ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون...

209
ى آثاؼ وفى انمعظ انشؽق ايحى٫ ح ح. ى. ڀ٫ ڂحى ڃلڄي حر

Upload: others

Post on 25-Dec-2019

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

آثاؼ وفى

انشؽق األظ انمعى

ح٫يحى

ڃلڄي حرحىڂ ٫ڀ . ى.ح

Page 2: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

2

ڃٸيڃش

أ٣ڀٶ ڃ٤ڀق حٿٵ حىن حٿٸيڂ ٫ڀ حٿڄن٤ٸش حٿڄلس رن احڅ حٿوڀؾ

رى حنخٽ (طٻخ كخٿخ)حٿ٬ر ٷخ حٿزل حٿڄظ٢ ٯرخ ليىخ ڄخ

طڀٺٻخنض ىه حٿڄن٤ٸش ڃييح ٿڀټؼ ڃن حٿل٠خحص ڃؼپ . رل حٿ٬د ؿنرخ

حٿظ نؤص ٳ احڅ رى حٿحٳين آخ حٿ حٿخكپ حٿٷ ٿڀزل

. حٿڄظ٢ ٳ ڃ

يظڂ ىح حٿټظخد رآػخ ٳنڅ ڃنخ٣ٶ رى حٿحٳين زو حٿـس حٿ٬رش ٫ڀ

أخ حنيخ ٻخنض ڃن أٻؼ حٿڄنخ٣ٶ حٿظ طؤػص رخٿل٠خس حٿڄش حٿٸيڄش

أػص ٳيخ رٴ٠پ حٿ٬ٷخص حٿظـخش حٿؼٸخٳش حٿظ طزخىٿظيخ ٬د ىه حٿزٸخ٩

ڃ٬خظيڂ ٿڀټؼ ڃن حٿ٨ٱ حٿخش حٿحكيس رپ طنخكىڂ ٳڄخ رنيڂ ٳ

. ٻؼ ڃن حكخڅ

ٱ طټڅ حٿزيحش ڃ٪ رى حٿحٳين رب٫ظزخىخ ح حٿظ ييص حكيس ڃن

أٷيځ حٿل٠خحص حنخنش ٿټؼس ڃخ هڀٴظو حثيخ ڃن أػخ طيٽ ٫ڀ ٨٫ڄظيخ

ىح ٱ طټڅ ىحظنخ ٿڀل٠خحص حٿظ نؤص ٳ رى حٿحٳين ڃن . ػحثيخ

هٽ حػخ حٿؼخرظش حٿڄنٸٿش حٿظ ڄټن حظخى ريخ ٿٸخء حٿ٠ء ٫ڀ

ػڂ ڀ ٿٺ حٿليغ ٫ن ڃن٤ٸش و حٿـس . حٿڄڃق حٿثش ٿظڀٺ حٿل٠خحص

حٿ٬رش حٿظ ٿڂ طټن ٳ ڃؼپ ػحء حٿ٬حٵ ط٬ظز كيؼش حٿ٬يي نزخ ر٬ڀڂ حػخ

. رخٿظخٿ حٽ ىنخٹ حٿټؼ كظ ڄټن اٻظخٱ هزخخ طڀٺ حٿڄنخ٣ٶ

Page 3: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

3

ه٤ش ٿڀڄحٷ٪ حػش رخٿ٬حٵ ڃخؿخه

Page 4: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

4

انثاب األول

زضاؼاخ تالظ انؽافع

انفصم األول

فى وعاؼج انىاط انسضاؼح األون ف انعؽاق

: أهعاف انفصم

حٿظ٬ٲ رخٿ٨ٱ حٿظ نؤص ٳيخ ك٠خحص حٿ٬حٵ -1

حٿظظخر٪ حٿڃن ٿل٠خحص حٿ٬حٵ - 2

حٿ٬ حٿلـش ٳ حٿ٬حٵ - 3

ك٠خحص ٫ ڃخ ٷزپ حٿظخن ٳ ؿند حٿ٬حٵ - 4

ك٠خس حٿ٬ حٿڃ حٿٸيڂ طپ كڀٲ - أ

ك٠خس حٿ٬زي - د

ك٠خس حٿٻخء - د

Page 5: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

5

ضؽطح نهىلع األثؽح ف انعؽاق انعؽاق . 1شكم

: يمعيح

ٿ٬زض حٿ٨ٱ حٿزجش حٿڄنخهش ٳ أڅ طظخرو حٿل٠خس حٿظ نؤص اىىص

ٳ رى حٿنين(1)

ڃ٪ ك٠خس ڃ حٿٸيڄش، ڃن كغ ٧ٱ حٿنؤس حٿٸيځ

ٻخڅ ٿڀٸ حٿظ ىص ٳ حٿ٬يي حٿٸيڂ ٫ن . حظڄحش حٿؼحء حٿظڄ،

أىپ طڀٺ حٿزى حٿ ؿخنذ ٻظخرخص حٿكخٿش حٿڄئهن أٻز حػ ٿيٳ٪ حٿزخكؼن

. حٿ ڃلخٿش ٻٲ حٿنٸخد ٫ن ىش ىه حٿل٠خس ػز ٯىخ

ٷي ريأص ڃ٨خى ىح حىظڄخځ ڃن أحثپ حٿٸڅ حٿظخ٪ ٫ رڄلخٿش ٳٺ ڃ

حٿټظخرش حٿڄڄخش ٫ن ٣ٶ ڃٸخنش حٿٴخ٥ حٿڄظحىٳخص حٿظ ٻظزض ريه حٿټظخرش

ٷي أى حنـخف ٳ . ٳ حٿڀخص حٿڄوظڀٴش ڃؼپ حٿٴخش حٿٸيڄش حٿ٬ڃش حٿزخرڀش

ى ٻڀڄش حٯٸزش طظؿڂ ٫خىس Mesopotamiaح٫ظخى حٿټظخد حٿڄيظڄڅ ريه حٿڄن٤ٸش حخس حٿيخ رڀٴ٦ (1)

ٿټن ٫ڀ حٿٯڂ ڃن حڃخنش ىه حٿظؿڄش،ٳخنيخ طٴپ ر٬ حٿل٠خحص حٿظ ". ڃخ رن حٿنين (رى)" رڄ٬ن

أ Parapotamiaٷي حظ٬ ر٬ حٯٸڅ ٷ حٿڀٴ٦ حٿڄٻ ٳؤخٳح ٿٴ٦ . طؤص كٽ حٿنين

، ڃ حٿ٬حٵ، أٿٸخىس 1حٿٵ حىن حٿٸيڂ، ؽ : ٫زي حٿ٬ خٿق : حن٨."ڃخحء حٿنين (رى)"

1976 ،372 .

Page 6: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

6

ٷحءس حٿن حٿڄـڀش رخٿڀش حٿڄڄخش نخ١ حٿكخٿش ٳ طڀٺ حٿڄنخ٣ٶ حٿ

خىس اىظڄخځ حٿڄظخكٲ حٿ٬خٿڄش ريه حٿل٠خس ي حڃحٽ ٿظڄپ ٫ڄڀخص

. حٿلٴخث حء حػخ حٿڄټظٴش ڃن حٿڄحٷ٪ حػش حٿڄوظڀٴش ٳ حٿ٬حٵ

ٷي طٻ حىظڄخځ ٳ ريحش حڃ ٫ڀ حٿڄنخ٣ٶ حٿڄ٬ٳش حٿظ ىص ٳ حٿ٬يي

ټڀض أ٫ڄخٽ حٿزخكؼن . ڃؼپ ڃيڅ نن أ نڄى (حٿظحس)حٿٸيڂ

ححثپ ٳ طڀٺ حٿڄنخ٣ٶ، حٿن ٻخنح ييٳڅ حٿ ؿڄ٪ أٻز ٫يى ڃن حػخ

حٿٴنش ٳ أٷ ٷض رؤٷپ ڃـيى، ٻخػش ٫ڀڄش ٻزس ن٨ح ٿـيپ ىئء ر٬ڀڂ

رڄخ خ٫ي ٫ڀ خىس . حٿلٴخث طيڃىڂ ٿڀټؼ ڃن حٿڄ٤٬خص حػش حٿيخڃش

حٿڄټڀش ٣ز٬ش ح حٿ٣زش ٳ حٿ٬حٵ حٿڄحى حٿظ يص ڃنو ىه حػخ

. حٿظ ػڄؼڀض ٳ حٿ٤د حٿڀزن

٫ڀ أش كخٽ ٳٸي يي ؿند حٿ٬حٵ ٳ حٿ٬ٸين حهن ڃن حٿٸڅ حٿظخ٪

٫ نخ٣خ أػخ ح٬خ ڃڄخ أى حٿ حٿټٲ ٫ن ك٠خحص حٿڃن

أىص ىس . حٻخىن، ٳ ٻ أ حٿٻخء نٴ ٿـ نز

حٻظخٳخص حٿ حٿظ٪ ٳ أ٫ڄخٽ حٿلٴخث ٿڀټٲ ٫ن أػخ حٿ٬ حٿلٸش

. ٿيس حٿل٠خحص ٳ حٿ٬زي ؿڄيس ن طپ كڀٲ كنش

حٿـيٽ حٿظخٿ زن حٿل٠خحص حٿ٬ حٿڄظ٬خٷزش ٳ رى حٿحٳين حڃخنيخ

Page 7: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

7

اندعول انؿي نسضاؼاخ انعؽاق

حٿڃن حٿ٬

ڃن حٿٲ حٿخر٪ حٿ حٿٲ حٿخى ٷزپ حٿڄى " طپ كنش"" ؿڃ"

حٿٲ حٿخى ٷزپ حٿڄى " كڀٲ"" ڃ حٿٸيڄش"

ٷزپ حٿڄى 3700 حٿ 5500ڃن " حٿ٬زي"

ٷزپ حٿڄى 3000 حٿ 3700ڃن " أٹ"

ٳزپ حٿڄى 2334 حٿ 3000ڃن ٫ ريحش ححص

ٷزپ حٿڄى 2200 حٿ 2334ڃن " أٻخى"

ٷزپ حٿڄى 2200كحٿ حٿ حٿـط

ٷزپ حٿڄى 1750 حٿ 2100ڃن حٿ٬ حٿڃ حٿليغ

ڃن نيخش حٿٲ حٿؼخٿغ حٿ ريحش حٿٲ حٿؼخن ٷزپ حٿڄى حٿظڀپ حٿ٬ڄ

ٷزپ حٿڄى 1595 حٿ 1750ڃن حٿ٬ حٿزخرڀ حٿ٬ظٶ

ٷزپ حٿڄى 1595ٯ حٿلؼن ٿزخرپ

ٷزپ حٿڄى 1160حٿ 1595ڃن حٿ٬ حٿټخ

ٷزپ حٿڄى 1160كحٿ حٿ حٿ٬ڃ

ٷزپ حٿڄى 827 حٿ 1200ڃن حٿ٬ ح حٿٸيڂ حٿ٢

ٷزپ حٿى 609 حٿ 827ڃن حٿ٬ ح حٿليغ

ٷزپ حٿڄى 539 حٿ 609ڃن حٿ٬ حٿزخرڀ حٿليغ

ٷزپ حٿڄى 539ٯ ٷ ٿزخرپ

Page 8: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

8

انعصىؼ انسدؽح وعصىؼ يا لثم انراؼص

٫خ حنخڅ حٽ ٳ حٿ٬حٵ ڃن ىى ٣ڀش ٷي ؿيص آػخه ٳ ٻيٱ

حٿـزخٽ حٿڄخٿش حٿڄخٿش حٿٷش ٳ حٿ٬حء ٫ڀ حٿي٠خد حٿـزڀش ٳ حٿٵ

ٷي حطو ٿٺ حنخڅ أٻؼ أىحطو . ٫ڀ حٿڄطٴ٬خص حٿلحش ٳ حٿد

ڄ ٫ڀڄخء حػخ ٿٺ حٿڃن رخٿ٬ ڃڄخ أى حٿ أڅ حٿ٠ش ڃن حٿلـخس

اٿ أىح ڃوظڀٴش رخٿنزش اٿ ن٩ ط٨و ص حٿلـ ى كٸزش ٣ڀش ؿيح ٷڂ

رؤڄخء حٿڄحٷ٪ حٿظ حٻظٴض ٳيخ حٿلٸذ٫ٳض ىه ٿٸي . ٷ٤٪ حٿلـ طيزيخ

أٽ ڃس نڄخؽ ڃن طڀٺ حٿنخ٫خص أٯڀزيخ ٳ ٳنخ ؿزخٽ حٿذ ڄخٽ

٫ظڄي ٫ڀ ٷحه ٳ ٻخڅ ٿٺ حنخڅ . حٳٸش حٿٷن حٷ حىن

ؿڄ٪ ٷطو ڃن حٿخرخص حٿلٸٽ ڃن حٿي رؤنح٫و حظ٬ڄپ أىحطو ڃن ٿذ

حٿحڅ ر٬ي ط٨ظو ٻٴئ ڃ٤خٵ ٿڀيـځ حٿيٳخ٩ ػڂ حطو حٿ٨خخ ٳڄخ

. أ٠خ ټخٻن ڃٸخ٢ ٸپ أىحطو حٿلـش أهح حطو حٿ٨٬خځ حهخد

: ٳي ٻخط ، أڃخ حٿ٬ حٿلـش ٫ ڃخ ٷزپ حٿظخن ٳ حٿ٬حٵ

( انثانىنر )انعصؽ انسدؽ انمعى - 1

ڃن أٷيځ حٿڄحٷ٪ حػش ٳ حٿ٬حٵ حٿظ ٫ؼ ٳيخ ٫ڀ نڄخؽ ڃن أىحص

٫ى، ٷد ؿڄـڄخٽ ٳ ڃلخٳ٨ش ٻٻٹ " رىه رڀټخ "حٿ٬ حٿلـش

حٿ٬ حٿلـ حٿٸيڂ حىن حٿڄ٬ٱ رخٿ ا حٿآػخىح حٿڄٷ٪ڃن

ٸي طخويخ رڄخ ٷزپ ڃخثش أٿٲ نش ڀيخ ٷيڃخ آػخ ٻيٲ ىح ڃى ٳ

Page 9: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

9

آػخىڄخ ٳ ٳ ڃلخٳ٨ش أرپ dڃلخٳ٨ش حٿڀڄخنش ٻيٲ خني حٿ٤زٸش

حٿخٿذ ڃن حٿن٩ حٿڄ٬ٱ رخٿڄظ ى طٷ اٿ ڃخ ٷزپ أر٬ن أٿٲ نش

حٽ ى عٷي ؿي ٳ ٻيٲ خني ىټپ ٨٫ڄ ٻخڃپ حٿـڄـڄش نخڅ حٿنني

. (حٿيڃزن)حنخڅ حٿٸيڂ حٿ ٫خ ٳ ىه حٿڄنخ٣ٶ ٷزپ حنخڅ حٿ٬خٷپ

ٷي ٫ؼ ٫ڀ أىحص حٿ٬ حٿلـ حٿڄظ ٳ ڃنخ٣ٶ أه ڃظٴٷش

. ٻزخىش حٿخځ ٳ حى كحڅ ٷد حٿ٣زش ى ڃن حٿن٩ حٿڄڄ ٿٴخٿح

طڀيخ ٳ حٿٸيځ أىحص ڃن حٿلـ حٿحڅ ڃن حٿن٩ حٯن ڃن حٿ٬

٫ؼ ٫ڀيخ ٳ ڃنخ٣ٶ ڃظٴٷش ؿ٪ ڃنيخ اٿ نل ، حٿلـ حٿٸيڂ ح٫ڀ

أٿٲ نش ؿيص نڄخؽ ٻؼس ڃنيخ ٳ ؿزخٽ رحى ض ٳ ٻيٲ 25

ٳ ڃلخٳ٨ش حٿڀڄخنش ٳ حٿ٤زٸخص حٿ٬ڀخ ڃن ٻيٴ ىح ڃى Bحٿ٤زٸش

ٳ نـخ ٳ حٿلحء حٿرش ٷد حٿ٣زش C خني حٿ٤زٸش Bحٿ٤زٸش

ڄ ىح حٿن٩ ڃن حص رخٿټڄخٿي ڃنو أ٠خ أنح٩ نخ٫ڄش ط٬ٱ

. رخٿڄټٿض

ٿحڅ حٿ٬خثيس حٿڄن٫ش ڃن كـ حٷي ٫ؼ ٫ڀ نڄخؽ أه ڃن حىحص

اٿ حٿين حٿٿط حٿڄټيٿن ٳ حٿ٤زٸخص حٿ٬ڀخ ڃن حٿڄنخ٣ٶ حٿڄٻس

أ٫ه ٯىخ ڃؼپ ٻيٲ رخٿ ٻح ٳ ڃلخٳ٨ش ٻٻٹ رزوخٽ ٳ ڃلخٳ٨ش

أرپ رخحٹ ٳ ڃلخٳ٨ش نن ڄض ىه حص رنخ٫ش ٸي

. طخويخ رڄخ ي ٫ڀ ٫س آٱ نش

Page 10: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

10

(انكىنر )انعصؽ انسدؽ انرىقط - 2

ىنخٹ ڃنخ٣ٶ أه ٳ حٿ٬حٵ طظٳ ٳيخ آػخ ڃن حٿ٬ حٿلـ

٫ڀ " ڃڀٴخص " ٳ ڃلخٳ٨ش ٻٻٹ " ٻڂ خى" حٿڄظ٢ أيىخ ڃٷ٪

ح " ٫ڀ حٿحد ح٫ڀ " ٻىؿخ " ني حٿوخ ٳ ڃلخٳ٨ش نن

( نش 00010 )ٸي ڃنيخ رڄخ ي ٫ڀ ، رخٿٸد ڃن خني " ؿڄ

. نلىخ

(انىنر )انعصؽ انسدؽ انسعث - 3

ٳو ط٬ڀڂ حنخڅ حٿح٫ش ( نش 00010 ) زيأ ىح حٿ٬ ٳ حٿ٬حٵ ٷزپ

ٳټخنض ڃن أىڂ أزخد طٸيڃو ػڂ ټن حٿزص ٻخنض ٳ رخىء أڃىخ ڃن حٿ٤ن

حٿلحڅ ڃنيخ طټڀض حٿٸ ػڂ ىؿن حٿلحڅ ر حٿڄخش خ رٿٺ

ؿيص آػخه ٳ ٿٸي . نظؾ ٷطو ريه أزق ح كخس حؿظڄخ٫ش ٫ٸيس ىنش

حٿ٤زٸخص حٿٴڀ ڃن ڃٷ٪ ؿڃ ٳ ڃٷ٪ ٻى ؿخ ٸي ڃنو ٳ نل

ٿٺ رڄؿذ طلڀپ حٿڄحى حٿ٠٬ش رخٿ٤ٸش حٿڄ٬ٳش رـ ( ٵ ځ 6750)

. رڄخ٫يس حٿڄٸخخص ڃ٪ حػخ حٿڄټظٴش ٳ ڃحٷ٪ أه ( c 14ٻخرڅ )

نلطش ځٷي طن٫ض أىحص حٿلـ طن٫خ ٻزح ٳن٪ حنخڅ حٿٴؤ حٿلـش حٽ

ر٤يخ رڄٸز ڃن حٿوذ ن٪ حٿڄ٬خٵ ٿلع ح حٿڄيٷخص

ؿخ ٿ٤لن حٿلزد حظ٬ڄپ حٿټخٻن ڃن حٿؿخؽ حٿزٻخن حى ځحٽ

ري حظ٬ڄپ أىحص ڃن حٿ٨٬ڂ ٳن٪ حر حٿڄؼخٷذ حٿڄ٬ٱ رخ

حٿڄ٫ٶ حٿلڀ ن٪ ڃن حٿهخځ ىخص أخ ڃن حٿ٤ن ىڃ ڃوظڀٴش

Page 11: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

11

حٿظ ، حىش حٿوذ حٿظټخػ ،طڄؼپ حٿلحنخص حٿظ ىؿنيخ أ حٿيش حځ

. حٿيخځ رټؼسٷح ٫زيىخ حظ٬ڄپ ح

ه٤ش طق حٿڄحٷ٪ حػش ٳ ڃن٤ٸش ٵ حٿزل حٿڄظ٢ . 2ټپ

ٳ ڄخٽ ٵ ش " طپ كڀٲ"ك٦ ڃن٤ٸش

Page 12: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

12

فى وعاؼج انىاط انسضاؼح األون ف انعؽاق

ٻڄخ ٻخڅ حٿلخٽ ٳ ٻپ حٿڄنخ٣ٶ حٿل٠خش حٿٸڄش، ٿ٬زض ڃ٬ٳش حٿح٫ش ىح

ٻخڅ ڃن حٿ٤ز٬ أڅ طنظ ڃح٣ن . ڃيڄخ ٳ حظٸح حنخڅ حٿ٬حٷ حٿٸيڂ

حظٸح حٿ ٳ ريحش حٿٲ حٿوخڃ ٷزپ حٿڄى، ٳ أىش حنيخ

حٿس ٳ ڄخٽ حٿ٬حٵ كغ ٿڂ طټن حح حٿڄظنٸ٬خص حكح ٳ

. حٿـند خٿلش ر٬ي ٿظٽ

ڃن حٿڄنخ٣ٶ حٿڄخٿش حٿظ ٫ؼ ٳيخ ٫ڀ أىٿش أػش ط٬ى حٿ حٿ٬ حٿلـ

طپ "ڃن٤ٸش (ٷد حكي حٳي ني ىؿڀش)ٳ ٻٻٹ " ؿڃ"حٿليغ ڃن٤ٸش

. (ڄخٽ ني حٿوخر)" طپ كڀٲ"حٿ ؿخنذ ڃن٤ٸش (ؿند حٿڄپ)" كنش

٫ڀ حرش ڃطٴ٬ش ٷد ؿڄـڄخٽ ٳ طٸ٪حٿظ " ؿڃ"رڄخ ٻخنض ٷش

نٸزض ٳيخ ر٬ؼش أڃټش ٫ن حٿڄ٬يي حٿٷ ٿـخڃ٬ش ټخٯ . ڃلخٳ٨ش ٻٻٹ

ى ڃظ٣ن ٷيڂ ڃن حٿ٬ حٿلـ حٿليغ ڃن . 1948حرظيحء ڃن نش

يص . ( ٵ ځ 6200/6000 ) ٸي طخويخ رنل .حٿ٬حٷشأٷيځ حٿٸ

حٿزص ٳ ؿڃ رخٿ٤ن ٸٴض رخٿلحڅ ٻخنض أ ر٠٬يخ ڃن حٿلـ

حٿ٤ز٬ ٻخڅ ټخنيخ ٫خس ىؿنح ر٬ حٿلحنخص رح حٿڄخش ڃخح

ٻخنض ٿيڂ ڃ٬ظٸيحص ىنش ريحثش ٻ٬زخىس حٿيش ٻٿٺ . حٿح٫ش ٳ ن٤خٵ ٶ

. "آٿيش حٿوذ حٿظټخػ"حځ

حػخ حٿڄټظٴش ٳ ىه حٿٸش ٻؼس ڃنيخ أىحص ڃن حٿلـ أٻؼىخ ڃٸٽ

ؿي ٳ أ٫ڀ ٣زٸخص حٿڄٷ٪ ٻ .حٿ٤نأىحص ڃن حٿ٨٬ڂ كڀ ىڃ ڃن

Page 13: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

13

أٷيڃيخ كغ ٫ؼ ٳيخ ٫ڀ طڄخػپ ٣نش ريحثش حٿن٪ ٿلحنخص، ڃن حٿٴوخ

ؿخٽ، نخء ؿخٿخص حص أىحٱ ٯ٥(1)

.

ٻڀڃظح ڃن حٿ٠ٴش حٿڄن 15طٸ٪ ٫ڀ نل حٿظ "طپ كنش"أڃخ ڃن٤ٸش

نٸزض ٳيخ ڃيش حػخ حٿ٬حٷش ٳٸي ٻڀڃظح ؿند حٿڄپ 35ٿيؿڀش ٫ڀ

ٷش ٻزس ڃن حٿ٬ حٿلـ ٫ؼ ٳيخ ٫ڀ ( 1944 ،1943 )ٳ ٫خڃ

ٻٲ ٳيخ ٫ن ٫يس ٣زٸخص ( ٵ ځ 5100-5800)حٿليغ ٸي طخويخ رنل

ري ڃنخؿپ وؿيص ٳيخ آػخ ڃظن٫ش رنيخ أىحص ڃن حٿلـ ح، ټن

ٳوخىخ ٳي كنش ڃن٤ٸش ڃن حٿحڅ ىڃ ڃن حٿ٤ن أىڂ ڃخ حڃظخص رو

حٿون حٿن٪، حٿٴوخ حٿهخٱ ڃنيخ حٿٴوخأنح٩ ٫يس حٿ نٲ اٿ

رڄخ ىٽ ىح ٫ڀ طٸيځ نخ٫ش . حٿڄڃش، حٿٴوخ حٿځ حٿڄلٴس

حٿٴوخ ڃن ٳظس حٿ أه حٿ ؿخنذ ط٤ حخٿذ حٿڂ حٿنلض ٫ڀ

حٿٴوخ(2)

كنش ٳ ڃٷ٪ ڃ٤خس رڄلخٳ٨ش ك٠خس ؿيص آػخ ڃڄخػڀش ٽٷي ،

. ٻٻٹ

ٳ ٻپ . ځ. ٵ5500حنظ ٳ كحٿ ڄټن حٿٸٽ حڅ ٳوخ حٿ٬خٿڂ حٿٸيڂ حٿ

يخ كغ ٿڂ ټن ىد حٿٴوحن ٷي ٫ٱ ڄخٽ رى حٿنين ٻخڅ ڃټ

ر٬ي . ر٬ي، ٻڄخ ن رؤټخٽ ىنيش ٯخش ٳ حٿيٷش، حظويځ ٳيخ ٿڅ أ ٿنخڅ

. حنظيخء ڃن طټپ حٿٴوخ ٻخڅ لٵ ٳ ىؿش كحس ڃ٬نش

(1)

R. J. Braidwood, in Sumer 7, 1950 ; BASOA 124 , 1951 ; and “The world first

farming villages”, Illustrated London News 28, 1956 , pp. 410 ff.

373. ٫زي حٿ٬ خٿق، حٿڄؿ٪ حٿخرٶ،

373. ٫زي حٿ٬ خٿق، حٿڄؿ٪ حٿخرٶ، (2)

Page 14: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

14

كظ حڅ زذ حنظخ ىح حڀد ٳ ٳ كٸٸش حڃ ٳڄن ٯ حٿڄ٬ٱ

ٳٸي ٻخڅ ن٪ ڃلڀخ ٳ ڃنخ٣ٶ ٫يس، ٯ أنو ڃن . ٻپ ىه حٿڄن٤ٸش حٿخ٬ش

ڃن حٿڄلظڄپ أڅ نخ٩ . حٿڄلظڄپ أنو ٻخڅ ظزخىٽ رزذ ؿڄخٿو ٷڄظو حٿ٬خٿش

حٿٴوخ حٿـخثڀن طنٸڀح هٽ حٿڄن٤ٸش ن٬ح نڄخؽ ريأح ٳ انظخؽ ٣

حطٴخ٩ ؿىس حٿلٵ ط٬ن أڅ حٿ٬يي ڃن نڄخؽ . ؿييس ٳ حٿڄنخ٣ٶ حٿڄوظڀٴش

. ٳوخ كڀٲ رٸض كظ حٻظٴيخ حػڅ

Page 15: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

15

زهفذم زضاؼج

(.و. ق4500 - 5500)

ٳ ك٠خس . ځ. ٵ4500 5500حظٹ ڄخٽ حٿ٬حٵ حٿٸيڂ ٳ حٿٴظس ڃخ رن

حكيس ط٬ٱ رل٠خس طپ كڀٲ، ى حڂ أٽ ڃٷ٪ ٫ؼ رو ٫ڀ ىثپ ىه

. حٿل٠خس

ٳ ڄخٽ خ ٫ڀ هڄش ٻڀڃظحص (ٻحنخ حٿٸيڄش )ٸ٪ طپ كڀٲ

نٸزض ٳو ر٬ؼش أٿڄخنش ٫ن ٷي ، ؿند ٯر أ حٿ٬ن ٷد ڃنز٪ حٿوخر

حٻظٴض ٳوخح ٷٸخ ڃزٯخ ( 1929 ،1911,1913 )ڃظلٲ رٿن نش

( ٵ ځ 4300 -4900)ر٬يس أٿحڅ رهخٱ ىنيش حث٬ش ٸي طخوو رـ

.آػخ أه ٻؼس ڃظن٫ش

ٱ ٫ن حٿ٬يي ڃن حٿٸ حٿح٫ش حٿس، حٿظ طڄص رن٩ ٿٸي طڂ حٿٺ

ڃ٬ن ڃن حٿڄنخٽ ط٬ٱ رخڂ ػٿ ى ٫زخس ٫ن ڃزخن حص ٷزخد ىحثش،

طزٸيخ ٳ ر٬ حكخڅ كـس ڃڀش، ٫ڀ كن ٯخرض ىه حٿلـس ٳ

نك٦ طن٩ حٿڄحى حٿڄظويڃش ٳ حٿزنخء ٳٸخ ٿڄخ أطق حظويحڃو . أكخڅ أه

. ٳ حٿڄن٤ٸش، ٳخظويڃض و حٿلـ حٿـ أ حٿ٤د حٿڀزن

S. Campbell, 'The Halaf period in Iraq: old sites and new', Biblical

Archaeologist, 55 (1992), pp. 182-87 ; I. Hijjara, The Halaf Period in northern Mesopotamia (London, Nabu Publications, 1997).

Page 16: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

16

طڄص ك٠خس كڀٲ ٻٿٺ رن٩ هخ ڃن حٿٴوخ طڂ حٿ٬ؼ ٫ڀو ٳ حٿڄن٤ٸش

رڄخ ٻخنض ىه حٿل٠خس ٷي . حٿحٷ٬ش ڃن ؿند ٷ طٻخ كظ احڅ

ڃن ڃن٤ٸش ني حٿوخر ٻخڅ ٳوخطپ كڀٲ ؿي . (خ حٿلخٿش)هؿض أ

حٿن٪ ريؿش ٻزس ڃن رهخٱ ؿڄڀش ڃڄخ ٪ زذ حنظخه ٫ڀ ىح

ػڂ ريأص ىه حٿل٠خس طيهپ ٳڄخ ٫ٱ ر٬ي ٿٺ رل٠خس حٿ٬زي . حٿن٤خٵ حٿح٪

. ڃ٪ ؿى حهظٳخص ٳ حٿٴوخ أخٿذ حٿزنخء

حٿخرٶ حخس حٿو ى أٿحنو " طپ كڀٲ"ٳوخ ڃن٤ٸش ڃن أىڂ ڃخ طڄ رو

رؿى ځ كحنش طو٤٤ش، ڃڄخ ٬٠و ٳ ڃطزش أٷ ڃن حنح٩

ٻٿٺ ٫ؼ ٳ ىه حٿڄن٤ٸش ٫ڀ أهظخځ س ن٪ ر٠٬يخ ڃن . حه

. حٿرنظن

حٿ حىخى حٿنخ١ حٿل٠خ حڃظيحىه حٿ حٿڄنخ٣ٶ " كڀٲ"ٷي ڃييص ك٠خس

حٿ٤ حٿـنرش ڃن حٿ٬حٵ، حطز٢ ٿٺ رڄ٬ٳش حٿنلخ حظويحڃو ٫ڀ

٫ " ن٤خٵ ٶ ٳ حٿنخ٫ش ڃڄخ ڃيي ٿ٬ ك٠خ ؿيي ٫ٱ رخڂ

. أر ڃ٬خٿڄو" حٿ٬زي"حٿ ٻخنض ك٠خس " ريحش حٿنلخ

ٳ ڃن ك٠خس كڀٲ ٫ٱ ڄخٽ حٿ٬حٵ حٿٸيڂ أټخٽ ڃڄخػڀش ڃن

حٿٴوخڃن حٿ٬ڄخس حٿظټنٿؿخ، ٳ كن ريأص حٿل٠خحص حٿڄ٬ظڄيس ٫ڀ

.حٿح٫ش حٿي ط٨ي ٳ حٿـند

Page 17: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

17

اغج ي فطاؼ ذم زهف

يثال نكعج ي انرؽاكىذا انهىح خ .1

، ىه حٿن٫ش ڃن٤ٸش ـ رخح، ڄخٽ ٵ خ٫ؼ ٫ڀ ٿٺ حٿظڄؼخٽ ٳ

ڃن حٿظڄخػپ حٿظ طؿ٪ ٿل٠خس كڀٲ، حء حٿڄن٫ش ڃن حٿظحٻطخ أ

. حٿ٤ن حٿڄلٵ، رڄخ ٻخنض طظويځ ٳ أٯح حٿل أ ٳ أٯح ىنش

ذثال نكعج ي انرؽاكىذا انهىح

(نع-انرسف انثؽطا)

Page 18: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

18

نـي أنو ىنخٹ طٻ ٻز (ڂ5.08: ڂ، 8٫:حطٴخ٩)ٳ ىح حٿنڄؽ

٫ڀ حٿٯڂ ڃن ٳٸي أ ٳ ىح حٿظڄؼخٽ . ٫ڀ ارح ڃن٤ٸش حٿٴون حٿؼين

ا أنو ٫خىس ٳ حٿظڄخػپ حٿظ ڃن ىه حٿن٫ش ټڅ حٿؿو ڃ١٠ رلغ ټڅ

حٿحث٢ . أنٲ أ ٷن ٠٫ن، ٯ أنو ٳ حٿ٬ڄځ ٯ ڃليى حٿڄڃق

حٿىحء ٫ڀ حٿظڄؼخٽ رڄخ طڄؼپ أخ ههپ أخ ٿ٩، ٻٿٺ ٷىس

ىنخٹ هخٱ أه ٫ڀ حٿي رڄخ ٻخنض طڄؼپ ڃخص . ڃج ٫

. ٫ڀ حٿـڂ أ ڂ

لعؼ وطثك ي انفطاؼ انهى .2

ٷي ٣زٶ ڃن حٿٴوخ

(ٿنيڅ-حٿڄظلٲ حٿز٤خن)

Page 19: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

19

ڂ، حڅ 5 ڂ، ىح حنخء، ربطٴخ٩ ٬15.7يىح حٿ٤زٶ، حٿ زڀٮ ٷ٤ه

ٿٸي ٫ؼ ٫ڀيڄخ ٳ ڃن٤ٸش حرحش ٳ ڄخٽ رى . نڄؿخڅ ٿ٤ح طپ كڀٲ

ط٬ي ىه حٿڄن٤ٸش حكيس ڃن أىڂ حٿڄنخ٣ٶ حٿظ طخ٫ي ٫ڀ ٳيڂ . ڃخ رن حٿنين

. 1933 ٫خځ Max Mallowanىه حٿٴظس ٳوخىخ، ٻخڅ ٷي حٻظٴيخ

نك٦ ىنخ حڅ حٿ٤ق حٿوخؿ ٿڀٸي ٷي ن رؤټخٽ ىنيش ٫زخس ٫ن

ٴٱ ڃن حٿڄر٬خص حٿظ ٷڄض ريىخ حٿ أټخٽ ڃؼڀؼخص ٿنض رخٿڀڅ

أڃخ حٿ٤زٶ ٳٸي ن ٷ٤ه حٿوخؿ ريحث ڃڀنش ڃظٸڄش . حى حر

. ؿحؿش رنڄخ ڀض حٿيثس حٿيحهڀش رټپ ىس حص أر٪ رظص

خؿء ي إاء ي انفطاؼ عهه ؾضؽفح تشكم ثعثا .3

٫ن أٿ ڃحكپ حظ٤خڅ ٳ طپ حرش ٫ڀ حٿٯڂ ڃن ڃ٬ٳظنخ حٿٸڀڀش ٫ن

ٳ ڄخٽ حٿ٬حٵ ا أڅ ٳوخ طڀٺ حٿڄن٤ٸش ٷي طڄ ٳ ڃحكڀو حٿڄزټس رٴش

هخش رخنش حص حٿـحنذ حٿ٬ڄٸش حٿڄظٸڄش، حٿظ ٫خىس ڃخ ٻخنض طن

.رلىخ رو١٤ ڃظٸخ٬٣ش أ ٴٱ ڃن حٿڄ٬نخص حٿ٠٬ش

Page 20: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

20

ؿء ڃن انخء ڃن حٿٴوخ ٫ڀو هٳش رټپ ػ٬زخڅ

(ٿنيڅ-حٿڄظلٲ حٿز٤خن)

اح ٻخڅ ىنخٹ أټخٽ أه ڃليىس، ا أڅ حٿهٳش طڄپ څ طټڅ هنش

ٷ٬٤ش حٿٴوخ حٿڄزنش، ى طڄؼپ ؿءح ڃن انخء ٿڅ . ر٤ش ن٫خ ڃخ

رخٴ، ڂ ٫ڀيخ ػ٬زخڅ حٿظٲ ؿڄو ٳ ٫يس ٿٴخص ٿڅ رخٿڀڅ حى

ٴ ڃؼڀض كحٴو رنٸخ١ ىحء كڄحء ، ٷي ڃي حٿؼ٬زخڅ ٿخنو ڃظلخ

. ٣ٸش

Page 21: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

21

"انعثع"زضاؼج

(.و. ق5000-4000)

ٸ٪ طپ حٿ٬زي ٳ ؿنر حٿ٬حٵ ٫ڀ ر٬ي ظش ٻڀڃظحص ڃن ٯد أ حٿحٷ٬ش

طلص ٳو حٿز٬ؼش حٿز٤خنش حٿظ طنٸذ ٳ أ . ٫ڀ ڃٸرش ڃن ڃينش حٿنخش

ٳؿيص ٳو ٫ڀ ٤لو آػخح ٳوخح حڃظخ ريس كٷو ( 1919 )٫خځ

، ٷي ٫ٱ رٴوخ حٿ٬زي ( ٷڂ 3500 -4000 )رظو ٸي طخوو رنل

زٮ أٯڀزيخ رو١٤ ٠٫ش ، ن٬ض أٻؼ آنظو رح٤ش ىد حٿٴوخ

. طڄؼپ أټخ ىنيش نزخطش كحنشحءى

٫ حٿ٬زي كٸزش ك٠خش ٣ڀش حڃي ؿيص ڃوڀٴخطيخ ٳ حٿـند حٿڄخٽ

– ؿنر : ڄټن طٸڂ ك٠خس ىح حٿ٬ حٿ ٷڄن ، ٳ ڃحٷ٪ ڃوظڀٴش

ى حٷيځ ٷي ؿيص ٳوخخطو رټؼس ٳ ٻپ ڃن حي كخؽ ڃلڄي رخٿٸد

أڃخ حٿٸڂ . ڃن حٿٻخء أ حٿ٬ڄخء رخٿٸد ڃن ٻ ٳ أڃخٻن أه

ڃن ك٠خس ٫ حٿ٬زي ٳٸي ؿيص نڄخؽ ڃنيخ رټؼس ٳ (حٿڄخٿ )حٿؼخن

ڃؼپ ڃٷ٪ طپ حٿؼػخص رخٿٸد ڃن نـخ كغ نٸزض ر٬ؼش خرخنش ، حٿڄخٽ

ٳ طزو ٻح كغ نٸزض ر٬ؼش ( 1966- 1956 )أر٬ش ڃحڂ رن نش

ٳ حٿـند ٳ ڃحٷ٪ طپ حٿ٬زي نٴو أ أي ، رنڀٴخنش حڃټش

. حٿٻخء ڃحٷ٪ أه

Page 22: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

22

ٻخڅ حٿنلخ ٤ٵ ، ىس حٿلٸزش ڃن حٿڃن ٽ حٿڄ٬خىڅ ٳححظ٬ڂٷي خ٩

(حٿزخٻش )رخىح ٳ رخىء حڃ ا حنو ون ر٬يث حظ٬ڄڀض ٣ٸش حٿذ

. أ٠خ ن٬ض ڃنو نخحص ٿي حڄخٹ ىرخر ټخٻن أڀلش

حظيص ڃنيخ ڃ٬خري حي حٿڄيس ٫ڀ ، ي حٿڄ٬خري يي ىح حٿ٬ ص

ڃن آػخ حٿڄحٷ٪ حٿظ ط٬ى حٿ ىح حٿ٬ أىحص ڃوظڀٴش ، ن٨خځ ىني حٵ

كٵ ڃن حٿٴوخ رنيخ ڃنخؿپ ٳئ ػٸخص ٿڀزخٹ ىڃ ڃن حٿ٤ن حٿڂ

ر٠٬يخ ڃز٭ رو١٤ ى طڄؼپ حٿيش ڃنيخ ىڃش طلڄپ ٣ٴ

ن٬ٱ ٳبننخ اٿ حٿ٬ حٿلـ حٿنلخ ط٬ى ك٠خس حٿ٬زي اح ٻخنض

٫ؼنيس ڃخ حػش ٳ حٿڄن٤ٸش أ٠خ ٽحة٫نيخ حٿٸڀپ ٿٺ ٿٸڀش حٿلٲ

ٳ ڃحٷ٬يخ حػش أ٠خ ٿ٬يځ حٿظڄټن ڃن ڃ٬ٳش أڃخٻن ىٳن حٿڄط حٿظ ٫ڀو

طټڅ ٷزىخ ٫خىطخ ٯنش رخٿڄٳٸخص حٿـنخثش، ٿح نـي ٬رش ٳ حٿظپ اٿ

. ٳيڂ حٿظٻزش حٿ٬ٷش حٿؼٸخٳش حٿڄلڀش ٿټخڅ حٿخكپ

ط٬ظز ىه حٿٴظس ٳظس حنظٸخٿش ڃن ػس حٿ٬ حٿلـ حٿليغ ڃن ڃكڀش

حٿي ؿڄ٪ حٿ٬٤خځ اٿ ڃكڀش حٿ٫ حٿح٫ش حظويحځ حٿنلخ ڃ٪

حظڄح رظن٪ حىحص حٿلـش ي حٿلحنخص حٿزش، رڄخ أڅ ڃ٨٬ڂ

ىه حٿڄظ٣نخص خكڀش ٳٸي أهص حٿ٤خر٪ حٿخكڀ ڃن ي حٿڄٺ حظوحؽ

حٿڀئٿئ ڃن ڃخه حٿوڀؾ حٿ٬ر حظٽ ڃخىو ٳ ٫ڄڀش حٿظنٸپ ٿڀي حٿظـخس

. (ىـحص خكڀش ڃلڀش)حٻظخٱ أڃخٻن ؿييس ڃنخزش ٿلخس ڃ٬ش أٳ٠پ

Page 23: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

23

ٿنى ٿ ر٬ي حٿلد حٿ٬خٿڄش حٿ ٫ڀ أٽ / ٿٸي ٫ؼ رخكغ حػخ حٿي

ىٿپ ٫ڀ حظٸح ٳ ڃكڀش ڃخ ٷزپ حٿظخن ٳ ڃٷ٪ ڄ حٿ٬زي ٫ڀ ر٬ي

. ٻڀڃظ اٿ حٿد ڃن ڃينش أ ٳ ؿند حٿ٬حٵ6.5

٬ٱ أكي أپ حٿ٬زيڅ أ ڃن أن ٷيڃح ٿټن ٿڂ طظڄټن ك٠خس ڃن ٷزپ

أڅ طټڅ ٷخىس ٫ڀ حٿظؤػ ٫ڀ حٿټؼ ڃن حٿڄنخ٣ٶ ا أڅ ٳوخ حٿ٬زي حنظ اٿ

. ڄخٽ حٿ٬حٵ كظ خ حٿ حٿـند ٫ڀ حٿخكپ حٿر ٿڀوڀؾ حٿ٬ر

٬ظز حٿ٬زيڅ ىڂ أٽ ڃن حظ٬ڄپ ٣ٵ حٿ رټپ ح٪ حٿن٤خٵ حهظ٩

حٿټظخرش اٷخڃش حٿڄزخن رخؿ حٿڄلٵ حهظ٩ حٿ٬ـص ٿڀڄٻزخص حٿڄلحع

(حٿنلخ)ٿڀح٫ش حٿٸحد حٿح٫ش ٳ حٿنٸپ حٿزل، ٫ٳح ذ حٿڄ٬يڅ

ٳ ٷحٿذ ڃڄخ أى اٿ ط٤ حٿف حىحص، ٻخڅ ٳوخ ىح حٿ٬ ڃظڄخػ

طٸزخ ن٪ رخٿيد حٿز٤ء ى ڃن حٿ٤ن حه٠ حٿڄٴ هخٳو

. ىنيش ر٤ش أكخىش حٿڀڅ حى أ حٿزن حٿخڃٶ

ٿٸي ٷڄض ٳظس ك٠خس حٿ٬زي ٳ رى حٿحٳين حٿظ ط٬ى اٿ حٿ٬

:حٿلـ حٿنلخ اٿ ٫يس ڃحكپ

(ځ. ٵ5080 – 5300)ڃكڀش أي - أ

(ځ. ٵ4340 – 5080)ڃكڀش كـ ڃلڄي - ػخنخ

(ځ. ٵ3900 – 4300)ڃكڀش حٿ٬زي حٿٸخش - ػخٿؼخ

(ځ. ٵ3500 – 3900)ڃكڀش حٿ٬زي حهس - حر٬خ

Page 24: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

24

(ك٠خس حٿ٬زي)ٿٸي ٻخڅ ٬ظٸي ر٬ حٿزخكؼن أڅ ك٠خس ؿند رى حٿحٳين

ى ڃن ن٪ ٫نخ ٻخنض طټن ٫ڀ خ٣ت حٿوڀؾ حٿ٬ر حكپ ؿس

حٿ٬د، ٷي ػزض ه٤ؤ ىه حٿٴش ڃن هٽ ٷخځ ر٬ حٿ٬ڀڄخء حٿزخكؼن،

٫ڄپ طلخٿپ ٻڄخثش ٿڀخٽ ر٬ ٷ٤٪ حٿٴوخ أٿ٬زي حٿڄټظٴش ٳ ڃن٤ٸش

حٿوڀؾ حٿ٬ر، ٳؤػزظح رڄخ ي٩ ڃـخ ٿڀٺ أڅ ڃخىس حٿڀخٽ ط٬ى اٿ نٴ

.حٿڄخىس حٿظ ن٬ض ڃنيخ ححن حٿ٬زيش ٳ ڃيڅ ؿند رـى حٿحٳين

ىح ٬ظٸي ر٬ حٿزخكؼن أنو ٷزپ ك٠خس حٿ٬زي ٻخڅ ڃند حٿڄخء ڃطٴ٬خ ؿيح

ػڂ ٻص ر٬ ىه . ٳ حٿـند حڃ حٿ ٿڂ ڄق رخظ٤خڅ حٿيحثڂ

ٻڄخ . حٿڄظ٣نخص حٿـييس رخٿظيؾ ٫ڀ حٿڄزخن حٿ٠وڄش ڃؼپ حي أٹ

٫ؼ ٫ڀ ىٳنخص ڃ٬نش ٳ أي أ ريخ طڄخػپ رؤټخٽ آىڃش ڃن٫ش ڃن

. حٿ٤ن رإ ٫ڀ ىجش حٿلڀش

٫ز رى ڃخ رن حٿنين كڀض طيـخ ڃلپ حنظص ك٠خس حٿ٬زي ڄخ

ٻڄخ ٫ؼ ٫ڀ ٳوخ حٿ٬زي ؿنرخ ٫ڀ ٣ٽ حٿخكپ حٿر . ك٠خس كڀٲ

ىنخٹ ٻؼ . ٿڀوڀؾ حٿ٬ر، رڄخٻخڅ ٷي حنظٸپ اٿ ىنخٹ ڃ٪ كڄص حٿي

ڃن حظڄحش رن ك٠خس حٿ٬زي ك٠خس أٹ حٿظ هڀٴظيخ، كغ

. ط٤ص ٻؼ ڃن حٿ٬خىحص حٿٸيڄش، هخش ٳ ڃـخٽ حٿ٬ڄخس

٫ڀ حٿٯڂ ڃن حهظٱ حٿ٬ڀڄخء كٽ أپ ڃ٬يڅ حٿنلخ حٿ ڃ ىح

حٿ٬، ٳبنو ڄټن حٿٸٽ أنو ٷي أط ڃ٪ ىـحص ٬رش ڃن ؿند ٯد ححڅ

Page 25: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

25

أى طڄٻ ىه حٿيـحص، حٿظ حظٴخىص ڃن . حٿ ڃنخ٣ٶ ڄخٽ حٿ٬حٵ

ر٠٬يڂ حٿز٬، حٿ حنظخ أنح٩ ڃظ٤س ڃن حٿٴوخ حٿڄځ حٿ ٣

٫ڀ ني )" خڃح"، ٫ؼ ٫ڀ ر٬ ڃنو ٳ "طپ كنش"طيـخ ٫ڀ ٳوخ

طپ "، رپ ٳ "نن"، ػڂ ٳ (٫ڀ ني حٿٴحص" )رخٯ"ٳ (ىؿڀش

رڄخ ٫ن ٿٺ ؿى اطخص ڃزخىص رن أىپ حٿڄخٽ أىپ ". كنش

". ٳوخ ٷ حٿز" حٿـند ٷي رڀٮ ڃن ٷش ىح حٿٴوخ ڃخ ؿ٬ڀو ڃ٬ٳخ رخڂ

ٷي ن أىپ ىه حٿل٠خس حٿ٤ف حٿوخؿش حنيڂ حٿٴوخش رځ

طو٤٤ش حص أٿحڅ كڄحء ىحء، ح ٫ڀ ٤كيخ حٿيحهڀش نڄخؽ

. حٷش ط٬ظز ٫ڃخص رخس ٿٴنڅ ىح حٿ٬

Page 26: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

26

ك٠خس حٿ٬زياغج ي فطاؼ

(نع-انرسف انثؽطا))ذاثم ي انرؽاكىذا نكعاخ ؽضع أطفال - 1

. ڂ4.9: حٿ٬. ڂ13.8: أٷ حطٴخ٩

٫ڀ ىح حٿظڄخػپ ٳ ڃينش أ، ٫Leonard Woolleyؼ ٿنى ٿ

ؿند حٿ٬حٵ ، ڃ٪ ر٬ حٿ٨٬خځ ححن حٿڄن٫ش ڃن حٿ٤ن ٳ ڃٸزس

ى ڃ٤خرٸش ٿىخ ڃن حٿظڄخػپ حٿظ ٫ؼ ٫ڀيخ . رلخٿش جش ٳ ؿزخنش أ

٬ٱ زذ ٫ڄپ ىه . رٴش ٫خڃش ٳ أ ٳ ڃٷ٪ أي حٿٸذ ڃنيخ

حٿظڄخػپ، ٿټنيخ رڄخ طڄؼپ حٱ، رڄخ ٻخنض ڃح ٿڀورش، أ ن أ

. رڄخ ڃـى ٿ٬ذ

Page 27: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

27

رڄخ ن٨ح " طڄخػپ حٿلڀش"ٷي أ٣ڀٶ ٫ڀ ىه حٿن٫ش ڃن حٿظڄخػپ حڂ

حٿ ٬ى أخخ اٿ ټپ .ٿڄ٨يىخ حٿڄخرو ٿڀحكٲٿنلخٳظيخ حٿييس،

٫نيخ حٿڄخرو ٿلزد حٿٸيس ټپ إيخ حٿڄظ٤ڀش، حٿ ڃن حٿڄلظڄپ أڅ

ٻڄخ طڂ حظ٬ڄخٽ حٿٸخ ٧يخ حٿ٬، .ټڅ حؿ٬خ اٿ حٿٸڄخ١ ٳ ٳظس حٿخ٫ش

ٷي ط حٿټخص حٿ٤نش أ حٿ٬ڃخص حٿڄزٯش ٫ڀ حٿټظٲ اٿ حٿڂ أ

.اٿ حٿٸحرن

حٿ٤ٴپ حٿڄڄؼپ ٳ حٿس حٿ ،٫ڀ حٿخ، ٿو أ ٣ڀش ٫څ ڃخثڀش،

ؿڂ ىح حٿظڄؼخٽ ڃن . أڃخ ححڅ ٳي ٯ ڃڄؼڀو حنٲ ٫زخس ٫ن ػٸزن

ٻڄخ طؿي نٸ٢ ٫ڀ . رو١٤ رنش ىحء كٽ حٿٷزش حٿ٢ كڀڄخص حٿؼي

ىنخٹ طڄخػپ . حٿټظٲ حڄن ه١٤ ٫ڀ ح، رڄخ طڄؼپ ٫ڃخص ڂ

. ڃخريش ريخ ٷ٤٪ ڃن حٿ٤ن ڃ٫ش ٫ڀ حٿټظٲ، رڄخ ٻخنض طڄؼپ ه

ٿٸي ٫ؼ ٫ڀ طڄخػپ آىڃش أه ڃن حٿ٤ن حٿڄلٵ طؿ٪ ٿڀٴظس ڃخ رن

حٿ٬يي ڃن ىه . ٻخنض ڃنظس ٳ ؿڄ٪ رى حٿحٳين. ځ. ٵ4000 6000

حٿظڄخػپ ڃؼڀض يحص، ىحثڄخ ٳ ٪ اخ٩ ٣ٴپ، ا أڅ حٿنڄخؽ حٿظ ڃؼڀض

ٻٸخ٫يس ٫خڃش، ٳبڅ ىه حٿن٫ش ڃن حٿظڄخػپ حٿظ ٫ؼ ٫ڀيخ . ؿخٽ ط٬ي نخىس

. ٳ حٿـند أٻؼ طخريخ ڃن طڀٺ حٿظ ٫ؼ ٫ڀيخ ٳ حٿڄخٽ

Page 28: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

28

( تاؼف- يرسف انهىفؽ)ذثال نكعج ي انفطاؼ انهى - 2

6.2 حٿ زڀٮ حطٴخ٫و "ؿ"٬ى ىح حٿظڄؼخٽ حٿ ٫ؼ ٫ڀو ٳ ڃن٤ٸش

رخ ص . ڂ، حٿ ٫ ك٠خس حٿ٬زي ٷي ٫ؼ ٫ڀو حٿ٬خٿڂ أ3.3ڂ ٫و

. 1932-1931ٳ ڃڂ

1ٻخنض ىه حٿڄن٤ٸش . ٳيحڅ٫247زخس ٫ن طٽ ط٤ ڃخكش طي ٫ن (كخٿخ ؿ)ٻپ ڃخ رٸ ڃن طڀڀ

ـ حٿٸيڄش)ڃطز٤ش ٳ حٿڄخ رڄينش حٿلزش ٻڂ اٿ حٿـند، ٿٺ ٫ن ٣ٶ 25، حٿظ طز٬ي ٫نيخ ڃخٳش (ٿ

ط٬ظز ڃن٤ٸش طڀڀ أٽ حٿڄحٷ٪ حٿڃخش حٿظ نٸزض رخٿټخڃپ، كغ ٫ڄپ ريخ نخثذ حٿٸنپ . أكي ٳ٩ حٿٴحط

أپ ڃټظٴخص حث٬ش 1900-1877 ٿٺ ٳڄخ رن ح٫حځ Ernest de Sarzecحٿٴن رخٿزس

ٷي ڄض ىه حٿڄټظٴخص ر٬ ڃن حث٪ حٿٴن حٿڃخ ڃؼپ حٿظڄؼخٽ حٿحث٪ حٿ ڄؼپ . ٿڀ٬ ٳ رخ

Gudea1909 – 1903ٻڄخ ٻخڅ ىنخٹ كٴخث كٸش ٳڄخ رن . حٿڄ٬ كخٿخ ٳ ڃظلٲ حٿڀٳ رزخ ،

طحٽ ٻؼ ڃن . A. Parrot 1931 – 1933، ٻخڅ أىڂ طڀٺ حٿلٴخث ى طڀٺ حٿظ أؿحىخ 1931 – 1929

طٴخپ آػخ طڀٺ حٿڄن٤ٸش طڀڀ ڃزيڄش، ؿ٪ ٿٺ ٿٴٸ ڃظ حٿلٴخث ڃن نخكش ٿيس ڃ٬خنخس حٿڄٷ٪ ڃن أ٫ڄخٽ

ىنخٹ ىثپ ٫ڀ أڅ حٿڄٷ٪ . ٿكش ڃڄخش40000حٿلٴخث ٯ حٿڄش ڃن نخكش أه حٿظ أهؿض

، ٯ أڅ أىڂ ڃحكپ طخن حٿڄن٤ٸش ى ٳظس ٫ (حٿٲ حٿوخڃ ٷزپ حٿڄى)ٻخڅ ٷي ټنظش ك٠خس حٿ٬زي

. طؿق ر٬ حٿڄحؿ٪ حٿٸيڄش أڅ ؿ ٻخنض ٫خڄش ىٿش ٿـ. (.ځ. ٵ2300-2500)حٿحص حٿڄزټ

A. Parrot, Tello: vingt campagnes de fouilles 1877-1933 حن٨ . (Paris, A. Michel,

1948) .

Page 29: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

29

ـي ىح حٿظڄؼخٽ حٿ،ٳخٷي حٿح، يس ط٠٪ ييخ ٫ڀ ر٤نيخ ظ٠ق

ىنخ ك حٿٴنخڅ ٫ڀ حٴخء ر٬ ڃ٬خٿڂ حنػش ٫ڀ طڄؼخٿو هخش ٳ ڃن٤ٶ

حٿي٫ڀ حٿٯڂ ڃن طح٪ حٿڄظ حٿٴن ٳ طڀٺ حٿٴظس ڃن حٿظخن

. حٿ٬حٷ

ڃن حٿـي رخٿڄك٨ش أ٠خ ٳ ڃؼپ ىه حنح٩ ڃن حٿظڄخػپ ٫يځ حٿٯزش ٳ

. ٳپ حٿخٷن طټڀيڄخ ڃڀظٸظن ححٻظٴخء ر٪ ه٢ حى ٿظلييىڄخ

ڃن نڄخؽ ٳوخ حٿ٬زي ڃـڄ٫ش ص ض انخع ظ٫ن ٫ڀ ڃل٢ - 3

ىحثس طظ٤خ ٬ىن ىحهڀيخ، طل٢ رين ض ٫ٸخد ٻزس ط٫ض ى

ك٦ ىنخ حٿ٤ٸش حٿظـيش . حه ٫ڀ حٿڄل٢ حٿيحث ٿز٤ن حنخء

ٿظ حٿنخء، كغ حزلض إين نٸخ١ ىحء حٿٸخڅ ه١٤ ڃظـخس

. ٫ڀ حٿٯڂ ڃن ٿٺ ٳٸي طڄص ه١٤ حٳوخ رخظيحس

ىنخٹ أنش أه ط٫ض ٫ڀ ؿيحنيخ حٿيحهڀش حر٬ش ٣ ٣ڀش

حٿٷخد حؿنلش، طظـو حٿٷخد نل ڃٻ حنخء كغ ڀظٸ٢ ٻپ ٣خث ڄټش

. رڄنٸخه

Page 30: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

30

ف انسد ف زضاؼج انعثع

(نع-انرسف انثؽطا)ؼاـ أقع - 1

أ أي ڃن حٿ٬زي

ٳ طپ حٿ٬زي ؿند حٿ٬حٵ ٫ؼ ٫ڀ أ حي ىه ٳ ڃ٬زي نن ىخؽ

رخٿٸد ڃن رٸخخ ڃينش أ ڃ٪ ر٬ حػخ حه حٿظ ٻخنض ٫1919خځ

ٿٸي . ڃيٳنش رـخنذ ڃ٤زش ٣نش ٻخنض طټخ حخخ ٿڀڄ٬زي حٿخٿٲ حٿٻ

ڂ، ڃن حٿٸخ حٿڀٲ رٷخثٶ 20.32ټڀض ىه حٿأ، حٿظ زڀٮ حطٴخ٫يخ

رڄخ ٻخنض طڀٺ حٿأ ؿح ڃن طڄؼخٽ طٸيځ حٿڄ٬زي ڀ٬ذ ى حٿيش . حٿنلخ

حٿلخڃش ٻڄخ ى حٿلخٽ ٳ أٯڀذ حٿڄ٬خري ٳ حٿ٬حٵ أ٠خ ٳ حٿل٠خس

ظ٠ق ٳ ىح حٿنڄؽ رح٫ش ٳنخڅ طڀٺ حٿل٠خس ٳ طټپ ڃڃق . حٿڄش

1

". يس ح حٿڄنز٤ش"ٻخنض حٿيش نن ىخؽ اٿيش أځ ٬ن حڄيخ

Page 31: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

31

ؿو حي رټخٳش طٴخڀيخ حٿيٷٸش ٷي رڀٮ ىؿش ڃن حطٸخ ٿڂ زڀيخ ٳ طټپ

. طڄخػپ حٿز

(نع-انرسف انثؽطا)ذثال زدؽي نشطص عع كىؼنم - 2

٫ڀ ىه حٿٸ٬٤ش ڃن حٿنلض ، حٿظ زڀٮ حطٴخ٫يخ ٫H.R.H. Hallؼ حٿ٬خٿڂ

، ٻڄخ ى حٿلخٽ ٳ حٿٸ٬٤ش حٿخرٸش رـخنذ ڃ٬زي 1919 ڂ ، ٳ ٫خځ 37.5

ىه حٿٸ٬٤ش ٳ حٿلٸٸش ٫زخس ٫ن حٿـء . حٿيش نن ىخؽ ٳ طپ حٿ٬زي

حٿ٬ڀ ڃن طڄؼخٽ ڃن حٿلـ حٿـ ڃطو حٿټظخرش حٿڄڄخش ٫ڀ أنو ٻٿپ

آه ٿٿيش ٻخڃټنخ . ٻخڅ أكي ڃ٧ٴ ڃينش حٿٻخء حٿ ٻخڅ ٷي ٻ طڄؼخ

ڃؼپ طڀٺ حنح٩ ڃن حٿظڄخػپ ٻخنض ط٪ ٳ حٿڄ٬خري ٿټ طٸځ رخٿ٬زخىس رخٿنخرش

. ٫ن حلخريخ

Page 32: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

32

حٿظڄؼخٽ ـي خكزو ؿخٿخ ح٬خ ح٫و ٫ڀ يه ك٦ ك

حٿنلخص ٫ڀ ٫يځ طٹ ٳحٯخص رن حٿح٫ن حٿـي، ى كڀٶ حٿأ

. حٿؿو ڃظي ڃڄظڀت أنٲ ٻز ٫نخڅ أنخڅ ٻزطخڅ

فى انعاؼج

ر٬ حٿظ٤ حٿز٢ ٳ " حٿ٬زي"ٿٸي حظظز٪ ىح حٿظ٤ حٿٴن ٳ ك٠خس

٫ڀ ر٬ حٿڄزخن حٿڀزنش " حٿ٬ٸ"ٳٸي ٫ؼ ٳ ٷش طڄ . ڃـخٽ حٿ٬ڄخس

. ىص ٤كيخ رڄخذ ٿظٲ ڃخه حڃ٤خ

(كخٿخ أر ين)" اي"أڃخ ڃن ؿيش حٿ٬ڄخس حٿينش، ٳٸي ٫ؼ ٳ ڃن٤ٸش

حٿ ح٫ظز ٳڄخ ر٬ي " اخ"٫ڀ رٸخخ ڃ٬زي ٻ ٿڄ٬زى ٻخڅ ح ڀش رخٿڄ٬زى

ٳ ء ڃخ ؿي ڃن أ٣ٽ، . حٿيخ ٿڀڄخه حٿ٬رش ح٫ظزه ڃظٸح ٳ أ٫ڄخٷيخ

ٳز٬ي أڅ ". حٿ٬زي"ڄټن حٿٸٽ أڅ ىح حٿڄ٬زي ٷي يي ط٤ح ٳ ٧پ ك٠خس

ٻخڅ ڃـى ڃزن ر٢ ڃن حٿ٤د حٿڀزن رو ڃٸس س ٿ٪ طڄؼخٽ حٿو

ڃخثيس ٿڀٸحرن ن٬ض أ٠خ ڃن حٿ٤د حٿڀزن، ح٫ي رنخإه ٫ڀ رس نخ٫ش

رڄخ ؿ٪ . ٫خٿش حى حطخ٫خ أزق حٿٽ حٿو ظڂ ٫ن ٣ٶ ىؽ

اڃخ أڅ ټڅ ط٤ح : حٿزذ ٳ ا٫خىس رنخء حٿڄ٬زي ٳ حٿڄن٤ٸش حٿ٬ڀخ كي أڃن

ڃ٬ڄخخ ڃل، أ ٿٯزش ڃن رنه ٳ حطٴخ٩ رو ٫ن ڃظ ٤ق ح

. حٿظ طظ٬ رٴش ڃظڄس ٿڃ٤خ حٿييس

Page 33: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

33

ر٬ حٿټظخد أڅ ىح حٿڄ٬زي ٷي ي ٳ ڃن٤ٸش ڃطٴ٬ش ٿټڅ ط٬زح ٫ن

ٳټس ٬رش طيٽ ٫ڀ أڅ ألخرو ٻخنح ٳ ريحش حڃ ڃن ټخڅ حٿڄطٴ٬خص

حٿن ا٫ظخىح ٫زخىس آٿيظيڂ ٳٵ ٷڄڂ حٿـزخٽ، ٿڄخ ىخؿح حٿ حٿيٽ

حظ٬خح ٫ن ىه حٿـزخٽ رڄطٴ٬خص نخ٫ش(1)

.

ٿڂ ٸظ حٿظ٤ ٫ڀ ٿٺ انڄخ حڃظي حٿ ڃٸس حٿظڄؼخٽ ٳڀٸي أخٳح ڃخثيس

أه ٿڀٸحرن ٫ڀ ڃٸرش ڃن حٿ أكخ٣ حٿڄٸس نٴيخ رلـحص

ؿخنزش اڃظي حڃحٿ حٿـيحڅ حٿوخؿش ٿڀڄ٬زي كغ ٿڂ ط٬ي ڃظش رپ ټڀض

٫پ ىجش حٿيهص حٿوؿخص حٿظ ٫ٳض ٳ حٿ٬ڄخس حٿڄش(2)

.

. 376. حٿڄؿ٪ حٿخرٶ، (1)

(2) H. Frankfort, The Art and Architecture of the Ancient Orient, 1958 , p.2 ff.

Page 34: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

34

" اي"ٳ ڃن٤ٸش " اخ"ڃ٬زي حٿو

Page 35: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

35

( لثم انالظ3000-5000)" انىؼكاء"زضاؼج

ذططط يعح انىؼكاء

حكيس ڃن أىڂ ك٠خص ٫ ڃخ ٷزپ حٿظخن ٳ " حٿٻخء"طټپ ك٠خس

ح )" أٹ"ٷي ٫خص ىه حٿل٠خس، حٿظ نؤص ٳ ڃن٤ٸش . حٿ٬حٵ

" حٿ٬زي"، ٳ ڃحكڀيخ حٿ ك٠خس ("حٿٻخء" ط٬ٱ كخٿخ رخڂ " أنؽ"

٫ ڃخ "ٿټنيخ حظڄص ر٬ي ٿٺ ٿظيهپ ٳ ٳظس ڃنش ؿييس ط٬ٱ رخڂ

.ى حٿ٬ حٿ ٧يص ٳو حىخص حٿ ٿڀټظخرش حٿ٬حٷش" ٷزپ حٿټظخرش

Page 36: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

36

ٿٸي خكذ ٧ي ىه حٿل٠خس حنيڃخؽ ٫يى ڃن حٿٸ حٿس ڃټنش

ٿز٬ ڃن حٿڄيڅ اڃظخص رٷ ڃ٬ڄخ ڃظ٪ طڄؼپ ٳ ٷ كټخڃيخ ڃ٬خري

آٿيظيخ ڃڄخ ٬ټ طحي هزس نخ٫يخ ٳنخنيخ رڄخ ٫خش حٿلټخځ حنٴيڂ

. ٿڀلٱ حٿٴنڅ

٫خځ ٫ڀ حٷپ ڃن ريحش ك٠خس حٿ٬زي 5000ٿٸي ٧ڀض حٿٻخء ڃټنش ٿڄيس

ٻخڅ حٿڄٷ٪ ڃن أٻز . ځ.رنيخش حٿٲ حٿحر٪ ٵ. كظ حٿٸڅ حٿؼخٿغ حٿڄى

ٻخڅ ىنخٹ . حٿڄحٻ حٿل٠خش ٳ حٿ٬حٵ حٿٸيڂ، اڅ ٿڂ ټن ٳ حٿ٬خٿڂ ٻڀو

ٻخڅ . ڃظ٣نظن أڀظن ٳ حٿڄن٤ٸش ٫ٳظخ ٳڄخ ر٬ي رخڄ ٻرخ انخنخ

ٿين حٿڄٷ٬ن ڃن حٿڄينش ڃنخص ىخثڀش ڃن حٿ٤د حٿڀزن رڄخ ټڀض

ٿٸي حطز٤ض ڃ٬خري ڃن٤ٸش انخنخ ر٬زخىس حٿرش انخنخ . ڃطٴ٬خص نخ٫زش ٿڄ٬خري

. (٫ظخ)

ٿٸي ٫ؼ ٫ڀ أٽ ىثپ ٿڀټظخرش ٳ رى ڃخ رن حٿنين ٳ ڃن٤ٸش انخنخ، اڅ

ؿيص ىه حٿټظخرش ٫ڀ ٿكخص ڃن . ٻخڅ ڃن حٿ٬ذ طؤويخ ٫ڀ ؿو حٿيٷش

ٻخنض حٿڄينش ل٤يخ . حٿ٤ن حظويڃض ٻلحص ٳ أخخص ڃزخن كٸش

ر٬ي . ، ى ڃڀٺ أ٤ ٿڀڄينش(ٳٸخ ٿڀحخص حٿڄظؤهس) رنخه ؿڀـڄ

. حٿٲ حٿؼخٿغ ٷزپ حٿڄى حنيخص أٹ خخ، ٿټنيخ رٸض ٻڄٻ ىن ىخځ

1912ڃن ٫خځ . ٻڄخ ن ڃٸحطيخ حٿ٬يي ڃن كټخځ ڃرطخڃخ حٿكٸن

ربؿحء ڃ٨٬ڂ أ٫ڄخٽ حٿلٴخث ٳ .ٷخڃض حٿـڄ٬ش حٿڄخنش ٿػخ حٿٷش

.حٿڄن٤ٸش

Page 37: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

37

ف انمش

هظڂ ڃو٣ ڃن حٿٻخء

(نع-انرسف انثؽطا)

٧ي حهظخځ حٿڄو٣ش حٿټپ حص " حٿٻخء"ڃن حٿڄ٬خٿڂ حٿيخڃش ٿل٠خس

حٿٸح٫ي زو حٿيحثش حٿظ ٻخنض طظ٬ڄپ ٫ن ٣ٶ حٿ٢٠ ريخ ٤خ أخ

ٻڄخ طٳص أ٠خ حهظخځ ح٤حنش ٻخنض طؼزض ٳ .٫ڀ حٿڄحى حٿڄحى هظڄيخ

ط٬ظز . أي هزش طڄ ٫ڀ حٿ٤ڄ حٿ٤ ٿؤه ټپ حٿوظڂ ػڂ ظٹ ٿـٲ

نٸ ىه حهظخځ ڃؿ٬خ ىخڃخ ٿڀټؼ ڃن حكيحع حٿينش حٿظخوش ٿيه

. حٿلٸزش ڃن حٿڃن

Page 38: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

38

هظڂ ح٤حن ڃن أٹ ح حٿٻخء

(نع-انرسف انثؽطا)

ڃڄخ ڀٴض حٿن٨ ٳ ىه حٿنٸ ى ٻؼس ط حٿڄحٻذ حٿظ ڃؼڀض ر٤ٸش

طو٤٤ش ٬ى ٿٺ رخٿ٤ز٪ حٿ ٻنيخ ڀش حٿڄحص حٿثش ٳ طڀٺ

ٻٿٺ ٣ٸش ط حٿلحنخص حٿڄظخ٫ش حٿظ حظييٳض طـپ ڃخ . حٿڄنخ٣ٶ

ٿيح . ليع ٳ حٿزجش ٳ ر٬ حكخڅ، ر حٿهٳش ٳ أكخڅ أه

نـي ٫ڀ حهظخځ ڃ٩ حٿٻ ح ٳخ٫ وڄش ح ى رٷخد

أٳخ٫ ڃڄؼڀش ٳ ڃـڄ٫خص هٳش ڃلس حؿو ٻپ كحڅ ٳيخ كحنخ آه

ڄخػڀو ظيحهپ ڃ٬و رلغ طڀظٲ ٷزظيڄخ ڃئٿٴش ټپ كڀٸش، رنڄخ حؿو أ

Page 39: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

39

ڃن حٿـي رخٿٻ طحؿي ىح حڀد ٳ . ٻپ ڃنيڄخ أ حه أ ؤط هڀٴو

ڃ ٳ طڄؼپ حٿلحنخص ڃڀظٴش حٿٷخد ٫ڀ ٿف لن حٿټلپ حٿڄ٬ٱ

. حٿڄلٴ٥ كخٿخ رخٿڄظلٲ حٿڄ رخٿٸخىس" ن٬ڃ"ٿڀڄڀٺ

ڃن حٿڄن٤ٸ حڅ ټڅ ىنخٹ طٴخطخ ٳ ٣ٸش طنٴ ىه حٿنٸ ڃن كغ

ىح حٿظٴخص ٬ى رخٿ٤ز٪ اٿ طٴخص ٻٴخءس حٿٴنخنن ڃي ط٤ىڂ . حطٸخڅ

٫ڀ أش كخٽ ٳٸي ؿخءص حٿلحنخص حٻؼ حطٸخنخ ڃن . حٿٴن حٿٴټ

حنخڅ ٻڄخ ٻخڅ حٿلخٽ ٳ ڃ ص حٿلحنخص ڃن حٿـخنذ ىحثڄخ ر٤ٸش

٫ ٳيخ ارح ٷس ٠٫طيخ كٻخطيخ حٿظٴخپ حٿيٷٸش حٿظ طز ٻپ

. ؿن ڃن حٿلحنخص ٫ن ٯه

أڃخ رخٿنزش ٿنخڅ ٳٸي ٻخڅ ر٤ٸش حؿڄخٿش ىڅ طٴپ ح٠خ

ٳ ٯخٿذ حڃ رڄن٨ ؿخنز ر٤ٸش طٻنخ ر٤ٸش طڄؼپ حنخڅ ٳ حٿٴن

حٿڄ حٿٸيڂ، ٯ حنيڂ ح٫ظخىح طڄؼپ ٻينش حٿڄ٬خري ٫حه طڄخڃخ ٫خڃش

. حٿنخ رنٸزش طڄظي ڃن حٿ٢ ٿڀٻزش ٳ أكخڅ حه رىحء ٣پ

ر٨ي ٳن حٿنٸ ٫ڀ ححن حٿلـش ڃحثي " حٿٻخء"حڃظخص ك٠خس

حٿٸحرن ڃن أر ڃخ ٫ؼ ٫ڀو آنش ح٤حنش ڃن حٿڄڃ ٷڂ ٤ليخ

حٿوخؿ اٿ ػع ٴٱ ٧يص حٿيش انخنخ ٳ ٴيخ ح٫ڀ رؼد ٣پ

ڃيٿش ٯ٤خء أيخ ٫ڀ ٧يىخ ٻظٴيخ ، أڃخڃيخ أكي حٿټينش حٿ٬حه حٿ ٸيځ

Page 40: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

40

أڃخ حٿٲ حٿؼخن ٳٸي ڃؼپ ٫ڀو ٫يى ڃن حٿټينش حٿ٬حس كخڃڀ . حٿيخ ڀش ٳخٻيش

. حٿٸحرن ، ٳ حٿٲ حٿؼخٿغ ڃـڄ٫ش ڃن حٿټزخ حٿن٬خؽ حٿنزخطخص

ك ڃن ڃ٬زي انخنخ ٳ ڃينش حٿٻخء

(نع-انرسف انثؽطا)

ڃن أڃؼڀش ٳن حٿنلض ٫ڀ حكـخ ىح حٿل حٿڄلٴ٥ ٳ حٿنظلٲ حٿز٤خن

15.24 ڂ حطٴخ٫و 35.56 ڂ ٫و 96.52ٳ ٿنيڅ ، حٿ زڀٮ ٣ٿو

Page 41: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

41

" انخنخ"ٿٸي ٫ؼ ٫ڀو ٳ ڃينش حٿٻخء رڄخ ٻخڅ ظ٬ڄپ ٳ ڃ٬زي حٿيش . ڂ

اٿيش حٿٻخء أ ٫ظخ اٿيش حٿلذ حٿورش ٫ني حٿڃن، كغ ڄټن

إش ڃ حٿڄ٬زىس ٫ني كخٳش حٿل ٻڄخ ڄټن إش ر٬ حٿټزخ حٿن٬خؽ

. (حن٨ حٿس)ر٬ حٿنزخطخص

حٿـخنذ حٿڄظ٤پ ڃن حٿل

٫ڀ حٿٯڂ ڃن طح٪ نٸ ڃحثي حٿٸحرن ٳ ىه حٿل٠خس ٳٸي ؿخءص ؿيس

حٿظنٴ هخش ٫ڀ حكـخ حٿڀزش نٻ ىنخ ؿء ڃن ڃخثيس ٿڀٸحرن

Page 42: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

42

ڃن كـ حٿـحرض حى نٸ ٫ڀو س ؿپ ي حى ريخڃو آه

. يىڂ رڃلو ٿڂ نـق حٿٴنخڅ ٳ ڃح٫خس حٿنذ حٿظلو ٿـي حٿؿڀن

ٻٿٺ نـق ٳنخن ىح حٿ٬ هخش ٳ أحهه ٳ طن٪ أخٿذ حٿنٸ ٳنـي

نڄخؽ ٿڀنٸ حٿخث حٿڄـڂ حٿڄٴ٭ حٿظ ط٬يىص ٫ڀ ححن ٻج ڃن

. حىحص حٿظٱ ٻن حٿڄ٬خري

ف انسد

(٫ظخ)أ ڃن حٿهخځ ٿڀرش انخنخ

Page 43: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

43

ٻڄخ ٻخڅ حٿلخٽ ٳ ٳن حٿنٸ ط٤ ٳن حٿنلض ط٤ح ڃڀل٧خ هٽ ٫

ٳنـي طڄخػپ س ٿلحنخص أٿٴش خش ٻخثنخص " حٿٻخء"ك٠خس

ح٤ش هحٳش ، ٻڄخ ٫ؼ ٫ڀ ر٬ حٿظڄخػپ حٿوزش ٿٸي حظيص طڄخػپ

حنخع ٳنخن ىح حٿ٬ ٫زح ٳيخ ٫ن ؿڄخٽ حنؼ رؿش ٫خځ ٫ن

نٻ ىنخ ىه حٿأ ى طڄؼپ حٿرش انخنخ . ڃ٬زىحطيڂ ٳ ر٬ حكخڅ

ٷي حؿخى حٿٴنخڅ حٿظ٬خڃپ ڃ٪ ن٫ش ڀزش ڃن حٿلـ ى حٿهخځ ٳؤري٩ (٫ظخ)

ٳ نلض ڃڃق حٿؿو هخش حٿٴظن ٴلظ حنن ڃ٪ أهه ٳ ح٫ظزخ

. طٹ ڃنخ٣ٶ حٿلخؿزن حٿ٬نن ٿټ ظڂ ط٬٤ڄيڂ رؤڃحى ڃوظڀٴش ٿ٬ڀو حٿى

(نع-انرسف انثؽطا)ذثال ي انفطاؼ نكثش -1

Page 44: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

44

ٿ٬زض حٯنخځ ىح ڃيڄخ ٳ حٷظخى حٿ٬حٷ حٿٸيڂ ىنخٹ ڃن حٿػخثٶ حٿظ

طظليع ٫ن حنظخؽ ححٱ حٿڄؤهس ڃن ىه حٯنخځ ٿټ طنؾ ٳ ڃخن٪

. ٬ڄپ ريخ حٿنخء طي ر٬ي ٿٺ حٿ ڃنخ٣ٶ أه

ٿٸي ٫ؼ ٫ڀ طڄخػپ ڃن حٿلـ ڃخريش ٿڀظڄؼخٽ حٿڄ ىنخ حٿڄټپ ڃن

ڂ ٳ ڃينش حٿٻخء 9.52 ڂ حطٴخ٫و 13.65حٿٴوخ حٿ زڀٮ ٣ٿو

ى رح٫ش ٳنخن طڀٺ حٿل٠خس ٳ طټپ حٿلحنخص أٻؼ ڃنيخ ٳ

طڄؼڀيڂ ٿڀو حٿزش كغ حؿخى حٿٴنخڅ ىنخ ٳ طټپ ٻپ حٿڄڃق حٿڄڄس

. ٿڀټز ڃن ٫نن ٻزطن أنن ڃيٿظن ٳڂ ح٪

إاء ي انسدؽ -2

إاء ي انسدؽ ي يعح انىؼكاء

(نع-انرسف انثؽطا)

Page 45: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

45

٫ؼ ٫ڀ ىح حنخء حٿلـ حٿ ٬ى حٿ حٿٲ حٿحر٪ ٷزپ حٿڄى ٳ ڃ٬زي

أٷڂ ٳ ٢ ڃينش حٿٻخء ٳ ؿند حٿ٬حٵ ، رڄخ حظويځ ىح حٿن٩ ڃن

ححن ٳ ر٬ ڃن حٿ٤ٸ حٿوخش حٿظ ٻخنض طظڂ ٳ ىه حٿڄ٬خري أ ، ىح

ى حؿق ن٨ح ٿ كـڄيخ، أڅ ىه ححن ٻخنض ط٪ ٻن ٳ طڀٺ

. حٿڄ٬خري ٻن٩ ڃن حٿٸرخڅ

حح ٻخڅ حٿٴنخڅ حٿ٬حٷ ٷي حظلذ طـي حٿلحنخص طىخ ، ٳٸي ؿخء

ط حٯنخځ ٫ڀ أ طڀٺ حٿڄ٫خص رڄخ ىڄظيخ حٷظخىش ٻڄخ

ڂ ؿي خن٬و 14.2ٳ ىح حٿنڄؽ حٿ ي حطٴخ٫و ٫ن . زٶ حٿٸٽ

ٻزخ ح ػع إ طل ٳڄخ رنيخ حٿ٫خء حٿڄو ٿ٪ حٿخثپ حٿ

ٿٸي أؿخى . رڄخ ٻخڅ ٿزنخ، كغ ـپ حٿظخن ريحش حنظخؽ حٿزخڅ ٳ طڀٺ حٿٴظس

حٿٴنخڅ ىنخ حٿظڄؼپ حٿيٷٶ ٿڄڃق إ حٿټزخ حؿخڃيخ ځ حٿ٪ ٳ

. ح٫ظزخ حٿظټپ حٿٴن ٿنخء

Page 46: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

46

:ف انعاؼج ف عصىؼ يا لثم انراؼص ف انعؽاق

اظڄ حٿظ٤ حٿڄ٬ڄخ حٿ ريأ ٳ حٿ٬ حٿخرٸش هٽ ىح حٿ٬ ٿٺ

حء ٳ أرنش حٿڄ٬خري أ حٿڄخٻن حٿظ ٻخنض طٸخځ ڃن حٿ٤د حٿڀزن ، ٷي ٫ؼ

". آڅ"ٻ ٿڀڄ٬زى " حٿڄ٬زي حر"٫ڀ رٸخخ ڃ٬زي ٬ٱ رؤڂ

انعثع األول نهعثىظ آ ف انىؼكاء

ٳٸي ي ىح حٿڄ٬زي ٳٵ ڃطٴ٪ نخ٫ " حٿ٬زي"ٻڄخ ٻخڅ حٿلخٽ ٳ ك٠خس

أك٢ ر ح ىهص هؿخص ڃ٪ ؿى ٣ٶ خ٫ي ىؿخص رٸ ؿء

ٴق حٿظپ حظټڄڀض ؿيحنو ىجش حٿڄظ٤پ " حٿڄ٬زي حر"ط٢ . ڃنيخ

Page 47: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

47

طټڀض ٫ڀ ىجش ڃټخحص ڃظظخٿش ، طظ٬خٷذ ٳ ٻپ ڃنيخ ٫يس ڃظخص

ىحهڀش ، ٷي رنض رخٿڀزن ٻخٿ٬خىس ى٫ڄظيخ ؿ٩ نوپ ٷس ، ػڂ ٻض رڄ١

ط٤ض حٿڄ٬زي ڃٸطو حٿثش ٳيخ ٫نو حٿثن، ىڄخ . أر

حٿڄرق ڃخثيس حٿٸرخڅ، ٿټن طڄحٿڄرق ىنخ رؤنو ح ىؽ، ؿخ ڃخثيس حٿٸرخڅ

حكخ٣ض رخٿڄٸس ر٠٪ كـحص ٳڀض . ٳيخ ڃٷي ڃنوٴ نٲ ىحث

. رنيخ ؿيحڅ حص ڃټخحص

حٿټز ٳ حٿ٬ " آڅ"حظڄ طپ ىح حٿڄ٬زي رخٷخ كظ حكظطو أح ڃ٬زي

حٿيڀنظش، أ ر٬ي ريحش حٿزنخء ٳٷو رنل ػػن ٷنخ، ٷي ٬ن ٿٺ أنو ٻخڅ

. طز٢ رٸيحش هخش ٫ني أىڀو أىص ريڂ اٿ حٿڄلخٳ٨ش ٫ڀو

٧پ حڀد حٿڄ٤لخص ڃظز٬خ ٳ رنخء حٿڄ٬خري ؿنزخ اٿ ؿنذ ڃ٪ ٣ح حٿظپ،

أٷخڃو ألخرو ٳٵ " حٿٻخء"ٳ٬ؼ ٳ حٿ٬ٸ ٫ڀ ح٣ٽ ڃ٬زي ، ٫خ ڃ٬زي

ڃ٤لن ٿ ڃ٤لخ حكيح ٻخڅ ئى اٿ ىؿخڅ ه٤ح رٿٺ ه٤س

ؿييسحظټڄڀيخ هڀٴخإىڂ ٫ڀ حٿڄي حٿ٤پ كن حىح أ٫يحى حٿڄ٤لخص ح

. حٿ٤زٸخص ؿ٬ڀىخ طظحف رن حٿؼػش رن حٿز٬ش

ٻٴض ح٫ڄخٽ حٿلٴخث حػش ٫ن ح٣ٽ ڃ٬خري حه ٻخنض ڃنيخ ڃ٬خري

ڃ٬زي ٿو حٿٸڄ ي " اخنخ" " انخنخ"ٿٿيظن " حٿٻخء"ٳ٫ش طـخ ڃ٬زي

طنخٿظو ط٬يص ٻؼس طڄص ڃنيخ ڃكڀش هخڃش أزق " هٴخؿ"٢ ڃينش

. ظٸيځ حٿڄ٬زي ٳيخ ػػش أٳنش ڃظ٬خٷزش ٠ڄيخ ڃ٬و ٻز

Page 48: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

48

ڃ٬زي حٿيش انخنخ ٳ حٿٻخء

٧پ حٿ٤د حٿڀزن ى ڃخىس حٿزنخء حٿثش ٣حٽ ٿٺ حٿ٬، حظڀيخ أىڀو

أ٫ڄيس نٲ ىحثش حٿڄٸ٤٪ ط٬ظڄي ٫ڀ ؿيحڅ :ٳ طټپ ن٫ن ڃن ح٫ڄيس

. خنيس ،أ٫ڄيس أه ىحثش حٿڄٸ٤٪ زڀٮ ٷ٤ حٿټزس ڃنيخ نل ط٬ش حٷيحځ

حظ٬خڅ أٿجٺ حٿڄ٬ڄخڅ ٫ڀ حىهخٽ ٫ن حٿهٳش ٳ ٫ڄخطيڂ حٿڀزنش

٫ن ٣ٶ ط٬خٷذ حٿڄټخحص ٳ حؿيظيخ حٿڄظ٬ش رڄخ وٴٲ ڃن كيس حظٸخڃظيخ

٬ڄپ ٫ڀ ط٬خٷذ ححء حٿ٨ٽ ٳيخ، ػڂ ٫ن ٣ٶ ٻخثيخ ر٤زٸش ڃن

" حٿٻخء"حٿڄ١ طڀنيخ رڀڅ حكي ٻڄخ كيع رخٿنزش ٿ٤ء ؿيحڅ ڃ٬زي

رڄ٣يخ حر أ ط ٴٱ ڃن حٿلحنخص أ حٿنزخطخص ٫ڀيخ ، ٻڄخ

Page 49: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

49

ٿڄخ ٿڂ ټن ڃن حٿ نٸ ؿيحڅ حٿڄزخن . كيع رخٿنزش ٿـيحڅ ڃ٬زي حٿ٬ٸ

: حٿڀزنش نٸخ ٯخثح أ رخح، ٫خٿؾ ڃ٬ڄخ حٿ٬ ىح حٿنٸ ر٬يس خثپ

ٻخڅ ڃنيڂ ڃن نٸڅ أٳخ كـش س رڄخ طحء ٿيڂ نٸو ڃن ڃ

طنيخ ٳ حٿـيحڅ حٿثش ر أ أٹ دحرخد حٿلحنخص ػڂ غ

ٻخڅ ڃنيڂ څ ٬څ حٿڄخكخص . طنخزيخ، ٫ن ٣ٶ ٳـحص ٳ هڀٴخطيخ

حٿس ڃن حٿـيحڅ رڀكخص ٳوخش س ن٬نيخ ٫ڀ ىجخص

حٿلحنخص حٿى ػڂ وظڄڅ ٫ڀيخ رؤ٣حٱ أ٫حى حٿز رلغ طزي

. (حن٨ حٿس)أظيخ ٻڄخ ٿ ٻخنض ڃټڀش ڃن ىحث س

ٿكش ٳوخش ڃنش ريحث نٴص رؤ٫حى حٿز

Page 50: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

50

زڀٮ )ٻخڅ ڃنيڂ ڃن هٳڅ ح٫ڄيس حٿـيحڅ رڄوخ٢ ٳوخش س

ڀنڅ إيخ حٿڄظيس رؤٿحڅ (ڃظ٢ ٣ٽ حٿحكي ڃنيخ نل أر٪ رخص

ىحء كڄحء ػڂ ٬ٸنيخ ڃظـخس ٳ حٿـيحڅ حخ٣ن رلغ طئٿٲ

ر٬ إيخ حٿڄڀنش حٿ٨خىس أټخ هٳش طزو ىجش حٿڄؼڀؼخص ه١٤

.حٿؿحؽ(1)

. 42 كخش 384. ٫زي حٿ٬ خٿق، حٿڄؿ٪ حٿڀزٶ، (1)

Page 51: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

51

: تعض انؽاخع انهايح

1976، ڃ حٿ٬حٵ، أٿٸخىس 1حٿٵ حىن حٿٸيڂ، ؽ : ٫زي حٿ٬ خٿق

P. Bienkowski and A. Millard (eds.), Dictionary of the

ancient Near East (London, 2000), pp. 312-313 .

R.M. Boehmer, 'Uruk-Wark' in E.M. Meyers (ed.), The

Oxford encyclopedia of archaeology in the Near East, 5

(New York, 1997 .

D. Collon, First impressions: cylinder seals in the Ancient Near East, (London, The British Museum Press, 1987)

D. Collon, Near Eastern seals, London, The British

Museum Press, 1990 .

H. Frankfort, The Art and Architecture of the Ancient Orient, 1958 .

A. Parrot, Tello: vingt campagnes de fouilles 1877-1933 ,

Paris, A. Michel, 1948 .

S. Campbell, 'The Halaf period in Iraq: old sites and new',

Biblical Archaeologist, 55 (1992), pp. 182-87 .

I. Hijjara, The Halaf Period in northern Mesopotamia

(London, Nabu Publications, 1997).

Page 52: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

52

ثاانفصم ال

آثاؼ وفى انعؽاق ف انعصىؼ انراؼطح

:أهعاف انفصم

انرعؽف تأهى آثاؼ وفى انىاط انسضاؼح ف انعصىؼ -1

انراؼطح ف انعؽاق

انعصؽ انكىيؽي انىقط

انعصؽ األكاظي

انعصؽ انكىيؽي انسعث

الؼقا-عصؽ إق

انعصؽ انثاته انمعى

انعصؽ انكاق

انعصؽ األشىؼي

تاتم انكهعاح

Page 53: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

53

آثاؼ وفى انعؽاق ف انعصىؼ انراؼطح

انعصؽ انكىيؽي انىقط -1

قىيؽ وأكاظ : يمعيح ذاؼطح

٫ڀ هٱ ٫ ڃخٷزپ حٿظخن، ريأص ڃ٬خٿڂ حٿ٬ حٿظخوش ٳ حٿ٨ي

ٳ حٿڄنخ٣ٶ حٿـنرش ڃن أ حٿ٬حٵ هخش ٳ ڃنخ٣ٶ حٿڄنوٴ٠ش حٿظ

ٳ ػخثٶ أه " ٻخڃخ"أ " ٻځ"ٻص ٳ حٿن حٿڃش رخڂ

. ، ى حڂ ٻخڅ ڃ٬ٳخ ڃن ڃن ٣پ"ڃ"رخڂ

ڃن حص حٿحف حٿ٤ننش حٿڄينش حٿل٠خس حٿڃشٷي ٫ٱ طخن

ٿټن ٻخڅ ريحش . ځ.ڃ ٳ ريحش حٿٴش حٿؼخٿؼش ٵ٧ي اڂ . رخٿڀش حٿڄڄخش

رـند حٿ٬زينكغ اظٸ ٬ذ . ځ. ٳ حٿٴش حٿوخڃش ٵحٿڃحٿظحؿي

حٿ٬حٵ ٻنح حٿڄيڅ حٿڃش حٿثش ٻؤ نز خ ٿـ ٻد

حهظڀ٢ حٿ٬زيڅ رؤىپ لحء حٿخځ حٿـس . ٻ ان اي أىد

ىخؿ . ځ.ٵ3250ر٬ي ٫خځ . حٿ٬رش ٫ن ٣ٶ حٿيـس أ ن ٯخحص ٫ڀيڂ

ىئء حٿحٳيڅ حٿـيى ٻخنح . اٿيڂ حٿڃڅ ڃن ڄخٽ ٵ حٿ٬حٵ

ظټڀڄڅ ٿش ٿ ٿيخ ڀش رؤ ٿش أه ڃ٬ٳش ٷظيخ حرظټح ٻظخرش

.هخش ريڂڃڄخش

Page 54: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

54

هٽ حٿٸڅ حٿظ طڀض حٿيـس حٿڃش نڄض حٿيٿش ط٤څ ٳ حٿٴنڅ

ڃڀٺ ڃينش (Etana )اظخنخ٬ظز حٿلخٻڂ حٿڃ حٿڄڀٺ . حٿ٬ڄخس حٿ٬ڀځ

(ڃټخؿخ)ر٬يه ٧ي . ځ.ٵ1800 أٽ ڃن كي رى ڃ ڃن ٫خځ ٹ

ٷخځ رخٿ٤س ٫ڀ ڃن٤ٸش طڄظي ، ؿند ڃينش ٹ (ٻخء)ڃڀٺ ڃينش أٹ

هڀٴو حرنو انڄٻخ ٫خځ . ڃن حٿزل حر حٿڄظ٢ كظ ؿزخٽ حؿ

. رڄخٽ ٵ رى حٿحٳينأحطخحظٿ ٫ڀ ڃينش . ځ. ٵ2750

ڃڀٺ ىٿش اطخنخ Enmebaragesiٷخځ انڄزخؿخ . ځ. ٵ2700ٳ ٫خځ

أٷخځ . Elamحنظ ٫ڀ ىٿش ٫ځ . رخٿ٤س ٫ڀ رى ڃ، رټ

. ڃ٬زيح ٿٿو انڀپ رڄينش نز حٿظ أزلض حٿڄٻ حٿين حٿل٠خ ٿڃ

انظي كټڂ اطخنخ رټ ر٬ي ٸ٣و ٫ڀ ي ڃنزخى ڃڀٺ . ځ. ٵ2670ٳ نش

ٿټن ر٬ي ڃطو ر٤ض ڃينش أٹ . ڃينش أ حٿظ ؿ٬ڀيخ ٫خڄش رى ڃ

حٿ (.ځ. ٵ2650–. ځ. ٵ2700)نٴىخ حٿخ ٫ڀيخ رح٤ش ؿڀـخڃخ

. ىحص كٿو حٿڄڀلڄش حٿيس، ڃڀلڄش ؿڀـخڃ

ٷخڃض حڃزح٣ش حٿڃش رٸخىس ٿؿٿڄني رڄينش . ځ. ٵ25ٷزپ حٿٸڅ

كظ ؿزخٽ ؿزخٽ ٣ ٻخنض طڄظي ڃن . (.ځ. ٵ2500– . ځ. ٵ2525)أىد

٫خض ڃ . حؿ ڃن حٿوڀؾ حٿٴخ كظ حٿزل حر حٿڄظ٢

كظ اؿظخكيخ حٿڄڀٺ حٿخڃ . ځ. ٵ23ٳظس ا٤حرخص ىحهڀش كظ حٿٸڅ

أ ٫خڄش ؿييس ڄخىخ (.ځ. ٵ2279–. ځ. ٵ2335)خؿڅ حٽ

. ٻخنض أخڃو أٷ أٯن ڃينش ٳ حٿ٬خٿڂ ٷظيخ. آؿخى رؤٷ ڄخٽ رى ڃ

. حنيڃؾ حٿحس أىپ ڄخٽ ى ڃ حنيح ڃټنن ٬ذ آٻخى

Page 55: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

55

. حظڄ حٿلټڂ حٻخى كحٿ ٷڅ. أزق ٤ڀٶ ٫ڀيخ رى ڃ آٻخى

أػنخء كټڂ كٴي خؿڅ حٿڄڀٺ نخحڃن . ٻخڅ ٫يي حٻخىن ٷي اظٵ ٷنخ

نف حٿؼح حٿـطن ڃن ؿزخٽ حؿ (.ځ. ٵ2218–. ځ. ٵ3355)

. ٿټن حٿڃن ر٬ي ٫يس أؿخٽ ٣ىىڂ. حظٿح ٫ڀ ڃينش آٻخى رٸش ڃ

كټڂ ڃن )كڀض ڃ ٫ڀ اظٸٿيخ ٫ڀ ي ڃڀٺ ڃينش أٹ طىـخٽ

نخڃ رخٿ٬يي حٿؼخٿغ رڄينش - أ٫ٸزو أكي ٷحىه أ. (.ځ. ٵ2112.- ځ. ٵ2120

ٻخڅ ٷخثيح ٫ټخ . (.ځ. ٵ2047.-ځ. ٵ2095)هڀٴو ارنو ڀـ . أ

. ٪ ٷخننخ ٷزپ ٷخنڅ كڄحر رؼػش ٷڅ. ڃڀلخ اؿظڄخ٫خ ٻؤرو أىزخ

ؿخء حٿ٬ڃڅ حٿ٫خس ڃن حٿلحء ٯر رى . ځ.ٳ ريحش حٿٴش حٿؼخٿؼش ٵ

. ٻبن ٻخ أ حح كخٻڄيخ، ڃ أٻخى اظٿح ٫ڀ أىڂ ڃينيخ

كظ ؿخء كڄحر ڃڀٺ رخرپ ٣ى حٿ٬ڃن ٫خځ . أزلض حٿزى ٳ ٳ

أزق حٿلخٻڂ حٿكي ٿزى ڃ أٻخى ر٬يڃخ ڄيڄيخ ٿزخرپ . ځ. ٵ1763

. ٿظ٨ي حٿل٠خس حٿزخرڀش

ڃن . ٿٸي هڀٴض حٿل٠خس حٿڃش آٱ حٿحف حٿڄڄخش رخٿڀش حٻخىش

(ىٿظخ حٿحٳين )، يي حٿيپ حٿر ٳ حٿ٬حٵ .ځ.أحثپ حٿٲ حٿوخڃ ٵ

ٳٴ ىح حٿيپ ٷخڃض حٿڄيڅ حٿ . حنظٸخٽ ڃن حٿٸ حٿح٫ش حٿ كخس حٿڄيڅ

ٳ ىه حٿڄيڅ ٻخنض ريحخص حٿظو٢٤ . (ٻخ)ڃؼپ أي أ حٿٻخء

ٳ ىح . ٿڀ٤س ٫ڀ حٿٴ٠خنخص، حنخء حٿيى كٴ حٿٸنحص حٿـيحٽ

ڃڄخ ؿ٬پ . حٿيپ ٻخنض ٳو زټش حٿٸنحص ڃ٬ـس ڃن ڃ٬ـحص حٿ

Page 56: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

56

3200 ٳ كيى نش . ٳ حٿظخنحصك٠خحٽأٷيځ حكيس ڃن حٿڃڅ رنخس

. حرظټ حٿڃڅ حٿټظخرش نىخ ٳ ٫يس رڀيحڅ ٵ أ٤ش. ځ. ٵ

انالير انؽئكح نهف انكىيؽي انىقط (1)

طڄ أىپ ڃ ٳ ىڂ رڄڃق ڃليىس، ٳيڄ كڀٸ حٿحد

ٳ ڃكڀش ڃـظؤهس ڃن . أؿخځ ٷس ٷزش ڃن حڃظء أنٱ ٻزس

أڃخ رخٿنزش ٿ٬ حٿأ ٳٸي طن٫ض أټخٿو، ٳي اڃخ . طخويڂ ٧يح رڀل ٻؼش

ٻڄخ طيڂ . كڀٶ أ ٷ أ ٣پ ڃ٬ٸ أ ڃنيٽ ٫ڀ ىجش ٴخث

آػخىڂ ىڂ طيڅ ڃر ٳ٠ٴخش ريخ ػنش ٠٫ش ٫ني حٿو، رڄخ ٿټ

طٸځ ڃٸخځ حٿلحځ، طنيٽ كظ حٿٸيڃن ٿټ طنظي رحث٢ ٣ڀش ڃيرزش

. ح٣حٱ

رڄخ ن٬ض ڃن ، ٧ي كټخځ ىه حٿل٠خس ٫ڀ آػخىڂ ر٬زخءحص ٳ٠ٴخش

أحٱ حٯنخځ حٿڄڄ٤ش، طڀظٲ ڃ٤ش حٿټظٲ حٿ ؿء ڃن حٿح٩ ػڂ

أڃخ حٿنخء ٳٸي ڃؼڀن رڄر ٻخش ٬ .طڄ ڃن طلض ار٢ حٿټظٲ حٿڄن

٫ڀ ٫خىطيڂ ٳ طىڂ ٿلټخڃيڂ، حٿڃڅ آٿيظيڂ ٫پ . ڃيٿش

ىجش رش رڀل ٻؼش ڃڄ٤ش ٬ ٣ڀش ڃ٬ٸش طيڅ ڃر

. ٳ٠ٴخش طؽ ر٠٬يڂ رٸڅ

. 414-385. حٿڄؿ٪ حٿخرٶ، : ٫زي حٿ٬ خٿق:أن٨ (1)

Frankfort, The Art …, fig. 9, 16 b.

Page 57: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

57

ف انعاؼج انكىيؽح

ٻڄخ ٻخڅ حٿلخٽ ٳ حٿل٠خحص حٿخرٸش ٿيڂ ن٨ح ٿٸڀش حكـخ ٳ رجظيڂ، ح٫ظڄي

حٿڃڅ ٳ طي ڃزخنيڂ ٫ڀ حٿ٤د حٿڀزن حٿ ٻخڅ ټپ ٳ ر٬

حكخڅ رؿو ڃ٤ق آه ڃليد ظويحڃو ٳ حٿڄيحڃٺ حٿأش ٫ڄپ

ٿټن ٿڂ ڄن٪ ىح ڃن حظويحځ حكـخ ٫ڀ ن٤خٵ ٶ . حٿ٬ٸى ٳٵ حرحد

. ٿظي٫ڂ ر٬ حڃخٻن ڃؼپ حخخص أ ٠٫خىحص حرحد

انعاؼج انعح -1

ع حٿڃڅ ڃن حٿل٠خحص حٿخرٸش ٿيڂ ٫خىس طي ڃ٬خريىڂ ٫ڀ

. ڃ٤لخص ٫خٿش، اڅ ٿڂ ڄن٬يڂ ٿٺ ڃن يح ر٠٬يخ ٫ڀ ح حٿڄ٤لش

(رڄ٬ن حٿٸڄش حٿڄطٴ٬ش)" ٷس"ٿٸي حظيص ىه حٿڄزخن ر٬ي ٿٺ رخڂ

. (حن٨ حٿټپ)

ټپ طوڀ ٿڀٷس

Page 58: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

58

٫ڀ ٻپ ڃن حٿيټپ حٿ٬ڀ حٿ ٬ڀ " خه"ٿٸي أ٣ڀٶ حٿڃڅ ٿٴ٦

حٿخرٸش ٿٸي حٷيح ٳ حٿڄ٬خري حش، ٳ حٿخٿذ سحٿٷس ٫ڀ حٿخٽ

أنيڂ ٫نح ٳ حٿلخٿش حٿ ٷخ٫ش طـڀ حٿڄ٬زى ٳ ڃنخزخص هخش ڃؼپ أ٫خى

. أ حٿنش حٿحؽ حٿڄٸي ٿز٠٬خ أرخريڂ

ڃيهپ ڃ٬زي ٻ

ؿند ريحى )" حٿ٬ٸ"ڃن حػخ حٿزخٷش ٿڀڄ٬خري حٿڃش نٻ ىنخ ڃ٬زي

أهح ٿٺ حٿڄ٬زي حٿ ٫ؼ ٫ڀو ٢ " حٿ٬زي" ڃ٬زي ( ٻڂ70رلحٿ

ڃن حٿزٸخخ حٿظ ٫ؼ ٫ڀيخ ٿڀڄ٬زي حه حط٠ق أنو ٻخڅ ". هٴخؿ"ڃخٻن رڀيس

. (حن٨ حٿس)ظؤٿٲ ڃن ر٠خ ح رحرش كٲ ريخ كخڅ ڃطٴ٬خڅ

Page 59: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

59

ڂ ىح حٿ ىحهڀو خكش ٻزس هض ٿڄزخن حىحس ڃخٻن حٿټينش

ٻخڅ ظڀ ٿٺ حٿڄ٬زي نٴو حٿ ٻخڅ ٫زخس ٫ن ڃزن ڃظ٤پ ي ٳٵ ڃ٤ق

ڃظ٢ حطٴخ٩ طٸيڃو ٳنخء أكخ٣ض رو كـحص ؿخنزش أك٤ض

ڃـڄ٫ش حٿڄ٬زي طڀٺ ر ر٠خ حٿټپ(1)

.

انعاؼج انعح -2

ٷي رن ". ٹ"ڃن نڄخؽ حٿ٬ڄخس حٿڄينش ٿيه حٿل٠خس، ٷ كټخځ ڃينش

ىح حٿٸ رخٿ٤د حٿڀزن ٳٵ ڃطٴ٪ نخ٫، رٸ ڃنو أؿحء ڃن ؿيحنو

ٻخڅ ڄټن ٫ن ٣ٶ حٿيؽ حٿٽ حٿ . ىؿو ر٬ ڃن ٷح٫ي أ٫ڄيطو

ڃيهپ ڃهٱ ڀو ٳنخء ڃٴظف أ٫ڄيس ڃن حٿ٤ن حٿڄلٵ، طل٢ رو

نض . كـحص حٿٸ حٿظ ح٫ظڄيص ٸٳيخ ٫ڀ أ٫ڄيس ڃڄخػڀش ٫ڄيس حٿٴنخء

ٷخ٫خص حٿٸ رڀكخص ؿڄڀش ڃن حٿض حٿڄ٬٤ڄش رخيحٱ ـپ ٫ڀيخ

ڃنخ٧ طڃ حٿ حنظخحص ىئء حٿلټخځ ؿخنذ ڃڄخ ٻخڅ ـ ٳ كخطيڂ

. حٿڃش ڃن طرش ٿڀڄخش حٿڄخ٫ كڀزيخ

: ٫ن ىح حٿڄ٬زي حن٨ (1)

P. Delougaz, The Temple Oval at Khafaje, Chicago, 1940 .

Page 60: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

60

انعاؼج اندائؿح -3

ڃن أؿڄپ حػخ حٿظ طيي ٫ڀ ٫خىحص حٿيٳن " أ"ط٬ظز ڃٸخر ڃينش

ٷي طؤٿٲ ر٬ ىه حٿڄٸخر، حٿظ رنض . ڃلظخص ڃٸخر حٿل٠خس حٿڃش

. رخٿ٤د حٿڀزن طلض ٤ق ح، ڃن ػع ٯٱ ڃظحش ڃٸزش حٸٲ

ڃن حىٿش حػش حٿظ ٫ؼ ٫ڀيخ حط٠ق ؿى ٫خىس ىٳن حٿويځ حطزخ٩ كٽ

ڃٸخر حخى أ حٿلټخځ، ٻڄخ ىٽ أ٠خ ڃخ ٫ؼ٫ڀو ڃن كڀ أىحص ٫ڀ ػحء

. ٻز لخد طڀٺ حٿڄٸخر

ڂ طوڀ ٿزج ىٳن ٳ ڃٸزس ڃڀټش ڃن ڃٸخر أ

Page 61: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

61

ڃن أ٩ ڃخ طلظٴ٦ رو حٿڄظخكٲ حڅ ڃن ىه حػخ ه ٳخهس ن٬ض

، هنخؿ ػڄنش ٬٣ڄض ر٬ (حن٨ حٿس)اكيحىخ ڃن حٿىذ حٿڄ٤ٵ

ڃٸخر٠يخ رخٿى ٯ٤ض أٯڄخىىخ رٷخثٶ ىزش ڃهٳش، نخٽ كحد

إ رڀ٢ ڃش ىرخر ٷظخٽ ڃىزش، كڀ ىزش ڃن هحطڂ أٷح١ ڃټڀش

٫ڀ ىجش ٸخص حٿى، ٷثي حص كزخص أنزرش، ٫ڀذ ڃهٳش ٿلٴ٦

. حٿيىڅ حٿ٤٬س

(ڃظلٲ حٿ٬حٵ)هس ڃن حٿىذ حٿڄ٤ٵ

Page 62: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

62

ف انمش وانسد انكىيؽي

: انمش

ىحځ ٫ ريحش ححص حٿڃ أٻؼ ڃن هڄش ٷڅ ، ٯخرض ٳيخ حٿكيس

حٿخش ٿيح ٻخڅ ڃن حٿڄن٤ٸ أڅ طظ٬ي ى حخٿذ حٿٴنش هٿو رظ٬يى حطـخىخص

ىص ڃينو حهظٱ ححٵ حىڀيخ كټخڃيخ، ٿټن ٿڂ ڄن٪ ىح ڃن ٩

أخٿذ ٳنش ڃ٬نش ٳيخ ٫ڀ كخد أخٿذ أه ٳ ر٬ حكخڅ ٿٺ

ؿ٪ اٿ طزخىٽ حٿڄن٫خص حٿٴنش حٿس رن حٿڄيڅ، ٻخهظخځ ح٤حنش

حٿڄنٸش، طلٲ حٿڄ٬خري ڃؼپ إ حٿڄٸخڃ٪ حٿڃش ٷحثڂ حٿڄزخه حٿڄحثي

. حٿٴخهس حٿظ ٻخنض طټپ رؤټخٽ كحنش

هظڂ ح٤حن ٣ز٬ظش ٫ڀ حٿ٤ن ڃن أ

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)

Page 63: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

63

طڄص ڃنخ٧ أهظخځ حٿٴظحص حٿ ڃن ٫ ريحش ححص حٿڃ ،

ربڀد نٸ طو٤٤ رخ حٻظٴ حٿٴنخڅ ٳو رظ حٿو١٤ حٿ٬خڃش ٿؿخځ

ح٫ظڄي ٳو ٫ڀ طټح كيحص ڃليىس ٻخڅ ظپ ڃخرنيخ ڃن ٳحٯخص

. (أن٨ حٿس)ٿظ أټخٽ نزخطش طـيش ٫ييس

حن٬ټ ي ىح حڀد ٫ڀ نٸ ححن حٿلـش ځ ححن

ٻخنض نڄخؿو Brocade Styleحٿٴوخش ٫ٱ ٳ ح٤ف حٿٴن رخڂ

حٿ ٷي ٧يص ڃن ٫ ڃخ ٷزپ حٿظخن ٿظوظٴ ٿٴظس ػڂ ٫خىص ٧يص

ػخنش ٳ أحثپ ٫ ريحش ححص حٿڃ زي أڅ طـيى ٧يه ٳ ٿٺ

حٿٷض حطز٢ رٸد طؤػ أىڀو رٴنڅ ڃح٣نيڂ حٿ أٻؼ ڃن حطزخ٣و رٯزظيڂ

. ٳ اكخء أڀد ٫حٷ ٷيڂ

ط٤ص نٸ حهظخځ ر٬ي ٿٺ ٳ أحه ٫يي ريحش ححص حٿڃ

طڄص رظ٬يى ڃ٫خص ڃنخ٧ىخ طيحهپ ىخ طٸخ٣٪ أؿحءىخ،

. حظٽ ڃخ رنيخ ٿظ إ كحنش نزخطخص ڃ طو٤٤ش

ٷي حظلذ ٳنخن ىه حٿٴظس ط اه٠خ٩ حر٤خٽ ح٤ن ٿى

ح٫ظخىح ٫ڀ ط حٿجٺ حر٤خٽ ٳ ىجخص طـڄ٪ رن إ حٿز

نٴح أټخٿيڂ رو١٤ ٫خڃش حخ كخىس . حييڂ رن حؿخځ ٷڅ حٿٴلٽ

حظزٸ ر٠٬يڂ أڀد . حكخنخ رو١٤ ٿنش حخ ڃنلنش حكخنخ حه

Page 64: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

64

حىه ػحء رخىس طحكڂ ه، ٻڄخ حىه كڀش رظٷ ر٬ " حٿزٻي"

ه ر ه١٤ ڃظٸخ٬٣ش ط٪ ٫نيخ ر٬ـخثن ڃڀنش، ٿٺ ڃڄخ

٬ن حنو ڃخ ڃن اڀد ٳن ٻخڅ ظ٤٪ أڅ ـذ حڀرخ آه اڅ ٣ ٫ڀش

. حى ٫خ ٫نو

ٳ حٿڄحكپ حٿڄظؤهس ٿڀل٠خس حٿڃش طوٴٴض نٸ أهظخځ ڃن طٸخ٣٪

حٿ حظلزض حټخٽ حٿڄڄظڀجش حص حٿو١٤ حٿڀنش كخٿض أڅ طٳ

حٿٴحٯخص حٿڄنخزش كٿيخ أڅ طظپ ىه حٿٴحٯخص ٳ طـپ ن ٷس

ڃخٽ ٳنخنىخ اٿ حؼخ حٿحٷ٬ش ٳ ڃنخ٧ىڂ ٳٸڀڀح حر٤خٽ . أكخنخ

حٿوحٳن أ٧يح اٿ ؿخنزيڂ أر٤خ ڃن حٿز ىڂ ٫حس ٳ أٯڀذ

. حكحٿيڂ ، حىظڄح ربرح طٴخپ حٿ٬ حٿٸڅ حؿنلش ٳ ىڂ

٧يص حٿنٸ حٿڃش ٫ڀ إ ڃٸخڃ٪ حٿٸظخٽ حٿڃش حٿظ ح٫ظخى حٿلټخځ

ٻزخ حٿوخص أڅ ٸظنىخ ٳ ٷىڂ أ ييىخ اٿ ڃ٬خري أرخريڂ ٿظؤٻي

حٿڀش رن ٴش حٿڄٸخطڀش ٳ أنٴيڂ رن ٫خس حٿلد ڃن أرخريڂ،رخخٳش حٿ

. ٧يىخ ٫ڀ ٤ف ححن حٿلـش حٿڄ٬ينش

ڃن حڃظ٪ ڃخ ظيي رو ڃنيخ نٸ آنش ٳ٠ش ٻزس حص ٷخ٫يس نلخش أىيحىخ

ٿڄ٬زى ڃينظو، نٸ ٳنخنيخ ٫ڀ ٤كيخ ر٬٠ش " ٿـ"كخٻڂ " انظڄنخ"

حص " نن ؿ "ڃنخ٧ ٿلحنخص أٿٴش ٻخس ط٤ ٫ڀ ن حٿڄ٬زى

Page 65: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

65

إ حى، نـق ٻپ حٿنـخف ٳ حٿظ٬ز ٫ن حٿلٻش حٿ٤ز٬ش ٿز٠٪ ن٬خؽ

ڄنش رخٻش طٳ٪ ٻپ ڃنيخ خٷيخ حڃخڃش ططټ ٫ڀ كخٳ خٷيخ حه

. حظ٬يحى ٿڀني

ٻٿٺ ٳ٠پ ٳنخڅ ىح حٿ٬ ىه حٿلٻش ٳټىخ ٫ڀ ٿكش س ڃن حٿ٤ن

حٿڄز٪ رخٿٸخ، ٳىخ خس ڄنش حٷيس طيڂ رخٿٷٱ رٳ٪ اكي ٷخثڄظيخ

٫ز ٫ن كٻش أه ٿ٤ٴش ٳ ڃ ڃ٬زىس ٳ نه حٿڄيذ . حڃخڃظن

ٿټنو " نن ؿ"٤ؤ ٧ي أين ، ى ط ڃ٬ظخى ٫ڀ آػخ حٿڄ٬زى

حين ظ٤خڅ رأيڄخ اٿ أ٣حٱ ؿنخك حٿڄ٬زى ٿنيخىخ، ٫ڀ

هٱ حٿڄؤٿٱ ٳ ط أڃؼخٿيخ، ريح حٿظل ٻٴپ حٿٴنخڅ حٿلش ٿڀكظش

. ٫ڀ حٿٯڂ ڃن هنش ٤ليخ

ڃخ حٿٴنخنڅ حٿڃڅ ط٬زحطيڂ حٿٴنش حٿٸس ٫ڀ ٿكخص كـش

س ، ڃظ٤ڀش ڃر٬ش ، ٧يص ڃن أح٢ ٫يي ريحش ححص خ٫ض

ٳ أحهه ٻخنض طؼزض ٳ ؿيحڅ ىخٻپ حٿڄ٬خري ٫ن ٣ٶ ٳـحص س

طظ٤يخ ٿظ٨پ خىيح ٫ڀ حطزخ١ حلخريخ رؤرخريڂ ، أطؼزض ٳ ؿيحڅ

ٷخ٫خطيڂ حٿوخش رخ٫ظزخىخ ٿكخص طٻخش ٯح حٿهٳش حٿنش،

ڃخىخ ٫ڀ ٿكخص هزش ٳخهس ٻىخ أكخنخ رخٿنلخ حٿڄ٤ٵ، ټڀح

ىخ حٿس رخيحٱ ٬٣ڄح ح٣خحطيخ رخى، ٻخنض ڃن ٯ ٺ

. ڃن حٿڄٸظنخص حٿخٿش ٳ حٿٸ طئٿٲ ٷ٬٤خ ڃن أػخػيخ

Page 66: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

66

ٷي كڄڀض ىه حٿڀكخص نٸخ ط ؿخنزخ ڃن حٿلخس حٿڃش ڃخ ي ٳيخ ڃن

ٿٸي حظلذ ح٠خ كټخځ ڃ طـپ أهزخ . ڃزخىؾ حٿ ؿخنذ ڃنخ٧ح ٿڀلد

. حنظخطيڂ ٫ڃخص طينيڂ ٫ڀ حٿڀكخص حٿلـش حٿټزس ٫ڀ حٿنذ

ٿكش ڃن حٿلـ حٿـ ڃن أ

(حٿڄظلٲ حر٤خن)

Page 67: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

67

ڂ، ىه حٿڀكش زو 0.22× ڂ22.86× ڂ26.03)ڃن أڃؼڀش طڀٺ حٿڀكخص

ط حٿڀكش . (حن٨ حٿس)حٿڄر٬ش حٿڄلٴ٧ش ٳ حٿڄظلٲ حٿز٤خن

ٴن ڃن حٿنٸ ٿڄـڄ٫ش ڃن حٿڄظ٬زين ٻخىن ٫خ كڀٶ حٿأ ى

ذ خثپ ٳ حنخء أڃخځ اٿو ٿلش ٻؼش طي ٿزخ ٣پ ٯ٤خء أ

أڃخ حٿٲ حٴپ ٳ ؿپ اڃأس لڄڅ ٷحرن كحنش ٸٲ . ٷنن

رـخنزيڄخ اڃأس حه رڄخ طټڅ اىش أ ٻخىنش ٸٲ أڃخځ حهس ٻخىن

. ٫خ حٿـي ى ذ خثپ أڃخځ ڃيهپ ڃزن رڄخ ټڅ ڃ٬زيح

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)خ أ

Page 68: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

68

ٷخځ حٿ ٿنخى ٿ ٳ حٿ٬نخص ڃن حٿٸڅ حٿڄخ رلٴخص ٳ ڃن٤ٸش

أ رـند حٿ٬حٵ، حٻظٲ ڃٸزس ٿڂ ظڂ طوذ ٷزىخ ؿ٪ طخويخ اٿ

ٿڂ ظ٠ق ٯخڃ ٳ أكي حٿٸزأػٷي ٫ؼ ٫ڀ ىح : ٷزپ حٿڄى٫2600خځ

. طڄخڃخ ٻننظو اڅ أ حٿز٬ ٳو خخ

أشكال انسؽب

Page 69: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

69

انكالو عه انهىذ

، ڃنن رڀٸ٤خص ڃس ڃن ح ڃظ20.3طظټڅ ؿحنزو ڃن ڃظ٤ڀن ٣ٿيڄخ

حٿٴٴخء حٿڄن٩ ڃن حٿيٱ حٿز٠خء، حٿلـخس حٿلڄحء حٿلـخس

. ڃ٫ش ٫ڀ حٿٸخ (ڃظىس ڃن أٳخنظخڅ) حٿىحٿٷخء ڃن ن٩

ڃن ح٫ڀ اٿ حٴپ ، ٫رخص ط٠د أ٫يحءح " حٿلد"٨ي ٫ڀ ؿيش

Page 70: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

70

ظخٷ٤څ ، ڃخس حٿڃخف ىڂ رڅ هحص أىش ؤڅ ٫يىح ڃن

حٿ٨خى ٳ أ٫ڀ ) ح٫يحء ، ر٬ ح ىڂ ٬څ ٫ڀ ٷخثي حٿـ

ٷش ، طـىخ كڄ طٸخى رلزخٽ، طڄ ٢ ٷ١ حص ٫ـص ٫رخص . (حٿ٢

٨ي ٫ڀ ؿيش . (حهظ٫ض حٿڄټخرق ٳڄخ ر٬ي)ط٪ ٳ أنٱ حٿلڄ

اكظٴخٽ رٿڄش، زي أ٠خ ڃٸ ى ٬ٱ ٫ڀ ٷؼخس، ـڀذ " حٿڀڂ"

. حٿڄي٫څ حٿنخثڂ حٿلڄ حٿؼحڅ حرپ حٿڄخ٫ حٿڄٺ

Page 71: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

71

:ف انسد

ؿخءص ڃنلطخص حٿل٠خس حٿڃش ٷڀڀش حٿـىس حص ه١٤ ؿخٳش حخ

كخىس رڄخ ٬ى ىح ٳ حٿڄٸخځ حٽ حٿ ٷڀش ڃلخؿ حكـخ حٿـيس نيس

ٻٿٺ انذ حىظڄخځ حٿنلخطڅ ٫ڀ ط٬زحص حٿؿو . حكـخ حٿڀزش ٳ حٿ٬حٵ

هخش ٳڄخ ظ٬ڀٶ رظڄخػپ حرخد حٿظ طڄص ر٠وخڃش أكـڄيخ حح ڃخ ٷنض

ٿيح حطڄض طڄخػپ حٿيش ر٠وخڃش حٿؿو حطخ٩ حٿ٬نن . رظڄخػپ حٳحى

حن٤زخٷش حٿٴظن ٻؼخٳش حٿ٬ حٿڄـ٬ي ڃ٪ حظخٿو ٫ڀ حٿي أ ٫ڀ

. حٿټظٴن، حطخٽ ٬ حٿڀلش حٿ٤پ ر٬ حٿخد

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)طڄؼخٽ ٿؿپ ڃن حٿلـ

ڂ 12.7: ٫-ڂ 14.6: حطٴخ٩

Page 72: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

72

ٿ٬پ ڃن حر حڃؼڀش حٿيحٿش ٫ڀ ٿٺ طڄؼخٽ كـ ٿؿپ ى ڃـيٽ

– 2600كحٿ )حٿڄي ٬ى حٿ ٫ ححص حٿڄزټ ٳ حٿ٬حٵ

(. حن٨ حٿس )(ځ. ٵ2500

ٷي ٬ض ىه حٿظڄخػپ حٿظ طڄؼپ ؿخٽ نخء ٳ حٿڄ٬خري ٿظڃ ٿڄخٻظيڂ

ڃوظڀٴش ٿظلخص . ٳ حٿ٬زخىس حٿس ٿڀڄ٬زىحص ط٨ي طڀٺ حٿظڄخػپ حټخ

ن٬ٱ ٫ڀ ؿو حٿظليي اح ٻخنض ىه حٿظڄخػپ ط . حٿ٬ حٿڄر

ټپ ألخريخ أځ ، ا أنيخ ٳ حٿخٿذ طټڅ حص ڃڃق خثيس، أكخنخ طټڅ

ٳ ڃ٨٬ڂ حكخڅ طټڅ حي ڃظخرټش أڃخځ حٿي، رڄخ . ٿيخ ٫څ ح٬ش

ڃؼپ حٿ٬يي ڃن حٿظڄخػپ ڃن ىح حٿن٩، ىنخٹ نٸ . ٻخڅ ٿٺ ىٿپ حكظحځ

رخٿو٢ حٿڄڄخ ٫ڀ حٿټظٲ حڄن، ٿټنو ٳ كخٿش ىح حٿظڄؼخٽ ڃن حٿ٬ذ

. ٷحءطو

ٳ حٿڄحكپ حهس ڃن حٿ٬ ڃ٩ حٿليغ ط٤ ٳن حٿنلض ٧يص

ريأ حٿٴنخنڅ . ٳ حٿظڄخػپ ٿنش حٿو١٤ حظيحس حٻخڅ هٴض كيس حٿحخ

ٳ ڃلخٿش اٴخء حٿحٷ٬ش ٫ڀ أ٫ڄخٿيڂ ڃن ا٧يخ ٿز٬ حٿٴخص حٿظلش،

. هخش ٳ ڃن٤ٸش حٿٷزش، حٿظن٩ ٳ طټپ طٴٴخص حٿ٬ أخء حٿنخء

. ٿټنيڂ ٿڂ نـلح ٳ حٿظوٴٲ ڃن كيس ؿڄى طٴخپ حٿؿو

نٻ ىنخ ٿٺ حٿظڄؼخٽ طڄؼخٽ ڃنلص ڃن حٿلـ حٿـ ى ٿيس زڀٮ

ـ، كحٿ 30حطٴخ٫و ٿٸي ؿي ىح . ځ. ٵ2500ڂ ٬ى حٿ ڃڄڀټش ٿ

Page 73: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

73

رـند حٿ٬حٵ، حٿظ ٻخنض (ؿ حٿٸيڄش)حٿظڄؼخٽ ٳ ڃينش طڀڀ

ٻخڅ ىح حٿڄٷ٪ ڄن أٽ حٿڄيڅ حٿڃش . ؿءح ڃن ڃڄڀټش ٿـ

حٿظ نٸذ ٫نيخ ٳ حٿٸڅ حٿظخ٪ ٫، ٿڂ ټن حٿظنٸذ ٷي طڂ ٫ڀ

٫ڀ أش كخٽ ٳٸي . حٿڄظ حٿ ٻخڅ نيه حػڅ حٿڄليػڅ

ٻڄخ أڅ حٿ٬يي ڃن حٿنٸ . حٻظٴض ڃزخن ڃ٬خري ٫يس ٻٿٺ ڃڀلٸخطيخ

حٿظ طڂ حٿ٬ؼ ٫ڀيخ ٳ ىح حٿڄٷ٪ ڃټنض حٿ٬ڀڄخء ڃن طټن ٷخثڄش

. رڄڀٹ ٿـ

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)طڄؼخٽ ٿيس ڃن ٿـ

Page 74: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

74

٧يص أ٠خ ارخڅ ىح حٿ٬حٿظڄخػپ حٿڄ٬ينش حٿظ ٿ٬زض ىح ٻزح ٳ

ٷي ٫ؼ ٫ڀ حٿټؼ ڃن نڄخؽ ىه حٿٴنڅ . حؽ حٿٴنڅ حٿڃش حٿ

حٿظ طڄؼڀض ٳ ڃ حٿيش طڄخػپ حٿن حٿلحنش ٷحثڂ حٿڄزخه ٷح٫ي

. أحن حٿنش ڃخني حٿڄخ٫پ حٿٸڀپ ڃن طڄخػپ حٳحى

Page 75: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

75

انعصؽ األكاظي -2

طڀپ حٻخىڅ حپ حٿخڃ ٫ن ٣ٶ ىـحص ڃظظخٿش حٿ ڃنخ٣ٶ

حٿ٬حٵ حٿوذ كغ ريأح ٳ حظٸح، حٻظزح اڄيڂ رخنظخد حٿ

. حٿظ أزلض ڃٻح ٿنخ٣يڂ حٿخ حٿلر (أ أؿخىس)" أٻي"حٿ٬خڄش

ڃ٪ اىخى حٿظنخك رن حٿڄيڅ حٿڃش ٳ حٿـند حٿ٬حٷ، نق ٿٻخىن

حٿٴش ٿڀ٤س ٫ڀ ٢ حٿ٬حٵ كغ أح ىٿظيڂ حٿظ حظٴخىص ڃن ٯ

. ٺ ڃن حٿٷ حٿل٠خ حٿڃ حٿ ٻخڅ خثيح ٳ طڀٺ حٿڄنخ٣ٶ

ف انرصىؽ األكاظي

ڄټن حٿظ٬ٱ ٫ڀ حٿڄڃق حٿثش ٿڀٴن حٻخى حٿ طؤػ حٿ كي ٻز رخٿٴن

رٸحځ " نخحځ ن"حٿڃ، ٫ن ٣ٶ ٿكش ٫ڀيخ خن٬يخ حٿڄڀٺ

ڃڄٵ ٿلش ٻؼش ڃطيخ طخؽ ٷڅ نيٽ حث٢ ، ڃيخؿڄخ أكي

ٷي أري٩ حٿٴنخڅ ٳ ط حٿڄڀٺ ى ٬ي حٿظپ حٿڄٸخځ ٳٷو . حٿلڅ

حٿلن رٳٸش ؿو كڄڀش ح٫ځ، أكن طڄؼپ كٻش حٿـنى حٿخ٫ين

. حر حٿ٬ڄٶ رن ٴٳيڂ، ڃزڀٮ أحڃ حٿڄڀٺ ى ؤڃ ريخ ڃن هڀٴو

ٻٿٺ حٿٴنخڅ نخٳن حٿزٵ ڃطټح ٫ڀ ح ريه ڃ٫خ رٷو ٫خٿخ،

ٷخځ رظ ر٬ ح٫يحء ىڂ ظخٷ٤څ ٫ڀ إيڂ حٿز٬ حه ى

. يد حڃخځ حٿيـځ حٿټخق ٿڀڄڀٺ حٻخى

نك٦ ٫ڀ ىه حٿڀكش أڅ حٿٴنخڅ ٷخځ رظ ؿه حٿـني رو١٤ ٫خڃش ىنڄخ

حظ٬خ ٫ن طٴخپ . طٴپ ا ؿو حٿڄڀٺ حٿ ڄو رڄڃق ڃٴڀش

Page 76: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

76

ڃڃق حٿـنى رخٿظ٬ز ٫ن حٿٸس حٿيحٳ٬ش ٳ نٴيڂ رظڄؼپ يىڂ نخى٠ش

. إيڂ ڃطٴ٬ش حهظٱ حٿڄظخص رن ٸخنيڂ هٽ ٫ڄڀش ٬ى حٿظپ

ؿخء ط حٿڄر ٷٸش ڃٴش ٫ن حؿخى ٫ڀ ٯ حٿ٬خىس ٳ حٿٴن

. حٿ٬حٷ حٿٸيڂ

: ف انسد

(ڃظلٲ ريحى)ن -حٿڄڀٺ حٻخى نخحځ

طؤػ ٳن حٿنلض حٻخى رخٿڄع حٿٴن حٿڃ ڃن ؿخنذ رخٿخ٩

ٳـخءص طڄخػپ حٿڄڀٹ رٸخ طٸظد ڃن حٿلـڂ . حٿخش ڃن ؿخنذ آه

Page 77: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

77

ه ڃؼخٽ ٫ڀ ڃنلطخص ىح حٿ٬ أ . حٿ٤ز٬ رڄڃق خڃش ڀزش

حٿظ٬ز ڃڀټش ڃن حٿزن، طوڀ خن٬يخ ٫ن حٿظٸخٿي حٿظ ػيخ ٫ن أٳو ٳ

٫ن يس حٿزؤ رخطخ٩ ڃلـ حٿ٬نن يس طليٸيڄخ، حٻظٴ رظڄؼپ حٿ٬ن

، أخٱ ٿنش حٿڀش حٿخڃش رلـڄيخ حٿ٤ز٬ ڃ٪ حهخء ؿٴنيخ ح٫ڀ ٷڀ

. ر٤ش ٫ني نلض ٴلظ حٿوين ڃ٪ حرح ىٷش ٨٫خځ حنٲ اڃظء حٿٴظن

ٻٿٺ ٫ن حٿٴنخڅ رظڄؼپ حٿڀلش رب٤٫خثيخ حٿڄ٨ي حٿ٤ز٬ پ رنيخ رن

. ٬ حٿٴىن ٬ حٿخد ڃ٪ طٹ هڀش ڃن حٿ٬ ٿټ طنييٽ ٫ڀ حٿـزيش

أڃخ حٿوس حٿڄڀټش ٳٸي ڃؼڀيخ ٫ڀ ىجش حٿ٬ڄخڃش حص حٿحث٢ حٿظ حن٬ٸيص

. (حن٨ حٿس)ڃئهطيخ ڃن حٿوڀٲ رلڀٸخص ڃ٬ينش

:ف انمش

حظٴخى حٻخىڅ ڃن هزحص حٿٴنخنن حٿڃن ٳ نٸ حهظخځ ٿټنيڂ طؤػح

ح٠خ رف حٿټٴخف حٿظ ڃص ٫ىڂ، ٳـخءص نٸيڂ ڃڄظڀجش رڄنخ٧

ٻٿٺ ٷڅ نخ٩ ڃنخ٧ أهظخڃيڂ رن . حٿح٫خص ح٤ش حٿٸيڄش

ٷس ڃطزش ڃ٪ طٹ ر٬ حٿڄخٳخص حٿٴخٯش ٿټ ـپ ٳيخ خكذ حٿوظڂ

حڄو، حطز٬ح ٳ حظٽ ٤ف حټخٽ، حٿوحٳش ڃنيخ رؿو هخ،

اڀد طٷ أؿخڃيخ إيخ رلززخص ه١٤ طڄؿخص ٿټ ط٬ز ٫ن

. حٿ٬ حٿڄوخٿذ هخٱ حٿڄر

Page 78: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

78

هظڂ ح٤حن ٣ز٬ظو ڃن حٿڄظلٲ حٿز٤خن

Page 79: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

79

عصؽ انكىيؽي انسعث-3

ىرض ٫حڃپ حٿ٬٠ٲ ٳ ؿي حٿيٿش حٻيش طززض ٳ حنيخىخ ڃٴلش

حٿڄـخٽ ٿڃ ٿټ طظ٬ي أڃـخىىخ حٿٸيڄش، ٻخڅ ٿڀـ حٿزٶ ٳ ا٫خىس حٿټخڅ

حٿڃ حٿ ؿخنذ حٿنخ١ حٿحط ٳ حٿيحهپ حٿوخؽ حٿٺ ٳ حٿ٬ حٿ

ٷي ٧يص حٿڄ٤٬خص .٫ٱ ح٤كخ رخڂ حٿ٬ حٿڃ حٿليغ

". أ" " أٹ" " ٿـ"حٿل٠خش ٿيه حٿلٸزش ٳ ػػش ڃڄخٿٺ ى

" ندش" فى - أ

انسد*

حٿڄلٴ٧ش ٳ ڃظخكٲ حٿ٬حٵ " ؿىخ"حٿڄڄ " ٿـ"٫زص طڄخػپ ڃڀٺ

حٿڄظلٲ حٿز٤خن ڃظلٲ حٿڀٳ٫ن حٿڄي حٿٴن حٿ پ حٿو ٳن حٿنلض

ٳٸي حظٴخى نلخطح ىه حٿظڄخػپ ڃن حڀد حٿحٷ٬ . حرخڅ ىه حٿلٸزش ڃن حٿڃن

حٿ ٧ي هٽ حٿ٬ حٻي ٫زح رو١٤ طڄپ حٿ حٿڄنش ٫ن ڃڃق

ٷي ص ىه حٿظڄخػپ حٿڄڀٺ . حٿڄڀٺ رخڀد حٿڃ حٿأ حٿ٠٬ش

٫ڀ حٿٯڂ ڃن . ؿىخ طٸپ ٫ن حٿلـڂ ٣ز٬ حٷٴخ أ ؿڀخ ٳ ٪ حٿظ٬زي

حٿلش حٿظ أٴخىخ حٿٴنخڅ ٫ڀ يٵ ڃڃق حٿڄڀٺ ٳيه حٿظڄخػپ، ٳٸي

أ٫طيخ، هخش حٿـخٿ ڃنيخ، ڃش حٿنذ رن حٿـ٩ حٿ٬ڀ حٿـ٩

. حٿٴڀ رن حٿأ حٿٷزش

طڄظخ طڄخػپ حٿڄڀٺ طڀٺ رڄڃق حٿؿو حٿ٬ حٿلڀٶ حٿلخؿزن حٿټؼٴن

ٻٿٺ أؿخى حٿنلخص . حطخ٩ حٿڄخٳش رن حنٲ حٿٴظن ڃ٪ ح٫ظء ر حٿٷن

Page 80: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

80

ٳ حرح طٴخپ ٿزخ أو حٿح٪ ح حٿوپ، رخ٣ش حٿؼخد ٷش أ٣حٳيخ

. حٿڄخس حٿظ ٫ز ٫نيخ رظڄؿخص هٴٴش ه١٤ ڃڀش حخ ڃنٴؿش

" ؿىخ"طڄؼخٽ ڃن حٿزن ٿلخٻڂ ٿـ حٿڄڄ

( حٿڄظلٲ حر٤خن)

ٿڄخ ٻخڅ ڃن رن حٿحؿزخص حٿيخڃش ٿلټخځ طڀٺ حٿلٸزش ڃن حٿڃن حىظڄخڃيڂ رخٿيش

طي طڃڂ ڃ٬خريىڂ، ٿح كټخځ ؿند حٿ٬حٵ حنٴيڂ ىڂ ئىڅ ىح

Page 81: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

81

حٿ٬ڄپ ٳ ڃؼپ ىه حٿن٫ش ڃن حٿظڄخػپ حٿظ ٻخنض ط٪ ٻىحث٪ ٿخ ٳ

ڃن أڃؼڀش حٿظڄخػپ . حٿڄ٬خري ٿټ طلڄ ٫ن ٣ٶ حٿل حٿڄ٬زي خٻنو

ڃؼخٽ حٿڄن٩ ڃن حٿزن ٷي ٫ؼ ٫ڀو ٳ ڃن٤ٸش صحٿڄ٬ينش ٿظڀٺ حٿٴظس ٿٺ حٽ

ڂ نو 14.28لڄپ ىح حٿظڄؼخٽ حٿ زڀٮ حطٴخ٫و . (ؿ حٿٸيڄش)طڀڀ

ى طي ٯ٤خء ٿڀأ " ؿىخ" ؿحځ نٸخ ٿلخٻڂ ٿـ حٿڄڄ 720

ن ىنخ ىٷش ڃيخس حٿٴنخڅ ٳ ٸپ حٿڄ٬يڅ اؿخىطو ٳ طڄؼپ ڃڃق . ٷنن

. حٿؿش ٯ٤خء حٿأ

" أنن ؿ"ٿٸي حظڄص ىه حخٿذ حٿٴنش ٳ حٿنلض ڃظز٬ش ٳ ٫يي

حٿ ٫ؼ ٿو ٫ڀ ر٬ حٿظڄخػپ حٿس حٿظ طظخرو ٻؼح ڃ٪ " ؿىخ"رن

طڄخػپ أرخه، ه ر٠٬يخ كڀٶ حٿخد حٿڀلش ٫ڀ ٫خىس حٿټيخڅ، رنڄخ

. ه حٿز٬ حه ر٬ ٣پ ٿلش

انمش*

خص نٸ حهظخځ ٳ حٿ٬ حٿڃ حٿليغ ٫ڀ حٿنيؾ حٿ ٻخڅ ڃظز٬خ

حكظٴ٨ض نٸ أكي أهظخځ . ٳ حٿ٬ حٻي خ٫ض ٳيخ ڃنخ٧ حٿظ٬زي

ؤه " نن ؿيح"أكي ٿكخطو رڄن٨ ڃظڄخػپ ح٫و " ؿىخ"حٿڄڀٺ

ريه ٿٸيڃو اٿ ٻز حٿيو حىذ حٿٴ٠خڅ حٿ حظ ٫ڀ ٫و رظخؿو

حٿٸڅ ظٸد اٿ ڃه رآنش نټذ ٫ڀ ؿخنزيخ حٿڄخء حٿ٤ي ٧ي

ڀز ڃڀٴ٬ش ر٤ش ڃخس ح٣حٱ " ؿىخ" ٳ ك٠س اٿيو ڃظح٬خ ؿ

٠٪ ٻٴو طـخه ٳڄو ٳ ىجش حٿظپ حٿي٫خء ٧يص هڀٴو رظو رؼد ر٢

Page 82: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

82

ٷٶ ه١٤ ٣ٿش ٷي ٳ٬ض ييخ اؿ ٿريخ حٻز طٴ٬خ ٿرزيخ

ؿىخ ٫نيه ٧ي ڃن هڀٴيخ طنن هحٳ ڃـنق رلڂ أي أ ػ٬زخڅ خٷ

ن ٷي نـق حٿٴنخڅ ٳ حٿلخٿن ٳ طڄؼپ ڃڃق وو رف ٳ طلٸٶ

حٿظنخذ ٳ ىڂ ٳ حٿظڄ رن ڄم حٿڄ٬زى ه٩ حٿڄظ٬زي ؿخء

. حٿٴ٪ ٷس حٿظنن

حكظٴ٨ض اكي ٿكخص ٫ييه رظ ڃڄظ٪ ٿٴظ ٳظخس يٷخڅ ٫ڀ ٣زپ ٻز

ٻڄخ رٸض ٻؤ ٻزس رخڄو ن٬ض ڃن كـ حٿلش ؿيص ٫ڀ . ٳ كٴپ ىن

٤كيخ حٿوخؿش رخٿنٸ حٿزخ ىجخص كحنخص هحٳش ڃـنلش ٷنخء طٸٲ

٫ڀ ٸخنيخ حٿوڀٴ طڄٺ ٫ڄخ حص ڃٸخر طزش ڃٸخر حٿٱ أٳخ٩

وڄش ٷخثڄش ڃظٸخرڀش طڀظٲ كٽ ڃل أ ٷي ٸض أؿخىىخ ؿڄ٬يخ رٸ٤٪

كـش س ٬٣ڄض إيخ رڄحى ڃڀنش(1)

.

"أوؼ"فى وعاؼج - ب

حٿ ٫ أ احنخ رظؤ حس كخٻڄش ؿييس " أنڄ"ٻخڅ ٽ حٿڄڀٺ

ى حس أ حٿؼخٿؼش حٿظ ټڀض ريىخ ريحش ٫ ني٠ش ؿيي ٿظڀٺ حٿڄڄڀټش

حٿظ ط٬خٷذ ٫ڀ كټڄيخ هڄش ڃڀٹ ٬ح حٿ حظ٬خىس حٿلټڂ حٿڃ

ٿٸي حظ٤خ٩ ىن ". ٿـ"ٿيه " أنڄ"حٿڄكي، حظي ڃنيڂ حٿ ؿخنذ

حٿڄڀټن اه٠خ٩ ٻؼ ڃن حٿڄيڅ حٿڃش حٻيش، ڃڄخ ؿ٬پ ىئء حٿڄڀٹ

: حن٨ (1)

Frankfort, The Art …, pl. 51b.

Page 83: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

83

ٿٸي خكذ ". ڃڀٺ ڃ أٻي"حٿ ٬ن " ؿڅ حٻي"ظڀٸزڅ رڀٸذ

ٳ ڃـخٽ حٿ٬ڄخس حٿٴنڅ ٿڂ زٶ ىح حٿنخ١ حٿخ حٿلر نخ٣خ ڃڄخػ

. ٿٲ ڃن آػخه ح حٿٸڀپ

انعاؼج ف أوؼ

ٷس أ

رٸض ٿنخ ڃن آػخ ڃ٬خري ڃڄڀټش أ رٸخخ ٷس وڄش أٷڄض ٳ ٫يي حٿڄڀٺ

. ٫ڀ أنٸخ ٷس أٷيځ ڃنيخ طؿ٪ حٿ ٫ أس أ حٿ" أنڄ"

ٿٸي ٷخڃض ىه حٿٷس ٫ڀ رس ٫خٿش ڃظ٬ش طٸ٪ ٳ حٿٻن حٿر ٿڀڄن٤ٸش

Page 84: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

84

ٻخنض ىه حٿٷس ڃزنش ڃن حٿ٤د حٿڀزن ٻض ؿض . حٿڄٸيش ٿڀڄينش

ؿيحنيخ حٿيحهڀش رخٿ٤د حكڄ طظؤٿٲ ڃن ػػش ڃظخص ڃظظخٿش طڄپ ٷخ٫يس

ؿيحڅ ڃظحىخ حٽ حٿ حٿيحهپ، طظ٬خٷذ حٿلنخص ٫ڀ ؿحنزيخ، ٬ڀىخ

ٻخڅ ڄټن حٿٽ ٿڀٷس ٫ن ٣ٶ ػػش ٣ٵ خ٫يس . ٷي حٷيح

ىح ٷي ٿك٦ ٳ ڃ٬خري أ ٪ طڄخػپ حٿيش ٳ . ٣ڀش حص ىؿخص

كـحص س أ ڃٸحص ڃطٴ٬ش ڄټن حٿٽ حٿيخ ٫ن ٣ٶ ىؽ

ڃن ٬يخ ٫ڀ ٷح٫ي أڃخځ حٿڄٸحص ٳ حٿ٬ڄخس حٿخرٸش . ري

ڃن حػخ حٿظ حكظٴ٨ض ريخ ڃينش أ ر٬ ڃٸخر حڃحء حٿظ طظخرو ٳ

٫ڄخطيخ ڃ٪ ڃٸخر ڃخٷزپ حٿ٬ حٻي طڄص أٸٲ كـحص حٿٴن ٳيخ

. رخٿټپ حٿڄٸز ټپ حٿيځ حٿنخٷ

فى انمش وانسد ف يهكح أوؼ

طڄص ٳنڅ أ ٫ڀ حٿٯڂ ڃن ٷڀظيخ رٷش حٿن٪ يي ٫ڀ ٿٺ ٿكش ڃن

ٷي . حٿلـ حٿـ أٷڄض رڄنخزش حنخء حٿڄڀٺ أنڄ كي حٿڄ٬خري

حٿڄڀٺ ٫ڀ ؿيي ىه حٿڀكش، حٿظ رڀٮ حطٴخ٫يخ حڀ نل حٿؼػش أڃظخ،

رڀلش ٣ڀش ٫زخءس ٣ڀش ح٬ش حٻڄخځ ٷڀنس نٲ ٻش ٠٫ش

نـي حٿڄڀٺ، ڃظز٫خ رٿ ٫ييه أ ٻز أطزخ٫و، ى ٸيځ ٷحرنو حٿ . حٿلخٳش

ڃن . حٿ ؿخنذ ٫يى آه ڃن حٿيش" ننـخٽ"ؿظو حٿيش " ننخ"اٿو حٿٸڄ

أ٣ٱ ڃنخ٧ حٿڀكش ڃن٨ حٿڄڀٺ ى نٸپ ر٬ أىحص حٿزنخء، ٷي ڀټيخ ٳ

Page 85: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

85

٫خ ٳ٬يخ ٳٵ ٻظٴو ڃؼڀڄخ لڄپ حٿٴف حىه ٳ ٫خه ڃن٨ آه ٿڀڂ

هز ڃـڂ نٸ ٳ ٪ ڃخثپ، ڃن٨ ػخٿغ ڃ٬زىس ڃـنلش طز

. ڃن هٽ حٿلذ ٿټ طذ ڃخء ڃن ٷي طلڄڀو

، أكي ڃڀٹ أ، "ار ن"ڃن حٿنڄخؽ حه ٿٴن حٿنٸ، ڃن٨

ى طي ڃر ڃٻش حص ػنخص ٠٫ش، لڄپ انخء ، ٸٲ

أڃخڃو أكي حٿټينش، حظ٤خ٩ حٿٴنخڅ ىنخ، ٫ڀ حٿٯڂ ڃن حٿڄن٨، حرح

. ڃڃق ٻپ ڃن حٿڄڀٺ حٿټخىن ر٤ٸش ىخىثش ڃظٴخثڀش

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)أ ٿيس ڃن أ

أڃخ ٫ن ٳن حٿنلض حٿ كح ك ٳن حٿنٸ ٳ ط٤ه، ٳٸي رٸض ٫يس إ

نلظض ڃن حٿيض حٿزخظ ٬٣ڄض ٫نيخ رخٿـز حر حٿى

ڀٴض حٿن٨ ٳ ىه حٿنڄخؽ حٿـيي حٿ رٿو حٿٴنخنڅ ٧يخ حٿڄڃق . حٵ

Page 86: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

86

ڃن . حٿيٷٸش ٿڀؿه طٴٴخص حٿ٬ ٿڀؿخٽ حٿنخء، طٴخپ أٯ٤ش حٿأ

أؿڄپ ىه حٿإ، أ ڃڃش ٿيس ٻخنض ىه حٿأ ٯخٿزخ ؿءح ڃن

ٿٸي طيڂ حٿؿو . طڄؼخٽ ن ٪ ٳ حٿڄ٬زي ٿڀ ڃخ نخرش ٫ن خكزو

أڃخ حٿ٬ ٳٸي ٳ٪ ٳ هص ڃزڃش هڀٲ . ٫ني حٿ٬ن حٿ حٿـزيش

ڄټننخ حٿظ٬ٱ ٫ڀ حٿظ ٳ ٣ طلخص حٿ٬ . ٢ ٫ ٿڀأ

. ڃن هٽ نڄخؽ ڃؼپ ىه حٿأ

ٳ أ، ٳ Leonard Woolleyٿٸي ٫ؼ ٫ڀ ىه حٿأ ٫خٿڂ حػخ

" حڅ"ٻخنض ؿزخى حٿڄٸ حٿڄ ٿټخىن أ ٻخىنش . ٻ –أ٣ٽ ؿزخ

ٻخنض طٸ٪ رخٿٸد ڃن كځ حٿڄ٬زي حٿث ٿد حٿٸڄ . حٿڄٻ حىح ٿيڂ

حٿـء حٽ ڂ ڃٸ حٿټخىنش ڃټنيخ : نخنخ، حٿ ٻخڅ نٸڂ اٿ ؿثن

أڃخ حٿـء حٿؼخن . ٻخڅ ظڄپ أ٠خ ٫ڀ ؿزخنش ىٳنض ٳيخ حٿټخىنخص حٿخرٸخص

. ٳټخڅ ظټڅ ڃن حٿڄ٬زي حٿوخ رننـخٽ ؿش نخنخ

Page 87: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

87

الؼقا-عصؽ اق- 4

ىؤص ٧ٱ حٿلد حٿ٤ڀش رن حڃن حٿ٬ڃن ٿز٬ حٿڄيڅ

ربظجنخٱ " ڃخ" " اننخ" " خ" " ان"حٿ٬حٷش حٿٸيڄش ڃؼپ

. حٻيش-ڃحكپ ط٤ىخ حٿل٠خ حٿ ح٫ظڄي ٫ڀ حٿل٠خس حٿڃش

ٱ نظ٬ ٳ حٿ٤ حٿظخٿش ر٠٬خ ڃن ڃ٨خى ىه حٿل٠خس حٿـييس

. خ ٿٺ ٳ ڃـخٿ حٿ٬ڄخس حٿٴنڅ-حٿظ ٫ٳض رخڂ ان

: انعاؼج

ٻٲ حٿ٬خٿڂ ٿنخىٿ ٫ن ڃن٤ٸش ټنش طٸ٪ رخٿٸد ڃن ڃينش أ يص ٳ

ٷي رنض ڃخٻن ىه حٿ٠خكش ڃن حٿ٤د حٿڀزن ٫ڀ . خ-٫ ان

حخخص ڃن حٿ٤د حكڄ، ٿڂ طوظڀٲ ىه حٿڄخٻن ٳڄخ رنيخ ح ٳ

ٻخڅ حٿڄنٽ حٿڄظ٪ ظټڅ ڃن ٳنخء ىحهڀ رڀ٤ض أظو رٸحٿذ ڃن . حٿڄخكش

. حٿ٤د حكڄ، ل٢ رو ٯٳخ ٿڀـڀ حٿ٠خٳش ڃڀلٸخص حٿڄنٽ حٿس

ٻخڅ ؿي ٳ أكي حخ حٿٴنخء ىؽ ئى حٿ حٿي حٿؼخن ٿڀڄنٽ حٿ ط٤پ

طڄص ر٬ حٿڄخٻن . حٿٳخص حٿوزش ٿلـحطو ٫ڀ حٿٴنخء خٿٲ حٿٻ

رؿى ڃٸخ س ٿڀ٬زخىس رؿى ر٬ ڃٸخر ألخريخ طلض أش ىه

حٿڄٸخ(1)

.

. 449. ٫زي حٿ٬ خٿق، حٿڄؿ٪ حٿخرٶ، : ٫ن (1)

Page 88: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

88

٫ڀ رٸخخ ٿٸ " ڃخ" " اننخ"ڃن ؿيش أه، ٫ؼ ٳ ٻپ ڃن

ٿڀلخٻڂ، ڃٸح . كټخڃيڄخ ٻخڅ ٷ اننخ ظويځ، حٿ ؿخنذ ٻنو ڃن

ٻخڅ حٿٸ زيأ رڄيهپ ٴ٠ حٿ ڃڄ ؿخنز ٣پ . ىححص حٿلټڂ حٿثش

٫ڀ . ئى حٿ ٳنخء ىحهڀ نظي رڄٸ حٿلخٻڂ حٿ ٻخڅ ظټڅ ڃن ٣خرٸن

. ؿخر حٿٸ ٻخڅ ؿي ڃ٬زيحڅ

ٳٸي ٻخنض ٿو يطو حٿوخش ن٨ح طخ٫و ٻؼس " ڃخ"أڃخ ٷ ڃينش

ڃڀلٸخطو حٿځ حٿظ كڀض ؿيحنو حٿ ؿخنذ حٿحف حٿڄټظرش حٿظ ٫ؼ ٫ڀيخ

پ ىح حٿٸ ڃخكش ظش أٳينش ٷپ أنو ٻخڅ ظ٠ڄن ػػش آٱ كـس . ٳو

نض كحث٢ ر٬ ٷخ٫خطو رڀكخص . ٫ؼ ٳو ٫ڀ كحٿ ٫ن حٿٲ ٿكش

طڄ حڀد حٿڂ . ڃڃش ڃڀنشٿڄنخ٧ كرش أ٤ش ٷ ىنش

. ٳ ىه حٿځ رخٿحٷ٬ش ٳ ط طٴخپ حٿڄڃق حخء

رخٿنزش ٿظو٢٤ حٿڄيڅ ارخڅ ىح حٿ٬، ٳٸي حكظٴ٨ض ٿكش ڃڄخش رظو٢٤

ص حٿڀكش طڀٺ حٿڄينش ٷزش ڃن ڃحى حٿڄخء . حٿڃش" نز"ٿڄينش

حٿح٫ش، ليىخ ڃن حٿـند حٿر ني حٿٴحص ڃن حٿڄخٽ حٿر أكي

حٿٸنحص ل٢ ريخ طنٴظق ٳ ڀ٬و حٿـنر ػع رحرخص ٳ ڀ٬و

اڃ٬خنخ ٳ خىس حٿظلن، كٲ رخٿڄينش هنيٷخڅ، ح . حٿڄخٿ رٿزش حكيس

أڃخ . أكيىڄخ حٿ حٿـنر حٿر ح حه حٿ حٿـنر حٿٷ

. ىحهپ حٿڄينش ٳٸي حكظڀظو حٿڄخٻن ڃظٴخطش حٿڄخكش رظخڅ ٻز ڃ٬زيحڅ

Page 89: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

89

فى انسد وانمش

طڄؼڀض حٿڄڃق حٿثش ٿٴن حٿنٸ هٽ ىح حٿ٬ ٳ حٿڀكخص حٿڄڀنش حٿظ

ڄض ٫ڀ حٿ٤ن حٿڄلٵ ٿټ ط٪ رخٿٸد ڃن ڃحرق حٿڄ٬خري رلغ طحؿو

ٿيح ټڀض ويخ ر٤ٸش رخس ڃـڄش . حٿڄظ٬زي طٸځ ڃٸخځ طڄؼخٽ حٿو

٫ز حٿٴنخڅ ٫ن وخص حٿرخد . رڄن٨ أڃخڃ ٿ ؿخنزخ ٻخڃ٬ظخى

رخڀد ڃڄ، ٳ اٿو حٿڄ رؤ٬ش طوؽ ڃن خ٫يو، رش حٿڄص

٫ڀ ىجش ٳظخس ٫خش رؿو ڃڄظڀت ٷ حٿټڄش خٷ ٣خث ؿخف ڃوخٿذ

. كخىس

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)رش حٿڄص

Page 90: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

90

ٿڂ ڄن٪ ؿى ٿكخص حٿ٬زخىس طڀٺ ڃن اٷخڃش طڄخػپ حٿيش حٿلټخځ ٻزخ حٿټينش

ٿٸي طزخنض ىه حٿظڄخػپ ٫ن ر٠٬يخ حٿز٬ ٳ . ن حٿڄظ٬زين ٳ حٿڄ٬خري

حٿڄحى حٿظ طلظض ٳيخ ٳ ڃي حطٸخنيخ، ٳن٬ض ڃن حٿڀخٽ حٿـ

ڃن حٿنڄخؽ حٿـيس رخخس حٿيخ، طڄؼخٽ ٿټڀزش . حٿلـ حٿڄ٬يڅ

طلڄپ ٳٵ ٧يىخ آنش طڀظٲ رأيخ حٿ حٿوڀٲ، ٷي حري٩ حٿٴنخڅ ٳ طڄؼپ

. ٬ أيخ طييٽ أنيخ ڃوخٿزيخ ٣خص ٫نٸيخ حٿنخطـش ٫ن حٿظٴخطش

Page 91: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

91

انعصؽ انثاته انمعى-5

ر٬ي ٸ١ أ حٿؼخٿؼش حنلخد حٿ٬ڃن ڃن حٿزى طؤٿٴض ٫يس ىص ٳ

ڃيڅ ڃوظڀٴش حكيحىخ ٳ ح حه ٳ ش حٿؼخٿؼش ٳ رخرپ حظٸڀض

حٹ حننخ آ ٻڄخ كټڂ ٳ ڃينش ڃخ ٿش ڃظٸڀش ٻخڅ حٿ٬ذ

حٿ٬حٷ كنحٹ هڀ٤خ ڃن أٷحځ ٫ييس رنيڂ حٿڃ حٿخڃ ڃن رٸخخ

. حٻين أ ڃڄن نف ڃن حٿد ٳ ڃن ڃظؤه ڃنيڂ حٿ٬ڃ ح

ػڂ " ٻينـح"ٻخنض رخرپ ٳ حپ ڃينش س ٫ٳيخ حٿڃڅ رخڂ

حظٸ ٳيخ ؿڄخ٫ش ڃن حڃن ٫ڄڀح ٫ڀ حنظ٬خيخ ڃظڀن ٳ ٿٺ

ڃٷ٬يخ حٿظـخ أيخ حٿوزش كظ ؿ٬ڀح ڃنيخ كخس ٻزس ح٣ڀٸح ٫ڀيخ

ر٬ي ڃنخ٫خص ٻؼس ڃ٪ ؿحنيڂ، حظ٤خ٩ ڃڀٹ رخرپ، ٫ڀ ". رخرپ"حڂ

أؿحء ڃن ىٿش ڃ " أٻي"، حٿ٤س ٫ڀ اٷڀڂ "كڄحر"أيڂ

". رخرپ"ڀح حٿ طټن ىٿش ٻزس حص نٴ ٫خڄظيخ

فى انمش وانسد ف ظونح تاتم األون

انسد وانمش

خ٫ي حظٸح حخ٩ ٳ حٿيٿش حٿزخرڀش حٿ ٫ڀ ي كڄحر ٫ڀ

حنظ٬خ حٿلٻش حٿٴنش حن٬ټ ىح ٫ڀ طڄخػپ حٿڄڀٺ حطو حٿظ طؤػص رڄخص

ڃن حػخ حٿيحٿش ٫ڀ . ٳن حٿنلض حٿظ ٻخنض خثيس ارخڅ حٿ٬ حٿټي حٿٸيڂ

Page 92: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

92

حٿٴنخڅ حرح حٿڄڃق حٿـخىس حٿخڃش ٿوش ٿٺ أ ؿحنظش حظ٤خ٩

حٿڄڀٺ حٿڄخ حٿو، ٻخڅ ٿٺ رظ حٿڄڀٺ رؿو نلٲ طزخنض ڃظخص

. ٨٫خڃو ڃ٤لخص حٿـٴڅ ه١٤ حٿٴخه

(ڃظلٲ حٿڀٳ)أ حٿڄڀٺ كخڃحر

ٿڀ٬ٷش رن ٳو حٿٴنخڅ ڃن ط ڃن نڄخؽ طڄخػپ حٳحى حٿزنش ڃخ أري٩

ىح حٿظڄؼخٽ حٿڄلٴ٥ ٳ ڃظلٲ حٿڀٳ حٿ ي حطٴخ٫و ٫ن . انخڅ اٿيو

ڂ، ن ٷ ٻ٪ ٫ڀ ٻزظو حٿڄن ٸڂ حٿ، ڀڄڀڂ پ 30

حظ٤خ٩ حٿنلخص رلٻش حٿٴظن حٿظ٬ز ٫ن حظزخ ىح حٿن ربظـخرش . ػرو

Page 93: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

93

. ڃن حٿـي رخٿڄك٨ش طش ؿو حٿظڄؼخٽ يحه رٷخثٶ حٿىذ. حٿو ٿي٫خثو

٫ڀ حٿٯڂ ڃن ٿٺ، ٿڂ وڀ حٿظڄؼخٽ ڃن ر٬ حٿ٬د حٿز٤ش ڃؼپ حطخ٩

حٿ٬څ ٷڀش طنخٶ حؿحء حٿٴڀ ڃن حٿخٵ ڃ٪ رٸش حٿـڂ(1)

.

(ڃظلٲ حٿڀٳ)٫ڄى كخڃحر

ٴطنخ أڅ نٻ ىنخ حكيح ڃن أىڂ آػخ طڀٺ حٿٴظس نٸي ىنخ حٿ٬ڄى حٿڄـپ

٬ظز ىح حٿ٬ڄى ڃح ٿڀل٠خس حٿ٬حٷش حٿٸيڄش، " . ٷخنڅ كخڃحر"٫ڀو

" ٷخنڅ كخڃحر"ى ڃن كـ حٿزخٿض نٸو حٿڄڀٺ كخڃحر رڄخ ڄ

أڃخ حٿـء ح٫ڀ . ى ڃـپ رخٿو٢ حٿڄڄخ ٫ڀ حٿـء حٴپ ڃن حٿ٬ڄى

ڃن حٿلـ ٳٸي ڃؼپ ٫ڀو حٿڄڀٺ ى ظڀٸ حٿظ٬ڀڄخص ڃن حٿو ڄ حٿ ـڀ

٫ڀ حٿ٬ ى ٳ ټپ نظزن ڃنو حٿ٤ز٬ش حٿيو ا ڃن ه حٿڀلو

: حن٨ (1)

Frankfort, The Art …, pl. 64.

Page 94: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

94

ييس حٿټؼخٳش حٿ٤ٽ حٿظخؽ حر٬ش أحؽ ڃن حٿٸڅ أٿنش حٿڀيذ حٿظ

أڃخ حٿڄڀٺ حٿڄڄؼپ حٷٴخ ڃنظخ حٿ ط٬خٿڂ حٿو ٳي طي . طنز٬غ ڃن ٻظٴو

٫زخءس ٸش ڃيٿش

1912رحرش ڃ٬زي ٫ظخ ٳ ٫خځ ٫نيڃخ ٻٲ ٫نيخ ٳ ٫خځ

Page 95: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

95

انعاؼج

ٻٴض حٿلٴخث ٫ن ؿخنذ ڃن ر٬ أكخء ڃينش رخرپ، ڃنيخ حظ٤خ٩ حٿ٬ڀڄخء

حٿٸٽ أڅ رص حٿڄينش ٷي يص ٫ڀ حٿنٶ حٿڄ٬ڄخ حٿخرٶ ٿيح حٿ٬،

حٿ ؿخنذ . ٳزنض ڃن حٿ٤د حٿڀزن ٳٵ حخخص ڃن حٿ٤د حكڄ حٿڄلٵ

حٿټٲ ٫ن أكي حٿڄ٬خري حٿڄټش ٿٿيو ٫ظخ، أٻيص حٿلٴخث حػش أڅ

(. 133حن٨ )حٿڄينش ٻخنض ڃٸڄش حٿ ح٩ ثش ڃظ٬خڃيس

ڃن٨ طوڀ ٿڄينش رخرپ رحرش ڃ٬زي ٫ظخ

Page 96: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

96

انعصؽ انكاق- 6

ڃؼڀڄخ ٻخڅ حٿلخٽ ٳ ڃ، ټڀض حٿ٬حٵ ڃنخ٣ٶ ؿد ٿڀيـحص حٿيني آش

ڃحر، حظڄ ىه ححٿظ ريأص ٳ حٿظڀپ حٿ أ٣حٳو حٿڄخٿش ٷزپ ٫يي ف

حٿلخٽ ٿٴظس ٣ڀش ڃن حٿڃن حٿ أڅ اىحىص ىه حٿيـحص ٫نٴخ حظ٤خ٫ض

، حٿ٤س ٫ڀ "حٿټخن"ر٬ ڃن أىپ ىه حٿيـحص، ىڂ حٿرن ٫ٳح رخڂ

ڃٸخٿي حڃ طټن ىٿش ٿيڂ(1)

.

انعاؼج وانفى ف انعصؽ انكاق

٫ڀ حٿٯڂ ڃن أٽ حٿټخن حٿزيش ح أنيڂ اظ٤خ٫ح اىهخٽ ر٬

ٷي طڂ طي٫ڂ حٻخڅ . حخٳخص حٿٸڀڀش ٫ڀ ٫ڄخس حٿڄ٬خري ٳ ڃخنيڂ

رؤٻظخٱ حص ڃظن ٿڂ ط٬ٳيخ حٿ٬ڄخس حٿ٬حٷش ح " حٿٻخء"حٿوخؿش ٿڄ٬زي

ڃن ؿيش حه طڂ طل . ٷزپ حٿ٬ حٿظخوش ػڂ ىـص ر٬ي ٿٺ

هخٱ ر٬ حٿڄٸخ حٿوخؿش ٿڀڄ٬زي ر٤ٸش طن ڃ٬يخ حظٽ

كحث٤يخ حٿيحهڀش ٳ رنخء طڄخػپ ٿٿيش ڃن حٿ٤د حٿڀزن رلغ طټڅ رخس ڃن

ؿڂ حٿزنخء حطو، ڃ٪ طټپ أ ٻپ ڃ٬زى حٿنٲ ح٫ڀ ڃن ؿڄو طټ

حٻظٴخء رظټپ حٿو١٤ حٿ٬خڃش ٿڀـء حٴپ ٫ڀ ىجش حٿىحء حٿ٠ٶ ٻخڃ

حٿ ټڀض ٿزنخطو رڄخ ڃ حٿ ڃيؿخص حٿـزخٽ رخٿنزش ٿٿيش طڄؿخص حٿڄخء

. 485-482. ٫زي حٿ٬ خٿق، حٿڄؿ٪ حٿخرٶ، : ٿڄي ڃن حٿظٴخپ ٫ن طخرن حٿټخن حن٨ (1)

Page 97: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

97

ڃن حٿظـييحص حه، حظپ رنخء حٿڄ٬زي حٿٴحپ رن . رخٿنزش ٿٿيخص

حٿڄٸخ ٳ طټپ هٳ ؿيي ٫ڀ ىجش ه٤ ؿحؽ أن ڃظٸخرڀن

٬زحڅ ٫ن ڃون ٿڀڄخء زخڅ ٳٵ ؿزڀن، أكخ١ حٿڄٸخ رؤ٣ ٫ڀش

. (أن٨ حٿس)ٴڀش ط٬خٷزض ٳيخ كڀخص ٫ڀ ىجش حٿيحث

ڃٸخ ڃلخ٣ش رؤ٣ ٫ڀش ٴڀش ط٬خٷزض ٳيخ كڀخص ٫ڀ ىجش حٿيحث

(حٿ٬ حٿټخ-حؿيش ڃ٬زي ڃن حٿٻخء)

Page 98: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

98

ڃن حٿنڄخؽ حٿٸڀڀش حٿڄ٬زس ٫ن ٳن حٿنلض حٿټخ، أ س ٿڀزئس، ي

ڂ، ټڀض ڃن حٿ٤ن حٿڄلٵ، أؿخى حٿٴنخڅ ٳيخ طڄؼپ ٣ش 5اطٴخ٫يخ ٫ن

حٿ٬ن طـٴيخ طټن حٿٴڂ حنٲ حٿظ٬ز ٫ن ٬حص حٿؿو رو١٤

ر٤ش ڃظٸنش(1)

.

: حن٨ (1)

Frankfort, The Art …, pl. 70 C.

Page 99: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

99

انعصؽ اشىؼي -7

ٷخڃض ڃڄڀټش آ ٳ ٫ىخ حٿ ٳ حٿڄن٤ٸش حٿحٷ٬ش رن ني حٿحد

حٻز حٿحد ح ٫ڀ كخد حٿيٿظن حٿزخرڀش حٿڄظخنش ؿ٬ڀض ڃن

٫خڄش ٿيخ" نن"(1)

.

انعاؼج وانفى ف انعصؽ اشىؼ األول : أوال

انعاؼج - أ

حظليع حٿڄ٬ڄخڅ حڅ حڀرخ ؿييح ٳ طن حؿحء حٿٴڀ ڃن

ر٬ ؿيحڅ حٿٸ رڀكخص كـش، ٻڄخ ٷخڃح رظـيي ر٬ ڃ٬خري حٿيش

ڃن ىه حٿظـييحص رنخء حٿٷحص . ڃؼپ ڄ آ أىحى ٫ظخ ٯىڂ

٫ڀ ڃخكخص ڃر٬ش، ريحش حٿ٤ٵ حٿڄٴظكش حٿڄئىش حٿيخ رڄيهپ ڃ٬ٸي، ػڂ

حظ٬خح جخ ٳجخ ٫ن ىه حٿ٤ٵ حٿڄظ٬يىس ر٤ٶ حكي ڃزخ، ڃ٪ ٪

٬ٱ ٫ڀ ؿو . طڄؼخٽ حٿو ىحهپ ڃٸطو حٿ٬خٿش حٿظ ىص ريؽ

حٿظليي حٿٷحص ٳ ىح حٿ٬، ٿټن ٨ن، ٣زٸخ ٿڄنخ٧ىخ ٫ڀ حٿوظخځ، حنيخ

. ٻخنض طظؤٿٲ ڃن أر٪ ح هڄ ڃظخص

ڃن ؿخنذ أه ٳٸي نض حؿيخص ڃ٬خري آ رؤرحؽ ٫خٿش ىص ٤كيخ

رلڀخص ڃ٬ڄخش ر٤ش ڃيؿش حص حخ ٷخثڄش طزو حٿ كي ٻز حٿلڀخص

500-497. ٫زي حٿ٬ خٿق، حٿڄؿ٪ حٿخرٶ، : ٫ن حٿنٴخپ حٿظخوش ٿٸخځ حٿيٿش حش، حن٨ (1)

Page 100: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

100

أڃخ حٿڄيحهپ ٳٸي ٻخنض طلٴيخ طڄخػپ كحنش . حٿظ طن أ٤ق حٿڄخؿي حڅ

طڃ ٿڀڄ٬زى طٸځ رڄيڄش حٿلحش حٿڃش(2)

.

رحرش ڃ٬زي أ ليخ أيحڅ ڃـنلخڅ

فى انمش وانسد - ب

أٻي حٿٴن ح ٳ ىه حٿڄكڀش حڀرو حٿوخ ٳ حٿنٸ هخش أنو ح٫ظڄي

٫ڀ حٿڄخص حٿظ طحػيخ حٿٴنخنڅ ڃن حٿڄيح حٿخرٸش رخخٳش حٿ حٿ٬نخ

، حن٨ أ٠خ 502. ٫زي حٿ٬ خٿق، حٿڄؿ٪ حٿخرٶ، : (2)

W. Andrae, Das Wiendererstenhende Assur, 1988 , Abb. 24, 42, 47, 48, etc.

Page 101: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

101

حٿڄظ٬خس ڃن حٿڄظخنن حٿن ټڀح كڀٸش خٽ حٿٴنڅ حٿخڃش حٿڄش

. حٿ حٿ٬حٵ

ٷڀپ حڅ ڃن ط آٿيظيڂ رؤټخٽ رش حٻظٴح رخٿڃ حٿيڂ رڃ

ڃن ىح حٿٸزپ ط أكي ڃڀٻيڂ ٳ ٪ حٿڄظ٬زي أڃخځ ڃخثيس . ڃخىش ڃ٬نش

"نټ"٬ڀىخ ټپ ڃظ٤پ زو حٿح٩ حٿ٬ ڃ حٿ حٿو (1)

ٳ .

نٸ أه حٿڄڀٺ ؿنىه ٳ خكش حٿلد ٤پ كڀيڂ ٷ خ٫خ

ٷو، ڃ حٿ حٿو آ حٿڄلخد، ڃن كٿو حص حٿڄ٤ حٿڄظخٷ٤ش ڃن

حٿلذ ڃڄؼڀش ٿڀـخنذ حٿو ڃن حٿڄ٬زى حطو(2)

.

حطز٪ حٿٴنخنڅ نٴ حڀد ٳ نٸ حهظخځ، كغ ٷڀڀح ڃن طىڂ

ٿرخد ڃ٪ حٻظٴخء رظ ڃنخ٧ حٿظ٬زي أڃخځ حؿيخص حٿڄ٬خري ڃٸخىخ

ٷحطيخ، أ ٫ڀ حٻؼ حڃخځ طڄخػپ حٿڃ حٿلحنش ٯ حٿلحنش

. ٿڀڄ٬زىحص

ٳ نٴ حٿٷض حى ط حڅ ٿڄنخ٧ ٷظخٽ حٿلحنخص حٿوحٳش

ڃنخ٧ حٿي حٿڄنخ٧ حٿ٤ز٬ش، حى ڃن ٫نخظيڂ رخٿظٴخپ حٿيٷٸش

ٿڄټنخص ىه حڃنخ٧، نـلح حٿ كي ٻز ٳ حرح ڃ٨خى حٿ٠ذ ٷس

. حٳظح ٳ حٿټخثنخص حٿلحنش أكخ٣ح ر٬ حٿ رزح هٳش

(1 )Frankfort, The Art..., pl. 73 B.

(2)W. Andre, Colour Ceramics from Assur, pl. 8.

Page 102: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

102

H. Frankfortحڅ ٷي أهح ٫ن حٿڄظخنڅ ر٬ حٿ٬نخ أڅ

حٿهٳش، ڃؼپ حٿڃ ٿٿيش حٿلد كڄخس حٿڄڀټش رٸ حٿڄ حٿڄـنق،

حٿڄؤه ٫ڀ حؿق ڃن ڃ، حٻؼخ ڃن ط ـس حٿلخس حٿڄٸيش

حٿظ ح٫ظزىخ ٫نح هٳخ هخٿخ، أهأ ط حٿټخثنخص حٿوحٳش حص

حٿش ٫ڀ إيخ(1)

ىح ٷي ريأ حڅ أ٠خ ٳ ڃڄخش نخ٫ش .

. حٿوٱ هٳظو

انعاؼج وانفى ف انعصؽ اشىؼي انىقط : ثاا

خكذ ٳظحص حىىخحٿخ ٳ حٿ٬ حٿ٢ حٿؼخن نخ١ ڃنخذ ٳ

ڃـخص حٿ٬ڄخس حٿٴن حٿظ٪ ، ٷي أهص آ ط٬ز ٫ن نٴيخ ٳ ٻپ ىه

. حٿڄـخص ڃ٪ حظٴخىس حٿڄظڄس ڃن ؿحنيخ

ٿڄخ ٻخنض ٫ڄخس حٿڄ٬خري ٳ ٻپ حٿ٬ حٿٸيڄش ڃڄخ ز٪ ٯزش حٿڄڀٹ ٳ

هڀى حٿٻ حٿظٴخه ، ط٬يىص ڃ٫خطيخ حش ڃنيخ ڃ٬زي ڃىؽ ٳ

طڂ ٳ " آ ا"ريأ ٳ ٫يي " آن أىحى"حٿ٬خڄش آ ٿڀڄ٬زىن

حٿ ٻص نو أنو ٳ٪ ٷڄظو اٿ حٿڄخء " طـص رڀ"٫يي ٿيه

: ، حن٨ أ٠خ501. ٫زي حٿ٬ خٿق، حٿڄؿ٪ حٿخرٶ، (1)

H. Frankfort, Cylinder Seals, 1939 , fig. 59; The Art …, pp. 66-67 , 71.

Page 103: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

103

ىذ حٿ٨ن اٿ أڅ رؿو ٻخنخ طٴ٬خڅ نل أر٬ش ٣حرٶ أڅ حؿيخص

ؿيحنو أحه ٻض رخٿ٤د حٿڄلٵ ٷي أ٫ي رنخإه ر٬ي ٿٺ أٻؼ ڃن ڃس

. ٳ حٿ٬ ح حٿليغ

٫ؼ ٳ نن ٫ڀ طڄؼخٽ ڃ٬زىس ٳٸي أو أٯڀذ ح٫و ٷيڃو، نلظو

ٳنخنو رخخد حٿحٷ٬ ٳڄؼڀيخ ٫خش رظٸخ٣٪ حٿـڂ حنؼ حٿ٬خى ى ٫ڀ

. رڀ٤ظو وظڀٲ اٿ كي ٻز ٫ن طڄخػپ حٿڄ٬زىحص حش حٿټخش حٿؼٸڀش

Page 104: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

104

انعاؼج وانفى ف انعصؽ اشىؼي انسعث: ثانثا(1)

" ٻخٿق"" أ" " نن" ڃؼڀض حػخ حش حٿظ طنخػص ٳ ڃيڅ

ه ىٿپ ٫ڀ ڃي ػحء ٷ حٿل٠خس حش ٳ " ى ٻن"

. ٫ىخ حٿ٤ش

طو٢٤ ڃينش أ

ڃ٬زي أن أىحى- 5حٿٸڀ حٿٸيڂ - 4ٷس ح - 3ڃ٬زي ح - 2ني ىؿڀش -1

حٿڄينش - 9ڃ٬زي ٫ظڀ - 8ڃ٬زي ن ڄ - 7حٿٸ ٿـيي - 6

. 543-534. ٫زي حٿ٬ خٿق، حٿڄؿ٪ حٿخرٶ، (1)

Page 105: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

105

ٿ٬زض نن ى حٿ٬خڄش حٿټز ٿڄڄڀټش آ ڃن حٿٸڅ حٿؼخڃن ٫ ٷزپ

حٿڄى ٳڄخ ٬خ كټڂ كڄحر، طـيىص أىڄظيخ ٳ حٿ٬ ح

حٿليغ ارخڅ حٿٸڅ حٿخر٪ ٫ ٷزپ حٿڄى ٳ ٫يي نخهذ أرخنزخٽ

ٻڂ ط٫ض ٫ڀو 16 ٫ڀ ؿو حٿو كغ رڀٮ ڃل٢ ىخ نل

طحٽ رٸخخ ڃ٫خص حٿٸنحص حٿليحثٶ ٳيخ . ڃخٸپ ٫ن هڄ ٫ رحرش

ڃن ٫يي نخهذ، ٷي ؿخء ٳ ن ٫ه أڅ ؿخٿو ٷي ٫ح ٿو ٳيخ

. ـحص حٿٸ٤ن حٿظ أڄىخ ـحص حٿٱ

ؿيص آػخ نن، حٿظ طٸ٪ رخٿٸد ڃن حٿڄپ حٿلخٿش، ٳ ڃن٤ٸظن

، ٳ حٿ٤ٱ ("ٷنـٶ"ثظن، طٸ٪ حٿټز ڃنيڄخ، ى حٿظ طڄ

حٿڄخٿ ٿيه حٿڄينش، أڃخ حٿ طڄ حٿنز ن، ٳظؿي ٫ني حٿ٤ٱ

ن٨ح ٿظحٳ ڃلخؿ حٿزظ كٿيخ، ٳٸي حظڀو حٿڄ٬ڄخڅ . حٿـنر حٿٷ

. ٳ طن ٷ ڃڀٻيخ

ن٨ح طخ٩ " ٷنـٶ"٫ڀ حٿٯڂ ڃن ٫يځ حٻظڄخٽ أ٫ڄخٽ حٿلٴخث ٳ ڃن٤ٸش

نخهذ ٳ ؿنريخ "ڃخكظيخ، ٿټن حٿس حٿ٬خڃش ٿيخ طؼزض ٷخځ ٷ

ٷي حٻظٲ (حن٨ حٿو٤ش)ٳ ڄخٿيخ " آ رخنزخٽ " حٿر ٷ

ٻىڄخ ٳ أح٢ حٿٸڅ حٿڄخ ٷيص ڃخكش حٿـيحڅ حٿڄنٸش حٿڄټظٴش

رنل ػع آٱ ڃظ ، اڅ ٻخڅ 1853كظ ٫خځ " نخهذ"ڃن ٷ

Page 106: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

106

أٯڀزيخ ٷي طييځ ٳ حٿ٬ حٿٸيڄش نٸپ ڃخ رٸ ڃنيخ اٿ حٿڄظلٲ حٿز٤خن

ٷي طنخٿض نٸيخ ڃخ كص حٿي حٿڄڀټش كخس حٿز١ طٸخ

. طٴڀش ٿڀڄنآص حٿڄ٬ڄخش حٿيٳخ٫ش حٿظ طڄض ٳ ٫ييه ٫ڄپ ٳيخ أحه

" ٷنـٶ"طو٢٤ ڃينش

ٳ " آ رخنزخٽ " نخهذ ٳ ؿنريخ حٿر ٷ " ك٦ ٷ

ڄخٿيخ

ڄؼپ ٷ آ رخنزخٽ ٳيخ ڃيح آه ٿڀٴن ح ٿ أڅ ڃخ ٫ٱ

٫نو ٫ڀ حٿٯڂ ڃن ٫ظو حٽ أٷپ ڃڄخ ٫ٱ ٫ن حٿٸ حٽ ٿٺ ٿڄخ

٫ڄخ خ٩ ڃن ؿيحنو ىخ هٽ ٫ڄڀش أخرو ڃن طيڃحص ڃظ٬خٷزش ٳ٠

Page 107: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

107

نٸڀيخ ٳ حٿ٬ حٿليغ طحٽ رٸخخ ڃنخ٧ حٿي ٳو ط٬ظز س ڃخ رڀو

طوڀٴض ٳڄخ رن حٿٸن حٿټزن رنن رٸخخ . حٿٴن ح ٳ ڃيحنيخ

طلي ڃيهپ حٿڄ٬زي حٿؼخن ڃنيخ طڄخػپ نٸ " ٫ظخ"" نخر"ڃ٬زين ٿٿين

ط حٿڄڀٺ ڃنت حٿڄ٬زي ٳ ٣ٸو حٿو ٫ڀ ٫ ڃلڄٽ ٳٵ ٫ـص

. لزو أىپ ر٣و كحو ٫يى ڃن حٿڄٸن

طو٢٤ ٫خځ ٿڄينش ٻخٿل

ى ٫خڄش آش " نڄى حٿلخٿش"أ " ٻخٿق حٿظحس"أ " ٻخٿل"أىص

ٻخنض ىه حٿڄينش ٷي ٷخڃض ٫ڀ حٿ٠ٴش حٿ ٿيؿڀش اٿ حٿڄخٽ . ػخنش

حٿٷ ڃن ڃينش أ حٿظ طٸ٪ ٫ڀ ٴظو حٿڄن حڃظي ٫ڄحنيخ ٳٵ ٿخڅ

Page 108: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

108

هذ رن ىؿڀش حٿحد حٻز نؤص ٻڄٻ ٫ټ ػڂ حكظڀض ڃټخنظيخ

ځ .حٿڄينش رظي ر٬ ٷ حٿڄڀٹ حن ٳيخ ڃن حٿٸڅ حٿؼخٿغ ٫ ٵ

ػڂ حىىص أىڄظيخ ٳ حٿ٬ ح حٿليغ " ڀڄخن حٽ "ٳ ٫يي

أ نخ رخٽ "ٻٴض ٳيخ كظ حڅ ٫ن رٸخخ ٷ حٿڄڀٹ حٿؼػش حٿټزخ

ى ٷ ىٿض ٫ڀ ڃخ " أ أهخىن " " ڀڄخن حٿؼخٿغ " " حٿؼخن

ىٿض ٫ڀو ٷ نن ڃن كغ ٳوخڃش حؿيخطيخ كحش حٿظڄخػپ حٿلحنش

، ڃن كغ (كحش ڃش ) حٿ٠وڄش ٿڄيحهڀيخ حٿزش حٿلـش حٿ٠وڄش

ط٬يى حؿنلش حٿٸخ٫خص ٳيخ، طڄ حٿٸخ٫خص حٿثش ڃنيخ ٷخ٫خص حٿ٬

هخش رڄنخ٧ ڃنٸش طـپ ٿٸ٤خص ڃوظخس ڃن كخس حٿڄڀٹ ٳ حٿلد

حٿڀڂ ڃ٪ ٻؼ ڃن حٿڄزخٿخص حٿڄ٬ظخىس ٿكخص ڃنٸش طن٤ٶ رڄؼپ ٿٺ، ٻڀكش

، (ځ. ٵ٫841خځ )" ڀڄخن حٿؼخٿغ "أڃخځ " خى ححثڀ"ط ه٩٠

ځ ٳ . ٵ879أه طظليع ٫ن كٴپ حٳظظخف ٷ أ نخ رخٽ ٳ ٫خځ

وخ حظ٠خٳيڂ حٿڄڀٺ ٿ٬س أخځ ػڂ ڃن 69574كٴپ رڀٮ حٿڄي٫ن ٳو

ڃن كغ كغ ٷد حٿڄ٬خري حٿڄححص حٿٷحص ڃن حكخء حٿڄڀټش أهح

ڃخ أىص حٿڄخىٳخص اٿش ڃن رٸخء ر٬ حٿظلٲ حٿ٤ٱ ٳيخ ، ڃؼپ ٷ٤٪ حٿ٬خؽ

حٿؼڄنش حٿڄټڀش ححن حٿڄ٬ينش حٿٴخهس حٿڀكخص حٿڄڄخش حص حٿزخص

. حىرش حىحش حٿظنـڄش حٿظ٬ڀڄش

16طو ؿڅ ٿنٴو ٫خڄش ؿييس طٸ٪ اٿ حٿڄخٽ حٿٷ ڃن نن رنل

أ ىحه أ ڃينظو حٳظظليخ " ى ٻن" ٻڀ ڃظ نزيخ اٿ حڄو ٳڄخىخ

ٷزپ ٳخطو رنل هڄ نن ػڂ ىـىخ حٿ٬ڄحڅ ر٬يه رٴظس ٷڀڀش ٳ٤خىخ حٿىڂ

Page 109: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

109

حٿ كڄ ٿلن حٿل٦ ؿءح ٻزح ڃن أ٣ٿيخ ، أكظٴ٨ض حٿڄخى حٿ٬رش

رـء ڃن حٿظڄش حٿٸيڄش ٿيه حٿڄينش ڃ٪ ٷڀپ ڃن حٿظلٲ كغ ٻطيخ رخڂ

رنڄخ حكظٴ٦ حڄيخ حٿلخٿ رڀٴ٦ آه أ٣ڀٸو حٿخخنڅ ٫ڀيخ ى " ٯڅ "

" ه زخى" " هزخى"ڃ٪ طلٴو اٿ (أ ڃينش ه )" ه أرخى "

. ٳ حٿڀش حٿيحؿش حٿلخٿش

ڃن٨ طوڀ ٿي خٻن رڄ٬خريىخ ٷه ٷطيخ

ٻڀ ڃظ 1.6ٷخڃض ىه حٿڄينش ٫ڀ ڃخكش زو ڃر٬ش رڀض ڃخكظيخ نل

ڃر٪ ، أكخ٣ض ريخ أح وڄش طنٴظق ٳ حؿيخطيخ حر٪ ز٬ش ڃيحهپ

ي ٿؿڅ ٳيخ ٷحڅ ڃن ٣خرٶ حكي . رؿخ 150ڃظزخ٫يس ٷپ انو ٻخڅ

Page 110: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

110

ٷخځ . أكيىڄخ ٻز ٳ حٿ٠ڀ٪ حٿڄخٿ ٿڀڄينش حه ٳ ڀ٬يخ حٿر

حٿټز ڃنيخ ٳٵ ڃ٤ق ڃطٴ٪ ئى اٿو ٣ٶ خ٫ي ط٠ڄن نل ڃخثظ

أڃظخ رڀض ڃخكش 8×32ٷخ٫ش رڀض ڃخكش حٿٸخ٫خص حٿثش ڃنيخ نل

ڃظح، هيڃض حٿٸخ٫خص حٿ ڃنيخ أٯح 976ريىخ حٿټز نل

حطڀض رٸ . حٿڄڀلٸخص أڃخٻن ٫يىح ڃن كـحطيخ حٿڄر٬ش ٸٴض رٸزخد

ؿڅ ٫ن ٣ٶ ٳنخثو حٿح٪ ظش ڃ٬خري ػػش ٻزس ػػش س،

ڃظح، رٸ ڃنيخ ڃخيٽ 42.9ؿخطيخ ٷس ڃظٻش رڀٮ ٣ٽ ڀ٪ ٷخ٫يطو

٫ڀ أنيخ ٻخنض طظټڅ ڃن ػع ڃظخص ٿڅ ٻپ حكي ڃنيخ رڀڅ ڃوظڀٲ ٫ن

ڃظح لظڄپ حڅ حٿٷس رنض ٳ 54ٿڅ حه رڀٮ حطٴخ٩ ٻپ حكي ڃنيخ

ڃظح أ رڄخ 42.9أڀيخ ڃن ز٪ ٣زٸخص طؿيخ ٷي حٷيح ٫ڀ حطٴخ٩

خ ٣ٽ ڀ٪ حٿٸخ٫يس ٻخڅ ي كٿيخ ٣ٶ خ٫ي ڃ زيأ ڃن

ٳٵ ڃ٤ق " نخر"أٷڂ أٻز حٿڄ٬خري حٿظش ى ڃ٬زي . حٿٸخ٫يس كظ حٿٸڄش

ڃطٴ٪ ئى اٿو ٣ٶ خ٫ي طٸيڃض رحرظو حٿيحهڀش ح ڃٴلش رخٿزن

(أ حٿ٤د حٿڄؿؾ)ط٬ڀىخ ڃ ڃٸيش ، ٻض ؿحنزيخ رخٿٸخخن حٿڄڀڅ

ٷخڃض ٳ حؿيش حٿڄ٬زي أ٫ڄيس . حٿڄهٱ ، ط كحنخص ٣ حـخ

. نٴش

حظويځ حٿڄ٬ڄخڅ ٳ ٫ڄخث ؿڅ حكـخ رټؼس ٳ حخخص ٷح٫ي

ح٫ڄيس طـخنيخ أ٫ظخد حرحد حٿثش ٲ حخص ك

ٳخص حٿٸ طټش حخٳپ حٿـيحڅ حٿټزس رنڄخ حظويڃح ٷحٿذ حٿڀزن ٳ

رنخء رٸش حٿـيحڅ حظويڃح ٷحٿذ حٿ٤د ٳ رنخء حٷزش حٿ٬ٸى حٿڄيرزش ڃخ

Page 111: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

111

زييخ حظٴخىح ٳ طنٴ ڃزخنيڂ هخٳيڂ ڃن حخٿذ حٿڄزخن حٿلؼش حٿٸيڄش

. حٿش حٿڄـخس يڂ

ٷي ٻض حٿـحنذ حٿيحهڀش ٿڄيحهپ حٿلن حٿٸ حٿثش رخٿـ كظ

ڃظح 42 ڂ ٻض حٻظخٳيخ رز٣خص كـش حڃظيص نل180حطٴخ٩ پ اٿ

ڃظح، نٸض ر ڃـڄش ييس حٿز ٣49 حطٴ٬ض حٿ كحٿ

. ٿټخثنخص كخش

ڃخص طو٤٤ش ٿڄنخ٧ حٿټخثنخص حٿلخش حٿظ ٻخنض طن حح ى

خٻن

Page 112: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

112

ٻض ؿحنذ ٳنخء حٿٸ حٿث ؿيحڅ ٷخ٫ظو حٿثش رز٣خص كـش

ح٠خ نٸض رلٿخص ؿڅ ه ڃظز٫خ رؿخٽ كخظو ٳ حكـخځ ٻزس

ي ر٠٬و ٫ن حٿلـڂ حٿ٤ز٬ ٿٸخڃش حنخڅ ، رنڄخ نٸض ر٣خص حٿڄڄ

ٻخڅ حڅ ٷي حٷظزح . حٿڄئى اٿ ٷخ٫ش حٿ٬ ر ٻخثنخص كخش

حڀد حٿټخء حٿلـ ٳ أٽ حڃ ڃن ڃزخن حٿلؼن ٳ رٯخ ٻ ڃن

. حٿلخٿش" طپ حٿ٤٬خنش"أ" أم"ڃزخن ڄخٽ خ ٳ

طڄص ٫ڄخس حٿٸ حٿ رزنخء ٴش حص أ٫ڄيس ط٬ٸذ حٿڄيهپ طٸځ

أ٫ڄيطيخ حٿوزش حٿڄطٴ٬ش ٳٵ ٷح٫ي كـش ټڀض ر٬ ؿىيخ ٫ڀ ىجخص

حٿڄهٳش حٿڄنز٬ـش (حٿڄڄظش )حى ټپ ر٠٬يخ حه رڄخ زو حنش

ٻخڅ حڅ ٷي حظ٬خح ىح حڀد ڃن ڃزخن ؿحنيڂ . حٿـحنذ

" رض هن"حٿرن حكظٴ٨ح ٿيخ رخڄيخ حٿخث٪ ٳ ڄخٽ خ ى

زي أڅ حٿٴش حش ڃـى طٸڀي پ كؼ رلغ أ ر٬ حػن

أڅ حٿٴش حش ٻخنض أٷد اٿ حپ حٿلؼ ڃنيخ اٿ حٿظٸڀي حٿ

سأنيخ حظويڃض ٻخٿٴش حٿلؼش ؿءح ڃن ري حٿڄيهپ رنڄخ ٻخنض ط٬ظزٳ

. خ رنخش ڃظٸڀش رحطيخ

Page 113: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

113

: فى انؽقى وانمش

٫ز حٿٴن حٿظـڀ ح ٫ن ؿه ٫يس ڃن ؿه حٿلخس حٿلرش

حؿظڄخ٫ش حٿينش ٳ ٫ه ٳ٠ ٫ن ىٿظو حٿحطش ٫ن ط٤ حخٿذ

ؿي ىح حٿٴن ڃـخطو حٿكزش ٫ڀ حٿ٤ف . حٿڄيخحص حٿٴنش ٫ني ألخرو

حٿٸيڄش حٿڄ٬ظخىس ڃؼپ ٤ف حٿنذ ، حٿـيحڅ حٿڄټه رخٿوٱ حهخد

حٿڄٴلش رٷخثٶ ڃ٬ينش ٫ڀ حهظخځ ٷح٫ي حٿظڄخػپ حٿ٬ ٳ٠ ٫ن

٤ف ؿييس ٫ڀ أ٫ڄيس طزو ىجش حٿڄص ٫ڀ حٳخ حٿلـش ٿـيحڅ

٧پ حٿٴن ٳ ىه . ڃظح 2.1حٿٸ حٿڄ٬خري ٷي ٻخنض ططٴ٪ اٿ نل

حٿ٤ف ٻڀيخ أٻؼ حكظٴخ ربزخ٩ يس حٿڀزش كذ حٿٳخىش حٿظ٬خ٧ڂ ٫ني

حٿڄڀٹ ٳىڂ ٸىڅ حٿـ ظٸزڀڅ ه٩٠ ٫ڄخء هڃيڂ ٴظټڅ

رز٠٬يڂ أ ييڅ حٿظڄؼپ ريڂ ريڂ أ خٻيڂ حٿٸظخٽ د

يخڃو ڃن ٷو حٿڄـنق حٿڄخس حٿوخٿش ٳخڅ حٿ٬رخص حص

لذ حٿڄڀٺ ٳيخ ٫خىس خثٶ )حٿ٬ـص حٿڀ٨ش حٿظ ظٸڀيخ حػنخڅ أ ػػش

طلٻخص حٿـ ٳ خ٫خص حٿټ حٿٴ ٫ڄڀخص (أ طخر٪ ڃڀق

ڃيخؿڄش حح رخٿيرخرخص حٿيخځ حٿٴئ حٿ٬ڄي حٿ٤ڀش ىيځ حٿڄيڅ

طلٸيخ حكش حٿـنى ٳ ڃ٬ټحطيڂ ٿش ح طيـ حٿڄينن

ك ٫ڀ أڅ ـ٬پ حٿن ڃن نذ حن ىحثڄخ ، ؤنو ٳ ٿٺ ؤڅ

. ٻپ ٳن طـڀ ٷيڂ رخٿنزش ىڀو

ىټح ٳٸي ططذ ٫ڀ ٿٺ أڅ أزلض أٯڀذ ٿكخطو طوڀ ڃن طخرش ڃنخ٧

ڃ٬خىس حىىخ حٳظ٬خ ڃزخٿش أٯڀذ ٿٴنخنن ٳ طنڄٶ هخٱ حٿ٤ف حٿؼخد

Page 114: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

114

حٿ٬ حٿڀل ، حٿڄزخٿش ٳ ا٧يخ ٠٫ص حٿوخص حٿثش ىڂ

حٿڄڀٹ ٳ أٯڀذ حكحٽ ، ػڂ اه٠خ٩ ر٬ حٿټخثنخص حٿ٤ز٬ش ٿ٬نخ

هٳش ڃٴظ٬ڀش ٫يځ ڃح٫خس حٿظنخذ أكخنخ رن حٿڄټخڅ خٯڀو حء ٳ

ٿڂ وٴٲ ڃن ػٸپ ىه حٿ٨حى ٯ نـخف ر٬ . حطٴخ٩ أځ ٳ حٿڄخكش

حٿٴنخنن ٳ ا٧يخ كش طلٻخص حٳحى ٿٴظخطيڂ حٿظڄ رن ڃر ٣زٸش

٣زٸش ، حٿظڄ رن ڃر حن ڃر ح٫يحثيڂ حٿظ٬ز ٫ن حٿزجش

حٿ٤ز٬ش رڄخ نخزيخ ٻڄنليحص حٿـزخٽ كيى حٿـ أكحؽ حٿز ٫ني

ڃزخص حنيخ ػڂ ا٧يخ ٣خر٪ حٿ٤حس ٳ حطزخ٩ حٿوح ڃن هيځ

حٿٸ رلغ طحىڂ ٳ ىجخص طزو ىجخص حنخع، ٷي ؿ٪ ٿٺ اٿ ٻؼس

حٿٿيحڅ حؿخنذ حٿڄٿىن ڃن حڃيخص ڃن ؿح حڃنخ احڅ آخ

. حٿ ٳ ر٣خص حٿڄڀٹ ٷ حٿحس

حٿڄڀٺ ح ى ي حى ٫ڀ ٫رظو ڃظز٫خ رـنىه

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)

Page 115: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

115

٫ڀ نل ڃخ ـپ حٿٴنخنڅ ٿل٨خص حنظخ ڃڀٻيڂ ح ٿل٨خص يىڂ

حى حٿؼحڅ حٿكش ٻخڅ حٿـنى ل٤څ ٫خىس رخكش حٿي حٿڄڀټش

ئٿٴڅ ح كٿيخ رظيڂ حٿټزس رڄخ خىح حى ڃن أكڄخطيخ

حكظـىخ ٳ أٷٴخ ٻزس حظ٬يحىح ٣ٷيخ كن لن ٷض حٿي حٿڄڀټ،

كنج ٻخڅ ٬ڀ ٷٴ حي ٷٴ آه لظڄ ٳو كخو كن ٳ٪ حٿزخد حٿ

ٻخڅ حٿڄڀٺ ي حؿ ٳ ٫رظو ٫ڀ . أ٫ڀ ٣ٵ حي ڃن حه

يس ؿحىه، ټ ح٫و خٷو رـڀي ڄٺ حث٢ ٿظٸ رو طؤػ

ڃوخٿذ حٿك، أ لزو كحو ٿخٻه حٿي نخٿه حٿيخځ ـيح

. (حن٨ حٿس)٫ڀ حٿك حٿـلو يحٳ٬ح ٫نو كن حٿڄٴخؿؤس

ٷي ٱ حٿٴنخڅ ٳ ڃڀټو ٳ٪ حيح لحخ ڃن ڀو أ ه ٷي

طـڄ٬ض أڃخڃو ؿؼغ ٫يى ٻز ڃن حٿزخ٩ ى ٤ؤىخ رٸيڃو ټذ ٫ڀيخ نخء

ڃٸي ٿٸيڃيخ ٷرخنخ ٿ٬ظخ رش حٿلد ٢ طحطپ حٿټيخڅ حٿلح سأنخځ

ٿڂ وٴٲ ڃن ٯڀحء حٿٴنخنن ٳ ط ـخ٫ش ڃڀٻيڂ ا . حٿڄٸ حٿطش

حٿزح٫ش حٿٴخثٸش ڃن ٻزخىڂ ٳ ط ـخ٫ش حٿلحڅ ڃ٨خى حنيٳخ٫و

. ٯ٠زو، طيخٿټو أٿڄو رڀح ڃن ٿٺ كيح ٿڂ زڀه ٳ ط حنخڅ

Page 116: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

116

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)ڃن٨ ي أىڃظو حٿيخځ ى أ

ٷي ٳٶ ٳنخڅ ٫يي ح رخنزخٽ حٿظٳٶ ٻڀو ٳ ط ي ىخثپ طٸٷ٪ ٫ڀ

نٴو حٳ٬خ ٻظٴو ڃظلخڃ رؤر٬ظو ٫ڀ ح رټپ ٷطو ٿٸخځ حٿٸ١ ى

نٱ ىڃخءه ڃن ٳڄو رحس، آه طيٿ ٿخنو رص أنخرو طلـص ڃآٷو

. (حن٨ حٿس)ر٬ي أڅ ٿٸ كظٴو

Page 117: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

117

ڃنخ٧ أ نخ رخٽ ٳ ٻخٿق ٳ ڃـخٿ ٷه

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)

ٻٿٺ ٫زص حٿڄنخ٧ ٫ن حٿلخس حٿڄينش ٿڀڄڀٹ ٿټنيخ زظيخ رزش ڄش

ٯخٿزش ڃن أي ىخ ڃنخ٧ أ نخ رخٽ ٳ ٻخٿق ٳ ڃـخٿ ٷه

ٳ أ٫ٸخد كٴص يه ظڄظ٪ رخٿحد حٿڄٸ، أ ذ حٿڄخء ڃن

ػڂ ڃنخ٧ ؿڅ ڃ٪ ؿخٽ كخظو ٳ . ٻؤو ٫ڀ يه ٿٸيڃو ٷرخنخ ٿرو

حظٸزخٽ ڃٸيڃ حٿييحخ حٿو ٫ڀ ؿحنذ أٳنش ٷه حٿىىش حٿڄئىش اٿ ٷخ٫ش

Page 118: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

118

خس ڀڄخ ن ٿڄنخر٪ ىؿڀش ى٫حطو حڃخځ ريخ هؽ نخهذ . ٫و

ٳ ڃٻذ حٿن ٳ ٫رش ڃينش ط٨ڀڀيخ ڃ٨ڀش ٫خٿش طزو ڃ٨ص حٿ٬رخص

. حٿينيش

ط أرخنزخٽ ٳ ڃن٨ ٿلخطو حٿوخش

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)

أڃخ ٫ن حٿلخس حٿيحهڀش حٿوخش ٿڀڄڀٹ ٳڀ٬پ أي ڃنخ٧ىخ حٿٸڀڀش حٿزخٷش ى

أ نخ رخٽ ٳ ڃنخزخص حرو س أرخنزخٽ ٷي طوٴٲ ڃن

ػخرو حٿظٸڀيش حظڀٸ ٫ڀ ه ٪ ٴو ٫ڀ ڃن٠يس طـخه ؿڀض

أڃخڃو ؿش رينو ػٸڀش طخٻو حٿحد، أكخ١ ريڄخ حطزخ٩ حٿ٬خٳڅ هيځ

حٿڄخثيس، طيٿض ٳ حٿٷض نٴو أ ٫يه حٿي ڃڀٺ ٫ځ ڃن ـس ڃطٴ٬ش

. (حن٨ حٿس)ٯ ڃؼڄس

Page 119: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

119

ٳ حٿڄٸخرپ ؿي نٸ ڃظڄس ظيي ريخ ٳ ط كخس حٳحى ٷي

ؿ٪ ٿٺ اٿ ٣خڅ وخص حٿڄڀٹ ط٤ظيخ ٫ڀ ڃن حىخ ، ٻڄخ ؿ٪

اٿ ٫يځ اىظڄخځ حٳحى أنٴيڂ رظن ڃٸخرىڂ رخٿڄنخ٧ ٻڄخ ٻخڅ حٿلخٽ ٫ني

ٯ أڅ حٿڄنخ٧ حٿڄڀټش طـخص ٳ ر٬ حٿڄحص كيى حٿلخس . حٿڄڅ

حٿڄڀټش اٿ ط كخس حطزخ٩ ٳص ٫ڀ زپ حٿڄؼخٽ ٳظحص حٿحكش

ٿڀـنى ڃن ىح حٿٸزپ ٿٸ٤خص ڃن ڃ٬ټ أنخرخٽ ص ڃ٤خرن

حٿـ ؿخٿو ك٨خث حٿوٽ خيخ ٫ڄڀخص اٷخڃش حٿحىٷخص ا٫يحىىخ

ٷخڃش حٿ٠زخ١ ڃن٨ ٿٻن ڃن أٻخڅ ڃ٬ټ أ رخنزخٽ ر٬ي حنظخه ٫ڀ

ڃينش ىخڃخڅ ٷي ٷٲ ٫ڀ رخد حٿڄ٬ټ ؿني ڃڀق ؿڀض أڃخڃو حڃأس

. طڄخكو، ؿڀ حٿـنى ٳ حٿيحهپ ٬زڅ ٳ حٿټخخص ٤ڀڅ

ٻٿٺ ص ر٬ حٿڄنخ٧ ؿحنذ ڃن كخس حٿ٤زٸش حٿټخىكش ٫خ ٻظ

٫ڄخٽ يڅ هڀٴيڂ ٫رخص ٻزس ڃلڄڀش رـ٩ أـخ وڄش رلزخٽ طنخد

. ٳٵ حٻظخٳيڂ ٻخٿيحد

٧پ حٿنٸ حٿڄ٤ق أ حٿڄنوٴ ٷڀپ حٿز أٻؼ ٫خ ڃڄخ حه ٧پ

طٸيص . حٿظ ئػ ٣خر٪ حٿ٠وخڃش حڃظء رخٿنزش ٿڀوخص حٿوحٳش

أٯڀذ حٿڄنخ٧ رخٿظٸخٿي حٿٸيڄش حٿڄؤٿٳش ڃؼپ طٸڂ حٿڄ٤لخص اٿ ٴن أ

ػػش ٴٱ حنظيخء ٻپ ڃ٩ رنيخش ٴو حظٸح حوخ ٳٵ

ه١٤ حٿٷٲ ، پ حٿٴحٯخص رڄٴىحص ڃنخ٧ ٿ ڃن حٿ٠ أڅ

ٿټن ص ٫ن ىه حٿظٸخٿي ر٠٪ ٿكخص ٻزس . ظحٳ حٿظحر٢ رنيخ ىحثڄخ

Page 120: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

120

س طو٤ حٿٴنخنڅ ٳ ر٠٬يخ كيى حٿو١٤ ، ر٤ح رن ڃنخ٧

حٿٴٱ طڄخڃخ نـلح ٳ حظويحځ حٿڄ٤ق ٻڀو ٿظ ڃحكپ ڃظظخر٬و

. ڃظحر٤ش ڃن ڃ٩ حكي، ى ڃ٩ حٿلد ٳ أٯڀذ حكحٽ

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)ڃڀش أ نخرخٽ

ڃن حٿنڄخؽ حٿنخؿلش ٿيه حطـخىخص اطخٽ حٿڄنخ٧ ٿټپ ٲ ٫ڀ

حٿؿىخر٬و ٿڄڀش أ نخ رخٽ رلغ ٧يص هڀٴش حٿوٽ حٿظ طـ

حٿ٬رش حٿڄڀټو ٫ڀ ؿو ٧يص رٸش حٿ٬رش طحر٬يخ ٳ ڃححس حٿ٤ نٴو

Page 121: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

121

ػڂ ط ٷ٬٤خڅ حٿ٨زخء حٿلڄ حٿكش حٿوٽ حٿزش . ٫ڀ ؿو آه

ٻد حٿي، ط ڃن خىيىخ ى هخثيخ ٳ أكحٽ أڃنيخ

خ٫خص ٳ٫يخ ٣ڀٸش طظٸي ىخ رو١٤ حٿٷٲ رخش

حطخٽ ڃ٩ حكي ٫ڀ . حٿڄظٸڄش، ڃڄخ ڄق رب٧يخ حٿ٬ڄٶ ٳ ڃنخ٧ىخ

ػػش ٴٱ ٳ ڃنخ٧ حٿلد حش حٿ٬رش، ى ڃنخ٧ طڄؽ رخٿلٻش

حٿټ حٿٴ حٿ٫ش، ٸخطپ ٳيخ حن رخٿلحد حٿيخځ، ڃخس ٫ڀ

٫رخص ٫ڀ يحص حٿوٽ، ٸخطپ حٿ٬د ٳيخ ڃخس ٫ڀ ٧ي حٿـڄخٽ

ظڄ٤ ٻپ حػنخڅ ر٬ح، حكيىڄخ ٷو ر٬خه حه ڃ ٫ن ٷو أڃخڃخ

هڀٴخ، طـ حٿـڄخٽ ر٫ش ٫ـزش ٿظنٸ حٻزيخ طنـ رنٴيخ ، كظ ٿظټخى

ػڂ كش حٿڄنخ٧ ٳ ٿكخص حٿلد حش حٿ٬ڃش ٻڄخ . طٸٴ أ ط٤

ٳ ٫يي " " ٸريخ اٿ كي ڃخ ڃن٨ ڃيخؿڄش . زٶ أڅ ٻنخ

" . نخهذ "

حى ٳن حٿڂ حٿڄڀڅ ىه رٸض ڃنو نڄخؽ ٷڀڀش ٿټنيخ ڃظٸنش طيي رظـخد

٣ڀش خرٸش ، حيىخ ى ځ ٷخ٫ش ٫ ؿڅ حٿزي حٿڄئى حٿيخ؛

طظؤٿٲ ڃن حث٢ أٳٸش ح٬ش ، طظټ ٳ ٻپ ٢ ڃنيخ كيطخڅ هٳظخڅ

اكيحىڄخ ٿلحڅ أ ٻخثن هحٳ ڃٸي حه ٿىس ٻزس أ طو٢٤

ىني ٿ٤ٲ طٴپ رن ٻپ ٢ آه ه١٤ ڃظـخنش ٬ڀىخ ٻڀيخ

ظ٢ حطخ٫يخ ڃلحد ڃهٱ ط٨ي س حٿڄڀٺ ٳو ى ل طڄؼخٽ

. ڃ٬زىه

Page 122: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

122

: ف انسد

طٳص حٿڄحى حٿش ٿٴن حٿنلض ٳ آ أٻؼ ڃنيخ ٳ رخرپ؛ ٿٸريخ ڃن

ڃنخ٣ٶ حٿـزخٽ ٷد ڃلخؿ حٿزخظ ڃن ٫خڄظو نن، طخ٩ حڃٻيخ

حٿوخؿش حٿنش رخٿلـخ حٿڄ٬خىڅ حٿخٿلش ٿڀنلض حٿظټپ ، ٿ أنو ٿڂ زٶ

ٷي حنلص . ڃن حٿظڄخػپ حش ٯ ٷڀش طظٴٶ ڃ٪ اڃټخنخص ٫ىخ

نڄخؿيخ حٿنخؿلش ٳ طڄخػپ حٿڄڀٹ حرخد ىڅ طڄخػپ حٳحى ، ٿنخ ني

ڃس حه اڅ ٻخنض ىس حٿ٨خىس ٷي ططزض ٫ڀ ڃل حٿيٳش ، أځ ططزض

. ٫ڀ حن٬يحځ وش حٿٴى أڃخځ ؿزص حٿڄڀٹ

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)طڄؼخٽ كـ نخ رخٽ

Page 123: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

123

ظيي ڃن حٿظڄخػپ حٿنخؿلش ٿڀڄڀٹ رظڄؼخٽ كـ نخ رخٽ

زڀٮ حطٴخ٫و نل حٿڄظ وڀ ڃن حٿظؤػ رخڀد حٿزخرڀ ، ڄؼپ حٷٴخ ٳ

. ىجش ڄش ٳ ن حٿؿٿش رخد ڃپ ٣پ ٿلش وڄش ڃظ٬خس

طوڀ ؿثخص ىح حٿظڄؼخٽ ڃن ٫د ، ٻ٠ٶ حٿـزيش ، طليٶ حٿ٬نن، ٷش

حٿٴظن، ٳ٣لش حٿٸيڃن ، حٳظ٬خٽ ٳ طڄؼپ حٿڀلش حٿڄظ٬خس ، هنش

حٿ٨ي، ٿټنو ٫ڀ حٿٯڂ ڃن ٿٺ ٳي ڃٸزٽ ٳ ڃـڄڀو ڄخ رزينو حٿڄڀٴٱ،

حنليح ٻظٴو، حڃظء ح٫و حٿ٬خش ڃ٪ نلخٳش هس طلض طؤػ ر٤ش

حٿنخ حٿـ حٿهٳش حٿظ طن ػرو ٷي ټڀض حٿخطخڅ حٿڀظخڅ ڄټيڄخ

طڄؼخٽ ڃن حٿټيڃخڅ ٻخڅ ؿءح . ٳ يو رخٿنٸ حٿزخ ٳ ؿڂ طڄؼخٿو

ڃن كڀش ٻزس ، ٿڄڀٺ ح ٯ ڃ٬ٱ ، ط٠ڄن ڃحخ حٿظڄؼخٽ حٿخرٶ ىڅ

٫رو حى ٫ڀيخ ڄخكش ڃ٨يه ڃش طټن حٿ٬نن يٵ طڄؼپ حٿٴظن

٣حٳش طټپ حٿخد ڃزځ حٿ٤ٳن حن٬ٸخى يو ٫ڀ يه طلڀش

، ڃن "نخر"ػڂ طڄؼخٽ ٿڀڄ٬زى . يظو حٿ٤ڀش رهخٱ نزخطش ٿ٤ٴش

ځ ، رـي ڃڀٴٱ ه١٤ ر٤ش ٬ ٻغ ڃپ .ححه حٿٸڅ حٿظخ٪ ٵ

ٿلش ٣ڀش خد ر٢ ڃظيٽ طخؽ ٷڅ ؿو وڀ ڃن ڄخكش

. ٻيخ ٫ٸي يو أٴپ يه طخرٺ ٻٴو ٳ ٿنش ٿ٤ٴش

ؿڄ٬ض رن حٿنٸ حٿنلض نٸ ييس حٿز أؿي طٴٮ هڀٴخطيخ ٳزيص ٫ڀ

ىجش حٿظڄخػپ حٿنخطجش ڃن ؿيحنيخ ؛ طـڀض نڄخؿيخ حٿټزس ٫ڀ حٳخ كـش

ؿش ٻض ؿحنذ ڃيحهپ ٷ أ نخ رخٽ ڃ٬زي ننطخ ٳ ٻخٿق

ؿحنذ ڃيحهپ ٷ حٿؿڅ ڃيهپ ٷخ٫ش ٫و ٳ هزخى طحكض

Page 124: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

124

حطٴخ٫خطيخ رن حٿؼػش أڃظخ رن حر٬ش ، طـڄض ڃٴىحطيخ ٫ڀ ىجش

ٻخثنخص كخش حص ىجخص رش ڃـنلش ، حه حص ىجخص رش هخٿش،

ػحڅ أى ڃـنلش رإ رش وڄش ڃظؿش ٿڂ ن حٿٴنخنڅ طٴخپ

ٿ٬ذ حٿوخٽ حٿٴن ح٤ . حٿس كظ حٷح١ حٿڄظيٿش ڃن ححڅ

ىه ٳ طڄؼپ ر٬ ىه حٿټخثنخص حٿ٠وڄش حص حؿخځ حٿلحنش حٿإ

حٿزش روڄ ٸخڅ ، حػنن أڃخڃظن وڄظن ڃظـخطن طكخڅ ر٤خر٪

حٿؼزخص حظٸح ٿڄن خىيىڄخ ڃن حٿـخنذ، طنـڄخڅ ڃ٪ حڃظء ي

كحنيڄخ ٳوخڃش أو حٿزش، ػڂ ػع ٸخڅ أهخص حص كـڂ ٣ز٬

طنـڂ ڃ٪ ؿڂ حٿلحڅ طظٸيځ حكيحىخ حه رلغ طك ٳ ڃـڄ٫يخ ريجش

. حٿڄ ٿڄن خىيىخ ڃن حٿـخنذ

حڃظخص إ حٿټخثنخص ٫ني ڃيهپ ٷخ٫ش ٫ ؿڅ رظىخ ڃن حڃخځ

حٿظٴخطيخ نخكش حٿيحهڀن ٿظڄىڂ ٫ش ىزش ، ڄلض ٤كيخ حٿڄظ٬ش

حٿڄـڄش رب٧يخ طٴخپ طټن حٿـڂ حٿز ڄخ ٴلخص حٿؿه

٠٫ص حٿح٫ن حٿخٷن طٴخپ حٿؼخد حؿنلش ر٤ٸش ٯ٤ض ٫ڀ

٫د ٣خر٪ حٿڄزخٿش ٳ طڄؼپ حٿڀل حٿټؼش حٿ٬ حٿ٤ڀش حظڀض حظيخ

ٿنٸ ن طڄـي ڃڀٺ ٫ىخ، ىټح ؿڄ٬ض رن حٯح حٿنٸ حٿنلض

حٿهٱ حٿظـپ حٿڃ رخٿلڄخش حٿڄٸيش، ٻڄخ ؿڄ٬ض رن حڀد

. حٿحٷ٬ حٿظوپ ح٤ ، ؿڄ٬ض رن حٿـڄى رن حٿلٻش حٿلپ حٿٴنش

Page 125: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

125

: انفى انصغؽي

حڀض حٿٴنڅ حٿ أ حٿٴنڅ حٿظ٤زٸش ٣ٸيخ ٳ هخٱ حٿنؾ

نٸ ححن حٿټئ هخٱ حخ ٳ٠ ٫ن طټپ حٿٸحثڂ حٿڄ٬ينش

ٿڀڄخ٫پ ڃحثي حٿٸرخڅ، ط٬٤ڂ طټٴض حٿڀكخص حٿوزش حٿڄڃش ٷ٤٪

٫زص كيحص ىه حٿٴنڅ ٫ن ححٵ حش حٿڄ٬خس ٿيخ . حػخع حٿٴخه

حنظٴ٬ض ٳ ٿٺ رظحع ٫ىخ حٿ٢ ، ٻنيخ حظٴخىص ٳ حٿٷض نٴو ڃن

ڃلٽ حڃزح٣ش حٿح٬ش ؛ ٳ٨يص ٳيخ طؤػحص رخرڀش كؼش ش

. ڃش ؛ رپ طؤػحص ڃن أڃنخ ، ڃخ كٿيخ أ٠خ

رڀض هخٱ حٿنؾ حش ڃزڀخ ٻزح ڃن حٿٷش حٿظن٩ ٳ ڃر

حٿڄڀٹ؛ ح٫ظڄي أٯڀزيخ ٫ڀ هخٱ نزخطش ح٤كش خ٫ض ٳيخ س

حٿـس حٿڄٸيش أ ـس حٿلخس؛ ڃنخ٧ أ٤ش ٿټخثنخص ڃـنلش هس

٫خطش؛ كحنخص حٿٴش خش؛ طو٤٤خص ىنيش ٿ٤ٴش طټخى ط٬ز حپ

ڃن حڃظ٪ ڃخ ٸڅ رهخٱ حٿڄر ، . حٿز٬ي ٿظ٬خٶ ححرٺ حڃش

طن٩ ىجخص أٯ٤ش حٿإ ٳ حٿڄنخ٧ حش ٳڄنيخ ٷن طزو حٿ٤خٷش؛

أه طزو حٿٴخٵ حٿ٣٤ ح٤حنش حٿڄطٴ٬ش ؛ ٯىخ طزو

٣رخ رڀڅ حكي أ ٿنن ٷي ټڅ ڃطٴ٬خ ٬ڀه ڃخ زو حٿٸڄ٪ حٿڄٸڀد ؛

ٷي طظيٿ ڃنو ٫يرش ٣ڀش طپ اٿ ڃخ ر٬ي حٿټظٴن ؛ ٿٺ ٳ٠ ٫ن حٿظـخڅ

طن٫ض ٣ حٿن٬خٽ . حٿڄٸيش حص حٿؿن ح حٿؼػش أحؽ ڃن حٿٸڅ

Page 126: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

126

أ٠خ ؛ ٳڄنيخ ڃخ زو حٿوٲ حٿٳ ؛ ڃنيخ حٿ٤پ حٿ زو حٿظٿٺ؛ ڃنيخ

. حٿنيٽ حٿ٬خى ح٣ش حټخٽ أه

ټڀض هخٱ ر٬ حٿڀكخص حٿڄڃش ، ٳ ٷ ؿڅ روزخى

ٷ نخهذ ٳ ٷنـٶ رنن ؛ ركيحص طزو كيحص هخٱ

حٿـخى حٿٷ حٿڄخٿٳش؛ ٷي طټڅ أ ٿو أ طټڅ ڃظٸش ڃن هخٱ ـخى

. ٳض رو حخص حٿٸ حش ٳ٬

حنظٴ٬ض نٸ حهظخځ ح٤حنش حٿڄ٤لش ڃن طحع حٿ٬ ح

حٿ٢ أكض ڃ٬و نخ رخرڀش ٷيڄش ؛ حظ٬خص ٻٿٺ ر٬ حخٿذ

حٿلؼش حٿٸيڄش ؛ حڃظخص حٿنٸ حٿـيس ڃنيخ رف ڃنخ٧ىخ حظٸٽ

ڃٴىحطيخ كش طٴخڀيخ حٿنزخطش حٿلحنش ڃؼپ كحٲ حٿنوپ ٬ٴو

حؿنلش هخٱ حٿڄر حظ٤خ٫ض أڅ ط٬ز رف ٫ن ڃ٠ڄڅ

. ر٬ حخ٣ ر٬ ڃنخ٧ حٿي حٿظ٬زي طٸيڂ حٿٸحرن

نيپ حٿٴنخنڅ حڅ ڃن ٳنڅ خ حٿوخ٬ش ٿيڂ ، حطوىخ ڃ٬زح ٿيڂ

. اٿ حٷظزخ ٳنڅ حٿظٱ حٿڄش حٿوخٿش، حٿڄلس ڃنيخ رخٿ٤خر٪ حٿ

ٻخنض أڃظ٪ ىه حٿٴنڅ رخٿنزش ٿيڂ ى ط٬٤ڂ ٿكخص حٿ٬خؽ ؿحنذ حٿنخىٶ

حٿٴخهس طټٴض حٿلخٱ ححن حٿڄ٬ينش، هخٱ حٿڄٸخر حٿ٬خؿش

حكظٴ٨ض أ٣ٽ ٷىڂ رٸ٤٪ ٫خؿش . ٿڀڄحف حٿٴخهس حٿڄحخ حٿڄ٬ينش

ڃ٬٤ڄش ريجخص ٻخثنخص كحنش هحٳش ڃـنلش ٿيخ إ حٿټزخ، ٿيخ حڃؼخٿيخ

Page 127: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

127

ٳ حٿٴن حٿ ، ڃنيخ ڃٸز ٫خؿ ټپ ٫ڀ ىجش ن ٻن٬خن ؿڀپ

هخ٪ ، إ نش ؿڄ٬ض رن حٿ٤خر٪ حٿ حٿڄخٿ حٿ٤خر٪ حٿلؼ

حكظٴ٨ض أ٣ٽ ٷ حٿس حن ٳ أڅ طخ رظلٲ . حٿڄظليع

رخ٫ش أه ٫زص رهخٳيخ ڃ٫خص نٸيخ ٫ن ر٬٠ش أخٿذ

. أخ٣ ڃش هڀ٤ش ڃٸظزش

ٷ٬٤ش ٫خؿش طڄؼپ كظل ح ٫ظخ

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)

ط٠ڄنض ٷ ٻخٿق هزخى نڄخؽ حث٬ش ٿڀٴن حٿڄ حٿ

حٿڄٸظز، ڃنيخ ٷ٬٤ش ٫خؿش طڄؼپ أنؼ حص ؿو ڃ نلٲ ٣ذ ڄق

Page 128: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

128

ط٤پ ڃن نخٳس أٻس، ى ٳڄخ ڀذ ٫ڀ حٿ٨ن كظل حٿڄش حٿظ زييخ

ڃنخ "، " ٫ظخ ٳ حٿنخٳس " حٿڅ ر٬ظخ ، ٷي ڄظيخ ٻظذ حٿٴن حٿليغ

. (أن٨ حٿ)ٿح حٿ٬خٿڂ حٿٸيڂ

. ىنخٹ ٫يى ڃن طڄخػپ أر حٿيٽ حٿس حص حٿؿه حٿڄش حٿڄڄش

ٷ٬٤ش ٫خؿش هٳض رٸخص حٿزى حٿڄش ى حٿڀط رح٫ڄش

ٷ٬٤ش ٫خؿش أ٠خ . حٿڄلس، طيحهڀض يخ كحنخص ش ڃـنلش

ٿنيٵ ٧يص ٫ڀيخ ٫خٳخص حص ڃڃق ڃش ػخد ش

ڃٸز ڃكش ټڀض . ٬ٳن ٫ڀ حٿنخ حٿيٱ حٿط ، ٳ كش ىحٳٸش

ؿىو حر٬ش ٫ڀ ىجش نرن رڄر ڃش ط٬ڀىڂ ى حٿڀط

ڃٸز ڃآس ٫ڀ ىجش حنؼ طـڄ٪ رن حٿيجش حٿڄش حٿڄڃق . حٿڄلس

لخٱ نٸض كحٳيخ حٿ٠٬ش رڄنخ٧ ي ڃش ٷٸش ٷڀڀش . حٿش

أه هٳض ڃن . حٿل ٷڀڀش حٿظټڀٲ ٳ حٿلحڅ حٿ٤ حٿنخڅ

ىحهڀيخ ريحث ٿٿزش ڃظ٬خٷزش كٽ ڃل نزخط أكخ٣ض ريخ هٳش

حنخثش ٻزس طؤٿٴض ڃن طټح كحنن هحٳن ڃظٸخرڀن ٣خر٪

طټص ح٫ڄيس . ڃ ظؽ أ ٻپ ڃنيڄخ حٿظخؽ حٿڄ حٿڄـنق

. رؤكـخځ س رن ٻپ كحنن ڃظٸخرڀن كٲ ريڄخ وخڅ ظ٬زيحڅ

Page 129: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

129

انعصؽ انثاته انسعث - 8

أو

تاتم انكهعاح

طڀپ حٿټڀيحنڅ، ىڂ أكي ٳ٩ ححڃن حٿ٫خس حٿ أ رخرپ ٳ أحه

حٿٽ " أىحى أرخٿين"٫ىخ حٿټخ ٫خح ٳيخ كظ حظ٤خ٩ ٫ڄيڂ

حظڄ ط٪ ححڃڅ كظ ڀح حٿ . حٿ حٿ٬ ٻڅ ڃڄڀټش ٷش

. حٿوڀؾ حٿ٬ر، ٻنح ض حڃخحص أه

فى انعصؽ انثاته انسعث

حكظٴ٦ حٿزخرڀڅ هٽ ٳظس حٿ٬٠ٲ حٿخ حٿ ڃح رو رز٬ حٿڄخص

حٿٴنش حٿڄػو ڃن ٫ىڂ حٿخرٸش أخٳح حٿيخ ر٬ حخٿذ حٿـييس

ٷي ؿي ىح حٿوڀ٢ حٿٴن ٫ڀ ڃخ ڄ رڀكخص . حٿڄظكخه ڃن حٿٴن ح

. حٿليى حٷڀڄش حٿڀكخص حٿظٻخش حٿظ أٷخڃيخ ڃڀٻيڂ ٿظوڀي أڃـخىىڂ

ڃن ىه حٿن٫ش ڃن حػخ، ٿكش س نٸض ٳ ٫يي نزه ن حٽ

، حظ٤خ٩ ٳنخنيخ ط ٫يى ٻز ڃن حٿيش ڃٸىڂ (حن٨ حٿس)

٫ڀ ڃىڂ حٿنـڄش لذ ٿيح . نحيڂ ڃىڂ حٿلحنش ٳ٠

. حٿٴنخڅ ڃلخٿظو طڄؼپ ٣خص حٿؼخد حٿح٬ش ٿخكذ حٿڀكش حٿ ه ؿخٿخ

٬ظز ىح حػ ڃيح ٿڀڄ٬ڀڃخص ٫ن ر٬ ٫نخحٿڄ٬ڄخ ڃؼپ ط

أٸٲ حٿڄٸخ رؤټخٿيخ حٿڄو٣ش حٿڄخثڀش حٿڄٸزش، ط ٫ڄى ٿٿز

Page 130: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

130

ٻٿٺ ڃص حٿڀكش رن ڃ . طخؽ ټپ ٫ڀ ىجش حين ڃظيحرن

حرخد حٿڄخش حٿؼع حٿڄ حٿٸڄ حٿىس، ٳڃص ٿڀڄ رٸ

طظ٤و نـڄش طنز٬غ ح٬ش ڃن ڃٻىخ، أ٧يص حٿٸڄ ٫ڀ ىجش ٷ

. ىحهڀو ىٽ، أڃخ حٿىس ٳص ٫ڀ ټپ ٷ ٻز ىحهڀو نـڄش ڃؼڄنش

ڃن ڃن حٿڃ حٿيظش حٿظ ٧يص ٫ڀ ٿكخص أه، ٿلحڅ رخٹ

"أىحى" وؽ ڃن ٧يه ه٤خڅ ٿٿزخڅ ٻظ٬ز ٫ن حٿو حٿزٵ حٿ٬حٲ (1)

.

ٿكش ڃن ٿكخص حٿليى ٿڀڄڀٺ نزه ن حٽ

(حٿڄظلٲ حٿز٤خن)

(1)B. Pritchard, The Ancient Near East, fig. 142.

Page 131: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

131

ٷزپ 870ڃن نخكش أك ٳٸي ـڀض ٿكش طٻخش س ط٬ى حٿ ٫خځ

، أ٧يص حٿنٸ (كخٿخ أر كزش)حٿڄى ٷش طـيي ڃ٬زي ڄ ٳ زخ

حٿو رټڀو حٿڄ٬ٱ ٳ ٫ كڄحر ٻن رؼخد ٣ڀش طخؿو

حر٬ش ٴٱ ڃن حٿٸڅ حهظٱ حٿ طڂ ٻخڅ ٳ ٣ٸش طڄ٢ حٿڀلش

هٳش حٿؼخد ٪ حٿ٬خ ٻح هٳش حٿ٬ ڃ٪ حخٳش ػع ىحث طڃ

ٷي ڄ، ؿخٿخ ٫ڀ ٫و، . ٳ حٿخٿذ حٿ حٿڄ حٿٸڄ حٿىس

ىحهپ نخ ڄپ ٸٴو حٿ حٿوڀٲ ڃ٪ ح٫ظڄخى حٿحؿيش ٫ڀ ٫ڄىن، نلظض

ٷخ٫يس طخؽ حكيحىڄخ حٿڄ٠ڀ٪ حٿټپ ٫ڀ ىجش كيحص نزخطش ڃلس(2)

.

(2)H. Frankfort, The Art..., , pl. 121

Page 132: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

132

فى وعاؼج تاتم انكهعاثح تعع اهاؼ أشىؼ - 9

طـڀ حنظخحٿخكٶ ٿزخرپ حٿټڀيحنش ٫ڀ حن ى حٿنظخ حٿ أى

حٿ حنلخ حڅ ٫ن ڃف حكيحع، ٳ حٿ٤ٴس حٿټزس حٿض ٣أص

ٻؤنڄخ أحىص رخرپ أڅ ط٬ ڃخ ٳخطيخ ٣حٽ ٳظس . ٫ڀ حٿٴنڅ حٿ٬ڄخس حٿزخرڀش

ٷي ن٤ض حٿلٻش حٿٴظش حٿ٬ڄحنش ارخڅ ٫يي حٿڄڀٺ نزه ن حٿؼخن . حٿظز٬ش

ٳٸي رڀٮ ڃل٢ حح حٿڄل٤ش رخٿ٬خڄش . حٿ ٣خٽ ٿڄيس ػػش أر٬ن ٫خڃخ

ٷي ٻ حٿڄئهڅ حٯٶ أنو ٷي حك٤ض ىه . ٻڀ ڃظ18كحٿ " رخرپ"

: حح رؤر٬ش ه١٤ ىٳخ٫ش

أٿيخ طڄؼپ ٳ حٿ حٿيحهڀ ٿڀڄينش حٿ رن ڃن حٿ٤د حٿڀزن رڄٺ ي٫ڀ

ڃظح ڃن ىح حٿ، أٷڂ ٫12ڀ ر٬ي . حٿز٬ش أڃظخ، ٻخنض طؿي رو أرحؽ

ٿڄي ڃن . ح آه ڃن حٿ٤د حٿڄلٵ ٷخد ڄټو حٿؼڄخنش حڃظخ

حٿلڄخش ط ىح حٿ هنيٵ ح٪ ى٫ڄض حخخطو رـيح خني رڀٮ ڄټو ػػش

حڃخ ه٤خ حٿيٳخ٩ حٿوخؿخڅ، ٳٸي ڄ أكيىڄخ رخڂ حٿ حٿڄخى، . حڃظخ ر٪

حڃظي ڃن حٿڄخٽ حٿ حٿـند ڃن رڀيس حٿليؼش ٫ڀ ني ىؿڀش كظ أر كزش ٫ڀ

ني حٿٴحص، حڃظي حه ڃن هخڅ حٿنخش ٫ڀ ني حٿٴحص كظ ڃينش ٻز

. ٫ڀ حكي ٳ٫و

ڃن أىڂ حػخ حٿڄ٬ڄخش حه ٳ حٿڄينش ٷ نزه ن ٷس

كيحثٶ (حٿظ ٫ٳيخ حٿ٬ٳض ر٬ي ٿٺ رخڂ رؽ رخرپ )" آنټ. اطڄن"

Page 133: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

133

. حٿڄيؿخص حٿظ ط٬ٱ ه٤ؤ رخڂ حٿليحثٶ حٿڄ٬ڀٸش ٳ٠ ٫ن رحرش ٫ظخ

طزن ڃن ىحش ىه حػخ حٿؿ٩ حٿ حٿظٸخٿي حٿڄ٬ڄخش حٿزخرڀش حٿٸيڄش ٳ

حٿظڄزڂ، ٷخځ حٿڄنٴڅ رخظويحځ حٿ٤د حٿڄلٵ حٿڄؿؾ ٳ حٿزنخء ڃ٪

. حكٽ حٿځ حٿڄ٤لش حٿظ حنلزيخ حڅ نٸخ ٯخثس

يعح تاتم وتؽخها

ط٢ ىح حٿٸ، حٿ رن ىحهپ كن، حٿـيح .لصؽ ثىضػ صؽ- أ

حٿڄخٿ ٿڀڄينش، طؤٿٲ ڃن كيحص ڃ٬ڄخش ٻؼس، ٻخڅ ؿي رو ٫يس

Page 134: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

134

ڃن . أٳنش، أكخ٣ض رو ڃڀلٸخطو رڄخ ٻخڅ ڃن رنيخ ر٬ ىححص حٿيٿش

ڃظح ڃر٬خ 884حٿكيحص حٿڄڄس نٻ ٷخ٫ش حٿ٬ حٿظ رڀض ڃخكظيخ

حٿظ طڄص رزخ٣ش حٿ٤خر٪، هض ٳيخ كنش ٻزس ڃحؿيش ٿڀڄيهپ

ٻض ؿيحڅ حٿزي حٿث ٿڀٸ رٸحٿذ حٿٸخن . ٿټ حٿ٬

حٿٷخء، كڀض حؿحء حٿٴڀ ڃنيخ ربٳ ڃن حى حٿلخش حٿظ

ص رڄن٨ ؿخنز څ أڃخ حؿحء حٿ٬ڀخ ڃن حٿـيحڅ رڄخ ڄؼپ أ٫ڄيس

حص طـخڅ ڃٻزش، طپ رن طـخنيخ ط٬ڀىخ هخٱ طټنش طظؤٿٲ ڃن

ط٬خٷزض ٳ ٻپ ىه حٿكيحص حٿهٳش . ىحص ڃلس ڃ٬نخص س

أٿحڅ ر٠خء ٳحء ٳٵ حش حٿٷخء حٿيحٻنش ٳؤٻزنيخ ريـش(1)

.

يططط نعح تاتم

٫.556زي حٿ٬ خٿق، حٿڄؿ٪ حٿخرٶ، (1)

Page 135: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

135

".آك. ذ. إ"ؾلىؼج - ب

Page 136: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

136

Page 137: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

137

ٻخڅ پ رن ىه حٿٷس ڃ٬زي ڃىٹ ٣ٶ . تىاتح عشراؼ- ج

ٿكظٴص حطٴ٬ض أظو ٫ن ڃظ أ حٿڄينش ٴض رخٿ٤د

حٿڀزن حٿڄ٤ رخٿٸخ ػڂ ٻض ىه حش رز٣خص ڃن حٿلـ حٿـ

. (حٿزخ)كٴض ريخ ڃر٬خص س ڃن كـ حٿهخځ حٿح حكڄ

زي أڅ . ٻخڅ لٲ رخٿ٤ٶ ؿيحڅ ط٤پ ٫ڀ ؿخنزو أرحؽ ڃظزخ٫يس

Page 138: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

138

ر٬ حؿيخص ؿيحو ٷي ٻض رؤٳخ ڃن حٿٸخن حٿڄڀڅ نٸض نٸخ

. رخح رڄنخ٧ حٿلحنخص حٿلخػش روخش حى

(ڃظلٲ رٿن)ڃن٨ طوڀ ٿزحرش ٫ظخ

ص ٳ ڃ٬زي ٫ظخ ح٣ٶ حكظٲ

Page 139: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

139

ٻخڅ وظٵ ىح حٿ٤ٶ رحرش وڄش ٻخنض طڄ رحرش ٫ظخ ٻخنض حص

ڃظح كظ 12أپ ٷيڂ ػڂ ؿيىص ٳ حٿ٬ حٿټڀيحن ي حطٴخ٫يخ حٿ

. أزلض ڃن ڃ٬خٿڄو حٿثش

ٻخنض رحرش ٫ظخ طٸ٪ ٳ حٿٻن حٿڄخٿ حٿٷ ڃن حٿلن حٿـنر ٿزخرپ

طئى ٳ حٿٷض نٴو حٿ كن ٻزن ططز٢ ريڄخ ٷن٤س ڃ٬ڀٸش طڀيڄخ

طؤٿٴض حٿزحرش ڃن كن ثن ٫ڀيڄخ هخٱ ڃ٬ڄخش . رخٿٸ حٿڄڀټ

ڃننش، ٻض ڃخكش ٻزس ڃن ؿحنزيڄخ رٸحٿذ حٿٸخن حٵ ط٬خٷزض

٫ڀيخ ط٬ش ٴٱ ڃن حٿڄنخ٧ حٿظ نٸض رخٿنٸ حٿخث ص ػحنخ

ڃلس كحنخص هحٳش أه ٫زص ٳ ڃـڄڀيخ ٫ن ڃ كحنش

ٷي ٿنض ىه حٿڄنخ٧ ". "ٿڀڄ٬زىن أىحى ڃىٹ، ڄ ر٠٬يخ

رؤٿحڅ ٴحء ه٠حء ٷخء ريؿخص ڃظٴخطش ط٬خٷزض ٧ٿيخ ٳٵ أش

ٷخء، ٷي حظييٱ ىح ٻڀو حٻخد حٿزحرش حٿ٤خر٪ حٿـڄخٿ حٿڄڄ حٿ ويځ

ڃڄخ حى ڃن ؿڄخٽ حٿهخٱ . ٳ حٿٷض حطو حٿ حٿين حٿهٳ

. حكخ٣ظيخ رب٣ ڃنٸش طؤٿٴض ڃن ڃر٬خص هٳش ىحص ٻزس ٷٸش

ٿ٬ڀو ڃن حٿـي رخٿٻ حخس حٿ أڅ ؿيحڅ حٿزحرش حٿٸيڄش ٷي نٸ ٫ڀيخ،

ٷزپ حٿ٬ حٿټڀيحن، نٴ حٿ حٿلحنش خٿٴش حٿٻ، ٯ أڅ ؿح ٻزح

ڃنيخ ٷي ٯ٤ ٫نيڃخ ٳ٪ ڃظ حٿ٤ٶ ٳ ٫يي نزه ن، ڃڄخ خ٫ي ٫ڀ

كظ حڅ . كٴ٦ ؿء ڃنيخ ٻخڃ

Page 140: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

140

ىح ٿڂ ٸظ حىظڄخځ ٫ڀ ڃ٬خري حٿ٬خڄش رخرپ ٳٸ٢، انڄخ حڃظي ٿڄپ ڃ٬خري

ر نڄى )" رزخ"ٳٸي ؿيىص ٷس . حٿڄيڅ حه حص حٿيس حٿينش

. (حٿلخٿش

اقىظ تاتم

ڃن٨ طوڀ ٿڄخ ٻخڅ ٫ڀو رؽ رخرپ

Page 141: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

141

انثاب انثا

آثاؼ وفى شثه اندؿؽج انعؽتح

وشؽق انثسؽ انرىقط

:انثاب أهعاف

: ٳ انرعؽف تأهى آثاؼ وفى انىاط انسضاؼح

- انثسؽ يهكح

- انكىدظونح

ظونح لطؽ

ظونح اإلياؼاخ انعؽتح

انهكح انعؽتح انكعىظح

(انهكح األؼظح) يطمح انثرؽاء

(اندهىؼح انعؽتح انكىؼح) ذعيؽيعح

Page 142: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

142

انعؽتح اندؿؽج شثه :ثاا

ٿڂ طټن حٿ٨ٱ حٿزجش ٳ زو حٿـس حٿ٬رش ٳ ٫ىخ حٿٸيڄش ڃنخزش

ٿنء ك٠خس ڃڄخػڀش ٿڀل٠خص حٿظ ٷخڃض ٳ رٸش ڃنخ٣ٶ حٿٵ حىن

ؿ٪ ٿٺ حٿ ٫يځ ؿى حٿڄـخ حٿڄخثش حٿظ خ٫يص حنخڅ حٿٸيڂ . حٿٸيڂ

ٿٿٺ ٳٸي ٻخنض ڃنخ٣ٶ زو . ٫ڀ حظٸح ى حٿ٬خڃپ حىڂ ٿٸخځ أ ك٠خس

. حٿـس ڃنخ٣ٶ ٣ى ټخن ٫ڀ ڃيح طخويخ أٻؼ ڃنيخ ڃح٣ن ؿد

ٯڂ ٿٺ ٿڂ وڀ حڃ ڃن حٿ٬ؼ ٫ڀ ر٬ حٿڄنخ٣ٶ حػش ىنخ ىنخٹ

ٿټنيخ ٿڂ طټن ٫ڀ نٴ حٿٸي ٿڂ طٷ أػخىخ حٿ حٿڄظ حٿ ڀض حٿو

ٱ نى ٳ حٿ٤ حٿظخٿش ڃڀو ٿنظخثؾ . آػخ حٿ٬حٵ حٿخځ ڃؼ

. حٿټٱ حػش ٳ حٿحكپ حٿٷش ٿزو حٿـس حٿ٬رش

انثسؽ - 1

ؿيض أ٫ڄخٽ ر٬ؼش ىنڄٻش ػخ ڃخٷزپ حٿظخن حن٨خ حٿ ؿى ر٬

ٷي ريأص ىه حٿز٬ؼش كٴخثىخ . 1953حٿڄنخ٣ٶ حػش ٳ حٿزلن ٿٺ ڃن

ٳ ؿزپ حٿوخڅ ڃن٤ٸش حٿلحش ٫ڀ حكپ حٿوڀؾ حٿ٬ر ٳ ىٿش

حٿزلن ، كغ ٻٴض ٫ن ٫يى ٻز ڃن حٿڄحٷ٪ حػش حٿظ ؿيص ريخ حٿټؼ

. ڃن حىحص حٿلـش آػخ ڃن٫ش ڃن حٿ٨حڅ

Page 143: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

143

ط٬ض حٿز٬ؼش ٳ ڃـخٽ رلؼيخ ٳ ٫ڄٶ حٿلحء كغ ٻٴض ٫ن حٱ ڃن

ٷي طن٫ض ىه حٿڄٸخر رن حٿټز . حٿڄٸخر حٿڄوظڀٴش حٿلـخځ حټخٽ

حٿ، حٿڄو٣ش حٿڄظيس حٿټپ، طحف ڃظ٢ حطٴخ٩ حٿڄٸخر حص

ڃظ رڀٮ ٷ٤ 12حٿٸح٫ي حٿيحثش رن حٿڄظ حٿظش أڃظخ، رپ رڀٮ ر٠٬يخ حٿ

ىح حٿ ؿخنذ . ڃظح، حك٢ ر٬ ىه حٿڄٸخر ر ىحث17ٷح٫يىخ

. حٿټٲ ٫ن ڃٸخر أه ىٳن ألخريخ ٳ ؿح ڃن حٿٴوخ

حٿڄظيس " حٿيٿڄنش"نٸ ٫ڀ أكي حهظخځ

Page 144: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

144

طظز٬ض حٿز٬ؼش ر٬ي ٿٺ حىي حٿ٬ڄحڅ حٿٸيڂ ٳ حٿ٬حڂ حٿ حٿظ نزض حٿ

٫يى ڃظٴخطش لظڄپ ڃ٬خس أٷيڃيخ ٿ٬ حٿل٠خس حٿڃش ٳ حٿ٬حٵ،

أڃخ أكيع . ٫خح ر٠٬يخ حٿ٬ ح حٿليغ حٿ٬ حٿزخرڀ حه

ڃن أىڂ . ىه حٿ٬حڂ حٿل٠خس حٿڀٻش حٿيڀنظش حٿل٠خس حٿزخػش

حٻظخٳخص حٿز٬ؼش حٿينڄٻش حٿ٬ؼ ٫ڀ رٸخخ ڃ٬خري رخرخ رڄظخطيخ حٿؼع

حٿڄظ٬خٷزش ر٬ ٫نخىخ حٿڄ٬ڄخش حڃ حٿ ى٫ حٿ طڄش أىڂ حٿٴظحص

". ك٠خس رخرخ"حٿل٠خش رخٿزلن رخڂ

ـ٬ض ىه حٿټٱ حٿز٬ؼخص حٿ٣نش ريٿش حٿزلن ٫ڀ حٿٸخځ رخٿلٴخث هخش

ٻٴض ر٬ؼش ٿڀلٴخث ٫ن ر٬ . 1970ٳ ڃٷ٬ حٿلـ حٿخهس ٳ ٫خځ

حٿڄٸخر حٿظ ٻخنض ڃ٬خس ٿڀ٬ حٿټخ ٳ حٿ٬حٵ، ى ڃٸخر س

ٻض أٯڀذ ؿيحنيخ حٿيحهڀش رخٿڄ١ . ڃظيس ٿ٤حثٲ حؿظڄخ٫ش ڃوظڀٴش

٫ڀظيخ ٷ٤٪ كـش ٻخڅ ڄټن حٿٽ حٿيخ ٫ن ٣ٶ ىؿش كـش أكخنخ

. أٻؼ ڃن ىؿش

79-1977ٳ أ٫حځ " خ"ٷخڃض ر٬ؼش ٣نش أه رخٿ٬ڄپ ٳ ڃن٤ٸش

ٷي طن٫ض كڀش ڃخ رٸ ڃن ڃنخ٣ٶ حٿټن حٿ٬زخىس حٿيٳن، ڃن . 1980-82

أنح٩ حػخ حٿڄنٸٿش، ٳڄڀض ٻڄش ٻزس نزخ ڃن أحن حٿٴوخ ححن

حٿڄظيس حص حٿٸڄش حٿڄيرزش " حٿيٿڄنش"حٿلـش ڃـڄ٫خص ڃن حهظخځ

حٿڄ٤لش حٿظ نٸ ر٠٬يخ رڄنخ٧ ڃلڀش، ٿز٬ حه رڄنخ٧ طزو

Page 145: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

145

ڃنخ٧ حهظخځ حٿٸيڄش ٳ حٿ٬حٵ ٳ حى حٿني ڃڄخ يٽ ٫ڀ ؿى ٫ٷخص

. ك٠خش طـخش رن حٿزلن حٿ٬حٵ رى حٿني

انكىد- 2

طٻص أ٫ڄخٿيخ 1958ريأص حٿز٬ؼش حٿينڄٻش كٴخثىخ ٳ ىٿش حٿټض ٫خځ

ٷي حڃظخص ". أٻخ"ٳ ؿس ٳڀټخ حٿظ ٻخنض طڄ رخٯٸش ؿس

ىه حٿـس رڄٷ٬يخ حٿظـخ ٫ني ڃيهپ حٿوڀؾ حٿ٬ر رخٿظخٿ ٳٸي ٻخنض

. ڃنخءح ىخڃخ ٿظي حٿٴن رخٿڄخه حٿ٬رش حٿڄئڅ

ٷي ىٿض حٿلٴخث ٫ڀ ؿى طـڄ٬خص ټنش ط٬ى حٿ٬ حٿلـش حٿٸيڄش

ٳ رى " ٻٿ"حٿظ ٻخنض ڃ٬خس حٻپ ڃن ٿڀل٠خس حٿڃش ك٠خس

حٿني هٽ حٿنٲ حٽ ڃن حٿڀٲ حٿؼخٿغ ٷزپ حٿڄى، رپ حڃظي ر٠٬يخ

ػڂ ٷڀض ڃ٨خى حٿ٬ڄحڅ ٿٴظس ٿظ٬ى ٿڀ٨ي ". خ-ان"ٿظ٬خ ٫

ٻڄٻ طـخ ىخځ ٳ ٫يي حټني حٻز حٿ٬ حٿڀٻ كغ

ح٤زض ڃنظـخطيخ حٿل٠خش رظؤػحص اٯٸش ىڀنظش حٿ ؿخنذ زظيخ

. حٿڄلڀش

ٷي ط٬يىص حػخ حٿؼخرظش حٿڄنٸٿش ٳ حٿـس، طڄؼڀض ٳ رٸخخ ڃخٻن أٳحڅ

ڃحٷي أح كڅ، حٿ ؿخنذ ڃ٬خري ڃلڀش ڃؼپ ڃ٬زي انحٹ ڃحٷ٪

ٻٿٺ ٫ؼ ٫ڀ آػخ ىڀنظش ڃؼپ ڃ٬زي . ٫زخىس آٿيش حٿنخر٪ ڃخى حٿڄخه

ٷي ٿك٦ ڃن ىه حػخ ٻؼس حظويحځ حٿلـخس ٳ حٿزنخء ٫ڀ . أطڄ

Page 146: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

146

ٻٿٺ طزن . كخد حٿ٤د حٿڀزن ؿ٪ ٿٺ حٿ طٳ حكـخ ٳ ىه حٿڄنخ٣ٶ

طيحهپ حرنش حٿظ طؿ٪ حٿ ٫ ڃوظڀٴش ڃڄخ يٽ ٫ڀ حظڄح ټن نٴ

. حٿڄحٷ٪ ٫ڀ حٿٴظحص حٿڃنش حٿڄوظڀٴش

ڄن ڃخ ٫ؼ ٫ڀو ٳ ىه حٿزٸخخ أ٫يحى ڃن ححن حٿٴوخش حٿلـش

ر٬ حڀلش حٿس طڄخػپ رش كحنش س رخخٳش حٿ ٷ٤٪

ٿڄخ ٻخڅ أىپ ىه حٿڄنخ٣ٶ . ڃن حٿ٬ڄص حٿڄلڀش حٿيڀنظش حٿ٬رش حٿٸيڄش

٫ڀ ص طـخش ك٠خش ڃ٪ ؿحنيڂ ٳٸي ٻخڅ ٣ز٬خ حٿ٬ؼ ٫ڀ ٫يى

ٳينخٹ أهظخځ اٷڀڄش ڃظيس . ڃن حهظخځ حٿس حٿڄظن٫ش حټخٽ حٽ

حنظـظيخ ك٠خس حٿوڀؾ، أهظخځ ح٤حنش ڃڄخػڀش ٿهظخځ حٿ٬حٷش، ر٬

ٷي نٸض ؿڄ٪ ىه حهظخځ رخټخٽ . حهظخځ حٿڄر٬ش حٿظ ٫ٳض ٳ رى حٿني

ڃوظس ٿټخثنخص رش كحنش ڃنخ٧ ٣ز٬ش هخٱ طو٤٤ش ٫زص

. ٫ن ر٬ ٫ٸخثي أىپ حٿڄن٤ٸش حخ٣ىڂ حٿڄظ حٿٴن حٿخثي ٳيخ

ظونح لطؽ -3

٫خ ٳ طڀٺ حٿڄن٤ٸش ارخڅ حٿ٬ حٿلـش حٿٸيڄش انخ ٻخنض كٳظيڂ

ٿٿٺ ٳٸي ٫ؼص . حٿثش حٿي حٿ٫ حٿٸڀپ ڃنيڂ ٫ٱ ڃينش حٿح٫ش

ر٬ؼخص حٿلٴخث حٿظ ٫ڄڀض ٳ ٷ٫٤ڀ ٻڄخص ٻزس ڃن حىحص حٿلـش حٿظ

ٻڄخ ٫ؼ ٫ڀ ځ ڃوظس نٸض ٫ڀ . نٴض حٿ أر٪ ك٠خحص ريحثش

Page 147: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

147

ؿيص أ٠خ . ؿحنذ حٿو ص ڃنخ٧ هٳش ڃكش ٫ٸخثيش

. رٸخخ رڀيس رڄخ ؿ٪ ٫ڄىخ حٿ أح٢ حٿٲ حٽ ٷزپ حٿڄى

ظونح اإلياؼاخ انعؽتح -4

ريأص حٿلٴخث ٳ ىٿش حڃخحص أٽ حڃ رح٤ش حٿز٬ؼش حٿينڄٻش ٳ ؿس

حٿظ رڄخ ڄض ريح حٿڂ ٿټؼس ڃخ ؿي ٫ڀيخ ڃن أكـخ " أځ حٿنخ"طڄ

ػڂ حڃظي ٫ڄپ حٿز٬ؼش ر٬ي ٿٺ حٿ ڃنخ٣ٶ . ٻخنض طظويځ ٻڄلټخص ٬خٽ حٿنخ

". ىڀ"ٷش " حٿ٬ن"أه ڃؼپ ڃن٤ٸش

ٻخڅ ڃن نظخثؾ ىه حٿلٴخث حٿ٬ؼ ٫ڀ حىي ر٪ ڃحكپ ٿڀ٬ڄحڅ طڄؼڀض

ٳ ڃخٻن ڃظن٫ش ڃـڄ٫ش ڃن حٿڄٸخر حٿڄظيس حٿٴىش حش ؿ٪

أٷيڃيخ حٿ حٿٲ حٿؼخٿغ ٷزپ حٿڄى، رن أٻزىخ رخٿلـ ص ٫ڀ

ڃيحهڀيخ ځ ٿز٬ حٿلحنخص حٿظ طټؼ ٳ ىه حٿزجش ڃؼپ حرپ حٿڄخش

ىح ٷي حكظٴ٨ض ر٬ حٿڄٸخر رز٬ أىحص حٿنش ححن . حٿلخص

. حٿونخؿ ڃخ حٿ ٿٺ ڃن حخء حٿظ ى ريخ حٿڄط

ٷي ـ٬ض ىه حٿټٱ ٫ڀ ٷخځ ر٬ حٿز٬ؼخص حٿ٣نش ٫ڀ أ٫ڄخٽ حٿلٴخث

كغ ٫ؼص ٫ڀ حٿڄي ڃن حٿڄٸخر ؿي ٫ڀ ر٬ أكـخىخ ځ ڃنخ٧

ٿڀي حٿ ؿخنذ ح٫يحى ڃن ححن طټخ حٿٴوخ حٿڄن رؤټخٽ كحنش

هخٱ طو٤٤ش نٴ ر٠٬يخ ٫ڀ حٿ٤ٸش حٿڄلڀش حٻظذ حٿز حه

". ٻڀ" " رخڃز"حڀد حٿٴن حٿ ٫ٱ ٳ حٿڄنخ٣ٶ حٿڄـخس ڃؼپ

Page 148: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

148

انهكح انعؽتح انكعىظح -5

ٻخڅ ڃن حٿ٤ز٬ ٣زٸخ ٿ٬حڃپ حظ٤خڅ ٳ حٿ٬ حٿٸيڄش أڅ طظ٩

" طخص" " حٿٸ٤ٲ" " طخؽ"حٿظٽ حػش ٫ڀ حٿخكپ حٿٷ ٿڀڄڀټش ٳ

كغ ٻخڅ حٿڄـخٽ ڃظخف ٿڀٸخځ رخٿ٬يي ڃن " ؿزپ" " حٿ٨يحڅ" " حٿ٬ٸ"

حن٤ش حٿظـخش حٿزلش، ٷي طؤٻي ىح ٳ ٻظخرخص حٿكخٿش حٿڄئهن

. حٿټټن ر٬ حٿڄخى حٿ٬رش حٿٸيڄش

ٳ ڃن٤ٸش، رڄخ ڀظيخ رڀيس ڃ٬خس ٿڀل٠خس حٿيڀنظش، ٫ؼ ٫ڀ ٫يى ڃن

حٿظڄخػپ حٿ٤نش حٿس ٫ڀ ىجخص حنؼش كحنڀض حٿ ؿخنذ حٿټؼ ڃن

. ححن طټخػ حٿٴوخ حٿڄزخه حٿڄر٬ش

ٳ زو ؿس طخص ٫ؼص حٿز٬ؼش حٿينڄٻش خٿٴش حٿٻ ٫ڀ ٫يى ڃن

حٿڄٸخر حٿلـش حص حٿټپ حٿڄو٣ رخخٳش حٿ ر٬ آػخ ٿ٬ڄحڅ

ٳ حٿ٬حٵ حڃظي كظ ٧ي " حٿ٬زي"ڃظٸ٤٪ ريأ أٷيڃو ڃ٬خح ٿل٠خس

. ٳ حٿزلن" رخرخ"ك٠خس

ٳ ء ڃخ ؿخء ٳ حخص حٿكخٿش حٿټټن، حڃظيص حٿلٴخث حٿ ڃن٤ٸش

ٻٴض حٿلٴخث رخٿٴ٬پ . ("حٿـ٫خء حٿ٬رش حٿ٬ٸ: "كخٿخ)" ؿىخ حٿٸيڄش"

٫ن ؿى آػخ ٿظـڄ٬خص ٫ڄحنش ٷيڄش ط٬ى ٿڀ٬ حٿڀٻ ڃڄخ طؤٻي ڃ٬و

حٿؼحء حٿٸيڂ حٿ ن٬ڄض رو حٿڄن٤ٸش نظـش ٿنخ١ أىڀيخ حٿح٪ ٳ حٿظـخس

. ٿټنيخ ڃن٤ٸش ڃ ٿڀٸحٳپ حٿظـخش

Page 149: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

149

ٻخڅ ٿٸد ڃن٤ٸش حٿ٨يحڅ ڃن ڃنخ٣ٶ حٿنٴ٢ أػ رخٿٮ ٳ حٿټٲ ٫ن ؿزخنش

. حٿن ڄپ نٴىڂ حٿزلن حكخء" ىٿڄڅ"وڄش نزض حٿ ٻزخ ڃن٤ٸش

ٷي طٴخطض حٿڄٸخر ٳ ىه حٿـزخنش حء ٳ كـڄيخ أ أىڄش ڃلظخطيخ، ٻڄخ

. ٫ؼ ٳ ر٠٬يخ ٫ڀ طحرض كـش

حٿظ ٫ؼص ٳيخ أكي حٿز٬ؼخص " حٿٴخ"حطـيض حن٨خ أ٠خ حٿ ڃن٤ٸش

حٿ٣نش ٫ڀ رٸخخ ڃن٤ٸش ٫ڄحنش ٷيڄش ٫ڄپ أىڀيخ رخٿظـخس هخش أنيخ طٸ٪

ٷي . ٫ڀ حٿ٤ٶ حٿظـخ رن نـحڅ أ٣حٱ حٿ٬حٵ ٫ز حى حٿيح

٫ؼ ٳ حٿڄن٤ٸش ٫ڀ حٿټؼ ڃن ححن حٿلـش حٿٴوخش رخخٳش حٿ

ٷي . ر٬ حٿڀكخص حٿـنخش حٿڄنٸش، ر٬ حٿڄورخص ٫ڀ حٿو

كڄڀض ىه حٿنٸ ڄخص ٳظش هڀ٤ض رن حڀد حٿ٬ر حٿـنر حڀد

. حٿ٬حٷ حٿڄخٿ

: ي انههكح انعؽتح انكعىظحيىالع فرؽج زضاؼج انعثع ف انطمح انشؽلح

ٿٸي أٻظٲ أٽ ڃٷ٪ ٬ى اٿ ٳظس ك٠خس حٿ٬زي ٫ڀ خكپ حٿوڀؾ حٿ٬ر

ځ ؿند 1968ٳ حٿڄن٤ٸش حٿٷش ڃن ٷزپ حٿيس ؿ رٻيٿي ٳ نش

ٻڂ ٫ن 9ٻڂ ڄخٽ حكش حٿٸ٤ٲ 45 ٻڂ رلحٿ 12ڃينش حٿـزپ رلحٿ

ځ، ىح حٿڄٷ٪ ى ڃٷ٪ 1500ؿزپ ر ز٬ي ٫ن خكپ حٿزل كحٿ

ځ، ىح 11حٿيش ى ٫ڀ طپ ڃڀ ٻز طٴ٪ ٫ن ٤ق حٿزل رلحٿ

ځ ٫ن ٤ق حٿزل، ٿٸي أم 7حٿڄٷ٪ رن حٿڃخٽ ٫ڀ حطٴخ٩ كحٿ

Page 150: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

150

حٿزٳ ؿٴ رز ٳوخ ىح حٿڄٷ٪ رٴوخ ٳظس حٿ٬زي ٻخڅ ىح حٻظخٱ

أكي أىڂ حٻظخٳخص ٳ حٿڄن٤ٸش حٿٷش، ٿٸي ٫ؼ ٳ ىح حٿڄٷ٪ ٫ڀ آػخ

ٳوخش طنظڄ اٿ ػٸخٳش حٿ٬زي ڃ٪ رٸخخ حنش ڃن٬ش ڃن ڃٸخ٢ ټخٻن

إ يخځ ٻڄخ ؿيص حٿڄوخ حٿڄؼخٷذ حٿس ٻڄخ ؿي ڃز٬ؼح ٫ڀ

٤ق حٿڄٷ٪ ٷ٤٪ ڃن حٿـ طلڄپ حن٤زخ٩ حٿٸذ ڃڄخ يٽ ٫ڀ ؿى ن٩

ڃن أنح٩ حٿټن ٳ ىح حٿڄٷ٪، ٻڄخ أڅ ر٬ رٸخخ ىه حٿٸ٤٪ حٿـش ٷي نڄ

٫ڀيخ كحڅ حٿن حٿزل ڃڄخ يٽ ٫ڀ حطٴخ٩ ڃند ڃخه حٿوڀؾ حٿ٬ر ٫ڀ

.ىح حٿڄٷ٪

ز٬ش ڃـخص حهظزخو ر٬ڄپ ٷخځ حٿيٻظ ٫زي حهلل ڃ ٳ ڃٷ٪ حٿيش ػڂ

ڃظ، حط٠ق ڃن ىه 3.50 ڃظ ٿټپ ڃـ ر٬ڄٶ كحٿ 2× 2رؤ٣حٽ

ځ حٿڄظحڃنش . ٵ4185 ٣زٸخص حظ٤خنش أكيػيخ ط٬ى اٿ 7حٿڄـخص ؿى

ځ حٿڄظحڃنش ڃ٪ ٳظس . ٵ4950ڃ٪ ٳظس حٿ٬زي حٿؼخٿؼش حٿڄؼخٿش أٷيڃيخ ط٬ى اٿ

.كـ ڃلڄي أ ٳظس حٿ٬زي حٿؼخنش

ٿٸي ٻخڅ ح٫ظڄخى حٿټخڅ حٿحث ٳ ىه حٿڄظ٣نش ٫ڀ حٿڄحى حٿزلش

ٻٿٺ حٯنخځ حٿڄخ٫ ا ؿيص ٨٫خځ حڄخٹ حيحٱ ٨٫خځ حٿلحنخص

ڃن حٿڄحٷ٪ حٿظ ط٬ى اٿ ٳظس ك٠خس حٿ٬زي حٿظ .حٿڄظؤنش ٳ ىح حٿڄٷ٪

ٻڀڃظ اٿ حٿڄخٽ ڃن ڃٷ٪ 85 ڃٷ٪ أرهڄ ز٬ي كحٿ طڂ حٿظنٸذ ٳيخ

حٿيش ٫ني أ حٿ ظؤٿٲ ڃن طپ زڀٮ حطٴخ٫و ٫س أڃظخ حكظص

٣زٸخطو حٿټنش ٫ڀ ٻڄخص ٳس ڃن حٿٴوخ حىحص حٿلـش حٿڄن٬ش رڄخ

Page 151: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

151

اٿ 3710ٳ ٿٺ ڃؼخٷذ س، ط٬ى أىحص حٿ٤زٸش حٿٴڀش ٳڄخ رن كحٿ

ځ رنڄخ ط٬ى حىحص حٿظ ٫ؼص ٫ڀ ٤ق أظو اٿ كحٿ . نش ٵ3615

ځ ، ٨ي حٿٴوخ ىنخ طخريخ ڃ٪ ٣ح ٳوخ حٿ٬زي حٿنڄؿ . نش ٵ3800

ٷي ٫ؼ ٫ڀ ٻؼ ڃن ٷ٤٪ حٿـ ٨٫خځ حڄخٹ حٿلحنخص . حٿڄظؤه

أيحٱ حٿڄلخ ڃڄخ ك رٸخځ نڄ٢ كخس ڃڄخػپ ٿنڄ٢ حٿلخس ٳ ڃٷ٪

.حٿيش ٿټن ٿڄيس حٷ

ڃٷ٪ آه ىحهڀ نٸذ ٳو ٳ ڃن٤ٸش حٿ٬ڄپ ٳ حٿيٻظ ٫زي حهلل ڃ حظټڄپ

ٳوخ حٿڄٷ٪ ڃ٪ حٿٴوخ حٿ ؿي ٫ڀ حٿ٤ق ظخروحٿيٴٱ ٳ ٫ن ٷنخ،

، حٿٴوخ حٿ (كـ ڃلڄي)ڃكڀش ك٠خس حٿ٬زي حٿؼخنش ٳ رى حٿحٳين

ؿي ٳ حر٬ش ٣زٸخص حٿ حٷپ ٸ أٷيځ ٫ييح، ٿڂ ٬ؼ ٫ڀ أ ٳوخ

.طلض حٿ٤زٸش حٿحر٬ش

٫ڀ أر٬ش ٫ ٣زٸش ڃڄس ٻڄخ ٻٴض ٫ن ؿى أ حٿلٴخثٷي ٻٴض

ڃن .رج ٳ حٿٸ٬، ٷي ط٠ڄنض ؿڄ٪ حٿ٤زٸخص حٿٴڀش ٫ڀ أىحص حنش

ىح حٿڄٷ٪ حٻظخٱ أىٿش حٿلٴخث ٳ حٿنظخثؾ حٿٸڄش حٿزخىس حٿظ أٴص ٫نيخ

٫ڀ حظڄح ٿل٠خس طڄظي ڃن أڃنش حٿ٬ حٿلـ حٿخرٶ ٿڀٴوخ كظ

أڃنش حٿٴوخ حٿ، حڅ حٿل٠خس حٿلـش ٳ حٿڄن٤ٸش ٷي طټڅ كڀٸش حٿپ

. ٳ حڃظيحى ڃن ڃ٪ حٿ٬ حٿلـش حٿخرٸش

Page 152: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

152

: ع انكريطمح

طٸ٪ ٫ن حٿق ٳ حٿڄن٤ٸش حٿٷش ؿند حٿ٨يحڅ ر٬س ٻڀڃظحص

ڄخٽ ٯد حٿ٬ش رؤر٬ش ٻڀڃظحص ٫ن ڃخه حٿوڀؾ حٿ٬ر حٿڄٴظكش

رلحٿ هڄش ٻڀڃظحص ٿټنيخ ٫ڀ نيخش ىكش حٿق ڃن حٿـيش حٿڄخٿش ى

حكش س ٳيخ أـخ حٿنوپ أىڄڀض كيؼخ ريخ ٫ن ڃخء ٷيڄش ڃ٬ٳش رخڂ

٫ن حٿق ٬ظٸي أڅ طټڅ ڃ٣ننخ ٿ٬د ٳخ حٿن ىخؿح حٿڄن٤ٸش اٿ ر

. ٳخ أح ڃينظيڂ حٿؼخنش ٿنـش

ڃٷ٪ ٫ن حٿق

Page 153: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

153

ٿٸي ييص ڃن٤ٸش حٿ٬ش ٫ن حٿق كٲ ٫ڄحن كيغ ڃق ڃ٨٬ڂ

ڃڃق ڃحٷ٪ طٽ أػش2

ٳڀڂ زٸ ڃن ىه حٿڄحٷ٪ حٿظ ٻخنض ڃنظس ا ٫ڀ

حٿـء حٿر ڃن ڃن٤ٸش ٫ن حٿق ى ٿزٸخخ ڃظ٣نش ٷي ط٬ي ڃن حٻز ڃحٷ٪

حظ٤خڅ حٿڄزټ ٫ڀ حٿخكپ حٿٷ ڃن حٿـس حٿ٬رش ٳ حٿٲ حٿخى

.حٿوخڃ ٷزپ حٿڄى

ڄخ 26 12 24.9اڅ حٿڄٷ٪ حٿ نلن ريىه اكيحػخطو ه٢ ٫

ٻڂ 1 ٷخ ٸ٪ ٯد ٫ن حٿق رلحٿ 050 09 13.7ه٢ ٣ٽ

ٻڀڂ ؿند كٸپ ڃيحٳن حٿ٨يحڅ حٿظ ط٬ى اٿ حٿٲ 4، رلحٿ (1ټپ )

حٿؼخن حٽ ٷزپ حٿڄى، ى ڃـڄ٫ش ڃن حٿڄحٷ٪ حػش حٿٸزش ڃن

ر٠٬يخ اكيحىخ ٫ڀ أ زوش ڃڀش ڃنز٤ش ٫ڀيخ ٫ڃخص زيو رؤٷح

ىحث ر٤ٽ ڃجخص حڃظخ نظـض ٫ن طٸيځ حٿزل حنلخه ٳ ٳظس ٫يي

حٿيٿن

ڃن حٿنٲ حٿؼخن ٿٿٲ حٿخى ٷزپ حٿڄى ى ڃطٴ٬ش ٫ن

(. 2ټپ )ځ ٤1.2ق حٿزل رلحٿ

Page 154: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

154

. حٿڄٷ٪ ٫ڀ ح زوش

ٿٸي ؿي ٫ڀ أ٣حٱ ىه حٿزوش حٿڃڀش ٫ڀ حٿټؼ ڃن أؿحء ٻزس

س ڃن أحن ٳوخش كڄحء ر٬ـنو ىحء رٴىش ٻزس رلخٳش ڃخثڀش

ٿڀوخؽ، حٿزيڅ ر٠خ حٿټپ ريڅ ٷخ٫يس حكظ ٤ليخ حٿيحهڀ ٫ڀ رٸخخ

. حٿٸخ حٿ٤ز٬

ؿي أ٠خ حٿټؼ ڃن ٷ٤٪ حٿٸخ حٿظ ٫ڀيخ ٣ز٬ش حٿل ى ٷي طټڅ رٸخخ

اڅ .ٿٸ٤٪ حٻز ٻخنض طظويځ ٻڄخىس ٫خٿش ٿڀٸحد أ حٿ٬زخحص حٿس

ؿى ڃخىس حٿٸخ ٳ حٿڄٷ٪ يٽ ٫ڀ حظحى ىه حٿٴوخخص ڃڄڀءس رخٿٸخ ڃن

Page 155: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

155

ڃنخ٣ٶ ر٬يس ا ؿي ڃخى ٿڀٸخ ٳ حٿڄن٤ٸش حٿٷش2

ڃڄخ يٽ ٫ڀ كٻش

طـخش رلش ڃزټس ٫ز حٿوڀؾ حٿ٬ر ٳ حٿٲ حٿخى ٷزپ حٿڄى ٿـڀذ

ىه حٿڄخىس حٿزظٿش، ٻخنض ڃ٨٬ڂ ىه حٿٸ٤٪ حٿٴوخش رلخٿش جش ؿيح ٻخنض

طظٴظض رڀڄيخ ٿٺ ٿ٤ز٬ش حٿڄٷ٪، ٿټن ر٬ ڃنيخ ٻخڅ رلخٿش ڄټن أڅ طٳ٪

ڃن حٿڄٷ٪ ڃؼپ ؿء ڃن آنش ڃن حٿٴوخ حه٠ حٿٴخطق ٫ڀيخ ك ٿيخ

ڃٸز، أ٠خ ؿء ٻز ڃن ٻؤ ڃن حٿٴوخ حٿزطٸخٿ حٿڀڅ رلخٿش جش نڄ

٫ڀو كحڅ حٿن حٿزل ى أٽ ٷ٬٤ش حٻظٴض ٫ڀ ح حٿڄٷ٪ ٳ أحه

ځ ى زيش ٿټخ آه ؿي ٳ حٿزوش ى ؿء ٻز رخطٴخ٩ ٫1987خځ

ڂ ى رڀڅ 3 ڂ رٸخ٫يس رٸ٤ 9 ڂ رٴظلش ٷ٤ىخ كحٿ 10

رطٸخٿ ٳخطق، ريحهپ حٿټؤ رٸخخ حٿٸخ رو ٷحٷ٪ رلش، ىح حٿټؤ ٷي ن٪

. رخٿيد حٿز٤ء

رخٿٸد ڃن (رر)ٻڄخ ؿي ٫ڀ أؿحء ٻزس ٿـس رطٸخٿش حٿڀڅ ريخ ڃذ

ڂ، ٻخڅ كحڅ حٿن حٿزل ڃڀظٶ 2ڂ رخطٴخ٩ 8حٿٴىش، حٿٴىش رٸ٤

٫ڀ ڃ٨٬ڂ ىه حٿټ حٿٴوخش ڃن حٿيحهپ حٿوخؽ ٫ڀ رٸخخ ڃخىس حٿٸخ ڃن

، ؿي أ٠خ ؿء ٻز ٿٸخ٫يس ؿس طون ر٬ـنش رنش (3ټپ )حٿـيش حٿيحهڀش

ڂ ڄټيخ كحٿ 21حٿڀڅ هنش نڄخ ٫ڀيخ كحڅ حٿن، ٷ٤ حٿٸخ٫ي كحٿ

. ڂ2.5 ڂ، ڄٺ حٿزيڅ حٿڄظزٸ كحٿ 4

Page 156: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

156

. ڃن ؿس ٫ڀ ح حٿڄٷ٪ ؿء (3)ټپ

ؿي أ٠خ ٫ڀ أ حٿزوش حٿڃڀش ڃـڄ٫ش ڃن حٿٸ٤٪ حٿلـش حٿحنش

. ڃٸخ٢ ټخٻن ٻخڅ ڃ٨٬ڄيخ ٳ ڃـڄ٫ش حكيس حٿڄن٬ش حٿظ طڄؼپ

أڃخ حٿٸ٤٪ حٿنلخش ٳ حٿڄٷ٪ نخىس ؿيح رلخٿش جش رزذ ٣رش ڃڀكش

ڃن حٿڄ٬ؼحص حٿڄيڄش حٿڄټظٴش ؿ٩ ـس ڃظ٬ؽ رڀڅ رن ٯخڃٶ .ح

ڂ 10ڂ ٻخڅ ٧خىح ڃنو ؿء ر٢ ٳٸ٢ ر٤ٽ 10 ڂ ٷ٤ 115 ر٤ٽ

٫ڀو ٫ڃخص حٿظڀٲ ٿظ٬و ٿ٬حڃپ حٿظ٬ش، أڃخ حٿـء حٻز ڃن ىح حٿـ٩

ڂ طلض ٤ق حٿظرش حٿڃڀش حٿ٣ذ ى 30ٳټخڅ ڃيٳنخ اٿ ٫ڄٶ كحٿ

رلخٿش ؿيس حڅ كحنخص حٿن[2]

٫ڀ ٣ٱ ىح . حٿزل ڃڀظٸش ٫ڀو

حٿـ٩ ڃن حٿـيش حٿڄيٳنش ٫ڃخص حٿٸ٤٪ رؤىحس كخىس ٷي ټڅ حٿٴؤ ٻڄخ أڅ

Page 157: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

157

كحنخص حٿن ٻخنض ٸش ٫ڀ حٿوذ ٿ ٫ڀ حٿڀلخء ڃڄخ ؼزض أڅ حٿڀلخء

ٷي ن٩ ٫ن حٿـ٩ ٿزذ ڃخ ٷي ټڅ ٿزنخء أ طڀق ن٩ ڃن حٿٸحد حٿڄلڀش

حٿ ٫ڀ أ حٿڄٷ٪ أ أڅ ټڅ ىح حٿـ٩ ڃ٪ حٿٸ٤٪ حه ٿلڄپ

ٳ٪ ٷخد ٫ڀ حٿخ٣ت حٿٸيڂ رٸي حٿظڀق ؟

ىح حٿـ٩ ٻخڅ رخٿٸد ڃن ػع ٷ٤٪ هزش ٿڂ طظوؽ ر٬ي، ٻڄخ ؿي حٿٸڀپ

ىح (ACACIA Mill)ش ڃنيخ ٳ حٿڄٷ٪، ٷي ټڅ ىح حٿـ٩ ٿـ حٻخ

. حٳظح أٿ ٿ ڃزن ٫ڀ ىحش ڃوزش ٿټن رخٿن٨ ٫ڀو ٳي زو رو

زذ كٴ٦ ىح حٿـ٩ ڃن حٿوذ ڃن حٿظلڀپ ٻپ ىه حٿنن حٿ٤ڀش رڄخ ٻخڅ

ى طٻ أڃف حٿزل ٳ ڃخىس حٿوذ حنيٳخنو حٿ٪ ٳ حٿڃپ ٿٺ ٿنخ١

حٿخف حٿڄلڄڀش رخطرش ر٬ي طحؿ٪ ڃخء حٿزل، أ٠خ ٿ٣رش حٿظرش ا أڅ ىح

. حٿڄٷ٪ ٫ڀ ح زوش

أڃخ رخٿنزش ٿڀٴوخ حٿ حظي رو حٿ٬زيڅ رن٬و ى حٿٴوخ حه٠ حٿٴخطق

حٿ رو ه١٤ ىنيش ىحء ؿي ٳ ٣زٸخص حٿٴ حٿڀزش حٿز٠خثش حٿڀڅ،

ىه حٿ٤زٸش حش ڃن حٿٴ ڄخٽ حٿزوش حٿڃڀش ؿذ طټىخ

ظوحؽ طڀٺ حٿټ حٿٴوخش، ٻخڅ ر٬ ڃن ىه حٿټ حٿٴوخش ٫ڀو

ٻڄخ ؿي رنخء ٻز ڃطٴ٪ ٯ٤ض حٿټؼزخڅ حٿڃڀش ڃ٨٬ڄو . كحڅ حٿن حٿزل

ك٦ رو ؿيحڅ ٠٫ش ڃڀو ڃزنش رخٿلـخس ٫ڀ حٿڄزن ٻ ڃن حٿٴوخ

حڃ، ٫ڀ أ٣حٱ حٿڄزن حٿٴڀش ٷحٷ٪ ڃخه ٫رش ڃن ن٩

Page 158: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

158

(Melanoides tuberclata) ڃڄخ ك رؿى ڃي ڃخء، اڅ ٴش ىح

.حٿڄزن طخن رنخثو ٿ ڃ٬ٱ اٿ أڅ ظڂ حٿظنٸذ ٳو

أهح حٿڄٷ٪ حٿټن ٿيه حٿڄظ٣نش ٸ٪ ٯد حٿڄزن حٿلـ ى ٫زخس

٫ن ٢ ٶ ٫ڀ أ٣حٱ نيخش ڃن٤ٸش ٻؼزخڅ ڃڀش حنظص ٫ڀيخ حٿټؼ

ڃن ٷ٤٪ ٻ ؿش ڃخىش ٫ڀيخ ٣ز٬ش حٿلزخٽ حٿڀٴش حٿظ طڄؼپ أؿحء ڃن

أٻحم أ ٫ ټنش، ىه حٿٸ٤٪ حٿـش ٷي نڄخ ٫ڀيخ أيحٱ كحڅ حٿن

ڃڄخ يٽ ٫ڀ ؿى (Balanus amphitrite)ڃن ن٩ (Barnacle)حٿزل

حٿڄظ٣نش ٷٱ ىه حٻحم أػنخء حطٴخ٩ ڃند ڃخه حٿوڀؾ حٿ٬ر،

ٻخنض ر٬ ىه حٿٸ٤٪ حٿـش زض رڀڅ حر أ حٿى ٫ڀ حٿـء

حڃڀ ٿ نڄخ ٫ڀو كحڅ حٿن، أڃخ ٻ حٿٴوخ ٳ ىح حٿڄٷ٪ ٳي نخىس ٷي

. ټڅ رزذ كٲ ٻؼزخڅ حٿڃپ

ظ٤خڅ ڃزټ ٫ڀ حٿخكپ حٿر ڃن ححػ حطٴخ٩ ڃند ڃخه حٿزل ٫ڀ

حٿڄ٬خ ٿٴظس ك٠خس حٿ٬زي ٳ رى حٿوڀؾ حٿ٬ر ٳ ڃٷ٪ ٫ن حٿق

حٿحٳين ا أڅ حٿڄ٤٬خص حىٿش ٫ڀ أ حٿڄٷ٪ ڃن أيحٱ رلش ڃن ن٩

(Circe arabica) (Sanguinolaria ? cumingiana) (Cerithidea

cingulata) أ٠خ(Pinctada radiata) ر٬ش ٣ز٬ش يٽ ٫ڀ طٸيځ

حٿزل ٯڄه ٿڀڄٷ٪ ٻڄخ أڅ ٳوخ حٿ٬زي ٷ٤٪ حٿ٤ن حٿظ ٫ڀيخ ٣ز٬ش حٿلزخٽ

14حٿڀٴش نڄخ ٫ڀيخ أيحٱ كحڅ حٿن حٿزل ٻخنض نظخثؾ طلڀپ ٻرڅ

: ٿظڀٺ حيحٱ حٿزلش ٳ ىح حٿڄٷ٪ ٻڄخ ڀ

Page 159: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

159

ځ . ٵ4965-5475- 1

ځ . ٵ5065-5520- 2

ځ . ٵ5590 –3-5070

ٻخنض ىه حيحٱ حٿزلش ڃنظس ٫ڀ ٤ق ڃٷ٪ حٿزوش حٿڃڀش اٿ

ڂ ڃڄخ يٽ ٫ڀ حطٴخ٩ ڃند ڃخه حٿوڀؾ حٿ٬ر ٿ٬يس ٫30ڄٶ كحٿ

نحص، ىح حطٴخ٩ ٳ ڃند حٿڄخه ري حڅ أػ ٫ڀ ڃخه حرخ حٿٸزش

ڃن حٿخكپ حڅ طوظڀ٢ حٿڄخه حٿ٬رش ڃ٪ حٿڄخٿلش ٿظزق ڃخه ٯ خٿلش ٿڀد

ڃڄخ زذ اٿ ىـ حرظ٬خى ٫ن ىه حٿڄن٤ٸش، ر٬ي ٳظس ٣ڀش ر٬ حٿء

ڃن حٿڃن ر٬ي حنوٴخ ڃند ڃخه حٿوڀؾ حٿ٬ر ؿ٬ض حٿلخس اٿ ىه

حٿڄن٤ٸش ؿ٬ض ڃخى حٿڄخه حٿ٬رش ؿ٪ حظ٤خڅ رٴظحص ڃنش أه

. ؿڄيس ن، ىٿڄڅ، حٿيڀنظش، حڃش

څ ححثپ ٳ حٿ٬ حٿلـ حٿنلخ أڅ حٿټٲ ٫ن ؿ ػٸخٳش حٿوڀـ

ىن رنظخثؾ حٿټٱ حػش حٿظ ڃخ طحٽ ؿخش ٳ ر٬ حٿڄحٷ٪ ڃن خكپ

٫ظز ىه حٿڄظ٣نخص ٳ حٿڄن٤ٸش حٿٷش حٿظ ط٬ى اٿ صحٿوڀؾ حٿ٬ر،

ڃٷ٪ ڃن ڃحٷ٪ س أ ٻزس 40ٳظس ػٸخٳش حٿ٬زي حٿظ رڀٮ ٫يىىخ كحٿ

ى ڃن نظخؽ حٿيـحص ڃن ر٬ي حٿ٬ حٿلـ حٿليغ ڃن ڃنخ٣ٶ حٿـٴخٱ

حٿظل اٿ ڃنخ٣ٶ أٳ٠پ ٳ حٿڄ٬ش ڃن نخكش ؿى حٿڄخه حٿ٬رش طٳ

ڃخى حٿحء، أ أنيخ ٷي طټڅ ڃن رٸخخ حٷحځ حٿظ ٻخنض ڃظٸس ٳ ٷڀذ

حٿوڀؾ حٿ٬ر ٫نيڃخ ٻخڅ حٿوڀؾ ؿخٳخ ٻخنض حنيخ حٿٸيڄش طڄ ٳ ڃنوٴ

Page 160: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

160

ڃن٤ٸش حٿوڀؾ اٿ أڅ طذ ٳ رل حٿ٬د ٫ني ڃ٠ٶ ىڃ، ىه حٷحځ

ح٤ص اٿ حٿيـس رزذ ىهٽ ڃخه رل حٿ٬د اٿ حٿڄنوٴ ڃټنظخ ريح

حٿوڀؾ حٿ٬ر ڃڄخ حؿز طڀٺ حٷحځ اٿ حٿكپ حظٸح ٫ڀ حٿ٤ٱ

حٿر ڃن حٿوڀؾ حٿ٬ر ا حنو ٿڂ طټظٲ ڃحٷ٪ ط٬ى اٿ ٳظس ػٸخٳش حٿ٬زي

٫ڀ حٿخكپ حٿٷ ٿڀوڀؾ حٿ٬ر ٿزذ ڃخ ٷي ټڅ رزذ حٿ٨ٱ حٿزجش أ

.حٿڄنخهش

اڅ ڃٷ٪ ٫ن حٿق ٬ظز ڃن أىڂ حٻز ڃحٷ٪ حظ٤خڅ حٿڄزټ ٳ حٿـس

حٿ٬رش ٫ڀ خكپ حٿوڀؾ حٿ٬ر، ىح حٿڄٷ٪ ٿڂ نٸذ ٳو ر٬ي ى طلض

.ه٤ حٿكٲ حٿ٬ڄحن حٿ٪ حٿ أحٽ ڃ٨٬ڂ رٸخخ ىح حظ٤خڅ

اڅ حٿظنٸذ حٿ٬ڀڄ ريح حٿڄٷ٪ ټٲ ٫ن حٿټؼ ڃن حجڀش حٿظ طظ٬ڀٶ

رخٿڄنخم حٿٸيڂ حٿ٨ٱ حٿزجش حٿظ خىڄض ٳ طټن حٿوڀؾ حٿ٬ر أ٠خ

طټٲ انخڅ ىه حٿڄن٤ٸش ىـحطو حٿڄلڀش ٿ٨ٱ ىه حٿڄظحص، اڅ ىح

حٿڄٷ٪ حٿڄظټخڃپ ڃن أٳ٠پ حٿڄحٷ٪ ٿڀيحش حػش حڅ حٿټؼ ڃن حٿلڀٸخص

حٿ٠خث٬ش ڃن طخن حٿڄن٤ٸش حٿٸيڂ رن ڃخٽ ىح حٿڄٷ٪ حٿٴي حٿن رڄ٬ؼحطو

حٿڄظن٫ش حٿظ طيٽ ٫ڀ حظٸح ڃزټ ٳ ٳظس ن٬ٱ ٫نيخ ا حٿٸڀپ ٳ

. ڃن٤ٸش حٿوڀؾ

Page 161: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

161

انثرؽاء

ؿند 262، ؿند حىڅ ٫ڀ ڃخٳش "ڀ٪"طٸ٪ حٿزظحء، ٻخنض طڄ أ٠خ

حٿ٬خڄش ٫ڄخڅ اٿ حٿد ڃن حٿ٤ٶ حٿ پ رن طڀٺ حهس ڃنخء

ط٬ظز حٿزظحء ڃن أىڂ حٿڄحٷ٪ حػش ٳ حىڅ ٳ حٿٵ ح٢ . حٿ٬ٸزش

ڃن ىنخ ؿخء حڂ رظح ط٬ن )ى ٫زخس ٫ن ڃينش ٻخڃڀش ڃنلطش ٳ حٿو

حٿزظحء ط٬ٱ أ٠خ رخڂ حٿڄينش حٿىش نزش اٿ (رخٿڀش حٿنخنش حٿو

، ى أزش ڃخ طټڅ رخٿٸڀ٬ش ٷي رنخىخ نلظض ريخ حٿڄينشٿڅ حٿو حٿظ

. ٷزپ حٿڄى ؿ٬ڀح ڃنيخ ٫خڄش ٿيڂ400حنزخ١ ٳ حٿ٬خځ

ذاؼص انثرؽاء

ٵ ځ 400ٻخنض حٿزظحء ٫خڄش ٿيٿش حنزخ١ أىڂ ڃينيڂ، حٿظ ىحڃض ڃخ رن

ځ، حٿظ حڃظيص كيىىخ ڃن خكپ ٫ٸڅ ٳ ٳڀ٤ن ٯرخ 106كظ

ټپ ڃٷ٪ حٿزظحء حٿڄظ٢ رن ٿٸي . كظ لحء رى حٿخځ ٷخ

ك٠خحص رى ڃخ رن حٿنين رى حٿخځ حٿـس حٿ٬رش ڃ أىڄش

حٷظخىش ٳٸي أڃټض ىٿش حنزخ١ رڃخځ حٿظـخس رن ك٠خحص ىه حٿڄنخ٣ٶ

ټخنيخ ٻخنض حٿٸحٳپ حٿظـخش طپ اٿيخ ڃلڄڀش حٿظحرپ حٿزيخحص ڃن

ؿند حٿـس حٿ٬رش حٿل ڃن ٯس ىڃٶ حٿلنخء ڃن ٫ٸڅ

ٿٸي حنظيض ىٿش . حٿؿخؿخص ڃن يح حٿڀئٿئ ڃن حٿوڀؾ حٿ٬ر

http://www.yabeyrouth.com/pages/index892a.htm

Page 162: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

162

636ٳ نش . أڄىخ حٿڄٸخ٬٣ش حٿ٬رش105حنزخ١ ٫ڀ ي حٿڃخڅ نش

أزلض حٿزظحء هخ٬ش ٿڀلټڂ حٿ٬ر ٫خ ڃن طزٸ ڃن ټخنيخ ٫ڀ

اٿ ؿخنذ ٽ أه 746/748حٿح٫ش ٿټن حٿٿحٽ حٿ أخريخ نش

.طزذ ٳ ىد حٿټخڅ ڃنيخ

انثرؽاءاكرشاف

ځ ڃ٪ ريء كص حٿڄظټٴن ٿڀ٬خٿڂ حٿ٬ر ٳ 1812 حٿزظحء ٫خځ حٻظخٱطڂ

حٿٸڅ حٿظخ٪ ٫ ٫ڀ ي حٿ حٿڄ٬ٱ ىخڅ ٿىٳؾ رهخىص،

كص ٳ خ حٿڄ٬ٱ رخڂ 1828ٷي أكظ ٻظخرو حٿڄ٤ز٩ ٫خځ

ڃن أىڂ حٿڃخص حٿظ حظيص ريخ . ٫ڀ ٿڀزظحء حٿيخ حٿڄٸيش

ٿڀزظحء ڃن٤ٸش حى ڃ أػنخء ىٴي رطحٿزظحء ٻخنض ى حٿظ ڄيخ

حٿظ طـخ ٫يىىخ ٫ن ٿكش ٷي ٣ز٪ حٿ٬يي ڃنيخ ڃڄخ 1839خطو ٫خځ

ؿي ٿڀزظحء حٿ٬يي ڃن حٿڀكخص حٿ . أ٤٫ حٿزظحء يه ٫خٿڄش

حٿ أٴخه حىظڄخځحه حٿظ ط٬ى ٿڀٸڅ حٿظخ٪ ٫ ڃڄخ يٽ ٫ڀ ڃي

ڃن ح٫ڄخٽ حٿڄيس ٿڀزظحء ٿكش .أ٫خىس حٻظخٳيخ ٫ڀ أرخ ٳ ٿٺ حٿٷض

أٽ هخ٣ش 1840ٳنش رخٿحڅ حٿڄخثش ٿڄنخ٧ حٿزظحء ٿڀٴنخڅ حن كحٿ

1830ڃو٣٤ش ٿڀزظحء رخٿڀش حنـڀش ڃن ڂ حٿكخٿش رى كحٿ ٫خځ

ٿ ڃپ ٻظذ ٫نيخ 1896 ٳ ٫خځ حىخ 1830ٿزظحء ٫خځ ح ص

.ڃڄخ أٻذ حٿزظحء يه ٫ڀ ٬ي أٻز" Arabia Petraea"ٻظخرخ أڄخه

http://www.ju.edu.jo/publication/cultural64/photgraphy.htm

Page 163: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

163

آثاؼ انثرؽاء

ي حٿټؼ ڃن صكٴ ٷخڃح دطـخطيڂ، حنزخ١ ڃن ؿڄ٬يخنظـش ٿڀؼس حٿظ

طڂ رٸ ڃخٷي حهظٲ طڀٺ حٿڄزخن حٿ٬يي ڃن ٯ أڅ .حٿٸ حٿڄ٬خري حٷح

نلظو ٳ حٿو ٻخٿونش حكش حٿڄرق حٿ٬خٿ حٽ ٷخثڄخ كظ ىح

طظڄ ڃن٤ٸش حٿزظحء رڄيهڀيخ حٿڄظڄ آػخىخ .حٿځ ٳ كخٿش ڃڄظخس ٻخڃڀش

حنظزخه ڃخ ڀٴض أٽ. حٿڄنٸس ٳ حٿو حٿظ ؿي ڃؼپ ٿيخ ٳ حٿ٬خٿڂ

. "حٿٶ"ىنخ ى حٿڄيهپ حٿڄڄ

(ڃيهپ ڃن٤ٸش حٿزظحء) حٿٶ

Page 164: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

164

ٷنخس حٿڄخه

انكك -1

ٸخٵ حٿ٬رش ٻڀڄش ٷي طټڅ خنش ٷي طټڅ ڃؤهس ڃن "حٿٶ" ٻڀڄش

ط٬ن حٿٶ أ حٿٷخٵ أ حٿڄيهپ أ حٿيىڀ ىه حٿڄ٬خن رڄـڄ٫يخ طٲ

أٿٴخ هىح حٿڄيهپ حٿث ٿڄينش حٿزظحء ى ڃڄ رن وطن زڀٮ ٣ٽ

ڃخثظ ڃظ ٫و ٳ ر٬ حڃخٻن ڃظن حطٴخ٫و ڃن ػڄخنن اٿ ڃخثش

٫ڀ خ حٿٶ كٴ حنزخ١ ٷنخس طلڄپ ڃخه ٫څ ڃ اٿ ٢ . ڃظ

ؿخنزخ حٿڄيهپ ٣زٸخص ڃن حٿو طظحٻذ طظڄخؽ ٳو حٿحڅ ن .حٿڄينش

وأول ما تمر به هى مجمىعت الجن، وهي . ڃڄخ ٠ٴ ٫ڀو أؿحء ٣ز٬ش

عبارة عن مجمىعت من ثالثت مكعباث صخريت تقف إل اليمين من الممر

ـي حٿحث نٴو هخؿخ ڃن ىح حٿڄڄ أڃخڃو طلٴش أػش ٿ ٿيخ ٳـؤس

.ى حٿونشٻڀو ڃؼپ ٳ حٿ٬خٿڂ

Page 165: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

165

حٿونش

حٿونش- 2

أ٣ڀٶ ىح حڂ ٫ڀ رنخء ڃنلص ٳ حٿو طٴ٪ ط٬ش ػػن ڃظح

ٿٸي ڄ رونش ٳ٫څ . هڄن نظڄظح ٫و ػڄخنش ٫څ ڃظح

٫ظٸخى ټخڅ حٿڄن٤ٸش رؤڅ ٳ٫څ ٪ ٻنه ٳ حٿـس حٿڄؿىس ٳ حٿ٤خرٶ

. حٿؼخن، ٿح كخٿح ريخ رخٿ٬خحص حٿنخش ٿټىخ أه ڃخ ٳيخ ڃن ٻن

طظټڅ ڃن ٣خرٸن، نض حؿيش أ ڃ٬زي ، أ ٻىڄخ، ڃخ ىح حٿڄٷ٪ ا ڃٸزس

حٿ٤خرٶ حٿٴڀ رظش أ٫ڄيس ٻنؼش ڃ٫ش ٫ڀ ؿخنز حٿزحرش حٿثش حٿظ

ن حؿيش حٿ٤خرٶ حٿؼخن ػػش . طل ٳ ٻپ ڃن ؿخنزيخ ٯٳش س

هٳض . أ٤حنخص طٴپ حٿحكيس ٫ن حه ٻطخڅ ڃنلطظخڅ ٳ حٿو

Page 166: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

166

ٸى حٿڄيهپ اٿ كـس .ٳش ىح حٿ٤خرٶ ڃخص حٿى حٿؼڄخ حٿن

ڃر٬ش حٿټپ ٿڂ ڄظي حٿلٴ أر٬ي ڃن ٿٺ رٿٺ ټڅ ىخ حػ ڃخريخ ٿڀڄٸخر

.ٳ حٿزظحء

ٳ حٿڄن٤ٸش حٿڄـخس ٿڀونش طؿي حٿ٬يي ڃن حٿڄٸخر حٿظ ى ڃـى ٳـحص

ئى حٿڄڄ أ٠خ اٿ أ٫ڀ نٸ٤ش ٳ حٿڄٷ٪ ى حٿڄٷ٪ حٿنز٤ . ٳ حٿو

حػ ٿظٸيڂ حٿٸحرن،ى ٫زخس حٿڄرق حٿڄنلص ٳ حٿو كغ ٻخڅ

ٿڂ ظزٸ ىنخ كخث٢ ڃزن . حنزخ١ ڄـيڅ آٿيظيڂ ٳ ٿٺ حٿڄټخڅ حٿ٬خٿ

. طوڀٲ ٫ن حٿڄټخڅ حٿ ٻخڅ ٸڂ ٳو حٿټينش

كخث٢ ڃزن طوڀٲ ٫ن حٿڄټخڅ حٿ ٻخڅ ٸڂ ٳو حٿټينش

Page 167: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

167

يعثع انسعمح

ىنخٿٺ ؿي ٴخڅ ڃن ح٫ڄيس . ر٬ي حٿڄرق ظـو حٿحث اٿ ڃ٬زي حٿليٸش

ٿي حٿڄ أٻؼ ڄ حٿحث . ڃ٤ٴخڅ أڃخځ رٸخخ ڃ٬زي ڄ ڃ٬زي حٿليٸش

. رٶ ؿيح ٷزپ حٿٽ اٿ ڃ٬زي حٿـنى حٿڃخنن حٿظټڀنځ

ٳ٬ڀ حٿٸڄش حٿظ طىخ حٿخف . ؿي ٳ حٿزظحء حٿ٬يي ڃن حٿڄحٷ٪ حٿڄٸيش

ٳ حٿڄن٤ٸش حٿڄ٬ٳش رخ٩ حٿؿه، ڄټن ڃخىيس حٿ٬يي . حٿڄڄ رخٿڄرق

ن٤٬ٲ حٿٶ حٿوخؿ ان٤٬خٳخ كخىس نل حٿڄخٽ . ڃن ح٣ٽ حٿنز٤ش

اڅ . ئى اٿ حٿڄف حٿڃخن حٿڄزن ٫ڀ حٿ٤ح حٿڃخن حٿنڄؿ

٬ظز . ٷ حرنش ٳ٫څ زن أڅ حنزخ١ ٻخنح ٷخىن ٫ڀ رنخء ڃزخڅ ڃنٴڀش

حٿي ػخن حٿڄحٷ٪ حٿڄيڄش حٿڄيىش ٳ حٿزظحء، ڃن أؿپ حٿ٬ ر٠وخڃش

٫ز ٷ حرنش . حٿزظحء حٿٸس حٿيخثڀش ٿڀو، ٳبڅ حٿكڀش ط٬ظز ش

ٳ٫څ ىنخٿٺ ىؿخص طٸى اٿ ڃظلٲ حٿزظحء حٿ ٠ڂ ڃـڄ٫ش س ڃن

.أٳ٠پ حٿظٻخحص

انماتؽ انهكح

ڄخٽ حٿونش، ى ٠ڂ ػػش ٫نخ ڃ٬ڄخش وڄش ط٬ٱ حرغٸ٪ ؿزپ م

رخٿڄٸخر حٿڄڀټش، ى ڃنلطش ٫ڀ حٿحؿيش حٿوش حٿڄ٬ٳش رخڂ كخث٢

أځ ه ن٬ٱ ٫ڀ ؿو حٿظليي اح ٻخنض حٿظڄش طؿ٪ اٿ ڃڀٺ ر٬ن. حٿڄڀٺ

. أنيخ ڃـى طڄش ٫خڃش ٿ ٿيخ ني طخو

Page 168: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

168

ڃ٬زي حٿليٸش

څ، ى ٳ كخٿش ؿيس، ٫ڀ ڃيهڀيخ ٳش أٽ ڃٸزس ط٤خٿ٬نخ ى ڃٸزس أ

لٲ حٿٳش ر٤ٽ ؿخنزيخ حٿڄخٿ حٵ . ڃٴظكش ظٸيڃيخ ٴخڅ ڃن حٿ٬ٸى

هڀٲ حٿحؿيش حٿ٠وڄش طٸ٪ ٯٳش حكيس ٯ ڃهٳش ٸي ٷخيخ . أ٫ڄيس

كحث٢ ىه حٿٳش ڃڀخء ٻڄخ أڅ حٻخڅ . ڃظح ٫ڀ ٻپ ؿخنذ20رلحٿ

ٿ٬پ حٿهٳش حٿكيس حٿظ ڄټن ڃخىيطيخ ٳ حٿلخ . حٿيحهڀش ڃ٠ز٣ش

طټڄن ٳ ڃخٽ حٿلـ حٿڃڀ حٿڄظ٬يىس حٿحڅ ٳ كحث٢ ٸٲ أش

. حٿلـس

Page 169: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

169

حٿڄٸخر حٿڄڀټش

ڃح ر٬يى ڃن حٿڄٸخر حٿس نپ اٿ ٫ن ڃ٬ڄخ آه ىخځ ى

ڃٸزس ٻنؼش أػص ٳيخ ٫حڃپ حٿظ٬ش ريؿش ٻزس، ى طزي ٻؤنيخ نوش

طڀ ىه حٿڄٸزس ڃٸزس حٿٸ ى ڃزنش ٫ڀ ٯح ڃ٬زي . ڃس ڃن حٿونش

ڃخن، ٯ أڅ حؿيظيخ أ٠خ أػص ٳيخ ٫حڃپ حٿظ٬ش، ٻڄخ أڅ حٿلـحص

.ٳ حٿيحهپ س ٯ ڃنش

Page 170: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

170

څڃٸزس أ

٫ڀ ر٬ي ڃخٳش أه اٿ حٿڄخٽ ڃن حٿڄٸخر حٿڄڀټش، ىنخٹ ڃٸزس أه

ى ڃٸزس ټظ ٳڀنظ، حٿلخٻڂ حٿڃخن ٿڀڄينش . ځ130طؿ٪ ٿ٬خځ

ځ، طٸ٪ هڀٴيخ 6ى ڃٸزس ڃظح٬ش، طٸخ حؿيظيخ رلحٿ . ٳ ٫يي ىخىخڅ

رخٿٯڂ ڃن أڅ حٿحؿيش أػص ٳيخ . كـس س رڄخ حظويڃض ٿيٳن حٿلخٻڂ

٫حڃپ حٿظ٬ش ا أڅ حٿ٬نخ حٿهٳش حٿڄنٸش ٳ حٿلـ حٿـ طحٽ

. طلظٴ٦ ر٫ظيخ

Page 171: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

171

ڃٸزس حٿٸ

ټظ ٳڀنظڃٸزس

Page 172: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

172

حٿظ ط٬ڀ ٫ڀ حٿٴق حرغ د حٿڄخٽ نـي أح محطـخهرخظټڄخٽ

ٳ أػنخء ٫ حكظٽ حٿزن٤ ٿڀڄينش رنض أح . حٿڃڀ ٿحى حٿڄظخىش

ىٳخ٫ش ٫ز حٿحى، طـ حڅ ر٬ أ٫ڄخٽ حٿلٴخث حٿظڃڂ ٿيه حح،

اٿ حٿـند حٿٷ ٸ٪ ٢ . ٯ أڅ ڃخ ڃنيخ ٿ رخٿت حٿټؼ

.حٿڄينش

ترؽا انىقط

رظح ٳ حٿڄن٤ٸش حٿڄٴظكش ڃن حى ڃ، ى ٫زخس ٫ن ٣ٶ ٢ٸ٪

ى . ح٪ زيأ ٫ني حٿونش ئى اٿ حٿخ٩ حٿث ٿڄن٤ٸش رظح حٿڃخنش

ٳ ؿيش حٿڄف طؿي ڃن٤ٸش . خ٩ ڃٱ رخٿلـ ڃلٴٱ رخ٫ڄيس

ٳ حٿـيش حٿڄٸخرڀش طؿي رحرش . نخٳس ٫خڃشأٻخنض ڃظويڃش ٻٵ ڃټٱ

. طڄن حٿظ ط٬ظز حٿڄيهپ ٿخكش ڃ٬زي ىخس

لصؽ تد فؽعى

،، ى رنخء ڃ٬ڄخ وڂ ڃظٸپ"ٷ رنض ٳ٫څ" رخڂ ٿڄ٬زي٬ٱ ىح ح

ٿو أ٫ڄخٽ طڃڂ أؿض حٴ، ٷي ڃپڃزن ڃن أكـخ ٻزس ڃن حٿلـ حٽ

- ٻخنض ؿظو أطخؿخط ٿنزخ١ ى حٿڄ٬زى حٿث حٻخڅ ىخ. خڃڀش

ڃن حٿڄ٬ظٸي أڅ ىه حٿڄ٬خري . ط٬زي ٳ ڃ٬زي حى حٿڄـنلش– رش حٿورش

حظويڃض ٳ حٿ٬ حٿڃخن ٿ٬زخىس حٿڄ٬زىحص حٿڃخنش ڃؼپ أرٿڀ

.ٻڄخ حظويڃض ٳ حٿ٤ٸ حٿڄلش ٳ حٿ٬ حٿزن٤. أطڄ

Page 173: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

173

ٷ رنض ٳ٫څ

رو ىؿخص طئى . طٴ٪ هڀٲ حٿٸ ٫ڄى ٣پ ڃن حٿو ڄ حٿلخر

ٳ حٿـيش حٿڄخٿش . اٿ حٿٸڄش كغ طؿي أ٣ٽ ٷڀ٬ش س رنخىخ حٿڀزڅ

أڃخ ٳ ؿيش حٿڄخٽ ٳنوؽ ٫ڀ أ . حٿرش ٴظق ڃڄ ئى اٿ حٿي

أڃخ حٿـيش حٿٷش ٿيه حٿڄن٤ٸش . ڃڀش رٸخخ كحث٢ رن٤ش أ٣ٽ أه

. ٳليىخ كخث٢ حٿڄڀٺ، ى ٫زخس ٫ن ڃنلي و طحؿيو ػع ڃٸخر ڃيزش

انعؽ

يخترق انطريك انمؤدي إن انذير أرض فعاء إن انشمال مه وسط انبهذ ثم

ويصعذ انممر بسهىنت، وأحياوا يكىن محفىفا . يبذأ ف انصعىد ف داخم انجبم

وبعذ فترة مه انمع . عه جاوب أو آخر بطبقاث سطحيت مه انحجر انرمه

ف انممر تظهر بعط انذرجاث انىبطيت انمىحىتت عه سطح وتىء صخري

وأخيرا يؤدي . انيسارييرتفع عه يميه انممر، بيىما يرتفع وتىء آخر عم

ظڄ حٿڄڄ ٳ ". مقبرة األسذ"أخذود ظيك إن مقبرة صغيرة تسم

Page 174: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

174

ٻپ حٿيؿخص . وشحٿ٬ى، ػڂ ڀظٲ ٿڀوڀٲ كغ ڄ ڃن هٽ ؿ

. حٿڄنليس حٿيؿخص حٿلـش طټٲ ٫ن حپ حٿنز٤ ٿڀڄڄ

٬ي حٿـء حه ڃن حٿڄڄ رخنليح أٻز، وظٵ ٸٷخ ٸش رن

كحث٢ ڃظٸڄش ڃن حٿلـ حٿڃڀ حٴ كظ ٴ٠ اٿ ڃن٤ٸش ڃٴظكش

٫ڀ أكي حٿـحنذ طؿي ٫نخٷي ڃن حٿ٤زٸخص حٿ٤لش . ڃ٤خس رخٿڃپ حر

ٿڀلـ حٿڃڀ، ر٠٬يخ ڃؼٸد نظـش حٿظؤػ حٿڄظڄ ٿ٬حڃپ حٿظ٬ش نخ١

ٳ حٿـيش حٿڄٸخرڀش ٸٲ كخث٢ و كٴص ٳو كـس طزو حٿونش . حنخڅ

.ٿټنيخ أٻز أهن، ى ڃخ ط٬ٱ رخڂ حٿي

. ٿٸي ڄ ىح حٿڄٷ٪ رخٿي نو ٷي حظويځ ٳ حٿ٬ حٿزن٤ ٻي ڃل

ى زو حٿڄټخڅ حٿڄ٬ٱ رخڂ حٿونش ڃنلص ٳ حٿو ٿټنو أٻز ٳ

زڀٮ حطٴخ٩ حٿڄيهپ كحٿ ػڄخنش أڃظخ . حٿڄخكش ٯ ڃٸٽ ڃظآٻپ

. ڃظح٫45 حٿحؿيش هڄڅ ڃظح حطٴخ٫يخ

حٿي

Page 175: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

175

ذعيؽيعح

(اندهىؼح انعؽتح انكىؼح)

رن ىڃٶ ح٢ح ڃضڃٻ خ طلظپ طٸ٪ طيڃ ٫ڀ ڃخ ى ڃ٬ٱ ٳ

ٻڂ، 150ٻڂ، ٫ن كڄ 243كڄ ى حٿ، ٳي طز٬ي ٫ن ىڃٶ

ڃٷ٬يخ ٫ڀ ٴق ؿزپ حٿڄن٤خ ڃن ڀڀش حٿـزخٽ حٿظيڃش، ٳ كش نز٪

ٯ حٿڄخه، كغ هڀٶ ىح حٿنز٪ حٿحكش حٿو٠حء، ٯيص طيڃ ڃل٤ش ىخڃش

ش ظحكش حٿٸحٳپ حٿظـخش رن حٿوڀؾ حٿ٬ر رى ٳخ حٿزل

.حر حٿڄظ٢ ڃخ

، ٳخٿلحء ڃل٤ش رو ڃن ٻپ ؿخنذ، حٳيى ڃٷ٬خ حٿڄٷ٪ حٿـحٳ ٿظيڃ

حى حٿٴحص ليه ڃن ڄخٿيخ حٿٷ، حٿـزخٽ ڃظحڃش ٫ڀ أ٣حٳو؛ ټڀض

ىه حٿ٬حڃپ رڄـڄڀيخ ٫نخ كڄخش ٣ز٬ش ٿيح حٿڄٷ٪ حٿنخى، اخٳش اٿ

طٸځ ٫ني نز٪ ، حٿظ حٿحكشؿ٪ طخن ىه .نز٩ حٿلخس ٿڀڄينش حٿوخٿيس" أٳٸخ"

حٿحفٷي ى ٻىخ ٳ أكي ٱ سځٷياٿ حٿ٬ حٽ، (أٳٸخ )ڃخء كخ حڄو

ٳ أٿحف اٿيخٻٿٺ أ ، حش حٿظ ط٬ى ٿڀٸڅ حٿ٬ن ٷزپ حٿڄى

.ڃخ

ىحثڄخ ڃل٤ش ڃؼخٿش ٿڀٸحٳپ حٿڄظلٻش رن حٿ٬حٵ حٿخځ ىه حٿڄن٤ٸش ٻخنض ٿٸي

طڀٺ حٿظ ٻخنض طظز٪ ٳڄخ ر٬ي ٣ٶ حٿل حٿٸخىځ ڃن طوځ حٿن ڃخح ٳ

.حٿڄظ٢ش ٫ز طيڃ كڄ رخطـخه حٿزل حر

Page 176: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

176

ٷخځ طـڄ٪ ر ىخځ ٳ ىه حٿڄل٤ش ڃن أٷيځ اٿأى ىح حٿڄٷ٪ حٿڄڄظخ

ٿٿٺ ٳٸي حظٸص ، حٿ٬د ١حنزخحڃنش ٻخڅ ټخنيخ ظؤٿٴڅ ڃن ححڃن

ٯ أڅ ٷيىخ . اڃخس ٫رش ڃن حٿٸڅ حٿؼخن ٷپ حٿڄى ، ٻڄخ حٿزظحء ، طيڃ

ٯڂ أڅ .حٿڄظنخ٫ظن ڃخ ٳخ حٿ٬ڄٷظن اڃزح٣ظؿ٬ڀيخ حٷ٬ش رن

ا أڅ ، طظ٬خ ڃ٪ ىن حٿ٬ڄٷن طيڄخ ڃ٬خ أڅطيڃ كخٿض رزح٫ش

ڃخٿليخ ٻخنض أٻؼ طخرټخ ڃ٪ ڃخٿق حٿڃخڅ څ حٿٴ ٻخنح ظ٤ڀ٬څ

حظء ٫ڀ ڃزخص ىؿڀش حٿٴحص ڃڄخ ييى طـخس حٿظيڃن اٿىحثڄخ

(ڃينش حٿنوپ )٫نيڃخ حؿظخف حٿڃخڅ ش أزلض طيڃ رخٿڄح . ونٸيخ

ٿٸي ٻخنض طٴ ڃخ حثذ ٻزس ٫ڀ . ريأص طىى رټپ ڃظخ٩

ٻڄخ ٻخنض طئؿ ، حٿز٠خث٪ حٿظ ٻخنض طلڄڀيخ حٿٸحٳپ حٿظ طټخػ ڃىخ ٳيخ

٫نيڃخ حىخ . حخ هخٿظيخ ڃخكيخ حٿين ٿڀـ حٿڃخنش

ٳؤ٣ڀٸض ٫ڀ نٴيخ ٫ٳخنخ "كس ڃينش"أ٫ڀنيخ (ىخىخڅ ) حڃزح٣

.(ىخىخنخ رخٿڄح )رخٿـڄپ حڂ

٫نيڃخ ؿخء حرخ٣س حٿٴڅ حپ حٿ ك٨ض طيڃ رڄ٬خڃڀش

ى ڃخٻخڅ "ڃ٬ڄس ڃخنش " 217 ٻٻ ٫خځ حڃزح٣ڃظڄس ا أ٫ڀنيخ

ڃن ىٳ٪ حٿ٠حثذ ٿڃخ ٫ڀ ٻپ ڃخڄ ا٫ٴخءىڂظٵ حٿو حٿظيڃڅ نو ٬ن

.ڃن ٤٫ حثق ريخ ٫خؽ ؿخؽ ك ، ىٻؼ ، رڄينظيڂ

ىټح ٯٷض حٿڄينش رخٿظٱ حٿزلزكش ٳټؼص حٿڄنآص حٿح٩ حٷح

حٿڄ٬خري حٿظڄخػپ كظ ڀض طيڃ ٳ ؿڄخٿيخ أريظيخ حٿ ڃخٱ ٻز

Page 177: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

177

كن حظي حٿح٩ رن ٳخ ڃخ حظنـيص ىه . ڃيحثن حٿ٬يي حٿڃخن

حٿ نـق ٳ ي حٿـ حٿٴخش (أنش )حهس رلخٻڂ طيڃ حٿ٬ر

٫ڂ " ٳخظلٶ رٿٺ ٫ٳخڅ حٿڃخڅ ڃنله ٿٸذ 267ىكىخ ڃطن ٫خځ

ىنخ ، ٿټن ڃخٿزغ أڅ أٯظپ ٳ حٿ٬خځ حطو ٳ ٧ٱ ٯخڃ٠ش . "حٿٵ

حص حٿوش حػس ڃٸخٿي حٿلټڂ (نرخ )٫خڅ ڃخ طٿض ؿظو حٿؼخنش

ريأص طيهپ حٿظخن ڃن أ٪ أرحرو ٿڂ طڀزغ أڅ أزلض حكيس ڃن يحص

نخء حٿ٬خٿڂ أ٤س هرش ٳ حٿڄخص حٿٷش حٿرش رزذ ڃخ حؿظڄ٪

حص ، أنٸش حٿڄ٨ي ، ڃڄٷش حٿٸي ، ٻخنض ؿڄڀش حٿؿو . ٳيخ ڃن ٴخص رخىس

ىش طظټڀڂ ر٤ٷش ، ٫نن ىحن ٪ ڃنيخ رٵ حٿٻخء ٻڄخ ٻخنض ه٤زش ڃٴ

حٿظيڃش حٿنخنش حٿڄش طؤ ٷحىىخ ؿنىىخ رزٯظيخ طيخ

ؿڄ٬ض ٳ ر٣يخ ، ٻخنض حص ػٸخٳش ح٬ش ك خ ڃىٲ ، حٿنخڅ

حكض ر٤ڄكيخ حٿټز ٯزظيخ ٳ . ٫يى ڃن حٿٴٴش حٿ٬ڀڄخء ؿخٽ حٿين

ٳڄن حٿ٬خځ . حٿظوڀ ڃن ڀ٤خڅ ڃخ طيء ٿظيڃ ڃـيح ٿڂ طلڀڂ رو ڃن ٷزپ

حٿڃخنش ٻڀيخ حنظح٫يخ ڃن خكذ حڃزح٣ش ريأص طو٢٤ ڃظٹ 268

حٿ ٻخنض طڀو ڃخٻپ ىحهڀش كد (أٿخڅ ) حڃزح٫٣يخ

ٳأص نرخ أڅ حٿٴش ڃحطش ٿظلٸٶ ڃو٤٤يخ ٳ٤ص ٳ ٫خځ ، هخؿش

أ٣ڀٸض ؿيخ ٳ آخ ، حؿظخكض ڃ ، ٫ڀ ش رټخڃڀيخ 270

حٿ كظ حٿزٴ رٿٺ حڃظڀټض ٻپ ڃنخٳ ٣ٵ حٿز حٿزل ڃ٪ حٿٵ

ٿڂ ٸٲ طلييخ ٿخڅ ٫ني ىح .حٷ حٿڄخى حٿثش ٿظڄن ڃخ

حڃزح٣حٿ ٻخڅ ٷٴخ ٫ڀ (أٯض )حٿلي رپ حطوص ٿنٴيخ رنيخ ٿٸذ

اڃزح٣ نٸىح ٫ڀيخ طيخ س حرنيخ ىڅ 271كيه ٻڄخ رض ٫خځ

Page 178: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

178

حٿيحهڀش حٿوخؿش كظ ريأ ٬ي أخ٫وطذ (أٿخڅ )ٿټن ڃخٻخى .ڃخ

ٳټپ ؿخ ؿييح حؿظخ حنخٽ ، ؿٿش حنظٸخځ ڃن ڃظزو ٿٸزو ڀ٤خنو

ٵ حٿـ حٿظيڃش ٳ ڃٷ٬يخ حٿيٳخ٫ حٽ ٳ كڄ ػڂ حنٸ ٫ڀ ٳ

أڅ ٸ٤ض أٿٸ حٿٸز ٫ڀ نرخ خٷيخ اٿطيڃ د كٿيخ حٿلخ

ؿ٬ڀيخ ٳ ڃٻذ نه رن ح طڄ ڃٸيس 274 ڃخ ٫خځ اٿأس

.رخٿپ حٿىزش ڃؼٸڀش رـحىىخ كڀيخ

أڃخ طيڃ حص حٿن حٿـڄخٽ ح٤ن ٳڀڂ ټن ڃىخ رؤٳ٠پ ڃن ڃ

حٽ حٿڄنٸزڅ زلؼڅ كظ .حٿظيڃڃڀټظيخ ا ٷ٬ض ٳش حٿڀذ حٿنيذ

حڅ ٫ن ٷ نرخ حٿ ؿ٬ڀو حٿٴخطق حٿڃخن أنٸخخ أٷخځ ڃ٬ټح ٿو

.ٳٷيخ

اح ٻخنض نرخ ٷي ٷ٠ض لش ٣ڄكيخ ٳبڅ كڀڄيخ حٿ٨٬ڂ حٽ ظـي ٻپ

انو : ځ ٫ڀ آػخ طيڃ ٠ء ڃ٪ ٻپ ٵ ٫ڀ طـخڅ أ٫ڄيطيخ حٿحث٬ش

.كڀڂ ڃڀټش ٷص أڅ طؤط ٿ٬زيخ رخٿڄـي حٿٳخىش حٿلش

، حٿلڄخڃخص ، حٯح ، حٿڄف ، ڃ٬زي رپ: ىه حٿڄينش حٿيس ى آػخأىڂ

ٻڄخ ري ڃن خس حٿڄيحٳن حٿڄؿىس ٳ . ڃـڀ حٿم ، حٿخ٩ حٿ٤پ

.٧خى حٿڄينش

Page 179: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

179

يعثع تم

ځ ظ٤يخ حٿلځ 205×210ڃ٬زي رپ ڃن خكش ڃر٬ش أر٬خىىخ ظؤٿٲ

كـس حٿظڄؼخٽحٿلځ ل أرحؿخ أر٬ش ٳ ىحهڀو حٿڄو ٿڀټينش، ٻخڅ

كٿو حٵ ڃلڄٽ ٫ڀ أ٫ڄيس حص ٿو رحرش. ٻټ ٱح٣حه

أڃخ حٿخكش .حص نٸ ڃوظڀٴش طـخڅ ٻنؼش ٸٲ حٿحٵ ر٣خص كـش

ڃ٬زي نز أرحؽ ٳل٤يخ حٵ ڃ٬ڄي ، طـخڅ أ٫ڄيطو ٻنؼش أ٠خ ٿ ٿو

ىح حٿڄ٬زي وؽ ڃو٢٤. ٸ٪ ٯد ٷ حٿخ٩ حٿ٤پ ٷ حٿن

٫ن ڃو٢٤ حٿڄ٬خري حٿش، ٳي ڃئٿٲ ڃن هخؿ ٠ڂ رخكش ٳ

ځ ڃ٬زي ر٬ڀڄن ، ٸ٪ 9×20حٿلځ، ى أىڂ أؿحء حٿڄ٬زي ، أر٬خىه ٤يخ

آػخه ٯٳش حٿڄخثيس حٿڄى، رٸ ڃن حٿؼخن حٿٸڅ ٬ى اٿ ٳ حٿل حٿڄخٿ

ڃن رخكظن ڃلخ٣ظن طظؤٿٲ أ٣ٿو ڃن كځ. ر٬ حٷش ڃيٳن ٷيڂ

ر٬ڀڄن ي حٿڄحص . ىحهپ حٿلځ ڃلحد حث٪ أ٫ي رنخإه ڃئهح .رؤٷش

ي حٿ٬خٿڂ حٿوخٿي، ٻخڅ ڄؼپ رؼخد كرش ى

Page 180: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

180

انكؽذ

أر٬خى . رن حٿڄف رټپ نٲ ىحثس ڃئٿٲ ڃن حٿڄنش حٿڄيؽ حٿڄل٢

أڃخ حٿڄيؽ . هڀٴو حؿيش ڃئٿٴش ڃن ػع كنخص ڃ٬ڄيس ځ10.5×ځ8حٿڄنش

حٿڄنش حٿڄيؽ لن ڃزڀ٢ رؤٿحف كـش رن. ٴخ13ٳڀڂ زٶ ڃنو ا

كـ، هڀٲ حٿڄيؽ ڃـڀ نٴظق ڃن حٿـخنزن ٴڀو ٫ن حٿڄيؽ كخؿ

.حٿم حٿٴځ

يدهف انشىش

ى ڃټخڅ ٿ٬ٸي حؿظڄخ٫خص حٿ٬خڃش حٿڄزخىص حٿظـخش ڃلخ١ رؤٷش ىحهڀش ٿيخ

ٿٸي ٫ؼ ٫ڀ ٻظخرش ڃلخ٣ش رؤ٫ڄيس حص ٷح٫ي . أ٫ڄيس ٫ڀ حٿ٤ح حن

. ط اٿ حٿڄخف ربٷخڃش طڄخػپ ٿڄخى حٿڄينش ٫ڀ ح٫ڄيس

ٳڄخ ڃخحٿض ٷح٫ي حٿظڄخػپ ٷخثڄش ٫ڀيخ ٿٸي ٻظذ : أڃخ أ٫ڄيس حٿخ٩ حٿڄظٸڂ

٫ڀ ر٠٬يخ أڄخء ألخد ىه حٿظڄخػپ، ڃنيخ ٫ڄى ڃټظد ٫ڀو ىح طڄؼخٽ

زظڄخ نرخ ڃڀټش طيڃ حص حٿـٿش حٿڄـي حٿڄزـڀش أٷخڃو حٿڄزـپ زظڂ ريح

٫ڄى . ځ271 أ 582حٿٸخثي ح٫ڀ رخ ٷخثي كخڃش طيڃ ٿيطيڄخ ٳ ٫خځ

ٳ ىح حٿڄټخڅ ٫ؼ ٫ڀ .آه لڄپ حڂ ؿيخ ڃڀٺ حٿڄڀٹ حٿڄزـپ حنش

ځ، ڃٸخ حٿڀكش 137أٿحف حٿٸخنڅ حٿظيڃ حٿظـخ حٿظ ط٬ى اٿ ٫خځ

ڂ ڃټظرش رخٿنخنش حٿظيڃش طظ٠ڄن ٷحنن حٿظـخس حٿڄټ 175×480

ڃخحٿض ىه حٿحف ڃلٴ٧ش ٳ ڃظلٲ حڃظخؽ ٳ خڅ . حٿڄٴش

.1881ر٤ز٭ ڃن ٫خځ

Page 181: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

181

انؽاخع انؽئكح

:انؽاخع انعؽتح

يطمح انطهح انعؽت ضالل األنف انؽاتع وانثانث لثم ٬يڅ حٿزي، -1

.1974، حٿټض، انالظ

حٿـء حٽ ڃ حٿ٬حٵ، ، انشؽق األظ انمعى،٫زي حٿ٬ خٿق -2

.1967حٿٸخىس،

، ذاؼص شثه اندؿؽج انعؽتح ف عصىؼها انمعح٫زي حٿ٬ خٿق، -3

.1988حٿٸخىس،

حٿكص حٿټٱ حػش ٿڀ٬ حٿليغ ٳ "٫زي حٿ٬ خٿق، -4

، حٿټض، ظؼاقاخ انطهح واندؿؽج انعؽتح، "زو حٿـس حٿ٬رش

. 80-77، 72-63. -4، حيح 1981

اندكؽ - زفؽاخ انثعثح انعؽتح ف يىلع قاؼڃ٬خش حرحىڂ، -5

.1982، حٿزلن، انثسؽ- 1977-1979

آٽ ػخن، ىخ ٫ڀ ؿخڂ، حٿوڀؾ حٿ٬ر ٳ ٫ ڃخ ٷزپ حٿظخن -6

– ىـ 1417حٿ٤ز٬ش حٿ (ص ىٿڄڅ رآڃ رخڃن)

.44ځ ، 1997

20حٿزخ١، ٫زي حهلل أكڄي، ىه رىنخ، حٿوز، -7

Page 182: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

182

:انؽاخع األخثح

Andrae W., Das Wiendererstenhende Assur, 1988 .

Andrae W., Colour Ceramics from Assur, 1989 .

Bawden, Edens & Miller, Preliminary Archaeological

Investigation at Tayma, ATLAL 4, 1980 .

Dayton J. E., The City of Tayma and the Land of Edom,

1970 , pp. 73 ff.

Delougaz, The Temple Oval at Khafaje, Chicago, 1940 .

Doughrty R. P., “Tayma’s Place in the Egypto-

Balylonian World of the 6th

Century B.C.”, Mizraim 1,

1930 .

H. Frankfort, Cylinder Seals, 1939 .

H. Frankfort, The Art and Architecture of the Ancient

Orient, 1958 .

Hamid I. Abu-Duruk, Introduction to the Archaeology

of Tayma, Riyadh, 1986 .

Kervran M. & Negre A. & Pirazzoli t’Sertsevents M.,

Fouilles à Qal’at Al-Bahrein, I, Bahrain, 1982 .

Milik I., Priere de Nabonidus, RB 63, 1966 , pp. 407-

415.

Page 183: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

183

Oppenheim L., in ANET, PP. 283-4 , 308 FF.

B. Pritchard, The Ancient Near East, 1958 .

Rafique Mughal M., The Dilmun Burial Complex at

Sar, The 1980-82 Excavations in Bahrain, Bahrain,

1983 .

Winnett & Reed, Ancient Records from North Arabia,

Toronto 1970 .

H. A. McCLURE AND N.Y.AL-SHAIKH, Arabian

archaeology and epigraphy Palaeogeography of

an’Ubaid archaeological site, Saudi Arabia 1993 .pp 107-

125.

Migahid, Ahmad Mohammad, FLORA OF SAUDI

ARABIA FOLUME 2, THIRD EDITION 1989 , pp. 3-8

Page 184: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

184

اغج ي فى انمش

وانسد

Page 185: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

185

انرسف انثؽطا-غطاء ؼأـ ولالظج ي انػهة وانالؾوؼظ وانعمك

، حٿـزخنش حٿڄڀټش ٳ أ، ؿند حٿ٬حٵ 800ڃن حٿڄٸزس ٷڂ

٫ ححص حٿڄزټ حٿؼخٿغ

. ځ. ٵ2600كحٿ

Page 186: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

186

انرسف انثؽطا-ضؽؾ وظالاخ

أ، ؿند حٿ٬حٵ

. ځ. ٵ2400 – 2600كحٿ

ڂ 17.5: ٣ٽ

Page 187: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

187

انرسف انثؽطا-زه انكعج ناؼظ

رى ڃخ رن حٿنين

. ځ. ٵ350 2200طحن ڃوظڀٴش رن

(ٷىس)ڂ 49.7: ٣ٽ

(ٷ١)ڂ 6.79: حطٴخ٩

(ٷ١) ڂ 6.58: حطٴخ٩

(ح)ڂ 6.88: حطٴخ٩

(ح )ڂ 7.39: ٫

Page 188: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

188

انرسف انثؽطا –ذثال ي انساـ نثىؼ -

، طپ حٿ٬زي رـند حٿ٬حٵ نين هىرساجڃ٬زي

. ځ. ٵ2600كحٿ

ڂ 60.96: ٣ٽ

ڂ 60.96: حطٴخ٩

Page 189: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

189

حٿڄظلٲ حٿز٤خن – إفؽؿ ي انساـ- 2

، طپ حٿ٬زي رـند حٿ٬حٵ نينهىرساجڃ٬زي

. ځ. ٵ2600كحٿ

69.85: ٣ٽ

ڂ 22.22: حطٴخ٩

Page 190: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

190

حٿڄظلٲ حٿز٤خن- كأـ ي انػهة

ؿند حٿ٬حٵ ، أ

. ځ. ٵ2400 - 2600كحٿ

ڂ 12.38: حطٴخ٩

Page 191: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

191

حٿڄظلٲ حٿز٤خن- يكؽج ي انفضح

ؿند حٿ٬حٵ ، أ

. ځ. ٵ2400 - 2600كحٿ

ڂ 10.3: ٷ٤

ؿڂ 78: څ

Page 192: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

192

حٿڄظلٲ حٿز٤خن- إاء ي انفضح-

أ، ؿند رى حٿحٳين

. ځ. ٵ2400 - 2600كحٿ

ڂ 19.05: ٣ٽ

ڂ 12.7: ٷ٤

ؿڂ 842: څ

Page 193: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

193

حٿڄظلٲ حٿز٤خن - شؽط ي انثؽوؿ ي تىاتاخ لصؽ شهصؽ انثانث

، ڄخٽ حٿ٬حٵ (حنڀپ حٿٸيڄش-اڃـ)رڀحص

آ كيغ

. ځ. ٵ824 – 858

ڂ 2.7: حطٴخ٩

ڂ 18: ٣ٽ

Page 194: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

194

انرسف انثؽطا - ي األنثاقرؽ" ذاثم انع"

ڃن طپ رحٹ، ڄخٽ ٵ خ

. ځ. ٵ3300 – 3500كحٿ

ڂ 3.5حطٴخ٩

Page 195: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

195

انرسف انثؽطا- ذثال ي اندثف نؽخم

حٿڄي ٯ ڃ٬ٱ، رى ڃخ رن حٿنين

. ځ. ٵ2200 – ٫2500 ححص حٿڄزټ حٿؼخٿغ، كحٿ

29.3: حطٴخ٩

(٫ني حٿٸخ٫يس)ڂ 13.4: ٫

Page 196: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

196

انرسف انثؽطا - خثىؼ كك -نىزح ي انرؽاكىذا ذصىؼ ؼخم

. ځ. ٵ1600 – 2000رخرپ حٿٸيڄش، كحٿ

ڂ 12.8: ٣ٽ

ڂ 7: ٫

Page 197: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

197

انرسف انثؽطا - ذثال ي انسدؽ نكعج

أ، ؿند حٿ٬حٵ

. ځ. ٵ1800 – 1900كحٿ

ڂ 14.92حطٴخ٩

ڂ 11.27: ٫

Page 198: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

198

- تال انثا -اصؽ-ذثال ضطى ألقع يدر ي انمصؽ انشان انغؽت شىؼ

انرسف انثؽطا

، ڄخٽ حٿ٬حٵ (ٻخٿل حٿٸيڄش)نڄى

. ځ. ٵ859 – ٫883 آ كيغ، كحٿ

ځ 3.5: حطٴخ٩

ځ3.71: ٫

Page 199: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

199

انرسف - نىزح زدؽح ي انمصؽ انشان انغؽت شىؼاصؽتال انثا

انثؽطا، ڄخٽ حٿ٬حٵ (ٻخٿل حٿٸيڄش)نڄى

. ځ. ٵ859 – ٫883 آ كيغ،

ځ 2.63: حطٴخ٩

ځ 2.49: ٫

Page 200: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

200

انرسف - نىزح زدؽح ي انمصؽ انشان انغؽت شىؼاصؽتال انثا

انثؽطا، ڄخٽ حٿ٬حٵ (ٻخٿل حٿٸيڄش)نڄى

. ځ. ٵ859 – ٫883 آ كيغ،

ڂ 88.65: ځ 2.24٫: ٣ٽ

Page 201: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

201

انرسف - لوحة حجرية من القصر الشمالى الغربى آلشوربانيبال الثانى

انثؽطا، شمال العراق (كالحى القذيمت)نمرود

. م. ق859 – 883عصر آشىري حذيث، سم 220.98: طىل

92.71: عرض

Page 202: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

202

سناخريب نههك لوحة حجرية من القصر الجنوبى الغربى

انرسف انثؽطا- النجف، شمال العراق

. م. ق695 – 700عصر آشىري حذيث، حىال سم 160: ارتفاعسم 111: عرض

(قائم)سم 9: سمك

Page 203: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

203

ڃـڄڄ٫ش ڃن حهظخځ حٿيٿڄنش حٿض ٫ؼ ٫ڀيخ

ٳ ڃن٤ٸش خ

٫ن

Rafique Mughal, The Dilumn Burial Complex at Sar, pl. XLVII

Page 204: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

204

ڃـڄ٫ش ڃن حٿٴوخ حٿڄځ

"رخرخ" ڃن ٫

٫ن

Rafique Mughal, The Dilumn Burial Complex at Sar, pl. XLI

Page 205: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

205

"خ"أحن ٳوخش ٫ؼ ٫ڀيخ ٳ ڃـڄ٫ش

٫ن

Rafique Mughal, The Dilumn Burial Complex at Sar, pl. XLVII

Page 206: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

206

ڂ طو٤٤ ٿڄٸزس ريخ ىټپ ٨٫ڄ

حٿزلن- ڃن٤ٸش خ

٫ن

، انثسؽ 79-1977اندكؽ -زفؽاخ انثعثح انعؽتح ف يىلع قاؼڃ٬خش حرحىڂ،

.5، شكم 1982

Page 207: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

207

لائح انسرىاخ

140- 2رى حٿنين : ح

10- 4 ٳنڅ ٫ڄخس حٿڄح٣ن حٿل٠خش حٿ ٳ حٿ٬حٵ

7- 5 ك٠خس حٿ٬زي

8- 7 ك٠خس حٿٻخء

10- 8 ٳن حٿنٸ

11- 10 ٳن حٿنلض

14- 11ٳن حٿ٬ڄخس ٳ ٫ ڃخ ٷزپ حٿظخن ٳ حٿ٬حٵ

65- 14 حػخ ٳنڅ حٿ٬حٵ ٳ حٿ٬ حٿظخوش

25- 14 حٿ٬ حٿڃ حٿٸيڂ

18- 15 ٳن حٿ٬ڄخس حٿڃش

17- 15 حٿ٬ڄخس حٿينش

17 حٿ٬ڄخس حٿڄينش

18- 17 حٿ٬ڄخس حٿـنخثش

21 -18 ٳن حٿنٸ حٿنلض حٿڃ

22- 18 حٿنٸ

22 حٿنلض

25- 23 حٿ٬ حٻخى

24- 23 ٳن حٿظحٻخى

Page 208: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

208

24 ٳن حٿنلض

25- 24 ٳن حٿنٸ

29- 26 حٿ٬ حٿڃ حٿليغ

28- 26 ٳنڅ ٿـ

27- 26 حٿنلض

28- 27 حٿنٸ

30- 28 ٳنڅ ٫ڄخس أ

29 حٿ٬ڄخس ٳ أ

30- 29 ٳنڅ حٿنٸ حٿنلض ٳ ڃڄڀټش أ

33- 31خ - ٫ حن

32- 31 حٿ٬ڄخس

33 ٳنڅ حٿنلض حٿنٸ

36- 34 حٿ٬ حٿزخرڀ حٿٸيڂ

35- 34 ٳنڅ حٿنٸ حٿنلض ٳ ىٿش رخرپ حٿ

35- 34 حٿنلض حٿنٸ

35 حٿ٬ڄخس

37- 36 حٿ٬ حٿټخ

37- 36 حٿ٬ڄخس حٿٴنڅ ٳ حٿ٬ حٿټخ

38 حٿ٬ ح

40- 38 حٿ٬ڄخس حٿٴنڅ ٳ حٿ٬ ح حٽ

38 حٿ٬ڄخس

Page 209: ٌُف ؼاثآ ىعمنا َظلأا قؽشناol.asu.edu.eg/book/arts/آثار وفنون الشرق...5 قا عنا قا عنا ف ح ثلأا عل هن حط ض 1 مكش:حيعمي

209

40- 39 ٳنڅ حٿنٸ حٿنلض

41- 40 حٿ٬ڄخس حٿٴنڅ ٳ حٿ٬ ح حٿ٢

59- 41 حٿ٬ڄخس حٿٴنڅ ٳ حٿ٬ ح حٿليغ

53- 47 ٳنڅ حٿڂ حٿنٸ

55- 53 ٳن حٿنلض

59- 56 حٿٴنڅ حٿ

61- 60 (رخرپ حٿټڀيحنش) حٿ٬ حٿزخرڀ حه

61- 60 ٳنڅ حٿ٬ حٿزخرڀ حه

65- 62 ٳنڅ ٫ڄخس رخرپ حٿټڀيحنش ر٬ي حنيخأ

75- 67زو حٿـس حٿ٬رش : ػخنخ

69- 67 حٿزلن

71- 70 حٿټض

72 ىٿش ٷ٤

73- 72 ىٿش حڃخحص حٿ٬رش

75- 73 حٿڄڄڀټش حٿ٬رش حٿ٬ىش

173-161 أػخ حٿزظحء

180-175 آػخ طيڃ

183-181حٿڄحؿ٪

206- 184نڄخؽ ڃن ٳنڅ حٿنٸ حٿنلض

209-207ٷخثڄش حٿڄلظخص