اسالمی آزاد دانشگاه

مدیریت گروه« .M.A» ارشد کارشناسیدرجه دریافت برای نامه پایان

اجرایی مدیریت رشته

عنوان: نقش به توجه با یسازمان سالمت با یمعنو هوش نیب رابطه یبررس

کارکنان یشادکام یانجیم(گلستان استان تجارت بانک شعب: یمورد مطالعه)

راهنما: استاد

مشاور: استاد

نگارش:

1395 پاییز

به: تقدیم

،گذشتگی خود و ایثار کلمه از شان انسانی و عظیم تعبیر پاس به این در که وجودش;;;ان بخش امید گرم;;;ای و سرش;;;ار عاطفه پ;;;اس به

،است پشتیبان بهترین روزگاران سردترین در ترس و سرگردانی و است رس فریاد که بزرگشان های قلب پاس به

،گراید می شجاعت به پناهشان.کند نمی فروکش هرگز که دریغشان بی های محبت پاس به و

مهربانم خواهر و فداکارم همسر عزیزم، مادر و پدر به را مجموعه ایندارم. می تقدیم

سپاسگزاري ب;;زرگ یخدا توجه و تیعنا زیچ هر از قبل پروژه نیا آوردن فراهم در ما از کی;;;; چیه او، تیعنا و خواست ب;;;;دون که میگو یم س;;;;پاس را

.میندار را یکار چیه انجام ییتوانا یب یها تالش غ،ی;;;در یب زحم;;;ات از که دانم یم خ;;;ود بر آن از پس

دک;;تر ان،ی;;آقا جن;;اب خت;;ه،یفره دیاسات ارزشمند یها ییراهنما و وقفه اس;;تاد یفره;;اد یعل دک;;تر راهنم;;ا، محترم استاد محمدی ملک محسن

نیا انجام یراستا در داور، محترم استاد ......... دکتر و مشاور محترم.مینما یقدردان و تشکر پروژه

ی;;اری را بنده زیادی دوستان و همکارانم ،عزیزم خانواده مسیر این در که نکردن;;د، دریغ من از را خ;;ود پش;;تیبانی دلس;;وزی، کمال در و نموده

عمل به عزی;;;زان این از را سپاس;;;گزاری نه;;;ایت است الزم اینجا درآورم.

مطالب فهرستصفحه...............................................................................عنوان

1........................................................................................چکیده تحقیق کلیات: اول فصل*

3................................................................................. مقدمه-1-14............................................................................مسئله بیان- 1-26...........................................................تحقیق ضرورت و اهمیت-1-38.........................................................................تحقیق اهداف- 1-48.......................................................................قیتحق سواالت- 1-58...................................................................قیتحق یها هیفرض- 1-610.......................................................................قیتحق قلمرو- 1-710..................................تخصصی و فني اصطالحات و واژهها تعريف- 1-8

10................................................................قیتحق یرهایمتغ- 1-8-110......................................................عملیاتی و ینظر فیتعار- 1-8-2 (قیتحق نهیشیپ و ینظر یمبان )قیتحق اتیادب : دوم فصل* 13...............................................................................مقدمه- 2-114......................................................یمعنو هوش ینظر یمبان- 2-2

14.............................................................................هوش- 2-2-114..........................................................................معنويت- 2-2-216.....................................................................هوش انواع- 2-2-317.................................................ايگو مقابل در معنوي هوش- 2-2-418........................................................یمعنو هوش خچهیتار- 2-2-520.........................................................یمعنو هوش فیتعار- 2-2-626..........................................اسالم در یمعنو هوش هایمولفه- 2-2-727.............................................................یمعنو هوش رشد- 2-2-829..............................................یروان سالمت و یمعنو هوش- 2-2-9

29.................................گرید هایهوش با یمعنو هوش سهیمقا- 2-2-1031...................................................................کار و کسب- 2-2-1132.........................................سازمان در یمعنو هوش جايگاه- 2-2-1234.................................................یمعنو هوش یریگ اندازه- 2-2-1335...................................................معنوي هوش كاربردهاي- 2-2-1437..........................................معنوي هوش هاي مولفه و ابعاد- 2-2-1540.....................................................معنوي هوش هاي مدل- 2-2-16

40.....................................................مارشال و زهر مدل- 2-2-16-140....................ويگلزورث سيندي ديدگاه از معنوي هوش مدل- 2-2-16-241.................................................................آمرام مدل- 2-2-16-341..................................................................كينگ مدل- 2-2-16-4

1

یاسالم یهابرآموزه دیتأک با کار طیمح در یمعنو هوش نقش یبررس- 2-2-17..............................................................................................42

45.................................................یسازمان سالمت ینظر یمبان- 2-345................................................................سازمان فیتعر- 2-3-146................................................................یسازمان طیمح- 2-3-247.................................................................ی...سازمان جو- 2-3-3

48..........................................یسازمان جو خاص یها یژگیو- 2-3-3-149..............................................یسازمان برجو موثر عوامل- 2-3-3-2

51...............................................یسازمان فرهنگ یریگ شکل- 2-3-451..............................................................یسازمان سالمت- 2-3-553.............................................یسازمان سالمت گانههفت ابعاد- 2-3-6.رانیمد یرهبر یها سبک و یتیشخص یها یژگیو رابطه یبررس- 2-3-7 .54

55..........................................................یشادکام ینظر یمبان- 2-457...............................................................یشادکامتعریف - 2-4-160...............................................................یشادکام یاجزا- 2-4-261.............................................یشادکام و مقابله یها دگاهید- 2-4-362..................................................................یشادکام علل- 2-4-463....................................................یشادکام بر مؤثر عوامل- 2-4-564.............................................یشادکام و یتیشخص صیخصا -2-4-665..............................................یشادکام به یابی دست موانع- 2-4-6

73......................................................................قیتحق نهیشیپ- 2-573.......................................کشور داخل در شده انجام قاتیتحق- 2-5-178...................................کشور از خارج در شده انجام قاتیتحق- 2-5-2

81..............................................................قیتحق یمفهوم مدل ;6;2قیتحق یشناس روش : سوم فصل*

83...............................................................................مقدمه -3-183...............................................................قیتحق روشنوع و -3-283.......................................................................یآمار جامعه -3-384...............................................گیری نمونه روش و نمونه حجم- 3-484.................................................اطالعات جمع آوری های روش- 3-584.........................................................اطالعات گردآوری ابزار- 3-684........................................................................تحقیق ابزار- 3-7

85.......................(2007 )ریدرا و آمرام یمعنو هوش پرسشنامه- 3-7-185...............(1996 )همکاران و یهو یسازمان سالمت پرسشنامه- 3-7-285..................................(1989 )آکسفورد یشادکام پرسشنامه- 3-7-3

85............................................کرتیل فیط در یگذار نمره روش- 3-886..............................................................پرسشنامه ها روایی- 3-9

2

86............................................................ها پرسشنامه پایایی- 3-1087....................................................داده ها تجزیه وتحلیل روش- 3-1188................................................................قیتحق یرهایمتغ- 3-12

88..............................................................پنهان متغيرهاي- 3-12-188.................................................مستقل پنهان متغيرهاي- 3-12-1-188.................................................وابسته پنهان متغيرهاي- 3-12-1-288.................................................یانجیم پنهان متغيرهاي- 3-12-1-3

88....................................................مشاهده قابل یرهایمتغ- 3-12-2یآمار لیتحل و هیتجز : چهارم فصل*

91...............................................................................مقدمه- 4-191...........................تحقیق شناختی جمعیت متغیرهای توصیفی آمار- 4-2

91..........................................................................جنسیت- 4-2-192...............................................................................- سن4-2-293................................................................تحصیالت سطح -4-2-393...................................................................خدمت سابقه -4-2-4

94.....................................................تحقیق نظری مدل بررسی -4-395...................................................................عاملی - تحلیل4-3-198.............................................تحقیق متغیرهای توصیفی آمار -4-3-299.......................................................تحقیق فرضیات آزمون -4-3-3

دهاشنهایپ و یریگ جهینت : پنجم فصل* 106 ............................................................................. مقدمه - 1 -5 106 .................................................................... تحقیق - خالصه5-2 107 ............................................................ آماری نتایج بررسی -5-3

108 ........................... پژوهش توصیفی تحلیل از حاصل های یافته - 1 -5-3 109 .......................................... پژوهش متغیرهای توصیفی آمار - 2 -5-3

. تحقیق سئواالت به پاسخ و آماری های آزمون و فرضیات نتایج - بررسی5-4 . 109

109 ....................................... پژوهش ات ی فرض ی بررس و ل ی تحل - 5-4-1 112 .................................... تحقیق های یافته مبنای بر پیشنهادهایی - 5 -5113.......................................یآت قاتیتحق یبرا ییشنهادهایپ ارائه- 5-6 114 ........................................................ پژوهش های محدودیت - 7 -5

114 ................................................ محقق اختیار در محدودیت - 1- 7 -5 115 ........................................ محقق اختیار خارج از محدودیت - 2 - 7 -5

و ماخذمنابع* 117 ............................................................................ فارسی منابع 118 .......................................................................... انگلیسی منابع

ها پیوست*

3

Spss ................................................................... 121 خروجی های- 1 125 ....................................................................... ها پرسشنامه - 2 129 ....................................................................... جدول مورگان -3

130 ........................................................................ انگلیسی چکیده

جداول فهرستصفحه..............................................................................عنوان

24...........................................................معنوي هوش تعاريف: 1-2 جدول31......................................متعارف هوش و معنوي هوش مقايسه: 2-2جدول38......................مارشال و زهر ديدگاه اساس بر معنوي هوش ابعاد: 3-2 جدول40ويگلزورث سيندي ديدگاه از آن گيري اندازه ارزيابي معنوي هوش مدل: 4-2 جدول75...............................کشور داخل در شده انجام قاتیتحق خالصه: 5-2 جدول80............................کشور از خارج در شده انجام قاتیتحق خالصه: 6-2 جدول86......................................لیکرت طیف در سؤاالت به دهی نمره: 1-3 جدول

87........................................کرونباخ آلفای در تصمیم گیری معیار: 2-3 جدول 87.............................قیتحق یرهایمتغ کرونباخ یآلفا بیضر جدول: 3-3 جدول91...................................................جنسیتی هایگروه فراواني : 1-4جدول92........................................................سن های گروه فراواني : 2-4 جدول93.........................................تحصیالت سطح های گروه فراواني : 3-4 جدول93...........................................خدمت سابقه های گروه فراواني : 4-4 جدول95.........................................................بارتلت و KMOآزمون : 5-4 جدول96..................................................................اولیه اشترکات : 6-4 جدول97............................................................شده تبیین واریانس : 7-4 جدول98................................................عاملی یافتۀ� چرخش ماتریس : 8-4 جدول98...............................................تحقیق متغیرهای توصیفی آمار : 9-4 جدول99................................تحقیق متغیرهای بین همبستگی ماتریس : 10-4 جدول

4

101.......تحقیق ساختاری مدل برازش نیکویی بررسی از حاصل نتایج :11-4جدول102..............مدل فرضیات معناداری ضرایب و مستقیم رابطۀ� نتایج :12-4جدول102........................قیتحق یاصل مدل در رهایمتغ کل رابطه زانیم :13-4جدول

نمودارها فهرستعنوان ......................................................................................................................

صفحه..........................51..................................................یانسان ستمیس مختلف یها تیوضع: 1-2 نمودار

جنسیتی گروه هافراوانی: 3-4نمودار 92...................................................................ی

سنی گروه هافراوانی: 3-4نمودار 92.........................................................................ی

تحصیلی گروه هافراوانی: 4-4نمودار 93....................................................................ی

کار گروه هافراوانی: 5-4نمودار سابقه 94.................................................................ی

ها شکل فهرستعنوان ......................................................................................................................

صفحه..........................30..................................(2004 گلزورث،یو) هاهوش رابطه: 1-2 شکل60......................................لیآراگ نظر از یشادکام یاجزا: 2-2 شکل81...................................................قیتحق یمفهوم مدل: 3-2 شکل100........................استاندارد حالت در تحقیق ساختاری مدل : 1-4شکل101........................معناداری حالت در تحقیق ساختاری مدل : 2-4شکل

5

چکیده کارکنان یسازمان سالمت با یمعنو هوش نیبرابطه بررسی حاضر پژوهش هدف

کارکنان شادکام یانجیم نقش به توجه با گلستان تجارت بانک شعب در ی استان تجارت بانک شعب کارکنان كليه شامل پژوهش، این آماری جامعه می باشد.

کارکنان نفر 400 از نفر 220 آن ها میان از که است 1394 سال در گلستان استاناز انتخاب نمونه عنوان به گلستان استان تجارت بانک شعب و روششده

یک هدف ازنظر حاضر تحقیق. است گرديده استفاده ساده یتصادف یرینمونه گ نوع از و توصیفی تحقیق یک داده ها، گردآوری نحوه ی ازنظر و کاربردی تحقیق

هوش پرسشنامه از داده ها جمع آوری جهت منظور بدین می باشد. همبستگی)ریدرا و آمرام یمعنو )همکاران و یهو یسازمان سالمتپرسشنامه ،(2007

تجزیه روش .است استفاده شده (1989 )لیآرگ کلیما آکسفورد یشادکام و( ۱۹۹۶تحلیل اندازه خطای استاندارد، انحراف میانگین شامل توصیفی آمار ها داده و

سازی مدل روش تحقیق، مفهومی ساختار به باتوجه همچنین و غیره و گیریاستنباطی ( SEM)ساختاری معادالت آمار استفاده ( عاملی تحلیل )و افزار نرم از با

SPSS وLISREL دهد، نشان تحقیق این در ها یافته شد. انجام یمعنو هوش بین می سالمت و یشادکام بین. دارد وجود معناداری و مثبت رابطه یسازمان سالمت و

معناداری رابطه یسازمان و رابطه یشادکام و یمعنو هوش بین دارد، وجود مثبتاز سازمان سالمت و یمعنو هوش بین همچنین و دارد وجود معناداری و مثبت ی

مورد نیز دیگر مطالعات در نتایج این. دارد وجود معناداری رابطه یشادکام طریق. است گرفته قرار تائید

تجارت بانک شعب ،یشادکام ،یسازمان سالمت ،یمعنو هوش :کلیدی واژه هایگلستان استان

اول فصلقیتحق اتیکل

1

مقدمه- 1-1 و محيط با سازش و بقا حفظ در سازمان توانايي از است عبارت سازماني سالمت س;;ازگار هم و آور نو هم س;;الم س;;ازمان يك كالرك، نظر به ها توان;;ايي اين بهب;;ود به ق;;ادر و دارد ب;;يروني و دروني ه;;اي بح;;ران تحمل ب;;راي ب;;االيي ظ;;رفيت اس;;ت،

بس;;ياري عوامل از س;;ازماني س;;المت باش;;د. مي فعاليت جديد سطوح به پيشروي منجر ش;;ود، واقع م;;ؤثر س;;ازمان اهداف به دستيابي در تواند مي كه پذيرد مي تأثير

ك;;ارايي س;;ازمان ب;;ازدهي و س;;وددهي در نه;;ايت در و ش;;ود س;;ازمان بخشي اثر به باشد. داشته ها آن وظ;;ایف تم;امی در م;دیران های فعالیت اصلی جوهره عنوان به گیریتصمیم

به توجه با را خ;;ود گیری تصمیم سبک است. مدیران برخوردار سزایی به اهمیت از همه م;;دير كه آنجايي از کنند می انتخاب محیطی و سازمانی فردی، مختلف عوامل مقامات تصميمات كه زماني حتي است، گيري تصميم صورت به واعمالش وظايف از وي رفتار بررسي بنابراين است، تصميم اتخاذ به ناچار او كند، مي اجرا را مافوق

اهميت ح;;ائز بس;;يار غ;;يره و اس;;تعداد احساسات، هوش، اعتقادات، ها، ارزش نظر و ارزي;;ابي قدرت و نفوذ داراي بايد گيرنده تصميم يك عنوان به مدير كه زيرا است،

(.32: 1381 ،جوادين )سيد باشد پذيري مخاطره ه;;وش مفه;;وم ت;;اكنون گذش;;ته از شناسي روان ت;;اريخ در زا چ;;الش مسائل از يكي

است واقعي ج;وهره يك فاقد هوش كه دارند عقيده پردازان نظريه از برخي است؛ گيرن;;د؛ مي ان;;دازه ه;;وش ه;;اي آزم;;ون كه است چ;;يزي آن براي برچسب يك تنها و

مختلف ه;;اي توان;;ايي و ها مه;;ارت مجموعه ،بي;;انگر معن;;وي ه;;وش جمله از هوش، مي ظ;;اهر ت;;اريخي و اجتم;;اعي ه;;اي بافت در متفاوت اشكال به كدام هر كه است(.2007 ،1)امونز شوند

1. Emmons

2

است ش;;ادكامي کارکنان، جمله از مختلف افراد شخصيتي هاي ويژگي از ديگر يكي و ها اس;;ترس بر غلبه زمينه در تواند مي معن;;وي ه;;وش ه;;اي مولفه هم;;راهي با كه

دست به مهم اين ام;;روزي فن جوامع در باش;;د؛ مددرس;;ان ك;;ار از ناشي فشارهاي وج;ود انس;اني روابط و انس;ان م;ورد در واقعيت اين ش;ود؛ مي س;پرده فراموشي

اش;;يائي نه ش;;ود نگريس;;ته انس;;اني، موجودات عنوان به انسانها به بايستي كه دارد رابطه يك هم با چگونه اف;راد اينكه بن;ابراين خ;ود؛ اه;داف به سازمان رسيدن براي

مهم كنند خلق را اجتم;;اع ي;;ك، يك;;ديگر با چگونه و داش;;ته س;;ازمان درون در خ;;وب(.2004 ،1مارشال و )زوهر است

مسأله - بيان1-2اجتماعي، فرهنگي، سياسي، محيط در گسترده تغييرات با سازمان ها امروزه

سازمان ها موفق واكنش شده اند؛ روبه رو اقتصادي و پويا بسيار جو يك درفناوريداده ها یانمندتو و توانايي به بستگي متغير، و كردن فراهم جهت يافتن وآن ها

از با كه است مشكالتي براي مناسب یراه حل ها بيش اكنون هستند روبه رو آن هاو فرد تغيير حال در نيازهاي با متناسب كه آموزشي ضرورت ديگري زمان هر

م احساس باشد، هم(. 2005 ،2کیمیس )شودی جامعه عوامل نیدر ازجمله یراستام م تواندی که م یروان شناخت یتوانمندساز زانیبا باشد مرتبط زانیکارکنان

سازمان افراد یسالمت كه است جايي سالم سازمان درواقع است؛ ادراک شدهم كارشان محل به ا ندیآی باعالقه در کردن کار به م نیو افتخار در کنندی محل ،

سازمان قتیحق ف یسالمت شا یکیزیازلحاظ تعلق، امنيت، رواني، و یسته ساالری،ذ یارزش گذار شخصيت و تخصص دانايي، قابل نفعانی به به دادن رشد یت هایو

س فرا سوي از شده محول وظايف انجام و اثربخشي، یستم هایآن ها در خودتأث سيستمي هر )ریرفتار كركماز دارد زاده، 2007، 3بسزايي صفر از نقل به ؛

و نادر (.1390 ،یتیعنا یمايلز سالمت را سال 4سازماني براي 1969در طرحي پيشنهاد ضمن و كرد تعريف

نخواهد سالم هميشه سازمان كه كرد خاطرنشان سازمان ها، سالمت سنجشم. اشاره سازماني سالمت او نظر به محيط کندی بود در سازمان بقاي و دوام به

ب خود توانايي گسترش و ارتقا و آن با سازگاري و . )رايخود وا بيشتر ،5نیسازشخود لزیما(. 1987 محيط در سازمان بقاي و دوام به سازماني سالمت است معتقد

بستگي آن با بيشتر سازش براي خود توانايي گسترش و ارتقا و آن با سازگاري ودارد، امور، اداره شيوه كاركنان، برداشت و تلقي طرز چون عواملي

شر یهای خط مش كاري، امنيت سرپرستي، ميزان و ماهيت كاري، ايطسازمان،دوجانبه، متقابل روابط استقرار دستمزد، و حقوق سطح منزلت، و مقام

1. Zohar and Marshall21. Simic3. Korkmaz4. Miles5. Wayne

3

حفظ و تأمين براي را كاركنان شخصي زندگي و مرئوسان و همكاران سرپرستان،است ممكن عوامل اين نبود است معتقد و است دانسته الزم سازمان سالمت

ر سازمان كه سازد رضايت عدم دچار را كارمندان و اچنان موجوديت و كرده ترك( ولفوک اندازند مخاطره به را آن فندرسک 1993، 1سالمت از نقل به (.1394 ،ی،

انگ کاف یبخش زهیاگر نشاط و نگ کیدر یمداوم صورت سالم نیا ردینظامبه تدر ا تیوضع جینظام تداوم با و ازدست داده را خود وارد نیسالم فقدانجو و پور یجواد )شودی م یناخوش تیوضع سازمان ها (.1390، پارسا از بسياري

به كاركنان اهميت مهم تر بر تأک نیعنوان خود كسب دارند دیدارايي منظور به وو جسم ذهن، پرورش به ملزم را خود سازمان كاركنان، تعهد احساس و انگيزهو انگيزه روان، سالمت و شغلي رضايت درواقع كنند خودمي كارمندان روح

ان ییکارا جهت در را در جامكارمندان ارباب رجوع با مناسب برخورد و محوله امورگرفته شده ناديده اغلب كه است عنصري افراد معنوي نيازهاي داشت؛ خواهد پي

سطح در معنوي، نيازهاي بر تمركز خصوص در رشدي به رو روند تازگي به است؛م ین المللیب مهم تر شودی مشاهده ما افراد كه دارند عقيده سازمان ها ائيدار نی،

وجودي ارزش بر بيشتر تأكيد به شروع صراحتا سازمان ها از بسياري هستند، مام نظر به متفاوت تأكيد اين در آنچه کرده اند، معنو رسدی انسان ابعاد بر یتمركز

عبدالخل ) (2011 ،یلیبودن یکی تیمعنو برخ یدرون ازهايیاز که است را یانسان آن صاحب نظران، از

باالتر شناخت ینه هایزم سطوح نیمتضمن همواره یعاطف ،یاخالق ،یرشد تالش وزندگ یآدم چراهاي به دادن پاسخ ز ؛دانندی می براي عنوان به معنوي ربنايیهوش

اساس نقش فرد به و نهیدرزم یباورهاي گوناگون تأم ژهیهاي و سالمت نیارتقاطرف یروان از و روان تیاهم یدارد بهداشت در شادي جسمان ،ینقش ،یسالمت

اجتماع مشارکت و مهم تر یکارآمدي قرارگرفته یروانشناس یت هایاولو نیازانواع ( 2003) 2وهان (.1389 ،یعقوبیاست ) از يكي معنوي، هوش كه است معتقد

مي یهوش ها مستقل به طور كه است هوش چندگانه يابد، توسعه و رشد تواندش نيازمند با یوه هایمعنوي روح و ذهن دروني زندگي وحدت و شناخت مختلف

. م معنوي هوش است هستي دنياي در و جستجو تالش، لهیبه وس تواندی زندگيتصم مرينت در تشخيص قدرت كسب براي انسان يابد، به كه ییهای ریم گیپرورش

م سل رشد كمك روان و نفس جعفر )معنوی هوش نيازمند ،کندی امت و انیاستم به (.1392رستگار، گرا یافراد رسدی نظر هنگام یمعنو یش هایکه دارند

آس ییارویرو وضع یبهتر یپاسخ ها ب،یبا موقع دهندی م تیبه دکنندهیتول تیوم اداره بهتر را م کنندی فشار م یافسردگ زانیو کمتر )ی آن ها ایوان باشد ،3مک

کس انسان (.2004 اما است؛ بانشاط و شاداب درد یسالم، از م یکه ای بردی رنجطب یروان دارد، یآزرده م یشاداب عتا دست از را نشاطش دچار دهدی و و

افسردگ یرغبتی ب ،یحوصلگی ب نم گرددی م یو اجتماع تواندی و قابل یرابطه

1. Wolfolk2. Vaughan 3. MC Ewan

4

د یقبول ازا گرانیبا و کند زندگ ن رویبرقرار از کرد تیرضا ساساح اشی ، نخواهدمعنو(. 1384 ده،یپسند) هوش از استفاده مقابل م یدر قادر را برا سازدی آن ها یتا

ش با مشکالت معنو وهیحل حق ینگرش به و کنند احساس دهیرس قتیاقدام ووقت یشادکام شادکام یکنند احساس و یافراد هستند کارآمدتر و خالق تر کنند

تصم توانندی م )یریم گیبهتر باقر اکبر یکنند )1الپورت (.1390زاده، یو و( 1950 و چائنراد )2ونسوبتسون، تأث( 1980 دليل به معنويت كه بر ریمعتقدند سودمند

و برتر معناي ن آ در كه است راهي شخصيت، بهزيستي و شادماني و سالمتم خلق م شودی نهايي حدود را ن آ توانی و یسازمان ده جنبه يك عنوان به یتا

نجف 2004 ،3دمنتیپ )بگيريم نظر در شخصيت بنيادي شده از نقل به عرفا ی، ن،و1391.)

بر که یا عم;;ده ریت;;أث لی;;دل به که است نش;;اط و یشاد بشر یروان یازهاین از یکی و نش;;اط اس;;ت؛ ک;;رده مش;;غول خ;;ود به را انس;;ان ذهن همواره دارد، افراد یزندگ را آن ت;;وان یم و رود یم ش;;مار به انسان یضرور و یفطر اوليه ینيازها از یشاد

و تالش و اميد روح. انگاشت جامعه و خ;;;;;;انواده س;;;;;;المت عوامل نیتر مهم از(. 1394 ،یفندرسک از نقل به) است بانشاط و شاد یزندگ يك پرتو در پيشرفت

شادکام ميانجي نقش بررسي هدف با پژوهش معنو یاين هوش بين رابطه با یدرسازمان تجارت یسالمت بانک شعب گلستان در ب نیاول یبرااستان در نیبارموردتحق بررس قیکارکنان بین است قرارگرفته یو ارتباط بررسی درباره و

معنو مولفه سازمان ی، هوش انجام یشادکام و یسالمت پژوهشی مرتبط، آثار و . در این بر عالوه است تجارت نشده بانک عنوان شعب این تحت پژوهشی تاکنون

. اهمیت حائز و نوآور جدید، موضوعی حیث این از حاضر تحقیق است نشده انجام. باشد در اما می معنويت مفهوم ظهور است، اهميت حائز ميان اين در آنچه

مح و گسترده یط هایسازمان ها حضور به توجه با ترتيب، بدين است، كاريناخواسته ا و خواسته پيامدهاي و جوامع در منشأ یسازمان ها سازمان ها، كه

. یریشکل گ متغ اهميت به توجه با نيز پژوهش اين در هستند پژوهش یرهایآنمعنو هوش سازمان یازجمله سالمت شادکام یو آن یو ا میدرصدد به نیتاده پاسخ آ میسؤاالت معنو نیب ایکه سازمان یهوش سالمت نقش یو به توجه با

معنادار یشادکام یانجیم رابطه تجارت بانک کارکنان روابط یدر و دارد؟ وجودم رهایمتغ نیا نیب ت توانی را باهم ارتباط کرد؟ نییبدر

تحقيق انجام ضرورت و - اهمیت1-3 ه;;وش مفه;;وم ت;;اكنون گذش;;ته از شناسي روان تاريخ در زاچالش مسائل از يكي

واقعي ج;وهره يك فاقد ه;;وش كه دارند عقي;;ده پ;;ردازان نظريه از ب;;رخي است. مي ان;;دازه ه;;وش ه;;اي آزمون كه است چيزي آن براي برچسب يك تنها و است

1. Allport 2. Batson, Schoenrad &Vansu 3. Pidment

5

مجموعه هوش دارند عقيده 2گاردنر و والترز(. 2003 همكاران، و 1)اسميت گيرند در را ها حل راه اين و نموده توانا مشكالتش حل در را فرد كه هاست توانايي از اي بي;;انگر معنوي هوش جمله از (. هوش،2004 )هايد، دهد مي جاي خاص فرهنگ يك

در متف;;اوت اش;;كال به كدام هر كه است مختلف هاي توانايي و ها مهارت مجموعه زن;;دگي معن;;وي ابع;;اد به جه;;اني توجه ش;;وند مي ظ;;اهر تاريخي و اجتماعي بافتهاي معن;;وي هوش عنوان تحت اي مساله مولد دنيا سراسر روانشناسان توسط بشري به ؛2000 )ام;;ونز، است معن;;ویتو ه;;وش عناصر از تركيبي معنوي هوش است(.1390 الدینی، تاج از نقل

بينشي زاين;;ده معنوي هوش ( معتقدند2000) مارشال و زوهر اساس همين بر تلخ حوادث و رويدادها برابر در را شخص و است روزگار حوادث تندباد در عميق

با تفكر و ص;;بر با و نهراسد زندگي هايسختي از تا كند،مي آبديده زندگي شيرين و-مي هوشي را آن بيابد؛ آنها براي وانساني منطقي هايحل راه و نموده مقابله آنها

حل را آنها و پرداخته ارزشي و معن;;ايي مش;;كالت به افراد آن وسيله به كه دانند-مي ق;;ادر اف;;راد آن از استفاده با كه است ازهوش نوعي معنوي هوش كنند، مي

ه;;دايت معنادارتر ترغني تر، عميق مسيري رادر خود زندگي و ها فعاليت تا شوند مفه;;وم ه;;وش با تركيب در معنويت سازه تا است؛ گرديده باعث كه عاملي كنند

ك;;ارگيري به دهن;;د؛ مي نش;;ان كه است تحقيق;;اتي علمي نت;;ايج ش;;ود، س;;ازي اف;;زايش م;;وجب تواند مي بشر روزم;;ره زن;;دگي در دي;;ني و معن;;وي الگوه;;اي آن راس;;تاي در و (. معن;;ويت2007 )ام;;رام، ش;;ود انس;;ان بهزيس;;تي و سازگاري

هاي حوزه و باشد موثر تواند مي بشري زندگي هاي هحوز همه در معنوي هوش س;;ازي پي;;اده نيس;;تند. مس;;تثني امر اين از ن;;يز بشر اجتم;;اعي هايفعاليت و كاري

و ك;;ارايي اف;;زايش س;;بب اجتم;;اعي س;;ازمانهاي و ك;;اري هاي محيط در معنويت(.2008 )سیسک، آنهاست در وري بهره كه دادند نش;ان 3يانگ و ونگ وان، مك والت، جمله از مختلفي پژوهش;گران

به بهتري هايپاسخ آسيب، با رويارويي هنگام دارند معنوي هايگرايش كه افرادي-مي اداره به;;تر را فشار توليدكننده موقعيت دهند،مي هستند آن درون كه وضعيتي

اف;;راد كه معتقدند همك;;ارانش و 4برخوردارند. مكينت;;اش بهتري سالمتي واز كنند ش;;ناختي پردازش در را ها آن تواند مي كه اند مذهبي هايبنهروان داراي مذهبي

بر تواندمي م;;ذهبي ه;;اي بنهروان كه گفت توان مي نظريه اين مبناي بر. كند كمك بنهروان اين باشد؛ اثرگذار معنوي و رواني و جسماني سالمت با مرتبط رفتارهاي

و باشد داش;;ته اثر ها م;;وقعيت و روي;;دادها با روي;;ارويي ه;;ايش;;يوه بر تواندمي ها و 5ريپن;;تراپ ده;;د. ق;;رار ت;;أثير تحت را فش;;ارزا روي;;دادهاي با آنها مقابله نح;;وه

با افراد در سالمت و معنويت- مذهب ميان ارتباط خودبه پژوهش در همكارانش1 .Smith2 .Walters and Gardner32. Walt, McWan, Wang and Yang4. Mackintash54. Rypen Trap

6

اف;;راد اين س;;المت ب;;راي معن;;ويت كه كردند تأكيد و يافتند دست م;;زمن دردهاي پيام;;دهاي (. ان;;واع1394 خ;;رمی، و نب;;وی هم;;تی، از نقل )به است س;;ودمند اجتم;;اعي، رواني-زيس;;تي عملكرده;;اي و زندگي كيفيت قبيل از سالمتي، عم;;دتا

ب;;راي را انس;;ان ش;;وق و ش;;ور گ;;يرد،ق;;رارمي م;;ذهب و معن;;وي هوش تأثير تحت جه;;ان و خ;;ود پيوس;;تگي و ن;;وايي هم و دهد مي افزايش وانصاف خواهي عدالت

از مهمي جنبه عن;;وان به معن;;ويت اخ;;ير، س;;الهاي در آورد مي پديد را آف;;رينش قرار توجه خور در دارد، بهبود و سالمت با پايايي رابطه كه گرايانه انسان كنش .(1394 همکاران، و همتی از نقل به ؛2002 ،1دونالد مک( است گرفته

تواند می آن کسب چگ;;ونگی از نظر ص;;رف ش;;ادي که دهد می نش;;ان تحقیق;;ات بیش;;تري ام;;نیت احس;;اس هستند شاد که افرادي بخشد؛ بهبود را جسمانی سالمتی

نسبت و هستند بیشتري مشارکتی روحیه داراي گیرند، می تصمیم آسانتر کنند، می .(2002 ،2)مایرز دارند رضایت احساس بیشتر کنند می زندگی آنها با که کسانی به

ش;;ادكامي و معن;;وي هوش بين رابطه بررسي تحقيق اين به توجه با ترتيب بدين نقش معن;;ويت كه گفت ت;;وانمي تهران دانشگاه هاي كتابخانه در شاغل كتابداران خ;;ود ك;;ردار و گفتار افكار، در ديندار افراد كند؛مي ايفا افراد درشادكامي بسزايي

كردارش;;ان كه كنندمي رفت;;ار اي گونه به نتيجه در دارند توجه الهي معياره;;اي به خ;;وره مثل كه اخالقي رذايل تمامي از افرادي چنين گيرد؛ قرار الهيرضايت مورد

و دورند به دهندمي ق;;رار تأثير تحت را او اعصاب سالمتي و افتندمي آدمي جان به-نمي دست از را خ;;ود مق;;اومت ت;;وان و صبر زندگي مشكالت با مواجهه درهنگام

گ;;رددمي فراهم آنها خاطر آرامش وسايل لذا كنند،مي تكيه متعال خداي به و دهند-مي مص;;ون افس;;ردگي و اضطراب نظير رواني بيماريهاي انواع به گرفتاريها از و

اف;;راد معنوي هوش رشد و معنويت سطح تا شود تالش بايد علت همين به مانند ال;;ديني، ت;;اج و نسب هاش;;مي نس;;ب، رس;;تمي الح;;وائجي، )ب;;اب كند پي;;دا ارتقا

1390.)می صورت خاصی منظور و هدف به دستیابی برای تحقیقی هر کلی طور گیرد.به

و مهم مولفه دو بررسی به همزمان طور به حاضر پژوهش دليل همين به( معنوي هوشاساسی) متغیر میانجی نقش به توجه با سازمانی سالمت و

این نتایج که پردازد می گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان شادکامیمی .پژوهش باشد .... داشته کاربرد و صنایع و سازمانها در تواند

تحقیق - اهداف1-4 استان تجارت بانک شعب کارکنان شادکامی با یمعنو هوش بین رابطه تبیین.1

گلستان

11. Mac Donald22. Myers

7

استان تجارت بانک شعب یسازمان سالمت با یمعنو هوشبین رابطه تبیین.2گلستان

استان تجارت بانک شعب کارکنان یسازمان سالمت با یشادکام نیب رابطه تبیین.3.گلستان

یانجی;;م نقش به توجه با یس;;ازمان سالمت با یمعنو هوش بین رابطه تبیین.4.گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان یشادکام

تحقیق - سواالت1-5 گلس;;تان اس;;تان تج;;ارت بانک ش;;عب کارکن;;ان ش;;ادکامی با معن;;وی هوش بین آیا.1

دارد؟ وجود یدارامعن رابطه اس;;تان تج;;ارت بانک ش;;عب کارکن;;ان س;;ازمانی س;;المت با معن;;وی هوش بین آیا.2

دارد؟ وجود داریمعنا رابطه گلستان گلس;;تان استان تجارت بانک شعب کارکنان سازمانی سالمت با شادکامی بین آیا.3

دارد؟ وجود داریمعنا رابطه یش;;ادکام یانجی;;م نقش به توجه با س;;ازمانی س;;المت و معن;;وی ه;;وش بین آیا.4

دارد؟ وجود یدارامعن رابطه گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان

تحقیق های - فرضیه1-6گلستان تجارت بانک شعب کارکنان یشادکام با یمعنو هوش نیب.1 رابطه استان

و دارا معن .دارد جودی گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان سازمانی سالمت با یمعنو هوش نیب.2

.دارد وجود یدارا معن رابطه گلس;;تان اس;;تان تج;;ارت بانک ش;;عب کارکن;;ان سازمانی سالمت با یشادکام نیب.3

.دارد وجود یدارا معن رابطه کارکن;;ان شادکامی میانجی نقش به توجه با سازمانی سالمت و معنوی هوش بین.4

دارد. وجود داریمعنا رابطه گلستان استان تجارت بانک شعب

قیتحق قلمرو- 1-7 :یموضوع قلمرو( الف

و یس;;ازمان س;;المت ،یمعنو ه;;وش مح;;ور ح;;ول قی;;تحق موض;;وع نکهیا به توجه با با یمعنو ه;;وش نیب رابطه با مرتبط موض;;وعات یتم;;ام ل;;ذا؛ باش;;د،ی م یشادکام بانک ش;;عب کارکن;;ان یش;;ادکام یانجیم نقش به توجه با کارکنان یسازمان سالمت

نظر در حاضر قی;;;تحق یموض;;;وع قلم;;;رو عن;;;وان به گلس;;;تان اس;;;تان تج;;;ارت.اند شده گرفته

8

:یمکان قلمرو( ب گلس;;تان اس;;تان تج;;ارت بانک ش;;عب کارکن;;ان هی;;کل حاض;;ر، پ;;ژوهش یمکان قلمرو

.دنباشی م:یزمان قلمرو( ج

بر یطیمح یرهایمتغ خص;;;وص به و مختلف یرهایمتغ ییاقتضا اث;;رات به توجه با یتقر ق،ی;;تحق یها داده یآور جمع یزمان دوره نیهمچن ق،یتحق موضوع به م;;اه 6 ب;;ا 1395 س;;ال در پ;ژوهش نیا. است شده گرفته نظر در طرح یزمان محدوده عنوان

.است دهیرس انجام به

یتخصص و فني اصطالحات و هاواژه تعريف- 1-8قیتحق یرهایمتغ- 1-8-1

معنوی هوش: مستقل متغيرهاي( الفسازمانی سالمت: وابسته متغير( بشادکامی: یانجیم ریمتغ( ج

عملیاتی تعاریف -1-8-2 و نظرییمعنو هوش( الف

به تا رس;;اند مي ي;;اري اف;;راد به ، رفت;;اري ; رواني سازه يك عنوان به معنوي، هوش دلس;وزي احس;;اس خ;ود به نس;بت خ;ود در و پرداخته خ;ود ك;اري موقعيت ارزيابي خ;;ود حس داراي افراد كه است اهميت داراي جهت آن از موضوع اين باشند داشته

(.2010 ،1)نابل دهد نشان دلسوزي توانند مي نيز ديگران به نسبت دلسوزي که است نم;;راتی می;;انگین آن متغیره;;ای و معن;;وی هوش از منظور پژوهش این در

)آم;;رام و درایر معن;;وی ه;;وش اس;;تاندارد پرسش;;نامه در مرب;;وط س;;واالت از فردکند. می کسب (2007

:یسازمان سالمت( ب مفهوم يك سازماني سالمت 2كلينگل و اليدن نظر از ش;;امل و است اي ت;ازه تقريب;;ا

بهب;;ود و رشد موجب خود كه موثر طور به خود وظايف انجام براي سازمان توانايي آنجا در خواهند مي اف;;راد كه است ج;;ايي س;;الم س;;ازمان گ;;ردد. يك مي س;;ازمان

باشند. موثر و سودمند افرادي خود و كنند كار و بمانند است نم;;راتی می;;انگین آن متغیره;;ای و سازمانی سالمت از منظور پژوهش این در و یهو س;;ازمانی س;;المت اس;;تاندارد پرسش;;نامه در مرب;;وط س;;واالت از ف;;رد که

کند. می کسب(۱۹۹۶) همکاران

:یشادکام( ج

11. Noble21. Linden and Klyngle

9

اش. زن;;دگي از ف;;رد هيج;;اني و ش;;ناختي هاي ارزيابي از عبارتست ذهني شادكامي هاي ت قضاو ديگر سويي در و حوادث به هيجاني هاي واكنش سويي از ارزيابي اين

گيرد. برمي در را وظيفه رساندن سرانجام به و رضايت مورد در شناختي ف;;رد که است نم;;راتی میانگین آن، متغیرهای و شادکامی از منظور پژوهش این در) لی;;آرگ کلیما آکس;;فورد ش;;ادکامی اس;;تاندارد پرسش;;نامه در مرب;;وط سواالت از

کند. می کسب(1989

10

دوم فصلقیتحق نهیشیپ و اتیادب

11

- مقدمه2-1 در ه;;دفي بي ب;;اعث كه است عواملي مهمترين از يكي زندگي معناي شناخت عدم

آن هدفمن;دي اهميت اص;لي دليل اس;ت. ش;ده اف;راد اجتم;اعي و شخصي زن;دگي و ارزشي پيچي;;ده، مس;ائل حل به ق;ادر زن;;دگي در معن;;اداري داراي اف;راد كه است

دير س;;ازمان، به تعهد ع;دم هس;تند. س;;ازماني و گ;روهي فردي، زندگي در چالشي ه;;ايي نمونه ك;;اري محيط در جوانمردي و شهروندي رفتار عدم كار، سر به رسيدن

است. كاري محيط در زندگي معناي شناخت عدم از شناس;;اندن به را خاصي توجه بايد اث;ربخش م;ديريتي داشتن براي سازمان مديران مس;;ائل حل و زن;;دگي معن;;اي شناخت باشند. براي داشته كاركنان به زندگي معناي

از بايد بلكه ك;;رد اس;;تفاده ع;;اطفي و منطقي ه;;وش از فقط ت;;وان نمي ارزشي مفه;وم ق;الب در موض;;وع اين كه نم;ود اس;;تفاده متع;ارف هاي هوش وراي هوشي معن;;وي ه;;وش تعريف م;;ورد در نظران صاحب از يكي شود. مي بيان معنوي هوش

س;;واالت پرس;;يدن و جس;;تجو ب;;راي است انس;;ان ظ;;رفيت معنوي، هوش گويد مي ما از يك هر بين يكپارچه پيوند تجربه همزم;;ان ط;;ور به و زندگي معناي درباره غايي

و معنا جايگ;;اه، به توجه با هوش، اين طريق از و كنيم مي زندگي آن در كه جهاني وپردازيم. مي آنها حل به مشكالت ارزش

عصب علم مانند عل;;ومي كه است ش;;ده واقع توجه م;;ورد چن;;ان معن;;وي ه;;وش علم حاضر ح;;;ال در زي;;;را اس;;;ت؛ پرداخته آن تحليل و تجزيه و مطالعه به شناسي

مي ما رو اين از و كند مي ح;;;ركت جل;;;وتر فرض;;;يات چ;;;ارچوب از شناسي عصب و ك;;نيم كشف را مغز كاركرده;;اي ت;;وانيم تجربي;;ات، به را مغز كاركرده;;اي نهايت;;ا است اين تحقيق;;اتي چ;;نين نتيجه. دهيم ربط انس;;ان گوناگون احساسات و تفكرات

عصب اس;;ت. علم احساس;;ات و تفك;;رات تجربي;;ات، جايگاه مغز واقعي طور به كه از تع;;دادي دارد. ش;;ناختي زيست پايه معن;;وي ه;;وش تئ;;وري كه دارد ادعا شناسي

است. شمول جهان اي خصيصه معنوي هوش كه كردهاند ادعا هم نويسندگان ه;;اي ظ;;رفيت با ن;;يز معن;;وي ه;;وش است، مفهوم با و پرمعنا مذهب كه طور همان

و تعه;;دات اعتق;;ادات، مثبت ت;;أثير م;;بين اخ;;ير تحقيق;;ات اس;;ت. ارتب;;اط در معن;;وي نظر به اس;;ت؛ نفردي بي ارتباط و فيزيكي عاطفي، سالمت بر معنوي هاي فعاليت

از نامطلوب، و ناهنجار رفتارهاي از را فرد معنوي هاي فعاليت و تعهدات اين امونز كند مي بيان (2004) 1ميدارد. نازل باز شخصي و اجتماعي مخرب رفتارهاي جمله

و رواني س;;المت به ع;;اطفي، پ;;ذيري انعط;;اف ايج;;اد طريق از معن;;وي تج;;ارب تحقيقات نتايج خصوص، اين در متعدد شبهات وجود با كند. مي كمك فرد 2بهزيستي

اي پيچي;;ده رابطه س;;المت، و معن;;ويت م;;ذهب، بين كه دهد مي نش;;ان ش;;ماري بي رواني سالمت بر اي العادهفوق تأثير معنويت و مذهب كه كنند مي بيان و دارد وجود

11. Nazel21. Well-being

13

را بهزيس;تي و م;ذهبي تم;ايالت بين ق;وي، ارتب;;اطي ن;يز عملي تحقيقات دارد. فرد يا و مذهب يك از استفاده با فرد كه گرفت نتيجه گونه اين توان مي و اند داده نشانكند. مي درك را زندگي هدف و معنا خاص، معنوي مسير

معنوی هوش نظری - مبانی2-2- هوش2-2-1

و شد مط;;رح بينه آلف;;رد توسط بيستم قرن اوايل در شناختي، توانايي يك عنوان به بعدها و كرد ابداع افراد هوش بهره هوش ميزان گيري اندازه براي آزموني همچنين اخ;ير، دهه دو در اما س;;اختند جدي;دتري ه;اي آزم;;ون وكس;لر ديويد و ت;رمن لوئيس و وج;;ودي ه;;وش ط;;بيعي، ه;;وش هيجاني، هوش مانند ديگري هاي حوزه به مفهوم توان;;ايي يك عن;;وان به ه;;وش ديگر براين، است. عالوه يافته گسترش معنوي هوش در گون;;اگون ه;;اي ظ;;رفيت از اي مجموعه عنوان به بلكه گردد، نمي محسوب كليشود. مي گرفته نظر

حل ب;;راي كه داند مي ه;;ايي توان;;ايي مجموعه ش;;امل را ه;;وش (،2009)1گ;;اردنر تلقي ارزش;;مند فرهنگ يك در كه رود مي ك;;ار به جدي;;دي محصوالت ايجاد و مسئله

رياض;;ي، منطقي موسيقايي، زباني، از: عبارتند هوش انواع وي، نظر شوند. از ميفردي. درون و فردي بين بدني، جنبشي فضايي، بس;;ياري شد، مطرح زوهر دانا توسط بيستم قرن پايان در كه معنوي هوش مفهوم

ه;وش و هوشي به;ره كن;;ار در را انس;اني ه;وش تعريف از مان;;ده خالي فضاهاي از و س;;ازماني فضاهاي در را مفهوم اين مولفه، ۱۲ با زوهر مدل نمود. تكميل هيجاني از گ;يري به;ره با ۲۰۰۰ س;ال در ابت;دا وي اس;ت. نم;وده استفاده قابل كار و كسب

ارائه گل;;برگ شش با آبي نيلوفر گل يك شكل به را معنوي هوش مدل شرق عرفاننمود. ارائه و تكميل اي گانه ۱۲ ابعاد با را خود مدل ۲۰۰۴ سال در سپس و نمود

معنويت -2-2-2 خأل اين اس;;ت. معن;;ويت ش;;ود مي احساس كمبودش معاصر دنياي در امروزه آنچه

در و اند گرفته فاص;;له معنوي;;ات از و مادي;;ات در آن;;ان اس;;ت. بيشتر غرب جهان در اس;;ت؛ ش;;هوت امر ب;;دو در كه است اين شهوات ويژگي اند شده ور غوطه شهوات

دوزخ، به ش;;د، حاكم ملتي يا فرد زندگي بر شهوات وقتي است. جهنم ادامه در اما وي;;ران و ش;;هوات مه;;ار ب;;راي است بش;;ري ش;;هوات خاص;;يت اين شود. مي تبديل

و روح;;انيت از كه است ني;;از اجتم;;اعي معجزه يك به ساخته، خود دوزخ اين ساختن(.2004 )نازل، خيزد برمي معنويت

رود، مي ك;;ار به گون;;اگوني ه;;اي زمينه در اس;;ت، بشر واژه آنكه دليل به معن;;ويت، ه;;اي زمينه در معن;;ويت تط;;بيقي و نقادانه بررسي اما اس;;ت؛ مش;;كل آن تعريف از بس;;ياري ديرپ;;اي مش;;غولي دل معن;;ويت است. موضوع نوظهوري پديده جهاني،

12. Gardner

14

به اينج;;ا، در است يافته عم;;وميت معن;;ويت مفهوم امروزه اين وجود با است؛ اديانشود. مي اشاره معنويت مفهوم رساندن معنويت هاي تعريف از برخي

عن;;وان به زن;;دگي. معن;;ويت ه;;دف و معنا يافتن براي مداوم وجوي جست معنويت، زن;;دگي، ارزش ژرف و عميق درك است زن;;دگي در آگ;;اهي و ه;;دف معن;;ا، ان;;رژي، جهت در تالشي شخصي باوره;;اي نظ;;ام و موج;;ود ط;;بيعي نيروه;;اي ع;;الم، وسعت

ت;;وان مي ت;;ر، دقيق و تر ج;;امع تعريف يك در ب;;ه: اما نس;;بت حساس;;يت پ;;رورش آنچه جهت در كندوكاوي يا خدا، ديگران، خويشتن، كرد معرفي گونه اين را معنويت

كامل انس;;انيت به رسيدن براي وجويي جست و است، نياز مورد شدن انسان براي(.2004 نازل،) است بعد سه داراي معنويت ديگر، سوي از1eee :اeeبه كه است اي ش;;يوه به ه;;دف و معنا وج;;وي جست ش;;امل معن;;ويت معن

.كند مي پيدا ارتباط غايي واقعيتي يا مقدس وجودي درب;;اره من دي;;دگاه گونه چه كه شود مي سوال اين به پاسخ موجب امر اين معموال است ممكن معنا بخش;;د؟ مي معنا ام زن;;دگي به غ;;ايي واقعي;;تي يا مق;;دس وجودي

جنبه اين كه بخص;;وص باش;;د، ن;;يز متع;;الي ه;;اي ارزش و اخالقي اصول دربرگيرنده غايي واقعيتي يا مقدس وجودي به نسبت ما ديدگاه از گرفته سرچشمه زندگي هاي

.است2eee :الیeeكه كند مي اش;;اره بخش وح;;دت يا فراشخصي تجربي;;ات به واژه اين تع

وج;;ودي با ارتب;;اط ش;;امل و س;;ازد مي ف;;راهم شخص;;يمان خ;;ود فراسوي ارتباطي.گردد مي غايي واقعيتي يا مقدس

3e :كه زم;;اني بخص;;وص اس;;ت، معن;;ويت اخالقي بعد كننده منعكس عشقعشق از باشد. شده برانگيخته مقدس وجودي يا غايي واقعيتي به مربوط باورهاي توسط

كه است موض;;وع اين كنن;;ده منعكس نه، يا بورزيم عشق بتوانيم اينكه ،1هارتز نظر از گ;;يريم. منظ;;ور مي ج;;دي ان;;دازه چه تا تع;;الي( را و )معنا معن;;ويت ديگر بعد دو

كه باشد ك;;اري انج;;ام مس;;تلزم تواند مي عشق نيس;;ت، احس;;اس يك ص;;رفا عشق.باشد داشته پي در ديگران و خود براي را فايده بيشترين

با ارتب;;اط از است عب;;ارت معن;;ویت (،1390) همك;;ارانش و بن;;اب غباري ديدگاه از وخم پيچ از گذش;;تن و رشد به ب;;اور غيب، به ب;;اور معن;;ادار، هس;;تي در متعالي وجود هس;;تی در متع;;الي وج;;ود با ارتب;;اط مبن;;اي بر شخصي زن;;دگي تنظيم و زندگي هاي

است ذاتی و فط;;ری انسان وجودی بعد الهی. این دار جهت و یافتهسازمان معنادار، دی;;نی مناسک و تمرین;;ات انج;;ام نتیج;;ه، در و انس;;ان بالن;;دگی و رشد به توجه با و

(.2004 )نازل، یابد می ارتقا و شده متحول

هوش - انواع2-2-3 كه كس;;اني .نم;;ود جلب خ;;ود به را بس;;ياري نظر ش;;د، مط;;رح بيستم قرن اوايل در

هنگ;;ام كنن;;د، مي عمل تر موفق رياضي مس;;ائل حل در دارند، باالتري هوشي بهره11. Hartz

15

توان;;ايي و هس;;تند بهتري سخنوران كنند، مي فكر تر منطقي مسائل تحليل و تجزيهE) 1هيج;;اني هوش نيز ۱۹۸۰ دهه در پژوهشگران .دارند تري قوي بعدي سه تجسم

Q) و ببينند بهتر را خود احساسات تا كند مي كمك افراد به هيجاني هوش يافتند؛ را دي;ده، را ديگ;ران احساس;ات تواند مي هيج;اني هوش با كنند. افراد مديريت را آنها

هر در نتيجه در ده;;;;;د؛ نش;;;;;ان آن مقابل در مناس;;;;;بي العمل عكس و نمايد درك بهتري خانوادگي و اجتماعي روابط و داشته مناسبي العمل عكس و رفتار موقعيتي

.باشد داشته به;ره .نمودند مش;خص را بش;ري رفتاره;اي از بس;ياري دليل شده، مطرح مفاهيم تفك;;ري و ك;;نيم رفتار مستدل و منطقي كه دهد مي را امكان اين ما به(IQ) 2هوشی

بي;;ابيم، را خ;;ود ع;;ادات دهد مي اج;;ازه ما به هيجاني، باشيم. هوش داشته قانونمند ش;;كل را خ;;ود اجتم;;اعي روابط و بس;;ازيم ديگ;;ران و خ;;ود احساس;;ات از الگوهايي

انس;;اني ه;;وش مجموعه در اي نش;;ده تكميل فض;;اهاي و ابهام;;ات هن;;وز اما دهيم.هیجانی كه رفتارهايي داشت، وجود هوشی ب وهوش آنها به دهي پاسخ به قادر هره

اين که هيج;;اني ه;;وش و هوشي به;;ره از فراتر ه;;ايي توان;;ايي و ها مه;;ارت نبودن;;د،.كرد پر معنوي هوش را فضاها

موجب كه است منيت و خودمحوري ايگو، از دوري اختصار به (SQ )3معنوي هوش و بدارد دوست و بپذيرد ببيند، درستي به هست، كه گونه همان را خود فرد شود مي ،معنوی هوش بدارد. دوست و بپذيرد هستند كه همانگونه نيز را ديگران نتيجه در

ه;;وش .برهاند ها داوري پيش و ها ذه;;نيت دام از را فرد كه عميقي ردمنديخ يعني نكن;;د، نگ;;ران را آنها تغي;;يرات نيفتند، گير زمان و ذهنيت در شود مي موجب معنوي

برس;;ند. ه;;وش م;;وفقيت به تا بگردند جدي;;دي فرصت دنب;;ال به تغي;;يري هر در بلكه بتوانند بلكه آين;;ده، نگران نه و باشند گذشته درگير نه افراد شود مي موجب معنوي

لذت و كنند استفاده آيد، مي پيش كه اي غيرمنتظره اتفاقات از لحظه، در زندگي با با خودش;;ان هميشه و ترس;;ند نمي ك;;ردن اشتباه از ترسند، نمي مشكالت از ببرند.

تش;;ويق يا تاييد دنب;;ال به اينكه ب;;دون گيرند مي تص;;ميم خودش;;ان ب;;راي ق;;اطعيت به ع;;ادتي و ع;;رف هيچ و نش;;ده قفل چ;;ارچوبي هيچ در ذهنش;;ان باش;;ند. ديگ;;ران هس;تند. از خالق و كنند مي فكر نو ه;اي اي;ده به ت;رس ب;دون .پذيرند نمي س;;ادگي

و شفافيت صراحت، با شرايطي هر در و دورند به رياكارانه هايتعارف و نقاب دروغ، مش;;اهده ب;;االيي يگانگي گفتارشان و رفتار در دليل همين به زنند مي حرف راستي

شود. مي آن از خ;;رد عن;;وان به هاست قرن كه است چيزي همان معنوي هوش زوهر، باور به عميق ارتب;;اطي خ;;ود درون با تواند مي خ;;رد اين به دس;;تيابي با ف;;رد ش;;ود. مي ياد

كن;;ار را ذهنش در موجود تضادهاي همه وي شود مي باعث كه ارتباطي كند، برقرار1. Emotional Intelligence)EQ(22. Intelligence quotient )IQ(33. Spiritual Intelligence)SQ(

16

دي;;دن توان;;ايي يع;;ني معن;;وي ه;;وش يابد. دست دروني آرامشي و صلح به و بگذارد با كه مسيري در رفتن پيش شهامت يعني خواهيم، مي چه و هستيم كسي چه اينكه

به خودوديگران داشتن دوست و پذيرفتن يعني دارد، هماهنگي ما خاص هاي ويژگيايم. آمده وجود به كه شكلي همان

ايگو مقابل در معنوي - هوش2-2-4اس;;ت. ك;;رده مع;;رفي را نشانه يا مولفه ۱۲ معنوي هوش توضيح براي زوهر هرچند

SQ تظ;;اهر و نق;;اب هرگونه ب;;دون يع;;ني اس;;ت، ايگو از دوري مع;;ني به س;;ادگي به ايگ;;وي يا م;;نيت ش;;دن كوچك با معن;;وي هوش رفتن باال حقيقت باشيم. در خودمان

طيف يك سر دو معن;;وي ه;;وش و خودمح;;وري حقيقت اس;;ت. در مع;;ني هم ف;;رد در آيد، دست به نهايت دو اين از تري لمس قابل تصوير اينكه براي .هستند گسترده

بااليي معنوي هوش كه افرادي و خودمحور بسيار افراد هاي تفاوت از مثال چند زير ق;;;رار نه;;;ايت دو اين بين اي نقطه در ما از يك هر است ب;;;ديهي آوريم. مي دارند

(.1980 ،همکاران و 1)کاستا ايم گرفته معن;;وي ه;;وش اما .كند مي ايج;;اد به تعصب نظرياتش صحت به نسبت فرد در ايگو

از را موض;;وع كن;;د، مي توجه و گ;;وش دقت با همه نظ;;رات به فرد شود مي موجب باش;;ند. ف;رد مخ;;الف خ;ودش با اگر ح;تي گ;يرد، مي ي;;اد آنها از و بيند مي آنها نگ;;اه

كه كسي اما دارد. ني;;از كاره;;ايش انج;;ام در ديگ;;ران تحس;;ين و تاييد به ايگومح;;ور ها خواسته با كه گيرد مي پيش در زندگيش در را مسيري دارد، بااليي معنوي هوش

ندارد. ديگران تاييد به نيازي و است راستا هم اش دروني استعدادهاي و اما كن;;د. مي قفل ديگ;;ران م;;ورد در بن;;دي گ;;روه و داوري پيش با را ف;;رد ذهن ايگو

جنس;;يتي و مليت گروه، نژاد، قوم، هيچ درباره افراد شود مي موجب معنوي هوش(.2004 )کر، بدارد دوست را همه و باشند نداشته داريپيش خ;;ودش مش;;ابه نگرشي كه كند ك;;ار اف;;رادي با دهد مي ت;;رجيح ايگومح;;ور مدير يك

مختلف اف;;راد با همكاري از دارد، بااليي معنوي هوش كه مديري ولي .باشند داشته ايج;;اد ت;;وان و كند مي اس;;تقبال دارند خودش با متضاد حتي مختلف، هاي نگرش كهدارد. را تضادها اين در موجود افزايي هم

ببيند بس;;ياري ايراده;;اي و ها كاستي ضعف، نقاط خود در فرد شود مي موجب ايگو كه ف;;ردي ده;;د. اما نش;;ان ديگران از برتر بسيار را خود آنها انكار با كند مي تالش و

مي بين;;د، مي زدن بد يا خ;;وب برچسب بدون هايشويژگي دارد، بااليي معنوي هوشكند. مي زندگي آنها با مطابق و پذيرد كردن پنهان براي يا شود مي توهم دچار فرد دليل همين به دارد ترس در ريشه ايگو گوي;;د. اما مي دروغ كن;;د، مي كم ديگ;;ران مقابل در را او اهميت نظ;;رش به آنچه

و ش;فاف ص;ادق، خ;ود رفت;;ار و گفت;;ار سخن در دارد، بااليي معنوي هوش كه فردي(.1980 همکاران، و )کاستا است بين واقع

11. Costa

17

معنوی هوش - تاریخچه2-2-5 در كه گ;;اردنر ي چندگانه ه;;اي ه;;وش از بعد كه است جديدي پارادايم معنوي هوش ه;;وش گ;يري ش;;د. ش;;كل ظاهر بود، آورده 1 مغز هايچارچوب كتاب در 1983سال

س;;ال در ابت;;دا عاطفي كرد. هوش دنبال عاطفي هوش تكامل از بعد بايد را معنوي ه;;وش عن;;وان به م;;اير و س;;الووي توسط س;;پس شد، معرفي 2پاين توسط 1985

در گلمن توسط جه;;اني ك;;ار و كسب در ه;;وش اين از اس;;تفاده شد. ارائه اجتماعي آن از شد. پس گرفته كار به و يافت گسترش عنوان همين با كتابي در 1995 سال

و اص;;طالح اين پي;;دايش چگ;;ونگي دقيق زم;;ان كه چند هر شد، مطرح معنوي هوشنيست. مشخص است، شده اختراع كسي چه توسط اينكه ه;;ای توان;;ایی و ها ظرفیت قلمروها، سایر به معنوی هوش مفهوم گسترش از پس

س;;ال در ايم;;ونز ، شناسی روان در هیج;;انی ه;;وش شدن مطرح بخصوص و انسان به;ره ب;راي ها توان;ايي از اي مجموعه را آن و ك;رد مط;رح را معن;;وي هوش1999(.1389 )كدخدا، دانست معنوي و ديني منابع از گيري معن;;ويت كه ح;;الي در داراس;;ت، هم با را معن;;ويت و هوش هاي سازه معنوي هوش است. هوش تعالي و باال هشياري معنايابي، مقدس، عناصر يافتن براي وجو جست ك;;اركرد تواند مي كه است موضوعاتي چنين از استفاده براي توانايي شامل معنوي

گ;;ردد ارزش;;مندي نت;;ايج و تولي;;دات به منجر و كند بي;;ني پيش را ف;;رد س;;ازگاري و(.1389 )كدخدا، از ای مجموعه بخ;;واهیم چنانچه کن;;د؛ می بی;;ان معی;;ار چند ه;;وش، نظريه در گاردنر

در را معی;;ار هشت بايد ک;;نیم قلم;;داد ه;;وش، عن;;وان به را ها توان;;ايی يا ها ظ;;رفیتنظربگیريم:

دربرگيرد. را مشخص هاي فعاليت از اي مجموعه ;1برسد. نظر به عقالني تكاملي، نظر از و باشد تكاملي تاريخچه داراي ;2باشد. تحول و رشد از بخصوصي الگوي داراي ;3كنيم. مشخص را آن مغزي آسيب طريق از بتوانيم ;4 بن;;دي طبقه آن، فق;;دان يا و توان;;ايي آن وج;;ود از اي گس;;تره در را اف;;راد بتوانيم ;5

كنيم.باشد. داشته را نمادين نظام يك با رمزگرداني قابليت ;6گردد. حمايت تجربي شناسي روان مطالعات با ;7شود. تأييد سنجي روان هاي يافته با ;8

موض;;وع اين بررسي مالك تنها ت;;وان نمي را گ;;اردنر توسط ش;;ده مطرح معيارهاي است: هوش معتقد (،2000 خير. )امونز، يا است هوش يك معنويت آيا كه دانست سه در را معن;;وي ه;;وش شناختي زيست هاي پايه و داراست را معيارها اين معنوي

11. Frames of Mind22. Payne

18

هاي دستگاه و رفتاري ژنتيك تكاملي، شناسي زيست كرد: بررسي توان مي سطح(.2005 ،)سلمان عصبي دين انس;;ان، تكامل تاريخ طول در كه است: همين معتقد (،1999 ،1پاتريك )كريك

طريق از كه آورد وج;;ود به را شناختي روان راهبردهاي و سازوكارها است توانسته حل اند بوده رو روبه آن با ما اجداد كه را مشكالتي از بسياري بتواند طبيعي انتخاب

اين جمله اس;;ت. از معن;;ويت و دين تك;;املي ك;;اركرد دهن;;ده نش;;ان كن;;د، فصل و ق;ومي دوس;تي ن;وع و اجتم;اعي تبادل پيوستگي، و وحدت بستگي، دل سازوكارها،

انجام مطالعاتي نيز معنوي هاي ظرفيت و ها توانايي بودن ارثي خصوص است. در ظ;;رفيت يك معن;;وي ه;;وش كه دهد مي نش;;ان سنجي روان شواهد اما است، شده مرب;;وط مغز از بخشي به ص;;رفا كه اختصاصي توان;;ايي يك نه است ش;;ناختي عالي ك;;اري دست را اف;;راد معن;;وي ه;;وش بتوان آن تحريك يا و مغزي تخريب با كه باشد

ب;;راي ش;;ده مط;;رح معياره;;اي از بس;;ياري معن;;وي هوش كه رسد مي نظر كرد. بهداراست. را هوش

معنوی هوش - تعاریف2-2-6 نمايند كشف زن;;دگي در را زير س;;واالت خواهندمي كه اف;;رادي ب;;راي معن;;وي ه;;وش

با چيس;;ت؟ جه;;ان و اجتم;;اع ديگران، با ما ارتباط و هستيم اينجا ما چرا: است مهم بوجود معنوي هوش تشريح و تعريف برابر در هايي چالش جديد، پارادايم اين ظهور قابل آيا اينكه و هس;;تند؟ چيزه;;ايي چه كاركرده;;ايش چيس;;ت؟ معن;;وي ه;;وش آمد؛

كه انگيزاند ب;;رمي را زي;;ادي توجه هنگ;;امي مس;;ايل اين اس;;ت؟ بهب;;ود و ي;;ادگيري س;;ود آن از اس;;تفاده آيا و ش;;ود؟مي اس;;تفاده معن;;وي ه;;وش از چ;;را بدانيم بخواهيم اند نك;;رده بي;;ان را مباحث اين همه نويسندگان دارد؟ كنندگان استفاده براي خاصي

چ;;الش چن;;دين. اند ك;;رده ارائه معنوي هوش قالب در را ها ديدگاه از برخي فقط و )یانگ دارد وج;;ود معنوي هوش نويسندگان چندگانه و متفاوت پيشنهادي تعاريف در(.2007 ماو، و

نگرفته ص;;ورت معن;;وی ه;;وش تح;;ول و رشد حیطه در زی;;ادی تحقیق;;ات که چند هر این اس;;تعداد که گفت ت;;وانمی ولی اس;;ت، کیفی ;;; تجربی تحقیقات نیازمند و است

که غ;;نی ه;;ایمحیط با برخ;;ورد اثر در و است متف;;اوت مختل;;ف، اف;;راد در ه;;وش-می نظر گ;;یرد. بهمی ش;;کل و یافته تح;;ول تدریج به انگیزاند،می بر را معنوی سؤاالت

در که است معتقد یونگ باش;;ند؛ اثرگ;;ذار معن;;وی ه;;وش در نیز جنسیت و سن رسد گ;;یردمی صورت آگاه ناخود در ایعمده تغییرات سالگی35 از پس افراد از بسیاری

از بعضی همچنین باشند؛ تأثیرگذار معنوی هوش و معنویت روند در است ممکن که ص;;ورت م;;ردان از متف;;اوت تحول این زنان در که معتقدند یونگ، جمله از محققان،

(.2006 ،2)سانتوس گیردمی11. Patrick21. Santos

19

که باشد انگیزشی ;;; ش;;ناختی ام;;ری است ممکن معن;;ویت ه;;وش تعريف براساس هدف به دستیابی و مساله حل که را منابعی و سازگاری های مهارت از ایمجموعه

(: ه;;وش2001 ،1)ولمن ( و2002 )سیس;;ک، نمایدمی مع;;رفی کنن;;د،می تس;;هیل را زن;;دگی و خ;;اص های موقعیت در یادشده موارد کاربردی و سازگارانه انجام معنوی

(.2004 )نازل، است روزمره پ;;یرامون محیط با ف;;رد ش;;ناختی و ف;;یزیکی روابط از معن;;وی هوش رسدمی نظر به

گ;;ردد.می خ;;ود زندگی به فرد دیدگاه متعالی و شهودی حیطه وارد و رفته فراتر خود کلی نگ;;اه یک ت;;أثیر تحت که ش;;ودمی ف;;رد تجارب و رویدادها همه شامل دیدگاه این

تج;;ارب مج;;دد تفس;;یر و دهیچارچوب برای هوش این از تواندمی اند. فردگرفته قرار تج;;ارب و رویدادهابه شناختی پدیدار لحاظ از است قادر فرایند گیرد. این بهره خود(.2004 )نازل، بدهد بیشتری شخصی ارزش و معنا فرد

و دارد رابطه جه;;ان با آن ارتب;;اط و 2نفس و ذهن درونی زن;;دگی با معن;;وی ه;;وش را هوشیاری چندگانه سطوح به نسبت بینش و وجودی سؤاالت عمیق فهم ظرفیت زن;;دگی ن;;یروی یا ب;;ودن بس;;تر و زمینه عن;;وان به نفس، از آگ;;اهی ش;;ود؛می ش;;امل به و ش;;ودمی ظ;;اهر هش;;یاری شکل به معنوی هوش گیرد؛می بر در را 3خالق تکاملي

آی;د؛درمی روح و نفس ذهن، ب;دن، زن;دگی، م;اده، رشد حال در همیشه آگاهی شکل م;;اوراء به را ف;;رد و است ف;;ردی ذهنی توانایی از بيش چيزي معنوی هوش بنابراین رشد از فراتر معن;;;;;وی ه;;;;وش این، بر کن;;;;د. عالوهمی مرتبط روح، به و 4ف;;;;رد

موج;ود با رابطه از آگاهی شامل خودآگاهی جهت بدين است؛ متعارف روانشناختی(.2003 ،5)وگان شودمی موجودات همه و زمین دیگر افراد متعالی،-می کجا به ایم،آمده کجا از اینکه مورد در جدی هایسؤال که است ذکر قابل همچنین

باشند.می معنوی هوش نمودهای از چیست، زندگی اصلی هدف و رویم جه;;ان آفرینن;;ده با ارتب;;اط م;;ورد در معنوی هوش است معتقد (،2006) 6سانتوس

معن;;وی( و و ط;;بیعی )قوانین زندگی اصول شناخت توانایی را هوش این وی است؛ ب;;رای را زیر اص;;ول اس;;ت. وی ک;;رده تعریف قوانین این اساس بر زندگی نهادن بنا

است. کرده عنوان معنوی هوش ما که مس;;أله این به داش;;تن ب;;اور یع;;نی معن;;وی؛ ه;;وش تص;;دیق و . ش;;ناخت1

است. جهان( موقتی این )در جسمانی زندگی و هستیم معنوی موجوداتیخداوند(. )یعنی برتر معنوی موجود یک باور و . بازشناسي2 داش;;ته وج;;ود هم راهنم;;ایی کت;;اب باید هس;;تیم، مخل;;وق ما و هست خ;;القی . اگر3

باشد.

12. Wolman2. Spirit3. Creative life force of evolution4. Transpersonal54. Vaughan6. Santos, E. S.

20

پ;;ذیرفتن خواند( ومی فرا را انسان که چیزی )وجود زندگی هدف شناسايي . لزوم4اند.شده کدگذاری هاتوانایی از بعضی ژنتیکی نظر از که نکته این

خداوند از وی فهم بازت;;اب ف;;رد )شخص;;یت خداوند ن;;زد در خ;;ود جایگاه . شناختن5است(.

باید موفق زن;;دگی داش;;تن ب;;رای که امر این پ;;ذیرفتن و زن;;دگی اص;;ول . شناخت6(2006 داد. )سانتوس، شکل اصول این مطابق را خود ت تصمیما و زندگی سبک

کند:می عنوان چنین را معنوی هوش خصوصیات از بعضی ایمونز ما به را ارزشی و معن;;ایی مس;;ایل که است غ;;ایی ه;;وش نوعی معنوی الف( هوش

و اعم;;ال که است کنن;;د.هوشی می حل ما برای را آن با مرتیط داده. مسایل نشان همچ;;نین و دهد می ج;;ای معن;;ایی ب;;افت نظر از وس;;یع ه;;ای گس;;تره در مارار رفتار

ق;;رار بررسی مورد دیگر مرحله به نسبت را مان زندگی از مرحله یک بودن معنادار.(2000 مارشال، و )زهر دهد می

ش;;ود: ص;;داقت، مش;;اهده زیر ه;;ایمالک ق;;الب در است ممکن معن;;وی ب( ه;;وش بر مب;نی حسی وج;ود متقاب;ل، هم;دردی هش;یاری، سطوح تمام به توجه دلسوزی،

عملی، و معن;;وی خ;;یرخواهی و بخشش دارد، تروس;;یع کل یک در مهمی نقش اینکه در ب;;ودن راحت هس;;تی، کل و ط;;بیعت با ش;;دنس;;طح هم و سازگاری جستجوی در

تنهایی. احساس داشتن بدون تنهایی ب;;االیی تمایل و داش;;ته تع;;الی ظ;;رفیت دارن;;د، ب;;االیی معن;;وی ه;;وش که ج( افرادی

روزانه ه;;ایفع;;الیت از بخشی که دارند را ظ;;رفیت این آنان دارند؛ هشیاری به نسبت بخش;;ش، مانند فض;;ایلی و بدهند اختص;;اص معن;;وی و روح;;انی اعم;;ال به را خ;;ود

دهند. نشان خود از خرد و دلسوزی فروتنی، سپاسگزاری، فقاهتی درست هایاستنباط و دینی مسایل فهم معنوی هوش گفت توانمی همچنین

ارزش و اخالقی مس;;ایل فهم در تواندمی معنوی هوش عالوه به نماید؛ می تسهیل رانماید. یاری افراد به آنها

-می مرتبط 1وج;;ود زیربن;;ایی بس;;تر با را انس;;ان روان و روشن را ذهن معنوی هوش این ده;;د؛ حسی( تشخیص )خطای 2خیال از را واقعیت تا کندمی کمک فرد به سازد، است مط;رح خ;دمت و 3خردمن;دی عش;ق، عن;;وانبه مختلف ه;ایفرهنگ در مفهوم(.2003 )وگان، عبارتند هس;;تند مفید معن;;وی هوش از گیریبهره برای که فردی هایویژگی از بعضی

نگرکل دی;;دگاه (،2003 مولن، )مک دلسوزی بودن(، )کامل تمامیت از: خردمندی، ه;;ایروش هاوی;;ژگی پ;;ذیری. اینانعط;;اف و داش;;تن باز ذهن صحت، و درستی داشتن، روی;;ا، مانند منطقی غ;;یر و غیرزب;;انی ه;;ایروش طریق از دانس;;تن ب;;رای را متفاوتی

1. Underlying ground of being2. Illusion3. Wisdom

21

کنندمی ارائه معنا ترعمیق س;;;;طوح به دس;;;;تیابی جهت عرف;;;انی، تجربه و ش;;;;هود(.2004 ،1)دسلوریرس

هس;;تند، معن;;وی ه;;وش الزمه که هاییویژگی ه;;ایفع;;الیت و هاتوان;;ایی کن;;ار در احتم;;اال و باورها روی;;ا، تحلیل و رویاها تعم;;ق، از: دع;;اکردن، عبارتند که دارند ق;;رار دیگ;;ری

و مق;;دس مف;;اهیم تفس;;یر و فهم در مه;;ارت و ش;;ناخت معن;;وی، و دی;;نی ه;;ایارزش همانند ق;;دیمی حق;;ایق از بعضی مثال، عنوان فراروندگی. به حاالت داشتن توانایی

عن;;وان به است ممکن دهند،می قرار توجه مورد را اخالقی فضایل که نرساندن آزار ممکن معن;;وی مس;;ائل باشند. همچنین مطرح معنوی هوش تقویت برای هاییروش پس زندگی وجود مانند وجودی سؤاالت مورد در تفکر قبیل از مواردی شامل است

حس رشد م;;ؤثر، تعمق و عب;;ادت به عالقمن;;دی زندگی، در معنا جستجوی مرگ، از زن;;دگی در آن نقش و برتر قدرت با هماهنگی خود، با رابطه رشد زندگی، هدفمندی

(.2004 )نازل، باشد خود ه;;ایمؤلفه معن;;ویت، مختلف مع;;انی م;;رور از ( پس2003) 2دونالد مک و فری;;دمن

نمایند: می عنوان چنین را آن مهمنهایی. معنی بر داشتن تمرکز ;1آنها. رشد و 3هوشیاری چندگانه سطوح از آگاهی ;2زندگی. بودن مقدس و گرانبها به اعتقاد ;3(.2005 )آمرام، 5تربزرگ کل یک به 4خود ارتقاء ;4

رش;;دیافته معنوی هوش ۀدهندنشان که ایگانههشت هایمؤلفه معتقدند وگان و 6نوبل تحم;;ل، س;;خاوت، مهربانی، تواضع، تمامیت، صراحت، و از: درستی عبارتند هستند

(.2004 )نازل، دیگران نیازهای کردن برطرف به تمایل و پایداری و مقاومت و 8شهود یکپارچگی، 7شجاعت، مانن;;د هاییارزش است ( معت;;قد2003) مولن مک

بصیرت بین است معتقد وی همچنین هستند؛ معنوی هوش هایمؤلفه از 9دلسوزی از یکی اس;;ت. وی شهودضد استرس مقابل، در و دارد وجود رابطه معنوی هوش و

نگرانی، مولن نظر از کند؛می عنوان بخش آرامش توجه را بصیرت افزایش هایراهدهد.می روی گیریتصمیم در تأخیر دلیل به که است نافرجامی و فزاینده تالش

کند: می مطرح چنین را معنوی هوش مشخصات 10لیچفیلد بروستفاوت؛ از . آگاهی1تقدس؛ و الطبیعه ماوراء حس . شگفتی،2

1. Descelorires2. Friedman H. & McDonald D.3. Consciousness4. Transcendence of self5. Greater whole6. Noble7. Courage8. Intuition9. Compassion10. Brouce Litchfield

22

خرد؛ و . حکمت3 گ;;وش خداوند ن;;دای به و ب;;ودن )س;;اکت دادن گ;;وش توان دوراندیشی، و . آگاهی4

دادن(؛بودن؛ آرام دوگانگی و تناقض و آشفتگی . هنگام5(.2006 )سانتوس، ایمان و فداکاری . تعهد،6است: گردیده بیان زیر شرح به معنوی هوش تعاریف1-2 جدول در

ساخته( معنوي)محقق هوش : تعاريف1-2 جدولسال و تعریفمحقق

را ش;;;ناختي و كند مي بي;;;ان را زن;;;دگي س;;;بك كه است دانش ن;;;وعي(1998) بولينگ بندي الويت وجود اصلي پديده در را انساني اعمال كه كند مي مشخص

دهد. مي توسعه عشق در را زندگي گستره و كند مي روزانه زندگى در مسئله حل جهت در معنوى اطالعات انطباقى كاربرد(1999) امونز

هدف. به دستيابى فرايند و) مارش;;;ال و زهر

2000) ك;;ار به خود ارزشي و معنوي مسائل حل در انسان كه ذهني استعدادي

.دهد مي قرار معنا و غنا از حالتي در را خود زندگي و گيرد ميماست. تحليلي و خطي هوشعقاليي، وراي كه ميگيرد بر در را شهود(2000) لوین است انس;;اني ظرفي;;تي و است مسئله حل و ادراك تفكر، برگيرنده در(2001) ولمن

تجربه و زن;;دگي معن;;اي خص;;وص در غ;;ايي س;;واالت پرس;;يدن ب;;راي.كنيم مي زندگي آن در كه جهاني و ما از يك هر بين يكپارچه ارتباطات

ت;;ورنس و سيسك(2001)

به فقط نه خ;;ود، ابع;;اد از بيش;;تر چه هر آگ;;اهي و تر عميق خودآگ;;اهيكند. مي راتشريح روح و جسم و فكر عنوان به بلكه جسم، عنوان

هستیم. آن در که مکانی و جهان از آگاهی(2001) بازن س;;طوح داش;;تن و هس;;تي به مرب;;وط مسائل عميق فهم براي ظرفيتي(2002) وکان

آگاهي. چندگانه) وکان و والش

2002) مانند ه;;ايي توان;;ائي و هاس;;ت، ق;;ابليت از اي مجموعه برگيرن;;ده در

تق;;وا، ب;;ودن دارا حقيقت، بعدي چند ماهيت از آگاهي بيشتر، خودآگاهيباشد. مي روزانه هاي فعاليت در تقدس شناخت

) هاوك مك2002)

ش;;كوفايي خ;;ود و ي;;افتگي، فرد،توسعه به منحصر محسوس، تجربياتشود. مي تعريف

و رفته فراتر خ;;ود پ;;يرامون محيط با ف;;رد ش;ناختي و فيزيكي روابط از(2004) نازلگردد. مي خود زندگي به فرد ديدگاه متعالي و شهودي حيطه وارد

) مارك چالز2004)

عن;;وان به و گ;;يرد، مي بر در را ما ذات ع;;اطفي و ش;;ناختي ه;;اي جنبه ش;امل را م;;اوراء و تجربي;;ات، بص;;يرت، كه اس;;ت، كلي هوش از جزئي

شود. مي يك عن;;وان به زن;;دگي دي;;دن و خ;;ود زن;;دگي به نس;;بت جديد رويك;;ردي(2006) اسکالر

انس;;ان روحي ابعاد شامل كه است سيستمي و پيوسته، هم به سيستمشود. مي

بر آن نه;;ادن بنا و زن;;دگي ق;;وانين شناخت و جهان آفريننده با ارتباط در(2006) سانتوس.باشد مي قوانين اين اساس

كه اي گونه به اس;;ت، معن;;وي ه;;اي ارزش ب;;روز و ك;;ارگيري به توانايي(2009) امرام

23

.شود مي فرد روحي و جسمي وسالمت روزانه كاركرد ارتقاء موجب و س;;;;;;;;;;;;;یندی) یگل;;;;;;;;;;زورث

2004)

ب;;يروني و دروني آرامش حين در خ;;رد، با هم;;راه ك;;ردن رفت;;ار توان;;ايياست. رويدادها و پيشامدها از نظر صرف

) جی س;;;;;;;;;ینگ2008)

را ما روزانه رفت;;ار و است معنوي هاي پديده درك و تفكر ذاتي، تواناييكند. مي هدايت معنوي ايدئولوژي با

ك;;;اربرد و كامل آگ;;;اهي به كه عقلي ه;;;اي ظ;;;رفيت از اي مجموعه(2008) کینگ مي كمك ش;;خص وج;;ودي م;;افوق جهان و معنوي هاي جنبه از انطباقي

معن;;ا، اف;;زايش عمي;;ق، وجودي تفكر مانند هايي خروجي به منجر و كندشود. می معنوي هاي حالت سلطه و مافوق عالم شناسايي

كرده حل را ارزشي و معنايي مشكالت ، معنوي هوش وسيله به است معتقد مادهو و دهيم مي ق;;رار معناتر با و تر وسيع تر، غني فضايي در را زندگيمان و ها فعاليت و

(.2006 )مادهو، دارند بيشتري معناي زندگي هاي ازروش يك كدام كنيم مي تعيين ني;;وتن معل;;ولي و علت سيس;;تم وراي است قادر معنوي هوش كند مي ادعا اسكالر كن;;د؛ ايج;;اد را1 ب;;از ه;;اي سيس;;تم آش;;فتگي و كوانتوم تئوري جهت در و كند، حركت

اين از كه كند مي تعريف تج;;ربي 2دي;;دگاهي از را معن;;وي ه;;وش اس;;كالر بن;;ابراين به دانش و ش;;ود مي نامي;;ده 3دانش كه است چ;;يزي ش;;امل معن;;وي ه;;وش ديدگاه، اس;;ت، ش;;ناختي احساسي بن;;ابراين شود، مي تعريف خاص شهودي يا حس عنوان

آن در خ;;اص پديدهاي اينكه يا است، درست شده ارائه مفهوم كه گويد مي ما به كه(.2008 )کریستون، دارد وجود

اسالم در معنوی هوش های- مولفه2-2-7 ق;;رار ف;;راوانی توجه م;;ورد معن;;وی ه;;وش ضمنی طور به اسالمی اصیل فرهنگ در

ذیل ه;;ای مولفه مذهبی متون اساس بر (1381جامی) مثال طور به است؛ گرفتهاست: برشمرده معنوی هوش برای راظاهری؛ کثرت ورای در وحدت مشاهده ;1اتفاقات؛ و هاپديده از معنوی هایپیام دریافت و تشخیص ;2معاد(؛ و )مبدأ هستی مبدأ و منشأ مورد در معنوی جواب دریافت و سؤال ;3انسانی؛ عدالت فضیلت بر فردی بین روابط و هستی قوام تشخیص ;4 در گذشت و عفو ک;;ارگیری به و خطا و رنج از فرارون;;دگی فض;;یلت تش;;خیص ;;;5

فردی؛ بین روابطمعنوی؛ الگوی مبناي بر رفتار تنظیم و معنوی الگوهای تشخیص ;6کرامت؛ این شکوفایی و رشد و حفظ و فردی ارزش و کرامت تشخیص ;7 رشد جهت در ب;;یرونی و درونی عوامل تنظیم و معن;;وی رشد فرایند تش;;خیص ;;;8

معنوی؛ فرایند این بهینه11. Open systems22. Perspective 33. Knowing

24

ب;;رزخ، و م;;رگ نش;;ور، حیات، به مربوط حوادث و مرگ زندگی، معنای تشخیص ;9روانی؛ دوزخ و بهشت

معمولی؛ زندگی در خداوندی حضور درک ;10تشکر؛ و قدردانی حس ایجاد و طبیعی و هنری هایزیبایی درک ;11 نه است دانش منشأ وص;;ال به عشق آن در که عرف;;ان و عشق ذوق داش;;تن ;;;12

قیاس؛ و استداللبفهمد؛ را شعری قطعه یک در نهفته معنای که شاعرانه هوش داشتن ;13 کالم افراد گرددمی موجب و شودمی قرآنی آیات بطون فهم باعث معنوی هوش ;14(.1381 )جامی، نمایند درک بیشتر عمق با و ترراحت را انبیا این نم;;ادین معن;;ای اس;;تنباط و مق;;دس مت;;ون هایداستان فهم در معنوی هوش ;15

کند؛می فراوانی کمک هاداستان رفته ک;;ار به اولوااللب;;اب ص;;فت آن صاحبان مورد در قرآن در که معنوی هوش ;16

عب;;ور اوه;;ام ه;;ایپرده از و ببرند پی حقیقت جوهره به افراد شود می باعث است، نمایند. ش;;ده قلم;;داد پرهیزگ;;اری و تقوا اسالمی متون در که معنوی هوش در مؤثر عوامل انفس، و آف;;اق در ت;;دبر خلقت، در ت;;دبر قبیل از روزم;;ره تمرین;;ات همراه به است، نقش توانندمی آن آی;;ات در ص;;ادقانه ت;;دبر و ق;;رآن خوان;;دن عب;;ادات، داری،روزه

(.1381 )جامی، باشند داشته معنوی هوش تقویت در اساسیاست: شده زیر عوامل شدن مطرح به منجر معنوی هوش مورد در تفحص

انس;;انی هر گره;;دایت که متعالی حضور هایپیام درک زندگی، در متعالی حضور درک و خشیت حس قدسی، امر برابر در اعجاب و شگفتی حس است، بیرون و درون از

حفظ رب;;وبی، ن;دای به دادن گ;وش ت;وان متع;الی، وج;ود عظمت مقابل در فروتنی درک ایم;;ان، ف;;داکاری، تعه;;د، دوگ;;انگی، و تن;;اقض و آش;;فتگی هنگ;;ام در آرامش

الهی دس;;تورات و فرمان درک و سازگاری خداوندی، کالم عمقی معنای خردمندانه عشق درک ک;;ثرت، عین در وح;;دت درک دس;;تورات، این عاطفی و شناختی درک و

و هاس;;ختی ه;;ا، رنج در معنا درک عمل، عین در عدالت درک روابط، در نقص عین در(.2002 هاوک، )مک مستقل صورتبه کردن عمل توانایی و هادشواری

معنوی هوش - رشد2-2-8 بر در را دانس;;تن مختلف ه;;ای روش معن;;وی، ه;;وش تع;;اریف اگر رسد می نظر به

س;;نین دارای که اف;;راد ف;;ورمن، راب;;رت اخ;;یر بررسی در هس;;تند؛ ن;;اقص نگیرن;;د، ه;;ایعقلی. تم;;رین فرا تا دانستند می ای تجربه مفهومی را معنویت بودند، مختلفی متم;;ایز روش سه با آش;;نایی به وابس;;ته که است دلیل این به مراقب;;ه، مانند ت;;املی

روش رس;;د. سه می نظر به مناسب معن;;وی ه;وش پ;االیش ب;رای اس;ت، دانس;تن دانس;;تن، روش سه این رسد می نظر ت;;املی. به و عقلی حسی، از عبارتند دانستن

25

دهند)وگان، می نشان افراد بعضی که هستند معنوی هوش از ناپذیری جدایی بخش2003.) جمله از آگاهی خود پرورش و زندگی تجارب و وقایع با سازگاری و هشیارانه آگاهی ها روش از بعضی این، بر ش;وند. عالوه می تلقی معن;;وی هوش رشد اصلی عوامل

است معتقد وگ;;ان مثال ش;;وند؛ می تلقی مفید رش;;دآن ب;;رای ها تم;;رین و ،راهبردها ه;;ای نظر نقطه داش;;تن و وگش;;ودگی نظر وس;;عت افزایش طریق از معنوی هوش

)م;اورایی( 1تع;الی حالت نظیر واقعیاتی و تجارب به نسبت زیاد حساسیت مختلف، الگوه;;ای کهن و هاافس;;انه بازنم;;ایی و نمادها ترعمیق فهم معن;;وی، ه;;ایموض;;وع و

(.2004 )نازل، یابدمی افزایش نشده کشف ناهشیار جمله از آگاهی خود پرورش و زندگی تجارب و وقایع با سازگاری و هشیارانه آگاهی ه;;ا،روش از بعضي این، بر ش;;وند. عالوهمی تلقی معن;;وی ه;;وش رشد اص;;لی عوامل

شوند؛می تلقی مفید آن رشد برای هاتمرین و راهبردها ه;;وش است معتقد وگان مثال مختل;;ف، نظرهای نقطه داشتن و گشودگی و نظر وسعت افزایش طریق از معنوی

)م;;اورایی( و تع;;الی ح;;الت نظ;;یر واقعی;;اتی و تج;;ارب به نس;;بت زی;;اد حساس;;یت الگوه;;ای کهن و هاافس;;انه بازنم;;ایی و نمادها ترعمیق فهم معن;;وی، ه;;ایموض;;وعیابد.می افزایش نشده کشف ناهشیار

ک;;ردن تق;;ویت و هیجان;;ات تغییر توجه، مختلف هایتمرین با توانمی را معنوی هوش هاتم;;رین داد. این اف;;زایش اخالقی رفتاره;;ای یا خ;;اص دین یک به متعلق منحص;;را

یا هیج;;انی ش;;ناختی، رشد با معن;;وی ه;;وش گرچه نیس;;تند؛ خ;;اص معن;;وی آم;;وزشدانست. برابر آنها از یک هیچ با را آن تواننمی ولی است، مرتبط اخالقی

ممکن کنن;;د،می رشد متف;;اوتی م;;یزان به ه;;وش مختلف ان;;واع از یک هر که آنجا از نک;;رده چن;;دانی رشد دیگر ان;;واع ولی کن;;د، زیادی رشد آنها از یکی فرد یک در است

رشد از مانن;;د،می ب;;اقی نش;;ده حل اخالقی یا هیج;;انی موض;;وعات که باشند. زمانی معن;;وی، ه;;وش هایجلوه از ی;;کی عنوان به معنوی بلوغ کنند؛می ج;;لوگیری معنوی-می 3اخالقی رفتار اخالقی( و )روحیه 2اخالقی بلوغ و هیجانی بلوغ از ایدرجه شامل یا سن ق;;ومیت، جنس، از نظر ص;;رف را دیگ;;ران برای دلسوزی و خردمندی و شود با که است ایگس;;ترده و عمیق دید معن;;وی بل;;وغ گفت ت;;وانگ;;یرد. میمی بر در نژاد

ش;;ودمی ب;;یرونی زن;;دگی با ذهن درونی زن;;دگی ارتب;;اط شامل و است همراه آگاهی(.2002 )وگان،

ه;;ا،م;;وقعیت اص;;لی معنای جستجوی طریق از معنوی هوش معتقدند مارشال و زهر روی;;دادها می;;ان ارتب;;اط برق;;راری ب;;رای تالش و مس;;ائل »چرا« برای کردن مطرح

ش;;هودی ه;;ایپی;;ام به دادن گ;;وش و بازشناسی و ی;;ادگیری کن;;د. همچ;;نینمی رشد از آم;;وختن خودآگ;;اهی، ب;;ردن ب;;اال ب;;ودن، متفکر درونی، ص;;دای یا کنن;;ده راهنمایی

11.Transcendent 2. Moral3. Ethical

26

)نوب;;ل، ش;;ودمی معن;;وی ه;;وش اف;;زایش ب;;اعث خ;;ود با داشتن صداقت و اشتباهات2001.)

توجه که زم;;انی اس;;ت؛ ض;;روری معن;;وی بل;;وغ اف;;زایش برای خودآگاهی مس;;تقیما تفک;رات و ذه;نی های احساس به تا کند تالش است ممکن فرد است، درون متوجه

است ممکن فرد ابتدا در نماید؛ توجه خود و ش;;ود شخصی موض;;وعات درگ;;یر کامال در تواندمی شخصی مس;;ائل کن;;د. جذبه خ;;الی لحظه یک ب;;رای حتی را ذهنش نتواند

کنن;;دهمنح;;رف انتخاب، بدون آگاهی پرورش یا آنها بر تمرکز برای فرد تالش صورت کنارگذاش;;تن فرایند بر آغازی تواندمی توجه، ارادی جهت تغییر امکان از آگاهی باشد

بینندمی آم;;وزش نیز درمانگران باشد. روان رفتاری الگوهای و پیشین فکری عادات باش;;ند. واضح ش;;اهد خ;;ویش دخ;;الت ع;;دم و کامل توجه با را دیگران سرگذشت تا

-زخم معن;;وی، ه;;وش پرتو در کنیم،می توجه دیگری به آرام ذهن با که هنگامی است-می;;انجی با دیگ;;ران با هم;;راهی ش;;وند؛ می گشوده هاقلب و یابندمی التیام قدیمی های

(.2002 )وگان، باشد داشته درمانی اثرات تواندمی نیز خاموش گری

روانی سالمت و معنوی - هوش2-2-9 زن;;دگی، ه;;دف و معن;;ویت می;;ان که اندداده نش;;ان مختلف ه;;ایبررس;;ی و هاپ;;ژوهش (؛2000 همک;;اران، و )ج;;ورج دارد وج;;ود همبس;;تگی س;;المت، و زن;;دگی از رضایت

بر معن;;ویت اثرات مورد در گرفته انجام تحقیقات بررسی در همکارانش و المر مثال اس;;ت؛ هم;;راه بیشتر عمر طول و کمتر بیماری با معنویت که دریافتند فرد، سالمت درم;ان، به ج;راحت، با مواجهه هنگ;ام هس;تند، معن;;وی گ;یریجهت دارای که افرادی

)ایم;;ونز، آیندمی کنار بیماری و دیدگیآسیب با تریمناسب شکل به و دهندمی پاسخ بهتر (. همچ;;نین2002 دونال;;د، )مک است کم;;تر آنها در افس;;ردگی م;;یزان ( و2000 به نس;بت بینش و آگ;اهی ۀدهنداف;زایش معن;;وی ه;ایتم;رین که دهندمی نشان شواهد دارن;د. مثب;تی ت;أثیر اف;راد عملک;رد بر و ( هستند1)تعمق هوشیاری چندگانه سطوح

2شناختی انعطاف آزمون اجرای و توجه میزان گیریاندازه با خود پژوهش در وارنر

-تی یا برتر تعمق هایتمرین )انجام تعمق که داد نشان کنترل، و آزمایشی گروه دو در 4همک;;اران و ده;;د. کرانس;;ونمی قرار تأثیر تحت مثبتی شکل به را ذهنی رشد ،3ام(

ه;;وش نم;;ره بهب;;ود ب;;اعث س;;اله دو دوره یک در ام تی هایتمرین که دادند نشان نیز )آم;;رام، است ش;;ده آزمایشی گ;;روه در واکنش زم;;ان و ی;;ادگیری توان;;ایی به;;ر،

2005.)

دیگر هایهوش با معنوی هوش - مقایسه2-2-10 رشد ت;;رتیب اس;;اس بر را معن;;وی و هیجانی شناختی، بدنی، هوش چهار ویگلژورث

نش;;ان1-2 ش;;کل در ویگل;;ژورث اس;;ت. الگ;;وی نموده مطرح هرمی شکل به آنها،1. meditation2. Cognitive flexibility3. Transcendental meditation )TM(4. Cranson R. et al

27

بر ابت;;دا کودک;;ان که است دی;;دگاه این اس;;اس بر نظر مورد است.الگوی شده داده مفه;;ومی و زب;;انی ه;;ای مه;;ارت سپس بدنی(، )هوش کنند می پیدا کنترل خود بدن

ک;;ودک ای مدرسه ه;;ای فعالیت در هوش این دهند؛ می گسترش را )هوشبهر( خود است؛ مطرح به عالقمند که گ;;ردد می مط;;رح هنگ;;امی اف;;راد از بس;;یاری ب;;رای هیج;;انی ه;;وش

می نم;;ایی خ;;ود زمانی معنوی هوش انتها، باشند.در دیگران با خود روابط گسترش آن ی همه این آیا مانن;;د، وس;;واالتی گ;ردد می مس;ایل معن;;ای دنب;ال به ف;رد که کند

نماید. می مطرح را دارد؟ وجود که است چیزی

(2004 )ویگلزورث، هاهوش : رابطه1-2 شکل

بینانه،واقع دانش و غيرديني آموزش نسبت به معنوی هوش است معتقد هاوک مک نگرکل و غیراختصاصی دارد. م;;اهیت ت;;رینزدیک رابطه خردمندی و نگرش شهود، با

بخش;;د؛می عمق را آن و دهدمی گس;;ترش را ف;;رد ادراک نم;;ادگرایی از استفاده و آن ح;;رکت این، بر عالوه کن;;د؛می کمک روزمره کار بهبود و روابط سازیغنی به امر این به تا ش;;ودمی مرب;;وط معنوی هوش به بیشتر معنوی رشد و خودشکوفایی سمت به

ه;;وش که اف;;رادی رسدمی نظر ب;;ودن. به رس;;وم و آیین پایبند و خ;;ود کن;;ترل به نیاز )ن;;ازل، باش;;ند داش;;ته متف;;اوتی زن;;دگی س;;بک است ممکن دارن;;د، یکپارچه معن;;وی2004.)

کند:می عنوان چنین گاردنر( را های)هوش مختلف هایهوش هایشباهت 1لیچفیلد ها؛هوش همه بین پوشی هم هایالیه وجود ;1مختلف؛ افراد در هاهوش از یک هر تفاوت ;2ها.هوش بودن رشد قابل ;3

اس;;ت. از برش;;مرده هاهوش دیگر و معنوی هوش میان را عمده تفاوت سه لیچفیلدمعنوی: هوش وی نظر

دارد. سروکار دیگران با انحصارا ;گیرد.برمی در دیگر( را های )هوش دیگر سطوح همه ;هاست.هوش سایر از ترذهنی احتماال آن ارزیابی ;

2متع;;ارف ه;;وش و معن;;وی ه;;وش تف;;اوت م;;ورد ( در2002) ه;;اوک مک دي;;دگاه

است. شده داده ( نشان1;2) جدول )عمومی( در1. Litchfield, B.2. traditional

28

(2002 هاوک، )مک متعارف هوش و معنوي هوش : مقايسه2-2جدولمعنوی هوشمتعارف هوش

اختصاصي1معنایی

کننده متمایز2خود کننده کنترل

کمی3مادی

عقل

4غيراختصاصي

5نمادین

6متحدکننده

7خود شکوفاکننده

کیفیمعنوی8شهود

کار و کسب -2-2-11 و كسب ، آکس;;فورد نامة واژه در دارند. كار و كسب از متفاوتي تعاريف نويسندگان

و كسب من، النگ نامه واژه اس;;ت. در آم;;ده تج;;ارت و فروش و خريد معناي به كار است. شده گفته شود، حاصل پول آن از كه تجارتي و آوردن در پول فعاليت به كار،

ع;;ام، ط;;ور به و مش;;غوليت، از از: ح;;التي است عب;;ارت كار و كسب ساده زبان به به را آنها فروش هدف با خدمات و كاالها خريد و توليد كه است هايي فعاليت شامل.گيرد مي دربر سود، كسب منظور گ;يرد، ص;;ورت ف;;روش و خريد آن در كه تبادلي هر كه باورند اين بر پلومن و پترسن و خريد ش;;ونده تجديد و تكراري تبادل نوع هر كار، و كسب بلكه نيست، كار و كسب

.است فروش خ;;دمات يا كاالها آن طي كه داند مي كاس;;بي ن;;وعي را ك;;ار و كسب اون پروفس;;ور

يادشده، تعاريف به توجه با بنابراين،.شوند مي توزيع و توليد بازار، در فروش براي عرضه يا كاالها توليد كااله;;ا، ف;;روش و خريد با ك;;ار و كسب كه دري;;افت ت;;وان مي

(.2008 )کینگ، دارد كار و سر سود، آوردن دست به منظور به خدمات،

سازمان در معنوی هوش - جايگاه2-2-12 با جدي;;دتر س;;ازة يك در را ه;;وش و معنويت مفاهيم معنوي هوش گذشت، كه چنان

ه;;اي واقعيت مقابل در كه دهد مي را فرصت اين انس;;ان به و كند مي ت;;ركيب هم ارتباطات ها، مكان اشيا، اليبهال در روز هر را تعالي و باشد حساس معنوي و مادي

كند. دنبال ها نقش و

1. semantic2. Self-control3. Temporal4. Non-specific5. Symbolic6. Unify7. Self- actualisation8. intuition

29

در اطالع;اتي داش;تن با ب;اال معن;;وي ه;وش اس;ت: داش;;تن معتقد (،2003) ادوارد دانش و عملي دانش مي;;ان فاص;;له تمايز اين است. متفاوت معنوي هوش خصوص

معن;;وي مسائل درباره وسيع دانش داشتن نبايد رو، ازاين كند. مي مطرح را نظري تعمق و عب;;ادت طريق از معنوي هوش به يابي دست رديف هم را آنها هاي تمرين و

از م;;ؤثر من;;دي به;;ره براي گفت توان مي هرچند دانست، اخالقي مسائل حل براياست. الزم عملي و نظري دانش داشتن معنويت،

شامل و دارد رابطه جهان با آن ارتباط و نفس و ذهن دروني زندگي با معنوي هوش چندگانه س;;;طوح به نس;;;بت بينش و وج;;;ودي س;;;ؤاالت عميق فهم مهم ظ;;;رفيت تك;;املي زن;;دگي ن;;يروي يا ب;;ودن بستر و زمينه نفس، از آگاهي شود. مي هوشياري

ش;كل به و ش;ود مي ظ;اهر هشياري شكل به معنوي هوش گيرد. مي دربر را خالق آي;;د؛ درمي روح و نفس ذهن، ب;;دن، زن;;دگي، م;;اده، رشد ح;;ال در هميشه آگ;;اهي

م;;اورا به را ف;;رد و است ف;;ردي ذهني توانايي از بيش چيزي معنوي هوش بنابراين، روان رشد از فراتر معن;;;وي ه;;;وش ب;;;راين، عالوه.كند مي مرتبط روح به و ف;;;رد

موج;ود با رابطه از آگ;اهي ش;امل خودآگ;اهي روي، اس;ت. ب;دين متعارف شناختي حل ب;;راي معن;;وي ه;;وش ش;;ود؛ مي موج;;ودات همه و زمين ديگر اف;;راد متع;;الي، مي ق;;رار اس;;تفاده م;;ورد ها ارزش و زن;;دگي معن;;اي به مربوط مسائل و مشكالت

رواني آرامش و ش;;ادي در من آيا كن;;د، مي ايج;;اد ذهن در ه;;ايي سؤال چنين و گيرد شود؟ مي زندگي در من تكامل موجب من شغل آيا و هستم؟ سهيم مردم

ف;;رد كه معنا بدين دادن؛ پاسخ تا است پرسيدن به مربوط بيشتر هوش اين واقع در كن;;د. مي مط;;رح خ;;ود پ;;يرامون جه;;ان و زن;;دگي و خ;;ود درباره را بيشتري سؤاالت كجا به ايم، آم;;ده كجا از اينكه درب;;اره ج;;دي هاي سؤال كه است ذكر قابل همچنين

باش;;ند مي معن;;وي ه;;وش نموده;;اي از چيس;;ت، زن;;دگي اص;;لي ه;;دف و رويم مي(.2009 )آمرام،

پ;;يرامون محيط با ف;;رد شناختي و فيزيكي روابط از معنوي هوش رسد، مي نظر به مي خ;;ود زن;;دگي به ف;;رد دي;;دگاه متع;;الي و ش;;هودي حيطه وارد و رفته فراتر خ;;ود نگاه يك تأثير تحت كه شود مي فرد تجارب و رويدادها همه شامل ديدگاه اين گردد. مجدد تفسير و دهي چارچوب براي هوش اين از تواند مي فرد اند. گرفته قرار كلي

و روي;;دادها به پديدارشناختي لحاظ از است قادر فرايند اين گيرد. بهره خود تجارب اس;;ت: معتقد (،2009) بده;;د. آم;;رام بيش;تري شخصي ارزش و معنا فرد، تجارب در تق;;دس حس زن;;دگي، در م;;أموريت داش;;تن و معنا حس ش;;امل معن;;وي ه;;وششود. مي دنيا شدن بهتر به معتقد و ماده ارزش از متعادل درك زندگي، اس;;ت، مفيد معن;;وي ه;;وش از گ;;يري به;;ره ب;;راي كه ف;;ردي ه;;اي وي;;ژگي از بعضي

و درس;;تي نگ;;ري، كل دلس;;وزي، ب;;ودن(، )كامل تم;;اميت از: خردمن;;دي، عبارتندپذيري. انعطاف و داشتن باز ذهن صحت،

30

و غيرزب;;اني ه;;اي روش طريق از دانس;;تن ب;;راي متف;;اوتي ه;;ايروش ها وي;;ژگي اين س;;طوح به ي;;ابي دست منظ;;ور به عرف;;اني تجربه و ش;;هود روي;;ا، مانند غ;;يرمنطقي

كنند. مي ارائه معنا تر عميق آنها ان;;د. ك;;رده ذكر معن;;وي و هيج;;اني عقالني، ه;;وش ن;;وع سه مارش;;ال و زوه;;ار

اف;راد اين ان;د: ك;رده ذكر گونه اين را ب;االيي معن;;وي هوش داراي افراد مشخصات توان;;ايي دارن;;د؛ خويش;;تن به نس;;بت هوش;;ياري از ب;;االيي درجه پذيرن;;د؛ انعط;;اف طريق از الهام همچنين دارند. را آنها بر شدن چيره و دردها و مشكالت با رويارويي

)پي گ;;را وح;;دت تفكر ديگران، به نسبت كردن بد از اجتناب ها، بصيرت و ها ارزش به دادن پاسخ ب;;راي وجو جست گون;;اگون( ه;;ايپدي;;ده و اش;;يا ميان روابط به بردن س;;نت و ها ش;;يوه برابر در مق;;اومت و ديگران به وابستگي عدم اساسي، هايسؤال(.2009 )آمرام، آنهاست ديگر هاي ويژگي از جامعه معمول هاي

است، معنوي هوش الزمه كه هاييويژگي ه;;اي فع;اليت و ها توان;;ايي كن;;ار در احتماال روي;;ا، تحليل و روياها تعمي;;ق، ك;;ردن، از: دعا است عب;;ارت كه دارد ق;;رار ديگ;;ري

مف;;اهيم تفس;;ير و فهم در مه;;ارت و ش;;ناخت معن;;وي، و دي;;ني ه;;اي ارزش و باورها ق;;ديمي حق;;ايق از بعضي مث;;ال، ب;;راي فراروندگي. حاالت داشتن توانايي و مقدس است ممكن دهن;;د، مي ق;;رار توجه مورد را اخالقي فضايل كه نرساندن آزار همانند

مس;;ائل باش;;ند. همچ;;نين مط;;رح معن;;وي ه;;وش تقويت براي هايي روش عنوان به مانند وج;;ودي س;;ؤاالت درب;;اره تفكر قبيل از م;;واردي ش;;امل است ممكن معن;;وي

و عب;;ادت به من;;دي عالقه زن;;دگي، در معنا وج;;وي جست مرگ، از پس زندگي وجود ق;;درت با هماهنگي خود، با رابطه رشد زندگي، مندي هدف حس رشد مؤثر، تعميق

(.2008 جروم، )کریستو باشد خود زندگي در آن نقش و برتر وي اس;;ت؛ جه;;ان آفرينن;;ده با ارتب;;اط مورد در معنوي است: هوش معتقد سانتوس

نه;;ادن بنا معن;;وي( و و ط;;بيعي )ق;;وانين زندگي اصول شناخت توانايي را هوش ايناست: كرده تعريف قوانين اين اساس بر زندگي

موج;;وداتي ما كه مس;;ئله اين داشتن باور يعني معنوي؛ هوش تصديق و شناخت ;1است. جهان( موقتي اين )در جسماني زندگي و هستيم معنوي

خداوند(؛ برتر) يعني معنوي موجود يك باور و بازشناسي ;2 داش;;ته وج;;ود هم راهنم;;ايي كت;;اب بايد هس;;تيم، مخل;;وق ما و هست خ;;القي اگر ;3

باشد. پذيرفتن و خواند( فرامي را انسان كه چيزي زندگي)وجود هدف شناسايي لزوم ;4

اند. شده رمزگذاري ها توانايي از بعضي ژنتيكي نظر از كه نكته ايناست(. خداوند از وي فهم بازتاب فرد خداوند)شخصيت نزد خود جايگاه شناختن ;5 بايد موف;;ق، زن;;دگي داش;;تن ب;;راي كه امر اين پ;;ذيرفتن و زن;;دگي اصول شناخت ;6

ج;;روم، )کریس;;تو داد ش;;كل اص;;ول اين مط;;ابق را خ;;ود تص;;ميمات و زن;;دگي سبك2008.)

31

معنوی هوش گیری - اندازه2-2-13 در را احتي;;اط ج;;انب معنوي هوش كردن كمي مقابل در هاوك مك و مارشال و زهر معن;;وي هوش گيري اندازه براي كه هايي ش تال مورد در نيز اند. امونز، گرفته پيش(.1388 )فتاحی، دهد مي هشدار گرفت، مي انجام

رفتاره;;اي و هاتوان;;ایي انعك;;اس اس;;اس بر ت;;وان مي را ف;;رد معن;;وي ه;;وش وضعيت در داد؛ ق;;رار توجه م;;ورد ف;;رد معن;;وي/دي;;ني اعتق;;اد سيستم مثل شخصي گوناگون

مي معن;;وي، هوش وضعيت بيان براي فرد به منحصر الگوهاي تعريف راستا، همين مق;;دار آن در )كه كمي ارزي;;ابي يك آوردن بدست براي تالش از مفيدتر بسيار تواند

ان;;دازه براي راه باشد. يك دهد( مي نشان را باشند مي دارا افراد كه معنوي هوش سيس;;تم افراد، معنويت مورد در ذهني توضيحات بررسي افراد معنوي هوش گيري

و )تعب;;ير اف;;راد معن;;وي تج;;ارب اف;;راد، اه;;داف اف;;راد، ه;;اي ش ارز افراد، اعتقادي و اه;;داف ه;;ا، ارزش اعتق;;ادي، سيس;;تم معن;;ويت، آن در كه راهي آنه;;ا( و تفس;;يرباشند. مي كارگرفته به معنوي تجارب

ه;;وش بي;;ان و فهم ارزيابي منظور به را هاييمقياس توان مي ديگر راه يك عنوان به معن;;وي رواني م;;اتريس فهرست گويه هش;;تاد جهت، همين در ك;;رد. ايج;;اد معن;;وي ه;وش وض;عيت بي;ان براي فرد به منحصر الگوي يك تعريف منظور به ولمن توسط تجربي;;ات، اف;;راد كه بودند شده طراحي نحوي به موارد اين شد. ايجاد افراد معنوي ان;;تزاعي تفكر نيازمند گزارش، اين دهند؛ مي گزارش را يشان رفتارها و ها فعاليت

بيش;;تر معن;;ويت رواني ماتريس فهرست ضرورتا، است. رويدادها تفسير و تعبير و م;;ورد معن;;ويت الگوه;;اي بر تمركز با بيش;;تر، يا كمتر معنوي هوش به توجه جاي به

تجربي;;ات گون;;اگون ابع;;اد، كه دارد ف;;اكتور هفت فهرست اين گ;;رفت. ق;;رار توجه هوش;;مندي، ال;;وهيت، از؛ عبارتند عامل هفت كنن;;د. اين مي گ;;يري اندازه را معنوي آس;;يب )كودكانه(، معصومانه معنويت بيروني، ادراك پذيري، جامعه تفكري، روش

جوابگ;;وي كلي طور به يا مستقيم طور به معنويت رواني ماتريس فهرست روحي. از بيش;;تر امتي;;ازات، و نيست معن;;وي ه;;وش درجه و معن;;وي ه;;اي ظرفيت سنجش

در بيش;;تر امتياز حالاين هستند. با توصيف و تشريح قابل باشند، مقايسه قابل اينكه معنوي آگاهي افزايش و عالقه درجه دهنده نشان معنويت رواني ماتريس فهرست

(.2009 )آمرام، شود مي مربوط زندگي تجربيات و رفتار ديدن به كه است اب;;زار اين دارد. ن;;ام معنوي هوش مقياس كه شد، معرفي نازل توسط ديگري ابزار

دارد. قرار ليكرت طيف روي بر كه است مورد17 داراي قابل قبلي ه;;اي روش از كه است آم;;رام معن;;وي هوش جامع شاخص گيري اندازه

دو و بيست و مهم مقي;;اس 5ش;;امل شاخص اين باشد. مي تر صحيح و تر اطمينان عميق تحليل و تجزيه از كه معن;;وي ه;;وش ابع;;اد از بس;;ياري كه است مقي;;اس زير

كند. مي تأييد را شود مي شناسايي مصاحبه

32

زير دو و بيست و صداقت تعالي، متانت، هوشياري، معنا، از: عبارتند مقياس 5 اين خ;;ود قدرداني، آزادي، متانت، تواضع، بصيرت، زيبايي، از: است عبارت آن مقياس

عمل، رویي،گشاده توجه، شهود، دروني، تماميت جا، همه در حضور نگري،كل برتر،(.2009 آمرام،) اعتماد و تلفيق خدمت، روحانيت، ارتباط، هدف، حضور،

معنوي هوش - كاربردهاي2-2-14 خ;;دا و ديگ;;ران خود، با را شخص ارتباط ميتواند فرد زندگي در معنوي هوش كاربرد

ه;;وش ف;;رد، اعتق;;ادات بر تكيه كند. با تسهيل فرد خودآگاهي پرورش خصوص به و مي خ;;دا حض;;ور و خ;;دا با ارتب;;اط احس;;اس و آگاهي ارتقاء و تسهيل به قادر معنوي

(.2006 )جورج، شود در معن;;ويت ك;;اربرد و تلفيق به توجه سازمان، رهبري در معنوي هوش از استفاده

اف;;راد، كهاست. زم;;اني يافته اي فزاينده رشد رهبري اثربخشي و سازماني عملكرد را خ;;ود دروني اشتباهات و ت;;رس از و ك;;رد نخواهند تك;;رار را آن كنن;;د، درك عميق;;ا معن;;وي ه;;وش س;;طح ت;;رين عميق اين كه شد خواهند رها تغي;;ير برابر در آش;;فتگي

معن;;ويت از استفاده كه: آيا كرد مطرح اينصورت به سوالي (2003) ادوارد است؛ مي وي;;ژه طور به مشكالت از اي مجموعه كه دارد اين بر داللت مشكالت حل براي در مس;;أله ش;;كل اين اثربخشي وهمچ;;نين ش;;وند، حل فرد معنويت وسيله به توانند راس;;تا اين در گ;رفت؛ ق;;رار پرسش م;;ورد معن;;وي غ;;ير گون;;اگون هاي شكل مقابل براي توان مي معنوي هوش از كه كردند بيان (،2002) هاوك مك ( و2000) امونز

را معن;;وي ( ه;;وش2001) ولمن كه ح;;الي در ك;;رد، اس;;تفاده روزانه مش;;كالت حل اس;;تفاده بين ن;;يز ادوارد است؛ دانسته اخالقي و وجودي مسائل حل جهت در اصوال

معن;;وي غ;;ير مس;;ائل حل در آنها از اس;;تفاده و مش;;كالت حل ب;;راي معنوي هوش از ممكن ب;;رد مي سر به خ;;ود عمر پايان در كه فردي مثال براي. شود مي قائل تمايز معن;;اداري احساس كردن روشن براي وجودي اعتقادات و معنوي هاي ارزش است

ه;;وش از جلوه;;اي تواند مي فرايند اين كن;;د؛ آزم;;ايش را زن;;دگي از مرحله اين در كه است آن كند مي پوشي چشم آن از دي;;دگاه اين كه مهمي نكته اما باشد، معنوي

موضوعات جداسازي ايده بود. خواهد معنوي اش زندگي ابعاد همه معنوي، فرد يك حل متف;اوت ه;اي اس;تراتژي ك;ارگيري به ب;راي غ;يرمعنوي، از معن;;وي مشكالت و

(.1387 )سهرابی، است پذير چالش مسأله، تواند مي زندگي از بزرگتر مفهومي ديدن و معناداري براي جستجو واقعه هر تقريبا

ه;;وش ص;;فات و ها توان;;ايي از بعضي مشابه، طور برگيرد. به در را زندگي تجربه و سئواالت پرسش و دلسوزي كمال، خالق، استدالل خودآگاهي، حكمت، مثل معنوي يا معن;;وي موض;;وعات از ج;;داي باالتري، مشكالت و موضوعات با تواند مي چرايي،

رابطه تحليل و س;;ازي مفه;;وم ب;;راي توانند مي آنها مثال باش;;ند؛ مرتبط وج;;ودي، و س;;ازمان ه;;اي سياست بن;;دي فرم;;ول و ري;;زي برنامه ب;;راي همچ;;نين و مشكالت

(.1387 ،یسهراب) شوند كارگرفته به سازماني ماموريت هاي بيانيه

33

در را آنها تحليل و تجزيه و منطقي اس;;تفاده و اطالع;;ات و حق;;ايق منطقي ه;;وش و احساس;;ات كن;;ترل و درك ش;;امل ع;اطفي ه;وش كن;;د؛ مي دنب;;ال گ;يري تص;;ميماست؛ خود عواطف

است: كاري محيط در زير موارد دربردارنده معنوي هوش توان نيز و ديگران به توجه امكان كه دروني عميق منابع كارگيريبه و - يافتن

دهد. مي ما به را آنها با تطابق و تحملمتغير كاري روابط با هاي محيط در ثبات با و روشن فردي هويت احساس - ايجاد

كار كردن معنادار قابليت و حوادث و رويدادها واقعي معناي درك - تواناييسازماني و فردي اهداف با ها ارزش همسوسازي و - شناسايي

منجر امر اين كه ض;;عف، موضع از پ;;ذيري سازش بدون ها ارزش با كردن - زندگيشود. مي فردي انسجام حس بهآنها. بر اثرگذاري توان و خود رفتار و افكار درست علت شناخت و درك ;

ه;;ا،آش;;فتگي و ها بح;;ران با مواجه توانايي شامل معنوي هوش تمرين و توسعه نتايج به نس;;بت آرام و روشن دي;;دگاهي و سايرين به نسبت خودخواهي از عاري نگرشي(.2006 )جورج، است زندگي

معنوي هوش هاي مولفه و - ابعاد2-2-15 كن;;د؛ می ت;ركيب جديد س;;ازه يك درون را هوش و معنويت هاى سازه معنوى هوش

تع;الى يافت;;ه، اوج هوشيارى مقدس، عناصر تجربه و جستجو با معنويت كه حالي در چ;;نين از كه است ه;;ايىتوان;;ايی مس;;تلزم معن;;وى ه;;وش اس;;ت، ارتب;;اط در معنا و

با پيام;;دهاى و محص;;والت توليد و اث;;ربخش كنش و تط;;ابق براى معنوى موضوعات به را معن;;وى ه;;وش س;;ازه پي;;دايش توان می كلى طور به. كند مي استفاده ارزش نظر در عملى ه;;اى م;;وقعيت زمينه در معن;;وى من;;ابع و ها ظ;;رفيت ك;;اربرد عن;;وان دامنه ش;;ناخت ب;;دون معن;;وي ه;;وش درب;;اره بح;;ثي هر كه رسد مي نظر به گرفت.

كه منطقي ه;;وش خالف بر هوش;;معنوى ب;;ود. خواهد ناكامل معن;;وي تج;;ارب وسيع ن;;يز ع;;الي پستانداران در كه هيجانى هوش خالف بر و هستند آن داراى هم ها رايانه دارد، وجود ه;;وش ن;;وع ت;;رين اصلى و ترين اساسی كه است انسان خاص منحصرا

است. دانش ش;;ود؛ مي خالصه زير م;;وارد در آمرام و سيسك ديدگاه از معنوي هوش ابعاد

حل توان;;ايي جه;;ان، و ط;;بيعت با ش;;دن يكى و خ;;ود ش;;ناخت عمي;;ق، شهود درونى، مس;;ائل، حل ب;;راي شهود مثل تعالي هاي سبك از استفاده و باطني هدايت مسئله، دي;;دگاه و روح;;انيت با هم;;راه تع;ادل در ك;ردن زن;;دگي حقيقت، به عشق و پ;;ذيرش

(.1387 )سهرابی، و... چيزي هر ميان دروني ارتباط ديدن براي گرا كل سيستمياند. نموده بندي طبقه زير جدول قالب در را معنوي هوش ابعاد نيز مارشال و زهر

34

مارشال و زهر ديدگاه اساس بر معنوي هوش : ابعاد3-2 جدولخودآگاهي

بدانيد و هستيد كه واقعاپيرامون دنياي با چگونه

. برقرار ارتباط خود كنيد مي

انداز چشم و ها ارزش تعيينگرايي( )آرمان

چشم در ما انس;;انيت نه;;ايت ما ه;;;;;;اي ارزش و ان;;;;;;داز.شد خواهد مشخص

و مشكالت با مواجهه قابليت فرصت به ح;;تي و ناماليمات

تبديل با آم;;;دن كن;;;ار آنها ك;;;ردن

و مش;;;;كالت و اش;;;;تباهاتآنها. از گرفتن درس

نگري كل و چيزها بين ارتب;;اط مشاهده

به نسبت بودن مشتاق امور:چيز همه

پذيري تنوع مثال براي تنوع، با آمدن كنار

ديدن و ف;;رد هر متف;;اوت هاي جنبه

ارزش دانس;;;تن به تش;;;ويق ش;;كرگزاري و ها تف;;اوت اين

آنها بابت

)شهامت( بودن مستقل به كه شناسانه روان واژهاي

نه است ش;;;;هامت معن;;;;اي جم;;اعت همرنگ و سازگاري

كافي شجاعت شدن،داشتن ع;;رف ب;;رخالف عمل ب;;راي

محي;;;ط( از )اس;;;تقالل رايجچ;;;;را؟ پرس;;;;يدن به تمايل

و اساسي س;واالت پرس;;يدن بني;;;ادين ه;;;اي پاسخ ي;;;افتن

بن;;;;دي چ;;;;ارچوب ق;;;;ابليت مش;;اهده موض;;وعات دوباره وس;;يع اي زمينه در ها پدي;;ده

بودن. خودجوش ترچرا؟ پرسيدن به تمايل

و اساسي سواالت پرسيدنبنيادين هاي پاسخ يافتن

بن;;;;دي چ;;;;ارچوب ق;;;;ابليتدوباره

ها پديده مشاهده موضوعاتتر وسيع اي زمينه در

اعمال انجام بودن خودجوش و خ;;;;;ود بينش اس;;;;;اس بر

به آنها ب;;ابت ب;;ودن پاس;;خگو اس;;اس بر نكردن عمل و دنيا

هوس و ترس

گرفته قرار مطالعه مورد مختلفي نظران صاحب ديدگاه از معنوي هوش هايمؤلفهپردازيم. مي آنها به ادامه در كهنمود؛ طبقه زير دسته 5 در توان مي را معنوي هوش هاي مؤلفه امونز زعم بهآن( كردن متعالي و مادي و جسماني دنياي از رفتن )فرا تعالي ظرفيت ;1هوشياري از معنوي هاي حالت به ورود توانايي ;2تقدس از احساسي با روزانه زندگي روابط و حوادث ها، فعاليت آراستن توانايي ;3

35

زندگي مسائل حل جهت در معنوي منابع از استفاده توانايي ;4 فروت;;ني، سپاس;;گزاري، )بخش;;ش، مابانه فض;;يلت رفت;;ار در درگ;;يري ظ;;رفيت ;;;5

شفقت( احساس آن به را زير مؤلفه دو ام;;ونز، ه;;اي مؤلفه تأييد ضمن (،2001) 1نوبل راستا اين در

كند: مي اضافه چند و بزرگتر واقعيت يك درون فيزيكي واقعيت كه موضوع اين آگاهانه تشخيص ;1

ناهوش;;يارانه و هوش;;يارانه صورت به و آن با لحظه به لحظه تعامل در و است بعديشود. مي بندي صورت

)س;;هرابی، جه;;اني جامعه و خ;;ود ب;;راي روانش;;ناختي، س;;المت آگاهانه پيگ;;يري ;;;21387.)

است: شده بيان معنوي هوش براي زير هاي مولفه دونالد مك و فريدمن ديدگاه ازنهايي معناي بر داشتن تمركز ;3آنها رشد و هوشياري چندگانه سطوح از آگاهي ;4زندگي بودن مقدس و بها گران به اعتقاد ;5بزرگتر كل يك به اتصال و خود از رفتن فراتر ;6

است: نموده ارائه معنوي هوش براي را مولفه سه نيز وگانوجودي سواالت درك بر مبتني معناداري ايجاد توانايي ;1مشكل حل براي آگاهي چندگانه سطوح از استفاده ;2(.2005، )آمرام ماورا با و ديگر چيز هر با چيز همه دروني ارتباط از آگاهي ;3

دهن;;ده نشان كه گرفتند نظر در معنوي هوش براي را مؤلفه هشت نيز وگان و نوبل تم;;اميت، ص;;راحت، و درس;;تي از عبارتند ها مؤلفه اين اس;;ت. معن;;وي ه;;وش رشد

ك;;ردن برط;;رف به تمايل و پاي;;داري و مق;;اومت تحم;;ل، سخاوت، مهرباني، تواضع،(.2004 )نازل، ديگران نيازهاي

ه;;اي مؤلفه از دلس;;وزي ش;;هود، يكپ;;ارچگي، ش;;جاعت، است معتقد ن;;يز مولن مك كلي;;دي هايمؤلفه از را هاظرفيت و تجارب ها،ارزش نيز سيسك هستند؛ معنوي هوش(.1388 همکاران، و زاده )عبدالله داند مي معنوي هوش ك;;رده اش;;اره آن اج;;زاء به معنوي هوش كتاب در (،1388) وهمکاران زاده عبداله

، 2ش;;فقت و عشق نيت، و خواست بر آگ;;اهي مس;;تدل ادراك ش;;هودي، عقل ان;;د؛ يك باوق;;ار، زن;;دگي ، 5ش;;وق با زن;;دگي ،4بخشش و ش;;فا ،3متمركز عدالت و قدرت

زن;;دگي/تكميل و ش;;ادي/ خداوند پادش;;اهي ،7خالق خ;;دمت و پيوند ، 6تعهد و دليمطلوب. باهوش

11. Noble 21. Compassion and Love32. Focused Power and Justice43. Healing and Forgiveness54. Living with Zeal65. Living with Dignity, Empathy and Commitment76. Creative Connection and Service

36

معنوي هوش هاي - مدل2-2-16(2000) مارشال و زهر - مدل2-2-16-1

انس;;اني از غ;;ايي س;;مبل نيل;;وفر زيرا است، نيلوفر گل مدل مارشال، و زهر مدل ن;;وعي بر م;;دل اين است؛ شرقي و غربي سنن تركيب جهت آشكاري راه كه است فلس;;فه غ;;رب، شناسي روان ه;;اي دي;;دگاه و است مبت;;ني خويش;;تن شناسي روان

پژوهشي من;;ابع به م;;دل اين در. زند مي پيوند هم به را بيس;;تم ق;;رن علم و ش;;رق به را روز علم و غ;;رب و ش;;رق فلس;;فه كه اي گونه به است، شده تكيه اي گسترده

از: عبارتند مارش;;ال و زهر توسط ش;;ده ارائه م;;دل در گل;;برگ زن;;د؛ مي پيوند هم خ;;دمت ره;;بري ، 5اخ;;وت و ب;;رادري ،4شخصي تغي;;ير ، 3دانش ، 2پ;;رورش ، 1خدمت

(.2008 )کریستون، 6گذار

(2008) ويگلزورث سيندي ديدگاه از معنوي هوش - مدل2-2-16-2 همين اساس بر و گرفت نظر در معنوي هوش براي را مهارت 12 ويگلزورث مدل

نمود. ارائه نيز را مدلي ها مهارتويگلزورث سيندي ديدگاه از آن گيري اندازه ارزيابي معنوي هوش : مدل4-2 جدول

برتر خودآگاهي از آگاهي خويشتن، جهان مشاهده از آگاهي م;;راتب سلس;;له از آگ;;اهي ،زن;;دگی ه;;دف از آگ;;اهي دروني، تفكر پيچي;;دگي ه;;ا،ارزشفراخود/خود

فراگير آگاهي از آگ;;اهي زن;;دگي، همه پيوس;;تن بهم از آگ;;اهي

زمان،/فضا ادراك نظر وسعت ،ديگران جهانبيني آگ;;اهي بش;;ر، ادراك ن;;يروي/محدوديتها از آگاهي

ماورا يگانگي تجارب ،معنوي قوانين ازفراخود رهبري/ واالتر خود

واال خ;;ود حفظ ،معن;;وي رشد به نسبت تعهد در پاي;;داري هدفمن;;د، زن;;دگي مس;;ئوليت، در

معنويت از خواستن راهنمايي ،اعتقادات

اجتماع رهبري/معنوي پيشگاه ع;;ارف يك موثر، معنوي مربي/معلم و عارف يك داوري و ك;;ردن غمخ;;واري، موثر تحولي مامور و

با ب;;ودن همتراز ،امن و آرام حضور آرامش، آگاه،زندگي گردش

(2007) آمرام - مدل2-2-16-3 نفر 71 با او نمود؛ ارائه معنوي هوش خصوص در جهاني، بنيادي تئوري يك آمرام

اس;;الم، پرس;;ت، بت مس;;يحيت، معن;;وي)بوديس;;م، مختلف ه;;اي س;;نت پ;;يروان از معن;;وي ه;;وش ش;;ان اطرافي;;ان نظر از كه و...( يوگا تائوئيسم، هندوئيسم، صوفي، كش;;يش روح;;اني، )شيخ، بودند مذهبي اساتيد از آنها اكثريت كرد؛ مصاحبه داشتند،

با را معن;;ويت كه طوري به بودند، تجاري رهبران يا طب متخصصين نيز و...( بعضي از و داد انج;;ام مص;;احبه چه;;ار ح;;داقل آنها از يك هر با او بودند؛ آميخته خود زندگي

11. Duty 22. Nurturing 33. Knowledge 44. Personal transformation 55. Brotherhood 66. Servant leadership

37

اعمال اساس بر را شان معنويت چگونه خواست؛ توضيح زير سواالت مورد در آنها چگونه ميده;;د؟ شكل را آنها روابط و كار چگونه معنويت دهند؟ مي افزايش روزانه

ش;;ركت از پاي;;ان در و گيرن;;د؟ مي كمك خ;;ود روزانه وظايف انجام براي معنويت از مص;;احبه در شده مطرح موضوعات مورد در را خود انتقادات شد خواسته كنندگان

باز كدگذاري طريق از و بنياد داده تئوري از استفاده با آمرام كنند؛ مطرح قبلي هاي ش;;امل بعد 7 ك;;رد.اين اس;;تخراج را آن ه;;اي ش;;اخه زير و معن;;وي هوش از بعد 7

آم;يز دادن( ص;لح در )تن شدن تسليم صداقت تعالي، معناداری، متانت، هوشياري،(.2009 )آمرام، است دروني هدايت و خود به

(2008) كينگ - مدل2-2-16-4است: كرده ارائه معنوي هوش براي را بعد چهار نيز كينگ

2شخصي معن;;اي ايجاد ،1هستی به مربوط مسائل خصوص در انتقادي وجودي تفكر

ابعاد، تعاريف، تمامي ابتدا حاضر پژوهش در ،4آگاهي حالت بسط ،3متعالي آگاهي ، كين;;گ(كه و آم;;رام ويگلزورث، ومارشال، )زهر معنوي هوش هاي ل مد و ها مؤلفه تق;;ارن اس;;اس بر و گرفت قرار تحليل و تجزيه و مطالعه مورد بوده، موجود تاكنون

توجه با آنها گ;;ذاري نام و گرديد استخراج مولفه 20 ها مدل بين معنايي و مفهومي به ب;;;اور و ش;;;ناخت از؛ عبارتند ها مولفه اين كه شد انج;;;ام ب;;;ومي درك و فهم به

خودآگ;;اهي خ;;دا(، رض;;اي ب;;راي )ك;;ار زندگي و كار به بخشي معني خداوند، ربوبيت جايگ;اه ش;ناخت زن;دگي، و ك;ار در متعالي اهداف داشتن معنوي، خردمندي عميق،

زن;;دگي، مس;;ائل حل جهت در معن;;وي من;;ابع از اس;;تفاده توان;;ايي خداون;;د، نزد خود گ;;ذاري(، س;;پاس و فروت;;ني انف;;اق، )بخش;;ش، مآبانه فض;;يلت رفتاره;;اي ظ;;رفيت

داش;;تن س;;ازماني، و ف;ردي اه;داف س;;ازي همسو ظ;;رفيت گ;ذاري، خدمت روحيه ابع;;اد به توجه سيستمي)ح;;وزه تفكر كاري، وجدان تميز، و تشخيص درك، بصيرت،

توان;;ايي داش;;تن، مثبت احس;;اس معن;;وي، ه;;اي ارزش به توجه انس;;ان(، روحي پايبن;;دي گرا، جامعه و برونگرا بنيادين، هاي پاسخ يافتن و اساسي سواالت پرسيدن

و ف;;ردي ه;;اي مس;;ئووليت درك زن;;دگي، ه;;اي جنبه همه در اعتدال پيمان، و عهد به(.2007 ماو، و )یانگ اجتماعي

برآمeeوزه تأکید با کeeار محیط در معنeeوی هeeوش نقش - بررسی2-2-17اسالمی های

ب;;راي انس;;ان س;;از زمينه معن;;وي ه;;وش كه ي;;ابيم مي در گذش;;ت، آنچه به توجه با نقش دو ت;;وان مي نتيج;;ه، در اس;;ت. متع;;الي اهداف و زندگي معناي به يابي دستگرفت: نظر در معنوي هوش براي را ذيل عمده

11. Critical Existential Thinking22. Personal meaning production 33. Transcendental awareness45. Conscious state expiation

38

زندگی معنای درك و معنا با کار مفهوم ( ترويج1 و ب;;ودن معن;;ادار احس;;اس سازمان، در معنوي هوش بنيادين و اساسي ابعاد از يكي

كه نيست اين تنها سازمان در معنويت بعد، اين منظر است. از كار در داشتن هدف ه;;دفي و معنا وج;;وي جست در بايد بلكه باش;;د، برانگ;;يز چ;;الش و عالقه م;;ورد ك;;ار

بود. كار در تر عميق جامعه در كارآم;;دى اف;;زايش و ك;;ار توس;;عة به تواند مى كه مهمى بس;;يار عوامل از

ه;;اى ارزش و دي;;نى ه;;اى آموزه به توجه و تالش و كار غنى فرهنگ احياى كند، كمك الهى لعاب و رنگ و درآميزد، معنوى انگيزه با كار و تالش قدر است. هر كار معنوى

همک;;اران، و زاده )عبدالله شد خواهد غ;;نى فرهنگ اين احي;;اى موجب گيرد، خود به1388.)

دست به ب;;;راى نادرست و منفى نگ;;;اه كه اى جامعه در كه دانست بايد همچ;;;نين م;;يرد مى ج;;ديت و جهد و تالش و كار روح دارد، وجود شدن ثروتمند و درآمد آوردن

دينى هاى آموزه اگر اساس، اين بر شود؛ مى غالب فرهنگ كارى كم و پرورى تن و ص;;ورت به جامعه شك بى ش;;ود، وارد جامعه به منظم، و مفيد تالش و ك;;ار درب;;اره تم;;ام در نج;;ات اس;;وه جامعه نظر از كه هنج;;ارى زي;;را پ;;ذيرد؛ مى به را آنها طبيعى

و الگو باش;;د، اخ;;روى عن;;وان هنجار و ارزش و دنيوى اجتماعى، فردى، حيات ابعاد در جامعه اعض;;اى شناخت و باور ديگر، تعبير به گرفت؛ خواهد قرار رفتارى مقياس

ديگر و ك;;ارى، نظم ك;;ار، ورى به;;ره ك;;ار، ان;;واع مفيد، كار اصل به نسبت زمان، هر ه;;اى آموزه با اگر است، گريبان به دست آن با جامعه كه كارى، فرهنگ هاى چالش

اسالم گردد؛ مى ايجاد ارزش و هنجار به تبديل براى زمينه بهترين خورد، پيوند دينى زي;;ادي محب;;وبيت و قداست از ك;;ار واق;;ع، در دارد. كار به نسبت ارزشمندي ديدگاه

ش;;ود. در موفق تا بدهد خ;;دايي ب;;وي و رنگ خود كار به بايد انسان. است برخوردار است: )عبدالله خداوند راه در جهاد همانند تالش و كوشي سخت است آمده حديث

(.1388 همکاران، و زاده كن;;د، خ;;رج صحيح را خود نيروي كه كسي است خداوند به تقرب وسيله تالش و كار طريق از را خ;;;;;ود معيشت كسي اگر مي;;;;;ان، اين در و است تر نزديك خداوند به

است ك;;اذب او رفاه و آسايش كند، سختي متحمل را ديگران و كند تأمين را ديگران ديگ;;ران ب;;راي و است م;;رده بيك;;ار آدم گفت: ت;;وان مي ج;رات به ندارد. شادابی و

ندارد. سودي همه از و است ج;زء هفت;;اد عب;;ادت، فرمايند: در مي باره اين )ص( در اكرم پيامبر

عنوان به كار از اسالمي فرهنگ موارد، اين بر است. عالوه حالل روزى كسب بهتر، كه مباش كسانى از فرمايند: مي باره اين علي)ع( در امام شود مي ياد صالح عمل در الهي لطف به توجه درب;;اره حض;;رت اميدوارن;;د. آن آخ;;رت به صالح، عمل بدون

آيد. مى فرود نياز اندازه به الهى فرمايند: كمك مي فعاليت و كار

39

ان;;دك فرماين;;د: ك;;ار مي انگيزه و ميل روي از كارها انجام ضرورت درباره همچنين به بايد انس;;ان باش;;د؛ آور رنج كه است فراوانى كار از بهتر يابد، تداوم اشتياق با كه خ;;ويش متع;;الي اه;;داف به و شود معنوي كارش تا بدهد خدايي بوي و رنگ خود كار

باشد خ;;الص و يابد خ;;دايي رنگ كه ك;;اري : هر فرمايد مي متع;;ال خداوند. آيد نايل بلكه نيس;;ت، قط;;ره ديگر كه ش;;ود وصل دريا به كه آبي قطره مانند است؛ جاودانه

(.17آیه رعد، )سوره درياست

متعالی اهداف ( گسترش2 در م;;ادي ه;;اي پاداش از فراتر چيزي كنند، مي فعاليت كه هرجا در كاركنان امروزه

اه;;داف خواس;;تار و امي;;دبخش معن;;ا، با ك;;اري پي در آن;;ان كنند؛ مي وجو جست كار مواجه اي بالن;;ده و رشديافته كاركنان با ها سازمان هستند. شان زندگي در متعالي

فرهنگ در هستند؛ پيشرو و دهنده پرورش هدفمند، بامعنا، كاري يافتن پي در كه اند گرفته به;;ره ها انس;;ان متع;;الي اهداف توسعه براي متنوعي هاي روش از اسالمي،

نهج در علي)ع( حض;;رت گهرب;;ار كالم به توجه با م;;وارد اين از اي نمونه ش;;ود. مي(.1388 همکاران، و از: )فتاحی است عبارت البالغه،

بینی خوش تقويت الف( به تا بك;;وش ق;;در آن ، كن تص;;ديق را او بينى خوش برد، نيك گمان تو به كسى چون

مش;;كالت آور رنج س;;نگين بار بيني خوش اين كه شوي؛ بين خوش رعيت، وفاداري را دو هر كني;;د؛ چ;;نين ف;;راوان، را خدا از ترس كه توانيد مي دارد. اگر برمي تو از را

(.1388 همکاران، و )فتاحی كنيد جمع

خالق نیروهای ب( تشويق را مهمي كاره;اي و كن، س;تايش آن;ان از همواره و برآور، را سپاهيان آرزوهاي پس ب;;رمي را ش;;جاعان آنان، ارزشمند كارهاي يادآوري زيرا شمار؛ بر اند داده انجام كه

دارد.وامی تالش به را ترسوها و انگيزاند،

امیدواری ج( تقويت فرم;;ود: بزرگ خداى كه زيرا مباشيد؛ نوميد خدا رحمت از امت اين افراد بدترين بر

كافران. جز نباشند، نوميد خدا رحمت از همانا

امور در دورانديشی و تعقل د( خودبي;;نى از تر ترس;;ناك تنه;;ايى هيچ و نيس;;ت، س;;ودمندتر عقل از اى س;;رمايه هيچ

نيست. دورانديشى همچون عقلى هيچ و ندارد، وجود

40

و خو ن;;رم نيرومن;;د، داري دين در كه بي;;ني مي است اين پرهيزگاران هاي نشانه از اند. دورانديش

مهم امور در بصیرت ه( کسب دوش به حق جايگ;;اه به ع;;الم و بااس;;تقامت و آگ;;اه اف;;راد جز را مبارزه پرچم اين و

كشند. نمي س;;خن و بحث ج;;اي كاركنان، در متعالي اهداف توسعه و ايجاد هاي راه درباره البته

شود. مي بسنده موارد همين ذكر به گفتار، اين در كه است فراوان بهب;;ود منظ;;ور به معن;;وي ه;;وش هاي دوره مدرس (،2006) جورج مايك عقيده به

زيرا: است؛ الزم معنوي هوش رهبري، و مديريت هاي مهارت و توجه ق;;ابليت كه شود مي دروني منابع ترين عميق كارگيري به و يافتن موجب ;1

دهد. مي ما به را سايران با تطابق و تحمل قدرت مي ايج;;اد متغ;;ير ك;;اري روابط محيط در باثب;;ات و روشن ف;;ردي هويت احساس ;2

كند. به را ك;;ار ك;;ردن معنادار قابليت و حوادث، و رويدادها واقعي معناي درك توانايي ;3(.1388 همکاران، و )فتاحی دهد مي ماكند. مي همسو روشن هدفي احساس با را آنها و كند مي شناسايي را ها ارزش ;4 مي انس;;جام حس به منجر پ;;ذيري س;;ازش بدون و ها ارزش اين با كردن زندگي ;5

شود. آورد مي وج;;ود به تمركز آش;;وب و بح;;ران با مواجهه در و كند مي آرامش ايج;;اد ;6

(.2006 همکاران، و )مادهو ك;;اري محيط يا كار در معنوي چيز هيچ كنند مي تصور افراد از بسياري آنكه وجود با

ه;;وش ت;;وان مي كه دارند وج;;ود ك;;اري زن;;دگي در بس;;ياري هاي حوزه ندارد، وجوداز: عبارتند دارد وجود جورج نظر از مهم حوزه سه گرفت. كار به آنها در را معنوي

كه كند مي كمك معن;;وي شخصي: ه;;وش اثربخشي بر آن تأثير و شخصي امنيت ;1بيايند. كنار كاري مسائل با تر راحت و يابد افزايش افراد نفس به اعتماد و ثبات

ك;;ار محيط در ديگ;;ران درك و ارتباطات بهبود به افراد: بين ادراك و روابط ايجاد ;2كند. مي كمك

تغي;;ير از ناشي ه;اي ت;رس بر غلبه به موان;;ع: برداش;;تن مي;;ان از و تغيير مديريت ;3كند. مي كمك

سازمانی سالمت نظری - مبانی2-3 1سازمان تعریف- 2-3-1 حد دارای و ش;;ده هماهنگ آگاهانه که است اجتم;;اعی های پدیده سازمان از منظور

اه;;داف به رس;;یدن آن اساسی وظیفه که ب;;وده، مش;;خص نس;;بی ط;;ور به م;;رز و

11. Organization

41

را زیر تحلیل ف;;وق تعریف تش;;ریح در دقت باش;;د، می اه;;داف مجموعه یا مش;;ترک.دهد می ارائه

از شناخت با مدیریت و کارکنان همکاری بررسی شده، هماهنگ آگاهانه از منظور شود. می گرفته کار به مدیریت با رابطه در که باشند می سازمان در ها مسئولیت

تش;;کیل اف;;رادی یا ها گ;روه از ف;;وق واحد که است آن بی;;انگر اجتم;اعی پدیده واژه یکب;;اره متقابل تاثیره;;ای این ، دارند یک;;دیگر بر متقابل گ;;ذاری ت;;اثیر که است شده

یک س;;;ازمان رو این از. باشد می قبلی بررسی و مطالعه با بلکه اند نش;;;ده ایج;;;اد از تا ک;;رد ایج;;اد ت;;وازن آن اعض;;ای میان باید که ای گونه به است، اجتماعی موجود.(1376 ،حسینی )محمد.گردد جلوگیری زاید اعمال و کاری دوباره

ایج;;اد به نی;;از رو این از گ;;ردد می اج;;را کامل ط;;ور به اص;;لی وظ;;ایف حال عین در.(1376 ، حسینی )محمد باشد می اعضاء بین متقابل هماهنگی

این نباشد تش;خیص قابل مواقع بعضی اگر ح;تی ؛باشد داش;;ته وج;ود باید مرز و حد ق;;رار با توان می را واقعیت این ؛نماید می عضو غیر از عضو تشخیص به کمک امر

طریق از مرزه;;ایی . چ;;نین شناس;;اند س;;ازمان اعضای بین ضمنی یا صریح دادهای ض;;من ؛گ;;یرد می ص;;ورت س;;ازمان اعضاو بین غیررسمی یا رسمی قرارداد انعقاد

ب;;رای س;;ازمان س;;رانجام ؛نماید می مش;;خص را آنها مرتبه بندی درجه نوع یک آنکه الزم چه اگر هس;;تند، ها ه;;دف همان مقاصد این که ، شده ایجاد مقاصد به دستیابی

اما باشد ش;;ده پذیرفته کامل ط;;ور به اف;;راد تک تک توسط س;;ازمان اه;;داف است می ش;;امل را س;;ازمان اهداف مورد در اعضا میان کلی و عمومی توافق ما منظور

.شود

سازمانی محیط- 2-3-2 و س;;ازمان عملک;;رد ، ها گ;;یری تص;;میم در آن ت;;اثیر و ش;;ناخت س;;ازمانی، محیط

فرگ;;یر و ج;;امع مب;;احث از یکی محیطی عوامل با س;;ازمان آهنگی هم ض;;رورت.است مدیریت

بر که نیروهایی یا موسسات از ترکیبی عنوان به را محیط عمومی، تعاریف از یکی اینکه یا و دارد ها آن بر کمی کن;;ترل س;;ازمان و گذاشته تاثیر سازمان عملکرد اص;;ال ه;;ای بن;;دی تقس;;یم محیط با رابطه . در است ک;;رده تعریف ن;;دارد برآنها کن;;ترلی:از عبارتند گرفته صورت متفاوتی

1e کاری( اختصاصی برابر در عمومی محیط( که شود می هایی بخش آن شامل عمومی : محیطعمومی الف( محیط احتماال

ه;;ای راه از بتواند ولی باش;;ند نداشته مستقیمی اثر سازمان روزانه های فعالیت بربگذارند. اثر سازمان بر عمومی

با مس;;;تقیم بط;;;ور که ب;;;وده س;;;ازمان محیط از : بخشیاختصاصی ب( محیط.شود می مرتبط اهدافش، تحقق در سازمان

42

ذهنی برابر در واقعی - محیط2 محیط بین که است این مس;;تلزم محیط تعریف و قض;;یه منظ;;ور به تالش گونه هر

، پندارند می س;;ازمانی محیط م;;دیران که محیطی همچنین و ذهنی محیط و واقعیشد. قائل تمایز

با واقعی محیط تع;;یین و تش;;خیص معیاره;;ای که دهد می نش;;ان ش;;واهد و م;;دارک می ش;;ما که . آنچه ندارند چندانی ارتباط ذهنی محیط تشخیصی های معیار و مالک اتخ;;اذ به منجر که است ادراک;;ات این بعالوه، شماست، دیدگاه و نظر به متکی بینید

س;;ازند می س;;ازمان ط;;رح ها آن اس;;اس بر م;;دیران که ش;;ود می تص;;میماتی (.1388 )شریعتمداری،

نامطمئن محیط مقابل در مطمئن محیط – 3 و آیند کن;;ار محیط ن;;امطمئن ه;;ای پدی;;ده با باید باش;;ند، موثر که این برای هاسازمان تص;;میم که است معنا این به ب;;ودن مطمئننا ؛نمایند کن;;ترل را عوامل آن تا بکوشند

تغی;;یرات بینی پیش برای و ندارند کافی اطالعات محیطی عوامل باره در گیرندگان.شوند می روبرو مشکل با خارجی،

کنن;;ده تع;;یین گذارن;;د، می اثر ب;;ودن ن;;امطمئن پدی;;ده که محیطی قلم;;رو هایویژگی موض;;وع این کنن;;ده مش;;خص و خ;;ارجی محیط قلم;;رو پیچی;;دگی یا س;;ادگی م;;یزان یک هر توضیح به اینجا در ؛باشند می ناپایدار یا پایدار رویدادها از کدامیک که هستند

.پردازیم می فوق موارد ازمحیط بودن پیچیده یا الف( ساده

به و دارند متقابل ارتب;;اط هم با خ;;ارجی عوامل زی;;ادی تع;;داد پیچی;;ده محیط یک در سازمان بر خارجی عامل چهار یا سه تنها ساده محیط یک در ؛گذارندمی اثر سازمان

.هستند پیچیده محیط یک ها گذارند. دانشگاه می اثرمحیط بودن ناپایدار یا ب( پایدار

آن بماند ب;;اقی وضع یک در س;;اله چند یا ماهه چند دوره یک ظرف در محیط یک اگر در ؛دارند ناگه;;انی تغی;;یرات محیطی عوامل ناپای;;دار ش;;رایط در ؛نامند می پایدار را

خ;;ارجی عوامل از اندکی تعداد تنها است، اندک اطمینان عدم پایدار، و ساده محیط هم آنها و ک;;رد توجه آنها به باید که دارند وجود -می ب;;اقی تغی;;یر ب;;دون پای;;دار عموم;;ا مانند.

سازمانی جو- 2-3-3 .هس;;تند یگانه و همتا بی ب;;رف، ه;;ای دانه یا آدمی انگشتان اثر مانند نیز ها سازمان

خ;;اص فرهنگ ن;;یز و ها نگ;;رش عقای;;د، ه;;ا، س;;نت رسوم، آداب، دارای سازمان هر نام سازمانی اقلیم یا سازمانی، جو عنوان تحت آن در توان می مجموع در که است

.برد

43

اقلیم، فرهن;;گ، محی;;ط، نظ;;یر مف;;اهیمی با را جو م;;دیریت، رش;;ته نظ;;ران ص;;احب در عوامل این همه که هس;;تند معتقد و اند دانسته خانواده هم هوا، و حال احساس،

.هستند موثر ها سازمان حیات:از عبارتند سازمانی اقلیم یا سازمانی جو تعاریف از بعضی.هستند مشغول کار به آن در سازمان یک کارکنان که انسانی محیط ماهیت بین در کارکن;;ان، رفت;;ار ش;;یوه با رابطه در و مش;;ترک ط;;ور به که نظره;;ایی نقطهدارد. وجود سازمان، مدیران بیشتر

. بر ش;;ود می تجربه اعض;;اء توسط که س;;ازمان داخلی محیط در فرآیند کیفیت ;;;1 قلم;;داد س;;ازمان خ;;اص ه;;ای ویژگی از یکی تواند می نیز و گذارد اثرمی آنان رفتار

.(1376 ،رانهمکا و جمشیدیان) شود می و م;;راقبت احس;;اس آن;;ان، تعلق احس;;اس ش;;دت و ق;;درت اف;;راد، روحیه سطح ;2

هس;;تند س;;ازمانی جو هدهند تش;;کیل عوامل ، س;;ازمان اعض;;ای بین در ب;;ودن خوب(.1990 )مولینز،

فرهنگ در غ;;الب های نگرش و ها ارزش هنجارها، سازنده منعکس سازمانی جو ;3.(1376 ، حسینی )محمد دارد نقش رفتارافراد، دهی شکل در و است سازمان

آن کارکن;;ان که است سازمان های ویژگی و صفات از ای مجموعه سازمانی جو ;4 ارتب;;اط و ها فرآیند اعم;;ال، طریق از ن;;یز آن ظه;;ور و کنند می درک و احس;;اس را

های شود. می توصیف محیط، با اعضا

سازمانی جو خاص های ویژگی- 2-3-3-1 متوجه دهیم، ق;;رار مطالعه م;;ورد دقت با را س;;ازمانی جو از گون;;اگون تع;;اریف اگر

که دارد وج;ود کلی;;دی و مش;ترک وی;;ژگی چند تع;اریف این بیشتر در که شد خواهیم:از عبارتند

می ش;;کل س;;ازمانی جو وقتی ؛نیست آنی و گذر زود حالتی سازمانی جو:ثبات-1 را س;;ازمانی حی;;ات گون;;اگون ابع;;اد و ماند می ب;;اقی س;;ازمان در ها مدت گیرد،.دهند می قرار تاثیر تحت

بر یع;;نی س;;ازمانی، حی;;ات گون;;اگون ابعاد بر سازمان جو پذیری، اثر و اثرگذاری-2 و گ;;ذارد می اثر آن نظایر و مدیریت سبک ، گیری تصمیم نحوه سازمان، ساخت

.پذیرد می اثر نیز عوامل این س;;ازمان ت;;وان می آن اساس بر که است عواملی جمله از سازمانی : جو تمایز-3

ه;;ای وی;;ژگی اندازه، ها، ماموریت ها، هدف نوع از نظر ف صر را گوناگون های جو حیث از س;;ازمانها تف;;اوت. داد تم;;یز یک;;دیگر ... از و آنها تع;;داد کارکن;;ان، اف;;راد هم و س;;ازمان اعض;;ای هم که است احس;;اس قابل میزان آن تا سازمانی

.(1376 ،رانهمکا و )جمشیدیان هستند آشنا تفاوت این از آن، از خارج ارب;;اب و س;;ازمان اف;;راد برای سازمانی جو ماهیت و چگونگی ارزشیابی: وقتی-4

در که گ;;یرد می ش;;کل آنان در تمایل این شد، آشکار سازمان مشتریان یا رجوع

44

ش;;ود می ب;;اعث گ;;ذاری ارزش یا قض;;اوت همین ؛کنند قض;;اوت س;;ازمان ب;;اره یا کاهش آنان شغلی وری بهره و کارایی شغل، ترک برای تمایل شغلی، رضایتکند. پیدا افزایش

ادراک و شناس;;ایی را آن سازمان اعضای که است کیفیتی سازمانی ادراک: جو-5 و درک ت;;اثیر تحت آن;;ان ه;;ای واکنش و عقاید رفتاره;;ا، ن;;یز آن از پس و کنند می مهم و ادراک که نیست این مهم ؛گ;;;یرد می ق;;;رار س;;;ازمانی جو از آن;;;ان فهم

که است نکته این دارد اهمیت آنچه اس;;;;;;;;ت، نادرست یا درست کارکن;;;;;;;;ان(.1386 جوادين، )سيد گیرد می قرار آنان درک و فهم تاثیر تحت رفتارشان

سازمانی برجو موثر عوامل- 2-3-3-2 در ؛گ;;یرد می قرار سازمانی برون و درون گوناگون عوامل تاثیر تحت سازمانی جو(.1376 )حسینی، است شده اشاره ، عوامل این از بعضی به زیر

آن;;ان گ;;یری تص;;میم برفرایند مدیران، ارزشی : نظام مدیران ارزشی نظام-1دهد. می قرار تاثیر تحت نیز را سازمانی جو و گذارد می اثر

م;;دیران آموزشی نظام سازمان، اصلی های ارزش گیری شکل اصلی منابع از یکیگذارد. می اثر نیز آن گیری شکل و سازمانی برجو مدیران آموزش نظام ؛است

اعتم;;اد خ;;ود نظ;;ارت تحت اف;;راد به م;;دیران که ش;;رایطی در :1رهبری سبک-2 حاصل سازمانی جو سازند، می سهیم گیری تصمیم در را آنان و دهند می نشان

اس;;تبدادی، آن، از ب;;دتر آمران;;ه، ره;;بری از حاصل س;;ازمانی جو با رفت;;ار این از.است متفاوت

و رشد ح;;ال در س;;ازمان اقتص;;ادی ش;;رایط : وق;;تی2اقتصeeادی شeeرایط-3 در اما ،دهند می نش;;ان پذیری خطر بیشتریبرای تمایل مدیران است، شکوفایی

در م;;دیران و کند می پی;;دا ک;;اهش ها بودجه ، س;;ازمان اقتص;;ادی رک;;ود درون ن;;وآوری و خالقیت ش;;رایط، این در ؛ش;;وند می ک;;ارتر محافظه ها گ;;یری تصمیم

ارائه ص;;;ورت در و ش;;;ود نمی ارائه جدید پیش;;;نهادات کن;;;د، می پی;;;دا ک;;;اهش .گیرند نمی قرار توجه مورد پیشنهادات،

جو بر ت;;وجهی قابل اث;;رات تواند می سازمانی ساختار:3سازمانی ساختار -4 گ;;زارش هش;;یو و روابط آن در که س;;ازمانی مثال، باشد. برای داشته سازمانی

س;;ازمانی ص;;ورت درآن اس;;ت، خشک آن در مق;;ررات و قواعد و ث;;ابت دهیشود. می احساس سرد مشخص، چندان نه صورت به و بوروکراتیک

5- و ثابت : صفات4اعضا منشا معن;;وی و اخالقی ابغ;;اد یا شخص;;یت پای;;دار نس;;بتا ؛است م;وثر س;ازمانی، تغی;;یرجو و گ;یری ش;کل در )منش( کارکن;ان، شخصیت

پ;ایین ن;یز آن;ان تحص;;یالت و منش آن کارکنان اکثریت که سازمانی اعضاء منش11. Leadership stgle22. economic conditions31. organizatichalstracture42. Members character

45

س;;طح هس;;تند، ج;;وان بیش;;تر آن کارکن;;ان که دیگ;;ری س;;ازمان منش با اس;;ت، س;;ازمان دو این در س;;ازمانی جو که داشت فرهیخته و است ب;;اال آنان تحصیالت

.باشد متفاوت نیز بر ت;;وجهی قابل نقش تواند می ها اتحادیه فق;;دان یا : وج;;ود1هااتحادیه نقش-6

اتحادیه تش;;کیل خواهان سازمان کارکنان که شرایطی باشد. در داشته سازمان روابط نش;;ینند، می م;;ذاکره به س;;ازمان م;;دیریت با منظ;;ور این ب;;رای و هستند

با س;;ازمانی جو بن;;ابراین، و است بیش;;تر آن در تع;;ارض و تر رس;;می ط;;رفینبود. خواهد متفاوت رویداد، این از قبل شرایط

ت;;ر، خشک اینکه احتم;;ال ش;;وند، بزرگ;;تر ها س;;ازمان چه : هر2س;;ازمان ان;;دازه-7 کوچ;;ک، ه;;ای س;;ازمان اس;;ت. در بیش;;تر باشند، گراتر ساختار و تر بوروکراتیک

نتیجه به زودتر منس;;جم و ن;;وآور خالق، سازمانهای جو ایجاد برای مدیریت تالش ه;;ای س;;ازمان به مرب;;وط ن;;یز خالق ه;;ای اکتش;;اف و ها نوآوری اکثر و رسد می

.است کوچک س;;ازمانی جو ایج;;اد در س;;ازمان مش;;اغل تن;;وع و م;;اهیت : انواع، 3کار ماهیت-8

ش;;رکت یک در س;;ازمانی مث;;ال: جو گ;;ذارد. ب;;رای می اثر نامطلوب، یا مطلوب متف;;اوت انتظ;;امی، س;;ازمان یک در س;;ازمانی جو با تواند می ای یارانه خ;دمات

باشد. می ، ف;;وق عوامل بر هس;;تند. عالوه متن;;وع و متع;;دد سازمانی جو بر موثر عوامل -9

ها وی;;ژگی این از دانس;;ت. بعضی م;;وثر س;;ازمانی جو در را دیگر ه;;ای وی;;ژگی توان کارکن;;ان، ارزشی نظ;;ام ه;;ا،نگرش سازمان، رسمی هایهدف ها، آوری: فن از عبارتند تحمل میزان کارکنان، عمل آزادی میزان خود، کار از کارکنان شغلی رضایت میزان

ن;یز، س;;ازمانی جو گ;یری ان;دازه در تنبیه و پاداش نظام ، ها انتقاد زمینه در مدیریت ج;;وادين، )س;;يد گ;;یردمی ق;;رار توجه مورد سازمانی جو پیدایش در موثر عوامل ههم

1386).

سازمانی فرهنگ گیری شکل-2-3-4 و داخلی عوامل ت;;اثیر تحت بلک;;ه، آید نمی وج;;ود به خود خودی به سازمانی فرهنگ و س;;ازمان اص;;لی گ;;ذاران پایه ش;;ده گفته که ط;;وری ؛دارد ق;;رار س;;ازمان خارجی و گ;;یری ش;;کل در آن;;ان ه;;ای هدف و نگرش که هستند افرادی مدیره هیات اعضای

؛دارد اساسی نقش س;;ازمان های فعالیت سوگیری به ارشد م;;دیران از ب;;رخی مثال به گروهی و آنان نظرات و مشتریان رضایت به . بعضی دارند )کیفیت( توجه عامل

سازمانی(. )فرهنگ اهمیت و نقش به ای دسته و سازمانی( )سالمت دارن;;د. در اساسی ت;;اثیر آن فرهنگ دهیش;;کل در س;;ازمان هر گ;;ذاریپایه معم;;وال نظر در ن;;یز س;;ازمانی فرهنگ ش;;ده تع;;یین سازمان هر برای که ماموریتی رسالت،

13. role of unions24. organizational size35. nature of work

46

و م;;دیران نگ;;رش و تفکر سازمان، تشکیل ی مرحله در این، شود. بنابر می گرفتهشود. می منتقل گروه کارکنان به سسوم افراد

حفظ به نس;;بت را کارکن;;ان کند می س;;عی ک;;ار ض;;من و درعمل س;;ازمان م;;دیریت آنها اس;;اس بر س;;ازمان که ف;;رهنگی معیارهای و رسوم و آداب هنجارها، ها، ارزش ج;;وادين، )س;;يد ش;;وند نهادینه آنان رفتار در معیارها این تا کند تشویق گرفته، شکل

1386.)

1سازمانی سالمت- 2-3-5 مختلف وضعیت سه دارای سازمان یک مانند انسانی سیستم یا انسانی، موجود هر در و ع;;ادی وض;;عیت میانه در ناخوش;;ی، یا پریشانی انتها یک در ؛است محیط یک در

دارد. قرار سالمت دیگر انتهای(2008 )لنچیونی، انسانی سیستم مختلف های : وضعیت1-4 نمودار

می منجر که تنشی و محیطی و ف;;ردی ش;;رایط مجم;;وع از است عب;;ارت پریش;;انی ن;;یز و خ;;ود پتانس;;یل و انتظ;;ارات حد از کم;;تر عملک;;ردی سازمان یک در افراد شود

آن در که است ش;;رایطی ع;;ادی وض;;عیت ؛باش;;ند داش;;ته مزب;;ور ص;;نعت متوسط متوسط حد با مقایسه در که انتظ;;ار م;;ورد س;;طوح در س;;ازمانی و ف;;ردی عملک;;رد که است آنها متب;;وع س;;ازمان و اف;;راد در وض;;عیتی آن س;;المت ؛دارد ق;;رار ص;;نعت رقب;;ای همه از ب;;االتر ح;;تی یا و انتظار معمول حد از باالتر عملکردی دهد می امکان

چابک مول;;د، موجودیتی و خود، طبقه بهترین به سازمان اینجا در ؛باشند داشته خود س;;الم سیس;;تم یک در م;;داوم بخشی انگ;;یزه اگر ؛گ;;ردد می تب;;دیل پ;;ذیر انعطاف و

سالم سیستم این نگیرد، صورت ص;;ورت در و ش;;ده وارد ع;;ادی وض;;عیت به تدریجا .گردد می ناخوشی وضعیت وارد فقدان نای تداوم

مفهوم یک سازمانی سالمت کلینگل و الیدون نظر از ش;;امل و است ای ت;;ازه تقریبا بهب;;ود و رشد موجب خود که موثر طور به خود وظایف انجام برای سازمان توانایی

و بمانند آنجا در خواهند می اف;راد که است ج;ایی سالم سازمان شود؛ می سازمان .باشند موثر و سودمند افرادی خود کنندو کار

بقا برای اجتماعی هایسیستم گوید: همه می سالم سازمان یک تعریف در پارسونز بدست ب;;رای را مرب;;وط من;;ابع دهند، باقطان اطراف محیط با را خود باید توسعه، و

در س;;ازند، همس;;ان و هماهنگ را خ;;ود ه;;ای فعالیت کنند، بسیج خود مقاصد آوردن .گردد می تضمین آنها سالمت صورت این نماید. در انگیزه ایجاد خود کارکنان

11. Organizational Health

47

پریشانی یا ناخوشی عادی وضعیت سالمت Distress or Dis-ease Normality Health

آفرینن;;ده که دانند می س;;الم را س;;ازمانی س;;ازمانی، س;;المت از دیگ;;ری تعریف در که باشد برخ;;وردار ه;;ایی وی;;ژگی از باید آفرینن;;دگی یع;;نی وی;;ژگی این وبرای باشد

:از عبارتند بپذیرد، را الف( دگرگونی

،بدارد گرامی را تازه های ب( اندیشه بداند، کامیابی از جزئی را شکست و ج( آزمایش

.(2001 میکسل، و )هوی کند دانی قدر افراد کوشش د( از :که است سازمانی است سالمی جوسازمانی دارای که سازمانی

باشد اعتماد قابل اطالعات مبادله در.اطالع;;ات برحسب الزم تغی;;یرات ایج;;اد ب;;رای خالقیت و انعط;;اف قابلیت دارای

.باشد آمده بدست(2001 میکسل، و )هوی باشد تعهد و یگانگی دارای سازمان اهداف به نسبت.ارتب;;اط به تهدید که زی;;را کند ف;;راهم را تهدید و ت;;رس از آزادی داخلی، حم;;ایت

عالقه جای به و دهد می کاهش را انعطاف قابلیت و رساند می آسیب سالم و خوب .کند می تحریک را خود از حفاظت نظام به

خ;;ود محیط در تنها نه که کند می تعریف س;;ازمانی را سالم سازمان یک مایلز ماتیو و ک;;رده س;;ازش ک;;افی ط;;ور به ن;;یز طوالنی زمانی برهه یک در بلکه آورد می دوام.دهد می گسترش و داده توسعه مداوم طور به را خود سازش و بقا های ییتوانا

م;;انع نیروه;;ای با س;;الم انس;;ان که است این است واضح تعریف این در که چ;;یزی در بخشی اثر ط;;ور به را آن ن;;یروی ،ک;;رده برخ;;ورد آمیزی موفقیت طور به بیرونی

یک در سازمان عملکرد البته ؛کند می هدایت سازمان اصلی مقاصد و اهداف جهت در مدت دراز مئعال اما باشد بخش اثر غیر یا و بخش اثر است ممکن مشخص، روز

است. بخش اثر مساعد سالم، های سازمان است خود یبقا برای سازمان توانایی سازمانی سالمت فورسیت و هوی گفته به یا برخورد آمیزی موقت طور به خارجی مخرب نیروهای با است سالم که سازمانی و

س;;ازمان اص;;لی مقاصد و اه;;داف جهت در بخش;;ی، اثر بط;;ور آنها ن;;یروی و ک;;رده .دهند می نش;;ان خ;;ود از را س;;الم س;;ازمان یک عالئم درازم;;دت و کند می ه;;دایت دارد داللت م;;دت کوتاه در سازمان بخشی اثر از فراتر وضعی به سازمانی سالمت

سازمانی خصایص از ای مجموعه به و س;;ازمان یک ؛کند می اش;;اره دوام پر نس;;بتا ق;;ادر درازم;;دت در بلکه ماند می پای;;دار خ;;ود محیط در فقط نه معنا این به س;;الم یبقا جهت در را الزم ه;;ای توانایی شده سازگار خود محیط با کافی اندازه به است(.1385 جاهد،) دهد گسترش و ایجاد پیوسته خود

48

سازمانی سالمت گانههفت ابعاد- 2-3-6 داش;ته آن ابع;اد روی کافی شناخت ابتدا باید سازمانی سالمت میزان بررسی برای

و خص;;ایص مجموعه یا س;;ازمانی س;;المت ( ابع;;اد1996) فیل;;دمن و ه;;وی ؛باش;;یماز: عبارتند که اند کرده بررسی بعد هفت در را سازمانی متغیرهای

و تخصص س;;;طح و ارتقا رایب;;; س;;;ازمان تاکید به که علمی، تاکید: علمی تاکید.(1989 میسکل، و هوی) دارد اشاره کارکنان فنی های مهارت

وج;;ود کارکنان بین در که دوستی و همدردی اعتماد، اطمینان، احساس بهروحیه:.نماید می اشاره ؛دارد

تجه;;یزات و الزم وس;;ایل و م;;واد دارای که دارد اشاره سازمانی : بهمنابع حمایت.است حصول قابل راحتی به وسایل و مواد این و بوده اضافی حتی و کافی

.است گرا هدف او کارگر که دارد اشاره مدیر از رفتاری : بهدهی ساخت نش;;ان کارکن;;ان همک;;ار و حامی ، دوست مدیران که است : رفتاریگریمالحظه

است آنها پیش;;نهادات پ;;ذیرای و دارد توجه کارکن;;ان نت;;ایج به مدیری چنین.دهد می(.1989 سکل،یم و یهو)

اش;;اره خود فرادستان عملی دادن قرار تاثیر تحت در مدیر توانایی : بهمدیر نفوذ عمل و فکر دادن قرار تاثیر تحت طریق از و بوده کننده ترغیب ، نفوذ با مدیر. دارد

.کند کار وی با بخشی اثر طور به تواند می آموزشی، ناحیه رییس با س;;ازش و محیط با تطابق برای سازمان توانایی از : عبارتستنهادی یگانگی

غ;;یر تقاض;;ای برابر در و کند حفظ را آموزشی برنامه س;;المت که است هایی روش(.1989 سکل،یم و یهو) باشند امان در محیط و مراجعان معقول

2-3-7 ee-ژگی رابطه بررسیeeای ویeeیتی هeeبک و شخصeeای سeeبری هeeره مدیران-به;;ره و گردد می محسوب سازمان هر اصلی فرآیندهای از یکی مدیریت یا رهبری

است. متکی آن مدیران رهبری های شیوه به متکی سازمان وری از خاصی ش;;یوه اه;;داف، به نیل برای سازمان هر که آنند از حاکی متعدد مطالعات خصوص;;;یات بررسی از حاصل نت;;;ایج همچ;;;نین ؛دارد الزم را م;;;دیریت و ره;;;بری

آنان شخصیتی های خصلت و هامنش به افراد رفتار که آنند از حاکی افراد شخصیتی باشد. می آنان رفتارهای ساز زمینه افراد، شخصیتی های ویژگی لذا و دارد بستگی

بر خ;;ود ویژه شخصیتی ابعاد دلیل به بخش اثر و خالق کارآمد، مدیران میان، این در تص;;میم ه;;ای )ش;;یوه م;;دیران دارن;;د. رفتاره;;ای بس;;زایی تاثیر ها سازمان عملکرد

و دارند ت;;اثیر سازمان شکوفایی و پویایی تحول، سیر بر سازمانی محیط گیری( در آن م;;دیران رفت;;ار به زی;;ادی بسیار بستگی سازمان کارکنان ناخشنودی و خشنودی

.(1370 )شکرکن، دارد دیگ;;ر، م;;ردم تص;;میمات مانند ن;;یز مدیران تصمیمات از ترکی;;بی اس;;اس بر معم;;وال

گرفته غلط و درست اطالع;;ات و ها داوری پیش و ها واقعیت نادرست ه;;ای ف;;رض

49

و تعب;;یر اس;;اس بر که است انتخ;;اب ن;;وعی واقع در مدیر، یک تصمیم شود. هر می می گرفته وی، ی ها تجربه و اعتق;;ادات باوره;;ا، از مت;;اثر و عینی امور از وی تفسیر روس;;ا، مرئوس;;ان، با رابطه )در م;;دیران فرض;;یات چه هر اس;;اس، این . بر ش;;ود

به دیگر ه;;ای س;;ازمان م;;دیران سازمان، خدمات یا محصوالت مشتریان همکاران، و همخوانی واقعیتها با آدمی( بیشتر ذهنی های فرآیند و رفتار با رابطه در کلی طور

وری به;;ره اف;;زایش جهت در خ;;ود تالش نیز میزان همان به ؛باشد داشته همسویی ف;;رض ؛کش;;اند می س;;المتی به را س;;ازمان و بود خواهند تر موفق کارکنان، شغلی

آن مشک زای;د، ب;دی ب;دی، از و نیکی نیکی، از مث;ل، است، شده گفته بسیاری های در فرض;;یات این از یک هر ح;;ال هر به. .. و ید بگو عطار آنکه نه ببوید خود که است از یک ان;;د. هر ش;;ده بی;;ان آدمی، طبیعت یا صفات خصوصیات، ها، ویژگی با رابطه

گفته آدمی حی;;ات ابع;;اد از یکی با رابطه در که است تص;;میم ن;;وعی فرض;;یات این دارند تن;;اقص یک;;دیگر با میزان چه تا آنها از بعضی حداقل که بینیم می و است شده

(.2001 ،میسکل و هوی) می ن;;یز ما و هستند مفید ،مدیران برای که شناسیم می را هایی فرضیه حال، هر به

.(1370 )شکرکن، کنیم معرفی اصول، عنوان تحت را مفید های فرضیه این توانیم هیچ که شود می گفته علیت نظریه در ؛است علت معلول آدمی، رفتار:اول اصل بر وراثت و محیط ؛باشد داش;;;ته عل;;;;تی اینکه مگر زن;;;د، نمی سر آدمی از عملی

دهد می را هایی پاسخ درونی و برونی های محرک به آدمی و گذارند می اثر یکدیگر.است آموخته را آنها بیشتر که

آدمی از که عملی هر ح;;;ال، عین در و است علت دارای آدمی : رفت;;;اردوم اصل زند، می سر آدمی از که عملی هر دیگر، عبارت به دارد، نیز جهتی یک ، زند می سر

(.1370 شکرکن،) زند نمی سر آدمی از رفتاری ، هدف بدون و دارد هدفی خواس;;ت، یک فشار، یک زند، می سر آدمی از که رفتاری هر ورای : درسوم اصل

.دارد وجود انگیزه یک ؛کلی طور به و میل یا رغبت یک نیاز، یک ریشه یا و خالقیت توس;;عه منبع تواند می م;;دیران شخص;;یتی ه;;ای تف;;اوت نتیجه در

س;;ازمانی رفت;;ار و تصمیمات رفتار، عمل، بر و باشد سازمانی مشکالت از بسیاری م;;دیران تصمیمات و شخصیت به سازمان سالمت نتیجه در و ؛بود خواهد موثر آنان

(.2003 )واگان، دارد بستگی

شادکامی نظری - مبانی2-4 تع;;ادل اثر در وي حي;;ات كه است مختلفي ابع;;اد داراي و پيچي;;ده موج;;ودي انس;;ان مي روان س;;المت ابع;;اد، اين از آورد. يكي مي دوام و ش;;ده هضم ابع;;اد اين نس;;بي

كن;;;د: مي تعريف اينگونه را آن جه;;;اني بهداشت س;;;ازمان ي نامه نظ;;;ام كه باشد و است اجتم;;اعي و رواني ;;; زيس;;تي كامي;;ابي و آسايش كامل حالت روان، سالمت ن;;یز خود عام مفهوم در رواني باشد. سالمت نمي معلوليت يا بيماري فقدان صرف

ن;اظم ها انس;ان اجتم;اعي و ف;ردي تكامل و تع;الي ب;راي كه روح و فكر سالمت به

50

رش;;ته خ;ود تخصصي مفه;وم در همچ;;نين و شود مي روشن آن به پرداختن با است با خ;;اص تجربي;;ات و مه;;ارت داراي و ك;;رده تحص;;يل اف;;راد كه است بهداشت از اي

دهند. مي آموزش مردم به را آن علمي، هاي روش اتخاذ وس;;يع معني به گيري پيش كه رواني هاي بيماري از گيري پيش يعني روان، سالمت

كنن;;ده تكميل واقع در كه ش;;رايطي و عوامل آوردن وج;;ود به از است عب;;ارت آن جزيي نيز رواني هاي اختالل درمان دليل همين به و باشد مي بهنجار و سالم زندگي

روان، س;;;;المتي با ارتب;;;;اط در و مهم عوامل از يكي باش;;;;د. مي فع;;;;اليت اين ازاست. شادماني

خش;;م، يا اض;;طراب همچ;;ون، منفي عواطف است معتقد (،2002) 1فردريكسون ايج;;اد موض;;وعات برابر در دف;;اعي واكنش توليد به فقط ف;;رد ذهن شوند مي سبب

مي س;;بب مثبت، عواطف كه ص;;ورتي در ش;;ود مح;;دود منفي، عواطف اين كنن;;ده فرصت خ;;ود نوبه به مس;;اله اين و باشد ب;;از ها مح;;رك روي بر ف;;رد ذهن كه ش;;وند را ف;;رد خالقيت نتيجه در و ك;;رده ايج;;اد محي;;ط، به ترگس;;ترده توجه ب;;راي را ه;;ايي(.2005 )جيكسون، شود مي شادكامي موجب و كرده بيشتر اتفاق;;ات تم;;ام وج;;ود با ش;;ادي به ي;;ابي دست ب;;راي اي وس;;يله را ط;;نز ، فرويد

بس;;ياري س;;ازي ايمن ارزش از ط;;نز دان;;د؛ مي نامس;;اعد ش;;رايط و آور اض;;طراب در آن از اس;;تفاده و بذله حس داش;;تن ب;;دون است معتقد فرويد اس;;ت؛ برخ;;وردار

بود. شاد رواني نظر از بتوان ندارد امكان مقتضي هاي موقعيت كه اي ش;;ادي ك;;نيم، حفظ زن;;دگي در را شادي كه دهد مي را توانايي اين ما به طنز

ب;;اعث (. ب;;ودن،2005 )جيكس;;ون، است ش;;دن ناپديد خطر مع;;رض در هميشه آن. ه;;دف نه است رواني سالمت محصول شادكامي و شود مي شادماني افزايش

از رض;;ايت و است هم;;راه رواني س;;المتي و مطلوب كاركرد با توام شادكامي غالبا مقايسه در دوست نوع افراد دارد. رابطه مطلوب رواني سالمت با شخصي روابط

باهوش را اشخاص مثبت، عواطف اندك القاي و شادترند نيستند چنين كه كساني با اف;;زايش (،1999) 2كن;;د. كاوام;;اتو مي ترش;;ادكام نتيجه در و تر دقيق مول;;دتر، تر،

حافظ;;ه، خ;;واب، اشتها، سالمت وضعيت افزايش با مستقيم ارتباط در را شادماني دان;;د؛ مي روان س;;المت نه;;ايت در و خ;;انوادگي وضعيت دوستي، خانوادگي، روابط وجود رواني سالمت و شادكامي بين قوي ارتباط كه است معتقد (،2004) 3پرنگار

را ش;;ادكامي احس;;اس اس;;ترس، تجربه كه است ( معتقد2003) 4دارد. آلبركس;تن م;;يزان از نماي;;د، تجربه را بيش;;تري اس;;ترس ف;;رد چه هر يع;;ني دهد مي ك;;اهش

1)5 ريملند گيرد. مي قرار تهديد مورد رواني سالمت و شود مي كاسته او شادكامي

11. Feredrekson22. Kawamato33. Pernegar44. Alberekstan55. Rimland

51

اف;;راد از ش;;ادتر معم;;وال گذش;;ته خ;;ود از اش;;خاص كه است ك;;رده ( گ;;زارش983هستند. خودخواه

است حي;;اتي و ض;;روري مان;;دن س;;الم ب;;راي مثبت مفه;;ومي عن;;وان به ش;;ادكامي تعريف و وس;;يع رض;;ايتي ق;;الب در كل يك عن;;وان به را شادكامي (.2008 )کوهن،

(.2004 )گاوين، اند كرده م;;وقعيت ع;;اطفي ه;;اي كفه بر تمركز و منفي به مثبت احساس;;ات غلبه ش;;ادكامي

(.2008 همکاران، و )بیخت است شده تعريف زندگي هاي خوشي مثبت، دروني حس با تق;;ارن در مفه;;ومي عن;;وان به همچ;;نين را ش;;ادكامي و )لو اند گرفته درنظر انس;;;ان، رفتاره;;;اي همه ب;;;راي بخش انگ;;;يزه و افزاين;;;ده(.2001 همکاران، در رض;;ايت مثبت، هيجان;ات از عبارتند كه است اساسي ج;زء سه داراي ش;;ادكامي

ب;;ودن هدفمند ديگ;;ران، با مثبت روابط 3-2 منفي. شكل عواطف فقدان و زندگي هس;;تند شادكامي اجزاي ديگر از نيز ديگران داشتن دوست و شخصي رشد زندگي،

(.2001 )آرگایل، خ;;ود وج;;ود در ش;;اد اف;;راد كه پ;;رداخت نكته اين به داد، انج;;ام مايرز كه تحقيقي در

ي روحيه داراي گيرن;;د، مي تص;;ميم تر نآسا كنن;;د، مي بيش;;تري ام;;نيت احس;;اس )م;;ایرز، است ب;;االتر زن;;دگي در آنها رض;;ايت احس;;اس و هس;;تند ب;;االتري مشاركتي

2002.) اين جمله از اس;;ت، مختلف اف;;راد ب;;راي اثربخشي و مثب;;تي اثرات داراي شادكامي

احس;;اس حالت اين در است؛ ارتباطات كيفيت ارتقاء و تفكر قدرت افزايش اثرات در ش;;ادكام اف;;راد كنن;;د؛ مي كمك ديگ;;ران به اف;;راد و يافته اف;;زايش دوس;;تي ن;;وع

مس;;اله حل ق;;درت و داده انج;;ام به;;تر را خ;;ود وظ;;ايف ترن;;د، موفق خ;;ود مش;;اغل(.2001 )آرگایل، دارند بيشتري

- تعریف شادکامی2-4-1 از آنجاکه شادی یکی از هیجانات اصلی بشر است، لذا هر کس ب;ه فراخ;ور خ;ود آن را تجربه می نماید. اما تعریف شادی به سادگی تجربه آن نیست. افالطون در کتاب جمهوری به سه عنصر در وجود انسان اشاره می کند ک;;ه عبارتن;;د از: ق;;وه عقل یا استدالل، احساسات و امیال، افالطون شادی را حالتی از انسان می داند

(.2008ک;ه بین این س;;ه عنص;;ر تع;ادل و هم;اهنگی وج;ود داش;ته باش;;د )دیکی، (. جان الک و جرمی بنتام1388ارسطو شادی را تنیدگی معنوی می داند )آیزنک،

( )آرجی;;ل1388معتقدند که شادی مبتنی بر تعداد وقایع لذتبخش اس;;ت )آیزن;;ک، ( شادی را ترکیبی از وجود عاطفه مثبت، فقدان عاطفی منفی و رض;;ایت2009

از زندگی می دانند. شادکامی و خوشحالی ی;ک ح;الت ذه;نی اس;ت ک;;ه در زب;;ان عامیان;;ه این اص;;طالح ب;;رای احساس;;ات ناپای;;دار و گ;;ذرا ب;;ر ل;;ذت پای;;دار زن;;دگی استفاده می شود و می تاند نقش تعیین کننده ای در بهداش;;ت روان، رض;;ایت از

52

زندگی و کارایی فرد ایفا کند به همین منظور در دو دهه گذشته پژوهش پیرامون ( ب;;ر این1995شادکامی افزایش چشمگیری داشته است. آرجیل، مارتین و ل;;و )

باورند که هنگامی که از مردم پرسیده می شود منظور از شدکامی چیس;;ت؟ دونوع پاسخ مطرح می کنند:

الف( ممکن است حاالت هیجانی مثبتی مانند لذت را عنوان کنند یا اینکه ب( آن را راضی بودن از زندگی و بیشتر جنبه های آن بدانند. آرجیل باور دارد که

جزء اساسی ش;;ادکامی عبارتن;;د از : هیج;;ان مثبت، رض;;ایت از زن;;دگی و نب;;ود3 هیجان;;ات منفی از جمل;;ه افس;;ردگی و اض;;طراب، او و همک;;ارانش دریافتن;;د ک;;ه

1995روابط مثبت با دیگران و طبیعت نیز از اجزای ش;;ادکامی هس;;تند) م;;ایرز، (.1383به نقل از قراچه داغی

مایرز شادکانی را چنین تعریف می کند حس خوشی، احس;;اس اینک;;ه زن;;دگی در کل بخ;;وبی و خوش;;ی ادام;;ه می یاب;;د او می نویس;;د ک;;ه این احس;;اس از طری;;ق رسیدن به چیزهای زیاد و برجسته بدست نمی آید بلکه لذت ه;;ای کوچ;;ک بیش;;تر می توانند ما را شادمان سازند. مطالعات و پژوهش های روان شناسان در سال های اخیر نشان می ده;;د ک;;ه اگ;;ر م;;ردم عوام;;ل ش;;ادکامی نس;بت پای;;دار مانن;;د همس;;ر ی;;ا دوس;;تانی مهرب;;ان و حم;;ایت کنن;;ده ش;;غلی س;;الم و س;;ازنده، برنام;;ه تفریحی لذت بخش و منظم را با شادی های کوچ;;ک و گ;;ذرا نظ;;یر گ;;رفتن نم;;ره خوب یا تشویق به کاری، رفتن به گردش و مسافرتی کوت;;اه م;;دت بیامیزن;;د ب;;ه باالترین درجه شادکامی نائل می شوند. مدتهاست که ثابت ش;;ده خوش;;بختی ب;;ه پول و امکانات زیاد، موفقیت اجتماعی باال، زن یا مرد بودن، از نژاد خاص بودن، برخ;;ورداری از چه;;ره زیب;;ا و ... بس;;تگی ن;;دارد، چراک;;ه اگ;;ر نگ;;وییم بس;;یاری از دارندگان عوامل یاد شده، دارای گرفتاری ه;ا و رنج ه;;ای ف;;راوان ت;;ری از م;;ردم عادی هستند می توان گفت که از نظر شادی پایدار و درونی، امتیازی بر دیگران

(.1389؛ به نقل از قراچه داغی، 1995ندارند )مایرز، در تعریف دیگر شادی اساسا چیزی است که از سه طریق کسب می شود. اوال، از طریق رسیدن به چیزی که چشم انتظارش بودیم. ثانیا، از طریق سهیم کردن

؛1996دیگران در شادی هایمان و ثالثا، از طریق شاد کردن دیگران )کارلسون، (.1377به نقل از جزایری،

با توجه به اینکه از شادکامی تعاریف مختلفی ارائه شده اس;;ت لیکن تعری;;ف ون ( به نظر جامع می آید » درجه و میزانی اس;;ت ک;ه ب;;ا آن ی;;ک ف;;رد1992هوون )

کیفیت کلی زندگیش را بعنوان یک زندگی مطلوب مورد قضاوت قرار می ده;;د«(.1386؛ به نقل از جزایری، 2003)کارلسون،

در تحقیقی که در دانشگاه تگ;;زاس انج;;ام گ;;رفت، نش;;ان داده ش;;د ک;;ه خل;;ق و خوی خوب ) احساسات و شخصیت متعاد(، ب;;ه ط;;رز قاب;;ل مالحظ;;ه ای، س;;طح امی;;د را در ف;;رد، ب;;اال می ب;;رد ک;;ه در نتیج;;ه ف;;رد، به;;تر می توان;;د از پس موان;;ع اضطراب آف;رین زن;;دگی برآی;;د. بن;;ابراین، مش;اهده می ش;;ود ک;;ه ش;;ادکامی، ب;ا شخصیت و روحیه افراد، ارتباط مس;;تقیم دارد. ف;;ردی ک;;ه روحی;;ه ش;;اد دارد، در

53

انجام دادن فعالیت های روزان;;ه، مثبت اندیش;;ی را س;;رلوحه فع;;الیت ه;;ای خ;;ود قرار می دهد و بهتر از دیگران برای مشکالت کوچک و بزرگ، چاره اندیشی می کند. به تعبیر دیگر، شادکامی، زمانی به وجود می آید که انسان، از خود و محیط

، میزان ش;;ادی1اطراف خود احساس رضایت بیشتر داشته باشد. به اعتقاد بربنر و رضایت هر فرد از زندگی، رابطه ای مستقیم با نگرش افراد به زن;;دگی دارد و این بدان معناس;;ت ک;ه هرچق;;در اف;راد، از روی;دادهای پ;یرامون خ;ود راض;ی ت;ر باشند، به همان میزان شادترند و اگر این احساس رضایت، کمتر باشد، به همان

(.1389میزان، احساس رضایتمندی و شادکامی کمتری دارند )سلطانی مدنی، در تعریف شادمانی منظ;;ور از خوش;;ایندی، ارزش;;مند و دوس;;ت داش;;تنی ب;;ودن

( در این م;;ورد چ;;نین می1971زندگی از ط;;رف خ;;ود ف;;رد می باش;;د. اس;;گود ) گوید: »در تمام فرهنگ ه;;ا مص;;ادیقی از خ;;وبی و ب;;دی وج;;ود دارد ک;;ه اف;;راد آن طبق این مصادیق خوشایندی یا ناخوشایندی زنگی خویش را مورد قضاوت قرار

می دهند«. در هر حال واژه ش;;ادکامی چن;دین مفه;وم متف;اوت را ب;ه ذهن متب;ادر می کن;د )ب;;رای مث;;ال ش;;ادی، خش;;نودی، ل;;ذت و خوش;;ایندی و ...(. از این رو تع;;دادی از

ذه;;نی اش;;اره می کنن;;د ک;;ه ی;;ک اص;;طالح2روان شناسان به اصطالح خوش;;بختی جدی و دربرگیرنده انواع ارزش هایی است که فرد از خود و زندگی اش به عمل

،3(. این ارزشیابی ها مواردی از قبیل خشنودی از زن;;دگی2009می آورد )داینز، و فقدان افسردگی و اضطراب را شامل می ش;;ود و جنب;;ه4هیجان و خلق مثبت

های مختلف آن نیز ب;ه ش;کل ش;ناخت ه;ا و عواط;;ف اس;ت )دای;نز و همک;اران،1997 .)

برای مثال یک فرد قضاوت هایی را به طور کلی و آگاهانه درم;ورد خش;;نودی از زندگی به عمل می آورد و یا به جنبه های خاص;;ی از زن;;دگی و تفریح;;ات اش;;اره می کند. این قضاوت ها شکل عاطفی نیز دارد و فرد هیجان ها و خ;;ق مثب;;تی را گزارش کرده و یا معتقد است که هیج;;ان ه;;ای ناخوش;;ایندی از قبی;;ل غمگی;;نی و خشم را کمتر تجربه می کند. بنابراین اگر فردی اعالم کند که از زندگ ناخش;;نود اس;;ت، تج;;ارب ل;;ذت بخش و عواط;;ف مثبت ان;;دک و احساس;;ات هیج;;انی منفی

مانند خشم یا اضطراب دارد، از خوشبختی ذهنی اندکی برخوردار است.

یشادکام یاجزا- 2-4-2

لیآراگ نظر از یشادکام یاجزا :3-2 شکل

11 .Brebner22 .Subjective Well-being

33. Life Satisfaction44 .positive mood

54

شادکامی

شادکامی شادکامی شادکامی

كه است آن از ح;;اكي است گرفته انج;;ام كه متف;;اوتي تحقيق;;ات از حاص;;له نت;;ايج باال فرد، در را اميد سطح اي، مالحظه قابل طرز به متعادل، شخصيت و احساسات

برآيد. زندگي آفرين اضطراب موانع پس از تواند مي بهتر فرد نتيجه، در و برد مي و شخص;;يت با مس;;تقيم رابطه داراي ش;;ادكامي كه گ;;رفت نتيجه توان مي بنابراين روزم;;ره ه;;اي فع;;اليت انج;;ام هنگ;;ام ش;;اد، روحيه داراي اف;;راد است. افراد روحيه چ;;اره ق;;درت داراي و دهد مي ق;;رار خ;;ود ه;;اي فع;;اليت س;;رلوحه را انديشي مثبت

عبارت به هستند؛ زندگي بزرگ و كوچك مشكالت با رويارويي هنگام بيشتر انديشي از بيش;;تر رض;;ايت احساس داراي انسان، كه شودمي پديدار هنگامي شادكامي ديگر داده نشان همچنين مطالعات (؛2008 )سيسك، خودهستند اطراف محيط و خود مس;;ئوليت حس داراي س;;الم و ش;;اد ه;;اي انس;;ان كن;;وني متم;;دن جوامع در كه اند

شگرفي تاثير شاغلين زندگي در شادكامي مثبت احساس بود؛ خواهند بااليي پذيري نگرشي داراي ش;;ادكام، اف;راد است؛ موثر آنها اثربخش و بهينه عملكرد بر و داشته هاي سوگيري جاي به و هستند خود اطراف رويدادهاي به نسبت خوشبينانه و مثبت نمايند مي وق;ايع اين از بهينه اس;تفاده در سعي خود، دنياي اتفاقات به نسبت منفي

(.2007 )روجاس،

شادکامی و مقابله های - دیدگاه2-4-3 نظریه های مقابله درمورد شادکامی بیانگر آن است که اف;;راد ش;;ادکام، افک;;ار و رفتارهایی دارند که سازگار و کمک کننده می باشد، با دی;;د روش;;ن ب;;ه ام;;ور می نگرند، دعا و نیایش دارند، به طور مستقیم برای حل مس;;ائل از خ;;ود کوش;;ش و تالش نشان می دهند و به موقع از دیگران کمک می طلبند، از طرف دیگر افراد غیر شادکام، به طریق مخرب فکر عمل می کنند، در خیاالت فرو می روند، خود و دیگران را سرزنش کرده و از کار کردن جهت حل مش;کالت اجتن;;اب می ورزد

(.1997، به نقل از داینر و همکاران، 1986)مک کرا و کوستا، یکی از سبک ه;;ای مقابل;;ه ای م;;ؤثر ب;;ر ش;;ادکامی ک;;ه ب;;ه عن;;وان حم;;ایت کنن;;ده عاطفی و وسیله ای برای تفسیر مثبت رویدادهای زن;;دگی در نظ;;ر گرفت;;ه ش;;ده است، داشتن نگرش دینی و سبک ه;;ای مقابل;;ه ای دی;;نی می باش;;د. »بعض;;ی از افراد معتقدند که خداوند از طریق رویداد فشارزا سعی در ارتباط با آنه;;ا داش;;ته تا چیز مهمی را به اطالع آنها برس;;اند و در واق;;ع آنه;;ا را متنب;;ه س;;ازد« )پ;;ارک و

( معتقدن;;د ک;;ه اف;;راد1997(. در این رابطه دای;;نر و همک;;اران )1990همکاران،

55

شادکامیشادکامی شادکامیشادکامی

دارای گرایش دی;;نی، ب;;ا این عقی;;ده ک;;ه در جه;ان مقص;;د واالیی وج;ود دارد، میتوانند شادکامی و خوبختی را افزایش دهند.

شادکامی نوعی از تجرب;;ه دی;;نی اس;;ت و تج;;ارب دی;;نی، ش;;یوه ه;;ای رس;;یدن ب;;ه شادکامی و راه های درونی و شگفت انگیزی می باشد که به نوعی از شادکامی ماوراءالطبیعه ارتباط دارد. اگر باور دینی به فرد احساس ش;;ادکامی اعط;;ا کن;;د،

(.2003بصورت اجتناب ناپذیری آن را می پذیرد )تدووینی، ( نیز دو مورد از1989(، کارور و همکاران )1984در نظریه الزاروس و فلکمن )

سبک مقابله هیجان م;;دار ش;;امل تفس;;یر مج;;دد مثبت و روی آوردن ب;;ه دین میباشد.

در تفسیر مجدد مثبت موقعیت فشار آور و بر اس;;اس واژه ه;;ای مثبت از س;;وی فرد تفسیر شده و مقابله دینی به عنوان منبعی از حمایت عاطفی و یا به عنوان

مقابله فعال یا محرک فشار آور در نظر گرفته شده است. معتقدن;;د ک;;ه اف;;راد ش;;ادکام وق;;ایع زنگی و مش;;کالت را2 و ت;;وکر1لیوبومیرسکی

بصورت مطلوبتری مورد تفسیر قرار می دهند و رویارویی مؤثری دارند. از نظر آن;;ان، این اف;;راد وق;;ایع و م;;وقعیت ه;;ا را ب;;ه ش;;کل مثبت ت;;ری در می آورن;;د و بص;;ورت منفی کم;تر واکنش داده و ب;;رای فرص;;تهایی ک;ه در اختی;;ار آنه;ا نب;وده، ارزش کمی قائل می باشند. سبک های اسنادی افراد شادکام بیش;تر ب;;رای خ;ود

می باشد که به نوبه خود آنان را قادر می سازد تا به استواری خودشان3افزایی(.2008کمک کنند )به نقل از رایان،

( خوشبختی و شادکامی به معنی نبودن بیم;;اری ی;;ا آس;;یب1994، )4از نطر کاون روانی نمی باش;;د بلک;;ه آرایش جنب;;ه ه;;ای مثبت ک;;ارکردی انس;;ان اس;;ت ک;;ه از طری;;ق رواب;;ط نیرومن;;د بین ف;;ردی، مهارته;;ای مقابل;;ه، دلبس;;تگی ه;;ا، اکتس;;اب شناختی متناسب با س;;ن و تجرب;;ه محی;;ط ه;;ای اعط;;ا کنن;;ده ق;;درت حاص;;ل می

گردد. ( با تبیین مدلی به نام سوگیری در شادکامی معتقد است که بعض;;ی1998برینر)

از اف;;راد در پ;;ردازش اطالع;;ات خ;;ود س;;وگیری می کنن;;د. این س;;وگیری ب;;اعث ارزشیابی های مثبت یا منفی اطالعات خواهد شد. از نظ;ر وی، بعض;;ی از اف;;راد بر اساس ویژگی های شخصیتی تمای;;ل دارن;;د ک;;ه پدی;;ده ه;;ا را بص;;ورت مثبت و تقویت کننده ازیابی کنند و برخی دیگر بصورت منفی و تنبی;;ه کنن;;ده. او همچ;;نین س;;وگیری ب;;ه ص;;ورت پ;;ردازش اطالع;;ات ب;;ه س;;بک خاص;;ی را ن;;وعی مقابل;;ه ب;;ا

(1991استرس می داند. برخی دیگر پژوهشگران از جمله شوارتز و اس;;تراف ) نیز بر این باورند که افراد شادکام دارای سوگیری پردازش اطالعات می باش;;ند. این سوگیری باعث می شود که آنان به گونه ای اطالعات را پ;;ردازش و تفس;;یر

(.1998کنند که به شادکامی و خوشبختی آنان منجر گردد )به نقل از برینر، 11. Lyobumirsky

22. Tuker31. Self-enhancing

42 .Coven

56

- علل شادکامی2-4-4 ، دی;;نر2000شناخت عواملی که به شادکامی کمک می کنند، ساده نیست )دینر،

(. ممکن است گاهی اوقات، ن;;ه همیش;;ه، خوش;;گذرنی ب;;اعث1999و همکاران، شادکامی شود. به عنوان نمون;;ه اس;;تفاده کوت;;اه م;;دت از س;;یگار ی;;ا دیگ;;ر م;;واد باعث غمگینی مرتبط با بیم;;اری ط;;والنی می ش;;ود. نح;;وه عم;;ل ق;;اتالن، انتق;;ام گیری، حمالت تجاوزی و دزدی، خوشی لحظ;;ه ای ی;;ا کوت;;اه م;;دت می آورد ولی بعدا نتایج اجتماعی، روانشناختی و جسمانی که منجر به ناامی;;دی و ب;;دبختی می شوند را بدنبال دارد. به عنوان گونه ای درگیر با مسائل مختل;;ف ب;;یرونی بعض;;ی از موقعیتها منجر ب;;ه خوش;;حالی ش;;ده و ب;;رخی دیگ;;ر ب;;ه اس;;ترس می انجام;;د. ممکن است تفاوت های فردی در شادکامی ب;;ه تف;;اوت ه;;ای شخص;;یتی مرب;;وط باشد که تا حدی ژنتیکی نیز هستند. همچنین، هیچ شی وجود ندارد ک;;ه ب;;رخی از موقعیت های محیطی منجر به شادکامی شده و ی;;ا فرص;;ت ه;;ایی را بوج;ود می

آورند که منجر به شادکامی می شود.

عوامل مؤثر بر شادکامی- 2-4-5 - شخصیت: ابعاد شخصیتی افراد بر شادمانی آنها ت;;أثیر زی;;ادی دارد. مطالع;;ات1

انج;;ام ش;;ده روانشناس;;ان درب;;اره ت;;أثیر شخص;;یت ب;;ر م;;یزان ش;;ادکامی همگیتأییدکننده رابطه مثبت برونگرایی با شادی می باشد.

- عزت نفس: عزت نفس یکی از عواملی است که بر میزان ادمانی افراد تأثیر2 زیادی دارد. هنگام وجود احساس ناراحتی و فقدان شادمانی، ع;;زت نفس اف;;راد

کاهش می یابد. - اعتق;;ادات م;;ذهبی: یکی از عوام;;ل م;;ؤثر در ایج;;اد ش;;ادمانی، ایم;;ان م;;ذهبی3

است. از انجا که فرد با ایمان داری ارتباطات و اعتق;;ادات معن;;وی اس;;ت، کم;;تراحساس رهاشدگی، پوچی و تنهایی می کند.

- سرمایه اجتماعی: سرمایه اجتماعی یا همبستگی اجتم;;اعی) چگ;;ونگی ش;;بکه4 روابط اجتماعی، دوستی ها، احساس کن;;ترل شخص;;ی و اعتق;اد اجتم;اعی( بیش سرمایه انسانی )سطح تحصیالت، درآمد، موقعیت اجتماعی فرد و ...( بر میزان

شادمانی افراد جامعه اثر می گذارد. - فعالیت های اوقات فراغت: فعالیت ه;;ای اوق;;ات ف;;راغت منب;;ع بس;;یار خ;;وبی5

برای ایجاد شادمانی هستند. - وض;;عیت اقتص;;ادی: ب;;رخی می پندارن;;د پ;;ول و درآم;;د سرش;;ار، عام;;ل مهم و6

اصلی شادکامی است در حالی ک;;ه پ;;ژوهش ه;;ا این نگ;;رش را تأیی;;د نمی کن;;د و بیان می دارد که اگر قدرت خرید ف;رد ی;;ا خ;انواده ای از ح;د معی;نی فرات;ر رود،

درآمد اضافی، تفاوت عمده ای در رضایت از زندگی ایجاد نمی کند. - رض;;ایت ش;;غلی: راض;;ی ب;;ودن از ک;;ار و راحت ب;;ودن در مح;;ل ک;;ار، م;;یزان7

شادمانی را اف;;زاش می ده;;د. اگ;;ر ف;ردی ک;;ار خ;ود را دوس;;ت نداش;;ته باش;;د و مجبور باشد برای کسب معاش خود و خانواده، ساعت ها در روز کار کند، میزان

57

شادمانی او پایین می آید. رض;;ایتمندی ش;;غلی در اث;;ر اف;;زایش حق;;وق، اف;;زایش مهارت، استقالل و تنوع شغلی افزایش می یابد و جنبه اجتماعی آن بس;;یار مهم است. مثال روابط منفی و تعارض نقش در محیط کار رضایتمندی را ک;;اهش می دهد. رضایتمندی با سن و گذشت زمان ارتباط دارد. جایگ;;اه ش;غلی و ارتباط;ات

سازمانی می توانند در افزایش مؤثر باشند. - سالمت: سالمت و شادمانی با یکدیگر ارتباط دارند. شادی، دستگاه ایم;;نی را8

تقویت می کند و تقویت دستگاه ایمنی، سالمت فرد را بهبود می بخشد. - وضعیت تأهل: افراد متأهل نسبت به کسانی که هرگ;;ز ازدواج نک;;رده ی;;ا ج;;دا9

شده اند و یا همسر خود را از دست داده اند، بیشتر احساس شادی و ش;;ادمانی می کنند. عالوه بر این افرادی ک;;ه هن;;وز ازدواج نک;;رده ان ام;;ا ب;;ا ش;;ریک م;;ورد عالقه خود زندگی می کنند، از کسانی ک;;ه تنه;;ا زن;;دگی می کنن;;د خیلی ش;;ادمان

ترند. - محیط اجتماعی: بعد از زمینه ژنتیکی، محیط اجتم;;اعی ی;;ا چگ;;ونگی جامع;;ه10

ای که فرد در آن زندگی می کند و پرورش می یاب;;د، ب;;االترین اث;;ر نف;;وذ را رویسطوح شادمانی او دارد.

- محیط خانوادگی: حمایت اجتماعی و سالمت خانواده می توان;;د در اف;;زایش11شادی و درنتیجه بهره وری اثرات چشمگیری داشته باشد.

- عوامل فرهنگی: تأثیر عوامل فرهنگی غالبا غیر مستقیم است. برای مث;;ال،12 در فرهنگ های فردگرا دستیابی به اهداف، عزت نفس باال و جسارت داش;;تن از جمله ویژگی های شخصیتی مورد تأیید است که نه تنها با س;;المت ذه;;نی اف;;راد،

بلکه با احساس شادمانی، رضایت و کفایت آنها هم ارتباط دارد. - رسیدن به هدف:هنگامی که افراد به اهداف خود دست می یابن;;د، احس;;اس13

شادمانی بیشتری دارند. هرچه اهداف و آرزوهای افراد باهم و نیز ب;;ا تالش ه;;ا و توانایی های آنها همسوتر باشد، احتمال تحقق اهداف و رسیدن به شادمانی ن;;یز

بیشتر است. - خویشاوندان: انسان ها برای کسب شادی نیازمند برقرارای رابطه با ش;;بکه14

خویشاوندان هستند. روابط حمایتی نزدیک بین اعضای خانواده حمایت اجتم;;اعی را برای آن;ان اف;زایش می ده;د. این حم;ایت اجتم;اعی م;وجب ارتق;ای س;المت

ذهنی و در نتیجه، افزایش شادمانی می شود. - شواهد نشان داده که برقراری روابط نزدیک با دیگران ب;;ا س;;المت ذه;;نی و15

درنتیجه شادمانی همبستگی دارد، چراکه که احتمال انتخاب افراد شاد به عن;;وان دوس;;ت و ف;;ردی معتم;;د بیش;;تر اس;;ت و همین خ;;ود نی;;از ب;;ه محبت و حم;;ایت

اجتماعی را تأمین می کند و موجب شادمانی می شود. - ک;;اهش فش;;ار روانی و ح;;ذف عواط;;ف منفی: حم;;ایت ه;;ای ع;;اطفی از16

کارگران استرس را کاهش و ایمنی را افزایش می ده;;د و در ش;;ادی اث;;ر دارد و ، به نقل از افض;;لی راد،1997نهایتا باعث افزایش بهره وری می شود )متیوس،

1390.)

58

- خصایص شخصیتی و شادکامی2-4-6 نظریه های خصیصه ای شخصیت می گویند تعداد محدودی از ابع;;اد ممکن اس;;ت در دیدگاه های مهم رفتاری و تجربیات و خصوصیات وی;;ژه شخص;;یتی مرتب;;ط ب;;ا

شادکامی استفاده شوند. این خصیصه ها به طور طبیعی در بین مردم پخش شده است. بنابراین، برای هر خصیصه )مثل برون گرایی( بیشتر مردم یک سطح متعادلی را نشان می دهند و تعداد بسیار کمتری سطح خیلی باالیی ب;;ا خیلی پ;;ایین را ب;;ه نم;;ایش می گذارن;;د چون خصایص به صورت ط;;بیعی پراکن;;ده ش;;ده ان;;د و چ;;ون نیم;;رخ وی;;ژه ای ب;;ا ش;;ادکامی مرتب;;ط اس;;ت، ه;;ر کس;;ی ق;;ادر ب;;ه دس;;تیابی ب;;ه ش;;ادکامی نمی باشد.پژوهش هایی در زمینه شادکامی نشان داد که مردم شاد یا غمگین نیم;;رخ

(.2009های شخصیتی متفاوتی دارند )دینر و همکاران، تعداد مح;دودی از فاکتوره;ا ارتب;;اط بین ب;رون گ;رایی و ش;ادکامی را نش;ان می

(. ممکن است برون گراها تطبیق بهتری با محی;;ط1999دهند )دینر و همکاران، اجتماعی، که مردم را برای درگیری با بازی های اجتماعی آماده می کند، داش;;ته باشند. بنابراین آنها اغلب خودشان را در موقعیت هایی که نیاز به محیط اجتم;;اع و شادکامی دارد قرار می دهند. همچنین شواهد نشان می دهند که برون گ;رایی و نوروتیکی م;;ردم را در براب;;ر تجربی;;ات مثبت و ح;;وادث منفی ق;;رار می دهن;;د. بنابراین، اگر ش;;ما س;;طح ب;;االیی از ب;;رون گ;;رایی داری;;د بیش;;تر ح;;وادث مثبت و ش;;ادکامی را تجرب;;ه می کنی;;د و اگ;;ر س;;طح ب;;االیی از ح;;االت ن;;وروتیکی داری;;د،

(.2012، 1تجربیات منفی و غمگینی در انتظار شماست )تراندیس

شادکامی به یابی دست موانع- 2-4-7 دنب;;ال به را ان;;دوه و غم است ممکن که دارند وجود شرایطی و رخدادها زندگی، در

که هس;تند مهمی م;وارد از ها ج;دایی و ها شکست ها، دادن دست از ؛باشند داشته اجتناب و طبیعی احساسات، سایر مانند غم احساس ؛کنند می رنگ کم را ما شادی و مگینغ پای;;دار نس;;بتا ص;;ورت به ش;;رایط، اغلب و اوقات اکثر اگر اما است ناپذیر

از ش;;ادکامی، راه بر موانع بیش;;تر ؛ش;;ویم می مواجه مش;;کل با باش;;یم رس;;ندخنا واکنش و رفت;;ار در را خ;;ود تفک;;رات این و ش;;وند می ناشی ها نگرش و تفکر شیوه می انتخاب را نبودن شاد ما موانع این به توجه با حقیقت در ؛دهند می نشان ما های

کنیم.:از عبارتند فکری موانع این مهمترین

دیگران توجه و تایید به افراطی . نیاز1 می متمایل تط;;ابق و س;;ازگاری ایج;;اد س;;وی به را ما اجتم;;اعی، زن;;دگی ملزوم;;ات

ق;;رار الشعاع تحت را ما زندگی سبک و ها خواسته همه نباید موضوع این اما سازد، از نگ;;رانی و تمس;خر و ط;;رد از ترس اساس بر ما عملکرد و زندگی سبک دهد. اگر

11 .Trandis

59

رض;;ایت و ب;;بریم ل;;ذت قبل ص;;میم از ت;;وانیم نمی بگ;;یرد، ش;;کل دیگ;;ران تایید عدمباشیم. داشته درونی

)افراطی( طلبی . کمال2 بی و اف;;راطی طل;;بی کم;;ال ولی ماس;;ت، وج;;ودی گ;;وهر تعالی، و کمال به گرایش

خودم;;ان ب;;رای ب;;االیی بسیار آرمانی و مطلوب حد که شود می موجب گرایی نقصبگیریم. نظر در

و نگ;;رانی نارض;;ایتی، دچ;;ار هایش;;ان آل ای;;ده به نرس;;یدن صورت در ها طلب کمال اش;;تباه و شکست از پندارن;;د. ت;;رس می ارزش کم را خ;;ود و ش;;وند می افسردگی

شود. می بخش شادی های انرژی کاهش موجب

دیگران مالحظه با و مناسب رفتار . ضرورت3 اگر اما باش;;ند داشته ما با ای مهربانانه و مالحظه با رفتار همه که است خوب خیلی

جا ما ذهن در همیش;;گی و ض;;روری انتظار یک عنوان به شیرین خواسته و خیال این ما که است این ب;;ود. واقعیت خواهیم عصبانی و ناراضی اوقات اغلب باشد، داشته

این و کنند رفت;;ار ما ه;;ای ق;;انون و ها خواسته طبق کنیم مجبور را همه توانیم، نمیداشت. خواهد همراه به را زیادی رفتاری و فکری های کشمکش نتظار

زندگی . مشکالت4 مش;;کالت، و مس;;ائل ؛باش;;یم زن;;دگی راح;;تی و س;;رازیری در نیست ق;;رار همیشه اف;;راد که کنند می فکر اش;;تباه به ها هس;;تند. بعضی زندگی از ناپذیر اجتناب بخشی

برند، می سر به آسایش و رفاه در و دارند کمتری مشکالت که هستند کسانی شاد،(.2007 )روجاس، نیست طور این که یابیم می در خود اطراف به نگاهی با اما

عمل بر انگیزه . تقدم5 و قوی انگیزه که کرد شروع را کاری توان می زمانی فقط که معتقدند افراد بعضی وجود بدون حتی است بهتر گاهی که حالی در باشد، داشته وجود فوری های پاداش نتیجه و بگ;یریم. ثم;ره ک;ار به را خ;ود تالش و کنیم شروع را کارها قوی های انگیزه

تق;;ویت را خوشایند احساس و انگیزه که کند می فراهم را رضایتی تالش، و کار اینکرد. خواهد

شادی بودن سطحی . تصور6  کمب;;ود از ناشی را آن و دانند می نگ;;ری س;;طحی م;;ترادف را ب;;ودن ش;;اد ها بعضی داش;;ته ش;;اد ظاهری اگر که کنند می فکر افراد این پندارند. می خردورزی و آگاهی فیلم س;راغ به بیش;تر رو این از کنن;د؛ جل;;وه خرد کم و مایه بی است ممکن باشند،

اص;;طالح به افس;;ردگی ن;;وعی آنها مض;;مون که روند می ه;;ایی جمع و ها کت;;اب ها، واقعیت با با را ما است ممکن اف;;زایی آگاهی و اندیشی باشد. ژرف فکرانه روشن

60

با مغ;;ایرتی موض;;وع، این اما نیستند، شیرین و خوشایند همیشه که کند روبرو هاییندارد. زندگی در رضایت و شادی کسب به تمایل

شادی طالیی کلید افسانه. 7  هس;;تند، ش;;ادی طالیی کلید دری;;افت ب;;رای ب;;یرونی معج;;زه یک منتظر که اف;;رادی بیش ای افس;;انه طالیی کلید بمانن;;د! چ;;ون ب;;اقی منتظر همیشه ب;;رای باید احتم;;اال

شویم. کار به دست خودمان باید شاد زندگی یک ساختن نیست. برای

خنده هر از بعد گریه . آمدن8  تعب;;یر این ؛است گریه ای، خن;;ده هر از بعد که باشیم، شنیده زیاد را جمله این شاید

و ش;;ادی احس;;اس برابر در ب;;زرگ س;;دی ناخودآگاه شود می باعث گاهی نادرست، در و ب;;بریم لذت قلب صمیم از توانیم نمی ذهنیت تصور این شود. با ایجاد آن تجربه

به آنها از بردن لذت و شادی های زمینه کردن فراهم ؛باشیم ها شادی افزایش فکرنیست. طلبی راحت و بودن برنامه بی و مسئولیتی بی ،فکری بی معنای

شادی ایجاد برای همراه و شریک داشتن لزوم. 9  خوش;;ایند ما ب;;رای بخش ل;;ذت های موقعیت ایجاد در صمیمی افراد یا فرد همراهی

حض;;ور و مش;;ارکت منتظر باید همیشه که نیست معنا ب;;دان مس;;ئله این اما ؛است اس;;ت، میسر هم هم;;راه و ش;;ریک حضور بدون بردن لذت و بودن شاد ؛بود دیگران

(.2007 )روجاس، کنیم کشف را آن های راه است کافی فقط

زندگی بر کنترل عدم و جبرگرا نگرش داشتن. 10  ناخش;;نودی و ها ناک;;امی دلیل به افسردگی یا و هستی به جبرگرایانه نگرش داشتن

ن;;وعی ناک;;امی و درمان;;دگی تجربه در ؛هس;;تند ش;;ادی راه در ب;;زرگی م;;انع ه;;ا، زن;;دگی کن;;ترل که باشد این ما برداشت اگر ؛گیرد می بر در را ما رکود و افسردگی

تالش و اق;دام آم;اده تس;ت، خ;ارج دستمان از چیز همه اختیار و نداریم دست در رابود. نخواهیم تغییر برای

نشاط و شادی از ها مسئولیت و ها فعالیت کردن . جدا11  این ذهن کنن;;د. در می منحصر ف;;راغت اوق;;ات به فقط را ل;;ذت و ش;;ادی ها، بعضی

فقط دارد. ش;;ادی، مناف;;ات خوش;;حالی و ش;;ادمانی با مس;;ئولیت و ک;;ار اف;;راد، هم روزم;;ره های فعالیت و ها برنامه کارها، از توان می نیست، تعطیالت مخصوص

برد. لذت

مثبت های جنبه گرفتن نادیده و جویی . عیب12 

61

تمرکز منفی ام;;ور بر فقط و باش;;یم ج;;ویی عیب حال در دائما اگر که است طبیعی مغایرتی بودن داشت. شاد نخواهیم شادی به پرداختن برای نیرویی و فرصت کنیم،

روی کوچک لکه به آنق;;در نگ;;ر، منفی اف;;راد ن;;دارد. اما مسائل تحلیل و بینی واقع با پشت زیب;;ای ط;;بیعت به ک;;ردن نگ;;اه ب;;رای مج;;الی که کنند می توجه پنجره شیشیهیابند. نمی پنجره

فعلی شرایط با عملکرد و ها خواسته بین زیاد . فاصله13  اغلب گیرن;;د، می فاص;;له خ;;ود نیازه;;ای و ها خواسته از مختلف دالیل به که کسانی یا اف;;راطی اندیشی مصلحت خاطر به افراد این ؛هستند ناآرام و ناشاد هایی انسان ب;;رخی تغی;;یر از نگ;;رانی یا دیگ;;ران داش;;تن نگه راضی کردن، جلوه ضعیف از ترس

خواس;;;ته و ها آرم;;;ان با که کنند می رفت;;;ار ای گونه به نامناسب ع;;;ادات و الگوها ف;;رد در ع;;اطفی و فک;;ری تع;;ارض و جنگ ن;;وعی شیوه است. این متفاوت هایشان

ه;;ای خواس;;ته بین تناقض این ؛گیرد می وی از زیادی روانی انرژی که کند می ایجاد نمی ب;;اقی لذت و شادی عمیق احساس برای جایی بیرونی، متفاوت عملکرد و فرد

(.2007 )روجاس، گذارد

نشده مدیریت خشم. 14  ؛است خ;;ورده ف;;رو و درونی خشم در رضایت عدم و ناخشنودی ریشه اوقات گاهی افکار در مختلف های شکل به و سازد می ناآرام را درونی دنیای نشده، ابراز خشم

ص;حیح م;دیریت سپس و آن مناسب ابراز خشم، از کند. آگاهی می بروز ما رفتار و پذیر امکان مناسب منابع مطالعه یا متخصص یک به مراجعه طریق از احساس، این

. است

ناراحتی ابراز و گرفتن توجه. 15  اطرافی;;ان، رفت;;ار یا ش;;رایط از ن;;اراحتی دادن نش;;ان و نارض;;ایتی ابراز برای گاهی اف;;رادی یا ف;;رد به خ;;واهیم می حالت، این برسیم. در نظر به ناشاد که داریم تمایل

ش;;رایط یا اطرافی;;ان و است ش;;ده گرفته ما از خوشی و ش;;ادی که دهیم نش;;ان خود، از ناشاد تصویری ایجاد به تمایل ؛هستند مقصر زمینه این در بیرونی نامطلوبکند. می بیشتر و بیشتر را نارضایتی و ناراحتی

گذشته در زندگی. 16  و به;;تر تصمیمات تا کنند کمک ما به توانند می قبلی اشتباهات یا ناخوشایند اتفاقات گذش;;ته حس;;رت و ان;;دوه در که بگ;;یریم. اف;;رادی ف;;ردا و امروز برای تری اثربخش

و انتخاب برای موثری تالش دانند، می ناپذیر تکرار را گذشته های شادی یا و هستند(.2007 )روجاس، کنند نمی امروز شادی ساختن

آینده از نگرانی. 17 

62

ب;;رای گ;;اهی ؛باشد آینده رویدادهای از ترس است ممکن بودن، ناشاد دالیل از یکی این الته;;اب در هم را ام;;روز که ش;;ویم می مض;;طرب و نگران آنقدر نیامده، فردای م;;وثر تردید بی آین;;ده ه;;ای برنامه و اه;;داف درب;;اره ک;;نیم. تفکر می خراب نگرانی

به ق;;دم را شادی شود، افراطی اضطرابی و ترس به تبدیل تفکر، این اگر اما استسازد. می دور ما از قدم

زندگی به دادن گداز و سوز و سرایی . داستان18  دارند ع;;ادت اف;;راد بعضی اما دارد، وج;;ود جه;;ان اف;;راد هه زن;;دگی در غم و مشکل خودش;;ان ح;;تی و دیگ;;ران ب;;رای زی;;ادی گداز و سوز با را خود کننده ناراحت مسائل ش;;ود. می ب;;زرگ مص;;یبتی به تبدیل حل قابل مشکلی شرایط، این کنند. در تعریف تص;;میمات نت;;وانیم که ش;;ود می ب;;اعث مش;;کالت، انگ;;اری فاجعه و نم;;ایی ب;;زرگ

زندگی داستان همیشه که کنیم. فردی مدیریت را بحرانی شرایط و بگیریم مناسب می بطالن خط زن;;دگی ه;;ای ش;;ادی بر حقیقت در کن;;د، می روایت انگیز غم را اش

(.2007 )روجاس، کشد

گناه احساس و آزاردهنده افکار. 19  س;رزنش را خ;ود مرتبا زن;دگی، مش;کالت یا و گذشته اشتباهات دلیل به که کسانی

می اف;;زایش خ;;ود درون در را نامتع;;ارف گن;;اه احس;;اس و حسرت نوعی کنند، می که افک;;اری ؛کنند می بروز آزاردهنده افکار دلیل به ناخوشایند احساسات این ؛دهند

در را ش;ادی رنگ و یابند می ش;دت اس;ت، دیگ;ران یا خ;ود تنبیه و س;رزنش ح;اویکنند. می محو زندگی

نیازها گرفتن نادیده. 20 احس;;اس آزادی، بق;;ا، و ام;;نیت خ;;اطر، تعلق و عشق مانند انسانی مختلف نیازهای

می وا ح;;رکت به را ما که هس;;تند مهمی نیروه;;ای ،... و پیش;;رفت ارزشمندی، خود به و نشناس;;یم خوبی به را خود نیازهای این ما اگر ؛شوند می پویایی موجب و دارند

داشت نخ;;واهیم درس;;تی درک ن;;یز آرزوهایم;;ان و ها خواس;;ته از نک;;نیم توجه آنها(.2007 روجاس،)جمع از جدایی و اجتماعی . تنهایی21 

ب;;رای مناس;;بی فرصت خ;;ود با ک;;ردن خل;;وت ؛داریم خل;;وت به نی;;از گ;;اهی ما همه کن;;اره جمع از مختلف دالیل به اف;;راد بعضی اس;;ت. اما آرامش کسب و اندیش;;یدن

ضعف سبب به است ممکن انزوا شوند. این می اجتماعی انزوای دچار و گیرند می روان اختالل دلیل به یا م;;وثر، ارتب;;اط برق;;رای ه;;ای مه;;ارت در آگ;;اهی کمب;;ود یا

اجتم;اعی روابط ؛باشد معاش;;رت ب;;رای دیگ;;ران ندانس;;تن الیق ح;تی یا و ش;;ناختیاست. خرسندی و لذت کسب از مهمی منبع مناسب

ترجیحات جای به آزاردهنده . عادات22

63

ک;;نیم، مح;;دود آزاردهن;;ده عادات در را خود ها برنامه و ها شیوه انتخاب جای به اگر ب;;ازنگری ناخواس;;ته عادات در که صورتی در ؛داشت خواهیم ناخوشایندی احساس

و رض;;ایت احس;;اس خ;ود هم;;راه به که ک;نیم ج;ایگزین را م;;واردی ت;;وانیم می کنیمکنیم. انتخاب توانیم می آورند. ما می ارمغان به را ای مالحظه قابل شادی

غیرمنطقی انتظارهای و توقعات. 23  منطقی غ;;یر و زی;;اد خیلی خودم;;ان ح;;تی و اط;;راف های آدم دنیا، از ما توقعات اگر

هستند ناراضی همیشه متوقع های کنیم. آدم می گم را شادی مفهوم احتماال باشد، همه و چ;;یز همه از منطقی غ;;یر هاست. انتظ;;ارات شکایت و گله درگیر فکرشان و

(.2007 )روجاس، است زندگی کردن شاد راه در بزرگی سد کس،

ها وابستگی. 24  و روابط از ل;;ذت و دلبستگی جای به اگر اما است، لطیف و زیبا ای پدیده دلبستگی

ه;;ای وابس;;تگی ؛ب;;ود خ;واهیم ن;;اراحتی و نگ;;رانی در شویم، وابستگی دچار شرایط شادی مانع اما رسند، نظر به خوشایند ظاهر در است ممکن ها چسبندگی و ناسالم

شوند. می درونی عمیق رضایت و

خشن( نبایدهای و )بایدها گیری . سخت25 و بای;;دها اس;;یر اگر اما بخشد، می بیشتری سهولت و نظم زندگی به قاعده و قانون

خ;;واهیم خش;;کی و س;;خت زن;;دگی ش;;ویم، ناپذیر انعطاف و گیرانه سخت نبایدهای )هم;;ان باشیم تر مالیم و تر منعطف است الزم شادی احساس تجربه برای ؛داشت(.2007 منبع،

بودن . عجول26 و ص;;بر ق;;درت ب;;ودن عج;;ول این و برس;;یم هدف به زود خیلی که داریم توقع گاهی

؛س;;ازد می دش;;وار برایم;;ان را قله به رسیدن تحمل و کند می کم ما در را شکیبایی می و و ش;;ویم می خ;;یره ه;;دف و قله به ص;;رفا وق;;تی که است این دیگر آس;;یب زیبایی و مسیر از توان می که کنیم می فراموش برسیم، آن به سریع و تند خواهیم

ه;;ایی خوشی و ها زیب;;ایی است ممکن رس;;یدن راه ؛برد لذت توان می هم راه های هدیه ما به را خرس;;ندی و ش;;ادی و باشد تر ارزش با هم قله فتح از که باشد داش;;ته

کند.

دیگران با خود مداوم کردن . مقایسه27 ح;;ال در دائما هس;;تند، ناس;;الم ه;;ای رق;;ابت و همچش;;می و چشم اهل که کس;;انی ارزش و ش;ود تش;ویش دچ;ار فرد که شود می باعث ها کردن مقایسه ؛اند مقایسه

64

؛کند تع;;یین دیگ;;ران از فاص;;له و ها شباهت ها، تفاوت اساس بر را خود زندگی هایکند. لمس را شادی تواند نمی گر مقایسه و مغشوش ذهن این

شادی ابراز موقعیت و شرایط نبودن . فراهم28 ف;;راهم وس;;ایل و شرایط باید حتما شادی، احساس برای کنند می فکر افراد بعضی

هدف به یا کنند کسب ای ویژه موفقیت و برسند خاصی موقعیت به باید حتما ؛شود ترفی;;ع، پ;;ول، معم;;وال دی;;دگاه، این ش;;وند. با گشوده شادی درهای تا برسند خاصی نیست آم;;اده شادی کسب برای نظر مورد شرایط خالصه و شریک قدرت، جایگاه،

نیست. میسر ها زمینه این نبودن فراهم دلیل به شادمانی و نشاط و

کاری اهمال و . تنبلی29 ؛آنهاست ن;;دادن انج;;ام یا کارها انداختن تعویق به ناخرسندی، احساس علل از یکی

ریشه مختلفی افک;;ار در است ممکن ها مس;;ئولیت ب;;ار زیر از ک;;ردن خ;;الی ش;;انه اعتماد گرایی، کمال حوصلگی، بی کار، انجام به عالقگی بی از ناشی و باشد داشته

ثمر به آن نتیجه ده;;د، رخ که دلیل هر به ک;;اری ... باش;;د. اهم;;ال و پ;;ایین نفس به را ناخش;;نودی و نگرانی موضوع، این و کارهاست انجام در تاخیر یا و کارها نرسیدن

.داشت خواهد دنبال به

معنا فقدان و معنوی نیروهای . ضعف30 روان س;;المت در معن;;ویت و ایم;;ان مثبت اث;;رات از ح;;اکی متع;;ددی ه;;ای پ;;ژوهش

تع;الی و ش;کوفایی راه در گذاش;تن ق;دم و معناها درباره اندیشیدن ؛هستند انسان از را خ;ود که اف;رادی ؛س;;ازد می ف;راهم را آرامش و س;;رور زمینه روانی، و روحی

انس;;ان و زندگی به نسبت ناامن و تیره نگرشی اغلب کنند، می محروم موهبت این و همدالنه تعامل و ف;رد بازس;ازی در معن;;ویت، و ایم;ان کهح;الی در دارند، دیگر های

(.2007 )روجاس، است موثر بسیار دیگر های انسان با موفق

65

قیتحق نهیشیپ- 2-5کشور داخل در شده انجام - تحقیقات2-5-1

هوش بین رابطه یبررس عنوان تحت یپژوهش در (1394) همکاران و حسینی داد نشان قیتحق یها افتهی ؛پرداختند انیدانشجو انیم در یشادکام زانیم و یمعنو

یاس;;الم آزاد دانش;;گاه انیدانشجو انیم در یشادکام و یمعنو هوش زانیم نیب که و یمعنو ه;;;;وش که داد نش;;;;ان ها افتهی نیهمچن. دارد وج;;;;ود یدار یمعن رابطه

تف;;اوت انیدانش;;جو انی;;م در تاهل و یلیتحص;; مقطع ت،یجنس;; حسب بر یشادکام.دارد وجود یمعنادار

هوش نیب رابطه یبررس عنوان تحت یپژوهش در(e 1394) همکاران و یصفر با یمعنو ه;;وش که داد نش;;ان جنت;;ای پرداختن;;د؛ انیدانش;;جو در یش;;ادکام و یمعنو

نقادانه یوج;;ود تفکر نیب نیهمچن ،دارد وج;;ود یمعن;;ادار و مثبت رابطه یش;;ادکام یمعنادار و مثبت رابطه یشادکام با یخوداگاه و یمتعال یآگاه یشخص یمعناساز

دارد وجود

) و این یمظفر پژوهش ( 1393همکاران ب یبررسبه یدر سالمت نیرابطهشادکام یمعنو معنو جینتا ؛پرداختند انیدانشجو یو سالمت که داد نشان یحاصل

شادکام انیدانشجو . یبا ضر داشت معناداري و مثبت رابطه یهمبستگ بیآن هامعنو نیب شادکام یسالمت کل 62/0 یو و ا هیبود سطح قیتحق نیمحاسبات با

. 95/0 نانیاطم معنو سالمت ابعاد تمامي شد شادکام یانجام معنادار یبا یارتباطب. کمتر نیشتریداشت و عواطف بعد را شادکام نیارتباط با کنش بعد را یارتباط

. نتا داد اختصاص خود برنامه ر یحاک جیبه صورت در که بود آن رامونیپ یزیازمعنو شناخت دانشج یابعاد عواطف ا یشادکام زانیم توانی م ان،یوو گروه نیدر

افزا میعظ را جامعه مهم ام شیو و ا دوارتریداد که و یشادکام نیبود دوام.یشتریب یداریپا باشد داشته

)رانیا همکاران و پژوهش (1392زاده بررس یدر عنوان ب یتحت نیرابطهسازمان بهره ور یسالمت اسالم یو آزاد دانشگاه در شاغل تبر یکارکنان زیواحد

ا بهره ور دندیرس جهینت نیبه اسالم یکه آزاد دانشگاه تبر یکارکنان حد زیواحد درعبارت به و بوده باال به م یمتوسط مطلوب سازمان یول باشدی نسبتا یسالمت

اسالم آزاد تبر یدانشگاه عبارت ن ترییپا زیواحد به و بوده متوسط حد یازم سازمان یمؤلفه ها نیب نیهمچن. باشدی نامطلوب نفوذ یگانگی )یسالمت نهادي،

ده ر،یمد ساخت گري، حما یبانیپشت ،یمالحظه روح تیو تأک هیمنابع، (یعلم دیوبهره ور اسالم نکارکنا یو آزاد دانشگاه در تبر یشاغل .زیواحد دارد وجود رابطه

پيش;;رفت و ش;;ادكامي با معن;;وي ه;;وش ارتب;;اط ،(1392) همکاران و رئیسی از ح;اکی نتایج کردند؛ بررسی را قم پزشكي علوم دانشگاه دانشجويان در تحصيلي

دانش;;جويان تحص;;يلي پيش;;رفت و بيشتر شادكامي با باالتر معنوي هوش که بود آن

66

و ش;;اد روحيه يك داش;;تن ب;;اعث معن;;وي ه;;وش ارتق;;اء رسد مي نظر به ب;;ود همراه از م;;راقبت كيفيت بهب;;ود نتيجه در و پزش;;كي عل;;وم دانش;;جويان تحصيلي پيشرفت

شود. مي بيمارانشان

همکاران )یقاسم ن،یفرد ت (1392و خود پژوهش بررس حدر عنوان ریتأث یتسازمان سالمت بر معنوي ب یمطالعه ا یرهبري تأم نیدر سازمان نیکارکنان

نتا یاجتماع ر جیزاهدان؛ که داد نشان پژوهش از سالمت بر يمعنو يهبرحاصلب همچنین ،دارد داريمعناو میمستق ریتأث مانیزسا ي،معنو يهبرر دبعاا نیاز

.نددار مانیزسا سالمت بر داريمعناو میمستق ریتأث رخوزباو تیعضو

ه;;وش و یمعنو ه;;وش رابطه خ;;ود پ;;ژوهش در ،(1391) همکاران و انیحاج یم یج;;انیه هوش و یمعنو هوش کردند انیب و دادند قرار یبررس دورم را یجانیه

ه;;وش ییسو از د؛نباش;; انس;;ان یزن;;دگ یس;;از سالم جهت در گریکدی مکمل دنتوان و شود یم دهیپسند صفات ثبات موجب ینید اعتقادات و اتیمعنو تیتقو با یمعنو

و عواطف کن;;ترل و یاجتم;;اع روابط یبهب;;ود م;;وجب یجانیه هوش گر،ید یسو از ه;;وش کن;;د؛ ح;;رکت کمال یسو به تواند یم فرد بیترت نیبد. گردد یم احساسات

تیتقو یمعنو ه;;وش واقع به و شود یم شتریب یجانیه هوش موجب شتریب یمعنو.است یجانیه هوش کننده

ش;;ادکامی و معن;;وی ه;;وش بین رابطه (،1390) همکeeاران و الحeeوایجی باب ه;;دف داد؛ ق;;رار بررسی م;;ورد را تهران دانشگاه های کتابخانه در شاغل کتابداران

در ش;;اغل كتاب;;داران شادكامي و معنوي هوش رابطه بررسي هدف، با پژوهش اين نش;;ان پ;;ژوهش اين از حاصله است. نتايج شده انجام تهران دانشگاه ي ها كتابخانه

دارد. رابطه وج;;ود معن;;اداري رابطه كتابداران شادكامي و معنوي هوش بين كه داد مي تأييد اطمينان درصد 99 از بيش با آنها شادكامي و كتابداران معنوي هوش بين

شادكامي و معنوي هوش بين كه است آن از حاكي تحقيق هاي يافته همچنين شود؛.ندارد وجود داري معني رابطه آنها تاهل و جنسيت اساس بر كتابداران

رجايي پژوهش در و )زهرايي رابطه ،(1390پور سالمت بینبررسي و هوشدانشگاه ها در اصفهان یسازماني نشان جنتای ،1389-1388 تحصيلي سال درشهر

ار که سازمان نیب یممستقيو داری معن طتباداد سالمت و .یهوش است برقرار

با مدیران عملکرد بین رابطه بررسی عنوان تحت تحقیقی در ،(1389) شریفی ه;;ای مولفه از یک هر بین داری مع;;نی ارتب;;اط که داد نش;;ان نتایج سازمانی سالمتدارد. وجود سازمانی وسالمت مدیران عملکرد

با م;;دیران عملک;;رد بین رابطه بررسی عن;;وان با پژوهشی در ،(1389) روحی بین در س;;ازمانی س;;المت بر م;;دیران عملک;;رد ت;;أثیر بررسی به س;;ازمانی س;;المت

67

از حاصل نت;;ایج پرداختن;;د؛ ای;;ران اس;;المی جمه;;وري خ;برگزاري م;;دیران و کارکنان عملک;;رد ه;;اي مؤلفه از یک هر بین داري مع;;نی ارتب;;اط که دهد می نش;;ان پژوهش وظ;;ایف ي زمینه در م;;دیران عملک;;رد دارد. وج;;ود س;;ازمانی س;;المت و م;;دیران

وظ;;ایف ي زمینه در اما باش;;د؛ می متوسط از ب;;االتر گ;;یري تص;;میم و ارتب;;اطیاست. متوسط حد در اطالعاتی

م;;ديران اثربخشي با س;;ازماني س;;المت بين رابطه ،(1388) شeeریعتمداری ه;دف داد؛ ق;رار بررسی م;ورد را ش;;هرتهران پ;رورش و آم;وزش مديريت مدارس م;;ديران بخشي اثر با س;;ازماني س;;المت بين رابطه بررسي پ;;ژوهش اين اص;;لي و تجزيه نتايج است؛ بوده تهران شهر 5 منطقه پرورش و آموزش مديريت مدارس

)س;;اخت س;;ازماني س;;المت ابع;;اد كليه بين كه داد نش;;ان پ;;ژوهش هاي داده تحليل نه;;ادي( و يگ;;انگي و علمي تأكيد روحي;;ه، من;;ابع، پش;;تيباني گ;;ري، مالحظه دهي،

به در م;;;دارس م;;;ديران اگر و دارد وج;;;ود دار مع;;;ني رابطه س;;;ازماني اثربخشي در آنها م;;دارس اثربخشي كنن;;د، تالش س;;ازماني سالمت ايجاد هاي روش كاربردن

يافت. خواهد بهبود ابعاد تمامکشور: 5-2جدول داخل در شده انجام تحقیقات خالصه

فدی

ر

1 و حسینی

همکاران139

4

هوش نیب رابطه زانیم و یمعنو

انیم در یشادکامانیدانشجو

انیم در یشادکام و یمعنو هوش زانیم نیب رابطه یاس;;;الم آزاد دانش;;;گاه انیدانش;;;جو

ه;;;;;وش نیهمچن. دارد وج;;;;;ود یدار یمعن مقطع ت،یجنس حسب بر یشادکام و یمعنو تف;;اوت انیدانش;;جو انیم در تاهل و یلیتحص

.دارد وجود یمعنادار

2 و صفری

همکاران139

4 هوش نیب رابطه

در یشادکام و یمعنوانیدانشجو

یمعن;;ادار و مثبت رابطه یشادکام با یمعنو نقادانه یوجود تفکر نیب نیهمچن دارد، وجود

و یمتع;;;;ال یآگ;;;;اه یشخص;;;; یمعناس;;;;از و مثبت رابطه یش;;;;;;ادکام با یخوداگ;;;;;;اه

.دارد وجود یمعنادار

3 و این یمظفر

همکاران139

3

سالمت نیب رابطهیمعنو

یشادکام وانیدانشجو

ابع;;;اد رامونیپ;;; یزیر برن;;;امه ص;;;ورت در ان،یدانش;;;;;جو عواطف و یمعنو ش;;;;;ناخت

میعظ گروه نیا در یشادکام زانیم توانی م ب;;ود دوارتریام و داد شیافزا را جامعه مهم و

یش;;تریب یداری;;پا و دوام یش;;ادکام نیا که.باشد داشته

2 و زاده ایران

1392هکاران

س;;;;;;المت نیب رابطه یور به;;ره و یس;;ازمان

در ش;;;;اغل کارکن;;;;انآزاد دانشگاه

حد در آزاد دانش;;;;گاه کارکن;;;;ان یور به;;;;ره یعب;;;ارت به و ب;;;وده ب;;;اال به متوسط نس;;;بتا

یس;;;ازمان س;;;المت یول باشدی م مطل;;;وب و ب;;وده متوسط حد از تر نییپا آزاد دانش;;گاه

.باشدی م نامطلوب یعبارت به و بيش;;تر ش;;ادكامي با ،ب;;االتر معن;;وي ه;;وش با معنوي هوش ارتباط1392 و یسیرئ3

68

همکاران پيش;;رفت و ش;;ادكامي

در تحص;;;;;;;;;;;;;;;يلي دانش;;گاه دانش;;جويان

پزشكي علوم

به ب;;ود هم;;راه دانشجويان تحصيلي پيشرفت ب;;اعث معن;;وي ه;;وش ارتق;;اء رسد مي نظر

تحص;;يلي پيش;;رفت و ش;;اد روحيه يك داشتن بهب;;ود نتيجه در و پزش;;كي عل;;وم دانشجويان

..شود مي بيمارانشان از مراقبت كيفيت

4 ن،یفرد

یقاسمهمکاران و

1392

بر معنوي رهبري ریتأث یس;;;;ازمان س;;;;المت

کارکنان

ریت;;أث مانیزسا سالمت بر يمعنو يهبرر نیب از نیهمچن دارد، داريمعنا و مستقیم

تأثیر رخوزبا و عضویت ي،معنو يهبرر دبعاا مانیزسا سالمت بر داريمعنا و مستقیم

.نددار

و انیحاج5همکاران

1391

ه;;;;;;;;وش بین رابطه ه;;;;;;;;;;;وش و یمعنو

یجانیه

دن;;توان یم یج;;انیه ه;;وش و یمعنو ه;;وش یزن;;;دگ یس;;;از س;;;الم جهت گریکدی مکمل

با یمعنو ه;;;وش ییسو از د؛نباش;;; انس;;;ان ص;;;فات ثب;;;ات م;;;وجب اتی;;;معنو تیتقو

م;;وجب یج;;انیه ه;;وش و ش;;ود یم دهیپسند .گ;;ردد یم عواطف کن;;ترل و روابط یبهب;;ود یج;;انیه ه;;وش م;;وجب ش;;تریب یمعنو هوش

کنن;;ده تیتقو یمعنو ه;;وش ؛شود یم شتریب.است یجانیه هوش

6 باب

و یجیالحواهمکاران

1390

ه;;;;;;;;وش نیب رابطه یش;;;;;;ادکام و یمعنو

کتابداران

كتاب;;داران ش;;ادكامي و معن;;وي ه;;وش بين بين همچ;;نين. دارد وج;;ود معن;;اداري رابطه

بر كتاب;;;داران ش;;;ادكامي و معن;;;وي ه;;;وش مع;;;ني رابطه آنها تاهل و جنس;;;يت اس;;;اس

.ندارد وجود داري

و زهرايي7رپورجايي

1390

و ه;;;;;;وش بین رابطه س;;;;ازماني س;;;;المت

دانشگاه

و ه;;;;;;وش نیب یممستقي و داری معن طتباار.است برقرار یسازمان سالمت

138شریفی89

بین رابطه بررسی با م;;;;دیران عملک;;;;رد

سازمانی سالمت

ه;;ای مولفه از یک هر بین داری معنی ارتباط وج;ود س;ازمانی وس;المت م;;دیران عملک;رد

دارد.

138روحی99

بین رابطه بررسی با م;;;;دیران عملک;;;;رد

سازمانی سالمت

ه;;اي مؤلفه از یک هر بین داري معنی ارتباط وج;;ود س;;ازمانی س;;المت و م;;دیران عملکرد

وظ;;ایف ي زمینه در م;;دیران عملک;;رد دارد. می متوسط از باالتر گیري تصمیم و ارتباطی

در اطالع;;اتی وظ;;ایف ي زمینه در اما باش;;د.است. متوسط حد

1388شریعتمداری10

بين رابطه بررسي با س;;;ازماني س;;;المت م;;;;;;;ديران اثربخشي

م;;;;;ديريت م;;;;;دارس پ;;;;رورش و آم;;;;وزش

تهران شهر

س;;ازماني)س;;اخت س;;المت ابع;;اد كليه بين روحي;;ه، منابع، پشتيباني گري، مالحظه دهي، اثربخشي نه;;;ادي( و يگ;;;انگي و علمي تأكيد

اگر و دارد وج;;ود دار مع;;ني رابطه س;;ازماني ه;;اي روش ك;;اربردن به در م;;دارس م;;ديران

اثربخشي كنند، تالش سازماني سالمت ايجاديافت. خواهد بهبود ابعاد تمام در آنها مدارس

69

کشور از خارج در شده انجام - تحقیقات2-5-2 داد. قرار بررسی مورد را شادکامی و کار بین رابطه پژوهش در (،2014) 1آنابل

مقی;;اس در س;;نجی نظر ه;;ای داده روی بر عم;;دتا تحلیل و تجزیه پ;;ژوهش این در رش;;ته یک که ح;;الی گ;;رفت. در ص;;ورت رف;;اه ذه;;نی گ;;یری اندازه اساس بر بزرگ

به ف;;;رد ش;;;دن تب;;;دیل و ش;;;غل دادن دست از اثر بررسی به تحقیق;;;ات از زی;;;ادی کارکن;;ان ش;;ادکامی بر موثر عوامل مطالعه زمینه از دیگر یکی است، بیکارپرداخته

بیمه حق و اش;;تغالی، خ;;ود اش;;تغال، ش;;رایط همچون برعواملی تواند می که است که است آن از ح;;;اکی تحقیق گ;;;ذارد. نت;;;ایج اثر رض;;;ایت و ب;;;القوه دول;;;تی بخش

آورد. می فراهم آنان کار برای را بهتری شرایط کارکنان شادکامی

از م;;راقبت و محيط بين ارتب;;اط درك عن;;وان با پژوهشي (،2009) 2دوبeeرس م;;ورد در كه مقاله داد. اين انج;;ام ها س;;ازمان در تغي;;ير با آن ي رابطه و س;;المت و س;;ازماني س;;المت از م;راقبت و محيط در توس;;عه ه;اي طرح سازماني، تغييرات

مي آنها س;;ازماندهي و ط;;راحي چ;;نين چگ;;ونگي بررسي به دارد، تمركز آن بهب;;ود تقس;;يم سازماني ساختار يك به تواند نمي آن هاي حل راه و توسعه مسايل پردازد.

رويك;;رد يك راه از تنگناها به توجه به ني;;از و دهند مي پوشش را يك;;ديگر آنها و ش;;ودشود. مي احساس جانبه چند

كه رس;;يدند نتيجه اين به خ;;ود پ;;ژوهش در(;; 2008) همک;;اران و 3سeeوراجاكول كه دريافتند همچ;;نين پژوهش;;گران اين دارد افس;;ردگي در یا عم;;ده نقش معن;;ويت

نقل به) است ب;;االتر ها آن ش;;ادكامي ميزان و تر نییپا معنوي افراد افسردگي سطح(.1391 عرفان، و ینجف از

سازماني، سالمت بر هبری های سبک اثر عنوان با پژوهشی در (،2007) 4مهمت معلم;;ان شغلي رضايت همراه به تحولي( و تبادلي مديران)رهبري رهبري سبك اثر اين بررسي به ويژه ي گونه به پژوهش اين شد. بررسي سازماني سالمت لحاظ از

به ت;;وان مي را مدرسه س;;المت در تغي;;ير و تن;;وع ح;;دي تا كه است پرداخته مطلب ي يافته ت;;رين ج;;الب داد، نس;;بت معلم;;ان ش;;غلي رض;;ايت و م;;ديران ره;;بري سبك

معلم;;ان ش;;غلي رض;;ايت بر ژرف اث;;رات داراي تح;;ولي ره;;بري كه بود اين پژوهش شغلي رضايت راه از و مستقيم ي گونه به مديران تحولي رهبري كه حالي در است

گذارد. مي اثر مدرسه سازماني سالمت بر مستقيم غير ي گونه به و معلمان

)5پاتل تعهد یقیتحق( 2005 و سازماني سالمت بين رابطه بررسي عنوان تحتدادند انجام توسعه صنعت بخش كارمندان بين در نشان افته هایتحليل .سازماني

11. Annabelle Krause22. Dobers33. Sorajjakool44. Mehmet51. Patel

70

مد كه درع رانیداد دارند؛ برخورد متوسط از باالتر سازماني سالمت ن حالیازمؤلفه ها ییتفاوت ها متغ یدر از يك هر م يرهادروني ب شودی مشاهده سالمت نیو

فندرسک ) از نقل به دارد وجود رابطه سازماني تعهد و (.1394 ،یسازماني

ع;;اطفي ه;;وش ت;;أثير دک;;ترا مقطع در پژوهشي در (،2004) 1رفلر ويکتوريا وي داد، ق;;رار بررسي م;;ورد را زيردس;;تان رفتارس;;ازماني و اعتم;;اد بر م;;ديران

نت;;ايج که ک;;رد اس;;تفاده ع;;اطفي ه;;وش در س;;الووي و ماير مدل از خود درپژوهش کارکن;;اني داراي داش;تند ب;االي ع;اطفي ه;وش که مديراني بود اين از حاکي تحقيق زيردس;;تان همچ;;نين و دادند مي نشان خودشان از را باالي سازماني رفتار که بودند

داشتند. بيشتري اعتماد ها آن مديريت سبک به نسبت

را ش;;ادکامی میزان و استرس بین رابطه خود پژوهش در (،2003) 2آلبركستن احس;;اس اس;;ترس، ي تجربه كه است آن از ح;;اکی داد. نت;;ایج ق;;رار بررسی م;;ورد

از نماي;;د، تجربه را بيش;;تري استرس فرد چه هر يعني دهد؛ مي كاهش را شادكاميگيرد. مي قرار تهديد مورد رواني سالمت و شود مي كاسته او شادكامي ميزان

رابينز و مطالعه ا (2000) 3فرانسيس با ی، مذهبي نگرش بين رابطه عنوان بايافتند دست نتيجه اين به و دادند انجام دانشجويان بين خودشكوفايي و شادكامي

معنادار و مثبت رابطه شكوفايي خود و شادكامي و مذهبي نگرش بين وجود یكهدارد.

ف کشور از خارج در شده انجام تحقیقات : خالصه6-2 جدولدی

ر

201آنابل14

و ک;;;;;;;;;ار نیب رابطهیشادکام

یش;;ادکام که است آن از یح;;اک قیتحق جینتا آن;;ان ک;;ار یب;;را را یبه;;تر طیش;;را کارکن;;ان

آورد یم فراهم س;;ازماني، تغي;;يرات م;;ورد در كه مقاله اين بين ارتب;;;;;;;;;;اط درك200دوبرس2

12. Refler S, V23. Alberktsen34. Francis & Robbins

71

9 از م;;;;;راقبت و محيط

با آن رابطه و س;;المتها سازمان در تغيير

از م;;راقبت و محيط در توس;;عه ه;;اي ط;;رح به دارد، تمركز آن بهب;ود و س;ازماني سالمت و ط;;;;;;راحي چ;;;;;;نين چگ;;;;;;ونگي بررسي

توس;;عه مس;;ايل پردازد. مي آنها سازماندهي س;;;اختار يك به تواند نمي آن ه;;;اي حل راه و

را يك;;;ديگر آنها و ش;;;ود تقس;;;يم س;;;ازماني از تنگناها به توجه به ني;;از و دهند مي پوشش

.شود مي احساس جانبه چند رويكرد يك راه

3سوراجاك

و ولهمکاران

2008

بین رابطه بررسیافسردگی و معنویت

دارد افس;;ردگي در یا عم;;ده نقش معن;;ويت س;;طح كه دريافتند همچنين پژوهشگران اين

م;;يزان و تر نییپا معن;;وي اف;;راد افس;;ردگياست باالتر ها آن شادكامي

200مهمت47

ه;;ای سبک اثر بررسی س;;;;;المت بر ه;;;;;بریسازماني

رض;;ايت بر ژرف اثرات داراي تحولي رهبري ره;;بري كه ح;;الي در است معلم;;ان ش;;غلي راه از و مس;;تقيم ي گونه به م;;ديران تح;;ولي

غ;;ير ي گونه به و معلم;;ان ش;;غلي رض;;ايت مي اثر مدرسه سازماني سالمت بر مستقيم

گذارد.

200پاتل55

بين رابطه بررسي و س;;;ازماني س;;;المت

بين در س;;ازماني تعهد بخش كارمن;;;;;;;;;;دان

توسعه صنعت

متوسط از باالتر سازماني ازسالمت مدیران در ه;;ايي تف;;اوت ح;;ال عين در. دارند برخورد مشاهده متغيرها از يك هر دروني هاي مؤلفه

تعهد و س;;;ازماني س;;;المت بین و ش;;;ود میدارد. وجود رابطه سازماني

ويکتوريا6رفلر

2004

ع;;اطفي ه;;وش ت;;أثير و اعتم;;اد بر م;;ديران

رفتارس;;;;;;;;;;;ازمانيزيردستان

داش;;تند ب;;االي ع;;اطفي ه;;وش که م;;ديراني س;;;ازماني رفت;;;ار که بودند کارکن;;;اني داراي

و دادند مي نش;;;;ان خودش;;;;ان از را ب;;;;االي م;;ديريت س;;بک به نسبت زيردستان همچنين

داشتند. بيشتري اعتماد ها آن

آلبركست7ن

2003

بین رابطه بررسی م;;;;یزان و اس;;;;ترس شادکامی

را ش;;;ادكامي احس;;;اس اس;;;ترس، ي تجربه اس;;ترس ف;;رد چه هر يع;;ني دهد مي ك;;اهش ش;;ادكامي م;;يزان از نمايد، تجربه را بيشتري

تهديد مورد رواني سالمت و ميشود كاسته او. گيرد مي قرار

8فرانسي

و سرابينز

2000

بين رابطه بررسی با م;;;;;ذهبي نگ;;;;;رش

و ش;;;;;;;;;;;;;;;ادكامي بين خودش;;;;;;;كوفايي

خ;;;ود و ش;;;ادكامي و م;;;ذهبي نگ;;;رش بين وج;;;ود داري معنا و مثبت رابطه ش;;;كوفايي

دارد.

72

دانشجويان

2e6e تحقیق مفهومی مدل تحقيق;;ات و مطالعات انجام جهت مبنايي و شروع نقطه عنوان به مفهومي مدل هر

مش;;خص را آنها مي;;ان روابط و تحقيق نظر م;;ورد متغيره;;اي كه گ;;ونه ايبه اس;;ت،(.2000 همکاران، و )ادوارد مي كند) ری;;درا و آم;;رام یمعنو ه;;وش یها هینظر از اقتباسی پ;;ژوهش مفه;;ومی م;;دل کلیما آکس;فورد یش;ادکام و(۱۹۹۶) همک;اران و یهو یسازمان سالمت (،2007

و کتب به مراجعه و اس;;;تاندارد ه;;;ایپرسش;;;نامه از که باشد ( می1989) لی;;;آرگ دی;;تائ و مش;;اور و راهنما دیاس;;ات نظر با مشاوره از پس نیچن هم و یتیریمد مقاالت

از قی;;تحق نیا یریگ اندازه ابزار که گفت توان یم نیبنابرا شد؛ تعیین شان،یا یینها.است برخوردار یخوب ییروا با یس;;ازمان س;;المت و یمعنو ه;;وش نیب رابطه بررسی ب;;رای حاضر پ;;ژوهش در

م;;دل گلس;;تان اس;;تان تجارت بانک شعب کارکنان یشادکام یانجیم نقش به توجهگردد: می ارائه زیر مفهومی

قیتحق یمفهوم مدل: 3-2 شکل

سوم فصلپژوهش روش شناسی

73

14

3

2هوش معنوی

سالمت سازمانی

شادکامی

مقدمه- 3-1 اين. روند مي ش;;مار به واقعيت به دس;;تيابي ابزاره;;اي واقع در تحقيق ه;;اي روش در ؛كند مي كمك علمي ق;;وانين كشف به اي اندازه تا روش هر و متعددند ها روش

هرچه را او تا كند انتخ;;اب را روش مناس;;بترين تا كند مي تالش محقق پ;;ژوهش هر نظر م;;ورد تحقيق ه;;اي پرسش براي هايي پاسخ به دستيابي در تر ارزان و تر دقيق و نظ;;رات ه;;ا، شيوه مختلف هاي كتاب در تحقيق شناسي روش مورد در ؛كند كمك

عل;;وم ق;;اتیتحق در که یروش;; غالبا ؛است ش;;ده عن;;وان متف;;اوتي ه;;اي دي;;دگاه روش، نیا انج;;ام از ه;;دف ؛است یفیتوص;; قیتحق روش رود یم کار به یاجتماع

به ؛ است موض;;وع ای;; تیم;;وقع کی;; اتیخصوص;; منظم و یواقع ،ینی;;ع فیتوص;; ای;; دخ;;الت گونه چیه ب;;دون را هست آنچه تا کند یم یسع محقق گرید عب;;ارت(.1393 خاكي، )ردیبگ تیموقع از ینیع جینتا و دهد گزارش یذهن استنتاج

اب;;زار پژوهش، روش گیری،نمونه روش و نمونه آماری، جامعه بیان به فصل این در تحلیل و تجزیه و هاداده آوریجمع روش پ;;ژوهش، ابزار اعتبار و روایی گیری،اندازه

است. شده پرداخته آنها

تحقیق روش و - نوع3-2 یش;;یوه اس;;اس بر و ک;;اربردی ن;;وع از نت;;ایج و دس;;تاوردها برحسب تحقیق این

نت;;ایج از اس;;تفاده که است ک;;اربردی دلیل این اس;;ت. به توص;;یفی داده ها گردآوری اس;;تان تج;;ارت بانک ش;;عب در س;;ازمانی س;;المت و معنوی هوش بهبود برای طرح

می دهد، ارائه را موجود وضع از تصویری که ازاین جهت توصیفیمی باشد. گلستان اینکه دلیل به همچ;;نین پ;;ردازد،مي آن فعلي وض;;عيت دارنظ;;ام و منظم توصيف به و

س;;ازمانی( و )س;;المت وابس;;ته متغ;یر معن;;وی( و )ه;;وش مستقل متغیر بین رابطهاست. همبستگی نوع از گرفته اند، قرار )شادکامی( موردمطالعه میانجی متغیر

آماری جامعه- 3-3آم كليه یار;;جامعه را تحقيق گلستان اين استان تجارت بانک شعب کارکنان

مي شامل دهندتشكيل می 400که باشند.نفر

گیری- 3-4 نمونه روش و نمونه حجم کی;; به را آن نت;;ایج ن;;ان،یاطم با می توان پژوهش کی در نمونه انتخاب با ازآنجایی که

.ش;;ود اس;;تفاده یمناسب نمونه گ;یری وهیش از می بایست ،داد میتعم بزرگ تر جامعه از مناسب نمونه انتخ;;اب به منظ;;ور یآم;;ار جامعه نوع اساس بر پژوهش نیا در لذا

انتخ;اب ش;انس یع;نی اس;ت؛ گردي;ده اس;تفاده س;اده تص;ادفی نمونه گ;یری روشجهت است. شده داده کارکنان به پرسشنامه کردن پر برای یکسان همچنین

74

جدول از نمونه حجم مورگان به وسیه شده تهبرآورد و كرجسي استفاده شده 1یلهكه از 220است گلستان نفر 400نفر استان تجارت بانک شعب عنوان کارکنان به

. گردید انتخاب نمونه

اطالعات جمع آوری های- روش3-5جمع آور کتابخانه یبرای روش دو از )اطالعات کتب، یت هایسا نشریات، ای

پا و ( یان نامه هایاینترنتی پرسشنامه با میدانی روش و استفاده مرتبط مربوطه های. شد خواهد

کتابخانه - کتابخانه ای:روش روش از تحقیق ادبیات تدوین منظور استفاده به ایجمع مي به علمي مجالت و كتاب به مراجعه با كه صورت اين به مطالب گردد آوري

می شود. پرداخته: میدانی- جمع روش جهت پژوهش این و ها دگاهیدآوری در کارکنان نظرات و

کمک به میدانی روش از پژوهش، متغیرهای رابطه خصوص در مدیران،استفاده .شودی مپرسشنامه

اطالعات گردآوری - ابزار3-6 به توجه با که ب;;وده پرسشنامه از استفاده ،حاضر طرح در اطالعات گردآوری ابزار

جمع آوری به اق;;دام ،ش;;ادکامی و س;;ازمانی س;;المت و معن;;وی ه;;وش متغیره;;ای موردمطالعه ج;امعه يا گ;روه ب;ودن ب;;زرگاست. تحقیق شده در موردنیاز داده های

نمونه های مطالعه ی امكان که است پرسشنامه از استفاده براي مهم داليل از يكي پنج مقی;اس از پرسش;نامه ط;راحی ب;رای پژوهش این می آورد. در فراهم را بزرگ

است. استفاده شده لیکرت گزینه ای

تحقیق- 3-7 ابزارتخصصی ) و یهو یسازمان سالمت ،(2007 )ریدرا و آمرام یمعنو هوشسئواالت

((1989 )لیآرگ کلیما آکسفورد یشادکام و (۱۹۹۶ )همکاران

(2007) ریدرا و آمرام یمعنو هوش - پرسشنامه3-7-1کینگ معنوی هوش )پرسشنامه SISRI ) سال و ۲۰۰۸در طراحی کینگ توسط

. دارای پرسشنامه این شد : ۲۴ساخته تفکر دارد مقیاس زیر چهار و است گویه . هشیاری حالت بسط و متعالی آگاهی شخصی، معنای تولید انتقادی، هروجودی

.است یشتریب یمعنو هوش یدارا ردیبگ پرسشنامه نیا در یباالتر نمره فرد چه

( 1996) همکاران و یهو سازمانی سالمت - پرسشنامه3-7-2 این که(;; 1996) همک;;اران و ه;;وی(;; OHI) س;;ازمانی س;;المت فهرست پرسشنامه ۳٫ م;;دیر نف;;وذ ۲٫ نه;;ادی یگ;;انگی ۱٫ یع;;نی س;;ازمانی س;;المت بعد هفت پرسشنامه

م;;ورد را علمی تاکید ۷٫ روحیه ۶٫ من;;ابع پش;;تیبانی ۵٫ دهی س;;اخت ۴٫ گری مالحظه.باشد می گویه ۴۴ دارای پرسشنامه. دهد می قرار سنجش

11. Krejcie and Morgan

75

شادکامی- 3-7-3 (1989 )آکسفوردپرسشنامهدارای آکسفورد شادکامی و 29آزمون است می ماده را فردی شادکامی میزان

و سنجد. آرگایل تعریف پرسشنامه این نظری است پایه شادکامی از کراسلندار) منظور به سه ائآنها دارای ای سازه را آن شادکامی از عملیاتی تعریف یک ه

: اند دانسته مهم مثبت، بخش عاطفه ودرجه در فراوانی رضایت سطح میانگینو دوره یک ( طول منفی احساس سال نداشتن در آزمون مایکل ت 1989این وسط

و بک آرگایل افسردگی پرسشنامه . (1976) براساس است شده عبارت 21ساختهاز پرسشنامه این عبارات و ( BDI )از شده و گرفته گردیده پرسش معکوس یازده

. مانند دهد پوشش را ذهنی سالمت های جنبه سایر تا است شده اضافه آن بهکه است گزینه چهار دارای شادکامی پرسشنامه گویه هر بک افسردگی آزمون

. نماید انتخاب را آنها از یکی خودش فعلی وضعیت طبق بر باید امروزه آزمودنیاستفاده شادکامی به مربوط های پژوهش در آزمون این از ای گسترده طور به

. شود می

لیکرت طیف در نمره گذاری - روش3-8 از و باشد س;;;اده و كوت;;;اه هاگويه ط;;;راحي كه است ش;;;ده س;;;عي تحقيق اين در

از همچ;;نين ش;;ود، اس;;تفاده مناسب زب;;ان از و اجتن;;اب پيچيده، يا مبهم پرسش های این گونه چراکه ،است ش;;ده اجتناب پاسخنامه در (1،2،3،4،5) اعدادی بندیدرجه

س;;بک به توجه با چ;;ون میدهد، سوق خطا سمت به را نتایج درجه بندی ها از استفاده که دارند انته;;ایی یا ابتدایی نمرات انتخاب به گرایش پاسخ دهندگان اکثر ،پاسخ دهی

ب;;رای پرسش;;نامه این . درمیش;;ود تحقیق ش;;دن کش;;یده انح;;راف به س;;بب خ;;ود ای(رتبه یا ترتیبی )مقیاس لیکرت طیف روش از پاسخ ها ارزش گذاری و امتیازدهی

است. شدهلیکرت طیف در سواالت به دهی : نمره1-3 جدول

کامالموافقم

موافقم نظریندارم

مخالفم کامالمخالفم

گزینهانتخابی

5 4 3 2 1 امتیاز

پرسشنامه هاروایی- 3-9اعتبار و روایی از که 1منظور است بتواند به واقعیری اندازه گیله ی وسآن

بسنجد موردنظریصه ی خص به عبارت د را روایی ؛ مفهوم این ،یگر پاسخ سؤالبهابزار م که حد اندازه گی دهد چه تا .موردنظریصه ی خصی تواند میری بسنجد را

ابزار خواص از شمار قابل سنجشاعتبار به مبه که بین رابطه ی آید ضروری یمعرف و این سروکاری پردازد. ممفهوم با اعتبار یا روایی آیا سؤالاصلی که است

را واقعا چیزی داشته مهمان را آن سنجش قصد که ن )ایم؟ ی سنجیم ،یاحافظ کتب به مراجعه و زی;;اد دقت )پرسش;;نامه( با تحقیق این گیریاندازه (. ابزار1382

تائید و مش;;اور و راهنما اساتید نظر با مشاوره از پس هم چنین و مدیریتی مقاالت و

1. validity

76

اب;;زار که گفت ت;;وانمی بن;;ابراین ش;;د؛ توزیع معلم;;ان بین و تکث;;یر ایش;;ان، نه;;اییاست. برخوردار خوبی روایی از تحقیق این اندازه گیری

پرسشنامه- 3-10 هاپایایی 1اعتم;;اد ق;;ابلیت یا پایایی شود، توجه آن به باید پژوهشی کار یک در که دیگری مورد

اگر که است آن س;;نجش وس;;یله یک پای;;ایی از باش;;د. مقص;;ودمی ان;;دازه گیری ابزار و آن با قابل مقایسه و مشابه یوسیله یا وسیله همان با دوباره موردنظر خصیصه ی

و دقیق مش;;;ابه، آن حاصل نت;;;ایج ش;;;ود، گ;;;یریان;;;دازه مش;;;ابهی ش;;;رایط تحت از پرسشنامه ها پایایی برآورد برای تحقیق این (. در1374 )دالور، باشد قابل اعتماد

که پرسش;;نامه هایی م;;ورد در اس;;ت. درواقع استفاده ش;;ده کرونب;;اخ آلف;;ای روش دست به می ش;;ود. ب;;رای توصیه روش این از استفاده دارند، چندگزینه ای پاسخ های

یک بین پرسشنامه15 پیش آزمون، طریق از ابتدا پرسشنامه، پایایی ضریب آوردن کرونب;;اخ آلف;;ای ض;;ریب رایانه از اس;;تفاده با س;;پس و توزیع ش;;ده تصادفی، نمونه یمی شود: محاسبه

آن در است. سؤاالت کل واریانس و سؤال هر واریانس ،سؤاالتتعداد kکهثبات به مربوط كه است تحقيق اساسي ویژگی های از يكي اعتماد قابليت يا پايايي

است نوسان در يك صفرتا از آن ضريب و است تحقيق زمانینتايج یک . این چه هر و باش;;د،7/0 از بزرگ;;تر کرونب;;اخ آلف;;ای مق;;دار که پایاست پرسش;;نامه

اس;;ت. برخ;;وردار ب;;االتری پای;;ایی از پرسش;;نامه باش;;د، نزدیک تر1 ع;;دد به مق;;دارمعیار به طورکل ی باشد. مزیر به صورتیم گیری تصمی

کرونباخ آلفای در تصمیم گیری : معیار2-3 جدول آلفای ضریب

کرونباخ5/0 از کمتر5/0 تا7/07/0 از بیشتر1

پایایی وضعیتآزمون

بدمتوسطخوبعالی

) همان گونه گويه دروني همساني پايايي ضريب پيداست زیر جداول از ها(كه . بنابراین است شده سنجيده تحقيق اساسي متغيرهاي براي كرونباخ آلفاي توسط

پايايي از ضريب متغيرها كليه و درصد براي قبولي باال .برخوردار قابل با است كرونباخ ا آلفاي باالي ضريب از حاصل شدهین وجود حكايت فوق متغيرهای براي

همساني و گويه فوق العادهپايايي دارد باالي باالی ؛ ها آلفای برای% 73ضریبگویه عالی بسیار اعتماد قابلیت نشاندهنده . متغیرها دارد تحقیق استنباط های چنين

پاياي ی شودم و كه ها گويه دروني همساني و و سؤاالتی هايشاخصمتغيرهام قبولي قابل و مناسب حد در ی باشد.مطرح شده

12. Reliability

77

تحقیق متغیرهای کرونباخ آلفای ضریب : جدول3-3 جدول

روش -3-11

داده ها تجزیه وتحلیل استاندارد، انحراف میانگین شامل توصیفی آمار ها داده وتحلیل تجزیه روش روش تحقیق، مفهومی ساختار به باتوجه همچنین و غیره و گیری اندازه خطای

از بااستفاده( عاملی تحلیل )وآماراستنباطی( SEM)ساختاری معادالت سازی مدلشد. انجام LISRELو SPSS افزار نرم

تحقیق متغیرهای- 3-12متغيرهای اين در : بررسي مورد تحقيق از عبارتند

3-12-1 ee-بک;;ار رياضي مدل در نهاده عنوان به متغيرها اين:1پنهان متغيرهاي م;;ورد مطل;;وب نتيج;;ۀ� به رس;;يدن ب;;راي که هس;;تند من;;ابعي هم;;ان و شوندمي گرفته

گ;;یریان;;دازه برای و نیستند مشاهده قابل مستقیم صورت به که گيرند،مي استفاده خ;;ود ن;;یز مکنون متغیرهای شود،می استفاده مختلف هایپرسشنامه و هاآزمون از آنشوند: می تقسیم وابسته و مستقل گروه دو به

هرگز که ش;;ودمی گفته متغ;;یری : بهمسeeتقل پنهeeان متغيرهeeاي-3-12-1-1 با که اس;;ت، ش;;ده خ;;ارج آن از طرفه یک هایپیکان و گیردنمی قرار پیکان نوک هدف م;;دل مس;;تقل مکن;;ون متغ;;یر معن;;وی ه;;وش متغ;;یر تحقیق، مدل و مفهوم به توجه

شود.می محسوب3-12-1-2 e-که مستقل مکنون متغیرهای : برخالفوابسته پنهان متغيرهاي

ب;;رخی در وابس;;ته مکنون متغیرهای باشند،می دارا را علت نقش معادالت تمامی در مکن;;ون متغیر دیگر عبارت باشد. بهمی مستقل مکنون متغیرهای معلول معادالت از

ق;;رار طرفه یک پیک;;ان یک حداقل هدف که شودمی اطالق مکنونی متغیر به وابسته، مکن;;ون متغ;;ير س;;ازمانی س;;المت متغ;;یر تحقیق، مدل و مفهوم به توجه با که گیرد،

شود. می محسوب مدل وابسته م;;دل در که هس;;تند ه;;اییمتغیرمیeeانجی: پنهeeان متغيرهeeاي-3-12-1-3

متغیرها از بعضی به نس;;بت یع;;نی هس;;تند، معل;;ول و علت نقش دو دارای مفهومی متغ;;یر پژوهش این در که دارند، را معلول نقش دیگر بعضی به نسبت و علت نقش

است. شده گرفته نظر در میانجی متغیر عنوان به کارکنان شادکامی11. Latent Variable

78

سئواالت تعدادتحقیق متغیرهایهامؤلفه

آلفای ضریبکرونباخ

معنوی 4849/0هوشکارکنان 9801/0شادکامی

سازمانی 7799/0سالمت

متغیرهایی هستند که مس;;تقیم:1 مشاهده قابلمتغیرهای-;; 3-12-2 م;;وردا ، به عبارت دیگر سؤاالت پرسش;;نامه هم;;انگیرندگیری قرار میمشاهده و اندازه

باشند.متغیرهای قابل مشاهده میاست: زیر شرح به آزمون مدل تناسب هایشاخص ترينمهم

(: ) 2آزادی درجه به دو خی مجذور نسبت -1

بین 3همپراشی الگ;;وی با م;;وردنظر م;;دل هم;;اهنگی فرض;;یه کای مجذور آزمون در ،3 از کم;;تر یع;;نی آن، کوچک;;تر ش;;ود. مق;;ادیرمی بررسی ش;;ده مش;;اهده متغیرهای

نمونه حجم به بس;یار دو خی کمیت(.2002، 4گیلس) است بیش;تر برازن;دگی نش;انۀ� غلط به را آن بت;;وان که آنچه از بیش را دو خی کمیت ب;;زرگ، نمون;;ۀ� و است وابسته

طباطبایی، ) دهدمی افزایش داد، نسبت مدل بودن (.1381قاضی شده تعدیل برازش نیکویی شاخص و5(GFI) برازش نیکویی شاخص -2(AGFI)6:

که است هاکواری;;انس و هاواریانس نسبی مقدار از ایاندازه دهندۀ�نشان هاشاخص این به چه هر که است متغ;یر یک تا ص;فر بین معی;;ار دو ش;ود. هرمی تب;یین م;دل توسط

است بیش;;تر شده مشاهده هایداده با مدل برازش نیکویی باشند، ترنزدیک یک عددسربام) و (.1996، 7جرکاگ

: 8(CFI) تطبیقی برازش شاخص-3 را متغیرها که مسیری هیچ آن در که صفری فرض تحت مدل با را آزمون تحت مدل

نظر در هم از مس;;تقل را متغیرها نتیجه در و باشد نش;;ده تعریف کن;;د، متصل هم به مخصوصCFI که رسدمی نظر کند. بهمی مقایسه باشد، گرفته کوچکنمونۀ� حجم با ا

کامل 9/0 از کم;;تر مق;;ادیر و گیردمی ( قرار1,0) یدامنه در آن باشد. مقدار پایدار ااست. قبول قابل غیر آنN) برازندگی نشدۀ� نرم شاخص و9(NFI) برازندگی شدۀ� نرم - شاخص4

NFI)10: بوده نمونه حجم تأثیر تحت آنکه سبب به حاضر حال در برازندگی شدۀ� نرم شاخص

) شودنمی توصیه زیاد است، ضعیف کم حجم با هاینمونه برای و .(1380هومن، ه;ایم;دل برازندگی برای خوبی شاخص عنوان به را آن از باالتر یا9/0 برابر مقادیر بک;;ار را8/0 ب;;رش نقطه پژوهشگران از برخی که حالی در اند،کرده توصیه نظری

12. Observable Variables 23. Degree of Freedom )df(

31. Covariance 42. Giles

53. Goodness of Fit Index 64 .Adjusted Goodness of Fit Index

75. Jorekog & Sorbom86. Comparative Fit Index

97. Normed Fit Index 108 .Non-Normed Fit Index

79

مقادیر و دارد نمونه حجم با بیشتری هماهنگی برازندگی نشدۀ� نرم برند. شاخصمیاست. مدل در تجدیدنظر مستلزم آن9/0 از کمتر

:1(RMSEA) تقریب مجذورات میانگین ریشۀ� - شاخص5 ش;;اخص این آن در که مدلی و است کمتر و 08/0 خوب هایمدل برای شاخص این

بنتلر) دارد ضعیفی برازش باشد بیشتر یا 10/0 و (.1999، 2هو

فصل چهارمهاتجزیه و تحلیل داده

مقدمه- 4-119. Root Mean Square Error of Approximation

2 . Hu & Bentler

80

ها براي بررسي صحت و سقم فرضيه براي ه;;ر ن;;وع تحقي;;قتجزيه و تحليل داده از اهميت خاص;;ي برخ;;وردار اس;;ت. ام;;روزه در بيش;;تر تحقيق;;اتي ك;;ه متكي ب;;ر

باش;;د، تجزي;;ه و تحلي;;لآوري ش;;ده از موض;;وع م;;ورد تحقي;;ق مياطالع;;ات جمع ه;ايش;ود. دادهه;اي تحقي;ق محس;وب ميت;;رين بخشترين و مهماطالعات از اصلي

گيرن;;د و پس ازخام با استفاده از نرم افزار آماري مورد تجزيه و تحليل ق;;رار مي گيرن;;د. در اینكنن;;دگان ق;;رار ميپردازش به ش;;كل اطالع;;ات در اختي;;ار اس;;تفاده

فصل، ابتدا تحلیل عاملی تحقیق انجام شده و بعد مدل اص;لی پ;ژوهش بررس;ی شوند. براي انج;;ام تحلی;;ل ع;;املی ازشود. در نهایت فرضیات تحقیق آزمون میمی

و ب;;رای بررس;;ي و تحلی;;ل فرض;;یات تحقی;;ق از روش مع;;ادالتSpssن;;رم اف;;زار بهره برده شده است. این روش اينLisrel8.8ساختاری با استفاده از نرم افزار

های تحقیق را م;;ورد آزم;;ون ق;;رار داده وکند تا صحت فرضیهامكان را فراهم میمعنادار بودن ضرایب بدست آمده را نشان داد.

شناختی تحقیق آمار توصیفی متغیرهای جمعیت2-4-جامعه بهتر شناخت منظور است، به گرفته قرار مطالعه مورد پژوهش در که اي

داده تحليل و تجزيه از داده قبل اين است الزم آماري .هاي شوند توصيف هاداده آماري توصيف پايه همچنين و آنان بر حاکم الگوي تشخيص جهت در گامي -ها،

مي بکار پژوهش در که است متغيرهايي روابط تبيين براي روند. ايجنسیت -4-2-1

های جنسیتی - فراواني گروه1-4جدول درصدفراوانيجنسیت

فراوانيفراواني درصد

تجمعي1392/632/63مرد818/360/100زن

2200/100جمع كل

دهندگان به پرسشنامه از لح;اظ جنس;یت، از ميان پاسخ1-4طبق جدول شماره اند. درصد زن بوده37 درصد مرد و 63

81

های جنسیتی- فراوانی گروه1-4نمودار

سن -4-2-2گروه- 2-4جدول سنی فراواني های

درصدفراوانيسنفراواني

درصد فراوانيتجمعي

488/218/21 سال30 تا 20952/430/65 سال40 تا 31440/200/85 سال50 تا 41330/150/100 سال به باال51

2200/100جمع كل

30 ت;ا 20 درص;د بین 22دهن;دگان ب;ه پرسش;نامه از لح;اظ س;ن، از ميان پاسخ درص;;د15 س;;ال، 50 تا 41 درصد بین 20 سال، 40 تا 31 درصد بین 43سال ،

اند. سال به باال بوده51

های سنی- فراوانی گروه2-4نمودارتحصیالت - 4-2-3 سطح

های سطح تحصیالت- فراواني گروه3-4جدول

82

تحصیالت درصدفراوانيسطحفراواني

فراواني درصدتجمعي

397/177/17دیپلم584/261/44فوق دیپلم990/451/89لیسانس

فوق لیسانس و249/100/100باالتر

2200/100جمع کل

درص;;د دیپلم،18دهندگان به پرسشنامه از لحاظ سطح تحصیالت، از ميان پاسخ درص;;د ف;;وق لیس;;انس و ب;;االتر11 درص;;د لیس;;انس و 45 درصد فوق دیپلم، 26

اند. بوده

های سطح تحصیالت- فراوانی گروه3-4نمودار

سابقه خدمت -4-2-4گروه- 4-4جدول خدمت فراواني سابقه های

درصدفراوانيسابقه خدمتفراواني

درصد فراوانيتجمعي

311/141/14 سال5 تا 1488/219/35 سال10 تا 6

1024/463/82 سال20 تا 11397/170/100 سال به باال21

2200/100جمع كل

ت;;ا1 درصد بین 14دهندگان به پرسشنامه از لحاظ سابقه خدمت، از ميان پاسخ 21 درص;;د 18 س;;ال، 20 تا 11 درصد 46 سال، 10 تا 6 درصد بین 22 سال، 5

اند.سال به باال بوده

83

های سابقه خدمت- فراوانی گروه4-4نمودار

بررسی مدل نظری تحقیق- 4-3 ی;;ابیبرای آزمون صحت مدل نظری تحقیق و محاسبه ضرایب تأثیر از روش مدل

ی;;ابیم;;دلمعادالت س;;اختاری بوس;;یله ن;;رم اف;;زار ل;;یزرل اس;;تفاده ش;;ده اس;;ت. تحلیل چند متغیری بسیار کلی و نیرومند از خانواده یک تکنیکی معادالت ساختار

اس;;ت ک;;ه ب;;ه« 1مدل خطی کلی»تر بسط دقیق رگرسیون چند متغیری و به بیان ون;;ه همزم;;انگای از مع;;ادالت رگرس;;یون را بمجموعه دهدپژوهش;;گر امک;;ان می

معادله ساختاری یک رویکرد ج;امع ب;رای آزم;ون یابیمورد آزمون قرار دهد. مدل . در می;;ان استپنه;;انش;;ده و ه;;ایی درب;;اره رواب;;ط متغیره;;ای مش;;اهدهفرض;;یه

تمامی شیوۀ� تحلیل چند متغیره تنها روش معادالت ساختاری است ک;;ه همزم;;انمی استفاده عاملی تحلیل از هم و چندگانه رگرسیون تحلیل از ) کندهم و هیر

(.2006همکاران، شود روش معادالت ساختاری روشی قدرتمند و م;;ورد اس;;تفاده درآنچه باعث می

میان محققان باشد، این است که عالوه ب;;ر ظ;;اهری گ;;رافیکی آن ک;;ه تفس;;یر را ای از رواب;;ط می;;ان متغیره;;ا را بص;;ورتتواند مجموعهکند، این روش میآسان می

ه;;ای معتق;;د اس;;ت »هیچک;;دام از روش2همزمان محاسبه کند. هم;;انطور ک;;ه ه;;یر گ;;یری را بررس;;ی کنن;;د و هم رواب;;طتوانستند همزمان هم مدل اندازهپیشین نمی

کنند« محاسبه را مدل )علی همکاران، 3کومار روش(2008و کلی بطور . ای از معادالت شبیه به رگرس;;یون چندگان;;همعادالت ساختاری از طریق مجموعه

کند. لذا برای پاسخ به پرس;;ش اص;;لیساختار روابط درونی متغیرها را آشکار می lisrel8.8این تحقی;;ق، از روش مع;;ادالت س;;اختاری ب;;ا اس;;تفاده از ن;;رم اف;;زار

استفاده شده است.

- تحلیل عاملی 4-3-1

1. General Linear Model 2. Hair33. Kumar

84

ت;;وانمی آیا که ش;;ود حاصل اطمین;;ان مسأله این از باید ابتدا عاملی، تحلیل انجام در به ابت;;دا در بن;;ابراین ن;;ه؟ یا داد ق;;رار اس;;تفاده مورد تحلیل برای را موجود هایداده

برای مختلفی هایپردازیم. روشمی عاملی تحلیل برای هاداده بودن مناسب بررسی که ک;;رد اش;;ارهKMO مقدار محاسبه به توانمی آنها جمله از که دارد وجود کار این

از کم;;ترKMO مقدار که صورتی است. در نوسان در1 تا0 بین همواره آن مقدار 0.50 بین آن مق;;دار اگر و بود نخواهد مناسب عاملی تحلیل برای هاداده باشد،0.50

که ص;;ورتی در ولی پرداخت، عاملی تحلیل به بیشتر احتیاط با توانمی باشد،0.69 تا تحلیل ب;;رای هاداده بین در موج;;ود ه;;ایهمبس;;تگی باش;;د، 0.7 از بزرگ;;تر آن مق;;داربود. خواهد مناسب عاملی

م;;اتریس اینکه بر مب;;نی هاداده ب;;ودن مناسب از اطمین;;ان ب;;رای دیگر س;;وی از آزم;;ون از نیست، صفر با برابر جامعه در گیرد،می قرار تحلیل پایه که هاییهمبستگی

از ت;;وانمی ب;;ارتلت آزمون از استفاده با دیگر عبارت است. به شده استفاده بارتلت 5-4 ش;;ماره ج;;دول در که حاصل ک;;رد. نت;;ایج حاصل اطمین;;ان گ;;یرینمونه کف;;ایت

ب;;رای هاداده بین موجود هایهمبستگی بودن مناسب نشانگر است، شده داده نشان اق;;دام ع;;املی، تحلیل به توانمی رو این از است، گیرینمونه کفایت و عاملی تحلیلکرد.

بارتلت KMOآزمون- 5-4جدول و

Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. .859

Bartlett's Test of Sphericity

Approx. Chi-Square 5409.504

df 190

Sig. .000

(>0.05sigب;;ارتلت) آزم;;ون معناداری عدد ( و0.7 از )بزرگتر KMO عدد به توجه با م;;ورد ش;;رایط از و است مناسب عاملی تحلیل اجرای برای هاداده که گفت توانمی

است. برخوردار نیاز

اولیه - اشترکات6-4جدولInitial Extraction

CTH 1.000 .678PMP 1.000 .817TA 1.000 .864

ESC 1.000 .751WE1 1.000 .884WE2 1.000 .940WE3 1.000 .643

85

WE4 1.000 .749WE5 1.000 .860WE6 1.000 .713WE7 1.000 .802WE8 1.000 .864WE9 1.000 .767

II 1.000 .705MA 1.000 .766CO 1.000 .907

CON 1.000 .795SR 1.000 .731SP 1.000 .869AE 1.000 .722

Extraction Method: Principal Component Analysis.

یک اشتراک دهندۀ�نشان که باشدمی Extraction و Initial ستون دو دارای جدول این اول اس;;ت. س;;تون هاعامل ( با) چندگانه همبس;;تگی مربع با متغ;;یر)گوی;;ه( برابر

تمامی و کندمی ها( بیانعامل عامل)یا استخراج از قبل را هااشتراک اولیه، اشتراکات بزرگ;;تر اس;;تخراجی اش;;تراک مق;;ادیر چه هر و است یک برابر اولیه ه;;ایاش;;تراک

دهن;;د.)نم;;ایش( می توص;;یف به;;تر را موردنظر های( عامل0.5 از بزرگتر باشد)یعنی عاملی تحلیل فرآیند در االتؤس تمامی بودن مناسب ۀ�دهندنشان باال جدول بنابراین

است. بیشتر0.5 از االتؤس اشتراکات عدد اینکه علت به باشدمی

شده تبیین واریانس -7-4جدول

هاعامل

ویژه مقدار عاملی)قبل بارهای مجذور مجموع چرخش( از

عاملی)بعد بارهای مجذور مجموع چرخش( از

جمعاز نسبت

واریانس( درصد به )

درصدتجمعی

جمعاز نسبت

واریانس( درصد به )

درصدتجمعی جمع

1 8.611 43.054 43.054 8.611 43.054 43.054 7.237 36.186 36.186

2 4.850 24.248 67.302 4.850 24.248 67.302 5.233 26.167 62.353

3 2.366 11.829 79.131 2.366 11.829 79.131 3.356 16.778 79.131

4 .659 3.296 82.427

5 .621 3.105 85.532

6 .510 2.549 88.081

86

7 .382 1.911 89.992

8 .343 1.713 91.705

9 .325 1.625 93.330

10 .261 1.304 94.634

11 .218 1.091 95.725

12 .199 .997 96.723

13 .164 .818 97.540

14 .110 .551 98.091

15 .097 .484 98.575

16 .081 .404 98.979

17 .065 .325 99.304

18 .062 .311 99.615

19 .049 .244 99.859

20 .028 .141 100.000

Extraction Method: Principal Component Analysis.

-می تشکیل را عامل 3 االتؤس اين که دهدمی نشان شده تبیین واریانس کل جدول در که نمایدمي پوشش و تبيين را واريانس درصد 79.131 حدود در هاعامل این و دهند ۀ�یافت;; چ;;رخش م;;اتریس ادامه .در باشدمي س;;ؤاالت مناسب روايي دهندةنشان واقع

را عامل و متغیرها( یا )سؤاالت گویه همبستگی ماتریس . اینشودمی آورده عاملی این شد. در خواهد روشن ارتباط این همبستگی میزان براساس که کندمی مشخص و باشند می0.5 از بزرگتر متغیرها از یک عاملی( هر عاملی)نمرات بارهای ماتریس

باشد بیش;;تر ض;;ریب این مق;;دار چقدر هر که گیرندمی قرار موردنظر عامل چتر زیر دارد. م;;وردنظر )واری;;انس( متغ;;یر تغی;;یرات کل در بیش;;تری نقش مربوطه عامل مرتبط هاعامل این به ع;املی بارهای چه با و االتیؤس چه که دهدمی نشان زیر جدول

هستند.

عاملی یافتۀ� چرخش ماتریس -8-4جدولComponent

1 2 3CTH .131 .071 .810PMP .036 .155 .889TA .002 .206 .906

ESC .139 .275 .810WE1 .920 .124 .154WE2 .964 .052 .091WE3 .780 .181 .051WE4 .859 .101 .028WE5 .922 .043 .095WE6 .837 .109 .020WE7 .890 .099 .021WE8 .923 .100 .046WE9 .863 .077 .131

II .193 .812 .092MA .028 .873 .056

87

CO .046 .947 .091CON .150 .840 .259SR .241 .664 .482SP .138 .910 .147AE .045 .833 .162

Extraction Method: Principal Component Analysis.Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.a. Rotation converged in 4 iterations.

تحقیق متغیرهای توصیفی آمار -4-3-2 ه;;ای آمار توصیفی کلیه متغیره;;ای تحقی;;ق از نظ;;ر ش;;اخص9-4با توجه به جدول

باشد. آماری به شرح جدول زیر میتحقیق- 9-4جدول متغیرهای توصیفی آمار

متغیر عالمتاختصاری

N Minimum Maximum Mean Std. Deviation Variance

Statistic Statistic Statistic Statistic Std. Error Statistic Statistic

معنوی هوش SI 220 1.00 5.00 2.4489 .06740 .99969 .999WE شادکامی 220 1.00 5.00 2.3030 .07052 1.04603 1.094

سازمانی سالمت OH 220 1.00 5.00 3.4182 .07359 1.09151 1.191

و1.00( می;;نیمم نظ;;رات مق;دار SIبه عنوان مثال ب;;رای متغ;;یر ه;;وش معن;;وی ) و میانگین و انحراف معیار نظ;;رات ب;;ه ت;;رتیب ب;;ه 5.00ماکزیمم نظرات مقدار

باشد.می 0.99969و 2.4489میزان

و م;اکزیمم نظ;رات1.00( می;نیمم نظ;رات مق;دار WE )ش;ادکامیبرای متغ;یر و2.3030 و میانگین و انحراف معیار نظرات به ت;;رتیب ب;;ه م;;یزان 5.00مقدار

باشد.می 1.04603

و م;اکزیمم1.00( می;نیمم نظ;رات مق;دار OH )س;ازمانی س;المتب;رای متغ;یر و می;;انگین و انح;;راف معی;;ار نظ;;رات ب;;ه ت;;رتیب ب;;ه م;;یزان5.00نظرات مقدار

باشد.می 1.09151و 3.4182

: پژوهش متغیرهای همبستگیمعنا سطح به توجه )با )sig<0.01داری بین( sig<0.05و( همبستگی میزان

) ( است شده داده نشان زیر جدول در پنهان مکنون مثال .متغیرهای عنوان بهمعنوی ) هوش بین همبستگی کارکنان( )SIمیزان شادکامی میزان( WEو 0.186به

باشد. میتحقیق- 10-4جدول متغیرهای بین همبستگی ماتریس

SI WE OH

SIPearson Correlation 1

Sig. (2-tailed)N 220

WEPearson Correlation .186** 1

Sig. (2-tailed) .006N 220 220

88

OHPearson Correlation .406** .258** 1

Sig. (2-tailed) .000 .000N 220 220 220

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

تحقیق- 4-3-2 فرضیات آزمون Lisrel در این قسمت به بررسی آزمون فرضیات تحقیق با استفاده از نرم اف;زار

پردازیم.می

-مدل ساختاری تحقیق همراه با ضرایب استاندارد 1-4شکل

89

- مدل ساختاری تحقیق همراه با ضرایب معناداری2-4شکل

براي برآورد مدل از روش حداکثر احتمال و به منظور بررس;;ي ب;;رازش م;;دل از

تط;;بیقی ) ش;;اخص ب;;رازش،(شاخص نسبت مجذور خي دو بر درج;;ه آزادي )

CFI( شاخص برازندگی ،)GFI)( شاخص تعدیل برازن;دگی ،AGFIش;اخص ن;رم ،) (، خط;;اي ريش;;ةNNFI(، ش;;اخص ن;;رم نش;;دۀ� برازن;;دگی )NFIش;;دۀ� برازن;;دگی )

( استفاده شد.RMSEAميانگين مجذورات تقريب )تحقیق -11-4جدول ساختاری مدل برازش نیکویی بررسی از حاصل نتایج

ساختاری مدل برازش شاخصتحقیق

مورد دامنهقبول

نتیجهمقدار

شاخص نسبت مجذور خي دو بر درجه(

(آزادي

مناسب2.89<3

CFI(تطبیقی شاخص برازش)مناسب0.95>0.9

GFI(شاخص برازندگی)مناسب0.94>0.9

AGFI(شاخص تعدیل برازندگی)مناسب0.97>0.9

NFI(شاخص نرم شدۀ� برازندگی)مناسب0.97>0.9

90

NNFI(شاخص نرم نشدۀ� برازندگی)مناسب0.94>0.9

RMSEA(خطاي ريشة ميانگين مجذورات (تقريب

مناسب0.058<0.08

های نیکویی برازش م;;دل س;;اختاری پ;;ژوهش ک;;ه در ج;;دولنتایج بررسی شاخص دهندۀ� برازش مدل است، چرا که میزان کم;;تر از آمده است، نشان11-4شمارۀ�

0.08 RMSEAمق;;ادیر است. همچ;;نین ساختاری مدل قبول قابل برازش نشانگر CFI ، GFI ، AGFI ، NFI ، NNFI هستند 9/0 همگی باالتر از.

اس;;ت. آم;;ده پ;;ژوهش متغیره;;ای بین معن;;اداری و مس;;یر ض;;رایب زیر ج;;دول در)05/0 رابطه، در س;;طح 3شود، ضرایب مسیر برای همانطور که مشاهده می t

( معنادار بدست آمده است. -96/1 از کوچکتر t و96/1بزرگتر از

مدل رابطۀنتایج : 12-4جدول فرضیات معناداری ضرایب و پژوهش مستقیمفرضی

ه متغیرهای بین علی روابط

پژوهش عالمت

اختصاری ضریب

(β)مسیرمعناداری

(T-Value) نتیجهآزمون

تاییدSI---WE0.152.09شادکامی معنوی هوشاولاول فرضیه

سالمت معنوی هوشدومسازمانی

SI --- OH0.365.14تایید دوم فرضیه

سالمت شادکامیسومسازمانی

WE --- OH0.172.67تایید فرضیهسوم

نهایی مدل در پژوهش متغیرهای بین غیرمستقیم و مستقیم رابطۀ� همچنیننشان که روی پژوهش بر متغیرها غیرمستقیم و مستقیم رابطه میزان دهندۀ�

شماره جدول قالب در است، می 13-4یکدیگر شود.ارائه

کل متغیرها در مدل اصلی تحقیقرابطهمیزان : 13-4جدولکل رابطه غیر رابطه

مستقیممستقیم رابطه رابطه نوع

0.15 ----- 0.15 WE برSI0.39 0.15×0.17=

0.030.36 OH برSI

0.17 ----- 0.17 OH برWE

های تحقیق: فرضیه : 1 فرضیه

91

0: Hبین هوش معنوی با شادکامی کارکنان در شعب بانک تجارت استان گلستان معناداری وجود ندارد.رابطه

:H1 :بین هوش معنوی با شادکامی کارکنان در شعب بانک تجارت استان گلستان معناداری وجود دارد.رابطه

توان گفت ضریب استاندارد شده)ضریب مسیر(، می2-4 و 1-4با توجه به شکل باش;;د. و ض;;ریبمی β=0.15بین دو متغیر)ه;;وش معن;;وی ب;;ا ش;;ادکامی کارکن;;ان(

(1.96 قدرمطلق از )بیشتر بودهt=2.09معناداری)آماره تی( بین این دو متغیر نیز H1 رد و فرض;;یه H 0 بن;;ابراین فرض;;یه .دهد این رابطه معن;;ادار استکه نشان می

توان نتیجه گرفت بین هوش معنوی با شادکامی کارکنان رابط;;هشود و میتأیید میداری وجود دارد و لذا این فرضیه اول تأیید خواهد شد.معنا

: 2 فرضیه0: Hبین هوش معنوی با سالمت سازمانی در شعب بانک تجارت استان گلس;;تان

معناداری وجود ندارد.رابطه:H1:بین هوش معنوی با سالمت سازمانی در شعب بانک تجارت استان گلس;;تان

معناداری وجود دارد.رابطه ت;;وان گفت ض;;ریب اس;;تاندارد ش;;ده )ض;;ریب، می2-4 و 1-4ب;;ا توج;;ه ب;;ه ش;;کل

باش;;د. ومی β=0.36مس;;یر( بین دو متغ;;یر)ه;;وش معن;;وی ب;;ا س;;المت س;;ازمانی( از )بیش;;تر ب;;ودهt=5.14ض;;ریب معن;;اداری)آم;;اره تی( بین این دو متغ;;یر ن;;یز

H 0 بنابراین فرض;;یه .دهد این رابطه معنادار است که نشان می(1.96 قدرمطلق توان نتیجه گرفت بین هوش معن;;وی ب;;ا س;;المتشود و می تأیید میH1رد و فرضیه

داری وجود دارد و لذا این فرضیه دوم تأیید خواهد شد. معناسازمانی رابطه

: 3 فرضیه0:Hبین شادکامی کارکنان ب;;ا س;;المت س;;ازمانی در ش;عب بان;ک تج;;ارت اس;;تان

معناداری وجود ندارد.گلستان رابطه:H1 :بین شادکامی کارکنان با س;المت س;ازمانی در ش;عب بان;ک تج;ارت اس;تان

معناداری وجود دارد.گلستان رابطه ت;;وان گفت ض;;ریب اس;;تاندارد ش;;ده )ض;;ریب ، می2-4 و 1-4با توج;;ه ب;;ه ش;;کل

باش;;د. ومی β=0.17مسیر( بین دو متغیر)شادکامی کارکنان با سالمت سازمانی( از )بیش;;تر ب;;ودهt=2.67ض;;ریب معن;;اداری)آم;;اره تی( بین این دو متغ;;یر ن;;یز

H 0دهد این رابطه معنادار است. بنابراین فرض;;یه که نشان می(1.96 قدرمطلق ت;;وان نتیج;;ه گ;;رفت بین ش;;ادکامی کارکن;;ان ب;;اش;;ود و می تأیید میH1رد و فرضیه

سوم تأیید خواه;;د داری وجود دارد و لذا این فرضیهسالمت سازمانی رابطه معناشد.

92

: 4 فرضیه0:H ش;;ادکامی گ;;ریمیانجی نقش به توجه با بین هوش معنوی با سالمت سازمانی

رابطه معنادار وجود ندارد.گلستان استان تجارت بانک شعب در کارکنان:H1 ش;;ادکامی گ;;ریمیانجی نقش به توجه با بین هوش معنوی با سالمت سازمانی

رابطه معنادار وجود دارد.گلستان استان تجارت بانک شعب در کارکنان دهد مقدار ض;;ریب اس;;تاندارد ش;;ده )ض;;ریب مس;;یر(مدل برازش شده نشان می

و ضریب معناداری)آمارهβ=0.15(کارکنان شادکامیبین دو متغیر)هوش معنوی و - ک;;ه نش;;ان می(1.96 قدرمطلق از )بیشتر بودهt=2.09تی( بین این دو متغیر نیز

دهد این رابطه معنادار است. از طرفی مقدار ضریب اس;;تاندارد ش;;ده )ض;;ریب و ض;;ریبβ=0.17و س;;المت س;;ازمانی( کارکن;;ان ش;;ادکامیمسیر( بین دو متغ;;یر)

ق;;درمطلق از )بیش;;تر ب;;ودهt=2.67معن;;اداری)آم;;اره تی( بین این دو متغ;;یر ن;;یز ت;;وان نتیج;;ه گ;;رفتدهد این رابطه معنادار است. بن;;ابراین می که نشان می(1.96

با سالمت سازمانی طریق هوش معنوی معناداریرابطه ، کارکنان شادکامیاز دارد.

پنجم فصل

93

پیشنهادها و نتیجه گیری

94

مقدمه- 5-1تا شود، می تلقی تحقیق بخش مهمترین و مایه جان تحقیق، هر های یافته و نتایج

. بگشاید تعالی و بهبود سوی به راهی هایش فرضیه استواری و ها یافته محک بااصل » ناپذیرترین تغییر شدن نو و تغییر به را ما نیز تحقیق از آمده بر پیشنهادهای . » تعهد بخشیم، استمرار را پیشرفت روند آنکه برای خواند می فرا ، مادی حیات

( کاوی دهیم انجام و کنیم تعهد بگیریم، یاد هم باز و دهیم انجام و (.1377، کنیم بحث و گیري نتیجه به مربوط فصل نامه پایان یک بخش ترین مهم که است بدیهی

آمده به نتایج پیرامون چون. می پژوهش دست کلیه و پژوهش انجام از هدف باشدارائه طی باید نامه پایان یک در که مراحلی فرضیه مورد در که است نتایجی کرد،

در. آمده دست به پژوهش هاي و به ابتدا بخش این است نتایج بررسی تفسیر می پرداخته پژوهش هاي فرضیه بررسی و بحث به سپس و دموگرافیک اطالعاتفصل. در نیز آماري جداول توصیف به گذشته شود تحلیل تجزیه و و ها داده و

این شد پرداخته فرضیات آزمون در حال اي ارائه ضمن فصل و تحقیق، از خالصهتجزیه بررسی به تحلیل و اساس. شده پرداخته فرضیات نهایی و بر تا آن است

ارائه گیرينتیجه سپس، پیشنهاد و هاي شود قرار توجه مورد پژوهش محدودیتدر. می نهایتا پیشنهاد چند کاربردي، پیشنهادهاي بیان ضمن فصل، این خاتمه گیرند

توصیه عالقمند آینده محققین به نیز یا حوزه پژوهش به که این در های مؤلفهباشند می است. شده ارائه پژوهش

تحقیق- 5-2 خالصهمعنوی هوش پژوهش این کارکنان و در سازمانی نقش گرفتن درنظر با سالمت

. شادکامی میانجی گرفت قرار بررسی مورد گلستان استان تجارت بانک شعب دربا مرتبط عوامل ابتدا در تا شد سعی اساس این سالمت ی،معنو هوشبر

. یشادکام یانجیم و یسازمان رابطه فرضیه چهار اساس بر سپس گردد شناسائیمتغیرها این از یک هر . میان پژوهش دیگر هدف گرفت قرار بررسی مورد

با مرتبط عوامل و یشادکام یانجیم و یسازمان سالمت ،یمعنو هوششناسائیکارکنان میان در متغیرها این بین رابطه نمودن استان تجارت بانک شعبمشخص

شاخص گلستان موضوع ادبیات و نظری مباحث از استفاده با که استخراج بود، هااین در آنها بین رابطه اطالعات، جمع آوری و پرسش نامه ها اجرای با سپس و

. و بوده همبستگی نوع از و توصیفی تحقیق روش گرفت قرار بررسی مورد قلمروو شناختی، جمعیت اطالعات شامل پرسشنامه ای از اطالعات جمع آوری جهت

تخصصی ) سئواالت یسازمان سالمت ،(2007 )ریدرا و آمرام یمعنو هوشتعدادی.(1989 )لیآرگ کلیما آکسفورد یشادکام و (۱۹۹۶ )همکاران و یهو شد( استفاده

و رشته این متخصصان نظرات از استفاده با پرسشنامه ها این محتوای رواییدر که قبولی قابل سطح بر عالوه نیز ابزار پایایی شد، تأیید محترم، اساتید نظرات

نمونه روی اولیه اجرای از پس بود شده گزارش اولیه استفاده 30تحقیق با نفری . کلیه تحقیق آماری جامعه آمد دست به کرونباخ آلفای بانک شعب کارکناناز

95

ها گلستان استان تجارت آن تعداد باشند است، 400می شده گرفته نظر در نفرمیان این از . 220که شدند انتخاب نمونه عنوان به آنها از نفر

پرداخته کامل بصورت بدان اول فصل در که همانطور پژوهش این اصلی هدفبررسی بین شد، نقش به توجه با کارکنان یسازمان سالمت با یمعنو هوش رابطه

. گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان در یشادکام یانجیم بدین باشد میبررسی به فصل پنج قالب در و منظم چارچوب یک از پیروی با تحقیق این منظور

. با پژوهش، از حاصل نتایج فصل این در خالصه طور به است پرداخته موضوعداده به جمع توجه آزمون های و شده می آوری ارائه آماری، سپس های و گردد

یافته مبنای بر برای پیشنهادها پیشنهادهایی نهایت در و گردیده ارائه تحقیق های . فصل این مذکور، توضیحات به توجه با بنابراین گردید خواهد مطرح آتی تحقیقات

است : زیر موارد شاملیافته- 1 .بررسی پژوهش توصیفی تحلیل از حاصل های2. تحقیق- سئواالت به پاسخ و آماری آزمونهای و فرضیات نتایج بررسییافته- 3 مبنای بر پیشنهادها .ارائه تحقیق هایگیری- 4 نتیجه و بحث5. آتی- تحقیقات برای پیشنهادهایی ارائه6. تحقیق- های محدودیت

آماری- 5-3 نتایج بررسیبنابراین پیش فصل در شده، ارائه استنباطی و توصیفی سطح دو در ها داده تحلیل

داده فصل این های در یافته و توصیفی های یافته عنوان تحت پژوهش هایمی بررسی همچنین. استنباطی و اول فصل در شده ذکر اهداف اساس بر گردد

این چهارم فصل در که شد تدوین فرضیاتی گذشته؛ فصول در شده ذکر مطالب. گیرد می قرار بحث مورد فصل این در و گرفته قرار آزمون مورد فرضیات

پژوهش یافته- 5-3-1 توصیفی تحلیل از حاصل هایارائه توصیفی تحلیل عنوان تحت که پیش فصل نمودارهای و جداول به توجه با

یافته اینک .شد شوند می ارائه خالصه بصورت ادامه در پژوهش توصیفی های

دهندگان( پاسخ جنسیت الفپرسشنامه از آمده بدست نتایج اساس شده، بر داده پاسخ و 63های مرد 37درصد

. می تشکیل مرد کارکنان را آماری نمونه از زیادی حجم بنابراین بودند زن -درصددهند.

دهندگان( پاسخ سن بپاسخ ميان از آمده بدست نتایج اساس سن، بر لحاظ از پرسشنامه به 22دهندگان

50 تا 41 نیب درصد 20 سال، 40 تا 31 نیب درصد 43 ، سال 30 تا 20 نیب درصدرا. بوده باال به سال 51 درصد 15 سال، آماری نمونه از زیادی حجم بنابراین اند

96

سنی می 40تا 31گروه تشکیل سازمان. سال که است آن بیانگر اطالعات این دهند. است مناسبی سنی رده در انسانی نیروی سن لحاظ از

پاسخ( تحصیالت میزان دهندگان جپاسخ ميان تحصیالت، از ميزان لحاظ از پرسشنامه به پلم،ید درصد 18 ،دهندگان

اند.بوده باالتر و سانسیل فوق درصد 11 و سانسیل درصد 45 پلم،ید فوق درصد 26می نشان با نتایج دانشگاهی تحصیالت دارای بررسی، مورد افراد بیشتر که دهد

می کارشناسی تحصیالت میزان باالی. اکثریت سطح دهنده نشان مطالب این باشندقوت نقطه یک عنوان به میتواند سازمان در که باشد می دهندگان پاسخ علمی

. شود مطرح

پاسخ( خدمت سابقه دهندگان دپاسخ ميان از آمده، بدست نتایج اساس سابقه بر لحاظ از پرسشنامه به دهندگان

20 تا 11 درصد 46 سال، 10 تا 6 نیب درصد 22 سال، 5 تا 1 نیب درصد 14خدمت، گروه .اندبوده باال به سال 21 درصد 18 سال، سابقه، گروههای میان در 11بنابراین

. 20تا می ارقام و آمار این از اند داده اختصاص خود به را جمعیت باالترین سالتجربیات دارای و سابقه با افراد دهندگان، پاسخ از باالی حجم دریافت توان

. باشند می سازمان حیطه در تخصصیپژوهش -5-3-2 متغیرهای توصیفی آمار

پاسخ جواب بررسی که با آمده بدست اطالعاتی پژوهش پرسشنامه به دهندگانجدول در پژوهش توصیفی آمار .9-4بعنوان گردید ارائه

و00/1( می;;نیمم نظ;رات مق;دار SIبه عنوان مثال ب;رای متغ;یر ه;وش معن;;وی ) و میانگین و انحراف معیار نظ;;رات ب;;ه ت;;رتیب ب;;ه 00/5ماکزیمم نظرات مقدار

باشد.می 99969/0و 4489/2میزان

نظ;رات ممیم;اکز و 00/1 مق;دار نظ;رات( می;نیمم WE )ش;ادکامیبرای متغیر و3030/2 و میانگین و انحراف معیار نظرات به ترتیب به م;;یزان 00/5 مقدار

باشد.می 04603/1

و م;اکزیمم1.00( می;نیمم نظ;رات مق;دار OH )س;ازمانی س;المتب;رای متغ;یر و می;;انگین و انح;;راف معی;;ار نظ;;رات ب;;ه ت;;رتیب ب;;ه م;;یزان5.00نظرات مقدار

باشد. می09151/1و 4182/3

97

سئواالت- 5-4 به پاسخ و آماری های آزمون و فرضیات نتایج بررسیتحقیق

پژوهش- 5-4-1 فرضیات بررسی و تحلیلفرضیه آزمون افزار برای نرم و ساختاری معادالت سازی مدل از تحقیق های

LISREL سایر و ساختاری مدل برازندگی های شاخص جزئیات که گردید استفادهفرض پیش و جدول موارد در چهارم فصل در ها

4-12 . آزمون از حاصل نتایج تحلیل و تجزیه به ادامه در شد داده شرح کامل بطور. پردازیم می تحقیق این فرضیات از یک هر

اول فرضیه از گیری وجوده رابط شادکامی با یمعنو هوش نیب :نتیجه. دارد

کارکنان میان در یشادکام با یمعنو هوش بین رابطه بررسی به فرضیه این درگلستان استان تجارت بانک هوش بین گردید می بینی پیش. شد پرداخته شعب

بین معنادار رابطه آمده بدست نتایج. باشد داشته وجود رابطه یشادکام و یمعنواند قرار تائید مورد را یشادکام و یمعنو هوش 12-4 ۀشمار جدول مطابق. داده

آماره. است 15/0ی، شادکام با یمعنو هوش میان رابطۀ مسیر ضریب گفت توانیم 96/1 یعنی داری معنا آاستانۀ از باالتر آن مقدار و است 09/2 نیز ضریب این برای تی

و یمعنو هوش گرفت نتیجه توانمی باال موارد به توجه با. است آمده بدسترابطه شادکام شود؛ می تایید تحقیق این دوم فرضیۀ لذا. دارد معناداری و مثبت ی انیم در یشادکام با یمعنو هوش بین ارتباط بر مبنی پژوهشگر فرضیه بنابراین می آزمون این نتیجه از. شود می تائید گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان

کارکنان یمعنو هوش بیشتر توجه که دریافت توان افزایش موجب همواره درتوانند شهرستان و استان ارشد مدیران لذا. شودمی یشادکام بیشتر توجه با می

.یابند دست یشادکام از مناسبی سطح به موضوع این بهقبیل با فرضیه این از حاصل نتایج از پژوهشگرانی )آنابل نتایج 2014)،

)همکاران و سوراجاكول )آلبركستن ،(2008 )رابينز و فرانسيس ،(2003 2000)، ،(1392 )همکاران و یسیرئ،; (1394 )همکاران و یصفر ،(1394 )همکاران و ینیحس.باشد می همسو (1390 )همکاران و یجیالحوا باب ،(1391 )همکاران و انیحاج

دوم فرضیه از گیری یسازمان سالمت با یمعنو هوش نیب :نتیجه.دارد وجود رابطه

رابطه بررسی به فرضیه این انیم در یسازمان سالمت با یمعنو هوشدرمی پیش. شد پرداخته گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان بین بینی گردید

و معنو هوش . یسازمان سالمت ی نتایج باشد داشته وجود آمده بدست رابطه. قرار تائید مورد را یسازمان سالمت با یمعنو هوش بین معنادار رابطه اند داده

با یمعنو هوش میان رابطۀ مسیر ضریب گفت توانیم 12-4 ۀشمار جدول مطابق آن مقدار و است 14/5 نیز ضریب این برای تی آماره. است 36/0 یسازمان سالمت

توانمی باال موارد به توجه با. است آمده بدست 96/1 یعنی داری معنا آاستانۀ از باالتر

98

لذا. دارد معناداری و مثبت رابطه یسازمان سالمت و یمعنو هوش گرفت نتیجه بین ارتباط بر مبنی پژوهشگر فرضیه بنابراین. شود می تایید تحقیق این دوم فرضیۀ

استان تجارت بانک شعب کارکنان انیم در یسازمان سالمت با یمعنو هوش به بیشتر توجه که دریافت توان می آزمون این نتیجه از. شود می تائید گلستان

همواره یمعنو هوش لذا. شود می یسازمان سالمت افزایش موجب کارکنان سطح به موضوع این به بیشتر توجه با توانندمی شهرستان و استان ارشد مدیران. یابند دست یسازمان سالمتاز مناسبی

)دوبرس قبیل از پژوهشگرانی نتایج با فرضیه این از حاصل نتایج 2009)، )همکاران و سوراجاكول )مهمت ،(2008 )پاتل ،(2007 و این یمظفر ،(2005

انیحاج ،(1392 )هکاران و زاده رانیا ،(1392 )همکاران و یسیرئ ،(1393 )همکاران)همکاران و )همکاران و یجیالحوا باب ،(1391 )یفیشر ،(1390 )یروح ،(1389

باشد. می همسو (1388 )یعتمداریشر ،(1389

: سوم فرضیه از گیری سالمت با کارکنان یشادکام نیب نتیجه. دارد وجود رابطه یسازمان

بین رابطه بررسی به فرضیه این در یسازمان سالمت با کارکنان یشادکامدر. گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان میان گردید می بینی پیش شد پرداخته. سازمان سالمت و یشادکامبین آمده بدست نتایج باشد داشته وجود رابطه ی

. یسازمان سالمت با یشادکام اند داده قرار تائید مورد -4 ۀشمار جدول مطابق راتوان م 12 17/0 یسازمان سالمت با یشادکام میان رابطۀ مسیر ضریب گفت ی

داری معنا آاستانۀ از باالتر آن مقدار و است 67/6 نیز ضریب این برای تی آماره. است یشادکام گرفت نتیجه توان می باال موارد به توجه با. است آمده بدست 96/1 یعنی

تایید تحقیق این سوم فرضیۀ لذا. دارد معناداری و مثبت رابطه یسازمان سالمت با با کارکنان یشادکام بین ارتباط بر مبنی پژوهشگر فرضیه بنابراین. شود می

می تائید گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان انیم در یسازمان سالمتمحیط یشادکام به بیشتر توجه که دریافت توان می آزمون این نتیجه از. شود و

بین در حمایتی و پرانرژی سالمت ارتقاء افزایش موجب همواره کارکنان کاری بیشتر توجه با توانند می شهرستان و استان ارشد مدیران لذا. شود می یسازمان

از حاصل نتایج. یابند دست یسازمان سالمت از مناسبی سطح به موضوع این به)آنابل قبیل از پژوهشگرانی نتایج با فرضیه این )مهمت ،(2014 )پاتل ،(2007

)آلبركستن ،(2005 )رابينز و فرانسيس ،(2003 )همکاران و این یمظفر ،(2000 یعتمداریشر ،(1389 )یروح ،(1389 )یفیشر ،(1392 )هکاران و زاده رانیا ،(1393

.باشد می همسو (1388)

: چهارم فرضیه از گیری توجه بابین هوش معنوی با سالمت سازمانی نتیجهرابطه وجود دارد. کارکنان شادکامی گریمیانجی نقش به

99

نقش به توجه با یسازمان سالمت با یمعنو هوش رابطه بررسی به فرضیه این در گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان انیم در کارکنان یشادکام گرییانجیم

طریق یسازمان سالمت و یمعنو هوش بین میگردید بینی پیش. شد پرداخته ازمیانجی دهدمدل برازش شده نشان می. باشد داشته وجود رابطه یشادکام متغیر

مقدار ضریب اس;;تاندارد ش;;ده )ض;;ریب مس;;یر( بین دو متغ;;یر )ه;;وش معن;;وی و(کارکنان شادکامی

15/0β= 09/2 و ضریب معن;;اداری )آم;;اره تی( بین این دو متغ;;یر ن;;یزt=ب;;وده دهد این رابطه معنادار است. از ط;;رفی که نشان می(96/1 قدرمطلق از )بیشتر

و کارکن;;ان ش;;ادکامیمقدار ضریب استاندارد شده )ضریب مسیر( بین دو متغیر) و ضریب معناداری)آم;اره تی( بین این دو متغ;یر ن;;یز=17/0β سالمت سازمانی(

67/2t=ده;;د این رابط;;ه معن;;ادار ک;;ه نش;;ان می(96/1 قدرمطلق از )بیشتر بوده طریق توان نتیجه گرفت هوش معنوی با سالمت سازمانی است. بنابراین می از

.معناداریرابطه ، کارکنان شادکامی دارد قبیل با فرضیه این از حاصل نتایج از پژوهشگرانی )آنابل نتیجه 2014)،

)همکاران و سوراجاكول )مهمت ،(2008 )پاتل ،(2007 )آلبركستن ،(2005 2003)، ،(1394 )همکاران و یصفر ،(1394 )همکاران و ینیحس ،(2000 )رابينز و فرانسيس

)هکاران و زاده رانیا ،(1392 )همکاران و یسیرئ ،(1393 )همکاران و این یمظفر)همکاران و انیحاج ،(1392 )همکاران و یجیالحوا باب ،(1391 )یفیشر ،(1390 باشد. می همسو (1388 )یعتمداریشر ،(1389 )یروح ،(1389

سالمت و یمعنو هوش مقوله سه که داد نشان تحقیق این محقق آگاهانه حدسهمچنین یسازمان و هستند تاثیرگذار هم بر و بوده مرتبط کارکنان یشادکام و

موضوع همین بر فرضیات اکثر در نیز تحقیق این فرضیات تحلیل و تجزیه نتایجهای . است داشته تاکید می توجهی قابل نکات بردارنده در پژوهش این یافتهبه معنو هوش که آنست دهنده نشان تحقیق این نتایج. باشد زندگی با شدت ی نظر در هم با همسو و هم کنار در باید را آنها و است ارتباط در کارکنان فردی عملکرد ها سازمان گونه این. یابیم دست سازمانی اهداف و نتایج به تا گرفتهای . بود خواهند شاهد خود کارکنان از را بهتری از بسیاری با پژوهش این یافته

های و نظری مبانی بخش در شده مطرح مطالب مرتبط پژوهشگران سایر یافته .دارد مطابقت زیادی حد تا و

مقوله از است، سازمانی سالمت حاصل خود که سازمانی وری بهره به توجه بی. دارد می مشغول خود به را ها سازمان مدیران ذهن همواره که است هایی که است مواردی از کارکنان یشادکام و یسازمان سالمت ی،معنو هوش تردید

خصوص در مطالعه اساس همین بر دهند، قرار تاثیر تحت را وری بهره تواند می سازمانی، اهداف با آنها سازی همسو و موارد این عملکرد بهبود موجب نهایتا

.شوند می سازمان وری بهره افزایش موجب نتیجه در و سازمان

یافته- 5-5 مبنای بر تحقیق پیشنهادهایی های

100

تقویت منظور در کارکنان یشادکام نیهمچن و یسازمان سالمت ی،معنو هوشبهمی گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان مورد میان را ذیل پیشنهادهای توان

: داد قرار توجهاینکه- 1 بر مبنی تحقیق اول اصلی فرضیه شادکامی با معنوی هوش بینبراساس

دارد، گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان وجود معنادار می رابطه پیشنهادهوش به کارکنان کاری مخرب رفتار کاهش منظور به ها سازمان در که شود

. گردد توجه سازمان در کارکنان دیدگاه و معنویاینکه- 2 بر مبنی تحقیق دوم اصلی فرضیه اساس سالمت با یمعنو هوشبین بر

،دارد وج;;ود یدار معنا رابطه گلس;;تان اس;;تان تجارت بانک شعب کارکنان یسازمانها سازمان در که شود می کلیه بهتر ییشناساپیشنهاد به صورت مسائلنسبت

آن قوت نقاط از سازمان بر حاکم یفضا به نسبت کامل دید و یآگاه با تا پذیرد نیا با. کرد ینیب شیپ را الزم اقدامات و ریتداب ضعف، نقاط یبرا و نموده استفاده

در کارکنان یمعنو هوش سطح ارتقاء در تالش با بود خواهند قادر سازمانها دگاهید لیتسه جهت در و بوده میسه خود، سازمان کارکنان یروان سالمت روند تیتقو

.گردند واقع دتریمف سازمان اهداف تحققاینکه- 3 بر مبنی تحقیق سوم اصلی فرضیه اساس سالمت با یشادکامبین بر

،دارد وج;;ود یدار معنا رابطه گلس;;تان اس;;تان تجارت بانک شعب کارکنان یسازمانو شود ایجاد هدف به یابی دست انگیزه و هدف کارکنان در که شود می پیشنهاد

شادکامی افزایش ضمن تا گردند مند بهره خود و دیگران تجارب از کارکنانو یابد بهبود سازمان در آنان سالمت و مناسب یها ارزش با افراد ازعملکرد

خود تا شود استفاده مختلف یها نقش جهت یتعهد و یاخالق اهداف به سازمان. یابد دست

سالمت و یمعنو هوش نیب نکهیا بر یمبن قیتحق چهارم یاصل هیفرض اساس بر- 4 استان تجارت بانک شعب کارکنان یشادکام یانجیم نقش به توجه با یسازمان ییتوانا کارکنان در که که شود یم شنهادیپ دارد، وجود یمعنادار رابطه گلستان جادیا یاریهوش از استفاده با جهان و گرانید شتن،یخو یمتعال یها جنبه ییشناسا

یسازمان اهداف به یابیدست ندیفرا بالقوه یاستعدادها کرده بالفعل ضمن تا گرددهمچنین آورد یم فراهم سازمان در را یشادکام اسباب امر نیا که گردد لیتسه ؛

و ردستانیز انیم یخوب همان به و کارکنان انیم مستمر ارتباط ها سازمان در مختلف سطوح در و باشد طرفه دو دیبا ارتباط. گردد لیتسه دیبا فرادستان

. ندینما توجه مهم نیا به دیبا رانیمد سالم، سازمان در. باشد برقرار سازمان

آتی - 5-6 تحقیقات برای پیشنهادهایی ارائهمی توصیه آینده پژوهشگران پژوهش به در :شود نمایند لحاظ را زیر موارد خود های

مدل - 1 که آنجا ویژگی از پیرامون گوناگونی است، های گردیده ارائه کار محیط هایپژوهش در توانند می مدل پژوهشگران از خود موضوع های با متناسب دیگر های

. نمایند استفاده پژوهش

101

می -2 گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان پژوهش این آماری باشند.جامعهمی پیشنهاد آینده پژوهشگران پژوهش به استان شود، سایر در راستا همین در هایی

. نمایند مقایسه پژوهش این نتایج با را آن نتایج و رسانند انجام به هاقلمرو -3 در تحقیق نتایج گلستان استان تجارت بانکاین و است گرفته صورت

مشابه های سازمان به تعمیم قابلیت است ممکن آماری نمونه از آمده بدست . می پیشنهاد پژوهشگران به لذا باشد نداشته را این دیگر مدل از استفاده با شود

. بپردازند پژوهش به دیگر های سازمان در تحقیق هوش و یسازمان سالمت از یگرید یها الگو گرفتن نظر در با را پژوهش نیا ;4

.دهند قرار یبررس مورد ها سازمان رانیمد نیب در یشادکام بر یمعنودیگر -5 مورد در تحقیقات در شاخص هاانجام شادکامی مورد در مؤثر معیارهای و

.گلستان استان تجارت بانکسایر طرح هااجرای- 7 های بانک در حاضر پژوهش مشابه پژوهشی ی

.استان هایا شهرستان هادیگر- 8 عوامل شناسایی جهت در مطالعه و شادکامی جادکنندهیابررسی

کارکنان.در- 9 بخصوص زمینه این در کافی تحقیقات فقدان و موضوع اهمیت به توجه با

توصیه در ع تریوسی های بررسو پژوهش ها شودی مایران، زمینه این در یگیرد سازمان ها صورت آن، فرهنگی مسائل به توجه با کشور .ی

پژوهش محدودیت- 5-7 هایو تحلیل و تجزیه اجرا، مراحل تا موضوع انتخاب یعنی امر ابتدای از تحقیقی هر

محدودیت دارای گیری . نتیجه محدودیت بیان است که های محققانی به پژوهش در هازمینه در تحقیق می قصد کمک دارند، را مختلف از های آگاهی و باز دیدی با تا کند

زمینه در پژوهش امر به تحقیق محدودیتهای و کمبودها بپردازند موانع، مشابه های . این شد خواهد بیشتر آنها دقت و معتبرتر تحقیق نتایج آنها بر غلبه صورت در که

می اشاره آنها به ذیل در که است محدودیتهایی و موانع دارای نیز کنیم.تحقیقمحقق اختیار در - محدودیت5-7-1

ب;;رای کارکن;;ان یش;;ادکام نیهمچن و یس;;ازمان سالمت ،یمعنو هوش ازآنجایی که ل;;ذا؛ اس;;ت، س;;ازمان هم;;ان مختص و منحصربه فرد متفاوت، سازمانی هر کارکنان ش;;عب به( دیگر س;;ازمان های در) پیش;ین تحقیقات نتایج دادن تعمیم به قادر محقق

اس;;ت؛ نب;;وده دارد، را خ;;ود مختص سازمانی ویژگی که گلستان استان تجارت بانک مج;;زا و مستقل به طور تحقیق انجام به محقق تعمیم، محدودیت رفع برای بنابراین

می باشد. سازمان این در

محقق اختیار از خارج - محدودیت5-7-2متغیرهای دارد امکان تحقیق فرآیند مقررات مداخله گردر و قوانین مانند ی

متغیرها میان روابط بر پژوهشگر ریتأثبازدارنده، دید از اما باشند، گذارده

102

محقق پنهان شده اینکه یا باشند بر عمال کنترلی اثر آن هانتواند یا و باشد داشته) آن ها نیا، حافظ کند خنثی تحقیقات( 1382را سایر مانند نیز حاضر تحقیق که نسبتا

. است بوده محدودیت این از که پژوهش یجنتا در عوامل از یبرخ دخالتدرگیر یحتوض;; کارکن;;ان، ینگرش ها با مرتبط عوامل همانند است خ;;ارج پژوهشگر کنترل

ش;;ده یبررس;; اف;;راد نگ;;رش پرسش;;نامه، از استفاده یلدل به پژوهش، ینا در آنکهدیگر .یتواقع نه است پژوهش ت هایمحدوداز این همکاری توانی می عدم به

به نسبت که نمود اشاره پرورش و آموزش معلمان از پرسشنامه کردن پربرخیهمکاری تفاوتی ب و همچنین.نداشته اندی قابل توجهبوده یبرخ اعتقاد عدم

یافته های و یجنتا به آن ها ندادن یتاهم و پژوهش و یقتحق امر به کارکنان و یرانمد که یقتحق که ن حالیدرعولی .ی شودم یموانع و مشکالت باعث مسلما دارد جای

این انجام جهت صادقانه که گلستان استان تجارت بانک شعب کارکنان کلیه از. باشم داشته را قدردانی و تشکر کمال کردند، همکاری پژوهش

مآخذ و منابعانگلیسی و فارسی

103

: فارسی( منابع الفالحوائجی(1 باب ( همکاران و (. 1390و معنوی هوش بین رابطه بررسی

تهران دانشگاه کتابخانه های در شاغل کتابداران نشريه .شادکامی. 4 ، شماره 45 دوره ، یاطالع رسان و كتابداري تحقيقات

ابوالفضل ی،کرم و باقر بناب، غباري حميد؛ عليزاده، هاجر؛ دشتكي، بهرامي( 2 كاهش بر گروهي شيوه به معنويت آموزش اثربخشي(. 1385)

.9شماره مشاور یپژوهش ها و تازه ها فصل نامه .دانشجويان در افسردگي ترجمه ،هيلگارد یروان شناس زمينه. (2003) ديگران و ادوارد اسميت،( 3

.ارجمند انتشارات تهران: ارجمند. محسن و رفيعي حسن ذهنيت مديران، اجتماعي هوش رابطه(. 1390) داداشي و بيگزاده( 4

تحصيلي مقاطع در مدارس سازماني سالمت و آنان فلسفي فرهنگي، مديريت مجله ،بناب شهرستان پرورش و آموزش سه گانه

دوازدهم. شماره پنجم، سال: )چاپ اول(. رضایت از زندگی (.1384 )پسندیده، عباس( 5 الحدیث دار .قم تهران: وزارت بهداش;;ت، . تندرستینییآ (.1384ی )محمدمهد، اصفهانی(;; 6

.درمان و آموزش پزشکی

104

سالمت (. 1393) جو پارسا و پور جوادی( 7 با شغلی نگرش ارتباطهمدان استان جوانان و ورزش کل اداره کارکنان دانشگاه، سازمانی

دوره. 1 شماره ،2 شاهرود بررسي سهم نسبي سالمت سازماني بر(.; 1391 )شعباني، حسيني(; 8

ورزشeeيیها ئتی و هیبeeدن تیکيفيت زنeeدگي کارکنeeان ادارات ترب پژوهش در عل;;وم ) مطالعات مديريت ورزشي .و بويراحمد استان کهگيلويه

.   14   شماره   ، 4   دوره   تابستان    ، ورزشي سالمت و هوش ميان یرابطه بررسي. (1390) پور رجايي و زهرايي( 9

.89-1388 تحصيلي سال در اصفهان شهر یدانشگاه ها در سازماني دانش;;;گاه آزادیرهيافتي نو در مديريت آموزش;;; پژوهشي علميی فص;;;لنامه

2 شماره . اسالمي واحد مرودشتحسن( )10 سالمت (. 1394فندرسكي، و معنوی هوش بین رابطه بررسی

کارکنان شادکامی با گلستان نیتأمسازمانی استان .اجتماعیآزاد ان نامهیپا دانشگاه مدیریت، دانشکده ارشد، . آبادی علکارشناسی کتول

پ ( 11 احمدی یبلوط ریقاسمی اشکفتکی و ، )علوی رابطه (.1393 بررسیدانشگاه کارکنان در روان سالمت با شغلی رضايت و معنوی هوش

شهرکرد پزشکی . علوم شهركرد. پزشکی علوم دانشگاه مجله بر معنوي رهبري تأثیر بررسی(. 1393) زادهجود و فردین قاسمی،( 12

تأمین سازمان کارکنان بین در یمطالعه ا سازمانی سالمت.26 شماره هفتم، سال ،عمومی مدیریت یپژوهش ها. زاهدان اجتماعی

رابطeeۀ� عeeدالت سeeازمانی، (.1393 )ن;;ادری ف;;رح، ص;;فر زاده س;;حر(;; 13eeغلی و جeeتياق شeeازمانی، اشeeالمت سeeاوسeeه بeeازمانی نوآورانeeس

. دانش و پ;;ژوهشتوانمندسازی روان شناختی و رفتار مدنی سeeازمانی.در روانشناسی کاربردی

معنويت، بين رابطه كيفي و كمي بررسي(.; 1391) عرفان ( نجفي،14 ،آموزشي نeeوين رويكردهeeاي اسeeاتيد حeeرفه ای توانمندي و شادكامي

،2 ش;;ماره هفتم، س;;ال اصفهان، دانشگاه یروان شناس و تربيتي علوم دانشکده.۶ شماره

انگلیسی: ب( منابع

15. Alexander MA, Francisco LN, Harold GK. Religiousness and mental health: a review. Rev Bras Psiqulatr. 2006; 28)3(: 242-50

16. Abdolkhalil GH. Study of the relationship between intellectual intelligence and the quality of work life of female teachers in Shiraz [Dissertation]. Tehran: Tehran University; 2011.

105

17. Amram, Y. )2007(, The seven dimensions of spiritual intelligence: An ecumenical, grounded theory, Paper presented at the 115th Annual Conference of the American Psychological Association, San Francisco,CA.

18. Emmons, R. A. )2000(, Is spirituality an intelligence? Motivation, cognition, and the psychology of ultimate concern, The International Journal for the Psychology of Religion, 10: 3–26.

19. Francis, L. J., Jones, S. H. & Wilcox, C. )2000(, Religiosity and happiness: during adolescence, young adulthood and later life, Journal of Psychology and Christianity, 19: 245-257.

20. Gain M, Purohit P. Spiritual intelligence: a contemporary concern with regard to living status of the senior citizens. J Indian Acad Appl Psychol 2006; 32: 227-33.

21.Gavin,JH, Mason RO. The VirtuousOrganization: The Value of Happiness in theorganization: The Value of Happiness in the Workplace. Organ Dyn 2004; 33: 379-92.

22. Hyde, Brendan )2004(, The plausibility of spiritual intelligence: spiritual experience, problem solving and neural sites Australian CatholicUniversity, Australia International Journal of Children’s Spirituality, 9 )1(: 39-52,

23. Nargesian E. Spiritual leadership in contemporary organizations. J Tadbir. 2008; 18)189(: 29-32

24. Myers, D. G. )2002(, Happiness, excerpted from psychology. )7th. ed.(, New York: Worth Publishers.

25. McEwan W. Spirituality in Nursing: What Are the Issues?. Orthop Nurs 2004; 23: 321-6.

26. Manion J. Does Your Job Make You Happy?. Am J Nurs 2008; 108: 8-11.

27. Macintosh D. Religious role in adjustment to a negative life event: coping with the loss of a child. Journal for theScientific Study of Religion 1993; 30: 100-20.

28. Rippentrop AC, Altmaier EM, Chen JJ, Found EM, Keffala VJ. The relationship between religion/spirituality andphysical health, mental health, and pain in a chronic pain population. Pain 2005;116: 311-21.

29. Sisk, D. )2008(, Engaging the Spiritual Intelligence of Gifted Student to Bould Global Awareness, Roeper Review, 30 )1(: 24-30.

30. Vaughan F. What is Spiritual Intelligence? J Humanistic Psychol 2002; 42: 16-33.

31. Zohar, D.,& Marshall, I. )2000(. SQ: Spiritual intelligence: the ultimate intelligence. New York, NY, USA: Bloomsbury.

106

ها پیوست

107

SPSSخروجی های -1معنوی متغیر کرونباخ آلفای ضریب هوش

Reliability Statistics

Cronbach's

AlphaN of Items

.849 4

کارکنان متغیر کرونباخ آلفای ضریب شادکامیReliability Statistics

Cronbach's

AlphaN of Items

.801 9

سازمانی متغیر کرونباخ آلفای ضریب سالمتReliability Statistics

Cronbach's

AlphaN of Items

.799 7

بارتلت KMOآزمون وKaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. .859

Bartlett's Test of Sphericity

Approx. Chi-Square 5409.504

df 190

Sig. .000

اولیه اشترکاتInitial Extraction

CTH 1.000 .678PMP 1.000 .817TA 1.000 .864

ESC 1.000 .751WE1 1.000 .884WE2 1.000 .940WE3 1.000 .643WE4 1.000 .749WE5 1.000 .860WE6 1.000 .713

108

WE7 1.000 .802WE8 1.000 .864WE9 1.000 .767

II 1.000 .705MA 1.000 .766CO 1.000 .907

CON 1.000 .795SR 1.000 .731SP 1.000 .869AE 1.000 .722

Extraction Method: Principal Component Analysis.

شده تبیین واریانس

هاعامل

ویژه مقدار عاملی)قبل بارهای مجذور مجموع چرخش( از

عاملی)بعد بارهای مجذور مجموع چرخش( از

جمعاز نسبت

واریانس( درصد به )

درصدتجمعی

جمعاز نسبت

واریانس( درصد به )

درصدتجمعی جمع

1 8.611 43.054 43.054 8.611 43.054 43.054 7.237 36.186 36.186

2 4.850 24.248 67.302 4.850 24.248 67.302 5.233 26.167 62.353

3 2.366 11.829 79.131 2.366 11.829 79.131 3.356 16.778 79.131

4 .659 3.296 82.427

5 .621 3.105 85.532

6 .510 2.549 88.081

7 .382 1.911 89.992

8 .343 1.713 91.705

9 .325 1.625 93.330

10 .261 1.304 94.634

11 .218 1.091 95.725

12 .199 .997 96.723

13 .164 .818 97.540

14 .110 .551 98.091

15 .097 .484 98.575

16 .081 .404 98.979

17 .065 .325 99.304

18 .062 .311 99.615

19 .049 .244 99.859

20 .028 .141 100.000

Extraction Method: Principal Component Analysis.

109

عاملی یافتۀ� چرخش ماتریسComponent

1 2 3CTH .131 .071 .810PMP .036 .155 .889TA .002 .206 .906

ESC .139 .275 .810WE1 .920 .124 .154WE2 .964 .052 .091WE3 .780 .181 .051WE4 .859 .101 .028WE5 .922 .043 .095WE6 .837 .109 .020WE7 .890 .099 .021WE8 .923 .100 .046WE9 .863 .077 .131

II .193 .812 .092MA .028 .873 .056CO .046 .947 .091

CON .150 .840 .259SR .241 .664 .482SP .138 .910 .147AE .045 .833 .162

Extraction Method: Principal Component Analysis.Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.a. Rotation converged in 4 iterations.

تحقیق متغیرهای توصیفی آمار

متغیر عالمتاختصاری

N Minimum Maximum Mean Std. Deviation Variance

Statistic Statistic Statistic Statistic Std. Error Statistic Statistic

معنوی هوش SI 220 1.00 5.00 2.4489 .06740 .99969 .999WE شادکامی 220 1.00 5.00 2.3030 .07052 1.04603 1.094

سازمانی سالمت OH 220 1.00 5.00 3.4182 .07359 1.09151 1.191

تحقیق متغیرهای بین همبستگی ماتریسSI WE OH

SIPearson Correlation 1

Sig. (2-tailed)N 220

WEPearson Correlation .186** 1

Sig. (2-tailed) .006N 220 220

OHPearson Correlation .406** .258** 1

Sig. (2-tailed) .000 .000N 220 220 220

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

تحقیق ساختاری مدل برازش نیکویی بررسی از حاصل نتایجنتیجهمقدار مورد دامنه ساختاری مدل برازش شاخص

110

قبولتحقیق

شاخص نسبت مجذور خي دو بر درجه(

(آزادي

مناسب2.89<3

CFI(تطبیقی شاخص برازش)مناسب0.95>0.9

GFI( شاخص برازندگی)مناسب0.94>0.9

AGFI( شاخص تعدیل برازندگی)مناسب0.97>0.9

NFI(شاخص نرم شدۀ� برازندگی)مناسب0.97>0.9

NNFI(شاخص نرم نشدۀ� برازندگی)مناسب0.94>0.9

RMSEA( خطاي ريشة ميانگين مجذورات (تقريب

مناسب0.058<0.08

مدل رابطۀنتایج فرضیات معناداری ضرایب و پژوهش مستقیمفرضی

ه متغیرهای بین علی روابط

پژوهش عالمت

اختصاری ضریب

(β)مسیرمعناداری

(T-Value) نتیجهآزمون

تاییدSI---WE0.152.09شادکامی معنوی هوشاولاول فرضیه

سالمت معنوی هوشدومسازمانی

SI --- OH0.365.14تایید دوم فرضیه

سالمت شادکامیسومسازمانی

WE --- OH0.172.67تایید فرضیهسوم

کل متغیرها در مدل اصلی تحقیقرابطهمیزان کل رابطه غیر رابطه

مستقیممستقیم رابطه رابطه نوع

0.15 ----- 0.15 WE برSI0.39 0.15×0.17=

0.030.36 OH برSI

0.17 ----- 0.17 OH برWE

ها پرسشنامه-2

111

محترم: پاسخگوی به حاضر پرسش;;;نامه ش;;;ما، ب;;;رای اف;;;زون روز م;;;وفقیت آرزوی و اح;;;ترام و س;;;الم با

با کارکنeeان سeeازمانی سeeالمت با معنeeوی هeeوش بین رابطه بررسیمنظ;;ور» « درگلسeeتان اسeeتان تجeeارت بانک شعب در شادکامی میانجی نقش به توجه اینکه به توجه اس;ت. با ش;ده ط;;راحی اجرایی مدیریت ارشد کارشناسی نامه پایان قالب ل;;ذا نماید، یاری تحقیق این بهتر چه هر انجام در را محقق تواند می شما ارزنده های پاسخ

نمایی;;د. امید ی;;اری تحقیق اهداف در را محقق سواالت، به پاسخگویی با است خواهشمند و جدید های راهکار تحقیق، موضوع بررسی ضمن شما صحیح نظرات از استفاده با است

گردد. می قدردانی و تشکر شما نیت حسن و همکاری از تر پیش گردد، ارائه مطلوبی

عمومی سئواالت زن - جنسیت: مرد1 31 س;;ال20-30- سن: 2 51 س;;ال 41-50 س;;ال40-

باال به سال ف;;;وق لیس;;;انس دیپلم ف;;;وق - تحص;;;یالت: دیپلم3

باالتر و لیسانس- 6 س;;;;ال5-1خ;;;;دمت: - س;;;;ابقه4 - 11 س;;;;ال10 س;;;;ال20

باال به سال21

معنوی هوش * پرسشنامهردیهامؤلفهف

کامالموافقم

موافقم

نظریندارم

مخالفم

کامالمخالفم

1. پرسم می سئوال ها واقعیت ماهیت درباره غالبا منفیزیکی ام 2 جسم از تر عمیق ام، درونی ابعاد که معتقدم من

می باشد.3. می کنم وجودم دلیل یا هدف به بردن پی صرف را زمانی من4. هستم خودآگاهی باالتر سطوح به شدن وارد به قادر من5. کنم تفکر می دهد رخ آنچه درباره عمیقا که قادرم منو 6 مادی امور از غیر چیزی هر که است دشوار من برای

. کنم حس را فیزیکیکمک 7 من به زندگی، و هدف و معنی یافتن جهت من توانائی

. کنم منطبق پراسترس شرایط با را خودم تا می کندکنترل 8 خودآگاهی باالتر مراحل به ورودم بر می توانم من

. باشم داشتهواقعیت 9 مرگ، زندگی، همچون اموری درباره را نظریاتی من

. ام داده توسعه هستی، و10. آگاهم افراد سایر و خودم بین تر عمیق ارتباط از من11. هستم زندگی ام دلیل یا هدف تعریف به قادر من12. کنم حرکت خودآگاهی مختلف سطوح بین آزادانه قادرم من13. می کنم تفکر زندگی ام، در رویدادها معنی درباره غالبا مناز 14 فقط نه می کنم، تعریف عمیق صورت به را خودم من

. مادی و فیزیکی جنبههستم 15 قادر هنوز من می کنم، تجربه را شکستی که هنگامی

. کنم پیدا را مفهومی و معنی آن در تاگزینه ها 16 و مباحث هستم، آگاهی باالتر مراحل در که هنگامی

. بینم می تر واضح صورت به راعالم 17 موجودات سایر با انسان بین رابطه درباره غالبا من

112

. می کنم تفکر18. دارم زیادی آگاهی زندگی، غیرمادی های جنبه از منگیری 19 تصمیم دارم، زندگی در که هدفی طبق بر می توانم من

کنم.20 ) ( عمیقا خدا مانند برتر نیروی یا قدرت یک وجود درباره من

. می کنم فکرتا 21 می کند کمک من به زندگی غیرمادی ابعاد تشخیص

. باشم داشته تمرکز احساس22. هستم ام روزانه های تجربه هدف و معنی یافتن به قادر منایجاد 23 خودآگاهی باالتر سطوح به ورود برای را فنونی من

. ام کردهاز 24 استفاده با و صادقانه صورت به سؤاالت تمام به من

. می دهم پاسخ توانمندیم بیشترین

سازمانی سالمت * پرسشنامهردیهامؤلفهف

کامالموافقم

موافقم

نظریندارم

مخالفم

کامالمخالفم

رجوع ارباب نامعقول های خواسته مقابل در کارمندان از1.شود می حمایت

در محل2 پذیر محیطی های فشار مقابل کارم .است آسیب

مدون برنامه با که هنگامی حتی رجوع، ارباب های خواسته3همخوانی محل .شود می پذیرفته ندارند، کارم

فشار تحت را آنها رجوع ارباب کنند می احساس کارمندان4.دهد می قرار

نفوذ محل در رجوع ارباب از ویژهای گروههای5 .دارند کارمخواستهای محل6 می رجوع ارباب فوری کارم .پذیرد را

و سیاست توانند می معترض، رجوع ارباب از قلیلی عده7مشی را محل خط .دهند تغییر کارم

می دست به خواهد می خود کارمندان از آنجه هر مدیرم8.آورد

های 9 از توصیه جدی رؤسایش سوی مدیر قرار موردتوجه.گیرد می

.بگذارد تأثیر خود رؤسای اقدامات بر که است قادر مدیرم10.کند کار خود باالتر رئیس با خوبی به که است قادر مدیرم11

مواجه خود رؤسای سوی از هایی دشواری و موانع با مدیرم12 .شود می

.است خونگرم و صمیمی مدیرم،13.کند می کار خود همتای عنوان به کارمندان همه با مدیرم14.کند می عمل کارمندان پیشنهادات به مدیرم15است عالقمند تغییرات ایجاد به مدیرم16.است کارمندان شخصی رفاه مراقب مدیرم17

معینی مقررات و قواعد که خواهد می کارمندان از مدیرم18.کنند رارعایت

می مطرح روشنی به را خود های نگرش و افکار مدیرم19.کند

دارد انتظاری چه آنها از که گوید می کارمندان به مدیرم20 می تعیین کارمندان عملکرد برای را معینی ضوابط مدیرم21

.کند

ریزی برنامه دهد، انجام است قرار که را کارهایی مدیرم22کند .می

می فراهم کارمندان درخواست به اضافی اطالعات و مواد23.شود

113

اختیار در کار محل در استفاده برای کافی لوازم و مواد24.گیرد می قرار کارمندان

.کنند می دریافت را ضروری اداری لوازم کارمندان،25

دسترس در استفاده برای مکمل آموزشی لوازم و مواد26.است کارمندان

خود نیاز مورد آموزشی اطالعات و مواد به کارمندان27دارند .دسترسی

و یکدیگر به نسبت کارمندان28 .دارند محبت لطفدارند دوست را یکدیگر کارمندان29 .میتفاوت یکدیگر به نسبت کارمندان،30 .هستند اعنتا بی و بیدوستی یکدیگر به نسبت کارمندان،31 کنند اظهار .میمی کناره همدیگر از کارمندان32 .کنند گیری.است قوی کارمندان روحیه33اطمینان اعتماد حس کارمندان میان34 .دارد وجود واشتیاق شور با را خود کار کارمندان35 دهند. می انجام و. نزدیکی احساس کارمندان36 کنند میبه به توانند می رجوع ارباب38 آن در خود مسئله حل راحتی

.شوند نائل واحد

محل 39 مالک به بهتر پاسخگویی برای کارم، در رجوع، ارباب.کنند می تعیین باالیی سطح های

احترام کنند، می فعالیت خوب که کارمندانی به رجوع ارباب40.گذارند می

می کارمندان، به رجوع ارباب41 بهتر بتوانند آنها تا دهند هدیه.دهند ارائه خدمات

پیشرفت آنها که معتقدند کارمندان42 .دارند را کاری توانایی

توجه کارمندان، کاری پیشرفت43 قرار مدیر قدردانی و مورد.دارد

.بخشند بهبود را خود کار که کوشند می سخت کارمندان44

شادکامی * پرسشنامهردیهامؤلفهف

کامالموافقم

موافقم

نظریندارم

مخالفم

کامالمخالفم

.است پاداش از سرشار زندگي كنم مي احساس1.شادمانم هستم كه آنچه از2.ورزم مي عشق زندگي به من3

كنم مي احساس شوم مي بيدار خواب از وقتي روزها اين4.دارم انرژي گذشته از بيش

.كنم مي نشاط احساس همواره من5

را چيزي هر توانم مي كه است شده تنظيم طوري من وقت6.بدهم انجام يخواهم م كه

.دارم سايرين با خوبي ارتباط هميشه من7.است دار معني و فدار هد مجموع در من زندگي8.است العاده فوق مكان يك دنيا كنم مي فكر من9

114

مورگان جدول-3 حجمنمونه

جامعهآماری

حجمنمونه

جامعهآماری

حجمنمونه

جامعهآماری

29112001402201010297130014423014153021400148240192030615001522502425310160015526028303131700159270323531718001622803640320190016529040453222000169300445032722001753204855331240018134052603352600186360566533828001913805970341300019640063753463500201420668035140002054407085354450021046073903575000214480769536160002175008010036470002265508611036780002346009212036890002426509713037010000248700103140

115

37515000254750108150377200002608001131603793000026585011817038040000269900123180381500002749501271903827500002781000132200

Abstract

116

Islamic Azad University

Department Of Management

M.A. ThesisOn management

Title: The Investigation of the relationship between spiritual Intelligence with

organizational health of employees by Considering happiness as Mediator

Variable )Case Study: Tejarat Bank branches of Golestan Province(

Thesis Advisor:

Consulting Advisor:

By:

117

October 2016

118