บทท 10

พฤตกรรม (Behavior)

พฤตกรรม (Behavior)

พฤตกรรม (Behavior)

การตอบสนองของสงมชวตตอการ

เปลยนแปลงของสภาพแวดลอม ทงภายนอก

รางกาย และภายในรางกายเพอการอยรอด

Gene

Environment Behavior

* โดยมระบบประสาทและฮอรโมนเปนตวควบคม

สรป

พฤตกรรมของสตวเปนผลจาก

การทางานรวมกนระหวางปจจยทาง

พนธกรรมและสภาพแวดลอม

Gene - ควบคมพฤตกรรมซงพฒนาให

เหมาะสมกบสภาพแวดลอมโดย Natural

selection

- ควบคมระดบการเจรญของ

ระบบประสาท

ฮอรโมน

กลามเนอ

ตวอยาง : ง (Garter snake)

- พวกอยบนบกไมกนทาก

- พวกอยใกลชายฝงกนทาก

Environment Experience Stimulus

ขนตอนการเกดพฤตกรรม :

Stimulus Recepter

Effector

Integrated

Center

Behavior (หนวยตอบสนอง)

(สงเรา)

(หนวยรบความรสก)

(สมอง, ไขสนหลง)

คาสง

- พฤตกรรมจะสลบซบซอนมากหรอนอยขนกบระดบการเจรญของ

ปจจยตาง ๆ ในขนตอนการเกดพฤตกรรมน

กลไกการเกดพฤตกรรม

สงเรา

สตว

กลไกการปลดปลอยพฤตกรรม

(Releasing mechanism)

แสดงพฤตกรรม

เหตจงใจ(ความพรอมทางรางกาย)

อธบาย

แสดงพฤตกรรมออกมา

เหตจงใจสง ตวกระตนปลดปลอยตา

แสดงพฤตกรรมออกมา

เหตจงใจตา ตวกระตนปลดปลอยสง

ประเภทพฤตกรรม(behavior)

พฤตกรรม

พฤตกรรมทมมาแตกาเนด พฤตกรรมทเกดจากการเรยนร

โทรปรซม

ไคเนซส

แทกซส

รแฟลกซ

รแฟลกซตอเนอง

การฝงใจ

ความเคยชน

การมเงอนไข

การลองผดลองถก

การใชเหตผล

พฤตกรรมจาแนกไดออกเปน 2 ชนดใหญ ๆ คอ (โดยแสดงพฤตกรรมออกมาไดในชวงชวตของสงมชวต)

1. Innate Behavior : พฤตกรรมทมมาแตกาเนดและ

ไมเปลยนแปลง

2. Learned Behavior : พฤตกรรมทเกดจากการ

เรยนรปรบเปลยนไดขนกบ Experience ในชวงชวต

Innate Behavior (Autometic responses to the environment)

เปนพฤตกรรมงาย ๆ มลกษณะเฉพาะตวทใชในการ

ตอบสนองตอสงเราชนดใดชนดหนง และพฤตกรรมนสตว

ใน species เดยวกนจะตอบสนองตอสงเราอยางหนง

เหมอนกน (Fixed - action pattern) ตวอยาง : การกลนอาหาร, การตวดลนจบแมลง

- พฤตกรรมนไดมาจากกรรมพนธเทานน ไมจาเปนตองเรยนรมากอน

- พบในสตวชนตาซงมระบบประสาทยงไมเจรญด เชน Protozoa

1. Orientation : พฤตกรรมการวางตวของสตวซงจะเกยวของกบ

การเคลอนทแบงได 2 แบบ

1.1 Kinesis พฤตกรรมการเคลอนทโดย

ตอบสนองตอสงเราดวยการเคลอนทหนหรอเขาหา

โดยไมมทศทาง

• การเคลอนทของพารามเซยมหนออกจากกาซคารบอนไดออกไซด

• พฤตกรรมการเคลอนทของแมลงสาบในทโลง

• พฤตกรรมการเคลอนทของตวกงเตน(wood lice)เมอความชน

นอยลง

• การเคลอนทเขาหาแสงของยกลนา

* เชอวา ไคนซส พฒนาการเปนพฤตกรรมการลองผดลองถก

รปพารามเซยม Kinesis Taxis Schooling

Kinesis

1.2 Taxis พฤตกรรมการเคลอนทเขาหาสงเรา

อยางมทศทางทแนนอน

เชน หนอนแมลงวน, เหบ, ยง

- สตวจะตองม Sensory receptor ทเหมาะสมกบสงเรา

- ชวยใหใหสตวหาตาแหนงของบานไดถกตอง

• การบนเขาหาแสงไฟของแมลงดานาในเวลากลางคน

• การเคลอนทหนแสงสวาง แตเขาหาความมดของหนอนแมลงวน

• การเคลอนทเขาหาแสงสวางของเหบ(Ixodes ricinus)

• การเคลอนทของพลานาเรยเขาหาแสงและเขาหาอาหาร

• การเคลอนทเขาหาหรอออกจากวตถ โดยใชแสงเปนเขมทศ

ยกตวอยางเชนผง มด โดยใชดวงอาทตยเปนเขมทศ

• การบนตรงเขาหาดวงอาทตย ขณะหนศตรของผเสอ grayline betterflies

• การเคลอนทเขาหาหรอหนออกจากแรงดงดดโลกของวงชวตผเสอ

• การเคลอนทเขาหาหรอหนออกจากเสยง(phonotaxis) เขาหาไดแกจงหรด

และหนไดแกผเสอหนเสยงอลตาโซนค

• การบนเขาหาแสงสวางของแมลงเมา

• การบนของคางคาวเขาหาแหลงอาหาร

• ผเสอกลางคนบนเขาหาแสง

• ทาการวายน าของปลา

• การทกบตวเมยวายน าเขาหาเสยงกบตวผเพอผสมพนธ

• ลกไกวงเขาหาเสยงรองของแมไก

พฤตกรรมแบบรแฟลกซ (Reflex arcs)

ตอบสนองสงเรา

-รวดเรว

-หลกเลยงอนตราย

-สวนใดสวนหนงของรางกาย

-เกยวของกบระบบประสาทสวนกลาง

1. การกระพรบตา

2. การกระตกเทาหนตะป

3. การกระตกหวเขา

4. การบดตวหนปลายเขมของไสเดอน

5. การไอการจามของคน

สาระสาคญ

- พบในสตวแทบทกชนด รวมทงคนดวย

- พฤตกรรมทเกยวของกบระบบประสาท

- ไมตองมการเรยนร

พฤตกรรมแบบรแฟลกตอเนอง(chain of reflexes)

• มแบบแผนแนนอนในสตวแตละสปชส

• มผลมาจากกรรมพนธ มากกวาสงแวดลอม

• เกดจาก simple reflex + simple reflex

* เปนพฤตกรรมทเกดจากรแฟลกซสามารถไปกระตนรแฟลกซอนๆของ

ระบบประสาทใหทางานทาใหเกดพฤตกรรยอยๆหลายพฤตกรรม

• การสรางรงของนก

• การชกใยของแมงมม

• การแทะมะพราวของกระรอก

• การฟกไขและการเลยงลกออนของไก

• พฤตกรรมการเกยวพาราสของสตว

• การปกปองอาณาบรเวณทไดรบการคมครองของกงกา

• การสรางปลอกหมไขของแมงมม

• การสรางรงและหาอาหารมาไวในรงของพวกตอและหมาลา

• การดดนมของทารกการคนหาหวนมของแมและการดดนมของลกปลาวาฬ

• การเตนราของผง

• การนาไขกลบรงของหานเกรยแลก

• การจาศลของสตว เชน กบและหมขวโลก และการอพยพยายถนของสตว

• การกาสงของในมอเดก

การชกใยของแมงมม

การใชลนตวดจบแมงของคางคก การสรางรงของนก

การวายนาของปลาวาฬ

การดดนมของลกปลาวาฬ

การเตนราของผง

การเกยวพาราสของปลาสตกเกลสามหนาม

การนาไขกลบรงของหานเกรยแลก

สาระสาคญ

• สามารถดารงชวตและดารงเผาพนธไวได

• สามารถแสดงพฤตกรรมออกมาได แมจะเลยงแยกสปชส

• เปลยนแปลงตามสภาพแวดลอมและประสบการณ

• แมลงมพฤตกรรมแบบรแฟลกซตอเนองมากทสด

Learning เปนการเพม fitness (การอยรอด

และสบพนธ) ใหแกสตว

พฤตกรรมทตองอาศยประสบการณทมในอดต

มาปรบปรงในพฤตกรรมทเกดขน แบงออกได

หลายแบบ ดงน

Learned Behavior

1. Imprinting (ความฝงใจ): การเรยนรทจากดโดยเวลา

เปนพฤตกรรมทสตวสามารถจดจาและผกพนกบแม

หรอพอได

พฤตกรรมความฝงใจนจะเปนการทางานรวมกน

ระหวางกรรมพนธและการเรยนร โดยกรรมพนธจะเปน

ตวกาหนดชวงเวลาทจาเปน ซงจะเกดความฝงใจขน สวน

การเรยนรความผกพนระหวาง สตวกบพอแมหรอวตถท

จะทาใหเกดความฝงใจขน

Imprinting

• การเดนตามวตถแรกทเคลอนทไดและสงเสยงไดของลกสตว เชน

ลกนก ลกหาน ลกวว ลกควาย หลงจากฝกออกจากไขหรอหลง

คลอดแลว และเดนไดแลว

• การฝงใจตอกลนตอพชชนดหนงทแมลงหวฟกออกจากไขทแม

แมลงหววางไขทงไว

• การฝงใจทเกดจากการไดยนเสยงของลกเปด

• การฝงใจทเกดจากกลนในปลาแซลมอน

• การผสมพนธของสตวในสปชสเดยวกน

• การเกยวพาราสของนกในตางสปชส

• การเดนไปกอดวตถทออนนมและมขวดนมของลกลงชมแพนซ

2. Habituation (ความเคยชน)

เปนการลดภาระการตอบสนองของสตว

ทาใหประหยดพลงงาน

พฤตกรรมทสตวเพกเฉยทจะตอบสนอง

ตอสงเราท มไดมผลตอการดารงชวตเมอ

ไดรบการกระตนจากสงเรานนเปนเวลานาน

• การหลบของลกนก ตอสงทบนอยเหนอหว

• การหนของกา ทมตอหนไลกา

• กบทเลยงไวในบอ

• สนขทเลยงไวในบาน ทใกลสนามบน

• ในเวลาสงคราม เมอมการเปดสญญานเตอนภย

• นกทสรางรงอยรมถนน หรอหากนตามแหลงถนน

• การฝาสญญาไฟแดงของนกขบรถ

• การกนอาหารสกๆ ดบๆ

• การทคางคกตวดลนจบแมลงทกชนดทผานหนา

• การหนเรยน การโดดเรยน การนอนในเวลาเรยน การหนเทยว การโกหกคร/อาจารย

3.Conditioning (การเรยนรแบบมเงอนไข)

เปนพฤตกรรมทสงเราตวหนงเขาแทนสงเราท

แทจรง (สงเราเดม) แลวชกนาใหเกดการตอบสนอง

ชนดเดยวกน

ตวอยาง หมา + เนอ( Stimulus I ) นาลายไหล

หมา + เสยงกระดง + เนอ( Stimulus II ) นาลายไหล

หมา + เสยงกระดง นาลายไหล

พฤตกรรมการมเงอนไข ในการตอบสนองของสนข

พฤตกรรมการมเงอนไข ในการกดบารของหนเพอไดอาหาร

พฤตกรรมการมเงอนไข ในการกนแมลงปอ แมลงรอบเบอรและผง

• การทเดกไมกนผกสเขยวหนฝอยทโรยบนอาหาร เพราะคดวาเปน

ตนหอมทเขาไมกน

• การฝกสตวใหแสดงพฤตกรรมทเราตองการ โดยการใหรางวลและ

การลงโทษ

• การเหนภาพววทวทศนแลวทาใหเกดความสข

• การไดยนคาวา มะมวง หรอ มะยมแลวทาใหเกดนาลายไหล

• การฝกหนใหกระโดดหนเมอหลอดไฟสวาง

4. Trial and Error : (การลองผดลองถก)

ซบซอนมากกวา Habituation

เปนพฤตกรรมทสตวแสดงออกโดยบงเอญ

แลวถาไดรางวลกจะชกนาใหทาพฤตกรรมเชนนนอก :

การตอบสนอง (Response) ถกตองทาใหอยรอด

และประสบผลสาเรจในการสบพนธ

- Reward (ใหรางวล)

- Punishment (การลงโทษ)

• การเคลอนทแบบลองผดลองถกของไสเดอน ในกลองพลาสตกทม

ความมดและชน

• การเคลอนทของมดในทางวกวน

• การเคลอนทของหนในเขาวงกต

• ความพยายามของสนขทจะไปกนอาหาร โดยมเชอกออมเสาไมอย

5. Insight Learning (การรจกใชเหตผล) :

เกดในพวก Primates

เปนพฤตกรรมทมการดดแปลงมาจากการลองผด

ลองถก โดยการเรยนรนจะเกดขนอยางรวดเรวโดยสตว

ตอบสนองไดถกตองเลยในครงแรก สรป Fixed-action pattern Insight

มเปาหมาย เพมโอกาสอยรอด + โอกาสสบพนธ

(Innate) (Learned)

การแกเชอกของกาทผกอาหารไว การใชไมสอยกลวยทอยทสงโดยใชลงตอกน

พฤตกรรมทพบในสงมชวต

พฤตกรรมทางสงคม Communication 1. Sound (การสอสารโดยใชเสยง) เสยงของสตวใชในการตดตอสอสารระหวางกน

และกอใหเกดการตอบสนองถอวาเปนการเรยนรอยาง

หนง

การสอสารดวยเสยงมจดมงหมายคลายกนดงน

1. ใชในการบอกชนดสตว ซงอยในสปชสเดยวกน

2. ใชบอกเพศวาเปนเพศผหรอเพศเมย

3. บอกตาแหนงตนเองใหทราบวาอยจดใด

4. เปนการประกาศเขตแดนใหสตวตวอนๆร

5. บอกสญญาณเตอนภยหรอขมข

6. บอกความรสกตางๆและเกยวพาราส

เสยงมความหมายทแตกตางกนออกไปคอ

1. เสยงเรยกตดตอ (contact calls)

2. เสยงเรยกเตอนภย (warning calls)

3. เสยงเรยกค (mating calls)

4. เสยงเรยกกาหนดสถานทของวตถ (echolocation)

Communication

2. Visual Signal (การสอสารโดยใชทาทาง) ตวอยาง Bee Language

การสอสารของผง

1. การเตนรา

* แบบวงกลม (round dance)

- อาหารอยใกล ประมาณ 50 เมตร ไมเกน 80 เมตร

* แบบเลข 8 (wagging dance)

- อาหารอยไกล เกน 80 เมตร ขนไป

2. การสายทอง

- อาหารอยไมไกล อตราการเตนราแบบสายทองจะเรวและสน

- อาหารอยไกล อตราการเตนราแบบสายทองจะชาและนาน

Communication

3. Chemical Communication (การสอสารโดยใชสารเคม)

เชน การปลอยฟโรโมน

ฟโรโมน (pheromone)

• ฟโรโมนททาใหเกดพฤตกรรมทนท(releaser pheromone) เชน

สารดงดดเพศตรงขาม ไดแก ฟโรโมนทผเสอไหมตวเมยปลอยออกมาเพอ

ดงดดความสนใจของผเสอตวผ

• ฟโรโมนทไมทาใหเกดพฤตกรรมทนท(primer pheromone) เชน

ฟโรโมนของหนตวผปลอยออกมาชกนาใหหนตวเมย เปนสดและพรอมท

จะผสมพนธ

ประเภทฟโรโมน

• ฟโรโมนเพศ (sex pheromone) เชน ผเสอไหม

• ฟโรโมนปลกระดม (aggregation pheromone) เชนดวง

ททาลายเปลอกไม

• ฟโรโมนเตอนภย (alarm pheromone) เชน ผง

• ฟโรโมนตามรอย (trail pheromone) เชน สนข

• ฟโรโมนนางพณา (queen-substance pheromone)

เชนแมลงสงคม ไดแก มด ผง ตอ แตน ปลวก

Communication

4. Physical Communication (การสอสารโดยการสมผส) เชน การสมผสเปนสอเพอขออาหาร ของลกนกนางนวลบางชนด โดยใชจงอยปาก

จกทจดสแดงบรเวณจงอยปากของแมเพอกระตนใหแมไปหาอาหารมาให

Communication

5. luminous Communication (การสอสารโดยใชรหสแสง)

ตวอยาง สตวทอาศยอยในทะเลลก และ

หงหอยโดยเกดกระบวนการ bioluminescence ดงน

Luciferin (L) + O2

Luciferase (E)

E - L E + L + hv (แสง)