สรุปผลการวิจัย...

สรปผลการวจยการจดทำาแผนทหวงโซอปทานอตสาหกรรม

การผลตปลาปนในจงหวดสงขลา เพอสนบสนนการหารอปรบปรงมาตรฐานความยงยน

Mapping Shrimp Feed Supply Chain in Songkhla Province

to Facilitate Feed Dialogue

องคการออกแฟม ประเทศไทย จดท�าการศกษาชนน เพอสนบสนนการเขาถงขอมลความร

ของกลมประชากรชายขอบทไดรบผลกระทบซงไดแกชาวประมงพนบาน และรายงานผลตอภาค

ประชาสงคม ภาครฐ และภาคเอกชน เพอใหเกดการหารอทางออกรวมกน งานศกษานเปนสวนหนง

ของโครงการเสรมสรางความเปนธรรมทางเศรษฐกจ ซงออกแฟม ท�างานรวมกบภาคเครอขายทงใน

และนอกประเทศ สนบสนนการสรางศกยภาพของกลมชาวประมงพนบานภาคใตและเกษตรกรราย

ยอยภาคเหนอตอนบน ใหเขาถงโอกาสทางเศรษฐกจทเทาเทยม รวมจดการฐานทรพยากรของประเทศ

อยางยงยน ด�าเนนธรกจชมชนใหเตบโต โดยค�านงถงโอกาส และศกยภาพของผหญงเปนส�าคญ

องคการออกแฟม เปนองคกรพฒนานานาชาต ทด�าเนนการในประเทศตางๆ มากกวา

90 ประเทศทวโลก พนธกจของออกแฟม คอ การท�างานรวมกบภาคเครอขายเพอขจดความยากจน

และลดความเหลอมล�าในสงคม

This research is part of the Economic Justice Programme of Oxfam Thailand. Oxfam is an International Development Agency that works in more than 90 countries worldwide. We have the mission to work with partners to end poverty and inequality. In Thailand, the Economic Justice Programme empowers marginalized people’s organizations with knowledge and information and partners with stakeholders in the country and regions to achieve economic justice. Two main population groups are the fisherfolk and the small scale farmers. With close consultations with Oxfam’s partners, we are working to achieve the community right to joint natural resources management, climate change adaptation and gendered enterprise and market.

This research is aimed to inform the Association of Thai Fisherfolk Federations, civil society, relevant public and private sectors and springboard discussions towards sustainable marine management with national policy dialogue accountable for fisherfolk.

MAPPING SHRIMP FEED SUPPLY CHAIN

IN SONGKHLA PROVINCE TO FACILITATE FEED

DIALOGUESubmitted to OXFAM Thailand

Lead Researcher: Sarinee Achavanuntakul Research Team: Srisakul Piromwarakorn James True Pattraporn Yamla-Or Sasiwimon Klongakkara Koranis Tanangsnakool

March, 2014

4

ExecutiveSummary

ExecutiveSummary

has meant that Catch Per Unit Effort (CPUE) has been declining continuously since 1961 from almost 300 kilogrammes per hour to 17.8 kilo-grammes in 2010. The rapid depletion, contrasts with published production figures, suggesting that Thailand has been depending on resources from other countries for a long time.

It is now widely recognized that unselective fishing aimed at maximizing the total catch, such as bottom trawling which yields the kind of trash fish used in Thailand’s fishmeal production, tends to dramatically change marine ecosystem. Small fish and invertebrates such as squids that feed mainly on plankton will become over-represented in the ocean, and will quickly dominate the system. Overfishing is increasingly understood to result in changes in the structure and functions of marine habitat, especially organisms’ relative positions in the food chain (technically called “trophic level” of an ecosystem). Since populations of many small fish species depend on adding new members (“recruitment” in scientific term), overfishing hasbeen suggested as the main reason for the declining fish stock that is available to artisanal fishermen. This of course has tremendousconsequence to the livelihood and food security of artisanal fishermen who rely on natural replenishment of coastal fish stock. It also affects industrial fishermen who target adult fish population.

From the statistics of small-scale fishing households, we found that the majority of the artisanal fishermen in Thailand use small outboard powered boats. In Songkhla, the percentage of artisanal fishermen who used such boats in 2000 was 63.64% or 3,930 households, and about 27.5% or 1,683 households did not use any fishing vessel. Severe overcapacity in the industrial fishing industry resulting in the depletionof near-shore marine resources, has left local artisanal fishermen with very limited choices as 1) their boats, if any, were relatively small, so they

This research project is predicated on the premise that in order to constructively engage shrimp industry in Thailand to implement more sustainable supply chain practices, one of the most important first steps is to pinpoint the impact of fishmeal (shrimp feed) industry on the livelihood of coastal communities in Thailand, as well as map their supply chain in order to get a clearer picture of business conducts of key stakeholders for use in evaluating potentially fruitful engagement strategies.

Fishmeal is a main protein ingredient for animal feed, especially for fish and shrimp feed. During this research, we encountered many different accounts of ratio between whole fish, trimmings, and trash fish used in fishmeal production. While the global norm for fishmeal is that 75% of raw materials comprise whole fish (including “trash fish” in international definition, i.e. undesirable or unpalatable fish), and 25% trimmings, Thai Feed Mill Association claims that raw materi-als of fishmeal in Thailand are: 35% trimmings from canned fish manufacturers, 18% trash fish, 15% sardinellas and other fish, 20% trimmings from Surimi producers, 2% trash fish from over-seas waters, and the remaining 10% are trim-mings from other fish processing manufacturers.

In part, this variance can be explained by the imprecision of the phrase “trash fish”. Whereas in Western countries, trash fish means undesirable or unpalatable fish, in modern Thailand, it means exclusively that fraction of product which is completely unsaleable in any other market (especially used in reference to badly damaged or putrescent products). In Thai fisheries parlance, such “trash” fish is known as “pla pet” and does not refer to low-value, but otherwise edible fish.

This research finds that Thailand’s demersal fishery has been severely depleted by overfishing. Excess fishing capacity over the past four decades

5

could not go to fish very far from shore 2) many of them had no skill other than fishing. When the previously abundant coastal sea became barren, local artisanal fishermen faced a lot of problems, both financial and social. Financial problems include decreasing incomes and increasing costs of fisheries eventually leading to informal debts. One research in five villages in Songkhla during 1993-1999 showed that local fishermen’s income in 1999 fell 3-40 times from the 1993 level.

Our field research for this project discovered that, with the exception of a single vessel interviewed in August, the vessels interviewed in September 2013 were landing around 4 tons of commercial fish per trip on Songkhla fishing port, after spending anywhere between one and two weeks at sea. This catch was supplemented by roughly 6.5 tons of pla pet. All of the skippers interviewed stated that their fishing was conducted in the vicinity of Mu Koh Kra (an offshore group of islands in Nakhorn Sri Thammarat province). The vessels were all “standard” small otter-board trawlers (24-40 metres in length, crew of 5-6, powered by 275-315 horsepower diesel engines, and deploying trawl nets with 10 metre gape), and represent a reasonable sample of the types of medium-sized commercial fishing vessels returning product to Songkhla at that time of year.

The figures presented here represent an average total return on fishing effort (CPUE) of approximately 49(±17) kilogramme/hour for the vessels landing catch in August and September. The high catch rates of juvenile and trash fish indemersal trawls can be explained by inappropriatelyfine mesh used in the cod-ends of nets. The Thai Department of Fisheries Master Plan suggests that 40 millimetres is an appropriate mesh size for demersal trawl fisheries in the Gulf of Thailand. None of the vessels surveyed used mesh larger than 25 millimetres, and most used 20 millimetres or less. Push-net fishermen use even finer meshed nets (as little as 10 millimetres) and frequently target areas utilised as nurseries by many species of fish and crustaceans. Juveniles of commercially valuable species and those important in food security for local people are killed in large numbers, wasting their potential.

The wastefulness of overly-fine mesh sizes is compounded by the use of long trawl duration, often 6 hours or more, meaning that any product captured during the first few hours of the tow

even if it is of commercially valuable species will become ruined and unsalable and will become “pla pet”. Tossapornpitakkul et al. (2008) reported that the average pla pet composition of catches in Nakhon Sri Thammarat and Songkhla averaged 42.08% of the annual capture for small otter board trawlers such as those we interviewed. These authors also suggested that the catch composition changes strongly throughout the year (with pla pet being 40% of the catch in the Northeast monsoon, 47% between the monsoons, and 40% during the Southwest monsoon). However, we found an average of 62% pla pet in catches landed in September, at the end of the Southwest monsoon. This suggests that the situation has worsened.

Likewise, the volume of pla pet per vessel landing (averaging slightly more than 6 tons) coincides with Songkhla fisheries records (roughly 4,000 vessel landings, for a total of 25,000 tons of pla pet.) Theoretically, 100% of pla pet landed at Songkhla could be sold to fishmeal producers, as could any other wasted or degraded product. However, most of the pla pet was too decomposed to be used as feedstock for the high grade fishmeal preferred for shrimp food production, so they are sold to factories that produce lower-grade fishmeal at lesser value. In-depth interviews with fishmeal factories based in Songkhla found that, of the 25,000 tons total estimated pla pet amount landed every year, approximately 5,760 tons or 23% are sent tofishmeal producers based in Songkhla; the remaining 77% probably went to fishmeal producers in other provinces.

The main raw materials used in fishmeal production in Songkhla are trimmings from fish-processing manufacturers e.g. surimi, tuna canning; fish ball producers as well as anchovy producers and fish retailers at the markets which accounted about 80% of the estimated total raw materials of 100,215 tons, or 79,964 tons in 2013. Fishmeal producers also buy raw materials directly from commercial fishing boats, as well as brokers who collect trash fish from local fishing boats from Songkhla and other provinces. This accounted for 20% of raw materials or 20,250 tons. Of this amount, 62% or about 12,609 tons were fish landed in Songkhla (which includes 5,760 tons of trash fish or pla pet); the remaining 38% or 7,641 tons were fish from other provinces such as Satun and Pattani, as well as imported fish.

6

traceable. Among major feed mill players, CPF, Lee Pattana, and Thaiunion Feedmill have the highest share of fishmeal produced from non-traceable sources – 74% combined.

Complicating the picture is the fact that, since trash fishing is not yet considered categorically illegal in Thailand, it is possible even for traceable

fishmeal (i.e. complying with the standards) to include trash fish raw material. In other words, currently there is no sustainability standard or fishmeal certificate scheme in Thailand that can ensure that no trash fish was used in fishmeal production. For example, there were 575 tons of fishmeal produced from trash fish sold to CPF, about half of this amount was traceable and got the fishmeal certification under Department of Fisheries scheme.

We observe three key limitations of current sustainability standards and certificate schemes as currently practiced in Thailand:

1. There is currently no sustainable sourcing scheme or standard that all major feed mills subscribe to. Unless any scheme/standard incorporates all large feed mills, there would still be a market for fishmeal produced from irresponsibly-sourced raw materials such as trash fish, and therefore this practice will continue.

2. Most schemes rely on a self-report mechanism. Nothing can assure full traceability or guarantee that the fishermen themselves fill out the necessary documentation. More specifically, the source of fishmeal raw materials cannot be verified due to the lack of location-specific audit mechanisms, e.g. satellite-positioning tools to ascertain that the fishing boat is really fishing at the stated location. Therefore, it is currently only

Animal feed mills’ activities that cause indirect impacts are similar to those of fishmeal factories, as animal feed mills are major users of fishmeal produced from trash fish or fish caught unsus-tainably. In effect, they are the ones that create demands for trash fish. It starts when they set buying criteria. Many feed mills set buying criteria and prices based on the qualities of the fishmeal

alone, not by how fish – raw materials of fishmeal – were caught. Thus, fishmeal produced from trash fish caught by trawlers and push nets that destroy marine ecosystem can be sold to animal feed mills. This encourages fishing boat owners to continue their unsustainable fishing practices.

The good news is that currently several feed mills in Thailand already implement various sustainable procurement practices, to varying degrees of success, partly owing to pressures from the ultimate buyers of frozen food exports, particularly the European Union. For example, as of March 2014 both Charoen Pokphand Foods (CPF) and Thaiunion Frozen Products (TUF), two major feed mills, are certified Best Aquaculture Practices (BAP) 4-star or top level status. CPF is also certified under Global Good Agricultural Practice (Global G.A.P). CPF is far and away the largest buyer of fishmeal produced in Songkhla, with 45% market share of fish-meal sold to animal feed mills, followed by Betagro (17%), Thaiunion Feedmill (11%), Lee Pattana (9%), and Krungthai Feedmill (3%).

Our analysis of biomass catch as well as fishmeal supply chain in Songkhla show that there is significant room for improvement in sustainable sourcing. Only fishmeal used by Betagro and Krungthai Feedmill is currently 100% traceable, since they both buy 100% fishmeal from one single fishmeal producer that is 100%

Company% Share of Fishmeal

from Songkhla Sold to Animal Feed Mills

% of Traceability Traceable Fishmeal Amount (tons)

CPF 45% 81% 6,839

Betagro 17% 100% 3,270

Thaiunion Feedmill 11% 47% 972

Lee Pattana 9% 36% 600

Krungthai 3% 100% 600

7

possible to check whether the documents are are filled out correctly, not the correctness of the document contents.

3. Currently every sustainable sourcing scheme and standard is based on the internationally accepted definition of IUU Fishing – the catch must not be Illegal, Unreported, and Unregulated (IUU) to fit under this definition. But due to Thailand’s outdated fishery law, what is widely considered destructive fishing conduct e.g. small mesh size of trawls, is not illegal in Thailand. In addition, every illegal conduct under fisheries law is consideredillegal only when the fisherman is caught in the act. Therefore, destructive fishing in Thailand is not considered IUU Fishing, and therefore no standard based on IUU can effectively discourage trash fish trawling. This is exacerbated by insufficient control and monitoring systems due to l imited resources. Consequently, illegally-caught marine proucts can be landedlegally.

Lessons that Thailand can learn from the case study of Peru’s sustainable fishing industry also show “gaps” in the current attempts toward sustainable practices as follows:

1. Since overfishing and destructive fishing are “tragedy of the commons” problem in economics parlance, where efforts of a few unscrupulous players i.e. “free riders” can ruin the resources for everyone, it is necessary to implement solutions and standards across the board, i.e. encompassing every stakeholder. Peru successfully utilizes a combination of laws (e.g. Individual Vessel Quota (IVQs), mesh size, by-catch regulation, seasonal closure, fishing rights) and industry involvement and self-regulation (participation of SNP (Peru’s National Fisheries Society) in set t ing quota and resolv ing conflicts) across the board, while Thailand still has serious gaps from the legal definition (e.g. trash fishing still not categorically illegal, practices considered only illegal when caught in the act), weak enforcement, to piecemeal participation of standards and voluntary schemes (e.g. only one feed mill is offering monetary incentives under fishmeal certificate scheme).

2. Science-based data and technology are both vital to ensure fisheries sustainability and effec-tive enforcement. IMARPE, major government marine research agency in Peru, is recognized

globally as a world class authority, continually reporting maximum sustainable yield, ecosystem conservation, and resource sustainabil ity considerations to the government on which to base decisions such as quota setting. On the technol-ogy front, all commercial fishing vessels in Peru are required to install satellite tracking devices to ensure enforcement of seasonal closures and individual quotas, since the government can track the movement and location of vessels in real-time. In Thailand, there is yet no sustainability standard or scheme which includes satellite tracking of fishing boats to ensure that traceability documentat ion is correct, and maximum sustainable yield is not yet a part of systematic decision-making at policy level.

3. The clearer the “business case for sustainability,” the more incentives players have to comply with sustainability laws/standards/schemes. In Peru, IVQs helped encourage fleet operators to maximize their efficiency through carefully fishing trip scheduling, accounting for abundance, and proximity to shore to achieve shorter and more successful fishing trips. Consequently, the fleet receives fresher landings, providing higher-quality fishmeal production and ultimately higher profits with lower costs due to less fuel consumption. In contrast, there is as yet no clear business case for sustainability in Thailand’s fishmeal industry in Songkhla; most fishmeal producers that participate in the fishmeal certificate scheme do so only because they are paid a price premium by the buyer (currently only CPF), or they must do it as part of the buyer’s requirement. There is only one fishmeal producer that cites “competitiveness” as the reason they participate in the scheme; since they cannot compete on quality, they offer full traceability to build credibility and trustworthiness.

Given the above major gaps between current practices and “best practice” in Peru, we believe it is imperative that all current efforts to move the fishmeal industry in Thailand towards a more sustainable pathway – from new fisheries law to the industry’s latest Fisheries Improvement Project – are synchronized and truly encompass all stakeholders, designed to close the above gaps as much as possible with a view toward long-term sustainability of marine ecosystems in Thailand.

8

สรปผลการวจย“การจดทำาแผนทหวงโซอปทานอตสาหกรรม

การผลตปลาปนในจงหวดสงขลา

เพอสนบสนนการหารอปรบปรงมาตรฐาน

ความยงยน” นำาเสนอตอ: องคการออกแฟม ประเทศไทย

หวหนาโครงการวจย: สฤณ อาชวานนทกล

คณะวจย: ศรสกล ภรมยวรากร เจมส ทร ภทราพร แยมละออ ศศวมล คลองอกขระ กรณศ ตนองสนากล

มนาคม 2557

9

1. ทมาของการศกษาวจย: หลกการและเหตผล

อตสาหกรรมผลตปลาปนเปนอตสาหกรรมทเตบโตเรวทสดอตสาหกรรมหนง เนองจากปลาปนเปนวตถดบส�าคญในการผลตอาหารสตว ซงเตบโตอยางมากในรอบทศวรรษทผานมา อยางไรกด อตสาหกรรมนยงมขอถกเถยงกนมากถงวธการไดมาซงวตถดบส�าคญในการผลตปลาปนวา เปนการท�าลายระบบนเวศและชมชนชาวประมงพนบาน เนองจากวตถดบหลกอยางหนงของการผลตปลาปนคอ ปลาเปด (trash fish) ซงในบรบทประเทศไทยปจจบนหมายรวมถงลกปลาชนดตางๆ และปลาขนาดเลกทชาวประมงจบโดยลากอวนไปบนพนทะเล สวนใหญจะถกทงไวจนเนาเปอยใตทองเรอ

ปลาเปดเปนแหลงโปรตนส�าคญทใชส�าหรบการผลตปลาปน เมอปลาเปดทเนาเปอยไมไดคณภาพยงเปนทตองการจากโรงงานผลตปลาปน ชาวประมงจ�านวนมากจงยงคงใชอวนลากจบปลาเปดตอไป แมวาจะสงผลเสยตอระบบนเวศอยางรนแรง นอกจากนนการท�าประมงยงมขอจ�ากดในการปฏบตตามมาตรฐานดานความยงยนตางๆ อกดวย

ออกแฟม เปนองคกรพฒนานานาชาตทท�างานในประเทศตางๆ มากกวา 90 ประเทศทวโลก เพอรวมมอกบภาคเครอขายขจดความยากจนและลดความเหลอมล�าทางสงคม ในประเทศไทย ตงแตป พ.ศ. 2547 ออกแฟม ประเทศไทย ท�างานรวมกบสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย สมาคมรกษทะเลไทย และหนวยงานตางๆ ในการศกษาและสงเสรมสทธชมชนในการรวมจดการทรพยากรชายฝงตลอดมา อยางไรกด ทผานมายงไมเคยด�าเนนการศกษาผลกระทบของอตสาหกรรมปลาปนทมตอระบบนเวศและความเปนอยของชมชนชาวประมงพนบานมากอน อกทงการท�างานของออกแฟม นานาชาตรวมกบ Aquaculture Stewardship Council (ASC) พบวา ปลาเปดทใชส�าหรบการผลตปลาปนเพอน�าไปผลตอาหารสตวนน ยงไมไดคณภาพตามมาตรฐาน ASC

งานวจยชนน มจดมงหมายเพอศกษาและสรางแผนทหวงโซอปทานอตสาหกรรมการผลตปลาปน และศกษาผล กระทบของอตสาหกรรมปลาปนทมตอระบบนเวศและวถชวตของชมชนชาวประมงพนบานในสงขลา เพอใหเหนภาพของอตสาหกรรมไดชดเจนขน รวมถงเพอกระตนผมสวนไดสวนเสยตางๆ ใหเกดการสนทนาและเขามามสวนรวมในการพฒนาระบบการผลตและยกระดบมาตรฐานตางๆ ใหดขน

2. โครงสรางอตสาหกรรมปลาปน

ผลผลตจากการท�าประมงของประเทศไทยลดลงอยางตอเนองในรอบครงศตวรรษทผานมา เนองจากการท�าประมงเกนขนาด ท�าใหอตราการจบสตวน�าตอการลงแรงประมง (Catch Per Unit Effort: CPUE) ลดลงจากทเคยจบไดกวา 300 กโลกรมตอชวโมง ในป พ.ศ. 2504 เหลอเพยง 17.8 กโลกรมตอชวโมงในป พ.ศ. 2553 ปจจยหลกมาจากความอดมสมบรณของทรพยากรสตวน�าในทะเลลดลง สวนหนงมาจากการใชอวนลากและอวนรนในการท�าประมง เนองจากอวนลากและอวนรนจะดกจบสตวน�าและสงมชวตในทะเลชนดตางๆ ทอาศยอยบรเวณพนทะเล โดยกวาดสงมชวตทกอยางรวมทงลกปลาและปลาขนาดเลกใหเขาไปอยในอวนใหมากทสด รวมถงท�าลายแนวปะการง พนทวางไขและถนอาศยของปลาทงหมด ท�าลายระบบนเวศใตพนทะเลและท�าใหขาดแคลนปลาชนดตางๆ อยางรนแรง ลกปลาและปลาขนาดเลกทควรเตบโตเปนปลาทมมลคากลบถกอวนลากขนมาทงหมดและถกน�าไปขายเปนปลาเปดเพอเปนวตถดบในการผลตปลาปนตอไป อยางไรกด จากขอมลการผลตปลาปนทเพมขนในขณะทปลาในอาวไทยลดลงอยางรนแรง ท�าใหเหนวาอตสาหกรรมการผลตปลาปนตองพงพาวตถดบจากตางประเทศมาอยางยาวนาน

อตสาหกรรมปลาปนโลกและไทย

ปลาปนเปนแหลงโปรตนส�าหรบการผลตอาหารสตว โดยเฉพาะอยางยงอาหารส�าหรบกง การผลตปลาปนทวโลกจะใชปลาตวและปลาเปด (ตามความหมายสากล หมายถง ปลาทยงโตไมไดขนาดทตองการ ปลาชนดทตลาดไมตองการและปลาทรบประทานไมได) ประมาณ 75% และเศษปลาทมาจากโรงงานแปรรปอก 25% ในขณะทการผลตปลาปนของไทยจะ

10

ใชเศษปลาจากโรงงานปลากระปอง 35% เศษปลาจากผผลตซรม 20% เศษปลาจากโรงงานแปรรปสตวน�าอนๆ 10% ปลาเปดจากการประมงนอกนานน�า 2% ปลาหลงเขยวและปลาอนๆ 15% และปลาเปด 18% ทงนขอมลตางๆ อาจแปรผนไดตามนยามทแตกตางกนของค�าวา “ปลาเปด”

ประเทศเปรและชลเปนประเทศผผลตปลาปนรายใหญของโลก ผลผลตปลาปนของทงสองประเทศนรวมกนคดเปน 41.63% ของผลผลตรวมทงหมด สวนทเหลอมาจากการผลตของประเทศไทย สหรฐอเมรกา ญปนและเดนมารก สวนการผลตปลาปนในประเทศไทย ผลตมากทสดทจงหวดสมทรสาคร ตามมาดวยสงขลา ระนอง ภเกตและปตตาน จากสถตพบวา ปรมาณการผลตปลาปนทผานมาของประเทศไทยคอนขางคงท โดยในระหวางป พ.ศ.2551-2556 สามารถผลตปลาปนไดราว 0.43-0.50 ลานตน แมวาปรมาณความตองการอาหารสตวจะสงขน แตการลดลงของปรมาณปลาในทะเลท�าใหปรมาณปลาปนทผลตไดมไมเพยงพอตอความตองการ

ผผลตอาหารสตวในไทยทใชปลาปนเปนวตถดบมากทสดไดแก บรษท เครอเจรญโภคภณฑอาหาร จ�ากด (มหาชน) (ซพเอฟ) โดยมสวนแบงตลาดไมต�ากวา 45%, รองลงมา ไดแก บรษท กรงไทยอาหารสตว จ�ากด (มหาชน), บรษท ไทยยเนยนฟดมลล จ�ากด และ บรษท ลพฒนาอาหารสตว จ�ากด แตเนองจากประเทศไทยสามารถผลตปลาปนทมโปรตนสงไดเพยง 25% ทเหลอจงตองน�าเขาจากตางประเทศ โดยมการน�าเขาจากประเทศพมาและเวยดนาม

อตสาหกรรมปลาปนในจงหวดสงขลา

จงหวดสงขลาเปนผผลตปลาปนรายใหญอนดบ 1 ของภาคใต และอนดบ 2 ของประเทศ โดยอนดบ 1 ไดแกสมทรสาคร จากสถตของกรมประมง สงขลาผลตปลาปน 39,402 ตนในป พ.ศ.2554 คดเปน 12.03% ของผลผลตทงประเทศ

ปจจบนโรงงานผลตปลาปนในจงหวดสงขลาทยงด�าเนนกจการอยเปนของผผลต 9 ราย รายใหญทสด 5 รายเรยงจากปรมาณการผลตมากไปนอย ไดแก บ.ไทยเจรญอาหารสตว บ.อตสาหกรรมปลาปนแปซฟค บ.แปะแชสงขลา บ.สมหลาปลาปน บ.จะนะ อตสาหกรรมประมง จากการสมภาษณโรงงานปลาปน 8 โรง จาก 9 โรงในจงหวด คณะวจยประเมนวาทง 9 โรง นาจะผลตปลาปนรวมกนไดราว 29,300 ตน ในป พ.ศ. 2556

จากขอมลของกรมประมงระบวา ในป พ.ศ. 2554 วตถดบหลกในการผลตปลาปน 94.95% มาจากเศษปลา ในขณะทอกเพยงแค 5.05% มาจากปลาตวและปลาเปด โดยราคาปลาปนเกรด 1 ทผลตในสงขลาอยท 30.43 บาทตอกโลกรม สวนราคาปลาเปดอยท 4.33 บาทตอกโลกรม ต�ากวาราคาเฉลยทวประเทศซงอยท 8.60 บาทตอกโลกรม ถง 4.27 บาทตอกโลกรม ปลาปนจากสงขลามราคาถกทสดเปนอนดบ 3 ของประเทศ สะทอนวาการใชวตถดบคณภาพต�าในการผลต ท�าใหไดปลาปนคณภาพต�าตามไปดวย

ปลาปนในไทยสามารถจ�าแนกตามคณภาพและราคาออกเปน 6 เกรดหลกๆ จากคณภาพดไปคณภาพต�า ไดแก เกรด กง เกรด 1 เกรด 2 เกรด 3 ปลาขาย และหวปลา โดยเกรด 1-3 แบงยอยออกเปนสงและต�า ระดบโปรตนส�าหรบเกรด 1-3 สงลวนอยระหวาง 60-99.99% ฉะนนความแตกตางหลกระหวางเกรดเหลานคอกลนและความสด ซงมความสมพนธกน ปลาปนทมความสดต�า โดยวดจากคา Total Volatile Basic Nitrogen (TVBN) มกจะมกลนแรงตามไปดวย กลนสงผลตอการดงดดสตว (กง ปลา ไก และหม) ใหมากนอาหารสตว ขณะทสดสวนของโปรตนสงผลตออตราการเตบโตของสตว เกณฑหลกในการประเมนคณภาพของปลาปนไดแก โปรตน กลน และคา TVBN เนองจากปลาเปดในสงขลามคณภาพและความสดต�า จงสามารถน�าไปผลตเปนปลาปนเกรด 3 หรอต�ากวาเทานน ไมสามารถใชผลตปลาปนเกรดสงกวานนได

11

รปท 1: วตถดบทใชผลตปลาปนในจงหวดสงขลาตงแตป พ.ศ. 2542-2554

วตถดบทใชผลตปลาปนในจงหวดสงขลาตงแตป พ.ศ. 2542-2554180,000160,000140,000120,000100,000

80,00060,00040,00020,000

0

ป พ.ศ.

ปลาอนๆปลาเปด เศษซาก

ปรมา

ณ (ต

น)

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

ทมา: กลมวจยและวเคราะหสถตการประมง, กรมประมง 2556

3. วรรณกรรมปรทศน: ผลกระทบตอระบบนเวศ

การท�าประมงของประเทศทพฒนาแลว อยางในทวปยโรปหรออเมรกา เมอเรอประมงลากอวนขนมาแลวพบวามปลาทไมไดขนาดตดขนมาดวย กจะท�าการปลอยปลาเหลานนคนกลบสทองทะเลใหไดมโอกาสเตบโตขนมาเปนปลาขนาดใหญ ซงสามารถจบและขายไดราคาดกวา แตการท�าประมงในประเทศไทย ชาวประมงจะจบสตวน�าทกชนดไมวาขนาดเลกหรอใหญทถกอวนลากขนมาทงหมด แมกระทงลกปลาทยงไมโตเตมท โดยปลาทไมไดขนาดทงหลายจะถกเกบไวใตทองเรอ 1-2 สปดาหจนกวาเรอจะเทยบทา ท�าใหปลาเหลานนเนาเสยและไมสามารถเปนอาหารใหคนรบประทานได จงเรยกปลาเหลานวาปลาเปด (trash fish) อยางไรกด ชาวประมงยงสามารถขายปลาเปดคณภาพต�าเหลานใหกบโรงงานน�าไปผลตเปนปลาปน ซงเปนวตถดบในการผลตอาหารสตว

งานวจยกอนหนานพบวาในการลากอวนของชาวประมงในอาวไทยครงหนง จะไดปลาเปดขนมาในอตราสวนถง 1 ใน 3 หรอมากกวา (กาญจนา พฒธนานรกษ และ รตนาวล พลสวสด, 2546) สาเหตสวนหนงมาจากการใชอวนทม ตาถกวาขนาดทเหมาะสมขดลากบรเวณพนทะเล ท�าใหลกปลาเลกไมสามารถหลดรอดออกไปได สงผลกระทบตอระบบ นเวศของพนทะเลและชายฝง รวมถงไปท�าลายวงจรการเตบโตของลกปลาเศรษฐกจ สงผลกระทบตอความสมดลของ ระบบนเวศในทะเล เมอลกปลาถกจบขนมามาก ท�าใหแพลงกตอนซงเปนอาหารของลกปลามมากเกนไป สตวทะเลอยางปลาหมกทกนแพลงกตอนเปนอาหารจงเจรญเตบโตมจ�านวนมากผดปกตและยดครองระบบนเวศในทสด

การจบปลาเกนขนาดเปนสาเหตของการเปลยนแปลงในโครงสรางและการท�างานของถนทอยอาศยของสตวน�าในทะเล โดยเฉพาะอยางยงกระทบตอหวงโซอาหาร นอกจากนนยงท�าใหปลาชนดตางๆ ไมสามารถขยายพนธและเตบโตไดทนกบอตราทถกจบไป ท�าใหสดสวนปรมาณปลาเศรษฐกจลดลงอยางรนแรง รวมถงเกดภาวะขาดแคลนสตวน�าและปลาบางชนดเสยงตอการสญพนธ

อยางไรกด การใชอวนลากขดพนทะเลในลกษณะนยงคงด�าเนนตอไป สวนหนงมาจากการด�าเนนนโยบายของหนวยงานรฐทไมเหมาะสมและไมสอดคลองกน แตปจจยส�าคญคอความตองการของตลาด อาท ปลาปนเกรดต�าซงใชปลาเปดเปนวตถดบ สรางแรงจงใจใหชาวประมงยงคงจบปลาเปดมาสงโรงงานปลาปนตอไป

12

4. วรรณกรรมปรทศน: การเปลยนแปลงและผลกระทบตอชวตความเปนอยของชมชนชาวประมงพนบาน

การท�าประมงขนาดใหญทใชอวนลากและเครองมอทนสมย นอกจากจะสงผลกระทบตอระบบนเวศแลว ยงสงผล กระทบตอวถการท�าประมงพนบานอกดวย เมอทรพยากรสตวน�าลดนอยลง ปลาเศรษฐกจขาดแคลน ท�าใหชาวประมงพนบานทมแตเรอประมงและอปกรณจบปลาขนาดเลก มทางเลอกในการท�าประมงลดลง เพราะเรอประมงพนบานไมสามารถออกไปหาปลาไดไกลเหมอนกบเรอประมงขนาดใหญ นอกจากนนชาวประมงพนบานสวนใหญยงไมมทดนท�ากนเปนของตวเองหรอทกษะอนๆ ทนอกเหนอจากการจบปลา จงไดรบผลกระทบอยางรนแรงตอวถชวตการท�าประมงและความมนคงทางดานอาหาร เนองจากวถชวตของชาวประมงพนบานขนอยกบความอดมสมบรณของทรพยากรทางทะเลเปนอยางมาก และไมสามารถปรบตวจากความเปลยนแปลงทเกดขน เมอความอดมสมบรณของทะเลลดนอยถอยลง นอกจากนนยงสงผลกระทบถงเรอประมงพาณชยทตองการจบปลาเศรษฐกจทโตเตมวยอกดวย

จากงานวจยทผานมา (ปยะ กจถาวร, 2000) พบวาระหวางป พ.ศ. 2536-2542 รายไดของชาวประมงพนบานจงหวดสงขลาใน 5 หมบาน ลดลง 3-40 เทา ในป พ.ศ. 2536 เคยมรายไดวนละ 600-2,000 บาท แตในป พ.ศ. 2542 รายไดลดเหลอเพยงวนละ 50-400 บาท ในขณะทตนทนการท�าประมงคอนขางคงทมาตลอด 7 ป ท�าใหก�าไรของชาวประมงพนบานลดลงอยางมาก ชาวประมงบางรายถงขนตองเลกอาชพชาวประมง ขายเรอ กหนยมสนและหนไปประกอบอาชพอน

การลงพนทสมภาษณเรอประมงในงานวจยครงนพบวา การออกเรอแตละเทยวนาน 1-2 สปดาห จะไดปลาเศรษฐกจกลบมาราว 4 ตน และปลาเปดอก 6.5 ตน เทากบไดปลาเปดราว 62% ของสตวน�าทจบไดทงหมด ชาวประมงทใหสมภาษณตางบอกวาสวนใหญออกไปหาปลารอบๆ หมเกาะกระ (หมเกาะทอยใกลกบจงหวดนครศรธรรมราช) เรอทงหมดเปนเรออวนลากแผนตะเข (ยาว 24-40 เมตร เครองยนตดเซล 275-315 แรงมา ปากอวนลากกวาง 10 เมตร และใชลกเรอ 5-6 คน) ซงเปนเรอพาณชยขนาดกลางมาตรฐานทชาวประมงใชในชวงเดอนสงหาคมถงกนยายน อตราการจบสตวน�าตอการลงแรงประมงเฉลยในชวงเดอนสงหาคมถงกนยายนอยท 49(±17) กโลกรมตอชวโมง การใชอวนลากตาถไปตามพนทะเลเปนสาเหตหลกทท�าใหลกปลาและปลาเปดถกจบขนมามาก แมวาแผนแมบทการจดการประมงทะเลไทยจะแนะน�าวาขนาดตาอวนทเหมาะสมควรอยท 40 มลลเมตร แตการลงพนทพบวาอวนทใชกนอยสวนใหญมขนาดตาอวนเลกกวา 20 มลลเมตร และไมพบเรอทใชอวนทมขนาดตาอวนใหญกวา 25 มลลเมตร เลย สวนอวนรนทชาวประมงใชยงเลกกวานน โดยขนาดตาอวนเลกกวา อยทราว 10 มลลเมตร อวนเหลานท�าลายแหลงเพาะพนธและอนบาลลกปลาขนาดเลก ซงส�าคญยงตอความมนคงทางอาหารของคนทองถน ท�าลายศกยภาพของชมชนประมงพนบาน

ทงน นอกจากการใชอวนลากปลาเปดจะสงผลกระทบตอชวตความเปนอยของชมชนชาวประมงพนบานแลว ยงมปจจยอนๆ ทสงผลตอระบบนเวศและฐานทรพยากรในทะเล อาท เรอลอไฟจบปลากะตก ดงนนการศกษาผลกระทบตอประมงพนบานจงตองประเมนปจจยตางๆ อยางรอบดาน

5. กฎระเบยบและมาตรฐานเกยวกบการผลตปลาปนและการบงคบใชในประเทศไทย

ผลกระทบตอระบบนเวศและสงคมทเกดขนจากการท�าประมงแบบท�าลายลาง ท�าใหผมสวนเกยวของเกดความพยายามจดการกบปญหา โดยการก�าหนดกฎหมาย กฎระเบยบ รวมถงมาตรฐานทเกยวของกบการจบปลาอยางยงยนมากขน โดยพฒนาจากการปองกนการท�าประมงแบบไอยยหรอการท�าประมงทผดกฎหมาย ขาดการรายงานและไรการควบคม (ไอยย - IUU: Illegal, Unreported and Unregulated) ซงเปนอนตรายตอมาตรการอนรกษและจดการสงแวดลอม การปองกนและปราบปรามการประมงแบบไอยยถกน�าไปใชเปนรากฐานส�าคญของมาตรฐานทเกยวกบการประมงอยางยงยนจ�านวนมาก

13

มาตรฐานสากลทเกยวกบการประมงอยางยงยน

ปจจบนมาตรฐานหลกเกยวกบการประมงอยางยงยนทใชกนแพรหลายทวโลกม 6 มาตรฐาน ซงลวนเปนมาตรฐานโดยสมครใจ มกลไกการตรวจสอบรบรอง (audit) มใชรายงานดวยตนเอง (self-report) มาตรฐานเหลานไดแก

1. Marine Stewardship Council (MSC) เปนมาตรฐานทเปนทรจกอยางกวางขวางและยงใหญทสดของโลกในเรองการท�าประมงจากแหลงธรรมชาตอยางยงยน ผบรโภคจะสามารถตดสนใจซอผลตภณฑทางทะเลทไดมาอยางยงยน และมการจดการทดได โดยการสงเกตใบรบรองและฉลากสฟาของ MSC

มาตรฐานของ MSC ประกอบดวย 2 มาตรฐานหลก หนง มาตรฐานดานสงแวดลอมส�าหรบการท�าประมงอยางยงยน ซงจะใชกบการท�าประมงจากแหลงธรรมชาตเทานน โดยจะประเมนจากเกณฑ 3 เกณฑ คอ มวลปลาทยงยน การลดผล กระทบทางสงแวดลอมใหเหลอนอยทสด และการจดการทมประสทธภาพ เมอผานการประเมนรบรองแลว บรษท จ�าเปนตองมมาตรฐานทสองกอนทจะขอใชฉลากสฟา โดยมาตรฐานทสองคอ มาตรฐานการคมครองการตรวจสอบทมาของอาหารทะเล (traceability) ซงบรษทจะตองผานการประเมนเรองการตรวจสอบทมาของวตถดบอยางมประสทธภาพ ระบบการจดเกบสนคาและระบบการจดเกบขอมล เพอปองกนมใหปลาทถกจบอยางผดกฎหมาย ถกใชในการผลตสนคาในหวงโซอปทาน และเพอยนยนและรบรองวาปลาทขายภายใตฉลากสฟานน มาจากการท�าประมงอยางยงยน

ปจจบนยงไมมผผลตสนคาและวตถดบรายใดในประเทศไทยไดรบการรบรองจากมาตรฐานน

2. Aquaculture Stewardship Council (ASC) เปนมาตรฐานทพฒนาขนโดยกองทนสตวปาโลก (World Wildlife Fund: WWF) รวมกบ Sustainable Trade Initiative โดยมจดมงหมายหลกในการสงเสรมการเพาะเลยงสตวน�าอยาง รบผดชอบผานชดมาตรฐานระดบโลก และเพอสงเสรมขอปฏบตอนดเยยมของฟารมในการเพาะเลยงสตวทะเลทค�านงถง สงแวดลอมและสงคม มาตรฐานนครอบคลมถงฟารมปลาและฟารมกง ซงแตละประเภทกจะมมาตรฐานของตวเอง เมอปลาและกงเหลานมาจากฟารมทไดรบการรบรองจาก ASC เขาไปสหวงโซอปทานกสามารถมนใจไดวาผานการรบรองแลว ปจจบนยงไมมฟารมเพาะเลยงสตวทะเลรายใดในประเทศไทยไดรบการรบรองจากมาตรฐานน นอกจากนนในปจจบน ASC ก�าลงพฒนามาตรฐานทสงเสรมการใชอาหารสตวทค�านงถงสงแวดลอมและรบผดชอบตอสงคมในหมผเพาะเลยงสตวน�า ซงจะน�าไปใชกบการผลตอาหารสตวน�าทกประเภททวโลก

3. มาตรฐานใบรบรองอปทานทมความรบผดชอบของปลาปนและน�ามนปลา (The certification standard for the responsible supply of fishmeal and fish oil: IFFO RS) มาตรฐานนถกออกแบบขนเพอรบรองวธปฏบตทมความ รบผดชอบในการจดหาวตถดบ ปลาปนและน�ามนปลาทใชส�าหรบการผลตอาหารคนและอาหารสตว มาตรฐานมสวน ประกอบส�าคญ 3 อยางคอ แหลงทมาทมความรบผดชอบ การผลตทมความรบผดชอบ และการตรวจสอบแหลงทมาอยาง มความรบผดชอบโรงงานปลาปนและโรงงานผลตน�ามนปลาจะตองแสดงวาวตถดบทใชในการผลตในโรงงานไดมาอยาง มความรบผดชอบอยางไรบาง โรงงานจะตองสามารถพสจนไดวามระบบการตรวจสอบแหลงทมาทมประสทธภาพ ในสวนของการผลต โรงงานจะตองสามารถแสดงวาไดใชระบบทเออใหเกดวธปฏบตในการผลตสนคาทด เชน FEMAS และ GMP+ อยางไรกด มโรงงานเพยง 103 แหงใน 9 ประเทศเทานนทผานการรบรองมาตรฐาน IFFO RS ส�าหรบประเทศไทยยงไมมโรงงานใดทไดมาตรฐานน โดยบรษทไทยทเปนสมาชก IFFO ไดแก ซพเอฟและทซยเนยนอะโกรเทค

4. วธปฏบตทเปนเลศในการเพาะเลยงสตวน�า (Best Aquaculture Practice: BAP) BAP เปนมาตรฐานทพฒนาโดย Global Aquaculture Alliance (GAA) ส�าหรบรบรองสถานทเพาะพนธวางไข ฟารม โรงงานแปรรปและโรงงานผลตอาหารสตว เพอสงเสรมวธปฏบตทมความรบผดชอบในการเพาะเลยงสตวน�า ซงมาตรฐานนจะเนนเกยวกบความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอม สวสดการของสตว ความปลอดภยของอาหารและระบบการตรวจสอบหาแหลงทมาส�าหรบฟารมและโรงงานเหลานน ซงจะมมาตรฐานแตกตางกนไปในแตละอน ส�าหรบโรงงานผลตอาหารสตวจะตองปฏบตตามขอก�าหนดเกยวกบปลาปนและน�ามนปลา กอนจะไดรบการรบรองโดยโรงงานจะตองชแจงสวนผสมของอาหารสตวบนฉลากผลตภณฑ หบหอ เอกสารในการขนสงหรอใบเสรจภายใตโครงการ BAP นอกจากนนยงตองแจงแหลงทมาของวตถดบนนๆ ดวย

14

ปจจบนในประเทศไทยมโรงงานแปรรปทไดรบการรบรองอย 29 โรง ฟารมทไดรบการรบรอง 34 ฟารม โรงเพาะพนธทไดรบการรบรอง 8 โรง และโรงงานผลตอาหารสตว 6 โรง ซพเอฟและไทยยเนยนเปนสองบรษททประกาศวาไดรบการรบรองระดบ 4 ดาวจาก BAP สวนบรษทอนๆ ทไดรบการรบรองระดบ 3 ดาวม 7 บรษท และ 2 ดาวอก 6 บรษท

5. Global Good Agricultural Practices (Global G.A.P.)

มาตรฐานนมจดมงหมายเพอใหผบรโภคมนใจวาอาหารทซอไดรบการผลตอยางยงยน โดยสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด ลดการใชสารเคมและปฏบตตอสตวและความปลอดภยของคนงานอยางรบผดชอบ ส�าหรบประเทศไทยในป พ.ศ. 2556 มโรงงานผลตอาหารสตว 3 รายไดรบการรบรอง ไดแก กรงไทยอาหารสตว ซพเอฟ และไทยยเนยน แตในป พ.ศ. 2557 มเพยงซพเอฟรายเดยวเทานนทไดรบการรบรอง (ขอมล ณ เดอนกมภาพนธ 2557)

6. Friend of the Sea

ฉลาก Friend of the Sea มเพอรบรองวาผลตภณฑนมแหลงทมาและผลตขนอยางยงยน อยางไรกด มาตรฐานนครอบคลมแคอาหารทะเลเทานน ปลาปนจงไมจดอยในขายทจะไดรบการรบรอง สวนในประเทศไทยมผผลตอาหารทะเลเพยงรายเดยวเทานนทไดรบการรบรองฉลาก Friend of the Sea นนคอบรษท ไทย สปรง ฟช

กฎหมายไทยและแผนแมบทการจดการการประมงทผดกฎหมาย ขาดการรายงานและไรการควบคม

ประเทศไทยอยในระหวางการรางแผนแมบทการจดการการประมงทผดกฎหมาย ขาดการรายงานและไรการควบคม (NPOA-IUU) ซงยงไมแลวเสรจ แตปจจบนกมขอบงคบตามกฎหมายประมงทบงคบใชอย เชน การปดพนทการท�าประมงตามฤดกาลเพอเปดโอกาสใหทรพยากรสตวน�าไดฟนฟ การจ�ากดอปกรณการท�าประมงบางชนด และการจ�ากดจ�านวนใบอนญาตการท�าประมง เพอควบคมปรมาณการท�าประมง

อยางไรกด กฎหมายการท�าประมงของไทยยงมชองวางในการบงคบใชกฎหมาย เออใหชาวประมงสามารถใชอวนลากขดพนทะเล เพอจบปลาเปดโดยไมผดกฎหมาย อกทงการระบวาตองจบกมผกระท�าความผดไดซงหนา จงจะถอวาเปนการกระท�าความผดตามกฎหมาย กอใหเกดความยากล�าบากในการจบกม นอกจากน กฎหมายนยงไมอนญาตใหชาวประมงทถอเปนผมสวนไดสวนเสยส�าคญมสวนรวมในการจดการทรพยากรประมงและการออกกฎหมาย จงท�าใหกฎหมายฉบบนไมไดรบการยอมรบเทาทควร

อยางไรกด ภาครฐก�าลงพยายามแกไขปญหาการท�าประมงแบบไอยย โดยมงแกไขพระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 ใหทนสมยและแกปญหาไดอยางมประสทธภาพมากขน นอกจากนน ภาคเอกชนเองกพยายามยกระดบมาตรฐาน การผลตปลาปนใหดขน โดยการออกแบบและเรมใชระบบรบรองปลาปน (fishmeal certificate) ซงปจจบนเปนมาตรฐานแรกและมาตรฐานเดยวของไทยทมเจตนามงเปาไปทผผลตวตถดบโดยตรง ในขณะทผานมา มาตรฐานระดบโลกสวนใหญจะเนนไปทปลายทางของหวงโซอปทานหรอฟารมเลยงสตว

ระบบรบรองปลาปน

ผเลนแทบทกฝายในหวงโซอปทาน ตงแตเรอประมงจนถงผผลตอาหารสตว มสวนเกยวของในระบบรบรองปลาปน ระบบนเรมใชอยางเปนทางการเมอ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2556 (แตมการตรวจสอบยอนหลงกลบไปถง 10 มถนายน พ.ศ. 2556) ดวยความรวมมอของ 5 องคกร ประกอบดวย สมาคมผผลตอาหารสตวไทย สมาคมผผลตอาหารสตวไทย กรมประมง กรมปศสตว และสมาคมการประมงแหงประเทศไทย โดยมกรมประมงเปนเจาภาพหลกในการอ�านวยความสะดวกในการปฏบตตามระบบและตรวจสอบเอกสาร ในระบบนเรอประมงและอปกรณการท�าประมงจะตองลงทะเบยนอยางถกกฎหมาย นอกจากนน ชาวประมงจะตองบนทกขอมลประเภทของปลาทจบขนมาได แหลงทมาประเภทของอปกรณทงหมดลงในสมดบนทกการท�าการประมง และสงขอมลใหกบโรงงานผลตปลาปนตอไป

15

ผผลตปลาปนจะตองเกบเอกสาร 5 ประเภทจากผสงวตถดบ ประกอบดวย หนงสอก�ากบการซอขายสนคาสตวน�า กรณการซอขายปลาเปด (MCPD-FM) หนงสอก�ากบการซอขายสนคาสตวน�า (MCPD) ใบรบรองการจบสตวน�า ฟอรมเอ และฟอรมบ ผผลตปลาปนตองเกบแยกตามประเภทวตถดบและผผลตสนคาและวตถดบ ดงน

หนง ปลาตว (จากเรอประมง พอคาคนกลางและแพปลา) ตองเกบหนงสอก�ากบการซอขายสนคาสตวน�า-ปลาปน (MCPD-FM) ทระบรายละเอยดกจกรรมการจบปลา รวมถงประเภท จ�านวนของปลาและแหลงจบปลา

สอง เศษปลา (ซรม) ตองเกบหนงสอก�ากบการซอขายสนคาสตวน�า (MCPD) และฟอรมเอ ทระบรายละเอยดเกยวกบผผลตสนคาและวตถดบประเภทและจ�านวนของปลา

สาม เศษปลา (ทนา) ตองเกบใบรบรองการจบสตวน�าหรอใบรบรองการน�าเขาทนาจากไตกงและฟอรมบ ทมรายละเอยดเกยวกบโรงงานแปรรป ประเภทและจ�านวนของปลา แหลงทจบปลา เรอประมงและอปกรณการท�าประมงทใช

หลงจากนนผผลตปลาปนจะออกหนงสอรบรองปลาปน ภายใตการก�ากบของสมาคมผผลตปลาปนแหงประเทศไทย และจะสงเอกสารทงหมดไปใหกบผผลตอาหารสตว ซงจะสงใหกรมประมงตรวจสอบความถกตองอกครง

เนองจากระบบนเปนแบบสมครใจ มไดมการบงคบจากภาครฐ กรมประมงกเปนเพยงหนวยงานทชวยเหลอในการตรวจสอบขอมลเทานน ผผลตอาหารจงมองวาจ�าเปนจะตองเสนอแรงจงใจเปนตวเงนใหเรอประมงและผผลตปลาปนเขารวม ปจจบนมเพยง บ.ซพเอฟ เทานนทสงหนงสอรบรองปลาปนใหกรมประมงชวยตรวจสอบความถกตอง ทงนใบรบรองปลาปนท บ.ซพเอฟ สงใหกรมประมงตรวจสอบ ตงแต 10 มถนายน ถง 31 ธนวาคม พ.ศ. 2556 มจ�านวน 1,752 ใบ จากโรงงานปลาปน 26 รายทวประเทศ ครอบคลมปลาปน 29.7 ลานกโลกรม

6. ผลการประเมนชวมวลทขนฝงจากเรอประมงในสงขลา

ปลาเปดในบรบทของประเทศไทย หมายถง ลกปลาหรอปลาทไมไดขนาดหรอสงมชวตทอาศยอยบรเวณพนทะเลทถกอวนลากขนมา จากงานวจยพบวา ปลาเปดทงหมดทลากขนมาได มปลาเปดแท (ในความหมายสากล นนคอ ปลาโตเตมวยทตลาดไมตองการ) อยประมาณ 61.5% สวนทเหลอเปนลกปลาเศรษฐกจ ท�าใหจ�านวนปลาเศรษฐกจลดลงอยางรนแรง สะทอนปญหาการจบปลาเกนขนาดและความเสอมถอยของทรพยากรสตวน�าในทะเล แมวาชาวประมงจะทมเทพลงและเวลาในการจบปลาใหมากขน แตปรมาณปลาทจบไดกลบลดลงเรอยๆ ทกป สงผลระยะยาวไปถงความสมดลของระบบนเวศและกระทบตอชาวประมงพนบานในสองทางดวยกน หนง การเสอมถอยของการท�าประมงพนบาน ท�าใหการจางงานชาวประมงลดลง และสอง สดสวนของปลามลคาสงทจบไดลดลง ท�าใหรายไดของชาวประมงลดลง

การจบปลาโดยทวไปจะใชเวลาในการลากอวนนาน 6 ชวโมงหรอมากกวานน หมายความวาลกปลา หรอปลาเศรษฐกจทถกลากเขาไปอยในอวนจะตายตงแตชวโมงแรกๆ และกลายเปนปลาเปด จากงานวจยกอนหนานพบวาสดสวนของปลาเปดทจบไดโดยเรออวนลากแผนตะเขในจงหวดนครศรธรรมราชและสงขลามประมาณ 42.08% ในแตละป นอกจากนนยงพบวาสดสวนปลาทจบไดเปลยนแปลงไปในรอบป (สดสวนปลาเปดทจบไดในชวงมรสมตะวนออกเฉยงเหนอจะอยทราวๆ 40% ชวงไมมมรสม 47% และชวงมรสมตะวนตกเฉยงใต 40%) (ทมา: สวรรณทนา ทศพรพทกษกล, 2551) แตจากผลการส�ารวจภาคสนาม ณ ทาสะอาน จงหวดสงขลา ของการวจยครงนพบวา ในเดอนกนยายน ชวงใกลหมดมรสมตะวนตก เฉยงใต สดสวนปลาเปดทจบไดเฉลย 62% โดยปลาเปดทงหมดราว 25,000 ตนตอป สามารถขายใหผผลตปลาปนได 100% ซงอตราสวนปลาเปดทเพมขนอาจเปนเครองบงชวาสถานการณในปจจบนนก�าลงแยลง

16

รปท 2: สภาพ “ปลาเปด” ทขนฝง ณ ทาสะอาน จ. สงขลา

ปลาเปดทจบไดแบงเปนหลายเกรดและหลายราคา ขนกบระดบทยอยสลาย สดสวนโปรตน และกลน แมวาผผลตปลาปนจะตองการปลาเปดเกรดดเพอน�าไปผลตปลาปนคณภาพด แตปลาเปดทขนฝงในจงหวดสงขลาอยในสภาพทเนาเสยเกนกวาจะน�ามาผลตปลาปนคณภาพสง เพอเปนวตถดบในการผลตอาหารสตวคณภาพสงอยางอาหารกงได ผผลตปลาปนจงตองรบซอปลาเปดคณภาพต�าไปผลตเปนปลาปนเกรดต�า

นอกจากน การลดลงของปรมาณปลาตามธรรมชาต ท�าใหผผลตปลาปนประสบปญหาขาดแคลนวตถดบในการผลตจงผลตไดแค ณ วนทสามารถซอปลาเปดและยงซอไดแคปลาเปดเกรดต�าเทานน การลดลงของปรมาณและคณภาพของปลาเปด ท�าใหยากจะจนตนาการไดวาอตสาหกรรมการผลตอาหารสตวจะยงสามารถพงพาวตถดบจากทองถนไดอยางตอเนองในอนาคต

17

7. โครงสรางหวงโซอปทานอตสาหกรรมปลาปนในจงหวดสงขลา

รปท 3 โครงสรางหวงโซอปทานอตสาหกรรมปลาปนในจงหวดสงขลา

ทมา: ขอมลจากการลงพนทของคณะวจย, 2556 หมายเหต: 1. ปลาโรงงาน คอ ปลาทสงเขาโรงงานแปรรปสตวน�า 2. ปลาเหยอ คอ ปลาทขายไปเปนเหยอใหฟารมปลา 3. ปลาเปด คอ ปลาทไมไดขนาดหรอลกปลาทไดจากเรออวนลากและเนาเสยจนไมสามารถขายในตลาดอนได 4. ปลาเศรษฐกจ คอ ปลาทมมลคาทางเศรษฐกจทคนนยมบรโภค5. เศษปลา คอ ชนสวนปลา เชน หว ไส หาง กางปลา เปนตน

หวงโซอปทานอตสาหกรรมปลาปนในสงขลา ประกอบดวยความสมพนธระหวางผเลน 6 ราย ไดแก

หนง ธรกจประมงซงเปนแหลงวตถดบ โดยเรอประมงพนบานจะขายปลาใหกบพอคาคนกลาง สวนเรอประมงพาณชยอาจขายใหกบพอคาคนกลางหรอผผลตปลาปนโดยตรง

สอง พอคาคนกลางทแพปลา จะเปนคนรบซอปลาจากเรอประมงหลายล�า เพอน�าไปขายตอ

สาม ผผลตปลาปน จะรบซอปลาเปดและเศษปลาทงจากเรอประมงโดยตรง พอคาคนกลางและโรงงานแปรรป

18

สตวน�า ทงนผผลตปลาปนมอ�านาจตอรองนอยกวาผผลตอาหารสตว โดยผผลตรายใหญ 5 รายไดแก ไทยเจรญอาหารสตว ปลาปนแปซฟค แปะแชสงขลา สมหลาปลาปน และจะนะอตสาหกรรมประมง รวมผลตได 81% ของผลผลตปลาปนทงหมดราว 29,300 ตน

คณะวจยค�านวณจากการตรวจสอบชวมวลพบวา ทกปนาจะมปลาเปดประมาณ 25,000 ตน ทเทยบทาทสงขลา มเพยง 5,760 ตน หรอประมาณ 23% เทานนทถกสงไปผลตปลาปนภายในจงหวด อก 77% ทเหลอนาจะสงไปขายใหกบโรงงานปลาปนในจงหวดอน

วตถดบหลกในการผลตปลาปนในสงขลาคอเศษปลาทไดจากโรงงานแปรรปสตวน�า เชน โรงงานซรม โรงงานผลตทนากระปอง โรงงานผลตลกชนปลา และผผลตปลาเคมและผคาปลกในตลาด ซงคดเปน 79,965 ตน หรอ 80% ของวตถดบทงหมด วตถดบทเหลอเปนปลาเรออก 20% หรอ 20,250 ตน รบซอจากเรอประมงหรอพอคาคนกลางจากทงในสงขลาเองและจงหวดอนๆ โดยจากปรมาณปลาเรอ (ปลาทไมไดขนาด) ทงหมด มประมาณ 7,641 ตน หรอ 38% ทน�าเขามาจาก ตางประเทศ และจงหวดอนๆ เชน สตล ปตตาน เปนตน สวนทเหลออก 12,609 ตน หรอ 62% มาจากสงขลา ในจ�านวนนเปนปลาเปด 5,760 ตน เมอผลตปลาปนเสรจแลว ผผลตจะขายปลาปนใหกบผผลตอาหารสตวหรอพอคาคนกลางตอไป

ส ผผลตอาหารสตว จะรบซอปลาปนจากผผลต คดเกรดและตงราคาตามเกณฑการซอ เพอน�าไปผลตอาหารสตวและขายใหฟารมตอไป โดยทเกณฑการซอและราคาจะขนอยกบคณภาพเพยงอยางเดยว ผผลตอาหารสตวโดยรวมยงไมสนใจวธในการจบปลามาเปนวตถดบผลตปลาปน ดงนนปลาปนทผลตจากปลาเปดทถกจบมาดวยอวนลากและอวนรนทขดพนทะเลและท�าลายระบบนเวศตางๆ จงยงคงขายได ท�าใหเรอประมงบางสวนยงคงจบปลาอยางไมยงยนตอไป

อยางไรกด ผผลตอาหารสตวหลายรายเรมหนมาใหความส�าคญกบการจดซอวตถดบทยงยนมากขน จากแรงกดดนของผซออาหารแชแขง โดยเฉพาะในทวปยโรป ยกตวอยางเชน ณ เดอนมนาคม พ.ศ. 2557 ทง บ.ซพเอฟ และ ไทยยเนยน โฟรเซน โปรดกส จ�ากด (มหาชน) (ทยเอฟ) ไดรบการรบรองระดบสงหรอ 4 ดาวจาก BAP นอกจากนน บ.ซพเอฟ ยงไดรบการรบรองจาก Global G.A.P. อกดวย

ผลผลตปลาปนทงจงหวดถกขายตอไปยงฟารมเลยงสตว 10% โบรกเกอร 24% และโรงงานอาหารสตว 66% โดยในบรรดาโรงงานอาหารสตว บ.ซพเอฟเปนผรบซอรายใหญทสด โดยรบซอ 29.7% ของผลผลตทงจงหวด รองลงมาไดแก บ.เบทาโกร 11.5% บ.ไทยยเนยนฟดมลล 7.2% บ.ลพฒนาอาหารสตว 5.9% และ บ.กรงไทยอาหารสตว 2.1%

ปลาเปด 5,760 ตนทเขาสโรงงานปลาปนในจงหวดสงขลาถกน�าไปผลตเปนปลาปนเกรด 3 ไดประมาณ 1,527 ตน ในจ�านวนน ซพเอฟรบซอไป 37.6% หรอ 575 ตน พอคาคนกลาง 42.7% หรอ 652 ตน และฟารม 19.7% หรอ 300 ตน

กจกรรมของผผลตอาหารสตวไดสงผลกระทบทางออมตอระบบนเวศและชมชนเชนเดยวกบกจกรรมของผผลต ปลาปน เนองจากผผลตอาหารสตวเปนผก�าหนดราคาและมาตรฐานการรบซอปลาปนทผลตจากปลาเปดหรอปลาทจบอยางไมยงยน

หา ฟารมเลยงสตวและสตวน�า จะซออาหารสตวหรออาจจะซอวตถดบมาผสมเอง

หก การบรโภคภายในประเทศและการสงออก ทงนการสงสนคาไปยงตลาดยโรป ผผลตสนคาจะตองผานการรบรองมาตรฐานใบรบรองการจบสตวน�า ซงสงผลกระทบตอหวงโซอปทานอตสาหกรรมปลาปนในแงทวา ผเพาะเลยงสตวน�าจะตองไมเลยงสตวน�าดวยอาหารทผลตจากปลาเปดทไดมาจากการท�าประมงแบบไอยย ท�าใหผผลตอาหารสตวตองตรวจสอบขอมลการจบปลาจากเรอประมงดวย

รายงานฉบบนเนนไปทกจกรรมของผเลน 4 ประเภทแรกเปนหลก

19

การใชมาตรฐานความยงยนในการรบซอปลาปน

จากการวเคราะหหวงโซอปทานอตสาหกรรมปลาปนพบวา มการยกระดบวธการไดมาซงวตถดบใหยงยนมากขน โดยในตารางท 1 แสดงบรษทผผลตอาหารสตวรบซอปลาปนทสามารถตรวจสอบทมาของวตถดบได (traceable) เรยงล�าดบตามเปอรเซนตของการตรวจสอบจากมากไปหานอย โดยท บ.เบทาโกร และ บ.กรงไทย รบซอปลาปนทตรวจสอบทมาของวตถดบได 100% บ.ซพเอฟตรวจสอบได 81% บ.ไทยยเนยนฟดมลลตรวจสอบได 47% และ บ.ลพฒนาผลตภณฑตรวจสอบได 36%

ตารางท 1: บรษทผผลตอาหารสตวรบซอปลาปนทสามารถตรวจสอบทมาของวตถดบได เรยงลำาดบตามเปอรเซนตของการตรวจสอบจากมากไปหานอย

บรษท % ทสามารถตรวจสอบยอน

กลบได

ปรมาณ (ตน) หมายเหต

เบทาโกร 100% 3,270 ซอปลาปนจากผผลตปลาปนเพยงรายเดยว ซงเปนปลาปนทสามารถตรวจสอบยอนกลบไดทงหมด

กรงไทยอาหารสตว 100% 600 ซอปลาปนจากผผลตปลาปนเพยงรายเดยว ซงเปนปลาปนทสามารถตรวจสอบยอนกลบไดทงหมด

ซพเอฟ 81% 6,839

ไทยยเนยนฟดมลล 47% 972

ลพฒนาอาหารสตว 36% 600

ทมา: การสมภาษณของคณะวจย, 2557

แมวาในทางทฤษฎระบบรบรองปลาปนของไทยจะออกโดยสมาคมผผลตปลาปน แตในทางปฏบต ผผลตปลาปนเปนผกรอกขอมลและออกใบรบรองปลาปนเองภายใตชอของสมาคมผผลตปลาปน สวนกรมประมงมหนาทเพยงตรวจสอบความถกตองเทานน จงท�าใหไมสามารถยนยนความถกตองของขอมลไดสมบรณ ปจจบนซพเอฟเปนผผลตอาหารสตวรายเดยวทเขารวมระบบมาตรฐานรบรองปลาปน โดยมมาตรการใหคาพรเมยมกโลกรมละ 3 บาทส�าหรบปลาปนทมเอกสารตรวจสอบทมาของวตถดบไดอยางถกตองเพอเปนแรงจงใจใหผผลตปลาปนเขารวมมาตรฐานน ผผลตปลาปนทไมไดท�าการคากบซพเอฟจงไมมแรงจงใจทางการเงนในการตรวจสอบทมาของวตถดบ ขณะทผผลตปลาปนสวนใหญแมสามารถตรวจสอบทมาของวตถดบได แตจะเตรยมเอกสารแสดงทมาของวตถดบเมอไดรบคาพรเมยมเทานน

อยางไรกด มผผลตหนงรายทยนดแสดงเอกสารรบรองทมาของวตถดบแมไมไดรบคาพรเมยม (ขายใหแกผผลตอาหารสตวรายอน) เนองจากการแสดงทมาของวตถดบท�าใหโรงงานมความนาเชอถอมากขน สงผลดตอการคา ขณะทตารางท 2 แสดงใหเหนวา บ.ซพเอฟ ใชปลาปนทผลตจากปลาตวซงตรวจสอบแหลงทมาได 24% แตใชปลาปนทผลตจากวตถดบซงไมสามารถตรวจสอบแหลงทมาไดมาราว 16% เมอรวมกบผผลตอาหารสตวรายใหญอยาง บ.ลพฒนาผลตภณฑและ บ.ไทยยเนยนฟดมลล พบวาทง 3 บรษทรบซอปลาปนทผลตจากปลาทไมสามารถตรวจสอบวธการไดมารวมมากถง 74% บงชวาการตรวจสอบแหลงทมาและวธการไดมาของวตถดบยงมขอบกพรองอยมาก

20

ตารางท 2: ปลาปนทผลตจากปลาตวทตรวจสอบยอนทมาไดและปลาปนทผลตจากปลาตวทไมสามารถตรวจสอบทมาได

สดสวนการรบซอปลาปนทผลตจากปลาตว (%)

สดสวนการรบซอปลาปนทผลตจากปลาตวทไมสามารถตรวจสอบยอน

กลบได (%)

ซพเอฟ 24 16

ลพฒนาอาหารสตว 19 29

ไทยยเนยนฟดมลล 19 29

กรงไทยอาหารสตว 1 0

เบทาโกร 0 0

ผผลตอาหารสตวรายอนๆ 7 0

พอคาคนกลาง 19 18

ฟารม 11 8

รวม 100 100

ทมา: ค�านวณจากขอมลการสมภาษณผผลตปลาปน 8 รายในจงหวดสงขลา

นอกจากน การจบปลาเปดยงถอวาไมผดกฎหมายส�าหรบประเทศไทย หรออาจกลาวไดวาประเทศไทยยงไมมมาตรฐานความยงยนใดๆ ทหามผผลตปลาปนใชปลาเปดเปนวตถดบในการผลตอยางสนเชง ยกตวอยางเชน ปลาปนจ�านวน 575 ตนจากสงขลาท บ.ซพเอฟรบซอซงใชปลาเปดเปนวตถดบ มเพยงครงเดยวเทานนทสามารถตรวจสอบแหลงทมาของวตถดบได และจ�านวนนยงไดรบการรบรองมาตรฐานปลาปนทตรวจสอบโดยกรมประมงอกดวย

ขอจ�ากดส�าคญ 3 ประการทคณะวจยพบ จากการวเคราะหเปรยบเทยบมาตรฐานความยงยนและระบบรบรองปลาปนทใชในประเทศไทย กบขอคนพบจากภาคสนามและกจกรรมในหวงโซอปทานในสงขลา ไดแก

หนง ปจจบนยงไมมกลไกรบซอทยงยน (sustainable sourcing scheme) หรอมาตรฐานใดทผผลตอาหารสตวรายใหญทกรายปฏบตตาม แมวาบรษทผผลตอาหารสตวจะรวมตวกนพฒนามาตรฐานรบรองปลาปนขนมาในนามสมาคมผผลตอาหารสตว แตระบบนปจจบนยงมผผลตอาหารสตวเขารวมเพยงรายเดยว คอ บ.ซพเอฟ ขณะทผผลตอาหารสตวรายอนกท�าตามมาตรฐานอนทแตกตางกน และมขอบกพรอง สงผลใหยงคงมตลาดรบซอปลาปนคณภาพต�าทใชวตถดบจากการประมงทไมยงยน ตราบใดทตลาดยงมความตองการ การประมงทไมยงยนกจะยงคงด�ารงอยตอไป

สอง มาตรฐานทงหมดทใชอยในไทย รวมถงระบบรบรองปลาปน เปนระบบทเรอประมงและผผลตปลาปนรายงานขอมลเอง ไมมอะไรมายนยนไดวาเอกสารทกชนจะระบขอมลทแทจรง วธการไดมาซงวตถดบไมอาจตรวจสอบไดจรงเนองจากขาดแคลนเครองมอตรวจสอบ เชน เครองมอระบพกดผานดาวเทยม ทจะบอกวาเรอประมงจบปลาตรงจดท รายงานจรงหรอไม ดงนน ระบบปจจบนจงท�าไดเพยงตรวจสอบวาการกรอกขอมลท�าไดอยางถกตอง แตไมสามารถตรวจสอบความถกตองของขอมลได

21

สาม ปจจบนกลไกและมาตรฐานความยงยนตางๆ ลวนพฒนาจากนยามการท�าประมงทผดกฎหมาย ขาดการรายงานและไรการควบคม (ไอยย - IUU) แตเนองจาก พ.ร.บ. การประมงของประเทศไทยลาสมย การท�าประมงอยางท�าลายลาง เชน การใชอวนลากตาถ จงยงไมผดกฎหมายการประมงไทย นอกจากนน การกระท�าใดๆ จะผดกฎหมายกตอเมอเจาหนาทสามารถจบกมไดขณะก�าลงกระท�าความผดเทานน ทงหมดนแปลวาการท�าประมงทกอใหเกดความเสยหายในไทยบางกรณยงไมเขาขายการท�าประมงแบบไอยย และไมมมาตรฐานใดทสามารถระบไดวาการใชอวนลากจบปลาเปดเปนการกระท�าความผด นอกจากน การควบคมและระบบตรวจสอบทยงไรประสทธภาพกสงผลใหปลาทจบโดยผดกฎหมายสามารถน�าขนฝงมาอยางถกกฎหมายได

8. กรณศกษา: การท�าประมงอยางยงยนในประเทศเปร

เปรเปนประเทศทสงออกปลาปนทผลตจากปลากะตกรายใหญทสดของโลก ในชวง 50 ปทผาน การท�าประมงในเปรไดผานการลองผดลองถกมามากมายกวาจะไดรบการยอมรบวายงยนทสดแหงหนงในโลกในทกวนน

ประวตศาสตรการทำาประมงปลากะตกในเปร

ประวตศาสตรการท�าประมงปลากะตกในเปรสามารถแบงออกไดเปนสยค ตามระดบผลผลตดงภาพตอไปน

รปท 4 ประวตศาสตรการทำาประมงปลากะตกในเปร ตงแต ค.ศ. 1959-2009

ทมา: ปรบจาก Freon และอนๆ, 2551

ในยคแรกระหวางป ค.ศ. 1950-1972 การท�าประมงปลากะตกเตบโตอยางสงแตไมยงยน การเตบโตอยางรวดเรวของตวเลขเรอประมงและโรงงานผลตปลาปน การท�าประมงอยางไมยงยน รวมถงผลกระทบจากปรากฏการณเอลนโญ ท�าใหมการจบปลาเกนขนาด สงผลใหเขาสยคลมสลายระหวางป ค.ศ. 1972-1984 เมอประชากรปลากะตกลดลงอยางรนแรง

22

ยค ค.ศ. 1985-1993 ยคฟนฟและเตบโตอกครง ประชากรปลากะตกเพมขนอยางรวดเรว ท�าใหสามารถจบปลากะตกไดถง 10 ลานตนในป ค.ศ. 1994 รวมทงมาตรการทางกฎหมายหลายๆ อยางไดมผลบงคบใช เพอใหการประมงเปนไปอยางยงยนมากขน เชน การควบคมการจบลกปลา และการออกใบอนญาตส�าหรบเรอประมงพนบาน เปนตน ยค ค.ศ. 1993-ปจจบน การท�าประมงอยางยงยน จ�านวนผลผลตทจบไดคอนขางคงทอยท 5-9 ลานตนตอป กฎทชวยสงเสรมการท�าประมงอยางยงยนไดรบการปรบปรงและมผลบงคบใชอยางตอเนอง

กาวไปสการทำาประมงอยางยงยน

รฐบาลเปรแกไขปญหาการท�าประมงผดกฎหมาย ดวยการออกกฎใหเรอทกล�าตองตดตงระบบจพเอสตดตามเรอประมง ซงท�าใหรฐสามารถตดตามเรอทกล�าวาขณะนอยทใด ตรวจสอบวาไมมการจบปลาเกนโควตาทรฐก�าหนดใหหรอจบปลานอกนานน�าทก�าหนด โดยเจาของเรอตองรบผดชอบคาใชจายในการตดตงระบบเอง

ดานการแกไขปญหาความเสอมโทรมของสงแวดลอม รฐบาลก�าหนดใหใชอวนทมขนาดตาอวนไมต�ากวา 13 มลลเมตร และก�าหนดเขตรกษาพนธสตวน�า สวนปญหามลพษทางน�าและอากาศทเกดจากกระบวนการผลตปลาปน รฐบาลกไดออกมาตรการแกไขดวยการออกกฎควบคมความเปนกรดดางของน�าเสยและของเสยจากโรงงาน และกฎควบคมการปลอยกาซมลพษ รวมถงสนบสนนการใชเทคโนโลยสะอาดดวย

ปจจยความสำาเรจของความยงยนแบบเปร

การประมงทยงยนของเปรเปนผลมาจากกระบวนการเปลยนผานทางประวตศาสตรทหลากหลายอยางตอเนอง ใช ทางออกทดงเอาผมสวนไดสวนเสยทกฝายเขามามสวนรวม ความส�าเรจของเปรมาจากหลายปจจย ปจจยหลกๆ ไดแก

1. การด�าเนนกลยทธการจดการทเปลยนแปลงไดอยางรวดเรวทนตอเหตการณ ยดหยน2. ความรวมมอกนอยางแขงแกรงระหวางกลมผมสวนไดสวนเสย ตงแตภาครฐ อตสาหกรรมประมง อตสาหกรรม ปลาปน และสถาบนวจย3. ความสอดคลองกนของสภาพแวดลอมทองถน ตนทน และผลประโยชน4. ความชดเจนของกฎหมายและกฎระเบยบตางๆ5. การจดการแบบบนลงลางจากสวนกลาง โดยน�าบทเรยนจากอดตมาปรบปรงตลอดเวลา6. การใชเทคโนโลยสมยใหมในการตดตามตรวจสอบ

คณะวจยเสนอวา การท�าประมงในประเทศไทยสามารถเรยนรจากเปรไดดงน

หนง เนองจากในทางเศรษฐศาสตร ”การจบปลาเกนขนาด” เปนปญหา “โศกนาฏกรรมของสาธารณสมบต” ทผเลนแตละคนสามารถตกตวงทรพยากรสวนรวมเกนขนาด จงจ�าเปนทตองแกไขหรอใชมาตรฐานทสามารถก�ากบดแลผเลนไดทกคน การท�าประมงอยางยงยนในเปรประสบความส�าเรจในการใชสวนผสมระหวางกฎหมาย (เชน การก�าหนดโควตาการจบปลา การก�าหนดขนาดตาอวน กฎระเบยบการจบปลา การปดพนทตามฤดกาล และสทธในการตกปลา) ควบคไปกบการมสวนรวมและการก�ากบดแลกนเองของอตสาหกรรม (เชน การมสวนรวมในการก�าหนดโควตาและแกไขปญหา) อยางทวถง ขณะทประเทศไทยยงมชองโหวในนยามของกฎหมาย (เชน การจบปลาเปดไมถอวาผดกฎหมายไทยและสามารถจบผกระท�าความผดไดในขณะทกระท�าการเทานน) การขาดแคลนทรพยากรและประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมาย ตลอดจนขาดการมสวนรวมในการปฏบตตามมาตรฐานและระบบอยางสมครใจ (เชน มผผลตอาหารสตวเพยงรายเดยวเทานนทเสนอแรงจงใจทางการเงนกบผผลตปลาปนใหปฏบตตามระบบรบรองปลาปน)

23

สอง ขอมลทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยเออใหเกดการท�าประมงอยางยงยนและบงคบใชไดอยางมประสทธภาพโดยม IMARPE หนวยงานวจยทางทะเลส�าคญของรฐบาลเปร ซงเปนทรจกในฐานะหนวยงานทมอ�านาจระดบโลกในการประกาศระดบการจบปลาทยงยน สงเสรมการอนรกษระบบนเวศ และน�าเสนอขอพจารณาเกยวกบความยงยนใหกบรฐบาล เพอก�าหนดโควตาการจบปลาในแตละป นอกจากนนเรอประมงพาณชยทกล�าในเปรจ�าเปนตองตดตงเครองตดตามผานดาวเทยมบนเรอ เพอใหสามารถตรวจสอบปรมาณการจบปลาวาเปนไปตามโควตาทก�าหนดหรอไม รวมทงตรวจสอบวาไมมการละเมดกฎการปดพนทจบปลาตามฤดกาลเพอการฟนฟสตวน�า ในขณะทประเทศไทยยงไมมมาตรฐานดานความยงยนหรอระบบตรวจสอบผานดาวเทยม ทจะสามารถตรวจสอบวาขอมลในเอกสารทกรอกใหทางการนนถกตองเพยงใด นอกจากนนในระดบผด�าเนนนโยบายกยงไมมการค�านวณระดบการจบปลาทยงยน (sustainable yield) และน�าไปก�าหนดเปนนโยบายอยางตอเนอง

สาม ยงการท�าประมงอยางยงยนม “เหตผลทางธรกจ” ทชดเจนเพยงใด ผเลนยงมแรงจงใจในการปฏบตตามกฎหมายมาตรฐานและระบบทยงยนมากขนเพยงนน ยกตวอยางเชน การก�าหนดโควตาการจบปลาของเรอแตละล�า (Individual Vessel Quota – IVQs) ในเปร ชวยใหเรอประมงสามารถวางแผนการออกเรอไดอยางมประสทธภาพกวาเดม ท�าใหเรอประมงสามารถจบปลาและน�าขนเทยบทาไดในขณะทปลายงคงความสด สามารถน�าไปผลตปลาปนคณภาพสง นอกจากนตนทนยงลดลงจากการประหยดน�ามน ท�าใหไดอตราก�าไรสงขน

ในทางกลบกน อตสาหกรรมการผลตปลาปนในสงขลายงมองไมเหน “เหตผลทางธรกจ” ทชดเจนจากการปรบเปลยนเงอนไขการรบซอใหสนบสนนการประมงทยงยน ผผลตปลาปนสวนใหญทปฏบตตามระบบรบรองปลาปน ท�าไปเพยงเพราะไดเงนเพมพเศษจากผผลตอาหารสตว (ซพเอฟ) หรอเพราะขอก�าหนดของผซอเทานน มผผลตปลาปนเพยงรายเดยวเทานนทบอกวาตนปฏบตตามระบบนเพอเพมความสามารถในการแขงขน เพมความนาเชอถอและความไววางใจใหกบผซอ

เมอพจารณาชองวางระหวางการท�าประมงทยงยนในประเทศเปร เปรยบเทยบกบสถานการณปจจบนในไทย คณะวจยเหนวาสมควรอยางยงทผมสวนไดเสยทกภาคสวนจะชวยกนเรงพฒนาลดชองวางดงกลาวขางตน ตงแตการปรบปรงแกไขกฎหมาย โดยเฉพาะ พ.ร.บ. การประมง จนถงการพฒนามาตรฐานการรบซอของภาคอตสาหกรรมใหรดกมและตรวจสอบไดอยางแทจรง

จดเรมตนของการแกปญหานาจะอยทการเชญชวนใหผมสวนไดสวนเสยทกฝายในหวงโซอปทานเขามามสวนรวมตงแตประมงพนบาน ประมงพาณชย ผผลตปลาปน ผผลตอาหารสตว และฟารมเลยงสตว เพอสงเสรมการอนรกษระบบนเวศทางทะเลใหยงยนสบไปในระยะยาว

ตดตอหรอขอรบรายงานฉบบเตม

องคการออกแฟม ประเทศไทย

เลขท 38 อาคารควเฮาสคอนแวนต

ชน 4 ถนนคอนแวนต แขวงสลม เขตบางรก กรงเทพฯ 10500

โทรศพท 02 632 0033 ตอ 104, 111

Email: [email protected]

www.oxfam.org/thailand

Contact or request for full report:

Oxfam Thailand

38 Q House Convent Bldg.,

4th Fl. Convent Road, Silom, Bangrak, Bangkok 10500

Tel. 02 632 0033 Ext. 104, 111

Email: [email protected]

www.oxfam.org/thailand

สรุปผลการวิจัย...

Documents