tusliiin talaaar

1

Төсөл.1 “Мах”

Хугацаа: 2009-2015 он

Үндэслэл:

Сүүлийн 6 жилийн дунджаар улсын хэмжээнд нэг хүн жилд 97.4 кг мах хэрэглэж, 7.8-13.1 мянган тонн мах, махан бүтээгдэхүүн экспортлож байгаа нь бодит боломжоос бага байна.

Сүүлийн жилдүүдэд малын тоо өсч байгаа ч маханд борлуулж байгаа малын тоо буурсаар оны эхний нэг малаас үйлдвэрлэж байгаа махны хэмжээ улсын дүнгээр 2000 оныхоос 1.6 дахин багаслаа.

Улсын хэмжээнд жилд 85.0 мянган тонн тураг мах бэлтгэж, боловсруулах хүчин чадал бүхий мал нядалгааны 28 үйлдвэр, 70 гаруй цех ажиллаж байгаа боловч жилд дөнгөж 7.3 мян. тонн мах боловсруулсан байна.

Засгийн Газраас 1999 онд “Махны экспорт” төслийг баталсан боловч түүнийг хэрэгжүүлэх удирдлага, зохион байгуулалт хангалтгүй, санхүүгийн зохих эх үүсвэр дутмаг байсан зэргээс шалтгаалан үндсэн зорилтууд нь хэрэгжээгүй, бодиттой үр дүн гараагүй нь уг төсөлд хийсэн хяналт шинжилгээ, үнэлгээний дүнгээр тогтоогдсон байна.

Ийм учраас энэхүү “Мах” дэд хөтөлбөрийг боловсруулан хэрэгжүүлэх зайлшгүй шаардлагатай байгаа юм.

Дэд бүрэлдэхүүний үндсэн зорилтууд:

Хот суурингийн орчимд эрчимсэн махны үхэр, адуу, хонь, гахай болон махны шувууны аж ахуйг хөгжүүлэхэд төрийн дэмжлэгийг чиглүүлэх,

Бэлчээрийн малын нийт сүрэгт эзлэх хээлтэгч малын хувийн жинг дээшлүүлж, 100 хээлтэгч дутмаас бойжуулах төлийн тоо болон маханд борлуулах малын тоог нэмэгдүүлэх.

Боломжтой бүс нутгуудад мал бордох аж ахуйг дэмжиж малын нядалгааны жинг нэмэгдүүлэх,

Малын тэжээлийн тариалалт, үйлдвэрлэлийг дэмжиж бүрэн найрлагатай тэжээл үйлдвэрлэн импортыг бууруулах,

Мах боловсруулах, тээвэрлэх, хадгалах аж ахуйн нэгжүүдэд тавих стандарт, техникийн нөхцлийн орчин үеийн шаардлагад нийцүүлэн шинэчилэх,

Хонь, ямааны махны гадаад зах зээлийг олж экспортыг нэмэгдүүлэх,

Хүлээгдэж буй үр дүн:

Махны үхэр, хонь, адуу, гахай, шувууны аж ахуй эрхлэх иргэд аж ахуйн нэгжид төрөөс дэмжлэг үзүүлснээр махны үйлдвэрлэл нэмэгдэж экспортын хэмжээ 38.0 мянган тоннд хүрсэн байна.

1. Махны үхэр, хонь, адуу, гахайн шилмэл хээлтүүлэгч, махны шувууны өндөгний 30-40 хувийг дотооддоо үржүүлдэг болсон байна.

2. Хот суурин газрын махны хэрэгцээний 20 хувийг эрчимжсэн аж ахуйгаас бэлдсэн махаар хангадаг болсон байна.

3. Энэ бүрэлдэхүүнд хамрагдах 9 аймгийн үхэр сүргийн хээлтэгчийн хувийн жин 40 хувьд, хонин сүргийн 70 хувьд хүрсэн байна.

4. Махны хонины гулуузын жинг 18-20 кг-д, үхрийн гулуузын жинг 150-160 кг-д хүргэж тухайн бүс нутгаас үйлдвэрлэх нийт хонь, үхрийн махны 80-82 хувийг хөтөлбөрт хамрагдсан аймаг, сумдаас үйлдвэрлэдэг болсон байна.

5. Улсын хэмжээнд нийтдээ 20.0 мянгаас доошгүй үндсэн мэгж бүхий өрх , аж ахуйн нэгж бий болж, жилд 16.0 мянгаас доошгүй тонн гахайн мах зах зээлд нийлүүлдэг болсон байна.

2

Үр шимийг зонхилон хүртэгчид: Эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэгчид, махны үйлдвэрлэл, худалдаа эрхлэшгчид, хот

суурингийн нийт иргэд

Хэрэгжилтийг хариуцагч:

Энэ дэд бүрэлдэхүүнийг ХХААХҮЯ–аас эрхлэн боловсруулж нийслэл, бүс, аймгийн төв, томоохон хот суурингийн төр, захиргаа, хүнс, хөдөө аж ахуйн болон төрийн бус байгууллагууд, мах бэлтгэн нийлүүлэгч хувийн хэвшлийн хуулийн этгээд, бэлчээрийн болон эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэгч иргэд, малчид, олон нийтийн оролцоотой хэрэгжүүлнэ.

Хэрэгжүүлэх стратеги: Өндөр ашиг шимтэй махны үхрийн үр, хээлтүүлэгчийг Засгийн газраас зохион

байгуулалттайгаар импортлож малчдын хүсэлтээр төлбөртэйгээр нийлүүлэх Малчдын дунд махны үхрийн хээлтүүлэгчийн шалгаруулалт хийж шалгарсан бух,

түүнийг үрийг төлбөртэйгээр малчидад нийлүүлэхэд мэргэжлийн байгууллагууд зуучилж үйлчилэх,

Махны цэвэр үүлдэрийн хээлтүүлэгчийн үржлын ажлыг зохион байгуулж чанарын бүх шаардлага хангасан хээлтүүлэгчийг дуудлагаар худалдах,

Ойролцоо зардал: / сая төгрөг/

Зардлын төрөл Нийт төсөв

Үүнээс

Зас гийн газ

раас

Орон нут гийн төсөв

Хан див-лагч-даас

Хувийн хэвшил

ТББ-аас

Үржлийн мал, үр худалдан авах 1570.0 471.0 157.0 628.0 314.0

Бордооны фермер, цэгийн хашаа байр

8580.0 2574.0 858.0 3432.0 1716.0

Тэжээлийн цех 1688.0 506.4 169.0 675.0 337.6

Үржлийн төв зохиомол хээлтүүлгийн салбар

1045.0 313.5 104.5 418.0 209.0

Багаж хэрэгсэл, эм урвалж 200.0 70.0 20.0 70.0 40.0

Бэлчээр,хадлан сайж-х 3000.0 1000.0 600.0 900.0 500.0

Сургалт 400.0 400.0

дүн 16483 4934.9 1908.5 6123 3116.6 400.0

Төсөл- 2 “Сүүний үхэр”

Хугацаа: 2008-2015

Үндэслэл: Сүү үйлдвэрлэлийн нийт хэмжээ 2000 оны төвшингээс 24.0 хувиар өссөний дотор

гүүний сүү үйлдвэрлэл 1.6 дахин, хонины сүү 2.0 дахин, ямааны сүү 1.5 дахин нэмэгджээ. Гэвч хүн амын сүү, цагаан идээ, цөцгийн тосны хэрэгцээг бүрэн хангаж чадаагүй байна.

Тэрчлэн хотын болон хөдөөгийн хүн амын сүүний хэрэглээний төвшин ихээхэн зөрүүтэй байгаа юм. 2006 оны байдлаар хот, суурингийн нэг хүн жилдээ цөцгийн тосны хэрэглээг оруулаагүйгээр 68.4 кг сүү, сүүн бүтээгдэхүүн хэрэглэсэн бол хөдөөний нэг хүн амд 232.8 кг буюу 3.4 дахин илүү сүү, сүүн бүтээгдэхүүн оногдож байна.

Өнөөгийн байдлаар жилд 30 мянган тонн сүү, сүүн бүтээгдэхүүн боловсруулах хүчин чадал бүхий үйлдвэр , цех ажиллаж байгаа ч хөдөө аж ахуйд бэлтгэсэн сүүний дөнгөж 1.7 хувийг үйлдвэрийн аргаар боловсруулж байна.

Одоо Монгол улсад махны болон сүүний чиглэлийн цэвэр үүлдрийн болон эрлийз үхэр 88.0 мянга байгаа нь 1990 оныхоос 2.8 дахин, 2000 оныхоос 35.0 хувиар цөөрчээ. Саалийн үхэр үржүүлдэг 400 шахам өрхөд сүүний үүлдрийн эрлийз болон нутгийн сайжирсан дөнгөж 3.1 мянган үнээ байгаа хэдий ч тэдгээрийн жилийн дундаж саам бага байгаа юм.

3

Иймд сүүний үхрийн аж ахуйг хөгжүүлэх бие даасан дэд хөтөлбөр боловсруулж хэрэгжүүлэх нь сүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, ялангуяа хот, суурингийн сүүний хангамжийг сайжруулах зайлшгүй чухал хүчин зүйл болно.

Төслийн зорилтууд:

Төв суурингийн ойролцоо саалийн аж ахуй эрхлэх фермер, хоршоодыг сүүний үүлдрийн өндөр ашиг шимт үхрийн үржлийн хээлтэгч, хээлтүүлэгч, тэдгээрийн үр, хөврөл үрээр хангахад дэмжлэг үзүүлэх.

Саалийн аж ахуйн тэжээлийн хэрэгцээг хангах, газар тариалангийн үйлдвэрлэл хослон эрхлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх.

Сүүний үхрийн фермерийн аж ахуйд мэргэжлийн туслалцаа үзүүлж, мэдлэг түгээх ажил үйлчилгээний тогтолцоо бүрдүүлэх.

Саалийн аж ахуйн техник хангамжийг сайжруулах, цахилгаан эрчим хүч, зам, тээвэр, хашаа байр, техник, тоног төхөөрөмж зэрэг үйлдвэрлэлийн дэд бүтцийг бий болгож бэхжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх.

Саалийн чиглэлийн эрчимжсэн, суурин аж ахуй эрхлэх технологи, арга ажиллагааг фермерүүдэд эзэмшүүлэх.


Жилд дунджаар 2500- аас доошгүй литр сүү өгдөг хар тарлан, симметаль, швиц үүлдэр угсааны 14000 –аас цөөнгүй үнээ бүхий 600 –аас доошгүй саалийн фермерийн аж ахуй, мөн 40-өөс цөөнгүй фермер дундын хоршоо бий болоод дэмжлэг үзүүлсэн байна.

Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт, Чойбалсан, Өндөрхаан, Ховд, Улиастай хотуудын хүн амын хэрэгцээнд жилд 28.0 мянгаас багагүй тонн сүүг фермерийн аж ахуй, хоршоодоос нийлүүлдэг болсон байна.

Үр шимийг зонхилон хүртэгчид:

-Хот суурингийн ойролцоо бүсэд саалийн аж ахуйн эрхлэгч фермерүүд, хоршоод. -Саалийн фермер, хоршоодтой хамтран ажилладаг сүү, сүүн бүтээгдэхүүн

боловсруулагч үйлдвэр, цех. -Сүү, сүүн бүтээгдэхүүн тээвэрлэгчид, хадгалан борлуулагчид -Саалийн аж ахуйн чиглэлийн мэдлэг түгээгчид, мал аж ахуйн мэргэжлийн ажил

үйлчилгээ эрхлэгчид, -Сүү хэрэглэгч

Хариуцан хэрэгжүүлэгч:

Энэ төслийг ХХААХҮЯ–аас эрхлэн боловсруулж нийслэл, бүс, аймгийн төв, томоохон хот суурингийн төр, захиргаа, хүнс, хөдөө аж ахуйн болон төрийн бус байгууллагууд, сүү бэлтгэн нийлүүлэгч хувийн хэвшлийн хуулийн этгээд, иргэд, олон нийтийн оролцоотой хэрэгжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх стратеги:

- Сүүний аж ахуй эрхлэхийг хүссэн фермер, хоршоо, иргэдийн хүсэлтийн дагуу сүүний цэвэр үүлдэрийн үхрийн болон хээлтүүлэгч болон түүний үрийг Засгийн газраас зохион байгуулалттайгаар импортлож эргэн төлөгдөх нөхцлөөр нийлүүлэх,

- Тэдгээрт малын байр, тэжээл бэлдэхэд нь санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх, - Сүүний үүлдэрийн үржлийн бух бойжуулах иргэн аж ахуйн нэгжид дэмжлэг үзүүлэх, - Бэлчээрийн мал аж ахуй эрхлэгчид үнээ, хонь, ямаагаа хамруулахад дэмжлэг үзүүлэх,

тэдний бэлдсэн сүүг орон нутагт боловсруулах цехүүдийг байгуулахад нь дэмжлэг үзүүлэх, - Боломжтой газруудад малчдын хүсэлтээр сүүний тасаг зохион байгуулах, тэнд нь ус,

бэлчээрийн нөхцлийг сайжруулахад нь дэмжлэг үзүүлэх, Ойролцоо зардал: / тэрбум төгрөг/

4

Зардлын төрөл

Хэм

жих н

эгж

Тоо

Нийт төсөв

Үүнээс

Засги

йн

газр

аас

Орон

нутг

ийн

тө

сөв

Ханд

ивл

агч

даас

Х

увийн

хэвш

ил

Хувийн

хэвш

ил

ТБ

Б-а

ас

Үржлийн үнээ, гунж Тол 5000 9.6 6.0 3.6

Үхрийн байр Ш. 350 3.4 2.3 1.1

Техник, тоног төхөөрөмж

11.9 9.8 2.1

Бэлчээр, хадлан хаших Мян/га

60.0 6.0 2.0 1.0 2.0

Тэжээл бэлтгэл 4.5 2.0 2.0 2.5

Үржлийн төв, зохиомол хээлтүүлгиын салбар

3.2 2.2 1.0

Сургалт/хүн өдрөөр / Мян

30.0 0.5 0.5

Бүгд - - 40.1 12.3 3.0 14.0 10.3 0.5

Төсөл-3 “Өндөг ”

Хугацаа: 2008-2015

Үндэслэл:

Монгол хүний физиологийн нормоор хоногт 7 грамм, жилдээ 45.6 ширхэг, нийт хүн амд жилд 108.5 сая ширхэг өндөг хэрэгтэй. Үндэсний Статистикийн газрын судалгаагаар хот суурингийн нэг хүн жилд 25 өндөг, хөдөөгийн нэг хүнд 2 өндөг оногдож байна.

Монгол улсын хүн амын 46 орчим хувь нь сумын төв, түүнээс цааш хөдөө орон нутагт амьдарч байгаа гэвэл хүн амын бараг тал хувь нь өндөг хэрэглэхгүй байна.

Байгаль, цаг уурын эрсдэлд өртдөггүй, өрхийн болон жижиг аж ахуйн төвшинд энгийн аргаар шувууны аж ахуй эрхлэх нь зардал багатай учир хөдөөгийн хүн амыг уурагт хүнсээр хангах, өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх, ажилгүйдлийг бууруулахад шувууны аж ахуй ихээхэн нэмэр болох учир энэ бүрэлдэхүүнийг хэрэгжүүлэх боломжтой гэж үзэж байгаа юм.

Гол зорилтууд:

Нийслэл, томоохон хот, суурингийн ойролцоо бүсэд үйлдвэржсэн технологид тулгуурласан шувууны эрчимжсэн аж ахуйг дэмжин хөгжүүлэх.

Хөдөөгийн болон хот суурингийн хашаанд амьдардаг орлго багатай иргэдийн хүнсний хангамж, орлогыг нэмэгдүүлэх,

Томоохон хот суурингийн орчимд шувууны аж ахуйг хөгжүүлж, хүн амыг өндөгөөр хангах


Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт болон бусад бүсийн тулгуур төв хотуудын орчим дахь шувууны аж ахуйнуудын нийт өндөшлөгчийн тоог 300.0 мянгад хүрч тэндэхийн хүн амын өндөгний хэрэгцээг бүрэн хангадаг болсон байна.

Хөдөөд шувууны аж ахуйн эрхэлдэг өрхийн тоо 9000, нийт өндөглөгчийн тоо 80.0 мянгаас доошгүй болж хөдөөгийн хүн амын өндөгний хэрэгцээний “30.0 хувийг нийлүүлдэг болсон байна.

Шувууны мах үйлдвэрлэлийн одоогийнхоос хэмжээ 3.0 дахин өссөн байна.

5

Үр дүнг зонхилон хүртэгчид: -Хөдөө орон нутаг, хотын гэр хороололд амьдардаг орлого багатай иргэд, -Хот, суурингийн ойролцоо бүсэд шувууны аж ахуй эрхлэгч аж ахуйн нэгж, фермер,

хоршоод. -Шувууны өндөг, мах боловсруулагч үйлдвэр, цех, тээвэрлэгчид, хадгалан

борлуулагчид -Шувууны аж ахуйн чиглэлийн мэдлэг түгээгчид, мэргэжлийн ажил үйлчилгээ эрхлэгчид.

Хөтөлбөрийг хариуцагч:

Энэ төслийг ХХААХҮЯ–аас эрхлэн боловсруулж нийслэл, бүс, аймгийн төв, томоохон хот суурингийн төр, захиргаа, хүнс, хөдөө аж ахуйн болон төрийн бус байгууллагууд, өндөг, шувууны мах бэлтгэн нийлүүлэгч хувийн хэвшлийн хуулийн этгээд, иргэд, олон нийтийн оролцоотой хэрэгжүүлнэ.

Хэрэгжүүлэх стратеги: - Хот, суурингийн дэргэдэх шувууны томоохон аж ахуйнуудад үйлдвэрлэлээ өргөтгөх,

техник, технологио шинэчилэхэд хөнгөлттэй зээл олгож дэмжих, - Хувийн жижг аж ахуй, фермерүүдийг дэмжиж өндөгөө дардаг нутгийн тахиа үржүүлэх

захиалга өгч, дэгдээхэйг нь улс худалдан авч орлого бага хот, хөдөөгийн иргэдэд үнэгүйгээр тараах,

- Өрхийн аж ахуй, 500-аас доош өндөглөгтэй, нутгийн тахиа үржүүлж буй иргэд, жижиг хоршоог татвараас хөнгөлөх, тэжээл авахад нь зээлийн дэмжлэг үзүүлж улсын захиалгатай дэгдээхэй гаргахад нь туслах,

Ойролцоо зардал / сая төгрөг/


Үүнээс

З

асги

йн

газр

аас

Орон

нутг

ийн

тө

сөв

Ханд

ивл

агч

даас

Хувийн

хэвш

ил

Хувийн

хэвш

ил

ТБ

Б-а

ас

Үржлийн дэгдээхэй худалдан авах

124.4 124.4

Байр барих 900.0 900.0

Тэжээл бэлтгэл 228.0 228.0

Мал эмнэлгийн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний зардал

172.8 172.8

Тоног төхөөрөмж 450.0 450.0

Сургалт, сурталчилгаа 35.0 35.0 Дүн 1910.2 159.4 172.8 228.0 1350.0

Төсөл - 4 “Загас ” Хугацаа: 2008-2015 он.

Үндэслэл: Хүн амын хоол тэжээлийн зөвлөмжийн дагуу жишсэн нэг хүнд жилд 1.46 кг буюу улсын хэмжээнд 2008 оны байдлаар 4.6 мян.тн. загас, загасан бүтээгдэхүүн шаардлагатай юм. Дотоодод олборлож байгаа загасны тухай нэгдсэн мэдээлэл байхгүй байгаа тул импортлосон хэмжээгээр нь хангамжийг тооцоход 23.3 тонн загасан бүтээгдэхүүн импортолж хэрэгцээний 5,0 хувийг хангасан байна.

6

Иймд загасны нөөц тогтоох, үржүүлэх, агнах, боловсруулах, гадаад, дотоодод борлуулах үйл ажиллагааг бүхэлд нь хамарсан “ Загас” дэд бүрэлдэхүүнийг энэ дэд хөтөлбөрийн хүрээнд боловсруулж хэрэгжүүлэх шаардлагатай болж байгаа юм.

Хөтөлбөрийг хариуцагч:

Энэ төслийг БОЯ –аас эрхлэн боловсруулж, загас үржүүлэх, олборлох болмж бүхий аймаг, сумдад аж ахуйн нэгж, иргэдийн санаачлагад тулгуурлан хэрэгжүүлнэ.


1. Дотоодын нууруудад агнуурын загасны нөөцийг тогтоох, үржүүлж олзворлох, экспортыг хязгаарлах,

2. Загасыг дотооддоо үйлдвэрийн аргаар боловсруулах, 3. Гадаад далайгаас загас олзворлох, төрийн далбаагаа ашиглуулсны төлбөрт загасан

бүтээгдэхүүн авах боломжийг судлаж шийдэх, 4. Загасны аж ахуйд ажиллах мэргэжлийн болвсон хүчин бэлтгэх, загасны чиглэлээр явуулах

шинжилгээ судалгааны ажлыг өргөжүүлэх.


Дотоодын нууруудаас загас олзворлох баттай мэдээл, бий болсон байна.

Байгалийн болон хиймэл нуур, цөөрөмд загасны аж ахуй эрхлэж эхэлсэн байна.

Жилийн хэрэгцээт хүнсний загасны 25 хувийг дотооддоо бэлтгэн нийлүүлдэг болсон байна.

Гадаад далайгаас загас олзворлох, далайн загас хэрэглэх боломжтой болсон байна.

Үр дүнг хүртэгчид: -Гол мөрөн, нуур, хиймэл усан сан, цөөрөм түшиглэн загасны аж ахуй эрхлэгч аж ахуйн

нэгж, фермер, хоршоод. -Загасны аж ахуй эрхэлдэг фермер, хоршоодтой хамтран ажилладаг бүтээгдэхүүн

боловсруулагч үйлдвэр, цех, тээвэрлэгчид, хадгалан борлуулагчид. -Загасны аж ахуйн чиглэлийн мэдлэг түгээгчид, мэргэжлийн ажил үйлчилгээ эрхлэгчид.

Хэрэгжүүлэгч байгууллага:

Энэ төслийг ХХААХҮЯ-аас санаачлан БО-ны болон далайн асуудал эрхлсэн төрийн захиргааны байгууллагатай хамтран боловсруулж хэрэгжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх стратеги:

-Дотоодын нуурууд дахь ашиглаж болох засагны нөөц, олзворлох хугацааг тогтоох, -Дотоодод олзворлосон загасыг экспортлоход хориг тавих, -Дотоодын нуур цөөрмөөс загас олзворлох, түүнийг үйлдвэрийн аргаар боловсруулах

аж ахуйн нэгжүүдийг тендерээр шалгаруулан төрөөс санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх, -Хиймэл болон байгалийн нуур, цөөрөмд загасны аж ахуй эрхлэх аж ахуйн нэгжийг

шалгаруулан санхүүгийн болон арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх, гадаадын төсөл, санхүүжилтэнд хамруулах,

-Иргэдэд загасан бүтээгдэхүүнийг хүнсэндээ хэрэглэх хэрэгцээ шаардлагын талаар сурталчилгаа хийж хэрэглэх дадал бий болгох,

-Гадаад далайгаас загас олзворлох, шинэ болон боловсруулсан загас авах нөхцөл боломжийг судлаж ашиглах. Ойролцоо зардал: /Сая долл/

Зориулалт. Нийт

хэмжээ

Эх үүсвэрүүд

Улсын төсвөөс

Гадаад зээл, тусламж

Аж ахуйн нэгжүүд

7

Судалгааны ажилд 0.001 0.005 0,005 -

Дотооддоо загас олзворлох 0.3 0.07 0.03 0.2

Загасны аж ахуй байгуулах 0.8 0.1 0,2 0.5 Бүгд 1.101 0.175 0.235 0.7

Төсөл -5. Таримлын төрлийг нэмэгдүүлэх

Хугацаа: 2009-2015 он

Үндэслэл:

Нийт эргэлтийн талбайн 50 хувийг цулгуй уриншаар бэлдэж эргэлтийн талбайн ашиглалтыг бууруулж хөрсний үржил шимийг доройтуулж байна.

Хот суурин орчимд эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэх олон төсөл боловсруулж байгаа ч тэжээлийн ургамлын тариалалт орхигдсон,

Дотооддоо ургуулах боломж, урьд өмнө тариалж байсан хөх тариа, шар будаа, вандуй, шар буурцаг зэрэг хүнсний таримлуудын бүтээгдэхүүнийг зөвхөн импортоор авч байгаа зэргийг үндэслэн атаржсан талбайг нэмж эргэлтэнд оруулахын зэрэгцээ импортыг бууруулах шаардлагатйа байгаа нь энэ дэд бүрэлдэхүүнийг боловсруулж хэрэгжүүлэх үндэслэл болно.


Тариалангийн талбайн ашиглалтыг сайжруулах,

Хөрсний үржил шимийг салхины элэгдлээс хамгаалах,

Хүнс, тэжээлийн таримлын хэрэгцээний тодорхой хэсгийг дотооддоо үйлдвэрлэж импортыг бууруулах,

тариаланчдын орлогыг тогтворжуулах,

Эрчимжсэн мал аж ахуйн хөгжлийг дэмжих,


Шар будаа, ургамлын тос, дарш, нэг наст бусад тэжээлийн хэрэгцээний

30-аас доошгүй хувийг хангадаг болсон байна.

Таримал тэжээлийн хэмжээ нэмэгдснээр эрчимжсэн мал аж ахуй/ мах сүүний үхэр, хонь, гахай, тахианы аж ахуй / хөгжих нөхцөл бүрдсэн байна.

Үр дүнг хүртэгчид:

Энэ төслийн эцсийн үр дүнг хүртэгчид нь тариалангийн талбайн ашиглалтыг сайжруулсан, хөрсний үржил шимээ салхины элэгдлээс хамгаалсан тариаланчид, сэлгээний ээлжид шинээр орж буй хөх тариа, шар будаа, болон тэжээл, тос, техникийн ургамлыг хэрэглэгч нийт иргэд, эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэгчид, боловсруулах үйлдвэр / хар талх, шар будаа, ургамлын тос г.м./ -үүд байх болно. Хэрэгжүүлэгч:

Энэхүү төслийг ХХААХҮЯ -аас эрхлэн боовсруулж тариалан эрхлэгч аж ахуйн нэгж, иргэдийн санаачлага, оролцоотойгоор хэрэгжүүлнэ.

Хэрэгжүүлэх стратеги: Тариаланд ашиглах боломжтой атаржсан газрын судалгаа хийж нийтэд ил тод зарлан

түүнийг эргэлтэнд оруулах аж ахуйн нэгжүүдэд “Атар-III аян”-ны хүрээнд үзүүлсэн дэмжлэгийг үргэлжлүүэн олгох,

Тэжээлийн болон хүнсний шинэ таримал тариалах аж ахуйн нэгж иргэдийн төслйиг шалгаруулан хөнгөлттэй зээл, гадаадын төсөл хөтөлбөрт хамруулах,

Хоѐрдогч үр тариа, тосны ургамал боловсруулах үйлдвэр эрхлэгчдыг урамшуулах замаар тариаланчдын ургацыг борлуулах зээлийн нөхцлийг хангах,

3-аас дээш олон ээлжтэй ээлжтэй усалгаагүй тариалангийн технологийг нэвтрүүлж буй тариаланчдыг дэмжих замаар энэ дэд бүрэлдэхүүнийхэрэгжилтыг хангана.

8

Ойролцоо зардал: /2010-2016 онд сая ам.долл/ Зардлын төрөл

Нийт

зардал

Үүнээс

Засгийн газраас

Орон нутгийн төсвөөс

Оролцогч аж ахуй, иргэдээс

Хандив лагчдаас

ТББ-аас

тоног төхөөрөмж авах

9.0 1.0 - 7.0 1.0 -

үр үйлдвэр лэлийг дэмжих

5.5 1.3 0.4 3.2 0.5 0.1

Сургалт, сурталчилгаа, экстейншен

0.5 0.1 0.04 0.06 0.1 0.2

Бүгд 15.0 2.4 0.44 10.26 1.6 0.3

Төсөл-6. Усалгаатай тариалан : Хугацаа 2008-2015

Үндэслэл:

Өнөөгийн байдлаар буудайн ургацын 98 хувийг усахлгаагүй талбайгаас хурааж байгаань уур амьсгалын эрс өөрчилөлтийн өнөө үед ихээхэн эрсдэлтэй байгаагаас жил дараалан ургац буурч гурилын хомстол өртөж байна. Өмнөх тогтолцооны үед байгуулсан услалтын системүүдийн ихэнх нь өмч хувьчилалын эхэн үед эзэнгүйдсэн, урасгал зардлаа дийлэхгүйгээс үйл ажиллагаагаа зогсоож тоног төхөөрөмж нь үрэгдэж ашиглах аргагүй болсон байна. Уур амьсгалын хуурайшлын өнөөгийн нөцөлд нийт хураах буудайн ургацынхаа ядаж 30 хувийг усалгаатай тариалангаас авах нөхцлийг бүрдүүлэхгүй бол гурилын байтугай тарих үргүй болж импортын асар үнэтэй үр авч байгааг харгалзан дотоодын гол, булаг шандын усыг ашилан услалтын системийг байгуулах санаачлага бүрийг дэмжих шаардлагатйа байгаа юм.


Тариалангийн бүтээгдэхүүнээр дотоодын хэрэгцээгээ тогтвортой хангаж эдийн засгийг тогтворжуулах,

Тариаланчдын орлогыг нэмэгдүүлж, тогтворжуулах,

Газар тариаланд хөрөнгө оруулагчдыг урамшуулах,

Услаж болох талбайг төрийн зохицуулалттайгаар зохистой ашиглах.

Хүлээгдэж буй үр дүн: 2015 он гэхэд энэ төслийн хүрээнд 10000 га талбайг услах усан сан бүхий систем,

25000 га услалтын системийг гол, горхи, нуур цөөрөм, гүний усыг ашиглах шинээр байгуулж, засварлаж ашиглалтанд оруулсан байна

Үр дүнг зонхилон хүртэгчид:

Усалаатай тариалан эрхлэгчид, тариалангийн гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүн боловсруулагчид, услалтын системийн зураг, төсөв зохиогчид, түүнийг барьж байгуулахад ажилагсад,

Хэрэгжүүлэгч байгууллага: ХХААХҮЯ-аас тендер зарлан СЯ-ны оролцоо, дэмжлэгтэйгээр хэрэгжүүлнэ.

9

Хэрэгжүүлэх стратеги: Тариаланчдын захиалгаар мэргэжлийн байгууллагын боловсруулсан зураг, төсвийн

дагуу засварлах болон шинээр барих услалтын системийг тендерээр шалгаруулан хөрөнгө оруулалтын тодорхой хэсгийг төсвийн хөрөнгөөр санхүүжүүлж дэмжлэг үзүүлэх, Ойролцоо зардал: /35000 га услалтын систем барих, засах/ сая ам. долл.

Засах, шинээр барих дундаж зардал 3700 ам. долл. Барих, засах зардлан 40 хувийг Засгийн газраас 60 хувийг иргэдээс

гаргахаар тооцсон

Төсөл -7. “Тариалангийн техник шинэчилэл” Хугацаа: 2008-2015

Үндэслэл:

Одоогийн байгаа техникийн тоо нь 100 мянган га-д үр тариа, тариалж хураахад дөнгөж хүрэлцэхээс гадна 90 хувь нь 1990 оноос өмнө үйлдвэрлэгдсэн, тухайн улс орондоо үйлдвэрлэхээ больж хуучирсан учир дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангах хэмжээний тариалан эрхлэхэд шаардагдах техникийн шинэчилэл хийхгүйгээр хөтөлбөрийн зорилтыг хэрэгжүүлэх боломжгүй учир энэ дэд бүрэлдэхүүнийг боловсруулж хэрэгжүүлэх нь газар тариаланг сэргээх цогц бодлогын гол цөм нь болно.

Засгийн газраас 2008 онд баталсан “Атрын 3 дугаар аян” хөтөлбөрт шаардагдах техникийн шинэчилэлийн хөрөнгийн эх үүсвэр заагдаагүй учир энд нэмж тусгахаас аргагүй болов. Ийнхүү энэ дэд бүрэлдэхүүн нь Атрын 3 дугаар аяны хүрээнд хийгдэх ажил болон түүнээс хойшхи хугацаанд техник шинэчилэлд шаардагдах хөрөнгө арга хэмжээг нэгтгэн оруулсан болно. Гол зорилт:

Газар тариаланд одоо хэрэглэж буй техникийг бүрэн шинэчилж , 2015 он хүртэл 391.4 мянган га, үүнээс 2011 оноос хойш 112 мянган га атаршсан газрыг эргэлтэнд оруулахад шаардагдах трактор, комбайн болон холбогдох хөдөө аж ахуйн чиргүүл, дүүжин машиныг шинээр авч тариалангийн үйлдвэрлэлийн талаар тавьсан зорилтыг хэрэгжүүлэх нөхцлийг бүрдүүлэх


Нийт

зардал

Үүнээс

Зас гийн газар


аж ахуй, иргэд

Хан див лаг чид

ТББ

усан с

ан б

үхийн

10000 г

а усл

ал

тын

систе

м

Усан сан байгуулж болох талбайн хайгуул судалгаа хийх

0.8

0.7

0.1

-

-

-

усан санг байгуулах зураг төсөл боловсруулах

2.0

1.8

0.2

-

усан сан бүхий услалтын системийг байгуулах

50.0 45.0 0.3 - 4.7 -

Дүн 52.8 47.5 0.6 - 4.7

25000 г

а

усл

ал

тын

систе

м и

йг

засах, ш

инээр

барих

зураг төслийг боловсруулах

5.18

-

1.0

3.8

0.38

-

услалтын системийг засах, барих

129.5

40.0

1.8

77.7

10.0

Дүн 134.68 40.0 2.8 81.5 10.38 -

НИЙТ дүн 187.48 87.5 3.4 81.5 15.08 -

10


Засгийн газраас баталсан “Атар 3 дугаар аян” хөтөлбөрийн хүрээнд 2010 шаардагдах 125.6 сая ам.долларын үнэ бүхий техник хэрэгслийг авах хөрөнгийн эх үүсвэрийг шийдвэрлүүлж хэрэгжүүлсэн байна.

2011 оноос хойш 53.1 сая ам долларын техникийг нэмж авах асуудлыг жил бүрийн төсөвт тусган хэрэгжүүлсэн байна.

Үүний дүнд 730 мянган га эргэлтийн талбайг ашиглахад хүрэлцэх хэмжээний техник хэрэгсэлтэй байж тогтвортой ургац авах, нийтдээ 860 гаруй их хүчин чадлын трактор, мөн хэмжээний үр тариа хураах комбайн болон бусад ХАА-н машин техник авсан байна.

Үр дүнг хүртэгчид: Тариалан эрхлэж буй аж ахуйн нэгж, иргэн, лизингийн худалдаа эрхлэж буй аж ахуйн

нэгжүүд.

Хэрэгжүүлэх байгууллага:

ХХААХҮЯ-аас эрхлэн аж ахуйн нэгж, иргэдийн хүсэлтээр тендер зарлан шалгарсан төслийг барих аж ахуйн нэгжийг сонгон хэрэгжүүлнэ.

Хэрэгжүүлэх стратеги:

ХХААХҮЯ техник худалдан авч буй өнөөгийн тогтолцоог өөрчилж шинээр авах техникийг тариаланчдын захиалгын дагуу импортын болон лизингийн худалдаа эрхлэх аж ахуйн нэгжүүд нийлүүлэх бөгөөд Засгийн газар нь тэдгээр техникийг лизингээр авсан тариаланчидад үнийн 40 хувийг хөнгөлж лизингийн компанид төлөх, эсвэл лизингийн хүүг Засгийн газар хариуцаж хүүгүй зээлээр авах зэргээр хөнгөлөлтийн нөхцлийг бүрдүүлнэ.

Ойролцоо зардал: Сая ам. долл.


Нийт

зардал

Үүнээс





ТББ-аас

Их хүчин чадлын трактор 47.04 23.52 - 18.4 5.12 -

Үр тариа хураах комбайн 58.34 29.17 - 25.67 3.5

Хөрс боловсруулах, тарих, хураах техник

73.44 36.72 - 33.72 3.0 -

Бүгд 178.82 89.41 - 77.79 11.62 Тайлбар: Засгийн газраас 2008-2010 онд техник авах зардлын 50 хувийг гаргах, үлдэх 60 хувийг тариаланчид өөрсдөө гаргахаар шийдвэрлэсэн учир 2015 он хүртэл тэр зарчим мөрдөгдөнө гэж үзэж тооцоог хийсэн.

Төсөл-8 “Бордоо” Хугацаа: 2008-2015

Үндэслэл:

Монгол улс дотооддоо эрдэс бордоо үйлдвэрлэдэггүй учир 1990 оноос өмнө жилдээ үйлчилэх бодист шилжүүлснээр 44.0 мянган тонн эрдэс бордоог Засгийн газраас захиалан импортлож тариаланчидад хөрөнгө оруулалт хэлбэрээр олгож байсан бөгөөд зах зээлд шилжсэнээр ийм үйлчилгээ үгүй болсноос шатахуунаа чавах чадваргүй тариаланчид бордоо хэрэглэхээ бүрмөсөн больсон юм.

Бактерийн болон малын өтөг бууцыг төмс, ногоо жимсний талбайд бага хэмжээгээр хэрэглэж байгаа боловч үр тарианд огт хэрэглэхгүй байна. Энэ нь арвин ургац авах боломжийг алдаж ялангуяа усалгаатай талбайд бордоо хэрэглэхгүй байгаас үр ашиг нь бага байна.

Цаашид хөрсний үржил шимээ хамгаалах, тогтвортой арвин ургац авахын тулд эрдэс бордоог зохих тун хэмжээгээр нь хэрэглэх шаардлагатай байгаа боловч импортоор авах санхүүгийн чадваргүй байгааг харгалзан дотоодын түүхий эдэд түшиглэсэн эрдэс бордооны

11

үйлдвэр байгуулах, бордоо импортлогчдыг Засгийн газраас эхний ээлжинд дэмжих шаардлагатай байна.

Гол зорилт:

Дотоодын үйлдвэрлэл бий болтол тариаланчдын захиалгад үндэсэн бордооны импортыг Засгийн газраас зохион байгуулах,

эрдэс, шим, биологийн бордоо үйлдвэрлэх аж ахуйн нэгжийг дэмжих,

Биологийн гаралтай бордоо хэрэглэсэн аж ахуйн нэгжийг урамшуулах, ургацын нь чанар/ экологийн цэвэр/ -ыг баталгаажуулан урамшуулалт үнэтэй болгох,

Хэрэгцээт бордоныхоо 20-30 хувийг дотооддоо үйлдвэрлэдэг болох, Хүлээгдэж буй үр дүн:

2010 он хүртэл бордоо импортлогчдыг дэмжих замаар жилд 10 мянган тонн эрдэс бордоо импортлосолог болсон байна.

2010 оноос хойш жилд 15-20 мянган тонн бордоо үйлдвэрлэх хүчин чадалтай үйлдвэрүүдийг байгуулахад дэмжлэг үзүүлсэн байна.

Үр дүнг хүртэгчид:

бордоо импортлогчид,

бордоо үйлдвэрлэгчид

бордоо хэрэглэж буй тариаланчид

Хэрэгжүүлэгч байгууллага: ХХААХҮЯ-аас эрхлэн тариаланчид, бордоо импортлогч, үйлдвэрлэгчийн

оролцоотойгоор хэрэгжүүлнэ.


Тариаланчдын захиалгаар бордооны импортлогчдыг тендерээр шалгаруулан нийлүүлэх,

Бордоо үйлдвэрлэх томоохон хүчин чадлын үйлдвэр аж ахуйн нэгжийн төслийг тендерээр шалгаруулан санхүүгийн хөнгөлөлт үзүүлнэ.

Ойролцоо зардал: Сая ам. долл.


Нийт зардал

Үүнээс





ТББ-аас

Эхний 5 жилд жил бүр 1000 тонн бордоо импортоор авах

1.250

1.0

- 0.250

- -

2011 оноос үйлдвэр байгуулж 2015 онд ашиглалтанд оруулах

2.5

0.5

- 1.5

0.5 -

Бүгд 3.75 1.5 - 1.75 0.5 -

Төсөл -9 “Ургамал хамгаалал” Хугацаа: 2008-2015 Үндэслэл:

Зах зээлд шилжиж газар тариалангийн салбар дахь төрийн дэмжлэг зогссоноор таримал ургамлыг өвчин хортноос хамгаалах ажил зогссон нь таримлын ургац / ялангуяа төмс, хүнсний ногоо/ буурах гол шалтгаан болж байна. Хэдийгээр химйин хор хэрэглэхгүй байгаа нь эрүүл ахуйн хувьд сайн боловч сүүлийн жилүүдэд хуурай халуун болж байгалийн ургамлын ургац муудахад бэлчээрийн бүх хортон шавьж таримал ургамал шилжиж ихээхэн хохирол учруулж байна.

12

Энэ бүгдээс үндэслэн биологийн болон химийн гаралтай боловч олон улсын хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн бодисыг дотооддоо үйлдвэрлэх, импортлоход дэмжлэг үзүүлэх шаардлагатай байгаа юм.

Зорилт:

Хог ургамал, өвчин хортноос болон алдагдаж буй ургацын алдагдлыг бууруулах,

Олон улсын хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн ургамал хамгааллын бодисыг дотоодоо үйлдвэрлэх хэрэглэх,


Таримал ургамлыг үрийг ариутгах /фунгицид/, тариалангийн талбайн хог ургамалтай тэмцэх /гербицид/ , өвчин, хортонтой тэмцэх байгаль орчинд сөрөг нөлөөгүй бэлдмэлүүдийн импорт, хэрэлээ 2007 оныхоос 3 дахин нэмэгдсэн байна.

Жилд 1-5 мянган тонн биологийн болон химийн гаралтай пестицид үйлдвэрлэх үйлдвэр байгуулагдсан байна.

Таримлын ургац 15-20 хувиар нэмэгдсэн байна.

Үр дүнг хүртэгчид: Пестицидыг дотооддоо үйлдвэрлэгч, импортлогч аж ахуйн нэгж, иргэд, тариаланчид.

Хэрэгжүүлэгч байгууллага:

Тариаланчид, бордоо үйлдвэрлэгч, импортлогчдын хүсэлтийг харгалзан ХХААХҮЯ, БОЯ-тай хамтран боловсруулж хэрэгжүүлнэ


ХХААХҮЯ, БОЯ-тай хамтран мэргэжлийн байгууллагын хяналтын дор байгаль орчин болон хүнсний эрүүл ахуйн нөхцөлд сөрөг нөлөөгүй биологийн болон химйин гаралтай ургамал хамгааллын бодисыг дотооддоо үйлдвэрлэх аж ахуйн нэгжийг төсөл шалгаруулан хөнгөлттэй зээлийн дэмжлэг үзүүлэх, Дотоодын үйлдвэрлэл эхлэх хүртэл тариаланчдын захиалгаар пестицидыг импортлогчдын дунд ХХААХҮЯ тендер зарлан тариаланчидад хөнгөлөлтгүй үнээр ургацын зээлээр нийлүүлнэ.

Ойролцоо зардал: / Сая ам. долл.1 жилд/

Тайлбар: Импортын үнээс банкны зээлийн хүүгийн 50 хувийг төрөөс хөнгөлөх, үйлдвэр барих зардлын 5 жилийн зээлийн хүүг 50 хувь хөнгөлнө.


Нийт

зардал

Үүнээс





ТББ-аас

пестицид импортлох 2.5 0.6 - 1.6 0.3 -

дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих

1.8 0.4 - 1.2 0.2 -

БҮГД 4.3 1.0 - 2.8 0.5 -

13

Хавсралт -2 Хөтөлбөрийн зардлын товчоо. Сая ам.долл


Нийт төсөв

Үүнээс

Зас гийн газ раас


Хан див-лагч-даас


ТББ-аас

Мал аж ахуйг хөгж. 59.66 17.76 5.07 21.1 14.8 0.9 Газар тариаланг хөгж. 389.35 181.81 3.84 29.3 174.1 0.3

Хүнсний үйлдвэрүүд 195 8 2.6 27.8 156.6

Хүнсний хүртээмж 0.585 0.12 0.305 0.06 0.1

Улсын нөөц 19.83 17.13 0.5 1.7 0.5 -

Хүнсний бохирдол 6.5 2.3 0.4 3.8 - -

Монгол бренд 1.8 0.6 0.2 0.4 0.4 0.2

Хоол судлал 6.5 3.4 0.05 1.45 1.5 0.1

Хоол тэжээл дутал 7.1 1.4 0.3 2.1 3.0 0.3

Халдварт бус өвчнөөс 3.8 0.8 0.7 1.6 0.25 0.45

Усан хангамж 43.9 36.0 3.0 3.0 1.4 0.5

Иргэдийн мэдлэг 1.15 0.5 - 0.15 0.5 -

Мэргэжилтэй ажилчин 8.1 2.2 - 3.7 2.2 -

лаборатори 14.0 7 - 7 -

Мэдээлэл, сурталчил. 2.0 0.7 0.3 0.95 0.05

Зохистой хооллолтын сургалт сурталчилгаа

19.1 8.4 3.6 5.6 0.5 1.0

Дүн 780.98 288.2 20.665 111.51 356.9 3.65

14

Хавсралт-3. Хөтөлбөрийн зардлын задаргаа /Сая ам. долл./

1. Мал аж ахуйн гаралтай хүнсний хангамжийг сайжруулах


Нийт төсөв

Үүнээс


Орон нутгийн төсөв

Хандив-лагч-даас


ТББ-аас

Мах үйлдвэрлэлд 16.4 4.9 1.9 6.1 3.1 0.4

Сүү, цөцгийн тосны үйлдвэрлэлд

40.1 12.3 3.0 14.0 10.3 0.5

Өндөг, шувууны мах үйлдвэрлэлд

1.96 0.16 0.17 0.23 1.4 -

Загасны үйлдвэрлэлд 1.2 0.4 - 0.8 - -

I үеийн дүн 59.66 17.76 5.07 21.1 14.8 0.9

2. Ургамлын гаралтай хүнсний хангамжийг сайжруулах. Хэрэгжүүлэх төсөл, хөтөлбөрийн нэр Нийт

төсөв

Үүнээс



Хандив лагч даас


ТББ-аас

“Таримлын төрлийг нэмэгдүүлэх”

15.0 2.4 0.44 1.6 10.26 0.3

“Усалгаатай тариалан”, 187.48 87.5 3.4 15.08 81.5

Техник шинэчилэл”, 178.82 89.41 - 11.62 77.79

“Бордоо”, 3.75 1.5 0.5 1.75

“Ургамал хамгаалал” 4.3 1.0 - 0.5 2.8 Дүн 389.35 181.81 3.84 29.3 174.1 0.3

Тайлбар: I үе шатны техник шинэчилэл, усалгаатай тариалангийн зардалд Засгийн газрын 2008 оны 70 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Атар 3 дугаар аян” хөтөлбөрт үйл ажиллагаа нь батлагдсан боловч хөрөнгийн эх үүсвэр нь батлагдаагүй байсан учир түүний зардлыг нэмж тусгасан болно.

3. Хүнсний боловсруулах үйлдвэрүүдийн хүчин чадал, технологийн шинэчилэлийг дэмжих.

Үйл ажиллагаа нийт Улсын төсөв

Орон нутаг

Гадаадын зээл тусламж

Ажуйн нэгж, иргэн

ТТБ

Хүнсний үйлдвэрийн технологийн шинэчлэл

x 100,0 - - 20.0 80.0

ХАА, боловсруулах үйлдвэрийн хоршилт

x 30,0 - - 5.0 25.0

Түүхий эд цуглуулах, чанарын хамгаалалт, бирж

x 5,0 0.5 0.1 0.5 3.9

Хүнсний бөөний худалдаа, зах, дэлгүүрx

25,0 5.0 0.3 0.1 19.6 Агуулах, зоорийн аж ахуй, зориулалтын тээвэр

x 30,0 2.0 2.0 2.0 24.0

Хүний нөөц, сургалт, эрдэм шинжилгээ, экстейншн үйлчилгээ

xx 5,0 0.5 0.2 0.2 4.1

Нийт дүн 195 8 2.6 27.8 156.6 Тайлбар:

x зээлийн хөрөнгө,

хх техникийн туслалцаа

4. Хүнсний бүтээгдэхүүүний хүртээмжийг сайжруулах

Үйл ажиллагаа Нийт төсөв

Улсын төсөв



Аж ахуйн нэгж, иргэн

ТТБ

15

Хүнсний эмзэг бүлэгт хамаарах иргэдийг нийгмийн карт, эрхийн гэрчилгээтэй болгох

0.01 0.01

Хүнсний сүлжээний дэлгүүр, хоолны газруудын чадвахийг дээшлүүлэх

0.06 0.06

Эмзэг бүлэг болон хүнсний сүлжээний хүрээнд сургалт, сурталчилгаа явуулах

0.01 0.005 0.005

Эмзэг бүлгийн өрхийн аж ахуйг дэмжих

0.5 0.1 0.3 0.1

Эмзэг бүлгийн хүнсний хүртээмжийн хяналт, үнэлгээ, статисикийн нэгдсэн сүлжээ

0.005 0.005

Нийт дүн 0.585 0.12 0.305 0.06 0.1

5. Хүнсний нөөцийг нэмэгдүүлэх, байршлийг сайжруулах






ТББ

Агуулах барих 3.83 3.83

Хөргүүртэй зоорь барих 0.5 0.5

Зөөврийн лаборатори 0.5 0.3 0.2

хүнсний нөөц бүрдүүлэх 15.0 13.0 0.5 1.5

дүн 19.83 17.13 0.5 1.7 0.5

5. Хүнсний бүтэгдэхүүний бохирдлоос сэргийлэх чадавхийг бэхжүүлэх




Гадаадын зээл

тусламж


ТТБ

Лабораторийн тоног төхөөрөмж, эм урвалж

4.0 1.6 0.4 2.0 - -

Шинжилгээний арга зүйн сургалт, ажилтнуудыг дадлагажуулах

1.0 0.2 - 0.8 - -

Олон улсын стандарт, бохирдлын үнэлгээний мэдээлэлийн санг бүрдүүлэх

1.0 0.5 - 0.5 - -

Бохирдлын эрсдэлийн дэлхийн сүлжээнд холбогдох

0.5 - - 0.5 - -

Нийт дүн 6.5 2.3 0.4 3.8 - -

7. Монгол брендийн хүнсний үйлдвэрлэл, экспортыг дэмжих





тусламж


ТТБ

цэвэр хүнс/ мах, сүү, төмс, хүнсний ногоо/ үйлдвэрлэгчийг дэмжих, 1.0 0.4 0.1 0.3

-

0.2

Газар зүйн заалттай бүтээгдэхүүнийг гэрчилгээжүүлэх, нэгдсэн шошгололтонд оруулах

0.5 0.2 - 0.1 0.2 -

Бүтээгдэхүүний маркетинг, зар сурталчилгааны зардал

0.3 - 0.1 - 0.2 -

Нийт дүн 1.8 0.6 0.2 0.4 0.4 0.2

16

8. Хоол судлалыг сайжруулах зардлын дүн Сая ам. долл.





тусламж


ТТБ

Судалгаа, шинжилгээны арга зүйг боловсронгуй болгох

0.3 0.15 0.15

Хоол, хүнсний хэрэглээний мэдээл - лийн сүлжээ бий болгох тоног төхөөрөмж

2.0 1.7 0.3

Бодисын үндсэн солилцоо, илч зарцуулалтыг тодорхойлох аппарат, багаж, төхөөрөмж

2.0 0.4 0.5 1.0 0.1

Хоол, хүнсний шимт чанарын иж бүрдэл шинжилгээний багаж, аппарат, тоног төхөөрөмж

1.0 0.2 - 0.3 0.5 -

Үндэсний судалгаа 1.0 0.75 0.05 0.2 - -

Хоногийн хоолны болон зохистой хооллолтын зөвлөмж

0.2 0.2

Бүгд 6.5 3.4 0.05 1.45 1.5 0.1

9. Хоол тэжээлийн дутлаас сэргийлэх





тусламж


ТТБ

Эхийн сүүгээр хооллолт, өсөлтийг дэмжих үйл ажиллагаа

1.6 0.2 0.2 1.0 - 0.2

Хүүхдийн хоол үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмж

1.0 - - - 1.0

Төмөр, А, Д аминдэмийн бэлдмэлээр хангах

4.0 1.0 1.0 2.0

Бичил тэжээлийн дутлыг илрүүлэх тандалт, судалгаа

0.5 0.2 0.1 0.1 - 0.1

Бүгд 7.1 1.4 0.3 2.1 3.0 0.3

10.Халдварт бус өвчнөөс сэргийлэх чадавхийг сайжруулах





тусламж


ТТБ

Сургалт, сурталчилгааны материал боловсруулах, хэвлэх, түгээх

0.8 0.1 0.2 0.3 0.1 0.1

Зохистой хооллолтыг дэмжих компанит ажил зохион байгуулах

1.2 0.2 0.4 0.4 0.1 0.1

Сургалтын төвийн тоног төхөөрөмж 1.3 0.3 0.05 0.7 0.05 0.2

Эрсдэлт хүчин зүйлсээс сэргийлэх, хянах, мэдээлэх

0.5 0.2 0.05 0.2 - 0.05

Бүгд 3.8 0.8 0.7 1.6 0.25 0.45

11 Хүн амын усан хангамжийг сайжруулах

Зардлын төрөл Нийт Улсын Орон Гадаадын Аж ахуйн ТТБ

17

төсөв төсөв нутгийн төсөв

зээл тусламж

нэгж, иргэн

Усны нөөцийн судалгаа 6.8 5 1.8

Ундны усны эх булгийг хамгаалах тоног төхөөрөмж

13.7 10.2 2.0 1.0 0.5

Худагыг паспортжуулах 5.6 3.0 1.0 1.2 0.4

Усны нөөцийг нэмэгдүүлэх 17.8 17.8

Нийт дүн 43.9 36.0 3.0 3.0 1.4 0.5

12 Хүнс, тэжээлийн хангамж, аюулгүй байдлын талаархи иргэдийн мэдлэг, мэдээллийг сайжруулах

Төсвийн зориулалт Нийт төсөв


орон нутгийн төсөв

Гадаад хандив,


Аж ахуй нэгж, иргэн

ТББ

Хэвлэл мэдээллийн сургалтын материал

бэлтгэж нэвтрүүлэх 0.8 0.3 - - 0.5

Эрүүл хоололтын талаар сургуулиудын хөтөлбөр, сурах бичигт тусгах

0.1

-

-

0.1

-

-

Хүүхдийг эхийн сүүгээр хооллох сурталчилчлах

0.05 - - 0.05 - -

Сургагч багш бэлтгэх, чадавхжуулах сургалт явуулах

0.1 0.1 - - - -

Үндэсний болон гадаадын зөвлөх багш

ажиллуулах 0.1 0.1 - - - -

Бүгд дүн 1.15 0.5 - 0.15 0.5 -

13 Мэргэжилтэй ажилчин бэлдэх Сая ам.долл

Төсвийн зориулалт Нийт төсөв


орон нутгийн төсөв



Аж ахуй нэгж, иргэн

ТББ

Мэргэжлийн сургалтын эрэлт хэрэгцээг үнэлэх

0.2 0.2

Мэргэжлийн сургалтын төвүүд, явуулын сургалтын нэгжүүд байгуулах

6.0 2.0 2.0 2.0 -

Сургалтын тэргүүлэх загварууд боловсруулах

0.2 0.2

Сургагч багш нарыг бэлтгэх 1.0 1.0

Үндэсний болон гадаад зөвлөх үйлчилгээ

0.7 0.2 0.3 0.2

Бүгд дүн 8.1 2.2 3.7 2.2

14.Хүнсний хяналтын лабораториудын чадавхийг бэхжүүлэх

Төсвийн зориулалт

Нийт төсөв





Аж ахуй нэгж, иргэн ТББ

Үндэсний лавлагаа лаборатор байгуулах

2.6 1.3 1.3

Бүсийн төв, аймгуудад хүнсний хяналтын лабораторийн чадавхи

6.0 3.0 3.0

Лабораториудын үйл ажиллагааны зардал

0.4 0.2 0.2

Эм урвалж 3.0 1.5 1.5

18

Чадавхжуулах сургалт 1.0 0.5 0.5

Дотоод, гадаадын зөвлөх үйлчилгээ 1.0 0.5 0.5

Бүгд дүн 14.0 7 7

15. Мэдээлэл, сурталчилгаа Төсвийн зориулалт Төсвийн

дүн Улсын төсөв


Гадаа дын зээл, тусламж


ТББ

Хэвлэл мэдээллийн сургалтын материал бэлтгэж нэвтрүүлэх

0.8 0.2 0.1 0.4 0.1 -

Эрүүл хоололтын хөтөлбөр, сурах бичиг

0.1

0.1

- - - -

Хүүхдийг эхийн сүүгээр хооллох сурталчилчлах

0.05 0.05 -

Сургагч багш бэлтгэх, чадавхжуулах сургалт явуулах

0.1 - 0.05 0.05 -

Үндэсний болон гадаадын зөвлөх багш ажиллуулах

0.1 - - 0.1 -

Бүгд дүн 2.0 0.7 0.3 0.95 0.05 -

16. Зохистой хооллолтын сургалт, сурталчилгаа





тусламж


ТТБ

Боловсролын хөтөлбөр, стандарт, гарын авлага боловсруулах

1.0 0.3 0.1 0.6 -

Хоол тэжээлийн сургагч багш, сайн дурын ажилтан бэлтгэх, давтан сургах

0.5 0.1 0.2 0.2 -

Сургалтын кабинетуудын тоног төхөөрөмж

3.1 1.5 0.3 0.80 0.5

Бүсийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төвийн тоног төхөөрөмж

3.0 1.0 0.5 1.0 0.5

Бүгд 19.1 8.4 3.6 5.6 0.5 1.0

ХАВСРАЛТ- 4 ХАА-н салбарын хөгжлийн үзүүлэлтүүд

2008-2015 оны малын тоо болон малын гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүний тооцоо

Хүснэгт-1. Малын тоо болон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн тооцоо хийхэд баримталсан норматив

Хээлтэгчийн хувийн жин

100 эхээс авах төл

Хорогдлын %

Хүнсний Хэрэглээ %

Нэг малын жин, кг

Нядалгын Төлтэй малын Өндөг

/нэгжээс/ жин, кг гарц % Саалинд хамрах %

Нэгжээс саах сүү кг

Тэмээ 29-30 38-40 1.2-3.4 8-11.5 414 208 50.3 58.3 194

Адуу 28-30 60-68 2.2-5.7 14-14.5 249 124-130 51.9 55.5 198

Үхэр 38.7-40.3 64-78 2.9-6.4 21.5-23.1 247 128-132 52.0 85-94 497

Хонь 46.6-52.2 68-80 2.8-7.8 27.6-32.1 41 18.3-20 47.8 44.5 7.0

Ямаа 42.1-43.8 58-76 3.2-12.5 18.3-24.1 33 14.0-14.8 43.0 73.9 15.0

Гахай 73.9

Шувуу 100 200

Хүснэгт-2. Малын тоо, сүргийн эргэлт, мах үйлдвэрлэлийн тооцоо

Он

1. Тэмээ сүргийн эргэлт, мах үйлдвэрлэлийн тооцоо

Оны эцсийн тэмээ

Хээлтэгч мян. тол

төл мян. тол

хүнсний зар

лага, мян.

зүй бус хорогдол

мян.

Бусад нас хүйс, мян.

Нийт мах мян. тн

100 эхийн төл

Хэрэглээ %

Хорогдол %

Нядалгын жин, кг

Хээлтэг- чийн %

Нэг малаас мах, кг

2007 261 78 39 11.4 3.2 208 30.3

2008 259 78 30 27 5 181 5.5 38 10.2 1.8 208 30.1 21.2

2009 261 79 31 25 4 182 5.2 40 9.7 1.6 208 30.2 20.2

2010 258 77 30 25 9 180 5.2 38 9.5 3.3 208 30 19.8

2011 256 77 30 24 8 179 4.9 39 9.2 3.2 208 29.9 19.1

2012 259 77 31 23 4 182 4.8 40 9.1 1.7 208 29.8 18.9

2013 262 78 30 23 4 184 4.8 39 8.9 1.6 208 29.7 18.5

2014 266 79 30 23 4 187 4.7 39 8.7 1.4 208 29.6 18.1

2015 270 80 30 23 3 189 4.7 38 8.5 1.2 208 29.8 17.7

2. Адуун сүргийн эргэлт, мах үйлдвэрлэлийн тооцоо

Оны эцсийн адуу

Хээлтэгч мян.тол

төл мян.тол

хүнсний зарлага мян.тол

зүй бус хорогдол мян.тол

Бусад нас хүйс

мян.тол

Мах мян.тн


Хэрэглээ %

Хорог дол %

Нядалгынжин кг



2007 2480 700 60 14 4.3 128 28.1

2008 2509 708 448 350 69 1353 44.4 64 14.1 2.8 127 28.2 17.9

2009 2557 724 467 354 65 1366 45.3 66 14.1 2.6 128 28.3 18.0

2010 2453 699 405 363 146 1349 45.7 56 14.2 5.7 126 28.5 17.9

2011 2392 689 420 351 130 1284 43.9 60 14.3 5.3 125 28.8 17.9

2012 2438 705 448 335 67 1286 41.5 65 14 2.8 124 28.9 17.4

2013 2496 726 465 344 63 1304 43.0 66 14.1 2.6 125 29.1 17.6

2014 2558 744 487 354 70 1327 44.7 67 14.2 2.8 126 29.1 17.9

2015 2597 758 476 366 72 1362 46.5 64 14.3 2.8 127 29.2 18.2

3. Үхэр сүргийн эргэлт, мах үйлдвэрлэлийн тооцоо







мян.тол

Мах мян.тн


Хэрэглээ %

Хорог дол %




2007 2667 1032 72 22 5.7 130 38.7

2008 2761 1068 784 576 115 908 74.3 76 21.6 4.3 129 38.7 27.9

2009 2882 1118 833 602 110 930 77.0 78 21.8 4 128 38.8 27.9

2010 2798 1091 738 637 184 969 80.9 66 22.1 6.4 127 39 28.1

2011 2696 1054 698 630 171 944 80.6 64 22.5 6.1 128 39.1 28.8

2012 2739 1074 717 596 78 949 76.9 68 22.1 2.9 129 39.2 28.5

2013 2825 1113 773 600 88 939 78.0 72 21.9 3.2 130 39.4 28.5

2014 2942 1162 824 613 93 956 79.7 74 21.7 3.3 130 39.5 28.2

2015 3105 1229 883 633 88 992 82.9 76 21.5 3 131 39.6 28.2

4. Хонин сүргийн эргэлт, мах үйлдвэрлэлийн тооцоо







мян.тол

Мах мян.тн


Хэрэглээ %

Хорог дол %




2007 16453 7634 80 27.6 3.9 18.7 46.4

2008 17334 8112 6031 4574 576 3191 85.1 79 27.8 3.5 18.6 46.8 5.2

2009 18300 8638 6409 4888 555 3254 90.4 79 28.2 3.2 18.5 47.2 5.2

2010 17549 8336 5874 5197 1427 3340 95.1 68 28.4 7.8 18.3 47.5 5.2

2011 17325 8299 5918 5072 1070 3108 91.8 71 28.9 6.1 18.1 47.9 5.2

2012 17693 8546 6224 5076 780 2923 92.9 75 29.3 4.5 18.3 48.3 5.4

2013 18276 8900 6580 5255 743 2795 98.3 77 29.7 4.2 18.7 48.7 5.6

2014 19112 9403 7031 5501 694 2677 109.5 79 30.1 3.8 19.9 49.2 6.0

2015 20136 10008 7522 5810 688 2606 116.2 80 30.4 3.6 20 49.7 6.1

5. Ямаан сүргийн эргэлт, мах үйлдвэрлэлийн тооцоо







мян.тол

Мах мян.тн


Хэрэглээ %

Хорог дол %




2007 18290 7695 76 18.3 4.7 14.1 42.7

2008 19624 8399 5540 3384 823 5684 48.0 72 18.5 4.5 14.2 42.8 2.4

2009 20872 8933 5879 3729 903 6059 53.3 70 19 4.6 14.3 42.8 2.6

2010 19771 8323 5181 4070 2212 6266 59.0 58 19.5 10.6 14.5 42.1 3.0

2011 18319 7731 4994 3974 2471 5595 57.6 60 20.1 12.5 14.5 42.2 3.1

2012 19471 8236 5566 3774 641 5668 52.8 72 20.6 3.5 14 42.3 2.7

2013 20557 8716 6012 4186 740 5828 59.4 73 21.5 3.8 14.2 42.4 2.9

2014 21744 9263 6450 4543 719 6031 65.9 74 22.1 3.5 14.5 42.6 3.0

2015 22891 9775 7040 4914 978 6077 71.7 76 22.6 4.5 14.6 42.7 3.1

Хүснэгт-3. Монгол Улсын хэмжээгээр 2008-2015 онд шаардагдах мал, амьтны гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүний тооцоо

Он

Хүн ам

мян

Жишсэн хүн ам

мян

Шаардагдах

Мах. мян. тн

/84.0 кг/

Сүү мян.тн /138.7 кг/

Өндөг сая. шир

/45.6ш/

Цөцгийн тос мян.тн

/9.9 кг/

Загас, загасан бүтээгдэхүүн мян.тн/1.46кг/

2008 2832.1 2597.0 218.1 360.2 118.4 25.7 4.6

2009 2889.3 2649.5 222.6 367.5 120.8 26.2 4.7

2010 2947.6 2702.9 227.0 374.9 123.3 26.8 4.7

2011 3007.2 2757.6 231.6 382.5 125.7 27.3 4.8

2012 3067.9 2813.3 236.3 390.2 128.3 27.9 4.8

2013 3129.9 2870.1 241.1 398.1 130.9 28.4 4.9

2014 3193.1 2928.0 246.0 406.1 133.5 29.0 4.9

2015 3257.6 2987.2 250.9 414.3 136.2 29.6 5.0

Хүснэгт-4. Төв суурингийн хүн амд 2008-2015 онд шаардагдах амьтны гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүний тооцоо

Он

Хүн ам Шаардагдах бүтээгдэхүүн

Жишсэн хүн ам

Хотын хувь Мах

мян.тн Сүү

мян.тн Өндөг сая.ш

Цөцгийн тос

мян.тн

Загас мян.тн

Цөцгийн тосны сүү мян.тн

2008 2597 1582 60.9 132.9 219.4 72.1 15.7 2.31 375.9

2009 2650 1639 61.8 137.7 227.3 74.7 16.2 2.39 389.4

2010 2703 1696 62.7 142.5 235.2 77.3 16.8 2.48 403.0

2011 2758 1755 63.6 147.4 243.4 80.0 17.4 2.56 417.0

2012 2813 1814 64.5 152.4 251.6 82.7 18.0 2.65 431.0

2013 2870 1875 65.3 157.5 260.1 85.5 18.6 2.74 445.5

2014 2928 1938 66.2 162.8 268.8 88.4 19.2 2.83 460.5

2015 2987 2002 67.0 168.2 277.7 91.3 19.8 2.92 475.7

Хүснэгт-5. Улсын хэмжээгээр 2008-2015 онд малын төрөл тус бүрээс үйлдвэрлэж болох махны тооцоо

Нийт мах үйлдвэрлэл мян. тонн Оны эхний нэг малаас бэлтгэх мах.кг.

Тэмээний

Адууны Үхрийн Хонин

ы Ямаан

ы Б

ү гд

Тэмээний

Адууны Үхрийн Хонин

ы Ямаан

ы

Сүргийн дунджаа

р

2007

2008 5.5 45.3 74.3 85.1 48 258.2 21.2 17.9 27.9 5.2 2.4 6.4

2009 5.2 44.4 77 90.4 53.3 270.3 20.2 18.0 27.9 5.2 2.6 6.4

2010 5.2 45.7 80.9 95.1 59 285.9 19.8 17.9 28.1 5.2 3 6.4

2011 4.9 43.9 80.6 91.8 57.6 278.8 19.1 17.9 28.8 5.2 3.1 6.5

2012 4.8 41.5 76.9 92.9 52.8 268.9 18.9 17.4 28.5 5.4 2.7 6.6

2013 4.8 43.0 78 98.3 59.4 283.5 18.5 17.6 28.5 5.6 2.9 6.7

2014 4.7 44.7 79.7 109.5 65.9 304.5 18.1 17.9 28.2 6 3 6.9

2015 4.7 46.5 82.9 116.2 71.7 322.0 17.7 18.2 28.2 6.1 3.1 6.9

Хүснэгт-6. Улсын хэмжээгээр 2008-2015 онд малын төрөл тус бүрээс үйлдвэрлэж болох сүүний тооцоо

Төллөсөн хээлтэгч малаас жилд бэлтгэх сүүний хэмжээ / малын төрөл тус бүрээр /

ингэ Гүү үнээ

Төллөх Саалинд хамраг-

дах

Нэг бүрээс саах сүү. л

нийт сүү мян.тн


дах

нэг бүрээс саах сүү.л



дах

Нэг бүрээс саах сүү .л


2007 58.3 194 55.5 198 85 497

2008 30.0 17.5 194 5.8 448 248.6 198 49.2 784 737.0 497 366.3

2009 31.0 18.1 194 6.0 467 259.2 198 51.3 833 783.0 497 389.2

2010 30.0 17.5 194 5.8 405 224.8 198 44.5 738 694.0 498 345.6

2011 30.0 17.5 194 5.8 420 233.1 198 46.2 698 656.0 498 326.7

2012 31.0 18.1 194 6.0 448 248.6 198 49.2 717 674.0 499 336.3

2013 30.0 17.5 194 5.8 465 258.1 198 51.1 773 727.0 499 362.8

2014 30.0 17.5 194 5.8 487 270.3 198 53.5 824 775.0 500 387.5

2015 30.0 17.5 194 5.8 476 264.2 198 52.3 883 830.0 500 415.0

Хүснэгт-7

Төллөсөн хээлтэгч малаас жилд бэлтгэх сүүний хэмжээ / малын төрөл тус бүрээр / Сүүний хангамж %

хонь ямаа Үйлдвэрлэх нийт

сүү мян. л

Сүүний хэрэгцээ мян.тн

Цөцгийн тос

оролцсон сүүний

хэрэгцээ мян.тн

Сүүний хан-

гамж %

Сүүний хангамж %, /цөцгийн тос оролцуулсн

аар/


дах

Нэг бүрээс саах сүү.л



дах

Нэг бүрээс саах сүү л.


2007 44.5 7 73.9 15

2008 6031 2683.8 7.0 18.8 5540 4094.1 15 61.4 501.5 360.2 670 139.2 74.9

2009 6409 2852.0 7.0 20.0 5879 4344.6 15.5 67.3 533.8 367.5 684 145.2 78.0

2010 5874 2613.9 7.5 19.6 5181 3828.8 15.5 59.3 474.9 374.9 697 126.7 68.1

2011 5918 2633.5 7.5 19.8 4994 3690.6 15.7 57.9 456.4 382.5 712 119.3 64.1

2012 6224 2769.7 7.8 21.6 5566 4113.3 15.7 64.6 477.8 390.2 726 122.4 65.8

2013 6580 2928.1 7.8 22.8 6012 4442.9 15.8 70.2 512.7 398.1 740 128.8 69.3

2014 7031 3128.8 8.0 25.0 6450 4766.6 15.8 75.3 547.2 406.1 755 134.7 72.5

2015 7522 3347.3 8.0 26.8 7040 5202.6 16 83.2 583.1 414.3 771 140.8 75.6

Хүснэгт-8. Тариалангийн гаралтай хүнсний хэрэгцээ мян. тонн.

Он 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Жишмэл хүн 2597 2889 2948 3007 3068 3130 3193 3258

Гурил 322 358 366 373 381 388 396 404

Төмс 114 126 129 132 134 137 140 143

хүнсний ногоо 190 211 215 219 224 228 233 238

Жимс 265 295 301 307 313 320 326 339

Будаа 43 47 48 49 50 51 52 54

чихэр 57 63 65 66 67 68 70 71

Ург. Тос 24 26 29 30 30 31 31 32

Хүснэгт-9. Хөтөлбөрийн эхний үе шатанд байх нийт эргэлтийн болон тарих талбай./ Мян. га/

Таримал 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Буу дай

Усалгаанд 8 13 20 25 30 35 40 45

богарт 162 200 250 300 350 370 370 370

Хөх тариа - - - 2 2 3 4 4

Шар будаа - - - 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5

Тосны ургамал 5 10 10 15 20 25 30 35

Төмс 11.5 12.0 12.5 13.0 14.0 14.0 15.0 15.0

Хүнсний ногоо 7.0 7.5 9.0 11.0 12.0 12.5 13.0 14.0

Жимс 0.2 0.2 0.6 1.0 1.5 3.0 4.0 5.0

Нэг наст тэжээл 5.0 10.0 15.0 20.0 22.0 23.0 25.0 27.0

Дарш 0.5 1.0 1.5 2.5 4.0 5.0 6.0 7.0

Бүгд тарих 199.2 253.7 318.6 390.0 446.5 492.0 509.0 524.5

Уринш 200.0 250.0 300.0 250.0 240 230 220 210

Нийт талбай 399.2 503.7 618.6 640. 686.5 722.0 729.0 734.5

өмнөх оноос өссөн хэмжээ

60.2 104.5 114.6 21.2 46.0 34.1 6.1 4.6

Хүснэгт-10. Тариалах талбай /мян. га/, хураан авах ургац / мян. тн/, түүний хуваарилалт .

Таримал үзүүлэлтүүд 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Буудай

Тарих га

Усалгаанд 8.0 13.0 20.0 25.0 30.0 35.0 40.0 45.0

Усалгаагүй 162 200.0 250.0 300.0 350.0 370.0 370.0 370

ургац тн/га

усалгаанаас 3.0 3.2 3.5 3.5 3.5 3.5 3.5 3.5

Усалгаагүй 1.2 1.3 1.4 1.2 1.2 1.2 1.3 1.3

Нийт ургац 218.4 301.6 420 448 525 566 621 638

Ургацаас гурилд нийлүүлэх

155 222 321 338 405.0 442 492 503

үрэнд 38.3 48.6 59.0 68.0 73.0 74.0 75.0 80.0

Спирт 10.0 10.0 10.0 10.0 10.0 10.0 10.0 10.0

Бусад хэрэгцээнд 15.0 21.0 30.0 31.0 37.0 40.0 44.0 45.0

Хөх тариа

Тарих - - - 2.0 3.0 4.0 4.0 4.0

Хураах ургац - - - 2.6 3.9 5.2 5.2 5.2

үүнээс : гурилд - - - 2.3 3.5 4.8 4.8 4.8

үрэнд - - - 0.3 0.4 0.4 0.4 0.4

Шар будаа

Тарих - - - 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5

Хураах ургац - - - 0.4 0.8 1.2 1.6 2.0

үйлдвэрлэх будаа - - - 0.3 0.6 1.0 1.4 1.7

Тосны ургамал

Тарих 5.0 10.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 35.0

Хураах 4.5 9.0 9.0 13.5 18.0 22.5 27.0 31.5

үйлдвэрлэх тос 1.6 3.1 3.1 4.7 6.3 7.9 9.4 11.0

Төмс Тарих талбай 11.5 12.0 12.5 13.0 14.0 14.0 15.0 15.0

Хураах ургац 123.5 149.5 173.0 179.0 193.0 193.0 207.0 207.0

үрэнд 30.0 31.0 32.0 35.0 35.0 38.0 38.0 38.0

Хүнсэнд 93.5 118.5 141.0 144.0 158.0 158.0 165.0 165.0

Хүнс ний ногоо

Тарих 7.5 7.5 9.0 11.0 12.0 12.5 13.0 14.0

Хураах ургац 98.0 135.0 171.0 209.0 228.0 238 247 266

Жимс Хураах талбай 0.2 0.2 0.6 1.0 1.5. 3.0 4.0 5.0

Ургац 0.72 0.72 2.1 3.5 5.3 10.6 14.0 17.5

Үхэр нүд, чацарганын 1га-аас авах ургацыг 3.5 тонноор тооцсон

Тоо хэм

жээ

Нэгжийн үнэ

мян ам.

Нийт үнэ сая

ам.

Тоо

нийт үнэ

тоо Бүгд үнэ

Сая дол


Сая


Сая


Сая


Сая дол

Хүснэгт- 12. Техникийн тоо /2008-2015 онд/

Долл долл дол дол долл

Трактор 725 55.1 39.94 140 7.713 35 1.928 35 1.928 30 1.653 20 1.102 20 1.102

комбайн 550 67.8 37.3 310 21.021 70 4.747 70 4.747 70 4.747 50 3.390 50 3.390

Хадуур 400 7.203 2.881 160 1.152 50 0.36 30 0.216 30 0.216 30 0.216 20 0.144

Сийрүү

лэгч 610 15.678 9.686 160 2.507 50 0.783 35 0.548 25 0.392 25 0.392 25 0.392

Шүдэт Борной

7600 0.068 0.517 2700 0.183 700 0.047 500 0.034 500 0.034 500 0.034 500 0.034

цант борной 120 10.6 1.217 30 0.318 10 0.106 10 0.106 10 0.106 - - - -

Бөгжит бул 250 2.966 0.742 110 0.326 50 0.148 30 0.089 30 0.089 - - - -

Анжис 300 2.119 0.636 80 0.168 20 0.042 20 0.042 20 0.042 20 0.042 - -

үрлүүр 680 29.67 20.17 430 11.42 110 3.263 110 3.263 80 2.373 80 2.373 50 0.148

үр цэвэрлэгч 225 13.559 3.051 190 2.575 70 0.949 40 0.542 40 0.542 20 0.271 20 0.271

Будаа ачигч 185 10.169 1.881 160 1.627 40 0.407 40 0.407 30 0.305 30 0.305 20 0.203

үр ариутгагч 20 5.254 0.105 30 0.156 10 0.052 10 0.052 5 0.026 5 0.026 - -

үрийн агуулах 150 16.949 2.542 110 1.864 30 0.508 20 0.339 20 0.339 20 0.339 20 0.339

өргөн холбоо 250 5.508 1.377 130 0.715 40 0.220 30 0.165 30 0.165 30 0.165 - -

Гербицид цацагч 240 15.254 3.660 90 1.372 20 0.305 20 0.305 20 0.305 20 0.305 10 0.152

Бүгд - - 125.6 - 53.12 - 13.86 - 12.78 - 11.34 - 8.96 - 7.51

Техник ийн нэр

Засгийн газрын Атар-3 хөтөлбөрөөр 2008-2010 онд авах

2011-215 онд шинээр авах техник зардал

2011 онд авах 2012 онд 2013 онд 2014 онд

Хүснэгт-11. Тариалангийн гаралтай хүнсний хангамж

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Гурил

Хэрэгцээ 322.0 358.0 366.0 373.0 381.0 388.0 396.0 404.0

Дотоод үйлдвэрлэл

113.0 162.0 234.3 250.0 301.0 329.1 367.0 375.0

Хангалт% 35.1 45.2 64.0 67.0 79.0 84.8 92.7 92.8

Төмс

Хэрэгцээ 114.0 126.0 129.0 132.0 134.0 137.0 140.0 143.0


93.5 118.5 141.0 144.0 158.0 158.0 165.0 165.0

Хангалт% 82.0 94.0 109.3 109.1 117.9 115.3 117.8 115.4

Хүнсний ногоо

Хэрэгцээ 190.0 211.0 215.0 219.0 224.0 228.0 233.0 238.0


98.0 135.0 171.0 209.0 228.0 238.0 247.0 266.0

Хангалт% 51.6 64.0 79.5 95.4 101.8 104.4 106.0 111.8

Жимс

Хэрэгцээ 265.0 295.0 301.0 307.0 313.0 320.0 326.0 339.0


0.72 0.72 2.1 3.5 5.3 10.6 14.0 17.5

Хангалт% 0.3 0.2 0.69 1.14 1.69 3.3 4.3 5.2

Ургамлын тос

Хэрэгцээ 24.0 26.0 29.0 30.0 30.0 31.0 31.0 32.0


1.6 3.1 3.1 4.7 6.3 7.9 9.4 11.0

Хангалт% 6.7 11.9 10.7 15.7 21.0 25.5 30.3 34.3

Будаа

Хэрэгцээ 43.0 47.0 48.0 49.0 50.0 51.0 52.0 54.0


- - - 0.3 0.6 1.0 1.4 1.7

Хангалт% 0 0 0 0.6 1.2 2.0 2.7 3.2

ТӨСӨЛ.

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ТОГТООЛ

ХӨТӨЛБӨР БАТЛАХ ТУХАЙ. МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛААС ТОГТООХ НЬ: 1. “Хүнсний хангамж, чанар, аюулгүй байдал” үндэсний хөтөлбөрийг хавсралтын дагуу баталсугай. 2.Монгол улсын Засгийн газарт даалгах нь: а/ Хөтөлбөрт тусгагдсан зорилт, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон эрх зүЙн баримт бичгүүдийн төслийг Монгол улсын хууль тогтоомжийг 2008-2012 онд боловсронгуй болгох үндсэн чиглэлд тусган хууль санаачлагчидтай хамтран 2010 оноос өмнө боловсруулан УИХ-д өргөн барих, б/ Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө, дэд хөтөлбөр, төслүүдийг 2009 онд багтааж боловсруулан хэрэгжүүлж эхлэх, в/ Энэхүү хөтөлбөр батлагдсантай холбогдуулан аймаг, нийслэл, сум, дүүрэг бүр өөрийн онцлогт нийцсэн “Хүнсний хангамж, чанар, аюулгүй байдал” дэд хөтөлбөрөө боловсруулан Иргэдийн хурлаараа хэлэлцэн батлуулж хэрэгжүүлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх, г/ Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах зардлыг жил бүрийн төсөвт тусган батлуулж байх,

2015 онд

ГАРЫН ҮСЭГ.

ТӨСӨЛ.

МОНГОЛ УЛСЫН ЗАСГИЙН ГАЗРЫН 2008 ОНЫ ... САРЫН ...НЫ ӨДРИЙН

ХУРАЛДААНЫ ТЭМДЭГЛЭЛ. Дугаар :

ХЭЛЭЛЦСЭН НЬ: “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал, шим тэжээллэг чанар” үндэсний хөтөлбөрийн

тухай ХХААХҮ-н сайдын мэдээлэл. ШИЙДВЭРЛЭСЭН НЬ: Хөтөлбөрийг зарчмын хувьд дэмжиж УИХ-д өргөн барих нь зүйтэй гэж үзэв.

ГАРЫН ҮСЭГ

I. Бизнес төлөвлөгөөний хураангуй

II. “Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сан” байгууллагын танилцуулга

II.1 Байгууллагын танилцуулга, үйл ажиллагааны чиглэл

“Тариалан Эрхлэлтийг Дэмжих Сан” нь /цаашид ТЭДСан гэж нэрлэнэ/ УИХ-аас 2006

онд батлан гаргасан “Засгийн газрын тусгай сангийн тухай” хуулийн хүрээнд 2006 оны 06-р

сараас ХХААЯ-ны дэргэд байгуулагдсан болно.

Байгууллагын түүхэн хөгжил:

2000. 08.23-ны өдөр “Хөдөө Аж Ахуйн Сангийн хэлтэс” нь Засгийн газрын 131 тоот

тогтоолоор ХХААЯ-ны Бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газарт 4 орон тоотойгоор

байгуулагдав.

2005. 06 –сараас “ТЭДСан”-г ХААЯ-ны дэргэд 7 орон тоотойгоор үүсгэн байгуулав.

2008 онд Хүнсний хангамж, Хүүгийн хөнгөлөлттэй зээлийн асуудал тус сангийн

гүйцэтгэх ажил үүрэгт нэмэгдэн ирсэнтэй холбоотойгоор ажлын байрыг 13 болгож

нэмэгдүүлсэн болно.

Сангийн эрх зүйн актуудыг баталсан шийдвэрийн нэр, огноо:

Засгийн газрын 1997 оны 49-р тогтоолын дагуу ХХААЯ-ны сайдын 1997.09.05-ны

301,А/181 дугаар хамтарсан тушаалаар “ХААҮ-ийн санг бүрдүүлэх, зарцуулах

журам”,

ХХААЯ-ны сайдын 1997 оны А/186 дугаар тушаалаар “Сангийн зөвлөл, түүний

ажиллах журам”,

Сайдын 1997 оны А/235 дугаар тушаалаар “Төсөл шалгаруулах журам”,

ХХААЯ-ны сайдын 1999 оны А/55 дугаар тушаалаар “Сангийн зөвлөл, түүний

ажиллах журам”,

Засгийн газрын 1999.03.03-ны 37 дугаар тогтоолоор “Буудайн санг бүрдүүлэх,

зарцуулах журам”,

Засгийн газрын 2001 оны 246 тоот тогтоолоор “Мал хамгаалах сан”-г байгуулах,

бүрдүүлэх, зарцуулах журам,

Засгийн газрын 2005 оны 139 дугаар тогтоолоор “Тариалан Эрхлэлтийг Дэмжих Санг

бүрдүүлэх, захиран зарцуулах, түүнд хяналт тавих, тайлагнах журам”,

УИХ-аас 2006 онд батлан гаргасан “Засгийн газрын тусгай сангийн тухай” хуульд

заасанчилан сангийн хөрөнгийг захиран зарцуулахтай холбогдох заалт,

ТЭДСангийн дотоод сангууд:

Эдүгээ тус сан тодорхой чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй дараах 4 үндсэн санг

бүрэлдэхүүндээ багтаасан томоохон сан болоод байна.

Үүнд:

“Тариалан эрхлэлтийг дэмжих” сан,

КР-2 төслийн сан,

Хүнсний хангамжийг дээшлүүлэх КР-1 төслийн сан,

“Мал хамгаалах сан”

ТЭДСангийн эðõýì çîðèëãî:

Õ¿íñ, Õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûí áîäëîãûí óäèðäàìæ, ¿íäñýí ÷èãëýë,

õºòºëáºð, òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ ñàíõ¿¿ãèéí íººöèéã цаг тухайд

нь á¿ðä¿¿ëæ, õóâаàðиëàõ çàìààð õºäºº àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëèéí эцсийн үð

дүнг äýýøë¿¿ëýõýä îðøèíî.

Õàðèëöàõ îáüåêò /õ¿ðýý, óÿëäàà õîëáîî/:

Тус сангаас дэвшүүлсэн зорилго, зорилтыг үр дүнтэй хэрэгжүүлэх зорилгоор

дараах байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдтэй идэвхтэй хамтран ажиллаж байна.

Үүнд:

Монгол улсын Çàñãèéí ãàçàð,

ХХААХҮЯ,

Ñàнãèéí ÿàì,

Ãàäààä õýðãèéí ÿàì,

Онцгой байдлын ерөнхий газар,

ßïîíû ÝÑßàì,

Æàéêà,

ÀÍÓ-í ÝÑßàì,

Îëîí óëñûí õºãæëèéí àãåíòëàã,

Ìîíãîë áàíê, àðèëæààíû áàíêóóä,

ХАА-н сан,

Хууль зүйн товчоод,

ХАА-н салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй аæ àõóéí íýãæ ,

áàéãóóëëàãóóä, иргэд,

“ТЭДСан”-гийн үйл ажиллагааны үндсэн чиглэл:

дд Сангийн нэр Үйл ажиллагаа Зорилго

1

“ТЭДСан”

Сэлэнгэ аймгийн Сайхан сум “Хөтөл” элеватор, Эх орны болон гадаадын тусламжийн буудайг хадгалах, хатаах, борлуулах,

Сэлэнгэ аймгийн Сүхбаатар сум “Сэлэнгэ” элеватор,

Эх орны болон гадаадын тусламжийн буудайг хадгалах, хатаах, борлуулах,

Өвөрхангай аймгийн Хархорин сум “Хархорин” элеватор,

Эх орны болон гадаадын тусламжийн буудайг хадгалах, хатаах, борлуулах,

Улаанбаатар хот “Улиастай” салбар, ГТ үйлдвэрлэлийн салбарт шаардлагатай техник, хор, гербицид хадгалах, олгох,

Салбарын бодлогын хэрэгжилтийг хангахад шаардлагатай хөрөнгө санхүүгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх, хуваарилах, зохицуулах, хянах.

ХАА-н сангийн үйл ажиллагаанд бүртгэлээр хяналт тавих,

Сангийн үйлдвэрлэлийг дэмжихэд шаардагдах хөрөнгийн тооцоог гаргах,

Зээлийн хөрөнгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх, олголтыг зохион байгуулах, эргэн төлөлтийг хянах,

Усалгаатай тариаланг хөгжүүлэх, усалгааны систем байгуулах, сэргээн засварлах,

Тариалангийн газрыг нөхөн сэргээх, ашиг шимийг нэмэгдүүлэх,

Дотоодод таримал ургамлын үрийн аж ахуйг хөгжүүлэх,

Хүнсний болон үрийн улаанбуудайн нөөц бүрдүүлэх,

Бүрдүүлсэн буудайн нөөцийг зах зээлд борлуулах,нийлүүлэх,

Гадаадын хандивлагчдын тусламжийн барааг борлуулах, сан байгуулах, хуваарилах,

Парк шинэчлэл хийх хөрөнгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх,

Парк шинэчлэл явуулах лизингийн харилцааг зохион байгуулах, дэмжлэг үзүүлэх,

Техникийн борлуулалт, төлбөр барагдуулалт, ашиглалтанд хяналт тавьж ажиллах,

Тусламжаар авсан хүнсний бараа бүтээгдэхүүнээр сан байгуулах,

Гурил буудайн нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх, үнэ

ханшийг тогтворжуулах ажлыг зохион байгуулах,

2


Усалгаатай тариаланг хөгжүүлэх, усалгааны систем байгуулах, сэргээн засварлах,

Гурил буудайн нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх, үнэ ханшийг тогтворжуулах ажлыг зохион байгуулах,

Хүнсний болон үрийн улаанбуудайн нөөц бүрдүүлэх, зарцуулах,



3


Тусламжаар авсан хүнсний бараа бүтээгдэхүүнээр сан байгуулах,

Гадаадын хандивлагчдын тусламжийн барааг борлуулах, сан байгуулах, хуваарилах,



Гурил буудайн нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх, үнэ ханшийг тогтворжуулах ажлыг зохион байгуулах,

4

“Мал хамгаалах сан”

Бэлчээрийн даацыг тодорхойлох,

Мал өвөлжүүлэхтэй холбогдсон судалгаа явуулах,

Хадлан тэжээл бэлтгэх зориулалттай техник технологийн шинэчлэл хийх,

Худаг уст цэг шинээр гаргах, сэргээн засварлах,

Өрхийн аж ахуйн хөгжлийг хангахад шаардлагатай тоног төхөөрөмж нийлүүлэх, хуваарилах, хяналт тавих

Үйл ажиллагааны ерөнхий чиглэл болон эрх бүхий албан тушаалтанаас гаргасан

мэдээнээс үзвэл өнгөрсөн хугацаанд туханй байгууллага ноогдсон үүргийг амжилттай

хэрэгжүүлж ирсэн байна.

Дээрх дүгнэлтийг баталгаажуулах зорилгоор тодорхой үйл ажиллагааны чиглэлүүдээр

зарим чухал гэсэн мэдээллийг нэгтгэн хүснэгтээр харууллаа.

Үрийн болон хүнсний чиглэлээр улаанбуудайн нөөц бүрдүүлэх ажлын

хүрээнд:

Үр болон хүнсний зориулалтаар нөөцөлсөн буудайн хэмжээ, өөрчлөлт

/мян тонн/

Он

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Хэм

жээ

Хэм

жээ

Өсөл

тийн

хувь

Хэм

жээ

Өсөл

тийн

хувь

Хэм

жээ

Өсөл

тийн

хувь

Хэм

жээ

Өсөл

тийн

хувь

Хэм

жээ

Өсөл

тийн

хувь

Хэм

жээ

Өсөл

тийн

хувь

Хэм

жээ

Өсөл

тийн

хувь

Нөөц 3.0 13.6 353.3 18.9 39.0 6.3 -66.7 8.6 36.5 22.0 155.8 10.9 -50.5 64.3 489.9

Жил бүр аж ахуйн нэгж, иргэдэд олгосон буудайн үрийн хэмжээ

/мян тонн/

Үзүүлэлт Он

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Олгосон үрийн хэмжээ 6.3 14.2 7.9 3.3 8.3 4.7 10.9

Зээлд хамрагдсан иргэд аж ахуйн нэгж 129 257 201 63.0 159.0 80.0 306.0

Гурилын хэрэгцээ хангамжийг нэмэгдүүлэх, үнийг тогтворжуулах ажлын

хүрээнд:

Жил бүр 3.7 – 8.3 мянган тонн буудайг үрэнд тэнцүүлэн нөөцөлж, үлдэх хэсгийг гурилын

хангамж буурдаг 1 -5 саруудад гурил үйлдвэрлэгчидэд худалдан борлуулах замаар

гурилын үнэ ханш, нийлүүлэлтийг тогтворжуулахаар ажиллаж ирлээ.

Газар тариалан үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх зорилгоор зээллэг олгох ажлын

хүрээнд:

“Уринш – 2001” төслийн хүрээнд нэр бүхий арилжааны банктай хамтран 608 аж

ахуйн нэгжид 1.8 тэрбум төгрөгний зээллэг,

“Уринш – 2002” төслийн хүрээнд нэр бүхий арилжааны банктай хамтран 440 аж

ахуйн нэгжид 2.1 тэрбум төгрөгний зээллэг,

Арилжааны банкуудтай хамтран ажиллах болсоноор 2004 – 2007 онуудад жил бүр

хаврын тариалалт, ургац хураалтанд зориулан сарын 1.6 -1.7 хувийн хүүтэй 2.0 -2.5

тэрбум төгрөгний зээллэг олгож ирлээ.

Газар тариалан эрхлэгчдийн хамгийн тулгамдсан асуудал болох шатахууны

зардлыг бууруулах зорилгоор литр тутамд 30-50 төгрөгөөр бууруулан гэрээгээр

худалдаалах, үйлдвэрлэлд ойртуулах зорилго тавьж ажиллаа.

Жил бүрийн хөнгөлөлтэйгээр борлуулсан шатахууны хэмжээ

/мян тонн/

Үзүүлэлт хэмжих

нэгж

Он

НИЙТ 2006 2007 2008

Хэмжээ Хэмжээ Өсөлт хувиар

Хэмжээ Өсөлт хувиар

Биет хэмжээ мян тонн 183.5 201.3 9.7 360.0 78.8 744.8

Эдэлсэн хөнгөлөлт сая төг 7,340.0 8,052.0 14,400.0 29,792.0

Усалгаатай газар тариаланг дэмжих, сэргээн засварлах ажлын хүрээнд:

2006 онд: Газар тариалангийн гол бүс нутгуудад 15 аж ахуйн нэгжийн 2747 га

талбайн 5.3 тэрбум төгрөгний санхүүжилт бүхий ажлын төсөвт өртөгийн 37,9% -д нь

3 жилийн хугацаатай 2.0 тэрбум төгрөгний зээллэг олголоо.

2007 онд: графикт хугацаандаа системээ барьж дууссан 3 аж ахуйн нэгжид 110.5

сая төгрөгний хөрөнгийг нэмж олгов. Ингэснээр 2560 га талбайг услах нөхцөл

бүрдэж, уг талбайн ургац 80 хувиар нэмэгдэж нийт 4,9 мянган тонн ургац хураан

авах нөхцлийг бүрдүүллээ.

Гербицид, бордооны нөөц бүрдүүлэх ажлын хүрээнд:

2001-2007 онуудад давхардсан тоогоор 200 аж ахуйн нэгжид раундап 145,9 мян

литр, бутилын эфир 191,9 мян литрийг тус тус бэлтгэн нийлүүлэв.

2007 онд 10,0 тонн булат, 300 кг алмазис хүлээн авч нөөцийг бэхжүүлэв.

2007 он болон 2008 онуудад 84 аж ахуйн нэгжид 6,9 тонн булат, 42 аж ахуйн нэгжид

300 кг алмазис олгов.

2008 онд Бутилын эфир 2,4 бодис 20,0 мян литр, Раунд – ап 41% бодис 96,0 тонн

хүлээн авч нөөцөд хадгалав.

Давхардсан тоогоор 165 аж ахуйн нэгжид 20,0 мян литр Бутилын эфир 2,4 бодис

олгов.

Үрийн аж ахуйг хөгжүүлэх ажлын хүрээнд:

Дотоодын төмсний үрийн аж ахуйг хөгжүүлэх зорилгоор Германаас 12,0 тонн элит

үр нийлүүллээ.

Төв аймгийн Жаргалант сумаас Астила сортын 60,0 тонн үр нөөцлөв.

Нэр бүхий 3 газарт хөнгөлөлттэй нөхцөлтэйгээр Астила сортын төмсний үр олгон

тариалалтыг явууллаа.

Холбогдох сангаас эх үүсвэрийг бүрдүүлэн ОХУ-аас 5,4 мянган тонн сайн чанарын

үр нийлүүлэн тариалан эрхлэгчидэд олгож тариалалт хийлээ.

Гурилын хангамжийг нэмэгдүүлэх, үнийг тогтворжуулах ажлын хүрээнд:

ОХУ-аас 5956,0 тонн гурил хүлээн авч нэр бүхий томоохон үйлдвэрлэгчидэд талхны

үнийг тогтвортой байлгах гэрээ байгуулан олгов.

ОХУ-аас 5646,7 тонн гурил хүлээн авч дотоодын 80 гаруй үйлдвэрлэгчидэд талхны

үнийг тогтвортой байлгах гэрээ байгуулан олгов.

ОХУ-аас гурилын үйлдвэрлэлийн хэвийн ажиллагааг хангах зорилгоор 95,9 мян

тонн буудайг хүлээн авч нөөцийг бэхжүүлэв.

Улмаар дээрх нөөцөөс “Алтан тариа”ХК, “Улаанбаатар гурил”ХХК-иудад тодорхой

хэмжээний бүтээгдэхүүнийг худалан борлуулав.

Хүүний хөнгөлөлтэй зээлээр үйлдвэрлэгчдийг дэмжих ажлын хүрээнд:

2008 он: туханй оны төслийн тухай хуульд мах, сүү, хүнсний бүтээгдэхүүн, гурилын

хангамжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор дээрх бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчдийг бага хүүтэй, урт

хугацаатай зээллэгээр дэмжих зорилгоор 15,0 тэрбум төгрөгийг УИХ-аас баталсан билээ.

Дээрх ажлын хүрээнд хүүний хөнгөлөлттэй зээлл, түүнийг хэрхэн олгох арга зам, оролцож

байгаа банкны мэдээлэл, төсөл хэрхэн бичих гарын авлага боловсруулан тараасны хамт

иргэдтэй биечлэн уулзах, тайлбар таниулга хийх, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр

сурталчилах зэрэг ажлуудыг зохион байгууллаа.

Энэ бүхийн дүнд шаардлага хангасан төслийн саналыг Сангийн яамны “Хөрөнгө оруулалт

хөгжлийн сан”-д хүргүүлэн уг сангаар дамжуулан 118 төсөлд 13,2 тэрбум төгрөгний

хүүгийн хөнгөлөлт эдлүүлэхээр болсон .

Гадаадын хандивлагч орны тусламжийн барааны сан байгуулах, худалдан

борлуулах замаар санхүүгийн эх үүсвэр бүрдүүлэх ажлын хүрээнд:

Япон улсын буцалтгүй тусламжийн Хүнсний хангамжийг сайжруулах төслийн хүрээнд

өнгөрсөн хугацаанд дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж ирлээ.

“Хүнсний хангамжийг сайжруулах КР-1” төслийг 1991 оноос эхлэн хэрэгжүүлж ирсэн

бөгөөд өнгөрсөн хугацаанд 15 удаагийн НОТ хэлэлцээрээр 30,9 мян тонн гурил,

127,9 мян тонн улаанбуудай, 23,0 мян тонн цагаан будаа хүлээн авч хүн амын хүн

амыг хүнсний бүтээгдэхүүнээр жигд хангах, үйлдвэрлэлийг түүхий эдээр хангах,

хуваарилалтанд зохицуулалт хийхэд зохих нөлөө үзүүллээ.

Дээрх бүтээгдэхүүнийг худалдан борлуулсанаар санд 20,9 тэрбум төгрөг

хуримтлуулав.

“Газар тариалангийн үйлдвэрлэлд дэмжлэг үзүүлэх тухай” 6 удаагийн хүсэлтийг

Японы талд тавьж зөвшөөрүүлсэний дагуу холбогдох албан тушаалтанаас тушаал

шийдвэрийг гаргуулан хүнс, эрдэм шинжилгээ болон газар тариалангийн салбарт

16,8 тэрбум төгрөг зарцууллаа.

Газар тариалангийн салбарт парк шинэчлэл хийх, тоног төхөөрөмж нийлүүлэх

ажлын хүрээнд:

Ган, хуурайшлын нөлөөлөл сүүлийн жилүүдэд ихээхэн нэмэгдэх хандлагатай

байгааг харгалзан үзсэний үндсэн дээр “КР-1” төслөөр чийг хаах технологийг

нэвтрүүлэх зорилгоор нэр бүхий тоног төхөөрөмжийг 1,3 тэрбум төгрөгөөр худалдан

авч улмаар 220 гаруй аж ахуйн нэгжтэй гэрээ байгуулан 3 жилд төлж барагдуулах

хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр олгоод байна.

Дээрх тоног төхөөрөмжийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлсэнээр 40,0 мян гад тариалах

техникийн хүчин чадлыг шинээр бий болгож, шинээр 8,0 – 10,0 мян гад тариалах

эрхлэх боломжийг бүрдүүлсэн ба дээрх тоног төхөөрөмжийг ашиглагч аж ахуйн

нэгжүүдийн га-гийн ургац 4 цн-ээр, хураан авсан ургац 8,0 – 10,0 мян тонноор

нэмэгдэв.

2007 оны цаг агаарын тааламжгүй нөхцөлд ч энэхүү техникийг ашигласан аж ахуйн

нэгжүүд га-гаас 9,7 – 10 цн ургац авсан нь тухайн техник, технологийн давуу

талуудыг нотлож байна.

“Хүнсний хангамжийг сайжруулах КР-2” төсөл нь 1992- 1999, 2006 онуудад Засгийн

газар хооронд байгуулсан 9 удаагийн НОТ хэлэлцээрээр 22,9 сая ам дол өртөг 266

трактор, 201 комбайн, 20 жижиг оврын төмсний трактор болон анжис, борной,будаа

ачигч, цэцэрлэгч, тэдгээрийн сэлбэг хэрэгслийг хүлээн авсан нь тухайн салбарт

хийсэн томоохон хөрөнгө оруулалт байлаа.

Дээрх машин механизм, агрегатийг 2-4 жилд төлөж барагдуулах хөнгөлөлттэй

нөхцөлөөр аж ахуйн нэгжүүдэд олголоо.

Эдгээр барааны борлуулалтаас санд 6,8 тэрбум төгрөг хуримтлуулсан нь сангийн

бүрдүүлэлтийн 72,3 хувь байна.

Бүрдүүлсэн хөрөнгөөс техник шинэчлэлд зориулж сэлбэг авахад 517,9 сая төг,

жижиг оврын техник авахад 2,0 тэрбум төгрөг, газар тариалангийн техникийн

шинэчлэлд зориулж 3,9 тэрбум төгөрг зарцуулаад байна.

2005 онд КР-2 төслийн сангийн хөрөнгөөс 550 бага оврын трактор, тоног

төхөөрөмжийн хамт тендерээр оруулан бүрдүүлж, хот хөдөөгийн 500 гаруй аж

ахуйн нэгжид борлуулж санг 854,8 сая төгрөгөөр бүрдүүлэв.

2006 онд КР-2 төслийн хүрээнд Белорусс 1221 трактор 36, “НИВА” эффект комбайн

26, буудай цэвэрлэх МЗ- 10С машин 9, буудай ачигч ПЗ-100 8, ХТЗ-3510 жижиг

трактор 20 ширхэгийг тус тус нийлүүлсэн ба эдгээр тоног төхөөрөмжийг 49 аж ахуйн

нэгжид гэрээгээр олгов.

“Атар-3” аяны хүрээнд ХТЗ- 150 К-09 трактор 80, Лидер- 6 Н сийрүүлүүр 20, ОП- 18

хор цацагч 22, АF – 6150 комбайн 40 ширхэгийг тус тус нийлүүлсэн ба 115 аж ахуйн

нэгжид борлуулж, эдгээр техникийг 4 жилд төлж барагдуулах нөхцөлтэйгээр гэрээ

хийж хүлээлгэн өгөв.

Хадлан тэжээл бэлтгэх зориулалттай техник технологийн

шинэчлэл хийх

“Хадлан тэжээл- 2001” төслийн хүрээнд аймаг, сумдын тэжээлийн сан бүрдүүлэхэд

зориулж 22 аймагт 1,050,0 сая төгрөг, морин хадуур 100 шир, тармуур 100 шир,

мяндсан утас 15 тонныг бэлтгэхэд 250,0 сая төгрөг зарцуулав.

Малчдын хөдөлмөрийг хөнгөвчлөх , тэжээл, хадлан бэлтгэлд ашиглах зорилгоор

2004 оноос хойш тодорхой тооны тракторыг хөнгөлөлттэй үнээр бэлтгэн нийлүүлж

ирлээ.

Үзүүлэлт хэмжих

нэгж

Он НИЙТ

2004 2005 2006 2007 2008

Трактор шир 243 132 550 1734 415 3074

Тус сангаас цаг хүндэрсэн тодорхой хугацаанд 12 аймгийн тэжээл тээврийн

зардалд 307.2 сая төгрөг олгоод байна.

Мөн малын ашиг шимийг нэмэгдүүлэх, эрчимжсэн аж ахуйг хөгжүүлэх зорилгоор

энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй 143 аж ахуйн нэгж, иргэний 143 төсөлд

798,4 сая төгрөгний зээл олгохоор шийдвэрлэн “ХААН” банк, “Праймлайнс” банк бус

санхүүгийн байгууллагуудтай хамтран ажиллаж байна.

Шийдвэрлэсэн төслөөс шаардлага хангасан 105 төсөлд 629,1 сая төгрөгний зээл

олгоод байна.

Байгууллагын үйл ажиллагаанд анзаарагдсан анхаарал татсан асуудлууд:

Судлаачийн зүгээс “ТЭДСан”-гийн үйл ажиллагаанд тодорхой судалгаа хийсний эцэст

цаашид дараах асуудалд анхаарал тавин ажиллах шаардлагатай байгааг цохон

тэмдэглэхийг хүсэж байна.

Үүнд:

Сангаас зээл хэлбэрээр олгогдсон тоног төхөөрөмж, үр бордоо, мөнгөн хөрөнгийн

зээллэгийн эргэн төлөлтийг сайжруулах.

Тухайлбал:

“Хадлан тэжээл-2001” төслийн хүрээнд олгогдсон зээллэгийн дөнгөж 4,3

хувь нь буюу 45,8 сая төгрөг эргэн төлөгдсөн бол зээлийн үлдэгдэл 1,0

тэрбум төгрөг үлдээд байна.

Зарим техник, тоног төхөөрөмжийн борлуулалтын орлого өнөө хэр

барагдаагүй байна.

Нөөцийн буудайн борлуулалтаас орох орлого бүрэн барагдаагүй байна.

Өмнөх хийгдсэн зээлийн борлуулалт, тлнлг төхөөрөмж, түүхий эдийн

авлагын хуримтлалт нь мөнгөн хөрөнгийн бүрдүүлэлтэнд сөрөг нөлөө

үзүүлж байна. Энэ байдал нь тус сангийн үйл ажиллагааг өргөжүүлэх,

хамрагдсан аж ахуйн нэгж иргэдийн тоог өсгөх, тариалан эрхлэлтийг

нэмэгдүүлэх, нэг зээлдэгчид олгох зээлийн хэмжээг өсгөхөд тодорхой

хэмжээнд хязгаарлалт учируулж байна.

Сангийн хөрөнгийн эх үүсвэрийн нэмэгдүүлэх: Өнгөрсөн хугацаанд тус сангийн

хөрөнгийн эх үүсвэр үндсэндээ гадны хандив тусламжид илүүтэй тулгуурлаж иржээ.

Харамсалтай нь өнөөгийн дэлхийн нийтийг хамраад байгаа санхүүгийн хямралт

байдал хандивлагч орнуудын эдийн засагт мөн нөлөөлж байгаа нь сангийн

ирээдүйн үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлөх хандлага ажиглагдаж байна.

Дээрх асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд дотоодын боломжтой эх үүсвэрийг шинээр

бүрдүүлэх, өргөжүүлэх шаардлагатай байна.

Үрийн аж ахуй гэх мэт боломжтой зарим нэг салбар, үйл ажиллаганы чиглэлүүдийг

санд бүрдүүлсэн үр, бордоо, тоног төхөөрөмжийг ашиглан өөрсдийн хүчээр

тариалах, боломжтой гэж үзвэл дотоодын зарим туршлага, чадвартай аж ахуйн

нэгжийн ажиллах хүчин, газар, тоног төхөөрөмжид тулгуурлан хөгжүүлэх

шаардлагатай байна.

Сангийн мөнгөн хөрөнгө бусад шаардлагатай хүчин зүйлсийг нэмэгдүүлэх

шардлагатай байна. Өнөөдөр сангийн хөрөнгийн чадвахи хангалтгүй байгаагаас

тэтгэлэг, зээл хүссэн аж ахуйн нэгж иргэдийн тодорхой хэсэгт л үйлчилгээ үзүүлж

байна.

Элеваторуудын хүчин чадлыг бүрэн ашиглах замаар хадгалалтын зардлыг

бууруулах, бүтээгдэхүүний өртөгийг хямдруулах:

“ТЭДСан”-гийн харьяа элеваторуудын хүчин чадал

/мян тонн/

дд

Нэр Хүчин чадал Одоогийн байдлаар

Хүчин чадал ашиглалт

1 Хөтөл 36.0 0.0

2 Сэлэнгэ 18.0 0.0

3 Хар хорин 10.0 0.0

Нийт 64.0 109.2 0.0

Мэдээллүүд ихээхэн гажсан байгаа нь дүгнэлт хийх боломжийг хязгаарлаж байна.

Бие даасан албадын аж ахуйн үйл ажиллагааг дэмжиж аж ахуйн тооцоонд

тулгуурласан үйлдвэрлэл эрхлэхэд дэмжлэг үзүүлэх, загвар хж хауй болох орчин

нөхцлийг бүрдүүлэх,

Улаанбуудайн элеваторуудыг түшиглэн гахай болон үрийн эрчимжсэн аж ахуй

эрхлэх боломжийг судлах

II.2 Удирдлага, бүтэц зохион байгуулалт

“ТЭДСан” нь 2009 оны 02 –р сарын 20-ны байдлаар .... алба, бие даасан ....

салбартайгаар үйл ажиллагаа явуулж байна.

дд Салбар, албадын нэр Хаяг

1 Захиргаа

2 Хангамж, борлуулалтын алба

3 Санхүү, бүртгэл мэдээллийн алба

4 Гадаад харилцаа, техник технологийн алба

5 "Сэлэнгэ" салбар

6 "Хөтөл" салбар

7 "Хархорин" салбар

8 "Улиастай" салбар

Эдүгээ тус санд дээрх албад болон салбаруудад нийт .... хүн ажиллаж байгааг

салбар тус бүрээр харуулбал дараах байдалтай байна.

дд Салбар, албадын нэр Ажиллагсадын

тоо

1 Захиргаа

2 Хангамж, борлуулалтын алба

3 Санхүү, бүртгэл мэдээллийн алба

4 Гадаад харилцаа, техник технологийн алба

5 "Сэлэнгэ" салбар

6 "Хөтөл" салбар

7 "Хархорин" салбар

8 "Улиастай" салбар

Нийт

“ТЭДСан”-ийн удирдлагын бүтэц

III. Зах зээлийн өнөөгийн байдал хэтийн хандлага

III.1 Байгууллагын шинжилгээ

“ТЭДСан”-гийн үндсэн үйл ажиллагааг судлахдаа судлаачдын хамгийн нийтлэг

ашигладаг SWOT шинжилгээний аргыг ашиглан дэд сан болон тэдгээрийн үйл

ажиллагааны үндсэн чиглэлээр тус бүрд нь дэлгэрүүлэн гүйцэтгэлээ.

SWOT øèíæèëãýý: Аж ахуйн нэгжийн онцлог, үйл ажиллагаа явуулж буй îðîí íóòãèéí

íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí îð÷èí, öààøèä õºãæèõ áîëîìæ ¿íäýñëýë болон òóëãàìäñàí

àñóóäëóóäûã үнэн зөв òîäîðõîéëîõ óëìààð øààðäëàãàòàé òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëàõàä

àøèãëàõ ¿íäñýí àðãà юм.

SWOT шинжилгээний аргын бүтэц:

Strengths / давуу тал /

Weaknesses / сул тал /

Opportunities / боломж /

Threats / аюул занал /

Сонгосон байгууллагын дотоод орчны хүчин зүйлсийг дэлгэрүүлэн судлах замаар давуу

болон сул талуудыг тодорхойлох ба байгууллагын гадаад орчин болон тухайн зах зээлийг

судалсаны үндсэн дээр боломж бүрдүүлэх хүчин зүйлс болон аюул заналд нэрвэгдэх

магадлал бүхий хүчин зүйлсийг тодорхойлж улмаар тэдгээрийн онцлогт нийцсэн бодлогыг

боловсруулж үйл ажиллагаанд хэрэгжүүлэхэд оршино.

Давуу болон сул талуудыг тодорхойлсон үнэлгээний үзүүлэлт:

Маш сайн / Маш их / “++”

Сайн буюу тааламжтай / Их / “+”

Дунд зэрэг “И”

Тааламжгүй буюу муу / Бага / “-“

Маш муу / Маш бага / “- -“

Боломж, аюулыг судлахдаа “Сайнаар үнэлэх нөхцөл”-тэй харьцуулан тодорхойлсон

үнэлгээний үзүүлэлт:

Илүү ойр буюу тийм “++”

Ойр “+”

Дунд зэрэг “И”

Хол “-“

Маш хол “- -“

Судалгааны үр дүнг нэгтгэн харуулбал дараах байдалтай байна.

“ТЭДСан”-гийн äàâóó áîëîí ñóë òàë

дд Үйл ажиллагааны

үндсэн чиглэл

"Тариалан эрхлэлтийг дэмжих" Сан

КР-2 төсөл КР-1 төсөл “Мал хамгаалах”

сан

Эл

евато

р

“Ул

иаста

й”

сал

бар

Зээл

ийн х

өрөнги

йн с

ан

бүрд

үүл

эх

СА

нхүүги

йн э

х ү

үсвэр

Бүрд

үүл

эх

Үрийн а

ж а

хуй х

өгж

үүл

эх

Парк

шинэчл

эл

ийг

хэргэ

жүүл

эх

Тусл

ам

жийн б

үтэ

эгд

эхүүний

сан б

айгу

ул

ах

Гурил

бууд

айн х

анга

мж

ийг

нэм

эгд

үүл

эх

Гурил

бууд

айн ү

нийг

тогт

ворто

й

байл

гах

Усал

гаата

й т

ариал

анг

хөгж

үүл

эх,

Бууд

айн н

өөц

бүрд

үүл

эх,

Тоног

төхөөрөм

ж л

изи

нги

йн

харил

цааг

төл

өвш

үүл

эх,

Тусл

ам

жы

н б

үтэ

эгд

эхүүний

сан

байгу

ул

ах,

Тусл

ам

жийн б

арааг

борл

уул

ах,

Парк

шинэчл

эл

ийн х

өрөнги

йн

эх ү

үсвэрийг

бүрд

үүл

эх,

Тэж

ээл

бэл

тгэх т

ехники

йн

шинэчл

эл

хийх,

Уст

цэг

шинээр г

арга

х,

сэргэ

эн з

асварл

ах,

Өрхийн а

ж а

хуйг

шаард

лага

т тө

хөөрөм

жөөр х

анга

х

I Ìàðêåòèíã

1 Аж ахуйн нэр хүнд 2 Хэрэглэгчийн тоо 3 Ãàçàð ç¿éí áàéðøèë 4 Ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàëûí äàâóó òàë 5 Хэрэглэгчдийн хүлээлт 6 Á¿òýýãäýõ¿¿íèé øèíý÷ëýë

II Ñàíõ¿¿

1 Êàïèòàëûí çàðäàë 2 Àøèãò áàéäàë 3 Ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðòîé áàéäàë 4 Ñàíõ¿¿ãèéí íººö 5 Øèíý÷ëýëä øààðäàãäàõ ñàíõ¿¿

III ¯éëäâýðëýë

1 Õ¿÷èí ÷àäàë 2 Òåõíîëîãè 3 Нийлүүлэгчтэй харьцах байршил 4 Çàðäëûí äàâóó òàë 5 ¯éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæ

IY Çîõèîí áàéãóóëàëò

1 Удирдах ажилтаны ур чадвар

2 Мэргэжлийн боловсон хүчний хангалт

Y Ерөнхий үзүүлэлтүүд

1 Хэрэгцээ шаардлага

2 Ач холбогдол 3 Хүрэлцээ хангамж

“ТЭДСан”-гийн аþóë áîëîí áîëîìæ

Дд ¯ç¿¿ëýëò Муугаар үнэлэх нөхцөл

Дэд сангууд

Сайнаар үнэлэх нөхцөл

"Та

ри

ал

ан

эр

хл

эл

тий

г д

эм

жи

х"

са

н

КР

-2 т

өсл

ий

н с

ан

КР

-1 т

өсл

ий

н с

ан

"Ма

л х

ам

гаа

ла

х"

сан

I Çàõ çýýëèéí õ¿÷èí ç¿éë

1 Çàõ çýýëèéí áàãòààìæ Áàãà Òîì

2 Ýðýëòèéí ìº÷ëºãò ÷àíàð ªíäºð Äîîãóóð

3 ¯íèéí ìýäðýìæ ªíäºð Áàãà

II ªðñºëäººíèé õ¿÷èí ç¿éë

1 Àäèë ÷àäàâõèòàé ºðñºëäºã÷ Îëîí Áàãà

2 Өрсөлдөгчдийн эрчимжилт ªíäºð Äîîãóóð

3 Өрсөлдөгчдийн мэрэгшлийн түвшин ªíäºð Äîîãóóð

4 Îðëóóëàã÷ áàðàà Îëîí Öººí

5 Õ¿÷èí ÷àäàë àøèãëàëò Ìóó ªíäºð

III Салбарт нэвтрэх болон гарах үеийн ñààäóóä

1 Øààðäëàãàò õºðºíãº îðóóëàëò Áàãà ªíäºð

2 Õóäàëäàí àâàã÷èéí íèéë¿¿ëýã÷èä èòãýõ èòãýë Áàãà ªíäºð

3 Õóâààðèëàëòûí ñóâàãò õ¿ðýõ áîëîìæ Õºíãºí Õýö¿¿

4 Нийгэм соѐлын зохион байгуулалттай ýñýðã¿¿öýë

Ñóë Õ¿÷òýé

5 Ñòðàòåãèéí õàðèëöààíû õàìààðàõ áàéäàë ªíäºð Äîîãóóð

IY Íèéë¿¿ëýã÷èéí ÷àäàâõè

1 Ìàòåðèàë íèéë¿¿ëýã÷ /îðîí íóòãèéí/ Áàãà Îëîí

2 Îðëóóëàã÷ ìàòåðèàë Áàãà Îëîí

3 Íèéë¿¿ëýã÷äèéí õîîðîíäûí ºðñºëäººíèé Áàãà ªíäºð

ýð÷èì

Y Ýäèéí çàñãèéí áóþó óëñûí õ¿÷èí ç¿éë

1 Èíôëÿöè ªíäºð Áàãà

2 Âàëþòûí õàíøíû òîãòâîðòîé áàéäàë Äîîãóóð ªíäºð

3 Ìýðãýøñýí àæèëëàõ õ¿÷íèé õàíãàìæ Õàíãàëòã¿é Õàíãàëòòàé

4 Óëñûí çîõèöóóëàëò Èõ Áàãà

5 Óëñûí äýìæëýã áà òîãòîîìæ Ñóë ªíäºð

6 Òàòâàð ªíäºð Äîîãóóð

YI Íèéãìèéí õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä

1 Õ¿í àìûí õ¿÷èí ç¿éëèéí ººð÷ëºëò¿¿ä Èõ Áàãà

2 Àæèë÷äûí óäèðäëàãàäàà õàíäàõ õàíäëàãà Ìóó Îíö

3 Иргэд хэрэглэгчдийн хандлага Ìóó Îíö

Шинжилгээний ерөнхий дүгнэлт

Байгууллагын давуу болон сул талын шинжилгээ:

Шинжилгээний үр дүнгээс харвал тус байгууллагад дараах давуу талууд байгаа нь тодорхой харагдлаа.

III.2 Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, борлуулалтын өнөөгийн байдал байдал

III.3 Зах зээлийн ирээдүйн чиг хандлага

IV. Маркетингийн төлөвлөгөө

IV.1 Тухайн нэрийн бүтээгдэхүүний үнийн судалгаа, өөрчлөлт

IV.2 Маркетингийн стратеги

IV.3 Идэвхжүүлэлтийн төлөвлөгөө

V. Үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөө

V.1 Бүтээгдэхүүний нэр төрлийг төлөвлөх нь

V.2 Үйлдвэрлэл, борлуулалт, хуваарилалтын төлөвлөгөө

V.3 Үйлдвэрлэлийн хүчин чадал, ашиглалт

V.4 Түүхий эд, нөөцийн төлөвлөгөө, бүрдүүлэлт

VI. Хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө

VI.1 Барилга байгууламж, дэд бүтцийн төлөвлөгөө, бүрдүүлэлт

VI.2 Тоног төхөөрөмжийн төлөвлөгөө, бүрдүүлэлт

VI.3 Мал сүргийн тоо хэмжээний төлөвлөгөө, бүрдүүлэлт

VII. Байгууллагын ажиллах хүчний төлөвлөгөө

VII.1 Байгууллагын удирдлага зохион байгуулалтын бүтэц

VII.2 Байгууллагын ажиллах хүчний төлөвлөгөө

VII.3 Нэмж шаардагдах ажиллагсад ба тэдгээрийг бүрдүүлэх нь

VII.4 Ажиллагсадын цалин, өсөлтийн төлөвлөгөө

VII.5 Ажиллах хүчний сургалтын төлөвлөгөө

VIII. Эрсдлийн шинжилгээ, үнэлгээ

IX. Эдийн засгийн үр ашгийн тооцоолол

IX.1 Гахайн аж ахуйн төлөвлөгөө

IX.2 Газар тариалан эрхлэх төлөвлөгөө

tusliiin talaaar

Documents