ت مطالبفهرس

5........................................................................................................................فصل اول :

5........................................................................................................................-مقدمه1-1

8................................................................................................................-بیان مسئله:1-2

8...........................................................................................-پرسش های اصلی تحقیق:1-3

9............................................................................................-ضرورت و اهمیت تحقیق:1-4

9..............................................................................................................-هدف تحقیق:1-5

9.............................................................................................................-پیشینه تحقیق:1-6

12.......................................................................................................-چهارچوب نظری1-7

12...............................................................................-مهریه و ساختارهای حقوقی آن1-7-1

15................................................................................................-نحوه مطالبه مهریه1-7-2

16....................................................................چگونگی اقدام زوجه برای اخذ مهریه :-1-7-3

17............................................................................................ مراجع مطالبه مهریه:-1-7-3

20........................................................................... نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز:-1-7-4

39.................................................................................................-روش شناسی تحقیق1-8

40...........................................................................-روش تحقیق و گردآوری اطالعات1-8-1

41......................................................................................................-توصیف یافته ها1-8-2

57................................................................................................-پرسشنامه نظرسنجی1-9

57.............................................فصل دوم: نوع رابطه خانواده و تاثير آن بر بزهكاري نوجوانان

59.....................................................................................................................-مقدمه:2-1

59.............................................................................................................-بيان مسأله :2-2

1

67........................................................................................- ضرورت و اهميت تحقيق :2-3

67........................................................................................................- اهداف تحقيق :2-4

68...............................................................................................-هدف اصلي تحقيق:2-4-1

68........................................................................................- اهداف فرعي تحقيق:2-4-2

68......................................................................................................- سواالت تحقيق :2-5

69........................................................................................................-سوابق مربوطه:2-6

78.......................................................................................................-چهارچوب نظری2-7

79............................................................-نظريه هاي روان شناختي اجتماعي انحراف:2-7-1

79....................................................................................................نظريه كنترل اجتماعي :

80.......................................................................................نظريه همنشيني)پيوند( افتراقي :

81........................................................................................................رويكردهاي التقاطي:

82...................................................................................- نظريه هاي جامعه شناختي:2-7-2

83.....................................................................................نظريه هاي بي سازماني اجتماعي:

83..............................................................................مرتن: نظريه ساخت اجتماعي و آنومي

84.......................................................................................پارسونز: كنش اجتماعي و آنومي

84.........................................................................................-نظريه هاي روانشناختي:2-7-3

84.........................................................................................................شخصيت و انحراف:

85...........................................................................................................-نتيجه گيري:2-7-4

85...........................................................................................................-روش تحقيق :2-8

85.................................................................................................-نوع روش تحقيق :2-8-1

86......................................................................................- تعريف عملياتي متغيرها :2-8-2

90......................................................................................................- جامعه آماري :2-8-3

2

90........................................................................................................- حجم نمونه :2-8-4

90................................................................................................-شيوه نمونه گيري :2-8-5

91........................................................................................................- واحد تحليل :2-8-6

91....................................................................................................- واحد مشاهده :2-8-7

91.......................................................................................- ابزار گرداوري اطالعات:2-8-8

91............................................................................................- اعتبار وپايايي تحقيق:2-8-9

91...................................................................................................................اعتبار تحقيق:

92...................................................................................................................پايايي تحقيق:

92.....................................................................................................-يافته هاي تحقيق :2-9

97...................................................................................................................منابع و ماخذ:

3

فصل اول :

-مقدمه1-1 به مبلغی که مرد در هنگام وقccوع عقccد نکccاح بccه زوجcه خccود می پccردازد یccا

مکلف به پرداخت می شود مهریه گفته می شود.

قرآن کریم از مهریه به نام صدقه یاد کرده است و چنین بccه نظccر می رسccد که به کارگیری این لغت برای معرفی این امر حقوقی، سمبلی برای عccرض عالقه مرد به آغاز زندگی مشترک است که وی با پیشکش کردن یccک هدیccه

مادی، تمایل خود را به تشکیل زندگی مشترک بروز دهد.

مهریه در اسالم بر سه قسم است:

مهر المسمی

مهری است که زن و شوهر قبل از انعقاد عقد نسبت به مقدار و مccیزان آن توافق نموده و آن را در عقد ذکر میکنند. تعccیین مccیزان مهccر مطccابق مccاده

4

قccانون مccدنی منccوط بccه توافccق طccرفین اسccت و محccدودیتی در این۱۰۸۰ قانون مدنی، مهccر۱۰۷۹ارتباط در قانون پیشبینی نشده است. و طبق ماده

۱۰۷۹باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود، معلوم باشccد)مccاده قانون مدنی(

شرایط مهر المسمی:

- دارای ارزش مالی و اقتصادی باشد

- قابل تملک و نقل و انتقال باشد

- مشخص و معلوم باشد

- معین و تصریح شده باشد

- دارای منفعت عقالیی و مشروع باشد

- شوهر قدرت تسلیم مهریه را داشته باشد

مهرالمثل

5

اگر در زمان انعقاد عقد راجع به مهریه توافق نشده یccا اینکccه مهریccه نccوعی تعیین شccده کccه مطccابق قccانون نبccوده، ولی عمccل زناشccوئی بین زوجین رخ داده است، در این حالت بر اسccاس عccرف و عccادت محccل و وضccعیت خccاص زوجه مانند تحصیالت، سن، شغل و امثال آن مهریه ای هم شأن زنان مشابه

وی تعیین می گردد که به این نوع مهریه مهرالمثل می گویند.

مهرالمتعه

در نکاحی که دائم بوده و مهریه ذکر نشده یا شرط عccدم مهccر شccده باشccد زوج به زوجه مطلقه خود که بccا او نccزدیکی نکرده اسccت مهccریه ای پccرداخت

می کند و این مهریه اصطالحا مهرالمتعه گفته می شود.

اهمیت و شرایط مهریه:

"قال رسول الله: افضل نساء امتی اصبحهن وجها و اقلهن مهرا

پیامبر اسالم صلی الله علیه و آله فرمود:

بهترین زن امت من فردی است که از همه زیبccاتر و مهccرش از همccه کمccترباشد.

موالی متقیان حضرت علی علیه السالم می فرمایند:

ال تغالوا بمهور النساء فتکون عداوه

مهر زنان را زیاد نکنید که موجب کدورت است.

یعنی کانون خانواده از اول باید به محور محبت و صفا بنیان گذاری شود نccه به پشتوانه مهر سنگین، بسیار مشاهده می شود ؛ برخی از بccانوانی کccه کم جنبه هستند و مهر زیاد را پشتوانه خویش قccرار می دهنccد تccا خواسccته هccای خویش را بر شوهر خود تحمیل کنند و این برخورد ناشایسته سccبب کccدورت

های مختلف می شود".

6

-بیان مسئله:1-2 "زندگى در جوامع بشرى گذشته سادهتر بود و پیچیدگى و مشccکالت امccروز را نداشت و در نتیجه سن ازدواج پایینتر بود؛ ولى جوامع شهرنشین امروزى از پیچیدگى و مشکالت خاصى برخوردار است و همین امر بccاعث شccده کccه جوانها نتوانند به راحتى تشکیل خانواده دهند و در نتیجccه سccن ازدواج بccاالتر رفته است. آخرین آمارى که در دسccت اسccت سccن ازدواج پسccرها را حccدود

سال نشccان مىدهccد." آنچccه بccه طccور عمccده24 سال و دخترها را حدود 27 باعث شده کccه جوانccان کشccور زیccر بccار ازدواج نرونccد، مشccکالت اقتصccادى است، اما سنگینى مهریccه نccیز یکى از مشccکالت مهم اسccت. اگرچccه مهریccه جزء بدهىهاى نقدى شوهر محسوب نمىشود؛ ولى به هر حال بار مسؤولیتى است که بر دوش مرد قرار خواهد گرفت. از این رو چنین به نظر می رسد

که یک جوان بدین علت نیز در پذیرش این مسؤولیت درنگ مىکند.

لذا این تحقیق در پی دانستن این موضوع است که مردم تهران تا چه حد با تعیین مهریه های سنگین موافق هستند و آیا وجود مهریه سccنگین می توانccد

دلیلی بر باال رفتن سن ازدواج و همچنین بقای ازدواج ها در جامعه باشد؟

-پرسش های اصلی تحقیق:1-3آیا مردم تهران با تعیین مهریه سنگین موافقند؟

تعیین مهریه سنگین تا چه حد می تواند علت باال رفتن سن ازدواج در کشورما باشد؟

به نظر مردم تهcران مهریcه سcنگین می توانcد تضcمینی بcرای بقcای ازدواجباشد؟

-ضرورت و اهمیت تحقیق:1-4 از اهداف این تحقیق می توان بcه بررسcی مcیزان اعتقcاد مcردم بcه سcنگین بودن مهریه و نقش مهریه سنگین در بقای ازدواج و همچنین برسccی اهمیت

نقش مهریه سنگین در باال رفتن سن ازدواج، اشاره کرد.

7

-هدف تحقیق:1-5 از اهداف این تحقیق می توان بcه بررسcی مcیزان اعتقcاد مcردم بcه سcنگین بودن مهریه و نقش مهریه سنگین در بقای ازدواج و همچنین برسccی اهمیت

نقش مهریه سنگین در باال رفتن سن ازدواج، اشاره کرد.

-پیشینه تحقیق:1-6 از بررسccی منccابع موجccود در کتابخانccه ملی چccنین اسccتنباط می شccود کccه درارتباط با موضوع مهریه، تا کنccون تحقیقccات زیccادی انجccام شccده اسccت از جملccه: پایان نامccه حیccدر محمccد زاده کccه در آن بccه مطالعccه دربccاره مهریccه و

و در شccهر تccبریز1379عوامل موثر بccر آن پرداختccه) این تحقیccق در سccال انجام شده است(. همچنین نشستی با عنوان خانواده و ازدواج توسط گروه مطالعات زنان انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شccده کccه یکی از مccوارد مطرح شده در این نشست موضccوع مهریccه بccود)کccدام بحccران در خccانواده؛ گرفتن حق حیات از زنان یا مهریه(. همچنین می توان به مقاله ای بccا عنccوان مهریه عامل ثبات یا علتی برای نظام گسیختگی خانواده اشاره کccرد کccه در آن به توضیح درباره ضرورت وجود مهریه، اهمیت باال بccودن مccیزان مهریccه،

8

عوامل تعیین کننده میزان مهریه پرداختccه شccده اسccت. امccا چccنین بccه نظccر می رسد که تحقیق حاضر نخستین تحقیق از طریق نظرسنجی تلفنی اسccت

که در شهر تهران در این ارتباط انجام شده است.

9

-چهارچوب نظری1-7

-مهریه و ساختارهای حقوقی آن1-7-1 مهریه یکی از حقوق زنان است کccه طبccق قccانون و شccرع از همccان لحظهء عقccد بین زن و مccرد ایجccاد می شccود، زن می توانccد آن را از شccوهر خccود بخواهد اما طبق روال رایج زن در هنگام وقوع طالق می تواند مهریهء خccود را دریافت دارد و با درخواسccت مهریcه این نظcر بcه اثبcات می رسccد کcه او

قصد طالق دارد. دریافت مهریه به دو صورت است:

( به صورت دادن دادخواست به دادگاه ۱

( دریافت مهریه از طریق ادارهء ثبت. ۲

دریافت مهریccه از طریccق ثبت، یکی دیگccر از روش هccای دریccافت مهریccه از سccوی زن در صccورت رسccمی بccودن عقدنامccه اسccت. دفccتر رسccمی تنظیم کنندهء سند ازدواج شایستگی اقدام جهت صccدور بccرگی می کنccد کccه در آن دستور اجرا نوشته شده )که اصطالحائ به آن اجراییه می گویند(، نسبت به مهریهء مورد درخواست زن را دارد و برابر آن زن با رفتن بccه دفترخانccه ای که ازدواج در آن ثبت شده، تقاضای دریافت مهccریهء خccود را می کنccد و بccه دنبال آن دفترخانه به شوهر اطالع می دهccد کccه همسccر او تقاضccای اجccرای بندهای سند ازدواج خود را دارد و چنان چه شوهر حاضر به پرداخت مهریccه نباشد زن می تواند مالی از شccوهر را بccرای بازداشccت معccرفی کنccد و بایccد برابر قانون جزو لوازمی نباشد که توقیف آن ها ممنوع است که اصطالحائ به این اموال مستثنیات دین می گویند مال معcرفی شccده از طریcق اجcرای ثبت به نفع زن توقیف می شود و چنانچه شوهر فاقد مال بوده و یا کارمنccد یکی از ادارات دولتی و یا شرکت های خصوصی باشccد بccه تقاضccای زن یccک سوم از حقوق وی تا پرداخت کل مهریه بccه نفccع زن توقیccف می شccود و در صورتی که مهریه جزو امccوالی کccه قccابلیت انتقccال را دارنccد، باشccد )امccوال منقول( مانند سکه و زیورآالت و... تقاضای صادر کردن اجccرای مهریccه بایccد به همان سردفتر رسمی ازدواج تسلیم شود و در صورتی که مهریه قccابلیت

10

انتقال نداشته باشد )غیرمنقول(، درخواست صادر کردن اجرای مهریccه بایccدبه سردفتر اسناد رسمی که ملک در آن به ثبت رسیده باشد، ارایه شود.

زمccانی کcه زن تقاضcای اجcرای مهcریهء خcود را می دهcد سccردفتر ثبت، بcا بررسی مدارک و وقتی که در صادر کردن برگهء اجرای مهریه هیچ مشکلی نبیند، رونوشت سcند ازدواج را در سccه نسcخه تهیccه کcرده و پس از امضccا و مهر، موضوع را به اطالع شوهر می رساند و در صورت معرفی مccال قابccل انتقال )منقول( از سcوی زن و تقاضccای توقیcف آن، دسcتور بازداشcت مccال مورد نظcر صcادر و پس از امضccا تحویcل مcامور اجcرا می شccود. امcا بccرای توقیف مال غیرقابل انتقال )غیرمنقول(، پس از معccرفی مccال از سccوی زن دستور توقیف آن صادر می شccود کccه در هcر دو مccورد در صccورتی کcه مccرد نتواند مهریه را به زن پccرداخت کنccد مccال توقیccف شccده در یccک حccراجی بccه

فروش می رسد.

از آنجایی که مهریccه جنبهء مccالی دارد، درخواسccت اجccرای مهریccه در ادارهء ثبت نیازمند به پرداخت هزینه اسccت و هرگccاه زن و شccوهر خccارج از ادارهء ثبت آشتی کنند و یا بccا هم قccراری بگذارنccد کccه مهریccه بccه صccورت قسccطی پرداخت شود و یا بcه یکccدیگر مهلت دهنccد و یcا این کcه بccه مccدت یcک سccال موضوع را پیگیری نکنند هم زن و هم مرد هر دو با هم مسccؤولیت پccرداخت هزینهء دادرسی را باید برعهده بگیرند و اگر یکی از آن ها هزینه را بccپردازد می تواند برای دریافت اضافهء آن به طرف دیگر مراجعه کنccد. بccا توجccه بccه باال بودن هزینهء دادرسی نسبت به مهریccه هccای کالن و نccاتوانی بسccیاری از زنان در پرداخت آن قccانون گccذار راه حccل اعالم نccاتوانی مccالی در پccرداخت هزینهء دادرسی )اعسccار( را پیش بیccنی کccرده اسccت ادعccای نccاتوانی مccالی ممکن است در هنگام درخواست نخستین یا تجدیدنظر یcا فرجcام خcواهی و

یا به موجب دادخواست جداگانه ای مطرح شود.

در صورتی که دلیل ناتوانی مالی، شهادت شهود باشد زن باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که به وضعیت مالی و زندگی او آگاهی دارنccد را

11

به دادخواست اضافه کند و باید تمام اطالعات کامccل و وضccعیت شccغلی زن در آن نوشته شود. در صورت ادعای ناتوانی مالی از سوی زن و درخواست مهریه همراه با ناتوانی مالی )اعسار(، دادگاه نخستین بccه موضccوع نccاتوانی مالی رسیدگی کرده و در صورت اثبات ادعccای نccاتوانی مccالی وارد موضccوع مهریه می شود و در صورتی که ادعای ناتوانی زن )اعسار( پذیرفتccه نشccود برای رسیدگی به درخواست دریافت مهریه باید هزینهء دادرسccی مccوردنظر

را بپردازد.

و در آخر این که زن می تواند با مراجعه به ادارهء ثبت )بدون آن که خود را درگیر دادگاه کند(، مهریهء خود را به طریق بیان شده از شccوهرش مطالبccه کند و به نوعی می توان این راه حل را مفیدتر از دیگر روش های مطccالبهء

مهریه دانست.

12

-نحوه مطالبه مهریه1-7-2 مهریه مال معین یا چیزی است كه قائم مقام مال است كه در عقد نكاح بر ذمه مرد قرار میگیرد و در صورت مطالبه زن، وی مكلف است مهریccه اش

را بپردازد و این حق ارتباطی به طالق و نفقه ندارد.

13

چگونگی اقدام زوجه برای اخذ مهریه :-1-7-3 اگر مهریه وجه نقد یا در حكم نقد مانند سccكه و طال باشccد زن بccا در دسccت داشتن سند رسمی ازدواج میتوانcد بcه دفcتر ازدواج و یcا دایcره اجcرای ثبت )مستقر در اداره ثبت اسناد محل وقوع ازدواج) مراجعccه و در فccرم خاصccی

كه در آن دایره موجود است تقاضای صدور اجرائیه كند.

روز مهلت داده خواهcد شccد تcا۱۰اجرائیccه بcه شccوهر ابالغ میشccود و بcه او طلب همسرش را پرداخت كند. در صورتی كه شوهر در این مدت دین خود را نccپردازد زن میتوانccد بccا معccرفی امccوال و دارایی شccوهر بccه اجccرای ثبت، تقاضا كند اموال او توقیccف شccود و نccیز میتوانccد مطالبccاتی را كccه شccوهر از اشخاص دیگری دارد و یا موجccودی حسccابهای بccانكی او را توقیccف كنccد. زن همچنین میتواند تقاضای توقیف حقوق شوهر را از سازمانها و مؤسسه های دولتی و یا خصوصی داشته باشد و تا میزان یccك چهccارم حقccوق )مccادام كccه شوهر متأهل است( و نیز یccك سccوم آن را )در صccورتی كccه زن و شccوهر از یكدیگر جدا شوند و تا زمانی كccه شccوهر زن دیگccری اختیccار نكccرده( توقیccف كند. اگر مهریه سكه یا طال باشد و شوهر نتواند اصcل آن را بcپردازد، قیمت روز مطالبccه آنهccا )روزی كccه زن آن را از طریccق اجccرای ثبت و یccا دادگccاه مطالبه میكنccد( مالك اجcرای قcانونی حكم اسcت. اگcر سcند ازدواج رسccمی نباشد، زن برای مطالبه مهریccه خccود بایccد از طریccق تسccلیم دادخواسccت بccه

دادگاه اقدام كند.

مواد قانونی: ●

هر چیزی را كه مالیت داشته و قابل تملك نیز باشccد میتccوان– ۱۰۷۸ ماده ▪مهر قرار داد.

مهر باید بین طرفین تا حدی كه رفع جهالت آنها بشود معلوم– ۱۰۷۹ ماده ▪باشد.

تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است. – ۱۰۸۰ ماده ▪

14

بccه مجccرد عقccد، زن مالccك مهccر میشccود و میتوانccد هccر نccوع– ۱۰۸۲ مccاده ▪تصرفی كه بخواهد در آن بنماید.

مراجع مطالبه مهریه:-1-7-3( دادگاه خانواده: ۱

زوجه میتواند با ارائه دادخواست حقcوقی بcه دادگcاه ویcژه خcانواده، مهریcه خود، هزینه ابطcال تمccبر و حccق الوكالccه وكیccل را مطالبccه نمایccد و همزمccان

تقاضای توقیف اموال همسرش را نیز بنماید.

هزینه تمبر دادخواست مطالبه مهریه : ▪

بابت یك میلیون تومان اول مهریه، پانزده هزار تومccان تمccبر و بccابت مccابقی مهریccه بccه ازای هccر یccك میلیccون تومccان، بیسccت هccزار تومccان تمccبر الصccاق

میگردد.

عجز از پرداخت هزینه دادرسی: ▪

در صورت ناتوانی زوجه از پرداخت هزینه دادرسی وی میتوانccد دادخواسccت اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را به پیوست دادخواست مهریه ارائه دهد كه دادگاه بدوا به این خواسته رسیدگی و سپس به خواسته اصلی میccپردازد بدیهی اسccت زوجccه، در صccورت اثبccات اعسccار از پccرداخت هزینccه دادرسccی

معاف خواهد بود.

( مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی: ۲

زن میتواند از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی مهریه خccود را مطالبccه نمایccد به این صورت كه قباله ازدواج خود را به دفترخانccه محccل ثبت عقccد ارائccه و تقاضای صدور اجرائیه نماید سپس با اجرائیه به اداره ثبت مراجعه و مهریccه خccود را مطالبccه كنccد كccه البتccه بccه مccیزان نیم عشccر دولccتی هزینccه اجccرایی پرداخت مینماید كه بعدا این هزینه از شccوهر اخccذ خواهccد گردیccد كccه در این

..( و یccا مccال… موبایل–راستا مالی اعم از وجه نقد یا مال منقول )ماشین

15

غیر منقول )ملك( توقیف میگردد البته به شcرط اینكcه جcزء مسcتثنیات دیننباشد.

فرم وصول مهریه از طریق اجرای ثبت: ●

.. شهرسcccتان………………مسcccئول محcccترم دفترخانcccه ازدواج شcccماره …………………… ..

احترامccccا؛ بccccا توجccccه بccccه عقدنامccccه تنظیمی در آن دفccccتر، اینجccccانب . بcccccا مهریهcccccایی معcccccادل……………….. در تcccccاریخ …………………

در آمccدهام. از آنجccا كccه………………… به عقد دایم آقای ……………… مهریه حق قانونی زن بوده و بcه عنccوان دین بcر ذمccه زوجcه قccرار داشccته و عندالمطالبه میباشد، نccامبرده علccیرغم درخواسccتهای مكccرر از تأدیccه مهریccه قccانونی اینجccانب خccودداری مینمایccد. لccذا خواهشccمند اسccت بccه مccوجب این درخواست، ضمن صدور اجرائیه نسبت به وصول مهریه هرگونه اقccدام الزم

را مبذول فرمائید.

امضاء زوجه

عدم توانایی مرد به پرداخت مهریه: ●

در صورتی كه مردی مالی جهت توقیccف و پccرداخت مهریccه نداشccته باشccد و مستمری بگیر نیز نباشد. زن میتواند به استناد ماده دو قانون نحccوه اجccرای

تقاضccای بازداشccت یccوم االدای وی را۱۳۷۷محكومیتهای مالی مصوب سال بنماید.

( قانون نحوه اجرای محكومیت های مالی: ۲ ماده ▪

هر كس محكوم به پرداخت مالی به دیگccری شccود چccه بccه صccورت اسccترداد عین یا قیمت یا مثل آن و یا ضرر و زیان ناشی از جرم یا دیه و آن را تأدیccه ننماید دادگاه او را الزام به تأدیccه نمccوده و چنانچccه مccالی از او در دسccترس باشد آن را ضبط و به میزان محكومیت از مال ضبط شده استیفاء مینمایccد

16

و در غیر این صورت بنcا بcه تقاضcای محكccوم لcه، ممتنcع را در صcورتی كcهمعسر نباشد تا زمان تأدیه حبس خواهد كرد.

حق حبس: ▪

حقی است كccه بccه زوجccه تعلccق میگccیرد و زن میتوانccد بعccد از عقccد ازدواج، شروع زناشccوئی و تمكین را منccوط بccه اخcذ مهریccه نمایcد كcه در اینصccورت

شوهر مكلف است مهریه و نفقه وی را بپردازد.

مواد قانونی: ●

زن میتواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی كه در– ۱۰۸۵ ماده ▪ مقابل شوهر دارد امتناع كند مشروط بر اینكه مهر او حال باشد. این امتناع

مسقط حق نفقه نخواهد بود.

اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفای وظccایفی كccه– ۱۰۸۶ ماده ▪ در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگccر نمیتوانccد از حكم مccاده قبccل اسccتفاده

كند معذلك حقی كه برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد.

موضوع: استفاده از حق حبس ●

برگ دادخواست به دادگاه عمومی

مشخصات طرفین نام نام خانوادگی نام پدر شغل

خواهان مشخصات زوجه

خوانده مشخصات زوج

وكیل یا نماینده قانونی مشخصات وكیل یا نماینده قانونی

تعیین خواسته: ▪

صccدور حكم مبccنی بccر الccزام زوج بccه پccرداخت نیمی از مهریccه بccه مccیزان . ریال به استناد به حق حبس و و بهای آن مطالبه هزینه دادرسی…………

17

دالئل و منضمات: ▪

( فتوكپی سند ازدواج ۱

( فتوكپی شناسنامه خواهان دادخواست ۲

بccا…………………بسمه تعالی ریاست محترم دادگاه عمccومی شهرسccتان .. طبccق سccند ازدواج…………سالماحتراما؛ به استحضار میرساند اینجانب

.. تنظیمی در دفccتر ازدواج شccماره………….. مccورخ ……………شccماره به عقد…………… با مهریه معادل …………….. شهرستان ……………

.. )خوانده( در آمدهام با این حال علیرغم گذشت مدت…………دایم آقای قانون مدنی و استفاده از حccق حبس،۱۰۸۵.. ماه به استناد ماده …………

از حضور در اقامتگاه زوج خودداری كرده و تمكین خود را مشروط به تأدیه نیمی از مهریه از جccانب زوج نمودهccام. اكنccون از آن مقccام عccالی، تقاضccای صccدور حكم مبccنی بccر الccزام خوانccده بccه پccرداخت مهریccه را دارد.بccا تقccدیم

…………احترامامضاء خواهان

رسccیدگی فرمائیccد نcام و نccام……………. دادگاه عمومی …………شعبه …………………. تccاریخ ……………………خانوادگی مقام ارجccاع كننccده

. شماره ………………امضاء شماره و تاریخ ثبت دادخواست تاریخ

نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز:-1-7-4 قccانون۱۰۸۲اگر مهریه وجه رایج باشد بر اساس تبصccره الحccاقی بccه مccاده

متناسب با تغییر شccاخص قیمت سccاالنه زمccان تأدیccه۲۹/۴/۷۶مدنی مصوب نسبت به سال اجرای عقد كه توسط بانك مركزی تعیین میگردد محاسccبه و پرداخت خواهccد شccد و نحccوه محاسccبه آن بccدین طریccق اسccت كcه متوسccط شاخص بها در سال قبل، تقسیم بر متوسط شاخص بها در سال وقوع عقد،

ضربدر مهریه مندرج در عقدنامه.

18

مهریه × متوسط شاخص بها در سال وقوع عقد ÷ متوسط شاخص بهccا درسال قبل از مطالبه

الزم به ذكر این نكته میباشد كه مصccوبه مطالبccه مهریccه بccه نccرخ روز، كلیccه مهریه های قبل از تصویب این تبصره را نیز در بر میگیرد و در مccواردی كccه مهریه زوجccه بایccد از تركccه زوج متccوفی پccرداخت شccود، تccاریخ فccوت مبنccای

محاسبه مهریه خواهد بود.

( ۱۰۸۲ ماده ▪

19

به مجرد عقد، زن مالك مهر میشود و میتواند هر نوع تصرفی كه بخواهد درآن بنماید.

( چنانچccه مهریccه وجccه رایج باشccد متناسccب بccا۲۹/۴/۱۳۷۶ )الحاقی –تبصره تغییر شاخص قیمت ساالنه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد كه توسط بانك مركزی جمهوری اسالمی ایران تعیین میگردد محاسبه و پرداخت خccواد شد مگر این كه زوجین در حین اجرای عقccد بccه نحccو دیگccری تراضccی كccرده

باشند.

مثال: ▪

مهریه خود را مطالبه مینماید، تاریخ وقوع عقccد سccال۱۳۸۲خانمی در سال و میزان مهریه هشتاد هزار تومان میباشد برای تعیین نرخ روز مهریه،۱۳۶۰

میباشccد را بccر شccاخص۸۹/۲۰۵ را كccه ۸۱شاخص یك سال قبل یعنی سccال میباشccد )شاخصccهای مccذكور در جccدول بccا عالمت **۴۲/۴ كccه ۱۳۶۰سccال

مشخص شده است( تقسیم نموده و حاصccل را ضccربدر مبلccغ هشccتاد هccزارتومان مینماییم، نرخ به دست آمده مهریه قابل پرداخت میباشد.

۳۷۲۸۰۰۰=۸۰۰۰۰×۶۰/۴۶ ۶۰/۴۶=۴۲/۴÷۹۸/۲۰۵

شاخص كل بهای كاالها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران )شاخص ۱۳۱۵ – ۱۳۸۱تورم( اعداد ساالنه شاخص در سالهای

عدد شاخص سال عدد شاخص سال عدد شاخص سال

۲۶/۵ ۱۳۶۱ ۸۱/۰ ۱۳۳۸ ۵ ۰ ./۱۳۱۵

۰۴/۶ ۱۳۶۲ ۸۸/۰ ۱۳۳۹ ۷ ۰ ./۱۳۱۶

۶۷/۶ ۱۳۶۳ ۸۹/۰ ۱۳۴۰ ۷ ۰ ./۱۳۱۷

۱۳/۷ ۱۳۶۴ ۹۰/۰ ۱۳۴۱ ۸ ۰ ./۱۳۱۸

۸۲/۸ ۱۳۶۵ ۹۱/۰ ۱۳۴۲ ۹ ۰ ./۱۳۱۹

20

۲۶/۱۱ ۱۳۶۶ ۹۵/۰ ۱۳۴۳ ۱۳ ./ ۱۳۲۰

۵۲/۱۴ ۱۳۶۷ ۹۵/۰ ۱۳۴۴ ۲۵ ./ ۱۳۲۱

۰۵/۱۷ ۱۳۶۸ ۹۶/۰ ۱۳۴۵ ۵۴ ./ ۱۳۲۲

۵۸/۱۸ ۱۳۶۹ ۹۶/۰ ۱۳۴۶ ۵۵ ./ ۱۳۲۳

۴۳/۲۲ ۱۳۷۰ ۹۸/۰ ۱۳۴۷ ۴۷ ./ ۱۳۲۴

۹۰/۲۷ ۱۳۷۱ ۰۱/۱ ۱۳۴۸ ۴۲ ./ ۱۳۲۵

۲۶/۳۴ ۱۳۷۲ ۰۳/۱ ۱۳۴۹ ۴۴ ./ ۱۳۲۶

۳۲/۴۶ ۱۳۷۳ ۰۹/۱ ۱۳۵۰ ۴۹ ./ ۱۳۲۷

۱۹/۶۹ ۱۳۷۴ ۱۵/۱ ۱۳۵۱ ۵۱ ./ ۱۳۲۸

۲۶/۸۵ ۱۳۷۵ ۲۸/۱ ۱۳۵۲ ۴۲ ./ ۱۳۲۹

۰۰/۱۰۰ ۱۳۷۶ ۴۸/۱ ۱۳۵۳ ۴۶ ./ ۱۳۳۰

۰۸/۱۱۸ ۱۳۷۷ ۶۳/۱ ۱۳۵۴ ۴۹ ./ ۱۳۳۱

۸۳/۱۴۱ ۱۳۷۸ ۹۰/۱ ۱۳۵۵ ۵۳/۰ ۱۳۳۲

۷۱/۱۵۹ ۱۳۷۹ ۳۷/۲ ۱۳۵۶ ۶۲/۰ ۱۳۳۳

۹۱/۱۷۷ ۱۳۸۰ ۶۱/۲ ۱۳۵۷ ۶۳/۰ ۱۳۳۴

۹۸/۲۰۵ ۱۳۸۱ ۹۱/۲ ۱۳۵۸ ۶۸/۰ ۱۳۳۵

۵۹/۳ ۱۳۵۹ ۷۱/۰ ۱۳۳۶

۴۲/۴ ۱۳۶۰ ۷۲/۰ ۱۳۳۷

برگ دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه عمومی ●

مشخصات طرفین نام نام خانوادگی نام پدر شغل

21

خواهان مشخصات زوجه

خوانده مشخصات زوج

وكیل یا نماینده قانونی مشخصات وكیل یا نماینده قانونی

تعیین خواسته و بهccای آن تقاضccای وصccول مهریccه بccا توجccه بccه قccرار تccأمین. ریال با احتساب خسارات دادرسی. ……صادره مقوم به مبلغ

دالئل و منضمات : ▪

( فتوكپی سند ازدواج ۱

( فتوكپی شناسنامه خواهان ۲

( فتوكپی قرار تأمین صادره. ۳

دادخواست : ●

بccا…………………بسمه تعالی ریاست محترم دادگاه عمccومی شهرسccتان مccدتی قبccل……………سccالماحتراما؛ بccه استحضccار میرسccاند اینجccانب

تقاضای صدور قرار تأمین مهریه از اموال خوانده را نموده بودم، كccه طبccق قccرار تccأمین امccوال معccادل…………….. مccورخ …………دادنامه شماره

مهریه صادر گردیده اسccت.اكنccون بccه مccوجب این دادخواسccت، از آن مقccام محccترم تقاضccای صccدور حكم وصccول مهریccه را از امccوال توقیccف شccده بccا

…………احتساب خسارات دادرسی دارد.با تقدیم احترامامضاء خواهان

رسیدگی میفرمائید نام و نccام……………. دادگاه عمومی …………شعبه …………………. تccاریخ ……………………خانوادگی مقام ارجccاع كننccده

. شماره ………………امضاء شماره و تاریخ ثبت دادخواست تاریخ

برگ دادخواست تأمین مهریه به دادگاه عمومی : ●

مشخصات طرفین نام نام خانوادگی نام پدر شغل

22

خواهان مشخصات زوجه

خوانده مشخصات زوج

وكیل یا نماینده قانونی مشخصات وكیل یا نماینده قانونی

تعیین خواسته: تقاضای صدور قرار تأمین مهریه و بهای آن ▪

دالئل و منضمات : ▪

( فتوكپی سند ازدواج ۱

( فتوكپی شناسنامه خواهان دادخواست ۲

بccا…………………بسمه تعالی ریاست محترم دادگاه عمccومی شهرسccتان بccه مccوجب سccند……………سالماحتراما؛ به استحضار میرسccاند اینجccانب

. در دفترخانccه ازدواج شccماره………… مccورخ ……………ازدواج شccماره . در آمدهام. از آنجccا كccه مهریccه…………… به عقد دایم آقای ……………

حccق زن بccوده و بccه مجccرد وقccوع عقccد، زن مالccك آن میشccود، از آن مقccام محترم، تقاضای صدور تأمین مهریه مهریه از امccوال همسccرم را بccه مccیزان

.. ریccال دارم. بccدیهی اسccت بccه محض صccدور قccرار مccذكور، ظccرف……… مهلت قانونی، دادخواست وصول مهریه را نیز تقدیم خواهم نمود.بccا تقccدیم

…………احترامامضاء خواهان

رسیدگی میفرمائید نام و نccام……………. دادگاه عمومی …………شعبه …………………. تccاریخ ……………………خانوادگی مقام ارجccاع كننccده

. شماره ………………امضاء شماره و تاریخ ثبت دادخواست تاریخ

رأی دادگاه : ●

موضوع : تعیین مهریه و تصحیح آن در سند نكاح نامه ▪

بcccه………………… فرزنcccد ……………درخصcccوص درخواسcccت خcccانم . بccه………………… فرزنccد …………….. آقccای………………طccرفیت

23

خواسته تعیین میزان مهریه و تصحیح آن در سند نكاحنامه به این شccرح كccه خواهان ظهور داشته. مهریه وی مقccدار یكصccد و چهccارده سccكه بهccار آزادی بوده. و خوانده اظهار نموده مهریcه صcرف چهcارده سccكه بهcار آزادی بcوده است. و خوانده در جهت اثبات ادعای خود به سند رسمی نكاحنامه شccماره

اسccتناد…………………. صادره از دفcتر ازدواج شcماره ………………… نموده كه مهریه در آن چهارده سكه بهccار آزادی قیccد شccده و خواهccان جهت

اثبات موضوع به شهادت شهود استناد نموده است.

دادگاه قرار استماع شهادت شهود را صادر و از شهود تعرفه شده با رعایت ضوابط مربوطه تحقیccق بccه عمccل آورده و شccهود متنقccا اظهccار داشccتند كccه مهریه یكصد و چهارده سكه بهccار آزادی بccوده اسccت. دادگccاه جهت بررسccی بیشتر موضوع، سردفتر ثبت ازدواج مربوطccه را بccه نccام مطلccع احضccار و از وی نیز تحقیق نموده و وی اعالم داشته دقیقا به یاد دارد كه مهریه یكصccد و چهارده سكه بهار آزادی بوده و اینكه در سccند نكاحنامccه چهccارده سccكه ذكccر شده، ناشی از سهو القلم است. و نیز یك برگ رونوشت از اصccل سccند كccه در دفترخانه مضبوط است و مهریه در آن سكصد و چهارده سكه ثبت شccده

ذیccل۱۹را نیز تسلیم دادگاه نموده اسccت، لccذا دادگccاه بccا توجccه بccه مسccأله ،۱۲۸۴عنوان فصل فیالمهر از كتاب النكاح تحریر الوسیله و مستندا به مواد

قانون مدنی دعوی خواهان را وارد تشccخیص و مهریccه۱۳۲۱ و ۱۳۱۲، ۱۲۹۰ واقعی خواهان را یكصccد و چهccارده سccكه بهccار آزادی تعccیین مینمایccد. دفccتر

مكلف است نسبت به اصccالح اشccتباه بccه عمccل……………ازدواج شماره روز پس از ابالغ قابل۲۰آمده. اقدام نماید این رأی حضوری و ظرف مدت

.………………اعccتراض و رسccیدگی در دادگccاه تجدیccدنظر مركccز اسccتان میباشد.

. ……………… دادگاه خانواده ……………رئیس شعبه

موضوع: الزام خوانده به پرداخت مهریه از اموال مولی علیه خوانده ▪

24

بccه……………….. فرزند ………………رأی دادگاه : در این پرونده خانم بccه قیمccومت از آقccای……………. فرزند………………طccرفیت خccانم

وكیل پایه یك………… به وكالت آقای……………….. فرزند …………… دادگستری به خواسته الزام خوانccده بccه پccرداخت مهریccه خواهccان از امccوال مولی علیه خوانده. با توجه بccه جccامع محتویccات پرونccده از جملccه اظهccارات

. بcه عقcد نكcاح دائم بcا آقcای…………خواهان كه اظهcار نمcوده در تcاریخ ازدواج نمccوده و سccپس متوجccه شccده كccه وی دچccار سccفاهت……………

میباشد و از باب تدلیس درخواست فسccخ نكccاح را نمccوده و بccه موضccوع در صccادره در پرونccده…………دادگاه صالح رسccیدگی و طی دادنامccه شccماره

.. در دادگcccاه……………. كcccه طی دادنامcccه شcccماره …………كالسcccه . نیز مورد تأیید قccرار گرفتccه، نكccاح یccاد……………تجدیدنظر مركز استان

شده فسخ گردیده اسccت، وكیccل خوانccده اظهccار داشccته مطccالب معنccون از سوی خواهان صحیح است، ولی بین خواهان و خوانccده مواقعccه رخ نccداده و بنابراین مهریهای به وی تعلق نمیگیرد. دادگاه در خصوص مورد از خود زوج تحقیق نموده و وی انجام مواقعه را تصدیق نموده و زوجه نیز اظهار داشcته مكررا مواقعه صورت گرفته است. عالوه بccر این خواهccان گccواهی پزشccكی

مبنی بر بكارت خود تا روز قبccل از زفccاف را……………قانونی به شماره ارائه نموده و شهود نیز شهادت دادهاند كه زوجین با هم خلccوت داشccتهاند و پس از شب زفاف شهرت به انجام عمل زناشویی پیدا شده لذا در مجمccوع برای دادگاه علم حاصل شده كه مواقعه بین زوجین صccورت گرفتccه اسccت.

اخیارالفسccخ ذیل عنوان القول فی العیccوب الموجبه۹لذا با توجه به مسأله ۱۰۸۲ و ۱۱۰۲والتدلیس از كتاب النكاح تحریرالوسیله و به اسccتناد بccه مccاده

همان قانون دادگاه خوانده را بccه پccرداخت۱۱۰۱قانون مدنی و مفهوم ماده تعداد پنجاه سكه بهار آزادی به عنوان مهریه از امccوال مccولی علیccه خccود در

۳۳۶ و ۳۳۴ و ۳۳۰حق خواهان محكccوم مینمایccد. این رأی مسccتندا بccه مccواد روز پس۲۰قانون آئین دادرسی مدنی دادگاههای عمccومی و انقالب ظccرف

25

از ابالغ قابccل اعccتراض و رسccیدگی در دادگccاه تجدیccدنظر مركccز اسccتان.. میباشد. ……………

. ……………… دادگاه خانواده ……………رئیس شعبه

دادرس

آیا سccنت هccا و روشccهای جccاری در خواسccتگاری و مهریccه عروسccی و طالقدرست است؟

آیا هیچ انسانی در انتخاب همسر اشتباه نمیکند و حتما باید همه زنccدگی هccاموفق باشد ؟

آیا زندگی موفق یعنی حتما یکبار ازدواج کردن است؟

آیا اگر انسانی در انتخاب شccریک زنcدگی اشcتباه کccرد بایccد تcاوان آن تمcامآینده اش باشد؟

آیا طالق یعنی پایان انسانیت یعنی آتش زدن به زندگی دنیا؟

آیا تقاس انتخاب اشتباه همسر زندان است؟

آیا انسان دیگر ) فرزندان ( باید تاوان اشccتباه و خودخcواهی پcدر و مcادر رابدهند؟

آیا ما معنی عدالت را میدانیم؟

همه انسانها دوست دارند زندگی آرام و موفccق و بی دردسccر داشccته باشccند دوست دارند در آرامش و راحccتی زنccدگی کننccد همccه مccا میccدانیم آگccاهی در انتخاب درست ، دانستن شیوه های زندگی ، تاثیر خانواده و سccطح فرهنccگ بر زندگی ، گذشت ، مدیریت زندگی در شرایط بحرانی و اقتصادی و صدها عامل دیگر که خود نیازمند مقاله ای جداست در داشتن زندگی موفق و باال

بردن ضریب زندگی موفق به ما کمک کند.

26

بعضی مواقع در زندگی شرایطی پیش میاید که ما ندانسته کاری را کccه بccه نفع ما نیست به صالح و خیر خود میدانیم و بر انجام آن اصرار میکccنیم خccدا

اینطور اشاره میکند:۱۹به این صفت انسان در سوره نسا آیه

اى کسانى که ایمان آوردهاید! براى شما حالل نیست کccه از زنccان، از روى اکراه )و ایجاد ناراحتى براى آنهccا،( ارث ببریccد! و آنccان را تحت فشccار قccرار ندهید که قسمتى از آنچه را به آنها دادهاید )از مهر(، تملک کنید! مگر اینکccه آنها عمل زشت آشکارى انجام دهند. و با آنان، بطور شایسته رفتار کنیccد! و اگر از آنها، )بجهتى( کراهت داشتید، )فورا تصمیم بccه جccدایى نگیریccد!( چccه

بسا چیزى خوشایند شما نباشد، و خداوند خیر فراوانى در آن قرار مىدهد!

27

برای هرکسccی از یccک گنccاه و اشccتباه سccهمی۱۱همانطور در سوره نور آیه قائل میشود :

مسccلما کسccانى کccه آن تهمت عظیم را عنccوان کردنccد گccروهى )متشccکل و توطئهگر( از شما بودند؛ اما گمان نکنید این ماجرا براى شما بد است، بلکه خیر شما در آن است؛ آنها هر کدام سهم خود را از این گنccاهى کccه مccرتکب شدند دارند؛ و از آنان کسccى کccه بخش مهم آن را بccر عهccده داشccت عccذاب

عظیمى براى اوست!

بعضی مواقع ممکن است شرایطی پیش بیاید کccه مccا در یکی از مهمccترین انتخابات زندگی که همسر است اشccتباه کccنیم ممکن اسccت یccک سccال ، دو، سه یا ده سال از شروع یک زندگی بگذرد و ما به جایی برسیم که فکر کنیم در انتخاب اشتباه کccردیم و تحمccل ادامccه زنccدگی بccا این انتخccاب را نداشccته باشیم و به طالق اصرار کنیم و آن وقت به قول خداوند کریم در سوره نccور » هر کدام سهم خود را از این گناهى ) انتخاب ( که مرتکب شccدند دارنccد و از آنان کسccى کccه بخش مهم آن را بccر عهccده داشccت عccذاب عظیمى بccراى اوست « . باید این نکته را بccدانیم کccه همیشccه در سccر تccا سccر زنccدگی هccر اشتباه یک تاوان به اندازه آن اشتباه دارد ما نمیتوانیم از نتیجه انتخاب فccرار کنیم ولی عدالت این است که به اندازه اشتباه مجازات شویم شccاید مccا در رانندگی به موقع روغن در موتور ماشین نریزیم و بعد از مccدتی کccار کccردن موتور ماشین بسccوزد این تccاوان بی دقccتی ماسccت ولی شccاید سccر یccک پیچ فرمان ماشین را به سcمت دره بچرخcانیم و از دره سccقوط کcنیم و بمcیریم این تاوان این اشتباه است با اشccتباه قبلی فccرق میکنccد مccا بایccد پاسccخگوی انتخاب خود باشیم همانطور که کافران در روز قیامت طبccق سccوره فرقccان

میگویند :۲۸آیه

اى واى بر من، کاش فالن )شخص گمراه( را دوسccت خccود انتخccاب نکccردهبودم!

:۵۴ و طبق سوره بقره آیه

28

و زمانى را که موسى به قccوم خccود گفت: »اى قccوم من! شccما بccا انتخccاب گوساله )براى پرستش( به خccود سccتم کردیccد! پس توبccه کنیccد؛ و بccه سccوى خالق خود باز گردیccد! و خccود را ]=یکccدیگر را[ بccه قتccل برسccانید! این کccار، براى شما در پیشگاه پروردگارتان بهتر است.« سپس خداوند توبccه شccما را

پذیرفت؛ زیرا که او توبهپذیر و رحیم است.

اما مهمترین نکته که در این مقاله به آن می پccردازیم این اسccت کccه تccاواناشتباه در انتخاب همسر چقدر است؟

باید در زندگی هنگام طالق زن و شوهر بccه انccدازه سccهم خccود بازخواسccتشوند.

ابتدا معنی عدالت را از منظر قران کریم بررسی میکccنیم بccه آیccات شccریفهزیر که در قران کریم خداوند عزوجل می فرماید توجه کنید :

:۲۳۳ سوره بقره آیه

مادران، فرزندان خود را دو سccال تمccام، شccیر مىدهنccد. )این( بccراى کسccى است که بخواهد دوران شیرخوارگى را تکمیل کند. و بر آن کس کccه فرزنccد براى او متولد شده ]= پدر[، الزم است خوراک و پوشاک مccادر را بccه طccور شایسته )در مدت شccیر دادن بccپردازد؛ حccتى اگccر طالق گرفتccه باشccد.( هیچ کس موظف بccه بیش از مقccدار توانccایى خccود نیسccت! نccه مccادر )بccه خccاطر اختالف با پدر( حق ضرر زدن به کودک را دارد، و نه پدر. و بccر وارث او نccیز الزم است این کار را انجام دهccد ]= هزینccه مccادر را در دوران شccیرخوارگى تأمین نماید[. و اگر آن دو، با رضایت یکدیگر و مشورت، بخواهنccد کccودک را )زودتر( از شیر بازگیرند، گناهى بر آنها نیست. و اگccر )بccا عccدم توانccایى، یccا عدم موافقت مادر( خواستید دایهاى براى فرزندان خcود بگیریcد، گنccاهى بccر شما نیست؛ به شرط اینکه حق گذشته مادر را به طور شایسته بپردازیccد. و از )مخالفت فرمان( خدا بپرهیزیccد! و بدانیccد خccدا، بccه آنچccه انجccام مىدهیccد،

بیناست!

29

:۲۳۶ سوره بقره آیه

اگر زنcان را قبcل از آمیزشجنسcى یcا تعcیین مهcر، )بcه عللى( طالق دهیcد، گنccاهى بccر شccما نیسccت. )و در این موقccع،( آنهccا را )بccا هccدیهاى مناسccب،( بهرهمند سازید! آن کس که توانایى دارد، به اندازه تواناییش، و آن کس کccه تنگدست است، به اندازه خودش، هدیهاى شایسته )که مناسب حccال دهنccده

و گیرنده باشد( بدهد! و این بر نیکوکاران، الزامى است.

:۲۸۶ سوره بقره آیه

خداوند هیچ کس را، جز به اندازه تواناییش، تکلیccف نمىکنccد. )انسccان،( هccر کار )نیکى( را انجام دهد، براى خود انجccام داده؛ و هccر کccار )بccدى( کنccد، بccه زیان خود کرده است. )مؤمنان مىگوینccد:( پروردگccارا! اگccر مccا فرامccوش یccا خطا کردیم، ما را مؤاخذه مکن! پروردگارا! تکلیف سنگینى بر ما قرار مده، آن چنان که )به خاطر گناه و طغیان،( بر کسانى که پیش از ما بودند، قccرار دادى! پروردگارا! آنچه طاقت تحمل آن را نداریم، بر ما مقرر مccدار! و آثccار گنccاه را از مccا بشccوى! مccا را ببخش و در رحمت خccود قccرار ده! تccو مccوال و

سرپرست مایى، پس ما را بر جمعیت کافران، پیروز گردان!

:۴۲سوره اعراف آیه

و کسانى که ایمان آورده و اعمال صccالح انجccام دادهانcد -البتcه هیچ کس را جز به اندازه تواناییش تکلیف نمىکccنیم- آنهccا اهccل بهشccتند؛ و جاودانccه در آن

خواهند ماند.

:۶۲ سوره مومنون آیه

و ما هیچ کس را جز به اندازه توانccاییش تکلیccف نمىکccنیم؛ و نccزد مccا کتccابى است که )تمام اعمال بندگان را ثبت کرده و( بحق سخن مىگوید؛ و به آنccان

هیچ ستمى نمىشود.

:۷ سوره طالق آیه

30

آنان که امکانات وسیعى دارند، باید از امکانات وسیع خود انفاق کنند و آنها که تنگدستند، از آنچه که خدا به آنها داده انفاق نماینccد؛ خداونccد هیچ کس را جز به مقدار توانایى کccه بccه او داده تکلیccف نمىکنccد؛ خداونccد بccزودى بعccد از

سختیها آسانى قرار مىدهد!

نکته مشترک در تمام آیات شccریف فccوق این بccود کccه خداونccد رحمccان میفرماید : هیچ کس موظف به بیش از مقدار توانایى خود نیست .

عدالت از دیدگاه قران این نیست که به همه انسانها امکانات و توان برابccر بدهیم یا برای انسانها جایگاه یکسان در نظر بگccیریم بلکccه طبccق این آیccات عدالت در قران یعنی به هر کس به اندازه توانایی او بدهیم و برابر شccرایط و توانایی از او انتظار داشته باشیم.که متاسفانه در سیستم مدیریتی کشccور به هیچ عنوان رعccایت نمیشccود. پس عccدالت این نیسccت کccه در مccورد همccه

یکسان فکر کنیم .

تمام مشکالت در سیستم طالق و جدایی و مهریه بccه همین شccیوه برخccورد نادرست به زنccدگی هccا اسccت چccون از هccر مccرد و زن بccه انccدازه توانccایی و رفتارشان در زندگی بازخواست نمی شود . با یک مثال شccروع میکccنیم : دو

سکه شروع به زندگی میکنند زوج اول۵۰۰تا زوج متفاوت با مهریه یکسان سال و۸پس از دو ماه ازدواج تصمیم به جدایی میگیرند و زوج دوم پس از

به دنیا آوردن یک بچه تصمیم به جدایی میگیرنccد کccه در قccانون فعلی مهریccه هر دو یکسان محاسبه میشود در صورتی که زوج اول چون زودتر تصمیم به جدایی گرفتccه و فرزنccد نداشccته انccد امکccان شccروع زنccدگی مجccدد برایشccان آسانتر و راحتر است اما برای زوج دوم پس از گذشت مدت بیشتری و بccاال رفتن سن امکان ازدواج مجدد و زندگی جدید سccخت تccر میشccود.پس طبccق قران » هیچ کس موظف به بیش از مقدار توانccایى خccود نیسccت« بایccد بین زندگی ها به نسبت سال ازدواج و فرزند و شرایط زنccدگی حcتی مccردی کccه زندگی مستاجری داشته با مردی که صاحب خانه بوده وبین زنی که شccاغله

و زنی که خانه داره تفاوت قائل شویم.

31

از آغاز خلقت زن و مرد برای دوام زندگی به یکccدیگر احتیccاج دارنccد چccه از:۱۸۷ طبق سوره بقره آیه …نظر روحی و جسمی و

آنها لباس شما هستند؛ و شما لبccاس آنهccا )هccر دو زینت هم و سccبب حفccظ یکدیگرید(. خداوند مىدانست که شما بccه خccود خیccانت مىکردیccد؛ )و این کccار

ممنوع را انجام مىدادید؛( پس توبه شما را پذیرفت و شما را بخشید.

زندگی از جایی شروع میشود که یک مرد برای ازدواج با یک زن پیش قccدم می شود با توجه به سنت جاری که درخواسccت خواسccتگاری از طccرف مccرد مطرح میشود مرد به نسبت شناخت کم یccا زیccاد خccود یccا بccه هccر دلیلی کccه صالح میداند از یک زن تقاضای ازدواج می کنccد یعccنی یccک انتخccاب می کنccد پس از این انتخاب مرد باید پاسخگوی انتخاب خود باشد چه انتخاب درسccت چه انتخاب نادرست پس از انتخاب همسر مرسوم بوده هدیه ای بccه انccدازه توان مالی مرد به خانواده دختر میدادند ولی پس از گذشت زمان ، پرداخت این هدیه که امروزه بccه اسccم مهریccه شccناخته میشccود بccه خccود زن صccورت گرفت ولی مالک توان مccالی مccرد از آن حccذف شccده و صccرف چشccم و هم چشمی خانواده ها ، مردها هم به قccول خودشccان بccه دلیccل کم نیccاوردن بین سایر خواستگاران و ازدواج به هcر قیمcتی بcا دخcتر مcورد عالقcه متعهcد بcه پرداخت مهریه خارج از توان مالی خود میشوند و بعد از اختالف و طالق بccه دلیل نداشتن توان مcالی در پcرداخت مهریcه و قcانون جcاری بcه زنcدان می افتند یا بعضا زنها با استفاده از این قانون بccا اجccرای عقccد از مccرد در طلب مهریه نوعی اخاذی میکنند یعنی نیت عقد با آن مccرد طلب مهریccه بccوده نccه

ازدواج.

چون مرد پیش قدم در انتخاب زن و خواستگاری میشccود بایccد جهت اثبccات دوستی و عشق تعهدی به نام عقد نکاح و مهریه بدهد یعنی بccه طccور حتمی نسبت به زن انتخاب کرده اثبات مسئولیت کند. تعهد وفاداری مرد به زن را داریم با پرداخت مهریه اما تعهccد وفccاداری زن بccه مccرد را نccداریم ، عادالنccه نیست.در هccر زنccدگی هم ممکن اسccت زن یccا مccرد خیccانت کننccد امccا زن بccا

32

گرفتن مهریه جبران خیانت میکند اما در خیانت زن به مرد جccبران خسccارت نداریم بعضا به دلیل باال بودن مهریه گرایش به ارتباطات غیرمتعارف دخccتر و پسر, افسردگی و اختالالت جنسی زیccاد میشccودو یccا از دیگccر پیامccد منفی

هccا علی رغم تمایccل بccاطنی¬های سنگین این است که برخی زنccدگی¬مهریهزن و شوهر به ادامة آن، همچنان در حالت کامال تصنعی ادامه می یابد.

در بعضی از زندگی ها پس از یccک سccال در بعضccی پس از چنccد سccال و در بعضی از زندگی ها پس از به دنیا آوردن چند فرزنccد زوج متوجccه می شccوند که دیگر قادربه ادامه زندگی با یکدیگر نمی باشند و بسccته بccه زنccدگی هccای متفاوت مشکالت متفاوت به وجود می آید ولی آیا در مورد این همه زنccدگی های متفاوت چند سطر قانون که برای همه یکسان است کافی است؟ و در این مورد طبق ضوابط قران عدالت رعایت شده؟ هر زوج به نسبت تکلیف

خود در زندگی پاسخگو هستند. جواب منفی است پس راهکار چیست؟؟

همانطور که ذکر شد باید برای عادالنه بودن جدایی زندگی هر زوج جداگانه بررسی شود یعنی بین زنی که چند ماه ازدواج کccرده بccا یccک زن کccه پس از

سال از زندگی طالق میگیرند تفاوت باشد. باید بین یک زن که فرزند بccه۳۰ دنیا نیاورده با یک زن که چند فرزند به دنیا آورده تفاوت باشccد.بایccد بین یccک زن که سهمی از زندگی را در بیرون از منزل مشغول به کccار اسccت و بچccه اش را به مهد کودک می سccپارد بccا زنی کccه خانccه دار اسccت و بچccه را خcود

تربیت میکند تفاوت باشد؟

راهکار چیست؟

باید چه کنیم تا جدایی ها عادالنه باشد آیا میتccوان بccه تناسccب زنccدگی هccای متفاوت برای هر زوج قانون جدایی تصویب کرد مسلما جccواب منفی اسccت یعنی ما نمیتوانیم برای هccر زوج قccانون جcدا تصccویب کcنیم امccا یccک راهکccار ساده است که در ریاضی از آن استفاده می شود همانطور کccه میدانیccد مccا برای اندازه گرفتن خطوط از وسیله ای به نام خط کش استفاده میکنیم که یک وسیله است که به فواصلی به نام سانتی متر تقسcیم شccده و مcا طccول

33

هر خط را با مقایسه با آن بدست می آوریم یا وسیله ای بccه نccام نقالccه کccه زاویه هر شccکل را بccه تناسccب آن زاویccه بccه دسccت می آوریم. مccا میتccوانیم قوانینی تصویب کنیم که همانند خط کش زندگی زوجها را در آن قccرار دهیم و مالک عدالت را بدست بیاوریم و بccاعث جلوگccیری از افccزایش بی رویccه و

غیر منطقی مهریه شویم.چگونه؟

برای رعایت عدالت در جدایی زوجها ما در کccل یccک فccاکتوری بccه نccام پایccهزندگی تعریف میکنیم. پایه زندگی چیست؟

برای تعریف پایه زندگی ما از فاکتور سال و اموال اسccتفاده میکccنیم یعccنی سccال زنccدگی کردنccد آنهccا آسccتانه۶۰اگccر یccک زوج از تccاریخ ازدواج بیش از

زندگی موفق را رد کرده اند و زنccدگی آنهcا موفcق تلقی میشccود.یعccنی پایccه سccال از۵ سال تعریف میشود و به ازای تولccد هccر فرزنccد ۶۰زندگی موفق

۵۵پایه زندگی موفق کم میشود.یعنی پایه زندگی یک زوج با تولccد یccک بچccه سال و الی آخر کم میشود.۵۰سال با تولد دو تا بچه

از تاریخی که زوج عقد نکاح میبندند عقد شراکت هم بین آنها بسته میشود یعنی در زندگی شریک هم محسوب میشوند. بccرای روشccن شccدن شccراکت

۱۴مثال میزنم یک مرد که در ابتدای زندگی مستاجر است با یک زن به مهر سccال و تحمccل سccختی و پس انccداز و۷سکه ازدواج میکنccد پس از گذشccت

صرفه جویی در امور زندگی زوجه صccاحب خانccه میشccوند بعccد بccه دلیccل بccه وجود آمدن مشکل یا باز شدن پای زن دیگر تصمیم به طالق میگیرند و مرد

سکه زن را طالق می دهد که عادالنه نیست بccه دلیccل اینکccه هم۱۴با دادن سن زن باال رفته و هم در صرفه جویی در هنگام زندگی و پس انداز شccریک مرد بوده پس هنگام جcدایی زن از تccاریخ عقccد تccا تccاریخ طالق شccریک مccرد محسوب میشود و در تمام اموال که در این تاریخ مرد صاحب شده وخریده

حق شراکت دارد و سهم میبرد.

34

اگر ما هنگام طالق برای هر زندگی پایه زندگی را در نظر بگccیریم و مهریccه و مال واموال همسر را هنگام طالق ضریبی از زندگی موفق قرار دهیم بccه

عدالت نزدیکتر است و به نکات زیر هنگام زندگی و طالق توجه کنیم.

مهریه در نظر گرفته شده برای زن هنگام طالق به صccورت نقccدی نبایccد ازتمام اموال مرد بیشتر باشد.

اگر مبلغ مهریcه بیشcتر از کcل دارایی مcرد باشcد بcه نسcبت محاسcبه پایcهزندگی به زن پرداخت میشود.

پس از محاسبه سهم زن و رضایت طccرفین یccا اثبccات عccدم پccرداخت یکجccامیتواند مهریه را به صورت قسطی دریافت کند.

مبلغ قسط مهریه زن بccه صccورت قسccط نبایccد از کccل درامccد مccرد در مccاهبیشتر گردد.

تشخیص توان بازپرداخت قسطی و مبلغ آن به عهده دادگاه است.

مرد و زن بطور یکسان حق در خواست طالق دارند.

مهریه فقط هنگام طالق پرداخت شود.

مهریه زن شاغل با درآمد حدود درآمد شوهر در صccورت عcدم پcرداخت بccههمسر نصف مهریه زن خانه دار است.

در صورتی که زن درامد خو را به حساب شوهر ریخته و سند بانکی دارد وحقوق تماما در منافع خانواده خرج شده مهریه کامل میگیرد.

در صورت عcدم خریccد و فcروش پس از تcاریخ عقcد و قبccل از تccاریخ طالقمحاسبه پایه زندگی از یک سوم کل اموال صورت میگیرد.

پس از ثبت عقد هنگام فروش هر اموال منقول و غیر منقول مرد کccه نیccازبه سند ثبتی دارند در محضر رضایت کتبی زن الزامی است .

35

پس از ثبت عقد هنگام فروش هر اموال منقول و غیر منقccول زن کccه نیccازبه سند ثبتی دارند در محضر رضایت کتبی شوهر الزامی است .

در صccورتی کccه مccرد کccارش خریccد وفccروش اسccت میتوانccد از جهت خریccد وفccروش وکccالت بگccیرد و در پایccان سccال امccور مccالی را بccه امضccای زوجccه

برساند.

در صورت خرید اموال که نیاز به سند ثبتی دارند بهتر است زوجه هر دو از خرید راضی باشند ولی هنگام فروش رضایت الزامی اسccت و بایccد در سccند

ثبتی ثبت گردد.

در صورتیکه هر یک از زوجه بنا به اضطرار)بیماری یا عوامل دیگر( یا دوری مسافت مثال فروش خانه در خارج از کشور یا عدم امکان حضور هccر دو بccه صورت یکجا هنگام فروش طرف مقابل در عین بدست آمccده چccه پccول چccه

کاال یا ملک دیگر شریک است.

زوجه پس از رفع اضطرار یا شccرایط خccاص بccه وجccود آمccده بایccد جزئیccاتمعامله را به زوجه اطالع دهد.

زوجه در کccل در تمccام معccامالت توسccط طccرف مقابccل پس از تccاریخ عقccدشریک است.

در صورتی که محضر دار بccا آگccاهی از تاهccل و نبccودن اضccطرار نسccبت بccهفروش بدون رضایت کتبی اقدام کند پاسخگوست.

هر یک از زوجه میتواند از جزئیات گردش مالی حسccاب در هccر بccانکی پس از تاریخ عقد به بعد همسر و وامهای بانکی و نحوه خccرج آنهccا بccاز خواسccت کند و در صورت خرج به صورت غیر مشروع یا غیر منافع خccانواده یccا خریccد به نام شخص ثالث یccا قccرض بنccا بccه ضccریب زنccدگی مبلغی از آن را هنگccام

طالق بازخواست کند.

36

ارثی که به زن یا مرد میرسد تماما مccال صccاحب ارث اسccت و زن یccا مccردحق ادعا در مورد تصرف آن را ندارند.

در صورتی که ثابت شود مرد یا زن اموال یا پولی داشته که از نظر دیگریمخفی کرده کل مال پس از اثبات به دلیل خیانت به شریک تعلق دارد.

-روش شناسی تحقیق1-8 در این گزارش با بccه کccارگیری نظرسccنجی تلفccنی و بدسccت آوردن آمارهccا، پccردازش و تحلیccل علمی آنهccا، سccعی شccده اسccت تccا بccه نظccر پاسccخگویان

نفccر600درمورد مهریه دست یافت. این گزارش حاصل جمع آوری پاسccخ از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعcات و تحقیقcات رسccانه ای موسسcه همشcهری اسcت. این افcراد بcه صccورت تصccادفی و بccر اسccاس مراجعccه بccه فهرسccت شccماره تلفن هccا )از

( انتخاب شدند. در این گزارش نظccر کسccانی88999999 الی 22000000 که تمایل به پاسخگویی بcه تمcام پرسccش های تحقیcق را داشccته اند، منعکس

شده است.

-روش تحقیق و گردآوری اطالعات1-8-1 در این پژوهش پیمایشی، با استفاده از نمونه گیری تصccادفی نظccرات عامccه مردم به صورت تلفنی )نظرسنجی تلفنی( گccردآوری شccده اسccت .عccددهای

داخل جدول گرد شده است.

نحوه نمونه گیری:

بر اساس فرمول کوکران

جامعه نمونه

نفcر از مcردم تهcران اسcت. از این600در این تحقیق نمونه آماری شcامل درصد زن هستند.50 درصد مرد و 50تعداد

37

زمان اجرای نظرسنجی

توسccط گccروه نظرسccنجی1388 آذر مccاه 10 تccا 8این نظرسنجی از تاریخ مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری انجام شده است.

طرح نظرسنجی حاضر، به منظور دست یافتن به نظccر پاسccخگویان دربccاره مهریه، در میان شccهروندان تهccرانی بccه اجccرا درآمccده اسccت. یافته هccای این

طرح به قرار زیر است:

درصد مرد هستند.50 درصد از پاسخگویان زن و 50-

سال قرار دارند.30 تا 21درصد پاسخگویان در گروه سنی 32-

درصد از پاسخگویان دیپلم است.41- مدرک تحصیلی

درصد از پاسخگویان معتقدند که مهریه سنگین نمی تواند علت باال رفتن44-سن ازدواج جوانان باشد.

درصد از پاسخگویان با تعیین مهریه سنگین مخالف اند.92-

درصد ازپاسخگویانی که با مهریه سنگین موافقنccد، علت آن را تضccمینی43-برای ازدواج می دانند.

cc-61دمccد، علت آن را عccنگین مخالفنccدرصد از پاسخگویانی که با مهریه س تضمین خوشبختی بیان کرده اند.

درصد از پاسخگویان سکه طال را برای مهریه مناسب تر می دانند.59-

درصد از پاسخگویان گفته اند که مهریه باید در حد متعارف باشد.30-

cc-71روسccه عccد بccام عقccدرصد از پاسخگویان معتقدند که مهریه نباید هنگ پرداخت شود.

درصد از پاسخگویان مهریه سنگین را تضمینی برای ازدواج نمی دانند.93-

38

c-50درصد از پاسخگویان، بی اعتمادی را عاملی برای تعیین مهریه سنگین می دانند.

درصcccد از پاسcccخگویان، بcccا جملcccه" مهریcccه را کی داده و کی گرفتcccه"70-مخالف اند.

-توصیف یافته ها1-8-2جنس پاسخگویان

درصcد مcرد و50 نفcر پاسcخگو، 600، از میccان 1بر اساس جدول شماره درصد زن هستند.50

اساس جنس- توزیع پاسخگویان بر1جدول شماره

درصدتعدادجنس30050زن30050مرد600100جمع

سن پاسخگویان

39

، نشان دهنده توزیع جامعه آماری این تحقیccق اسccت. همccان2جدول شماره نفر پاسخگوی این600طور که مشاهده می شود بزرگ ترین گروه سنی در

درصد( و کوچک ترین گccروه سccنی32 سال )30 تا 21تحقیق را گروه سنی درصد( تشکیل می دهند.4 سال )20 تا 15

اساس سن- توزیع پاسخگویان بر2جدول شماره

درصدتعدادسن19132 سال30 تا 2116828 سال40 تا 3110117سال50تا 417112 سال60تا51447 سال70 تا 61254 سال20تا15

600100جمع

- پراکندگی پاسخگویان بر اساس سن2نمودار شماره

سطح تحصیالت پاسخگویان

40

نفccر پاسccخگو،600، از میccان 3بcر اسccاس آمcار منccدرج در جcدول شcماره درصccد دارای مccدرک کارشناسccی2درصد دارای مدرک تحصیلی دیپلم و 41

ارشد و دکترا هستند.

پاسخگویان بر اساس سطح تحصیالتتوزیع فراوانی- 3جدول شماره

درصدتعدادتحصیالت/*24841دیپلم

12521زیر دیپلم11920کار شناسی

7713کاردانی و دانشجو173بی سواد

142کارشناسی ارشد و دکترا600100جمع

بر اساس سطح تحصیالت- پراکندگی پاسخگویان3نمودار شماره  

آیا مهریه سنگین علت باال رفتن سن ازدواج است؟

44 نفccر پاسccخگو 600، از میccان 4بر اساس آمار مندرج در جccدول شccمارهدرصد گفته اند که مهریه سنگین نمی تواند عامل باال رفتن سن ازدواج باشد.

- توزیع پاسخگویان بر اساس نظرآن ها در مورد این کccه آیccا4جدول شماره مهریه سنگین می تواند علت باال رفتن سن ازدواج باشد

درصدتعدادآیا مهریه سنگین علت باال رفتن سن ازدواج است

41

25644خیر16828بله

16728تا حدی600100جمع

 

پراکندگی پاسخگویان بر اسccاس نظرآن هccا در مccورد این -cc 4نمودار شماره که آیا مهریه سنگین می تواند علت باال رفتن سن ازدواج باشد

آیا پاسخگویان با مهریه سنگین موافق اند؟

92 نفccر پاسccخگو، 600، از میccان 5بر اساس آمار مندرج در جدول شماره درصد با مهریه سنگین موافق نیستند.

مccوافقت آن هccا بccا مهریccه - توزیccع پاسccخگویان بccر اسccاس 5جدول شماره سنگین

درصدتعدادآیا پاسخگویان با مهریه سنگین موافقند55092خیر

42

508بله600100جمع

 

- پراکندگی پاسخگویان بر اساس موافقت آن ها بccا مهریccه5نمودار شماره سنگین

علت موافقت پاسخگویان با مهریه سنگین

پاسccخگویی کccه بccا49، از میccان 6بر اساس آمار مندرج در جccدول شccماره درصد مهریccه سccنگین را تضccمینی بccرای43مهریه سنگین موافق بوده اند،

ازدواج می دانند.

43

- توزیع پاسخگویان بر اساس علت موافقت آن ها با مهریccه6جدول شماره سنگین

درصدتعدادچرا پاسخگویان با مهریه سنگین موافقند2143تضمین ازدواج1429تامین آینده زن

1020بی اعتمادی48اهمیت به زن

49100جمع 

- پراکندگی پاسخگویان بر اساس علت مccوافقت آن هccا بccا6نمودار شماره  مهریه سنگین

علت مخالفت پاسخگویان با مهریه سنگین

درصد از پاسخگویانی کccه بccاcc،61 7بر اساس آمار مندرج در جدول شماره مهریه سنگین مخالف اند علت آن را عدم تضمین خوشبختی دانسته اند.

44

- توزیع پاسخگویان بر اساس علت مخالفت آن ها با مهریccه7جدول شماره سنگین

درصدتعدادچرا پاسخگویان با مهریه سنگین مخالفند33961تضمین خوشبختی نیست

8716عدم توانایی پرداخت397باال رفتن سن ازدواج

336نشانه بی اعتمادی326تبدیل زن به کاال

214منشاء سؤ استفاده551100جمع

 

- پراکندگی پاسخگویان بر اسccاس علت مخccالفت آن هccا بccا7نمودار شماره مهریه سنگین

پاسخگویان چه چیزی را برای مهریه مناسب تر می دانند؟

45

59  نفccر پاسccخگو، 600، از میان 8بر اساس آمار مندرج در جدول شماره درصد سکه طال را برای مهریه مناسب می دانند.

- توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آن ها در مورد نوع مهریه8جدول شماره

پاسccخگویان چccه چccیزی را بccرای مهریccه مناسccبمی دانند

درصدتعداد

35259سکه طال10016معنویات

8414ملک6411وجه نقد

600100جمع - پراکندگی پاسخگویان بر اساس نظر آن ها در مccورد نccوع8نمودار شماره  

مهریه

میزان مهریه از نظر پاسخگویان

نفccر پاسccخگو،600، از میccان 9بcر اسccاس آمcار منccدرج در جcدول شcماره درصد گفته اند که مهریه باید در حد متعارف باشد.30

46

- توزیع پاسخگویان بccر اسccاس نظccر آن هccا در مccورد مccیزان9جدول شماره مهریه

درصدتعدادمیزان مهریه از نظر پاسخگویان18130در حد متعارف

14925در حد استطاعت8314 سکه100بیش از

6311 سکه14و5-12417 سکه500بیش از

396بستگی به خانواده دارد366هرچه کمتر بهتر

81هرچه بیشتر بهتر600100جمع

 

47

- پراکندگی پاسخگویان براساس نظر آن ها در مورد مccیزان9نمودار شماره مهریه

آیا مهریه باید هنگام عقد به عروس پرداخت شود؟

71 نفر پاسccخگو، 600، از میان 10بر اساس آمار مندرج در جدول شماره درصد، معتقدند که مهریه نباید در هنگام عقد به عروس پرداخت شود.

نظر آن ها در مccورد این کccه - توزیع پاسخگویان بر اساس 10جدول شماره آیا مهریه باید هنگام عقد پرداخت شود

درصدتعدادآیا مهریه باید هنگام عقد پرداخت شود42671خیر17429بله

600100جمع 

- پراکندگی پاسخگویان براساس نظر آن ها در مccورد این10نمودار شماره  که آیا مهریه باید هنگام عقد پرداخت شود

48

آیا مهریه سنگین می تواند تضمینی برای ازدواج باشد؟

93 نفر پاسخگو ، 600، از میان 11بر اساس آمار مندرج در جدول شماره درصد معتقد اند مهریه سنگین نمی تواند تضمینی برای ازدواج باشد.

49

- توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آن هccا در مccورد این کccه11جدول شماره آیا مهریه سنگین می تواند تضمینی برای ازدواج باشد

درصدتعدادآیا مهریه سنگین می تواند تضمینی برای ازدواج باشد55693خیر447بله

600100جمع 

- پراکندگی پاسخگویان براساس نظر آن ها در مccورد این11نمودار شماره  که آیا مهریه سنگین می تواند تضمینی برای ازدواج باشد

50

مهمترین عامل تعیین مهریه سنگین از نظر پاسخگویان

50 پاسccخگو، 600، از میccان 12بر اسccاس آمccار منccدرج در جccدول شccماره درصد، بی اعتمادی را علت تعیین مهریه سنگین دانسته اند.

- توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آن ها در مcورد مهمccترین12جدول شمارهعامل تعیین مهریه سنگین توسط خانواده ها

درصدتعدادمهمترین عامل تعیین مهریه سنگین30150بی اعتمادی

17930چشم و هم چشمی6711باال بودن آمار طالق

458شرایط خانوادگی81نمی دانم

600100جمع 

51

- پراکنccدگی پاسccخگویان براسccاس نظccر آن هccا در مccورد12نمودار شماره   مهمترین عامل تعیین مهریه سنگین توسط خانواده ها

میزان اعتقccاد پاسccخگویان بcه صcحیح بccودن جملccه" مهریccه را کی داده، کیگرفته"

نفcر پاسcخگو،600، از میccان 11بر اساس آمcار منcدرج در جcدول شcماره درصد با جمله" مهریه را کی داده، کی گرفته" موافق نیستند.70

52

- توزیع پاسخگویان بر اساس میزان اعتقاد آن ها به صحیح13جدول شماره بودن جمله "مهریه را کی داده، کی گرفته"

میزان اعتقاد پاسخگویان به صccحیح بccودن جملccه" مهریccه رادرصدتعدادکی داده کی گرفته"

42270موافق نیستم10317تا حدی

7513زیاد600100جمع

 

- پراکندگی پاسخگویان براساس مccیزان اعتقccاد آن هccا بccه13نمودار شماره صحیح بودن جمله"مهریه را کی داده، کی گرفته"

53

-پرسشنامه نظرسنجی1-9 . بعضی ها می گویند مهریه سنگین می تواند علت باال رفتن سن ازدواج در1

کشور ما باشد، شما با این مسئله چقدر موافق اید؟

خیربلهتا حدی

. شما با تعیین مهریه سنگین موافق اید ؟2

خیربله

. در صورت بلی چرا ؟3

تامین آینده زنبی اعتمادیاهمیت به زنتضمین ازدواج

. در صورت خیرچرا ؟4

باالنشانه بی اعتمادیتبدیل زن به کاالمنشا سو استفاده تضمین خوشبختیعدم توانایی پرداخترفتن سن ازدواج

نیست

. به نظر شما چه چیزی برای مهریه مناسب تر است ؟5

سکه طالمعنویاتملکوجه نقد

. میزان مهریه از نظر شما چقدر باید باشد ؟6

سکه100بیش از در حد استطاعتدر حد متعارف سکه14و5-12

بهتربستگی به خانواده دارد سکه500بیش از کمتر هرچه هرچه بیشتر بهتر

54

. به عقیده شما مهریه باید هنگام عقد به عروس و یا خانواده وی پرداخت7شود؟

خیربله

. به نظر شما مهریه سنگین می تواند تضمینی برای بقای ازدواج باشد؟8

خیربله

. مهمترین عاملی که باعث می شود خانواده ها مهریه سنگین تعیین کننccد9چیست ؟

باال بودن آمار طالقچشم و هم چشمیبی اعتمادی

نمی دانمشرایط خانوادگی

. با جمله" مهریه را کی داده و کی گرفته" چقدر موافقید؟10

زیادتا حدیموافق نیستم

. سن11

. تحصیالت12

. جنس13

55

فصل دوم: نوع رابطه خانواده و تاثير آن بر بزهكاري نوجوانان

-مقدمه:2-1 خانواده يكي از اساسccي تccرين نهccاد هccاي هccر جامعccه اي اسccت كccه تمccامي صاحبنظران در مورد آن انديشيده اند و ريشه تمام نابهنجاريها و كجرويها را در خانواده جسccتجو كccرده انccد و در واقccع هيچ جامعccه اي نمي توانccد ادعccاي سالمت كنccد مگccر از خccانواده اي سccالم برخccوردار باشccد . اسccاس سccعادت بشري زندگي خانوادگي است چرا كه حيات مبدا خانوادگي ، همسري زن و مرد است كه اساس خانواده را تشكيل مي دهنccد .خccانواده پايccه اساسccي و سازنده مهمccترين سccاخت اجتمccاعي اسccت و وجccود همccه نظccام هccاي ديگccر اجتماع بستگي به مشccاركت در نظcام خccانوادگي دارد . رفتارهcاي ناشccي از نقشي كه در خانواده فراگرفتccه شccده اسccت ، نمونccه و سرمشccق رفتccار در ساير قسمتهاي جامعه خواهد بود . هدف اجتماعي كردن پاسccداري از سccنن فرهنگي جامعه است و خccانواده بccا نقشccي كccه در انتقccال آن بccه نسccل بعccد

(1377دارد ، فرهنگ را زنده نگه مي دارد.)اعزازي،

پرسccش اصccلي كccه در اين تحقيccق بccه دنبccال بررسccي و تحقيccق آن هسccتيم عبارت است از : آيا نccوع رابطccه خccانواده در بزهكccاري نوجوانccان مccوثر مي

باشد؟

در اين فصل ابتدا مساله خود را بيان خواهيم كرد و در ادامه بcه ضcرورت و اهميت مساله تحقيccق،اهccداف تحقيccق،سccواالت تحقيccق،و فرضccيات تحقيccق

خواهيم پرداخت.

-بيان مسأله :2-2 )شامل تشريح ابعاد ،حدود مسأله،معرفي دقيق آن،بيان جنبه هاي مجهccول

و مبهم ،متغيرهاي مربوط ،سواالت تحيق ، منظور تحقيق (

56

همه دانشمندان علوم اجتمccاعي ، خccواه جامعccه شناسccان يccا روانشناسccان ، بيش از هر عاملي بر آگاهي بخشي خانواده و تاثير بي بديل آن تاكيد دارند . اگر چه از تاثير مدرسه ، گروه هاي همسال ، رسانه هاي جمعي و ... غافccل نيستند ، ولي نقش خانواده را موثر مي دانند ؛ زيرا فرد در خccانواده فراينccد فرهنccگ پccذيري را مي آمccوزد و شخصccيت افccراد بيش از همccه در آغccوش خانواده رشccد و شccكل مي گccيرد ؛ در حccالي كccه ديگccر عوامccل، بيش تccر در

جامعه پذيري افراد، نقش دارند .

فرويد بر اين باور اسccت كccه شخصccيت متشccكل از سccه نظccام نهccاد ،خccود و فراخccود اسccت و فراخccود معccرف بازنمccايي هccاي دروني شccده آن دسccته از ارزش ها و اخالقيات جامعه است كه والدين به كودك آموختccه انccد .فراخcود در واقع همان وجدان فرد است و درباره درست يا غلط بccودن اعمccال فccرد

(1378داوري مي كند .)قائمي،

رفتار هاي والدين و اعضاء خانواده در نوع بروز واكنشهاي افccراد نccيز مccوثر اسccت . اين واكنش هccا در زمينccه پي ريccزي شخصccيتي فccرد در دوران بلccوغ سهم بسزايي دارد . نوجوانان در اين سن نياز بccه خccود شناسccي و شccناخت

57

استعداد هايشان دارند و اين حضور والديني را مي خواهد كه در اين راه بccه آنان كمك كند در غير اينصورت آنان به صورت غير فعccال در جامعccه حضccور مي يابند .در اينجاست كه مسأله چگونگي تccربيت افccراد مطccرح مي شccود . پارسونز مي گويد كه خانواده زن و شوهري معاصر ارزشهاي جامعه كccل را به جوان منتقccل مي كنccد . بccويژه ارزشccهاي رشccد و شccكفتگي را كccه ويccژه جامعه صنعتي و پيشرفته است . از نظر او اين ارزشها به وسيله نقشccهاييكه والدين در خانواده و در جامعه ايفccا مي كننccد بccه كccودك القccا مي شccود .

(. بنابراين چون خانواده محيطي است كه پيوند80-81،صص 1354)آندره ، هاي حاكم بر آن تفاوت زيادي با روابط حccاكم بccر خccارج از محيccط خccانواده دارد و فرد از آغاز تولد تحت تاثير آن است و بسياري از نيccاز هccاي رواني و مادي او در اين محيccط تccامين مي شccود و پشccتوانه ورود انسccان بccه جامعccهبزرگccتر اسccت نقش آن نccيز بccا اهميت تccر از همccه عوامccل محيطي اسccت.

( 1387)مريجي،

بطبع هر چه ميزان اختالفات ميان والدين با نوجوانان بيشتر باشد رفتارهاي ناسازگارانه ضد اجتماعي را براي آنان بcه ارمغcان مي آورد صccفاتي چcون : مسئوليت ، عشق ،پايداري ،استقالل تنها از فردي تراوش مي كند كه داراي خود باوري مثبت و روابط خوب اعضاء يك خانواده باشد و به دنبccال روابccط خوب ،احساس امنيت است كه فضاي خانه را براي افراد سرشار از محبتمي كند و افراد از طريق آن عامل است كه هويت خودرا توسعه مي دهنccد.

)همان منبع(

حال بccا اين همccه اهميccتي كccه نهccاد خccانواده دارد و از آن بccه عنccوان يكي از عوامل مهم در جامعه پذيري و فرهنگ پذيري نوجوانccان يccاد مي شccود جccاي اين سوال باقي مي مانccد كccه چگونccه بعضccي از خccانواده هccا در بزهكccاري و

انحراف نوجوانانشان سهيم شده و آنها را به ورطه هالكت مي اندازند .؟

در اين مورد بايccد گفت كccه خccانواده هccا از جنبccه هccاي مختلفي در بزهكccاري نوجوانان سهيم بوده و علل و عوامل مختلفي مي تواند از سوي خانواده در

58

بزهكاري نوجوانانشان دخيل باشد كه از آن جمله مي توان به شيوه تربيccتي مسcccتبدانه ، غفلت و بي تcccوجهي والcccدين، بعcccد خcccانوار،تعcccداد افcccراد خانواده ،زنccدگي در محلccه هccاي شccلوغ،نccوع تملccك مسccكن ،فccوت والccدين ، انحرافات والccدين ،رفتارهccاي خصccمانه والccدين نسccبت بccه يكccديگر،وضccعيت نامناسccب اقتصccادي ،شccغل و درآمccد والccدين و... اشccاره كccرد. )غنچccه راهب،پايccان نامccه ارشccد مccددكاري اجتمccاعي دانشccگاه علccوم بهزيسccتي و

( 1380توانبخشي،

(در پژوهشهايش بccه اين نتيجccه رسccيد كccه متغccير هccاي خccانوادگي1958ني) نظير روابط فرزند- والccدين ،تقيccد هccاي خccانوادگي،انضccباط و سرپرسccتي و پايگاه اقتصادي و اجتماعي خانواده با بزهكاري نوجوانccان ارتبccاط معنccاداري

دارد.

( در آزمون نظريccه كنccترل اجتمccاعي دريccافت كccه افccزايش1969 )1هيرشي تقيد هcاي جوانcان بcه والcدين و گcذران بيشcتر اوقcات فcراغت فرزنcدان بcا خانواده ،گرايش جوانان به بزهكاري را كاهش مي دهد . مطالعccات ديگccري كccccه بccccه موضccccوع خccccانواده و بزهكccccاري پرداختccccه انccccد تضccccاد هccccاي زناشccويي،گسccيختگي و سرپرسccتيهاي ضccعيف والccدين بccر فرزنccدان را بccر

به نقل1984،فارن ورت،1973بزهكاري نوجوانان موثر دانسته اند )وست،از احمدي(

1 Hirschi

59

(.بزهكاري را در اثر خطاي خانواده ها دانسته كه قادر به ياد1942سادرلند) دادن ارزشها و هنجارها نبوده اند. به نظر سادرلند نگرانيها و نيازهccاي ارضccا نشده در افراد عادي و بزهكار شبيه به هم است و تنها روشهاي يccاد گرفتccه شده واكنش به اين نگرانيها و محركها در آنان متفاوت است . و خانواده بccه

عنوان محيط يادگيري اوليه جوانان بر بزهكاري موثر است .

متغccير مسccتقل هسccتيم كccه همگي بccا3ما در اين تحقيق به دنبccال بررسccي مساله اصلي تحقيق در رابطه بوده ، اين متغير ها عبارتند از:

- نوع رابطه اعضاي خانواده1

اجتماعي خانواده–- وضعيت اقتصادي 2

- سطح تحصيالت والدين3

براي سنجش متغير هاي مستقل ابتدا آنها را معرف سازي)تعريف عملياتي( و سپس در غالب گويه ها و سccواالتي كccه بccر اسccاس طيccف ليكccرت2كرديم

تنظيم شدند به پاسخ گويان ارائه داده ايم.

جهت روشن شدن چگونگي رابطه ي اين متغيرها با بزهكccاري نوجوانccان بcهذكر مختصري از آنها اشاره مي شود.

2 ( فصل شود( 4به مراجعه تحقيق روش

60

-رابطه گرم و1متغيرنوع رابطه اعضاي خانواده خود شامل دوبعد مي شود.-رابطه سرد و متشنج2صميمانه

بايد گفت كه پيوند هاي دوستانه والدين عاملي براي تعديل نوجوانان ،وسيله اي براي ارضاي عواطف و موجبي براي جلوگيري از پديد آمccدن نابسccاماني است .آنها الگو از والدين خود مي گيرند و به رشد و نمو خccويش ادامccه مي دهند.همچنين خانواده ها منتقل كننccده فccرهنگي خccاص بccه كودكccان هسccتند. فرهنگي كه در آن صفا و صميميت و محبت است و اين امر در اماكن ديگccر به دست نمي آيد. كودكان پرورشگاهي ممكن است در سايه اعمال نظر در مواردي به درجcاتي رسccيده باشccند ولي هيچ كccدام از آنهccا نتوانسccتند بماننccد اكثريت آنهائي كه در خانواده تربيت يافته اند ادامه زندگي دهند . معنcويت و

(1373اخالق در خانه كار سازندگي را در كودك نافذ مي سازد.)شيخاوندي،

در رابطه با متغير اختالف و تضاد و مشاجره والدين بايد گفت كه اين متغير نيز از عوامل مهم وموثر بر بزهكاري نوجوانان مي باشد روابccط والccدين بccا يكديگر و با فرزندان در پرورش عاطفي و اجتماعي نوجوانان نقش مccوثري داشته و ناسازگاري زناشويي والدين مي تواند موجب گccرايش فرزنccدان بccه بزهكاري شود .از طرف ديگر ،سازگاري والccدين و روابccط منطقي و محبت آمccيز بين والccدين و فرزنccدان كccه بccه وحccدت خccانوادگي مي انجامccد ارتبccاط جوانان را با گروههاي همسال بزهكار محدود سccاخته و از گccرايش آنccان بccه

19-12 جccوان 900رفتccار بزهكارانccه مي كاهccد. نتccايج آزمccون تجccربي روي ساله نشان مي دهد الگوهاي كنش متقابccل اعضccاي خccانواده روابccط معccني داري با بزهكاري دارد. بيشتر جوانان بزهكار در اين نمونه مورد مطالعccه بccا والccدين خccود تعارضccات و اختالفccات آشccكار داشccته انccد و در حccالي كccه بccا والدينشان به سختي ارتباط برقرار مي كردند تعامل آنان با دوستانشان بccه

بccه نقccل از جامعccه1987سهولت انجام مي گccرفت . )سccرنكويچ و گccيردنو،شناسي انحرافات احمدي(

61

سccاله18-20همچنين مطالعه اي در ايران نشان مي دهد كه اغلب جوانان كcانون اصccالح و تccربيت زنccدان عcادل آبccاد شccيراز متعلccق بccه خcانواده هccاي

بccه نقccل از جامعccه شناسccي انحرافccات1372پرمشاجره بccوده انccد)جليلي ،احمدي(

در رابطه با متغيروضعيت اقتصادي-اجتماعي خانواده بررسي خواهيم كرد تا ببينيم پايگاه اقتصادي-اجتماعي والدين با چه مقوله هائي سنجيده مي شccود و آيا اين عوامل بر بزهكاري نوجوانان موثر اسccت و چگونccه اين عوامccل بccر

بزهكاري نوجوانان تاثير مي گذارد؟

در اين رابطه برخي از نظريه هاي جامعه شناسccي انحرافccات نظccير نظريccه ( با استناد به1938( و نظريه فشار)مرتن،1942بوم شناختي)شاوومك كي

اجتماعي خccانواده رااز–آمارهاي رسمي انحرافات اجتماعي،پايگاه اقتصادي متغير هاي مربوط به بزهكاري دانسته اند،صاحب نظران اين نظريccه هccا بccر اين باورنccد كccه احسccاس محccروميت جوانccان در خccانواده هccاي بccا پايگccاه اقتصادي-اجتماعي پايين،نبccود شccرايط مناسccب زنccدگي و ارضccاي نامناسccب نيازهاي جوانان ،آنان را به سمت رفتار بزهكارانه سوق مي دهد .اين نظريه ها،موقعيت شغلي،سطح تحصيلي،و درآمد والدين را به عنوان شاخص هccاي عمده پايگاه اقتصادي-اجتماعي خانواده در نظر گرفتccه و تccاثير اين شccاخص

؛1955؛كccوهن1957ها را بر رفتار بزهكارانه جوانان نشان داده اند)مccرتن بccه نقccل از جامعccه شناسccي انحرافccات1975؛ميلر1960كلccوواردواهالين

احمدي(.اين نظريه ها همچنين به ناتواني والدين از ارائه پاداشهاي مناسccب به رفتارهاي بهنجار اشاره مي كند.عدم ارضاي نيازهاي جوانccان و بccه تccاخير انداختن كاميابيهاي آنان در خانواده هايي كه فقر اقتصادي و اجتماعي دارنccد توجيهي است براي جواناني كccه تنهccا بccه ارضccاي تمccايالت وآرزوهccاي كوتccاه

مدت خود از طريق رفتار بزهكارانه عمل مي كنند.

در رابطه با متغير سطح تحصيالت والدين به دنبccال اين مسccاله هسccتيم كccه بررسي كنيم آيا سccطح تحصccيالت والccدين مي توانccد در بزهكccاري نوجوانccان

62

موثر باشccد؟يعccني آيccا سccطح تحصccيالت بccاالي والccدين در كccاهش بزهكccارينوجوانان تاثيري دارد؟

در اين رابطه بايccد گفت كccه پژوهشccها نشccان مي دهنccد كccه والccديني كccه از سطح بااليي در تحصيالت بر خوردارند در مواجه و برخورد و رابطccه برقccرار كردن با نوجوانانشان از مهارت كافي برخوردارند . در اين مccورد ، پccرداختن به امور تربيتي فرزندان توسط اين گونه والccدين كccه شccامل اصccول اخالقي مناسccب و منسccجمي اسccت و در مقابccل شccامل نظccارت دقيccق بccر كccار آنان ،شركت والدين در زندگي روزمccره جوانccان،كسccب اطالع از فعاليتهccاي فرزندان در طول روز و آموزش مهارتهاي زندگي به فرزندان با شيوه هccاي مسئله يابي و حل مسئله مي تواند از گرايش نوجوانان اين گونه خانواده ها

به بزهكاري پيشگيري كند.

در مقابل والديني كccه سccطح تحصccيلي پccاييني دارنccد از شccيوه هccاي تربيccتي استفاده مي كنند كه خود از طريق آنها پرورش ياقتcه انcد اين گونcه والcدين بيشتر از شيوه هاي اقتدارگونccه و سccخت گccيري اسccتفاده مي كننccد كccه اين گونه روشهاي تربيتي مورد قبول جوانان نبccوده و جccزئي از فرهنccگ جوانccان دنياي معاصccر نيسccت.بccه طccور كلي والccدين جوانccان بزهكccار در مقايسccه بccا والدين جوانان غير بزهكار عمدتا در برخورد با رفتارهccاي نابهنجccار فرزنccدان خود از مهارت كافي برخوردار نيستند ،حتي در مccواردي برخccورد و بررسccي

63

والدين از وضعيت فرزندانشccان در گccرايش آنccان بccه رفتccار بزهكارانccه نقش(1376موثري دارد.)ستوده،

حccال بccا توجccه بccه اهميت فccوق العccاده خccانواده و نقشccي كccه مي توانccد در بزهكاري و انحراف نوجوانان داشته باشدمساله اصلي كه ما در اين تحقيccق به دنبال آن هستيم بررسي اين موضوع است كه آيا نوع رابطccه خccانواده در بزهكاري نوجوانان آنان موثر مي باشد ؟به عبارتي نوع رابطه خانواده متغير مستقل در تحقيccق بccوده و بزهكccاري نوجوانccان متغccير وابسccته تحقيccق مي

باشد .

- ضرورت و اهميت تحقيق :2-3 از آنجا كه خانواده از جنبه هccا و ابعccاد مختلفي در بزهكccاري نوجوانccان نقش دارد وهمچنين تحقيقات انجام گرفته در اين زمينccه، موضccوع خccانواده را بccه صورت كلي و وسيع در بزهكاري نوجوانccان بررسccي و تحقيccق كccرده انccد و هيچ كدام از مقاالت و پايان نامه هاي انجام شده به صورت جزئي تر ، ابعاد و مسائل خانواده را در بزهكccاري نوجوانccان بررسccي نكccرده انccد واز طccرف ديگر با نگاهي به تحقيقات انجام گرفته توسط دانشجويان دانشگاه پيام نور و آزاد اين شهرسccتان مشccخص مي شccود كccه اين تحقيقccات بيشccتر حccول و پيرامون مسائلي همچون اعتياد،طالق،و... صccورت گرفتccه انccد، لccذا نيccاز بccه

چنين تحقيقي ضروري به نظر مي رسيد.

64

- اهداف تحقيق :2-4 )شامل اهداف علمي ،كاربردي ،و ضرورت هاي خاص انجام تحقيق(

در اين تحقيق بيشتر دنبccال اهccداف توصccيفي و تحليلي هسccتيم يعccني سccعي داريم يك تصوير روشن از نقش خانواده در بزهكاري نوجوانان ارائccه نمccوده و همچccنين آن)خccانواده( را بccه عنccوان يكي از عوامccل مccوثر در بزهكccاري نوجوانان از منظر هاي مختلف تبيين نماييم . لذا اهداف مccورد نظccر مccا در

اين تحقيق عبارت خواهند بود از :

-هدف اصلي تحقيق:2-4-1 - تبيين تاثير نوع رابطه خانواده در بزهكاري نوجوانان .

- اهداف فرعي تحقيق:2-4-2- تبيين تاثير روابط گرم و صميمانه اعضاي خانواده بر بزهكاري نوجوانان.

- تبيين تاثير روابط سرد و مشاجره آميز خانواده بر بزهكاري نوجوانان.

65

اجتماعي خانواده بر بزهكاري نوجوانان. –- تبيين تاثير وضعيت اقتصادي

- تبيين تاثير سطح تحصيالت والدين بر بزهكاري نوجوانان.

- سواالت تحقيق :2-5سوال اصلي:

- آيا نوع رابطه اعضاي خانواده بر بزهكاري نوجوانان موثر است؟1

سواالت فرعي:

- آيا روابط گرم و صميمانه اعضاي خانواده دركccاهش بزهكccاري نوجوانccان2موثر است؟

- چگونه روابط مشاجره آميزاعضاي خccانواده )تضccادخانواده( نوجوانccان را3به سمت بزهكاري مي كشاند؟

اجتمccاعي خccانواده نقشccي در بزهكccاري نوجوانccان–- آيا وضعيت اقتصادي 4دارد؟

- آيا سطح تحصيالت والدين مي تواند در بزهكاري نوجوانccان نقش داشccته5باشد؟

- فرضيات تحقيق : )هر فرضيه بccه صccورت يccك جملccه خccبري نوشccته مي5شود(

فرضيه اول: بين نوع رابطه خانواده و بزهكاري نوجوانان رابطه وجود دارد.

فرضيه دوم: هرچه روابط بين اعضccاي خcانواده گcرم و صcميمي و دوسcتانهباشد بزهكاري نوجوانان كاهش مي يابد.

فرضيه سوم : هرچه اختالف و مشاجره در خccانواده بيشccتر باشccد بزهكccارينوجوانان افزايش مي يابد.

66

اجتمccاعي خccانواده بccا بزهكccاري–فرضccيه چهccارم : بين وضccعيت اقتصccادي نوجوانان رابطه است.

فرضيه پنجم : بين مccيزان تحصccيالت والccدين بccا بزهكccاري نوجوانccان رابطccهاست .

-سوابق مربوطه:2-6 )تحقيقcات پيشcين( )بيcان مختصcر سcابقه تحقيقcات انجccام شcده پcيرامون موضوع و نتايج تحصيل شده در داخل و خارج و نظريات عملي در رابطه بccا

مسئله(

الccف( تحقيقccات داخلي:در مccورد تحقيقccات داخلي كccه در رابطccه ي بccا اين موضccوع انجccام گرفتccه انccد بايccد گفت كccه اين تحقيقccات هم در رشccته ي روانشناسي و هم در رشته ي جامعه شناسي نقش خانواده را در بزهكccاري نوجوانان تحقيق و بررسي كرده اند. در ادامه بccه ذكccر نمونccه هccائي ازپايccان نامه هائي كه به بررسي اين موضوع پرداخته اند به طور مختصر اشاره مي

شود .

- » بررسccي مقايسccه اي نقش خccانواده در بزهكccاري نوجوانccان فccراري از1 « ابوالقاسccم1382مccنزل و نوجوانccان غيربزهكccار شccهر تهccران در سccال

رئيسي دانشگاه تربيت مدرس رشته مديريت انتظامي

محقق مورد نظردر اين تحقيق سعي كرده شرايط موجود در خانواده را بccه عنوان مهمترين كانون تاثير گذار بر رفتار نوجوانان ،مورد بررسي و مطالعه قرار دهد ،و براي اينكccار ويccژگي هccاي موجccود در خccانواده نوجccوان بزهكccار فراري از منزل ،با شرايط موجود در خانواده نوجوان غير بزهكار ، را مccورد مقايسccه قccرار داده اسccت.محقccق در اين پccژوهش سccعي نمccوده از طريccق تنظيم پرسشنامه ويژگي هاي خانوادگي نوجوانان بزهكار فراري از منزل را با ويژگي هاي خانوادگي نوجوانان غير بزهكار در شهر تهران مcورد مقايسcه قرار دهد . تا از اين طريق به ميزان نقش خانواده و شccرايط موجccود در آن

67

در ايجccاد انحرافccات اجتمccاعي و بزهكccاري نوجوانccان پي بccبرد . او در اين سccاله بزهكccار در18تا12 نفccر از نوجوانccان دخccتر و پسccر 80پژوهش تعداد

سccاله در18تا12 نفccر از نوجوانccان غccير بزهكccار 80شccهر تهccران و تعccداد مدارس و دبيرستان هccاي شccهر تهccران را از طريccق نمونccه گccيري تصccادفي

انتخاب نموده است .

فرضيات او در اين تحقيق عبارت بودند از :

- بين روابط عاطفي خانواده با فرزندان و بزهكاري نوجوانان رابطه وجود1دارد.

- بين وضعيت اقتصادي خانواده و بزهكاري نوجوانان رابطه وجود دارد.2

- بين مccيزان اعتقccادات و پايبنccدي اعضccاي خccانواده بccه مسccائل شccرعي و3بزهكاري نوجوانان در آن خانواده ارتباط وجود دارد.

- بين وجcود اختالف و مشcاجره در خcانواده و بزهكccاري نوجوانcان ارتبccاط4وجود دارد.

68

- بين مcccccccيزان اسcccccccتفاده اعضcccccccاي خcccccccانواده از محصcccccccوالت5 فرهنگي)كتاب،مجله،روزنامه( با گرايش نوجوانان به بزهكاري ارتباط وجccود

دارد.

- بين ميزان حفظ شخصيت و احترام نوجوان در خانواده با گرايش آنها به6بزهكاري ارتباط وجود دارد.

يافته هاي تحقيق او به اين شرح مي باشد.

پس از انجام محاسبات آماري بروي اطالعات به دست آمccده از پرسشccنامه ها،نتايج ذيل بدست آمد: فرضccيه هccاي اول،دوم،سccوم،چهccارم،پنجم،و هفتم

تاييد گرديد و فرضيه ششم تاييد نگرديده و رد شد.

- » بزهكاري و بزهديدگي نوجوانان پسر در زمينه مواد مخدر ، اميرحسين2«84زارعي ،دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران ،اسفند

در اين تحقيق محقق سعي نموده پس از بيان علل بزهكccاري و بccزه ديccدگي نوجوانان پسر در زمينه مواد مخدر و تاثير اعتياد در بزهكاري آنccان بccا توجccه به آمار بدست آمده در كانون اصالح و تربيت تهccران،پس از بيccان پيشccگيري كيفccري)مجccازات(از بازگشccت بccه اعتيccاد،بccه دليccل ناكارآمccد بccودن اين نccوع پيشگيري ،از منظر دستاوردهاي جرم شناسي باليني بccه موضccوع پيشccگيري اجتماعي بزه ديدگي نوجوانان پسر در زمينه مccواد مخccدر و نهايتccا بزهكccاري

آنان بپردازد.

فرضيات او در اين تحقيق عبارت بودند از؟

- بزه ديدگي نوجوانان پسر در زمينه مccواد مخccدر در بزهكccاري آنccان نقش1دارد.

- ميان محيط شغلي و زندگي نوجوانان پسر و بزه ديدگي و بزهكاري آنان2رابطه معني داري وجود دارد.

69

- با پيشگيري علمي از اعتياد و درمccان معتccادين،مccيزان بccزه ديccدگي هccا و3بالتبع ميزان بزهكاري ها در زمينه مواد مخدر تقليل مي يابد.

يافته هاي تحقيق او به اين شرح مي باشد:

بزهكاري نوجوانان پسر در زمينه مواد مخدر علل بسياري دارد.بزهكccاري در زندگي هر نوجواني ،به شكل خاصي ظاهر مي شود ومعنا و مفهوم متفاوت دارد . هرنوع محروميت ووضعيت نامناسب ممكن اسccت پيامccدهاي رفتccاري نوجوان راتوام با ناكامي و نااميدي وشكست نمايد كه بيشccتر اين نوجوانccان راه بزه را انتخاب مي كننccد ،شccايد بccه اين خccاطر اسccت كccه در گccروه هccاي بزهكاري به آنان بها داده مي شود.همچنين نوجواناني كccه والدينشccان دچccار اعتياد و مواد مخccدر بccوده انccد بيش از سccاير افccراد بccه اين جccرايم روي مي آورند.ولccذا بزهكccاري و بccزه ديccدگي ارتبccاط مسccتقيمي بccا محيccط تربيccتي و كيفيت برخورداري از تعامالت بين فردي ومحيط هcاي زنcدگي نظcير محيcط خانواده و محيط هاي تفريحي و محيط اجتماعي دارد.همچنين بايد گفت كccه پيشccگيري اجتمccاعي بccزه ديccدگي نوجوانccان پسccر در زمينccه مccواد مخccدر از

پيشگيري كيفري)مجازات(كارآمد تر است.

روانشناسان كه عامل رواني را در بزهكاري برجسته مي كننccد،معتقدنccد كccه بزهكاران به علت ناراحتي هاي عاطفي گذشته ،فاقد تعادل رواني هستند و اين عدم تعادل موجب رفتار انحرافي آنها مي گردد .لذا بccه بررسccي يكي از

پايان نامه هاي موجود در روانشناسي درباره اين موضوع مي پردازيم .

- »تاثير عوامل اقتصادي ،اجتماعي و تحصيلي خccانواده بccر سccالمت رواني3 فرزنcccدان« فاطمcccه يcccزدان پنcccاه فcccدائي

دانشگاه عالمه طباطبايي رشته روان شناسي عمومي

در اين پccژوهش ، محقccق نقش عوامccل اقتصccادي ،تحصccيلي ،و اجتمccاعي خccانواده را در سccالمت رواني دخccتران نوجccوان مccورد مطالعccه قccرار داده

70

است .پرسش اصلي كه او مطرح مي كنداين است كه آيا عوامل خانوادگيدختران نوجوان مي تواند بر سالمت رواني آنان اثر بگذارد؟

نفر از دانش آموزان سال يكم دبيرستان هccاي542جامعه آماري محقق را دخترانه نظام واحدي شهر تهران تشكيل مي دهد كه بccه شccيوه تصccادفي از

چهار منطقه آموزشي شهر تهران انتخاب شده اند.

او در اين پژوهش از دو ابزار پرسشنامه استفاده كرده است كه پرسشنامه اول با نام تشخيص مشكالت خانوادگي ،به منظccور مشccخص نمccودن انccدازه هاي متغير هاي مستقل پژوهش ،به كccار رفتccه و شccامل سccه بخش عوامccل

سccوال(و عوامccل اجتمccاعي6 سوال( عوامل اقتصادي)13تحصيلي خانواده )سوال( و برخي مشخصات فردي است . 18خانواده )

71

1979پرسشccنامه دوم تحت عنccوان پرسشccنامه سccالمت عمcومي،در سccال ماده تدوين يافته است و كارائي آن در سccرند28توسط گلدبرگ و ميلر در

اختالالت رواني غير سايكوتيك است .

يافته هاي محقق در اين پژوهش به شرح ذيل مي باشد.

الف( عواملي كه با ابعاد مختلف سالمت عمcومي فرزنccدان ارتبccاط نداشccته اند عبارت است از سطح تحصيالت پدر و مادر ،نوع شغل پدر و مccادر ،نccوع سكونت)رهن ،اجاره و شخصي( ،زياد و كم بودن اطاقهاي سccاختمان محccل سكونت ،تعداد فرزندان يا جمعيت خانواده ،چند شغله بccودن پccدر ،و زنccدگي در خانواده هاي همبسته و گسسccته ،در تمccامي اين مccوارد ميccانگين نمccرات سالمت عمومي آزمودنيها به تفكيccك سcطوح متغcير هcاي يcاد شccده تفcاوتي

نشان نداده اند.

ب( عواملي كه در سالمت عمومي فرزندان موثر شناخته شده عبارتنccد از : نحوه رفتار والدين در امور تحصيلي فرزندان،تكccافوي درآمccد ثccابت ماهيانccه پدر ،تقويت حس استقالل و روحيه خود گccرداني در فرزنccدان ،اختالف نظccر والدين ،مطلوبيت رفتار والدين با فرزندان )از لحاظ تبعيض قائل شccدن بين آنها و اتخاذ شيوه هاي تشويقي و تنبيهي مناسب( ميزان رضccايت از زنccدگي

والدين ،و زندگي جداگانه با مادر

در تمامي اين موارد ،ميانگين نمرات سالمت عمومي آزمودنيها مشccتمل بccر چهار بخش عالئم جسماني،عالئم اضطراب،افسردگي،و كنش اجتمccاعي بccه تفكيك سطوح متغير هccاي يccاد شccده تفccاوت چشccمگيري داشccته و از لحccاظ

آماري معنادار بوده است .

72

طبعا نمي توان درباره دالئل تفاوتهاي مشاهده شccده بccه طccور قطccع و يقين مطالبي را عنوان نمود اما در هر صورت وجود ارتباط بين برخي از عوامccل تحصيلي،اقتصادي،و اجتماعي خانواده )با تاكيد بر فضاي رواني خccانواده( بccا سccالمت رواني فرزنccدان كccه در اين مطالعccه ،دخccتران نوجccوان سccال اول

دبيرستان بوده اند مورد تاييد قرارگرفته است.

ب( تحقيقات خارجي :در اين قسمت به ذكر مقاالت خارجي كccه مرتبccط بccا موضccوع تحقيقمccان بccوده و بccه نccوعي برتccاثير روابccط اعضccاي خccانواده در

بزهكاري نوجوانان تاكيد دارند اشاره ميكنيم.

· آرامش دور نيست

يافته هاي محقق در اين مقاله عبارتند از : الف( اومحيط هاي خانواده هائي را كه در آنها جوضدخوشي،فضاي انتقccادي بيش از حccد،محيccط فاقccد محبت داشتن،جنگ سرد، حاكم باشد را مستعد گرايش نوجوانان بccه بزهكccاري مي

73

- برسccاده زنccدگي كccردن و1داندو از طرفي ب(محيccط هccايي را كccه در آن - افراد خانواده را بccه2لذت بردن از هر چيز ساده يي كه در دسترس است

- خوشي همگاني در خccانواده تاكيccد دارنccد3فعاليتهاي گروهي تشويق كردن را بcccاعث تكامcccل و رشcccد مثبت نوجوانcccان توسcccط خcccانواده مي خوانcccد.

.ترجمه ي دادي ، به نقل از مازيار شمس ،نشريه ايران(3)شيندلر

· خانه كانون گرم خوشبختي و يا برعكس

در اين مقالccه بccر اين موضccوع تاكيccد شccده كccه خانccه و خccانواده ي خccوب پناهگاهي است كه وقتي نوجوان احتياج بccه دلجccويي و آرامش و اسccتراحت

دارد به آن پناه مي برد.

خانه جايي است كه نوجوان نخستين درسهاي زندگي را در آن مي آمccوزد و در آن رشدونمو مي كند و اغلب اوقccاتش در آن سccپري مي شccود.او معتقccد است كه بنيان شخصيت آدمي در زندگي خانوادگي پايه گذاري مي شود.لccذا براهميت خانccه و دامccان خccانواده تاكيccد دارد و معتقccد اسccت محيccط گccرم و صccميمي مي توانccد مccانعي بccراي بزهكccاري نوجوانccان باشccد.ويccا مي تccوان باسccاختن محيطي سرشccار از تضccاد و درگccيري مccانع از رشccد نوجوانccان و

سركوب شخصيت آنها شد.

«4،1997»كروال

ج( جمع بندي تحقيقات:

بايد گفت كه تحقيقات انجام گرفتccه پccيرامون موضccوع خccانواده و بزهكccاري نوجوانان ، خانواده را ازمنظر ديدگاههاي متفاوت مورد برسي قرار داده اند مثال تحقيقات روانشناسي بيشتر بر نقش و تاثير خccانواده در سccالمت رواني نوجوانccان تاكيccد داشccته انccد و معتقدنccد كccه سccالمت رواني نوجوانccان در سازگاري يا عدم سازگاري آنان بccا محيccط اجتماعيشccان و بccه طccور كلي در بهنجار بودن يا نابهنجار بودن آنها نقش موثري دارد يعccني بيشccتربه عوامccل

3 Shindeler4 Croall

74

فردي مي پردازند اما تحقيقات جامعه شناختي بيشتر عوامل گccروهي را در بزهكاري نوجوانان بررسي كرده و معتقدند كه محيط هاي مختلف از جملccه محيط خانواده بربزهكاري آنها موثر است.وهمچنين همانطور كه در قسمت ضccرورت و اهميت گفتccه شccد اين تحقيقccات ديccدي بسccيار كلي بccه موضccوع داشته اند و به صورت جزئي به بررسي موضوع نپرداخته انccد.امccا همccه اين تحقيقات بر خانواده به عنوان معياري براي شناخت و سccنجش آسccيب هccاي

اجتماعي به خصوص در بزهكاري نوجوانان تاكيد دارند.

-چهارچوب نظری2-7 مباني و چهارچوب نظccري:در رابطccه بccا بزهكccاري و انحccراف بايccد گفت كccه جامعه شناسي انحرافات به عنوان يكي از حccوزه هccاي جامعccه شناسccي بccه دنبال تبيين علل و عوامل عدم همنوايي افراد با هنجار هاي اجتماعي است. انحccccراف اجتمccccاعي يccccك پديccccده اجتمccccاعي اسccccت كccccه برحسccccب

75

زمcccان ،مكcccان،مccوقعيت اجتمccاعي افcccراد،فرهنگهccا و خccرده فرهنگهccاي مختلف،ايدئولوژي ها و گروههاي اجتماعي متفاوت ،نسبي مي باشد.به طور كلي بايد گفت كه در جامعccه شناسccي انحرافccات بزهكccاري و انحccراف را از چهار منظر مورد مطالعه و بررسي قرار داده اند و نظريccه هccاي موجccود در

-2- تبيين هccاي زيسccت شccناختي 1چهار سطح و زمينه صورت گرفته است. - روانشccناختي4- تبccيين هccاي جامعccه شccناختي 3تبccيين هccاي روان شccناختي

اجتماعي كه هccر يccك از اين سccطوح نظريccات مختلفي در رابطccه بccا جccرم وبزهكاري مطرح نموده اند.

در اين قسمت به نظريه هائي اشاره خواهيم كرد كه بر خccانواده بccه عنccوانيكي از عوامل تاثير گذار بر بزهكاري نوجوانان تاكيد دارند.

76

-نظريه هاي روان شناختي اجتماعي انحراف:2-7-1

:5نظريه كنترل اجتماعي ( بزهكاري به عنوان يك مسccأله اجتمccاعي بايccد در1969به عقيده هيرشي )

عرصه خانواده ، محله ، مدرسه ، همساالن و ساير ارگان هccا يccا مؤسسccات اجتمccاعي كccه نوجccوان بccه نccوعي در آنهccا عضccويت دارد ، بررسccي گccردد . هيرشي معتقد است كه بزهكاري وقتي اتفاق مي افتد كه قيود فccرد نسccبت به اجتماع ضعيف شوند يا به طور كلي از بين بروند . اين قيود را تحت چهار

مفهوم كلي خالصه مي كند :

وابستگي : حساسيتي است كه شخص نسبت به عقايد ديگران دربcاره خcود نشان مي دهد ، در حقيقت يك نوع قيد و بند اخالقي است كه فرد را ملccزم به رعايت هنجارهcاي اجتمcاعي مي كنcد . اين وابسcتگي را هيرشcي همپايcه

وجدان و يا من برتر مي داند .

تعهد : ميزان مخاطره اي است كccه فccرد در تخلccف از رفتارهccاي قccراردادي اجتماع مي كند . بدين معccني فccردي كccه خccود را نسccبت بccه قيccود اجتمccاعي متعهد مي داند از قبول اين مخاطرات پرهيز مي كند . اگر وابسccتگي را هم

پاي وجدان بدانيم ، تعهد همپايه عقل سليم يا خود است .

درگير بودن : مccيزان مشccغوليت فccرد در فعcاليت هccاي مختلccف اسccت ، كcه باعث مي شود او وقت براي انجccام كccار خالف نداشccته باشccد . مثccل درگccير شدن در سccرگرمي هcاي مدرسccه ، خانccه و اشccتغال بcه فعcاليت هccاي فccوق

برنامه .

باورها : ميزان اعتباري است كه فرد براي هنجارهاي قراردادي اجتماع قائل است ، در حالي كه مي تواند طبق ميل خود از آنها تخلف كند ، ولي به آنهccا

پايبند باقي مي ماند ، مانند باور به نيكوكاري ، حسن شهرت و غيره .

5 Social control Theories

77

:6نظريه همنشيني)پيوند( افتراقي بنا بر اين ،نظريه نزديكان و همساالني كه بزهكار باشند در تشكيل و تقويت نگرش بزهكاري به طور مؤثر كمك مي كننccد و فccرد را بccه سccوي بزهكccاري سوق مي دهند . نظريccه پيونccد افccتراقي محتccواي اجتمccاعي بزهكccاري را در نظccر دارد و فccرد بزهكccار را در جايگccاه اجتمccاعي او از حيث رابطccه اش بccا

خانواده يا محله و رفقا و مصاحبين در نظر مي گيرد .

رويكردهاي التقاطي: در حالي كه نگرش هاي اختصاصي به موضوع منجر به استفاده از چارچوب نظري خاص آن رويكرد در پژوهش ها گرديده اسccت ، عccده اي نccيز ديccدگاه هاي التقccاطي را مccورد توجccه قccرار داده و بccا ديccد وسccيع تccري بccه موضccوع نگريسته انccد . يكي از مطccالب كالسccيك در اين زمينccه پژوهشccي اسccت كccه

توسط مشكاني انجام شده است .

6 Differential association

78

نظريه تلفيقي اين پژوهشگران شامل دو مؤلفه است كه مجموعا چارچوب نظري پژوهش را تشكيل مي دهccد.مؤلفccه اول را كنccترل هccاي خccانوادگي ، اجتماعي ، روابط عاطفي ، كودك و نوجccوان بccا افccراد مهم در زنccدگي او از قبيل اقوام ، معلمين ، دوستان صالح تشكيل مي دهنccد كccه نقش بازدارنccده در گرايش به بزهكاري دارند . مؤلفه دوم نيز از نيروهاي وارده بccر كccودك و نوجوان اثر مي گذارند و او را در جهت بزهكاري سccوق مي دهنccد ، تشccكيل مي دهد . بديهي است كه بين مؤلفه اول و دوم كشمكشccي در بين اسccت و تعامccل بين آن دو اسccت كccه نهايتccا موضccع كccودك و نوجccوان را نسccبت بccه بزهكاري تعيين مي كند . يافته هاي پژوهش نشccان مي دهنccد نتccايجي كccه از تلفيق دو نظريه پيوند افتراقي و كنترل اجتماعي حاصل شده است ، نشccان يccا شccاخص مؤلفccه وابسccتگي نوجccوان بccه خccانواده و مولفccه وضccع سccالمت خانواده با شدت بزهكاري مؤثر است . بccدين تccرتيب كccه هccر چccه پيونccدهاي عاطفي نوجوان با خانواده بيشتر مي شود و روابط پدر و مادر با فرزنccدان سالم تر و امن تر باشد بزهكاري كاهش مي يابccد. مؤلفccه هccاي مربccوط بccه پيوندهاي افتراقي و مؤلفه ارتباط نوجوانان بccا دوسccتان و اقccوام نشccان مي

دهد وجود همسايگان خالفكار و محله جرم خيز در بزهكاري مؤثر است .

:7- نظريه هاي جامعه شناختي2-7-2 تبيينهاي جامعه شناختي با رويكرد وفاق اجتماعي و تضcاد بcر نقش اساسcي محيط اجتماعي در شكل گيري انحرافات اجتماعي تاكيد كccرده انccد .نظريccه هcccاي موجcccود در اين زمينcccه ،عبارتنcccد از نظريcccه هcccاي بي سcccازماني

اجتماعي ،نظريه هاي تضاد و نظريه هاي خرده فرهنگي

7 Sociological Theories

79

نظريه هاي بي سازماني اجتماعي: نظريه پردازان بي سازماني اجتماعي بر اين باورند كه عواملي چون كاهش كارايي نهادهاي اجتماعي نظير خانواده و تضعيف تقيد هاي خويشccاوندي بccه عنccccوان نيروهccccاي غccccير رسccccمي كنccccترل اجتمccccاعي جccccرايمي نظccccير قتل ،سرقت ،انحرافات جنسي و اعتياد را افزايش مي دهند.به اعتقاد آنccان عوامل اجتماعي افراد را كنترل مي كنند و وقccتي كccه اين عوامccل بي ثبccات

شوند،افراد توان كمتري براي كنترل رفتار خود دارند.

مرتن: نظريه ساخت اجتماعي و آنومي ديدگاه مرتن به دنبال كشف اين امر اسccت كccه چگونccه بccرخي از سccاختهاي اجتماعي بر افراد خاصي از جامعه تاثير گذاشته و موجب شده آنان مرتكب رفتار ناهمنوا با هنجارهاي اجتمccاعي شccوند.بccه نظccر او سccاختهاي اجتمccاعي فعال بوده و توليccد كننccده الگوهccاي رفتccاري مي باشccند؛بنccابراين،او بccر نظم اجتماعي تمركز نموده و تاثير ساختهاي هنجاري را بر افccراد مccورد تفحص و

تبيين قرار مي دهد.

80

پارسونز: كنش اجتماعي و آنومي پارسccونز معتقccد اسccت كccاركرد هccاي مناسccب هccر يccك از خccرده نظامهccاي فرهنگ،اجتماع،شخصيت،و اقتصccادو ارتبccاط و كنش متقابccل بين آنهccا عامccل كنccترل كننccده هرجامعccه و همچccنين عامccل بقccا و پايccداري نظccام اجتمccاعي است.در مقابل،عدم تعادل و بي سازماني در هريك از خرده نظام ها حيccات جامعه را تهديد كرده زمينه را براي رفتار انحرافي فراهم مي سccازد.از ديccد پارسccونز،نهادهاوسccازمانهاي اجتمccاعي عوامccل اجccرايي و ابزارهccاي جامعccه پذيري الگوهاي رفتاري و دروني ساختن آنها در افراد هستند.در صورتي كccه نهادها و سازمانهاي كارگزار جامعه پذيري نظير خccانواده،مدرسccه و وسccايل ارتبccاط جمعي كccارايي الزم را نداشccته باشccند جامعccه دچccار بي سccازماني

اجتماعي گرديده و پيامدآن شيوع رفتار انحرافي در جامعه است.

-نظريه هاي روانشناختي:2-7-3 در زمينه تبيينهاي روانشناختي انحراف، بايccد گفت كccه اين تبيينهcا بيشccتر بccر تفاوتهاي فردي افراد كه بر اساس عوامل روان شناختي نظير هوش و نccوع

شخصيت تعيين مي شوند تمركز نموده اند .

81

شخصيت و انحراف: در زمينه شخصيت و انحراف ،رهيافت روان كاوي كه از آزمونهاي زيگمونccد

مشccتق شccده و بccه فهم شخصccيت انسccاني و ارتبccاط آن بccا رفتccار8فرويد انحرافي پرداخته است. فرويccد شccكل گccيري شخصccيت انسccان را در دوران كودكي جستجو مي كند كه از يك تا شش سالگي طccول مي كشccد.او بccراي ساختار شخصيت سه مجموعه نيرو را كه عوامل كنترل رفتccاري ناميccده بccر

مي شمارد:

: كه نشان دهنده غرايccز و گرايشccهاي انسccاني و تccابع اصccل لccذت9- ضمير1بوده

: كه معرف واقعيتهاي اجتماعي زندگي است و به فccرد امكccان مي10- خود2دهد كه درك كند،بينديشد و بر محيط زيست خود تاثير بگذارد.

: كه نماينده بازدارندگي هاي اجتماعي است كه در طول تجربه11- فراخود3در گروههاي اجتماعي به ويژه در خانواده كسب شده

-نتيجه گيري:2-7-4 پیچیدگی عوامل مؤثر در پدیده بزهكاری سبب شده است كccه هccر گccروه از محققccان آن را از دیccدگاهی خccاص بررسccی كننccد. روان شناسccان و روان پزشكان از دیدگاه روان شناختی، حقccوق دانccان از دیccدگاه جccرم شناسccی و مسایل كیفری، پزشكان و زیست شناسان از نظccر عوامccل مccؤثر زیسccتی و

باالخره جامعه شناسان از دید آسیب شناسی اجتماعی.

اينها نظريات معروف و مشهوري بودند كه در زمينه جرم و بزهكاري مطرح شده اند در اين نظريات به طور مسccتقيم و غccير مسccتقيم بccر نقش و تccاثير خانواده در بزهكاري نوجوانان اشاره شده است .نكته قابccل تccوجهي كccه در همccه اين نظريccات وجccود دارنccد اين مي باشccد كccه آنهccا خccانواده را يكي از

8 Sigmund freud9 Id

10 Ego11 Superego

82

ساختهاي مهم اجتماعي مي دانند كه مي تواند در شكل گيري شخصيت فرد به عنوان يك فرد مهم و حياتي يا در مقابل آن به عنوان يccك فccرد بزهكccار و كجرو نقش اساسي داشته باشد.و رفتار نوجوان تاحccد زيccادي برخواسccته از

شكل گيري شخصيت او در نظام خانواده مي باشد.

-روش تحقيق :2-8

-نوع روش تحقيق :2-8-1

روش تحقيق ما بصورت پيمايشي خواهد بود. در اين پccژوهش سccعي شccده از هccر دو روش گccردآوري اطالعcات اسccتفاده كccنيم. يعcني روش مccا هم بccه صورت كتابخانه اي و اسنادي بوده و از اطالعات كتابخانه و پايان نامه هccاي دانشجويان در ارتباط با موضوع مورد بحثمان و همچنين مقاالت و نشccريات موجccود در اين رابطccه اسccتفاده خواهccد شccد . وهمچccنين بccراي گccردآوري اطالعات و داده ها ؛ سعي شccده بccه صccورت ميccداني تعccدادي از نوجوانccان بزهكار و غير بزهكارشهرستان گناباد را مورد بررسي و مطالعه قرار دهيم.

از آنجcccا كcccه در اين روش از شcccيوه هcccاي متفcccاوتي همچcccون مصcccاحبه و پرسشنامه براي گردآوري اطالعات استفاده مي شccود لccذا بccا اين روش مccا مي توانيم به راحتي اطالعات خود را جمع آوري كنيم و همچنين از آنجccا كccه در پي اين هسccتيم كccه متغييرهccاي متفccاوتي را در رابطccه بccا موضccوعمان بررسي كنيم لccذا اين روش امكccان مقايسccه و اسccتنباط علي را فccراهم مي

نمايد.

- تعريف عملياتي متغيرها :2-8-2متغير نوع رابطه اعضاي خانواده :

ابعاد اين متغير:

83

- رابطه گرم و صميمانه: معرف هائي كه بccراي اين بعccد ، در نظccر گرفتccه1ايم عبارتند از :

*عالقه داشتن والدين به همديگر

*عالقه داشتن فرزندان به والدين

*احترام گذاشتن اعضاي خانواده به همديگر

*ميزان گذران اوقات فراغت فرزندان با والدين

*درميان گذاشتن مسائل شخصي فرزندان با والدين

- رابطه سرد و متشنج: 2

معرف هائي كه براي اين بعد ، در نظر گرفته ايم عبارتند از :

*عالقه نداشتن والدين به همديگر

* عالقه نداشتن فرزندان به والدين

*توهين اعضاي خانواده به همديگر

*رسيدگي نكردن به مشكالت

*ضرب وشتم اعضاي خانواده

متغير ميزان تحصيالت والدين:

معرف هائي كه در متغير مستقل ميزان تحصيالت والccدين بررسccي خواهنccدشد عبارتند از :

*بي سواد

*تحصيالت ابتدايي

*تحصيالت متوسطه

84

*تحصيالت آكادميك

متغير وضعيت اقتصادي-اجتماعي خانواده:

ابعاد اين متغير:

- درآمد والدين:معرف هائي كه براي اين بعد، بررسي خواهند شد عبارتنccد1از :

*ميزان درآمد پدر

*ميزان درآمد مادر

- شغل والدين: معرف هائي كه براب اين بعد، بررسي خواهند شد عبارتند2از:

*شغل پدر

*شغل مادر

- رشد اجتماعي اعضاي خانواده: معرف هائي كه بccراي اين بعccد، بررسccي3خواهند شد عبارتند از:

*عضويت اعضاي خانواده در كتابخانه

*مcccccيزان اسcccccتفاده اعضcccccاي خcccccانواده از محصcccccوالت فcccccرهنگي)كتاب،مجله،روزنامه(

با توجه به گستردگي انواع بزهكاري در نوجوانccان ،معccرف هccائي كccه در اين تحقيق به عنوان متغير وابسته بزهكاري نوجوانان بررسي خواهد شد،طبccق سوالي كه از اداره زندان شهرستان گناباد شد شccايعترين اين بزهكccاري هccا

در اين شهرستان عبارت بودند از:

*حمل مواد مخدر

*سرقت

85

86

تحقيق ابعاد و شاخص هاي متغير هاي

سوالشاخصابعادنوع متغيرمتغيرمستق

لوابست

ه نcccوع رابطcccه اعضcccccccccاي

خانواده

*

رابطcccccccه گcccccccرم و

صميمانه

عالقه داشتن والدين بههمديگر

8

عالقه داشتن فرزنccدانبه والدين

9-10

احترام گذاشتن اعضايخانواده به همديگر

11-12

مccيزان گccذران اوقccات فcccراغت فرزنcccدان بcccا

والدين

13-15

درميان گذاشتن مسائل شخصcccي فرزنcccدان بccا

والدين

14-16

رابطcccccccه سccccccرد و

متشنج

عالقه نداشccتن والccدينبه همديگر

17-19

عالقه نداشتن فرزندانبه والدين

18-20-21

توهين اعضاي خccانوادهبه همديگر

22-23

رسcccيدگي نكcccردن بcccهمشكالت

24-25-27

ضccرب و شccتم اعضccايخانواده

26

وضccccccccعيتاقتصccادي،اجت مcccccccccccاعي

*خانواده

درآمccccccccدوالدين

28ميزان درآمد پدر29ميزان درآمد مادر

6شغل پدر شccccccccغل

87

7شغل مادروالدين رشcccccccccد اجتمcccاعي اعضccccccاي

خانواده

عضccccccويت اعضccccccايخانواده در كتابخانه

30

ميزان اسccتفاده آنهccا از محصccccccccccccccccccccوالتفرهنگي)كتاب،مجله،رو

زنامه(

31-32

تحصccccccيالتوالدين

*

5-4بيسوادتحصيالت ابتدايي

تحصيالت متوسطهتحصيالت آكادميك

بزهكاري*

33سرقتمواد حمل

مخدر34

 

- جامعه آماري :2-8-3 جامعه آماري در تحقيق حاضر نوجوانان بزهكار و غير بزهكار در شهرستان

گناباد مي باشد.

- حجم نمونه :2-8-4 نفcر از نوجوانcان بزهكcار و20 براي حجم نمونه در پژوهش حاضcر تعcداد

نفر هم از نوجوانان غير بزهكار انتخاب شدند.20تعداد

-شيوه نمونه گيري :2-8-5

88

براي بدسccت آوردن حجم نمونccه از روش نمونccه گccيري اسccتفاده شccده كccه روش نمونه گيري در مورد نوجوانان بزهكار به صورت موردي بوده و نمونه

گيري گروه گواه به صورت خوشه اي بوده است.

- واحد تحليل :2-8-6واحد تحليل در اين بررسي خانواده مي باشد .

- واحد مشاهده :2-8-7 واحcccد مشcccاهده در پcccژوهش حاضcccر فcccرد اسcccت كcccه عبارتنcccد از

پدر ،مادر ،نوجوانان

- ابزار گرداوري اطالعات:2-8-8 )پرسشنامه ،كارت مصاحبه ،كارت مشccاهده،كccارت آزمccون،فيش،جccدول و

غيره(

محقق در اين پژوهش سعي نموده اسcت در روش ميccداني از پرسشccنامه ، جهت گccردآوري اطالعccات اسccتفاده نمايccد و در روش كتابخانccه اي از ابccزار

فيش برداري و جدول استفاده نمايد .

- اعتبار وپايايي تحقيق:2-8-9براي سنجش اعتبار و پايايي تحقيق به روش ذيل عمل كرده ايم:

اعتبار تحقيق: اعتبار سنجش بستگي بccه تطccابق مفهccوم بccا معccرف هccاي تجccربي سccنجش دارد.اصلي ترين روش آزمون اعتبار،بررسccي دقيccق سccنجه مفهcوم در پرتccو معناي آن و طرح اين پرسش جدي اسccت كccه آيccا اين ابccزار سccنجش واقعccا

( در اين تحقيccق از139:1377مفهوم مورد نظر را مي سنجد يccا نccه )بيكccر؛ روش اعتبار معيار و مالك استفاده شده است چرا كه سواالت و گويه هccاي

89

موجود درپرسشنامه، مطابقت زيcادي بccا سccواالت و گويccه هcاي پرسشccنامهپايان نامه هائي داشته كه در اين زمينه كار كرده اند.

پايايي تحقيق: منظور از روايي يا پايايي اين است كه اگر آزمايشي را چند بار تكccرار كccنيم يا تجزيه و تحليل را به دفعات مختلف انجccام دهيم،در همccه مccوارد نتccايج بccه

( بccراي تعccيين پايccايي اين151:1380دست آمده يكسان باشccد)سccاروخاني؛ تحقيق از ضريب آلفاي كرونباخ استفاده شده است.در واقع آلفاي كرونبccاخ نشانگر انسجام دروني و همسازي داخلي گويه ها به شccمار مي رود.جccدول

ذيل نتايج تحليل روايي متغير هاي تحقيق را نشان مي دهد.

نتايج تحليل روايي متغيرهاي اصلي تحقيق

ضريب آلفccايتعداد گويه ها متغير                  رديفكرونباخ

%2086نوع رابطه اعضاي خانواده1

وضccccccccccccccccccccccccccccعيت2اقتصادي،اجتماعي خانواده

784%

%264تحصيالت والدين3

%279بزهكاري4

   

-يافته هاي تحقيق :2-9روش تجزيه و تحليل اطالعات:

بعد از جمع آوري پرسشنامه ها و وارد كردن اطالعات آن در نرم افزارspss.نتايج ذيل بدست آمد

- متغير اول)نوع رابطه اعضاي خانواده( تاييد گرديد يعني اينكه بين نوع1 رابطه ي اعضاي خانواده با بزهكاري نوجوانان در اين شهرستان رابطه اي

90

معنادار وجود داشت.به طوري كه خانواده هائي كه در آنها روابط گرم و صميمانه حاكم بود، ميزان بزهكاري تاحد زيادي كاهش يافته است و

برعكس اكثر بزهكاران ازخانواده هاي بودند كه روابط حاكم بر خانواده يآنهاسرد و متشنج بوده است.

- متغير دوم)وضعيت اقتصادي،اجتماعي خانواده( نيز تاييد گرديد،يعني2 اينكه اكثر بزهكاران از خانواده هائي بودند كه از نظردرآمد،شغل،ورشد

اجتماعي در سطح پاييني بودند.

- متغير سوم)تحصيالت والدين( نيزتاييد گرديد، يعني اينكه بين بزهكاري3 نوجوانان وسطح تحصيالت والدين آنها رابطه وجود داشت. واكثر بزهكاران

از خانواده هائي بودند كه سطح تحصيالت آنها پايين بوده است.

91

نمونه پرسشنامه:

 -3                              - سن:2                                         - جنس:1ميزان تحصيالت:

-6                  : تحصيالت مادر -5                              - تحصيالت پدر:4 شغل پدر :

 - شغل مادر:7

رديف

كامالموافقم

نه مخالفمموافقمنه موافقم

مخالفم

كامالمخالف

م

والدينم به همديگر عالقه زيادي دارند.8

احترام زيادي براي والدينم قايلم.9

ازبودن در كنار والدينم لذت مي برم.10

اعضاي خانواده ام با يكديگر ربطه گرم11و صميمانه اي دارند.

در خانواده ما حرمت بزرگترها توسط12 شود.              كوچكتر ها رعايت مي

بيشتر اوقات فراغت خود را با والدينم13مي گذرانم.

از در ميان گذاشتن مسائل شخصي با14والدين خود هراس دارم.

گردش و تفريح با دوستانم لذت بخش15 خانواده است. تر از گردش و تفريح با

92

مشكالتم را با پدر و مادرم در ميان مي16گذارم.

والدينم براي يكديگر احترامي قايل17نيستند.

به نظر دوستانم بيشتر از والدينم18اهميت مي دهم.

اكثر اوقات والدينم با يكديگر دعوا19ومشاجره مي كنند.

به والدينم اعتماد ندارم.20

براي دوستانم بيشتر از والدينم احترام21قايلم.

اعضاي خانواده براي يكديگراحترامي22قايل نيستند.

در خانواده ام حقوق كوچكتر ها توسط23بزرگتر ها رعايت نمي شود.

والدينم به مشكالت من توجهي ندارند.24

والدينم نمي توانند مرا درك كنند.25

گاهي اوقات توسط اعضاي خانواده26ضرب وشتم مي شوم.

آينده ام براي خانواده ام اهميتي ندارد.27

درآمد ماهيانه پدرم خوب است.28

93

درآمد ماهيانه مادرم خوب است.29)درصورت خانه دار نبودن(

بيشتر اعضاي خانواده ام عضو كتابخانه30هستند.

ازخواندن كتاب و روزنامه لذت مي31برم.

از نمايشگاههائي كه در زمينه32 كتاب،مطبوعات و...برگزار مي شوند

ديدن مي كنم.

تا2تابه حال چيزي)به قيمت 33 هزارتومان(را كه متعلق به خودم50

نبوده برداشته ام.

تا به حال مواد مخدر حمل كرده ام.34

 

منابع و ماخذ: - اعزازي ، شهال »جامعه دشناسي خانواده با تاكيد بر نقش ساختار و

1377كاركردخانواده در دوران معاصر «، تهران: روشنگران.

1387- احمدي ، حبيب »جامعه شناسي انحرافات« ، تهران : سمت،

94

در علوم اجتماعي وSPSS- افشاني ، عليرضا »آموزش كاربردي رفتاري« ، يزد : دانشگاه يزد

- ستوده ، هدايت »آسيب شناسي اجتماعي،جامعه شناسي1376انحرافات«،تهران :آواي نور،

- شيخاوندي ، داور»جامعه شناسي انحرافات و مسائل جامعوي«،1373مشهد :مرنديز،

- رفيع پور ، فرامرز»آنومي يا آشفتگي اجتماعي،پژوهشي در زمينه1378پتانسيل آنومي در شهر تهران«،تهران:انتشارات صداوسيما،سروش،

1378- قائمي ، علي »زمينه تربيت« ، تهران :اميري،

- مريجي ، شمس الله »عوامل موثر در انحراف از ارزشها« ،1387قم:مركزپژوهش هاي صدا وسيما،

( پايcccccان نامهwww.sid.ir- سcccccايت هcccccاي : مقالcccccه )www.irandoc.ac.ir) )

95