kst - benhsotret
DESCRIPTION
Ký Sinh TrùngTRANSCRIPT
Häc viÖn qu©n y
Bé m«n Sèt rÐt - KÝ sinh trïng vµ C«n trïng
BÖnh sèt rÐtTS NguyÔn Ngäc San
Môc tiªu bµi häc
N¾m ®îc ®Æc ®iÓm l©m sµng cña bÖnh SR.
Ph©n biÖt c¸c thÓ bÖnh SR vµ chÈn ®o¸n SR.
Nguyªn t¾c vµ môc tiªu ®iÒu trÞ, c¸c nhãm thuèc
SR vµ c¸c thuèc SR ®îc sö dông trong ch¬ng
tr×nh PCSR hiÖn nay.
QuyÕtQuyÕt ®®ÞnhÞnh ccññaa BBéé
trtrö¬ö¬ngng BBéé YY tÕtÕ
ssèè.1153/BYT.1153/BYT--QQ®®
6/20036/2003
1. ®Æc ®iÓm l©m sµngbÖnh sèt rÐt
1.1. §Æc ®iÓm c¬n sèt rÐt ®iÓn h×nh
Giai ®o¹n sèt rÐt (rÐt run). Giai ®o¹n sèt nãng. Giai ®o¹n v · må h«i.
BÖnh sèt rÐt thêng tr¶i qua 2 thêi k×:
- Thêi k× ñ bÖnh: thêng mÖt mái, ch¸n ¨n, buånn«n..
- Thêi k× ph¸t bÖnh: tuú theo BN mµ cã biÓu hiÖnLS.
- Mçi lo¹i KSTSR thêng cã biÓu hiÖn LS kh¸cnhau.
1.2. TiÕn triÓn cña bÖnh sèt rÐt
Khái hoµn toµn: kh«ng cã t¸i ph¸tgÇn, t¸i ph¸t xa sau khi ®· ®iÒu trÞ æn®Þnh vÒ l©m sµng. Trõ trêng hîp bÞ t¸inhiÔm. T¸i ph¸t gÇn: x¶y ra trong vßng 3 th¸ngsau khi ®· ®iÒu trÞ æn ®Þnh vÒ l©m sµng.
T¸i ph¸t xa: x¶y ra sau 3 th¸ng sau khi ®·®iÒu trÞ æn ®Þnh vÒ l©m sµng.
BÖnh nh©n sèt rÐt thêng
BÖnh nh©n sèt rÐt thêng
BÖnh nh©nsèt rÐt thêng
BBÖÖnhnh nhnh©©nn SSèètt rÐtrÐt ¸̧cc tÝnhtÝnh ththÓÓ nn··oo
BÖnh nh©n SRAT thÓ n· o
BÖnh nh©nSRAT thÓ n·o+ suy thËn
BÖnh nh©n SRAT thÓ ®a phñ t¹ng
BÖnh nh©n SRAT thÓ ®a phñ t¹ng
1.3. Nh÷ng thay ®æi c¸c c¬ quan trong bÖnh sèt rÐt
Thay®æi cña l¸ch.
Thay ®æi cñagan. Thay ®æi cña
m¸u. Thay ®æi cña thËn.
Thay ®æi néi tiÕt.
Thay ®æi vÒ thÇnkinh.
2. C¸c thÓ bÖnh
vµ chÈn ®o¸n sèt rÐt
2.1. C¸c thÓ bÖnh sèt rÐt
1. Theo quan ®iÓm dÞch tÔ häc:
- ThÓ s¬ nhiÔm.
- ThÓ t¸i nhiÔm.
- ThÓ t¸i ph¸t.
2.1. C¸c thÓ bÖnh sèt rÐt
2. Theo thÓ ®Þa:
- Sèt rÐt bÈm sinh.
- Sèt rÐt ë trÎ em.
- Sèt rÐt ë phô n÷ cã thai.
- Sèt rÐt ë c¬ thÓ ®· cã miÔn dÞch.
- Sèt rÐt do tiªm truyÒn.
2.1. C¸c thÓ bÖnh sèt rÐt
3. Theo l©m sµng:- ThÓ sèt rÐt th«ng thêng.- ThÓ sèt rÐt mang KST l¹nh.- ThÓ côt.- ThÓ sèt rÐt dai d¼ng.- ThÓ sèt rÐt ¸c tÝnh.- ThÓ sèt rÐt ®¸i huyÕt cÇu tè.
2.1. C¸c thÓ bÖnh sèt rÐt
4. Theo quan ®iÓm thèng kª vµ ®iÒutrÞ:
- Sèt rÐt thêng.
- Sèt rÐt nÆng.
- Sèt rÐt ¸c tÝnh.
2.1. C¸c thÓ bÖnh sèt rÐt
5. Ph©n lo¹i SRAT ®Ó tiªn lîng vµ®iÒu trÞ:
- SRAT thÓ n·o ®¬n thuÇn.
- SRAT thÓ n·o vµ phñ t¹ng.
- SRAT thÓ phñ t¹ng.
2.2. ChÈn ®o¸n bÖnh sèt rÐt
Dùa vµo 3 yÕu tè:(theo híng dÉn cña Bé Y tÕ ngµy27/6/03).
DÞch tÔ.
L©m sµng.
XÐt nghiÖm.
DÞch tÔ häc sèt rÐt
BÖnh nh©n sèng trong vïng sèt rÐthoÆc vµo vïng sèt rÐt hoÆc cã tiÒn sösèt rÐt trong 6 th¸ng gÇn ®©y, ®«i khil©u h¬n nh trêng hîp t¸i ph¸t doP.vivax.
L©m sµng bÖnh sèt rÐt
Cã c¬n sèt ®iÓn h×nh: RÐt run-sèt nãng-ra må h«i.
Cã c¬n sèt kh«ng ®iÓn h×nh nh:
Sèt kh«ng thµnh c¬n: ín l¹nh, gai rÐt (hay gÆp ë trÎ nhávµ ngêi sèng l©u trong vïng SRLH). Sèt liªn tôc hoÆc dao ®éng trong 5 - 7 ngµy ®Çu, råithµnh c¬n (ë BNSR lÇn ®Çu).
Nh÷ng dÊu hiÖu kh¸c: thiÕu m¸u, l¸ch to.
XÐtXÐt nghinghiÖÖmm KSTSRKSTSR
XN m¸u t×m KSTSR, nÕu kÕt qu¶ lÇn ®Çu
©m tÝnh ph¶i xÐt nghiÖm 2 - 3 lÇn/ngµy vµo
lóc sèt.
Sö dông que thö chÈn ®o¸n nhanh
KSTSR ®Ó hç trî chÈn ®o¸n khi lam ©m
tÝnh.
N¬i kh«ng cã kÝnh hiÓn vi th× lÊy lam
m¸u göi ®Õn ®iÓm kÝnh gÇn nhÊt.
Giíi thiÖu c¸c ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n kÝ sinh trïngsèt rÐt
ChÈn ®o¸n h×nh thÓ:
Nhuém giemsa (Romanovski)
AO (Acridin Orange) (Kawamoto).
QBC (Quantative Buffy Coat)
(Wardlaw & Levine).
Giíi thiÖu c¸c ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n kÝ sinh trïng sètrÐt
Dùa vµo ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ, kh¸ng nguyªn KSTSR.
Ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ:
IHA (Indirect haemagglutination), IFA (Indirect FluorescenteAntibody), ELISA(Enzym Linked Immuno Sorbent Assay).
Ph¸t hiÖn kh¸ng nguyªn:
KN lµ Protein giµu Histidine-2 (PfHRP-2): Para-sight F,Paracheck P.f , ICT, ASSURE, KAT.
KN lµ men lactate dehydrogenase (LDH): OptiMAL.
RdtsRdts:: nguynguyªªnn tt¾¾cc chungchung
P.falciparum all malariacontrol
pLDH
Specificantibody
MMéétt ssèè bbéé kÝtkÝt chchÈÈnn ®®oo¸̧nn nhanhnhanh ssèètt rÐtrÐt hihiÖÖnn cãcã
Tªn bé kƯt N¬i s¶n xuÊt Lo¹ i KN ®ƯchDetermineTM mal PfICT Mal PfICT Mal Pf/PvMAKRO med malMalaQuickOptiMAL malParacheck Pf malParaSight-FPATH fal mal IC stripRapimal kitVisitect Mal Pf
Abbott Laboratories, USAICT Diagnostics, AustraliaICT Diagnostics, AustraliaMAKRO med , South AfricaICT Diagnostics, AustraliaFlow Inc., USAOrchid, IndiaBecton Dickinson, USAQuorum Diagnostics, CanadaTCS Biosciences Ltd, UKOmega Diagnostics, Ltd, UK
PfHRP-IIPfHRP-II
PfHRP-II/panmalarialPfHRP-IIPfHRP-IIpLDH
PfHRP-IIPfHRP-IIPfHRP-IIPfHRP-IIPfHRP-II
Giíi thiÖu c¸c ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n kÝ sinh trïng sètrÐt
Dùa vµo kÜ thuËt sinh häc ph©n tö
( Molecular Biology Detection Test)
KÜ thuËt SHPT ®îc ¸p dông:
PCR (Polymerase Chain Reaction).
X¸c ®Þnh c¬ cÊu, thµnh phÇn loµi KSTSR.
X¸c ®Þnh KSTSR kh¸ng thuèc.
Ph©n biÖt KSTSR t¸i ph¸t vµ t¸i nhiÔm.
3. ®iÒu trÞ
bÖnh sèt rÐt
3.1. Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ
Toµn diÖn, diÖt KSTSR kÕt hîp víi n©ng cao søc ®Ò
kh¸ng ngêi bÖnh.
§iÒu trÞ sím, ®ñ liÒu, ®ñ ngµy vµ ®óng ph¸c ®å.
KÕt hîp ®iÒu trÞ c¾t c¬n víi ®iÒu trÞ tËn gèc chèng t¸i
ph¸t, víi ®iÒu trÞ diÖt giao bµo chèng l©y lan.
NÕu KSTSR kh¸ng thuèc, ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c
®iÒu trÞ KSTSR kh¸ng thuèc.
3.2. Môc tiªu ®iÒu trÞ
C¾t sèt, c¾t KSTSR nhanh vµ triÖt ®Ó nh»m ng¨n
ngõa SR chuyÓn nÆng, g©y biÕn chøng, tö vong.
Nh»m h¹n chÕ sù l©y lan cña bÖnh.
Tr¸nh t¨ng ¸p lùc thuèc SR g©y ra chñng KSTSR
kh¸ng thuèc.
Khèng chÕ sù lan trµn KSTSR kh¸ng thuèc.
3.3. C¸c nhãm thuèc®iÒu trÞ sèt rÐt
Nhãm thuèc cã nguån gèc thùc vËt
Alcaloides cña c©y quinquina: quinine (1630),
quinidin, cichonin…
ChÊt t¸ch chiÕt vµ dÉn xuÊt cña c©y Thanh hao
hoa vµng (Artemisia annua L.) hoÆc Qinghaosu:
artemisinine (1973), artesunate, artemether, DHA
Amino 4 quinoleine: Chloroquine (1945),
Amodiaquine (1947).
Arylaminoalcool: Mefloquine (1972),
Halofantrine (1988).
Sulfonamides: sulfadoxine, sulfalen,
sulfadiazine, sulfamethoxazole.
Sulfones: dapsone.
Nhãm thuèc tæng hîp
Diamino pyrimidines:pyrimethamine (1951),trimethoprime.
Biguanides: proguanil (1948),chlorguanides, chlorproguanil.
Antibiotics: Cyclin, Macrolid,Fluoroquinolon.
Amino 8 quinoleine: primaquine.
Nhãm thuèc tæng hîp
Fansidar: pyrimethamine + sulfadoxine. Fansimef: mefloquine + pyrimethamine +
sulfadoxine. Maloprime: pyrimethamine + dapsone. Malarone: atovaquone + proguanil. CV8: piperaquine + dihydroartemisinine +
trimethoprime + primaquine. Artecom: piperaquine + dihydroartemisinine +
trimethoprime.
Nhãm thuèc phèi hîp
Quinin sulfat 250 mg (viªn),
Quinin chlohydrat 500 mg (èng).
Artesunate 50 mg (viªn).
Artesunate 60 mg (lä).
Artesunate 100 mg, 200 mg, 500 mg (viªn ®¹n).
C¸c thuèc SR trong CTQGPCSR
Chloroquine 250 mg (viªn).
Mefloquine 250 mg (viªn).
CV8 250 mg: piperaquine + dihydroartemisinine +
trimethoprime + primaquine.
Primaquine 13,2 mg
C¸c thuèc SR trong CTQGPCSR
ARTESUNAT(tablet).
CV8 (DHA-PIPERAQUINE-PRIMAQUINE-PRIMAQUINE).
Product in Vietnam.
DHA - PIPERAQUIN (CV ARTECAN, aRTERAKIN).Product in Vietnam
Artesunate 60 mg (lä)
QuinineQuinine dihydrochloridedihydrochloride 600 mg/ 2 ml600 mg/ 2 ml
TÊt c¶ c¸c c¬ së ®iÒu trÞ (nhµ níc hay t nh©n)
chØ ®îc sö dông c¸c lo¹i thuèc ®îc quy ®Þnh
cña CTQGPCSR ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh sèt rÐt.
CÇn ph¶i cã chiÕn lîc sö dông thuèc sèt rÐt
hîp lÝ.
Sö dông thuèc sèt rÐttrong CTQGPCSR