1

سال29 تا 18مراقبت های رده سنی پزشك غير

تهيه كنندگان : دكتر محمد اسماعيل مطلق ، دكتر گاليل اردالن ، نسرين كيانپور

با تشكر از همكاري : دكترغالمحس::ين ص::دري،دك::تر س::هيال خوش::بين ،دكترناص::ركالنتري، دک::تر احم::د کوش::ا، دك::تر ناهي::د جعف::ري ، دك::تر محم::د مه::دي گوي::ا، دک::تر زه::را عبدالهی ،دكتراحمدحاجبي، دکتر خسرو صادق نیت، دکتر امین صابری نیا، دكتر محمداسالمي،دكترتقي يماني، دكتر مينوالسادات محمود ع::ربي ، دكترمجذوب::ه

2

طاهري،دكترمنوچهرزينلي، طاهره امينايي ، مرضيه دشتي، ليالرجائي،دكترسهيال خزايي ،دكتر طاهره سماوات ،عاليه حجت زاده ، دكتر فروزان صالحي، مين::ا مينايي ، دكتر پريسا ترابي، خديجه فريدون محصلي ،دكترمحسن زهرايي ، دكتر نس::رين محم::ودي ، دك::تر مهش::يد ناص::حي، دك::ترمحمود نب::وي ، دك::تر عب::اس صداقت ،دكتر كيانوش كمالي ، دكترحميرا فالحي ، دكتر حسين كاظميني ، دكترسيدعليرض::ا مظه::ري ،دك::تر محمدرض::ا ره::بر، دكترش::هرام رفيعي ف::ر، دک::تر پژمان عقدک ،شكوه اقتداري، سيدمريد جابري فرد، زهرا آبتين، نرگس جليلي پور، مرجان مومني بروجني، دكتررويا كليشادي،فرشته فقيهي،مريم فراه::اني، دكترماهرخ كشوري،دكترشهين ياراحمدي، دكتر مهدي نجمي ، دكتر معصومه عليزاده ،دكتراشرف سماوات، دكترمحمود نبوي ، دكترمهدي نجمي ، دكترحسين معصومي اصل، دكترمشيانه حدادي، دكترحس::ن ن::وري س:اري،مهن::دس آنيت::ا رض::ايي، دك::تر حس::ين خوشنويس::ان، مان:دانا ت:یرا، دكترن:ادره موس:وي ف:اطمي، دكترانوشه صفرچراتي ،دكترميتراحفاظي ، دكتر عليرضانوروزي، علي اسدي، معصومه افسري ، سهیال امیدنیا، وصديقه خادم ،س:ميه ي:زداني،م::ريم مه:رابي ،

طاهره زيادلو، معصومه قاسم زاده ومهرومحمدصادقي كه در تهيه وتدوين اين مجموعه مارا ياري نمودند .

ارزيابي وضعيت تغذيه اي

3

بدني توده نمايه وضعيت نظر از BMIمراقبت

رفتاري و آموزشي اهدافالزم است در پايان دوره آموزشي:

- شرکت کننده بتواند نشانه هاي وزن را براساس نمايه توده بدني به درستي طبقه بندي كند.

- شرکت کننده بتواند براساس نتيجه طبقه بندي وزن، اقدام مناسب را انجام دهد.

- شرکت کننده بتواند نمايه توده بدني را به درستي تعيينكند.

جداول از استفاده نحوهمراحل استفاده از جداول را به ترتيب زير آموزش دهيد:

، وضعيت وزن به شرح زير ارزيابي می شود:

برای اندازه گیری قد و وزن با دقت کامل این نکات را موردتوجه قرار دهید:

ترازو را قبل از شروع به اندازه گیری و یا وقتی که جا به جا می )کنترل ترازو با وزنه شاهد الاقلشود، با وزنه شاهد کنترل کنید.

روزی یک بار ضروری است(

4

طبقه بندي BMIمقدار

الغر18.5كمتر از

طبيعي9/24-5/18

اضافه وزن0/25- 9/29

وباالتر چاقي 30

ارزيابی

( را اندازه گيری كنيد.BMI- وزن و نمايه توده بدنی )

( را با استانداردها مقايسه كنيد.BMI- نمايه توده بدنی )

جوان باید کامال در وسط ترازو و بدون حرکت بر روی دو پا ایستاده و به رو به رو نگاه کند و با حداقل لباس، بدون کفش و کاله توزین انجام شود. توزین کننده با ایستادن در مقابل ترازو وزن دقیق را بخواند.

پس از اندازه گیری دقیق وزن، وزن جوان در جدول ثبت نتایج پایش رشد در شناسنامه سالمت جوان ثبت می گردد. صاف و مستقیم بدون کفش و کاله در حالی که پشت سر، پشت، باسن و پاشنه پاها کامال با دیوار مدرج مماس بوده و به روبه رو قد جوان در وضعیت ایستاده به طور

درجه بسازد(. سپس قد جوان از 90نگاه کند اندازه گیري می شود. )به کمک گونیا یا خط کش که روی سر جوان گذاشته می شود به طوری که با دیوار مدرج زاویه اگر ترازو مجهز به قد سنج نیست یک متر اندازه گیری را روی دیوار طوری ثابت کنید کهروی دیوار مدرج )یا صفحه مدرج یا متر نصب شده روی دیوار( خوانده می شود.

کامال بر سطح زمین عمود باشد. از جوان بخواهید که مقابل دیوار بایستد در شرایطی که پشت سر، سینه، باسن و پاشنه پای وی در تماس با دیوار باشد. برای اندازه گیری قد، خط کش یا یک برگ کاغذ را روی سرش بگذارید و محل تقاطع آن را با متر بخوانید. در این حالت، مطابق شکل باید به وضعیت سر، پاها و موي جوان و نیز

طرز قرار گرفتن خط کش توجه داشت. ارزيابي نمايه توده بدني :

اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابی

- وزن را اندازه گیری و نمايه( را محاسبه كنيد.BMIتوده بدنی )

( را باBMI- نمايه توده بدنی )استانداردها مقايسه كنيد.

BMIارجاع به پزشكالغر5/18 کم تر

توصيه هاي الزم براي شيوه زندگي سالم وطبيعي9/24-5/18 سال يكبار3غربالگري

BMI آموزش توسط مراقب سالمت وآموزش تغذيهاضافه وزن25- 9/29 بين طبق دستورالعمل

BMI30چاقي وباالتر ارجاع به پزشك كارشناس تغذيه جهت

تنظيم رژيم غذايي مناسب )مراجعه وكنترل توسطمشاور تغذيه بعد از يك ماه

افرادي كه بيماري تشخيص داده شده دارند پس از غربالگري تغذيه توسط مراقب سالمت ابتدا به پزشك جهت انجام مراحل درم::اني وس::پس ازپزشك به كارشناس تغذيه

– طبقه بندي وزن با توجه به نشانه هاي نمايه توده بدني را توضيح دهد.پرسشنامه:

در این پرسشنامه منظور از غربالگری؛ هرگونه ارزیابی اولیه، کلی و غیر تخصصی الگوی غذایی و فعالیت بدنی گروه های سنی به منظور تعیین وضعیت ارجاع بهکارشناس تغذیه و خدمات قابل ارائه توسط مراقب سالمت می باشد.

منظور از ارزیابی، تعیین تخصصی وضعیت تغذیه گروه های سنی ارجاع شده از سوی مراقب سالمت یا پزشک از لحاظ بالینی، بیوشccیمیایی، دریccافت غccذایی و ...توسط کارشناس تغذیه می باشد.

معیار الگوی تغذیه وفعاليت.1فيزيكي :

مص::رف مي::وه روزان::ه ش::ما چق::در.1است؟

چقدر فست فود و/ يا نوشابه هاي گازدار مصرف می کنید؟.3 بار یا بیشتر2= هفته ای 0

5

= بندرت/ هرگز 0 سهم2= کمتر از 1 سهم یا بیشتر4 تا 2= 2

مص::رف س::بزي روزان::ه ش::ما چق::در.2است؟= بندرت/ هرگز 0 سهم3= کمتر از 1 سهم5 تا 3= 2

- واحد مصرفي ش::ير و لبني::ات روزان::ه2چقدر است؟

= بندرت/ هرگز 0 سهم2= کمتر از 1 سهم يا بيشتر 2=2

-آيا از نمكدان سر سفره اس::تفاده مي3كند؟

= همیشه 0 - بندرت /هرگز2= گاهی 1

بار 1-2= ماهی 1= بندرت/ هرگز 2

از چه نوع روغنی بیشتر مصرف می کنید؟.4= فقط روغن نيمه جامد ، جامد يا حيواني 0= تلفيقي از انواع روغن های مایع و نیمه جامد 1= فقط گياهي مايع )معمولی و مخصوص سرخ کردنی(2

چه مقدار در هفته فعاليت ب::دني داری::د؟ )ح::داقل فع::الیت ب::دنی.5 ب::ار در هفت::ه5 دقيق::ه ب::ا ت::واتر 30دقيقه در هفته معادل با 150

ش::امل ورزش ه::ای ه::وازی نظ::یر پی::اده روی تن::د ، دوچرخ::هسواری ، شنا و...(

= بدون فعالیت بدنی هدفمند0 دقیقه در هفته 150= کمتر از 1

دقیقه در هفته یا بیشتر 150= 2

نحوه محاسبه امتیاز:.2 14 امتی::از بیش::ترین امتی::از= 2 امتی::از گزین::ه س::وم = 1 امتیاز گزین::ه دوم = 0گزینه اول =

امتیاز

- امتیاز بدست آمده از سواالتBMI 2-1نحوه تصمیم گیری برای ارائه خدمت یا ارجاع: .3BMI( تشویق مراجعه کننده و ادامه الگوی تغذیه مناسب14 مطلوب و امتیاز کامل =)امتیاز

BMI + امتیاز عدم ارجاع به کارشناس تغذیه + آموزش در موارد مشکل دار توسط مراقب سالمت7 -13 مطلوب

6

BMI امتیاز آموزش در م::وارد مش::کل دار توس::ط م::راقب س::المت + ارج::اع ف::رد ب::رای ش::رکت در جلس::ات0-6+ مطلوب آموزش گروهی توسط کارشناس تغذیه + تعيين زمان مراجعه مجدد یک ماه بع::د ب::ه م::راقب س::المت جهت كن::ترل م::يزان پ::يروي از

آموزش ها

BMI( 9/29 تا 25 نا مطلوب :) +با هر امتیاز عدم ارجاع به کارشناس تغذیه + آموزش در موارد مشکل دار توسط مراقب سالمت و آموزش تغذیه مخصوص سوء تغذیه از نوع اضافه وزن و چاقي

BMI( با هر امتیاز ارجاع به پزشک ارجاع به کارشناس تغذیه جهت تنظیم+ و کمتر 18 /5 و و باالتر30 نا مطلوب رژیم غذایی مناسب )مراجعه و کنترل مجدد توسط مشاور تغذیه بعد از یکماه(

كليه افرادي كه بيماري تشخيص داده شده دارند، پس از غرب:الگري تغذي::ه اي توس::ط م:راقب س:المت، ابت::دا ب:ه پزش:ك جهت انج:اممراحل درماني و سپس از پزشك به كارشناس تغذيه جهت دریافت رژیم غذایی ارجاع داده مي شوند.

7

دستورعمل نحوه امتیازدهی و تعیین الگوی تغذیه: سؤال است. گزينه اول هر يك از پرسش ها داراي صفر امتياز، گزينه دوم آنها داراي يك امتياز و گزينه سوم آنها دارای دو امتياز است.5اين پرسشنامه حاوي

كه درباره مصرف روزانه ميوه است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه روزانه اصال ميوه مصرف نمي كند یا گاهی بندرت مصرف می کند، امتيازی كسب نخواهد1در پرسش سهم يا بيشتر ميوه مصرف مي كند، دو4 تا 2 سهم ميوه مصرف مي كند، يك امتياز كسب خواهد نمود. و اگر عنوان كند روزانه 2کرد. اگر عنوان كند كه روزانه کمتر از

كه درباره مصرف روزانه سبزی است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه روزانه اصال سبزی مصرف نمي كند یا گاهی بندرت مصرف می2امتياز كسب خواهد نمود.در پرسش سهم يا بيشتر5 تا 3 سهم سبزی مصرف مي كند، يك امتياز كسب خواهد نمود. و اگر عنوان كند روزانه 3کند، امتيازی كسب نخواهد کرد. اگر عنوان كند كه روزانه کمتر از

سبزی مصرف مي كند، دو امتياز كسب خواهد نمود. تذكر: هر يك سهم ميوه معادل يك عدد سيب متوسط يا همين مقدار از هر ميوه ديگر است. هر يك سهم سبزي نيز معادل يك عدد سبزي

غيربرگي متوسط مانند گوجه فرنگي، بادنجان يا هويج، و يا يك ليوان سبزي برگي نظير سبزي خوردن يا كاهو است. در پرسشي كه درباره مصرف روزانه شير و لبنيات است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه روزانه اصال شیر و لبنیات مصرف نمي كند یا گاهی بندرت مصرف می.1

کند ، صفر امتياز كسب خواهد نمود. اگر عنوان كند كه روزانه کمتر از دو سهم شير و لبنيات مصرف مي كند، يك امتياز كسب مي نمايد و اگر عنوان كند كه سهم يا بيشتر شير و لبنيات مصرف مي كند، دو امتياز كسب خواهد نمود.2روزانه

قوطي كبريت(5/1 گرم )معادل 45 ميلي ليتر( ماست، يا 200-250 ميلي ليتر( شير، يا يك ليوان )200- 250 هر يك سهم شير و لبنيات معادل يك ليوان )تذكر:پنير است.

در پرسشي كه درباره استفاده از نمكدان سر سفره است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه هميشه یا اکثر اوقات از نمكدان سر سفره استفاده مي كند، صفر.2 امتياز كسب خواهد نمود. اگر عنوان كند كه گاهي از نمكدان سر سفره استفاده مي كند، يك امتياز كسب خواهد نمود. و اگر عنوان كند كه هرگز از نمكدان سر

سفره استفاده نمي كند یا در موارد معدود ممکن است استفاده کند، دو امتياز كسب خواهد نمود. در پرسشي كه درباره مصرف فست فود)انواع ساندویچ های آماده حاوی سوسیس یا کالباس یا سمبوسه یا پیتزاهای حاوی سوسیس،کالباس و پنیر پیتزای.3

فراوان( و نوشابه هاي گازدار است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه در هفته دو بار يا بيشتر فست فود يا نوشابه هاي گازدار مصرف مي كند، صفر امتياز كسب خواهد نمود. اگر عنوان كند كه در ماه حدود يك تا دوبار مصرف مي كند، يك امتياز كسب خواهد نمود و اگر عنوان كند كه هرگز در طول يك ماه از فست فود يا

نوشابه هاي گازدار استفاده نمي كند و یا در طول سال ممکن است چند نوبت محدود استفاده کند، دو امتياز كسب خواهد نمود. در پرسش كه درباره روغن مصرفي است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه فقط از روغن هاي نيمه جامد، جامد يا حيواني براي طبخ غذا استفاده مي كند، صفر.4

امتياز كسب خواهد نمود. اگر عنوان كند كه تلفيقي از روغن هاي گياهي مايع و روغن هاي نيمه جامد را براي طبخ غذا مورد استفاده قرار مي دهد، يك امتياز كسب خواهد نمود. و اگر عنوان كند كه فقط از روغن هاي گياهي مايع معمولي و مخصوص سرخ كردني براي طبخ غذا استفاده مي كند، دو امتياز كسب خواهد

نمود.

8

در پرسشي كه درباره ميزان فعاليت بدني در هفته است، اگر فرد پاسخگو عنوان كند كه در هفته هيچ فعاليت بدني هدفمندي انجام نمي دهد، صفر امتياز كسب.5 دقيقه150 دقيقه در هفته به فعاليت بدني مي پردازد، يك امتياز كسب خواهد نمود. و اگر عنوان كند در هفته مجموعا" 150خواهد نمود. اگر عنوان كند كمتر از

)پنج جلسه سي دقيقه اي( به فعاليت بدني مانند پياده روي تند، شنا يا دوچرخه سواري مي پردازد، دو امتياز كسب خواهد نمود. انجام فعاليت بدني با مدت زمان خواهد گرفت.1 جلسه مطلوب نموده و امتياز 3مورد نظر طي كمتر از

ارزيابي قلبي عروقي

9

مراقبت از نظر خطر ابتالء به فشار خون

اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابی

شرح حال دقيق بگيريد و

افرادي كه *عوامل خطر

فشارخون باال دارند را

مشخص كنيد سپس

فشارخون ايشان را

اندازه گيريفرماييد :

در صورت وجود هر يك از نشانه هاي زير:- چاق يا دارای اضافه وزن است

- والدين مبتال به فشار خون باال هستند - والدين بيماری عروق كرونر زودرس دارند

- والدين سابقه بيماری كليوی يا غددي)تيروئيد، .......( دارنددر خطر ابتالء به افزايش فشار خون هستند

- اندازه گيری فشارخون با استفاده از جداول ميزان ميلي متر جيوه90/140فشارخون در بخش ضميمه ها:

دقيقه مجددا فشار خون اندازه5وبيشتر باشد پس از گيری شود:

تا90- اگر ميانگين فشارخون در دو نوبت بين صدك 1 باشد )پيش فشارخون باال ( به عنوان فرد در معرض95

خطر، ساالنه تحت مراقبت قرار گيرد: - توصيه به اصالح شيوه زندگی و آموزش شيوه

رژيم غذايی مناسب، كنترل وزن )در]زندگی سالم صورت چاق بودن يا داشتن اضافه وزن(، توصيه به

[محدوديت مصرف نمك وانجام فعاليت بدنی و ....... - اندازه گيری فشارخون و قد و وزن و تعيين وضعيت

چاقي ميلي مترجيوه140/ 90- اگر ميانگين فشارخون 2

وبيشترباشد فشارخون باال( ارجاع غير فوری به پزشكجهت تاييد تشخيص و بررسی بيش تر

در صورت تاييد بيماري فشارخون باال توسط پزشك،- فرد بيمارالزم است: ماهانه توسط كارمند بهداشتي

ماه يك بارتوسط پزشك ويزيت3مراقبت شود و هرشود.

10

ارزيابي جوان از نظر ابتال به فشارخون باالجوان را از نظر ابتال به فشارخون باال بشرح زير ارزيابي كنيد

: محاسبه و رسم نمايه توده بدني فرد چاقي يا اضافه وزن 55 سال و يا سن مادر از 65 در صورتي كه سن پدر از سالگي(:55 سالگي و زن ها قبل از 65ابتال حداقل يكي از والدين به بيماری عروق كرونر زودرس ) مردها قبل از

سالگي55 سالگي و در مورد مادر قبل از 65سال پايين تراست از والدين در خصوص ابتال به بيماري عروق كرونر يعني سكته قلبي و يا آنژين قلبي در مورد پدر قبل از سؤال كنيد پاسخ بلي را يك نشانه محسوب كنيد.

: در صورتي كه والدين جوان تا به حال كلسترول خون خودرا اندازه گيري كرده اند در خصوص باالاختالالت چربي خون ازجمله كلسترول ال دي ال حداقل در يكي از والدينبودن آن كه با تشخيص پزشك بوده سؤال كنيد. پاسخ مثبت يك نشانه تلقي مي گردد.

ابتال يكي از والدين به بيماري هاي كليه يا اختالالت تيروئيد كه با تشخيص دكتر بوده نيز يك عامل خطرابتال حداقل يكي از والدين به بيماری كليوی يا غددي )تيروئيد، .......(:است

كساني كه در خواب آپنه دارندتوصيه هاي آموزشي

مشابه تغذيه مناسب و فعاليت بدني مناسب در بخش تغذيه است.

11

بيماري ريوي غيرواگير

نظر از آسم مراقبت به ابتال

رفتاري و آموزشي اهدافالزم است در پايان دوره آموزشي:

- شرکت کننده بتواند نشانه هاي آسم را به درستي طبقه بندي كند.- شرکت کننده بتواند براساس نتيجه طبقه بندي آسم، اقدام مناسب را انجامدهد.- شرکت کننده بتواند موارد ابتال به آسم را به درستي شناسايي كند.

بیماری آسم ) مراقب سالمت/بهورز(

12

ارزيابي ژنتيك :

13

توصیه هاطبقه بندینشانه هاسوال

تشخیص سابقه آس:::م توس:::ط

پزشکتج::ویز اس::پری

استنش::::::::::اق توس::ط پزش::ک طی ي::ك س::ال

گذشته وجودعالئم تنفسي

4شامل سرفه بيش از هفته، خس خس سينه مكرر و يا تنگي نفس

)به ويژه پس از فعاليت فيزيكي يا متعاقب

عفونت هاي تنفسي(طی يك سال گذشته

مثبت بودن پاسخ فرد به فرد مشکوک به بیماریهر یک از سوال ها

آسم

ارجاع به پزشک به منظور تایید یا رد بیماری وارزیابی های تکمیلی

منفی بودن پاسخ فرد بهکلیه سواالت

عدم ابتالی فرد بهبیماری آسم

دادن آموزش های الزم در خصوص عوامل زمینه ساز

بروز آسم )به ویژه در افرادی که سابقه بیماری آسم در اعضاء درجه یک خانواده و یا سابقه فردی و یا خانوادگی بیماری های آتوپیک )رینیت، آلرژیک یا

اگزما( دارند(

بررسی عامل خطر/بیماری/ناهنجاری های ژنتیک

)شناسایی مورد: غربالگریارزيابی یا بیماریابی(

اقدامطبقه بندینشانه ها

سابقه خانوادگی بیماریبررسی های غیرواگیر

شما2 یا 1آیا در خود شما و بستگان درجه هیچ یک از این موارد وجود دارد؟

اختالالت چربی خونبیماری فشارخون سرطان های قلبی-عروقی بیماریدیابت

ناشنوایی غیراکتسابینابینایی غیر اکتسابی

ارجاع غیرفوری به پزشک مرکزعامل خطر فامیلی داردبهداشتی درمانی/ خانه بهداشت

-عامل خطر فامیلی ندارد

توضیحاتطبقه بندیاستاندارد ارائه خدمتآموزش

بر اساس محتوای آموزشی برنامه-یک بار در سالآم::وزش جوانان )دانشجويان(تاالسمی

آموزش افراد صاحب نفوذ در محله بر اساس محتوای آموزشی برنامه-یک بار در ساليا روستا

تاالسمی آم:وزش ع:اق:دان مح:لي به منظور

جلب مشاركت آنها در راستاي انجام عقد )دائم و يا م:وقت( پس

بر اساس محتوای آموزشی برنامه-یک بار در سالتاالسمی

14

از انج:ام مشاوره ژنتیک

واكسيناسيون

مراقبت از نظر وضعيت واكسيناسيون

15

اقدامنتيجه ارزيابيارزيابی

- - آيا در دوره دبيرستان واكسن توامدريافت كرده است؟

- در دوره دبيرستان واكسن توام دريافتنكرده است يا نمي داند

)واكسيناسيون ناقصاست(

- معرفي به مركز بهداشتي درماني جهت دريافتواكسن

ماه بعد جهت اطمينان از تكميل1- پيگيري فعال واكسيناسيون

سال يكبار تكرار10هر

- ادامه مراقبت ها واكسيناسيون كامل است

نظر از واكسيناسيون مراقبت وضعيتو آموزشي رفتاري اهداف

آموزشي: الزم اس:::::::ت در پاي:::::::ان دوره

وضcccعيت ايمنسcccازي را بcccه - شccccرکت کننccccده بتوانccccددرستي طبقه بندي كند.

- شرکت کننده بتواند براساس نتيجه طبقه بندي، اقدام مناسب را انجام دهد.

می شود: براساس ارزيابي، وضعيت ايمنسازي نتيجه گيري

نتيجه ارزيابي

است ومبتال به بيماری كه طبق آخرين برنامه و راهنمای ايمن سازی، واكسيناسيون او بايد تحت نظارت*واكسيناسيون ناقص

16

بدون18جدول ايمن سازي دو گانه )ديفتري و كزاز( در افراد باالي سابقه ايمن سازي

نوع واكسنزمان مراجعهدو گانه ويژه بزرگسالاولين مراجعه

دو گانه ويژه بزرگسال يك ماه پس از اولين مراجعه يك ماه پس از دومين

مراجعهدو گانه ويژه بزرگسال

ماه تا يك سال پس از6سومين مراجعه

دو گانه ويژه بزرگسال

سال پس از چهارمين10مراجعه

سال يك بار10دو گانه ويژه بزرگسال و هر تكرار شود.

مستقيم پزشك انجام شود، می باشد.

واكسيناسيون كامل است

. : باشد * نكرده دريافت را تر بيش يا واكسن نوع يك از نوبت يك حداقل ناقص واكسيناسيون

: شود می انجام مناسب اقدام بندي، طبقه به توجه با

اقدام- معرفي به مركز بهداشتي درماني جهت دريافت واكسن

- پيگيري فعال يك ماه بعد جهت اطمينان از تكميل واكسيناسيون

ارزيابي دهان ودندان

17

مراقبت از نظروضعيت دهان و دندان

اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابی

ارزيابي سالمتدهان و دندان

- دندان درد يا- تورم و پارگی و خونريزی از بافت يا

- آبسه دندان يا- شكستگی و بيرون افتادن دندان از دهان

مشكل دهان و دندان دارد- تجويز مسكن برای درد

- اقدام مربوط به بيرون افتادن دندانطبق راهنما

- ارجاع فوری به دندانپزشك- تغيير رنگ دندان به سياه يا قهوه ای

- لثه پر خون و قرمز و متورم- بوی بد دهان- جرم دندانی

- زخم يا موارد غير طبيعی در داخل دهان مشكل دهان و دندان دارد

- ارائه توصيه های بهداشتی دهان و دندان )مسواك، نخ دندان، تغذيه مناسب،

استفاده از دهان شويه( به جوان - ارجاع غير فوری به دندانپزشك

هيچ يك از عالئم فوق وجود ندارد

مشكل دهان و دندان ندارد

- توصيه بهداشتی دهان و دندان )مسواك، نخ دندان، تغذيه مناسب، استفاده از دهان

شويه( به جوان ماه6- تشويق به مراجعه به دندانپزشك

بعد و مراقبت بعدی يك سال بعد

18

بيماريهاي عفوني

: سل ريويرفتاري و آموزشي اهداف

الزم است در پايان دوره آموزشي:

شرکت کننده بتواند نشانه هاي سل را به درستي طبقه بندي كند.- شرکت کننده بتواند براساس نتيجه طبقه بندي سل، اقدام مناسب را انجام دهد.

19

بتوانccد مccوارد ابتال - شccccرکت کننccccدهبه سل را به درستي شناسايي كند.

- شرکت کننده بتواند يك نمونه خلط را به درستي تهيه كند.وضعيت ابتال به سل به شرح زير ارزيابي می شود:

جمع بندي و بررسي كنيداز عوامل خطر و نشانه زير را سؤال كنيد:

سرفه طول كشيده )بيش از دو هفته(عامل خطر: سابقه تماس با فرد مبتال به سل

طبقه بندي

مشكل)احتمال سل(

درمعرض خطر ابتال به سل

فاقد مشكل

اقدام كنيد

نمونه از خلط*، در صورت وجود خلط3تهيه

نشانه ها

داراي نشانه يا- هفته( به همراه عامل خطر2بدون نشانه )سرفه مساوي يا كم تر از -بدون نشانه )فاقد سرفه( و-

20

اقداماقداماولين نمونه خلط را بگيريد. )درصورت وجود و امکان ارائه خلط(-به جوان و همراه وي تغذيه مناسب، تهويه و كنترل راه هاي انتقال بيماري و گرفتن نمونه هاي خلط آموزش دهيد.-جوان را به پزشك ارجاع غير فوري دهيد.-به جوان و همراه وي تغذيه مناسب، تهويه و كنترل راه هاي انتقال بيماري را آموزش دهيد.-جوان را يك ماه ديگر پيگيري كنيد.-

با عامل خطر -بدون نشانه و-بدون عامل خطر-

مراقبت از نظر شك به سل

*

روش تهيه نمونه خلط"به راهنمای در راهنما"در افراد مشكوك به سل

مراجعه كنيد.

هپاتيت : اقدامطبقه بندینشانه هاارزيابی

- بروز زردی/ پررنگ شدن ادرار و كم رنگ شدن مدفوع -

- هپاتيت ويروسیارجاع به پزشك يا

21

طبقهنشانه هاارزيابيبندي

اقدام

از جوان يا همراه وي عوامل خطر و

نشانه زير را سؤالكنيد:

سرفه طول كشيده )بيش از دو

هفته(:عامل خطر

سابقه تماس با فرد مبتال به

سل

داراي نشانه يا- بدون نشانه-

)سرفه مساوي 2يا كم تر از

هفته( به همراهعامل خطر

مشكل )احتمال

سل(

اولين نمونه خلط را بگيريد. - بccه جccوان و همccراه وي تغذيccه مناسccب، تهويccه و-

كنترل راه هاي انتقccال بيمccاري و گccرفتن نمونccه نمونccه از3 تهيccه هccاي خلccط آمccوزش دهيccد.

،*خلطجوان را به پزشك ارجاع غير فوري دهيد.-

بدون نشانه-)فاقد سرفه( و

با عامل خطر - درمعرض خطر ابتالبه سل

بccه جccوان و همccراه وي تغذيccه مناسccب، تهويccه و-كنترل راه هاي انتقال بيماري را آموزش دهيد.

جوان را يك ماه ديگر پيگيري كنيد.-

بدون نشانه-و

بدون عامل خطر- فاقد

مشكل جوان را بccه مراجعccه در صccورت بccروز نشccانه يccا-

تماس با فرد مبتال به سل تشويق كنيد.

- هپاتيت دارويی يا - بيماری های

متابوليك و عفونی همراه با ايكتر

)نظير لپتوسپيروز(

به معاونت بهداشتی دانشگاهD وB، C گزارش موارد مثبت هپاتيت بر اساس / مشاوره خانوادهD وB، Cآموزش نحوه پيشگيری از سرايت هپاتيت

راهنما

ارزيابي بيماريهاي منتقله ازراه جنسي :ايدز:

اقدامطبقه بندي نشانه ارزيابي

22

سابقه/ سوء مصرف مواد مخدر، محرك

سابقه يا وجود ارتباط جنسي خارج از

چارچوب خانواده ،سابقه زندان در فرد

شريك جنسي/ همسر،سابقه انجام خالوبي

تاتو و حجامت

وجود فرد معتاد به مواد مخدر ، محرك در خانواده

و دوستانوجود فرد مصرف كننده

تفنني مواد مخدر ، محركدر خانواده و دوستان

خريد مواد مخدر و يا محرك و الكل، براي

ديگريحضور در مهمانی های با

امکان مصرف موادمخدر،محرك و الكل

سابقه مصرف مواد مخدرمحرك در شريك جنسي

/ همسر

سابقه ارتباط جنسي محافظت نشده و بدون

كاندومابتالي شريك جنسي

/همسر به ايدز يا بيماريهاي آميزشي

سابقه مصرف مواد مخدر ، محرك قبل از ارتباط

جنسيسابقه ارتباط جنسي با

شركاي جنسي متعددسابقه ارتباط جنسي با

افراد تن فروش سابقه رفتارهاي جنسي

پرخطر در شريكجنسي/همسر

وجود رفتارهاي جنسي پرخطر در اعضاي خانواده و

دوستان

در صورتيكه سومصرف

مواد يا رفتار

جنسي مخاطره

آميز داشت ترشح از

مجرا سوزش يا

خارشواژن زخم

تناسلي درد زير

شكم

امكان ابتال به بيماريهايمنتقله ازراه جنسي

ارجاع به پزشك

ارزيابي سالمت روان وسوءمصرف مواد

23

سالمت روان

های حوزه سالمت روانی، اجتماعی و اعتیاد خدمات ذیل را ارائه خواهند داد:کارشناسان مراقب سالمت خانواده در برنامه های غربالگری اختالالتهدف )از طریق فرم های گروه ناسایی ، آنان آگاهي سطح ارتقاء و جامعه عموم به الزم هايآموزش ارائه-

افراد ارجاع ، گری اولیه درگیری با مصرف الکل، سیگار و مواد، مشکالت اجتماعی و شناسنامه سالمت جوانان(روانپزشکی، غربالباالتر )کارشناس سالمت روان و پزشک( سطوح به شده شناسایی

آماري اطالعات دهيگزارش و ثبت ،بیماران پیگیری و مراقبت ، آنها خانواده و پزشکیمبتالیان به اختالالت روان به الزم هايآموزش ارائه- بيماران

-گری اختالالت روانکارشناس مراقب سالمت می بایست پس از برقراری ارتباط مناسب و مؤثر با افراد تحت پوشش، با استفاده از فرم غربال های اجتماعی )در پرسشنامه جمعیت شناختی( از میانگری اولیه درگیری با سیگار، الکل و مواد و توجه به عوامل خطر آسیبپزشکی، فرم غربال

پزشکی، مصرف مواد و همچنین افراد در معرض مشکالت اجتماعی را شناسایی و با آگاه سازی ازجمعیت عمومی، افراد مبتال به اختالل روان خدمات موجود؛ بیمار و خانواده او و افراد در معرض آسیب را به پزشک و یا کارشناس سالمت روان ارجاع نمایند. همچنین با جلب اعتماد بیمار و

خانواده او همکاری آنها را برای پذیرش دستورات و شروع مداخالت درمانی و آموزشی موجب شود. همان گونه که پیشتر گفته شد، در بیماران روند، در این موارد اولین قدممبتال به اختالالت مصرف مواد که آمادگی و انگیزه کافی برای شروع درمان نداشته و از مراجعه درمانی طفره می

به شده شناسایی افراد وضعیت اوقات گاهیارجاع اعضای خانواده برای دریافت مشاوره اختصاصی به پزشک ویا کارشناس سالمت روان است. از نظر سالمت در وضعیت مناسبی قرار دارند. کنندمی تصور و دانندنمی بیمار را خود و ندارند پذیرش و آگاهی خود مشکل به نسبت که است ایگونه

برای خانواده سوی از الزم تشویق و حمایت تا شود، داده ارجاع پزشک به اشخانواده اعضای از یکی همراه به بیمار که است الزم شرایطی چنین در بررسی عالئم اختالالت روانپزشکی، مصرف مواد و یا مشکالت اجتماعی عالئم فرد در که صورتی نکته مهم: در.گیرد صورت پزشک نزد بیمار بردن

.دهد فوری ارجاع پزشک به را بیمار کارشناس مراقب سالمت خانواده باید؛ باشد روانپزشکی هایشناسایی شده جزء موارد فوریت های حوزه سالمت روانی، اجتماعی و اعتیادپذير در برنامهآسيب هايگروه

24

: پذير آسيب هاي گروه تعريف-برابر استرس در افراد برخي. شوندمی محسوب پذیرآسیب هایگروه جزء افراد از ایعده مراکز سالمت جامعه، پوشش تحت عمومی جمعیت میان در در افراد این. دارندمصرف مواد و مشکالت اجتماعی ، اختالالت روانپزشکی به ابتالء براي بیشتری آمادگي و دارند بيشتري پذيريآسيب مشكالت و ها

شوند.اختالالت و مشکالت می دچار زودتر و برخوردارند کمتری مقاومت و مقابله توان از محیطی مشکالت و هااسترس مقابل در دیگران با مقایسه از برخی كرد. پيشگيري اختالالت و مشکالت بروز از توان مي هايشانخانواده و آنها به الزم هايآموزش ارائه و افراد اين موقع به شناسايي با

:هستند زير افراد شامل درحوزه سالمت روانی، اجتماعی و اعتیاد پذير آسيب هايگروه مالي يا تحصيلي شغلي، عاطفي، شكست دچار كه افرادي هستند، جسمی ناتوانی دارای که معلول افراد مزمن، جسمی هایبیماری به مبتال بیماران

يا والدين كه سوگوار افراد مزمن، جسمي بيماران يا رواني بيماران و مراقبين خانواده اند،كرده زايمان تازگي به كه زناني يا باردار زنان اند، شده آنها خانواده يك درجه اعضاي از یکی پراسترس )پرستاران، فرهنگیان، مشاغل كاركنان سرپرست، بي نوجوانان و كودكان است، كرده فوت اخيرا

افراد با وضعیتكنند،زندگي مي متشنج و مشاجره پر خانواده در كه افرادي ، جوانانبيمارستان(، اورژانس بخش كاركنان نجات، و امداد هايگروه و ... .اجتماعی و اقتصادی پایین، افراد با والد یا اعضای خانواده مصرف کننده مواد

تذكرشود: تكميل زير موارد براي بايد گريغربال فرم سالم و بدون عالمت، ظاهر به افراد بر عالوه

كه افرادي - الف -يافته بهبود حاضر حال در اند و یا مشکل اجتماعی را تجربه کرده اند وبوده مبتالد یا مصرف مواپزشکیاختالالت روان به قبال اختالل یا آسیب دیگری در معرض افراد اين است ممكن اين بر عالوه. دارد وجود يافته بهبود اختالل عود احتمال افراد اين مورد در .اند

.باشند پزشكي، مصرف مواد و یا مشکالت اجتماعی مبتال هستند و قبال شناسايي شده است اما به دليلافرادي كه در حال حاضر به اختالل روان - ب

، بيماريابي بايد در مورد شناسايي اختالل دوم وي صورت گيرد. با اينكه اين افراد تحت نظر پزشك هستند اما ممكن1احتمال ابتالء به اختالل توأم است پزشك به آنها گفته باشد كه چند ماه ديگر مجددا به پزشك مراجعه كنند )داروها چند ماهه تجويز شده باشد(. بنابراين در طي اين چند ماه

ممكن است فرد مشکالت دیگری هم زمان شکل گرفته و به دلیل عدم ویزیت موارد شناسایی نشوند.غربالگری اولیه درحوزه سالمت روان:

قبل از پرسشگری دراین بخش به خدمت گیرنده توضیح دهید که در این بخش می خواهم سواالتی درزمینه شرایط روان شناختی واسترس هایشما بپرسم :

برای خدمت گیرنده توضیح دهید هدف ازاین پرسشگری شناسایی زودرس ناراحتی های اعصاب وروان درمراجعین است .به این نرتیب افراد نیازمند به درمان ، مراقبت ومشاوره زودتر شناخته شده وبرای درمان ارجاع می شوند .درخصوص حفظ رازداری اطمینان دهید مطالبی که دراین جلسه مطرح می گردد فقط مربوط به ارزیابی سالمت وتکمیل پرونده بهداشتی شما می باشد سپس به خدمت گیرنده بگویید سواالتی که از شما

روز گذشته تجربه کرده اید .درپاسخ به هرسوال می توانید بگویید همیشه ،30پرسیده می شود در مورد حالت هایی است که در طول بیشتراوقات ، گاهی اوقات ، بندرت یا اصال.

نمره گذاری این پرسشنامه بدین ترتیب است که برای پاسخ های همیشه ، بیشتر اوقات ، گاهی اوقات ، اصال وبندرت به ترتیب اعداد نمره گذاری: یاباالتررا کسب می کد10 باشد.افرادیکه نمره 24وصفر تعلق می گیرد.مجموع امتیازات هرپرسشنامه می تواند از حداقل صفر تا حداکثر 4،3،2،1

يعني فرد مبتال به يك اختالل روان پزشکیابتالء هم زمان يك فرد به دو اختالل روان .1 پزشکی، در دوره ابتالء به اختالل خود به يك اختالل روانپزشکی ديگر نيز مبتال باشد .مثالفرد مبتال به صرع مزمن دچار افسردگي شود .

25

به گزینه نمی داند3به عنوان غربال مثبت محسوب می شودکه جهت دریافت خدمات بعدی به پزشک ارجاع می گردند .در صورت پاسخ بیشتر از /پاسخ نمیدهد ، ارجاع به پزشک صورت گیرد.

روان : سالمت غربالگري

هم

بی

گا

بن

4321

 

و کلماتی که برجسته شده اند، تأکيد کنيد. زير آن خط کشيده شدهپرسشگر گرامی: از آزمودنی سؤاالت زير را بپرسيد. بر روی جمالتی که . در پاسخ به هر روز گذشته تجربه کرده اید 30 طول پاسخگوی گرامی، سؤاالتی که از شما پرسيده می شود، در مورد حالتهایی است که در

سؤال می توانيد بگوئيد هميشه، بيشتر اوقات، گاهی اوقات، بندرت يا اصال.را- 1پرسش زیر مواد از یک کدام خود، عمر طول در تاکنونالفکرده اید؟مصرف

) غیرپزشکی) مصرف فقط

بلهخیر

به تمایل عدمپاسخگویی

ش س

پر

1

-ت

مثبسخ

تپاصور

ب

:

ک

هریبه

ماهاخیرسه

در

طور؟

چ

بلهخیر

به تمایل عدمپاسخگویی

) غیره- ) ناس، قلیان، سیگار، تنباکو انواع الف

کدیین،- ) هرویین، سوخته، شیره، تریاک، افیونی ترکیبات ب) غیره ترامادول،

) غیره- ) بنگ، گراس، سیگاری، حشیش ج

26

در گذشته 30چقدر هستيد؟ روز عصبی و مضطرب کرديد، می احساسدر گذشته 30چقدر کرديد؟  احساس روز می نااميدیدر گذشته 30چقدر کرديد؟  احساس روز می قراری بی و ناآرامیدر گذشته 30چقدر کرديد؟  روز می غمگينی و افسردگی احساسدر گذشته 30چقدر است؟ روز سخت خيلی شما برای کاری هر دادن انجام که کرديد می احساسدر گذشته 30چقدر کرديد؟ روز می ارزشی بی احساس

 

محرک- (های د غیره ) ریتالین، اکس، اکستازی، شیشه، آمفتامینی

آرام- قرص بخشه یا فنوباربیتال، ) ها آلپرازوالم، دیازپام، خواب هایغیره(

نوشیدنی- (و غیره ) عرق، شراب، آبجو، الکلی های

: - کنید- مشخص سایر زغربالگری اولیه درگیری با الکل، سیگار و مواد

گری در حوزه اعتیادمقدمه سؤاالت غربال توان به صورت تدخینی،خواهم چند سؤال درباره تجربه شما از مصرف سیگار، الکل و مواد در طول عمر و سه ماه گذشته بپرسم. این مواد را میدر این بخش می

خوراکی، مشامی، استنشاقی، تزریقی یا خوردن قرص مصرف کرد )کارت مواد را نشان دهید(. این ارزیابی برای تمام مراجعان به عنوان بخشی از ارزیابی استاندارد شده ممکن است توسطشود و هدف آن شناسایی زودرس مصرف این مواد به منظور کمک به ارتقای سالمتی افراد است. برخی از مواد فهرستوضعیت سالمتی انجام می

اما، اگر کنیم. نمیکنید ثبت مصرف میتجویز پزشکبخش، داروهای ضددرد یا ریتالین(. در این مصاحبه داروهایی که شما مطابق پزشک تجویز شده باشد )مثل داروهای آرامکنید، لطفا به ما اطالع دهید. شده مصرف می از تجویز پزشک، یا با دفعات و مقادیر بیشتر از میزان نسخه غیرشما این داروها را به دالیلی

دهید، کامال محرمانه خواهد بود.دهیم اطالعاتی که در این مورد به ما میخواهیم درباره مصرف مواد غیرمجاز مختلف توسط شما بدانیم، به شما اطمینان میگرچه میها پاسخ ندهید.توانید به پرسشکند، اما در صورت عدم تمایل میها در ارایه خدمات مورد نیاز به ما کمک میگویی باز و صادقانه به این پرسشپاسخ

تاریخ تکمیل فرم: ............................... مشخص کنید: ....... سایر اعضای خانواده منبع شرح حال: خود فرد

های درباره مصرف سیگار، الکل و مواد بپرسید.خواهید پرسشگیرنده توضیح دهید که در این بخش میگری برای خدمتپیش از شروع پرسششود.گیرنده یادآور شوید این خدمت به عنوان یک فرآیند استاندارد برای تمام مراجعان انجام میبه خدمتبخش، داروهای ضددرد یا ریتالین(. در اینشده ممکن است توسط پزشک تجویز شده باشد )مثل داروهای آرامگیرنده توضیح دهید: »برخی از مواد فهرستبرای خدمت

از تجویز پزشک، یا با دفعات و مقادیر بیشتر از غیر اما، اگر شما این داروها را به دالیلی کنیم. نمیکنید ثبت مصرف میتجویز پزشکمصاحبه داروهایی که شما مطابق کنید، لطفا به ما اطالع دهید.«شده مصرف میمیزان نسخه

.در خصوص حفظ رازداری اطمینان دهیدتواند در صورت عدم تمایل به اینکننده میکند هر چند مراجعهگویی باز و صادقانه به تیم سالمت در ارایه خدمات مورد نیاز کمک میبه خدمت گیرنده توضیح دهید پاسخ

ها پاسخ ندهد.پرسشالف1پرسش

بینی شده در جدول بپرسید.الف را برای تمام گروه های مواد پیش1پرسشتوانید با هماهنگی با اداره پیشگیری و درمانهای ارایه شده در جدول متفاوت باشد، شما میدر صورتی که نام خیابانی مواد مورد استفاده در منطقه شما با مثال

های متناسب با منطقه خود را به جدول اضافه فرمایید.سوءمصرف مواد، دفتر سالمت روانی، اجتماعی و اعتیاد مثال»در صورت پاسخ منفی به تمام مواد بیشتر کاوش کنید: »حتی در دوره نوجوانی و جوانی؟.در صورتی که باز هم پاسخ منفی بود از مراجع تشکر نموده و بازخورد متناسب ارایه فرمایید

27

گری تکمیلی به کارشناس سالمت روان یا پزشک مرکز ارجاع دهید.در صورت پاسخ مثبت به هر یک از موارد، از مراجع تشکر نموده و او را برای غربال.در صورت پاسخ منفی به تمام موارد، از مراجع تشکر نموده و بازخورد متناسب ارایه دهید

غربالگري اوليه در الكل مواد وسيگار گری اولیه درگیری با مصرف الکل، سیگار و مواد نیاز به زمان و ایجاد ارتباط مؤثر و اعتماد بین جمعیت تحت پوشش و کارشناسها صحیح در غربالدستیابی به پاسخ

مراقب سالمت دارد. های صحیح و دقیق نبوده، بلکه انتقال این پیام به مراجعان است که مصرفهدف اولیه در شروع غربالگری اولیه درگیری با مصرف الکل، سیگار و مواد دستیابی به پاسخ

مواد پیامدهای منفی جدی بر سالمت آنها داشته و نظام مراقبت های بهداشتی نسبت به آن حساس بوده و آمادگی دارد در این ارتباط به ایشان کمک نماید.

28

ارزيابي اختالالت وبيماريهاي روان

اهداف فصل

پس از مطالعه این فصل انتظار می رود که بتوانيد:

اقداماتطبقه بندي تشخيص احتمالي نشانه ها وعاليم

افسردگي شديد )قصد جدي افسردگياحساس خستگي وكاهش انرژيبراي آسيب به خود وديگران(

كاهش توان::ايي انج::ام فع::اليت ه::اي ارجاع فوري به پزشكروزمره

احس::اس بي ارزش::ي ي::ا احس::اسگناه

افسردگي خفيف يا متوسط )عدم وجود قصد جدي براي ارجاع غير فوري به پزشكآسيب به خود يا ديگران(

كاهش يا افزايش خواب

افزايش يا كاهش اشتها

اختالالت و مشکالت شایع حوزه سالمت روانی، اجتماعی و اعتیاد را نام ببرید.-1 4تعریف و توصیفی از هccر یccک از اختالالت و مشcکالت شccایع بیccان كنيcد. 3 عالیم و نشانه های شایع و مهم هر اختالل یا مشکل را نام ببرید. - -2

- نحوه ارجاع افراد شناسایی شده به سطوح بccاالتر5ضرورت شناسایی و نحوه غربالگری اختالالت و مشکالت شایع را بیان كنيد.و موارد و را بیان كنيد.

گروه های در معرض خطر و عوامل مؤثر در پیدایش اختالالت و مشکالت حوزه سالمت روانی، اجتماعی و اعتیاد را بیان كنيد.-3 از فردی که نشانه ها وعالیم افسردگی را دارد حتما راجع به افکار خودکشی به همراه قصد جدی برای آسیب به خود یا دیگران سئوال توجه:کنید:آیا هیچ گاه شده از زندگی خسته شوید و به مرگ فکر کنید؟ آیا اخیرا به خودکشی فکر کرده اید؟.چنانچه پاسخ مثبت است، این عالمت را به عنوان یک اورژانس روانپزشکی در نظر گرفته و بیمار را ارجاع فوری به پزشک دهید

29

مراقبت و پیگیری بیماران توسط کارشناسان مراقب سالمت خانواده: افرادی که در غربالگری کارشناس مراقب سالمت خانواده مشکوک به بیماری روانپزشکی شناسایی شده اند پس از ارجاع به پزشک )پزشک

خانواده(، تشکیل پرونده و تایید تشخیص تحت درمان، مراقبت و پی گیری قرار می گیرند. در مواردیکه عالیم از شدت کمتری برخوردار هستند و قصد خودکشی نیز وجود نداشته است، به صورت ماهانه توسط کارشناس مراقب سالمت

خانواده پی گیری و مراقبت انجام خواهد شد. در موارد شدید پی گیری هفتگی در ماه اول توصیه می شد.مواردی که باید در پیگیری بیماران افسرده توسط کارشناسان مراقب سالمت خانواده اجرا شود:

آموزش بيمار و خانواده وي درباره بيماري با تاکید بر اهمیت و ضرورت درمان و پی گیری،پی گیری مصرف منظم داروها مطابق با دستور پزشکپی گیری عاليم افسردگی: غمگینی، کاهش انرژی، خستگی، مشکالت خواب و اشتها،بررسی عوارض جانبي داروها و در صورت لزوم ارجاع بیمار به پزشک )عوارض شایع: تهوع، اسهال یا یبوست، سوء هاضمه، خشکی دهان

خواب آلودگی، ... که در هفته اول پس از شروع داروها ممکن است بیشتر بروز کند(.)پی گیری مراجعات بیمار به پزشک طبق زمانبندی تعیین شده از سوی پزشک )ماهانه

پیگیری در مورد بیماران زیر باید درفواصل کوتاه حداکثر هفتگی انجام شود:بیمارانی که افکارخودکشی یا اقدام به خودکشی داشته اند.-1بیمارانی که دستورات دارویی را مطابق تجویز پزشک اجرا نکرده یا پذیرش کافی برای درمان و پی گیری ندارند.-2شرایط نامناسب خانوادگی و فقدان حمایت الزم از سوی خانواده و نزدیکان.-3

ضمن آموزش به بیمار و خانواده تالشکارشناس مراقب سالمت خانواده چنانچه در پی گیری های خود موارد فوق را شناسایی نمودمقرر توسط پزشک مربوطه ویزیت شودخواهد نمود که بیمار سریع تر و زودتر از موعد

نکاتی که کارشناسان مراقب سالمت خانواده باید به خانواده و بیمار آموزش دهند: افسردگی بیماری شایع و قابل درمانی است به گونه ایکه بعضی به آن سرماخوردگی اعصاب می گویند.- افسردگی یک بیماری است که نشانه ضعف اراده یا تنبلی نبوده و صرفا با توصیه های عمومی مانند مسافرت رفتن یا تفریح کردن-

برطرف نمی شود. بهبودی از افسردگی به تدریج ظاهر خواهد شد. -مصرف داروهای ضد افسردگی با تجویز پزشک خطر جدی برای بیمار ندارد. -مصرف داروهای ضد افسردگی اعتیاد آور نیست و عوارض ماندگاری برای بیماردر بر نخواهد داشت.- شایع ترین عوارض داروها در اوایل مصرف عبارتند از خواب آلودگی خفیف، سوءهاضمه، اسهال که با ادامه درمان و مصccرف دارو همccراه-

غذا تدریجا بهبود می یابد.قبل از قطع داروها حتما باید با پزشک مشورت شود. -گاهی الزم است دارو براي جلوگیری از عود مشکل حداقل برای يك دوره شش ماهه مصرف شود. -دارو باید هر روز استفاده شود و حتي االمكان خانواده بر مصرف دارو نظارت داشته باشد.- فرد افسرده را نباید تنها گذاشت، باید به کارهای ساده و روزمره سرگرم شود و مورد توهین و انتقاد قccرار نگccیرد و اگccر افکccار نومیccدی،-

پوچی، خودکشی، و بیقراری و شرايط نگران کننده اي داشت الزم است به پزشک ارجاع فوری شود.اختالالت دوقطبي:

30

مقدمه و تعاریف: اختالل دوقطبی یک بیماری روانپزشکی است که باعث نوسانات شدید در خلق و روحیه فرد می شود، این اختالل به اسامی دیگری همچون اختالل مانیک- دپرسیو، مانیا، ب::ای

، شیدایی نیز نامیده می شود. این اختالل در بعضی موارد جنبه ارثی و خانوادگی دارد و چنانچه یکی از والدین مبتال به این بیماری باشد احتمال دچار ش::دن ب::ه اینBipolarپالراختالل در فرزندان افزایش می یابد.

علل و عالیم اختالالت دوقطبی: بیمارمبتال به اختالل دوقطبی ممکن است در زمان هایی احساس خوشحالی و نشاط بیش از حد داشته باشد، و تصور کند قادر است هر ک::اری را ه::ر چن::د ب::زرگ و ن::اممکن انجام دهد. احساس خستگی نمی کند و نیاز به خواب در او کم می شود. به این حالت »مانیا« گفته می شود. در عین حال همین بیمار ممکن است در زمان ه::ای دیگ::ری ب::ه شدت احساس غمگینی و افسردگی داشته و حوصله انجام هیچ کاری را نداشته باشد که این حالت همان » افس::ردگی« اس::ت. بیم::اران دوقط::بی بین این دو ح::الت مانی::ا و

افسردگی تغییر حالت می دهند. و دوره ای نیز ممکن است بهبودی کامل داشته باشند سایر عالیم اختالل دوقطبی)حالت مانیا(:

...تحریک پذیری، عصبانیت و پرخاشگری ، پرحرفی ، بی خوابی ،ولخرجی و انجام کارهای پر خطرمثل رانندگی پر سرعت، روابط جنسی متعدد و. همه این عالیم یک دوره یک تا چند هفته ای باید داشته باشد و این حاالت در چند ساعت و چند روز نمی تواند بیماری دوقطبی تلقی شودتوجه:

غربالگری و ارزیابی افراد خانوار: کارشناسان مراقب سالمت خانواده با استفاده از فرم غربالگری فرد یا اعضاء خانوار را مورد ارزیابی قرار داده و مط::ابق ج::دول اق::دامات الزم را انج::ام می دهن::د.چنانچ::ه فردی اخیرا دچار سرخوشی و نشاط غیر عادی، عصبانیت و پرخاشگری بیش از حد شده است و سایر عالیمی همچون بی خوابی شدید همراه با افزایش ان:رژی ، پ:ر ح:رفی و افزایش فعالیت های فرد به مدت حداقل یک هفته وجود داشته باشد و به گونه ای باشد که در رندکی وکارهای ف::رد ایج::اد اتالل نم::وده و از نظ::ر اطرافی::ان ن::یز پدی::ده ای عادی و همیشگی برای ان فرد تلقی نشود احتمال اختالل دوقطبی)مانیا( مطرح است در این حالت در مورد قصد یا اقدام بیمار برای آسیب به خود ی::ا دیگ::ران بپرس::ید. و در صورت احتمال خطر جدی در این مورد بیمار را ارجاع فوری به پزشک دهید. بیمارممکن است همزمان دچار عالیمی از توهم یا هذیان )سایکوز( نیز باشد که در این ص::ورت

باید ارجاع فوری به پزشک انجام شود.اختالالت دوقطبي :

اقداماتطبقه بندي تشخيص احتمالي نشانه ها وعاليم سرخوشي بيش از حد يا تحريكپذيري ، عصبانيت وپرخاشگري

قصد آسيب جدي به خود يا ديگرانحتمال دوقطبي يا مانياا

بی خوابی ارجاع فوري به پزشك

توهم يا هذيانپر حرفی

ارجاع غير فوري به پزشك

31

فعاليت وانرژي زياد بدون احساسخستگي

ارجاع غير فوري به پزشك فقدان توهم ، هذيان يا آسيب

توهم: ادراك بدون وجود محرك ) مانند شنيدن صداهايي كه ديگران آنها را نمي شنوند و ديدن چيزهايي كه ديگران آنهccا را نمي بيننccد( .هccذيان:.1 فكر يا باور غلط كه فرد به آن اعتقاد دارد و براي او قابل ترديد نيست و منطبق بر زمينه تحصccيلي ، فccرهنگي و اجتمccاعي او نيسccت؛ )ماننccد اینکه فرد معتقد است كه يك مقام رده باالي كشوري يا جهcاني اسccت يcا فكcر مي كنcد اشخاصcي او را تعقيب مي كننcد و مي خواهنcد بcه او

صدمه بزنند(. از فردی که نشانه های مانیا دارد حتما راجع به افکار خودکشی یا قصد جدی برای آسیب به خود یا دیگران سئوال کنید. چنانچه پاسخ مثبتتوجه:

است، این عالیم را به عنوان یک اورژانس روانپزشکی در نظر گرفته و بیمار را ارجاع فوری به پزشک دهید. پیگیری و مراقبت بیماران مبتال به اختالالت دوقطبی:

بیمار مشکوک به اختالل دوقطبی پس از ارجاع به پزشک و تایید تشخیص، ممکن است جهت برسی های تکمیلی، شروع درمان یا نیاز به بستری در بخش روانپزشکی،توسط پزشک به سطح تخصصی باالتر ارجاع داده شود. چنانچه عالیم شدید نباشد و نیاز به بستری وجود نداشته باشد

روانپزشک درمان دارویی با داروهایی نظیر لیتیم، سدیم والپروات، کاربامازپین و... را شروع نموده و بیمار را با پسخوراند الزم برای پی گیری مجددا به نزد پزشک باز می گرداند. نوبت اول پی گیری درهفته اول پس از بازگشت از ارجاع توسط کارشناس مراقب سالمت خانواده انجام می

شود. غربالگری و ارزیابی افراد :

اختالالت اضطرابی بسیار شایعند و از آنجا که قابل درمان هستند، تشخیص و درمان آنها بسیار مهم است. بسیاری از این بیمccاران را می تccوان بccا پرسیدن سواالت غربالگری اختالالت روانپزشکی شناسایی و اقدامات الزم را مطccابق جccدول بccرای ارجccاع بccه پزشccک و تشccخیص قطعی و شccروع

درمان انجام داد. اقداماتطبقه بندي تشخيص احتمالي نشانه ها وعاليم احتمال آسيب ج::دي ب::ه خ::ود ي::ا احتمال اختالل اضطرابياضطراب ودلشوره

بيقراري ونگراني ارجاع فوري به پزشكديگران

نبودن احتمال آسيب جدي بهشست وشو يا چك كردن بيش از حد خود يا ديگران

ارجاع غير فوري به پزشكافكار مزاحم

ترس از صحبت در جمع

32

عصبانيت ناگهاني

بي خوابي يا خواب منقطع

پیگیری و مراقبت:

برای درمان اختالالت اضطرابی هم می توان از داروها استفاده کرد و هم می توان از روش های غیردارویی کمک گرفت. هر دو نوع درمان در بهبود این اختالالت موثر هستند و بسته به شرایط موجود و صالحدید پزشک از آنها استفاده می شود. در برخی موارد از دارو در درمان اختالالت اضطرابی استفاده می شود، ولی بسیاری از بیم::اران ممکن است نگران باشند که نکند داروهای روانپزشکی اعتیادآور باشند. بنابراین دوست ندارند که از دارو استفاده کنند و به همین دلیل ترجیح می دهند که درمان را رها کنند یا اصال برای درمان مراجعه نکنند. باید توجه داشت که این اعتقاد در بیشتر موارد درست نیست و بیش:تر این داروه:ا اص:ال ب:اعث وابس::تگی نمی ش:وند و در ص:ورتی ک:ه تحت نظ:ر پزشک و به درستی استفاده شوند این نگرانی موردی پیدا نمی کند. به عالوه، درمان های غیردارویی هم برای اضطراب وجود دارد که در موارد اضطراب خفیف تر می توانند به درمان کمک کنند. اختالالت اضطرابی کوتاه مدت نیستند، بنابراین درمان آنها هم کوتاه مدت نخواهد بود. قطع زودهنگام درمان منجر به ع::ود بیم::اری و اف::زایش مش::کالت بیمار می گردد. آموزش به بیمار و خانواده او درباره بیماری و روش های درمان آن، به درمان این اختالالت نیز کمک می کند. این آموزش توسط کارش::ناس م::راقب س::المت خانواده یا کارشناس سالمت روان انجام می شود. آموزش باعث می شود که بیمار کمتر به فکر قطع کردن خودسرانه داروهای خود بیافتد و همچنین خانواده بیمار یاد بگیرند که چگونه باید با بیمار خود برخورد کنند تا استرس کمتری به او وارد کنند و به بهبود بیمار کمک کند. بیمار مشکوک به اختالل اضطرابی پس از ارجاع به پزشک، بسته ب::ه ن::وع و شدت بیماری ممکن است توسط پزشک )خانواده( به سطح تخصصی باالتر ارجاع داده شود و یا درمان او توسط خود پزشک خانواده آغاز گردد. نوبت اول پیگ::یری درهفت::ه اول پس از بازگشت از ارجاع توسط کارشناس مراقب سالمت خانواده انجام می شود. پیگیری های بعدی کارشناس مراقب سالمت خانواده به صورت ماهانه و فع::ال انج:ام

می گردد. : اجرا شود کارشناسان مراقب سالمت خانواده مواردی که باید در پیگیری بیماران توسط

آموزش بيمار و خانواده وي درباره بيماري با تاکید بر اهمیت و ضرورت درمان و پی گیری ، پیگیری مصرف منظم داروها مطابق با دستور پزشک ، پیگیری عاليم بیماری، بررسی عوارض جانبي داروها و در صورت لزوم ارجاع بیمار به پزشک ، پیگیری مراجعات بیمار به پزشک طبق زمانبندی تعیین شده از سوی پزشک )ماهانه(

چنانچه در پیگیری های خود موارد فوق را شناسایی نمود ضمن آموزش به بیمار و خانواده تالش خواهد نمود که بیمار سریع ت::ر و زودت::ر ازکارشناس مراقب سالمت خانوادهموعد مقرر توسط پزشک مربوطه ویزیت شود.

غربالگری و ارزیابی افراد سايكوتيك : کارشناسان مراقب سالمت خانواده با استفاده از فرم غربالگری خانوارهای تحت پوشش را مورد ارزیابی قرار می دهند و مطابق جدول اقدامات الزم را انجام می دهند. در صورتی که بیمار دچار هر یک از عالیمی باشد که در مقدمه توضیح داده شد، مانند توهم )مثل شنیدن صداهایی که دیگران نمی ش::نوند( ی::ا ه::ذیان )مثال معتق::د باش::د دیگ::ران دنبال او هستند و قصد آسیب زدن به او را دارند( یا رفتارهای عجیب و غیرمعمولی انجام دهد یا تکلم نامفهوم و بی ربطی داشته باشد، احتمال ابتال به اختالالت س::ایکوتیک در

او زیاد است و باید برای بررسی و بر اساس جدول بررسی و ارجاع گردد.

33

اقداماتطبقه بندیتشخیص احتمالیعالیم و نشانه ها

توهم

احتمال اختاللسایکوتیک

ارجاع فوری به پزشکقصد آسیب جدی به خود یا دیگران

ارجاع فوری به پزشکپرخاشگری شدیدهذیان

رفتارهای بی هدف و عجیب و فقدان قصد آسیب یا پرخاشگریغریب

ارجاع غیر فوری به پزشکشدیدتکلم بی ربط و نامربوط

پیگیری و مراقبت : درمان اصلی اختالالت سایکوتیک درمان دارویی است و معموال الزم است این بیماران برای چنcد سccال بcه طccور مcرتب دارو مصcرف کننcد. یکی از مهمترین مشکالت در درمان این اختالالت این است که بسیاری از بیماران قبول ندارند که بیمccار هسccتند و بنccابراین از خccوردن دارو خccودداری می کنند یا پس از مدتی که عالیم بیماری فروکش کرد، داروی خود را قطع می کنند. قطع زودهنگام دارو معمccوال بccاعث می شccود کccه بیمccاری پس از چند هفته یا چند ماه دوباره عود کند. آموزش به بیمار و خانواده او درباره بیماری و تداوم درمان آن، به درمان این اختالالت بسccیار کمccک می کنccد. این آموزش توسطکارشناس مراقب سالمت خانوادهیا کارشناس سالمت روان انجام می شود. آموزش باعث می شود که بیمار کمتر به فکر قطccع کردن خودسرانه داروهای خود بیفتد و همچنین افراد خانواده بیمار یاد بگیرند که چگونه باید با بیمار خود برخورد کنند تا استرس کمتری بccه او وارد کنند و به بهبود بیمار کمک کند. بیمار مشکوک به اختالل پسیکوتیک پس از ارجاع به پزشک و تایید تشخیص، الزم است در همه موارد جهت بررسی های تکمیلی، شروع درمان یا نیاز به بستری در بخش روانپزشکی، توسط پزشک )خانواده( به سطح تخصصی باالتر ارجاع داده شود. چنانچccه عالیم شدید نباشد و نیاز به بستری وجود نداشته باشد روانپزشک درمان دارویی را شروع نموده و بیمار را با پسخوراند الزم بccرای پی گccیری دوبccاره بccه نزد پزشک باز می گرداند و سپس پزشک، بیمار را برای انجام پیگیری های بعدی به کارشناس مراقب سالمت خccانواده ارجccاع می دهccد. نccوبت اول پیگیری درهفته اول پس از بازگشت از ارجاع انجام می شود. پیگیری های بعدی کارشناس مراقب سالمت خانواده به صورت ماهانه و فعال انجccام

می گیرد. مواردی که کارشناس مراقب سالمت خانواده باید در پیگیری بیماران انجام دهند :آموزش بيمار و خانواده وي درباره بيماري با تاکید بر اهمیت و ضرورت درمان و همچنین رعایت احترام و حقوق انسانی بیمار .1های اجتماعی به بیمار و کمک به وی برای برگشت به جامعه و کارآموزش مهارت.2پیگیری مراجعه به موقع بیمار به خانه بهداشت و به پزشک.3 پیگیری مصرف منظم داروها مطابق با دستور پزشک.4 پیگیری نحوه کنترل و بهبود تدریجی عاليم بیماری وبررسی عوارض جانبي داروها و در صورت بروز عوارض، ارجاع بیمار به پزشک.5

پی گیری در مورد بیماران زیر باید در فواصل کوتاه حداکثر هفتگی انجام شود: بیمارانی که افکارخودکشی، آسیب به دیگران یا اقدام به خودکشی دارند.بیمارانی که با وجود چند جلسه پیگیری و آموزش هنccوز هم دسccتورات دارویی را مطابق تجویز پزشک اجرا نکرده یا پذیرش کافی برای درمان و پی گیری ندارنccد.شccرایط نامناسccب خccانوادگی و فقccدان حمccایت الزم از

کارشccناس مccراقب سccالمت خccانواده بهبccود نیافتccه اسccت. کارشناس مراقب سالمت خانوادهسوی خانواده و نزدیکان که با وجود پیگیری و آموزش چنانچه در پیگیری های خود موارد فوق را شناسایی نمود ضمن آموزش به بیمار و خانواده تالش خواهد نمود که بیمار سccریع تccر و زودتccر از موعccد

مقرر توسط پزشک مربوطه ویزیت شود

34

راهنماها و توصیه ها

35

تغذيه وفعاليت بدني

مداخالت آموزشي براي اصالح تغذيه راهنماي تغذيه جوان مبتال به الغري

پسته، گردو، ميان وعده غني از پروتئين و انرژي مانند تخم مرغ آب پز سفت، نان، خرما، ميوه هاي تازه، خشک و پخته، انواع مغزها مثل بادام، 3مصرف حداقل فندق، لبنيات مثل شير، ماست پنير، کشک و بستني، حبوبات مثل عدس و...، شيربرنج و فرني؛

استفاده از انواع طعم دهنده ها مثل ادويه، چاشني، آبليمو و ...؛ مصرف روغن هاي مايع نباتي مثل روغن زيتون همراه ساالد، سبزي و غذا؛استفاده بيشتر از گروه نان و غالت مثل انواع برنج و ماكاروني و سيب زميني از گروه سبزيجات به همراه مواد پروتئيني؛ توجه بيشتر به وعده صبحانه و استفاده از مواد مقوي و مغذي مثل گردو و پنير در صبحانه؛ استفاده از جوانه غالت و حبوبات به ساالد و آش و سوپ؛ استفاده از انواع حبوبات در خورش، آش، خوراك و...؛ استفاده از چهار گروه غذايي )گوشت و حبوبات و تخم مرغ و مغزها(، )شير و لبنيات(، )ميوه و سبزيجات( و )نان و غالت( در برنامه غذايي روزانه؛قطعه نان لواش يا يك قطعه نان سنگك يا يك قطعه نان4 سهم مصرف شود و هر سهم برابر است با 6-11بايد روزانه به ميزان : گروه غالت و مواد نشاسته ای

سانتی متر )كف دست بدون انگشتان( يا نصف ليوان برنج پخته يا نصف ليوان غالت پخته )گندم، جو و ذرت( يا نصف ليوان10 در 10بربري به اندازه تقريبی هر قطعه ماكاروني پخته.

سهم در روز خورده شود و هر سهم برابر است با يك ليوان سبزيجات خام يا نصف ليوان سبزيجات پخته يا نصف ليوان نخود سبز يا يا يك3-5بايستی : گروه سبزيجات عدد سيب زميني متوسط،

:3 سهم در روز خورده شود و هر سهم آن برابر است با يك ميوه به اندازه متوسط مثل سيب و پرتقال يا ميوه هاي مشابه يا 2-4بايستی به ميزان گروه ميوه جات عدد ميوه به اندازه كوچك مثل زردآلو يا ميوه هاي مشابه يا يك قاچ هندوانه يا ميوه های مشابه يا نصف ليوان حبه هاي انگور يا نصف ليوان آب ميوه طبيعی يا يك چهارم

ليوان ميوه خشك )برگه زردآلو يا هلو، انجير خشك يا كشمش( ،

36

:قوطی كبريت(2 گرم پنير )معادل 60 سهم در روز است و هر سهم شامل يك ليوان شير يا يك ليوان ماست يا دو ليوان دوغ يا 2- 3مصرف آن گروه شير و لبنيات است.

:تكه گوشت3 گرم گوشت كم چربی )90 سهم از اين گروه غذايی توصيه می شود و هر سهم برابر است با 2- 3مصرف روزانه گروه گوشت و جايگزين های آن خورشي( يا يك تكه مرغ )ساق ران( يا يك قطعه ماهی ) يك برش عرضي كامل( يا نصف ليوان حبوبات و يا سويای خام يا پسته و مغز ها يا دو عدد تخم مرغ ،

اصالح شيوه غذا خوردن ،آب قبل از غذا؛ اجباري نكردن برنامه غذايي ،افزايش تعداد وعده هاي غذايي.ميل نكردنكشيدن غذا در ظرف بزرگتر؛ ميل كردن غذا در جمع دوستان

راهنماي تغذيه جوان مبتال به چاقي يا اضافه وزن صبحانه خوردن به عنوان يك وعده اصلي غذايي در هر روز با هدف كمتر غذا خوردن در وعده غذايي بعديمصرف ميوه و سبزيجات به عنوان ميان وعده محدود كردن مصرف شيريني و شكالت به عنوان ميان وعدهمحدود كردن مصرف غذا هاي چرب و پر انرژي از قبيل چيپس، بستني، سس مايونز، شكالت، كيك هاي خامه اي و كره و غيرهنوشيدن آب، ماست هاي كم نمك و آب ميوه هاي طبيعي به جاي نوشابه هاي شيرين گاز دار سهم به جاي ميوه هاي كنسروي و آب ميوه هاي فرآوري شده3-4مصرف ميوه هاي تازه به ميزان مصرف ميوه بجاي آب ميوه؛ سهم در روز3-5مصرف سبزيجات به ميزان مصرف غذا هاي با فيبر زياد مثل نان هاي سبوس دار )سنگك( و ميوه هاي خشك شده و ميوه و سبزيجات تازه مصرف مغز ها و ميوه هاي خشك به عنوان ميان وعده به جاي تنقالت)كاهش مصرف فست فود و غذا هاي پر كالري )رستوران و غذا هاي آمادهاصالح عادات غذا يي خانوادهآموزش اعضاي خانواده براي بهبود عادات غذايي مصرف غذاهاي آب پز، بخار پز و تنوري بجاي غذاهاي سرخ شده و پر چرب؛ كاهش مواد غذايي كنسرو شده، همبرگر، سوسيس و كالباس؛استفاده از نان و ترجيحا نان سبوس دار بجاي برنج و ماكاروني؛ مصرف شير و لبنيات كم چربي؛ استفاده از ماهي و مرغ بدون پوست اجتناب از مصرف امعا واحشا )دل، قلوه، كله و پاچه و مغز(؛

مصرف انواع ساالد بدون سس مخلوط با روغن زيتون و سركه قبل يا همراه غذا و مصرف سبزيجات بهمراه غذا ميان وعده( 2 وعده اصلي و 3توجه به تعداد وعده هاي غذايي )

واحد نان لواش به اندازه كف دست = نصف ليوان برنج پخته4يك سهم از گروه نان و غالت = نان بربري/سنگك/تافتون به اندازه كف دست = = نصف ليوان غالت پخته = نصف ليوان ماكاروني پخته

يك سهم از گروه سبزيجات= يك ليوان سبزيجات خام= نصف ليوان سبزيجات پخته برگ دار سبز= يك سيب زميني متوسط = نصف ليوان نخودسبز پخته / هويج / سبزيجات به رنگ زرد يا نارنجي

عدد زردآلو يا ميوه هاي مشابه = نصف ليوان3يك سهم از گروه ميوه = يك پرتقال يا سيب متوسط = يك قاچ هندوانه يا ميوه هاي مشابه = انگور دانه شده يا ميوه هاي مشابه = نصف ليوان آب ميوه طبيعي

تكه گوشت قرمز خورشي = نصف ليوان پسته يا مغز هاي مشابه =3 عدد تخم مرغ = يك ساق ران = 2يك سهم از گروه گوشت و پروتئين= نصف ليوان حبوبات خام = يك برش عرضي از ماهي

ليوان دوغ = دو سوم ليوان كشك2 گرم پنير = 60 قوطي كبريت يا 2يك سهم گروه شير و لبنيات = يك ليوان شير =يك ليوان ماست =

37

تغيير سبك غذاخوردن صرف غذا با خانواده با هدف دستيابي به كيفيت بهتر غذا كشيدن غذا در ظرف كوچكتر؛ كاهش سرعت غذا خوردن و افزايش مدت جويدن غذا؛مواد غذايي چاق كننده مثل چيپس، شيريني و ... و نوشابه هاي گاز دار شيرين؛ خريداري نكردن .نوشيدن حداقل يك ليوان آب قبل از غذا پرهيز از خوردن تنقالت حين تماشاي تلويزيون ويا كاربا رايانه وتلفن همراه

توصيه هاي فعاليت بدني انجام ورزش هايي از قبيل دوچرخه سواري، پرش، دو و شنا.1مشاركت در كار هاي منزل و امور باغباني.2 ساعت در روز2تماشاي برنامه هاي تلويزيوني و بازي هاي كامپيوتري به مدت حداكثر .3باال رفتن از پله به جاي استفاده از آسانسور.4پياده رفتن تامقصد.5انجام ورزش هايي از قبيل فوتبال، واليبال، تنيس و بسكتبال.6انجام فعاليت هاي بيرون از منزل مثل پارك و پيك نيك.7 30انجام فعاليت بدني از نوع فعاليت با شدت متوسط مانند راه رفتن، اسكيت، دوچرخه سواری، شنا، بازی گروهی و يا فعاليت شديد مانند دو يا فوتبال دست كم .8

دقيقه.60 دقيقه ای به 10 تا 5دقيقه و افزايش آن در چند دوره دقيق::ه ای تقس::يم ش::ود ب::ا10-:: 20 دقيقه كه می تواند به سه نوبت30-:: 60براي جوانان فعاليت فيزيكی مثل تند راه رفتن، دوچرخه سواری، آهسته دويدن و....... به مدت

2- 3 بار برای 10- 15 روز در هفته و ورزش های كششی بازوها، شانه ها، قفسه سينه، تنه، پشت لگن و ساق پاها هر كدام 5شدت متوسط تا شديد، هر روز و دست كم بار در هفته توصيه می شود.. برای آنان كه می خواهند وزنشان كم شود يا از اضافه شدن وزنشان جلوگيری شود فعاليت بدنی بيشتری توصيه می شود..

توصيه های فعاليت بدنی متناسب با رده سنی، نكات آموزشی را در مالقات های دوره ای ارائه دهيد:

دقيقه بدوند تا فعاليت بدنی متوسط داشته باشند، برای آنان كه می خواهند اضccافه وزنشccان را كccاهش دهنccد يccا از اضccافه30- بزرگساالن حداقل روزی شدن وزنشان جلوگيری كنند فعاليت بدنی بيش تری توصيه می شود.

دقيقccه در چنccد60 دقيقccه و تccا 30افراد بايد برای فعاليت بدنی برنامه ای لذت بخش و قابل اجرا داشته باشند و مدت زمان فعاليت فعلی را نيز دست كم دقيقه ای افزايش دهد. فعاليت های افزايش يافته بايد از نوع فعاليت با شدت متوسط مانند راه رفتن، اسكيت، دوچرخه سواری، شنا، بازی10 تا 5دوره

گروهی و يا فعاليت شديد مانند دو يا فوتبال باشد. ساعت محدود كند و مدت زمccان آن را دسccت كم2جوان بايد ديدن تلويزيون و بازی های كامپيوتری را محدود كند، تماشای تلويزيون را به روزانه كم تر از

دقيقه در شبانه روز كاهش دهد...30نيازهای تغذيه ای، ميزان كالری، آهن و كلسيم و تعادل و تنوع غذايی جوان ورزشكار بايد به طور دقيق تعيين شود.

هميشه بايد در نظر داشت كه فعاليت جسمی جزيی از زندگی روزمره است و نياز به لباس خاص و يا شركت در كالس ويژه ندارد. دقيقه ای تقسيم شود( با شدت متوسط تا شديد، هر روز و دسccتcc-10 20 دقيقه )كه می تواند به سه نوبتcc-30 60- در جوانان فعاليت فيزيكی به مدت

بار در هفته توصيه می شود، همچنين فعاليت جسمی روزانه، تند راه رفتن، دوچرخه سواری، آهسته دويدن و ورزش های كششی بازوها، شانه هccا،5كم بار در هفته توصيه می شود.2- 3 بار برای 10- 15قفسه سينه، تنه، پشت لگن و ساق پاها هر كدام

متخصصين ورزشي با گسترش شهرنشينی و رفتارهای ويژه آن، كم تحركی در بين جوانان نيز رواج يافته است. بسياری از جوانcان كشcور مcا فعcاليت بcدنی مناسcب

38

برای بالندگي توام با سالمتی را ندارند و به همين دليل بايد جوانان در مورد فعاليت بدنی و ارتبccاط آن بccا سccالمتی آمccوزش داده شccوند و مربيccان ورزشی بايد به جوانان كمك كنند تا اهميت فعاليت بدنی و تاثير آن بر بدنشان و سالمتی را بفهمند و به فعccاليت بccدنی فكccر كننccد و رفتارشccان را

تغيير دهند. براي اين كه جوانان به كمك مربيان بتوانند فعاليت بدني را كه موجب: * استحكام استخوان ها و تقويت عضالت بدن * انعطاف پذيري * رشد و توسعه مهارت های فردی

* كنترل وزن بدن * افزايش اعتماد به نفس * تناسب اندام * افزايش آرامش

* تقويت قلب * افزايش رشد توام با سالمتی يافتن دوستان جديد و كمك به اجتماعي شدن آن هccا مي شcوند را در سccاختار زنcدگي خcود بگنجاننcد، بايcد فعccاليت بcدني بcه صcورت تعccدادي از

موضوعات درسي تقسيم شود و از اين طريق اطالعات مرتب تكرار شود. استراتژي زير به تغيير رفتارجوانان در زمينه فعاليت بدني كمك كنند:5دست اندركاران امرورزش بخوص مربيان مي توانند بر اساس

بسط آگاهي و دانش جوانان در زمينه فعاليت بدني. براي اين كار مشاركت جوانان در اين كه بدانند چه مقدار فعاليت بدني براي حفظ سccالمتي- خود بايد انجام دهند و چه مقدار و چگونه از وضعيت كم تحركي خود )مانند زماني كه از برنامه هاي كccامپيوتري اسccتفاده مي كننccد يccا تلويزيccون

تماشا مي كنند( كاهش دهند، ضروري است. آن ها بايد بدانند براي فعال بودن ضروري نيست در يك رشته ورزشي شركت كنند بلكه پياده روی از منزل تccا مقصccد، دوچرخccه سccواري و حccتي-

كمك به انجام كارهاي منزل جزء فعاليت هاي بدني است و براي حفظ سالمتي مفيد است.براي اين كه به فعاليت بدني عالقمند شوند بايد فعاليت هاي بدني متنوعي كه از نظر آن ها جالب است، انتخاب كنيد.-

عالوه بر انجام فعاليت های بدني متوسط، بايد فعاليت های بدني شديد نيز انجام دهند تا قلب با سccرعت بيش تccري بتپccد و نفس هccا تنccدتر و-عميق تر شود. مانند ورزش فوتبال، دو و ميداني و شنا.

كمك به افزايش آگاهي جوانان و مشاركت آن ها در انتخاب راه هاي مناسب.- به جوانان ياد بدهند كه هدف مشخصي را تعيين نمايند. هدف گذاري به جوانان كمك مي كند تا پيشرفت كcاري خccود را بسcنجند. مثال مcاه اول-

دقيقه از زمان كم تحركي و بي حركccتي خccود بكاهنccد. مccاه دوم30 دقيقه فعاليت شديد داشته باشند و10 دقيقه فعاليت متوسط، 20حداقل دقيقccه از زمccان كم تحccركي و بي45 دقيقccه فعccاليت بccدني( داشccته باشccند و 45 دقيقه فعccاليت شccديد)15 دقيقه فعاليت متوسط، 30

تحركي خود بكاهند و ماه سوم ....... با توجه به اين كه فعاليت بدني روي عضالت، استخوان ها و ساير اندام هاي انسان تاثير مي گذارد يك پوسccتر از بccدن انسccان روي ديccوار نصccب

شود. به جوانان آموزش داده شود كه فعاليت بدني چه تاثيري روي هر قسمت بدن دارد توصيه های تغذيه ای

رژيم غذايی بايد از لحاظ مواد غذايی الزم بايد، كامل و مطمئن يعنی سرشار از ويتامين ها، پروتئين ها و مواد معدنی باشد.- - رژيم متنوع از همه گوه های غذايی بايد روزانه به جای مواد پر كالری مانند اسنك های پر نمك، بستنی، غذاهای سرخ شدنی، شيرينی و نوشابه های شيرين به شرح زير تهيه

شود: واحد مصرف شود كه به عنوان مثال هر واحد برابر است با: يك قطعه6 گروه غالت و مواد نشاسته ای: محصوالت تهيه شده از غالت )گندم، جو و غيره( بايد روزانه به ميزان

سانتی متر يا نصف ليوان برنج پخته يا نصف ليوان غالت پخته.10 در 10نان به اندازه تقريبی واحد در روز خورده شود كه هر واحد برابر است با نصف ليوان سبزيجات خرد شده خام يا پخته، يا يك ليوان سبزيجات برگ دار خام به خصوص3: بايستی گروه سبزيجات

سبزيجات دارای رنگ زرد مايل به نارنجی. واحد در روز خورده شود كه هر واحد آن برابر است با يك ميوه به اندازه متوسط يا يك قاچ هندوانه يا ميوه های مشابه، يا يك چهارم2 بايستی به ميزان گروه ميوه جات:

ليوان ميوه خشك )برگه زردآلو يا هلو، انجير خشك يا كشمش( يا سه چهارم ليوان آب ميوه كه ترجيحا طبيعی باشد. قوطی كبريت( است.2 گرم پنير )معادل 60 واحد در روز می باشد كه هر واحد شامل يك ليوان شير يا ماست يا 2 مصرف آن گروه شير و لبنيات:

گرم گوشت كم چربی يا مرغ يا ماهی يا نصف90 يا 60 واحد از اين گروه غذايی توصيه می شود كه هر واحد برابر است با 2 مصرف روزانه گروه گوشت و جايگزين های آن: گرم گوشت.30 گرم گوشت كم چربی و يا دو قاشق غذاخوری كره بادام زمينی به جای 30ليوان لوبيا و يا سويای خام يا يك عدد تخم مرغ به جای

: بايد سعی شود از اين مواد محدود مصرف شود. گروه مواد چرب و شيرين

39

- اصلی ترين وعده غذا برای سنين جواني صبحانه است، - مصرف فرآورده های تهيه شده از آرد سبوس دار می تواند در سالمتی فرد بسيار موثر باشد، - مقدار چربی و كالریمصرفی به دقت بررسی شود و نوع روغن مصرفی نبايد از انواع هيدروژنه باشد، - مصرف سبزيجات و ميوه جات بايد به جوانان يادآوری شود،

- به چاشت يا ميان وعده دقت شود و جلوی مصرف ميان وعده های غذايی نامطلوب بايد گرفته شود، - جوانان بايد به مصرف مكرر ماهی )دست كم دو بار در طول هفته( تشويق شوند،

- شير و لبنيات از اجزای اساسی غذای جوانان هستند، - جوانان را بايد آموزش داد به هنگام گرسنه شدن غذا را به آهستگی بخورند،

- افراد خانواده سعی كنند با هم غذا بخورند، - جوانان بايد تشويق به خوردن آب و شيرودوغ شوند، بهتر است از مصرف ساير نوشيدنی ها به دليل موادافزودنی پرهيز شود،

توصيه هاي آموزشي در هپاتيتC وBهپاتيت

که به نام های زردی و یرقان در گذشته های دور شناخته شده بود، در چند دهه اخیر به دلیل پیشرفت در تشخیص و راه هایبیماری ویروسی هپاتیت پیشگیری و درمان آن اهمیت بیش تری یافته است. البته انواع ديگری از هپاتيت )التهاب يا ورم كبد( نيز وجود دارند كه ناشی از مصرف داروها و مشروبات

الكلی و همچنين برخی بيماري های ارثي هستند كه در اينجا به آن ها نمي پردازيم. كبد عضوي است از بدن كه در سمت راست باالي شكم قرار داشته و در بسياري از فعاليت هاي حياتي بدن مانند رويارويي با عفونت ها، توقف خونريزي،

پاك كردن خون از سموم و ذخيره انرژي در بدن نقش مهمي بازي مي كند. هپاتيت با شدت هاي مختلف ديده مي شود، از بهبودی كامل گرفته تا ناقل بودنهميشگي و حتي مرگ برق آسا و يا ابتالء به عوارض كشنده های چون سرطان و سيروز.

نشانه ها، گونه ها، همه گير شناسي ابتالء به هپاتيت گاه تنها آلودگي به ويروس بوده و هيچگونه نشانه باليني ندارد. اما اين افراد مي توانند ويروس بيماري را به ديگران انتقال دهند.

در اين حالت بيمار با نشانه هایي چون تب، عالئم شبيه سرما خوردگي، بي اشتهايي، تهوع، استفراغ، درد شكم، درد مفاصل و ادرار تيره به هپاتيت حاد: ماه خون از ويروس پاك مي6زردي دچار مي شود، در پوست و چشم ها اين زردي بارزتر است. اين بيماري در بيش تر موارد خودبه خود بهبود يافته و طي

% موارد مزمن مي شوند( 80 تا C ولي در گونه B، 1%شود ولي در برخي موارد، بيماري مزمن مي گردد. )در گونه شايع ترين نشانه، ضعف و خستگي طوالني است. نارسايي كبد و سرطان ممكن است از عوارض پيشرفت بيماری باشند. به ندرت زردي هپاتيت مزمن:

خفيف يا خارش در بيماران وجود داشته و تشخيص آن تنها با آزمايش خون ممكن است. از راه انتقال خون و تماس جنسي. D وB، C هپاتيت از راه آب و غذا منتقل گشته و گونه های E و Aگونه های

از راه انتقالD وB، C از راه آب و غذا منتقل گشته و گونه هاي E و Aهم اكنون كامال شناخته شده اند. گونه هاي E تا Aگونه هاي گونه هاي مختلف هپاتيت: خواهيم پرداخت كه براي ما از نظر اهميت در پيشگيري، درمان و بار بيماري اولويت بيش تريC وBخون و تماس جنسي. در اين جزوه بيش تر به گونه هاي

ديده شده و شيوع كم تري دارد، نياز به بحث جداگانهB است ، از آنجا كه تقريبا همواره همراه با هپاتيت C و B نيز، اگرچه راه انتقال آن شبيه Dدارند. هپاتيت ندارد.

% مردم جهان به شكل ناقل مزمن وجود دارد كه اين رقم در ايران5 تنها گونه بيماري است كه با واكسن قابل پيشگيري مي باشد، در نزديك به Bهپاتيت) سال و كساني كه به داليل شغلي در18% و در افراد مسن خطرناك تر است. خوشبختانه در كشور ما افراد زير 1% برآورد مي شود. ميزان كشندگي آن 3

هزار300 ميليون نفر و تعداد بيماران حدود 2معرض اين بيماري قرار دارند، به ندرت واكسينه نشده اند. تعداد ناقلين بدون عالمت بيماري در ايران حدود ماه متغير است. 6 هفته تا 6نفر تخمين زده مي شوند.دوره پنهاني بيماري )فاصله زماني بين ورود عفونت به بدن تا ظهور عالئم( بين

40

تعداد بيش تري بccه فccاز مccزمن بيمccاري ميB است. نسبت به هپاتيت C% موارد ناشي از ويروس هپاتيت 90ابتالء به هپاتيت پس از تزريق خون در Cهپاتيت) % دچار نارسccايي كبccد )سccيروز( مي شccوند. بيش تccر20، مزمن شده و در نهايت C% از مبتاليان به ويروس هپاتيت80روند و پاسخ به درمان بدتري نيز دارد.

مبتاليان از نظر ظاهري سالم بوده و به همين دليل، پيشگيري نقش بسيار مهمي در گسترش نيافتن بيماري دارد. راه هاي انتقال و پيشگيري عموما از راه خون منتقل گرديده اما از ازB و C از راه خون و مايعات بدن، از مادر به نوزاد و با تماس جنسي منتقل مي شوند. هپاتيت D وB، Cهپاتيت های

طريق ساير مايعات بدن نيز مي تواند انتقال يابد )ادرار، اشك، بزاق و ......(. همچccنين بريccدگي، خccراش و اسccتفاده از وسccايل شخصccي يكccديگر نظccير تيccغ ومسواك مي توانند ويروس هپاتيت را به فرد ديگري انتقال دهند. استفاده از سرنگ مشترك در معتادان بسيار خطرناك است.

هر گونه استفاده از تيغ يا سوزن های غير استريل چه در خالكوبی )تاتو(، دندانپزشكي، طب سوزني و حجامت و چه در آرايشگاه مي توانccد منجccر بccه انتقccال واكسن وجود دارد كه به كليه نوزادان و افرادي كه مشccاغل پccر خطccرB يكسان است اما خوشبختانه عليه هپاتيت B و Cعفونت گردد. راه هاي انتقال هپاتيت % موارد ايجاد ايمني مي كند.95 ماه( و در 6 نوبت در طول 3دارند نظير كادر درماني، تزريق شده )

از طريق تماس جنسي حفاظت نشده )استفاده نكردن از كاندوم( نيز هپاتيت مي تواند منتقل شود. پرهيز از رفتارهاي جنسي مخاطره آميز به عنccوان مثccال ارتباط جنسي خارج از ازدواج، با افرادي كه به درستي نمي شناسيم، با معتادان تccزريقی و همچccنين افccرادي كccه چنccد شccريك جنسccي دارنccد، همگي در

خودبه خود بهبcود مي يابنcد، امcا درصcد بcااليي نcيز دچcار هپcاتيتBپيشگيري از ابتالء به اين بيماری بسيار موثرند. اگرچه بيش تر بيماران به ويژه در هپاتيت %(. ابتالء به سرطان كبد نيز گاه از عوارض بلنcد مcدت هپcاتيت20( و از آن ميان گروهي در نهايت دچار سيروز كبد مي شوند )C% در هپاتيت 80مزمن شده )

مزمن بوده و هپاتيت حاد حتي به گونه اي برق آسا مي تواند در مدت كوتاهی بيمار را به كام مرگ كشد.اغماي كبدي، نارسايي كليوي، آسيت )آب آوردن شكم( و خونريزي گوارشي ناشي از افزايش فشار وريد پورت از ديگر عوارض هپاتيت مزمن هستند.

اگccر رخccدادي بccاعث نگccراني شccما از ابتالء بccهدرمان بيماران در فاز حاد و مزمن متفاوت بوده و مراجعه به پزشك و ادامه درمان زير نظر او ضccروري اسccت. هپاتيت گشته است، مراجعه فوری شما به پزشك اين امكان را مي دهد كه خطر مبتال شدن به هپاتيت را تا حد زيادي كاهش يابccد. داروهccايي كccه در درمccان هپاتيت به كار مي روند بيش تر براي مرحله فاز مزمن بيماري كاربرد داشته و در فاز حاد بسته به نشانه هايي كccه بيمccار از خccود بcروز مي دهccد، نccوع درمccان

حمايتي بوده و داروي قطعي براي كنترل فاز حاد بيماري وجود ندارد.

نكات آموزشي درآسم

بيماريابي

41

جهت واكسيناسيونشناسايي بيماران در اين برنامه بر اساس بيماريابي فرصت طلبانه است. بدين صورت كه در سن يك سالگي در مراجعه به خانه بهداشت سالگي در زمان ارزيابي دوره اي فشار خون و قند خون اين بررسي انجام مي30، در سنين مدرسه به هنگام تكميل شناسنامه سالمت دانش آموز و در سن

شود.

پیگیری و مراقبت بیماران:

اگر فرد مبتال به بيماري آسم است، آموزش و پيگيري بيمار توسط مراقب سالمت/بهورز انجام مي شود. پيگيري و مراقبت بيماران مبتال به آسم بر حسب سطح كنترل بيماري متفاوت است. پس از شروع درمان توسط پزشك، دو ماه بعد در ويزيت مجدد ، پزش::ك س::طح كن::ترل بيم::اري را تعيين مي كند. چنانچه سطح كنترل بيماري كامل باشد بيمار ماهانه توسط بهورز/ كارشناس مراقب س:المت و ه::ر دو م::اه يكب::ار توس::ط پزش::ك مراقبت مي گردد. در موارد آسم كنترل نشده یا کنترل نسبی، بيمار هر دو هفته يكبار توسط بهورز/ كارشناس مراقب سالمت پیگیری و مراقبت مي شود تا زماني كه به سطح كنترل كامل برسد و پس از آن پيگيري و مراقبت بيمار ماهانه توسط بهورز/ كارشناس م::راقب س::المت و ه::ر دو

. ماه يكبار توسط پزشك ادامه مي يابد:پیشگیری در آسم

یکی از مهم ترین اصول اولیه کنترل آسم انجام اقدامات پیشگیرانه است، بنابر این الزم است آموزش های الزم در خصوص شناخت عوامل خطر ایجاد کننده بیماری آسم که موجب بروز و یا تشدید عالیم بیماری می شوند و راههای پیشگیری و کنترل این عوامل به بیمار و خ::انواده وی داده ش::ود. مهم ت::رین عوام::ل خطر بیماری آسم عبارتند از: هیره موجود در گرد و خاک خانه، عوامل حساسیت زای حیوانات مانن::د پ:ر، پش:م و م:وی حیوان::ات خ:انگی، دود س::یگار و س::ایر دخانیات، دود و بخارات شیمیایی موجود در محیط کار، آلودگی هوا، بوهای تند نظیر بوی عطر و اسپری و شوینده ها، گرده ه::ای گیاه::ان و ق::ارچ ه::ا. باي::د ب::ه بيماران توصيه شودكه از مصرف دخانيات و يا قرار گرفتن در معرض دود سيگار ساير افراد خودداري نمايند و به هنگام آلودگي ه:وا از م:نزل خ:ارج نش:وند و جهت جلوگيري از آلودگي هواي داخل منازل، از استفاده از سوخت هاي بيولوژيك مثل چوب، فضوالت و زباله اجتناب نمايند. از نگه::داري حيوان::ات خ::انگي در

% ك::اهش دهن::د. همچ:نين باي:د در م::ورد عالئم هش::دار دهن::ده50محيط داخل منزل خودداري نموده و سطح رطوبت فضاي منزل يا محل كار را به كمتر از بروز حمالت آسم و نحوه برخورد و اقدامات اولیه در صورت بروز حمالت به بيمار و اطرافيان وي آموزش داده شود.

وسایل کمک درمانی و تکنیک های استنشاقی

با توجه به این که یکی از مهم ترین علل عدم کنترل بیماری اس::تفاده نادرس::ت از دارو می باش::د، اس::تفاده ص::حیح از وس::ایل کم::ک درم::انی ش::امل محفظ::هMetered(:: MID(، افشانه یا )spacerمخصوص ) dose inhaler( و دستگاههای استنشاقی پودر خشک DPI ::)Dry Powder Inhalerبسیار مهم بوده و الزم اس::ت

مراقب سالمت/بهورز نحوه استفاده صحیح از این وسایل را به طور عمومی به بیمار آموزش دهد.

(Monitoringپایش بیماری )

42

یکی از مهم ترین راههای کنترل بیماری آسم استفاده از ابزار پایش بیماری است که موجب آگاهی بیمار از وضعیت کن::ترل بیم::اری ش::ده و ح::تی در م::واردی وقوع حمل:ه آس::م را پیش بی::نی می نمای:د. در پ:ایش بیم:اری آس::م می ت:وان از پرسش::نامه ه::ای س::نجش کیفیت زن:دگی اس::تفاده ک::رد، یکی از معروف:ترین

س::ال4-5( ب::رای کودک::ان C-ACT سال و باالتر مورد استفاده قرار میگیرد. یکی دیگر از انواع این پرسشنامه ها )12( است که برای افراد ACTپرسشنامه ها ) می توان استفاده کرد. یکی دیگر از ابزارهای مهمی که در پایش بیماری آسم مورد استفاده قرار می گیرد دستگاه نفس سنج پی::ک فلوم::تر اس::ت این وس::یله

Peakحداکثر میزان جریان هوایی را که با قدرت می توان از ریه ها خارج ساخت اندازه می گیرد. ) Expiratory Flow: PEFپي::ك فلوم::تر ي::ا نفس س::نج ب::راي ) تشخيص بيماري، تعيين شدت بيماري، پايش بيماران قبل و بعد از درمان و به خصوص پيش بيني وقوع حمالت آسم كاربرد دارد. به علت آنكه از دو تا سه روز

درصد( بین صبح و عصر را نشان می دهد و نیز در ابتداي حمله آس::م، ح::داكثر جري::ان20 )بیش از PEFقبل از بروز حمله آسم ، نفس سنج افزایش نوسان سال مي توانند به شكل مطمئن از نفس4بازدمي هوا كاهش مي يابد، نفس سنج می تواند به تشخيص حمله آسم درمراحل ابتدايي كمك كند. كودكان باالي

سنج استفاده كنند.

توصيه های آموزشي در اختالالت روانپزشكي

43

اختالالت خلقي به طور کلی به دوگروه عمده اختالالت افسردگي و اختالالت دوقطبي تقسيم مي گردند. در اختالالت افسردگي در مدت زمانی کccه چند هفته یا چند ماه طول می کشد، فرد از لحاظ هيجاني وخلقي بيش از حد غمگين، بي عالقه و نااميد است. در اختالالت دوقطبی فرد عالوه بر

روز( یccا4دوره هایی از افسردگی دوره هایی به نام مانيا را نیز تجربه میکند در حالت مانیا فرد در مدت زمانی که ممکن اسccت چنccد روز)حccداقل چند هفته طول بکشد بيش از حد سرخوش، شاد، پرانرژي يا تحريك پذير است توجه: بيماري كه حداقل يك دوره مانيا را تجربه كرده است هccر چنccد

در حال حاضر در حالت افسردگی باشد همچنان مبتال به مبتال به اختالل دوقطبي محسوب می شود.افسردگی:

مقدمه و تعاریف: افسردگی اختالل شایعی است. از نشانه های مهم وکلیدی آن خلق و روحیه افسرده در اکثر اوقات روز و تقریبا همه روزها و یا بی عالقگی و بی لذتی در تقریبا اکثرفعالیت های روزمره است. شخصي كه دچار افسردگي بيمارگون ميشود، احساس غمگينيو بی حوصلگی ميكنccد و اغلب کccاهش واضحعالقه مندی و لذت بردن ازهمه یا تقریبا همه فعالیت ها را در اغلب روزها گزارش می کند. بیمار ممکن است بگوید احساس انccدوه، ناامیccدی یا بی ارزشی می کند. کاهش انرژی و خستگی اغلب موجب می شود که بیماران نتوانند وظایف و کارهای خود را به خوبی گذشته انجام دهنccد..در موارد شدیدتر افكار آزار دهندهاي چون احساس گناه، تنفccر از زنccدگي، آرزوي مccرگ و گccاه افكccار مربccوط بccه خودكشccي در اين بيمccاران مشccاهده ميگردد. افسردگي معموال به دنبال استرس های بیرونی مانند نبود حمايت اجتماعي مناسب، بیکاری، وجود کشمشccکش هccای مccداوم و تنش زا در

زندگي فعلي و خانوادگي آشکار می شود.

نشانه های افسردگی: بیماران مبتال به افسردگی، عالوه بر خلق افسرده، دچار کاهش انرژی و عاليق و بی حوصلگی نیز مي گردند. عاليم دیگر افسردگی شامل: اختالل در خواب مثل کاهش یا افزایش خواب، اختالل در اشتها مثل پرخوری یا کم خوری، اختالل در حافظه و تمرکز، اختالل عملکرد جنسccی)بی میلی یccا ناتوانی جنسی(، احساس گناه، عاليم جسمی متعدد مثل سردرد، درد مفاصل و عضالت، سوزش یا درد معده و... کccه هیچ دلیcل یcا تشcخیص طccبی

دیگری ندارندو معموال در مراجعه به پزشک به عنوان درد های عصبی در نظر گرفته می شود.

این نکته حائز اهمیت می باشد که بدانیم در بسیاری از موارد با توجه بccه شccرایط فccرهنگی کشccور مccا، فccرد افسccرده بیش از افسccردگی، ازتوجه: عالئم بدنی و جسمانی شکایت دارد که علیرغم مراجعات متعدد به پزشکان بهبودی نیافته است و به عنوان درد های عصبی شccناخته می شccوند. در

زیر تعریف و توضیح بیشتر نشانه های افسردگی شرح داده شده است: احساس غمگینی، بی حوصلگی، پوچی، زود گریه کردن، کاهش واضح عالقه یا لذت از اموری کcه قبال مcورد عالقccه فccرد بcوده اسccت،خلق افسرده:

مثال ها: - فردی که قبال از شرکت در جشن ها یا مهمانی ها لذت می برده، اکنون رغبت و عالقه ای به این گونه امور نشان نمی دهد. فرد گوشccه گccیری از

جمع و تنهایی را ترجیح می دهد.- فرد عالقه ای به انجام تفریحات مورد عالقه خود که در گذشته انجام می داده، نشان نمی دهد.- چیزی موجب خوشحالی، نشاط و اشتیاق در فرد نمی شود، بازی با بچه ها، گردش، سفر و...

: خلق افسرده در کودکان و نوجوانان ممکن است به صورت تحریک پذیری یا بی قراری زیاد باشد(.توجه) خستگی زودرس و کسالت در انجام فعالیت های معمول فرد ممکن است بدون انجام کار سنگیننیزاحساس بی رمقی وخستگی و کاهش انرژی:

خستگی زیاد نسبت به گذشته احساس کند.کاهش اعتماد به نفس، سرزنش خود، احساس گناه شدید و عذاب وجدان بدون علت واضح یا منطقی.احساس بی ارزشی یا احساس گناه:

مشکل در به خواب رفتن، بیدار شدن های مکرر طی خواب، بیدار شدن زودتر از همیشه، خواب آلودگی در طول روز کاهش یا افزایش خواب: افت واضح کارایی و توانایی فرد در فعالیتهای شغلی، تحصیلی، اجتماعی که منجر به غیبت از کار،کاهش توانایی انجام فعالیت های روزمره:

44

.تحصیل، گوشه گیری از جمع یا ناتوانی از انجام امور منزل یا شخصی فرد شودغربالگری و ارزیابی افراد خانوار:

کارشناسان مراقب سالمت خانواده کلیه افراد تحت پوشش برنامه ادغام بهداشت روان را با استفاده از فرم غربالگری اختالالت ارزیابینموده و موارد شناسایی شده بر اساس راهنمای غربالگری برای تشخیص افسردگی به پزشک ارجاع می دهد.

ارجاع بیماران: افراد یا به صورت مراجعه حضوری یا پس از غربالگری فعال جمعیت تحت پوشش توسط کارشناسان مراقب سالمت خانواده شناسایی می شوند. چنانچه فردی بر اساس دستورالعمل واجد شرايط ارجاع شناخته شود براي تشخیص قطعی و در صورت نیاز براي درمان ارجاع مي

شود. تشخیص قطعی وجود اختالل)بیماری(روانپزشکی و نوع آن به عهده پزشک است و غربالگری فقط افراد مشکوک و پر خطر را شناساییتوجه:

می نماید. درمان افسردگی شامل درمانهای دارویی)نظیر فلوکستین، سیتالوپرام، سرترالین نورتریپتیلین، آمی تریپتیلین، ایمی پرامین و...( و درمان

های غیر دارویی)مشاوره، روان درمانی و...( است که توسط پزشک و بر اساس راهنمای درمان اختالالت برای بیمار اجرا خواهد شد. اورژانس های روانپزشکی

خودكشي : خودکشی به معنای خاتمه زندگی به دست خودفرد است. اگر کسی دست به خودکشی بزند ولی زنده بماند به این رفتار اقدام به خودکشی

میگوییم. پديده افكارخودكشي در بسياري از اقشار مردم از جمله )جوانان، مردان، زنان و افراد مسن( ديده مي شود. كه عدم پيشگيري از آن مي تواند اقدام به خودكشي را بهمراه داشته باشد. خودکشی یک مشکل پیچیده است که علل یا دالیل متعددی دارد. خودکشی در نتیجه تعامل

عوامل متعدد زیست شناختی، ژنتیک، روانشناختی، اجتماعی، فرهنگی، و محیطی بوجود می آید. توضیح این موضوع که چرا برخی افراد تصمیم به خوکشی می گیرند در حالی که برخی دیگر در شرایط یکسان یا حتی بدتر از آن چنین کاری نمی کنند مشکل است. با این حال بیشتر خودکشی ها

قابل پیشگیری هستند. اقدام به خودکشی، نشان دهنده ناراحتی شدید هیجانی و یا بیماری روانپزشکی است. خودکشی و اقدام به خودکشی عواقب هیجانی شديدي بر خانواده و دوستان دارد. برای خودکشی علل مختلفی ذکر گردیده و عوامل متعددی را در اقدام به آن مؤثر دانسته اند.

مهم ترين این عوامل عبارتند از: بيماري های روانی به ویژه افسردگی، اعتیاد، سايكوز، اختالل دوقطبي )بيماري های شدید روانپزشکی(. علل روانشناختی مانند شکس::ت ع::اطفی، تحص::یلی ی::اعلل روانی:

هر شکست دیگر، استرس ها مث::ل تنه::ا زن::دگی ک::ردن، فق::دان حم::ایت خ::انوادگی و اجتم::اعی وعلل اجتماعی: بيماري های جسمی مزمن )مثل سرطان، صرع، ايدز، بيماران دياليزي(. علل جسمی:

همچنین عوامل فشارزا )مانند طالق، بیکاری، فقر، از دست دادن نزدیکان، شکست در کار یا تحصیل، ازدواج تحمیلي و اختالفات زناشویی. . .( مجرد بودن و تاهل مخصوصا سال اول زندگی .5در

درمان کافی بيماري هccای روانپزشccکی مي توانcد از خودکشccی پیشccگیری کنcد و بccرخی درمانهccا بccرای اختالالت روانپزشccکی بcا کccاهش رفتار هccايخودکشی همراه هستند.

باور غلط درباره خودكشي: باور درست درباره خودكشي:

شناسایی هر مورد فکر یا توجه: پس از ارجاع به سطح تخصصی واقدام به خودکشی توسط کارشناس مراقب سالمت خانواده مستلزم ارزیابی دقیق و تخصصی توسط پزشک یا روانپزشک می باشد. بیمار

45

پرسش درباره خودكشي سبب تلقین به خودكشيمي شود.

پرسش درباره خودكشي سبب کاهش اضطراببیمار شده و احساس مي کند که او را درک مي کنید.

، توسط کارشناس مراقب سالمت خانواده و پزشک خانواده بر اساس تشخیص و اختالل زمینه ای پی گیریدریافت پسخوراند از متخصصپیگیری و مراقبت :

یکی از بهترین راه ها برای پی بردن به افکار خودکشی این است که از خود فرد مستقیما سوال کنیم. بر خالف باور عمومی صحبت درباره خودکشی باعث ایجادافکارخودکشی در شخص

نمیشود. در حقیقت این افراد تمایل دارند راجع به موضوع خودکشی به صورت واضح و روراست صحبت کنند.سوال کردن درباره افکارخودکشی آسان نیست. بهتر است به تدریج فرد را به سمت موضوع سئوال هدایت کنید. برخی از سئواالت مفید عبارتند از:

آیا احساس می کنید از زندگی کردن خسته شده اید؟ زندگی ارزش زنده ماندن ندارد؟ آیا احساس می کنید میخواهید به زندگی خود خاتمه دهید.از سایر اورژانس های روانپزشکی به طور خالصه می توان به حمالت اضطرابی حاد)پانیک(، عالیم سایکوز حاد،

پرخاشگری و مسمویت با داروها یی چون لیتیم و... اشاره نمود. در خصوص پرخاشگری به عنوان یک اورژانس روانپزشکی، کارشناسان مراقب سالمت خانواده باید به نکاتزیر توجه نمایند:

خطر خشونت را ارزیابی کنید: بررسی افکار، برنامه یا قصد جدی برای انجام رفتار پرخاشگرانه

قابلیت دسترسی به ابزار خشونت، اجرای طرح و احتمال سوءاستفاده از دیگران برای اجرای خشونت را در نظر بگیرید. مواردی که با احتمال خطر باالتری برای خشونت و پرخاشگری همراه است :

جنس مذکر ، سنين جواني ، وضعیت اقتصادی اجتماعی پایینسابقه قبلی رفتارهای پرخاشگرانه، سوء مصرف مواد، سایکوز

اقدامات فوري در مقابله با بيماران پرخاشگر: .محيط را آرام سازيد .وسايلي را كه مي توانند به عنوان سالح استفاده شوند دسترس نباشند .از دیگران كمك بگيريد.رویکرد تهدیدکننده یا تحقیرکننده نداشته باشید.از آنجا که مشکالت جسمی و روانی متعددی می تواند باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه شود ارجاع به پزشک توصیه می شود

اختالالت اضطرابیمقدمه و عالیم:

همه انسان ها به طور طبیعی گاه اضطراب را در زندگی خود تجربه می کنند. اضطراب اگر در حد طبیعی باشد حتی خوب هم هست چرا که بccاعث افزایش آمادگی و جنب و جوش و در نهایت پیشرفت فرد می شود، ولی اگر شدید شود مثال با عالیمی مثل تپش قلب، وحشت و بی قراری همراه باشد و در نتیجه فرد را به دردسر بیاندازد و برای او مشکل درست کند، غیرطبیعی است و نیاز به توجccه و درمccان دارد. در یکی از انcوع اضccطراب، فرد مبتال برای مدتی طوالنی )چند ماه( احساس دلشوره و نگرانی دارد. احساس دلشcوره و نگcرانی عالمت اصcلی این نcوع اختالل اسcت و افcراد مبتال در بیشتر اوقات شبانه روز بدون دلیل خاصی از احساس هایی مثل دلشوره، تشccویش، نگccرانی و اضccطراب شccکایت دارنccد. نگccرانی حccتی در ظاهر این افراد هم مشخص است و در بسیاری از مواقع احساس بی قراری هم وجود دارد. فراموشی، زود خسccته شccدن و عصccبانیت هم از دیگccر

گفته می شود، چون عالیم اضطرابی در بیشتر اوقccات همccراهاختالل اضطرابی منتشرعالمت های این نوع بیماری اضطربی است. به این بیماری یکی دیگر از بیماری هccای اضccطرابی اسccت کccه تعccداد زیccادی از افccراد جامعccه بccه آن مبتال وسواسبیماری بیمار هستند و او را راحت نمی گذارند.

هستند. شایع ترین نوع از این بیماری وسواس به آلودگی یا نجاست است که در اثر این وسccواس بیمccار شccروع بccه شسccتن یccا آب کشccیدن بیش از اندازه می کند. وسواس ممکن است به شکل شک کردن هم بروز کند که بیمار را وادار به چک کردن های تکراری و غیرضروری می نماید. مثال فرد مرتب شک می کند که درب را بسته یا نه، یا اینکه نکند شیر گاز را باز گذاشته باشد، و بعد در اثر این افکار چندین بار می رود و چک می کند ببینccد آیا درب بسته است یا شیر گاز به درستی بسته شده یا نه؛ شک بیش از حد در رکعت ها یا سایر جزئیات نماز و دیگccر آداب مccذهبی هم از این گونccه وسواس ها هستند. انواع دیگری از وسواس هم وجود دارد که در اینجا توضیح داده نمی شود، مثل فکرهای مزاحم و ناراحت کننده ای کccه بccرخالف میل فرد به ذهن او هجوم می آورند و بیمار نمی تواند از دست آنها رهایی یابد. از جمله این افکار می توان به افکار کفرآمیز یccا افکcار جنسccی یcا

46

فکر آسیب زدن به دیگران اشاره کرد. اضطراب اجتماعی یا ترس از صحبت کردن در جمع هم یکی از انواع اختالالت اضطرابی است که بیشتر در نوجوانان و جوانان دیccده می شccود. این افراد وقتی بخواهند جلوی افراد ناآشنا حرف بزنند یا کاری انجام دهند بسیار مضطرب می شوند و ممکن است نتوانند این کار را به درستی انجام

گفته می شود. اضطراب اجتماعیدهند. به این بیماری نوع دیگری هم از اختالل اضطرابی وجود دارد که در اثر بروز یک حادثه بسیار شدید و خطرناک مثل زلزله، جنگ یا تصادف ایجاد می شود که بccه آن

می گویند. برای مثال در جریان دفاع مقccدس و همچccنین در زلزلccه بم این اختالل در بسccیاری از هموطنانمccان ایجccاد اختالل استرس پس از سانحه شده است. در این موارد بیمار برخالف میل خود، مرتب به یاد آن حادثه می افتد و بسیار نccاراحت و مضccطرب می شccود. عصccبانیت، پرخاشccگری و

اضطراب زیاد از عالیم این اختالل هستند. در طبقه بندی قبلی اختالالت روانپزشکی که در شبکه سالمت کشور استفاده می شد، اختالالت اضccطرابی در دسccته اختالالت خفیccف روانی جccای

می گرفتند. البته این مساله به معنی کم اهمیت بودن این بیماری ها نیست. اختالالت سایکوتیک

مقدمه و عالیم: این اختالالت در دسته بندی که قبال در شبکه سالمت کشور به کار می رفت بخشcی از اختالالت شccدید را تشccکیل می دادنccد. البتccه غccیر از اختالالت سایکوتیک اختالالت دیگری هم در دسته اختالالت شدید طبقه بندی می شد که در سایر قسمت های کتاب به آنها پرداختccه می شccود. افccرد مبتال بccه این اختالالت دچار رفتارها و حالت های خاصی می شوند که برای سایرین عجیب و غیرمعمول است و افراد عادی تقریبا هیچ گccاه در زنccدگی خccود این حاالت را تجربه نمی کنند. مثال این بیماران ممکن است صدای فرد یا افرادی را بشنوند که وجود ندارند و دیگران آنها را نمی شنوند یccا چیزهccا

گفته می شود. نشانه مهم دیگر این است که بیماری که توهم دارد ممکنتوهم""یا کسانی را ببینند که افراد عادی آنها را نمی بینند. به این حالت است با خودش حرف بزند یا بی دلیل و بیهوده بخندد یا کارهایی انجام دهد که توهمش به او می گوید. بنابراین خیلی وقت هccا رفتccار این بیمccاران عجیب و غیرمعمول به نظر می رسد. مثال ممکن است آشغال جمع کنند، لباس خود را جلوی دیگران یا در جای نامناسبی در بیاورند یccا بccه دیگccران حمله کنند. همچنین ممکن است این افراد اعتقادات نادرست و گاه عجیب و باورنکردنی داشته باشند. مثل اینکه کسی بی دلیل معتقد باشد فرد یا گروهی قصد کشتن یا صدمه زدن به او را دارند یا به قصد صدمعه زدن یا کشتن او را تعقیب می کنند )هذیان بدبینی یا سccوءظن هccذیانی(؛ یccا مثال معتقد باشد که دیگران درباره او حرف می زنند یا او را مسخره می کنند؛ بگوید با خدا و پیغمبر و بزرگان مcذهبی رابطccه نcزدیکی دارد یcا قccدرت و مقام خاصی به او داده شده است )هذیان بزرگ منشی(. به این اعتقادات نادرست که فرد بدون دلیلی به آنها باور دارد و برای شccما و دیگcران هم

گفته می شود. البته هذیان انواع دیگری هم دارد ولی شایعترین مcوارد آن همین انcواع هسcتند. رفتارهcای بی دلیcل و"هذیان"قابل قبول نیست، رسccد و همچccنین حccرف زدنی کccه نccامفهوم و بیبی هدفی که دلیل انجام آنها غیرقابل فهم است یا بر اساس فرهنگ جامعه نامتناسب به نظر می

شود. گاهی اوقات هم ممکن است این بیماران گوشccه گccیر، کم حccرف و بccهها در نظر گرفته میربط به نظر می رسد هم از جمله عالیم این بیماری دانند وهمه چیز بی توجه باشند و حتی به نظافت و کارهای شخصی خود هم دقت نکنند. معموال افراد مبتال به اختالالت پسیکوتیک خود را بیمار نمی

معتقدند که کامال سالم هستند. بنابراین هر کسی که هر یک از عالیم توهم، هذیان را داشته باشد یا رفتccار و گفتccارش عجیب و نccامفهوم بccه نظccر برسد باید از نظر وجود اختالالت پسیکوتیک بررسی شود. وجود این عالیم بسیار مهم است و نشان می دهد که بیمار نیاز به بررسی و درمان جدی دارد و هر چه زودتر باید برای تشخیص و درمان او را نزد پزشک فرستاد. در صورتی که مشکل بیمار مورد توجه و درمان قccرار نگccیرد ممکن اسccت شدیدتر شود و بیمار و اطرافیان را دچار عوارض زیادی نماید. به همین دلیل است که این بیماری یکی از انواع اختالالت شدید روانی محسccوب می

شد. بیماری های مختلفی ممکن است باعث ایجاد توهم و هذیان شود، بنابراین درمان این بیماران ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد.توصيه هاي صرع

بهورز بايد در هنگام وقوع حمله صرع، كمك هاي اوليه الزم را براي كسي كه دچار حمله صرع شده انجام دهد.:كمك هاي اوليه در حمله صرع

فضاي دورو بر بيمار را خلوت كنيد و اشياء خطرناك را از او دور كنيد و اگر بيمار حين حمله در محيط خطرناكي قccرار دارد اورا بccه يccك محccل امن ببريد. سر بيمار را به پهلو بچرخانيد تا آب و كف دهانش موجب خفگي او نگردد. به حالت هاي چشم و صورت و بدن بيمار حين حمله توجه كنيccد تccا

بتوانيد نوع حمله را براي پزشك توضيح دهيد.

47

هرگز اشياء سفت را بين دندان هاي بيمار قرارندهيد زيرا موجب شكسته شدن دندان ها و آسيب به لثه او مي شود. فك بيمار را به زور باز نكنيccد.دست و پاي بيمار را سفت نگيريد زيرا ممكن است دست و پايش بشكند. چيزي به بيمار نخورانيد زيرا بيمار خفه مي شود.

خونسرد باشيد پس از چند دقيقه حمله صرع پايان مي گيرد. :موارد ذيل را به بيمار و خانواده او آموزش دهيد

بيمار صرعي كه درمان نشده است نبايد شغل هاي خطرناك داشته باشد و بايد از قرار گccرفتن در معccرض اشccياء و مكccان هccاي خطرنccاك و نccاايمن خودداري كند. اين بيمار نبايد به آب و آتش و ارتفاع نزديك شود و از رانندگي نيز بايد پرهيز نمايد زيرا در هريك از حالتهاي فوق ممكن است دچccار

حمله صرع شده و جان خود و اطرافيانش را به خطر بيندازد.بيمار صرعي تحت درمان مي تواند به اشتغال يا تحصيل روزمره خود ادامه دهد.

حين حمله صرع فقط بايد كمك هاي اوليه و مراقبت هاي الزم براي بيمار انجام شود و در آن لحظه هيچ گونه اقدام درماني الزم نيست. بيمار بايد داروهايش را به طور مداوم و مرتب مصرف كند و بدون نظر پزشك داروهايش را قطع يا كم نكند زيرا اين كار مccوجب وخccامت بيمccاري

او مي گردد. قطع نكردن و كاهش ندادن مصرف داروها بدون تجويز پزشك-1 مراقبت از عود بيماري براي بيماراني كه بهبود يافته اند.-2

آموزش سالمت دهان و دندان: را از نظر سالمت دهان و دندان به شرح زير بررسي كنيد:

روش معاینه: دست هایتان را با آب و صابون بشویید. معاینه شونده را روی یک صندلی بنشانید و در حالي كه جلوی او ایستاده ايد از او بخواهید ک:ه ده:ان خ:ود را ک:امال ب:از کن::د ت:ا ب:ا استفاده از چراغ قوه فضای دهان را روشن کنید. برای اینکه لثه و همه سطوح دندان ها را بتوانید به خوبی معاینه کنید، بایستی از ی::ک ط::رف ف::ک ب::اال ش::روع و ب::ه ط::ور منظم با بررسی کلیه سطوح دندانی به سمت دیگر فک، معاینه را ادامه داده و سپس به همین ترتیب برای فک پایین عمل نمایید.برای معاینه لثه و سطح زب::انی دن::دان ه::ای فک پایین، باید زبان و برای معاینه لثه و سطح لبی دندان های فک باال و پایین، الزم است لب ها و گونه ها را با چوب زبان از سطح لثه دور نمایید برای معاینه زب::ان، ن::وک

آن را با گاز تمیز گرفته و به سمت خارج از دهان يعني به طرف خود بکشید و تمام سطوح آن را به دقت نگاه کنید. و ي::ا دن::دان ه::ا روی هم در صورت پاسخ خير مجددا سؤال كنيد ك::ه در ص::ورت فش::ار دادناحساس درد مي كند در دندان يا لثه از سؤال كنيد كه آيا در حال حاضردرد:

درد های ش::دید، م::داوم و خ::ود در صورت پاسخ خير مجددا سؤال كنيد آياسرد، گرم يا شیرین یا ترش، احساس ناراحتي و درد در دندان مي كندخوردن غذا يا نوشيدني هاي پاسخ بلي به هريك از موارد فوق يك عالمت اتالق مي گردد.به خود در دندان فقط در هنگام شب دارد

را انجام دهيد.بر اساس راهنمای اقدام پيش از ارجاع در مورد بيرون افتادن دندان از دهان اقدام الزم: در اين حالت بيرون افتادن دندان از دهان در زمان گاز زدن به سيب و يا مسواك زدن دندان ها دچار خونريزي از لثه مي شود يك نشانه محسوب مي شود. چنانچهخونريزی از لثه:

تنفس ب::د ص:بحگاهي ك:هدقت كنيدبوی بد تنفس نباید با بوی آزار دهنده زودگذري که ناشی از خوردن غذا )مثل سیر( یا سیگار کشیدن است اش:تباه ش:ود. : بوی بد دهان و خود به خ::ود پس از ص::رف ص::بحانه و ي::ا اس::تفاده از مس::واك و نخ، ناشي از كاهش جريان بزاق و افزايش تخمير حين شب بودهحين بيدار شدن از خواب تجربه مي شود

يك نشانه عنوان مي گردد. دندان برطرف مي شود بنابراين چنانچه فرد به صورت دائم دچار بوي بد دهان و تنفس مي باشد در مورد گاز گرفتن لب، قرارگرفتن زبان بين دندان ها، جويدن ناخن، جويدن گونه، فشار دادن دندان ها روي هم )دندان قروچه(، سؤال كنيد پاسخ بلي به عادات غلط دهانی:

هر يك از موارد فوق يك نشانه محسوب مي شود. برای اینکه لثه و همه سطوح دندان ها را بتوانید به خوبی معاینه کنید، بایستی از یک طرف فک باال شروع و به طور منظم با بررسی کلیه سطوح دندانی :شكستگی دندان

مشاهده شكستگي دندان يك نشانه لحاظ مي گردد..به سمت دیگر فک، معاینه را ادامه داده و سپس به همین ترتیب برای فک پایین عمل نمایید. همه سطوح مختلف دندان را در تک تک دندان ها بويژه سطوح بين دنداني، شيار هاي سطح جونده و محل اتصال لثه به دندان تغيير رنگ دندان به سياه يا قهوه ای:

)محل هاي شايع پوسيدگي دندان( دقيقا مشاهده و معاینه کنید. چنانچه يك پالک میکروبی، جرم، پوسیدگی دندان از یک لک کوچک قهوه ای یا سیاه رنگ گرفته تا سوراخ، یک عالمت محسوب می گردد.شدگی دندان را مشاهده مي كنيد

48

آن را يك عالمت لحاظ كنيد. است لكه هاي قهوه اي رنگهای کامال تیز چسبيده به دندان است و يا داراي چنانچه لثه در هنگام معاينه فاقد رنگ صورتی و يا لبهلثه بيمار: در برخي افراد كه داراي پوست تیره اي هستند، وجود لكه هاي قهوه اي رنگ روي لثه آنها دال بر بیماری لثه نمی باشد.دقت كنيد

ای تب:دیل ای س:خت ب:ه رن:گ زرد ی:ا قه:وه اگر پالک میکروبی مدت طوالنی روی دندان باقی بماند و توسط مسواک و نخ دندان از سطح دندان ها تمیز نگردد ب:ه الیه جرم دندان:.شود شده که جرم دندان نامیده می

را پاره شدن نخ دندان در هنگام اس::تفاده از آنمشاهده تغيير رنگ در ميناي دندان يا سوراخ شدن دندان و يا دريافت پاسخ بلي در خصوص در صورت پوسيدگي دندان:يك عالمت به حساب آوريد.

تمام قسمت های لثه، کف دهان )زیر زبان(، کام، داخل گونه ها و لب ها را ب::ه دقت معاین::ه كني::د چنانچ::ه ت::ورم، زخم و ی::ا ه::ر چ::یز: زخم يا موارد غير طبيعی در داخل دهانغیرطبیعی دیگر وجود دارد، آن را يك عالمت عنوان كنيد.

توصيه هاي آموزشي نحوه استفاده از مسواک و خمیر دندان

امکان چسبیدن میکروب ها به سطوح دندانی که با مسواک تمیز شده اند کمتر خواهد بود. این نکته اهمیت زيادي دارد زیرا در بسیاری از مواقع ف::رد در س::اعات پای::انی ش::بکه خسته و خواب آلوده هست دندان ها را مسواک می کند، در حالی که بهتر است دندان ها را پس از صرف وعده غذایی اصلی مسواك كنند،

ایده ال آن است که بعد از هر بار مصرف مواد غذایی دندان ها مسواک زده شوند. ولی در هر حال در دو زمان مسواک کردن دندان ها الزامي است:-شب قبل از خواب به دلیل اینکه در زمان خواب، جریان بزاق و حرکات زبان و گونه جهت تمیز کردن محیط دهان کاهش می یابد و دندان ها مستعد پوسیدگی می شوند.1- صبح قبل و يا بعد از صبحانه2

مشخصات یک مسواک خوب جنس: موهای مسواک از جنس نایلون نرم و سر موهای آن گرد باشد. لذا استفاده از مسواک با جنس موهای سخت به هیچ وجه توصیه نمی گردد.• ماه از یک مسواک استفاده نمود. چون موهای آن خمیده و نامنظم می شود ی::ا رن::گ موه::ای4 الی 3 کیفیت: موهای مسواک منظم و مرتب باشد. معموال نمی توان بیش از •

آن تغییر می کند که در این صورت حتما مسواک را باید تعویض نمود. چنانچه پس از مدت کوتاهی شکل موهاي مسواك تغییر کند نشانه این است ک::ه ف::رد نادرس::ت و خش::نمسواک می زند.

اندازه مسواک: اندازه دسته آن باید به گونه ای باشد که به خوبی در دست های آنان قرار بگیرد و هنگام استفاده در دست آنها نلغزد.• شکل مسواک: مشخصات دسته مسواک براساس سلیقه افراد می باشد. البته دسته مسواک کمی خمیده، سطوح دندان های خلفی را بهتر تمیز می کند •

مسواك هاي برقي این مسواک ها جهت برداشتن ساده تر پالک در افراد استفاده می شود. در صورت تمای::ل مي توانن::د از اين مس::واك ه::ا اس::تفاده كنن::داي ن::وع مس::واک ها )مس::واک ب::رقی(

جایگزین مناسبی برای مسواک دستی می باشد.خمیردندان

امروزه اکثر خمیر دندان ها حاوی فلوراید هستند که سبب مقاوم تر شدن دندان در برابر پوسیدگی می شود. خمیر دندان ها دارای موادی هستند که به از بین ب::ردن پالک،رنگدانه و کنترل رسوب کمک می کنند و عالوه بر خاصیت ضد پوسیدگی و ضد حساسیت، خوشبو و خوش طعم کننده دهان نيز می باشند.

نکات مهم: خمير دندان به كنترل پوسيدگي هاي دنداني كمك مي كند ولی در صورت ع::دم دسترس::ی ب::ه خم::یرست مسواک کردن حتما با خمیر دندان انجام شود زيرا فلورايد داخل الزم ا•

دندان با آب خالی هم می توان مسواک نمود. استفاده از نمک خشک، جوش شیرین یا سایر پودرها جهت مسواک کردن درست نیست، زی::را س::بب س::اییدگی مین::ای دن::دان و خراشیده شدن لثه می گردد. استفاده از آب نمک رقیق )نصف قاشق چایخوری در یک لیوان آب جوشیده سرد( به صورت دهانش::ویه جهت ض::د عف::ونی ک::ردن محی::ط ده::ان،

کمک کننده است. دقیقه می باشد.4 تا 3 زمان ايده ال برای مسواک زدن • زمان های مناسب برای مسواک زدن: صبح ها )قبل و يا بعد از صبحانه(، ظهرها )بعد از ناهار(، شب ها )قبل از خواب(.• مسواك جزء وسايل شخصي مي باشد و هيچ كس نبايد از مسواك ديگري استفاده نمايد.•

روش درست مسواك زدن

49

ابتدا دهان را با آب بشویید، سپس به اندازه یک نخود خمیر دندان روی مسواک قرار داده و خمیر دندان را به داخل موهای مسواک ببريد.ای بر روی مسواک قرار داد که به داخل موهای آن فرو رود. خمیر دندان را باید به گونه

شود و به ترتیب کلیه سطوح خارجی، داخلی و جونده کلیه دن::دان دندان های باال و پایین باید جداگانه مسواک شود. مسواک کردن از قسمت عقب یک سمت دهان شروع میها مسواک زده می شود به نحوی که سر مسواک دو تا سه دندان را در هر مرحله تمیز نماید.

درجه نسبت به محور طولی دندان در محل اتصال لثه و دندان قرار گیرد. بعد از قرار دادن مس::واک روی دن::دان و لث::ه،45هنگام مسواک کردن باید موهای مسواک با زاویه ابتدا حرکت لرزشی )حرکات سریع و کوتاه به سمت عقب و جلو بدون جابجایی مسواک( در محل بای:د ص:ورت بگ:یرد و س:پس ب:ا ح:رکت مچ دس:ت، موه:ای مس:واک روی

بار برای هر دندان باید انجام گیرد.20 تا 15سطح دندان از سمت لثه به طرف سطوح جونده چرخانده شود. این حرکت حدود گیرد ولی برای سطوح داخلی دندان های جلو، مسواک را باید به ص::ورت عم::ود ب::ر تمیز کردن سطوح داخلی دندان ها هم مانند مسواک کردن سطوح خارجی آن صورت می

با عمودی گرفتن مسواک و باال و پایین بردن آن سطح داخلی دندان های جلوی فک ب::االروی سطح داخلی دندان ها قرار داد و با حرکات باال و پایین این سطوح را تمیز کرد. کنیم. و پایین را مسواک می

اگر سر مسواك كوچك باشد مي تواند به صورت افقي هم قرار گيرد. برای مسواک کردن سطح جونده، موهای مسواک را در تماس با سطوح جونده قرار داده و کمی فشار دهید تا موهای مسواک به خوبی به داخل شیارهای سطح جون::ده وارد

شود. سپس چند بار مسواک را به جلو و عقب بکشید تا به خوبی تمیز شود.ها گردد. تواند منجر به تحلیل لثه و حساسیت در نواحی طوق دندان مسواک زدن به صورت افقی و با شدت زیاد می نكته:

شوند، بهتر است روی زبان را هم ب::ا مس::واک تم::یز نم::ود. ب::رای اینک::ار مس::واک در عقب زب::ان ق::رار های مواد غذایی و میکروب ها روی سطح زبان جمع می چون خرده شود. تمیز کردن زبان نقش مهمی در از بین بردن بوی بد دهان دارد. پس از مسواک کردن دندان ها و زبان، باید دهان چن::دین ب::ار ب::ا آب گیرد و به طرف جلو کشیده می می

شسته شود. وقتی مسواک کردن دندان ها تمام شد، مسواک را خوب بشویید و در ج::ایی دور از آل::ودگی نگه::داری کنی::د. توج::ه کنی::د ک::ه هیچگ::اه مس::واک خیس را در جعب::هکند. سربسته نگذارید؛ چون رطوبت هوای داخل جعبه زیاد شده و رشد میکروب ها را تسریع می

استفاده از نخ دندان سطوح بین دندانی به هیچ وجه با استفاده از مسواک تمیز نمی شوند و تنها با استفاده از نخ دندان می توان این سطوح را تمیز کرد. نخ دن::دان، نخ ن::ایلونی مخصوص::ی اس::ت که باید آن را از داروخانه تهیه نمود. نوع نخ دندان مورد استفاده فرد براساس سهولت استفاده و عالقه شخصی فرد می باشد. هدف اصلي از تمیز کردن ن::واحی بین دن::دانی،

برداشتن پالک ميكروبي است. برای استفاده درست از نخ دندان باید:

قبل از استفاده دست ها را با آب و صابون خوب بشویید.• سانتیمتر از نخ دندان را ببرید و دو طرف نخی را که بریده اید در هر دو دست به دور انگشت وسط بپیچید 45 تا 30 حدود •

س::انتیمتر از نخ دن::دان را ج::دا45 ت::ا 30جهت نخ کشیدن دن::دان ه::ا ح::داقل نكته: براي راحتي استفاده از نخ دندان، مي توان دو سر نخ دندان بريده شده را به هم گره زد. و قدرت مانور ب:االیی ب:هماند سه انگشت آخر را ببندید و دو دست را از هم دور کنید تا نخ محکم کشیده شود. به این ترتیب انگشت نشانه و شست هر دو دست آزاد میکنید.

دهد شما براي انجام موارد زير می سانتیمتر طول داشته باشد.5/2 تا 2ماند، کافی است طول نخی که بین انگشتان دست آزاد باقی می • برای وارد کردن نخ بین دندان های فک پایین از دو انگشت اشاره و بین دندان های فک باال از دو انگشت شست یا یک شست و یک انگشت اشاره استفاده کنید.• نخ را با حرکت شبیه اره کشیدن به آرامی به فضای بین دندان ها وارد کنید مراقب باشد فشار نخ، لثه را زخمی نکند • پس از اینکه نخ را وارد فضای بین دندانی کردید ابتدا نخ را به سطح کناری دندان جلویی تکیه داده و با مالیمت به زیر لبه لثه برده و آن را به دیواره دندان چس:بانده و چن::د•

بار به طرف باال و پایین حرکت دهید این عمل را به آرامی انجام دهید تا به لثه مجاور دندان آسیب نرسانید. سپس قسمت تمیز نخ را در همان محل به سطح کناری دندان پشتی بچسبانید و همین کار را تکرار کنید. بعد از آن نخ را از الی دندان ها خارج کنید. آن قسمت از نخ را ک::ه•

اید جابجا کنید و نخ کشیدن دندان بعدی را شروع کنید. این کار را برای تمام سطوح بین دندان ها تکرار کنید. برای این دندان ها استفاده کردهتوجه کنید:

پشت آخرین دندان هر فک را نیز مثل دندان های دیگر نخ بکشید.•

50

بهتر است روزی دو بار )شبها قبل از خواب و صبحها بعد از صبحانه( از نخ دندان استفاده کنید. در غیر اینصورت حداقل شب ه::ا قب::ل از خ::واب ابت::دا از نخ دن::دان اس::تفاده•کرده، سپس دندان ها را مسواک کنید.

اگر هنگام مسواک زدن و نخ کشیدن دندان ها، درد و خونریزی وجود داشت، جای نگرانی نیست. در اکثر مواقع با ادامه این کار و برطرف شدن التهاب لثه درد و خ::ونریزی•انجامد. دقیقه به طول می4 الی 3 نخ دندان کشیدن کلیه دندان ها حدود •رود. اگر پس از یک هفته عالئم برطرف نشد، بايد به دندانپزشك مراجعه شود . هم از بین می

به جای نخ دندان برای تمیز کردن سطوح بین دندان ها از هیچ نوع نخ دیگر یا وسایل سخت و نوک تیز مثل سنجاق وچوب کبریت استفاده نکنید. در ضمن توج::هنکته مهم:شود. رساند و معموال استفاده از آن توصیه نمی ایست که به آسانی به لثه آسیب می داشته باشید که خالل دندان وسیله

عوامل مؤثر بر پوسيدگي ازعوامل مهم ايجادكننده پوسيدگي ، كربوهيدرات هاي قابل تخمير هستند )قندها يا نشاسته هاي پخته( . قندهاي موجود در مواد غذايي مختلف يا نوشيدني ها كربوهيدرات ها

داراي خاصيت پوسيدگي زايي متفاوتي مي باشند . الف : قندهاي موجود در ميوه ها و س::بزيجات و غ::ذاهاي ح::اوي نشاس::ته پخت::ه مث::ل ب:رنج و س::يب زمي::ني داراي خاص::يت پوسيدگي زايي پايين مي باشند . ب : قندهاي موجود در فرآورده هاي لبني ) شيرومشتقات آن ( غيرپوسيدگي زا هستند .ج : قندهاي موج:ود درم:واد غ::ذايي مث::ل عس:ل، آب

ميوه ، شكر، شيريني ها ، نوشابه ها و بيسكويت ها بسيار پوسيدگي زا مي باشند . بطوركلي پوسيدگي زايي موادغذايي تحت تاثير عوامل زير قرار مي گيرد :

شكل ماده غذايي ) بصورت جامديا مايع بودن(، مدت زمان تماس دندان با ماده غذايي را مشخص مي كند. مايعات درمقايسه با غذاهاي جامدمانن::د- شكل ماده غذايي:1 بيسكويت وكيك ها به سرعت ازمحيط دهان پاك مي شوند لذا خاصيت پوسيدگي زايي كمتري دارند . موادقندي مثل آبنبات ، خوشبوكننده هاي نعنايي دهان كه به آهستگي در

دهان حل مي شوند داراي خاصيت پوسيدگي زايي بيشتري مي باشند . تنقالتي كه قدرت چسبندگي بيشتري برسطح دندان ها دارند ) مثل چيپس ، گز، سوهان، شكالت( مدت زمان ط::والني ت::ري درتم::اس ب::ا دن::دان مي- قوام ماده غذايي: 2

باشند . بنابراين ميزان پوسيدگي زايي آنها بيشترخواهد بود . با هر بار مصرف مواد قندي، محيط پالك ميكروبي، اسيدي شده و منجربه پوسيدگي مي شود. بن::ابراين هرچ::ه دفع::ات مص::رف اين م::واد- دفعات مصرف موادغذايي: 3

ني ها و تنقالت شيرين در فواصل وعده هاي اصلي غذايي بايد خودداري شود. كمتر باشد، احتمال ابتال به پوسيدگي پايين تر مي آيد. از تكرار استفاده از خورد مصرف غذاها با هم مي توانند اثرات پوسيدگي زايي را كاهش يا افزايش دهند. بطور مثال استفاده از نوشابه ها و غ::ذاهاي ح::اوي- تركيب وترتيب غذاهاي مصرفي: 4

مواد قندي همراه با ساير مواد غذايي ديگر، فرصت مناسب براي توليد اسيد را فراهم مي كنند. درحالي ك::ه اس::تفاده از غ::ذاهاي ح::اوي كلس::يم ) مث::ل ماس::ت ب::دون چ::ربي وپنير ( يا فلورايد ) مثل اسفناج پخته شده، پنير و ذرت كنسرو شده ( و نيز غذاي سفت و حاوي فيبر ) مثل ميوه وسبزيجات خام و مركبات ( همزم::ان ب::ا س::اير م::واد غ::ذايي

تاثير مثبتي را دركاهش پوسيدگي زايي دارد . توصيه هاي تغذيه اي درسالمت دهان ودندان

بهتر است به عنوان ميان وعده به جاي شيريني از ميوه هاي تازه و سبزيجات، ماست ساده و مغزها )بادام، گردو و ...( استفاده شود. • مصرف مواد قندي محدود به وعده هاي اصلي غذايي ) صبحانه، نهار، شام ( گردد كه پس ازآنها مسواك زده شود. • درصورت مصرف هر نوع ماده قندي، الزم است بالفاصله دندان ها را مسواك زد و درصورت عدم دسترسي چند مرتبه دهان و دندان را با آب شستشو داد. • فست فود، نوشابه ها و تنقالت شيرين نبايستي به صورت روزمره وارد برنامه غذايي گردد . • درصورت استفاده ازشربت هاي دارويي و تقويتي شيرين بعد از هر بار مصرف جهت پاك شدن ازسطح دندان ها ميزان كافي آب خورده شود . • استفاده از محصوالت لبني ) مثل پنير ( درپايان وعده غذايي باعث كاهش ميزان اسيد دردهان مي گردد. شايد اقدام به خوردن لقمه اي نان و پنير درآخر ه::ر وع::ده غ::ذايي•

مانند گذشتگان عادت غذايي مناسب باشد. استفاده همزمان شير به دليل داشتن فسفر و كلسيم كه يونهاي الزم را براي آهكي شدن مجدد مينا در اختيار دندان قرار مي دهند با مصرف شيريني توصيه مي گردد .• استفاده از مواد غذايي خام ) سبزي ( با غذاهاي پخته ) وعده اصلي غذايي( عالوه بر پاكسازي غذا از سطح دندان ها به افزايش جريان بزاق نيزكمك مي كند . • استفاده از آب بين وعده هاي اصلي غذايي توصيه مي گردد. • بهتر است پس از وعده غذايي شام و قبل از خوابيدن از ميان وعده هاي حاوي كربوهيدرات استفاده نشود.• درصورت تمايل به مصرف آدامس، استفاده از آدامس هاي بدون قند توصيه مي گردد . • بالفاصله پس از مصرف نوشيدني هاي اسيدي مثل آب پرتقال نبايد دندان ها را مسواك كرد. زيرا مي تواند باعث س::ايش ب::ر روي دن::دان ه::ا گ::ردد، پس باي::د م::دتي پس از•

مصرف اين نوشيدني ها مسواك زد .

51

مداخالت آموزشي سل

مداخالت آموزشي مراقبت از بيماري سل توصيه هاي كلي

)برخورداري از تهويه و نور كافي )تابش مستقيم نور آفتاب در ساعاتي از روز در اتاق بيماركنترل راه هاي انتقال بيماري ، تغذيه مناسب

پيگيري فرد از نظر ابتال به سل فرد در تماس با فرد مبتال به سل اسمير مثبت و بدون سرفه را پس از يك ماه به شرح زير پيگيري كنيد.

از در مورد نشانه هاي بيماري سؤال كنيد: در صورتي كه فرد داراي نشانه )سرفه طول كشيده( است، يك نمونه خلط از وي تهيه شود. مطابق متن دو نمونه ديگر از خلط وي ن::يز تهي::ه ش::ود و ب::ه مرك::ز بهداش::تي

درماني و يا آزمايشگاه بر طبق برنامه كشوري پيشگيري و كنترل سل ارسال شود. از در خصوص عمل به توصيه ها سؤال كنيد چنانچه عملكرد صحيحي داش::ته اس::ت، ويرا به ادامه عمل تشويق كنيد. در غير اين صورت و همراه وي را مجددا آموزش و به پزشك ارجاع غير فوري دهيد.

ماه بعد پيگيري كنيد. از در خصوص عمل به توصيه سؤال كنيد. اگر عملكرد صحيحي داش::ته اس::ت، وي را ب::ه ادام::ه عم::ل6در صورتي كه فرد فاقد نشانه است وي را تشويق كنيد و در غير اين صورت، و همراه وي را مجددا آموزش دهيد. فرد را به مراجعه در صورت بروز نشانه يا تماس مجدد با فرد مبتال به سل تشويق كنيد

بررسي از نظر سل ريويجوان را از نظر احتمال ابتال به سل ريوي به شرح زير ارزيابي كنيد:

هفته سرفه مي كند آن را به عنوان يك نشانه محسوب كنيد. دقت كنيد سرفه مي تواند به همcراه خلcط2 چنانچه فرد بيش از ه:سرفه طول كشيد)خوني يا بدون خون( يا بدون خلط باشد.

از فرددر خصوص افراد مبتال به سل در خccانواده، اقccوام و دوسccتان سccؤال كنيccد. در صccورت پاسccخ بلي، چنانچccهل:سابقه تماس با فرد مبتال به سمطمئن شديد كه جوان با فرد مبتال در جمع دوستان يا اقوام تماس داشته است آن را به عنوان يك عامل خطر محسوب كنيد.

هفته یا كم تر، در همان مراجعه بار اول با2از فرد با سرفه خلط دار طول كشيده يا با سابقه تماس با فرد مبتال به سل به همراه سرفه خلط دار نظارت كارمند بهداشتي مربوطه يك نمونه خلط تهيه شود. از جوان بخواهيد كه فردا صبح قبل از بلند شدن از رختخccواب يccك نمونccه از خلccط خccود بگيرد و به كارمند بهداشتي مربوطه تحويل دهد و در زمان تحويل، سومين نمونccه از خلccط جccوان در واحccد بهداشccتي، تحت نظccارت همccان كارمنccد

بهداشتي تهيه شود و به مركز بهداشتي درماني و يا آزمايشگاه بر طبق برنامه كشوري پيشگيري و كنترل سل ارسال شود. جوان را از نظر احتمال ابتال به سل ريوي طبقه بندي کنيد.

فرد را با توجه به نشانه و عامل خطر از نظر احتمال ابتال به سل ريوي به شرح زير طبقه بندي كنيد: سرفه بيش از( دي2جوان داراي يك نشانهccه بنccیا با سرفه مساوی یا کم تر از دو هفته به همراه سابقه تماس با فرد مبتال به سل در طبق )هفته

"مشكل )احتمال ابتال به سل(" قرار مي گيرد. به فرد و همراه وي در زمينه تغذيه و راه هاي كنترل انتقال بيماري به سايرين آموزش دهيد. جوانرا به پزشك ارجاع غير فوري دهيد.

52

وانccه جccفرد بدون سرفه به همراه عامل خطر )سابقه تماس با فرد مبتال به سل، در طبقه بندي"در معرض خطر ابتال به سل" قرار مي گيرد. ب و همراه وي تغذيه مناسب، تهويه و تابش مستقيم نور آفتاب در ساعاتي از روز در اتاق و كنترل راه هاي انتقال بيماري را آموزش دهيccد. جccوان

را يك ماه بعد پيگيري كنيد.اccانه يccروز نشccورت بccه در صccه مراجعccرد را بccچنانچه فرد بدون نشانه و بدون عامل خطر است، در طبقه بندي " فاقد مشكل" قرار مي گيرد. ف

تماس با فرد مسلول تشويق كنيد. نتايج اسمير برداري براي پزشك جهت طبقه بندي كاربرد دارد.دقت كنيد

مداخالت آموزشي به منظور مراقبت از بيماري سل توصيه هاي كلي

)برخورداري از تهويه و نور كافي )تابش مستقيم نور آفتاب در ساعاتي از روز در اتاق بيماركنترل راه هاي انتقال بيماريتغذيه مناسب

: جوان در تماس با فرد مبتال به سل اسمير مثبت و بدون سرفه را پس از يك ماه به شرح زير پيگيري كنيد.پيگيرياز جوان در مورد نشانه هاي بيماري سؤال كنيد:

زccه مركcود و بccه شccيز تهيccط وي نccر از خلccه ديگcابق متن دو نمونccود. مطccه شcط تهيccدر صورتي كه جوان داراي نشانه است، از وي يك نمونه خل بهداشتي درماني و يا آزمايشگاه بر طبق برنامه كشوري پيشگيري و كنترل سل ارسال شود. از جوان در خصوص عمل به توصcيه هccا سccؤال كنيcد چنانچه وي عملكرد صحيحي داشته است، او را به ادامه عمل تشويق كنيد. در غير اين صورت جوان و همراه وي را مجددا آموزش دهيccد. جccوان را

به پزشك ارجاع غير فوري دهيد. ته6در صورتي كه جوان فاقد نشانه است وي راccماه بعد پيگيري كنيد. از جوان در خصوص عمل به توصيه سؤال كنيد. اگر عملكرد صحيحي داش

است، او را به ادامه عمل تشويق كنيد و در غير اين صورت، اورا مجددا آموزش دهيد. جوان را به مراجعه در صورت بروز نشانه يا تماس مجccدد بccافرد مبتال به سل تشويق كنيد.

53

بررسي از نظر سل ريويجوان را از نظر احتمال ابتال به سل ريوي به شرح زير ارزيابي كنيد:

هفته سرفه مي كند آن را به عنوان يك نشانه محسوب كنيد. دقت كنيد سرفه مي تواند به همراه خلط2 چنانچه فرد بيش از ه:سرفه طول كشيد)خوني يا بدون خون( يا بدون خلط باشد.

از فرددر خصوص افراد مبتال به سل در خانواده، اقوام و دوستان سؤال كنيد. در صورت پاسخ بلي، چنانچهل:سابقه تماس با فرد مبتال به سمطمئن شديد كه جوان با فرد مبتال در جمع دوستان يا اقوام تماس داشته است آن را به عنوان يك عامل خطر محسوب كنيد.

هفته یا كم تر، در همان مراجعه بار اول با2از فرد با سرفه خلط دار طول كشيده يا با سابقه تماس با فرد مبتال به سل به همراه سرفه خلط دار نظارت كارمند بهداشتي مربوطه يك نمونه خلط تهيه شود. از جوان بخواهيد كه فردا صبح قبل از بلند شدن از رختخواب يك نمونه از خلط خود

بگيرد و به كارمند بهداشتي مربوطه تحويل دهد و در زمان تحويل، سومين نمونه از خلط جوان در واحد بهداشتي، تحت نظارت همان كارمندبهداشتي تهيه شود و به مركز بهداشتي درماني و يا آزمايشگاه بر طبق برنامه كشوري پيشگيري و كنترل سل ارسال شود.

جوان را از نظر احتمال ابتال به سل ريوي طبقه بندي کنيد. فرد را با توجه به نشانه و عامل خطر از نظر احتمال ابتال به سل ريوي به شرح زير طبقه بندي كنيد:

هفته( یا با سرفه مساوی یا کم تر از دو هفته به همراه سابقه تماس با فرد مبتال به سل در طبقه بندي2جوان داراي يك نشانه )سرفه بيش از "مشكل )احتمال ابتال به سل(" قرار مي گيرد. به فرد و همراه وي در زمينه تغذيه و راه هاي كنترل انتقال بيماري به سايرين آموزش دهيد. جوان

را به پزشك ارجاع غير فوري دهيد.

54

روش تهيه نمونه خلط در افراد مشكوك به سل

نمونه اول را از بيمار در اولين مراجعه به خانه بهداشت يا هر واحد بهداشتی درمانی ديگر در

فضای آزاد و زير نظر كارمند بهداشتی تهيهنمائيد.

نمونه دوم را بيمار صبح روز بعد، قبل از برخاستن از بستر تهيه نمايد. در همان روز اول

يك ظرف جمع آوری خلط به بيمار داده می شود تا صبح زود روز بعد خلط صبحگاهی خود را در آن

جمع آوری كرده و به واحد بهداشتی بياورد.نمونه سوم را از بيمار همزمان با تحويل نمونه

دوم و با همان روش نمونه اول در واحد بهداشتی درمانی تهيه نمائيد. در صورتی كه

نمونه از خلط صبحگاهی3بيمار بستری باشد هر تهيه شود.

ميلی ليتر باشد.5 تا 3حجم هر نمونه خلط بايد

شكل دارويیmg/kgمقدار روزانه دارو

5(4-6)ايزونيازيد ميلی300 و 100قرص

گرمی

10(8-12)ريفامپين ميلی300 و 150كپسول

گرمی و قطره

25( 20-30)پيرازيناميد ميلی گرمی500قرص

15(15-20)*اتامبوتول ميلی گرمی400قرص

15(12-18)**استرپتومايسين ميلی1000ويال )آمپول(

گرمی

فرد بدون سرفه به همراه عامل خطر )سابقه تماس با فرد مبتال به سل، در طبقه بندي"در معرض خطر ابتال به سل" قرار مي گيرد. به جوان و همراه وي تغذيه مناسب، تهويه و تابش مستقيم نور آفتاب در ساعاتي از روز در اتاق و كنترل راه هاي انتقال بيماري را آموزش دهيد. جوان

را يك ماه بعد پيگيري كنيد.چنانچه فرد بدون نشانه و بدون عامل خطر است، در طبقه بندي " فاقد مشكل" قرار مي گيرد. فرد را به مراجعه در صورت بروز نشانه يا

تماس با فرد مسلول تشويق كنيد. نتايج اسمير برداري براي پزشك جهت طبقه بندي كاربرد دارد.دقت كنيد

مداخالت آموزشي به منظور مراقبت از بيماري سل توصيه هاي كلي

)برخورداري از تهويه و نور كافي )تابش مستقيم نور آفتاب در ساعاتي از روز در اتاق بيماركنترل راه هاي انتقال بيماريتغذيه مناسب

: جوان در تماس با فرد مبتال به سل اسمير مثبت و بدون سرفه را پس از يك ماه به شرح زير پيگيري كنيد.پيگيرياز جوان در مورد نشانه هاي بيماري سؤال كنيد:

در صورتي كه جوان داراي نشانه است، از وي يك نمونه خلط تهيه شود. مطابق متن دو نمونه ديگر از خلط وي نيز تهيه شود و به مركز بهداشتي درماني و يا آزمايشگاه بر طبق برنامه كشوري پيشگيري و كنترل سل ارسال شود. از جوان در خصوص عمل به توصيه ها سؤال كنيد

چنانچه وي عملكرد صحيحي داشته است، او را به ادامه عمل تشويق كنيد. در غير اين صورت جوان و همراه وي را مجددا آموزش دهيد. جوان رابه پزشك ارجاع غير فوري دهيد.

ماه بعد پيگيري كنيد. از جوان در خصوص عمل به توصيه سؤال كنيد. اگر عملكرد صحيحي داشته6در صورتي كه جوان فاقد نشانه است وي را است، او را به ادامه عمل تشويق كنيد و در غير اين صورت، اورا مجددا آموزش دهيد. جوان را به مراجعه در صورت بروز نشانه يا تماس مجدد با

فرد مبتال به سل تشويق كنيد.بررسي از نظر سل ريوي

جوان را از نظر احتمال ابتال به سل ريوي به شرح زير ارزيابي كنيد: هفته سرفه مي كند آن را به عنوان يك نشانه محسوب كنيد. دقت كنيد سرفه مي تواند به همراه خلط2 چنانچه فرد بيش از ه:سرفه طول كشيد

)خوني يا بدون خون( يا بدون خلط باشد. از فرددر خصوص افراد مبتال به سل در خانواده، اقوام و دوستان سؤال كنيد. در صورت پاسخ بلي، چنانچهل:سابقه تماس با فرد مبتال به س

مطمئن شديد كه جوان با فرد مبتال در جمع دوستان يا اقوام تماس داشته است آن را به عنوان يك عامل خطر محسوب كنيد. هفته یا كم تر، در همان مراجعه بار اول با2از فرد با سرفه خلط دار طول كشيده يا با سابقه تماس با فرد مبتال به سل به همراه سرفه خلط دار

نظارت كارمند بهداشتي مربوطه يك نمونه خلط تهيه شود. از جوان بخواهيد كه فردا صبح قبل از بلند شدن از رختخواب يك نمونه از خلط خود بگيرد و به كارمند بهداشتي مربوطه تحويل دهد و در زمان تحويل، سومين نمونه از خلط جوان در واحد بهداشتي، تحت نظارت همان كارمند

بهداشتي تهيه شود و به مركز بهداشتي درماني و يا آزمايشگاه بر طبق برنامه كشوري پيشگيري و كنترل سل ارسال شود. جوان را از نظر احتمال ابتال به سل ريوي طبقه بندي کنيد.

فرد را با توجه به نشانه و عامل خطر از نظر احتمال ابتال به سل ريوي به شرح زير طبقه بندي كنيد: هفته( یا با سرفه مساوی یا کم تر از دو هفته به همراه سابقه تماس با فرد مبتال به سل در طبقه بندي2جوان داراي يك نشانه )سرفه بيش از

"مشكل )احتمال ابتال به سل(" قرار مي گيرد. به فرد و همراه وي در زمينه تغذيه و راه هاي كنترل انتقال بيماري به سايرين آموزش دهيد. جوانرا به پزشك ارجاع غير فوري دهيد.

55

فرد بدون سرفه به همراه عامل خطر )سابقه تماس با فرد مبتال به سل، در طبقه بندي"در معرض خطر ابتال به سل" قرار مي گيرد. به جوان و همراه وي تغذيه مناسب، تهويه و تابش مستقيم نور آفتاب در ساعاتي از روز در اتاق و كنترل راه هاي انتقال بيماري را آموزش دهيد. جوان

را يك ماه بعد پيگيري كنيد.چنانچه فرد بدون نشانه و بدون عامل خطر است، در طبقه بندي " فاقد مشكل" قرار مي گيرد. فرد را به مراجعه در صورت بروز نشانه يا

تماس با فرد مسلول تشويق كنيد. نتايج اسمير برداري براي پزشك جهت طبقه بندي كاربرد دارد.دقت كنيد

مداخالت آموزشي به منظور مراقبت از بيماري سل توصيه هاي كلي

برخورداري از تهويه و نور كافي )تابش مستقيم نور آفتاب در ساعاتي از روز در اتاق بيمار( ، كنترل راه هاي انتقال بيماري ،تغذيه مناسب جوان در تماس با فرد مبتال به سل اسمير مثبت و بدون سرفه را پس از يك ماه به شرح زير پيگيري كنيد.:پيگيري

از جوان در مورد نشانه هاي بيماري سؤال كنيد:در صورتي كه جوان داراي نشانه است، از وي يك نمونه خلط تهيه شود. مطابق متن دو نمونه ديگر از خلط وي نيز تهيه شود و به مركز بهداشتي درماني و يا آزمايشگاه بر طبق برنامه كشوري پيشگيري و كنترل سل ارسال شود. از جوان در خصوص عمل به توصيه ها سؤال كنيد چنانچه وي عملكرد صحيحي داشته است، او را به ادامه عمل تشويق كنيد. در غير اين صورت جوان و همراه

وي را مجددا آموزش دهيد. جوان را به پزشك ارجاع غير فوري دهيد. ماه بعد پيگيري كنيد. از جوان در خصوص عمل به توصيه سؤال كنيد. اگر عملكرد صحيحي داشته6در صورتي كه جوان فاقد نشانه است وي را

است، او را به ادامه عمل تشويق كنيد و در غير اين صورت، اورا مجددا آموزش دهيد. جوان را به مراجعه در صورت بروز نشانه يا تماس مجدد بافرد مبتال به سل تشويق كنيد.

56