ژن و منداڵــــی نەبــــوو، لــــە موچەكەی تەنیا بەشــــی نانخواردنــــی لێجیادەكــــرەوە و ئەوی تری بۆ دروســــتكردنی باچخە و ناشتنی دارودرەخت لەناو ســــەربازگەكەدا خەرج دەكرد. كاتێكیش لەبەتاویــــن نەبــــوو، خانــــووی شــــەهیدكرا لەخانووی خوشــــكەكەیدا دەژیــــا، كە لەنزیك كۆشكی سپی بوو. دوای خۆشی هیچ شتێكی

بەجێنەهێشت لەپارە و پول و زەوی".زەڵمــــی بەهەمان شــــێوە ستایشــــی "نوری ئەوكاتــــی وەزیرانــــی ســــەرۆك ســــەعید"ی عێراقیــــش دەكات و دەنوســــێ "بەپێچەوانەی ئەوەی بەخزمەتكاری ئینگلیز ناوی دەركردبوو، نیشــــتیمانپەروەر پیاوێكــــی ســــەعید نــــوری بوو، بــــەاڵم كەس نەبوو لــــەو رۆژانەدا دژی خزمەتكاریــــش ئەگــــەر بوەســــتێت، ئینگلیــــز بووبێــــت، ئەوا لە بەرژەوەنــــدی عێراق بووە". لەبــــارەی رەچەڵەكــــی ئەو پیاوەشــــەوە دەڵێ "هەندێك دەڵێن نوری سەعید كوردی خەڵكی توركیا بووە، بەاڵم خوشــــكەزاكەی، كە ناوی موقەدەم ســــەاڵح بوو، وتی خاڵم كوردی الی

مەندەلیە".بەاڵم لەبارەی عەبدولســــەالمەوە شــــتێكی "هەرچەنــــدە دەنوســــێت و دەڵێــــت جیــــاواز عەبدولســــەالم نوێــــژ و رۆژی دەكــــرد، بەاڵم رەگەزپەرستیی و شۆڤێنیەتیەكەی لە سنوور

تێپەڕیبوو".لەكاتــــی یەكگرتنی هاشــــمی لەنێوان عێراق و ئەردەنــــدا، لیــــوای 19 ئاهەنــــگ دەگێــــڕێ. نازم تەبەقچەلی بەتەلەفۆن بە عەبدولســــەالم عــــارف دەڵێت ئیمام مســــتەفا )زەڵمی( لەكاتی هەڵواســــینی ئــــااڵی یەكگرتنەكــــەدا وتارێــــك بخوێنێتەوە، كاتێكیش عەبدولسەالم بە زەڵمی دەڵــــێ، بەدەنگێكی بەرز رەتیدەكاتەوە و دەڵێ "بەخوا ئەگەر دەرمكەن لەسوپای هیچ وتارێك دەنێرێتــــە بەدوایــــدا عەبدولســــەالم نــــادەم". ژوورەكەی، پێی دەڵێ "بۆ ئەو قسەیەت كرد؟ نازانی لەناو ئەفســــەرەكاندا جاسوس هەیە و

عەبدولسەالم عارف هەرچەندە نوێژ و رۆژی دەكرد، بەاڵم رەگەزپەرستیی و

شۆڤێنیەتیەكەی لە سنوور تێپەڕیبوو

ئەحمەد حەسەن بەكر بە سەدەها جار لە پشت

منەوە نوێژی كردووە

كێشەیەكم هەبوو چووم بۆ الی عەبدولكەریم

قاسم، زۆر رێزی گرتم، وتی تا من لەم لیوایە بم رێگەنادەم كەس زیانت پێبگەیەنێت

لەماوەی ژیانی زانكۆمدا وەك مامۆستا كتێبی

كەسم بە قوتابیان نەگوتۆتەوە، بەڵكو

خۆم كتێبێكم لەو بابەتە داناوە

لە قاهیرە لە ماوەی دوو ساڵدا دوو دكتۆرام نوسی

ژماره 228 2014/4/26 25

سەرۆكی حكومەت و د. زەڵمی لە مەراسیمێكی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ئافرەتان

سياسەت

پیاوە گەورەكان دەتناســــن، دیــــارە مرۆڤێكی زۆر تاوانباریت!!!"

لەكۆتاییدا زەڵمی چیرۆكی ژیانی ئەكادیمی لەمیســــر دكتۆراكــــەی دوو خوێندنــــی و دەگێڕێتــــەوە "ماوەی دوو ســــاڵ لە ژوورێكی تاریــــك و بۆگەنی باڵەخانەیەكــــی زۆر كۆنی گەڕەكێكــــی دواكەوتــــووی پیــــس و پۆخڵــــی قاهیرەدا ژیام و توانیم دوو دكتۆرا لەشەریعە و قانوندا لــــەو ماوەیەدا بنوســــم". هەرچەندە زەڵمی بۆی نەڕەخســــا گفتوگۆی دكتۆراكەی یاسای بكات، تا ساڵی 2004 لە بەغدا كردی.

لەقاهیرەشــــدا زەڵمــــی ئاشــــنایەتی لەگــــەڵ هەریەكە لەمام جەالل و د. فوئاد مەعســــومدا پەیــــدا دەكات، جگــــە لــــەو قوتابیــــە كوردانەی ئەوكات لــــەوێ لەگەڵیدا بوونە و خوێندویانە،

وەك د. كامل بەصیر و د. ئەكرەم جاف.دواتر زەڵمی دەگەڕێتەوە عێراق و لەزانكۆی

بەغدا و زانكۆی ســــەدامدا وانەدەڵێتەوە. باس لــــەو رێــــز و تەقدیرگرتنــــە زۆرەی هەمــــوو الیەنــــە ئەكادیمــــی و حكومیــــەكان دەكات، كە بۆ ئەویان نیشــــانداوە. نوسیویەتی "پێنج جار ســــەرۆك كۆماری عێراق دیاری بۆ ناردووم. بڕیارێكیشــــی بۆ دەركرم، كە هەتــــا لە ژیاندا بم خانەنشــــین نەكرێم، ئەمە بــــۆ من رێزێكی گــــەورە بوو، چونكــــە یەكەم مامۆســــتا بووم لەزانكۆكانــــی عێراق كە تا مردن خانەنشــــین

نەكرێم".زەڵمــــی لەمــــاوەی مامۆســــتایەتیدا، بەهۆی ئاســــتی بەرزی زانســــت و رەفتاری شیاوی، لەالیەن قوتابیان و مامۆستاكانیشەوە جێگای رێز و خۆشەویستی بووە. ئەو دەڵێ "لەماوەی ژیانی زانكۆمدا وەك مامۆســــتا كتێبی كەسم بــــە قوتابیان نەگوتۆتەوە، بەڵكو خۆم كتێبێكم

لەو بابەتە داناوە".

بەشوێنی خۆی دەگەیەنێت؟". بەاڵم زەڵمی هەر سووردەبێت لەسەر ئەوەی وتار نەخوێنێتەوە. ئەمە كێشــــەی بۆ زەڵمی دروستدەكرد، بەاڵم یاریــــدەدەری عەبدولســــەالم كە نــــاوی "فازڵ محەمــــەد عەلی" بووە، دەچێتــــە الی ئامر لیوا و پێــــی دەڵێ دەبــــێ كۆنترین ئیمام ئەو وتارە بخوێنێتەوە. بەمەش زەڵمی لەم تەنگوچەڵەمەیە رزگار دەكات. لەباری ئەم هەڵوێستەشــــیەوە زەڵمــــی نوســــیویەتی "عەبدولســــەالم وایزانی ئەم هەڵوێســــتەم لەبەرئەوەیە كــــە پەیوەندیم بەئەفســــەرە ئازادیخوازەكانــــەوە هەیــــە، مــــن داخم لەوەبوو، ئااڵی عێراق نیشانەی كوردی تێدابــــوو، كە ئەســــتێرەیەك بوو، بــــەاڵم لەئااڵ

تازەكە ئەوەیان الدابوو".بەرێكــــەوت زەڵمی لەكاتی بوونی بەئیمامی سوپا كەوتبووە ئەو لیوایەی ئەفسەرە پلەبەرزە ئازادیخوازەكانی تێدابوو، ئەوانەی شۆڕشــــی 14ی تەممــــوزی 1958یان ئەنجامدا و رژێمی پاشایەتیان رووخاند و كۆمارییان دامەرزاند. زەڵمی نوســــویەتی "دوای بەشداریكردنم لەم شۆڕشە هەســــتم دەكرد بەشداریم لە غەزای )بــــەدر( دژ بە بتپەرســــتەكان كــــردووە، بەاڵم بەداخەوە ئەم هەستەم 24 كاتژمێر بەردەوام

نەبوو، بەهۆی رەفتارە هەڵەكانی دواترەوە".هەرچەنــــدە زەڵمــــی لەگەڵ عەبدولســــەالم عارفــــدا پەیوەنــــدی توندیان هەبــــووە، كاتێك پێكەوە لەیەك فەوج بوونە، بەاڵم زەڵمی باس لە بێوەفاییەكەی دەكات و دەڵێ "ساڵی 1963 بە تۆمەتی پارتیبوون گیرام، هەواڵیان گەیاندە عەبدولسەالم عارف كە بووە سەرۆك كۆمار، پێیانگوتبوو مســــتەفا گیراوە، كە ئیمامی تۆیە و شەش ساڵ لەگەڵت بووە، ئەویش وتبووی: شــــایەنی ئەوەیــــە، چونكــــە رێگــــەی چەوتــــی

بارزانیەكانی گرتووە".هــــەر لەوســــاڵەدا زەڵمی جارێكــــی تر بەو تۆمەتــــەوە دەســــتگیر دەكرێت و ئەشــــكەنجە دەدرێــــت، وەك خۆی دەیگێڕێتەوە "لەژووری ژێردەســــتی خســــتمیانە ئەشــــكەنجەدان هــــەزار گــــوزار( )نــــازم گــــەورە تاوانبــــاری لەعنــــەت لــــە گیانــــی پیســــی بێــــت. لەوكاتەدا تاهیــــر یەحیا، كە رەئیس ئەركان جەیش بوو، لەگــــەڵ ئەحمەد حەســــەن بەكر، كە ســــەرۆك وەزیران بوو، هاتنەژوورەوە، هەردووكیشان بــــاش منیان دەناســــی. یەحیا لەجەلەوال ســــێ ســــاڵ دراوســــێمان بــــوو، ئەحمــــەد حەســــەن بەكریــــش كاتێك ئامر فەوج بوو، بەســــەدەها جار لە پشــــتی منەوە نوێژی كردووە. بەنازم گوزاریان گوت ئەشــــكەنجەی مــــەدەن، بەپێی قانــــون گوناهی چیە ســــزای بدەن. ئینجا نازم گــــوزار لەدواتردا پێیدەگوتــــم: وادیارە هەموو

26 ژماره 228 2014/4/26

لە بیـــرەوەری ئەمجـــارەدا، بۆخوێنەرانی ســـڤیل باس لە یەكێكی تر لە شێرەپیاوەكانی كوردســـتان و دەڤەری دهـــۆك دەكەین، كە ئەویـــش پێشـــمەرگەی قارەمـــان "محەمـــەد

حەسەن باجەلوری"یە.ئـــەو كەڵەپیاوە لە ســـاڵی 1932 لە گوندی باجەلوری نزیك شاری دهۆك لەدایكبووە، لە رۆژگارێكدا كە میللەتی كورد تەپەسەربووە.گونـــدی كۆنی بابەجەلـــوری بەر بەنداوی دهـــۆك كەوتـــووە. كاتـــی خۆی ئـــەو گوندە شـــەهیدی زۆری داوە و مێرخاســـی زۆری لە شۆڕشـــەكانی كورد، بەتایبەت شۆڕشـــی

ئەیلول تێدا هەڵكەوتووە.كاك محەمـــەد حەســـەن كەســـێكی زۆر هـــەژی و زیـــرەك بـــووە، لـــە ســـاڵی 1958 پەیوەنـــدی بە پارتیـــەوە كردووە. لە ســـاڵی 1959 بۆتە ئەندامی پارتی و چاالكانە خەباتی كـــردووە. لە ســـاڵی 1961یش كە شۆڕشـــی ئەیلول دەستپێدەكات، دەبێتە پێشمەرگەیەكی

مێرخاس و عەگید.لـــە یەكێك لـــە قارەمانیەتیەكانیدا، لە گەلی دهۆك حەوت رۆژان شەڕیان لەگەڵ دوژمن كـــرد، ئـــەوان كـــە ژمارەیان چل كـــەس بوو مانەوە. خەڵكانی تریش ریزەكانی شۆڕشیان جێهێشـــت. بەاڵم محەمەد حەسەنی قارەمان بـــەردەوام بـــوو لـــە خەبـــات و شـــۆڕش لە دەڤەری دۆسكی، دوای ئەوەی بارزانی نەمر هاتـــە ناوچەكانـــی بادینـــان و لـــەوێ ئاگری شۆڕشـــی خۆشـــكرد و جۆشـــیدا، محەمـــەد پێشـــمەرگەی تـــری هەڤاڵەكانـــی حەســـەن پەیوەندیـــان بـــە بارزانیەوە كـــرد و هێزێكی پتـــەو و مەزنیان پێكهێنا. توانیان لە شـــەڕی گەلـــی زاویتە، لە ســـاڵی 1961، كـــە بارزانی نەمر خۆی سەركردایەتی دەكرد، گەورەترین

سەركەوتن بەدەست بهێنن.هەمیشـــەزیندوو كاك محەمەد باجەلوری لە دەڤەری بارزان و ناوچەكانی باڵەكایەتی، بەشـــداری لە گەلێك چاالكی پێشمەرگایەتیدا كردووە، تەنانەت لە ناوچەكانی برادۆستیش. هەروەهـــا لـــە ژیانـــی پێشـــمەرگایەتیدا لـــە ناوچـــەی مەنگوڕایەتی و قەاڵدێ و پێنجوێن تـــری ناوچەكانـــی تـــەواوی و چوارتـــا و كوردســـتان خەبات و تێكۆشانی ئەنجامداوە

و ئازایەتییەكەی بەرچاو بووە. كاك محەمەد حەســـەن بەشداری خولێكی ســـەربازی لەســـەر چەكـــی قـــورس و گران كردبـــوو، كرابووش بـــە فەرماندەی هێزێكی گورزوەشـــێن )القـــوة الضاربـــة(، ئەمەش لە ساڵی 1967 بوو، كە زۆر چاالكی سەربازی

ئەنجامدا.

گێڕانەوەبۆ

لەبیرنەكردن

محەمەد حەسەن باجەلوری

محەمەدمەالقادر

سياسەت

26 ژماره 228 2014/4/26

ژماره 228 2014/4/26 27

سياسەت

محەمەد حەسەن باجەلوری ئەو قارەمانەی لەداخی شۆڕشی ئەیلول ویستی كۆتایی به ژیانی خۆی بهێنێت

كـــە شـــەڕ لـــە ســـاڵی 1974 هەروەهـــا دەستیپێكردەوە، بووە فەرماندەی بەتالیۆنی 4ی هێزی گورزوەشـــێن. كاتێكیش شۆڕشی ئەیلول هەرەســـیهێنا، كاك محەمەد حەسەن لەگـــەڵ خێزانی خـــۆی ئاوارەی ئێـــران بوو. من خۆم لە ســـاڵی 1974-1975 ئاشنایەتیم لـــەو بـــوو لەگەڵیـــدا پەیداكـــرد. یەكێكیـــش قارەمانانـــەی لە كۆبوونـــەوەی 1974/3/13، بـــوو بەرفـــرەوان كۆبوونەوەیەكـــی كـــە بەسەرپەرشـــتی من و ئەســـعەد خۆشەوی، لەكاتی نسكۆی شۆڕش، ئامادەیی بەرخودان

و بەرەنگاربوونەوەی نیشاندا.كاتێكیــــش بڕیــــاری ئەوەدرا، كە دەســــت لــــە شــــۆڕش هەڵبگیــــرێ و بــــەرەو ئێــــران بڕۆیــــن، مــــن كــــە بەرپرســــی لقــــی1 بــــووم لــــە بادینــــان، لەگــــەڵ نەجمەدیــــن یوســــفی ئەندامــــی كارگێــــڕی لقی1، پێكــــەوە چووینە خۆشــــەوی ئەســــعەد خوالێخۆشــــبوو الی فەرماندەی لەشــــكری1 لە بارەگاكەی خۆی لــــە زێــــوە. لــــە گەڕانەوەماندا تووشــــی كاك محەمەد حەسەن بووین، دەچووە الی كاك ئەســــعەد. لــــە ئێمەی پرســــی لەبــــارەی ئەو بارودۆخــــەی هاتۆتەپێشــــەوە چ بڕیارێكتان دا؟ وتمــــان بەداخەوە ســــەركردایەتی پارتی بڕیاریداوە دەســــت لە شــــۆڕش هەڵگرین و بەرەو ئێران بڕۆین، یان ئەوەی حەزدەكات بگەڕێتــــەوە عێــــراق. كاك محەمەد ویســــتی خۆی بكوژێ و كالشــــینكۆفەكەی راكێشــــا، من و كاك نەجمەدین گرتمان و چەكەكەمان لێوەرگرت، بردمانە الی كاك ئەسعەد بۆمان باســــكرد، ئینجا ئێمە بەرەو بــــارەگای لقی1

گەڕاینەوە.لەكاتـــی ئاوارەبوونمانـــدا بۆ ئێـــران، كاك خێزانـــی كۆمەڵێـــك و حەســـەن محەمـــەد تر لـــە شەهرســـتانی )تەبەس( لە ئوســـتانی خوراسان )مەشـــهەد( داندرابوون. ئەوەبوو لە ساڵی 1978 بوومەلەرزەیەكی زۆر مەزن لەوشارەیدا و نزیكەی 27 هەزار كەسی تێدا كوژرا و چۆڵكرا و كەسی وای تێدا نەمابوو. رۆژێك لـــەو رۆژانـــە كاك ئیدریس بارزانی جوانەمەرگ لەدوای من و حەســـۆ میرخانی دۆڵەمەڕی نارد، كە بچینە شاری مەشهەد و لەوێ بەدواداچـــوون بۆ ئەم خێزانانە بكەین و بزانیـــن چیـــان بەســـەرهاتووە؟ ئەوكاتـــە بـــوو كـــە شۆڕشـــی ئێـــران لـــە چڵەپۆپـــەی

هەڵچوونیدابوو.ئێمەش بە فڕۆكە لە تارانەوە بەڕێكەوتین بۆ مەشهەد، لەوێ چووینە ماڵی خوالێخۆشبوو محەمەد رەحیم )جوجەڵە( كە كۆنە كادیرێكی چاالكـــی پارتی بوو و ماڵەكەی لە مەشـــهەد

بـــوو. كاك حەســـۆ میرخانیش پێشـــتر ماڵی لە مەشـــهەد بوو، لەگەڵ ئـــەو پیاوە ببوو بە برادەر و دۆست. لەوێ الی ئەو پیاوە میوان بووین، بەیەكەوە بەدواداچوونمان بۆ كوردە پەنابەرەكانـــی مەشـــهەد كـــرد، چەنـــد رۆژ ماینەوە، لەدواییدا كەســـێكی ناســـیاوی كاك محەمەد حەسەنمان دۆزیەوە، لەرێی ئەوەوە كاك محەمەدمان پەیداكرد، بۆی باســـكردین كـــە دوو ســـێ رۆژ بـــەر لـــە بوومەلەرزەكە بەقاچـــاغ و بێ رەزامەنـــدی حكومەتی ئێران تەبەسیان جێهێشتووە. كە هەواڵی سەالمەتی ئەوانمان زانی، بووە خۆشی و شادی. پاشان

ســـەردانی هەندێك لە ماڵە ئاوارەكانمان كرد و دواتـــر گەڕاینەوە كەرەج. بەراســـتی ئەمە

وەك موعجیزە وابوو.جا كاك محەمەد دوای ئەوەی شۆڕشـــی ئیســـالمی ئێـــران ســـەركەوت، بەخێزانـــەوە گەڕایـــەوە و لە ئۆردوگای زێوە نیشـــتەجێ بـــوو، جارێكی تر بووەوە پێشـــمەرگە، بەاڵم بەداخەوە لە رۆژی 1983/11/26 لەشـــاری

شنۆ بە دەستێكی چەپەڵ شەهید كرا.دروود لە گیانی پاكی هەموو شـــەهیدانی كورد و كوردســـتان و سەروەریان بارزانی

نەمر.

28 ژماره 228 2014/4/26

سياسەت

هەولێر دوبەی نییە!!!ئێســــتا یەكێك لەو دەســــتەواژانەی بەشــــێوەیەكی فراوان لەالیەن راگەیاندنــــی كوردییەوە بۆ شــــانازیكردن بەپایتەختــــی هەرێم بەكاردەهێنرێن، ناوهێنانی ئەو شــــارەیە بــــە "دوبەی دووەم"، بەجۆرێــــك ئــــەو دەســــتەواژەیە لەراگەیاندنی عەرەبیشــــدا بۆتە دەســــتەواژەیەكی بــــاو لەكاتی قسەكردن لەسەر ئەزموونی هەرێمی كوردستان، وەك چۆن بڵێی رایگشتی عەرەبی لەشارەكانی وەك قاهیــــرە، بەیروت و ریبات هیچ خەمێكیان نییە جگەلەوەی بزانن ئایا كورد گەیشــــتوونەتە ئاســــتی پێشــــكەوتنی ئەو نموونە عەرەبییە گەشــــەی، كە تا چارەكە سەدەیەك بەر لەئێستا جگە

لەنموونەی خێوەتی بەدوەكان هیچی دیكە نەبوو!!لەراستیدا ئەو شوبهاندنە یاخود هیواخواستن بۆ پێشكەوتن و لێكچوون نەزانییەكی گەورەیە و كەمكردنەوەی پێگەی هەولێر و مێژوو و دێرینیی شارەكەیە، هەستێكی قوڵی خۆبەكەمزانینی لەهۆشــــیاریدا تێدایە، كە پێیوایە ســــەروەت تەنها پێوەری پێشكەوتنی كۆمەاڵیەتی و رۆشنبیری و گەشەســــەندنە. ئــــەوان بــــە چ مانایەك دوبەی بەنموونەی بااڵی هەولێــــر دەزانن؟ چ پاڵنەرێك هانیدان یەكێك لە)شارە خوێ(یە فشەڵ و الوازەكان، كە عەبدولڕەحمان مونیفی رۆماننوس ئەو

نازناوەی لێنا، بكەن بە پرادیگمێك بۆ پێشكەوتنی شارە كوردستانییەكان؟بەڵێ بەدڵنیاییەوە دوبەی یەكێكە لەناوەندەكانی كۆبوونەوەی پارە و سەروەت لەسەر ئاستی جیهان، بەاڵم لەهەمان كاتدا یەكێكە لەناوەندەكانی تەمبەڵی كۆمەاڵیەتی لەســــەر ئاســــتی جیهان، ئەو شــــارەیە كە دانیشــــتووانە رەسەنەكەی كەمتر لەنیوەی دانیشــــتووانی ئێستای پێكدەهێنن و لەســــەر ئەزمــــوون و كاری كۆچبەرانی واڵتەكە دەژیــــن، كە زۆرینەی كۆمەڵگەكــــە پێكدەهێنن، جگەلە كۆمەڵگەی كۆیلە كۆنەكانی وەك ئەســــینا و رۆما، دیاردەی لەو شــــێوەیە لەمێژوودا نییە. كۆیلەكانی ئەســــینا 80%ی دانیشتووانەكەیان پێكدەهێنا، لەكاتێكدا كە چینی ئازادەكان رێژەكەی دیكەی كۆمەڵگەكەیان پێكدەهێنا و لەسەر هەوڵ و ماندووبوونی چینی كۆیلەكان لە ژیانێكی پڕ لــــە عەیش و نۆش و كەشوفشــــدا دەژیان، ئایا ئەوە ئــــەو نموونە بااڵیەیە كە بۆ ئایندەی هەولێر

هیوای پێ دەخوازین؟لەالیەكی دیكەوە دوبەی لەسەردەمێكی نزیكدا بەویستێكی كۆڵۆنیاڵی تێپەڕ پێكهات و بەرهەمی ســــەقامگیری و كۆبوونەوەیەكی مێژوویــــی نەبوون، تەنانەت بەراوردكــــردن لەنێوان هەولێری دێرین لەمێژووی مرۆڤایەتی و دوبەی ستەمە، لەكاتێكیشدا كە ئەستەمە لەالپەڕەكانی مێژوودا شــــایەتحاڵێك لەبارەی شارێكی كتوپڕەوە ببینییت، كە ناوی دوبەیە، جگە لەچەند خێوەتگەیەكی ئەو بەدوە كۆچەریانەی بەســــەر خۆڵەكەیدا تێپەڕیون. الپەڕەكانی مێژوو پڕن لەباســــی رۆڵ و پێگەی هەولێر، ئەو هەولێرەی پێش هەزاران ســــاڵ دروستبوو و بەئیرادە و قوربانی رۆڵەكانی بەردەوامبوو و لەســــەر شــــانۆی ژیان بەخۆڕاگری لەبەرامبەر دوژمنان و ستەمكارانی مایەوە. ئیهانەیە كە بەشارێك بەراوردی بكەیت، یاخود شارێك بەپێشەنگی بزانیت كە كۆمەڵێك چەتەی ئیســــتیعماری بونیادیان نــــاوە و كۆمەڵێك كۆچبەری بەدوی بیابانەكان تێیدا نیشــــتەجێبوون و

كۆمەڵێك كۆچبەری ناوچە جیاجیاكانی گۆی زەوی نۆژەنیان كردەوە. بەاڵم ئایا دوبەی لەڕووی رۆشــــنبیریی و كۆمەاڵیەتییەوە زیاتر ئیلهامبەخشــــە، تاكو بیكەینە نموونەیەك بۆ ژیان و گەشەسەندن؟ رووادوو و ئامارەكان ئاماژە بەوە دەدەن، كە ئەو شارە یەكێكە لەو پایتەختانەی كەمترین بەشــــدارییان لەداهێنانی رۆشــــنبیریی لەســــەر ئاســــتی جیهان كردووە و یەكێك نییە لەو پایتەختە پێشــــكەوتووانە بەبەراورد بەپایتەختە عەرەبییەكانی دیكە، كە كەمترن لەو شــــارە، ژماەی ئەو ناوە گەشــــاوانە چەندن كە لەبوارەكانی ئەدەب و هونەر و

فیكردا داهێنانیان كردووە، كە بكرێت بڵێین خەڵكی دوبەین؟پێوانەكردن و بەراوردكردن زۆرجار هێمان بۆ هۆشــــیارییەك پڕ لەمەبەســــتی كۆمەاڵیەتی و رۆشنبیری و تەنانەت سیاسیش، هەروەها بەشێكی زۆری ناكۆكییەكانیش شێوەی ناكۆكی لەسەر نموونەكان بەخۆیانەوە دەگرن، بەاڵم كە دوبەی بەپێوەرێك بۆ پێشــــكەوتن و گەشەســــەندمان وەربگرین، ئەوە مایەی نائومێدی و ئازارە، واز لەو هەوڵە بهێنن، چونكە هەولێر تەنها هەولێرە و پێویستی بەهیچ زیادەیەكی دیكە نییە، ئەوە بەتەنها بەسە، گەرمییەكەی و خەڵك و مێژوو و

قوربانیدانی رۆڵەكانی بەسە، هەر بەوەش پێش سەرجەم شارەكانی جیهان دەكەوێت.

د.سەربەستنەبی

ژماره 228 2014/4/26 29

نــــاوخــــــــــۆ

لە یادی 116 ساڵەی ڕۆژنامەگەری كوردیدا

لە هەرێمی كوردستان 300 كەناڵی رادیۆ و تەلەفزیۆن، زیاتر لە 750 رۆژنامە و گۆڤار و 7600 رۆژنامەنوس هەن

30 ژماره 228 2014/4/26

ئەم������ڕۆ جاگوار دووپاتی كردەوە كە هەڵدەس������تێ ب������ە بەرهەمهێنانی ئۆتۆمبێلی ساڵۆنی وەرزشیی قەبارە مامناوەند و تەواو نوێ كە هەڵگری

ناوی XE یە.ئەمەش لەالیەن دكتۆر رالف سبیس سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای جاگوار الند رۆڤەر لە لێدوانێكیدا لە پیش������انگای جنێڤ بۆ ئۆتۆمبێل دووپاتكرایەوە و رایگەیاند: "پێش چەند هەفتەیەك رامانگەیاند كە سەنتەرە تایبەتمەندەكەمان بە دروس������تكردنی بزوێنەر خێزانێكی نوێ لە بزوێنەری دی������زل و بەنزینی نایاب بە چوار پس������تۆنەوە بەرهەم دەهێنێت كە خاوەنی كێشێكی س������ووكە لەگەڵ ئیحتیكاكی كەمتر و كەمبوونەوەی قەبارەی دەرهاوێش������تەكەی. یەكەم كۆمەڵە لە بزوێنەری Ingenium لە ئۆتۆمبێلی س������البۆنی وەرزش������یی قەبارە مامناوەند و تەواو ن������وێ بەكاردەهێنین كە ناوی جاگوار XE –یە، لە ماوەی داهاتوو لە مس������اڵەدا بەش������ێوەیەكی

بەرهەمهێنراو ئاشكرا دەكرێت".XE یەك������ەم بەرهەمە كە لە پەیك������ەری ئەلەمنیۆمی پێش������كەوتوو

دروستكرابێت كە لە ئۆتۆمبێلی C-X17 لە ساڵی 2013 نمایشكرا. لەسەر ئاس������تی جیهانیش لە ساڵی 2015 وەك یەكەم ئۆتۆمبێل بە تاك پەیكەر لە ئەلەمنیۆم لەو جۆرە دەخرێتە بازاڕەوە. ئەم جۆرە ئۆتۆمبێلە س������ەرجەم تایبەتمەندییەكانی ئەلەمنیۆم پێش������كەش ب������ە كڕیاران دەكات كە بریتین لە كێش������ی سووك و پتەویی كە هاوش������ێوەی نیە، هەروەها ئەدای بەرز و توانای، لە هەمان كاتدا بزوێنرە نوێیەكە لەگەڵ پەیكەری ئەلەمنیۆمەكە

بەشێوەیەكی نموونەیی تەواوكەری یەكترن.ئەو هێزەی ك������ە بزوێنەرەكە بەرهەمی دەهێنێت بریتییە لە كۆمەڵێكی ف������راوان لە لێهاتووی������ی و توانای بەرز بۆ بەدیهێنان������ی ئەدایەكی بەهێز و دابینكردنی تازەترین داهێنان لە تەكنۆلۆجیای توانای س������ەرفكردنی

سووتەمەنی بێ سازشكردن لەسەر ئەدای لێخوڕین.بە بەكارهێنانی بونیەی بزوێنەری نەرمونیانی رەها لە مێژووی "جاگوار الند رۆڤەر"، سەرباری دیزاینی پێشكەوتوو كە گونجاوە لەگەڵ پێكهاتەی

درێژی و پانیی سیستمەی پاڵنەری دواوە و پاڵنەری چوارینی، بزوێنرە نوێیەكە تایبەتمەندە بە توانایی و ئەدای تایبەت لەگەڵ توانای لەس������ەر گەیشتن بە ئەوپەڕی خێرایی لەسەرووی 300 كیلۆمەتر لە كاتژمێرێكدا )186 میل لە س������ەعاتێكدا(، هەروەها دەركردنی دەرهاوێش������تەی دووەم ئۆكسیدی كاربۆن كە لە 100 گرام بۆ هەر كیلۆمەترێك تێپەڕ ناكات. لەالیەن خۆیەوە )كیڤن س������تراید( بەڕێوەبەری پرۆگرامی ئۆتۆمبێلی XE لە جاگوار، رایگەیاند:" پرۆس������ەی پێشخس������تنی ئەندازەیی تایبەت

بە ئۆتۆمبێلی XE جەختی لەس������ەر بەرهەمهێنانی پێشكەوتووترین و بە تواناترین ئۆتۆمبێلی س������اڵۆنی وەرزشی لە جۆرەكەی و پێشكەشكردنی بە كڕیارانی كردەوە، ئێمە بە پەرۆشین بەرامبەر ئەو پێشكەوتنەی كە تا ئێستا بە دەستمان هێناوە و لە هەوڵداین بۆ نمایشكردنی ئەوەی بەدەستمان

هێناوە لە ماوەیەكی نزیكدا".)ئی������ان كال������ۆم( بەڕێوەب������ەری دیزای������ن ل������ە جاگ������وار لەوبارەیەوە رایگەیاند:"جاگ������وار XE ی ن������وێ بریتییە ل������ە وێنەیەكی هاوچەرخی جاگوار، قەب������ارەی بچووكترە، بەاڵم تایبەتمەندە بە ش������ێوازێكی بوێر و ناوازە. كڕیارانمان لە ئۆتۆمبێلی جاگواری قەبارە مامناوەند پێش������بینیی ئ������ەوە دەكەن كە پراكتیك������ی و تایبەتمەند بێت لە هەم������ان كاتدا، ئێمە هەرگیز لە یادی ناكەین كە ئێمە ئۆتۆمبێلێك دیزاین دەكەین كە هەڵگری هێمای جاگوار-ە، كە وامان لێدەكات ش������ێوەیەكی ناوازەی بۆ زیاد بكەین لەگەڵ سووربوون لەسەر تایبەتمەندیی لێخوڕینی ناوازە و تایبەتمەندیی پراكتیكی بۆ بەكارهێنانە بازرگانییەكان و كەس������ییەكان. ئێمە دڵنیاین لە

."XE سەركەوتنمان لە بەدیهێنانی ئەو مەرجانە لەگەڵ جاگوارئام������اژە بەوە دەكرێ كە ناوی جاگوار XE وەك مەنتیقێكی زنجیرەیی دێت لە پاڵ ئۆتۆمبێلی س������اڵۆنی XF و XJ ل������ە هەمان كۆمەڵە دێت. س������ەرجەم تایبەتمەندییەكان و وردەكارییەكانی تر سەبارەت بە پێكهاتەی XE لە كاتێكی داهاتوو لە مس������اڵدا 2014 رادەگەیەنرێت. لەسەر ئاستی

جیهانیش لە ناوەڕاستی ساڵی 2015 دەخرێتە بازاڕەوە.

جاگوار XE ناوێكی نوێی ئۆتۆمبێلی ساڵۆنی وەرزشییە

ژماره 228 2014/4/26 31

تێڕوانینێك������ی نوێ و لەخۆبردوو بۆ نەوەیەكی نوێی ئۆتۆمبێلی دیس������كەڤەری: زیرەكتر و زیاتر بەرچاوتر و سەرنجڕاكێشتر و بە تواناتر

چاوپیاخشانێكی گشتی پ������ەردە الدان لەس������ەر ئۆتۆمبێلی نمونەیی������ی "دیس������كەڤەری ڤیجین" پێش

دەستپێكردنی چاالكییەكانی پیشانگای نیویۆرك بۆ ئۆتۆمبێلی 2014. ئەو ئۆتۆمبێلە بەش������دار دەبێت لە دەرخس������تنی زمانی دیزاینی هاوچەرخ بۆ

خێزانی ئۆتۆمبێلەكانی دیسكەڤەریی دواڕۆژ. تەكنۆلۆجیای توێژینەوەیی پێش������ەنگ لە "جاگ������وار الند رۆڤەر"، بە جامی

زیرەك و الیتی پێشەوەی لێزەریی زیرەك و كۆنترۆلكردن لە دوورەوە ئەو ئۆتۆمبێلە تێڕوانینێك س������ەبارەت بە ئایندەی سیستەمی وەرگر بۆ دۆخی رێگاوب������ان لەگەڵ تایبەتمەندیی كۆنتڕۆلكردنی لێخوڕی������ن لە دوورەوە و رووپێویی لێزەری بۆ دۆخی رێگاكە پێشكەش دەكات، سەرباری شاشەیەكی نمایشی شەفاف

لەسەر جامی پێشەوە. چەندین ئاس������تی بەرز لە فرەیی بەكارهێنان و سیستەمی كوشنی داهێنراو كە توانای نوش������تانەوە و راكێش������انی هەیە و دیاریكراوە بۆ حەوت كەس و ستێجێكیش

كەتوانای نوشتناوەی هەیە و كوشنێكی درێژیش. كورتەیەك

)هەولێ������ر(، )عیراق(، 15ی نیس������انی 2014: ئەمڕۆ الند رۆڤەر لە ش������اری نیویۆرك پەردەی لەس������ەر ئۆتۆمبێلە نمونەیییەكەی "دیسكەڤەری ڤیجین" الدا. ئەو ئۆتۆمبێلە وەك تێڕوانینە بۆ خێزانی ئۆتۆمبێلەكانی دیس������كەڤەری-ی داهاتوو لە الن������د رۆڤەر، كە واش بڕیارە مۆدێلی یەكەمی لە س������اڵی 2015 بكەوێتە بازاڕەوە. ئەو ئۆتۆمبێلە نمونەیییە لە پێشخس������تنێكی پێش������ەنگ بۆ تەكنۆلۆجیای بینینی یارمەتیدەر بۆ ش������وفێر، كامێرا جێگیركراوەكانی كۆمەڵەی پێشەوەی ئۆتۆمبێلەكە هەڵدەس������تێ بە وێنەگرتنی زانیارییەكان و ناردنی بۆ شاشەی نمایشكردنی پێشەوە لەسەر ئاستی س������ەر، بۆ فەراهەمكردنی بینینی جۆر و چۆنیەتیی ئەو رێگەیەی كە دێتە بەردەم ئۆتۆمبێلەكە، كە وەك ئەوە دیارە لە رێگەی س������ەقفی ئۆتۆمبێلەكە

و ناو بۆنیتەوە بێت. ئەو تەكنۆلۆجیایەش كە داهێنەرانی ناویان ناوە س������ەقفی ش������ەفافی ئۆتۆمبێل، رۆلی تەكنۆلۆجیای پێش������كەوتوو لە برەودان ب������ە تواناكانی الند رۆڤەر دەخاتە روو

كە هاوتای نیە.ئ������ەو تەكنۆلۆجیا نوێیە لە كاتی لێخوڕیندا لە پێچكردنەوە س������ەختەكاندا یاخود مناوەرەكردن لە رووبەرە تەسكەكاندا بواری بینینی پەرەپێدراو بۆ جۆر و چۆنیەتیی ئەو رێگەیەی كە دێتە بەردەم ئۆتۆمبێلەكە و گۆش������ە و دۆخی تایەكانی پێش������ەوە

فەراهەم دەكات.لە لێدوانێكی������دا لەوبارەیەوە دكت������ۆر "ۆولف گانگ" بەڕێوەب������ەری جێبەجێكار ب������ۆ توێژین������ەوە و تەكنۆلۆجیا لە "جاگوار الند رۆڤەر" وت������ی: "پێمان وایە ئەو 25 س������اڵەی داهاتوو زۆر وروژێنەرتر و دینامیكیتر دەبێت لە پیشەسازیی ئۆتۆمبێل و بەرەوپێش������چوونی گەورە لە بوارەكانی داهێنانی ژینگەیی و سەالمەتی و تواناكان دەبینین، لەگەڵ پێشكەوتنی توانای ئۆتۆمبێلەكانمان و پەرەپێدانی تایبەتمەندییەكانی لێخوڕینی سەربەخۆ تیایدا لە رێگا سەختەكاندا، بێگومانین كە ئەمە بەردەوامبوونی لێخوڕین بە تەواوی متمانەوە لە هەموو جۆرە رێگاكان بۆ شوفێر دەڕەخسێنێت. ئێمە كاردەكەین لەس������ەر پێشخستنی تەكنۆلۆجیای نوێ لە نێویشیاندا سەقفی شەفافی ئۆتۆمبێل ب������ۆ فەراهەمكردنی بواری بینینێكی پەرەپێدراو كە یارمەتیی ش������وفێر دەدات بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ هەموو جۆرە رێگایەك لە رێگا زۆر سەختەكان بەرەو

رێڕەوە تەسكەكان بۆ دۆخی ئۆتۆمبێلەكان لە شوێنە شارستانییەكان".ئۆتۆمبێلی نموونەیی "دیس������كەڤەری ڤیجین" تیش������ك دەخاتە س������ەر توێژینەوە پێش������كەوتووەكانی "جاگوار الند رۆڤەر" و لە پیش������انگای نێودەوڵەتیی نیویۆرك بۆ ئۆتۆمبێل لە رێكەوتی 16ی نیس������انی 2014 پەردەی لەس������ەر الدرا. ئۆتۆمبێلی نموونەی������ی بریتییە لە تێڕوانینی دیزاینی نوێ������ی الند رۆڤەر بۆ خێزانی داهاتوو لە ئۆتۆمبێلی پاڵنەری چوارینیی نایاب كە لەس������ەر بنەمای س������ەرەكیی هێمای الند رۆڤەر بنیادن������راوە كە خۆی لەو دیزاینە سەرنجڕاكێش������ەدا دەبینێتەوە، هەروەها ئەو توانایانەی كە هاوتای نیە، لەگەڵ فرەیی بەكارهێناندا. لە ش������ەقامەكانی ش������ارەوە بەرەو ش������وێنە خۆاڵوی و س������ەختەكان، تەكنۆلۆجیا یارمەتیدەرەكانی شوفێر لە الند رۆڤەر ئەزموونی لێخوڕینێكی س������ەالمەتتر و زیرەكتر و بەچێژتر فەراهەم دەكات لە

ئۆتۆمبێلەكانی پاڵنەری چوارینیی داهاتوودا.دەتوانیی لەس������ەر ماڵپەڕی الند رۆڤەر لە فەیس بووك و تویتەر و ئینس������تاگرام ئاگاداری هەواڵە بە چێژەكان بیت. هەروەك دەتوانی بەشداربیت لە گفتوگۆكردن بە

.ReadyToDiscover# بەكارهێنانی

الند رۆڤەر پەردە لەسەر ئۆتۆمبێلی نمونەیی "دیسكەڤەری ڤیجین" الدەدات

32 ژماره 228 2014/4/26

له به ر بوونی س������ه قامگیری و ئاسایش������ی كوردستان زۆر له كۆمپانیا گه وره كان������ی جیهان له بواره جیاجیاكاندا، ب������ه رده وام به رهه م و كااڵكانی خۆیان له هه ولێر نمایش ده كه ن و سه رمایه كانیان ده خه نه كار، له م باره یه وه لە 2014/4/10 ، كۆمپانیای فۆرد چەندین جۆری ئۆتۆمبێلی خۆی بە ئامادەبوونی ژمارەیەك لە رۆژنامەنووسانی كەناڵە جیاجیاكانی هەرێمی كوردس������تان و عیراق و چەندین ئاژان������س و دەزگای هەواڵی عەرەبی و

بیانی نمایشكرد .لەو نمایشەدا كە لە باخچە و گۆڕەپانی ریستۆرانتی تارین بەڕێوەچوو، چەندین نمایش������ی هاتوو چۆی ئ������ەو ئۆتۆمبێلە لە الیەن ش������ۆفێرانی شارەزای كۆمپانیا و خودی ئامادەبوانەوە پێشكەشكران ، كە بریتی بوون لە نمایش������ی مەترس������یداری ئەم ئۆتۆمبێالنە بۆ تاقیكردنەوەی خێرایی ئ������ەم ئۆتۆمبێالنە و چۆنیەتی جوواڵنەوە و الربوونەوەیان لە س������ەختترین ڕێ������گاكان و چەندین كەس لە ئامادەبووان بەش������داریان تیادا كرد و بووە

مایەی خۆشحاڵیان .هەر لە میانەی ئەو چاالكیانەشدا ، كۆمپانیای فۆرد لە ماوەی دوو رۆژدا واتا لە 9-2014/4/10 دا میوانداری چەندین رۆژنامەنووسی بۆ خوانی ئێوارە و نیوەڕۆ كرد و لە نزیكەوە بەرپرس������انی ئەم كۆمپانیایە لە عی������راق و لە هەرێم لەگەڵ رۆژنامەنووس������اندا لە كارلێكدابوون بۆ دانی

نوێترین و تازەترین زانیاری لە بارەی پێشكەوتنی ئەو بەرهەمانەی كە لە كۆمپانیای فۆردەوە بۆ بازاڕەكانی جیهان دابەزیون بە تایبەتی ئەوانەی كە بە دۆس������تی ژینگە ناسراون و بازاڕەكانی كوردستان پێویستی زۆریان پێیەوە هەیە بۆ ئەوەی ژینگەكەی بپارێزن كە بەهۆی چەندین هۆكارەوە لە رابردوودا تووش������ی گرفتی زۆر ببوو لە رووی نەبوونی ژینگەیەكی

تەندروست كە كۆمپانیای فۆرد توانیویەتی چارەسەریان بكات .لەو نمایشەی ئەم كۆمپانیایەدا چەندین جۆری ئۆتۆمبێلی تایبەت بە فۆرد نمایشكران وەكو ئیكسپلۆر و كرۆسۆڤەر و فۆرد فیوژین و چەندین

تۆتۆمبێل و كامیۆنی وەرزشی لە بەرهەمەكانی ئەم كۆمپانیایە .وەك ئاشكراش������ە تا ئێس������تا كۆمپانیای فۆرد پێشەنگه له پەرەپێدانی تەكنەلۆژیای نوێ له بواری سەالمەتی ملیۆنەها كەس بەکارهێنەرانی ئۆتۆمبێلەکانیدا، كه دەبێته هۆی یارمەتیدانی ئۆتۆمبێل له دووركەوتنهوه

له بەریەككەوتن و پارێزگاری كردن له کۆنترۆڵكردنی ئۆتۆمبێل.فۆرد چەندین پۆلینی ئەمریكی بەدەس������تهێناوە بۆ س������ەالمەتی زیاتر له هەر جۆری دیكەی ئۆتۆمبێل، و له ماوەی ش������ەش ساڵی رابردوو له تاقیكردنەوهكانی پهیمانگای بیمەی س������ەالمەتی لەسەر رێگا خێراكان IIHS و چەن������د پۆلینێكی پێنج ئەس������تێره له بەڕێوەبەرایەتی نیش������تمانی

ئەمریكی بەدەستهێناوە.

كۆمپانیای فۆرد نوێترین بەرهەمەكانی لە هەولێر نمایش دەكه ن

ژماره 228 2014/4/26 33

دەستپێش������خەری داهێنانی ژینگەیی ecomagination لە الیەن كۆمپانیای "جەنەرال ئەلیكتریك"، بەهاوكاری لەگەڵ س������ەنتەری ئارامكۆی سعودی بۆ پێشەنگی كار "واعد"، تەحەدای پێشكەوتن و داهێنانی كراوەی راگەیاند كە ئامانج لێی پێشخستن و داهێنانی چارەسەری تازەیە بۆ پاش������ەكەوتكردنی وزە لەبارەی خاوێنكردنی ئ������اوی دەریا . هەر براوەیەكی ئەم پێش������بركێیەش 50 هەزار دۆالر دەباتەوە لەگەڵ ئەگەری جێبەجێكردنی باش������ترین چارەسەریەكانە

لە ئایندەدا .وەك زانراویش������ە تەكنەلۆژیای خاوێنكردنی ئاوی بەكارهێندراو ئێستا داهاتێكی زۆر و وزەیەكی زۆر بەكاردێنێت كە رەنگە بگاتە زیاتر لە 70% ی بەهای خاوێنكردن و پرۆس������ەكەش لەسەر ئاستی جیهاندا زیاتر لە 75,2 تیراوات / كاتژمێر كارەبا لە ماوەی ساڵێكدا بەكار دێنێت كە رەنگە ببێتە س������ەرچاوەیەك بۆ رووناككردنەوەی 7

ملیۆن ماڵ بەهۆی وزەی كارەباوە.ب������ەم بۆنەیەوە نەبیل خوێت������ر بەڕێوەبەری پ������رۆژە تایبەتەكانی س������ەنتەری ئارامكۆی س������عودی ب������ۆ پێش������كەنگی كار گوتی: بێگومان دۆزینەوەی شێوازێكی باشتر بۆ خاوێنكردنی ئاوی دەریا گۆڕانكاری ریش������ەیی دێنێتەدی و دەبێتە سەرچاوەیەكی گرنگ و كارا بۆ هەوڵەكانمان لەبارەی بونیادنانەوەی ئایندەیەكی گەش������تر بۆ بواری وزە لە جیهان . و لەو كاتەی كە ئاوی خاوێن رووی لە كەمیە بۆیە ژمارەیەكی زۆری واڵتان پش������ت بە خاوێنكردنی ئاو دەبەس������تێت بۆ دابینكردنی ئاوی خاوێن . و بە پش������ت بەستن بەو تەكنەلۆژیایەی ئێس������تا لە ئارادان ، پشت بەستن بە خاوێنكردنی ئ������او دەبێتە ه������ۆی بەكارهێنانی زۆری س������ەرچاوەی وزە . بۆیە ه������اوكاری و هەماهەنگی لە نێوان " جەنەراڵ ئەلیكتریك و واعد" تەنها لە چوارچێوەی چارەس������ەری تازەدا نابێت بۆ كەمكردنەوەی بەهای خاوێنكردنی ئاو ، بەڵكو لە بارەی وەبەرهێنان و هێنانەدی

تەكنەلۆژیای تازە و كەرتی تازە دەبێت لە عەرەبستانی سعودی.لەمبارەیەوە دی������ب فرۆدل،بەڕێوەبەری كارگێ������ڕی جیهانی بۆ دەستپێشخەری داهێنانی ecomagination لە "جەنەرال ئەلیكتریك" گوت������ی: " دەستپێش������خەری داهێنان������ی ژینگەیی ل������ە جەنەرال ئەلیكتریك‘ ئاماژەی بەوەدا ، كارەكەیان دەبێتە هۆی پەلەكردن لە

پێشخس������تنی چارەسەری بەردەوام بۆ دەزگاكانی خاوێنكردنی ئاو . و هیوادارین ئەم تەحەدای������ە ببێتە هۆكارێك بۆ هاندانی زانا و ئەندازیار و پێش������ەنگانی كار و داهێنەران لە هەموو جیهان بۆ سوود وەرگرتن لە داهێنان و بەهرە و ئەركەكانیان لەبارەی رۆلگێڕان بۆ جێبەجێكردنی ئەو

ئامانجانەی ئەنجامی باشتر بۆ كڕیاران دێنێتەدی.ئ������ەم داهێنانە كە لە خۆی������دا تەحەدایە دەبێتە ه������ۆی دۆزینەوەی چارەسەری تازە بۆ كەمكردنەوەی نرخی خاوێنكردن و كەمكردنەوەی باڵوەی ئەو مادە زەرەربەخشانەی كە لە ئاوەكەدا دەردەچن و دۆزینەوەی س������ەرچاوەی زیاتر ب������ۆ خاوێنكردنەوە و بەكارهێنان������ی مادەی تازە . هەروەها پێویس������تە ئەو چارەسەریانەی كە پێشكەش دەكرێن تازە بن و كاریگەری������ان هەبێت لە كاتی جێبەجێكردن و لە هەموو جیهاندا كاری

پێ بكرێت.ئەم دەستپێش������خەریە لەالی������ەن دەزگای گش������تی خاوێنكردنەوە و ش������یرینكردن و پااڵوتنی ئاوی س������وێرەوە پاڵپش������تی لێكرا كە خاوەنی 25%ی ك������رداری پااڵوتنی ئاوە لە جیهان . هەروەها د.عەبدولڕەحمان ئ������ال ئیبراهیم پارێزگاری دەزگاكە ئام������اژەی بەوەدا ، بیرۆكەی ئەم پێش������بركێیە جیهانیە كراوەیە بۆ داهێنان لەگەڵ ئامانجی ئەم دەزگایە

دەگونجێت بۆ دابەزاندنی نرخی خاوێنكردنەوە و پااڵوتنی ئاو .هەركەسێك ئارەزووی بەشداریكردنی لەم پێشبركێیەدا هەبێت دەتوانێ www.ninesights.com/ :داواكەی خۆی لەم لینكەدا پێشكەش بكاتcommunity/ecomagination، دواكاتی������ش بۆ وەرگرتنی داواكنیش 16 ی تەمم������وزی 2014 یە و لە نۆڤەمب������ەری 2014 ئەنجامەكان

رادەگەیندرێت.ئەم تەحەدایەش پێجەمین كاری لەمجۆرەیە كە لەالیەن دەستپێشخەری داهێنانی ژینگەیی ecomagination ی������ەوە رابگەیەندرێت لەوەتەی دامەزراندنی لە س������اڵی 2005، لە یەكەمین دوو پێش������بركێدا جەخت لەس������ەر تۆڕە زیرەكەكان كرای������ەوە. كە تیایدا "جەن������ەرال ئەلیكتریك" دەس������تكەوتێكی زۆری لە بواری داهێنان������دا هێنایەدی كە دوایینیان بەكارهێنانی تەكنەلۆژیای چاپەمەنی سێ الیەن 3D بۆ پێشخستنی ماتۆڕی GE بۆ فڕۆكە لەگەڵ دوو پێشبركێ و تەحەدای دیكەش لە بارەی بەهێزكردنی ئەدای ئامێری تایبەتی بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشی

شێرپەنجەی مەمك و دەستنیشانكردنی نەخۆشی هێدمەی دەماغ .

"جەنەراڵ ئەلیكتریك" و"ئارامكۆی سعودی دەستپێشخەری" تەحەدای پێشكەوتنی جیهانی بۆ پاشەكەوتكردنی وزەی خاوێن بۆ خاوێنكردنی

ئاوی دەریا دەخاتە ڕوو"

ژماره 228 2014/4/26 33

34 ژماره 228 2014/4/26

كاردەكەم لە پێناوئەنجومەنێك���یكارا،كەتەعبیرلەحەزوخەونەكانیجەماوەر

بكات.گەیاندن���یخزمەتگ���وزاریتەندروس���تیوپەروەردەی���یب���ۆ

گوندنشیەكانودروستكردنییاریگابۆالوەكانیان.رەخساندنیدەرفەتبۆالوانوگەنجانوپشتگیرییكردنیهەوڵ

وتواناكانیان.خزمەتكردنیگەڕەكەهەژارنشینەكانیپایتەخت.

ئەوانەیخێزانپێكدەهێنن،بەالنیك���ەمیەكێكیانبەفەرمانبەردابمەزرێن.

پاراستنیشوێنەوارەدێرینەكانیشارەكەم.یانەوەرزشیەكانبەس���یتەمبكرێنوبەبێجیاوازییارمەتی

بدرێن.كەرتیكشتوكاڵبایەخیپێبدرێت،رێگابۆجوتیارانخۆشبكرێت

تابگەڕێنەوەگوندەكانیان.لەناوئەنجومەنیپارێزگادا،چەندینژمارەیتەلەفۆنیتایبەت

بۆسكااڵیهاوواڵتیانتەرخانبكرێت.پێشینەیهاوسەرگیرییوخانووبەرەزیادبكرێت.

بایەخیتایبەتبەژینگەبدرێت،رووبەریسەوزاییوپاركوباخچەزیادبكرێت.

دابینكردنیكارەبایبەردەواموئاویخاوێن.بەردەوامیەكەینیش���تەجێبوونبۆكەمدەرامەتانوكرێش���یان

دروستبكرێت.هەوڵدانبۆجێگیركردنینرخیخۆراكلەبازاڕدا.

ژماره 228 2014/4/26 35

یەكێتی نیشتمانی كوردستان

لیستی 77

كاندیدی ژماره

قەرەچوغ أحمد حمدامین دزەیی

بەرەو ئەنجومەنیكی كارا

كاندید بۆ ئەنجوومەنی پارێزگای هەولێر

36 ژماره 228 2014/4/26

بەپێــــی ئاماری هــــەر یەكە لەســــەندیكای رۆژنامەنوســــانی كوردســــتان و وەزارەتی رۆشــــنبیریی، هەرێمی كوردســــتان خاوەنی زیاتر لە 1000 كەناڵ و دەزگای راگەیاندنە، لەو رێژەیە 300 كەناڵی رادیۆ و تەلەفزیۆن و 750 رۆژنامــــە و گۆڤــــارە، هاوكات بەپێی دوایین ئاماری ســــەندیكای رۆژنامەنوسان، ســــەندیكایە لــــەو رۆژنامەنــــوس 7600

ئەندامن. ئامارەكان

بەڕێوبــــەری جوندیانــــی، هەڵگــــورد راگەیاندنی وەزارەتی رۆشنبیریی ، ئاماژەی و رادیــــۆ كەناڵــــی تائێســــتا 273 بــــەوەدا، تەلەفزیــــۆن و كەناڵــــی ئاســــمانی هــــەن، كە مۆڵەتی وەزارەتیان هەیــــە، لەبەرئەوەی بۆ دوو ســــاڵ دەچێت مۆڵەتپێدانیش وەستاوە، 27 مۆڵــــەت پێدانــــی كاتییان بــــەدەزگای تر بەخشیوە. راشــــیگەیاند بەهۆی وەستاندنی رێنماییەكانەوە هەتا ئێستا مۆڵەتی رەسمی

نادرێت.وەزراەتــــی راگەیاندنــــی بەڕێوەبــــەری رۆشنبیری گوتیشی "تەواوی ئەو كەنااڵنەش لــــەكاردان و هەركامێكیان كارنــــەكات ئێمە فریكوێنســــەكە لەكەناڵەكە وەردەگرینەوە و دەیدەینە دەزگایەكی تر. هەفتەی رابردووش

فریكوێنسمان لەدوو كەناڵ وەرگرتۆتەوە".

رۆژنامەنوســــان ســــەندیكای هــــاوكات رایدەگەیەنێــــت مۆڵەتــــی 750 رۆژنامــــە و گۆڤــــار الی ئــــەوان تۆماركــــراوە و 7600

ئەندامی رۆژنامەنوسیشیان هەیە.ئەندامــــی حســــێن، ئەنــــوەر لەوبــــارەوە ئەنجومەنــــی ســــەندیكای رۆژنامەنوســــانی رۆژنامــــەو 700" رایگەیانــــد كوردســــتان گۆڤار مۆڵەتی باڵوكردنەوەیان لەسەندیكای دواییــــن بەپێــــی هەیــــە، رۆژنامەنوســــان رۆژنامەنوســــانیش، ســــەندیكای ئامــــاری 7600 ئەندامــــی هەیە لەهەموو شــــارەكانی كوردســــتان. جگە لــــەو رۆژنامەنوســــانەی ناویان تۆمارنەكردووە و ئەندامی سەندیكا

نین".رابردوودا، لەماوەكانــــی ئاشكراشــــیكرد بەتایبــــەت لەســــاڵی 2012 دا، نزیكــــەی 50 كەناڵی راگەیاندن وەســــتان و هەتا ئێستاش هەندێكــــی نەســــڕاوەتەوە، مۆڵەتەكانیــــان تریشــــیان تەنهــــا دوو ژمارە یان ســــیانیان

دەركردووە و وەستاون.الی خۆشــــییەوە، د.شــــێركۆ مەنگــــوڕی، مامۆســــتای بەشــــی راگەیاندن لــــە زانكۆی یەكێتــــی لیســــتی ســــەرۆكی و ســــلێمانی پەرلەمانــــی بــــۆ كوردســــتان نیشــــتیمانی عێــــراق، پێیوایــــە ئــــەو ئامارانــــە دەقیق نین، بــــەو هۆكارەی كــــە هەریەكە لەســــەندیكای رۆژنامەنوســــان و وەزارەتی رۆشــــنبیریی دەزگای و ناحكومییــــەكان رێكخــــراوە و

پێشەوامحەمەد

لە یادی 116 ساڵەی ڕۆژنامەگەری كوردیدا

لە هەرێمی كوردستان 300 كەناڵی رادیۆ و تەلەفزیۆن، زیاتر لە 750 رۆژنامە و گۆڤار و 7600 رۆژنامەنوس هەن

ناوخۆ

هەیە، یەكەمیان كوالێتی پەخش و دووەمیان كوالێتی راگەیاندنە لەرووی ناوەڕۆك و ئەو

پڕۆگرام و بەرنامانەی پەخشی دەكەن".لــــەوە بــــەاڵم ئەنــــوەر حســــێن، تەئكیــــد دەكاتــــەوە نــــەك هــــەر چاودێــــری كوالێتی لەســــەر ئەو باڵوكراوانە نییە، بەڵكو رایوایە ژمارەی ئەو باڵوكراوانەی باشــــن و حەقی مۆڵەتیــــان هەیــــە لەپەنجــــەی دەســــت تێپەڕ ناكەن و دەڵێــــت "هیچ فلتەر و چاودێرییەك نییــــە بۆ مۆڵــــەت پێــــدان. ژمارەیەكی زۆری ئــــەو رۆژنامەنوســــانە و ئــــەو باڵوكراوانە، هیــــچ نەباڵوكــــراوەن، نەرۆژنامەنوســــن و مەرجێكــــی ئــــەو بوارەیان تێدا نییــــە. دوای و فلتــــەر جــــۆرە هیــــچ باڵوكردنــــەوەش چاودێرییەك لەســــەر ئەو باڵوكراوانە نییە، ئاخۆ چەندە پابەندن بەجێبەجێكردنی یاسای

رۆژنامەگەری و ئیتیكی رۆژنامەوانی".یەكێــــك مەنگــــوڕی، بەبــــڕوای ئــــەو رۆژنامەنــــوس لەدەســــتكەوتەكانی دەڵێــــت كــــە رۆژنامەگەرییــــە یاســــایەی

ئاماریش ئاماری پێچەوانەیان الیە. بەدواداچوون

رۆژنامەگــــەری یاســــای لەبەرئــــەوەی رێگەی بەهەركەســــێك داوە بەبێ پێویستی مۆڵەت رۆژنامــــە یان گۆڤار دەربكات، بۆیە بەشێك لەرۆژنامەنوســــان بەدواداچوون و داخستنی بەشــــێك لەكەناڵەكان بە سانسۆر

و نایاسایی ناودەبەن.هەڵگــــورد جوندیانــــی، باســــی لەوەكــــرد لــــە ئێســــتادا ســــەرقاڵی كڕینی سیســــتمێكی مۆنیتەریــــن لەواڵتــــی پۆڵەنــــدا و ئەمســــاڵ بودجەیــــان بۆ دابیــــن كردووە، بــــۆ ئەوەی راســــتەوخۆ بزانــــن كام لــــەو كەنااڵنــــە كار

دەكات یان كار ناكات. جوندیانــــی گوتیشــــی "ئێمــــە رێنماییمــــان هەیــــە و كۆمەڵێك مەرجی تێدایە، بەداخەوە رێنماییەكانی پێشــــتر زۆر ســــادەبوون، هی ئەوكاتــــە بوون، كە لەهەرێمی كوردســــتاندا 30 تەلەفزیــــۆن و رادیــــۆ هەبــــوون. ئێســــتا لەرێنماییەكانمانــــدا دوو مەرجی ســــەرەكی

رۆژنامەنوس پێویستی بەوەرگرتنی مۆڵەت نییە، تەنها ژمارەی باوەڕپێكراو وەردەگرێت

لەسەندیكا. مامۆســــتاكەی زانكۆ ئاماژەی بەوەشــــدا، و رۆژنامــــە لــــەو بەرچــــاو بەشــــێكی تۆماركــــراون، لەســــەندیكا باڵوكراوانــــەی ئێســــتا نەمــــاون و بەدواداچوونیش بۆ ئەو بــــوارە نییــــە و وتــــی "لــــە ســــاڵی 1992ەوە هــــەر رۆژنامــــە و گۆڤارێــــك كــــە ژمــــارەی باوەڕپێكــــراوی وەرگرتبێــــت، ئەژماركراوە، نەســــڕاوەتەوە. دەریشــــنەچووبێت ئەگــــەر بــــەاڵم ئەگەر راپرســــییەك بكەیــــت دەبینین ئەو ژمارەیەمان دەســــت ناكەوێت" گوتیشی رێگەیــــەی ئــــەو رۆژنامەگــــەری "یاســــای و رۆژنامــــە داوە كەســــێك بەهەمــــوو باڵوكراوە دەربكات، بۆیە دەبێتە سانسۆر و نایاســــایی ئەگەر دابخرێن و لێپێشینەوەیان لەگەڵ بكرێت، بــــەاڵم دەكرێت ئەو رۆژنامە و رۆژنامەنوســــانە خۆیان هەڵسەنگاندن بۆ باڵوكراوەكانیــــان بكەن، یــــان دواجار بچنە

ژماره 228 2014/4/26 37

بازاڕاوە و خوێنەر بڕیار دەدات كامانە لەو باڵوكراونە بمێننەوە." حیزب بەرپرسە

رایدەگەیەنێــــت، حیزب رۆژنامەنوســــێك ئامارانــــە لــــەو كوردســــتاندا لەهەرێمــــی بەرپرســــە كــــە ســــەبارەت بەباڵوكــــراوە و كەناڵەكانــــی راگەیانــــدن و رۆژنامەنوســــان هەیە. شوان ئەحمەد، رۆژنامەنوس، جەختی لەوەكــــردەوە، ئەگەر حیــــزب واز لەمەیدانی رۆژنامەگەری بهێنێت و بەیاسا رێكبخرێت و كەرتی تایبەت لەبوارەكەدا كار بكات، ئەوا كام رۆژنامە و باڵوكراوە توانای پێشبڕكێی

هەبێت ئەوەیان دەمێنێتەوە. ئەو گوتی "حیزب لەو ئامارەی ســــەندیكا و وەزارەتی رۆشــــنبیری بەرپرســــە، ئەوانە

بەپارە و موڵكی گشتی دەردەچن."ســــەبارەت بەژمارەی رۆژنامەنوسانیش، شــــوان گوتــــی "بەدڵنیاییەوە ئەگــــەر كەناڵی رۆژنامەنوســــی هەبێــــت، ناشــــەرعیت ناشــــەرعیش دەبێــــت. چونكــــە ئــــەو ژمارە زۆرە كەناڵــــەی حیــــزب دایناوە، پێویســــتی بــــەو ژمــــارە رۆژنامەنوسەشــــە." بەبڕوای ئەو رۆژنامەنوســــە ئەو حاڵەتە تاراددەیەك ناتەندروستە، بەاڵم هەرگیز لەگەڵ داخستنی ئەو رۆژنامە و باڵوكراوانەشــــدا نییە، بەاڵم وەك دەڵێــــت ئەگەر حیزب دەســــتبەرداری ئــــەو پانتاییە ببێت، ئەوا زۆر لەو باڵوكراوە

و دەزگایانە دادەخرێن.رۆژنامــــەی ئێســــتا، پێــــش ســــاڵ 116"كوردســــتان"، وەك یەكەمیــــن رۆژنامــــەی كوردی لەالیەن بنەماڵەی بەدرخانییەكانەوە دەرچوو. دوای سەدەیەك، ئێستا كوردستان خاوەنی زیاتر لە 1000 باڵوكراوە و دەزگای راگەیاندنــــە. لەتەنهــــا بنەماڵەیەكی نوســــەر هەرێمــــی ئێســــتا رۆژنامەنوسیشــــەوە، و

كوردستان خاوەنی 7600 رۆژنامەنوسە.

هیچ فلتەر و چاوێرییەك نییە بۆ پێدانی مۆڵەت بە باڵوكراوەكان

"ژمارەی ئەو باڵوكراوانەی باشن و حەقی مۆڵەتیان هەیە

لەپەنجەی دەست تێپەڕ ناكەن"

ناوخۆ

هەیە، یەكەمیان كوالێتی پەخش و دووەمیان كوالێتی راگەیاندنە لەرووی ناوەڕۆك و ئەو

پڕۆگرام و بەرنامانەی پەخشی دەكەن".لــــەوە بــــەاڵم ئەنــــوەر حســــێن، تەئكیــــد دەكاتــــەوە نــــەك هــــەر چاودێــــری كوالێتی لەســــەر ئەو باڵوكراوانە نییە، بەڵكو رایوایە ژمارەی ئەو باڵوكراوانەی باشــــن و حەقی مۆڵەتیــــان هەیــــە لەپەنجــــەی دەســــت تێپەڕ ناكەن و دەڵێــــت "هیچ فلتەر و چاودێرییەك نییــــە بۆ مۆڵــــەت پێــــدان. ژمارەیەكی زۆری ئــــەو رۆژنامەنوســــانە و ئــــەو باڵوكراوانە، هیــــچ نەباڵوكــــراوەن، نەرۆژنامەنوســــن و مەرجێكــــی ئــــەو بوارەیان تێدا نییــــە. دوای و فلتــــەر جــــۆرە هیــــچ باڵوكردنــــەوەش چاودێرییەك لەســــەر ئەو باڵوكراوانە نییە، ئاخۆ چەندە پابەندن بەجێبەجێكردنی یاسای

رۆژنامەگەری و ئیتیكی رۆژنامەوانی".یەكێــــك مەنگــــوڕی، بەبــــڕوای ئــــەو رۆژنامەنــــوس لەدەســــتكەوتەكانی دەڵێــــت كــــە رۆژنامەگەرییــــە یاســــایەی

ئاماریش ئاماری پێچەوانەیان الیە. بەدواداچوون

رۆژنامەگــــەری یاســــای لەبەرئــــەوەی رێگەی بەهەركەســــێك داوە بەبێ پێویستی مۆڵەت رۆژنامــــە یان گۆڤار دەربكات، بۆیە بەشێك لەرۆژنامەنوســــان بەدواداچوون و داخستنی بەشــــێك لەكەناڵەكان بە سانسۆر

و نایاسایی ناودەبەن.هەڵگــــورد جوندیانــــی، باســــی لەوەكــــرد لــــە ئێســــتادا ســــەرقاڵی كڕینی سیســــتمێكی مۆنیتەریــــن لەواڵتــــی پۆڵەنــــدا و ئەمســــاڵ بودجەیــــان بۆ دابیــــن كردووە، بــــۆ ئەوەی راســــتەوخۆ بزانــــن كام لــــەو كەنااڵنــــە كار

دەكات یان كار ناكات. جوندیانــــی گوتیشــــی "ئێمــــە رێنماییمــــان هەیــــە و كۆمەڵێك مەرجی تێدایە، بەداخەوە رێنماییەكانی پێشــــتر زۆر ســــادەبوون، هی ئەوكاتــــە بوون، كە لەهەرێمی كوردســــتاندا 30 تەلەفزیــــۆن و رادیــــۆ هەبــــوون. ئێســــتا لەرێنماییەكانمانــــدا دوو مەرجی ســــەرەكی

رۆژنامەنوس پێویستی بەوەرگرتنی مۆڵەت نییە، تەنها ژمارەی باوەڕپێكراو وەردەگرێت

لەسەندیكا. مامۆســــتاكەی زانكۆ ئاماژەی بەوەشــــدا، و رۆژنامــــە لــــەو بەرچــــاو بەشــــێكی تۆماركــــراون، لەســــەندیكا باڵوكراوانــــەی ئێســــتا نەمــــاون و بەدواداچوونیش بۆ ئەو بــــوارە نییــــە و وتــــی "لــــە ســــاڵی 1992ەوە هــــەر رۆژنامــــە و گۆڤارێــــك كــــە ژمــــارەی باوەڕپێكــــراوی وەرگرتبێــــت، ئەژماركراوە، نەســــڕاوەتەوە. دەریشــــنەچووبێت ئەگــــەر بــــەاڵم ئەگەر راپرســــییەك بكەیــــت دەبینین ئەو ژمارەیەمان دەســــت ناكەوێت" گوتیشی رێگەیــــەی ئــــەو رۆژنامەگــــەری "یاســــای و رۆژنامــــە داوە كەســــێك بەهەمــــوو باڵوكراوە دەربكات، بۆیە دەبێتە سانسۆر و نایاســــایی ئەگەر دابخرێن و لێپێشینەوەیان لەگەڵ بكرێت، بــــەاڵم دەكرێت ئەو رۆژنامە و رۆژنامەنوســــانە خۆیان هەڵسەنگاندن بۆ باڵوكراوەكانیــــان بكەن، یــــان دواجار بچنە

38 ژماره 228 2014/4/26

ناوخۆ

رەخنەی زۆر لە نرخ و سیستەم و پرۆگرامی قوتابخانه ئەهلییەكان دەگیرێت

قوتابخانە ئەهلیەكان لەنێوان بازرگانیبوون و پەروەردەییبووندا

لەپــــاڵ قوتابخانە حكومییــــەكان بەدەیان قوتابخانــــە و ناوەنــــدی خوێندنــــی ئەهلــــی كوردســــتان هەرێمــــی لەشــــارەكانی بەلێشــــاو ســــاڵێكە چەنــــد كراونەتــــەوە، بەشــــێك بــــەاڵم وەردەگــــرن. خوێنــــدكار ئەهلییانــــە قوتابخانــــە ئــــەو لەهاواڵتیــــان بەناوەندی بازرگانیكردن ناودەبەن و پێیان وایــــە لــــەدەرەوەی چوارچێــــوەی خزمەتی

پەروەردەیین."دوو ســــاڵ كوڕەكەم ناردە قوتابخانەی

ئەهلــــی بــــەاڵم دواتــــر پەشــــیمان بوومەوە، ئێستا ناردوومەتە قوتابخانەیەكی ئاسایی". ئەمە وتەی مامۆستا ئەبو بەكر مەالیە. ئەو گرانــــی نرخی خوێندن و خراپــــی مامەڵەی بەهــــۆكاری قوتابخانەكــــە بەرپرســــانی گواستنەوەی خوێندنی كوڕەكەی دەزانێت. ئەبوبەكر بۆ ســــڤیل گوتی "بۆ ساڵی یەكەم دوو ملێون و ســــاڵی دووەمیش سێ ملیۆن و نیــــو دینــــارم داوە، جگەلــــەوەش ســــێتی جلوبەرگــــی قوتابخانەكــــە و كرێــــی پاس و خواردنــــی نــــاو حانــــوت زۆرگــــران بوون، جگەلەوەش بــــەردەوام دەیانگوت گەر زوو

پارە نــــەدەم، كوڕەكــــەم دەردەكــــەن. ئەمە ســــەرباری گرنگینــــەدان بەهەندێــــك وانەی

وەك كوردی و عەرەبی".نزیكەی بیست ساڵ بەر لەئێستا یەكەمین قوتابخانەی ئەهلی لەكوردســــتان كرایەوە، ئێســــتاش كێرڤەكــــەی بــــۆ چەنــــد ئەوەنــــدە زیادیكــــردووە و كێبڕكێــــی بەهێــــز لەنێوان ســــەرەڕای پەیدابــــووە، قوتابخانەكانــــدا ئەوەی ماوەی ســــاڵێك بەسەر دەرچوونی یاســــای قوتابخانە ئەهلییەكانــــدا تێپەڕیوە، بەشــــێك لەشــــارەزایان و پسپۆڕانی بواری پەروەردە پێیانوایە پاشاگەردانییەكی تەواو

سەرپەرشتیارێكی پەروەردەیی: قوتابخانە ئەهلیەكان بەهۆی چاولێكەرییەوە سیمایەكی بازرگانییان وەرگرتووە

چرۆحوسێن

ژماره 228 2014/4/26 39

ناوخۆ

بەخوێندنی ئەهلییەوە دیارە.ئەهلییــــەكان قوتابخانــــە لەكوردســــتاندا دابەشی ســــەر دوو بەش بوون، بەشێكیان بەپێــــی سیســــتەم و پڕۆگرامــــی وەزارەتــــی پــــەروەردە كاردەكەن، بەشــــەكەی دیكەش نێودەوڵەتــــی سیســــتەمێكی و پڕۆگــــرام

پەیڕەودەكەن.دانا محمد بەڕێوەبەری بەشی قوتابخانە پــــەروەردە لەوەزارەتــــی ناحكومییــــەكان پێیوایــــە زۆربوونــــی رێــــژەی قوتابخانەكان كێبڕكێی نێوانیانی زیادكــــردووە، ئەو دەڵێ "بەپێی رێنماییەكانمان رەچاوی تایبەتمەندی قوتابخانەكان كراوە. ئەگەر قوتابخانەیەكیش نرخێكــــی تــــازە بهێنێــــت بــــەو مەرجــــەی لە 15% لە نرخەكەی ســــااڵنی پێشــــووی زیاتر نەبێــــت، ئــــەوە رەزامەندی لەســــەردەدرێت. وتنەوەی وانەی عەرەبی و ئاین و كوردیش بــــە بەشــــە وانەیەكــــی كەمتر و پاراســــتنی سەروەرییەكانی كوردستان وەك وتنەوەی ســــرودی ئــــەی رەقیــــب و بەرزكردنەوەی ئااڵی كوردســــتان...هتد لەسەریان كراوەتە "90%ی ناوبــــراو وتــــەی بەپێــــی مــــەرج". قوتابخانە ئەهلییەكان سیستەم و پڕۆگرامی خوێندنیــــان وەكــــو قوتابخانە ئاســــاییەكانە، ئەوانی دیكەش كە دەمێننەوە نێودەوڵەتین".

بەپێی رێنماییەكانی وەزارەتی پەروەردە پێویستە هەر یەكە لەبەڕێوەبەری قوتابخانە

بیانییەكانــــی مامۆســــتا و ئەهلییــــەكان بڕوانامــــەی هەڵگــــری قوتابخانــــەكان بەكالۆریۆس بن، هاوكات وەزارەتی ناوبراو بەدواداچوونــــی بــــۆ تایبەتــــی لیژنەیەكــــی كارەكانــــی ئــــەو قوتابخانانــــە پێكهێناوە، كە سااڵنە ســــێ جار ســــەردانی قوتابخانەكان

دەكەن.دانا نایشــــارێتەوە كە "هەموو ئەو یاســــا و رێنماییانــــەی دەردەچــــن وەك پێویســــت لــــە قوتابخانەكاندا جێبەجــــێ نەكراون، بۆیە لەرێگــــەی لێژنــــەوە ســــێ جــــار ســــەردانی لەمیانــــەی و دەكەیــــن قوتابخانــــەكان سەردانەكانیشدا تائێســــتا حەوت قوتابخانە و داخــــراون ســــەرپێچپیكردنەوە بەهــــۆی زۆرتریــــن ســــەرپێچییەكانیش لەبڕوانامەی

مامۆستاكاندا بەدیدەكرێن". ئامارێكی بەشی قوتابخانە ناحكومییەكان پــــەروەردە وەزارەتــــی لەپاشــــكۆی دەریدەخــــات، زیاتــــر لــــە 120 قوتابخانــــەی ئەهلی لەكوردســــتاندا هەن. سەرچاوەیەكی نزیــــك لەیەكێــــك لەقوتابخانــــە ئەهلییەكان، ئاشــــكرابكرێت، نــــاوی نەیویســــت كــــە دووپاتیكــــردەوە، كە زۆربەی قوتابخانەكان سەرپێچی یاسا كارپێكراوەكان دەكەن، ئەو ســــەرچاوەیە گوتی "قوتابخانــــە ئەهلییەكان بۆ ئەوەی لەباجــــی درامەت رزگاریان بێت، ئەگەر ژمارەی قوتابییەكانیان 700 بێت، بە 300 قوتابــــی تۆمــــاری دەكەن، مامۆســــتای پســــپۆڕیش وانە ناڵێنەوە. هەروەها بەهۆی گرفتی كەمی موچەوە زوو زوو مامۆستاكان

دەگۆڕدرێن".ســــڤیل ســــەرچاوەكەی وتــــەی بەپێــــی قوتابخانــــەی لەســــەر ســــكااڵ زۆرتریــــن ســــەر كــــە نێودەوڵەتییــــە، شــــوەیفاتی بەكۆمپانیای سابیســــی لوبنانییە و لەســــاڵی لەلوبنــــان قوتابخانــــەی یەكەمیــــن 1886كردۆتــــەوە. ئێســــتا زیاتــــر لەهەشــــتا لقــــی لەواڵتانــــی رۆژهەاڵتــــی ناوەڕاســــت هەیە و ماوەی حەوت ســــاڵە لەهەرێمی كوردستان كاردەكات، تەنها لەهەرێمیش زیاتر لەســــێ

هەزار قوتابی هەیە.فەرهــــاد یابــــە بەڕێوەبــــەری پەیوەندییە گشــــتییەكان و بەدواداچــــوون لەكۆمپانیای قوتابخانەیــــە، ئــــەو بەڕێوەبردنــــی كــــە رەتدەكاتــــەوە، قســــانە ئــــەو هەمــــوو ئــــەو دەكرێــــت، قوتابخانەكەیــــان لــــەدژی دووپاتیدەكاتەوە لەتەمەنی چوار ســــاڵییەوە قوتابــــی وەردەگرن و دەڵــــێ "ئەگەر داوای تەنهــــا حەفتــــا و پێنــــچ قوتابــــی بكەیــــن بــــۆ

قۆناغی یەكێك لەســــاڵەكان، زیاتر لە هەزار و پێنج ســــەد قوتابی فــــۆرم پڕ دەكەنەوە و كێبڕكێیەكی بەهێز دروســــت دەبێت. ئەگەر قوتابخانەكەمان خراپ بووایە، بەو شێوەیە كێبڕكێیان لەسەر نەدەكرد". ناوبراو گوتیشی "ئێمــــە مۆڵەتمــــان لەوەزارەتــــی پــــەروەردە وەرگرتــــووە، كــــە كۆمەڵێــــك مەرجمــــان بۆ دیــــاری دەكەن و دەبــــێ جێبەجێیان بكەین، ئەگەر ئەو مەرجانەش جێبەجێ نەكەین، ئەوا

مافی نوێكردنەوەی مۆڵەتمان پێنادرێت".قوتابخانــــە هەمــــوو پێیوانییــــە فەرهــــاد بازرگانیكــــردن بەمەبەســــتی ئەهلییــــەكان خوێنــــدن نرخــــی لەبــــارەی دامەزرابــــن، "نرخەكانمــــان دەڵــــێ لەقوتابخانەكەشــــیان لەســــەر كۆمەڵێــــك بنەماو رێنمایــــی تایبەت قوتابیــــان كاتێكیــــش و دیاریكــــردووە پــــەروەردەو تەندروســــت بەشــــێوەیەكی فێرنەكرێــــن، ئەوكاتە ســــیمایەكی بازرگانی

وەردەگرێت".لەالیەكــــی دیكەوە بەبۆچوونی د.یوســــف عوســــمان سەرپەرشــــتیاری پەروەردەیــــی، زۆربوونی قوتابخانەكان لەماوەیەكی كەمدا بۆتە هــــۆی دروســــتبوونی قەیرانــــی كەمی مامۆســــتای پســــپۆڕ بۆیە وەك خۆی دەڵێ "ئــــەو قوتابخانانە پشــــت بەو مامۆســــتایانە دەبەســــتن، كــــە ئەزمونیــــان كەمــــە و تــــازە دەرچوون، ئەمەش هۆكارێكی شكستهێنانی و دەروونــــی لــــەرووی قوتابییەكانــــە سەرپەرشــــتیارە ئــــەو پەروەردەییــــەوە". الوازی لەبەدواچوون بۆ بەسەركردنەوەی قوتابخانــــە ئەهلیەكان بەهــــۆكاری یەكەمی ســــەرپێچیكردنی قوتابخانــــەكان دەزانێــــت، یوســــف دەڵــــێ "هەندێكجــــار بینیومانە ئەو ئەهلییەكانــــن لەقوتابخانــــە قوتابیانــــەی مامۆســــتای تایبەتیان بۆ گیــــراوە، كە ئەمە خــــۆی زۆرجار شكســــتی ئــــەو قوتابخانانە

دەردەخات".د. یوســــف نایشــــارێتەوە كەلەســــەرەتادا قوتابخانە ئەهلییەكان لەئاستێكی زۆرباشدا بــــوون، بــــەاڵم دووپاتیشــــیدەكاتەوە "دواتر قوتابخانانــــە ئــــەو چاولێكــــەری بەهــــۆی ســــیمایەكی بازرگانییــــان وەرگــــرت زیاتــــر لەسیمای پەروەردەیی، چونكە ئەو الیەنانەی تەنهــــا دەكــــەن، قوتابخانــــەكان تەمویلــــی دەوڵەمەندن و لەوانەیە بڕوانامەیان نەبێت، بۆیە پێویســــتە حكومەت بەدواداچوونەكانی ووردتــــر و چڕتر بۆ ئــــەو قوتابخانانە بكات و یاســــا لەرەچاوكردنــــی دڵنیابێتــــەوە و

مەرجەكانی وەزارەتی پەروەردە".

40 ژماره 228 2014/4/26

"ناوزڕاندن لـــە چوارچێوەی رەخنەی توێژینەوەیەكـــی رۆژنامەوانیـــدا"، بەراوردكاریـــی یاســـاییە، كـــە )مەریوان عومـــەر( نوســـیویەتی. ناوەنـــدی چاپی میســـری "المركـــز القومـــي لالصـــدارات القانونیـــة" لەدووتوێـــی 413 الپەڕەدا بەچاپی گەیاندووە و لە

پێشـــانگای نێودەوڵەتی كتێب لە هەولێر خرایەڕوو.

توێژینەوەكـــە، ســـەرەكی تـــەوەری جیاكردنەوەی سنووری نێوان ناوزڕاندن و رەخنـــەی رۆژنامەوانیە، دەرخســـتنی ئـــەو تاڵە باریكەیە، كە لە نێوانیاندا هەیە. هـــەر رەخنەیـــەك تا كوێ لە ســـنووری رێپێـــدراوی رەخنەدا دەمێنێتەوە و كەی و لە كوێ و بۆچیش سنووری رەخنەی رێپێـــدراو دەبەزێنێـــت و دەبێتـــە تاوانی

ناوزڕاندن؟بەســـەر توێژینەوەكـــە ســـێ بەشـــی

بەشـــی لـــە دابەشـــكراوە، ســـەرەكیدا یەكەمـــدا پێناســـەی "مافـــی رەخنەگرتن" و سروشـــتە یاســـاییەكەی و پاشـــانیش "مافی رەخنەی رۆژنامەوانی" بەپێی ئەو بەڵگە یاساییانەی لە دۆكیومێنتە یاساییە نێودەوڵەتیەكان و دەستوور و یاساكانی تری ناوخۆشدا هاتوون، خراوەتەڕوو.

بەشـــی دووەم بـــاس لـــە مەرجەكانی رەخنـــەی تەندروســـت و رێپێـــدراو لـــە یاسای عێراقی و یاسا بەراوردكراوەكاندا نەمســـا، )ســـوید، یاســـاكانی دەكات، فەرەنســـا، نیوزلەندا، میســـر( پاشانیش حاڵەتەكانـــی ســـنووربەزاندنی رەخنەی رۆژنامەوانی لە رەخنەی رێپێدراوەوە بۆ رەخنەی ناوزڕێنەر و رایەڵەكانی تاوانی تـــەواوەوە بەوردەكاریـــی ناوزڕاندنـــی

تێداخراوەتەڕوو.بەشـــی سێیەمیشـــی تەرخانكراوە بۆ ئـــەو رێوشـــوێنە یاســـاییانەی بەهـــۆی تاوانـــە بـــۆ تاوانەكـــەوە، تایبەتمەنـــدی لـــە تەرخانكـــراون، رۆژنامەوانیـــەكان ناوزڕێنـــەر. رەخنـــەی نێوانیشـــیاندا هەروەك تێیدا باس لە پێویستیی بوونی دادگای تایبـــەت بە رۆژنامەنووســـان و دادوەری شارەزا و تایبەتمەند لە بواری تاوانەكانـــی رۆژنامەوانـــی لـــە هەرێمی

كوردستاندا كراوە.ئـــەم توێژینەوەیە لـــە بنچینەدا نامەی ماســـتەر بـــووە و ســـاڵی رابـــردوو لـــە زانكـــۆی رامیـــاری و یاســـا كۆلێـــژی سەاڵحەدین تاوتوێ كراوە و پلەی نایابی بەدەســـت هێناوە. هەوڵێكی زانستیانەیە بـــۆ دیاریكردنـــی ســـنووری ناڕۆشـــنی نێـــوان رەخنـــەی رۆژنامەوانی و تاوانی لەیەكترجیاكردنەوەیـــان، و ناوزڕانـــدن بۆیە گرنگی زۆری بۆ رۆژنامەنووســـان و بەرچاوڕوونیـــان بەرامبـــەر بـــە مافی رەخنەگرتنیـــان و تاوانـــی ناوزڕانـــدن و

هەڵوێستی یاسا لەوبارەوە هەیە.

ناوزڕاندن لە چوارچێوەی رەخنەی رۆژنامەوانیدا

ناوخۆ

ژماره 228 2014/4/26 41

كۆمەاڵیەتی

بەڕێوەبەری ماڵی خەندە بۆ كچانی بێسەرپەرشت حەوت كچی بەشووداوە و

حەوت زاوای هەیە

42 ژماره 228 2014/4/26

كـۆمـەاڵیـەتی

دیمەنێكی خانەی چاوێری مندااڵن لە هەولێر

بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی چاودێری كۆمەاڵیەتی: خانەكانی چاودێری

مندااڵن چەند پێشكەوتوو بن جێگەی خێزانەكان

پرناكەنەوە

پێكدێـــت. هـــەر خانوویەكیـــش ســـێ نهۆمـــە، ئـــەو خانەیـــە هـــەر یەكـــە لەكچـــان و كوڕان لەخۆدەگرێـــت و مندااڵنیـــش بەپێـــی تەمـــەن ئەمـــە دابەشـــكراون، خانووەكانـــدا بەســـەر جگەلـــەوەی كچـــان و كـــوڕان لەنـــاو خانەكە

لەیەكتر جیاكراونەتەوە.زەیتۆ تۆفیق بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی چاودێـــری كۆمەاڵیەتی لەمبارەوە دەڵێت "بەو پێیەی بەشـــێك لەو مندااڵنەی دەنێردرێنە ئەو كۆمەڵگایە خوشك و بران، واتا لەیەك خێزانن، ئەمـــە بووە هۆی ئەوەی بۆ یەكەمجار خانەی

لەزۆربـــەی واڵتانـــی جیهـــان دامـــەزراوە دایبەتەكانـــی چاودێری كۆمەاڵیەتی بایەخێكی زۆریـــان پێدەدرێت و هەوڵی دروســـتكردنی زۆرتریـــن و پێشـــكەوتووترین دامـــەزاروەی لـــەو جـــۆرە دەدرێت، كـــە لەگـــەڵ هەلومەرج بگونجێـــت. كۆمەڵگـــە پێویســـتییەكانی و دامـــەزراوەی چاودێریی كۆمەاڵیەتی هەرێمی كوردســـتانیش لەخانەكانـــی نەوجەوانـــان و ماڵـــی خەندە بـــۆ چاودێـــری كردنـــی كچانی

و هاوشـــێوەكانی دەزگا و بێسەرپەرشـــت پـــڕۆژەی هێڵی فریاكەوتنـــی منداڵ بەخۆڕایی پێكدێـــت. بەڕێوەبـــەری فەرمانگەی چاودێری كۆمەاڵیەتیش ئاماژە بەوە دەدات، كە گرنگیدان لەئەولەویەتـــی كۆمەاڵیەتییـــەكان بەپرســـە

كارەكانی حكومەتی هەرێم نییە.گەرچـــی پێشـــتر دامەزراوەكانی چاودێری كۆمەاڵیەتـــی هەبوونـــە، بـــەاڵم دوای ســـاڵی 2009 خانـــەی چاودێری منـــدااڵن لەبینایەكی نوێدا دەستی بەكاركرد، كە بەدیزاینێكی نوێ و ســـەردەمییانە بونیاتنراوە و لەســـێ خانوو

چرۆحوسێن

بەڕێوەبەری ماڵی خەندە بۆ كچانی بێسەرپەرشت حەوت كچی بەشووداوە و

حەوت زاوای هەیە

ژماره 228 2014/4/26 43

كـۆمـەاڵیـەتی

كچان و كوڕان لەیەك كۆمەڵگەدا كۆكرایەوە، بـــەاڵم هەریەكەیـــان لـــە بینـــای خۆیەتـــی و تایبەتمەندی و فەرمانبەر و چاودێری تایبەت بەخۆیان هەیە، ئەمەش بۆ ئەوەبوو خوشـــك

و براكان لەیەكتر دانەبڕێن".بەپێـــی داتـــاكان ئـــەو كۆمەڵگەیـــە نزیكەی شەســـت منداڵ لەخۆدەگرێت، كە 30 منداڵیان دیكـــەش ژمارەكـــەی و نێـــرن لەرەگـــەزی

لەرەگەزی مێن.ماڵـــی خەنـــدە ئـــەو ناوەیـــە كـــە لەخانەی بێسەرپەرشـــت كچانـــی بەخێوكردنـــی نـــراوە، هـــۆكاری ناولێنانەكەشـــی بۆ كچێك دەگەڕێتـــەوە، كە بـــاوك و دایكی ئەنفالكراون و دواتر هێنراوەتە ئەو خانەیە. هەر یەكێكیش لـــەو كچانـــەی لـــەو خانەیـــەن، چیرۆكێكـــی خەمناك لەپشـــت مانەوەیانە لـــەو ماڵەدا. ئایە كچێكی بزێوی تەمەن 8 ســـاڵە، ماوەی شەش ســـاڵ و نیوە لەو خانەیە دەژیت، ئەو بەهۆی لەدەســـتدانی باوك و دایكییەوە رووی لەوێ كـــردووە و بەپێی وتـــەی شـــایەتحاڵەكانیش تەنهـــا مامێكی هەیە، ئەویـــش بەهۆی خراپی بارودۆخـــی داراییـــەوە توانـــای بەخێوكردنی ئەو كچـــەی نییە. بەڕێوەبەری ماڵی خەندەش ئامـــاژە بـــەوە دەدات، كـــە ئایـــە دووچـــاری نەخۆشـــییەك بۆتـــەوە، كـــە زۆر جوڵەكردنە، بـــەو هۆیەوەش نەیتوانیوە بچێتـــە قوتابخانە.

هەرچەنـــدە ئەو كچـــە ماڵی خـــۆی نەدیوە و تەنها لەزاری هاوڕێكانییەوە گوێبیســـتی باس و خواسی ماڵەوە بووە، بەاڵم هەمیشە خەون

بەوەوە دەبینێت كە بچێتەوە ماڵەوە.جیا لەبەڕێوەبەر، ماڵـــی خەندە ژمارەیەك فەرمانبەری هەیە، كە دوای بینینی ژمارەیەك چاودێریكردنـــی ئەركـــی راهێنـــان خولـــی مندااڵنیان پێبەخشراوە، كە لەشەو و رۆژێكدا 24 كاتژمێـــر كاردەكـــەن. بەڕێوەبـــەری ئـــەو ماڵەش بەپێویســـتی دەزانێت زوو زوو خولی

راهێنانی پەروەردەیی بۆ مندااڵن بكرێتەوە.لەو خانەیەدا لەمنداڵی تەمەن 3 ســـاڵ تاكو 22 ساڵ دەژین، تا ئەو كاتەی پێویستیان پێی بێـــت لەخانەكـــە دەمێننەوە، ئـــەوان لەتەمەنی یاســـایی خۆیـــان دەنێردرێنـــە قوتابخانـــە و قوتابخانـــە دەگوازرێنـــەوە بەئۆتۆمبێلیـــش دوورەكانیـــان، حكومـــەت ســـااڵنە دووجـــار جلوبەرگیـــان بـــۆ دەكڕێت، بەپێـــی جیاوازی دابینكـــراوە. بـــۆ مووچەیـــان تەمەنیشـــیان جیالەوەی چێشـــتڵینەریان هەیە، خانووەكانی خانەكـــەش هاوشـــێوەی خانووی ئاســـایین، لەهاوینـــدا خولی دروومـــان، مەلەوانی، كاری دەستی و زۆر خولی دیكەیان بۆ دەكرێتەوە. كـــەژاڵ عەبدولجەبـــار بەڕێوەبـــەری ماڵی خەندە بۆ چاودێری كچانی بێسەرپەرشت باس لەوەدەكات، كە لەخانەكەیاندا رێزێكی زۆر لەو

مندااڵنە دەگیرێت، بەاڵم بۆ پاراساتنی خاوێنی جلوبەرگەكانیـــان و گرنگیـــدان بەخوێندنیـــان لەالیـــەن توێـــژەر و فەرمانبەرانـــی خانەكەوە لێپیچینەوەیان لەگـــەڵ دەكرێت. وەك ناوبراو ئاماژەی پێدەدات سااڵنە بەشێك لەو كچانەی لەماڵی خەندەن لەزانكۆی باش وەردەگیرێن.

ئەو بەدەم باسكردنی چیرۆكی ئەو مندااڵنە فرمێســـك لەچاوەكانی دەهاتە خوارەوە، بەو پێیـــەی مـــاوەی چـــواردە ســـاڵە لـــەو خانەیە كاردەكات و خۆشەویستییەكی زۆری بۆ ئەو مندااڵنە هەیـــە و بەكچی خۆی ناویان دەبات. تا ئێستاش حەوت كچی بەشوو داوە و وەك خـــۆی دەڵێ حەوت زاوای هەیە، كە بەردەوام ســـەردانی دەكەن و هاتوچۆی یەكتر دەكەن. بەشـــێكی زۆر لەو كچانە لەدەرەوە كوڕەكان دەناســـن و دواتـــر هاوســـەرگیرییان لەگـــەڵ

دەكەن.كەژاڵ هۆكاری هاتنی بەشێك لەو مندااڵنە بـــۆ خانەكەیـــان بـــۆ كەمتەرخەمـــی دایـــك و بـــاوك و خێزانەكانیـــان دەگێڕێتەوە و دەڵێت "بەشـــێكی زۆری هۆكاری هاتنی ئەو مندااڵنە بـــۆ ئـــەم خانەیـــە هـــەژاری و ناڕۆشـــنبیریی خانەوادەكانیـــان بـــووە، ئـــەو دایـــك باوكانە كاتێـــك بڕیاری جیابوونەوە دەدەن، تەنها بیر لەخۆیان دەكەنەوە و منداڵەكانیان پشـــتگوێ

دەخەن".گەرچی زەیتۆ تۆفیق جەخت لەوەدەكاتەوە، كـــە حكومـــەت خزمەتـــی باشـــی پێشكەشـــی ئـــەو مندااڵنە كـــردووە، بـــەاڵم پێیوایە كاری پێشـــكەوتنی و لەگۆڕانـــكاری كۆمەاڵیەتـــی بەردەوامدایـــە، بۆیـــە بەپێویســـتی دەزانێـــت حكومـــەت بەدوای پـــڕۆژەی نوێـــدا بگەڕێت. پێشكەشـــی پڕۆژەیەكمـــان "ئێمـــە دەشـــڵێت ئەنجومەنـــی وەزیـــران كردووە، بـــەو پێیەی ئەو خانانە هەرچەندە پێشـــكەوتوو بن، بەاڵم جێگەی خێـــزان بۆ ئەو مندااڵنـــە پڕناكاتەوە، بۆیە بڕیامانـــداوە خێزانی جێگرەوەی خزمان بۆ ئەو مندااڵنە دابنێین، بەشـــێك لەمنداڵەكان بدرێن بـــەو خێزانانەی پێویســـتیان بەمنداڵە، یان بدرێن بەكەســـوكارەكانیان، لەئێستاشـــدا ئێمە خەرجـــی ئەو مندااڵنە دەگرینە ئەســـتۆ، ئەو كارەش دەبێتە هۆی گێڕانەوەی بەشـــێك

لەخەرجییەكان بۆ حكومەت".چاودێری بەڕێوەبەرایەتـــی بەڕێوەبـــەری كۆمەاڵیەتی گوتیشـــی "نزیكەی دوو ساڵە ئەو پڕۆژەیـــە لەئەنجومەنی وەزیرانە و تائێســـتا ئیمـــزای لەســـەرنەكراوە، ئێمە ئـــەو كارەمان بەهاوكاری رێكخراوێك كـــردووە، بەداخەوە حكومەت گرنگیدان بەبابەتە كۆمەاڵیەتییەكان

لە بەرایی كارەكانیدا نییە."

44 ژماره 228 2014/4/26

كـۆمـەاڵیـەتی

تائێستاش لەهەندێك گوند و ناوچە بەخێوكردنی ماكەر

عەیبەیەكی گەورەیە

"الی هەندێك خەڵك ماكەریش بە ناموسی بنەماڵە حسێبە!!!"

"لەهەندێك شوێن شەرمە ئافرەت لەگەڵ نێرەكەرێكدا بەڕێدا بڕوات!!"

44 ژماره 228 2014/4/26

ژماره 228 2014/4/26 45

ئــــەو و خۆشــــناوەتی لەدەڤــــەری دەربەنــــدی دەكەونــــە گوندانــــەی ماكــــەری دەگمــــەن بــــە گۆمەســــپان، لــــێ دەبیندرێتەوە، )گوێدرێــــژی مــــێ( ئــــەو كلتــــوری بــــۆ هۆكارەكەشــــی ناوچەیــــە دەگەڕێندرێتــــەوە، كــــە هەر هەندێكــــش نەیانبــــووە، لەســــەرەتاوە هۆكارەكــــەی بــــۆ ئــــەوە دەگەڕێننەوە، كــــە بوونی ماكەر شــــەرمێك بووە لەو ناوچەیە و بەچاوێكی نزم سەیركراوە، سێكسی دەســــتدرێژی هەندێكجاریش كراوەتەســــەر. كەچــــی كەســــێكی تری ئــــەو ناوچەیە پێی وایــــە ماكەر هەموو كارێكــــی پێناكــــرێ و بــــێ هێــــزە بۆیە

خەڵكەكە نیانە.تاهیر، ــن ــی ــب رێـــدی ـــكـــی گـــون خـــەڵدەربەندی ســوســێــی ـــەو گــــۆمــــەســــپــــانــــە، ئلەشار لـــەمـــنـــداڵـــیـــیـــەوە ئەوەی لەبارەی گەورەبووە، بەخێو مــاكــەر لــەدەڤــەرەكــەیــان دەبیندرێت، نێرەكەر تەنیا ناكرێت، جار یەكەم كە دەكــات، بــەوە ئاماژە ماكەری گــونــدەكــەیــان ــاو ن ــەوە چــۆتــووە و ــرب نــەبــیــنــیــوە، بــۆیــە الی ســەیلەهاوتەمەنەكانی، كــردووە پرسیاری رێبین پێكەنیون. ــدا ــەرووی ب هــەمــوو سەیر زۆر ــــەالوە ب "ئـــەمـــەم ــی گــوتهەر ئەویش پرسی، لەباوكمم بــوو، گوتی ــەوە، دام جوابی پێكەنینەوە بە هەیە؟!". ماكەر ئێمە الی كــوا كــوڕم دەركەوت، بۆم "دواتــر وتیشی رێبین دەكەن شــەرم عەیبەیانە، لــەبــەر كــە ماكەریان هەبێت و نێرەكەری خەڵكی هەر ئەویش چونكە الی، بچێتە دیكە

بەناموسی بنەماڵە حسێب بوو!!". رێبیــــن پێــــی وایــــە، جێگای شــــەرمە بەم شــــێوەیە ســــەیری ئــــاژەڵ بكرێت، دەشپرســــێت "باشــــە ئەگەر ئاژەڵی مێ شەڕەفە، بۆچی مریشك و مانگا بەخێو دەكەن؟!" ئەو لەوبارەیەوە رووداوێكی خۆش دەگێرێتەوە "لەیەكێك لەو گوندانە

پیاوێك پارەی نێرەكەری نەبووە، دەچێت بەنهێنــــی ماكەرێــــك دەكــــرێ، بەنهێنیــــش لــــە نێوەڕۆیەكی هاویــــن دەیباتەوە، بەاڵم نێرەكەرەكانی گوند بەبۆن هەست دەكەن ماكەرێــــك نزیــــك كەوتۆتەوە، دەســــت بە گوندەكــــە پیاوەكانــــی دەكــــەن، زەڕەزەڕ كۆدەبنــــەوە كەســــێكی گوندەكــــە دەزانێت مەســــەلەكە چیە، بە قۆشمەوە دەڵێ: ئەوە ماڵی فاڵنە ماكەریان هێناوە، دەیانەوێت لە

گوند مەلهە دروست بكەن!!!!"تەحســــین عەبدوڵــــاڵ حوســــین پیاوێكی تەمــــەن 61 ســــاڵە، دانیشــــتووی گونــــدی سماقوڵی ســــەروچاوەی هەمان دەڤەرە و رەزی ترێی هەیە. تەحسین بە پێچەوانەوە بەرەگــــەزی پەیوەنــــدی ئەمــــە پێیوانیــــە گوێدرێــــژەوە بێــــت، بەڵكو هــــۆكار ئەوەیە ئاژەڵە مێیەكە هەمــــوو كارێك ناكات. ئەو دەڵێــــت "لەبەرئــــەوەی شــــوێنەكە چیایە و خەڵكەكەش ئیشــــی چیادەكەن، شــــەقرە و دار و چیلكە دەهێنن، ماكەر ئەو ئیشــــانەی پێناكرێ، بارەكەی سەختە و ماندوو دەبێت، بۆیــــە خەڵكەكەش ماكەریــــان رانەدەگرت،

ئەگەرنا نە عەیبە و نە شەرمە". وەك ئەو پیاوە بەتەمەنە ئاماژەی پێدەدا، لەســــاڵی 1995 رێكخــــراوی منداڵپارێــــزی بەریتانــــی كەری بەســــەر وەرزێرانی ئەو ناوچەیــــە دابەش كــــرد، چونكــــە "ئەوكات كــــەر نەمابــــوو، لەجیاتی ئیســــعافیش هەر كــــەر بەكاردەهات، رێگەكان تــــەواو نەبو، لەوكاتــــە بەشــــێك لەخەڵكەكــــە ماكەریان بەردەكەوێــــت، تەنیــــا ئــــەو ســــاڵە دوو تا ســــێ ماكەر ئەو گوندەیــــان بینی، ئەویش بەشێك هەر زوو فرۆشــــتیان و لەكۆڵیان كــــردەوە. ئــــەوەی لێدەرچێــــت، لەوەتــــەی هەین لــــە بابوباپیرانانەوە ماكەر نەهاتۆتە

ئەو مەنتیقەیە".لەدەڤـــەری ئەویـــش بەكـــر، ســـەاڵح خۆشـــناوەتی ئاژەڵداری دەكات و رەزی تـــرێ و باخـــی هەنـــاری هەیـــە، ئەویـــش دەڵێـــت كە لەباوك و باپیرانیانەوە عادەت نەبـــووە ماكـــەر بەخێـــو بكرێت. ســـەاڵح وتی "عەیب بوو، بـــەس نازانم لەبەرچی؟ هێستری مێیان رادەگرت، بەاڵم ماكەریان رانەدەگرت. دەســـتدرێژیش هـــەر دەكرا، هێســـتریش دەســـتدرێژی دەكرایە سەر، ئێ كابرا جاحێر بوو، چ بكا، بەس ئێســـتا

وانییـــە، ئێســـتا خەڵـــك و گەنـــج وەك جـــاران نییـــە، ماكـــەر هەشـــبێ خۆی تێناگەیەنـــن، ئەو نەریتـــە رۆیی". وەك باس دەكات خۆی لەمنداڵییەوە ماكەری نەبینیبوو، لەساڵی 1983 بۆ یەكەمجار كە پێشـــمەرگە بووە، لـــەالی دەڤەری سیدەكان ماكەر دەبینێ، زۆر سەیری پێـــدێ، كە پرســـیار دەكات، پێی دەڵێن ئێـــرە باڵەكایەتییـــەوە ئاســـاییە، بەاڵم خۆشـــناوەتی نەیبـــووە. بەاڵم ســـەاڵح بـــاس لە نەریتێكی ســـەیری تر دەكات و دەڵـــێ " لەهەندێك ناوچەش شـــەرم بووە ئافرەت لەگـــەڵ نێرەكەر بڕوات. لە 1974 پێشـــمەرگە بـــووم لەگوندی كانـــی دەربەنـــد لەماڵێك بـــووم، ژنی خانەخوێكە دەگەڕا و دەسوڕا دەیگوت كەرێك نییە بچم ئەو باراشـــە لەســـەر نێرەكەرێكیش بێنمـــەوە، خەرمانەكـــە لەوێ بوو، گوتم ئەوە ئەدی كەر نییە، گوتـــی ئەیەڕۆ چـــۆن دەبـــێ نێرەكەر ببـــەم. ناچار ئەمن چووم باراشـــەكەم

بۆ هێنایەوە".د. محەمەد شوانی، مامۆستا لەبەشی ســـەاڵحەدین، زانكـــۆی كۆمەڵناســـی بابەتـــی ئـــەم جـــۆرە مامەڵەیـــە لەگەڵ ئاژەڵە مێیـــەكان لەكۆمەڵگـــەی چیایی و شـــاخاوی و شـــوانكاری، بەالیەنـــە ئـــەو دەبەســـتێتەوە. سێكســـییەكەوە دەڵێ "پیـــاو لەقۆناغـــی دەرەبەگایەتی بەنێرایەتییەكەی دەناسرێت، بۆ نمونە بەیەكێكـــی ئـــازا دەڵێن نێرەكـــەر، یان بەران، بۆیە بەوالیەنەوە دەیبەستنەوە و لەكۆمەڵگـــەی شـــوانكارەییدا ئاژەڵی نـــزم ســـەیر دەكـــرێ، بـــە مێینـــەش ئافرەتیـــش بەوە وەســـف دەكرێ، كە هەیـــە، الوازی و نزمتـــر پێگەیەكـــی بەســـتراوەتەوە، كارە بـــەو چونكـــە كە ئەو بەخشـــێنەری چێـــژە بۆ بكەر، ئەمەش هەمیشە لەكۆمەڵگەی كوردی مایـــەی نەنگـــی بـــووە. بۆیـــە مێینەش هەمیشـــە پێگـــەی كەمتـــری هەبـــووە، پیاویش بەوە ناســـراو بووە، كە تووند بێـــت و لەقســـەی خـــۆی نەیەتەخوار، نییـــە، خۆشەویســـت ژنانـــە پیـــاوی ئەمەش ســـیمای كۆمەڵگەی خێڵەكییە،

بۆیە ژنیش خۆشەویست نییە".

كـۆمـەاڵیـەتی

زۆزكتاهیر

ژماره 228 2014/4/26 45

46 ژماره 228 2014/4/26

دانیشـــتوم ئـــەو هاوســـەرەكەم لەگـــەڵ خـــۆی دەباتە بـــازاڕ، ئەگـــەر بمانەوێت پیاســـەی پاركێـــك بكەین، ئەوا خۆشـــی لەماڵمان نەبێت، هاوسەرەكەم پەیوەندی پێـــوەدەكات و ئەویـــش دێـــت، تەنانـــەت لەهەموو سەفەرێكیش لەگەڵماندایە، تەنیا بۆ خەوتن من و هاوسەرەكەم بەتەنیاین،

چونكە دراوسێمانن". ئەو ژنە نایشـــارێتەوە، كە لەگەڵ چەندجارێك تائێســـتا مێردەكـــەی بەوهۆیـــەوە بۆتە شـــەڕ و دەمەقاڵێیان، هەروەها ســـكااڵی الی ماڵـــی باوكیشـــی كـــردووە، بابەتـــە ئـــەو لەســـەر كـــە پێیانگوتـــووە بـــەاڵم هەموویـــان "پێویســـت ناكات دڵپیســـی لەمێردەكەت بكـــەی، ئەو كچـــە خزمیەتی و ئاســـاییە خزمایەتـــی خۆشەویســـتی پەیوەنـــدی لەنێوانیانـــدا هەبێت. دیســـان من بەتەنیا خـــۆم و خەیاڵەكانـــم دەمێنینـــەوە، كـــە ئایا مـــن چیبكـــە؟ زۆرجـــار هەوڵدەدەم قەناعەت بەخۆم بهێنم، كە پەیوەندییەكە ئاســـاییە، بەاڵم كاتێك ســـوعبەت و زۆر هاتوچۆكردن و نامەی مۆبایلیان دەبینم،

دڵ و مێشكم پڕدەبێت لەگومان". ئەو ژنە ئەوەش دەخاتەڕوو، كە ئەو بۆ ئەم بابەتە جارێك پەیوەندی بەبنكەیەكی دژی توندوتیـــژی بەرەنگاربوونـــەوەی ئافرەتـــان كـــردووە "رۆژێـــك پەیوەندیم بەوانـــەوە كـــرد، بەڕێوەبەرەكە پێیگوتم: هەوڵبدە راســـتی بارودۆخەكە تێبگەی و ناكرێـــت بەبێ بەڵگەی تەواو ئەم تۆمەتە باســـبكەی، چونكـــە دواتر هـــەم نێوانت لەگەڵ مێردەكەت تێكدەچێت، هەم ئەگەر مێردەكەت بیەوێ توشی سزای یاسایی دەبـــی، ئەگەریـــش دەتـــەوێ دەتوانیـــن تەلەفۆنی بۆبكەین و لێرە دانیشتنتان بۆ ئەنجام بدەین. بەاڵم من لەبەر مێردەكەم

نەوێرام بەوە رازی بم". ژاكاو ئێستا كە لەگومان و دوودڵییەكی زۆردا دەژیـــت پێیوایـــە كـــە "پێویســـت بـــوو هـــەر لەســـەرەتاوە ســـنورێكم بۆ پەیوەندییەكانـــی دانابا، مـــن پێموانەبوو بگاتـــە ئەو راددەیەی بێ من بڕۆنە بازاڕ و پـــارك، یان ئەو كاتانەی لەماڵیشـــمان نەبوو، مێردەكەم لەجیاتی ئەوەی گرنگی بەمن و كچەكەم بدات، لەگەڵ ئەودا نامە دەگۆڕێتـــەوە، یان تەلەفۆن دەكات، بەبێ

ئەوەی "لەگەڵ ــــردەكــــەمــــم مــــێخــــۆشــــدەوێــــت، هەركاتێك بــەاڵم ــــەگــــەڵ ئـــەو ل

كــــچــــە دەیـــــبـــــیـــــنـــــم، یەكسەر ـــەم حـــەزدەكبەناوی ــكــە چــون بــەجــێــبــێــڵــم، خزمایەتی بێتامیان كردووە". ئەوە قسەی خۆی وەك كە گەنجە، ژنێكی ــاوە، ژاكهاوسەرگیری رۆژەوە لەو دەگێڕێتەوە بۆتە هاوسەرەكەی خزمێكی كــردووە،

كێشەی نێوانیان. ژاكاو تەمەنـــی 26 ســـاڵە، دەرچـــوی زانكـــۆی ســـەاڵحەددیەن بەشـــی زمانی كوردییە، ماوەی سێ ساڵە هاوسەرگیری كردووە و دایكی منداڵێكە. ئەو سەرەتای ناســـینی خـــۆی و هاوســـەرەكەی بـــۆ رۆژانـــی زانكـــۆ دەگەڕێنێتـــەوە، كـــە بەیەكـــەوە قوتابـــی بـــوون، مـــاوەی و هەبـــووە پەیوەندییـــان ســـاڵێك هاوسەرگیرییان دەرچوونیان دوای

كردووە. بەپێی قسەكانی ژاكاو، هاوسەرەكەی پەیوەندییەكی ناسروشتی لەگەڵ كچێكی ئامۆزایـــدا هەیە، كە ژیانی ئەوی تێكداوە و هەمیشە بیری لێدەكاتەوە، كە ئایا ئەو لەســـەر هەڵەیە و غیرەی زیـــاد دەكات، یـــان پەیوەندییەكەی ئـــەوان گوماناوییە. ژاكاو دەڵـــێ "لـــەو ساڵەشـــدا كـــە مـــن پەیوەندیم لەگەڵ هاوسەرەكەمدا هەبوو، یەكدووجار ئەو كچەی ئامۆزای لەگەڵی هاتـــە كۆلێژ و بەیەكتری ناســـاندین، من زۆر بەالمەوە ئاســـایی بوو، بەاڵم دوای هاوسەرگیری هەستدەكەم پەیوەندییەكە ناسروشـــتییە، چونكـــە بـــۆ نموونـــە من بەهرەحەمەڕەش

"خەریكە كچەمامێكی مێردەكەم

ژیانم تێكدەدات"

كـۆمـەاڵیـەتی

46 ژماره 228 2014/4/26

ژماره 228 2014/4/26 47

لەبەرچاوگرتنی هەســـت و نەستی من". بۆیە ئەو ژنە داوایكرد لەرێگای دواندنی كەسی پسپۆڕەوە رێنمایی بكرێت، چونكە

ئەو لەگومان و دڵەڕاوكێدا دەژیت. هەتـــاو ئەحمەد توێژەری كۆمەاڵیەتی، ســـەبارەت بـــە كێشـــەكەی ژاكاو وتـــی "راســـتە زۆرجـــار پەیوەنـــدی كەســـانی دەوروبەر دەبنە هۆی تێكدانی پەیوەندی ژن و مێـــرد، بەاڵم پێویســـتە هەردووال لـــەوە هوشـــیاربن و رێگەنـــەدەن هیـــچ شتێك كاریگەری لەسەر پەیوەندییەكەی مێـــرد و ژن هەبێـــت، چونكـــە ئـــەوان نزیكترین كەسی یەكترن". لەهەمان كاتدا بەپێویســـتیزانی پیاوان لـــەوە ئاگاداربن، پەیوەنـــدی گومانـــاوی دروســـت نەكەن و هەوڵبـــدەن ئەگـــەر گومانێكیـــش الی ژنەكانیان هەبوو نەیهێڵن، بەوەی بۆیان

روونبكەنەوە، كە پەیوەندییەكە ئاسایە.پەیوەندییەكـــەی توێـــژەرە ئـــەو گوتـــی هێنایـــەوە بەنموونـــە ژاكاوی "پێویســـتە مێردەكـــەی ژاكاو بۆ ژاكاوی روونبكاتەوە، كە ئەو هیچ پەیوەندییەكی ناسروشتی لەگەڵ كەسدا نییە، بۆنموونە بـــا كاتێـــك تەلەفۆنی لەگـــەڵ ئامۆزاكەی كرد، نەڕواتە دەرەوە و الی خێزانەكەی و ئـــەو نامەكانـــی یاخـــود قســـەبكات، خۆشـــی پیشـــانبدات، قەت تەلەفۆنەكەی نەشـــارێتەوە". ئامۆژگاریشـــی بۆ ژاكاو ئەوەیـــە كـــە "هەڵبـــدات ئاســـایی رەفتار بـــكات و گوشـــاری دەروونـــی بۆ خۆی دروســـت نەكات، راســـتی پەیوەندییەكە تێبـــگات، بۆنموونـــە دەتوانێ ناڕاســـتەو خۆ قســـە لەگەڵ كچـــەدا بكات، هەروەها بەراشـــكاوی بەمێردەكـــەی بڵێـــت ئـــەو بەو نزیكییـــە لەئامۆزاكەی بێـــزارە، یان داوای روونكردنەوەی لێبكات، ئەو كاتە دەتوانـــێ لەراســـتی بابەتەكە تێبگات، كە ئایا لەراستیدا پەیوەندییەكی ناسروشتی هەیـــە یان ئەو كەوتۆتـــە گومان". هەتاو روونیشـــیكردەوە، كـــە پێویســـتە ژاكاو بەهەمـــوو جۆرێـــك خـــۆی لـــە بڕیاری و بپارێزێـــت هەڵەشـــەیی و بەپەلـــە بەئارامی مامەڵە لەگـــەڵ بارودۆخەكەدا بـــكات، چونكە چۆن ئەگـــەری هەبوونی پەیوەندییەكی نائاســـایی هەیە، ئەگەری ئـــەوەش هەیە، تەنیـــا گومانی خۆی بێت و مێردەكـــەی تەنیا پەیوەندی خزمایەتی

هەبێت.

كـۆمـەاڵیـەتی

ئافرەتێـــك ســـەردانی بەڕێوەبەرایەتـــی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیـــژی دژبـــە ئافرەتانی كرد و گوتـــی "مێردەكەم و دایك و خوشـــكەكەی لێیاندام، ســـكااڵم لەســـەریان تۆماركرد، بەاڵم یەك رۆژیش دەستگیر نەكران. دوای ئەوە یەكسەر مێردەكەم تەلەفۆنـــی بۆكردم و گوتی، چونكە داوات لەســـەر من و دایك و خوشـــكەكەم تۆماركردووە، تازە تەاڵقت دەدەم و نایەیتەوە

ماڵـــی من. هەفتەیەكی پێنەچـــوو تەبلیغێكم بۆهاتـــە ماڵـــی بابم، كەوا من لـــەدەرەوەی دادگا تەاڵقـــدراوم و مێردەكـــەم پارێزەری گرتووە، بێئەوەی من ئاگاداری هیچ شتێك

بم". ژنەكە لەسەر سكااڵكەی خۆی بەردەوام بـــوو و گوتـــی "ئێســـتا مـــن هەســـتدەكەم دەســـەاڵتی مێردەكەمـــم نییـــە و ناتوانـــم خۆمـــی مافـــی و بوەســـتم بەرامبـــەری بگـــرم، پارێـــزەر ناشـــتوانم لێوەرگـــرم، لەبەرئـــەوەی ماڵـــی باوكم بـــاری داراییان

خراپە".ئێمـــە پێمـــان راگەیاند، ئەو داوایـــەی لـــەدادگای توندوتیژی خێزانـــی تۆمـــارت كـــردووە، كە تێیـــدا مێردەكەت و خوشـــكی مێردەكـــەت و دایكی ئازادكران، كاتێك لێكۆڵینەوەكە تەواوبێت، رەوانـــەی دادگای تایبەتمەنـــد دەكرێـــت بـــۆ دادگاییكردنیـــان، ئەگەر تاوانەكەیان بەســـەردا بچەســـپێ، ئەوا بە پێبژاردن یان

حەپسكردن سزادەدرێن. ســـەبارەت بـــە تەاڵقدانەكەشـــت، پێویســـتە لـــەدادگای باری كەســـی داوای مافـــی خۆت بكـــەی. بـــۆ یارمەتیدانت لـــەدادگا دەتوانی ســـوود لـــە پڕۆژەی هاوكاری یاســـایی وەربگری، كە بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بەئافرەتان، لەگەڵ سەندیكای پارێزەرانی كوردستان لقی هەولێر بەهاوكاری رێكخـــراوی یوئێن دی پی و رێكخراوی تواناســـازی ئافرەتان،

گرێبەستی بۆ ئافرەتانی كەم دەرامەت كردووە.دواتر ئەم ئافرەتەمان رەوانەی ئەو پڕۆژە خۆبەخشـــە كرد،

تا لەرێگای پارێزەرەوە مافەكانی بۆ وەربگیرێت.

*بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان

كاتێك كێشەی یاساییت هەیە و باری داراییت خراپە

* درلقادوەبعمۆیلەژ

دۆسیەكانی توندوتیژی

ژماره 228 2014/4/26 47

48 ژماره 228 2014/4/26

و مێـــز لەپشـــت بـــەردەوام فەرمانبەرانـــەی لـــەو زۆر كۆمپیوتـــەرەوە كاردەكـــەن، بەهۆی دانیشـــتنی بەردەوامیان توشی ئازاری مل و پشت دەبن. بۆ چارەسەری ئەو حاڵەتەش پسپۆرەكانی بواری پزیشكی ئامۆژگاری ئەو كەسانە دەكەن،

ئەم هەنگاوانەی پێڕەو بكەن:شـــوێنی لـــە دوور شـــوێنێكی لـــە ئوتوموبێلەكەیـــان .1كاركردن رابگرن و بەپێ بڕۆنە ســـەركار، خۆ ئەگەر شوێنی كاركردنیشـــیان تەنیا ماوەی 10 تا 20 خولەك بەپێڕۆیشـــتن

دووربوو، باشتر وایە بەپێ بچنە سەركار.2. قادرمە لە جیاتی مەسعەد بەكار بهێنن، چونكە سەركەوتنی قادرمە وادەكات ماســـولكەكانت بجوڵێن، ســـەربارەی ئەوەی

چەوریەكان دەسوتێنی.3. لـــەدوای هەر كاتژمێرێك دانیشـــتن پێویســـتە 5 خولەك

پیاسە بكەن. زۆری كاریگەری دادەنیشی لەسەری كورسیەی ئەو .4

بۆدروستكردنی ئازاری پشت و مل، باشتر وایە هــەیــە لەكورسی جــۆرێــك كە بهێنیت بەكار دەوترێت پــێــی كــــــــورســــــــی ــی، كە ــات ــەت مكی سیە ر كوخرە وەك تۆپ مادەیەكی لە و مەتات الستیكی

دروستكراوە.

بەپێی لیكۆڵینەوەیەك كە لەویالیەتی "میشـــگان"ی ئەمریكی لەسەر كۆمەڵێك ژن و پیاو بۆ ماوەی چوارساڵ ئەنجامدراوە، دەركەوتوە كە گەشبینی دەبێتە هۆی باشكردنی تەندروستی دڵ و لـــە نەخۆشـــیەكان و سســـتبوون دتپارێزێت. هەروەها پسپۆران بۆیان دەركەوتوە، ئەو كەسانەی لەژیاندا گەشبینن توشبوونیان بە نەخۆشیەكانی دڵ و سستبوونی دڵ بەرێژەی 73% كەمبۆتەوە بەراورد بەو كەسانەی بە بێئومێدی دەژین و بەرامبەر ژیان رەشبینن. جگەلەوانەش گەشبینی بەشێوەیەكی

گشتی بۆتەندروستی گشتی مرۆڤ سوودبەخشە.

چۆن خۆت لە ملئیشە و پشتئێشەی كاكردن دەپارێزی؟

گەشبینی نەخۆشی دڵ كەم دەكاتەوە

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

48 ژماره 228 2014/4/26

ژماره 228 2014/4/26 49

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

جومگەی ســەری الچوونی واتــە )داكـــەالن( لەجێچوون ناسراوە لەحەوز، كە لەشوێنی خۆی و هاتنەدەروەی ران دایكبوونی لە لەكاتی ئەمەش زۆر جار الــوالدي(. )خلع بە

منداڵەكە بەهۆی هەندێك كێشەوە روودەدات. هۆیەكانی تری داكەالن بریتین لە ناجێگیری و توندنەبوونی ماسولكەكانی ناوچەی ران و حەوزە، یاخود باری منداڵەكە النكە، بەكارهێنانی جاریش هەندێك دایكیدا، رەحمی لەناو

یان هۆكاری بۆماوەیی رۆڵ دەبینن.خەلع لە 3 مانگی یەكەم لەشێوزی دانانی پێ یان لەكاتی چونكە پێناكەن، هەستی دایكان ــت، دەردەكــەوێ رۆیشتن و منداڵەكە شەلبوونی هــۆی دەبێتە خەلع نیە. ـــازاری ئو دەمێنێتەوە بەشەلی منداڵەكە ئەوا نەكرێت چارە ئەگەر بەگەورەیی زۆر زەحمەتە چارەی بكرێت. بەاڵم ئەگەر زوو بۆیە بكرێت. چارەسەر دەتوانرێت ئەوا پێبكرێت، هەستی پزیشكی پیشانی لەدایكبوون لەپاش منداڵەكەتان پێویستە

پسپۆر بدەن، بۆدڵنیابوون لەتوشنەبوون بەم حاڵەتە.

بەپێــــی توژینەوەیەك لەئەمریكا كە لە لەســــەر 107 ژن و مێرد بۆ مــــاوەی 21 رۆژ ئەنجامدراوە، دەركەوتووە برســــیەتی دەبێتە هۆی هەڵچوونی باری دەروونی و توڕەیی، بەمەش كێشە لەنێوان ژن و مێردەكاندا دروســــت دەبێت. پسپۆران هۆی ئەم حاڵەتەیان بۆ برســــیەتی و كەمبوونی رێژەی گلوكۆز یان شــــەكر لەلەشــــدا گێڕاوەتەوە، كە مێشــــك ناتوانێت وەك پێویست كارەكانی بكات و دواتــــر دەبێتە هۆی توڕەبوون و هەڵچوون. هەروەها ئامۆژگاری ئەو ئافرەتانە دەكەن، كە دەیانەوێت باسی كێشەیەك بكەن لەگەڵ پیاوەكانیان، كە پەیوەستە بەژیانیانەوە، پێشتر نانیان بدەنێ، ئینجا لەگەڵیان قســــە بكەن، تا بەهۆی برسیەتیەوە هەڵچوون و توڕەیی

و پاشانیش شەڕ لە نێوانیان روونەدات.

پســـپۆران لە لێكۆڵینەوەیەكدا لە ئەمریكا بۆیان دەركەوتووە، تۆڕی كۆمەاڵیەتـــی فەیســـبووك دەبێتـــە هـــۆی دڵتەنگی بۆ كچان و توشـــی بەدخۆراكیـــان دەكات. لـــە لێكۆڵینـــەوەدەدا دەركەوتـــووە، 80%ی ئەو كچانەی بۆ زیاتر لەكاتژمێرێك فەیسبووك بەكاردێنن، توشی دڵتەنگی دەبن، چونكە لەو ماوەیەدا و لەكاتی گەڕان بەناو الپەڕاكاندا چاویان بە شێوەی كچانی تر و ستایلی تازە و جۆراو جۆر دەكەوێ، لەهەمانكاتدا لەگەڵ خۆیان بەراوردی دەكەن و رەخنە لەخۆیان و شـــێوەی خۆیان دەگرن، بەمەش توشی دڵتەنگی و دڵەڕاوكێ دەبن و نانیان بۆناخورێت. پسپۆران دەشڵێن چەندەی كچان زیاتر لەفەیسبووك بمێنەوە، ئەوەندە

زیاتر ئەگەری توشبوونیان بەو حاڵەتە هەیە.

لەجێچوون یان داكەالنی پێی مندااڵن )خەلع( چیە؟

مەهێڵن مێردەكانتان برسی بن، شەڕ روونادات

فەیسبووك كچان دڵتەنگ دەكات

ژماره 228 2014/4/26 49

50 ژماره 228 2014/4/26

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

گرنگیی و سوودەكانی پشكنینی مەمك

هۆشیارییتەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

لەجیهانــــی پێشــــكەوتوودا، ماوەی پەنجا ســــاڵ دەبێت پشكنینی مەمك بۆ ئافرەتان بۆتە بەرنامە، بۆ مەبەستی لێكۆڵینەوە لەنەخۆشیەكانی مەمك. تاكو زووتریش دەستنیشــــان بكرێت و رێگری

لەدەردی كوشندەی شێرپەنجە بكرێت.مەمكــــی ئافــــرەت لــــەو كاتــــەوە، كە كــــچ خۆی دەناســــێت، واتە لەتەمەنی 13 ســــاڵیدا قەبارەی خــــۆی وەردەگرێــــت. ئەمــــەش بەســــێ قۆنــــاغ. چونكە بەگشتی پێویســــتی بەچوار قۆناغ هەیە تاكــــو مەمــــك پێــــدەگات و ئامــــادە دەبێــــت بۆ شیردان، كاتێك ئافرەتەكە منداڵی پەیدا دەبێت. گــــەر منداڵبوونەكــــەی بــــەر لە 18 ســــاڵی بێت، مەمكــــی بچووك دەبێت و گۆپكەكەی بەباشــــی دروست نەبووە. هەروەها پێكهاتەی ناوەوەی، كە چەوری و دەمارەكانی خوێن و لیمفاویەكان و چەنــــد غودەیەكــــە شــــیر دروســــت دەكات،

لەتەمەنی 18 ساڵیدا تەواو دەبێت.بۆریەكانی شیرگواستنەوە بۆ جۆگەلەی دوایی، ژمارەیــــان 15-18 جۆگەیــــە و شــــیریان پێــــدا دێتەدەرەوە. ئەو كارگەیە، كە شــــیر دروســــت دەكات، لەژێر كۆنتڕۆڵی مێشــــك دایە )غودەی نخامــــی(، كە مادەی پرۆالكتین و سنتوســــینۆن دروســــت دەكات، بەهــــاوكاری مژینــــی مەمك

لەالیەن كۆرپەوە. ئەگەرهاتوو دایكەكە شیر لەمەمكیدا ئامادەبوو، لەمانگی نۆیەمی دووگیانیدا، بەاڵم مەمكی نەدایە منداڵەكــــە، لەخۆیــــەوە مەمــــك شــــیری لێنایەتە دەرەوە. بەڵكــــو لەنــــاو خانەكانــــی كۆدەبێتەوە، بەشــــێوەیەك یــــان گرێی لێ پەیــــدا دەبێت، یان هەودەكات. ئینجا ئافرەتەكە توشــــی نەخۆشــــی

مەمك دەبێت. ئــــەو ئافرەتانــــەی بەرێكوپێكی مەمــــك دەدەنە منداڵەكانیان، زۆر كەم توشی نەخۆشی مەمك دەبن، واتە شیردان بەمنداڵ رێگری لەنەخۆشی شــــێرپەنجەی مەمك دەكات. ئەو بیرۆكەیە هی

مــــن نیە، بەڵكو لەواڵتــــی بەریتانیا و ئەمریكا و ئەوروپا پشكنینی لەسەركراوە.

نەخۆشیەكانی مەمكی ئافرەتان:مەمــــك لەدەمار و خوێن و چەوری پێكهاتووە، لەگــــەڵ غــــودەی دروســــتكردنی شــــیر، چەنــــد دەبەســــتنەوە. بەیەكــــەوە ئەمانــــە شــــریتێك لەژێر گــــۆی مەمكدا چەنــــد جۆگەلەیەك هەیە، دیــــواری ئەو جۆگەالنە خانــــەی تایبەتی تێدایە، لەگــــەڵ ســــوڕی مانگانــــە زیاد و كــــەم دەكات، لەژێــــر كاریگــــەری هۆڕمۆنــــی تیســــترۆجین و پڕۆجیســــترۆن. لەبەرئــــەوەی هەمــــوو مانگێك هێلكۆكــــە دروســــتبوونی كاریگــــەری لەژێــــر هۆڕمۆنەكــــە زیاد و كــــەم دەكات. وەك گوڵێك ئاوی لەژێر بێت، ئەو خانانە گەشە دەكەن. ئینجا دەبێتە هۆی گرژبوون، هەندێك جاریش ئازاری لێپەیدا دەبێت، لەبەرئەوەی كیسۆكەی بچووك دروســــت دەبێــــت، ئاوێكــــی ســــافی تێدایە پڕە لەهۆرمۆن. لەكاتی سوڕی مانگانە شیدەبێتەوە و قەبارەی بچووك دەبێتەوە و مەمكەكە ئارام دەبێتەوە. لەو كاتەدا ئەگەر بەدەســــت پشكنینی بــــۆ بكرێــــت، هەســــتی پێدەكرێــــت، كــــە تووند و بەئــــازارە. بۆیــــە ئامۆژگاریــــم بــــۆ ئافرەتان ئەوەیــــە، كــــە لــــەو حاڵەتــــەدا لەدەســــتێوەردان دووربكەونەوە، ئەگینا جاروبار ئازاری دەبێت و خوێنی تێدەزێت. لەژێر ئەو شوێنە هەست بە گرێیەك دەكرێت، كە خوێنی تێدا كۆبۆتەوە، بۆ مــــاوەی 2-3 هەفتە بزر دەبێت، ئەگەر گرێیەكە بچــــووك نەبــــۆوە، یان بزر نەبــــوو، دەبێت ئەو ئافرەتە ســــەردانی پزیشــــك بكات و پشــــكنینی

مەمك ئەنجام بدات.چەند گرێیەكی دیكە هەن لەدەمارە تووندەكاندا رەق زۆر دەســــتدا لەژێــــر دەبــــن، دروســــت دەردەكەون و ون دەبن. چەندانێك لەو گرێیانە لەنــــاو مەمكــــدا هــــەن، ئینجــــا ئەگــــەر كیســــەی هۆرمۆنی كەوتە الیــــەوە، ئەوا مەمكەكە تووند

دەبــــێ و گرێــــی زۆری تێدا دەبێــــت. ئەمە تەنها پێویســــتی بەســــۆنار هەیە. لەدوای تەمەنی 35 ساڵیدا پشــــكنینی تیشكی بۆ دەكرێت، پێویستی

بەنەشتەرگەریی نیە. ئەگــــەر گــــۆی مەمكی چڵكی لێهاتــــەدەر، یاخود دیــــارە خانەكانــــی ئــــەوكات لێهــــات، خوێنــــی جۆگەلــــەی شــــیر توشــــی نەخۆشــــیەك بوونە. لێرەدا پێویســــتە ئەو خانانە پشكنینی تیشكییان بــــۆ بكرێت. زۆرجــــار هەوكردنە، بــــەاڵم ئەگەر خانەی شــــێرپەنجەی تێدابوو، ئــــەوكات دەبێت

چارەسەری تایبەتی بۆ بكرێت. شێرپەنجەی مەمك

ئەگەر دەستمان بەگرێیەك كەوت، لەهەر الیەكی مەمــــك بێت، كیســــەش نەبوو، ئەوە لەتیشــــكی دەردەكەوێــــت، ســــپی نیشــــانەیەكی مەمكیــــدا لەو شــــوێنەدا بــــەدەرزی بەقەبــــارەی گرێیەكە واتــــە لێدەردەهێنرێــــت، خانەیەكــــی چەنــــد پێویســــتە گرێیەكە دەربهێندرێت، لەگەڵ 2ســــم لەدەوروبەرەكەی لەچەورییەكان، بۆ پشكنینی میكرۆســــكۆبی. ئینجا نزیكەی 20-24 سالیدی لێدەكەن و تەماشای دەكەن، ئەگەر شێرپەنجە و شــــێرپەنجەكە جــــۆری بەگوێــــرەی بــــوو، پشــــكنینە هۆرمۆنیەكان ئەو چارەسەرانەی بۆ

دەستنیشان دەكرێت:1. بڕینی ئەوالیەی مەمكەكە، كە گرێی هەبووە. ئینجا دانانی مەمكی پالستیكی لەژێر پێستەكە،

تاكو كارنەكاتە سەر دەروونی ئافرەتەكە.2. بڕینــــی گرێیەكە و پێدانی دەرمانی كیمیاوی. هەرچەنــــدە ئــــەم دەرمانە كێشــــەی زۆرە، لەو ماوەیەدا نەخۆشــــەكە بێزار دەبێت، چونكە كار دەكاتە ســــەر هەموو خانەكانی لەشــــی مرۆڤ و بێهێز و بێتاقەتی دەكات. چارەسەرەكەشــــی چەنــــد مانگێك دەخایەنێت، پێویســــتە بەردەوام

لەپزیشكی خۆی و لەتاقیگە نزیك بێت.چارەســــەری شــــێرپەنجەی مەمك پێشكەوتنی زۆری بەخۆیــــەوە بینیــــوە، ئەگــــەر لەقۆناغــــە ئــــەوا بكرێــــت، دەستینشــــان ســــەرەتاییەكان چارەسەر دەكرێت و ژنەكە دەگەڕێتەوە ژیانی

سروشتی خۆی. مەمكەكــــە هــــەردوو لەبەرئــــەوەی جــــا بەدەمارەكانی خوێن و لیمفاوییەكان بەیەكەوە بەســــتراونەتەوە، پێویســــتە مەمكە ساغەكەش پشــــكنینی بۆ بكرێــــت، تاكو زوو دەستنیشــــان بكرێت، گەر هەر گۆڕانكارییەكی تێداڕووبدات،

چارەسەر بكرێت.تیشــــكی وەرگرتنی مەمك لەدوای 35 ســــاڵیدا پێویســــتە، تەنانــــەت ئەگەر ئافرەت هەســــتی بە نەخۆشــــیش نەكردبێت، ئینجا 3 ســــاڵ جارێك تاكو تەمەنی 60 ســــاڵی. خۆپاراستن باشترە لە

چارەسەركردن.. شیر بدەن بە منداڵەكانتان.

ژماره 228 2014/4/26 51

هـــونـــەری

حزبەكان بۆ دەنگ كۆكردنەوە هونەرمەندان دەخەنە لیستەكانیانەوە

52 ژماره 228 2014/4/26

هونەری

من باش شارەزای بارودۆخی كوردم و دەزانم لەسەر خاكەكەیان نەگبەتی

زۆریان بەسەرهاتووە

دارمیندرائەكتەری گەورە و ئەندامی پەرلەمانی هندستان:

بارودۆخی سیاسی زوو دەگۆڕێت، من چاوەڕوانی پێشهاتی گەورەترم بۆ كوردستان

لەدڵەوە حەزدەكەم بەدیداری جەماوەری خۆم لە كوردستان شاد ببم

ئاینی ئیسالم رێگەی بەدووژنی داوە، لەسەر ئەو بنەمایە ژنی دووەمم هێنا

52 ژماره 228 2014/4/26

ژماره 228 2014/4/26 53

هونەری

ژماره 228 2014/4/26 53

54 ژماره 228 2014/4/26

پەیامنێری سڤیل و دارمیندرا

هونەری

س���اڵی 1975 هیما مالین كچە ش���ۆخ و ش���ەنگی بۆلیوود بوو، ت���ۆ خێزانداربووی و منداڵیش���ت هەبوو، چۆن بوو هیما مالین شوی

پێكردی؟ دارمین���درا: )بەپێكەنینەوە( ئ���ی منیش كوڕە ش���ۆخ و ش���ەنگ بووم، بۆ من چ عەیبم هەیە!!! ئێمە كاتێك خەریكی وێنەگرتنی فیلمی )شۆلەی( بووین، خۆشەویستی لەنێوانمان درووستبوو، لەنێو فیلمەكەش هەر خۆشمدەویست، بەاڵم ئەو شووی پێنەدەكردم، لەكۆتاییدا رازیبوو، منیش

هەم لە فیلم و هەمیش لەژیانم سەركەوتم. لەفیلم���ی ش���ۆلەی تۆ رۆل���ی ڤیرۆ و هیم���ا مالین رۆلی بەس���ەنتی دەبینێ���ت، كاتێك رەف���زت پێ���دەدات ت���ۆ دەچیتە س���ەر تانكەری ئاوی گوندەكە و دەتەوێت خۆت بكوژی، دواتر ئەمیتاب واس���تەت بۆ دەكات. دوور لە تەمسیل هیما مالین تۆی رەفزنەكردەوە كاتێك تەقدیمت ك���رد و ئەمیتاب واس���تەی بۆ نەك���ردی تا پێت

رازیبوو؟ دارمیندرا: ئەوە تەمسیل بوو، بەسەنتی خۆی حەزی لەمن بوو و دەشیزانی من خۆم ناكوژم ب���ۆی و لەئاخیرەكەی پێ���م رازیبوو ئەمیتابیش چ���ووە خوازبێنی ب���ۆم. لەژیانی راستیش���مان بەسەنتی هەر منی خۆشویست و پێم رازیبوو،

ئاوەها بوومە پاڵەوانی چیرۆك . لەبڕگ���ەی كۆتایی فیلمی ش���ۆلەی تۆ لەبەر بەس���ەنتی خۆت دەدەیتە دەس���تی جەبار س���ینگ و پیاوەكان���ی، ل���ەوێ جەب���ار س���ینگ دەیەوێ���ت دەس���تت ببرێ���ت، ب���ەاڵم بەس���ەنتی بەس���ەر شووش���ە دان���س دەكات، تا دەس���تت

نەبڕن، ئەوە نیشانەی خۆشەویستی راستەقینە و قوربانیدانە، ئێوە لە ژیانیش���تان لەگەڵ یەكتر

ئاوا بوونە؟ بڕی���اری ك���ەس دوو كاتێ���ك دارمین���درا: هاوس���ەرگیری لەگەڵ یەكت���ری دەدەن، دەبێت هەموو خۆش���ی و نەخۆش���یەكانیان بەیەكەوە بێ���ت و قوربانی بۆ یەكتری بدەن، پەیامی ئێمە ل���ەو فیلمە دی���ارە، كە ئێمە پەیامم���ان بەخەڵك دابێ، دەبێت خۆش���ان لەئاست پەیامی خۆمان بین، تاكو ئێستا بەبەڵگەوە دەڵێم هەردووكمان لەژیان���ی خۆماندا قوربانی زۆرمان بۆ یەكتری داوە، دەتوان���م بڵێ���م مێردێكی ب���اش بوومە بۆ هیم���ا مالینی، ئەویش ژنێكی زۆر باش بووە بۆ

من و زۆریش پشتیوانم بووە. لە ئاینی هندۆس���ی هیچ پیاوێك بۆی نیە دوو ژن بهێنێت، تۆش لەسەر ئەو باوەڕەی،

چۆن بوو كردت بەدوو ژن؟ دارمین���درا: ئ���ێ دوو ژن���ی لەئاینی ئیس���ام رێ���گای پێ���دراوە، منیش لەس���ەر ئ���ەو رێگایە بەڕێوەچووم���ە، م���ن لەگەڵ هاوس���ەرەكانم و منداڵەكانم بەخۆشی ژیاوم و كێشەمان نەبووە

لەو رووەوە. ت���ۆ و ئەمیت���اب هەریەك���ە چەندی���ن خانووتان هەیە، دوو ماڵتان هەیە، لەمۆمبای و جیرانی یەكترن و بەیەكەوە چەند فیلمێكیشتان

هەیە، لەئێستادا نێوانتان چۆنە؟ دارمیندرا: ئەمیتاب هاوڕێی خۆشەویس���تمە لەس���ەردەمی چ و گەنجی���م لەس���ەردەمی چ هەب���ووە بەرچ���اوی رۆڵ���ی ئ���ەو ئێس���تاش، لەپێشخس���تنی س���ینەمای بۆلی���وود، ئەمیت���اب

ناوێكی درەوش���اوەیە لەهەم���وو جیهان و من هەمیش���ە رێزی تایبەتم بۆی هەی���ە، نەك هەر من، گەلی هندس���تان هەمووی ئەمیتابی خۆش

دەوێت. تۆ جگەلە هونەر لەبواری سیاس���یش كاردەك���ەی، چۆن دەتوانی لەو دوو بوارە رۆڵ

ببینی؟ دارمین���درا: ماڵی من پرە لەهونەر، بەخۆم و ژنەك���ەم و كوڕەكان���م و كچەكەمەوە. بەخۆمم گوت ب���ا تۆزی���ك لەسیاس���ەتیش كاربكەم خۆ دنیا كاول نابێت، پاش���ان من خزم و كەس���ێكی زۆرم لە پەنجاب هەیە، داوایان لێكردم پێشیان بكەوم و خزمەتیان بك���ەم، بۆیە چوومە ئەوێ و خ���ۆم هەڵب���ژارد و دەنگم هێنا. م���ن ئەندامی حزب���م و ئەندام���ی پەرلەمانیش���م، ب���ۆ ماوەی چەندین س���اڵە، ئەمس���اڵ خولی پەرلەمانتاریم تەواو دەبێت، س���ەیری بارودۆخی خۆم دەكەم لەبواری سیاس���ی، لەپاڵ ئ���ەوەش وردە وردە

كاری هونەری خۆم دەكەم. بیس���توومە دەڵێن ه���ەر پەنجابییەك بێت���ە مۆمبای خ���ۆی بەناوی تۆ هەڵدەكێش���ی و هەم���وو تۆ بەس���احێبی خۆیان دەزانن تۆش لەهەم���وو روویەك���ەوە و یارمەتی���ان دەدەی

جیاوازی لەنێوان هیندیەكان دەكەی؟دارمین���درا: من هی���چ جیاوازیی���ەك لەنێوان هی���چ ك���ەس و الیەنێك ناكەم و رێ���ز لەهەموو كەس���ێك دەگ���رم، ه���ەر رۆژیك ه���ەر الیەنێك كاری بكەوێتە الم و لەتوانام داهەبێت یارمەتی بدەم، یارمەتیم داوە. پەنجابیەكان كەس���وكاری من���ن و پەنجاب ناوچەی من���ە، منیش نوێنەری

تەیارعادلگۆران��مۆمبای

)دارم س����ینگ دی����ۆل( كە لەهندس����تان بە دارمیندرا و لە كوردستانیش بەدارەمەندەر ناس����راوە، ئەكتەرێك����ی ن����اوداری هندیی����ە، لەرێ����گای فیلمە رۆمانس����یەكانی لەس����ااڵنی 1980 سەرنجی زۆربەی ئەوكاتی گەنجانی كوردستان و بەتایبەتی شاری هەولێری بۆ خۆی راكێشابوو، وەك بەشێكیان لەئێستادا باس����ی لێ����وە دەك����ەن ی����ادگاری خۆش����یان لەگ����ەڵ فیلمەكانی ئەو ئەكتەرە هەیە، كاتێك لەس����ینەماكانی ئەوكاتی هەولێ����ر فیلمەكانی پەخش����دەكرا. بۆ زیاتر ئاش����نبوون بەژیانی ئ����ەو هونەرمەن����دە جیهانی����ە، ك����ە خاوەن����ی خەاڵتی س����ەركەوتنی تاهەتای����ە لە بۆلیوود، ك����رد، لەگ����ەڵ چڕوپرم����ان گفتوگۆیەك����ی كەس����ێكی تا بلێی رووح س����ووكە و بەقسە خۆش����ەكانی ئێمەی گەڕاندەوە بۆ سااڵنێكی

پێش لەدایكبوونمان.

ژماره 228 2014/4/26 55

هونەری

ماڵەكەم پڕە لە هونەر، خۆم و ژنەكەم و كچەكەم و كوڕەكانم كاری هونەری

دەكەین

خزم و كەسوكارم داوایانلێكردم

پێشیانبكەوم و خزمەتیان بكەم، بۆیە چوومە ناو

كاری سیاسیەوە

ئەمیتاب لە گەنجیەتی و لەئێستاشدا هاوڕێیەكی

خۆشەویستمە

ئەوان���م لەپەرلەم���ان و لە نێ���و حیزبیش، بۆیە دەبێت خزمەتیان بك���ەم و خۆم بەخزمەتكاری

هەموویان دەزانم. بەحوكمی ئەوەی سیاس���ەتمەداریت

چی لەبارەی كوردەوە دەزانیت؟ دارمین���درا: من باش ش���ارەزایی بارودۆخی ك���وردم و دەزان���م نەگبەت���ی زۆریان لەس���ەر خاكەكەیان بەسەر هاتووە، كە ناوی كوردستانە، وەك ئەوەی گەلی هندستان بەسەریهات لەژێر دەس���تی داگیركەر، گەلی كوردی���ش بە هەمان شێوە. بەاڵم دەبێت هەموو الیەك ئەوە تێبگەن كە سیاس���ەت ی���ەك رێ���رەوی راس���تی نییە و بارودۆخی سیاس���ی زوو ب���ەزووی دەگۆڕێت، ك���ێ دەیگوت ك���ورد ئازاد دەب���ن؟ كێ دەیگوت ت���ەواوی هندس���تان ئ���ازاد دەكرێ���ت؟ ئەوان���ە هەمووی پێشهاتن و من چاوەروانی پیشهاتەی

گەورەترم بۆ كوردستان. تۆ جەماوەرێكی باشت لەكوردستان هەی���ە، بەتایبەت���ی جیلە كۆن���ەكان لێرەوە چیت

هەیە پێیان بڵێی؟ دارمین���درا: س���او رێزی���ان ب���ۆ دەنێ���رم و خۆشەویستیم بۆ هەموویان هەیە، لێرەوە پێیان دەڵێ���م دارمیندرا خزمەت���كاری جەماوەرەكەی خۆیتی و خۆشحاڵم كە لەشوێنێكی وای جیهان خەڵكی وا بەڕێز بناس���م. بەپێی كات و دەرفەت لەدڵەوە حەزدەكەم لەنزیكەوە پێیان ئاشنا ببم.

)دارم س����ینگ دی����ۆل( لەس����اڵی ل����ە 8ی دیس����ێمبەری 1935 لەوالیەتی پەنجاب راجس����تان لەدایكب����ووە. كاتێ����ك دارمیندرا بچ����ووك دەبێت، باوك����ی بەڕێوەبەری قوتابخان����ەی گوندەكەیان دەبێت و پش����تگیری لێدەكات لەخوێن����دن، تاكو قۆناغی زانكۆ بەكۆتادێنێت. ساڵی 1960 لەتەمەنی 25 ساڵی روو لەشاری مۆمبای دەكات بۆ مەبەس����تی كاركردن لەبواری س����ینەما، پاش ماندووبوون و هەوڵدانێكی زۆر لەفیلمی )دل بهی تێرا همبی تێری( بەش����دار دەبێت. دوای ئەوە چەند رۆڵێكی تر وەردەگرێت. لەس����ااڵنی 60 بەش����داری چەندین فیلمی كرد، بەاڵم وەكو پێویس����ت

نەناسرا. س����اڵی 1971 خەڵك وردە وردە ناسیان، كاتێك لەساڵی 1975 لەگەل ئەكتەری گ����ەوەر و شاهەنش����ای بۆلی����وود ئەمیت����اب باچچان لەفیلمی ش����ۆلەی )ش����وعلە( بەش����داریكرد، لەوێ بە تەواوەتی ناس����را. دارمیندرا دوو ژنی هەیە، جگە لەخۆی، ژن����ی دووەم����ی )هیما مالی����ن( و هەر دوو كوڕەكەی بەناوەكانی )س����ۆنی دیۆل و بۆبی دیۆل( كە مندالی ژنی یەكەمەكەین، لەگەڵ كچێكی بەناوی )ئیش����ا دیۆل( كە كچی ژنی دووەمیەتی لەس����ینەما كاردەكەن. دارمیندرا س����اڵی 2004 بەپشتیوانی خەڵكی ناوچەكەی خۆی لەپەنجاب هەڵبژارد و بووە ئەندامی پەرلەمانی هندستان. جگە لەكاری هونەری كاری سیاسیش دەكات و ئەندامی حیزبی بهاراتیا جاناتایە و ماوەی چەندین خولە بەپشتیوانی خەڵكی والیەتەكەی دەنگی زیاد دەهێنێت و تا

لە 2014/4/24 هەڵبژاردنی پەرلەمانی ئەم خولەی ئێستاش كە بڕیارە هەر پەرلەمانتارە.لەمۆمبای بەڕێوە بچێتەوە،

ژماره 228 2014/4/26 55

56 ژماره 228 2014/4/26

ئاڤان جەمال

هونەری

سیاس���ییەكان حزب���ە كاندیدان���ی لیس���تی م���ەال و كەس���انی پ���ڕن لەرۆژنامەن���وس و ت���ری كۆمەاڵیەت���ی و بەناوبان���گ بەتایبەتیش هونەرمەندان، هەرچەندە ئەوان رەتیدەكەنەوە، ك���ە حزب���ەكان ئەوان ب���ۆ دەن���گ كۆكردنەوە بەكاربهێن���ن، ب���ەاڵم هەن���دێ ك���ەس رایانوایە

حزبەكان دەنگیان پێكۆدەكەنەوە.ئیس���ماعیل ئاكۆیی هونەرمەندێكی میللییە، س���ااڵنێكە لەب���واری گۆرانیگوتن���دا خزم���ەت گۆڕان���ە لیس���تی كاندی���دی ئێس���تا دەكات. ئ���ەو پارێ���زگای هەولێ���ر. ئەنجومەن���ی ب���ۆ خۆكاندیدكردن���ی لەس���ەر لیس���تی حزبێك���ی سیاس���ی، زۆر بەئاسایی دەزانێت و پێی وایە خەڵك باوەڕیان بە سیاس���یەكان نەماوە، بۆیە ئەوان خۆیان هەڵبژاردووە. ئیس���ماعیل دەڵێ "زۆربەی سیاسەتمەدارەكان ئەوەندە بەڵێنیان نەك���ردووە، جێبەجێی���ان و داوە بەخەڵ���ك دەترسێن تێكەڵی خەڵك بن، بەاڵم هونەرمەند خ���ودی خەڵ���ك دروس���تیدەكات و ئەوی���ش لەموعاناتەكانی خەڵك تێدەگات و هەر خەڵك بوون منیان لەئیس���ماعیلەوە كردە ئیسماعیل

ئاكۆیی". سەبارەت بەئەگەری سەركەوتنی ئیسماعیل ئاكۆیی پێیوایە كە "سەركەوتوو دەبم، چونكە خەڵ���ك باوەش���م بۆدەكەن���ەوە و پش���تگیریم دەكەن، منیش دەمەوێ خزمەتی هەولێر بكەم، من بۆ خاتری پێداویس���تییەكانی ئەو خەڵكانە

ئەحمەدتاریق

حزبەكان بۆ دەنگ كۆكردنەوە هونەرمەندان دەخەنە لیستەكانیانەوە

جەالل پەرێشان: هەموو كۆاڵنی خۆمان دەنگم دەدەنێ

ئاڤان جەمال: پارێزگا جیاوازە لەپەرلەمان و پێویستی بە بڕوانامەی بەرز و پسپۆڕی نییە

رەبیع هەزال: هونەرمەند حزبی نەبێت، ناتوانێت پەیامی هونەری خۆی بگەیەنێت

ئیسماعیل ئاكۆیی: خەڵك بڕوایان بە سیاسییەكان نەماوە بۆیە ئێمە خۆمان هەڵدەبژیرین

عومەر مامە: لەوانەیە راست بێت بۆ دەنگ كۆكردنەوە بەكارمان بهێنن

56 ژماره 228 2014/4/26

ژماره 228 2014/4/26 57

ئیسماعیل ئاكۆیی رەبیع هەزال عومەر مامە جەالل پەرێشان

هونەری

خۆم كاندید كردووە كە موعاناتیان هەیە". عومەر مامە پیشەی ئەكتەرە و لەدراماكانی تەلەفزیۆن���ی یەكگرت���وودا زۆر رۆڵی بینیوە، ئێس���تا كاندیدی لیستی یەكگرتوی ئیسامییە. رای پێچەوان���ەی هونەرمەن���دە ئ���ەو رای زۆربەی هونەرمەندانە كە دەڵێت، هورنەمەند موڵك���ی میللەت���ە و نابێ���ت پەیوەن���دی بەهیچ حزبێكی سیاس���ییەوە هەبێ���ت. عومەر پێیوایە "دەس���تەواژەی هونەرمەند ناب���ێ حزبی بێت، دەس���تەواژەیەكی راس���ت نییە، چونكە هونەر خۆی سیاسەتە، هەموو مرۆڤێكیش بەتایبەت هونەرمەند هەڵوێستێكی سیاسی هەیە، بەاڵم ئەگەر بتەوێ بەس���ەر حزبێكدا ساغ نەبیتەوە و مەبەست خزمەت بێت، ئەوا ناتوانی، چونكە واقیعی سیاس���ی ئەمڕۆی كوردستان، ئەوەیە ك���ە ل���ەدەرەوەی ح���زب ناتوان���ی سیاس���ەت

بكەی". س���ەبارەت ب���ەو رای���ەی دەڵێ���ن حزبەكان ئەوان ب���ۆ دەن���گ كۆكردن���ەوە بەكاردەهێنن گوت���ی "لەوانەش���ە ئ���ەو قس���ەیە راس���ت بێت حزبەكان ئێمەی هونەرمەند بەكاربێنن، بەاڵم ن���ەك لەهەم���وو حاڵەتێك، چونك���ە جاران كە هەڵبژاردن بەلیستی داخراو بوو، خەڵك ناچار بوو دەن���گ بداتە كەس���ێك، ك���ە هەڵبژاردەی خۆشی نەبوایە، بەاڵم ئێستا دۆخەكە جیاوازە و پێش���بینی دەك���ەم لەپێنج س���اڵی داهاتوودا ببێت���ە لیس���تی ك���راوە". عومەر مام���ە پێیوایە كە دەردەچێت و دەنگی پێویس���ت بەدەس���ت

دێنێت.

رەبیع هەزال س���وڵتان، هونەرمەندێكی ترە كە لەس���ەر لیس���تی یەكگرتووی ئیسامی بۆ پەرلەمان���ی عێراق خۆی هەڵبژاردووە. رەبیع، ئەكت���ەری درامای���ە و دەڵێ���ت "پێش���تر كاری خێرخوازیش���م كردووە، م���ن خزمەتكردن بە عیب���ادەت دەزان���م، بۆیە خۆم هەڵب���ژاردووە،

تابواری خزمەتكردنم زیاتربێت". بەرای ئەو كاندیدەی یەكگرتووی ئیسامی "ئەگەر هونەرمەند حزبی نەبێت ئەوا ناتوانێت پەیام���ی س���ەرەكی خۆی ك���ە هونەرەكەیەتی بگەیەنێ���ت، چونك���ە هیچ حزبێ���ك كەناڵ یان شاش���ەی تەلەفزی���ۆن نادات���ە هونەرمەن���دی س���ەربەخۆ. هەروەه���ا هونەرمەند هەس���تی ناس���كە و زیات���ر هەس���ت بەئێ���ش و ئازاری ئەوەش���ی ئەكت���ەرە ئ���ەو دەكات". خەڵ���ك ئاش���كراكرد، كە یەكگرتووی ئیسامی خۆی داوایلێك���ردووە كاندیدی لیس���تەكەیان بێت و ئەوەش بەشانازی دەزانێت. لەبارەی ئەگەری دەرچوون و دەرنەچوونیشەوە، رەبیع لەهیچ كامیان دڵنی���ا نییە "نازانم چەن���د دەنگ دێنم، چونك���ە وەك یاری تۆپی پێی���ە، تۆپ خڕە و سندوقی دەنگدانیش ش���اراوەیە، بەاڵم دڵنیام

خەڵك خۆشیان دەوێم و دەنگم دەدەنێ". و هونەرمەن���د پەرێش���ان ج���ەالل هەروەه���ا ناس���راوە، راگەیاندنكارێك���ی وەرزش���وانە، كاندی���دی پارت���ی دیموكرات���ی كوردستانە بۆ ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر، ئ���ەو دەڵێ���ت "بۆی���ە خ���ۆم هەڵب���ژاردووە تا خزمەت���ی خەڵ���ك بكەم و كار بۆ نەهێش���تنی

موعاناتی هونەرمەند و وەرزشوانان بكەم". لەبارەتی ئەگ���ەری دەرچوونییەوە جەالل پەرێشان پشتی بەخەڵكی كۆاڵنەكەی خۆیانەوە ئەستورە و گوتی "نامەوێت ببێتە وەسفكردنی كۆاڵنەكەی خۆمان، بەاڵم هەموویان بەڵێنیان داوە دەنگ بەمن ب���دەن، خەڵكی كوردەواری خۆشمان كە بەڵێنیاندا جێبەجێی دەكەن، بۆیە منی���ش بەڵێنێك���ی كوردەوارییانەیان پێدەدەم،

كە خزمەتیان بكەم". جەالل ئەوەش���ی گوت، ك���ە ئەگەر دەریش بچێت واز لەوەرزش ناهێنێت، چونكە "ماسی

لەئاو دەربهێنرێت دەخنكێ". هونەرمەن���د ئاڤان جەمال، كاندیدە لەس���ەر لیس���تی یەكێت���ی نیش���تمانی كوردس���تان ب���ۆ ئەنجومەن���ی پارێ���زگا. ئاڤ���ان جەم���ال دەڵێت "هونەرمەندی���ش وەك هەر مرۆڤێكی تر بۆی هەی���ە كارێكی تربكات، هەت���ا كاری ئیداریش، و خزمەتگوزاریی���ە ش���وێنی پارێ���زگاش پێویستی بەبڕوانامەی بەرز و پسپۆڕی نییە، وەك پەرلەم���ان نییە، هەموو خەڵك دەتوانێت خزمەتی تێدابكات، هەتا هەندێ پەرلەمانتاریش

ئەو پسپۆڕێتییەیان نییە كە پێویستە". ئەگ���ەری رێ���ژەی هونەرمەن���دە ئ���ەو س���ەركەوتنی خ���ۆی ب���ەزۆر دەزانێت چونكە هونەرەكەم���ەوە لەرێگ���ەی تەنی���ا "تائێس���تا خزمەت���م كردووە، ئێس���تا دەم���ەوێ لەبواری جی���اوازی ئێم���ە بك���ەم، خزم���ەت تریش���دا بیروڕام���ان هەی���ە، ب���ەاڵم پێویس���تە هەم���وو

الیەنەكان رێز لەیەكتر بگرین".

ژماره 228 2014/4/26 57

58 ژماره 228 2014/4/26

هونەری

سڤیل: ئەحمەد تاریقهاوڕێیەت���ی هونەرمەندان س���االر مەحم���ود و كەمال محەمەد بۆ زۆربەی ئاش���نایانی هونەری كوردی ئاش���كرایە، بەاڵم ماوەیەكە ئ���ەوان بەكەم���ی پێك���ەوە دەردەك���ەون. ب���ەو هۆی���ەوە دەنگۆی الوازبوونی پەیوەندییەكەیان باوبۆتەوە، بەاڵم هونەرمەند ساالر مەحمود رەتیدەكاتەوە پەیوەندی لەگەڵ هاوڕێ دێرینەكەی الواز

بووبێت.ئ���ەو هونەرمەندە لەدیمانەیەكی تایبەتی س���ڤیل ك���ە لەژمارەكانی داهاتوودا باو دەكرێتەوە، دووپاتیدەكاتەوە كە "من و كاك كەمال محەمەد ئێس���تاش هەر هاورێین و هیچ ناخۆش���ییەك لەنێوانماندا نیی���ە، تەنها ئەوەندەیە كە هەر كەس���ەمان بۆ خۆمان كاردەكەین،

ئەگەرنا ئێستاش هاورێیەتیمان خۆشە".

داوای خۆشەویستی زۆری لێكراوە

ساالر مەحمود:پەیوەندیم لەگەڵ كەمال

محەمەد الواز نەبووە

سڤیل: ئەحمەد تاریقرۆژین حەسەن خانمە ئەكتەری بواری فیلم و دراما پێیوایە لەئێستادا خۆشەویستی الی زۆر خەڵك بۆتە حەز و بەرژەوەندی مادی.ئەوەش ناشارێتەوە كە خۆشەویستی كردووە و دەشڵێ "هەموو كەسێك خۆشەویستی دەكات، بۆیە ئەوە شتێكی ئاساییە منیش وەكو هەموو مرۆڤێكی ئاسایی لەژیانی خۆمدا كەسێكم خۆشویستوە، بەاڵم زۆر داوای خۆشەویستیم لێكراوە و قبوڵم نەكردووە".

58 ژماره 228 2014/4/26

ژماره 228 2014/4/26 59

هونەری

سڤیل: ئەحمەد تاریقخانمە ئەكتەری شانۆكار فرمێسك مستەفا جەخت لەوەدەكاتەوە، ك���ە بەش���ەونخونی و هەوڵی تاكەكەس���ی خۆی پێگەیش���تووە و كەس���ایەتی خۆش���ی بەدارێك دەش���وبهێنێت، كەڕەگ���ی لەقواڵیی

زەویدا داكوتیوە.گەرچی ئەو پێی خۆش نییە باس���ی كەسایەتی خۆی بكات و ئەو باس���ەی بۆ دەوروبەرەكەی جێهێش���تووە، ب���ەاڵم لەلێدوانێكی بۆ س���ڤیل گوتی "كەسایەتی من كەسایەتییەكی س���ادەیە، وەك پیرە دارێك���ە ڕەگی پتەوی ل���ە زەویدایە و چەند ه���ەوڵ بدەن بەتەور بیبڕن���ەوە، ئ���ەو لەژێرەوە نەمام���ی دیكەی لێدەبێتەوە و س���ەوز دەبێتەوە، چونكە رەگەكانی بەش���ەونخونی و هەوڵی تاكەكەس���ی

خۆی بووە".

سڤیل: ئەحمەد تاریقهونەرمەن���د كامەران عومەر م���ژدەی باوكردنەوەی بەرهەمێكی نوێ بە هەوادارانی دەدات، كە خۆی لەكلیپێكدا دەبینێتەوە بەناوی

)تۆ پێبكەنە(.ئ���ەو هونەرمەندە لەالپەڕەی تایبەتی خ���ۆی لەتۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیس���بووك ئ���ەو هەواڵ���ەی بەهەواداران���ی داوە و رایگەیاندووە "هۆن���راوەی ئ���ەو گۆرانییە لەنوس���ینی بەرزان ق���ادرە و لەالیەن هونەرمەن���د عەتا ئەحم���ەدەوە ئاوازی بۆ دانراوە، دلێر حوس���ێن كاری دابەشكردنی میوزیكی بۆ كردووە، پەنا بەخوا بەجوانترین

شێوە پێشكەشی هەوادارانی دەنگی خۆمی دەكەم".

فرمێسك مستەفا: كەسایەتی من وەكو پیرە دارێكی رەگپتەوە

كامەران عومەر دەڵێت "تۆ پێبكەنە"

ژماره 228 2014/4/26 59

60 ژماره 228 2014/4/26

خانمە گۆرانیبێژی كۆڵۆمبی "ش���اكیرا" دۆس���تی یاریزانی یانەی بەرشەلۆنەی ئیس���پانی "جی���رارد پیك���ێ" ل���ە چ���اوی خائی���ن كەس���ێكی ب���ە ئیس���پانیەكانەوە و قێ���زەون وەس���ف دەكرێ���ت، ئەم���ەش بەه���ۆی ئەوەی ل���ە ئەلبووم���ە تازەكەیدا گۆرانیەكی تۆمارك���ردووە، تێیدا باس لە س���ەربەخۆبوونی هەرێم���ی كەتەلۆنی���ای گۆرانیەكەش���ی و ك���ردووە ئیس���پانی ب���ە زمان���ی كەتەلۆنی گوت���ووە. ئەمەش و توڕەك���ردووە زۆر ئیس���پانیەكانی وایكردووە شاكیرە بە كەسێكی خائین و

قێزەوەن وەسف بكەن.

"شاكیرە خائین و قێزەونە"

60 ژماره 228 2014/4/26

ژماره 228 2014/4/26 61

رەنــگاوڕەنــــگ

شنۆ محەمەد:چەند جارێك لەبەر شیعر نوسین

چێشتەكەم سووتاوە

سڤیل: ئەحمەد تاریق خانمە شاعیر شنۆ محەمەد لەساڵی 1980 لەسلیمانی لەدایكبووە. لە تەمەنی 2 س���اڵیدا بەرەو ئێران كۆچیان كردووە و لەشاری سنە و مەریوان ژیاوە. لەساڵی 2010 كتێبی "جیژوان"ی چاپكردووە و ناوی كچەكەی لێناوە، وەك خ���ۆی دەڵ���ێ "لەبەر ئەوە زۆر الم ئازیزە و زۆریش خوشەویس���تە". ش���نۆ محمەد لەبارەی شیعرنووسینەوە بۆ سڤیل دەڵێ "چەند جارێك كە خەریكی دروس���تكردنی خواردن بووم���ە، لەوكاتە ئیلهامم بۆ هاتووە و ویس���توومە بینوسمەوە، یەكسەر وازم لە چێشتەكە هێناوە و بەخێرایی شیعرم نوسیوە،

كە هاتومەتەوە بینیومە چێشتەكەم سوتاوە".

ل���ە دیمانەیەك���ی بەرنام���ەی گۆرانیبێژی خانم���ە "برایك" حەری���ری، م���ەی لوبنان���ی زۆرین���ەی ل���ە جی���اواز هونەرمەن���دان، ك���ە قس���ە لە سیاس���یەتدا ناكەن، دەمی لە سیاس���ەت وەردا و گوت���ی، كەس���ایەتی ب���ە زۆر ك���ە سیس���ی، عەبدولفەت���اح س���ەرۆكایەتی پاڵێ���وراوی م���ەی سەرس���امە. میس���ر وتیشی، كە ئەو بۆیە سیسی جەمال چونكە خۆشدەوێت، بیردەخاتەوە. عەبدولناسڕی ه���ەروەك وتیش���ی كە الدان و دادگاییكردن���ی موب���ارەك

كارێكی هەڵەبوو.

خانمە ئەكتەری ئەمریكی رەشید جۆنز، پێی وایە ئەقڵ زۆر لە رووخس���ار گرنگترە، هەرئەمەش نهێنی سەركەوتنی رەشیدە خۆیەتی لە كاری نواندندا. رەشیدە چیرۆكی وێنەدار بۆ مندااڵن دەنوس���ێت و سیناریۆش دەنوسێت، س���ەرەڕای گۆرانیگوتنی ناوەن���اوەی. هەربۆیەش رەش���یدە ئام���ۆژگاری ژنان دەكات، ك���ە وەبەرهێنان ل���ە ئەقڵیاندا بكەن، نەك ل���ە جوانیان، چونكە رووخسار و جوانی شتێكی كاتیە و لەگەڵ دەركەوتنی یەكەم نیشانەی پیریی نامێنێت، بەاڵم ئەقڵ و بەهرە و داهێنان لەگەڵ

بەتەمەنداچووندا گەورەتر وبەنرختر دەبن.

مەی حەریری بە عەبدولفەتاح سیسی

سەرسامە

دەبێ ژنان وەبەرهێنان لە ئەقڵیاندا بكەن نەك جوانیان

رەشیدە جۆنز:

ژماره 228 2014/4/26 61

62 ژماره 228 2014/4/26

كاوڕ 4/20-3/21هەوڵ بدە پاشەكەوت لە دەرامەتتاندا ب��ك��ەن. دەس��ك��ەوت��ەك��ان��ت��ان ب���ەردەوام دەب���ن، ب���ەاڵم ب��ەم ش��ێ��وەی��ەی ئێستا زۆر پەیوەندیەكانتان و گ���ەڕان نامێنێتەوە. دەبێت و دیداری كەسانێك دەكەن، كە گرنگن بۆ ژیانتان. ئەركەكانتان فەرامۆش مەكەن و پشتتان

لێیان ساردمەكەنەوە.

تەرازوو 10/20-9/21 دەهێنن. بەدەست گرنگ ئەنجامی كارەكان تا بكەن دەستپێشخەری هەوڵ خۆتاندایە. كۆنتڕۆڵی لەژێر چونكە بكەن، كۆنتڕۆڵ دەرفەتەكان ب��دەن كاتێكی باشە بۆ پێداچوونەوە و سوككردنی

كارە كەڵەكەبووەكانی رابردوو.

گا 4/21–5/20 الیەنی سۆزدارییتان بە شێكی زۆر داگیردەكات. بیركردنەوەتان ل��ە كارێكی ئ��ەن��ج��ام��دان��ی ب��ە دەس���ت نوێ دەكەن. هەموو ئەو كارانەی ئەنجامیان زۆرتر، زان��ی��اری دەستكەوتنی بۆ دەدەن،

سەركەوتنتان مسۆگەر دەكات.

دووپشك 11/20-10/21 نوێ كارێكی چەند دەدەن ه��ەوڵ سەركەوتنی و ب����دەن ئ��ەن��ج��ام دەهێنن. بەدەست تێدا گەورەشی گ��رن��گ��ی زی��ات��ر ب��ە ت��ەن��دروس��ت��ی��ت��ان ب���دەن. كاتێكی باشە بۆ خوێندنەوە و تێگەیشتن لەو رێكەوتنی ببن. فێریان پێویستە بابەتانەی

كەسانێك دەكەن، كە لەگەڵتان هاوڕان.

دووانە 6/20-5/21 ئاواتەكانتان بەدیهێنانی ئەگەری هەوڵێكی چ��ەن��د و دەب��ێ��ت بەهێز زیاتر گرنگی دەدەن. بۆ دیكەی ئەنجامدانی لە وەك دەدەن، رێكخستن بە تاكو كارەكان، بەاڵم هەوڵێكی تەواو دەدەن

سەركەوتنی گەورەتر بەدەست بهێنن.

كەوان 12/20-11/21گ����وم����ان����ی الی ب���ێ���دەن���گ���ی���ت���ان دروستكردووە. بەرامبەرەكەتان زیاد چواردەورتان خۆشەویستیی دەكات. گرنگی بە رێكپۆشی و رووخسارتان ب����دەن. پ��ل��ە و پ��ای��ەت��ان ب��ەرزدەب��ێ��ت��ەوە و بۆ گرنگ كەسانێكی ل��ەگ��ەڵ پەیوەندیتان

دروست دەبێت.

وشەی نادیار

سێگۆشە

تێبینی: )ه�( و )ە( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

بە یەكجار بەسە ئەوەندە تەنها بناسنەوە، باشتر مرۆڤەكان ئەوەی بۆ پێچەوانەی ئارەزووەكانیانەوە بجووڵێنەوە.

وشەی یەكتربڕوشەی یەكتربڕ

12345678910سڤیل1

2345678910

ئاسۆیی:لە )سیم( - 1. ژمارەیەكە - دوو پیت

پیتی لەیەكچوو.2. مامز )پ( - نیوەی )رەنج(.

بەناوبانگی پێی ت��ۆپ��ی یانەیەكی .3ئیسپانییە.

4. پلكێ - عیشوە.پ��ی��ت لە ف��ەرم��ان��ڕەوای��ەت��ی - س��ێ .5

)كارت(.لە ناحیەیەكە - )ك��وك��و( ن��ی��وەی .6

سلێمانی.7. گزنگ )پ(.

8. نیوەی )ماما( - سێ پیت لە )بورج(.9. شۆڕشگێڕێكی مەكسیكی بەناوبانگە.

10. وێنەكە.

ستوونی:1. ئەندامێكی لەشە - دوو پیت لە )پەح( -

ئاوە بەناوبانگەكەی مەككە.2. خانمەكەی زاوا - پیتی لەیەكچوو.

3. دڵ و قودسی كوردستانە - نیوەی )پرسە(.4. )سوپاس( بە فەرەنسی )پ( - )پەنجەرە( بە عەرەبی.5. خواردەمەنییە لە جۆری دەغڵ - )جوان( بە ئینگلیزی.

6. بەناوبانگترین زیندان لە ئەمریكا كە لە ساڵی 1963دا داخرا.

7. نیشانەی نەخۆشییەكە.8. خانمە شاعیر و رۆماننووسی ئینگلیزی،

لە بەرهەمەكانی )جەین ئێر(.9. ئەو ماددەیەی بۆ بێهۆشكردنی مرۆڤ

پێش نەشتەرگەرییەكان بەكاردێت.10. پیتی لەیەكچوو.

تێبینی: )پ( = پێچەوانە. )ت( = تێكەاڵو.)ه( و )ه�( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

پشــووی سڤیـل

وشەی نادیار لە )8( پیت پێكهاتووە كە خاوەنی ئەم وتەیەیە.

سڤیلواهركهئ�وسڤیلیهههشاوسجتهاندنهێوپهییوسندهاچكزاههرهڤاهئ�هونواببهۆینوهاباننئ�بیرنهكهئ�ابوهههوترڵهلب

سڤیلۆننوێومجسڤیل

چەند دەزان���������ی ئ���ای���ا شكڵەدا ل���ە س��ێ��گ��ۆش��ە

هەیە؟

ژماره 228 2014/4/26 63

نییرا

هالل

جەا:

ئ

قرژاڵ 7/20-6/21هەفتەیەدا لەم بەرپرسیاریەتیتان كارانە ئ��ەو دەت��وان��ن زی���ادەك���ات. هەنگاوێكتان چەند ك��ە ب��پ��ارێ��زن، گرنگی بخەنەوە. بەگەڕیان و هەڵێناوە بۆ رەنگە بدەن، هاوكارەكانتان و هاوبەش بە

بیانەوێت بابەتێكی گرنگتان ال باس بكەن.

گیسك 12/21–1/20 سەفەرێك ئ��ەن��ج��ام��دان��ی ل��ە ب��ی��ر هەندێكیشتان ب���ۆ دەك����ەن����ەوە، بەكتوپڕی رێكدەكەوێت، پێشنیاری هاوبەشی. ب���ە دەك���رێ���ت ب���ۆ ك��ارێ��ك��ت��ان بەهێز بەرپرسەكانتان لەگەڵ پەیوەندیتان ب��ۆ دەس��ك��ەوت و ل��ەب��ارە دەب��ێ��ت. كاتێكی

دەرامەت.

شێر 8/20-7/21رەنگە نەتوانن بە باشی شتەكان بۆ كاتێكی دەرببڕن. بەرامبەرەكانتان باشە بۆ رێكخستن و بەرنامەڕێژی، بەاڵم بۆ ئەنجامدانی كاری قورس باش نیە. لە ئەگەر بكە. كۆنتڕۆڵ باشەكان دەرفەتە نەبوویت، سەركەوتوو راب���ردوودا شتێكی

هەمان دەرفەتتان بۆ دووبارە دەبێتەوە.

گۆزە 1/21– 2/20 هەوڵەكانتان بەگەڕبخەن. باشترین داراییەكانتان. دەسكەوتە بۆ كاتە سەردەكەون، تازەكانتاندا كارە لە بەاڵم بەشێوەیەكی باشتر خۆتان بگونجێنن، چونكە هاوڕێكانتان هەوڵ دەدەن هاوكاریتان

بكەن.

فەریك 9/20-8/21 ب��ی��رك��ردن��ەوەك��ان��ت��ان راس�����ت و گونجاوە دۆخ���ە ئ���ەم دروس���ت���ن. ئەو هەموو كێشەكانتان. چ��ارەس��ەری بۆ كارەكەتان باشتركردنی بۆ كە بڕیارانەتان دەیدەن، هەنگاوی تازەن و تێیدا سەركەوتوو عینادیتان ك��ات هەندێك ئ��اگ��ادارب��ن دەب��ن.

هەنگاوە رێكخراوەكانتان تێكدەدات.

نەهەنگ 3/20-2/21 ماوەی بێزارییەكانتان كۆتایی دێت. لە ئەستێرەكەتانەوە تیشكی هەتاو گەشبینی و توانای جەستەییتان زیاد دەكات. دەتوانن الپەڕەیەكی نوێ لە ژیانتاندا ئەو جێبەجێكردنی بە دەست و هەڵدەنەوە بیری زۆرە ماوەیەكی كە بكەن، بەرنامانە

لێدەكەنەوە.

سێ تۆپ

ئا: رۆڤار رواندزی

وشەی نادیار: بالۆرە

تۆپی ژمارە )4( دێنیتە سەر تۆپی ژمارە )2(

وشەی یەكتربڕوەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو تەنها 10 جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن. كامانەن؟

پشــووی سڤیـل

12345678910سڤیلایرۆهوارهه1

اییهدشك2مۆنتسیكیۆ3كهاااهكن4زرۆبیهولج5هدبتكاجه6ایدل7ناوزهق8یڕها9كلێپهق10

64 ژماره 228 2014/4/26

لە دەرەوەی عیشق شیعر نانوسرێت

هاشم سه راج:

هاوێنە

مه حموود زامدار له وه سفی هاشم سه راج

ده نووســـێ "زناركه كانی شـــیعری ره ســـه ن

له الی ئه م شاعیره رۆشنبیره له كانیلكه یه كی

قووڵـــه وه له تافه تـــاف ده دا، پـــڕۆژه ی تاقـــه

و مـــه رگ و ژیانـــه وه له الیـــدا چامه یـــه ك

سه مه نده رئاســـایه "، ژیانـــه وه ی و مـــه رگ

زامـــدار بـــۆ ســـه راج ده شـــڵێ "به گه رمه تای

مه ســـئوولییه تێكی ســـه خته وه مامه ڵه له گه ڵ

ده دوێ، به وریایـــی ده كا، جـــوان وشـــه ی

كـــه ده شـــدوێ ده زانـــی چـــۆن ده په یڤـــێ و چیده ڵێ".

نووســـه ره زۆربـــه ی

رۆژهه اڵتییـــه كان، كاریگه ری باوك به ســـه ر

و به رهه مـــه ئه ده بییه كانیانه وه دیاره ، ژیـــان

بـــۆ نموونه له ناو كورد )شـــێرزاد حه ســـه ن

و باوكـــی( ئه ی كاریگه ری بـــاوك الی ئێوه چۆن بووه ؟

به دنیـــای ســـه باره ت ســـه راج: هاشـــم

شـــیعر و نووســـین، مـــن هـــه ر به رێككه وت

باوكیشـــمه وه له بـــاره ی تووشـــبووم،

هه ندێجار باســـی شیعری ده كرد و جۆرێك

له حه زكردن بۆ شـــیعری هه بـــوو، زۆرجار

له به رخۆیـــه وه هه نـــدێ شـــتی ده گووته وه،

هـــه ر له دوكانەكە شـــی، كـــه ئێمـــه دوكانـــی

زیندروومان هه بوو، حه بیب میرانی شـــاعیر

زۆر بـــراده ری باوكـــم بـــوو، ده هاته الی و

هه رجاره و دیوانێكی شـــیعری یان كتێبێكی

بۆ باوكم ده هێنا و منیش ده مخوێندنه وه. جا

له وانه یه لێره وه حاڵه ته كە ده ستپێبكا، وه كو

كاریگه ری باوكم بۆ ســـه ر من و ناساندنێكی

زۆر سه ره تایی بۆ دنیای شیعر.

چـــۆن وه ســـفی گه ڕه كـــی خانه قا

ده كـــەی كه ژیانـــی منداڵـــی و هه رزه كاریت له وێ بووه ؟

هاشـــم ســـه راج: خانه قا گه ڕه كێكی میللی

بـــوو، ئه وكاته پێكهاته یه كـــی غه ریب بوو و

كۆمه ڵـــێ نه ته وه ی لێ ده ژیـــا، جگه له كورد

ماڵـــه عه جـــه م و عـــه ره ب و توركمانیشـــی

لێبـــوو. ئێمـــه ش لـــه وێ هه بـــوون بوویـــن،

یه كدوو خانوومان هه بوو، جگه له و خانووه

سپییه ی كه تێیدا ده ژیاین. حاڵه تێكی خۆشی

ئـــه و حاڵه تانـــه ش كۆمه اڵیه تـــی هه بـــوو و

له شـــیعره كانمدا ره نگی داوه ته وه ، به تایبه تی

له شیعری "دووكه ڵ"، وه سفی خانووه زه رد

و سپییه كان، مرۆڤه كانی ئه وێ و تاڕاده یه ك

خانه قـــا هاتۆتـــه نـــاو دنیـــای شـــیعرم. هه ر

به رێككه وتیـــش له ســـه رده می هـــه رزه كاری

له وێ تووشی جۆرێك له عیشق هاتم.

محهمهدگۆران

ژماره 228 2014/4/26 65 ژماره 228 2014/4/26 65

هاوێنە

بەسەر شیعری شـــاعیرانی كوردەوە چۆن ئێـــوه كاریگـــه ری ئاین به تایبه ت ته ســـه وف له حوجـــره و مزگه وتـــه كان پێگه یشـــتوونه ؟ هه موو شاعیرانی كالسیكی كوردی مه ولـــه وی، زیاتر له وێســـتگه كانی ناڵی و مســـته فا به گ له هه شـــتاكان به قووڵی كالسیكم خوێنده وه ، بـــه اڵم چێـــژم لێوه رگرتووه . جـــاری دووه م جـــاری یه كـــه م به شـــێوه ی ســـه رپێی بوو، شـــیعری كالســـیكی كوردیـــم خوێندۆته وه ، هاشم سه راج: من تاوه كو ئێستا دووجار ده بینن؟ و تاڵه بانـــی ره زای شـــێخ و نه قشبه ندی له سه ر شاعیرانی كورد چۆن ئـــه ی كاریگه ری ته ریقه تی قادری له زۆر له تێكسته كانیشم ره نگی داوه ته وه .)ته ورات و ئینجل و قورئان(م خوێندۆته وه ، خۆمـــه وه ، مـــن هه مـــوو كتێبـــه ئاینییـــه كان ئیستاتیكی و سۆفیزمه كه ی، به اڵم به نیسبه ت له ســـه ر ئه وانه هه بووه ، به تایبـــه ت له الیه نه زۆرم چێـــژ لێبینی، بێگومان كاریگه ری ئاین به فه رهه نگـــه سۆرانییه كه شـــی، وه ســـتام و و

ئـــه و ره زا، راســـته كه ســـێكی ســـه ر به ســـۆفیزم و زۆریش كاریگه ریان هه بووه ، له وانه شێخ زۆر باسیان لێوه كراوه له الیه ن شاعیرانه وه هاشم سه راج: بێگومان ئه و دوو ته ریقه ته ده بینی؟ بـــه اڵم بـــووه ، قـــادری له مه شـــیان نه قشـــبه ندییه كان ئـــه وان هێمنتـــرن و زیاتر و هه ڵگـــری ده الالتی غه ریب و قووڵه. به اڵم دنیایه كی غه ریبه و شـــیعره كانی داشۆرینه و ته ریقه تـــی كارده كـــه ن، دڵـــه وه ســـۆفیگه ریش رێبـــازه ن، هه ر له ناو شـــاعیرانی كالســـیكی كۆمه ڵـــێ شـــاعیرمان هه یـــه كه ســـه ر به و له رێـــگای دیكـــه ی رێبـــازی له نـــاو له شـــیعر و چیـــرۆك و رۆمـــان، مه عریفی و ئاماژه و حاڵه تی سۆفیزم.كـــۆن و دێرینه كان بكه یـــن، كه پڕن له دنیای و تورك، نه مانتوانیوه كار له ســـه ر تێكســـته ئێمه تاوه كو ئێســـتا وه ك عـــه ره ب و فارس گوزارشتی لێوه ده كرێت. بەاڵم جێگای داخه بـــۆ مـــرۆڤ، ئـــه وه ش الی شـــاعیر به زمان گـــه ڕان به دوای جۆرێـــك له ئارامی و هێمنی گه ڕانه به دوای خۆشه ویســـتی، خود، خودا، زیاتـــر تێكـــه ڵ به جوان شـــوناس كـــراوه و بۆیە الی شـــاعیرانی كالسیك ئه و سۆفیزمه ده بینرێ، وه كو مه والنا خالید نه قشـــبه ندی. كـــورد، هه بێـــت وامـــان ده قێكـــی كـــورددا شـــایانی وه رگێڕان بێت بـــۆ زمانه پێتوایـــه جیهانی بكه ین، ئـــه وه په یوه ندییه كی قووڵی هاشـــم ســـه راج: ئه گـــه ر باس له ئاســـتی جیهانییه كان؟

به داهێنانـــه وه هه یـــه . ئێســـتا مـــن رۆمانێكم له به رده ســـتایه و خه ریكـــی خوێندنه وه یـــم )میرنامـــه ( تێكســـتێكی زۆرجوانـــه و كاری له نـــاو كه لتووری كوردی كـــردووه . پێموایه ئه گـــه ر ئـــه و ده قـــه وه ربگێڕدرێتـــه ســـه ر زۆر فه ره نســـی، و ئینگلیـــزی زمانه كانـــی خوێنه ره كانیانـــه وه له الیـــه ن به گه رمـــی پێشوازی لێبكرێت. له هۆنراوه ش چ له ئێستا و چ له رابردوودا ره نگه ده قی زۆر جوانمان هه بێـــت، ئه گـــه ر ئێســـتا چـــۆن كار له ســـه ر ده قه كانـــی )ئیبن عه ره بـــی( ده كرێت، ئاواش كار له ســـه ر ده قه كانی )مـــه الی جه زیری و ناڵـــی و مه حـــوی( بكرێـــت و وه ربگێڕدرێنه سه ر زمانه كانی دیكه ، زۆر به ئاسایی ده بینم ئه گه ر لـــه الی خوێنه رانـــی میلله تانـــی دیكه به گه رمی پێشـــوازییان لێبكرێـــت و چێژیان

لێوه ربگیرێت. عیشـــق الی تـــۆ چییـــه ؟ چ كاتێك

هه ست به عیشق ده كه ی؟هاشـــم ســـه راج: مـــن باوه ڕناكـــه م هیـــچ شـــاعیرێك له ده ره وه ی عیشـــقه وه تێكســـت بنووســـێ، عیشـــق حاڵه تێكـــی جه مالـــی و ئیســـتاتیكییه و هـــه ر مرۆڤێـــك له نـــاو دڵ حاڵه تـــی كۆمه ڵـــێ خـــۆی ده روونـــی و عیشـــقی تێدا هه یـــه، یان به هۆی عیشـــقه وه ده خوێنێتـــه وه ، بـــه س عیشـــقی مه عشـــوق، بێگومان ســـه رچاوه یه كی به هێزه له كرده ی نووسینیشـــدا. شـــیعریش خـــۆی به شـــێكه له زمـــان و ئیشـــی تێداده كه یـــت، عیشـــق و

ئیستاتیكاش جوڵێنه ری ئه و زمانه یه. ئێـــوه باوه ڕتان به ئه ده بـــی مێینه هه یه ؟ واتا ده كرێ هه ست و سۆزی ئه ده بی

دابه ش بكرێ؟هاشـــم ســـه راج: مـــن هیـــچ جیاوازییه ك نابینـــم، چونكه دواجار ئـــه وه ی ده مێنێته وه ده ق و داهێنانـــه . بـــا نموونـــه به )ســـاڤۆ(ی شـــاعیر بهێنینه وه ، كه ژنە شـــاعیرێكی زۆر كۆنـــه ، كۆمه ڵێك شـــتی نووســـیوه له ئیتیك و مۆڕاڵه كانی ئه وســـا و ئێســـتاش الیداوه. باس له هه نـــدێ حاڵه تی پانپانۆكـــێ ده كات، كه ئافره ت چێـــژی لێوه رگرتووه ، به اڵم ئه و تێكســـته ی ســـاڤۆ نووســـیویەتی، له وانه یـــه وه ك چـــۆن مێینـــه چێـــژی لێوه رده گـــرێ، نێرینه ش ئاوا چێژی لێ ببینێ، ئه مه ده چێته پێموایـــه بۆیـــه داهێنانـــه وه ، چوارچێـــوه ی داهێنان ئه مـــه كۆده كاته وه ، من ناتوانم بڵێم

ئه ده بی نێرینه یاخود ئه ده بی مێینه . ده قێكـــی جوانـــت بینیـــوه له الیه ن

مێینه یه كی كورده وه نوسرابێت؟هاشـــم ســـه راج: بۆنـــا؟ كـــه ژاڵ ئه حمه د، نه زه ند به گیخانی، ئه وانه تێكســـتی جوانیان

ئه زموونـــی بۆچی وه ك چـــۆن به رده وامیتان نووسیوه . ئـــاواش به شـــیعردا، توانیویەتـــی زمانیی ئه و شتانه بڵێم كه پێمبكرێ. گوزارشـــتی لێبكـــه م و له ناو سیســـته مێكی ده توانم به شیعر به زمانێكی چڕ و كورتبڕی ئه و شته شـــی كـــه بمه وێت به رۆمـــان بیڵێم، خوێندنـــه وه ی كتێـــب، ئیـــدی هه ســـتده كه م خـــۆم ده دۆزمـــه وه ، یه كه م شـــیعر، دووه م نه مانكردۆتـــه كتێب. من زیاتـــر له دوو خانه به چه نـــد به شـــێك باڵوبۆوه ، تاوه كو ئێســـتا خۆر( نووسی، ئه ویش وه ك چۆن له كاروان له گه ڵ عه لی حه مه خان به ناونیشانی )تاریكی هه روه ها نۆڤڵێتێكی بچووكیشم به هاوبه شی چیرۆكه كه ش له ســـه ر چایخانه ی مه چكۆیه ، چیرۆكم نووسیوه ، ئه ویش به رێككه وت بوو، هاشـــم ســـه راج: من له ژیانی خۆمدا یه ك چیرۆكنووسیتان په ره پێنه دا؟ كـــورد ئەدیبـــی ئه دیبانـــی كـــورد لەمبـــارەوە كه مته رخه م و نەهامەتیەكانی گەلەكەی بەدونیا بناسێنێت،

هێـــزه كاربـــكات، كـــه شـــایان به گه وره یـــی و نووســـه ری وا هه ڵكـــه وێ بتوانـــێ بـــه و له وانه شـــه له داهاتوودا له ناو كورددا ئه دیب راســـته به و قووڵییه كاری له سه ر نه كراوه ، كاره ساتانه ی به سه ر كورددا هاتووه ، به اڵم هه ستی شـــاعیر، ئیشیش كراوه له سه ر ئه و هاشـــم ســـه راج: ئه وه ده گه ڕێته وه سه ر ده سته وه ستان نین؟چونكـــه هه قه كـــه بداتـــه خـــۆی وه كـــو سێكســـێكی جه ســـته یه ك داگیربكات، له و داگیركردنه ش هه ســـتده كه ی كه كابرا تینـــووه و ده یه وێت زۆر باوكســـاالری له گه ڵ ئافره تدا كراوه . وا چیـــرۆك و رۆمانـــی كـــوردی، مامه ڵه یه كی ده مرێت، به اڵم من وا هه ســـتده كه م له دنیای و وه ك تـــۆ له دایـــك ده بێـــت و وه كو تۆش و بتـــه وێ و نه تـــه وێ ته واوكـــه ری تۆیـــه هاشـــم سه راج: ئافره ت جه مال و جوانییه ئه فراندن و خوڵقاندنی ده قی جوان چییه ؟ده گه ینـــێ؟ كاریگـــه ری ئه م دووانه له ســـه ر ئافـــره ت و ســـێكس الی تـــۆ چی كاره ساته كان بێت. ئیرۆتیـــك، نـــه وه ك هەبـــووە ئێمـــه دا هه یه . بـــەالی منەوە ئافـــره ت زیاتر هه ژموونـــی باوكســـاالرییه له نـــاو ئه ده بـــی ئـــاوا چێـــژ له جه ســـته ی تۆ وه ربگـــرێ. ئه و له جه سته ی ئه و وه رده گری، ده بێت ئه ویش ئیرۆتیـــك گه مه ی جه ســـته یه ، تۆ چۆن چێژ وه حشـــیانه و جوانییـــه ، جاریـــوا زه رده خه نه ی ئافره تێك تێكســـتێكی الی من ئیســـتاتیك

دروستكردووه .

66 ژماره 228 2014/4/26

گابریێل خۆزه گارس���یا مارکیز له س���اڵی لەش���اری کۆلۆمبی���ا له باک���ووری 1927ئاركات���اكا لەدایكبووە. خۆی له یه که م کتێبی "س���ه رده می ده نووس���ێ بیره وه ریه کانی���دا منداڵیی، س���ه رچاوه و ئیلهامبه خش���ی کۆی له ژێ���ر ب���ووه" . چیرۆکه کان���م و نوس���راو کاریگ���ه ری باپیری که مرۆڤێکی ئازادیخواز ناوخۆی���ی له ه���ه ر دوو ش���ه ڕی و ب���ووه کۆلۆمبی���ادا به ش���داری کردب���وو، رێچکه ی

سیاسی ده گرێته به ر.مارکیز که به ته واوه تی له ژێر کاریگەر ی ه���زری )ویلی���ام فالکنێر( گه وره نوس���ه ری ئه مریکایی���دا ب���وو، یه ک���ه م کتێب���ی خ���ۆی له ته مه ن���ی 23 س���اڵیدا ب���ه چاپگه یان���د، ک���ه له الیه ن ره خنه گرانه وه پێشوازی لێکرا. ساڵی 1954 وه ک هه واڵنێری )ئێل ئیس���پیکتادۆر( چ���ووه رۆم و س���اڵی 1955 دوای داخرانی ک���رد. له پاری���س رووی رۆژنامه ک���ه ی له س���ه فه رێکی کورتی بۆ کۆلۆمبیا، له ساڵی 1958 له گه ڵ ده زگیرانه که ی )مێرسێدێسبار کاپاردۆی( ته مه ن 13 ساڵه ژیانی هاوبه شی ب���ۆ ماوه نیو س���ه ده پێکهێن���ا. زۆربه ی ئه م س���ااڵنه ی له مه کسیک به س���ه ربرد، له نێوان س���اڵه کانی 1955 بۆ 1961 سه ردانی چه ند واڵتی بلۆکی رۆژهه اڵت و ئه وروپایی کرد و

ساڵی 1961 مه کسیکی بۆ ژیان هه ڵبژارد.له س���اڵه کانی-1967-1965 ده س���تی دایه نوس���ینی رۆمانی "سه د س���اڵ ته نیایی". ئه م رۆمان���ه ی له بۆینێ���س ئایرێس چاپکرا و به بۆچوونی زۆربه ی ره خنه گران و شاره زایان، بەش���اکاری مارکیز دێته ئه ژم���ار. هه ر ئه م رۆمان���ه مارکیزی ک���رده ب���راوه ی خه اڵتی نۆبڵی ئه ده بیات له س���اڵی 1982. سه د ساڵ ته نیای���ی له 30 س���اڵی یه که می دوای چاپی، له سه راس���ه ری جیهان زیاتر ل���ه 30 ملیۆن دانه ی لێفرۆشرا و وه رگێڕدراوه ته سه ر 30 زمان. له س���ه ره تاکانی ده یه ی 80 گه ڕایه وه کولۆمبیا، به اڵم لەژێر هه ڕه شه ی ئه ره تشی ئه م واڵته ، هاوڕێ له گه ڵ هاوس���ه ر و دوو

منداڵه ک���ه ی گه ڕای���ه وه مه کس���یک. مارکی���ز له ساڵی 1990 وه ک پیاوی ساڵی ئەمریکای التین هه ڵبژی���ردرا و س���اڵی 2000 له الیه ن خه ڵکه وه داوای لێکرا به رپرسیاریەتی سه رۆک کۆماریی ئه م واڵته بگرێتە ئەس���تۆ، ب���ه اڵم نه چووه ژێر

باری ئه م داخوازیانه . ساڵه کانی کۆتایی ژیانی

به ره ب���ه ره توان���ا و حەوس���ەڵەی نوس���ینی "بی���ره وه ری کتێب���ی نووس���ینی له ده س���تدا، له شفرۆشه خه مناکه کانی من"10 ساڵی خایاند، ل���ه كانوونی دووەمی 2006 رایگه یاند که ئیتر ح���ه زی نووس���ینی نه م���اوه . میرات���ی مارکیز کۆمه ڵێک کتێبی داس���تانی و غه یره داستانییه ، و ئه فس���انه پێكەوەگرێدان���ی له رێ���گای ک���ه مێ���ژووه وە هه موو ش���تێکی مومکی���ن ده خاته به رچ���او. کاتی خۆی بنیاتی نۆب���ڵ، مارکیزی کردب���وو. وشه "وه س���ف وه ک"جادووگ���ه ری کۆی به رهه مه کانی به ش���ێوازیک نووس���ران، له گ���ه ڵ کەرنه ڤاڵه کان���ی ده ک���رێ ته نی���ا ک���ه بکرێ���ن. ب���ه راوه رد باش���ووری ئەمری���کای به ه���ۆی ده وڵه مه ن���دی ده ق و گواس���تنه وه ی ئەندێش���ەی نووسه ر بۆ خوێنه ر،به رهه مه کانی س���تایش ده کرێن. زۆر جاریش مه ترسی باڵی به س���ه ر ژی���ان و به رهه مه کانیدا کێش���اوه ، بۆ نموون���ه کاتێك کتێبی "س���ه فه ری ش���اراوه ی میگێڵ لیتین بۆ ش���یلی"ی نووس���ی، حکومه تی دیکتاتۆری���ی جەن���ەڕاڵ پینۆش���ه 15 ه���ه زار دان���ه ی ل���ێ س���ووتاند. له مه جالی سیاس���ه تدا ژیان���ی مارکی���ز گەلێ���ک ه���ه وراز و نش���ێوی به خۆوه بینیوه ، له دۆس���تایه تی بیل کلینتۆن و فرانسوا میترانه وه بگره تاده گاته نوێنه رایی و

داکۆکیكردن له حکومه تی ڤیدل کاسترۆ. مارکیز ئێستاش له لووتکه ی رۆماندایه

پاۆل���ۆ کۆیل���ۆ، گ���ه وره نووس���ه ر به رازیلی ده رباره ی سه فه ری هه تا هه تایی مارکیز ده ڵێ: مارکیز به هۆی به رهه مه کانیه وه دیواری نێوان واقعی���ه ت و خه یاڵی رووخان���د و رێچکه یه کی نوێ���ی خس���ته روو ب���ۆ به ره یه ک���ی ن���وێ ل���ه نووس���ه رانی ئه مریکای التین. پیتەر ئه نگۆله ند بەرپرسی دائیمی کومیته ی نۆبڵ، دوای مه رگی ماركی���ز رایگه یان���دووه ک���ه هون���ه ری مارکیز

له نێوماندا هه تا هه تاییه ". ئەو له و نووسه رانه بوو که سێبه ری ده خست و ئه م سێبه ره ش دوای مه رگ���ی ک���ورت نابێته وه . س���ه رۆک کۆم���اری کۆڵۆمبی���اش له تویتره که ی خۆیدا هێناویه ت���ی "ه���ه زار س���اڵ ته نیای���ی و خه م له پێن���اوی مه رگی گه وره تری���ن کۆلۆمبیایی

به درێژایی مێژوو".مارکی���ز ب���ه وش���ه س���یحر و ج���ادووی ده کرد، تێکه ڵکێش���ێک له حه قیقه ت و جادوو، پیاوێ���ک که له ئاس���مانه وه له جیات���ی باران، گوڵ���ی زه ردی ده باران���د و ژن���ه جوانه کانی به مه الفه وه ده نارد بۆ ئاس���مان. پیاوێک که له و په ڕی ناخۆشیه کانیدا چیرۆکی خۆشیی ل���ه رووداوی تاڵ���ی م���رۆڤ ده خوڵقان���د و سەرس���وڕهێنەری داس���تانێکی رفان���دن، نیی���ه ، ناوێ���ک ته نی���ا مارکی���ز ده ئافران���د. مرۆڤێک���ه پڕاوپ���ڕ له ستایش���ی ئ���ازادی، به راده ی گه وره یی خۆی خاكەڕا بوو. هه موو راس���تیه کانی ژیان���ی خ���ۆی و س���ه رده می خۆی گێڕاوه ت���ه وه و داهێنه رێکی ریالیزمی جادویی بوو. کاریگه ری ریالیزمی جادویی و به تایبه ت ئه و قورساییه ی مارکیز هه یبوو، وایانک���رد ک���ه ش���ێوازێکی نوێ له نوس���ین پیشانی نووس���ه رانی جیهانی سێهه م بدات، تا به و هۆیه وه بتوانن ته کنیکه کانی نوس���ین له رۆژئ���اوا وه ربگ���رن و نه ری���ت و خولیا و

ئاره زوه کانی خۆیان بگێڕنه وه.گابری���ل گارس���یا مارکی���ز رۆژی پێن���ج 2014 نیس���انی 17 له رێکه وت���ی ش���ه ممه ، له ته مه ن���ی 87 س���اڵی له مه کس���یکۆ س���یتی س���ه فه ری ب���ێ کۆتایی ده س���تپێکرد. رۆژێ ته رمه ک���ه ی س���یتی له مه کس���یکۆ دوات���ر س���ووتێندرا و به ش���ێک له خۆڵه مێش���ه که ی

نێردرایه وه بۆ زێده که ی له کۆلۆمبیا.س���ه فه ر ئ���ه م رێ���گای مل���ی مارکی���ز دوورودرێ���ژه ی گرت���ه ب���ه ر، وات���ه رۆمان نووس���ێک مرد، ب���ه اڵم ئ���ه وی وه ک میرات و رۆمان���ه کان نه مری���ی به جێیهێش���ت، ج���ادووی و س���حر هه تاهه تاییبوون���ی وش���ه کانیه تی، ک���ه بیر و زه ین���ی نەوەكانی

داهاتووش داگیر ده کات.

ناسرمورادی

هاوێنە

سه فه ری بێ کۆتایی جادووگه ری وشه بۆ ده ربازبوون له ته نیایی

66 ژماره 228 2014/4/26

ژماره 228 2014/4/26 67

هاوێنە

ژماره 228 2014/4/26 67

68 ژماره 228 2014/4/26

شەموان

مەهزەلەی هەڵبژاردنەكانی عێراق

بكرێــــت، لــــەوە نكوڵــــی ناتوانرێــــت چیتــــر بریتیــــن عێــــراق هەڵبژاردنەكانــــی كــــە بــــۆ جیهانیــــی فزوڵــــی لەدووبارەبوونەوەیەكــــی میكانیزمەكانــــی دیموكراتیــــەت، كــــە دەبنــــە هــــۆی لەواڵتــــە ئەرێنــــی ئەنجامگەلێكــــی دەركەوتنــــی دیموكراســــییەكاندا. بەاڵم لەواڵتە دواكەوتووەكان و بەتایبەتــــی لەعێراق و لەســــەر ئاســــتی تەوافوقە سیاســــییەكانی ئەو واڵتە، ئەنجامگەلێكی نەرێنییان لێدەكەوێتەوە. ســــەرئەنجام ئەنجامــــە كۆتاییەكانی پێكهێنانــــی حكومەتە یەك لــــەدوای یەكەكانی پاش ســــاڵی 2005 بەحكومەتی ئێستاشەوە بریتی بوون لەحكومەتگەلێــــك، كە وەاڵمــــدەرەوەی كارتێكەری دەرەكی، بەتایبەتی ئێران و ویالیەتە یەكگرتووەكانی ئەمریــــكا بوون، بــــێ تێڕوانین لەپێداویســــتییەكانی ناوخۆی عێراق، كــــە ئەو حكومەتانەی بەرهەمهێنا. ئەمەش راســــتییەكە پێویستە بەســــادەیی ئاماژەی پێبدرێت لەســــەر ئاســــتی خراپــــی حزمەتگوزارییە و واڵت گشــــتی ئاسایشــــی و كۆمەاڵیەتییــــەكان باڵوبوونــــەوەی فەوزا لەهەموو شــــتێكدا، لەســــەر ئــــەو بنەمایەی ســــەرۆك وەزیرانی چین )شــــو ئان الی( وەك خاڵی دەســــتپێك دەستنیشانیكرد، كاتێك لەبارەی داهاتووی جیهــــان لەپاش جەنگی جیهانی دووەم پرســــیاری لێكراو لــــە وەاڵمدا گوتی "جیهان لەهەمــــوو شــــتێكدا بەرەو فــــەوزا هەنــــگاو دەنێت"، لەهەمــــوو فەوزایــــە عێــــراق واڵتــــی لەئێستاشــــدا شــــتێكدا، هەروەها دەروازەی گۆڕانكاری فەوزاییە

لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستی گەورەدا.سیاســــی نەخشــــەی لەمــــڕۆدا دەكرێــــت گۆشــــەوە لەســــێ عێــــراق هەڵبژاردنەكانــــی

بخوێنرێتەوە:یەكەمیان: ئەو ریزبەندییەی لەسەر تائیفەگەری و نەتەوەگــــەری بونیادنــــراوە، لێرەشــــدا ئاماژە بە لیستە شیعییە ناســــراوەكان دەدەین، كە بریتین لە دەوڵەتــــی قانون، ئەحــــرار و و مواتن و ئەو قەوارە و الیەنانــــەی لەچوار دەوریان كۆبوونەتەوە، دواتر ئاماژە بەلیســــتە بچووكــــەكان و هاوشــــێوەكانیان ســــوودوەرگرتن خانــــەی دەچنــــە كــــە دەدەیــــن، لیگــــۆ(ی )ســــانت هەڵبژاردنەكانــــی لەسیســــتمی هەمواركــــراو، بەمەبەســــتی یارمەتیدانــــی قــــەوارە گەورەكان بــــەو ئەنجامە زیادانەی كە پێویســــتیان

پێیەتی بۆ بردنەوەی كورسی پەرلەمانی زیاتر.دواتر ئاماژە بەلیســــتە كوردییەكان دەدەین، كە

بریتین لە هەردوو حزبی سەرەكی پارتی دیموكراتی كوردســــتان و یەكێتــــی نیشــــتیمانی كوردســــتان، كــــە لەگــــەڵ الیەنەكانی تر توانای راكێشــــانی كۆی پێكهاتــــەی كوردیان هەیە بۆ بەهێزكردنی ئەنجامی

هەڵبژاردنەكان.دواتــــر ئامــــاژە بــــە بــــەو لیســــتانە دەدەیــــن كە نوێنەرایەتــــی تائیفــــەی ســــوننە دەكــــەن و بــــەدەر بەهــــۆی پەرتەوازەبــــوون دیكــــە لەلیســــتەكانی سروشــــتی ســــەركردە خراپەكانی ئــــەو تائیفەیە و خراپــــی بارودۆخی ئەمنــــی ئــــەو پارێزگایانەی كە زۆرینەی دانیشــــتووانەكانیان سوننە مەزهەبن، كە دەكرێــــت ئەمەش كاریگەری بخاتە ســــەر ئەنجامی

كۆتایی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكان.گۆشەی دووەم، بریتییە لەساختەكاری، كە لەم چوارچێوەیــــەدا باســــی كڕینی كارتــــی ئەلیكترۆنی دەنگــــدان دەكرێــــت و مەرجەعییەتــــە ئاینییەكان و ئاڕاســــتەیەك بەبوونــــی ئاماژەیــــان حكومەتیــــش داوە الی هەندێــــك لەكوتلــــەكان بــــۆ كڕینی دەنگی

دەنگدەران.گۆشــــەی ســــێیەمیش بریتییە لەتوانــــای بكەری دەرەكی كە خۆی لەئێران و ویالیەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەبینێتەوە لەسەر كاریگەری خستنە سەر ئەنجامــــی كۆتایی هەڵبژاردنــــەكان، ئێران دەیەوێت لەعێــــراق شــــیعە ئاینــــی بەمۆركــــی بەردەوامــــی بــــدات و ویالیەتــــە یەكگرتووەكانیــــش دەیەوێــــت زۆرترین رێــــژەی بەدەنگەوەچوونی بەرژەوەندییە

ئەمریكییەكان لەعێراق بەدەستبهێنێت.لــــەم چوارچێوەیــــەدا ئێمــــە باســــی كەوتنە پێش ئەنجامەكانــــی هەڵبژاردنەوە ناكەیــــن، بەاڵم دەڵێین بەڕاستی سەیرە، كە كلتوری دەستگرتن بەدەسەاڵتی سیاســــی لەعێــــراق هەرگیــــز ویســــتی عێراقییەكان خوالێخۆشــــبوو كــــە ئــــەوەی بەبەڵگــــەی نییــــە، )عەبدولموحسین ســــەعدون(ی سەرۆك وەزیرانی عێــــراق لەســــااڵنی ســــییەكانی ســــەدەی رابــــردوو لەنامەیەكیدا بۆ كوڕەكەی باســــی ئەوەی كردبوو، كــــە بەهۆی ئــــەوەی نەیتوانیــــوە لەو ســــەردەمەدا جەمــــاوەر داخوازییەكانــــی لەبەدەنگەوەچوونــــی لەعێراقــــدا، گۆڕانكاری لەپەیڕەوی حكومەتدا بكات،

بۆیە پەنای بۆ خۆكوشتن بردووە.زۆر عێراقــــی بیــــرەوەری شــــێوە بەهەمــــان هەڵوێســــتی ســــەركردەكانی عێــــراق پاراســــتووە، عەبدولكەریــــم كۆچكــــردوو ســــەركردەی وەك

قاســــم، كە ئەو كاتەی لەبینای رادیۆ و تەلەفزیۆندا لەگیرفانــــی چاكەتــــە قــــەرز كــــوژرا پســــولەیەكی ســــەربازییەكەیدا دۆزرایەوە، كە قەرزی دوورینی چاكەتەكــــەی بوو لەالیــــەن بەرگدوورێكەوە بەبڕی ســــێ دینار. مێژووی عێراقی پڕە لــــەو نموونانەی بەڵگــــەن بۆ خۆنەویســــتی الی كەســــایەتی عێراقی، كەوایە ئەم شــــەڕكردنە لەسەر دەسەاڵتی سیاسی

لەئێستادا بۆچی؟بەگەڕانەوە بۆ دەستپێكی بابەتەكە، ئێستا سەیرە بەتێڕوانیــــن لەقەبارەی بانگەشــــەی هەڵبژاردنەكان هیــــچ بانگەشــــەیەكی هاوشــــێوە لەواڵتانــــی دیكــــە نابینیــــن، شــــەقام و كۆاڵنەكانــــی بەغــــدا و پارێزگا عێراقییــــەكان پڕبــــوون لەوێنەی هەندێــــك تاوانبار و بكــــوژ و خاوەنــــی مێــــژووی پــــڕ لەشــــورەیی و ئیغراكەر و ئەو كەســــانەی لەساڵی 2005ەوە تاكو ئێستا حكومەتە یەك لەدوای یەكەكان چاوپۆشییان لێكــــردوون، بەوپــــەڕی ریســــواییەوە وێنــــەی ئەو كەسانە بەرزدەكرێنەوە، كە تاوانباری قێزەونترین تاوانەكانــــن، تاكــــو جارێكی دیكــــە هەڵبژێردرێنەوە و پۆســــتگەلێكی بنەڕەتــــی لەهــــەردوو دەســــەاڵتی

یاسادانان و جێبەجێكردن داگیربكەن.ئەوە برینێكی گەورەیــــە لەویژدانی عێراقیدا، كە تائێستا كارەســــاتی مرۆیی هاوشێوەی لەمێژووی درێــــژی خــــۆی نەبینیــــوە، كــــە دەگەڕێتەوە ســــەر ســــەرەتاكانی شارســــتانییەتی مرۆڤایەتی لەبابل و

ئاشور و ئەكەد و سۆمەر.ئەوەش كارەســــاتە گەورەكەی دیموكراسییەتی ئەمریكییــــە، ئەوەی بۆ ئەو كەســــانە حەاڵڵكردووە، كــــە گومــــان لەنیشــــتیمانپەروەری و راســــتگۆییان ناوچــــەی لەپێشــــكەوتووترین تاكــــو دەكرێــــت جیهــــان )شارســــتانییەتی وادی رافیدەین( لەســــەر

پۆستگەلێكی سیادی دابنیشن.لێرەوە پێویستە ئاماژە بەوە بدەین، كە مەهزەلەی هەڵبژاردنەكانــــی لەعێــــراق دەبێتــــە هۆی گەیشــــتن بــــەو ئاســــتە نزمانەی كە عێراقیان بــــەرەو كەناری دابەشــــبوونی نەتەوەیــــی و تائیفی بــــرد، هەروەها ئامــــاژە بــــەو بنەمایەی ئیــــرادەی ئەمریــــكا بكەین، كە باســــی لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاســــتی نوێ دەكات، وەك مەغزایــــەك بــــۆ ئەنجامــــی دابەشــــكارییەكان

لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستی گەورەدا. لە )الخلیج االماراتیة( وەرگیراوە

و/ سەروەر ساڵەیی

حوسێنحافز

عێراق دەروازەی گۆڕانكارییەكی فەوزاییە لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا