12

บทท 2

แนวคดทฤษฎในการแสวงหาและรวบรวมพยานหลกฐานในการด าเนนคดยาเสพตด

2.1 การแสวงหาหลกฐานในคดอาญา

อาจารยยงศกด กฤษณะจนดาไดใหความหมายของค าวา “พยานหลกฐาน” หมายถง สงทชใหเหนถงขอเทจจรงอยางใดอยางหนงและเปนสงทยนยนสนบสนนขออางทมงถงสงทบงถงหรอชวยใหบงความเทจและความจรงในขอเทจจรงทคความทมเถยงกน 1 หรอทเรยกอกอยางหนงวา เปนสงทมาพสจนขอกลาวอางในคดเปนความจรง 2 ดงนน พยานหลกฐาน จงหมายถง สงใด ๆ ทแสดงถงขอเทจจรงใ หปรากฏแกศาล 3 ทสามารถแบงประเภทตามรปลกษณะไดออกเปน 3 รปแบบดวยกนคอ พยานบคคล 4 พยานเอกสาร 5 พยานวตถ 6 ดงนน

1ยงศกด กฤษณะจนดา, กฎหมายลกษณะพยานหลกฐาน , พมพคร ง ท 1

(กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2524), น. 2. 2แวว ยอดผยง, กฎหมายลกษณะพยานหลกฐาน, พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร:

สทธการพมพ, 2529), น. 3. 3โ สภณ ร ตนาก ร , ค า อ ธ บ ายกฎหมายลกษณะพยาน , พ ม พ ค ร ง ท 5

(กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตบรรณาการ, 2544), น. 19. 4“พยานบคคล” หมายถง ผ ทจะตองเปดเผยถงการรบรของตนเกยวกบขอเทจจรงโดย

การใหถอยค า 5“พยานเอกสาร” หมายถง ขอมลทบรรทกไวในสอชนดใดกตามสามารถพสจน

ขอเทจจรงทพพาทในคดไดและน าสบชนดทบนทกขอมลดงกลาวนนมาใชเปนพยานหลกฐานในศาลกใหถอเปนพยานหลกฐาน และใหรวมถงสอทบนทกไวในคอมพวเตอรหรอสอสารสนเทศอน ๆ ดวย ด ปตกล จระมงคลพาณชย, “การรบฟงสอบนทกเสยงและภาพในกฎหมายลกษณะพยาน,” วารสารนตศาสตร, ปท 32, ฉบบท 2, น.372, (มถนายน 2545).

6“พยานวตถ” หมายความวา วตถอยางใด ๆ อนมใชเอกสารซงคความน าสงเพอใหศาลตรวจ โดยอาจเปนสงทมชวต เชน รางกายมนษย สถานท สตว หรอเปนสงทไมมชวตทงหลายทคความ น ามาใหศาลเหนไดดวยตา หรอใหศาลไปตรวจดยงท ๆ พยานอย ด ยงศกด

13

กระบวนการแสวงหาพยานหลกฐานในขนตอนกอนการพจารณา อนไดแก การสบสวนสอบสวนจงมความส าคญตอกระบวนการยตธรรมเปนอยางมากในฐานะทขนตอนดงกลาวเปนขนตอนแหงตนสายของกระบวนการยตธรรมและเปนขนตอนทส าคญทสด โดยเฉพาะพนกงานสอบสวนทมอ านาจในการรวบรวมพยานหลกฐานไดอยางกวางขวาง ดงบญญตไวในมาตรา 131 7 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยอนมสาระส าคญในเนอหา 2 ประการดวยกนคอ เนอหาในเรองของการรวบรวมพยานหลกฐาน และเนอหาวาดวยการใชมาตรการบงคบ 8 และเมอกลาวถงการแสวงหาพยานหลกฐานในปจจบนเจาพนกงานของรฐอาจท าไดดวยวธ ดงนคอ

ก) การใชวธการแสวงหาพยานหลกฐานดวยวธการ เขาคน เพอยดพยานเอกสารหรอพยานวตถ จากเคหสถานของบคคล

ข) การใชวธการแสวงหาพยานหลกฐานดวยวธการจบ การคนเพอยดพยานเอกสารหรอพยานวตถจากตวบคคล

ค) การแสวงหาพยานหลกฐานจากรางกายมนษย ง) การใชวธการแสวงหาพยานหลกฐานดวยวธการใชเทคโนโลยทางอเลกทรอนกส

ในการดกฟง การตดตอสอสารของบคคลหรอการใชอปกรณดงกลาวบนทกเสยงของบคคล หรอการบนทกเสยงการสนทนากนระหวางบคคล

จ) การแสวงหาพยานหลกฐานดวยวธการใชเทคนคการสบสวนสอบสวนพเศษ ไดแก การดกฟงทางโทรศพท การสงมอบภายใตการควบคม การอ าพราง การสะกดรอยโดยใชเครองมออเลคทรอนคส การลอซอ ลอจบ โดยเจาพนกงาน เปนตน

กฤษณะจนดา, และ วฒพงษ เวชยานนท, ค าอธบายกฎหมายลกษณะพยาน, พมพครงท 3 (กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจ ากดพมพอกษร, 2541), น.376-377.

7ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 131 บญญตวา “ใหพนกงานสอบสวนรวบรวมพยานหลกฐานทกชนด เทาทสามารถจะท าได เพอประสงคจะทราบขอเทจจรงและพฤตการณตาง ๆ อนเกยวกบความผดทถกกลาวหา...”

8คณต ณ นคร,“วธพจารณาความอาญาไทย : หลกกฎหมายกบทางปฏบตทไมตรงกน,” วารสารนตศาสตร, ปท 15, ฉบบท 3,น. 11, (2528).

14

2.2 การแสวงหาพยานหลกฐานกบหลกการหลกการค านงถงศกดศรความเปนมนษยและสทธมนษยชนในกระบวนการยตธรรมทางอาญา

ศกดศรความเปนมนษย (Human Dignity) เปนมลฐานหนงของสทธมนษยชนทม

ความหมายถง คณคาอนมลกษณะเฉพาะและเปนคณคาทมความผกพนอยกบความเปนมนษยซงบคคลในฐานะทเปนมนษยทกคน ยอมไดรบคณคาดงกลาวโดยไมจ าเปนตองค านงถงเพศ เชอชาต ศาสนา วย หรอคณสมบตอน ๆ ของบคคลในความหมายน “ศกดศรความเปนมนษย” จงหมายถงลกษณะบางประการทสรางออกมาเปนคณคาเฉพาะตวของมนษยอนเปนสารตถในการก าหนดความรบผดชอบของตนเองและเปนสารตถทมนษยแตละคนไดรบเพอเหนแกความเปนมนษยของบคคลนน 9 นอกจากนยงมผ ใหความเหนอกวา ศกดศรความเปนมนษยหมายถงสงทเปนคณคาของความเปนมนษยทมอยในตวของบคคลทกคน 10 และในทางทฤษฎกฎหมายของประเทศหรอรฐเสรประชาธปไตย (Liberal and Democratic State) เชน ประเทศเยอรมนหรอฝรงเศส ตางกไดถอวา ศกดศรความเปนมนษย (Human Dignity) เปนรากฐานอนเปนทมาของสทธและเสรภาพขนพนฐานทงปวงและเปนแดนแหงสทธทรฐไมอาจใชอ านาจลวงละเมดเขาไปในขอบเขตดงกลาวได ดงเชนทรฐธรรมนญเยอรมนไดบญญตหลก ในเรองของศกดศรความเปนมนษยไวในมาตรา 1 (1) วา “ศกดศรความเปนมนษยไมอาจถกลวงละเมดได อ านาจรฐทงหลายผกพนทจะใหความเคารพและใหความคมครองตอศกดศรความเปนมนษย” โดยศาลรฐธรรมนญสหพนธของเยอรมนไดวนจฉยยอมรบวา ศกดศรความเปนมนษยเปนสทธขนพนฐานประเภทหนงถงแมวาจะมไดบญญตเนอหาไวอยางชดเจนเหมอนสทธขนพนฐานอน แตอ านาจรฐทงหมดกตองผกพนในฐานะทศกดศรความเปนมนษยเปนหลกการสงสดของรฐธรรมนญ และจากการยอมรบสถานะดงกลาวนเอง จงกลาวไดวา ศกดศรความเปนมนษยเปนสทธโดยตวของมนเอง จงอยในฐานะทเปนสทธขนพนฐานประเภทหนงทการใชอ านาจจะลวงละเมดมได และประการทสอง คอ มาตรการในการวนจฉยเชงคณคาอนแสดงถงการกระท าอน ๆ เพอใหสทธขนพนฐานทมการบญญตรบรองไวแลวนนสามารถบรรลเปาหมายไดมากทสดเทาทจะเปนไปไดอนเปนการเพม

9บรรเจด สงคะเนต, หลกพนฐานของ สทธ เสรภาพ และศกดศรความเปนมนษย

ตามรฐธรรมนญใหม, พมพครงแรก (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพวญญชน, 2543), น. 85. 10มานตย จมปา, ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ.2540) แกไข

เพมเตม ครงท 6 พ.ศ.2547, พมพครงท 6 (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตธรรม, 2547), น. 57.

15

หลกประกนทจะมใหมการลวงละเมดสทธขนพนฐานดงกลาว 11 นนเอง ดงจะเหนไดจากหลกสากลในเรองของมาตรฐานองคการสหประชาชาตวาดวยกระบวนการยตธรรมทางอาญาทไดถอเรองศกดศรความเปนมนษย เปนสงส าคญสงสดทรฐจะตองค านงถงกอนเสมอ ในการแสวงหาพยานหลกฐาน

ในหลกสากลเองกเปนทยอมรบกนโดยทวไปทการด าเนนการทงหลายของ เจาพนกงานของรฐ โดยเฉพาะการใชอ านาจของรฐ สงส าคญทสดทรฐจะตองใหความเคารพในศกดศรความเปนมนษยดวยการไมใชวธการใด ๆ ซงรวมถงการแสวงหาพยานหลกฐานดวยวธการตาง ๆ ไมวาจะเปนการทรมานหรอการขเขญหรอการกระท าใด ๆ ทเปนการลดคณคาของความเปนมนษยลง เชนการทรมานผ ตองหาเพอใหรบสารภาพหรอเพอใหผ ตองหาบอกทซอนของกลาง หรอเพอทจะขยายผลของคด เหลานเปนสงทองคกรของรฐจะตองงดเวนโดยเดดขาด ดงนนจงอาจกลาวไดวา ศกดศรความเปนมนษยเปนคณคาทมลกษณะเฉพาะสบเนองจากความเปนมนษยและเปนคณคาทมอยในมนษยทกคนโดยไมมขอจ ากดหรอเงอนไขใด ๆ ไมวาจะเปนเชอชาต ศาสนา ใด ๆ กตาม โดยถอวาศกดศรความเปนมนษยเปนคณคาทไมอาจลวงละเมดได ดงจะเหนไดจากกฎหมายภายในของประเทศไทยทไดวางหลกการดงกลาวน ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ทใชบงคบอยในปจจบน กไดบญญตไวอยางชดเจนใน

มาตรา 4 “ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคล ยอมไดรบความคมครอง”

มาตรา 26 “การใชอ านาจของรฐโดยองคกรของรฐทกองคกร ตองค านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน”

มาตรา 29 “การจ ากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไว จะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนก าหนดไว และเทาทจ าเปนเทานน และจะกระทบกระเทอนสาระส าคญแหงสทธและเสรภาพนนมได...”

นอกจากนนเมอกลาวถงสทธมนษยชน (Human Rights) อนเปนสทธทรฐธรรมนญมงจะใหความคมครองแกบคคลทกคนโดยมไดแบงแยกวา บคคลนนจะเปนผ ใด ชาตใด ศาสนาใด หากบคคลดงกลาวไดอยในอ านาจแหงพนททมการบงคบใชรฐธรรมนญนน บคคลทกคนกยอมไดรบความคมครองภายใตรฐธรรมนญดวยเสมอ จงอาจกลาวไดวา สทธมนษยชนจงเปนสงทเปน

11อดม รฐอมฤต, นพนธ สรยะ, และบรรเจด สงคะเนต, การอางศกดศรความเปน

มนษยหรอ การใชสทธและเสรภาพของบคคลตามมาตรา 28 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนานาการพมพ, 2544), น.11-12.

16

คณลกษณะประจ าตวของมนษยทกคน เปนสทธและเสรภาพตามธรรมชาตทเปนของมนษย และดวยเหตผลเดยวคอ มนษยทกคนทมสทธ และเสรภาพเหลานอยเสมอ เมอเกดขนมาในโลกโดยไมขนอยกบ เชอชาต ศาสนา ใด ๆ ดงนน “สทธมนษยชน (Human Rights)” จงมลกษณะคลายกบ “ศกดศรความเปนมนษย Human Dignity)” นนเอง

นอกจากนนเ มอพจารณาแนวความคดพนฐานเกยวกบ “สทธ (Right)” และ “เสรภาพ (Liberty)” ของบคคลไดมผใหความเหนวา

“สทธ (Right)” หมายถงอ านาจทมกฎหมายรบรอง คมครองใหแกบคคลในอนทจะกระท าการเกยวของกบทรพยหรอบคคลอน เชน สทธในทรพยสน สทธในชวตรางกาย กลาวคอ สทธเปนอ านาจทกฎหมายรบรองใหแกบคคลคนหนงในอนทจะเรยกรองใหบคคลอนหรอหลายคนกระท าการหรอละเวนกระท าการบางอยาง บางประการใหเกดประโยชน 12 และนอกจากนกยงม “สทธตามรฐธรรมนญ” ซงถอเปน “สทธตามกฎหมายมหาชน” อยางหนงทหมายถงอ านาจตามรฐธรรมนญในฐานะทเปนกฎหมายสงสดไดบญญตใหการรบรองคมครองแกปจเจกบคคลในอนทจะกระท าการใดหรอไมกระท าการใด ซงการใหอ านาจแกปจเจกบคคลดงกลาวไดกอใหเกดสทธเรยกรองทจะไมใหบคคลใดแทรกแซงในสทธตามรฐธรรมนญของตนโดยเฉพาะอยางยง ขอเรยกรองตอองคกรของรฐมใหแทรกแซงในขอบเขตแหงสทธของตน และในการบางกรณการรบรองดงกลาวไดกอใหเกดสทธเรยกรองใหรฐด าเนนการอยางใดอยางหนง และยงหมายความรวมถง “การใหหลกประกนในเชงสถาบน ” ดงนจงอาจกลาวไดวาสทธตามรฐธรรมนญ เปนความสมพนธระหวางปจเจกบคคลตอรฐ ซงองคกรผ ใชอ านาจทงหลายจะตองใหความเคารพ ปกปอง และคมครองสทธดงกลาวเพอใหมผลในทางปฏบต 13

“เสรภาพ” หมายถงภาวะของมนษยทไมอยภายใตการครอบง าของผ อนอนเปนภาวะทปราศจากการถกหนวงเหนยวขดขวาง เสรภาพ จงหมายถงอ านาจของบคคลในอนทจะก าหนดตนเอง ซงอ านาจนบคคลยอมสามารถเลอกวถชวตของตนไดดวยตนเอง ตามในปรารถนา เสรภาพจงเปนอ านาจทบคคลมอยเหนอตนเอง 14

เพราะฉะนนประการทส าคญทสดในการท รฐจะใชอ านาจในการแสวงหาพยานหลกฐานกคอ รฐจงตองใหความเคารพตอขอบเขต “สทธ” และ “เสรภาพ” ของปจเจกบคคล

12วรพจน วศรตพชญ, สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540, พมพครงท 2 (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพวญญชน, 2543), น.21. 13บรรเจด สงคะเนต, อางแลว เชงอรรถท 9, น.47. 14วรพจน วศรตพชญ, อางแลว เชงอรรถท 12, น.22.

17

ซงถอเปนพนฐานอยางหนงของ “ศกดศรความเปนมนษย (Human Dignity)” การแทรกแซงในสทธเสรภาพของปจเจกบคคลโดยอ านาจรฐจะกระท าไดตอเมอมกฎหมายบญญตใหอ านาจ ซงผานความเหนชอบจากตวแทนประชาชนตามหลกความชอบธรรมในประชาธปไตยทไดใหความเหนชอบแลวเทานน จงสามารถทจะกระท าได 15 ดงนนในการใชอ านาจแสวงหาพยานหลกฐานโดยเจาหนาทรฐจงจ าเปนทจะตองใชความระมดระวงในการปฏบตหนาทดงกลาวโดยรอบคอบอยเสมอ โดยเฉพาะในเรองของการแสวงหาพยานหลกฐาน เจาหนาทของรฐจะตองด าเนนการใหเปนไปตามขอบเขตและกฎเกณฑตามทกฎหมายไดใหอ านาจไวโดยเครงครด เพราะเจาหนาทของรฐยอมไมมสทธหรออ านาจใด ๆ ตอการกาวลวงไปกระทบตอสทธเสรภาพขนพนฐานของบคคล หากไมมกฎหมายใหอ านาจ เจาหนาทของรฐจะตองใหความส าคญและเคารพสทธขนพนฐานของบคคลโดยเฉพาะสทธเสรภาพขนพนฐานทอาจถกกระทบในการแสวงหาพยานหลกฐานของ เจาพนกงาน ไมวาจะเปนสทธเสรภาพในรางกาย เคหสถาน การสอสาร หรอ สทธในความเปนสวนตว

จากทกลาวมาชางตนจะเหนไดวา หลกในเรองของศกดศรความเปนมนษย (Human Dignity) หลกสทธมนษยชน (Human Right) ตลอดจนถง หลกในเรองสทธเสรภาพขนพนฐานของบคคล จงเปนสงทมความส าคญมากทสดในการมกระบวนยตธรรมทางอาญา หรออาจกลาวอกนยหนงไดวา สทธมนษยชนในการกระบวนการยตธรรมทางอาญาเปนอนหนงอนเดยวกนกบกระบวนการยตธรรมทางอาญา โดยหากกระบวนการยตธรรมทางอาญาของประเทศใดหรอทใด กตามปราศจากการเคารพตอสทธมนษยชนในกระบวนการยตธรรมทางอาญานนแลว ยอมไมอาจเรยกไดวา เปนกระบวนการยตธรรมทางอาญา หากแตจะเปนไดกแคเพยงกระบวนการด าเนนคดทางอาญา หรอกระบวนการลงโทษทางอาญาเทานน 16 เพราะหากเจาพนกงานในกระบวนการยตธรรมไดแสวงหาพยานหลกฐานทมลกษณะเปนการกระทบตอสทธเสรภาพตอบคคลโดยทไมมกฎหมายใหอ านาจหรอกระบวนการเกนขอบเขตทกฎหมายวางไว เชน การทเจาพนกงานไดท าการสบคนเพอแสวงหาพยานหลกฐานในเคหสถานของบคคลโดยไมมหมายของศาลหรอการ เขาตรวจคนบคคลโดยทไมมเหตอนควรสงสยหรอการเขาดกฟงโทรศพทของบคคลโดยไมมกฎหมายใหอ านาจ หรอการบงคบใหบคคลใดใหการหรอใหขอมลทเปนประโยชนตอรปคดดวยวธการทรมานหรอบงคบโดยวธอนใด หรอการบงคบใหบคคลเขาเครองจบเทจ การกระท าดงกลาว

15บรรเจด สงคะเนต, อางแลว เชงอรรถท 9, น.24. 16ชาต ชยเดชสรยะ, มาตรการทางกฎหมายในการค มครองสทธมนษยชนใน

กระบวนการยตธรรมทางอาญา, พมพครงแรก (กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอนตลา, 2549), น.1.

18

ยอมไดชอวา เปนการทรฐไดไปกระท าการละเมดตอศกดศรความเปนมนษยและสทธมนษยชนของบคคลดงกลาวเสยเอง และโดยผลจากการกระท าดงกลาว สงทตามมากคอ ปญหาในเรองของ “การรบฟงพยานหลกฐาน” หรอ “สง” ทไดมาจากการกระท าโดยมชอบของเจาพนกงานซงเปนตวแทนของรฐ เหลานไมวาจะเปนการไดมาเพราะมการแสวงหาพยานหลกฐานทเปนการละเมดตอสทธเสรภาพในรางกาย สทธเสรภาพในเคหสถาน หรอสทธของบคคลทจะไมใหถอยค าโดย ไมสมครใจในเอกสทธของบคคลทจะไมใหถอยค าอนเปนปฏปกษตอตนเองอนอาจท าใหตน ถกฟองเปนคดอาญาหรอสทธเสรภาพในการตดตอสอสารในอนทจะไมถกกกหรอดกฟงโดยมชอบ ทงน ไมวาการกระท าโดยมชอบดงกลาวจะเปนการละเมดตอผ ตองหาหรอบคคลทสามกตาม พยานหลกฐานหรอสงทไดมาจากการกระท าโดยมชอบเหลาน จะสามารถรบฟงเพอลงโทษจ าเลยในคดอาญาไดหรอไม ประเดนดงกลาวจงเปนปญหาทส าคญ 2.3 การแสวงหาพยานหลกฐานกบหลกการคมครองสทธเสรภาพขนพนฐานของบคคล

จากทไดกลาวไวขางตนในเรองของศกดศรความเปนมนษย (Human Dignity)

อนเปนสทธขนพนฐานของสทธมนษยชนทส าคญทสด รฐธรรมนญในฐานะทเปนกฎหมายสงสด ในการปกครองประเทศ 17 ไมวาจะเปนความสงสดในแงของกฎหมายซงแสดงถงทมาของอ านาจอธปไตยของประเทศนนวาเปนของใคร ใครเปนผ ใช และตองใชอยางไร เพราะตวรฐธรรมนญเองมใช ทมาแหงอ านาจสงสดในการปกครองประเทศหรอทเ รยกกนวา “อ านาจอธปไตย (Sovereignty)” แตทมาแหงอ านาจสงสดทแทจรงจะเปนอะไรนนยอมสดแทแตระบอบการปกครองของประเทศนน รฐธรรมนญเพยงแตเอาสภาพความเปนจรงมาบญญตใหชดเจนแนนอนขนเทานน หรอ ในแงความสงสดในฐานะทเปนกฎหมายทจะมการเปลยนแปลงแกไขหรอยกเลกไดยากกวากฎหมายอน ๆ ทว ๆ ไป หรอ ความสงสดในฐานะทเปนกฎหมายทบทบญญตแหงกฎหมายอน ๆ และการกระท าใด ๆ จะมาขดหรอแยงมได 18 เหลานกจะเหนไดวาการท

17กมล ทองธรรมชาต , ววฒนาการของระบบรฐธรรมนญไทย, พมพครง ท 2

(กรงเทพมหานคร : ส านกพมพบรรณกจ, 2524), น.1. 18จรญ ภกดธนากล, “ศาล กบ ความเปนสงสดแหงรฐธรรมนญ,” ดลพาห, เลม 1,

ปท 27, น.51, (มกราคม-กมภาพนธ 2523).

19

รฐธรรมนญไดวางหลกการคมครองสทธเสรภาพของบคคลในเรองตาง ๆ มากมายกเพอคมครองสทธเสรภาพของประชาชนใหปลอดพนจากการใชอ านาจทไมเปนธรรมของรฐหรอจากผ อน 19

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 อนเปนรฐธรรมนญทใชบงคบอยในปจจบนกไดมการวางหลก คมครองสทธเสรภาพขนพนฐานของบคคลอนอาจถกกระทบจากการแสวงหาพยานหลกฐานของเจาหนาทรฐ ทสามารถจ าแนก ไดออกเปน 4 กรณดวยกนคอ

2.3.1 หลกการคมครองสทธเสรภาพของบคคลในเคหสถาน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดบญญตรบรองคมครองสทธเสรภาพของบคคลในเคหสถานตามมาตรา 33 ทบญญตวา

มาตรา 33 “บคคลยอมมเสรภาพในเคหสถาน บคคลยอมไดรบความคมครองในการทจะอยอาศยและครอบครองเคหสถานโดย

ปกตสข การเขาไปในเคหสถานโดยปราศจากความยนยอมของผครอบครอง หรอการตรวจ

คนเคหสถานจะกระท ามได เวนแตมค าสงหรอหมายของศาล หรอมเหตอยางอนตามทกฎหมายบญญต”

จากบทบญญตดงกลาว จะเหนไดวา สทธเสรภาพในเคหสถานของบคคลตามทรฐธรรมนญฉบบปจจบนไดวางหลกไวเปนหลกการพนฐานทส าคญทจะไมถกลวงละเมด ไมวาการลวงละเมดนน จะเปนการลวงละเมดโดยเอกชนหรอโดยรฐกตาม โดยเฉพาะอยางยง รฐจะตองใหความเคารพตอสทธเสรภาพนดวยการงดเวนการลวงละเมดตอสทธดงกลาวเวนแตการลวงละเมดนนจะเปนกรณทกฎหมายไดใหอ านาจแกรฐตามความจ าเปนและในกรอบตามทกฎหมายบญญตใหอ านาจไว เชนในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาทใหอ านาจแกเจาพนกงานสามารถท าการคนในทรโหฐานได หากการเขาคนดงกลาวเปนการคนโดยมหมายของศาล หรอเปนการเขาคนโดยไมมหมายของศาล แตกจะตองมเหตใหเจาพนกงานเขาคนไดโดยไมมหมาย ดงทบญญตไวในมาตรา 92 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา 20 เปนตน เพราะเหตผลส าคญของการทกฎหมายก าหนดใหศาลเทานนเปนผออกหมายคน กเนองดวยมาจากสาเหตทวาการคนในทรโหฐานถอเปนการกระท าถอเปนการกระทบตอสทธสวนบคคลซงเปนสทธทส าคญของมนษย

19มานตย จมปา, อางแลว เชงอรรถท 10, น. 47. 20ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 92

20

ประการหนงฉะนนเพอเปนการค มครองสทธ เพอความเปนเสรนยม นานาอารยประเทศจงมอบหมายหนาทใหศาลเปนผ ตรวจสอบอ านาจรฐเพอใหมความรบผดชอบทตรวจสอบได (Accountability) 21

นอกจากน เหตผลส าคญทกฎหมายก าหนดใหศาลเทานนเปนผออกหมายคน กคอ วตถประสงคในแงของการถวงดลและตรวจสอบการใชอ านาจของเจาพนกงานทเปนฝายบรหารเพอเปนการค มครองสทธเสรภาพของบคคลในเคหสถานอกประการหนงในการปองกนมให เจาพนกงานฝายปกครองหรอเจาพนกงานต ารวจใชอ านาจโดยอ าเภอใจอนอาจกระทบตอสทธเสรภาพของบคคลในเคหสถาน ดงทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 ไดบญญตไวในมาตรา 33 วรรคสาม ทใชบงคบอยในปจจบนนนเอง

ดงนนจงอาจกลาวไดวาสทธเส รภาพของบคคลในเคหสถานตามทบญญตในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 จงเปนสทธขนพนฐานตอบคคลทส าคญประการหนงทรฐธรรมนญอนเปนกฎหมายสงสดของประเทศไดใหการรบรองและคมครองไว โดยผใดจะมาลวงละเมดมได

2.3.2 หลกการคมครองสทธเสรภาพของบคคลในชวตและรางกาย

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดบญญตรบรองคมครองสทธและเสรภาพของบคคลในชวต รางกายในมาตรา 32 ทบญญตวา

มาตรา 32 “บคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย การทรมาน ทารณกรรม...ดวยวธการโหดรายหรอไรมนษยธรรม จะกระท ามได... การจบ และการคมขงบคคล จะกระท ามได เวนแตจะมค าสงหรอหมายของศาล หรอ

มเหตอยางอนตามทกฎหมายบญญต การคนตวบคคล หรอการกระท าใดอนกระทบตอสทธ และเสรภาพตามวรรคหนง จะ

กระท ามได เวนแตมเหตตามทกฎหมายบญญต” จากบทบญญตดงกลาวจะเหนไดวา สทธเสรภาพในชวตและรางกายเปนสทธ

ขนพนฐานทส าคญทสดโดยเฉพาะความสมพนธกบหลกในเรอง ศกดศรความเปนมนษย (Human Dignity) ทบคลใดจะมาลวงละเมดไมไดโดยเดดขาด เวนแตจะเปนการอาศยอ านาจตาม

21คณต ณ นคร, “บทบาทของศาลในคดอาญา,” วารสารกฎหมายธรกจบณฑตย,

ปท 1, ฉบบท 1, น.55 , (2544).

21

บทบญญตแหงกฎหมาย การแสวงหาพยานหลกฐานของเจาพนกงานทมผลกระทบตอสทธเสรภาพดงกลาว เจาพนกงานในฐานะทเปนตวแทนของรฐกจะตองด าเนนการตามหนาทโดยระมดระวงภายในกรอบและขอบเขตของกฎหมายทใหไว โดยเฉพาะในปจจบนอ านาจของ เจาพนกงานตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาในการด าเนนการตามกฎหมายทเปนการกระทบตอสทธ เสรภาพของบคคลในรางกายอยหลายกรณดวยกน ไมวาจะเปนการจบ 22 การคนตวบคคล 23 หรอ อ านาจในการตรวจตวบคคล 24

เมอกลาวถงการจบและการคนตวบคคล อนเปนวธการแสวงหาพยานหลกฐานในทางหนงของเจาพนกงานทกระทบตอสทธเสรภาพในรางกายของผ ถกจบหรอถกคน การใชอ านาจนกจะตองเปนไปตามทกฎหมายไดใหอ านาจไวดวยเชนเดยวกน ซงกฎหมายเชนวานกคอ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาทใหอ านาจแกเจาพนกงานในการจบ และการคนตวของบคคลโดยเฉพาะอยางยงเมอกลาวถงการจบ ทถอเปนมาตรการทส าคญประการหนงในกฎหมายวธพจารณาความอาญาในการน าตวผ กระท าความผดมาลงโทษ และเปนการกระท าทกระทบกระเทอนตอสทธเสรภาพของประชาชนมากทสดทางหนง เพราะการจบกอใหเกดอ านาจในการควบคมผถกจบ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 83 มาตรา 84 มาตรา 84/1 และมาตรา 87 โดยเฉพาะอยางยงผจบมอ านาจในการคนตวผถกจบ ตามมาตรา 85 วรรคหนง และอ านาจอน ๆ อกหลายประการ 25

22ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 78 23ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 85 และมาตรา 93 24 ดประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 132 (1) 25มขอสงเกตวาแตเดมการจบไมวาจะเปนการจบโดยมหมายจบหรอไมกตาม

กฎหมายไมไดเครงครดวาจะตองมการสบสวนสอบสวนจนปรากฏพยานหลกฐานกอนวา บคคลทจะถกจบนนนาจะไดกระท าความผดอาญา สงเกตไดจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเดมกอนทจะมการแกไข ในมาตรา 66 ทบญญตวา “ถาผ ตองหาหรอจ าเลยไมมาตามหมายเรยกหรอตามนดโดยไมมขอแกตวอนควรกเปนเหตทจะออกหมายจบได” และมาตรา 7/(4) บญญตวา “ถามผ เสยหายซงรองทกขไวแลวขอใหจบบคคลใด พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจมอ านาจทจะจบบคคลนนไดโดยไมตองมหมายจบ” ดวยเหตน ในทางปฏบตจงท าใหมการจบกมผ ตองหาไวกอนโดยทยงไมมพยานหลกฐานเพยงพอ แลวน าผ ตองหานน มาสอบสวนเอาขอเทจจรงในภายหลงหรอทเรยกวา “การแสวงหาพยานหลกฐานเอาจากตวผ ตองหา” ซงเปนการกระทบตอสทธขนพนฐานของบคคลทวา บคคลมสทธไมใหถอยค าอนเปนปฏปกษตอตนเอง อน

22

ในเรองของการเขาคนตวบคคลในทสาธารณสถานกเชนเดยวกน แมการเขาคนดงกลาวกฎหมายจะมไดบงคบวาจะตองผานการตรวจสอบโดยศาลดวยการออกหมายคนกตามแตการทเจาพนกงานไดเขาคนเพอแสวงหาพยานหลกฐานไมวาจะเปนพยานหลกฐานหรอพยานวตถ ในตวบคคล ตางกถอวาเปนการละเมดตอสทธเสรภาพในรางกายของบคคลโดยทางหนงเชนเดยวกน ดวยเหตนเองกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยจงไดก าหนดเงอนไขของการใชอ านาจของเจาพนกงานในการกระท าทกระทบตอสทธเสรภาพดงกลาว คอ เงอนไขของการม “เหตอนควรสงสย” วาบคคลทจะถกคนนน มสงของเพอจะใชในการกระท าความผด หรอ มสงของทไดมาโดยการกระท าความผด หรอ ซงมไวเปนความผด ไวในครอบครอง เปนเงอนไขของกฎหมายทจะท าใหเจาพนกงานมอ านาจทจะด าเนนการแสวงหาพยานหลกฐานจากตวบคคลทกระทบตอเสรภาพในรางกาย ซงกคอ การถกตรวจคนนนเอง

2.3.3 หลกการคมครองสทธของบคคลทจะไมถกกกหรอดกการสอสารโดยมชอบ ตามกฎหมายไทย

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ทใชบงคบอยในปจจบนไดบญญตหลกการคมครองสทธของบคคลเกยวกบ สทธเสรภาพในการตดตอสอสารไวดงน คอ

อาจท าใหตนถกฟองเปนคดอาญา ดงนนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540 ตามมาตรา 237 จงไดวางหลกการใหมวา การจบและคมขงบคคลใด จะตองไปขอหมายจบจากศาลกอนและหมายจบจะออกไดตอเมอปรากฏพยานหลกฐานตามสมควรวา ผนนนาจะไดกระท าความผดอาญาแสดงวา กอนมการจบกม พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจจะตองมขอมลหรอพยานหลกฐานเพยงพอทจะเชอไดวา ผ นนนาจะไดกระท าความผดอาญา แมรฐธรรมนญจะก าหนดใหสามารถออกกฎหมายก าหนดขอยกเวนใหพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจจบไดโดยไมตองมหมายจบหรอค าสงของศาลกตาม การก าหนดขอยกเวนนนกจะตองค านงถงเจตนารมณของรฐธรรมนญดงกลาวดวย ซงตามมาตรา 78(1)-(4) ทแกไขใหม ลวนแตเปนกรณทเหนไดชดวา มพยานหลกฐานตามสมควรวา บคคลนนนาจะไดกระท าความผดอาญา สวนกรณทมผ เสยหายรองขอใหจบโดยแจงวา ไดรองทกขไวแลว ตามาตรา 78(4) เดมนน เนองจากเปนการขดตอเจตนารมณของรฐธรรมนญดงกลาวขางตน จงถกตดออกไป ใน ขอพจารณาประกอบพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท 22) พ.ศ. 2547, พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร : โรงพมพชวนพมพ, 2547), น.68.

23

มาตรา 35 บญญตวา “สทธของบคคลในครอบครว เกยรตยศ ชอเสยง ตลอดจนความเปนอยสวนตว ยอมไดรบความคมครอง...

บคคลยอมมสทธไดรบความคมครองจากการแสวงหาประโยชนโดยมชอบจากขอมลสวนบคคลทเกยวกบตน ทงนตามทกฎหมายบญญต”

มาตรา 36 บญญตวา “บคคลยอมมเสรภาพในการสอสารถงกนโดยทางทชอบดวยกฎหมาย

การตรวจ การกก หรอการเปดเผยสงสอสารทบคคลมตดตอถงกน รวมทงการกระท าดวยประการอนใด เพอใหลวงรถงขอความในสงสอสารทงหลายทบคคลมตดตอถงกนจะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายเฉพาะเพอรกษาความมนคงของรฐ หรอเพอรกษาความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน”

จากบทบญญตดงกลาว เปนการวางหลกการคมครองเสรภาพในการสอสาร อนถอวาเปนสทธสวนบคคลหรอเปนสทธในความเปนสวนตว (Right of Privacy) ของบคคลประเภทหนง ทรฐธรรมนญไดใหการรบรองและคมครองเพอมใหผ ใดโดยเฉพาะอยางยงทเจาพนกงานของรฐมกจะใชวธการลกลอบดกฟงทางโทรศพททไมมกฎหมายใหอ านาจ 26 ในประเดนปญหานแมในปจจบน อาชญากรรมในความผดบางประเภททรฐมความจ าเปนทจะตองใชเทคโนโลยในการ ดกฟงโทรศพท เพอใหไดมาซงขอมลอนเปนประโยชนตอการด าเนนคด โดยเฉพาะคดทมลกษณะเปนองคกรอาชญากรรมทเปนเครอขายขนาดใหญทสรางความเสยหายใหกบประเทศชาตเปนอยางมาก เชน องคกรคายาเสพตด องคกรกอการราย ฯลฯ กตาม แตในขณะเดยวกน หากการใชอ านาจรฐในการดกฟงโทรศพทเปนไปโดยไมมหลกเกณฑหรอหลกประกนในการควบคมการใชอ านาจนนแลว สงทเปนปญหาซงอาจตามมากคอ การใชอ านาจรฐกจะเปนไปตามอ าเภอใจของเจาพนกงานผ ใชอ านาจนนเสยเอง อนอาจสงผลกระทบตอประชาชนทมไดมสวนเกยวของกบการประกอบอาชญากรรมใหตองไดรบความเสยหายได เพราะยอมเปนทรกนอยทวไปวา มนษยทกคนยอมมความเปนสวนตว ซงอาจเปนเรองของสทธในครอบครวหรอความลบในทางธรกจ หรอ เรองอนใดกตามทจ าเปนจะตองปดเปนความลบ ดวยเหตน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย จงไดวางหลกการทส าคญไวในเรองสทธของบคคลทจะไมถกตรวจหรอกกหรอเปดเผยสงสอสารทบคคล

26กมลชย รตนาสกาววงศ, และวรพจน วศรตพชญ, รายงานการศกษาวจยเรอง

แนวทางในการยกรางกฎหมายทเกยวของกบการดกฟงทางโทรศพทและการปรบปรงกฎหมาย อน ๆทเกยวของ, เสนอตอส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต, 2540, น.38.

24

ตดตอกนโดยมชอบ โดยเฉพาะอยางยงในปจจบนสวนใหญทมกเปนปญหาเกดขนอยเสมอ กคอการลกลอบดกฟงโทรศพท นนเอง

ดงนน แมในบางกรณการทรฐจะตองแสวงหาขอมลตาง ๆ ในการสบสวนสอบสวนของคดความผดบางประเภทจ าเปนทจะตองมมาตรการดกฟงโทรศพทเขามามสวนรวมในการรวบรวมขอมลเพอสบหาตวการใหญในองคกรอาชญากรรมหรอขอมลอนใดอนส าคญหรอเพอใหไดมาซงถอยค าทจะเปนพยานหลกฐานแกคดกตาม แตในฐานะทประเทศไทยกเปนประเทศหนงทปกครองโดยหลกนตรฐ (Legal State) การทเจาพนกงานของรฐจะกระท าการใดทกระทบตอ สทธเสรภาพของประชาชนไดกตอเมอมกฎหมายใหอ านาจ 27 ซงในทนกคอ การอนญาตให เจาพนกงานสามารถท าการดกฟงทางโทรศพทได ภายใตกรอบและหลกเกณฑตามกฎหมาย ทออกโดยผานความเหนชอบของผแทนประชาชนเสมอ

2.4 หลกการใชอ านาจของรฐในการแสวงหาพยานหลกฐาน

จากกรณทไดกลาวมาแลวทงหมดในขางตนจงแสดงใหเหนไดวา สงทส าคญทสดของเจาพนกงานของรฐในฐานะทเปนตวแทนของรฐ จะตองค านงถงอยเสมอกคอ ศกดศรความเปนมนษย (Human Dignity) และหลกสทธมนษยชน (Human Rights) ตลอดจนถงสทธเสรภาพ ขนพนฐานของบคคลตามทถกรบรองและคมครองไวในรฐธรรมนญ แมการแสวงหาพยานหลกฐานมาเพอพสจนความผดหรอการแสวงหาขอมลเพอคนหาความจรงในขนตอนกอนการพจารณาจะมความส าคญเปนอยางมากตอระบบของการด าเนนคดอาญาทมงเนนถงการปองกนและควบคมอาชญากรรมอนเปนวตถประสงคหลกเพอใหกฎหมายสารบญญตมประสทธภาพในการขมข ยบยง และเกดความศกดสทธใหสมกบเจตนารมณตามหลกในเรองของทฤษฎกระบวนการยตธรรมทางอาญาในทฤษฎปองกนและปราบปรามอาชญากรรม (Crime Control Model) กตาม แตทงนกจะตองไมลมวาหากการด าเนนคดอาญาทมลกษณะของการมงเนนใหน าหนกไปทการปองกนและปราบปรามอาชญากรรมมากจนเกนไปแลว กอาจสงผลกระทบตอประชาชนทบรสทธได โดยเฉพาะอยางยงหากการกระท าทเกดขนในภายหลงทรฐไดกระท าตอบคคลทเปนผ ตองหาหรอบคคลทสามในการแสวงหาพยานหลกฐานโดยมชอบนนมความรายแรงมากกวาอาชญากรรมทเกดขนในคราวแรก กรณนจะกลบกลายเปนวา บคคลทท าผดกฎหมายอนละเมดตอสทธเสรภาพของบคคลทเปนพนฐานของหลกสทธมนษยชนกลบกลายเปนรฐนนเอง ดงค ากลาวของ

27มานตย จมปา, อางแลว เขงอรรถท 10, น. 76.

25

Montesquieu (ค.ศ. 1689-1755) นกคดคนส าคญชาวฝรงเศสทวา “ไมมความเลวรายใดทยงไปกวาความเลวรายทไดกระท าโดยอาศยอ านาจตามกฎหมายและในนามของกระบวนการยตธรรมทางอาญา 28 ซงสงทเปนปญหาตามมากคอ พยานหลกฐานหรอสงทรฐไดมาจากการแสวงหาพยานหลกฐานทเปนการละเมดตอสทธเสรภาพของประชาชนโดยผดกฎหมาย นนจะสามารถน ามารงฟงเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดนน ๆ ไดหรอไม การกระท าของรฐทกระทบตอสทธเสรภาพ ในฐานะทเปนหลกพนฐานอยางหนงของศกดศรความเปนมนษย และหลกสทธมนษยชนและไมวาผ ทถกละเมดจากการใชอ านาจของเจาหนาทรฐในการแสวงหาพยานหลกฐานโดยมชอบนนจะเปนผ ตองหาหรอบคคลใดกตาม การกระท าดงกลาวจะมผลตอหลกการรบฟงพยานหลกฐานเพยงใด ซงในแตละประเทศมพนฐานของแนวคดในการรบฟงหรอไมรบฟงพยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบแตกตางกนทงน ขนอยกบการใหน าหนกระหวางคณคาของทฤษฎปองกนและปราบปรามอาชญากรรม หรอ Crime Control Model กบคณคาของทฤษฎการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน หรอ Due Process Model 29

ตามทไดกลาวมาแลววา รฐธรรมนญฉบบปจจบนถอหลกนตธรรม (The Rule of Law) ดงน ถาไมมกฎหมาย เจาหนาทของรฐหรอเจาหนาทฝายปกครองไมมอ านาจกระท าการใด ๆ ทงสน เพราะถาด าเนนการไปแลวอาจกระทบสทธและเสรภาพของประชาชน เมอกฎหมายก าหนดขอบเขตเชนใด ฝายปกครองกใชกฎหมายไปตามขอบเขตนน จะใชอ านาจเกนกวาทกฎหมายบญญตไวไมได

อ านาจตามกฎหมายในการทภาครฐจะเขาไปด าเนนการใด ๆ ทจะมผลกระทบกบสทธและเสรภาพของประชาชนทไดรบความคมครองตามกฎหมายรฐธรรมนญ อ านาจรฐดงกลาวจะใชกบบคคลใดไดกตอเมอบคคลคนนนไดมการกระท าการอนเปนการละเมดตอกฎหมาย กลาวคอ บคคลใดกตามทกระท าผดกฎหมายนนเอง บทบญญตของกฎหมายทรฐไดออกมาโดยอาศยอ านาจตามรฐธรรมนญกจะมผลใหเจาพนกงานสามารถน ากฎหมายเรองตาง ๆ ทจดไ ว

28Michael A. Caloyannides,Desktop Witness (West Sussex, John Wiley &

Sons Ltd.,2002), p.1,<http://www.hempfiles.com/quotes/montesquieu.shtml> 29ดรายละเอยดใน ความเหนเกยวกบสถานะของการรบฟงพยานหลกฐานทไดมาโดย

ไมชอบดวยกฎหมายในกระบวนการทางอาญาในกลมประเทศยโรป (Opinion on the status of illegally otained evidence in criminal procedures in the Member States of the EuropeanUnion, <www.eridho.epdr.ucl.ac.be/AVIS%20CFR/Avis2003/CFR.opinion3-2003.pdf>

26

โดยเฉพาะมาด าเนนการกบบคคลนน ๆ ไดทนท ทงนเพอรกษาความสงบเรยบรอยของสงคม และเปนการปองกนและควบคมอาชญากรรมมใหเกดมขนในสงคม อนจะท าใหสงคมอยไดอยางปกตสข ดงนน อาจกลาวไดวา อ านาจในการปฏบตหนาทของเจาพนกงานทอาจกระทบกระทงตอสทธและเสรภาพของประชาชนเกดขนเมอมการกระท าอนเปนการละเมดตอกฎหมาย

ในการใชอ านาจรฐตามปกตเปนเรองของเจาพนกงานของรฐ การบญญตกฎหมายใหอ านาจเจาพนกงานของรฐทจะใชอ านาจไดนน เปนไปทงเพอประโยชนของรฐและเพอคมครองสทธและเสรภาพของบคคล มกรณหลายกรณและเปนกรณเปนการเฉพาะเรองทกฎหมายบญญตใหอ านาจ เจาพนกงานของรฐหรอพนกงานเจาหนาทของรฐในอนทจะกระท าการอยางใดอยางหนงตามทกฎหมายบญญต ซงการกระท านนเปนมาตรการสดทายเพอใหภารกจของรฐมความสมบรณ การใชอ านาจรฐของเจาพนกงานของรฐหรอของพนกงานเจาหนาทของรฐในกรณตาง ๆ ท เ ปนการเฉพาะเ รอง แมจะเ ปน “การกระท า ทครบองคประกอบทกฎหมายบญญต ” (Tatbestandmassigkeit) เชน การประหารชวต การจบ การประทษรายบคคลซงจะถกจบทขดขวางการจบ การคน การปฏบตการในการบงคบคดแพง เปนตน แตโดยทกฎหมายบญญตใหอ านาจไวการกระท าของเจาพนกงานของรฐหรอพนกงานเจาหนาทของรฐ จงไมเปนการกระท าท “ผดกฎหมาย” (rechtswidrig) เหตตาง ๆ ในกฎหมายทใหอ านาจนน จงตางเปน “เหตทผกระท ามอ านาจกระท าได” (Rechtfertigungsgrund / justification) ตามความหมายของกฎหมายอาญา

ในการใชอ านาจรฐของเจาพนกงานของรฐหรอพนกงานเจาหนาทของรฐในกรณตาง ๆ ทเปนการเฉพาะเรองนน กฎหมายไดก าหนดเงอนไขรายละเอยดเปนการเฉพาะไวในแตละกฎหมาย ซงแนนอนวาเงอนไขรายละเอยดของแตละกฎหมายมความแตกตางกน อยางไรกตาม ในความแตกตางกนนนกมหลกทวไปทเปนเงอนไขของความชอบดวยกฎหมายของการกระท าของเจาพนกงานของรฐหรอพนกงานเจาหนาทของรฐทเหมอนกนอยบางประการ หลกทวไปทเหมอนกนมอยในเรองดงตอไปน

(1) อ านาจหนาทของเจาพนกงาน ในการทจะใชอ านาจรฐไดนน ในเบองแรกเจาพนกงานของรฐหรอพนกงานเจาหนาท

ของรฐตองเปนเจาหนาทของรฐทมอ านาจหนาททจะกระท าการนนเงอนไขประการแรกนเปนเงอนไขทเปนทเขาใจกนทวไป

(2) เขตอ านาจของเจาพนกงาน ในการทจะใชอ านาจรฐนน เจาพนกงานของรฐหรอพนกงานเจาหนาทของรฐตองใช

อ านาจรฐภายในเขตอ านาจของตน

27

ค าวา “เขตอ านาจ” ในทนหมายถงทองททเจาพนกงานของรฐหรอพนกงานเจาหนาทของรฐ ผใดผหนง มอ านาจใชอ านาจรฐทตนมอยตามกฎหมายได

โดยทวไปกฎหมายทบญญตใหอ านาจเจาพนกงานของรฐ หรอพนกงานเจาหนาทของรฐทจะใชอ านาจรฐอยางใดอยางหนงได จะก าหนดเขตอ านาจของเจาพนกงานหรอพนกงานเจาหนาทไวดวยอยางไรกตาม กมเจาพนกงานของรฐหรอพนกงานเจาหนาทของรฐบางประเภทหรอบางต าแหนงทตามกฎหมายสามารถใชอ านาจรฐไดทวราชอาณาจกร เปนตนวา เจาพนกงานต ารวจ

(3) เงอนไขของการใชอ านาจรฐ เนองจากการใชอ านาจรฐกระทบตอสทธและเสรภาพของบคคล กฎหมายทเกยวกบ

การใชอ านาจรฐในทกเรองจะก าหนดเงอนไขส าคญในทางรปแบบไวในกฎหมาย ซงเจาพนกงานของรฐหรอพนกงานเจาหนาทของรฐจะตองปฏบตตามบทบญญตในทางรปแบบนน ทงนเพอคมครองบคคลผถกกระทบกระเทอนจากการใชอ านาจรฐ บทบญญตในทางรปธรรม เชน จะจบบคคลไดจะตองมหมายจบของศาล 30 หรอจะบงคบคดไดจะตองมค าพพากษาของศาล เปนตน

ในเรองเงอนไขนถอวาเปนเรองทมความส าคญและจ าเปนอยางหนง ขอยกเวนในเรองเงอนไขถาหากจะมกจะตองบญญตไวโดยชดเจนในกฎหมาย

(4) หลกความละมนละมอมและหลกความพอสมควรแกเหต ในการใชอ านาจรฐอนเปนมาตรการเพอใหภารกจของรฐมความสมบรณนน

จกตองตงอยบนพนฐานของ “หลกความละมนละมอม” (Grundsatz des schonendsten Eingriffs) กลาวคอ ในการทเจาหนาทของรฐหรอพนกงานเจาหนาทของรฐจะใชอ านาจรฐกบบคคลใด เจาพนกงานของรฐหรอพนกงานเจาหนาทของรฐ จกตองกระท าใหกระทบตอบคคลทเกยวของนนนอยทสด 31 ทงน เพอความเสรนยมในการใชอ านาจรฐ

นอกจากนเพอความเปนเสรนยมทสมบรณในรฐประชาธปไตย การใชอ านาจรฐของเจาพนกงานของรฐหรอพนกงานเจาหนาทของรฐ จะตองตงอยบนพนฐานของ “หลกความ

30ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 78. 31ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 99 และด คณต ณ นคร, อางไว

เชงอรรถท 48, น. 191-193.

28

พอสมควรแกเหต” (Verhaltnismassigkeitsgrundsatz) อกดวย กลาวคอ การใชอ านาจรฐตองเปนการกระท าทไมเกนความจ าเปนตามพฤตการณแหงเรอง 32

อ านาจเจาพนกงานในการปฏบตการตามกฎหมายยาเสพตดเปนอ านาจทมาจากรฐธรรมนญ ทมผลกระทบตอสทธและเสรภาพของบคคล อนเปนไปตามหลก “นตธรรม” ซงมผลกระทบตอสทธพนฐานทก าหนดไวในรฐธรรมนญ ไดแก สทธเสรภาพ ในชวตรางกาย ในเคหสถานความเปนสวนตว ในทรพยสน ในกระบวนการยตธรรม เปนตน ทงน เปนความจ าเปนทภาครฐตองกระท าการอนกระทบตอสทธและเสรภาพของบคคล เพอยงใหเกดการปองกนและปราบปรามยาเสพตดทเปนปญหาส าคญและมความรนแรงมากยงขน โดยในรายละเอยดจะมการออกกฎหมายเกยวกบยาเสพตดหลายฉบบ เพอเปนขอยกเวนตามรฐธรรมนญ อนเปน “เหตทผกระท ามอ านาจกระท าได” รฐธรรมนญไดก าหนดหลกการและขอยกเวนไวในมาตรา 26 และ 29 ดงน

มาตรา 26 การใชอ านาจโดยองคกรของรฐทกองคกรตองค านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธ และเสรภาพ ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน

มาตรา 29 การจ ากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไวจะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย ซงตองไมกระทบกระเทอนสาระส าคญแหงสทธและเสรภาพนน

กฎหมายตามวรรคหนง ใหตราไดเทาทจ าเปนและตองมผลใชบงคบเปนการทวไปโดยไมเจาะจงหรอมงหมายใหใชบงคบแกกรณใดกรณหนงหรอแกบคคลใดบคคลหนง และ

ในกรณทรฐธรรมนญบญญตใหตรากฎหมาย จ ากดสทธและเสรภาพเฉพาะเพอการใด ใหตรากฎหมายจ ากดสทธและเสรภาพไดเฉพาะเพอการทรฐธรรมนญบญญตไว

บทบญญตในวรรคหนงและวรรคสอง ใหน ามาใชบงคบกบกฎทออกโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายดวยโดยอนโลม

ตามความในมาตรา 29 แสดงใหเหนแนวทางของรฐธรรมนญดงน หลกการ การจ ากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไวจะกระท ามได

องคกรของรฐทกประเภท เชน หนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ จะตองปฏบตหนาทหรอใชอ านาจบงคบตามกฎหมายหรอตรากฎหมาย กฎ ขอบงคบใด ๆ หรอการตความหมายทมผลกระทบตอประชาชน จะตองตระหนกและเคารพในศกดศรความเปนมนษย สทธและเสรภาพ

32ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 86, 87 และด คณต ณ นคร,

อางไวเชงอรรถท 48, น. 344-352.

29

ตามทรฐธรรมนญนรบรองไวโดยชดแจงหรอโดยปรยาย แมบคคลจะถงแกความตายไปแลวศกดศรความเปนมนษยพงไดรบความเคารพเชนกน หลกประกนนเปนไปตามหลกประกนสทธขนพนฐานของมนษยตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต ค.ศ. 1948

ขอยก เ วน เ วนแตอาศยอ านาจตามบทบญญตแห งกฎหมาย ซ ง ตอง ไมกระทบกระเทอนสาระส าคญแหงสทธและเสรภาพนน มาตรา 29 มเจตนารมณก าหนดเงอนไขการจ ากดสทธและเสรภาพของบคคล เพอเปนหลกประกนสทธและเสรภาพของประชาชน ปองกนมใหรฐด าเนนการใด ๆ เพอจ ากดสทธและเสรภาพของประชาชนจนเกนสมควรและกระทบสาระส าคญแหงสทธและเสรภาพเงอนของการจ ากดสทธและเสรภาพของบคคลม 5 ประการ ดงน

1. ตองอาศยอ านาจตามบทบญญตของกฎหมาย และระบบทบญญตกฎหมายทใหอ านาจ

2. จ ากดสทธและเสรภาพไดเฉพาะเพอการทก าหนดไวในรฐธรรมนญ 3. จ ากดสทธและเสรภาพไดเทาทจ าเปน 4. จะกระทบสาระส าคญแหงสทธและเสรภาพไมได 5. มผลใชบงคบเปนการทวไป การรบฟงพยานหลกฐานเปนขนตอนหนงของกระบวนการยตธรรมทางอาญาและม

ความส าคญยงตอการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน โดยเฉพาะอยางยงส าหรบประเทศทมระบบกฎหมายเนนหนกไปในทางรปแบบกระบวนการนตธรรม ถงแมวารปแบบนจะเปนรปแบบในอดมคตทนกนตศาสตรแสวงหา และรปแบบนยงไมมความกระจางอยในตวเองวามความหมายเพยงใดกตาม แตความหมายในแงหนงซงไดรบการยอมรบกนแลวนน หมายถง การทบรรดาผบญญตกฎหมายอาญา ผบงคบการใหเปนไปตามกฎหมายอาญา ผ ใชกฎหมายอาญาจะตองเคารพตอกฎหมายดวย จะไมยอมใหมการฝาฝนสวนใดสวนหนงของกฎหมายเพอบงคบการใหเปนไปตามกฎหมายสวนอน ๆ ซงหมายความวา ในการทรฐหรอเจาพนกงานของรฐจะกระท าการใดกตองยดถอ กฎหมายสารบญญต (Substantive Law) ของรฐโดยเครงครด และรฐหรอ เจาพนกงานของรฐนนกตองปฏบตตาม 33

ฉะนน โดยนยนหากเจาพนกงานของรฐไดแสวงหาพยานหลกฐานโดยใชวธการ อนมชอบอนเปนการลวงละเมดตอสทธเสรภาพของประชาชนแลว ศาลซงเปนผ ใชกฎหมายและ

33Verman Rich, Law and The Administration of Justice, (New York: John

Wiley & Sons, Inc., 1975), pp.16-17.

30

บงคบการใหเปนไปตามกฎหมายอาญา กไมอาจทจะยอมรบฟงพยานหลกฐานทไดมาโดยวธการอนมชอบนนได ซงจะมผลเปนการใหความคมครองสทธเสรภาพของประชาชนดวย

2.5 การรบฟงพยานหลกฐาน (Admissibility of Evidence)

การรบฟงพยานหลกฐาน หมายถง ขนตอนในการทศาลจะวนจฉยหรอคดเลอกวาพยานหลกฐานชนใดสามารถน าสบหรอน าเขาสส านวนไดโดยชอบดวยกฎหมาย 34 ซงแตกตางกบการชงน าหนกพยานหลกฐาน ดงจะไดอธบายตอไปน

ในการรบฟงพยานหลกฐานของศาลนนมไดหมายความวา หากพยานหลกฐานชนใดไดถกเสนอตอศาลแลว ศาลจะรบฟงพยานหลกฐานชนนน ๆ ไดเสมอไป ทงนเพราะพยานหลกฐานทศาลจะรบฟงไดนนมหลกเกณฑอนเปนขอจ ากดกลาวคอ ในเบองแรก พยานหลกฐานนนตองเปนพยานหลกฐานทเกยวของกบขอเทจจรงอนเปนประเดนแหงคดเสยกอน 35 กลาวอกนยหนงกคอตองเปนพยานหลกฐานซงนาจะพสจนความผดหรอความบรสทธของจ าเลยได หรอเปนพยานหลกฐานอนเกยวกบเหตลดโทษ หรอเหตบรรเทาโทษหรอเหตอนควรรอการลงโทษกได หากพยานหลกฐานชนใดไมเกยวของกบประเดนหรอไมตรงประเดนดงกลาวแลวยอมเปนพยานหลกฐานทรบฟงไมไดอยเอง ซงในการพจารณาวาพยานหลกฐานชนใดเกยวของกบประเดนหรอไมนน เปนเ รองของการใชเหตผลทางตรรกวทยา แตถาพจารณาไดในเบองแรกวา พยานหลกฐานนนเกยวกบประเดนแลว กรณกยงอยในบงคบแหงกฎหมายวาดวยการรบฟงพยานหลกฐานดวย หากมไดด าเนนการตามกฎหมายวาดวยการนแลว พยานหลกฐานนนแมจะเกยวกบประเดนกรบฟงไมได 36 กลาวโดยสรปกคอ พยานหลกฐานทรบฟงไดหมายถง พยานหลกฐานซงเกยวของกบประเดนแหงคดและไมถกหามรบฟงโดยกฎหมายหรอกฎเกณฑใด ๆ

กฎหมายวาดวยการรบฟงพยานหลกฐาน คอบญญตวาพยานหลกฐานอยางใด รบฟงไดหรอไมได หรออกนยหนงเปนการก าหนดวาพยานหลกฐานใดน าสบไดพยานหลกฐานใดนบสบไมได หลกกฎหมายเกยวกบการรบฟงพยานหลกฐานอาจพจารณาไดทงทางดานปฏฐานอนเปนทางรบหรออาจพจารณาทางดานปฏเสธกได เชน หลกทวาพยานหลกฐานตองเกยวกบ

34โสภณ ร ตนาก ร , ค าอ ธบายกฎหมายลกษณะพยาน , พ ม พค ร ง ท 5

(กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตบรรณการ, 2544),น. 53, 147. 35คนง ฦาไชย, พยาน, (กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ, 2523), น.47. 36เพงอาง, น. 45.

31

ประเดนแหงคด อาจกลาวในทางรบวาพยานหลกฐานทเกยวกบขอเทจจรงในประเดนรบฟงได หรออาจกลาวในทางปฏเสธวา พยานหลกฐานนอกประเดนหรอไมเกยวกบประเดนรบฟงไมได 37 เปนตน

หลกในเรองการน าสบพยานหลกฐานทเกยวกบประเดนแหงคดนเปนหลกสากล ตรงกบกฎหมายคอมมอนลอวเรอง Relevancy กลาวคอ ในระบบการพจารณาคดเพอรบฟงพยานหลกฐานจากคความนนไมมระบบการพจารณาคดใดในโลกทจะยอมใหคความน าเสนอพยานหลกฐานตอศาลไดโดยไมจ ากด ศาลยอมตองการทจะรบฟงเรองทเกยวของในคดเทานน 38 คความจะถอโอกาสระบายเรองราวตาง ๆ ใหศาลรบรไมได การพจารณาวาพยานหลกฐานใด เ กยวถงขอเทจจรงในคดสวนใหญพจารณาจากประเดนขอพพาทเปนหลก ซงกฎหมาย คอมมอนลอวเรยกวา Materiality หรอ In Issue ส าหรบพยานหลกฐานทเกยวกบประเดน ขอพพาทนอาจมปญหาชวนใหคดวา ในคดอาญามประเดนเพยงวาไดมการกระท าความผดเกดขน และจ าเลยเปนผ กระท าผดหรอไม จงอาจท าใหสงสยไดวาคความจะเสนอพยานหลกฐานเพอประกอบดลพนจในการลงโทษไดหรอไม ปญหาดงกลาวนมหลกวาการลงโทษผกระท าผดนนเกยวเนองกบการวนจฉยวาจ าเลยมความผด ดงนนพยานหลกฐานทน าเสนอเพอประกอบดลพนจในการลงโทษจงรบฟงได 39

2.5.1 การรบฟงพยานหลกฐานกบทฤษฎรปแบบกระบวนการยตธรรมทางอาญา

เปนทยอมรบกนโดยทวไปแลววา ในสงคมประชาธปไตยนนประสทธภาพในการปองกนอาชญากรรมมใชเปาหมายเพยงประการเดยวของกระบวนการยตธรรมทางอาญา หากแตยงมสงซงส าคญอยางเทาเทยมกนกคอ การใหความคมครองตอสทธและเสรภาพของผถกกลาวหา

37โสภณ รตนากร, อางแลว เชงอรรถท 34, น.53. 38เกยวกบขอเทจจรงทหามน าสบนในคดอาญาเคยมค าพพากษาฎกาท 633/2475

วนจฉยวา “จ าเลยถกฟองฐานอนาจารโจทกตอหนาธารก านลโดยจบนมโจทก จ าเลยจะขอน าสบวาเคยจบนมโจทกมาแลวและโจทกเปนหญงเสเพล ศาลไมอนญาตเพราะขอทจ าเลยขอสบนนมงประจานโจทก แมไดความจรงจ าเลยกไมพนผดเพราะการกระท าอนาจารตอหนาธารก านลจะอางความยนยอมใหพนผดไมได”

39พรเพชร วชตชลชย , ค าอธบายกฎหมายลกษณะพยาน , พมพคร ง ท 2 (กรงเทพมหานคร: บรษท ยแพด จ ากด, 2538), น.106-113.

32

อยางเพยงพอ ค ากลาวนแมจะไดรบการยอมรบในทางวชาการแตกมกกอใหเกดปญหาในทางปฏบตเสมอ ๆ เนองจากความขดแยงของคาอนเปนพนฐานของระบบความยตธรรมทางอาญา 2 ประการ อนไดแก คาของสทธและเสรภาพสวนบคคลและคาของประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมายกลาวคอ ในขณะทผ ถกกลาวหาในอารยประเทศจะตองไดรบการปฏบตอยางมมนษยธรรมและโดยยตธรรม ในขณะเดยวกนสงคมกมสทธอนชอบธรรมทจะจบกมและน าผกระท าผดมาลงโทษ ดวยเหตนจงเปนการยากส าหรบผบญญตกฎหมายและก าหนดนโยบายทจะสรางความสมดลอยางเหมาะสมระหวางคา 2 ประการดงกลาว

ศาสตราจารย เฮอรเบรต แพคเกอร (Professor Herbert Packer) นกอาชญาวทยาชาวอเมรกน ไดกลาวถงรปแบบของกระบวนการยตธรรมทางอาญาทแตกตางกนอยางตรงขามไว 2 รปแบบ 40 คอ

1. The Crime Control Model 2. The Due Process Model ทงนแตละรปแบบตางกมเหตผลสนบสนนแนวคดของตนเอง ซงอาจพจารณา

รายละเอยดไดดงน 1. The Crime Control Model รปแบบนอาจกลาวในภาษาไทยไดวา “รปแบบทมงการควบคมอาชญากรรม

เปนส าคญ” 41 รปแบบนถอวาการควบคมปราบปรามอาชญากรรมเปนหนาทอนส าคญทสดของกระบวนการยตธรรมทางอาญา การทจะรกษาความสงบสขของสงคมไวไดจะตองมการควบคมอาชญากรรมอยางแนนหนากระบวนการด าเนนการตองเปนไปอยางรวดเรว เฉยบพลน ภารกจทจ าเปนในการจดการผกระท าผดคอ ภารกจของต ารวจ เกยวกบรปแบบดงกลาวน มผอธบายวา

คดอาญาทงหลายทงปวงซงเขามาสระบบความยตธรรมตามทฤษฎนจะด าเนนตามขนตอนตาง ๆ ทก าหนดไวอยางสม าเสมอไมหยดชะงก ดงนนจงมผ เรยกวา กระบวนการกลนกรอง (Screening Process) ในแตละขนตอนดงน การสบสวนกอนท าการจบกม การจบกม การสบสวนภายหลงการจบกม การเตรยมคดเพอฟองยงศาล การพจารณาคด การพพากษา

40Herbert Packer, The Limit of the Criminal Sanction, (California : Stanford

University Press, 1968), pp.149-173. 41สพศ ปราณตพลกรง, “การคมครองสทธเสรภาพผ ตองหาโดยองคกรตลาการในชน

การพจารณา : ศกษาเปรยบเทยบกรณไทยและสหรฐอเมรกา,” (วทยานพนธมหาบณฑต ภาควชานตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2528), น.11-12.

33

ลงโทษผกระท าผดและการปลดปลอยจ าเลย ขนตอนตาง ๆ จะด าเนนไปอยางตอเนองและเปนการปฏบตงานประจ า

สวนการกลนกรองคดจะด าเนนตามขนตอนตาง ๆ ดงกลาวขางตนตามล าดบ และวธการทถอวามประสทธภาพมากทสดไดแก การวนจฉยคดใหเสรจสนไปตงแตขนตอนตน ๆ ของกระบวนการอาทเชน ผ ตองหาทมพยานหลกฐานออน หรอพยานหลกฐานไมเพยงพอทจะลงโทษได หรอไมทราบแนวากระท าผดกใหปลอยตวไปแทนทจะน าตวผ ตองหามาด าเนนการตามขนตอนตาง ๆ จนเสรจสนกระบวนการแลวศาลพพากษายกฟองปลอยตวจ าเลยไป เปนตน

ในกรณทผ ตองหาเปนผบรสทธเขากจะถกกลนกรองออกไป สวนผ ทกระท าผดกจะถกด าเนนคดอยางรวดเรว ทฤษฎนเชอวาต ารวจและอยการสามารถทจะวนจฉยความถกผดของขนตอนได ความมงหมายของทฤษฎนกคอขนตอนในกระบวนการยตธรรมจะตองรวบรดและ มประสทธภาพ และตองยอมรบวาการคนหาขอเทจจรงในชนต ารวจและอยการเพยงพอทจะเชอถอได 42

จากแนวคดของรปแบบแรกนจะเหนไดวาเนนหนกทการควบคมและปราบปรามอาชญากรรมอยางเตมท สวนเรองการคมครองสทธเสรภาพของบคคลนนถอวาเปนเรองรองลงไป

2. The Due Process Model รปแบบนมผ เ รยกในภาษาไทยวา “รปแบบทยดกฎหมายเปนส าคญ ” 43

บางครงกเรยกวา “รปแบบทยดถอการคมครองเสรภาพของประชาชน” หรอ “ทฤษฎกระบวนการนตธรรม” 44 ซงความหมายแหงถอยค าตางกใกลเคยงกน

รปแบบกระบวนการนตธรรมนเปนรปแบบทมงคมครองสทธเสรภาพของบคคลเปนส าคญ ดงนนอ านาจของเจาพนกงานและกระบวนการของรฐจะตองถกควบคมตอตานการใชอ านาจโดยไมชอบ โดยการจ ากดอ านาจของรฐซงกลาวไดวารปแบบนมคานยมในเรองความเปนธรรมตามขนตอนตางๆ ในกระบวนการยตธรรมทตรงกนขามกบรปแบบแรก อยางไรกดมผอธบายวา

42ประธาน วฒนพานช, “ระบบความยตธรรมทางอาญา : แนวความคดเกยวกบการ

ควบคมอาชญากรรมและกระบวนการนตธรรม ,” วารสารนตศาสตร, ปท 9, ฉบบท 2, น. 151, (กนยายน-พฤศจกายน 2520).

43สพศ ปราณตพลกรง, อางแลว เชงอรรถท 41, น.32. 44ประธาน วฒนพานช, อางแลว เชงอรรถท 42, น. 152.

34

ทงน มไดหมายความวาอดมการณของทฤษฎนแตกตางจากทฤษฎการควบคมอาชญากรรม แตทวาทฤษฎกระบวนการนตธรรมยดถอหลกกฎหมายหรอหลกนตธรรมมากกวาความคดในเรองการควบคมอาชญากรรมนนจะมประสทธภาพอยางแทจรง โดยเฉพาะการคนหาขอเทจจรง ซงกระท าโดยเจาหนาทต ารวจและอยการหรอฝายปกครองจะเชอถอไดเพยงใด เพราะวธปฏบตของต ารวจและอยการเปนการด าเนนงานในทรโหฐาน ซงอาจจะใชวธการลอลวง ขเขญ และการสรางพยานหลกฐานขนใหมได ดงนน แนวความคดของทฤษฎกระบวนการนตธรรมจง ไมเหนพองดวยกบการแสวงหาขอเทจจรงอยางไมเปนทางการของทฤษฎการควบคมอาชญากรรม และตองการใหมการพจารณาคด หรอไตสวนขอกลาวหาของผ ตองหาอยางเปนทางการและเปดเผยในศาลสถตยตธรรมทงในปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมายตอหนาองคกรคณะผพพากษาทเปนกลางไมล าเอยงเขากบฝายใด 45

เมอพจารณาแนวคดของรปแบบทงสองแลวจะเหนไดวา ตางกมเปาหมายหลกทตรงกนคอ มงทจะรกษาความสงบเรยบรอยและความปลอดภยของสงคมเปนสวนรวม แตวถทางทจะน าไปส เปาหมายหลกนนแตกตางกนซงความแตกตางระหวางความคดของทฤษฎกระบวนการนตธรรมและการควบคมอาชญากรรมอย ทว ธปฏบตหรอว ธพจารณาความ (Procedure) ในทางทฤษฎความคดทางดานการควบคมอาชญากรรมอาจเปนผลท าใหสงคมยอมรบการปฏบตทไมชอบดวยกฎหมายของเจาหนาทบางประการ เชน การจบกมโดยมชอบ การคนโดยมชอบ การสอบสวนโดยใชก าลงบงคบขเขญและลอลวงหรออน ๆ สวนกระบวนการนตธรรมเนนทางดานขอเทจจรงทเชอถอได ในกรณทเจาหนาทของรฐปฏบตหนาทโดยมชอบหรอละเมดกฎหมาย ศาลจะใชดลพนจใหปลอยตวจ าเลยหรอใหพจารณาคดใหมได 46

การแยกรปแบบกระบวนการทางอาญาออกเปน 2 รปแบบดงกลาวนอาจกลาวไดวาไมมระบบกฎหมายของประเทศใดทปฏบตตามแนวความคดของรปแบบทงสอง แบบใดแบบหนงเพยงแบบเดยว แมประเทศสหรฐอเมรกากมไดยดถอปฏบตรปแบบดงกลาวน รปแบบกระบวนการทางอาญาทใชกนอยจรงจะเปนแบบผสมผสานรปแบบทงสองเขาดวยกน แตมขอ นาสงเกตวารปแบบกระบวนการนตธรรม อาจเปนระบบในอดมคตทนกนตศาสตรแสวงหา ซงกระบวนการทางอาญาของสหรฐอเมรกานนอาจกลาวไดวามหลกการใกลเคยงกบแนวความคดทางรปแบบกระบวนการนตธรรมมากกวาระบบของประเทศอน 47

45เพงอาง, น.152. 46เพงอาง, น.153. 47เพงอาง, น.153.

35

การจะกลาววากฎหมายของประเทศใดใชรปแบบใดรปแบบหนงใน 2 รปแบบดงทศาสตราจารยเฮอรเบรต แพคเกอรจ าแนกไวนน ไมนาจะกลาวเชนนนได ทงนเพราะในการด าเนนคดอาญาของประเทศใดกตามจะตองเปนเรองของความขดแยงกนระหวางประโยชนรฐ (Public Interest) และประโยชนเอกชน (Individual Interest) อยตลอดเวลา ซงประโยชนรฐ ในทน คอ ความสงบเรยบรอยภายในรฐ สวน ประโยชนเอกชน กคอ สทธและเสรภาพของบคคลนนเอง 48 ดงนนในเนอหาของกฎหมายวธพจารณาความอาญาของแตละประเทศจงตองเปนเรองของการประสานระหวางประโยชน 2 ประการดงกลาวน เพอใหเกดความสมดลกนซงกขนอยกบวากฎหมายของประเทศใดจะใหความส าคญตอประโยชนประการใดมากกวากน หรออาจกลาวอกนยหนงกคอ ไมมอารยประเทศใดทใชรปแบบทมงการควบคมอาชญากรรมเปนส าคญหรอรปแบบกระบวนการนตธรรมอยางแท ๆ แตจะตองมการผสมผสานกนอย เพยงแตวาจะเนนหนกไปในรปแบบใดมากกวากนเทานนเอง

ส าหรบรปแบบการด าเนนคดอาญาในประเทศไทยนน เมอพจารณาจากบทบญญตของกฎหมายวธพจารณาความอาญาแลวจะเหนไดวา ใหอ านาจเจาหนาทต ารวจปฏบตการไดอยางกวางขวาง เชน การออกหมายจบ หมายคน สามารถออกไดโดยองคกรของต ารวจเองซงเปนการมงถงความรวดเรวเดดขาดและคลองตวและในทางปฏบตกมการเนนหนกทความเฉยบพลน การปราบปรามอยางเดดขาดเปนหลก จงอาจกลาวไดวากระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทยเนนหนกไปในทางรปแบบทมงการควบคมอาชญากรรมเปนส าคญ อยางไรกดในขณะเดยวกนกมหลกการในทางรปแบบกระบวนการนตธรรมอยบาง เชน การสนนษฐานไวกอนวาผ ถกกลาวหาเปนผบรสทธ ดงนนการปฏบตตอผ ถกกลาวหาจงตองค านงถงฐานะความเปน “ประธาน” ในคดดวย กลาวคอ ไมถอวาจ าเลยคอวตถ (Object) แหงการถกซกฟอกอกตอไป

2.5.2 พยานหลกฐานทตองหามมใหรบฟง

พยานหลกฐาน ท ตองหามม ใ ห รบฟงแบงออกเ ปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ พยานหลกฐานทตองหามโดยกฎหมายวาดวยการยนพยานหลกฐาน กบพยานหลกฐานทตองหามโดยวาดวยการรบฟงพยานหลกฐาน 49

48คณต ณ นคร, กฎหมายวธพจารณาความอาญา, พมพครงท 7 (กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพวญญชน, 2549), น.115. 49โสภณ รตนากร, อางแลว เชงอรรถท 34, น.65.

36

1. พยานหลกฐานทตองหามโดยกฎหมายวาดวยการยนพยานหลกฐาน เชน กอนการสบพยานจะตองมการยนบญชระบพยานลวงหนา หรอการสงส าเนาเอกสารลวงหนา เปนตน

2. พยานหลกฐานทตองหามโดยกฎหมายวาดวยการรบฟงพยานหลกฐาน เปนพยานหลกฐานทรบฟงไมไดตามลกษณะหรอคณคาของพยานเอง พยานหลกฐานทตองหามตามขอนเปนการจ ากดอ านาจศาลในการรบฟงพยานหลกฐาน ซงตามกฎหมายพยานหลกฐานขององกฤษแตเดมสวนใหญมกจะมกฎหามรบฟงพยานหลกฐาน (Exclusionary Rules) 50 ทงน เพราะปจจย 3 ประการคอ การพจารณาคดโดยใชระบบลกขน (Jury) การทพยานจะตองสาบานตวและการพจารณาคดใชระบบคกรณ (Adversary System) นอกจากนนยงกลาวกนวาจะมการสรางพยานหลกฐานเทจ จงมกฎเกณฑควบคมการรงฟงพยานหลกฐานอยางเครงครดส าหรบพยานหลกฐานทตองหามประเภทนตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงและประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ไดแก 51

2.1 พยานซงไมสามารถเขาใจและตอบค าถามได (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 95 (1))

2.2 พยานหลกฐานทฟ มเฟอย ประวงคด หรอไมเกยวกบประเดน (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 86 วรรคสอง)

2.3 พยานหลกฐานทตองหามโดยกฎหมายปดปาก (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 154, 148, ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 39 (4), 46)

2.4 การน าสบพยานบคคลแทนพยานเอกสาร และน าสบเพมเตมตดทอน เปลยนแปลง แกไขเอกสาร (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 94)

2.5 พยานหลกฐานชนสอง อนไดแก ส าเนาเอกสาร และพยานบอกเล า (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 93, 95 (2))

2.6 จ าเลยไมอาจเปนพยานโจทกในคดอาญา (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 232)

50The Exclusionary Rule ตามความเขาใจของนกกฎหมายอเมรกนมกจะเนนใน

เรองพยานหลกฐานทไดมาโดยวธการอนมชอบ โดยถอวาเปนหลกคมครองสทธเสรภาพของบคคลตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญ.

51โสภณ รตนากร, อางแลว เชงอรรถท 34, น.55.

37

2.7 พยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบ พยานหลกฐานในขอนอาจแบงพจารณาได 2 กรณคอ

ก. พยานหลกฐานทมไดเกดขนโดยสมครใจ อนเปนการฝาฝนประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา134, 135 และ 226

ข. พยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบประการอน เชน พยานหลกฐานทไดมาจากการจบ คน ยด โดยมชอบ

ในปจจบนพยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบดวยกฎหมาย ดงทบญญตไวในมาตรา 226 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดมความเหนของนกกฎหมายหลายทานทแตกตางกนออกไป ดงน

อาจารยยงศกด กฤษณะจนดา มความเหนวา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 226 เปนเรองของการหามรบฟงพยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบดวยกฎหมาย 52

ศาสตราจารย โสภณ รตนากร มความเหนวา พยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบนนความไมชอบอาจมความรายแรงไมเทากน บางกรณเปนการผดกฎหมาย บางกรณเพยงแตไมปฏบตตามขนตอนของกฎหมาย บางกรณเพยงแตไมเปนธรรม หรอ เอาเปรยบจ าเลยเทานน การทจะรบฟงพยานหลกฐานเหลานนหรอไม จงนาจะตองพจาณาถงความรายแรงดงกลาวดวย 53

ศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร มความเหนวา บทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 226 ไดวางหลกการไววา พยานหลกฐานทกชนดสามารถรบฟงไดเวนแตจะเปนพยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบ 54

อาจารย คมภร แกวเจรญ มความเหนวา ผลของการหามมใหอางพยานหลกฐานทไดมาจากการจบ การคนโดยมชอบยอมท าใหคดทผ ถกจบ หรอ ถกคนเปนผ ตองหาปราศจากพยานหลกฐานในสวนทเกยวกบตว เจาพนกงานผจบ หรอ คน และวตถของกลางทยดไดนนไปเลยหาใชวาจะตองน าพยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบมาพจารณาชงน าหนกแตอยางใดไม บทบญญตแหงมาตรา 226 จงมลกษณะเปนกฎแหงการลบลางพยานหลกฐาน ซงเจาพนกงาน

52ยงศกด กฤษณะจนดา, วฒพงษ เวชยานนท, ค าอธบายกฎหมายลกษณะพยาน,

พมพครงท 3 (กรงเทพมหานคร : หางหนสวนจ ากดพมพอกษร, 2541), น.571. 53โสภณ รตนากร, อางแลว เชงอรรถท 34, น.188. 54คณต ณ นคร, อางแลว เชงอรรถท 48, น.72.

38

ผใชกฎหมายพงถอตามโดยเครงครด ในท านองเดยวกบค าพพากษาของศาลสงสหรฐ ทมลกษณะบงคบ (stare decisis) 55

รองศาสตราจารย ดร.เกยรตขจร วจนะสวสด มความเหนวา หากเจาหนาทของรฐไดท าการฝาฝนบทบญญตของกฎหมายทมงประสงคจะคมครองสทธเสรภาพของประชาชน ผลกคอหากไดพยานวตถ หรอพยานเอกสารมาจากการจบ หรอการคนทมชอบดงกลาวพยานหลกฐานเหลานนกจะ “รบฟง” มได 56 เพราะกรณดงกลาวศาลจะใชดลพนจไมไดเลย 57

รองศาสตราจารย ดร.สรศกด ลขสทธวฒนกล มความเหนวา บทบญญตมาตรา 226 มขนทงน เพอใหศาลปฏเสธการรบฟงพยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบศาลจงมบทบาทในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนโดยแท 58 และพยานหลกฐานตาง ๆ ทจะน ามาอางไดน ไมวาจะเปนพยานประเภทใดกตาม จะตองเปนพยานทไดมาโดยบรสทธ 59

อาจารย พรเพชร วชตชลชย มความเหนวา พยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบ (Illegally obtained evidence) เปนหลกการของกฎหมายมหาชนทมงคมครองสทธเสรภาพของบคคลไมใหถกลวงละเมดโดยเจาหนาทของรฐ สวนคณคาของพยานหลกฐานประเภทน เชน อาวธปนของกลางทไดจากการคนโดยมชอบกด ถอยค าของบคคลทไปแอบดกฟงทางโทรศพททฝาฝนตอกฎหมายกด ไมไดมคณคาในทางพยานหลกฐานลดนอยลงในเรองความนาเชอถอแตอยางใด ดงนนความพยายามในการโยงเรองพยานหลกฐานทเกดขนโดยมชอบกบไดมาโดยมชอบ เขาดวยกนจงนาจะไมถกตอง 60

55คมภร แกวเจรญ, “จบ คน:ผลของการละเมดสทธสวนบคคลในแงพยานหลกฐาน,”

วารสารอยการ, ปท 2, ฉบบท 13, น.66, (2512). 56เกยรตขจร วจนะสวสด, ค าอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญาวาดวย

การด าเนนคดในขนตอนกอนการพจารณา, พมพครงท 5 (กรงเทพมหานคร : จรรชการพมพ, 2549), น.15.

57เพงอาง, น. 17. 58สรศกด ลขสทธวฒนกล, “แถลงการณเรอง การดกฟงทางโทรศพท,” รพสาร,

ปท 4,ฉบบท 14, น.36, (มกราคม-มนาคม, 2539). 59สรศกด ลขสทธวฒนกล, ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฉบบอางอง,

พมพครงท 6 (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพวญญชน, 2549), น.333. 60พรเพชร วชตชลชย , ค าอธบายกฎหมายลกษณะพยาน , พมพคร ง ท 4

(กรงเทพมหานคร : บรษทเกนโกรวจ ากด, 2542), น.412.

39

ศาสตราจารย เขมชย ชตวงศ มความเหนวา ส าหรบกฎหมายไทย แมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 226 จะหามรบฟงพยานชนดท “เกดขน” โดยมชอบ แตกมไดหมายความรวมถง พยานท “เกดขน” โดยชอบแต “ไดมา” โดยมชอบ 61

อาจารย ธสทธ พนธฤทธ มความเหนวา ตามกฎหมายไทยมาตรา 226 วางหลกทวไปใหรบฟงพยานหลกฐานซงนาจะพสจนความมผดหรอบรสทธของจ าเลยได เวนแต พยานหลกฐานทเกดขนโดยมชอบเทานน มาตรา 226 ตอนทายน เปนขอยกเวนในการรบฟงพยานหลกฐานซงตองตความอยางเครงครด จ ากดอยในเฉพาะแตทบญญตอยในตวบทเทานนจะขยายความใหนอกเหนอจากทปรากฏในตวบทมได โดยขอความในตวบทเองไมมบทบญญตถงการหามมใหรบฟงพยานหลกฐานซงไดมาโดยมชอบจงตองเขาใจวา กฎหมายไมหามรบฟงพยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบแตอยางใด ทงนตามกฎหมายไทยไดมการแยกปญหาการไดมาซงพยานหลกฐานกบปญหาการรบฟงพยานหลกฐานออกจากกนโดยการไดมาอยางไรนนไมเปนขอส าคญในขนตอนการรบฟงพยานหลกฐาน

ลกษณะของคดยาเสพตดหรออาชญากรรมยาเสพตด ซงเปนอาชญากรรมทางเศรษฐกจประเภทหนงทสรางเงนไดอยางมหาศาล จงเปนมลเหตจงใจใหคนเขามากระท าความผด โดยคดวาเสยงเพยงครงเดยวจะท าใหร ารวยไปตลอดชวต และเงนทไดจ านวนมหาศาลนถกน าไปสรางอทธพลใหแกผกระท าความผด เงนเหลานยงเปนตวขดขวางกระบวนการยตธรรมเพราะอาจน าไปใหหรอเปนสนบนแกเ จาหนาทบานเมองเพอสรางความแขงแกรงใหแกขบวนการอาชญากรรมของตน ถาไมมเงนเหลานมาจนเจอกจะท าใหขบวนการอาชญากรรมไมอาจคงอยได นอกจากนนเงนสวนหนงจะน าไปใชเปนตนทนในการคาหรอผลตยาเสพตด เพราะในการซอยาเสพตดแตละครงจะตองใชเงนสดจ านวนมาก ถาไมมเงนสดกซอไมได จะใชบตรเครดตกคงท าไมได สรปไดวาอาชญากรรมยาเสพตด มลกษณะพเศษดงน 62

ประการแรก อาชญากรรมยาเสพตดเปนอาชญากรรมทมบคคลหลายคนเขามาเกยวของหรอเปนขบวนการ ซงบคคลทอยเบองหลงทแทจรงมกจะเขาสกระบวนการบงคบใชกฎหมายไดยาก มการตดตอนกน ผกระท าความผดทถกจบเปนเพยงตวเลกตวนอย

61เ ข ม ชย ช ต ว ง ศ , ค า อ ธ บ ายกฎหมายลกษณะพยาน , พ ม พ ค ร ง ท 7

(กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตบรรณการ, 2547), น.253. 62วระพงษ บญโญภาส, “การสมมนาประชาพจารณ ณ ส านกงานคณะกรรมการ

ปองกนและปราบปรามยาเสพตด เ รองการปรบปรงแกไขวธการพจารณาคดยาเสพตด ,” กรงเทพมหานคร 13 มถนายน 2546.

40

ประการทสอง อาชญากรรมยาเสพตดเปนอาชญากรรมทใหผลตอบแทนสง มกเปนมลเหตใหเกดการตดสนใจทจะกระท าผดไดงายจากเงนไดมหาศาลกบการเสยงเพยงครงเดยวหรอสองครง กอใหเกดการกระท าผดในลกษณะตวตายตวแทนขนมา

ประการทสาม อาชญากรรมยาเสพตดเปนสวนหนงของอาชญากรรมขามชาตดวยผ กระท าความผดมกจะหาทางทจะผนแปรทรพยสนของตนเองใหพนจากการถกจบกมเพราะผกระท าความผดทราบวาสถาบนการเงนเปนแหลงในการใหขอมลกบหนวยงานของรฐ ระยะหลงทปรากฏนมการน าเอาทรพยทไดมาจากการกระท าความผดไปใชโดยไมผานสถาบนการเงน เชน น าเงนทไดจากการคายาบาไปซอรถยนตทนท หรอไปซอทองรปพรรณหรออญมณ หรอซอสตวเศรษฐกจทงหลาย เชน จระเข นกกระจอกเทศ เปนตน

ประการทส อาชญากรรมยาเสพตดเปนอาชญากรรมทจ าเปนตองใชมาตรการพเศษในการด าเนนการ เชน ใชมาตรการสมคบกนกระท าความผด การผลกภาระการพสจนใหแกจ าเลย การลอใหกระท าความผด มาตรการควบคมการน าสง การดกฟงทางโทรศพท การคมครองพยาน การชะลอการฟอง การตอรองค ารบสารภาพ เปนตน

นอกจากนน อาชญากรรมยาเสพตดยงมลกษณะพเศษทส าคญอกประการหนง กลาวคอ คดอาญาทวไปมกจะปรากฏตวผ เสยหายอยางชดเจน เชน ผ เสยหายในความผดฐาน ลกทรพย วงราวทรพย ชงทรพย หรอปลนทรพย คอเจาของหรอผครอบครองทรพย ผ เสยหายในความผดฐานท ารายรางกาย คอ ผถกท าราย ส าหรบคดยาเสพตดเปนคดทปราศจากผ เสยหาย ผ เสพซงเปนเหยอของยาเสพตดจะไดรบผลรายจากยาเสพตด โดยสภาพแลวควรจะเปนผ เสยหายแตกกลายเปนผ กระท าความผด ดงนน ไมวาผ ผลต จ าหนาย มไวครอบครอง และผ เสพ ซงยาเสพตดใหโทษ จงเปนผกระท าความผดหมดทกคน แมกระทงเจาพนกงานหากมยาเสพตดไวในครอบครองกจะมความผด ดงนน การด าเนนคดยาเสพตดจงตองมมาตรการค มครอง เจาพนกงานทางกฎหมาย เชน การอ าพรางลอซอ การสงมอบยาเสพตดภายใตการควบคม เปนตน

ในการประชมศลกากรและต ารวจสากล ระหวางวนท 16-19 กนยายน 1985 ไดวเคราะหลกษณะพเศษของอาชญากรรมยาเสพตดซงมลกษณะทแตกตางจากอาชญากรรม อน ๆ ดงน 63

63Report of the customs Cooperation Council custom/police Controlled

Delivery Seminar.

41

ประการแรก วงจรการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดนนกวาง แตละกจกรรมแตละขนตอนทประกอบขนมาเปนกระบวนการกระท าความผดในแตละฐานความนนอาจมความผดอยในตวหรออาจจะไมมความผดกได ตวอยางเชน ความผดฐานสงยาเสพตดออกนอกราชอาณาจกรในกระบวนการกระท าความผดฐานนมขนตอนทส าคญ คอ

1) ขนการเจรจาตกลงกบนกคาในตางประเทศ ในขนนถาประเทศนนมกฎหมายทมความผดฐานสมคบ (Conspiracy) การกระท าขนนมความผดฐานสมคบ

2) ขนเจรจาตกลงกนระหวางนกคาในประเทศกบขายงานการคาของชนกลมนอยในขนนกผดฐานสมคบ

3) ขนตระเตรยมการและสงมอบยาเสพตด ในขนนผ สงมอบอาจมความผดฐานครอบครองหรอครอบครองเพอจ าหนายและจ าหนาย สวนผ รบมอบอาจมความผดฐานตระเตรยมการหรอพยายามกระท าความผด

4) ขนตระเตรยมการสงออกนอกประเทศ ในขนนอาจมความผดฐานครอบครองเพอจ าหนายและอาจมความผดฐานตระเตรยมการดวย

5) ขนสงมอบยาเสพตดใหนกคาตางประเทศ ถากระท าในประเทศไทย ผสงมอบอาจมความผดฐานครอบครอง ครอบครองเพอจ าหนาย จ าหนาย แตถาสงมอบกนนอกประเทศท นกคาในประเทศไทยตองน าไปสงใหยงตางประเทศ กมความผดฐานน าออกนอกราชอาณาจกร

ประการท 2 ในกระบวนการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดแตละครง มผ รวมกระท าความผดจ านวนมาก มการจดสงเครอขายการกระท าความผดทคอนขางจะซบซอน กลาวคอ

1) มนายทนใหญหรอผกระท าความผดทแทจรง 2) มผประสานงานหรอตวแทนการคา จะเปนผ เจรจาการคาหรอด าเนนกจการแทน

นายทน ผประสานงานหรอตวแทนการคาจะมกระดบขนอยกบขนาดของขายงาน ถาขายงานใหญกมหลายระดบ

3) นายหนาท าหนาทคลายพนกงานขายจะออกไปตดตอหาตลาดลกคา 4) มอขนจะท าหนาทขนยาเสพตดไปสงมอบตามจดทก าหนด 5) ผจดการดานการเงนจะท าหนาทจายเงน รบเงน ฟอกเงน ซงอาจด าเนนการผาน

ชองทางธรกจปกต หรอผานทางธรกจผดกฎหมายอน ๆ แตละขายงานการคาจะจดองคกรในลกษณะปดลบซงมองคประกอบทส าคญ คอ

42

1) ใชระบบตดความสมพนธ (Cut out) พยายามจ ากดความสมพนธของผ รวมกระท าความผดใหอยในวงจ ากดทสด เพอไมใหพยานหลกฐานการกระท าความผดพาดพงถงผ อน โดยเฉพาะบคคลผ เปนตวการใหญ คอ ทกคนจะไมรจกกน จะไมตดตอกน จะตดตอเฉพาะบคคล ทจะตองรวมงานกนจรง ๆ เทานน เชน ระหวางนายหนากบมอขน หรอระหวางนายหนากบตวแทนการคา แตมอขนจะไมรจกตวแทนการคาหรอนายทนใหญ

2) ใชวธการใหรบรขาวสารเทาทจ าเปน (Need to Know) ในการกระท าความผดแตละครง ผ เกยวของจะรขอมลจ ากดเทาทจะตองด าเนนการเทานน โดยเฉพาะในระดบลางทจะตองเปนผกระท าผดและใกลชดกบการกระท าความผด เชน มอขนกจะรแตวาตวเองขบรถจากทไหนไปไหน แตจะไมรวาเอาไปใหใคร ตองตดตอกบใคร อยทไหน ชออะไร

3) ใชธรกจหรอกจกรรมอน ๆ บงหนา เครอขายเหลานอาจจดตงในรปธรกจปกต เชน ธรกจการทองเทยว ธรกจการคา หรออาจท าในรปสมาคม หรอองคการกศล เพออาศยเปนชองทางในการกระท าผดกฎหมาย

4) ใชรหสในการตดตอ (Code) ซงในการตดตอจะใชรหสตามชองทางธรกจทก าหนดไว

ประการท 3 อาชญากรรมยาเสพตดเปนอาชญากรรมระหวางชาต (International Criminology)

เนองจากแหลงผลตยาเสพตดนนมเฉพาะบางพนท แหลงทส าคญคอ บรเวณสามเหลยมทองค า แตผบรโภคนนมอยทวโลกและเปนสนคาทผ บรโภคขาดไมไดและท าก าไรมหาศาลใหแกผ คา จงกอใหเกดเครอขายการคาเพอเชอมตอระหวางผ ผลตกบผบรโภคเกดขน ทวโลก การกระท าความผดในแตละจด แตละประเทศนนเปนเพยงกลไกหนงของการคายาเสพตดของโลก การด าเนนการจบกมหรอท าลายเพยงจดหนงจดใดไมสามารถหยดยงปญหาไดเพราะจะมคนอน ๆ เขามาท าผดแทน

จะเหนไดวาจากลกษณะของอาชญากรรมยาเสพตดทมความพเศษแตกตางจากอาชญากรรมอน ๆ ดงกลาวขางตน ในการด าเนนงานเพอแกปญหาจะพบวาในการสบสวนจบกมผกระท าผดในคดยาเสพตดหากจะจบกมบคคลหนงบคคลใดในการกระท าความผดเพยงขนตอนหนงขนตอนใด ซงสวนใหญกจะจบกมไดเฉพาะผกระท าผดในระดบลาง เชน มอขนหรอนายหนาเพราะเปนผกระท าความผดโดยตรง โดยไมสบสวนจบกมท าลายใหไดทงขายงานแลวแทบจะไมสงผลใด ๆ ตอการผลตหรอการคายาเสพตดของโลกเลย และไมสามารถหยดยงการกระท าผดได

43

เพราะตราบใดทนายทนใหญยงอย ตวแทนยงอย ขายงานการคายงอย กสามารถหานายหนาหรอมอขนขนมาใหมและกระท าความผดตอไปไดอก

2.6 การด าเนนคดยาเสพตดและลกษณะกฎหมายยาเสพตด

กฎหมายอาญาเปนกฎหมายทบญญตความผดและก าหนดโทษไว ซงโทษทางอาญา

ม 5 ประเภท คอ ประหารชวต จ าคก กกขง ปรบ และรบทรพยสน ดงนน กฎหมายใดทมลกษณะดงกลาวถอวาเปนกฎหมายอาญา และใหน าหลกเกณฑในประมวลกฎหมายอาญา ภาค 1 มาปรบใชตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 17 ทบญญตไววา “บทบญญตในภาค 1 แหงประมวลกฎหมายนใหใชในกรณแหงความผดตามกฎหมายอนดวย เวนแตกฎหมายนน ๆ จะไดบญญตไวเปนอยางอน” จะเหนไดวากฎหมายเกยวกบยาเสพตดเปนกฎหมาย ทมโทษทางอาญา อนไดแก พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 พระราชบญญตวตถทออกฤทธตอจตและประสาท พ.ศ. 2518 พระราชก าหนดปองกนการใชสารระเหย พ.ศ. 2533 หรอพระราชบญญตมาตรการ ในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 ดงนน หลกเกณฑทก าหนดในประมวลกฎหมายอาญา ภาค 1 ไมวาจะเปนเรองเจตนา ตวการ ผสนบสนน ฯลฯ จะตองน ามาใชในกฎหมายวาดวยยาเสพตดดวย ยกเวนกรณทกฎหมายเ กยวกบยาเสพตดไดบญญตไวเปนเฉพาะจงไมตองน าบทบญญตในภาค 1 ของประมวลกฎหมายอาญามาใชบงคบ

ลกษณะพเศษของกฎหมายเกยวกบยาเสพตด มลกษณะทส าคญ64คอบทสนนษฐานความผด การสนบสนนการกระท าความผด การพยายามกระท าความผดเงอนไขในการด าเนนคดความผดฐานสมคบสนบสนนชวยเหลอ บทบญญต เ กยวกบโทษและบทบญญตขยาย เขตอ านาจศาล

2.6.1 บทสนนษฐานความผด

หลกทวไปแลว ในคดอาญาเปนหนาทโจทกทจะตองน าสบพสจนวาจ าเลยไดกระท าความผด หลงจากนนจ าเลยกจะน าสบแกขอกลาวหา แตส าหรบคดยาเสพตด มบทบญญตทม

64ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด, ส านกปราบปรามยา

เสพตด, สวนพฒนาการบงคบใชกฎหมาย, การประสานงานและการรวบรวมพยานหลกฐานคด ยาเสพตด, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2545), น. 12.

44

ลกษณะพเศษบางประการก าหนดบทสนนษฐานเรยกวา บทสนนษฐานเดดขาดซงหากสามารถพสจนไดวาผกระท าผดไดกระท าการนน ๆ เปนกระท าการผลต น าเขา สงออก ครอบครอง และยาเสพตดของกลางมปรมาณเปนไปตามทกฎหมายก าหนดแลว กเพยงพอทจะใหศาลรบฟงไดเลยวาการกระท าดงกลาวเปนการกระท าเพอจ าหนาย โดยไมตองน าสบถงพฤตการณของผกระท าผดอก และผ กระท าผดจะโตเถยงวาไมไดเปนการกระท าเพอจ าหนายไมไดซงบทบญญตในลกษณะดงกลาวน บญญตอยในหลายมาตราใน พระราชบญญตยาเสพตด พ.ศ. 2522 เชน

มาตรา 15 วรรค 3 “การผลต น าเขา สงออก หรอมไวในครอบครองซงยาเสพตดใหโทษในประเภท 1 ตามปรมาณดงตอไปน ใหถอวาเปนการผลต น าเขา สงออก หรอมไวในครอบครองเพอจ าหนาย

(1) เดกซโตรไลเซอรไยด หรอ แอล เอส ด มปรมาณค านวณเปนสารบรสทธตงแตศนยจดเกาหามลลกรมขนไป หรอมยาเสพตดทมสารดงกลาวผสมอยจ านวนสบหาหนวยการใช ขนไป หรอ มน าหนกสทธตงแตสามรอยมลลกรมขนไป

(2) แอมเฟตามนหรออนพนธแอมเฟตามน มปรมาณค านวณเปนสารบรสทธตงแตสามเจดสบหามลลกรมขนไป หรอมยาเสพตดทมสารดงกลาวผสมอยจ านวนสบหาหนวยการใชขนไป หรอมน าหนกสทธตงแตหนงจดหากรมขนไป

(3) ยาเสพตดใหโทษในประเภท 1 นอกจาก (1) และ (2) มปรมาณค านวณเปนสารบรสทธตงแตสามกรมขนไป”

มาตรา 17 วรรค 2 “การมยาเสพตดใหโทษประเภท 2 ไวในครอบครองค านวณเปนสารบรสทธไดตงแตหนงรอยกรมขนไปใหถอวามไวในครอบครองเพอจ าหนาย”

มาตรา 26 วรรค 2 “การมยาเสพตดใหโทษในประเภท 4 หรอในประเภท 5 ไวในครอบครองมปรมาณตงแตสบกโลกรมขนไปใหถอวามไวในครอบครองเพอจ าหนาย”

กรณขอสนนษฐานเดดขาดน มขอโตแยงวาพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 ขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ มาตรา 33 ทก าหนดวา ในคดอาญาตองสนนษฐานไวกอนวาผ ตองหาหรอจ าเลยไมมความผด และกอนมค าพพากษาถงทสดแสดงวาบคคลใดไดกระท าความผด จะปฏบตตอบคคลนนเสมอนผกระท าผดมได หรอไม ซงไดมค าวนจฉยท 11/2544 ของศาลรฐธรรมนญ วนจฉยเอาไวแลว โดยศาลรฐธรรมนญ เหนวา วตถประสงคของการตราพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 เพอใหการปราบปรามและควบคมยาเสพตดใหโทษเปนไปอยางมประสทธภาพ และเปนไปตามอนสญญาระหวางประเทศวาดวยยาเสพตดใหโทษทประเทศไทยเปนภาคสมาชกอยดวย ทงน เพราะปญหายาเสพตดใหโทษในปจจบนเปนปญหา

45

ส าคญรวมกนของนานาประเทศ ประกอบกบยาเสพตดใหโทษเปนภยรายแรงตอสขภาพและชวตของมนษย จงตองมบทลงโทษทหนกกวาปกต รวมทงตองมมาตรการลงโทษขนเดดขาด การทกฎหมายก าหนดปรมาณสารเสพตดใหโทษประเภท 1 เปนจ านวนทชดเจน ตามมาตรา 15 วรรคสอง นน มงประสงคเพอลงโทษผผลต น าเขา สงออก หรอมไวในครอบครองซงยาเสพตดใหโทษประเภท 1 ซงค านวณเปนสารบรสทธไดตงแตยสบกรมขนไป เสมอนวาการกระท าเชนนนเปนไปเพอการจ าหนาย เนองจากยาเสพตดใหโทษประเภท 1 นน เปนภยตอสงคมอยางใหญหลวง บคคลไมพงเสพและไมพงผลต จ าหนาย น าเขา สงออก หรอมไวในครอบครอง หากการผลต จ าหนาย น าเขา สงออก หรอมไวในครอบครอง มปรมาณมากเทาใด ผลกระทบอนเปนภยตอสงคมกจะยงมมากขนตามไปดวย การทกฎหมายก าหนดปรมาณสารเสพตดใหโทษในประเภท 1 เปนเพยงเกณฑเปรยบเทยบส าหรบฐานความผดทจะน าไปสการลงโทษเทานน หมายความวา ผ ทจะไดรบโทษตามทกฎหมายดงกลาวบญญตจะตอง ผานการพสจนหรอน าสบของโจทกแลววาเปนผ กระท าความผดจรง โดยศาลจะเปนผ วนจฉย หรอพพากษาชขาด และก าหนดโทษ แตรฐธรรมนญ มาตรา 33 เปนบทบญญตทรองรบหลกการขนพนฐานของกฎหมายอาญานานาประเทศ มเจตนารมณเพอรบรองและคมครองสทธและเสรภาพขนพนฐานของบคคล ซงตกเปนผ ตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาทวไป ซงมหลกวาในคดอาญาโจทกมภาระตองน าสบการกระท าผดของจ าเลยใหครบองคประกอบความผดตามทกฎหมายก าหนดไว โดยจ าเลยไมตองน าหลกฐานมาพสจนความบรสทธของตน ตราบใดทยงไมมค าพพากษาอนถงทสดวาไดกระท าผด บคคลนนจะไดรบความคมครองตลอดไป เจาหนาทของรฐจะปฏบตตอผ ตองหาหรอจ าเลยเสมอนเปนผกระท าผดมได

ศาลรฐธรรมนญจงวนจฉยวา พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ .ศ. 2522 มาตรา 15 วรรคสอง ไมขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ มาตรา 33

นอกจากบทสนนษฐานเดดขาดแลว ยงมบทสนนษฐานไมเดดขาดไดแก มาตรา 20 วรรคทาย แหงพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 ทบญญตวา “การมไวในครอบครองซงยาเสพตดใหโทษประเภท 3 เกนจ านวนทรฐมนตรประกาศก าหนดโดยความเหนชอบของคณะกรรมการ ใหสนนษฐานวามไวในครอบครองเพอจ าหนาย” ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท181) พ.ศ. 2544 เรองก าหนดจ านวนยาเสพตดใหโทษประเภท 3 ต ารบทม โคเดอนเปนสวนผสมเกนจ านวน 250 มลลลตร หรอ 30 เมด หรอ 30 แคปซลใหสนนษฐานวามไวในครอบครองเพอจ าหนาย

46

2.6.2 การสนบสนนการกระท าความผด

การสนบสนนการกระท าความผดนนโดยหลกทวไปของประมวลกฎหมายอาญาแลว ตองเปนการกระท าทเปนการชวยเหลอ หรอใหความสะดวกกอนหรอขณะกระท าความผด ซงผสนบสนนการกระท าผดตองระวางโทษสองในสามสวนของโทษทก าหนดไวส าห รบความผดทสนบสนน (ดประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 86) แตตามพระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 มาตรา 6 ซงบญญตไววา “ในความผดเกยวกบยาเสพตด ผ ใดกระท าการอยางใดอยางหนง ดงตอไปนตองระวางโทษเชนเดยวกบตวการในความผดนน

(1) สนบสนนหรอชวยเหลอผกระท าความผดกอนหรอขณะกระท าความผด (2) จดหาหรอใหเงนหรอทรพยสน ยานพาหนะ สถานท หรอวตถใด ๆ เพอประโยชน

หรอใหความสะดวกแกการกระท าความผด หรอเพอมใหผกระท าความผดถกลงโทษ (3) จดหาหรอใหเงนหรอทรพยสน ทประชม ทพ านก หรอทซอนเรนเพอชวยเหลอ

หรอใหความสะดวกแกผกระท าความผด หรอเพอชวยใหผกระท าผดพนจากการจบกม (4) รบเงน ทรพยสน หรอประโยชนอนใดจากผกระท าความผดเพอประโยชนหรอให

ความสะดวกแกการกระท าความผด หรอเพอมใหผกระท าความผดถกลงโทษ (5) ปกปด ซอนเรนหรอเอาไปเสยซงยาเสพตดหรอวตถใด ๆ ทใชในการกระท าผด

เพอชวยเหลอผกระท าความผด (6) ชแนะ หรอตดตอบคคลอนเพอประโยชนในการกระท าความผด ผใดจดหาหรอใหเงนหรอทรพยสน ทพ านก หรอทซอนเรน เพอชวยบดา มารดา บตร

สาม หรอภรยาของตน ใหพนจากการถกจบกม ศาลจะไมลงโทษผนนหรอลงโทษผนนนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนนเพยงใดกได

จากบทบญญตดงกลาวไดแสดงใหเหนถงหลกเกณฑของการสนบสนนในคดความผดตามกฎหมายฉบบน ซงแตกตางจากหลกเกณฑทวไปตามประมวลกฎหมายอาญาคอ การสนบสนนการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดนน ผสนบสนนจะตองระวางโทษเชนเดยวกบตวการ

47

2.6.3 การพยายามกระท าความผด

ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 80 ก าหนดโทษส าหรบผ พยายามกระท าความผดใหตองรบโทษสองในสามสวนของโทษทกฎหมายก าหนด แตตามพระราชบญญต มาตรการในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 มาตรา 7 ก าหนดไววา ผ ใดพยายามกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด ตองระวางโทษตามทก าหนดไวส าหรบความผดนนเชนเดยวกบผกระท าความผดส าเรจ

2.6.4 เงอนไขในการด าเนนคดความผดฐานสมคบสนบสนนชวยเหลอ

ตามพระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 ไดบญญตเงอนไขการด าเนนคดความผดฐานสนบสนนชวยเหลอ (มาตรา 6) และความผดฐานสมคบกนเพอกระท าความผดเกยวกบยา เสพตด (มาตรา 8) ไวมาตรา 14 ของกฎหมายฉบบดงกลาว ดงน

มาตรา 14 การจบกมหรอการแจงขอหาตอผ กระท าความผดตามมาตรา 6 หรอมาตรา 8 ตองไดรบอนมตจากเลขาธการกอน และเมอด าเนนคดตามทไดรบอนมตแลวใหรายงานใหเลขาธการทราบทนท

การขออนมต การอนมต และการรายงานตามวรรคหนง ใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทก าหนดในกฎกระทรวง

จะเหนไดวา หลกเกณฑดงกลาวมลกษณะทแตกตางจากการกระท าความผดอาญาทวไป ในความผดอาญาทวไปเมอมการกระท าความผด เจาพนกงานสามารถจบกมและแจงขอหาแกผกระท าความผดไดทนท แตในฐานความผดสนบสนนชวยเหลอ และความผดฐานสมคบกนเพอกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดมการวางเงอนไขใหตองมการจบกม หรอขออนมตแจงขอหาจากเลขาธการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด (เลขาธการ ป.ป.ส.) กอน ซงขนตอนการขออนมตจบกมหรอแจงขอหาเปนไปตามกฎกระทรวง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535

กฎกระทรวง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 ซงออกตามความในมาตรา 14 วรรค 2 แหงพระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด พ .ศ. 2534 นน พอสรปสาระส าคญเกยวกบหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการขออนมตค าสงอนมตและการรายงานเกยวกบการจบกมหรอแจงขอหาดงตอไปน

48

1. ผ มสทธยนค าขออนมต กรณขออนมตจบกม (แบบ ป.ป.ส. 4-51) ไดแก หวหนาพนกงานสอบสวน หวหนา

ชดสบสวน ขาราชการพลเรอน (ระดบ 3 ขนไป) 2. หลกเกณฑการยนค าขอ กรณขออนมตจบกม จะตองปรากฏวาผ กระท าความผดยงไมไดถกจบกมหรอถก

จบกมในความผดอนแลว แตไมอยระหวางการควบคมของเจาพนกงาน สวนกรณการขออนมตแจงขอหานน ตองปรากฏวาผกระท าความผดไดถกจบกมและ

อยระหวางการควบคมในความผดฐานอน ซงไมใชความผดความมาตรา 6 หรอมาตรา 8 เมอมการขออนมตจบกมแลว ไมจ าเปนตองมาขออนมตแจงขอหาซ าอก

3. การยนค าขออนมต การยนค าขออนมตจบกม หรอแจงขอหาตอเลขาธการ ป.ป.ส. นน อาจกระท าโดย

การสงไปรษณยลงทะเบยนหรออาจน าสงโดยตนเอง ซงการยนค าขอทง 2 กรณนน ใหท าโดย สงแบบเอกสารลบ และระบหนามมซองวา “มาตรา 14” เพอใหเจาหนาทสารบรรณ หรอเจาหนาทรกษาความปลอดภยทรบเรองทราบวาเปนเรองการขออนมตจบกมหรอแจงขอหาซงเปนเรอง “ลบ” ไมสามารถทจะเปดซองไดดวยตนเอง ตองน าไปใหเจาหนาทสวนพฒนาการบงคบใชกฎหมาย ส านกปราบปรามยาเสพตด ซงเปนผ รบผดชอบโดยตรง

ตามระเบยบกรมต ารวจ วาดวยอ านาจการสอบสวน (ฉบบท 12) ลงวนท 20 ตลาคม 2535 ก าหนดใหต ารวจหนวยอนทไมใชต ารวจกองบญชาการต ารวจปราบปรามยาเสพตด ซงพบการกระท าความผดฐานสนบสนนชวยเหลอตามมาตรา 6 หรอฐานสมคบตามมาตรา 8 และยง ไมสามารถจบกมตวได กใหแจงพนกงานสอบสวนกองบงคบการสอบสวนกองบญชาการต ารวจปราบปรามยาเสพตด เปนผพจารณาด าเนนการกอนสงค าขออนมตนนมาใหเลขาธการ ป.ป.ส. พจารณาตอไป

4. อ านาจเลขาธการ ป.ป.ส. ในการพจารณาค าขอ กฎหมายใหอ านาจเลขาธการ ป.ป.ส. ทจะเรยกพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ

ผ สบสวน พนกงานสอบสวน หรอบคคลทเกยวของมาใหถอยค า สงพยานหลกฐานเพมเตมเพอประกอบการพจารณา ซงในทางปฏบตไดมการประสานงานในระดบเจาหนาทอยเปนประจ าเมอมค าขอมาถงเลขาธการ ป.ป.ส. โดยสวนพฒนาการบงคบใชกฎหมาย ส านกปราบปรามยาเสพตด ส านกงาน ป.ป.ส. จะเปนผ ประสานงานขอใหผ ยนค าขอนนสงพยานหลกฐานเพมเตมนอกเหนอจากทสงมา

49

ในการพจารณาค าขอ เลขาธการ ป.ป.ส. ตองพจารณาใหแลวเสรจภายใน 5 วน ท าการ นบแตรบค าขอเวนแตมเหตจ าเปนตอขยายเวลาออกไปอกไดไมเกน 2 ครง ครงละไมเกน 5 วน รวมกนทงหมดตองไมเกน 15 วน และทกครงทขยายเวลาออกไป เลขาธการ ป .ป.ส. ตองบนทกเหตจ าเปนไวดวย

ค าสงของ เลขาธการ ป.ป.ส. ถาเปนเรองการขออนมตใหจบกมกจะเปนไปตามแบบ ป.ป.ส. 4-53 แตถาเปนค าสงอนมตใหแจงขอหากจะเปนไปตามแบบ ป.ป.ส. 4-54

5. การรายงานหลงจากเลขาธการ ป.ป.ส. มค าสงอนมต กฎหมายมก าหนดใหผ ทมค าขอมหนาทตองรายงานผลการด าเนนการภายหลงท

เลขาธการ ป.ป.ส. ไดมค าสงอนมตแลว ดงน การด าเนนการจบกม หรอแจงขอหาแลว กใหผ ยนค าขอนนรายงานใหเลขาธการ

ป.ป.ส. ทราบโดยเรวแตทงนตองไมเกน 3 วนนบแตวนจบกม หรอแจงขอหาทงนเปนไปตามแบบ ป.ป.ส. 4-55 หรอ ป.ป.ส. 4-56 แลวแตกรณ

ถาเปนกรณทไมสามารถด าเนนการไดภายใน 30 วน นบแตวนไดแจงค าสงอนมต กใหรายงานใหเลขาธการ ป.ป.ส. ทราบโดยเรว แตทงนตองไมเกน 3 วนนบแตวนทครบก าหนดดงกลาว ทงนเปนไปตามแบบ ป.ป.ส. 4-57

6. กรณออกหมายจบ ถาคดทจะขอใหเลขาธการ ป.ป.ส. พจารณาอนมตจบกม หรอแจงขอหาตามมาตรา

6 หรอมาตรา 8 มการออกหมายจบไวกอนแลวกด หรอขณะทอยระหวางด าเนนการขออนมตนน ไดมการออกหมายจบกด ในกรณเหลานกฎหมายบงคบใหผ ขออนมตสงส าเนาหมายจบใหเลขาธการ ป.ป.ส. ทราบโดยเรว ทงนเพอประโยชนในการทจะน ามาเปนขอมลพจารณาประกอบความเหนอน ๆ เพอมค าสงตอไป

2.6.5 บทบญญตเกยวกบโทษ

1. ระวางโทษ กรณเจาพนกงานกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดนนกฎหมายเกยวกบยาเสพตดหลายฉบบก าหนดใหระวางโทษเปน 3 เทาของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนน เชน

1) พระราชบญญตปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ. 2519 มาตรา 17 “กรรมการ เลขาธการ รองเลขาธการ เจาพนกงานผ ใดกระท าความผดใด ๆ ตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตดเสยงเอง ตองระวางโทษเปนสามเทาของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนน ๆ”

50

2) พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 มาตรา 100 “กรรมการและพนกงานเจาหนาทตามพระราชบญญตน หรอขาราชการหรอพนกงานองคการ หรอหนวยงาน ของรฐผ ใด ผลต จ าหนาย น าเขาหรอสงออกซงยาเสพตดใหโทษอนเปนการกระท าความผดตามพระราชบญญตน หรอรวมมอ สนบสนนในการกระท าดงกลาว ไมวาโดยตรงหรอโดยออม ตองระวางโทษเปนสามเทาของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดน”

3) พระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 มาตรา 10 “กรรมการหรออนกรรมการตามพระราชบญญตน หรอตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตด เจาพนกงาน สมาชกสภานตบญญตแหงรฐ สมาชกสภาจงหวด สมาชกสภาเทศบาล หรอสภาทองถนอน ขาราชการ พนกงานสวนทองถน พนกงานองคการหรอหนวยงาน ของรฐ หรอพนกงานรฐวสาหกจผ ใด กระท าความผดเกยวกบยาเสพตดหรอกระท าความผดตามมาตรา 42 ตองระวางโทษเปนสามเทาของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนน”

มาตรา 11 “กรรมการหรออนกรรมการตามพระราชบญญตน หรอกฎหมายเกยวกบยาเสพตด เจาพนกงานหรอขาราชการผ ใด กระท าความผดตอต าแหนงหนาทราชการหรอกระท าความผดตอต าแหนงหนาทในการยตธรรมตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญาเกยวเนองกบการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด ตองระวางโทษเปนสามเทาของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนน”

ขอสงเกต 1) บทบญญตดงกลาวจ าเปนตองเลอกใชใหถกตองโดยค านงถงผกระท าความผด

ตลอดจนฐานความผดตาง ๆ 2) บทบญญตดงกลาวท าใหผกระท าความผดตองรบโทษหนกขนไมใชบทเพมโทษ 2. การเพมโทษ กฎหมายเกยวกบยาเสพตดมบทบญญตในการเพมโทษตางจาก

ประมวลกฎหมายอาญา เชน พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษฯ มาตรา 97 ผ ใดตองโทษจ าคกตามพระราชบญญตน ถากระท าผดตามพระราชบญญตนอกในระหวางตองรบโทษอยหรอภายใน 5 ป นบแตวนพนโทษ หากศาลจะลงโทษครงหลงใหจ าคกใหเพมโทษกงหนงของโทษครงหลง

3. ทรพยสนทถกรบ ตามปกตทรพยสนทศาลใหรบจะตกเปนของแผนดน ทงนตามประมวลกฎหมาย

อาญามาตรา 35 ส าหรบความผดเกยวกบยาเสพตดตามพระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดฯ มาตรา 31 บญญตใหตกเปนของกองทนปองกน

51

และปราบปรามยาเสพตดซงกองทนสามารถน าทรพยสนไปใชเพอปองกนและปราบปรามยาเสพตดตอไป ซงมาตรการรบทรพยสนตามพระราชบญญตฉบบดงกลาวแบงเปน 2 ประเภท คอ

1 ) ก า ร ร บท ร พ ย ส น ข อ ง ก ล า ง ใ นค ด ย า เ สพต ด ต ามม าต ร า 3 0 แหงพระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534

ทรพยสนทเ กยวของกบยาเสพตดอาจเปลยนสภาพไปเปนทรพยอนได พระราชบญญตนจงบญญตใหศาลมอ านาจสงรบไดและใหตกเปนของกองทนฯ

2) การรบทรพยสนทเกยวเนองกบการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด (1) ลกษณะทวไป ทรพยสนทเกยวเนองกบการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดหมายถง

เงน หรอทรพยสนทไดมาจากการกระท าผด และรวมถงเงนหรอทรพยสนทไดมาโดยการใชเงนหรอทรพยสนดงกลาวซอ หรอกระท าโดยประการใด ๆ ใหเงนหรอทรพยสนนน เปลยนสภาพไปจากเดมไมวาจะเปลยนสภาพไปกครงกตาม ขบวนการตรวจสอบทรพยสนไปจนถงกา รรบทรพยสน มลกษณะพเศษจากการรบทรพยสนตามกฎหมายแพงหรอกฎหมายอาญา ดงน

ก. การตรวจสอบทรพยสนกระท าโดยคณะกรรมการตรวจสอบทรพยสนตางจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาใหพนกงานสอบสวนเปนผตรวจสอบ

ข . ค ดตร วจสอบท รพ ยส น เ ป นค ดอปก ร ณ ของ ค ดอาญา หากคดอาญาอยการพนกงานอยการมค าสงไมฟอง หรอศาลยกฟองในคดอาญาซงเปนความผดประธานแลว จะท าใหการยดหรอายดทรพยสนสนสดลง

(2) วธพจารณาคดเพอรบทรพยสนในชนศาล ใชวธไตสวนพนกงานอยการสบเพยงวาคดมมลวาทรพยสนเกยวเนองกบการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด ใหเขาขอสนนษฐานตามมาตรา 29 วรรค 2 เทานน สวนจ าเลยตองพสจนใหเหนวาทรพยสนไมเกยวกบการกระท าผดเกยวกบยาเสพตดหรอตนไดมาโดยสจรตและมคาตอบแทนหรอไดมาตามสมควรในทางศลธรรมอนด หากพสจนไมไดศาลกจะสงรบทรพยสนนน

(3) ทรพยสนทศาลสงรบตามพระราชบญญตนจะตกเปนของกองทนปองกนและปราบปรามยาเสพตด เพอน าไปใชประโยชนในการปองกนและปราบปรามยาเสพตด

2.6.6 บทบญญตขยายเขตอ านาจศาล

โดยทวไป หากกระท าผดนอกราชอาณาจกรไมสามารถลงโทษในราชอาณาจกรไดเวนแตจะเขาขอยกเวนตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 7, 8, 9 แตตามพระราชบญญต

52

มาตรการในการปราบปรามผกระท าผดเกยวกบยาเสพตดฯ ขยายเขตอ านาจศาลไปถงการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดนอกราชอาณาจกรได ตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตดงกลาว จะเหนไดวาการกระท าผดนอกราชอาณาจกรโดยคนไทยหรอคนตางดาวตามประมวลกฎหมายอาญาสามารถลงโทษไดเฉพาะความผดบางประเภทเทานน ซงไมใชความผดเกยวกบยาเสพตด แตอยางไรกตามมาตรา 5 แหงพระราชบญญตดงกลาวไดบญญตขยายเขตอ านาจศาลไวชดเจนวาหากผ กระท าผดเกยวกบยาเสพตดไดกระท าผดทบญญตไวในมาตราดงกลาว กสามารถด าเนนคดในราชอาณาจกรได แตการด าเนนคดยาเสพตดนนกตองอาศยประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เชน ตองผานการสอบสวนจากพนกงานสอบสวนทมอ านาจหนาท มฉะนนอยการจะฟองคดยาเสพตดตอศาลไมได (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 120) เปนตน

จะเหนไดวาคดยาเสพตดนนมลกษณะพเศษทมความแตกตางจากคดอาญาทวไป ดงนนวธการแสวงหาพยานหลกฐาน จะใชวธการแสวงหาพยานหลกฐานตามหลกการทวไปคงจะไมไดผล จงจ าเปนตองมการน าเทคนคการสบสวนสอบสวนพเศษเขามาใช ซงกอนทจะศกษาถงการแสวงหาพยานหลกฐานโดยใชเทคนคการสบสวนสอบสวนพเศษนน จะศกษาถงการด านนคดยาเสพตดกอน

2.7 การด าเนนคดยาเสพตดในประเทศสหรฐอเมรกา การด าเนนคดยาเสพตดในประเทศสหรฐอเมรกากมวธการเหมอนกบการด าเนนคด

อาญาทว ๆ ไป โดยเรมตงแตการจบกมผ กระท าผด ผ มอ านาจจบกมตวผ กระท าผด คอ ต ารวจสหรฐอเมรกาซงหนวยงานต ารวจของสหรฐอเมรกามอย 3 ระดบ คอ ต ารวจในระดบรฐบาล มอย 50 แหง ต ารวจระดบมลรฐ มอย 200 แหง และต ารวจระดบทองถน มอย 39,750 แหง รวมเปนหนวยงานทงสน 40,000 หนวย ซงตางเปนอสระตอกน 65

1) การสอบสวน หนวยงานของต ารวจทมหนาทสอบสวนคดความผดเกยวกบยาเสพตดคอ หนวยงานสบสวนสอบสวนทวไป (General Assignment) นอกจากนนอยการทองถน

65ประเสรฐ เมฆมณ, ต ารวจและกระบวนการยตธรรม, (กรงเทพมหานคร: บพธ,

2519), น. 57, 229, 327, อางใน เกรยงชย จนทรเวชเกษม, “มาตรการทางกฎหมายในการปองกนและปราบปรามยาเสพตด,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาธรรมศาสตร, 2523), น. 214.

53

(District Attorneys) กมอ านาจในการสอบสวนและควบคมตรวจสอบการสอบสวนของต ารวจ เวนแตคดไมรายแรง (Less Serious Crimes)

2) การฟองคด ผ มอ านาจฟองคด คอ พนกงานอยการ 3) การพจารณาพพากษาคด ผ มอ านาจพจารณาพพากษาคด คอ ศาล ศาลใน

สหรฐอเมรกาม 2 ประเภทคอ (1) ศาลสหรฐ (Federal Courts) เปนศาลของรฐบาลกลาง มอ านาจพจารณา

พพากษาคดทเกยวกบกฎหมายรฐธรรมนญ และความผดกฎหมายแหงรฐ สนธสญญา กฎหมายทางทะเล และคดพพาทระหวางมลรฐตาง ๆ ม 3 ชน คอศาลชนตน (District Courts) ศาลอทธรณ (Courts of Appeals) และศาลฎกา (Supreme Court)

(2) ศาลมลรฐ (State Courts) เปนศาลทแตละมลรฐจดตงขนเอง มอ านาจพพากษาคดแพงและคดอาญาทเกดขนภายในมลรฐนน ๆ ศาลมลรฐนแบงออกเปน 3 ชน คอ ศาลชนตน ศาลอทธรณและศาลฎกา ศาลชนตนแบงเปนหลายประเภทเชน ศาลแขวง ศาลจราจร ศาลครอบครว ฯลฯ

นอกจากนนศาลในสหรฐอเมรกายงมศาลยาเสพตด ซงเปนศาลส าหรบบ าบดผตดยาเสพตด เรมจากปลายทศวรรษท 1980 ศาลตาง ๆ ในประเทศสหรฐอเมรกาประสบปญหาคด ลนศาล เพราะมการจบกมคดยาเสพตดมากขน ปญหาคดลนศาลท าใหคนลนคกหรอเรอนจ า ระบบศาลในสหรฐอเมรกา โดยเฉพาะอยางยงในเมองไมอามเองเรมน าผกระท าผดเขาสโครงการบ าบดยาเสพตดมากขน เพอเปนทางเลอกอนทจะไมน าตวผกระท าความผดทตดยาเสพตดเขาสเรอนจ า ทางเลอกนเรยกวา “ศาลยาเสพตด” ในป ค.ศ. 1994 สหรฐอเมรกามศาลยาเสพตด 12 ศาล แตปจจบนนมมากกวา 1,200 ศาล

การเขารวมโครงการศาลยาเสพตดตองเปนไปดวยความสมครใจของจ าเลย และจ าเลยตองมคณสมบตตามทก าหนดไว เชน จ าเลยเกยวของกบสรา หรอยาเสพตดหรอไม จ าเลย มถนทอยในเขตอ านาจศาลยาเสพตดหรอไม เปนตน หากปรากฏวาจ าเลยมคณสมบตทเหมาะสมตามกฎหมายแลว กจะไดรบการปฏบตเพอการบ าบดรกษาดวยการตรวจสอบทางการแพทย โดยจ าเลยจะตองตอบแบบสอบถามทก าหนดไว ถาจ าเลยเปนผ มคณสมบตทเหมาะสมตอศาลยาเสพตด จ าเลยตองตกลงเขารวมโครงการและปฏบตตามกฎระเบยบ กลาวคอ จ าเลยตองอยภายใตการก ากบดแลของศาล โดยศาลยาเสพตดจะใหฝกงาน หรอการศกษาเพมเตม และเมออยภายใตการก ากบดแลอกอยางนอย 1 ป เมอจ าเลยบ าบดรกษาส าเรจแลว จ าเลยจะไดรบโทษทเบากวาปกต หรอไดรบการยกฟองและปลอยตวไป หรอการคมประพฤตจะสนสดกอนเวลาทก าหนดไว

54

อยางไรกตามศาลยาเสพตดในประเทศสหรฐอเมรกาจะมมาตรฐานการด าเนนงานทแตกตางกน เนองจากแตละมลรฐมกฎหมายทแตกตางกน ดงนน ในป 1996 กระทรวงยตธรรมและสมาคมผช านาญการดานศาลยาเสพตดแหงชาต (The National Association of Drug Court Professional) ไดก าหนดมาตรฐานเบองตนส าหรบศาลยาเสพตด โดยท าเปนคมอค านยามศาลยาเสพตดออกเผยแพร (Defining Drug Courts : The key Components) 66

หนวยงานทมหนาทเกยวกบการปราบปรามยาเสพตดของประเทศสหรฐอเมรกา ยาเสพตดเรมแพรระบาดเขาไปในประเทศสหรฐอเมรกา ประมาณ พ.ศ. 2490

รฐบาลสหรฐอเมรกาไดตระหนกถงอนตรายทเกดจากยาเสพตด ในป พ .ศ. 2512 จงไดจดตงหนวยงานปราบปรามยาเสพตดขน เรยกชอวา Bureau of Narcotics and Dangerous Drugs เพอท าหนาทปราบปรามยาเสพตดอยางจรงจง ในเวลาตอมาไดปรบปรงหนวยงานนเสยใหม เพอใหมขอบเขตในการปราบปรามยาเสพตดอยางกวางขวางและมประสทธภาพมากยงขน โดยเรยกชอหนวยงานทไดปรบปรงและจดตงขนใหมนวา Drug Enforcement Administration (DEA) ตงแตวนท 1 กรกฎาคม 2516 เปนตนมาจนกระทงปจจบนน 67

ลกษณะของการจดตง Drug Enforcement Administration (DEA) 1) เปนหนวยงานของกระทรวงยตธรรมสหรฐอเมรกา (United States Department

of Justice) และเปนหนวยงานของรฐบาลกลาง (Federal Government) 2) จดแบงออกเปนพนทรบผดชอบ (Region) เพอใหสอดคลองกบเสนทางเขาออก

และบรเวณทมการแพรระบาดของยาเสพตด โดยมผอ านวยการ (Director) เปนผ รบผดชอบ 3) ในเขตพนท (Region) ถาพนทของเขตกวางขวาง กจะแบงออกเปนพนทยอย

(Sub-Region) เพอใหมเจาหนาทรบผดชอบไดเพยงพอกบความตองการโดยมหวหนาเขตพนทยอย (Special Agent-in-Charge) เปนผ รบผดชอบ

66บญญวจกษณ เหลากอท, “ศาลยาเสพตดในสหรฐอเมรกา,” เอกสารประกอบการ

สมมนาประชาพจารณกฎหมายวธพจารณาคดยาเสพตด, โรงแรมสยามซตกรงเทพมหานคร, 13 มถนายน 2546 อางใน วศษฎ วศษฎสรอรรถ, กระบวนทศนใหมของกระบวนการยตธรรมในการปฏบตตอผกระท าผด, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2547), น. 120-123.

67Drug Enforcement Administration, (U.S.A : Government Printing Office, 1973), p.3 อางใน เกรยงชย จนทรเวชเกษม, “มาตรการทางกฎหมายในการปองกนและปราบปรามยาเสพตด,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2523), น. 168-171.

55

4) การพจารณาจดอตราก าลงเจาหนาทกด เครองมอเครองใชในส านกงานกด รวมทงงบประมาณและยานพาหนะตาง ๆ DEA จะเปนผ จดท างบประมาณเพอเสนอไปยงกระทรวงยตธรรมแตละปแตละป

5) ในกรณทมปญหาพาดพงไปถงผน าทางการเมอง นกการเมอง ขาราชการประเทศตาง ๆ DEA ตองเสนอความเหนไปยงกระทรวงการตางประเทศสหรฐอเมรกา ผานเอกอครราชทตประจ ากระทรวงฝายกจการยาเสพตด เพอใหกระทรวงการตางประเทศสหรฐชวยด าเนนการทางการทต เพราะการปราบปรามยาเสพตดเกยวของกบการเมองระหวางประเทศดวย

แนวทางการปราบปรามยาเสพตดของ DEA 1) เมอมการจบกมเกยวกบคดยาเสพตด ไมวาโดยหนวยงานใดกตามจะตองแจงให

DEA ทราบโดยดวน 2) หนวยงานทจบกมไดจะด าเนนคดตอไปกได หรอจะให DEA ด าเนนคดแทนกได

โดยมอบเรองทงหมดให DEA ทตงขนในเขตพนททมการจบกม 3) DEA มอยการซงเปนผ เชยวชาญดานยาเสพตดท าการวาความคดยาเสพตด

โดยเฉพาะ 4) ในกรณทบทลงโทษตามกฎหมายของมลรฐสงกวาบทลงโทษตามกฎหมายของ

รฐบาลกลาง อาจสงผ ตองหามาฟองทศาลมลรฐแทนทจะส งไปฟองทศาลของรฐบาลกลาง (Federal Court)

5) จดตงหนวยการขาวผสม (Unified Intelligence Command) ซงประกอบดวย DEA ในเขตพนท เจาหนาทศลกากร เจาหนาทตรวจคนเขาเมอง เจาหนาทต ารวจประจ ามลรฐ เจาหนาทต ารวจประจ าเมอง เจาหนาทต ารวจประจ าเขต เจาหนาทสรรพากร เจาหนาทกรมการบนพลเรอน เจาหนาทต ารวจประจ ามลรฐ และอาจรวมถงเจาหนาทสรรพสามต เจาหนาทปราบปรามการลกลอบคาอาวธและเจาหนาททหาร ท าการรวบรวมขาวสารการเคลอนไหวของพอคายาเสพตดในพนทแตละแหง ซงมกจะท าเปนรปของการด าเนนงานเปนขบวนการ (Organize Crime)

6) จดตงหนวยปราบปรามผสม (Task Force) ซงประกอบดวยเจาหนาทศลกากร เจาหนาทต ารวจประจ าเมอง เจาหนาทต ารวจประจ ามลรฐ เจาหนาทต ารวจประจ าเขต และเจาหนาทปราบปรามยาเสพตดประจ าพนท การจดหนวยปราบปรามผสมดงกลาวจะแบงก าลงออกเปนชดปราบปรามยอย แบงเขตรบผดชอบคนในพนททงหมดส าหรบการบงคบบญชานนมการมอบหมายใหเจาหนาท DEA บาง เจาหนาทต ารวจประจ าเมองบาง เจาหนาทต ารวจประจ า

56

มลรฐบาง หรอเจาหนาทศลกากรบาง เปนหวหนาชดปราบปรามผสม โดยจดตงส านกงานขนท DEA ประจ าเขต การจดตงชดปราบปรามผสมขนมความมงหมายทจะระดมก าลง เครองมอ เครองใชและขดความสามารถของเจาหนาทแตละหนวยมาปฏบตงานรวมกน เปนการลดการท างานซ าซอนกน แกงแยงกนแตเนองจากการจดตงหนวยปราบปรามผสมจะตองไดรบความรวมมอและสนบสนนดานงบประมาณจากหนวยทมารวมดวยเพอผลประโยชนรวมกน ในบางพนทความรวมมอดงกลาวยงไมดพอ จงยงจดตงไมได หรอบางพนทจดตงไปแลวเกดความความขดแยงหรอขาดความรวมมออยางจรงจงในภายหลงกยบเลกไปหลายแหง ฉะน น ความส าเรจของหนวยงานปราบปรามผสม จงตองขนอยกบผบญชาของแตละหนวยงานทจะใหการสนบสนนอยางจรงจงเทานน

7) ใชมาตรการรกษาความปลอดภยของส านกงานและตวบคคลอยางเขมงวดกวดขน เพอใหปลอดภยจากการกระท าของฝายตรงขาม โดยใชระบบรกษาความปลอดภยดงน

(1) ระบบใชบตรผาน เปนระบบทใชส าหรบทกส านกงานของ DEA เพราะถอวาเขตหวงหาม ผจะเขาไปในส านกงาน DEA จะตองไดรบการตรวจเสยกอน

(2) ระบบใชบตรเปดประตของทท าการ ระบบนอาศยการท างานของเครองคอมพวเตอร ซงจะก าหนดรหสของบตรชนดตาง ๆ ส าหรบเปดประตแทนกญแจ

(3) ระบบใชกญแจ เปนระบบรกษาความปลอดภยตามปกต (4) ระบบตรวจสอบบคคลผานเขาออกโดยโทรทศนวงจรปด ชวยท าใหทราบ

การเคลอนไหวของบคคลแปลกหนาทลอบเขามาในส านกงานไดเปนอยางด 8) การด าเนนการในดานการปรบปรงขดความสามารถของเจาหนาททกระดบอย

เสมอ เชน การฝกอบรมความรเกยวกบยาเสพตด การฝกการตรวจคน การปองกนตนเอง การใชอาวธชนดตาง ๆ รวมทงการรกษาสขภาพ เพอใหเจาหนาทมขดความสามารถสง

9) การสรางหองทดลองเพอตรวจยาเสพตดททนสมยไวทกส านกงาน 68

68ส านกงานต ารวจแหงชาต, ส านกงานศนยปราบปรามยาเสพตดใหโทษ, เอกสาร

ราชการเ รอง การปราบปรามยาเสพตดในสหรฐอเมรกา , น. 16-19 อางใน เกรยงชย จนทรเวชเกษม, “มาตรการทางกฎหมายในการปองกนและปราบปรามยาเสพตด,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2523), น. 169-171.

57

2.7.1 การสบสวนและการแสวงหาพยานหลกฐานคดยาเสตดในประเทศสหรฐอเมรกา

2.7.1.1 การอ าพราง (Under Cover)

หลกทถอปฏบตในตางประเทศในเรองการรบฟงพยานหลกฐาน ซงสอดคลองกบศาลไทยนน คอ โดยทวไปศาลจะไมรบฟงพยานหลกฐานทไดมาดวยวธอนไมชอบดวยกฎหมาย เชน พยานหลกฐานทเกดขนจากแรงจงใจ มค ามนสญญา ขเขญ หลอกลวงหรอโดยมชอบดวยประการอน แตบางครงเจาพนกงานต ารวจอาจประสบความยงยากในการแสวงหาหลกฐานในความผดบางประเภททมการแอบท ากนอยางลลบ เชน การซอขายยาเสพตด หรอของทผดกฎหมายประเภทอน เปนตน การจบผ กระท าผดขณะกระท าผดพรอมของกลางนนเปนสงทยากล าบาก เจาพนกงานต ารวจจงมกปลอมตวหรออาศยสายลบไปกระท าการลอซอสนคาทผดกฎหมายนนเองเพอใหไดพยานหลกฐานมาด าเนนคดตอไป เชน การลอซอยาเสพตด, การลอซอสนคา ผดกฎหมาย เปนตน ซงหากการลอลวงดงกลาวมไดเปนการใสรายปายสหรอยดเยยดความผดใหจ าเลย หรอเปนฝายใชอบายชกชวนใหบคคลอนเกดความคดและกระท าผดขน แตเปนการใชสายลบตดตอเพอหาหลกฐานจบกมผ ทก าลงกระท าผดอยเองแลว ในทางปฏบตศาลถอวาการกระท าดงกลาวเปนเพยงวธการเพอพสจนความผดของจ าเลย ไมเปนการแสวงหาหลกฐานโดย มชอบ ทงไมขดตอความสงบเรยบรอยของประชาชนจงรบฟงโทษจ าเลยได ในทางกลบกนถา เจาพนกงานต ารวจไมมเหตสงสยวาผ ใดก าลงจะกระท าผดอยแตไดใชอบายชกชวนให ผนนเกดความคดและกระท าผดขน ถอวาเจาพนกงานต ารวจเปนฝายรเรมใหมการกระท าความผดขนเอง จงไมอาจรบฟงพยานหลกฐานเชนนนได 69

ในสหรฐอเมรกา การปฏบตการลบในการอ าพราง เปนการปฏบตทถกตองตามกฎหมาย 70 และเปนเทคนคทจ าเปนส าหรบการสบหาพยานหลกฐานและการสบสวน ซงการใชเทคนคการสบสวนดงกลาวเจาพนกงานของรฐจะตองใชดวยความระมดระวง เนองจากลกษณะของการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดอาจเกดขนไดทกเวลา จะตองใชการปฏบตการเกยวกบ

69สทธพล ทวชยการ, หมายเหตค าพพากษาศาลฎกาท 4301/2543 ค าพพากษา

ศาลฎกา เลมท 9, (กรงเทพมหานคร: ส านกงานยตธรรม, 2544), น.106. 70Guidelines for Ins Undercover Operation, (United States of America), 28

U.S.C. 509, 510, 533 และ 8 U.S.C. 1103.

58

การสบสวนอาชญากรรมทไดก าหนดไว ส าหรบในกรณทเปนโอกาสทเหมาะสม หรอกรณทการสบสวนดวยวธการปกตธรรมดาแลวแตไมเปนผล

การด าเนนการตามมาตรการอ าพรางจะท าไดภายใตแนวทางทก าหนดโดยส านกงานอยการสงสดซงอยในเงอนไขอยางหนงอยางใดตอไปน

1. การปฏบตการไดใหอ านาจแกคณะกรรมการในการใหความเหนชอบกบผ ชวยอยการกองคดอาชญากรรม

2. การปฏบตการไดใหอ านาจแกคณะกรรมการประจ าภาคทองถนตามทเหนสมควร 3. การปฏบตการไดใหรบความเหนชอบโดยผอ านวยการเขตหรอหวหนาเจาหนาท

เหนสมควร ในกรณฉกเฉนทเกยวของกบสถานการณจากอทธพลภายนอก การปฏบตการ

อ าพรางสายลบตองไดรบการเหนชอบจากคณะกรรมการทท าหนาทควบคมดแลกอน หรอคณะกรรมการเกยวของกบการบงคบกฎหมายกบการเหนพองของผ ชวยอยการสงสดของกองอาชญากรรมหรอผ ทถกก าหนดไว

การรองขอตอส านกงานกลางในการปฏบตการ โดยตองมการรองขอใชมาตรการน ทกครงตอส านกงานกลาง จากผอ านวยการเขตหรอหวหนาหนวยงานเหนชอบใหมการปฏบตการได การขยายระยะเวลา การเรมท างานใหม หรอการแกไขเปลยนแปลงในการปฏบตตามมาตรการอ าพรางจะตองมรายละเอยดดงน

ก. การบรรยายจดมงหมายของการปฏบตการอ าพราง รวมถงการปกปดขอมลจ าเพาะ ไดมการจางและผ แจงขาวใด หรอความรวมมอจากบคคลเฉพาะ ซงเปนผ ชวยในการปฏบตการและรายละเอยดการด าเนนการ ตลอดทงชวงเวลาส าหรบการปฏบตการอ าพราง

ข. ผ แจงขาวไดรองขอและเชอวาเทคนคการสบสวนทเปนวธปกตธรรมดา ไมบรรลผล

ค. รายการเกยวกบสภาพแวดลอมซงเปนเหตผล และปจจยการปฏบตการทเปนไปไดรวมทงขอดของการปฏบตการอ าพราง

ง. พนกงานอยการหรอหวหนาหนวยปราบปราม เหนดวยกบการปฏบตการ และเปนการด าเนนการทชอบดวยกฎหมาย

ส าหรบการควบคมการปฏบตการอ าพราง ควบคมตรวจสอบโดยอยการสงสดหรอหวหนาหนวยปราบปราม ทจะพจารณาถงความเหมาะสมในการวธปฏบตการอ าพรางในแตละสถานการณ

59

แนวค าพพากษาฎกาในประเทศสหรฐอเมรกาวนจฉยวา การใชสายลบปฏบตการอ าพรางเขาไปคลกคลกบผ กระท าผดเพอเปนสายใหต ารวจรเบาะแสของคนรายจนสามารถตดตามจบกมได เปนเรองทถกตองตามกฎหมาย ศาลยอมรบพยานหลกฐานทไดมาจากต ารวจทเปนสายลบใดทต ารวจไมไดกอใหผกระท าผดกระท าความผดโดยทเขาไมไดตงใจมากอน โดยตามบรรทดฐานจากค าพพากษาศาลสงสดของสหรฐอเมรกา อาจแบงลกษณะออกเปนการทสายลบใชเครองลอบดกฟง หรอเครองบนทกเสยงตดตวเขาไปดวยและใชบนทกเสยง หรอมเครองสงขาวสารสญญาณเสยงใหแกต ารวจภายนอกเคหสถานไดทราบการสนทนานน ๆ หรอสถานททสายลบเขาไป (Bugged Agent) กรณหนง และการทสายลบอ าพรางตนเขาไปพบผกระท าผดโดยไมมเครองมออเลกทรอนกสใดตดตวเขาไป แตคนรายเขาใจผดวาสายลบเปนพวกเดยวกบตน เลยบอกความลบทอาจพสจนความผดของคนรายใหสายลบคนนนทราบ (Unbugged Agent) อกกรณหนง ทงสองกรณ ศาลฎกาสหรฐอเมรกายอมรบฟงเปนพยานหลกฐานทสายลบน ามาแสดงตอศาลดงตวอยางตอไปน

ก. สายลบทลอบน าเครองมออเลกทรอนกสเขาไปกบตนในคด Lee v. U.S. 71 นกคายาเสพตดเชอเชญเจาพนกงานผอ าพรางตนเปนสายลบใหเขาไปคยกนในเรองราคายาเสพตด สายลบต ารวจเขาไปในบานจ าเลยโดยมอปกรณเครองสง ใชสงสญญาณเสยงการสนทนาใหต ารวจภายนอกอาคารรบทราบการสนทนาดวย เมอนกคายาเสพตดคยเกยวกบการคายาเสพตด การสนทนาไดถกดกฟงและบนทกเสยงโดยต ารวจภายนอกทงหมด ต ารวจจงไดเขาจบนายลในขอหาคายาเสพตด ศาลสงสดโดยมต 5 : 4 ยอมรบฟงพยานหลกฐานทนายลพดปรกปร าตนเอง และไมถอวามการคนหรอยดตามบทกฎหมายแกไขรฐธรรมนญมาตรา 4 ของรฐธรรมนญสหรฐแตอยางใด เพราะสายไมไดบกรกเขาไปในบานนายล นายลชกชวนสายเขาไปเอง

ในคด Lopez v. U.S. 72 ศาลยอมรบหลกฐานจากเครองบนทกเสยง (Recorder) ทผอ าพรางตนลอบเขาไปอดเสยงจ าเลยขณะทกลาวถงแผนการ หรอขนตอนการกระท าผดอาญาตาง ๆ

ในคด U.S. v. White 73 เจาพนกงานผอ าพรางตนไดน าเครองลกลอบดกฟงเขาไปคยกบตวแทนขายยาเสพตดมการดกฟงเสยงหลายครง หลายสถานททงในรานอาหารบานของจ าเลย และรถของสายต ารวจ ศาลยอมรบฟงพยานหลกฐานซงต ารวจทลอบฟงการสนทนาอยภายนอก

71343 U.S. 747, 1952. 72373 U.S. 427, 1963. 73404 U.S. 745, 1971.

60

อาคารสถานทตาง ๆ ใหการตอศาล เพราะเมอคนไววางใจคนผดตวไป เขาไมมสทธทจะไดรบสทธในทางสวนตว (no expectation of privacy) และบทแกไขรฐธรรมนญครงท 4 ไมใชบงคบกบกรณนเพราะสายไมไดบกเขาไปในบานของจ าเลยดงทศาลในคด Lee พพากษาไว หากแตเปนการทจ าเลยเชอเชญสายเขาไปโดยเขาใจผดวาเจาหนาทผ อ าพรางตนเปนพวกของตน จ าเลยตองยอมรบความเสยงจากการทคนทตนพดดวยวาอาจจะน าสงทตนเองพดไปบอกกบคนอนเอง (Possible Risk of Disclosure)

ข. สายลบทฝายรฐใหอ าพรางตวเขาไปตดตอกบผกระท าความผด ไดรบฟงเรองของผกระท าผด โดยไมไดใชเครองมออเลกทรอนกสใด ๆ ศาลในคด Lewis v. U.S.74 สายลบต ารวจเขาอ าพรางตนเขาตสนทกบนายฮอฟฟาและพวกคนคนเคยกนดไปมาหาสนายฮอฟฟาหลายครงจนกระทงนายฮอฟฟาคดวาสายอ าพรางผนนคอพวกเดยวกบตน วนหนงนายฮอฟฟาชวนจ าเลยมาคยกบตนและพวก ในหองพกของนายฮอฟฟาทโรงแรมแหงหนง นายฮอฟฟา บอกกบพวกของตนวาพยายามชกจงใจลกขน โดยใหสนบนกบลกขนคนหนง ศาลสงสดของสหรฐอเมรกาวางหลกวา ฮอฟฟาไมไดถกลอลวงละเมดสทธ ของบทแกไขเพมเตมรฐธรรมนญซงบทบญญตดงกลาว ไมคมครองผกระท าผดจากการไววางใจคนผดตววา คนทไดรบฟงเรองทเปนความลบของตน จะไมน าไปเปดเผยกบคนอนตอไป สงทฮอฟฟาพดกบเพอน ๆ เปนความสมครใจของนายฮอฟฟาเอง สายไมจ าเปนตองแสดงตวใหนายฮอฟฟารวาตนเปนสายลบอ าพรางตวมาสบคดอยางททนายความของนายฮอฟฟาอาง ผอ าพรางตนอาจจะแสรงแสดงตนวาเปนเพอน หรอเสแสรงวาตนสนบสนนรวมมอกบผกระท าผดได

ดงนน การใชวธการสบสวนดวยการปฏบตการอ าพราง เจาพนกงานของรฐจะตองกระท าดวยความชอบดวยกฎหมายเครงครด ซงโดยหลกทวาตองไมมการบกรกเกดขน จ าเลยเชอเชญสายลบเขาไปในบานหรอทท างานของตนเอง จ าเลยเลาเรองความผดหรอแผนการกระท าผดใหสายลบฟงเองโดยสมครใจ แมวาสายลบอาจจะหลอกใหเลากตาม ศาลสหรฐอเมรกาใชหลกวางใจคนผดไมเปนขอแกตว (Misplacing the Trust is not a Defence) พยานหลกฐานทสายไดรบมารบฟงไดโดยชอบในศาล ไมวาจะมการลกลอบดกฟง โดยใชเครองมอสอสารอเลกทรอนกส หรอสายฟงค ากลาวของจ าเลยมาโดยตรง ผลไมตางกนแตอยางใดแตหากการกระท าของเจาพนกงาน ไดกระท าโดยฝาฝนตอบทบญญตของกฎหมาย ทมงค มครองสทธสวนบคคลแลว พยานหลกฐานทไดมากไมสามารถใชเปนประโยชนในศาลได

74 385 U.S. 293, 1966.

61

2.7.1.2 การครอบครองยาเสพตดภายใตการควบคม (Controlled Delivery)

มาตรการ การครอบครองยาเสพตดภายใตการควบคม เปนมาตรการทางการสบสวนทมประสทธภาพวธหนงในการรวบรวมพยานหลกฐาน เพอพสจนการกระท าความผดของผ เปนตวการใหญในการลกลอบคายาเสพตด ซงสหประชาชาตกไดพยายามผลกดนใหทกประเทศไดใชมาตรการนหรอใหความรวมมอกบประเทศอน ๆ ทจะใชมาตรการนอยางเตมท นบแตไดมอนสญญาเกยววาดวยยาเสพตดค.ศ. 1961 ถอวาเปนจดเรมตนทสนบสนนใหทกประเทศรวมมอกนตอตานการลกลอบคายาเสพตด กอใหเกดมาตรการ Controlled Delivery จนถงป ค.ศ. 1988 ไดมบทบญญตวาดวยเรองมาตรการ Controlled Delivery โดยตรงแตกยงมบางประเทศทยงมไดมการน ามาตรการนไปใชอยางจรงจง เพราะยงไมมมาตรการทางกฎหมายและระเบยบวธปฏบตภายในประเทศของตน

ในขณะเดยวกนกมประเทศเปนจ านวนมากทไดน ามาตรการนไปบญญตเปนกฎหมาย และประสบผลส าเรจเปนอยางมาก 75 ซงสามารถแยกออกไดเปน 2 กลม

1. ประเทศทใชระบบกฎหมาย Common Law ประเทศทใชระบบ Common Law เชน ประเทศสหรฐอเมรกา องกฤษ

ออสเตรเลย มาเลเซย ฟลปปนส เปนตน ถอค าพพากษาของศาลเปนหลก เมอประเทศของตนยอมรบทจะปฏบตตามสญญาหรออนสญญาระหวางประเทศแลวกสามารถจะใชเปนกฎหมายไดเลย ศาลจะยดถอสญญาหรออนสญญาในการพจารณาและพพากษาคด ตอมาแนวค าพพากษานน ๆ กจะกลายเปนแนวปฏบตของเจาทหนาผ เกยวของดงเชนประเทศสหรฐอเมรกา ออสเตรเลย และองกฤษ ตางกยดเอาบทบญญตของมาตรา 35 ในอนสญญาเกยววาดวยยาเสพตด ค.ศ. 1961 และฉบบแกไขเพมเตม เมอป 1971 เปนแนวทางปฏบตซง

มาตรา 35 บญญตไววา “การด าเนนการตอตานการลกลอบคายาเสพตดประเทศภาคทงหลายไดตระหนกถงรฐธรรมนญ ระบบกฎหมาย และระบบการบรหารราชการของตนตามสมควรและตกลงจะ

(1) จดใหมความรวมมอระดบชาต เพอปองกนและปราบปรามการลกลอบ คายาเสพตด และเพอใหบรรลจดมงหมายนประเทศภาคทงหลายอาจมอบอ านาจใหหนวยงาน ทเหมาะสมมหนาทรบผดชอบในการประสานงานดงกลาว

75ภญโญ ทองชย, “การสงมอบยาเสพตดภายใตการควบคม,” (วทยานพนธ

นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2537), น. 64-74.

62

(2) ชวยเหลอซงกนและกนในการรณรงคตอตานการลกลอบคายาเสพตด (3) รวมมอกนโดยใกลชดกบประเทศอน ๆ และกบองคการระหวางประเทศทม

อ านาจหนาทในเรองนซงตนเปนสมาชกอย เพอรวมมอกนรณรงคตอตานการลกลอบคายาเสพตด (4) ประกนวาความรวมมอระหวางหนวยงานทเหมาะสมของนานาประเทศจะ

ด าเนนไปในลกษณะการอนฉบไว..”76 2. ประเทศทใชระบบกฎหมาย Civil Law ประเทศทใชระบบกฎหมาย Civil Law เชน ประเทศญป น ฝรงเศส เปนตน

ในการบงคบใชกฎหมายจะยดถอบทกฎหมายทบญญตไวเปนลายลกษณอกษร กอนทจะน าเอามาตรการ CD มาใชนน กฎหมายเดมทมอยมกจะบญญตไวกวาง ๆ และเมอรบเอามาตรการ CD มาใชตามอนสญญาระหวางประเทศ กจะใชการวนจฉยตความกฎหมายทมอยเดมเพอปรบใชใหสอดคลองกบมาตรการกฎหมายใหม ซงกมกจะประสบปญหาในการด าเนนการตามกฎหมายหลายประการ

ประการแรก ปญหาในการด าเนนการตามกฎหมาย เนองจากไมมกฎหมายบญญตใหอ านาจไวอยางชดเจน จากการตความจากตวกฎหมายทมอยเดม วาเมอไมมกฎหมายหามหรอไมมกฎหมายขดหรอแยง กตความวาสามารถจะท าได กอใหเกดความขดแยงแกสวนราชการทบงคบใชกฎหมายในแตละฉบบทเกยวของและตความกฎหมายทแตกตางกน ดงเชนประเทศญป นและประเทศฝรงเศสตางกเกดปญหาความขดแยงเหมอนกนระหวางเจาหนาทหนวยปราบปรามยาเสพตด ศลกากรและตรวจคนเขาเมอง เพราะปฏบตตามกฎหมายคนละฉบบและมความเหนทางกฎหมายทแตกตางกน ท าใหการใชมาตรการ CD ตองหยดชะงก ความลบรวไหล ไมสามารถสบสวนตอไปได

ประการทสอง ไมสามารถใชมาตรการสงมอบยาเสพตดใหครอบคลมทกวธการ โดยเฉพาะการสงมอบยาเสพตดโดยใชสารอนทดแทน (Clean Controlled Delivery) เชนในประเทศญป น 77 เนองจากบทบญญตความผดเกยวกบยาเสพตดทก าหนดไวเดมไมถอวาบคคลใด

76ส านกงาน ปปส., ค าแปลอนสญญาเกยววาดวยยาเสพตด ค.ศ.1961 และฉบบ

แกไขเพมเตมเมอป 1971 อางใน ภญโญ ทองชย, “การสงมอบยาเสพตดภายใตการควบคม,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2537), น. 65-66.

77Tatsuya Saduma, “Act Regarding Exception, etc., of the Narcotics Transqilizer Control act to Prevent Action, etc of promotion malpractice in connection with restriced drug under the international co. อางใน ภญโญ ทองชย, “การสงมอบยาเสพตด

63

ทไดรบมอบสงของหรอสารอนทใชทดแทนยาเสพตดโดยไมมยาเสพตดแทจรงอยเลยเปนความผด ดงนน เมอมการใชมาตรการ CD โดยใชสารอนทดแทนจนสามารถพสจนไดวามผ ใดบาง เขามารวมกระท าความผด แตเนองจากสงทเขาไดรบมอบหรอเขามาเกยวของกบการรบมอบไมใชยาเสพตด จงไมมการกระท าใด ๆ ทเปนความผด จงไมสามารถจบกมผกระท าผดทแทจรงเหลานนมาด าเนนคดและลงโทษได

ประการทสาม บทบญญตกฎหมายทมอยไมคมครองเจาหนาทและสายลบทเขาไปมสวนรวมในการกระท าความผด

เนองจากวธการสบสวนโดยมาตรการ CD จะมลกษณะพเศษคอ มเจาหนาทหรอสายลบเขาไปอ าพรางอยในกลมนกคา และในบางครงจ าเปนตองรวมในการกระท าความผดดวย เชน อาจจะเปนผครอบครองยาเสพตด หรอเปนผขนยายยาเสพตด หรอเปนผน ายาเสพตดออกนอกประเทศ

ประเทศฝรงเศส กอนทจะบญญตกฎหมายเลขท 91-1264 ในมาตรา 1 ใหแทรกมาตรา L 627-7 ลงในกฎหมายวาดวยเรองสขภาพและอนามยประชาชนเจาหนาทไมมอ านาจทจะมไวในครอบครอง ขนสง หรอสงตอซงยาเสพตดหรอพช และผลผลตทผดกฎหมาย แตภายหลงจากไดปรบปรงแกไขกฎหมายแลว เจาหนาทมอ านาจทจะกระท าได นอกจากนน ประเทศฝรงเศสไดบญญตกฎหมายทใหอ านาจแกเจาหนาทอยางกวางขวางตามกฎหมายวาดวยเรองสขภาพอนามยของประชาชน มาตรา L 627-7 ซงเจาหนาทสามารถเกบ กกตน รกษา สงตอ ยาเสพตดได หากกระท าเพอการแสวงหาพยานหลกฐาน ดงนน ประเทศฝรงเศสจงมมาตรการควบคม ทคอนขางเครงครด

1) การควบคมการสงมอบ จะด าเนนการไดโดยการควบคมและประสานงานของศาล

2) เจาหนาทผจะใชมาตรการ CD จะตองขออนมตตออยการพรอมรายละเอยดในการด าเนนการ (แผนการด าเนนงาน) และเมอศาลไดรบขอมลดงกลาวแลวจะตองสงขอมลไปยงหนวยงานกลางในการปองกนและปราบปรามยาเสพตด (O.C.R.T.I.S.) หรออาจสงไปยงส านกงานปองกนการกระท าผดทางการเงน (O.C.R.G.D.F.) และหนวยสบสวนของกรมศลกากร (D.N.R.E.D.)

ภายใตการควบคม,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2537), น. 70.

64

3) ในกรณทเจาหนาทจะตองเขาไปรวมในการสบสวน โดยการอ าพรางตวอยในหนวยงานของนกคา ซงอาจจะเขาขายวาท าผดกฎหมาย หรอตกเปนผ สมรรวมคดได กอนด าเนนการตองใหหวหนาหนวยสบสวนขออนมตตอศาลเปนลายลกษณอกษรกอน และตองแจงวธการหรอรปแบบทจะใชในการปฏบตการ (แผนของหนวยงาน มใชแผนสวนบคคล) และศาลจะตองแจงใหหนวยปราบปรามยาเสพตดหรอหนวยปองกนการกระท าผดทางการเงน (กรณทเกยวของกบการเงน) และศลกากรเพอใหหนวยงานดงกลาวไดคอยตรวจสอบและเฝาดแลการปฏบตงานของเจาหนาทเหลานนอยางใกลชด

สหรฐอเมรกาสามารถน ามาตรการ CD ไปใชโดยมไดมการบญญตกฎหมายขนมารองรบเนองจากวาไดมกฎหมายเอออ านวยอย คอ Controlled Substances Act. ฉบบปรบปรงแกไขเมอ 1 มถนายน 1991 มาใชหรอถกน ามาเกยวของกบการใชยาเสพตด ทงในเรองของการผลต การจ าหนาย การน าเขา การสงออก และการครอบครอง โดยเฉพาะในมาตรา 952 บญญตวา “การน าสารทควบคมเขามาในประเทศถอวาเปนการกระท าทผดกฎหมายเวนแตจะเขาในกรณดงตอไปน

(1) ฝนดบ ยางฝน ใบโคคา ถาหากอยการสงสดเหนวาจ าเปนเพอใชในทางการแพทย ทางวทยาศาสตร หรอเพอวตถประสงคในทางกฎหมายโดยประการอน ๆ ...

(2) สารเคมควบคมประเภท 1 หรอ 2 หรอยาเสพตดประเภท 3, 4 หรอ 5 (เฮโรอนจดเปนสารควบคมประเภท 1) ทอยการสงสดเหนวาจ าเปนตองน าเขาเพอประโยชนทางการแพทย ทางวทยาศาสตร และโดยวตถประสงคของกฎหมายโดยประการอน ๆ ...”

และในมาตรา 878 ไดบญญตถงอ านาจเจาพนกงาน อ านาจของหนวยงานปราบปรามยาเสพตดของสหรฐอเมรกา (Drug Enforcement Administration, DEA) และเจาหนาทของรฐตาง ๆ ในเรองการตรวจคน จบกม การกระท าผดกฎหมายยาเสพตดและกฎหมายอน ๆ โดยเฉพาะในอนมาตรา (5) วาสามารถด าเนนการในการสบสวนปราบปรามใด ๆ ทอยการสงสดมอบหมาย

จากบทบญญตของกฎหมายทง 2 มาตรา ท าใหเจาหนาทสามารถใชวธการสบสวนโดยมาตรการ CD สามารถอนญาตใหน าเขา สงออก หรอน าผานยาเสพตดทผดกฎหมายไดเปนการเอออ านวยตอการใชมาตรการ CD หรอใหความรวมมอกบประเทศตาง ๆ ในการท า CD เปนอยางยง

65

ประเทศสหรฐอเมรกานน มมาตรการควบคมในการใช CD ซงจะท าไดตองมการขออนมตตอผบงคบบญชาเปนล าดบชนถงผบงคบบญชาสงสดทกรงวอชงตน และจะตองรายงานผลการปฏบตงานทกระยะและทกขนตอนตอผบงคบบญชา

หากตองใชเทคนคอนประกอบ เชน การดกฟงโทรศพทหรอเทคนคอน ๆ ทละเมดสทธเสรภาพของประชาชนจะตองขออนญาตตออยการหรอศาลแลวแตกรณ ในกรณทท า CD โดยใชสออนทดแทน เจาหนาทผด าเนนการจะตองน ายาเสพตดทน าออกมาพรอมรายงานรายละเอยดของกลางน าสงแผนกเกบรกษาของกลางโดยทนทจะเกบรกษาไวทตวเจาหนาทมไดโดยเดดขาด และเมอจ าเปนจะตองน าออกใชใหขออนญาตเปนคราว ๆ ไป

2.7.1.3 การดกฟง (Wiretapping)

การดกฟงทางโทรศพท (Wiretapping) ตาม Black’s Law Dictionary หมายถง

รปแบบหนงของการลอบฟงดวยเครองมออเลกทรอนกสภายใตค าสงศาล เจาพนกงานผ มหนาทในการบงคบใชกฎหมายจะแอบลอบฟงการสนทนาทางโทรศพท กฎหมายของสหรฐ (Crime Control and Safe Streets Act, 18 U.S. C. A. sec.2510 etseq.) และกฎหมายของมลรฐจะก าหนดพฤตการณและวธพจารณาซงจะอนญาตใหมการดกฟงทางโทรศพทได 78

รฐธรรมนญของสหรฐอเมรกามไดมบทบญญตใหการรบรองสทธในการสอสารของบคคลไวโดยชดแจง คงมแตบทบญญตแกไขเพมเตม ฉบบท 4 (The Fourth Amendment) บญญตวา “สทธของบคคลทจะมความปลอดภยมนคงในรางกาย เคหสถาน เอกสาร และวตถสงของตอการคน การยด และการจบ ทไมมเหตอนควร จะถกลวงละเมดมได และหามมใหมการออกหมาย เวนแตจะโดยมเหตอนควร ซงไดมาโดยการสาบานหรอปฏญาณตน และหมายนนจะตองระบเฉพาะเจาะจงถงสถานทซงจะถกคน ตวบคคลทจะถกจบและสงของทจะถกยด ” ทศาลสงของสหรฐอเมรกาน ามาตความวา บทบญญตรฐธรรมนญดงกลาวไดขยายความคมครองถงสทธสวนบคคล จากการทเจาพนกงานท าการดกฟงการสนทนาทางโทรศพท 79

78กตมา ประคณคด, “การดกฟงทางโทรศพทโดยเจาพนกงาน,” (วทยานพนธ

นตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2533), น. 25-26. 79สชาต ตระกลเกษมสข, “การคมครองสทธสวนบคคลจากการดกฟงทางโทรศพท,”

( วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑต, 2543), น.77-78.

66

สหรฐอเมรกาไดออกกฎหมาย The Omnibus Crime control and Safe Street Act of 1968 ขนโดย Title III โดยมบทบญญตใหอ านาจศาลในการอนญาตใหเจาหนาทผ มหนาทในการบงคบใชกฎหมายแหงสหรฐ และมลรฐดกฟงทางโทรศพท และลอบฟงดวยเครองมออเลกทรอนกส ในการสอบสวนคดประเภททระบไว 80 และกฎหมายดงกลาวไดมการแกไขหลายครง การแกไขทส าคญทสดกโดย The Comprehensive Crime Control Act ป 1984

วตถประสงคหลกของ Title III คอการลดอาชญากรรมโดยมบทบญญตใหอ านาจเจาหนาทในการบงคบใชกฎหมาย ใชวธการสะกดรอยดวยเครองมออเลกทรอนกสภายใตการควบคมของศาลและการควบคมโดยวธพจารณาทรอบคอบเพอทจะรอบรวมพยานหลกฐานในการตอส กบอาชากรรมหลก ๆ หลายประเภท รวมถงการประกอบอาชญากรรมทเปนลกษณะขององคกรอาชญากรรม (organized crime)

The Omnibus Crime control and Safe Street Act 1968 มวตถประสงค 2 ประการ ไดแก การคมครองสทธสวนบคคล (protecting the privacy of individuals) และการใหรฐสามารถใชวธการเพอใหไดมาซงขอมลทจ าเปน เพอการบงคบใชกฎหมายทไดผล (Enabling the government to obtain information necessary for effective law enforcement) 81

1) เหตในการรองขอใหดกฟงการสนทนาทางโทรศพท The Omnibus Crime control and Safe Street Act 1968 มาตรา 2511

บญญตหามดกฟงการสนทนาทางโทรศพท ทงนเพอเปนการคมครองสทธสวนบคคล แตมการก าหนดเปนขอยกเวนใหมการดกฟงได เพอประโยชนในการสบสวนสอบสวนและการปองกนอาชากรรมบางประเภท เมอไดมการใชวธการสบสวนสอบสวนโดยวธอน ๆ แลว แตไมประสบความส าเรจพรอมกบแสดงเหตผลดวยวา เหตใดถงจะไมมทางประสบความส าเรจถาใชวธการอนหรอจะมอนตรายมากเกนกวาเหต 82

2) องคกรทมอ านาจอนญาตใหดกฟงและการพจารณาค ารองขอดกฟง การทเจาพนกงานของรฐจะกระท าการดกฟงการสนทนาทางโทรศพทไดจะตอง

ขออนญาตจากศาลกอน โดยค ารองดงกลาวจะตองท าเปนลายลกษณอกษรประกอบดวย

80Yale Kamisar and other , Basic Criminal Procedure,Cases,Comments and

Question, p.40. 81สชาต ตระกลเกษมสข, อางแลว เชงอรรถท 79, น. 78. 82เพงอาง, น. 78.

67

ค าสาบานหรอปฏญาณตอผพพากษาทมเขตอ านาจศาลและจะตองระบอ านาจของผ รองในการท าค ารองดงกลาวดวย 83

ค ารองจะตองระบรายละเอยดตาง ๆ ดงตอไปน 84 (1) ตวเจาหนาทสบสวนสอบสวน หรอเจาหนาทผ มอ านาจในการบงคบใช

กฎหมายทท าค ารองขอดกฟงและเจาหนาทผอนญาตตามค ารอง (2) รายละเอยดทครบถวนเกยวกบขอเทจจรงและพฤตการณทเกยวกบค ารองท

ใหเหตผลไดถงเหตทศาลควรมค าสงอนญาต รวมทง ก. รายละเอยดเกยวกบความผดโดยเฉพาะซงไดเกดขน ก าลงเกดขนหรอก าลง

จะเกดขน ข. เวนแตทกฎหมายก าหนดไวในอนมาตรา (11) รายละเอยดเกยวกบลกษณะ

และสถานทตงเครองดกฟง ค. รายละเอยดเกยวกบประเภทของการสอสารทจะดกฟง ง. รายละเอยดเกยวกบบคคลซงการสอสารของเขาจะถกดกฟง ถาหากสามารถ

ระบได (3) รายละเอยดทแสดงวาไดมการสบสวนสอบสวนดวยวธอนแลวแตไมประสบ

ผลส าเรจหรอไมอยางไร และเหตผลทแสดงวาจะไมประสบความส าเรจหากใชวธการอนหรอจะเปนอนตรายเกนควร

(4) ระบระยะเวลาทขออนญาตดกฟง ถาโดยลกษณะแหงการดกฟงมวาการอนญาตเพอดกฟงไมอาจยตโดยอตโนมต เมอการสอสารประเภททระบไวไดรบแลวในโอกาสแรก รายละเอยดเกยวกบขอเทจจรงโดยเฉพาะตองระบเหตอนควรเชอไดวา จะมการสอสารในประเภทเดยวกนเพมเตมอกในภายหลง

(5) รายละเอยดทครบถวนเกยวกบขอเทจจรงในเรองค ารองทผานมาทงหมดทบคคลผ อนญาตและท าค ารองไดทราบยนตอผพพากษาใด ๆ เพอขออนญาตดกฟง หรอเพอขอรบรองการดกฟงการสอสารทางสาย ทางค าพดหรอทางอเลกทรอนกส ซงเกยวของกบบคคลใด ๆ ทอยในกลมเดยวกน เครองอ านวยความสะดวก หรอสถานททระบในค ารองและผพพากษาสง ค ารองแตละฉบบอยางไร และ

83เพงอาง, น. 83-84. 84เพงอาง, น. 84.

68

(6) กรณทเปนค ารองขอขยายระยะเวลาดกฟงจะตองระบวาการดกฟงยงไดขอมลไมเปนทนาพอใจ หรอค าอธบายทมเหตผลถงการลมเหลวทจะไดรบจากการดกฟงทผานมา

อนง เมอเจาพนกงานไดยนค ารองตอศาลขออนญาตดกฟงการสนทนาทางโทรศพท ศาลจะพจารณาค ารองโดยอาศยหลกเกณฑในการพจารณาดงตอไปน 85

(1) มเหตอนควรเชอวามบคคลก าลงกระท าความผด หรอไดกระท าความผดเกยวกบการกระท าความผดเฉพาะทระบไวในมาตรา 2516

(2) มเหตอนควรเชอวาการสอสารทเกยวกบการกระท าความผดนนจะไดรบจากการดกฟง

(3) ไดมการพยายามใชวธการสบสวนสอบสวนทวไปแลวและลมเหลวหรอมเหตอนควรเชอวาจะไมประสบผลส าเรจ แมจะมการพยายามหรอเสยงอนตรายเกนควร

(4) เวนแตตามทบญญตไวในอนมาตรา 11 มเหตอนควรเชอวา เครองอ านวยความสะดวก หรอสถานทจะท าการดกฟง ไดก าลงใชหรอก าลงจะถกใชเกยวกบการกระท าความผดหรอบคคลดงกลาวเปนผ เชา มชอเปนเจาของ หรอใชเปนปกต เมอศาลพจารณาค ารองแลวเหนควรอนญาตใหดกฟงทางโทรศพทได ค าสงศาลทอนญาตใหดกฟงนน จะตองระบบคคลซงการสอสารของเขาจะถกดกฟง สถานทซงอนญาตใหดกฟง รายละเอยด เกยวกบความผดทเกยวของกบการดกฟง หนวยงานทไดรบอนญาตใหดกฟง ระยะเวลาทอนญาตใหดกฟง ส าหรบระยะเวลาทศาลจะอนญาตใหมการดกฟงไดนน จะตองไมเกนกวาความจ าเปนในการบรรลผลตามค ารองขออนญาตนน แตไมวาอยางไรกตาม ศาลจะอนญาตเกนกวา 30 วนไมได อยางไร กตามแมศาลจะอนญาตไดไมเกน 30 วน แตหากมกรณจ าเปนตองดกฟงตอไปกตองมการยนค ารองขออนญาตตอศาลโดยค ารองกตองระบรายละเอยดและเหตท านองเดยวกบการขออนญาตดกฟงในครงแรก และศาลกจะพจารณาขยายระยะเวลาการดกฟงโดยใชเกณฑ เหมอนกบการพจารณาค ารองขออนญาตดกฟงในครงแรกเชนกน

อนง หากพจารณาขนตอนกระบวนการในการขออนญาตดกฟง จะเหนวามขนตอนหลายอยาง ซงกเพอควบคมการดกฟงการสนทนาทางโทรศพทมใหกระท าไดโดยไมมเหตอนควร แตอยางไรกตาม The Omnibus Crime Control and Safe Street Act 1968 กเลงเหนวาบางกรณอาจมความจ าเปนฉกเฉนเรงดวนทจะตองดกฟงการสนทนาทางโทรศพททไมอาจรอใหไดรบการอนญาตจากศาลกอน จงไดมบทบญญตในมาตรา 2518 (7) วางหลกเกณฑใหเจาพนกงานของรฐ

85เพงอาง,น. 78.

69

สามารถท าการดกฟงการสนทนาทางโทรศพทกอนทจะไดรบอนญาตจากศาลได ในกรณมความจ าเปนฉกเฉนเรงดวน โดยอยภายใตเงอนไขตอไปน 86

(1) จะมอนตรายถงแกชวตหรออนตรายตอรางกายสาหสตอบคคลใด ๆ โดยทนททนใด

(2) การสมคบกนกระท าการซงเปนการคกคามตอความมนคงแหงรฐหรอ (3) การสมคบกนเปนองคกรอาชญากรรม

แมจะมขอเทจจรงทตองเงอนไขดงกลาวขางตน ยงมเงอนไขทจะตองพจารณาอกประการหนงในกรณการดกฟงกอนทจะไดรบอนญาตจากศาลกคอ กรณทจะท าการดกฟงนนตองเปนกรณทศาลอาจอนญาตใหดกฟงได นอกจากนนหลงจากไดมการดกฟงแลว จะตองขออนญาตตอศาลภายใน 48 ชวโมง หลงจากไดมการเรมลงมอดกฟง

การทเจาหนาทของรฐจะใชอ านาจดกฟงทางเครองมอสอสารการปราบปรามอาชญากรรมแตละครง จะตองมการขออนญาตจากศาลทกครง กลาวคอ จะตองมการขอหมายศาลกอนทจะใชมาตรการดกฟงทกครง แตกอนทศาลจะออกหมายใหใชมาตรการดกฟงนน ศาลจะตองพจารณาวา กรณทเจาหนาทจะใชอ านาจดกฟงจะตองมเหตอนควรเชอวามการประกอบอาชญากรรมจรง (Probable Cause) โดยขนตอนในการขออนญาตจากศาลมอย สามขนตอน

ขนตอนแรก เจาหนาททตองการจะใชมาตรการดกฟงจะตองแสดงพยานหลกฐานตาง ๆ เทาทมอยเพอใหศาลเหนวาคดดงกลาวมเหตอนควรเชอวามการกระท าความผดจรง และเปนการแจงถงความจ าเปนวาวธการดกฟงทางเครองมอสอสารเปนหนทางทท าใหไดมาซงพยานหลกฐานในการด าเนนคด

ขนตอนทสอง พนกงานอยการจะตองท าการเตรยมส านวนของเจาหนาทต ารวจเพอยนตอศาลขอใชอ านาจในการดกฟงทางเครองมอสอสาร ส านวนดงกลาวจะมความนาเชอถอหรอไมประการใดนน ขนอยกบความนาเชอถอของพยานหลกฐานทไดจากการสบสวนสอบสวน (Affidavit) ส าหรบกรณทเปนความผดในระดบสหรฐ ส านวนทสงใหศาลจะตองไดรบการตรวจสอบจากอยการสงสดของสหรฐ รองอยการสงสด ผชวยอยการสงสดในแผนกคดอาญา หรอ

86เพงอาง, น. 42.

70

ผ ทอยการสงสดไดมอบหมาย 87 ในกรณทเปนความผดระดบมลรฐ จะตองสงส านวนคดใหอธบดอยการประจ ามลรฐ (State Attorney General) หรออยการประจ าเขต (District Attorney or County Prosecutor)

ขนตอนทสาม พนกงานอยการจะยนส านวนไปใหศาลสหรฐหรอศาลมลรฐ โดยไมผานขนตอนการรองคดคาน (ex parte : without an adversary hearing) โดยทเจาหนาทต ารวจไมมอ านาจในการยนส านวนเพอขอหมายศาลจากศาลไดโดยตรง

ตามปกตในการพจารณาเหตอนควรเชอของการส านวนการสอบสวน ศาลจะพจารณาจากหลกฐานเบองตนไดแก ผลจากการดกขอมลหมายเลขโทรศพทของผ ตองสงสย (DNR : Dial Number Recorder) เปนหลก อยางไรกด Title III ก าหนดองคประกอบของการขอใหศาลออกหมายใหใชมาตรการดกฟงโดยชอบไวดงตอไปน

1) การขอหมายจะตองกระท าผานพนกงานอยการผ มอ านาจตามทก าหนดในกฎหมายน

2) ในส านวนจะตองปรากฏรายละเอยดแหงคดทชดเจนเกยวกบ รายงานการสบสวนสอบสวนทไดท าไปแลว ชอและขอมลการกระท าความผดของผ ตองสงสย อปกรณทใชในการดกฟง และขนตอนทใชในการดกฟงอยางละเอยด

3) เจาหนาทจะตองพสจนวา วธการแสวงหาพยานหลกฐานในการด าเนนคดวธอนอาจเปนอนตรายตอเจาหนาทมากกวาวธดกฟงขอมลการกระท าความผด

4) เวลาทคาดวาจะใชในการดกฟงขอมลการกระท าความผด โดยการขออ านาจศาลแตละครงจะใชเวลา 30 วน โดยถาจะขยายเวลาในการใชมาตรการน จะตองขออนญาตศาลอกครง

5) จะตองแสดงพยานหลกฐานอน ๆ เทาทม เพอแสดงวาบคคลนนเปนบคคลคนเดยวกนทเจาหนาทจะใชมาตรการดกฟงขอมลการกระท าความผดดวย

6) เจาหนาทสามารถขออ านาจจากศาลใหใชมาตรการเพมเตมจากทขอหมายไวเดมแลวกได

87Attorney General, Deputy Attorney General. Associate Attorney General.

Assistant Attorney General. Or any Deputy Assistance General in the Criminal Division designated by the Attorney General.

71

2.8 การด าเนนคดยาเสพตดในประเทศไทย

ในการด าเนนคดยาเสพตดนน ใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเปนหลก นอกจากนนยงใชกฎหมายเกยวกบยาเสพตดโดยเฉพาะไดแก พระราชบญญตปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ. 2519 ซงเปนกฎหมายทก าหนดอ านาจหนาทของเจาหนาทในการปราบปรามยาเสพตด พระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2534 พระราชบญญตใหอ านาจทหารเรอปราบปรามการกระท าความผดบางอยางทางทะเล (ฉบบท 4)พ.ศ. 2534 เปนตน ซงเปนกฎหมายทเนนมาตรการเฉพาะเรองการด าเนนคดยาเสพตดเปนวธการน าตวผกระท าความผดมาลงโทษ ซงมหนวยงานทมหนาทเกยวของกบการปราบปรามยาเสพตดหลายหนวยงาน เชน ส านกงานต ารวจแหงชาต ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข ส านกงานอยการสงสด ส านกงานศาลยตธรรม ส านกยาเสพตด กรมราชทณฑ กระทรวงยตธรรม เปนตน แตละหนวยงานกมภารกจแตกตางกนไป อยางไรกตาม สามารถแบงขนตอนการด าเนนคดยาเสพตดออกเปน ชนสบสวนและสอบสวน ชนพจารณา และชนบงคบคด

หนวยงานหรอองคกรทมอ านาจสบสวนและสอบสวนคดยาเสพตดนนนอกจากจะมฝายปกครองและต ารวจซงมอ านาจสบสวนสอบสวนและมพนกงานอยการซง มอ านาจสงใหสอบสวนเพมเตมคดอาญาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาแตดงเดมโดยตลอดแลว ปจจบนไดมกฎหมายหลายฉบบทบญญตไวใหอ านาจแกหนวยงานบางแหงท าหนาทเกยวของกบการสบสวนสอบสวนคดยาเสพตด เชน พระราชบญญตปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ. 2519 พระราชบญญตใหอ านาจทหารเรอปราบปรามการกระท าผดบางอยางทางทะเล (ฉบบท 4) พ.ศ. 2534 เปนตน

2.8.1 หนวยงานหรอองคกรทมอ านาจสบสวนและสอบสวนคดยาเสพตด

1) ส านกงานต ารวจแหงชาต ต ารวจเปนสถาบนหลก และเปนสถาบนดานแรกของกระบวนการยตธรรมชนตนใน

การด าเนนคดอาญา ซงจะท าหนาทตงแตรบค ารองทกขหรอค ากลาวโทษ สบสวน สอบสวน คน จบกม ควบคม ใหประกนหรอสงปลอยชวคราวตลอดจนรวบรวมพยานหลกฐาน ตาง ๆ พรอมทงสรปส านวนการสอบสวนเสนอความเหนอนเปนการเตรยมคดใหอยการด าเนนการพจารณาสงฟอง

72

คดตอศาลหรอไมตอไปส าหรบหนวยงานในสงกดส านกงานต ารวจแหงชาตทมหนาทเกยวกบการปราบปรามยาเสพตดโดยตรงคอ กองบญชาการต ารวจปราบปรามยาเสพตด

เมอต ารวจทราบวามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด ต ารวจมหนาทจบกม คนและควบคมผ ตองหาไวเพอท าการสอบสวน ในระหวางสอบสวนอาจอนญาตใหปลอยใหผ ตองหาชวคราวได เมอท าการสอบสวนเสรจแลวต ารวจกมหนาทสงคด

การสบสวนเพอทจะทราบรายละเอยดแหงความผดเกยวกบยาเสพตด ต ารวจอาจจดใหมสายสบ ซงเปนบคคลในแขนงวชาชพตาง ๆ ทมใชขาราชการต ารวจ โดยสายสบเหลานจะตองขนทะเบยนไวกบส านกงานต ารวจแหงชาต เพอสะดวกในการควบคมและประสานงาน 88

พนกงานสอบสวนจะเปนผ รวบรวมพยานหลกฐานและการด าเนนการทงหลายเกยวกบความผดทกลาวหา เพอทจะทราบขอเทจจรงหรอพสจนความผดและเพอจะเอา ตวผกระท าผดมาฟองลงโทษตามประมวลกฎหมายอาญาวธพจารณาความอาญามาตรา 2(11)

ขนตอนทส าคญทสดในกระบวนการยตธรรมชนตน ไดแก การสอบสวน เพราะการสอบสวนจะเปนบนไดหรอเปนสงก าหนดแนวทางของการด าเนนการยตธรรมในชนอน ๆ ตอไป

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2(11) บญญตไววา “การสอบสวน” หมายความถง การรวบรวมพยานหลกฐาน และการด าเนนการทงหลายอนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน ซงพนกงานสอบสวนไดท าไปเกยวกบความผดทกลาวหา เพอทจะทราบขอเทจจรงหรอพสจนความผด และเพอจะเอาตวผกระท าผดมาลงโทษ

2) ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด (ส านกงาน ป.ป.ส.)

ส านกงาน ป.ป.ส. เปนองคกรกลางในการควบคมดแลการปองกนและปราบปรามยาเสพตดท าหนาทดานบรหารในฐานะทเปนองคกรก าหนดนโยบาย (Policy Making Body) ทงนจะพจารณาไดจากอ านาจหนาทตามทก าหนดไวในมาตรา 13 แหงพระราชบญญตปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ. 2519

คดยาเสพตดเปนคดทเกยวของกบผลประโยชนมหาศาล ของนายทนซงคาหรอจ าหนายยาเสพตดอาจใชทรพยสนทไดมาจากการกระท าความผดไปในทางทมชอบในกระบวนการยตธรรมได ซงจะเปนผลเสยหายอยางรายแรงตอการปองกนและปราบปรามการด าเนนคดผ กระท าความผดตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตดเพอใหเปนไปตามเจตนารมณของ

88อรญ สวรรณบปผา และอ านวยศลป ชวงษ, การควบคมยาเสพตดใหโทษใน

ประเทศไทย, (ม.ป.ท., 2518), น.118.

73

กฎหมายดงทปรากฏในหมายเหตทายพระราชบญญตน รฐจงจ าตองเขาควบคมดแลการด าเนนคด เหนไดจากการด าเนนคดในรปของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด ซงผ มหนาทและความรบผดชอบจะอยในขนตอนของฝายบรหารเปนกรรมการอยดวย เชน อยการสงสด ผบญชาการต ารวจแหงชาต เปนตน

ส านกงาน ป.ป.ส. มอ านาจในการควบคม (Control) การปฏบตหนาทของ เจาพนกงานในการสบสวน สอบสวน การฟองคด โดยมนายกรฐมนตรเปนผ รบผดชอบและเปนประธาน ส านกงาน ป.ป.ส. โดยต าแหนงตามทบญญตไวในมาตรา 5 แหงพระราชบญญตน 89

การด าเนนคดยาเสพตดนอกจากพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจเปนผ มอ านาจหนาทและความรบผดชอบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาแลว ยงมกรรมการ เลขาธการ รองเลขาธการ ป.ป.ส. และเจาพนกงาน ป.ป.ส. ตามทบญญตไวในมาตรา 14 ดวย โดยผด ารงต าแหนงระดบกรรมการ ป.ป.ส. เปนเจาหนาทระดบสง ซงมหนาทและ ความรบผดชอบหลกในการก าหนดนโยบายและแผนงานในการปองกนและปราบปรามยาเสพตด จงไมอาจใชอ านาจในการปฏบตการปราบปรามและด าเนนคดโดยตรงได ผ ทเปนกลไกหลกในการปฏบตการปราบปรามและด าเนนคดคอ เจาพนกงาน ป.ป.ส. ซงอาจแยกการด าเนนคดตามทปรากฏตามมาตรา 14 เปนขนตอน ไดดงน

(1) ชนสบสวนจบกม ชนสบสวนจบกมประกอบดวยมาตรา 14 (1) (2) (3) (5) และมาตรา 15 แหง

พระราชบญญตปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ. 2519 เฉพาะอ านาจตามอนมาตรา 1 2 และ 3 เปนอ านาจพเศษตางจากอ านาจในลกษณะเดยวกนตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเกยวกบการจบและการคน โดยเจาพนกงาน ป.ป.ส. สามารถปฏบตไดโดยไมตองมหมายคน แตตองเปนกรณตามมาตรา 14(1)

89พระราชบญญตปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ.2519 มาตรา 5 ใหม

คณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด เรยกโดยยอวา “ป.ป.ส.” ประกอบดวยนายกรฐมนตรเปนประธานกรรมการ รฐมนตรประจ าส านกนายกรฐมนตร ซงนายกรฐมนตรมอบหมายรฐมนตรกระทรวงวาการกลาโหม รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข อยการสงสด ผบญชาการต ารวจแหงชาต อธบดกรมศลกากรเปนกรรมการโดยต าแหนงและกรรมการผ ทรงคณวฒทคณะรฐมนตรแตงตงไมเกนหกคนและเลขาธการเปนกรรมการและเลขานการ

74

นอกจากนเจาพนกงานผ มอ านาจจบกมตามมาตรา 14(3) ยงมอ านาจตามมาตรา 15 ซงสามารถควบคมผถกจบกมไวเพอท าการสอบสวนไดเปนเวลาไมเกน 3 วน ทงน เพอรวบรวมพยานหลกฐานเบองตนส าหรบสนบสนนการด าเนนคดในชนสอบสวน

(2) ชนสอบสวน การด าเนนคดในชนนปรากฏในมาตรา 14(6) ซงบญญตเกยวกบอ านาจ

“สอบสวนผ ตองหาในคดความผดตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตด” กรรมการ เลขาธการ รองเลขาธการ และเจาพนกงาน ผ ไดรบมอบหมายให

มอ านาจตามมาตรา 14(3) เปนพนกงานสอบสวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา สรปแนวทางในการสอบสวนมดงน (1) รวบรวมพยานหลกฐานตาง ๆ ในการสอบสวนด าเนนคดความผดตาม

กฎหมายเกยวกบยาเสพตดเพอพสจนการกระท าความผด (2) รบค ากลาวโทษคดยาเสพตด (3) ตรวจคนยดหรออายดยาเสพตด หรอทรพยสนอนใดทไดใช หรอจะใช

ในกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดหรออาจใชเปนพยานหลกฐานได (4) สอบสวนผ ตองหา ผจบกม และพยาน (5) ตรวจสอบประวตผ ตองหา (6) เกบรกษาของกลางยาเสพตด และน าสงยาเสพตดของกลางเพอตรวจ

พสจน (7) มหนงสอสอบถามหรอเรยกบคคลใดหรอเจาหนาทของหนวยราชการ

ใด ๆ มาใหถอยค า หรอใหสงบญชเอกสารหรอวตถใด ๆ มาเพอตรวจสอบหรอประกอบการพจารณา

(8) สรปส านวนสงพนกงานอยการพรอมความเหนประกอบส านวนการสอบสวนตามกฎหมายวธพจารณาความอาญา

(9) ควบคมผ ตองหาไวในระหวางสอบสวนไมเกน 3 วน (10) ตดตามผลคดเพอประโยชนในการปรบปรงวธการสอบสวน

3) กองควบคมวตถเสพตด ส านกคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข

กองควบคมวตถเสพตดมหนาทความรบผดชอบ เชน ด าเนนงานดานใบอนญาต และทะเบยนต ารบวตถเสพตด ด าเนนงานดานพธการ และอนสญญาวาดวยวตถ

75

เสพตด ปรบปรง แกไขกฎหมายทเกยวของกบยาเสพตดใหโทษ วตถออกฤทธ และสารระเหย เปนตน

4) ทหารเรอ ในปจจบนมการลกลอบน าเขาในหรอสงออกไปนอกราชอาณาจกรซงยาเสพตดทาง

ทะเลและทางล าน าซงออกสทะเลได ซงเดมเมอทหารเรอตรวจพบกไมมอ านาจทจะปราบปราม แตปจจบนมพระราชบญญตใหอ านาจทหารเรอปราบปรามการกระท าผดบางอยางทางทะเล (ฉบบท 4) พ.ศ. 2534 ใหอ านาจทหารเรอในการด าเนนคดอาญารวมทงคดยาเสพตดได

2.8.2 การแสวงหาและรวบรวมพยานหลกฐานคดยาเสพตดในประเทศไทย

การกระท าผดคดยาเสพตดมหลายฐานความผด ตงแตความผดเลกนอย เชน ความผดฐานเสพยาเสพตด ฐานครอบครองยาเสพตด ซ ง เ ปนความผดไม ม ปญหา ดานพยานหลกฐานในการด าเนนคดกบผกระท าความผด เนองจากจบกมไดในขณะก าลงกระท าความผดในทนท จงไมจ าเปนตองแสวงหาพยานหลกฐานอยางอนมาเพอสนบสนน แตการกระท าความผดใน 5 ฐานหลก คอ ผลต น าเขา สงออก ครอบครองเพอจ าหนาย จ าหนาย และความผดฐานสมคบ สนบสนนหรอชวยเหลอฯ ตามพระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าความผดเ กยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 มาตรา 8 และมาตรา 6 มความจ าเปนตองหาพยานหลกฐานมาพสจนสนบสนนในการด าเนนคดกบผกระท าความผดนน ๆ เพอใหเปนไปตามองคประกอบของความผดหรอขอสนนษฐานของกฎหมาย การจบยาเสพตดสวนใหญมงเนนไปทปรมาณของตวยาเสพตดของกลางท าใหในบางครงจบกมไดเฉพาะทครอบครองหรอล าเลยงยาเสพตดเทานน ท าใหการปราบปรามยาเสพตดไมไดผลเทาทควรเพราะการคายาเสพตดท ากนเปนขบวนการเปนเครอขายทซบซอน มนายทนหรอผ มอทธพลอยเบองหลง อกทงมการตดตอนแบงงานของการท างานเปนชวง ๆ ท าใหพยานหลกฐานตาง ๆ มไมเพยงพอทจะเอาตวการใหญหรอนายทนทอยเบองหลงการกระท าความผดมารบโทษตามกฎหมาย จงจ าเปนตองมการสบสวนรวมพยานหลกฐานและรายละเอยดตาง ๆ มาใชยนยนเพอใหเหนถงความสมพนธเชอมโยงเกยวพนกบการกระท าความผดวาเกยวพนในรปลกษณะใดอยางสมเหตสมผลและนาเชอถอ

76

การพจารณาวาเปนผกระท าความผดรายส าคญหรอเปนนายทนหรอเปนตวการใหญ มหลกเกณฑประกอบการพจารณา ดงน 90

1. ลกษณะการกระท าความผดเปนขายงานหรอองคการอาชญากรรมหรอไม (Organized Crime) อาจเปนขายงานในประเทศหรอระหวางประเทศกได

2. จ านวนยาเสพตดทมการคาขายกนมากนอยเพยงใด 3. จ านวนเงนหรอทรพยสนทมการจายในการคาขายยาเสพตดมมากนอยเพยงใด 4. ตรวจสอบประวตหรอรายงานขาวสารของผ ตองหาวากระท าความผดจากแหลง

ตาง ๆ 5. ตรวจสอบอาชพและรายไดของผ ตองหาวาเกนฐานะหรอความสามารถในการ

ประกอบอาชพหรอกจกรรมอนโดยสจรตหรอไม ฉะนน การด าเนนคดยาเสพตดกบผกระท าความผดรายส าคญหรอทมความรายแรง

นน ในการทจะจบกมตวการใหญหรอนายทนผอยเบองหลงขบวนการคายาเสพตดมารบโทษตามกฎหมายไดจะตองมการสบสวนเพอแสวงหารวบรวมพยานหลกฐานตาง ๆ มากอนจะมการด าเนนการจบกม และในขณะนไดมกฎหมายวธพจารณาคดยาเสพตดโดยเฉพาะออกมาใชบงคบเพอก าหนดหลกเกณฑการสบสวน โดยใชเทคนคการสบสวนพเศษใชรวมกบพระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ. 2534 ซงเปดโอกาสใหสามารถจบกมผกระท าความผดในขอหาสมคบ สนบสนน หรอชวยเหลอผกระท าความผดกอนหรอขณะกระท าความผดไดท าการสบสวนเพอแสวงหาและรวบรวมพยานหลกฐานกระท าไดกวางขวางมากยงขน

2.8.2.1 การแสวงหาและรวบรวมพยานหลกฐานในชนสบสวน

1) ความหมายของการการสบสวน (Investigation) การสบสวน (Investigation) ตามประมวลกฎหมายวธพจารณา ความ

อาญา มาตรา 2(10) หมายถง การแสวงหาขอเทจจรงและหลกฐาน ซงพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจไดปฏบตไปตามอ านาจและหนาท เพอรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชนและเพอทจะ

90หลกในการพจารณาค าขออนมตจบกมหรอแจงขอหาแกผ กระท าความผดตาม

มาตรา 6 หรอมาตรา 8 แหง พ.ร.บ.มาตรการในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ.2534 ของเลขาธการ ป.ป.ส. ตามมาตรา 14

77

ทราบรายละเอยดแหงความผด การสบสวนคดยาเสพตดท าไดทงกอนการจบกม ขณะท าการจบกม และหลงท าการจบกม การสบสวนมดวยกนหลายวธ เชน การสะกดรอย การตรวจสอบทางทะเบยนและการเงน การตรวจสอบทางสออเลกทรอนกส การใชสายลบและแหลงขาวอน ๆ ซงในบางครงตองใชเทคนคพเศษ ตามทบญญตไวในพระราชบญญตวธพจารณาคดยาเสพตด พ.ศ. 2550 มาตรา 7 ถงมาตรา 10 เพอสบสวนรวบรวมพยานหลกฐาน

ฉะนน การสบสวนจงเปนจดเรมตนส าคญในการด าเนนคดทมโทษอาญาเพราะการสบสวนมผลโดยตรงตอกระบวนการเชงยตธรรม หากการสบสวนไมมประสทธภาพขาดหลกการ การด าเนนคดจะด าเนนไปสความยตธรรมยอมเปนไปไดยาก

เจาพนกงานผ สบสวนคดยาเสพตดนอกจากพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาแลว การกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดยงมเจาพนกงานปองกนและปราบปรามยาเสพตด (เจาพนกงาน ป.ป.ส.) คอผซงเลขาธการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด (เลขาธการ ป.ป.ส.) แตงตงใหมอ านาจปฏบตการตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ .ศ. 2519 โดยพจารณาอนมตใหความเหนชอบจากคณะกรรมการ (มาตรา 3 ประกอบ มาตรา 13)

คณสมบตของผ ทจะไดรบการแตงตงใหเปนเจาพนกงาน ป.ป.ส. มดงน 91 คอ 1. เปนขาราชการตงแตระดบสามหรอเทยบเทาหรอชนสญญาบตรขนไป 2. เปนผ ทไดรบมอบหมายเปนลายลกษณอกษรจากผบงคบบญชาหวหนา

หนวยงานใหมหนาทปราบปรามผกระท าความผดตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตด 3. เปนผ ทไมเคยมประวตมวหมอง เชน มวหมองเกยวกบยาเสพตดหรอการ

ทจรตและการประพฤตมชอบในทางราชการ เปนตน เมอผ ใดไดรบการแตงตงใหเปนพนกงาน ป.ป.ส. และผนนผานการฝกอบรม

เกยวกบการปฏบตหนาทตามหลกสตรทเลขาธการ ป.ป.ส. ก าหนดแลวใหเลขาธการออกบตรประจ าตวใหแกผนน 92 เจาพนกงาน ป.ป.ส. จงมสถานะเปนพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 2 (16) ดงนน ในการใชอ านาจปฏบตหนาทจงตองปฏบตตามบทบญญตของกฎหมาย 3 ฉบบ ไดแก

91ระเบยบคณะกรรมการ ป.ป.ส. วาดวยการแตงตงการปฏบตหนาทและการก ากบ

ดแลการปฏบตหนาทของเจาพนกงาน ป.ป.ส. พ.ศ.2545 ขอ7. 92ระเบยบคณะกรรมการ ป.ป.ส. วาดวยการแตงตงการปฏบตหนาทและการก ากบ

ดแลการปฏบตหนาทของเจาพนกงาน ป.ป.ส. พ.ศ.2545 ขอ 11.

78

1. พระราชบญญตปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ. 2519 2. ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา 3. พระราชบญญตวธพจารณาคดยาเสพตด พ.ศ. 2550

2) อ านาจหนาทของเจาพนกงานปองกนและปราบปรามยาเสพตด (เจาพนกงาน ป.ป.ส.)

อ านาจตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ. 2519มาตรา 14 เพอด าเนนการปองกนและปราบปรามการกระท าผดตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตด ใหกรรมการ เลขาธการ รองเลขาธการ และเจาหนกงานมอ านาจดงตอไปน

(1) เขาไปในเคหสถานหรอสถานทเพอตรวจคนเมอมเหตอนสมควรสงสยตามควรวามบคคลทมเหตอนควรสงสยวากระท าความผดเกยวกบยาเสพตดหลบซอนอย หรอมทรพยสนซงมไวเปนความผด หรอไดใชหรอใชในการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด หรอซงอาจใชเปนพยานหลกฐานได ประกอบกบมเหตอนควรเชอวาเนองจากการเนนชากวาจะเอาหมายคนมาได บคคลนนจะหลบหนไปหรอทรพยสนนนจะถกโยกยาย ซกซอน ท าลาย หรอท าใหเปลยนสภาพไปจากเดม

(2) คนบคคล หรอพยานพาหนะใด ๆ ทมเหตอนควรสงสยตามสมควรวามยาเสพตดซกซอนอยโดยไมชอบดวยกฎหมาย

(3) จบกมบคคลใด ๆ ทกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด (4) ยดหรออายดยาเสพตดทมไวโดยไมชอบดวยกฎหมาย หรอทรพยสน

อนใดทไดใชหรอจะใชในการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด หรอทอาจใชเปนพยานหลกฐานได (5) คนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (6) สอบสวนผ ตองหาในคดความผดเกยวกบยาเสพตด (7) มหนงสอสอบถามหรอเรยกบคคลใด ๆ หรอเจาหนาทของหนวย

ราชการใด ๆ มาใหถอยค าหรอใหสงบญช เอกสาร หรอวตถใด ๆ มาเพอตรวจสอบหรอประกอบการพจารณา

เพอประโยชนในการปฏบตหนาทปราบปรามยาเสพตดมาตรา 14 แหง พ.ร.บ. ปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ. 2519 ใหถอวาเจาพนกงาน ป.ป.ส. ซงไดรบมอบหมายใหมอ านาจตามมาตรา 14 (3) คอ อ านาจในการจบกมบคคลใด ๆ ทกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดมอ านาจหนาทเชนเดยวกบพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดทวราชอาณาจกรและในมาตรา 15 บญญตใหมอ านาจ

79

ควบคมผ ถกจบกมตามมาตรา 14 (3) เพอท าการสอบสวนไดเปนเวลาไมเกนสามวน เมอครบก าหนดเวลาดงกลาวหรอกอนนนตามทจะเหนสมควรใหสงตวผถกจบไปยงพนกงานสอบสวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเพอด าเนนการตอไป ทงน โดยมใหถอวาการควบคม ผถกจบดงกลาวเปนการควบคมของพนกงานสอบสวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

นอกจากอ านาจหนาทตามมาตรา 14 วรรคแรก (1) - (7) แหงพระราชบญญตปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ. 2519 ทกลาวในขางตนแลวเจาพนกงาน ป.ป.ส. ยงมอ านาจหนาทอน ๆ ในการปองกนและปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด กลาวคอ

1. ในกรณทจ า เ ปนและมเหตอนควรเ ชอไดวา มบคคลหรอกลมบคคลใด เสพยาเสพตดในเคหสถาน สถานทใด ๆ หรอพาหนะ ใหเจาพนกงาน ป.ป.ส. มอ านาจตรวจหรอทดสอบหรอสงใหรบการตรวจหรอทดสอบวามบคคลหรอกลมบคคลนนมสารเสพตดอยในรางกายหรอไม (มาตรา 14 ทว)

2. การปฏบตหนาทของเจาพนกงาน ป.ป.ส. ในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด เจาพนกงาน ป.ป.ส. สามารถขอใหบคคลใดชวยเหลอการปฏบตหนาทได โดยใหถอวาบคคลนนมอ านาจชวยการปฏบตงานของเจาพนกงาน ป.ป.ส. ได (มาตรา 14 ตร)

3. เจาพนกงาน ป.ป.ส. มอ านาจในการเขาถงขอมลขาวสาร ในกรณทมเหตอนควรเชอไดวา เอกสารหรอขอมลขาวสารอนใด ซงสงทางไปรษณย โทรเลข โทรศพท โทรสาร คอมพวเตอร เครองมอหรออปกรณในการสอสาร สออเลกทรอนกสหรอสอทางเทคโนโลยสารสนเทศ ถกใชหรออาจถกใชเพอประโยชนในการกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดได (มาตรา 14 จตวา)

ในขณะนจงมบคคลซงสงกดในหลายหนวยงานทไดรบแตงตงใหเปนเจาพนกงาน ป.ป.ส. ไดแก บคคลทสงกดในหนวยงานส านกงานต ารวจแหงชาต กองทพบก กองทพเรอ กองทพอากาศ กรมศลกากร กรมสรรพสามต กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย และส านกงาน ป.ป.ส. การใชอ านาจเจาพนกงาน ป.ป.ส. ต าแหนงใดและระดบใดมอ านาจตามทก าหนดไวใน พ.ร.บ. ปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ. 2519 ใหเปนไปตามทเลขาธการ ป.ป.ส. ก าหนดดวยความเหนชอบของคณะกรรมการโดยท าเอกสารระบมอบหมายใหไวประจ าตวเจาพนกงาน ป.ป.ส. ผนน

ในการปฏบตเจาพนกงาน ป.ป.ส. ยงตองยดถอหลกเกณฑทก าหนดในระเบยบคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตดวาดวยการแตงตงการปฏบตหนาทและการดแล

80

การปฏบตหนาทของเจาพนกงาน ป.ป.ส. พ.ศ. 2545 และระเบยบส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตดวาดวยการออกบตรประจ าตวและการรายงานการปฏบตหนาทของ เจาพนกงาน ป.ป.ส. พ.ศ. 2546 ดวย

การสบสวนเพอแสวงหาพยานหลกฐานคดยาเสพตดกอนท าการสบสวนผ สบสวนจะตองมความรเบองตนเกยวกบเรองพยานหลกฐานพอสมควรวาพยานหลกฐานใดสามารถใชอางเปนพยานหลกฐานได พยานหลกฐานใดมน าหนก นาเชอถอมากนอยเพยงใด และพจารณาวาควรใชพยานหลกฐานใดบางเพอใหครบองคประกอบความผดในแตละฐานความผด ท าใหผ สบสวนสามารถวางแผนการสบสวนในการแสวงหาพยานหลกฐานนน ๆ เพอน าไปพสจนความผดในชนพจารณาคดท าใหศาลรบฟงใชประกอบดลพนจวนจฉยลงโทษจ าเลยได เพราะกอนทศาลจะพพากษาลงโทษจ าเลยศาลจะตองใชดลพนจวนจฉยพยานหลกฐานจนกวาจะแนใจวาจ าเลยกระท าความผดจรงตามทถกฟอง เมอเปนทสงสยวาจ าเลยไดกระท าความผดจรงหรอไม ใหยกประโยชนแหงความสงสยนนใหเปนคณแกจ าเลยโดยพพากษายกฟอง (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 227)

ดงนน กอนการปฏบตการสบสวน เจาพนกงานสบสวนจงควรมการวางแผนการสบสวนและก าหนดแนวทางปฏบตเพอใหการสบสวนบรรลผลส าเรจอยางมประสทธภาพ ดงน

1. การก าหนดเปาหมายในการสบสวน 2. การก าหนดวธการสบสวน 3. การวเคราะหพยานหลกฐาน 1. การก าหนดเปาหมายในการสบสวน ตองชดเจนวาเมอท าการสบสวนสนสดลงจะ

สามารถทราบขอเทจจรงและพยานหลกฐานเพอน าไปใชประโยชน การก าหนดเปาหมายจะตองพจารณาจากขาวสารทไดรบวามความสมบรณมากนอยเพยงใด และจะตองแสวงหาขอเทจจรงใดเพมเตมในการปฏบตตามภารกจทไดรบมอบหมาย เชนการสบสวนเพอหาขาว การสบสวนเพอจบกม นอกจากนตองค านงถงขอกฎหมายวาจะด าเนนคดกบเปาหมายในความผดฐานใด ตวการ สมคบ หรอสนบสนนชวยเหลอเพราะจะไดทราบวาจะรวบรวมพยานหลกฐานอะไรบางเพอใหครบองคประกอบความผด

2. การก าหนดวธการสบสวน คอ การก าหนดขนตอนทเหมาะสมกบภารกจทไดรบมอบหมายเพอใหบรรลผลในการสบสวนโดยพจารณาจากสงตอไปน 93

93สทธชย ไชยดง, “เอกสารประกอบการบรรยายเรองการแสดงหาพยานหลกฐานคด

ยาเสพตดชนสบสวนสอบสวน,” (กรงเทพมหานคร: ส านกงาน ป.ป.ส., 2544), น.14-17.

81

ก. จ านวนและขดความสามารถของเจาพนกงานในการสบสวน เมอก าหนดเปาหมายในการสบสวนไดแลวจะตองก าหนดจ านวนเจาพนกงาน

ซงจะใชมากนอยเพยงใด โดยค านงถงดานงบประมาณและการปกปดการปฏบตการ ค านงถงขดความสามารถของเจาพนกงานวามความสามารถมากนอยแคไหนในการเขาถงเปาหมายเพอจะมอบหมายภารกจ ทไดรบมอบหมายใหตรงกบความสามารถของเจาพนกงานไดถกตองเพอใหบรรลตามวตถประสงค

ข. ประสทธภาพของอปกรณการสบสวน ในบางครงภารกจทไดรบมอบหมายนอกจากจะตองใชเจาพนกงานทม

ขดความสามารถสงแลวยงจะตองใชอปกรณในการสบสวนทมประสทธภาพสงเพอชวยในการปฏบตการส าเรจลลวง เนองจากนกคายาเสพตดมอ านาจดานการเงนสงสามารถหาอปกรณททนสมยมาใชในการล าเลยงยาเสพตดและหลบหลกตอตานการจบกมของเจาพนกงาน ฉะนน เจาพนกงานผ สบสวนตองพฒนาศกยภาพตวเองใหทนกบเทคโนโลยใหม ๆ ตลอดจนจดหาอปกรณททนสมยมาใชในการสบสวน หากไมมการน าอปกรณและเทคโนโลยใหม ๆ มาประยกตใชกบการสบสวนอยตลอดเวลาจะท าใหการสบสวนไมประสบผลส าเรจ

ค. เครองมอสอสาร ปจจบนการสอสารเปนหวใจส าคญของการสบสวน เพราะหากไมมการสอสาร

ทดการปฏบตการสบสวนจะไมสามารถบรรลเปาหมายได การสอสารจะท าใหเกดการประสานงานทดในการปฏบตการสงการ นอกจากนการขอความชวยเหลอกรณมเหตฉกเฉนกสามารถด าเนนการไดทนทวงทซงจะท าใหเจาพนกงานมความมนใจในการปฏบตหนาทยงขน

ง. เทคนคการสบสวน เปนวธการแสวงหาขอเทจจรงและพยานหลกฐานกฎหมายไมไดก าหนดวธการ

หรอขนตอนไว เจาพนกงานผ สบสวนจะตองพจารณาวาจะใชวธใดในการสบสวนใหเหมาะสมกบภารกจในแตละกรณเพอใหการสบสวนบรรลเปาหมายและสญเสยทรพยากรใหนอยทสด

เจาพนกงานผ สบสวนตองมเทคนคและวธในการสบสวนและมประสบการณมากพอสมควรจงจะสามารถแสวงหาพยานหลกฐานตาง ๆ โดยผถกตดตามสบสวนไมทนรหรอไหวตวทนเพราะสวนใหญผ กระท าผดเกยวกบยาเสพตดจะมความระมดระวงตวเปนพเศษและมกจะไมทงพยานหลกฐานการกระท าความผดไว

3) เทคนควธการสบสวนคดยาเสพตด ม 5 วธ ดงน ก. การตรวจสอบทะเบยนประวต

82

เปนวธการแสวงหาพยานหลกฐานพนฐานของเจาพนกงานสบสวนทจะตองตรวจสอบเมอไดรบขาวสาร กอนทจะท าการปฏบตการสบสวน ขณะท าการสบสวน หรอภายหลงการสบสวนจบกม โดยท าการตรวจสอบจากฐานขาวเดม ทะเบยนประวต แหลงขาว ตาง ๆ เชน สมดโทรศพท ทะเบยนบาน ทะเบยนประวตอาชญากรรม การเดนทางเขา-ออกประเทศ ฯลฯ แหลงขาวปด เชน เอกสารทไดจากการสบสวน หรอขาวสารทไดจากสายลบ เพอใชเปนขอมลประกอบการปฏบตการสบสวน รวบรวมไวเปนพยานหลกฐาน หรอใชเปนฐานขาวในการปฏบตการสบสวนครงตอไป

ข. การเฝาตรวจ ตรวจคน จบกม เพอสามารถพสจนตวเปาหมาย วน เวลา หรอยานพาหนะตลอดจน

เสนทางการปฏบตการของเปาหมายไดคอนขางแนนอน การเฝาตรวจเพอทราบความเคลอนไหวของเปาหมายและแสวงหาพยานหลกฐาน การตรวจคนจบกมบางครงนอกจากท าเพอพบยาเสพตดแลวในบางครงยงท าเพอทราบความเคลอนไหวและแสวงหาพยานหลกฐานของบคคลในขายงานเดยวกน

ค. การเฝาจด การสะกดรอย การเฝาจดใชในวตถประสงคเพอการเฝาสงเกตการณเปาหมายอยกบท

เพอใหทราบความเคลอนไหวของเปาหมายเพอแจงใหผท าการสะกดรอยทราบ ใชในกรณทผสะกดรอยไมมจดสงเกตการณใกลชดเปาหมายและใชกบเปาหมายทมความระมดระวงสง การสะกดรอย กคอการตดตามบคคล หรอยานพาหนะอยางตดตอกนตลอดเวลาหรอในชวงเวลาหนงโดยไมใหผถกตดตามรตว ทงนเพอพฤตการณความเคลอนไหวของบคคลหรอยานพาหนะนนในการแสวงหาพยานหลกฐาน กอนทจะท าการสะกดรอยตองตงวตถประสงคของการสะกดรอยเสยกอนวาตองการสะกดรอยเพอวตถประสงคใดเพราะการสะกดรอยแตละครงอาจมวตถประสงคทแตกตางกนไปผสะกดรอยสามารถก าหนดวธการสะกดรอยไดและเมอเกดปญหาเฉพาะหนากสามารถแกปญหาไดถกตอง เชน เมอผ ถกสะกดรอยรตวอาจจะเลกปฏบตการหรอเขาท าการจบกมทนท

ง. การใชผใหขาว-สายลบ การสบสวนหาขาวในบางครงเจาพนกงานไมสามารถทราบขาวสาร

ทงหมดดวยตนเองจงตองหาขาวโดยการซกถาม สอบถามหรอพดคย ผ ใหขาวจะเปนบคคลหรอองคกรใด ๆ ทสามารถใหขาวสารได เชน พลเมองด หนวยงานของรฐหรอเอกชน

83

สายลบ คอ บคคลทเขาถงเปาหมายหรอขาวสารทตองการและเปนบคคลทสามารถเขารวมงานหรอใหขาวกบเจาพนกงานไดโดยสมครใจ ถกชกชวนหรอถกสถานการณบงคบตองใหขอมลขาวสารแกเจาพนกงาน

วตถประสงคของการใชสายลบกเพอแสวงหาขาวสารหรอปฏบตการท เจาพนกงานไมสามารถสบทราบหรอปฏบตการได เชน การลอซอหรอเพอชวยใหเจาพนกงาน อ าพรางเขาไปหาขาวหรอปฏบตการในพนทโดยอาศยความช านาญพนทของสายลบ

จ. เทคนคพเศษ การสบสวนโดยใชเครองมออเลกทรอนกส ชวยในการหาขาว เชน การใช

เครองมอดกฟงการสนทนาของนกคายาเสพตด ถายภาพทางลบโดยกลองวดโอหรอการดกฟงโทรศพท ซงตองปฏบตตามกฎเกณฑทกฎหมายก าหนดไวในเรองนน และเทคนคพเศษตามบญญตไวในพระราชบญญตวธพจารณาคดยาเสพตด พ.ศ. 2550 มาตรา 7 ถงมาตรา 10

เทคนคว ธการสบสวนทง 5 ว ธดงกลาวเปนกระบวนการแสวงหาพยานหลกฐานในการสบสวนคดยาเสพตดทเจาพนกงานสบสวนใชอยในปจจบนเพราะผกระท าผดเกยวกบยาเสพตดสวนมาจะไมทงพยานหลกฐานไว ทงยงคอยท าการตรวจสอบการปฏบตการของเจาพนกงานอยตลอดเวลา การจะไดพยานหลกฐานแตละชนจงตองใชความสามารถและเทคนคการสบสวนแตละวธตามความเหมาะสม ซงผ สบสวนจะตองเปนผพจารณาวาจะใชวธการใดหรอใชหลาย ๆ วธในเวลาเดยวกน ดงนน ผ สบสวนจะตองมความรอบรในเรองเทคนคการสบสวนและมขดความสามารถจงจะสามารถไดมาซงพยานหลกฐานตามทตองการ

หากไดด าเนนการสบสวนตามแผนการทก าหนดไวดงกลาวแลวเชอไดวาจะไดพยานหลกฐานทครบถวนมเหตผลนาเชอถอรบฟงได กลาวคอทงพยานบคคล พยานเอกสาร พยานวตถหรอพยานทางนตวทยาศาสตรจะมขอเทจจรงเปนไปตามหลกของเหตและผลทสมพนธเชอมโยงสอดคลองไปในทศทางเดยวกนไมขดแยงกน

การแสวงหาพยานหลกฐาน ไดจากสงตอไปน 94 1. แหลงขาวตาง ๆ 2. ประวตบคคลตองสงสย 3. พฤตการณในการกระท าความผด (แผนประทษกรรม) 4. การสบสวนพฤตการณ (กรยาทาทางหรออาการทเปนพรธของบคคล)

94อทศ สขทว และคณะ, คมอการประสานงานและรวบรวมพยานหลกฐานคด ยา

เสพตด ส านกงาน ป.ป.ส., (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว, 2545), น. 38.

84

5. การสบสวนทางการเงน (อาชพ-รายได) 6. การตดตอสอสาร (ระหวางบคคลหรอกลมบคคล) ดงนน พยานหลกฐานทพงไดในชนสบสวน ไดแก 1. รายงานขาวสาร ในเบองตนเมอผท าการสบสวนไดรบขาวสารเกยวกบการกระท า

ความผดเกยวกบยาเสพตดหรอพฤตการณของบคคลเกยวกบยาเสพตดจากแหลงขาว จะตองท าเปนรายงานขาวสารเพอเสนอใหผ บงคบบญชารบทราบและรวบรวมไวเปนพยานหลกฐานตลอดจนใชประกอบในการวเคราะหขาวสารรวมกบขาวสารอน ๆ

2. หลกฐานจากการตรวจสอบทางทะเบยนประวตบคคล หรอฐานขอมลเ กยวกบยาเสพตด

3. หลกฐานจากการตรวจสอบทางการเงนจากธนาคาร หรอการจดทะเบยนหนสวน บรษท การเสยภาษเงนได เปนตน

4. หลกฐานทางการสอสาร เชน การใชโทรศพทหรอการตดตอสอสารทกรปแบบ 5. รายงานการสบสวน เมอมการปฏบตการสบสวนทกครงตองมรายงานการสบสวน

ไวไมวาการปฏบตการสบสวนจะมผลส าเรจหรอไมเพอจะเปนหลกฐานยนยนการปฏบตการ 6. ภาพถายทางการสบสวน เมอมการปฏบตการสบสวนนอกจากจะมรายงานการ

สบสวนแลวจะตองมภาพถายประกอบรายงานการสบสวนทกครงเมอสามารถบนทกภาพเหตการณตาง ๆ ได เชน การพบกนของบคคลในขายงานยาเสพตด หรอภาพถายของบานเปาหมายหรอพยานพาหนะทใช เปนตน

เมอแสวงหาพยานหลกฐานตาง ๆ จากการด าเนนการตามขนตอนขางตนมาแลวกน าพยานหลกฐานมาวเคราะหวาพยานหลกฐานทไดมาและมอยสามารถแสดงใหเหนภาพการกระท าความผดตามทตองการไดหรอไม เพยงใด หากมชองวางในตอนใดใหพยายามหาพยานหลกฐานอนมาสนบสนนโดยท าการสบสวนตอไปเพอใหไดพยานหลกฐานทครบถวนสมบรณ เมอมพยานหลกฐานเพยงพอแลวเจาพนกงานสบสวนตองรวบรวมไวอยางเปนระบบเพอนน าไปใชเปนขอมลหรอพยานหลกฐานในชนจบกมตอไป

นอกจากพยานหลกฐานในชน สบสวน เจาพนกงานผ สบสวนตองแสวง หาพยานหลกฐานในชนจบกมเพอประกอบใหพยานหลกฐานมความสมบรณยงขน แตการสบสวนจะไดผลมากนอยเพยงใด ขนอยกบตวผ สบสวนเองวาตองมคณสมบตของเจาพนกงานสบสวนทด เชน มความอดทน มไหวพรบ ชางสงเกต และมความรอบรเกยวกบยาเสพตด ตลอดจนแสวงหาความรใหม ๆ เพมเตมเพอใชประกอบในการประเมนสถานการณจะไดมความรเทาทนนกคายา

85

เสพตด เพราะนกคายาเสพตดจะมวธการตาง ๆ ทจะหลบเลยงการจบกมและตอตานการสบสวนอยตลอดเวลา

ฉะนน ในชนจบกมผ สบสวนกตองก าหนดแผนในการจบกมวาจะจบกมโดยใชวธใด เชน จบกมขณะล าเลยงขนสง ตามททราบจากการสบสวนหรอจะใชวธลอซอ การวางแผนจบกมโดยใชวธใด กโดยอาศยพยานหลกฐานทไดรวบรวมไวแลวในชนสบสวน ซงตองน ามาใ ชใหเกดประโยชนมากทสด แตการแสวงหาพยานหลกฐานจะกระท าโดยวธการใดกตามตองอยในขอบเขตของกฎหมายวธพจารณาความอาญาเกยวกบเรองพยานหลกฐาน

2.8.2.2 การรวบรวมพยานหลกฐานในชนสอบสวน การสอบสวน (Inquisition) ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 2

(11) หมายถง การรวบรวมพยานหลกฐานและด าเนนการทงหลายอน ๆ ตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน ซงพนกงานสอบสวนไดท าไปเกยวกบความผดทกลาวหาเพอจะทราบขอเทจจรงหรอพสจนความผดและเพอจะเอาตวผกระท าผดมาฟองลงโทษ

พนกงานสอบสวน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 2 (6) หมายถง เจาพนกงานซงกฎหมายใหมอ านาจและหนาทท าการสอบสวน

การรวบรวมพยานหลกฐานในชนสอบสวนจงเปนอ านาจหนาทของพนกงานสอบสวนทจะด าเนนการโดยตรง ตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 131 บญญตไวใหพนกงานสอบสวนรวบรวมพยานหลกฐานทกชนด เทาทจะสามารถท าไดเพอประสงคจะทราบขอเทจจรงและพฤตการณตาง ๆ อนเกยวกบความผดทถกกลาวหาเพอจะรตวผ กระท าผดและพสจนใหเหนความผดหรอความบรสทธของผ ตองหา ดงนน พนกงานสอบสวนจงตองคนหาความจรงใหรแนชดวาผ ตองหากระท าผดจรงหรอไม โดยการแสดงหาและรวบรวมพยานหลกฐานเพอยนยนลงโทษผกระท าผด ถาผนนไมไดกระท าผดกตองปลอยตวไปตามวถทางของกฎหมาย

พนกงานสอบสวนตองทราบวาพยานหลกฐานชนดใดบางทสามารถใชเปนหลกฐานในชนพจารณาคด และพยานประเภทใดบางทมน าหนกนาเชอถอเพยงพอทศาลจะรบฟงไดหรอพยานประเภทใดไมสามารถใชเปนพยานในศาลได โดยการใชความรความสามารถทมอยวเคราะหพยานหลกฐานวาพยานทจะรบฟงไดตองมความสมพนธระหวางเหตและผล ขอเทจจรงตองไมขดกบสภาพปกตธรรมดาหรอขดกบสภาพของความเปนจรงของสงนน ๆ เชน เรอง การมองเหนระยะทางใกลไกล ความมด ความสวาง คนแกหรอเดก ใสแวน ไมใสแวน เปนตน ถา

86

เปนพยานบคคลตองมขอเทจจรงสอดคลองไปในแนวทางเดยวกนไมขดแยงกน ทงยงสอดคลองกบพยานวตถและพยานเอกสารดวย

พนกงานสอบสวนมอ านาจหนาทในการรวบรวมพยานหลกฐานตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 131 ดงกลาวแลว พยานหลกฐานทจะไดมาดงกลาวตองเปนไปตามหลกดงทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 226 บญญตไววา พยานวตถ พยานเอกสาร หรอพยานบคคลซงจะนาพสจนไดว าจ าเลยมผดหรอบรสทธใหอางเปนพยานหลกฐานได แตตองเปนพยานชนดทมไดเกดจากการจงใจ มค ามน สญญา ข เขญ หลอกลวง หรอโดยมชอบประการอน นอกจากนพนกงานสอบสวนยงสามารถหาพยานหลกฐานตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาอาญา มาตรา 131/1 ในกรณจ าเปนตองใชพยานหลกฐานทางวทยาศาสตรเพอพสจนขอเทจจรงตามมาตรา 131 ใหพนกงานสอบสวนมอ านาจใหท าการตรวจพสจนบคคล วตถ หรอเอกสารใด ๆ โดยทางวทยาศาสตรได

จากบทกฎหมายทบญญตไวดงกลาวพนกงานสอบสวนจงสามารถทจะแสวงหาพยานหลกฐานตาง ๆ ไดอยางกวางขวาง ฉะนน พยานใด ๆ กตามทจะพสจนไดวาผ ตองหากระท าความผดหรอบรสทธ พนกงานสอบสวนสามารถน าเขาสส านวนการสอบสวนไดทงสน ในกรณหลกฐานพยานขดกนพนกงานสอบสวนตองวเคราะหและชงน าหนกพยานบนหลกพนฐานของเหตและผลและความนาจะเปนไปไดวาพยานหลกฐานใดนาจะถกตองตรงตามความจรงทเกดขน พรอมทงอธบายเหตผลของการวเคราะหชงน าหนกพยานดงกลาวใหปรากฏไวในส านวน

2.8.2.3 การรวบรวมพยานหลกฐานในชนพนกงานอยการ

เมอพนกงานอยการไดรบส านวนการสอบสวนจากพนกงานสอบสวนแลวหาก

พนกงานอยการพจารณาตรวจส านวนปรากฏวายงบกพรองอย พนกงานอยการมอ านาจสงใหพนกงานสอบสวนท าการสอบสวนเพมเตมพยานบคคลหรอพยานหลกฐานเพอใหมขอเทจจรงและพยานหลกฐานชดเจนเพยงพอทจะพจารณาสงคดหรอเหนวามความจ าเปนทจะตองเรยกพยานคนเดมมาซกถามดวยตนเองกสงใหพนกงานสอบสวนสงตวพยานดงกลาวมาเพอซกถามได (ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 143) ทงน เพอใหไดขอเทจจรงถกตอง ท าใหเกดความโปรงใสและเปนธรรมในการพจารณาสงคด ซงถอไดวาเปนการรวบรวมพยานหลกฐานชนพนกงานอยการกอนพจารณาสงฟองหรอไมฟอง