บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาวจยครงนมงศกษาความสมพนธของภาวะสขภาพองคการ และประสทธผลของโรงเรยนมธยมศกษา เพอพฒนาสขภาพองคการและประสทธผลของโรงเรยน โดยมงเนนทผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา ผวจยจงไดศกษาแนวคดทฤษฎ เอกสารงานวจยทเกยวของ ดงน

1. แนวคดเกยวกบองคการ - ความหมายและความส าคญขององคการ - องคประกอบขององคการ

2. แนวคดเกยวกบสขภาพองคการ - ความหมายและความส าคญของสขภาพองคการ - มตสขภาพองคการ - ลกษณะของสขภาพองคการ - เครองมอวดสขภาพองคการ - แนวทางการพฒนาสขภาพองคการ

3. แนวคดเกยวกบประสทธผลของโรงเรยน - ความหมายของประสทธผลองคการ

- ความหมายของประสทธผลโรงเรยน - การวเคราะหและประเมนประสทธของโรงเรยน 4. แนวคดเกยวกบผลสมฤทธทางการเรยน - ความหมายของผลสมฤทธทางการเรยน - การวดและประเมนผลสมฤทธทางการเรยน - แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน 5. แนวคดเกยวกบโรงเรยนมธยม - บทบาทและหนาทของโรงเรยน - ความส าคญของการจดการศกษาในระดบมธยม - กฎหมาย กฎ ประกาศ ระเบยบทเกยวของกบการบรหารจดการศกษาโรงเรยนมธยมศกษา

7

แนวคดเกยวกบองคการ ความหมายขององคการ

ในสงคมปจจบนเปนสงคมขององคการและทส าคญองคการยงเปนเครองมอทใช ในการแกไขขอจ ากดตาง ๆ ของมนษย

ไซมอน (Simon, 1950) กลาวถงองคการไววาเปนระบบพฤตกรรมรวมทสมาชกในองคการ ตางมความคาดหวงในพฤตกรรมของบคคลอน ๆ ทเกยวของกบเปาหมายหรอ วตถประสงคขององคการขณะเดยวกนมนษยในสงคมคาดหวงทจะให องคการตาง ๆ เหลาน เปนองคการทมประสทธภาพ ประสทธผล มคณคาอยางแทจรง เพอสงเสรมใหมความเปนอยทดขนนอกจากน องคการยงสามารถตอบสนองความตองการของมนษยได เปนอยางดท งดานอารมณ จตใจ สตปญญา และเศรษฐกจ ซงองคการสามารถท าให เปาหมายของมนษยประสบความส าเรจภายใต ความรวมมอภายในองคการ มนกวดวชาการหลายคนได กลาวถงของ องคการ (organization) ไว หลายทานอาท

บารนารด (Barnard, 1966) กลาววา องคการเปนระบบความรวมมอประสานกจกรรมหรอก าลงงานของบคคลอยางมจตส านก นจากนองคการเปนหนวยทางสงคม (social unit) อยางหนงทเกดจากการรวมมอเอากระบวนการแบบความสมพนธของสมาชกในองคการตงแตสองคนขนไป เพอการด าเนนการอยางไดอยางหนง ซงไดก าหนดและยอมรบโดยสงคมอยางมระบบ มแบบแผน มอาณาเขต มความสมพนธเฉพาะตว และมกรรมวธทจะสรางเสรม ท านบ ารงรกษาทรพยากรบคคลรวมทงทรพยากรอนๆ เพอใหสมาชกในองคการด าเนนงานใหบรรลเปาหมายได

สวน กด (Good, 1973) ไดใหความหมายขององคการ (organization) ไววา เปนกระบวนการหรอผลของการจดรวบรวมองคประกอบตางๆ หรอเปนองคประกอบเขาเปนหนวยตามหลกการและเหตผล

นอกจากนรอบบนส (Robbins, 1990) ใหความหมายขององคการ (organization) ไววา เปนการประสานงานระหวางสมาชก องคการจะมอาณาเขต มกฎระเบยบ มการก าหนดโครงสรางอ านาจ มระบบการตดตอสอสาร และมการด าเนนงานอยางตอเนองเพอใหบรรลเปาหมายทวางไว กจกรรมตางๆ มผลตอสมาชก องคการ และสงคม นอกจากนยงมนกวขาการชาวไทยทไดกลาวถงความหมายขององคการไวหลายทาน อาท

สมยศ นาวการ (2542) กลาววาองคการ (organization) วาเปนความสมพนธทมแบบแผนระหวางบคคลทเกยวของกบกจกรรมตางๆ ทตองขนอยระหวางกน เพอบรรลเปาประสงคเฉพาะอยาง

8

สวนธงชย สนตวงษ (2543) ไดกลาววา องคการเปนรปแบบของการท างานของมนษยทมลกษณะการท างานเปนกลม มการประสานงานกนตลอดเวลา มการก าหนดทศทาง มการจดระเบยบวธการท างาน และการตดตามผลวดส าเรจของงานอยางสม าเสมอ นอกจากนนองคการยงหมายถง กลมคนทอยรวมตวกน โดยมจดมงหมายรวมกนในการท ากจกรรมหรองานอยางไดอยางหนง โดยจะตองอาศยกระบวนการในการจดโครงสรางของกจกรรมหรองานนนตกเปนประเภทตางๆ เพอใหการแบงงานแกสมาชกในองคการด าเนนการบรรลเปาหมาย ลกษณะขององคการเปนระบบเปดทน าสภาพแวดลอมตางๆ ทเปนสงน าเขา ซงประกอบดวย วสดอปกรณ เครองมอ แรงงาน ทน และขาวสารขอมลสารสนเทศตางๆ ไปสกระบวนการเปลยนแปลง โดยใชวธการและเทคนคตางๆ ในการจดการเพอใหสงน าเขาไปสสงสงออกทพงประสงค และสงสงออกดงกลาวไดแก ผลตภณฑหรอบรการตางๆ ขององคการ ทงนวตถประสงคขององคการประสบความส าเรจไดจงตองอาศยสมาชกองคการทกคน กมลาศน ศรประสทธ (2548) กลาววา องคการเปนรปแบบการรวมตวของสมาชกตงแตสองคนขนไป ซงมการก าหนดและยอมรบระเบยบกฎเกณฑ แบบแผนในการปฏบตงาน มอาณาเขตทชดเจน มโครงสรางประสานความสมพนธของคนในองคการ โดยททกคนมเปาหมายสวนบคคลและพยายามด าเนนการเพอใหเปาหมายของตนเองไดรบการตอบสนองและบรรลเปาหมายขององคการในภาพรวม ดงน นจากทรรศนะของนกวชาการสามารถสรปไดวา องคการ หมายถง รปแบบความสมพนธทางสงคมแบบหนง ซงไดวางกฎเกณฑส าหรบการเขาเปนสมาชกของกลม และมสมาชกบางคนในกลมท าหนาทเปนหวหนาหรอผบรหาร ทคอยดแลใหสมาชกปฎบตตามกฎเกณฑหรอเปนระบบการบรหารจดการทมการออกแบบและการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคหรอเปนกลมของบคคลทท างานรวมกนเพอใหบรรลเปาหมายเดยวกน

องคประกอบขององคการ มนกวชาการหลายทานไดกลาวถงองคประกอบขององคการไวในหลายมมมองอาท เชน

สนนทา เลาหนนทน (2544) ไดกลาวถงองคประกอบขององคการไววา องคการสวนใหญประกอบดวยสวนตางๆ ดงน 1) คนตงแตสองคนขนไป และรวมกนปฏบตงานหรอแบงงานกนท าเพอบรรลเปาหมายทก าหนด 2) คนเหลานจะตองอาศยเทคนคและวทยาการหรอเทคโนโลยเพอการแกไขปญหาหรอการตดสนใจ 3) คนเหลานตองการความร ขอมล ขาวสารในการแกไขปญหา 4) คนในองคการไมไดอยในท วางเปลา แตทกคนตองอยในองคการซงมโครงสราง 5) องคการจะด ารงอยไดเพอการบรรลเปาหมายตามทไดก าหนด และเปาหมายจะเปนสาเหตท าใหมนษยตองตดตอปฏสมพนธกน 6) องคการตองมการปรบตวใหสอดคลองกบสงแวดลอม องคประกอบ

9

ทงหมดจะตองมปฏสมพนธกบสงแวดลอม ซงมผลตอการปฏบตงานขององคการ นอกจากนองคการยงแบงออกเปนระบบเปดและระบบปด ในองคการทเปนระบบเปดมการเคลอนไหวเปลยนแปลงซงมลกษณะเปนกระบวนการอยางตอเนองทประกอบดวย สงน าเขา กระบวนการเปลยนแปลง และผลผลต

ในท านองเดยวกน ณฏฐพนธ เขจรนนทน (2545) ยงไดกลาวถงองคประกอบขององคการไวอยางคลอบคลมซงสามารคสรปได ดงน 1.องคการเปนกลมสงคม (Organization are social entities) โดยทองคการเกดขนโดยกลมบคคลทรวมตวเพอท ากจกรรมรวมกนโดยมเปาหมายทชดเจน ท าใหสมาชกแตละคนแสดงบทบาทตามหนาทและความรบผดชอบของตน ซงจะสงเสรมใหองคการบรรลวตถประสงคทก าหนดไว ดงนนเมอสมาชกมการเปลยนแปลงคานยม ความคด ทศนคต และพฤตกรรมจะสงผลกระทบใหวฒนธรรมการท างานและเปาหมายขององคการเปลยนแปลงไปดวย 2.องคการมขอบเขตทชดเจน (Organizations have identifiable boundaries) ขอบเขตจะแบงระบบออกจากสภาพแวดลอม โดยขอบเขตจะก าหนดสวนตางทเปนสวนขององคการ และอะไรทเปนสภาพแวดลอมทอยภายนอกองคการ ทงนแตละองคการจะมขอบเขตทางดานกายภาพหรอขอบเขตการด าเนนงาน จ านวนสมาชกทชดเจน เพอบงชและแบงแยกวาสวนใดเปนองคประกอบ อ านาจหนาท และความรบผดชอบขององคการ อะไรทเปนสภาพแวดลอมอน ซงอาจจะมอทธพลหรอไมมอทธพลตอการด าเนนงานในอนาคต 3.องคการมเปาหมายเปนเครองชน า (Organizations are goal directed) การบรรลเปาหมายขององคการและผลประโยชนของตนเองเปนเหตผลส าคญของการรวมตวการท างานในองคการ สมาชกองคการจะมเปาหมายทเหมอนหรอแตกตางกนกได แตจะมเปาหมายขององคการเปนความแตกตางกน แตการด ารงอยและการเจรญเตบโตยงคงเปนสงทองคการทกองคการตองการเหมอนกน โดยเปาหมายจะเปนแรงกระตนส าคญทกอใหเกดพฤตกรรม และกระตนจงใจใหสมาชกรวมกนท างาน นอกจากนเมอเปาหมายเปลยนจะสงผลใหพฤตกรรมเปลยนไปดวย ดงนนผบรหารตองสรางความมนใจและหมนตรวจสอบสมาชกเพอใหการท างานบรรลเปาหมายขององคการ 4.องคการมโครงสรางของกจกรรมอยางเปนระบบ (Organizations have deliberately structured activity systems) โดยปกตองคการตางๆ จะมการออกแบบระบบและโครงสรางการบรหารตามหนาท กจกรรม และความรบผดชอบ โดยแบงงานออกเปนฝาย แผนก และหนวยงาน โดยแตละสวนจะมความสมพนธเกยวของกนเพอใหองคการด าเนนงานบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ ดงน นเมอโครงสรางองคการถกปรบเปลยน รปแบบของงานและองคการจะเปลยนไปเชนเดยวกน

10

5.องคการเปนระบบ (Organizations as systems) ในการพจารณาองคการในฐานะระบบ ซงเปนวธทดทสดในการท าความเขาใจองคการและรปแบบการท างานในองคการซงในแตละวนเมอมการเปลยนแปลงเกดขน โดยทระบบจะหมายถงหนวยยอยตงแต 2 หนวย ทตองพงพาซงกนและกนในสภาพแวดลอมทใหญขน ซงสามารถแบงการพจารณาระบบตางๆ ออกเปน 2 ระบบ คอ 5.1 ระบบปด (Close systems) เปนระบบทสามารถด ารงอยไดดวยตนเอง มสภาพแวดลอมในการท างานของตนเองอยางสมบรณระบบปดเปนระบบทแยกตวจากสภาพแวดลอมภายนอกโดยเดดขาด ไมมการถายเทปจจยน าเขาทรพยากรหรอพลงงานระหวางกน ซงเปนไปไดยากในทางปฏบต ยกเวนการทดลองในชวงระยะเวลาสนๆ ซงเปนไปไมไดกบระบบทางสงคมทมการแลกเปลยนระหวางระบบกบสภาพแวดลอม 5.2 ระบบเปด (Open systems) เปนกลมของสวนประกอบและสภาพแวดลอมทมความเกยวของและตดตอสมพนธกน ปกตระบบเปดจะตองการปจจยน าเขาจากสภาพแวดลอมเพอท าการเปลยนแปลงปจจยเหลานนใหเปนผลลพธและกระจายผลลพธออกมาสสภาพแวดลอมภายนอก ซงเราจะพจารณาองคการเปนระบบเปดทมความสมบรณเพราะองคการสามารถตดตอกบสงแวดลอมภายนอก โดยอาศยกระบวนการในการแปรรปปจจยน าเขาใหเปนผลลพธโดยผลกระทบของสภาพแวดลอมจะมอทธพลตอการท างานขององคการ ท าใหองคการเกดการเปลยนแปลงและสงผลกระทบกลบไปย งสภาพแวดลอม ท าใหเกดการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมเชนกน โดยทเราอาจกลาวไดวาทงระบบและสภาพแวดลอมตางตองอาศยซงกนและกน นอกจากนนการจดการเกดขนในองคการและในมมมองดานการจดการ องคการทมคนมาท างานรวมกนอยางเปนระบบเพอใหไดบรรลเปาหมายอยางใดอยางหนง ซงองคการมลกษณะรวมกนอย 3 ประการ ไดแก 1) ทกองคการตองมวตถประสงคหรอเปาหมายของตนเอง 2) ทกองคการตองมคนรวมกนท างาน และ 3) องคการตองมการจดโครงสรางงานแบงงานหนาทรบผดชอบของคนในองคการ

ซงโทมส ปเตอรและโรเบตร วอเตอรแมน (Peter, Thomas J. & Waterman, Robert H. Jr, 2004) ยงไดกลาวไวสรปวา องคการสมยนนจะตองเปนองคการแบบแบนราบ (flat) มการบรณาการอยางมระบบ สามารถเชอมตอไดในระบบอนเตอรเนต เปนองคการแหงการเรยนร สามารถท างานไดทกเวลาและสถานท สามารถตอบสนองสงตางๆ ไดทนท ตอบสนองลกคาไดทนตามความตอง และอยางมออาชพ และองคการทมการกระจายอ านาจใหแกระดบลางๆ พนกงานทไดรบอ านาจสามารถจดการกบความรบผดชอบนไดด หมายความวาพวกเขาตองไดรบการอบรมการบรหารทดและตองมการสนบสนนจากระบบทถกตองจากผบรหารองคการ

11

กมลาศน ศรประสทธ (2548) กลาววา องคประกอบขององคการประกอบดวยกลมคนเพอขบเคลอนองคการใหสามารถด าเนนการใหเปนไปตามวตถประสงคแลววตถประสงคองคการตองมความชดเจนในการท างาน มขอบเขตทชดเจน มโครงสรางของกจกรรมอยางเปนระบบ องคการมระบบเปนของตนเองซงอาจจะเปนระบบเปดหรอระบบปด ทงนจะสงผลตอการบรหารจดการความเปลยนแปลงทเกดขนในองคการ การมความรเกยวกบองคประกอบขององคการท าใหผบรหารสามารถน าบรบท ภารกจนนไปออกแบบการบรหารจดการใหมประสทธภาพตอไปในอนาคต

จากทรรศนะของนกวชาการสรปไดวาองคการประกอบดวยว ตถประสงคหรอจดมงหมาย ในการกอตงองคการขนมา เพอเปนแนวทางในการปฏบตกจกรรมมโครงสรางองคการตองมการจดแบงหนวยงานภายใน โดยอาศยหลกการก าหนดอ านาจหนาท การแบงงานกนท าตามความช านาญเพาะอยาง และการบงคบบญชาตามล าดบชน อนจะเปนหนทางน าไปสการรวมมอประสานงานเพอใหบรรลวตถประสงค มกระบวนการปฏบตงาน แบบอยางหรอวธปฏบตกจกรรมหรองานทก าหนดขนไวอยางมแบบแผน เพอใหทกคนในองคการใชเปนหลกในการปฏบตงาน องคการตองประกอบดวยกลมบคคลทเปนสมาชก โดยก าหนดหนาทตามภารกจทไดรบมอบหมาย ภายใตโครงสรางทจดตามกระบวนการปฏบตงานทก าหนดไวใหส าเรจตามวตถประสงค

แนวคดเกยวกบสขภาพองคการ ความหมายของสขภาพองคการ สขภาพองคการ (Organizational health) มฐานค ามาจากค าวา สขภาพ และองคการ ค าวาสขภาพ (Health) มความหมายตามพจนานกรมกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 หมายถง (น.) ภาวะทปราศจากโรคภยไขเจบ และในป 1948 องคการอนามยโลก (The World Health Organization: WHO) ไดบญญตความหมายของค าวา สขภาพไวในธรรมนญขององคการอนามยโลกวา สขภาพ หมายถง ภาวะแหงความสมบรณของรางกายและจตใจรวมถงการด ารงชวตอยในสงคมดวยด มใชเพยงแตปราศจากโรคภยไขเจบและความทพพลภาพเทานน

จากการศกษาพบวา สขภาพองคการ (Organizational health) เปนค าศพทท มายส (Miles) นกวเคราะหองคการในยคพฤตกรรมศาสตรบญญตขนใช โดยการศกษาจากแนวคดและทฤษฎทงทางวทยาศาสตรและพฤตกรรมศาสตร

สขภาพองคการตามแนวคดของมายส (Miles, 1973) หมายถง การศกษาองคการเพอใหเกดกระบวนการเปลยนแปลงอยางมแผน โดยใหความส าคญไปทการพจารณาขอบเขตอยางกวางๆ ของกจกรรมตางๆ ทกระท ารวมกนในองคการดวยการอาศยการศกษาคนควาวจย เพอใหไดขอมล

12

อยางมความหมายเกยวกบความพยายามหาแนวทางทจะปรบปรงองคการใหเปนสถานทนาอย นาท างานและนาเรยนร หรออยางนอยทสดในวนหนงๆ ไดด าเนนการในสวนตางๆ ขององคการอยางเปนระบบ

คาเมรอน (Cameron, 1978) ไดใหความหมายสขภาพองคการวา หมายถง ชอเสยง คาของสถาบน กระบวนการบรหารทราบรน ไมมความตงเครยด และหมายถงความมนคงของสถาบนดวย

ดไวฟด (Dwividi, 1981) ไดใหความหมายสขภาพองคการวา สขภาพขององคการและประสทธผลขององคการมความคลายคลงกน การทองคการมสขภาพดหรอไมด จะสมพนธกบประสทธผลขององคการ

ฮอย และฟอรซส (Hoy and Forsyth, 1986) ไดใหความหมายของสขภาพองคการไววา เปนสภาวะการปฏบตงานในองคการตามภารกจและการไดตอบสนองการกระท าตามหนาททส าคญของระบบสงคมดานการปรบตว การท าใหบรรลเปาหมาย การบรณาการและการรกษาระเบยบแบบแผนขององคการ ท าใหองคการมความพรอมทจะอยทามกลางสภาพแวดลอมและสภาวการณตางๆ ในระบบสงคมไดอยางเหมาะสม และมโอกาสทจะปรบปรงหรอเปลยนแปลงใหองคการมพฒนาการกาวหนาไดอยางตอเนองเปนระยะเวลานาน

ตอมาในระยะหลงความหมายของ สขภาพองคการ ไดถกก าหนดขนใหมโดยการศกษาคนควาวจยของนกวชาการทางการบรหารการศกษา คอ

ฮอยและเฟลดแมน (Hoy and Feldman, 2000) ซงใหความหมายของ สขภาพองคการ วาหมายถง สภาวะการปฏบตงานในองคการตามภารกจและการไดตอบสนองการกระท าตามหนาทส าคญของระบบสงคมดานการปรบตว การท าใหบรรลเปาหมาย การบรณาการ และการรกษาระเบยบแบบแผนขององคการ ท าใหองคการมความพรอมทจะคงอยทามกลางสงแวดลอมและสภาวการณตางๆ ในระบบสงคมไดอยางเหมาะสมและมโอกาสทจะปรบปรงเปลยนแปลงใหองคการมพฒนาการกาวหนาไดอยางตอเนองเปนระยะเวลานาน

ไลเดนและคงแอล (Lyden and Klingele, 2000) ไดศกษาแลวใหความหมายสขภาพองคการวา เปนแนวคดใหมทกลาวถงความสามารถขององคการในการท าหนาทอยางมประสทธภาพ รวมถงความสามารถขององคการในการเตบโตและพฒนาไปพรอมๆกน

ฮอย และคณะ (Hoy and Others, 2002) ไดใหทรรศนะเพมเตมวาสขภาพองคการ หมายถง สภาวะการปฏบตงานในองคการตามภารกจและการไดตอบสนองการกระท าตามหนาทของระบบสงคมมการปรบตวท าใหบรรลเปาหมาย เกดการบรณาการและระเบยบแบบแผนในองคการท าใหองคการมความพรอมทจะคงอยทามกลางสงแวดลอมและสภาวะตางๆ ในสงคมไดอยางเหมาะสม และสามารถพฒนาไดอยางตอเนองเปนระยะเวลานาน

13

อารจรส (Argyris, 1964) ไดยนยนวาสภาพการณทมรวมตวกน มขอจ ากดของผลผลต มการแขงขน และพนกงานไมสนใจท างาน พนกงานมพฤตกรรมผลกดนความตองการของตนเหนอเปาหมายขององคการเปนกลมอาการทแสดงวา องคการมสขภาพไมด สวนองคการทมปญหาเกยวกบสมพนธภาพของสมาชกในองคการและองคการทผบรหารไมเขาใจเจตคต ความรสก ความคดของลกนอง จะเปนองคการทอยในภาวะอนตรายตอสขภาพองคการ

ฮอย และฟอรซส (Hoy and Forsyth, 1986) กลาววา สขภาพองคการยงเปนตวบงชอยางหนงของความส าเรจหรอประสทธผล ในทางตรงขามถาองคการใดสขภาพไมดจะท าใหการบรหารองคการนนไมมประสทธผล

รชารด (Richard, 1969) กลาวไววา สขภาพองคการทสมบรณจะสามารถอธบายถงองคการทมการเรยนร และการเปลยนแปลงกาวหนาทนสถานการณโดยมการจดโครงสรางอยางเปนระบบ มการบรหารความเสยงทด มวสยทศน คอ มเปาหมาย มการท างานเปนทม มการสอสารระบบเปด มระบบการใหรางวลทด มสมพนธภาพทดกบสงคม

เบนนส (Bennes, 1969) กลาวไววา องคการทมสขภาพดจะตองมความสามารถในการปรบตว (adaptability) ตระหนกในเอกลกษณของตน (sense of indentity) และตองมความสามารถในการทดสอบสภาพความเปนจรงในสงคม (capacity to test reality) องคการทมสขภาพดตองมความสามารถในการปรบตว มการยดหยน มความสามารถในการผลต และถาองคการมสขภาพไมดจะมสภาวะเสยงตอประสทธผล ในระยะยาว และการอยรอดขององคการ ทงนนกวชาการสวนใหญเรยกองคการเหลานวา เปนองคการทขาดประสทธผลเปนองคการทมสขภาพไมด

ส าหรบการศกษาสขภาพองคการของโรงเรยนในทรรศนะของ มายส (Miles) ทกลาววาเปนการศกษาความสามารถของระบบภายในโรงเรยน ซงไมเพยงแตจะท าหนาทตางๆ ไดอยางมประสทธภาพเทานน แตยงสามารถทจะพฒนาใหกาวหนาตอไปได เพอใหการกระท าตามหนาทของระบบสมบรณยงขนซงฮอย (Hoy) ไดอธบายเพมเตมวา ความสามารถของระบบภายในโรงเรยนนนตองเกดขนมาจากระดบภารกจและความรบผดชอบของระบบโรงเรยนตามทฤษฎระบบสงคม (social system theory) ซงมอย 3 ระดบ คอระดบสถาบน (institutional level) ระดบการจดการ (managerial level) และระดบปฏบตการ (technical level) นอกจากน ฮอยและมสเกล (Hoy and Miskel, 1991) ไดอธบายวาโรงเรยนทมสขภาพด (health school) จะปลอดจากแรงกดดนจากสงคม ชมชน และผ ปกครอง ผ บ รหารมแบบภาวะผ น า ทปรบเปลยน ตลอดเวลา มพฤตกรรมการบรหารทเนนทงมงงานและมงสมพนธสนบสนนผใตบงคบบญชา ทงการกระท าและความคดอาจารยในโรงเรยนมสขภาพสมบรณจะผกพนกบการเรยนการสอน ตงมาตรฐานการเรยนการสอนไวสงและสามารถปฏบตได นกเรยนตองเรยนอยางหนก มแรงจงใจในการเรยนสง ยอบรบ

14

ในการเรยนเกงของเพอน อปกรณการเรยนการสอนมอยางเพยงพอ อาจารยมความจรงใจตอกน มความกระตอรอรนในการปฏบตงาน และภาคภมใจในสถาบนของตน

ส าหรบประเทศไทย ไดมผศกษาสขภาพองคการและใหความหมายเกยวกบสขภาพองคการดงตอไปน

พรรณ สวตถ (2537) สขภาพองคการหมายถง สภาพขององคการทเกดจากสภาวะการปฏบตงานปกตตามภารกจและความรบผดชอบขององคการ ซงตอบสนองตามหนาทส าคญของระบบสงคม 4 ประการ คอ การปรบตว การบรรลเปาหมาย การบรณาการสรางสรรคการรกษาระเบยบแบบแผนขององคการ ท าใหองคการมความพรอมทจะคงอยทามกลางสงแวดลอมและสภาวะการตางๆ ในระบบสงคมไดอยางเหมาะสม สามารถทจะปรบปรงหรอเปลยนแปลงใหองคการมการพฒนาใหกาวหนาไปอยางตอเนองเปนระยะเวลานาน

นคร แสงนล (2545) ไดกลาวถงสขภาพองคการไววา หมายถง สภาพและบรรยากาศของความสมบรณขององคการทจะปฏบตงานตามอ านาจหนาทและความรบผดชอบขององคการ ไดอยางมประสทธภาพและมประสทธผล โดยสามารถทจะปรบตว และพฒนาองคการใหกาวหนาไปอยางย งยน

วรรณภา ประทมโทน (2545) กลาววา สขภาพองคการ หมายถง การทองคการสามารถด ารงกจการอยไดอยางมนคง มการเจรญพฒนาอยางตอเนองและมความสามารถในการจดการกบปญหาตางๆ ทมาคกคามไดอยางมประสทธภาพ นอกจากนนยงไดกลาวถงการเปรยบองคการเปนสงมชวต องคการจะมการเกดการเจรญเตบโต การเสอม และการตายไดในทสด ซงคลายกบชวตมนษยการทมนษยจะด ารงชวตอยไดจ าเปนตองอาศยปจจยตางๆ มาหลอเลยง เชน อาหาร อากาศ เครองนงหม ยารกษาโรค ซงปจจยดงกลาวเปนตวปอน (input) ทเขาไปในรางกาย เพอท าใหเกดกระบวนการ (process) ในการท างานของอวยวะตางๆ อยางเปนระบบ เชน ระบบหายใจ ระบบหมนเวยนโลหต ระบบยอยอาหาร ตลอดจนระบบขบถาย หากอวยวะดงกลาวท างานไดอยางมประสทธภาพ จะท าใหระบบตางๆ สามารถท างานไดอยางสอดคลองและประสานสมพนธกนด กอใหเกดผลผลต (outputs) ทด คอ ความสมบรณของรางกายและจตใจ รวมถงการด ารงชวตโดยปราศจากโรคภยไขเจบ เมออปมาใหองคการเปรยบเสมอนรางกายของมนษยเชนกน ระบบดงกลาว ไดแก ระบบโครงสราง (structural subsystem) ระบบเทคโนโลย (technology subsystem) ระบบงาน (task subsystem) และระบบคน (People Subsystem) ในแตละระบบมองคประกอบภายในหนาทเปนกลไกของการท างาน เชนเดยวกบการท างานของอวยวะตางๆ ของรางกาย หากองคประกอบแตละสวนท างานไดดจะท าใหระบบสามารถประสานสมพนธกนได องคการสามารถตอบตอเปาหมาย และวตถประสงคไดส าเรจ แตหากองคประกอบใดไมสามารถท างานหรอเสอม

15

สมรรถภาพไป เปนผลใหระบบขาดความคลองตวในการประสานการท างานรวมกน ดวยเหตนเององคการจะพบปญหาในการปฏบตงาน มสภาพการณของความไมสมบรณเกดขน ท าใหองคการไมสามารถคงอยไดและในทสดองคการนนเสอมและตายไป เชนเดยวกบชวตมนษย ดงนนค าวาสขภาพองคการจงถกน ามาใชเพอศกษาองคการในลกษณะของสงมชวตทมการเคลอนไหวอยตลอดเวลา

จรฐตกาล กอนเพชร (2546) ไดสรปความหมายสขภาพองคการไววา เปนความสามารถในการปฏบตงานตามภารกจและความรบผดชอบ ตอบสนองการกระท าตามทฤษฎและภาระหนาทของระบบสงคมในองคการ เพอใหองคการมสภาพคงอยไดทามกลางความเปลยนแปลงของสงแวดลอมและสามารถปรบปรงพฒนาใหกาวหนาไปอยางตอเนองและเปนระบบ และยงเปนสภาวะแหงความสมบรณขององคการแตละแหงในการด าเนนงานใหบรรลตามเปาหมาย ใหสามารถคงอยไดในสงคมดวยด

กมลาศน ศรประสทธ (2553) กลาววา สขภาพองคการหมายถง สภาพการปฏบตงาน ตามภารกจและความรบผดชอบของบคคล ทรวมกนปฏบตภารกจขององคการท าใหองคการมความพรอมทจะคงอยทามกลางสงแวดลอมและสภาวการณตางๆ ในสงคมไดอยางเหมาะสม สามารถจะประปรงเปลยนแปลงเพอใหองคการนนคงอยไดทามกลางความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมอยางตอเนองและย งยน

จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสรปความหมายของสขภาพองคการไดวา สภาพขององคการทเกดจากสภาวะการปฏบตงานตามภารกจและความรบผดชอบขององคการท าใหองคการมความพรอมทจะคงอยทามกลางสภาพแวดลอมและสภาวการณตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม สามารถจะปรบปรงหรอเปลยนแปลงใหโรงเรยน มการพฒนากาวหนาไปอยางตอเนอง

มตสขภาพองคการ จากการศกษาเรอง การพฒนาเครองมอตรวจวดสขภาพองคการโรงเรยน ผวจยเหนวาม

นกวชาการหลายทานไดศกษาเกยวกบมตสขภาพองคการซงเปนสงทเปนความรพนฐานในการท าวจยครงน ดงนนผวจยไดศกษาแนวคดจากนกวชาการหลายทาน ดงน มายส (Miles, 1973) ไดท าการศกษาโดยการเขาไปสงเกตและศกษาการท างานของคนงานในโรงงานผลตยาแหงหนงของประเทศองกฤษ ท าใหไดขอคดในการแกปญหาการเปลยนแปลงองคการอยางมแบบแผน และไดก าหนดลกษณะของสขภาพองคการในมตตาง ๆ รวม 10 มต ดงน

1. เปาหมาย (goal focus) ตองมเปาทชดเจน เปนทยอมรบของสมาชกทกคนในองคการ และนอกจากนนเปาหมายทมอยในองคการจะตองเขาถงได โดยอาศยการใชทรพยากรทองคมอย

16

และเปนเปาหมายทมความเหมาะสม สอดคลองกบความตองการและสภาพแวดลอมสามารถกาวไปสความส าเรจได 2.มการตดตอสอสารอยางเหมาะสม (communication abequacy) การสอสารภายในสงทจ าเปนมาก เนองจากองคการประกอบดวยคนจ านวนมากอยรวมกน ขาวสารอาจจะมการเปลยนแปรไดทงระบบขาวสารในแกนตงและในแกนนอน ตลอดจนการเกยวของกบสงแวดลอมภายนอก ส าหรบการทมสขภาพดการเดนทางของขาวสารตองมการแปรเปลยนนอยทสด คอจะตองมวธการทด และรบรไดอยางฉบพลนโดยเฉพาะการตดตอสอสารภายใน

3.ความเปนธรรมในการใชอ านาจ (optimal power equalization) ในองคการทมสขภาพทด การกระจายอ านาจจ าเปนตองมความยตธรรม หมายถง ผบงบญชาและผใตบงคบบญชาควรจะตองมอทธพล คอ มการใชอ านาจในทางทดโดยกระจายอ านาจอยางเปนธรรมและทวถง

4.มการใชทรพยากรอยางเหมาะสม (resource utilization) ในองคการทมสขภาพดจะตองสามารถใชวตถทเปน ปจจยน าเขา (input) ไดอยางมประสทธผลโดยเฉพาะอยางยงบคลากร ในองคหนงๆ จะตองไมมใครท างานหนกจนเกนไป และยงมบางคนไมไดท าอะไรเลย การเฉลยปรมาณงานจะตองใหไดเทาเทยมกนในองคการทมสขภาพดนนแมบคลากรทงหลายจะท างานหนกกนทกคน เขาเหลานนไมไดรสกวาตนตองท างานหนกกวาคนอน ๆ จะท างานดวยใจจดใจจอกบการท างาน และพยายามสรางสรรคงานเพอความเจรญขององคการ

5.ความสามคค (cohesiveness) องคการทสขภาพดสมาชกมความยดเหนยวตอกนภายในกลมรกใครสนทสนมและปรองดองกนอยางด คนทมสขภาพดมภาพแจมชดเกยวกบตวเองนนคอรวาตวเองคอใคร ด าเนนการตางๆ เพอใหบรรลจดหมายทตงไวส าหรบตนนอกจากนคนทมสขภาพดจะเปนทชอบตนเอง ไมท าลายตนเอง องคการทมสขภาพดเชนกนจ าเปนทตองเขาในตวของมนเอง สมาชกมความรสกอยากอยในองคการตองการไดรบอทธพลจากองคการแตเปนอทธพลในรปของความรวมมอซงกนและกน

6.ขวญ (morale) เปนสภาพของความพอใจทมอยในตวบคคล แตมแคความพอใจยงไมเพยงพอ ดงนนขวญภายในองคการจงรวมถงผลรวมของของอารมณ ซงรวมถงความรสก ความพอใจและความปตยนด ซงมลกษณะตรงกนขามกบความรสกไมสบาย ไมพอใจ ขวญขององคการจะเปนสงทมอทธพลตอความสข ความพงพอใจของบคคลภายในองคการ

7.นวตกรรม (innovativeness) องคการทมสขภาพดจะตองมแนวโนมทจะใชกระบวนการใหมๆ ในการท างานเคลอนสเปาหมายใหมๆ ผลผลตใหมๆ ออกมา และขยายตวใหกวางขวางยงขน ลกษณะของระบบเชนนจะสามารถสรางความเจรญงอกงามพฒนา และเปลยนแปลงมากกวาทจะคงอย และงมงามกบงานทเปนแคกจวตรประจ าวน และมาตรฐานก าหนด

17

8.ความอสระ (autonomy) คนทมสขภาพดโดยปกตพฤตกรรมของเคาจะแสดงออกมาจากภายในตงเองไปสภายนอก ซงจะเปนคนทมอสระในตวเอง ไมเอาตวเองไปพงพงคนอนหรอกบคนทอ านาจสกวาหรอไปยงกบความตองการทจะเปลยนแปลงอะไร องคการทสขภาพดเชนเดยวกน นอกจากนจะตองรสกกวาองคการเปนเครองมอของสงแวดลอม และขณะเดยวกนไมควรเปนตวท ารายตอความรสกวาของคนภายนอกดวย และองคการน นตองรสกมอสระจากอทธพลของสงแวดลอมเชนเดยวกบบคคล นนหมายความวา องคการจะแสดงพฤตกรรมใดๆ ออกมาตองมเสรภาพในการแสดงไมขนอยกบอทธพลของสงแวดลอม

9. การปรบตว (adaptation) มความสามารถในการปรบตว เพอใหเกดการเปลยนแปลงทจะท าใหพฒนาได มลกษณะของการมอสรเสร ทจะการเปลยนแปลงเกยวกบองคการ หรอบคคลตอสมพนธกบสงแวดลอมในกรณทมความตองการของสงแวดลอมจะตองเกดขนอยางแนนอน ในการปรบตวใหเขากน องคการจะตองมความมนคงและอดทนตามสภาพแวดลอม

10. ความสามารถในการแกปญหาทเหมาะสม (problem – solving adequacy) การไดรบความกดดน ความยงยากและความส าเรจในการแกปญหาทยงยาก ในทนมไดหมายความวา องคการหรอบคคลทมสขภาพดนนจะปราศจากซงปญหาและความยงยาก แตอยทวาบคคลเหลานนสามารถแกปญหาโดยใชพลงงานนอยทสดและยงคงมปญหาทตองแกโดยทกระบวนการแกปญหานน ไมท าใหองคการออนแอลงไป แตอาจจะสามารถคงสภาพหรอเขมแขงยงขน ดงนนองคการทสขภาพดตองมโครงสรางและขบวนการทพฒนาแลวอยางด เพอรบทราบปญหาดวย

ฮอยและฟอรซส (Hoy and Forsyth, 1986) ไดเสนอมตการวดสขภาพองคการไว 7 ดานดงน

1. ความเขมแขงขององคการ (Institutional Integrity)

2. อทธพลของผอ านวยการ (Principal Influence)

3. ภาวะผน าดานมตรสมพนธ (Consideration) 4. ภาวะผน าดานกจสมพนธ (Initiating Structure)

5. การสนบสนนทรพยากร (Resource Support)

6. ขวญในการปฏบตงาน (Morale)

7. การมงเนนดานวชาการ (Academic Emphasis)

สตเวน กวร เนคเซย (Steven Guarnaccia, 1994) ไดเขยนบทความในวารสาร Training and Development เกยวกบบรษททมสขภาพดนนจะประกอบไปดวยมตทงหมด 13 มต โดยอยบนพนฐานของแนวคดทวาบรษททมสขภาพดนนได มาจากผลตภาพ (Productivity) และการอยรอด

18

ของบรษทนน ๆ โดยองพนฐานของความสามารถของบรษทตอการสนบสนนสขภาพองคการ ทงเรองความส าเรจดงทต งเปาหมายไว หรอการพฒนาบคลากรและกลาวถงองคการการกศล MacArthur ซงได ท าการรวบรวมขอมลของบรษททได ชอวามสขภาพองคการทดในป 1981 และไดพบความสมพนธ ทเกยวของกนของบคลากรในองคการนน ๆ กบการท างานในองคการ และจากการศกษาวจยน พบวา รปแบบเกาไมได กอใหเกดการท างานทมประสทธภาพอยางแทจรง โดย Guarnaccia ไดสรปลกษณะขององคการสขภาพดออกมาในรปมตทงหมด 13 มต ซงถอเปนคานยมพนฐานของบรษททได ชอวาเปนบรษททมสขภาพองคการทดได ปฏบตอยขณะนนๆ เมอปค.ศ. 1991 โดย ตวอยางบรษทเหลานนได แก ฟอรด โมโตโรลา และคอรนนง ซงบรษทดงกลาวไดมการน าหลกการนไปใช ในการจดการระบบการลงทน การบรหารจดการทวๆไป และการพฒนาบคลากรจรง โดยมตและคณลกษณะตาง ๆ ไดแก 1. มการสอสารแบบเปดเผย (open communications) องคการตองมการเปดเผยขอมลให ทวถงทกระดบ เชน ขอมลของสถานการณทก าลงเผชญอย การปฏบตงาน การเลอกตดสนใจ และแผนงาน โดยบคลากรในองคการตองให ความส าคญกบความลบของขอมลนนดวย 2. การมสวนรวมของบคลากร (employee involvement) องคการสนบสนนให เกดการมสวนรวม และความเปนผน าของบคลากร ในการวางแผน การตดสนใจ การออกแบบการท างาน และการแกปญหา โดยบคลากรในองคการตองมความรบผดชอบในการตดสนใจ มการท างานเปนทม และมบทบาทในการเปนผน า

3. การเรยนรและการสรางสรรคสงใหม (learning and renewal) องคการตองสนบสนนและใหโอกาสแกบคลากรในองคการเพอพฒนาความรและเพมทกษะ โดยบคลากรในองคการจะกลายเปนบคคลทรกการเรยนรไมรจบ ขณะเดยวกนตองมการแบงปนความรแกเพอนๆในองคการ 4. ความหลากหลายทมคณคา (valued diversity) องคการมความนยมชมชอบ และสนบสนนความหลากหลายของบคลากรในองคการ เพอใหเปนเหมอนแหลงในการใชการกระตนและเตมเตมในองคการ โดยการใหโอกาสทเทาเทยมกน มการเปดกวาง ไมมการแบงแยก และมความยตธรรม โดยบคลากรในองคการจะตองแบงปนความสามารถและความเชยวชาญจากประสบการณของแตละบคคลตอองคการเชนกน และตองเปดกวางเพอยอมรบความสามารถของแตละบคคลและลดความเอนเอยงไปทศทางใดทศทางหนง 5. ความเทาเทยมกนเปนรากฐานทส าคญขององคการ (institutional fairness) องคการสนบสนนและปองกนความเปนสวนตว ความเทาเทยม ความเคารพในสทธของบคลากร โดยทางกลบกนบคลากรตองเคารพในนโยบาย การปฏบตงานขององคการ และรบผดชอบ เพอปรบปรงคณภาพของความสมพนธในงาน

19

6. การใหการยกยองและใหรางวลทเทาเทยมกน (equitable rewards and recognition) องคการมการกระตนและผลกดน ใหบคลากรเพมคณคาใหกบองคการ ซงจะท าใหเกดการพฒนาศกยภาพของบคลากร มการใหรางวล การใหผลประโยชนในรปแบบตางๆ ซงขนกบสงทแตละบคลากรไดกระท าใหแกองคการ 7. ใหความมนคงดานเศรษฐกจพนฐาน (common economic security) องคการตองสรางความมนคงทางเศรษฐกจแกองคการเอง รวมทงบคลากร สวนมมของบคลากรเองตองทราบดวาการทองคการจะมความมนคงได ตองมาจากความส าเรจขององคการในระยะยาว ดงนนบคลากรตองมความมงมนและความผกพนแกองคการ (organization commitment) 8. เทคโนโลยทใหความส าคญแกบคลากร (people-centered technology) องคการตองมองหาเครองมอ และใชเทคโนโลยเพอลดงานทอนตราย โดยการสรางสรรคการท างานทปลอดภย เพอเพมความสามารถและความพงพอใจของบคลากร และบคลากรเองตองเรยนร และปรบใชเครองมอ และเทคโนโลยเพอใช ในการสนบสนนนวตกรรมใหมในการท างาน และเพมความสามารถในการแขงขน 9. บรรยากาศในทท างานทสงเสรมสขภาพของบคลากร (health-enhancing work environment) องคการตองใหความส าคญในการดแลสขภาพทงดานกายภาพ และดานจตใจของบคลากรในองคการ สนบสนนให บคลากรดแลสขภาพ และปองกนให บคลากรหางไกลจากการเจบปวย สวนบคลากรเองตองใหความสนใจในการดแลสขภาพของตวเอง ใหองคการรบทราบคาใช จายในการดแลและรกษาการเจบปวยทเกดจากการท างาน นอกจากนตองมการมองหาและรกษาสภาวะสมดลของงานและสขภาพทด 10. งานทมคณคาแกผปฏบตงาน (meaningful work) องคการตองเพมคณคาในงานของบคลากร เชน สรางความภมใจทเกดจากงาน ท าใหเหนวางานนนๆ มความส าคญ โดยเพมคณภาพ ความถกตองแกผลตภณฑและบรการ สวนบคลากรเองตองพยายามไปให ถงระดบความส าเรจนน โดยยดหลกจรยธรรม และความพงพอใจของบคลากร 11. ความสมดลของงาน ชวตสวนตว และครอบครว (family and work life balance) องคการตองให การสนบสนนให บคลากรรกษาสมดลระหวางภาระงานและชวตสวนตว และบคลากรเองตองใหความส าคญในการรกษาสมดลนนเชนกน 12. ความรบผดชอบตอชมชน (community responsibility) องคการตองลงทน และใหความส าคญกบชมชน และสงคม โดยบคลากรเองแสดงความมสวนรวมในการเปนอาสาสมครในการชวยเหลอและรบผดชอบตอชมชน 13. ปกปองสงแวดลอม (environmental protection) องคการตองมความตงใจและจรงใจใน

20

การดแลสงแวดลอม และสรางสมดลแกระบบนเวศ โดยบคลากรในองคการตองมสวนรวมอยางมงมนในการให ความรวมมอกบองคการเชนกน

เฟลแมน และ ฮอย (Feldman & Hoy, 2000)ไดเสนอมตการวดสขภาพองคการไว 7 ดานดงน

1. ความเขมแขงขององคการ (Institutional Integrity) หมายถง ความสามารถของ

โรงเรยนในการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมและรกษาความสมพนธทดกบชมชนไวได

ผบรหารปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ สามารถเผชญปญหาและความยงยากของสงคมได การ

สรางความสมพนธกบชมชนนบเปนภารกจหลกของโรงเรยน อนประกอบดวย นโยบายของ

โรงเรยน ซงจะตองเปนนโยบายเปดประตโรงเรยน ความรวมมอของบคลากรในโรงเรยน ความ

พรอมของโรงเรยนในดานอาคารสถานท เทคโนโลยททนสมย ตลอดจนความพรอมของชมชน ซง

ทราบถงสภาพปญหา และวธทจะแกไขปญหานน ๆ นอกจากน โรงเรยนตองท าหนาทเปนศนยกลาง

ของชมชน เพอใหประชาชนในชมชนไดแสวงหาความร และเขามาใชบรการตาง ๆ ของทางโรงเรยน

ได หากทางโรงเรยนและชมชนมความสมพนธอนดตอกน จะเปนการพฒนาสงคมใหดขน

2. อทธพลของผอ านวยการ (Principal Influence) หมายถง ความสามารถของผบรหาร

โรงเรยนทสามารถโนมนาวใหผบงคบบญชาเหนพองตองกนในขอเสนอและขอพจารณา ยอมรบ

ความคดเหนของผบรหารและผบรหารมอสระจากอทธพลของผบงคบบญชา ตลอดจนรจกใชกลวธ

ทเหมาะสม ไดแก การประสานงาน การตดตอสอสาร การควบคมงานและการมอบหมายงาน เพอให

เกดอทธพลผลกดนใหผใตบงคบบญชา ท างานอยางทผบรหารตองการ

3. ภาวะผน าดานมตรสมพนธ (Consideration) หมายถง พฤตกรรมภาวะผน าของผบรหารโรงเรยนทมงสรางความเปนมตร ใจกวาง เปนทพง เปดเผย และสนบสนนโดยแสดงตนเปนเพอนรวมงานทด และมความสามารถในการจดสวสดการแกครในโรงเรยนได รบฟงและเคารพความคดเหนของผใตบงคบบญชาและเพอนคร ใหความไววางใจซงกนและกน อนจะน าไปสความรวมมอในการปฏบตงาน 4. ภาวะผน าดานกจสมพนธ (Initiating Structure) หมายถง พฤตกรรมของผบรหาร ท

มงเนนทงงานและความส าเรจของงาน โดยสรางความเขาใจในเรอง เปาหมาย ภารกจ กฎ ระเบยบ

ตาง ๆ และวธปฏบต มทศนคตและความคาดหวงทชดเจนตอผใตบงคบบญชา มการควบคมมาตรฐาน

การท างานและมระเบยบวธการปฏบตงานทชดเจน จะเหนไดวา ภาวะผน ามความส าคญอยางมาก

21

ตอการพฒนาองคการและการจดการ เพราะจะท าใหมการปฏบตทท าใหจดมงหมายขององคการ

บรรลเปาหมาย ไมวาองคการใด ผน าลวนมความส าคญ เพราะกอใหเกดผลทแตกตางอยางเหนได

ชด ผน าบางคนท าใหองคการทเคยเฉอยชาเชองชา กลบกลายเปนองคการทมความกระฉบกระเฉง

5. การสนบสนนทรพยากร (Resource Support) หมายถง ความสามารถของผบรหารใน

การจดสรรทรพยากรใหเหมาะสมกบความตองการของบคลากรและนกเรยน ซง รอบบนสและ

คอลเทอร (Robbins & Coulter, 2003) กลาวถงเทคนคในการจดสรรทรพยากรวา เมอองคการ

ก าหนดเปาหมาย (Goals) ขนแลว ผบรหารกจะตองใหความสนใจวาจะท าอยางไร หรอจะมวธการ

ใด คอ เนนทจะท าใหองคการไปสเปาหมายใหได องคการจ าเปนตองใชทรพยากร (Resources)

ทงหลายรวมกน ซงประกอบดวย เงน วตถ คน สนทรพยทไมมตวตนตาง ๆ เชน ชอตราสนคา

สทธบตร ชอเสยง ฐานขอมล รวมทงโครงสรางและวฒนธรรมขององคการ

6. ขวญในการปฏบตงาน (Morale) หมายถง ทศนคต ความตงใจ แรงจงใจ หรอการ

กระตนทมในหมสมาชกของกลมในการปฏบตงาน เพอทจะบรรลเปาหมายขององคการอยางม

ประสทธภาพ ดวยความเตมใจและดวยความมานะ บากบน โดยเฉพาะอยางยงในสภาพการณท

เปาหมายของกลมสอดคลองกบความตองการของบคคล นอกจากนขวญยงเกยวของกบความรสก

แหงการมสวนรวมในการด าเนนงาน ตลอดจนมสวนรวมในความส าเรจขององคการ ซงเปนเรอง

ทเกยวของกบการเปนทยอมรบของเพอนรวมงานทกระดบดวย ดงน นขวญจงเปนสงทไหวตว

เปลยนแปลงไดหรอมลกษณะพลวตอยเสมอ

7. การมงเนนดานวชาการ (Academic Emphasis) หมายถง ความพยายามของทาง

โรงเรยนทจะท าใหเกดความเปนเลศทางวชาการ โดยการก าหนดเปาหมายใหนกเรยนมผลสมฤทธ

ทางการเรยนสง มการจดสภาพการเรยนการสอนทด เปนระบบและเครงครด งานวชาการ เปนงานท

ส าคญ และเปนภารกจหลกของโรงเรยน มาตรฐานและคณภาพของสถานศกษาจะพจารณาไดจาก

ผลงานทางดานวชาการ เพราะงานวชาการเปนงานทมขอบขายกวางและมความเกยวของกบงาน

ดานอน ๆ โดยเฉพาะงานดานหลกสตร การจดการเรยนการสอน การวดผลตลอดจนการจดกจกรรม

ใหนกเรยน

จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสรปไดวา มตสขภาพองคการ หมายถง มตทใชในการวดหรอตรวจสอบสขภาพองคการแบงเปนดานตางๆ เชน ความเขมแขงขององคการ (Institutinal Integrity) อทธพลของผอ านวยการ (Principal Influence) ภาวะผน า (Leadership) ขวญในการ

22

ปฎบตงาน(Morale) การมงเนนดานวชการ (Academic Emphasis) ความสามารถในการแกปญหาทเหมาะสม(problem-solving adequacy) ความเทาเทยมกน (fairness) ความสมดลของงาน ชวตสวนตว และครอบครว (family and work life balance) สงเหลานลวนเปนลกษณะของสขภาพองคการหรอมตทใชชวดสขภาพองคการ

ลกษณะของสขภาพองคการ ลกษณะของสขภาพองคการทด ในการบรหารจดการองคการใหมประสทธภาพ พรอมทงการเสนอกรอบแนวคดในการ

ตรวจสอบคณลกษณะทบงบอกวาองคการนนๆ มคณลกษณะขององคการสขภาพดเกดขน ซงจากการทบทวนงานวจย พบวาคณลกษณะขององคการสขภาพดนนได ถกแบงออกเปนมตตางๆ ตามการศกษาของนกวจยและนกวชาการหลายๆทาน ซงรวบรวมคณลกษณะขององคการสขภาพดตามแนวคดของนกวชาการได ดงน

แนวคดของ ฟอร เยอร และเวลล (Foryer and Well, 1971) ฟอรเยอร และเวลล (Foryer and Well) ไดใหทรรศนะเกยวกบรปแบบขององคการ 2 ประเภทซงจ าแนกตามคณลกษณะการมสขภาพดหรอไมดขององคการ เรยกวา องคการสขภาพสมบรณและองคการสขภาพไมสมบรณ โดยคณลกษณะขององคการสมบรณสรปได ดงน 1. สมาชกในองคการ มสวนในการก าหนดวตถประสงคการปฏบตงานขององคการ และสามารถใช ศกยภาพของตนในการปฏบตหนาทเพอให บรรลวตถประสงคดงกลาว รวมทงมความรสกผกพนและเปนสวนหนงขององคการ 2. สมาชกในองคการรวมรบผดชอบตอปญหาหรออปสรรคทเกดขน ท าใหแกไขปญหาไดดขน โดยมความเชอวาปญหาสามารถแกไขได โดยการรวมแรงรวมใจกน 3. สมาชกสามารถแก ไขปญหาดวยกนอยางเปนกนเอง ไมมการกดกนฐานะทางสงคม หรอหนาท รบผดชอบ ผบงคบบญชาเปดโอกาสให สมาชกทกคนมสวนรวมในการแก ไขปญหาตางๆ อยางกวางขวาง มการท างานเปนกลม

4. สมาชกแสดงความรบผดชอบตอองคการ ดวยการให ขอมลขาวสาร ปรมาณงาน เวลา ทกษะความช านาญในอาชพ และหลกการพฒนาการบรหาร ซงเปนปจจยทส าคญในการวนจฉยสงการความสมพนธระหวางเจานายลกนองเสมอตนเสมอปลายทงตอหนาและลบหลง 5. มการวางแผนการท างานรวมกน และรบผดชอบรวมกนเปนหมคณะ 6. มการยอมรบนบถอความคดของผบรหารระดบรองลงมา องคการรจกเลอกใชคนเกง และน าความสามารถเหลานนมาผนกก าลง (synergy) 7. การพจารณาปญหาใดใดค านงถงสมพนธภาพระหวางบคคลและความตองการของ

23

บคคล ซงมสวนเอออ านวยให เกดผลส าเรจของงาน 8. น าหลกการความรวมมอมาใชอยางเสร ทกคนรวมแรงรวมใจกนท างาน ใหความชวยเหลอซงกนและกน แมจะมการแขงขนกนบางระหวางบคคล 9. เมอเกดวกฤต ทกคนรวมกนแก ไขสถานการณปญหา 10. เมอเกดความขดแยง สามารถน า ความขดแยงมาใช ใหเกดประโยชนตอการปฏบตงาน 11. มการให ขอมลขาวสารยอนกลบ ใหความชวยเหลอซงกนและกน น าค าแนะน าจากผอนมาพจารณาเพอปรบปรงแกไขปญหา 12. มการวพากษวจารณถงความกาวหนาในการท างานอยางสม าเสมอ เพอเปนการตรวจสอบการปฏบตงานของกลม เพอเรยนรปญหาและรวมกนหาแนวทางแกไข 13. สมาชกท างานอยางมสมพนธภาพทดตอกน 14. สมาชกในองคการมองโลกในแงด มเสร ภาพในการท างานอยางเตมท 15. ผบรหารมภาวะความเปนผน า มความยดหยนตอการปรบตวได อยางรวดเรวสอดรบกบสถานการณ 16. สมาชกมความไวเนอเชอใจกน และแตละคนมความเชอมนในตนเองในทางทถกตอง 17. ยอมรบการเปลยนแปลงและความเสยง วาเปนเงอนไขของการเจรญเตบโต 18. สมาชกในองคการ ยดมนหลกการเรยนรจากการผดพลาด 19. รวมกนคนหาปญหาและแนวทางแก ไขปญหาการขาดประสทธภาพในการท างาน 20. โครงสรางองคการ ระเบยบแบบแผน ระเบยบขอบงคบเพอให เปนแนวทางปฏบต ชวยปกปองใหองคการเตบโตได โดยไมเปนอปสรรคตอการเตบโตของสมาชก 21. สมาชกในความส านกตอองคการสวนรวม มความคดสรางสรรคเพอพฒนาองคการ 22. องคการมลกษณะพลวต ปรบปรงเปลยนแปลงเพอรองรบสถานการณแวดลอมมสวนรวม และความเปนผน าของบคลากร ในการวางแผนงานการตดสนใจ

23. สมาชกในองคการ รวมกนเผชญปญหา ในสภาพการณทองคการเกดภาวะวกฤต ดงนนภาพรวมขององคการทมสขภาพสมบรณ ตองมลกษณะทสมาชกในองคการมสวนรวมในการท างาน มบรรยากาศในการท างานทด คนท างานมขวญก าลงใจ ผบรหารเปดกวางตอการบรหารแบบมสวนรวม คนท างานท างานอยางมความสข สามารถท างานไดอยางเตมสมรรถนะ สมาชกมความกาวหนาในหนาทการงานและมผลผลตขององคการสง

แนวคดของ แบร พอสเนอร (Barry Z. Posner, 1997) พอสเนอร (Posner) ไดสรปคณลกษณะขององคการสขภาพดจากประสบการณความส าเรจของบางองคการ โดยเฉพาะเมอองคการนนๆ ก าลงประสบกบสภาวะวกฤต ประกอบกบการคนพบ

24

ทางพฤตกรรมศาสตร จากงานวจยหลายชน ซงพอสเนอร (Posner) ได พบวาสงทผบรหารควรท า คอ การปรบปรงขวญก าลงใจ ใหการตอบรบ และเพมการประสทธภาพในการจางงาน โดยมสงทเปนจดส าคญ 8 ประการ เพอชวยแก ปญหาของความยงยากในการกระตนเพอใหเกดแรงจงใจ ซงเปนหลกการทส าคญในการคงความเปนองคการสขภาพด โดยเฉพาะในสถานการณทสภาพเศรษฐกจทรดตวและมวกฤตการณเกดขน ซงประกอบดวย 1. ใหบคลากรในองคการมสวนรวม (get people involved) ในสภาวะทวกฤต องคการตองลมสงทองคการเคยประสบความส าเรจทผานมา ตองคอยดแลทกกาวยางอยางใกลชด มความรบผดชอบ และมการตดสนใจทระแวดระวง ซงจากงานวจยทางสงคมศาสตร ไดชแนะใหเหนวาการเปลยนแปลงตองเรมจากการใหบคลากรในทกระดบขององคการเขามามสวนรวม ดงนนการมสวนรวมจงมความส าคญในการโนมนาวใจและกระตนบคลากรทยงคงอย เพราะนอกจากบคลากรเหลาน จะตองท างานให ดกวาเดมแลว บคลากรเหลานยงตองท าการลดทอนแหลงทรพยากร รวมทงบคลากรในองคการ นบวาเปนสงทยากทจะประสบความส าเรจเพอให บคลากรทอยเขาใจและรวาเกดอะไรขนในองคการ แตในทสดแลว ผบรหารมกจะคนพบวาสนทรพยทไมสามารถนบเปนตวเลขได อยาง บคลากร มกเปนสนทรพยทมคาทสดเมอองคการเผชญกบภาวะวกฤตเชนน 2. ชองทางการสอสารตองชดเจน (keep channel of communication clear) เพอลดความกดดน และความคลมเครอของสถานการณ ผบรหารตองให ความส าคญกบการสอสาร โดยตองมการสอสารแบบ 2 ทาง การสอสารตองมความชดเจน ซงนอกจากจะชวยในการลดขาวลอตางๆ ในองคการแลว การสอสารยงชวยในการตรวจสอบแก ไขปญหา จดดอยขององคการไดไปพรอมกน 3. มการท างานรวมกนของผตดสนใจและผน าแผนงานไปปฏบต (hook together decision makers and implementers) การท างานรวมกนของผตดสนใจและผปฏบตงานตองมความสอดคลองกน เพราะมหลายครงทการตดสนใจจากหองประชมไมสามารถน าไปปฏบตได จรงในแงปฏบต 4. สรางความรบผดชอบและการรบทราบผลตอบกลบภายในผปฏบตงาน (build in responsibility and feed back) มผลการศกษาหลายชนได ระบวาความรบผดชอบ และการไดรบทราบผลตอบกลบ มผลตอ การท างานทมประสทธภาพของบคลากรความรบผดชอบ (responsibility) คอ การวดสงทมคณคา ซงเปนสงทบคลากรโดยทวไปรสกวามคณคาเพอให เกดความมประสทธภาพ สวนการตอบกลบ (feed back) นบวาเปนสงส าคญทบคลากรท างานตองการทราบเพอจะเหนผลของการของการพยายามในการท างาน 5. ท างานรวมกนเปนทม (get to work on team building) การท างานเปนทมชวยในการ ปรบปรงความสามารถขององคการทจะอยรอดในสถานการณทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวได 6. ละทงพฤตกรรมเดมทไมด (take a hard lock of old habits) การเกดการมสวนรวมการ

25

ปรบปรงเรองการสอสาร การท างานเปนทม กอใหเกดการทบทวน และเกดการคดสงใหม ๆเสมอ องคการตองมการทบทวน ทงวธการท างานเกา ๆ ทไมมประโยชน และสงผลเสยตอองคการ พรอมกบปรบปรงการท างานให ดขน 7. หาทางเลอกใหม (explore less traditional alternatives) การสรางทมในการท างาน ท าใหมความคดในการปรบปรงงานใหดขนเกดความคดสรางสรรคและวธการท างานทมประสทธภาพมากขน การหาทางเลอกใหมทดแทนการท าอะไรทเดม ๆ ในสถานการณวกฤต เชน ยกเลกการเลกจางงาน แตใชวธการอนทดแทน เชน หมนเวยนงานเพอใหท าหนาทใหมทชวยสรางรายได แกองคการ เปนตน 8. ตรวจสอบขอบเขตขององคการและท าใหเกดการพงพาทเขมแขง (test organizational boundaries and strengthen interfaces) การพงพาอาศยซงกนและกนขององคการ คคา และลกคามความชดเจนยงขน ดงนนการหมนตรวจสอบความสมพนธ และท าใหเขมแขงขนเปนสงจ าเปนทตองท า นอกจากนแลวการหาคคาหรอมตรทางธรกจใหมเปนสงทควรจะท าไปพรอมกนดวย เพอเพมความแขงแกรงของเครอขายองคการกบสงแวดลอมรอบองคการ

แนวคดของ เบคฮารด (Beckhard, 1997) เบคฮารด (Beckhard) ไดสรปธรรมชาตตลอดจนหลกเกณฑขององคการทมสขภาพสมบรณ ส าหรบสงแวดลอมทวนวายและมการเปลยนแปลงรวดเรว ซงสามารถวดไดทงในปจจบนและอนาคตโดยมขอบงชดงน 1. องคการสขภาพด มค าจ ากดความของตวมนเองคอ การทระบบ และงานขององคการเปลยนแปลงไปสสงทดและมระบบบรการ ผถอหนในองคการ รวมทงเจาของและหวหนา ผท าการแทนลกคาคนกลาง ผบรโภคสดทาย ในผลผลต สอ และกลมคนทท างานในองคการ 2. มความตระหนกอยางสงในระบบส าหรบการรบขอมลขาวสารในสวนทเรามปฏสมพนธได (การคดอยางมพลวต มระบบ) 3. มความตระหนกในเปาหมาย มการจดการถงวสยทศนในอนาคต 4. การปฏบตตามหนาท การท างานอธบายถงโครงสรางและกลไกในการท างาน จะใชหลายๆ โครงสรางองคการหลายรปแบบ เชน เปนรป พรามด มทมแนวขนาน (เมอมการจดการกบการเปลยนแปลง) 5. การท างานเปนทมของผใตบงคบบญชาเปนสวนส าคญ มทมผบรหารอยสงสด มทมจดการตามแผนกและหนาท และตามโครงการ มกลมคณะในแตละหนาท และมการพฒนาทม ทงความเชยวชาญและการบรการ 6. เอาใจใสในการบร การลกคา ทงภายในและนอกองคการ อยางมหลกการ

26

7. มการบรหารจดการดานขอมลขาวสาร จ านวนขอมลขาวสารทมาก สามารถรบและจดการตอไปได มทางเขาไปสระบบขอมลขาวสารไดอยางกวางขวาง มการแลกเปลยนขอมลกนในแตละพนท แตละหนาท และแตละระดบองคการ

8. มการสนบสนนและอนญาตให ผรบบรการไดรบขอมลทจ าเปน 9. มการตดตอสอสารระบบเปด 10. มระบบการใหรางวลทสอดคลองกบงานการจดการและทมการท างาน มการประเมนรวมทงการปฏบต และเปาหมายในการปรบปรงแกไข 11. เปนองคการทมการเรยนร แยกแยะจดการเรยนร ในกระบวนการตดสนใจ 12. มความชดเจนในการยอมรบนวตกรรมและความคดใหม และมความทนทานสงในลกษณะทแตกตางกนของความคดและสงตาง ๆทคลมเครอ 13. องคการจะขจดปญหาความตงเครยดระหวางงานและครอบครว การท างานทบานมการสนบสนนหากมการจดไว 14. มระเบยบสงคมทแนนอน มสมพนธภาพทดกบสงคม มความรวมมอกนระหวางองคการ 15. มการเอาใจใสทเพยงพอในการท างานอยางมประสทธภาพมคณภาพ มความปลอดภยในการปฏบตการ และสามารถแยกแยะจดการกบการเปลยนแปลงทเกดขนในอนาคตไดด

แนวคดของแกร เรนเดล (Gerry Randell,1998 ) แกร เรนเดล (Gerry Randell) ไดเสนอแนวคดลกษณะขององคการสขภาพด (Healthy Organization) ประกอบไปดวย 1. การถายทอดวตถประสงคขององคการแกบคลากรในองคการเพอใหกาวไปอยางแขงแรงและมนคง 2. บคลากรในองคการไมอดอดทจะสงสญญาณเมอพบวามปญหาเกดขน เพราะบคลากรเหลานนจะคาดหวงและมองในแงดวาพวกเขาสามารถจดการกบปญหานนได 3. การแกปญหาในองคการเปนสงทบคลากรปฏบตกนอยางจรงจง เมอมปญหาเกดขนบคลากรสามารถเผชญกบปญหาไดอยางดเยยม 4. มการท างานเปนทมอยางเหนไดชด 5. มความเคารพในการตดสนใจของบคลากรระดบลางขององคการ 6. บคลากรในองคการมความเออเฟอเผอแผ และชวยเหลอซงกนและกน

แนวคดของไลเดนและคลงแอล (Lyden และ Klingele, 2000)

27

ไลเดนและคลงแอล (Lyden and Klingele) กลาววาองคการทมสขภาพด มกจะเปนองคการทบคลากรในองคการนนภาคภมใจในการเปนสวนหนงขององคการ การตรวจสอบสขภาพขององคการวาองคการนนเปนองคการสขภาพดสามารถดได จากมตทง 11 มต ทมความเชอมโยงกน โดยไลเดนและคลงแอล (Lyden and Klingele) ไดท าการศกษาวจยเพอตรวจสอบสขภาพของสถาบนการศกษาชนสง ซงจากการศกษานพบวาสามารถน าแนวคดดงกลาวมาประยกตใช ในการประเมนสขภาพองคการได โดยดตามมตทง 11 มต โดยแตละมตจะมคณลกษณะดงตอไปน 1. มตดานการสอสาร (communication) การสอสารในองคการตองมเพยงพอโดยมการสอสารทวถงทกระดบขององคการ การสอสารตองเปนแบบสองทางและเปนไปในแนวทางทด ทส าคญการสอสารแบบเผชญหนาและการสอสารแบบเขยนกยงคงมความส าคญ 2. มตดานการมสวนรวม (participation and involvement) องคการทมสขภาพดมกจะสนบสนนให บคลากรในองคการทกระดบมสวนรวมในการตดสนใจและบคลากรในองคการจะมความรสกของความเปนเจาของเมอบคลากรเหลานนได เขามามสวนรวมในการปรบปรงการท างานโดยองคการตองมความเปดเผย และในทางกลบกนบคลากรในองคการตองมความจรงใจตอองคการ 3. มตดานการภกดและความผกพน (loyalty and commitment) บรรยากาศทจรงใจและไว วางใจซงกนและกนของบคลากรในองคการมกจะเกดขนเสมอในองคการสขภาพดนอกจากน บคลากรในองคการมกจะบอกเลาแกบคลากรอนวาตนเองมความภาคภมใจในการเปนสวนหนงขององคการน รอวนทจะไปท างาน และเหนวาองคการทตนท างานอยเปนสถานททนาไปท างานมากทสด และไมเกยงในการเขารวมประชมทเกยวของกบงาน 4. มตดานขวญก าลงใจ (morale) ส าหรบองคการสขภาพด เรองความเพยงพอของขวญก าลงใจบคลากรเปนสงส าคญ ถาองคการนนมขวญและก าลงใจแกบคลากรทเพยงพอ จะสามารถสงเกตได จากการมบรรยากาศการท างานทเปนมตร บคลากรในองคการชอบซงกนและกน รวมทงชอบงานทท า มความกระตอรอรนในการท างาน ซงจะเหนทงในภาพสวนบคคล และภาพโดยรวมขององคการ 5. มตดานชอเสยงองคการ (institutional reputation) องคการทมสขภาพดมกจะมการรบรดานชอเสยงในดานบวก ทงบคลากรทวไปและผบรหารจะแสดงและแบงปนการมสวนรวมในการปรบปรงความสมพนธทงภายในและภายนอก เชน ชมชน สถาบนของรฐบาล เปนตน 6. มตดานจรยธรรม (ethics) โดยทวไปองคการสขภาพดมกมบรรยากาศการท างานทประกอบดวยจรยธรรม โดยสวนหนงได มาจากการทองคการมหลกจรยธรรม (code of ethics) ซงบคลากรในองคการเหนคณคา และใหความส าคญกบหลกจรยธรรมขององคการทได มการ

28

พฒนาขน 7. มตดานการยกยองกบผลปฏบตงาน (performance recognition) ในองคการสขภาพด บคลากรในองคการมกได รบการสนบสนนใหใช และเพมศกยภาพของแตละบคลากรไดอยางเตมท นอกจากนความรสกวาตนเองมคณคาและได รบการยอมรบในความส าเรจทไดท า เปนสงทควรท าใหเกดขนในองคการ 8. มตดานการท างานใหสอดคลองกบเปาหมาย (goal alignment) ในองคการสขภาพดเปาหมายทตงไว มกส าเรจเสมอ นอกจากนความสมพนธ ระหวางเปาหมาย บทบาทบคคล และบทบาทของทมตองชดเจน และบคลากรในองคการตองสามารถมสวนรวมในการตงเปาหมายดวย 9. มตดานความเปนผน า (leadership) บทบาทผน ามความส าคญตอการมองคการสขภาพด โดยภาพการรบรของผน าในองคการ คอ ผบรหารระดบกลาง หรอสง ซงมบทบาทในการรกษาผลประโยชนขององคการ โดยใชแนวทางการท างานทเปนมตรกบเพอนรวมงาน ลกนอง และผบงคบบญชา 10. มตดานการพฒนา (development) ความหลากหลายของบคลากรในองคการมประโยชนและจ าเปนตอตลาดโลกปจจบน ดงน นการพฒนาบคลากรจงเปนสงจ าเปน การสนบสนนให มการฝกอบรม รวมทงการวางแผนอยางเปนทางการเปนสงทควรท า 11. มตดานการใชทรพยากร (resource utilization) การใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ โดยการแบงปนการใชทรพยากรอยางเหมาะสมจากบคลากรในองคการ

แนวคดของ เวอร สชอร (Curtis C. Verschoor, 2010) เวอร สชอร (Verschoor) ได เขยนบทความเรอง อปนสยทางจรยธรรม 8 ประการขององคการทมสขภาพด (healthy organization) โดย เวอร สชอร (Verschoor) กลาววาบคลากรสวนใหญมกจะทราบดวาการมหลกจรยธรรมทดในองคการนนเปนสงทดตอองคการหรอตอธรกจของพวกเขาเอง แตในบางครงการทจะน าหลกจรยธรรมเหลานมาใชในองคการ ในชวตประจ าวนกลบเปนเรองทยากยง อปนสยทจะกลาวตอไปนจะเปนลกษณะจรยธรรมขององคการทมสขภาพด ซงเปนขอสนนษฐานวาหากองคการนน ๆ มหลกจรยธรรมเหลาน จะท าใหมการตงเปาหมายรวมกนและมแรงบนดาลใจทจะท าให บรรลเปาหมาย ซงหลกจรยธรรมนจะท าให ผบรหารสามารถทจะน าหลกการนมาใช ในการพฒนาการท างาน พฒนาธรกจของเขาให มประสทธภาพและประสทธผลทด

หลกจรยธรรม 8 ประการส าหรบองคการสขภาพด ประกอบดวย 1. การเปดกวางและถอมตวของผบรหารระดบสงตอบคลากรระดบลางในองคการ

29

(openness and humility from top to bottom of the organization) การเหนแกตวจะท าใหเกดการปดกนการเรยนรและการพฒนาองคการ ซงจะท าใหเกดจดออนขนในองคการ สวนจดแขงขององคการจะเกดขนได จากการเปดใจยอมรบฟงความคดเหน และพรอมทจะเรยนรสงใหม ๆ ซงจะท าใหเกดการเรยนร และพฒนาขนในองคการ เชน ผจดการฝายการเงนเปนต าแหนงส าคญทจะสามารถประยกตใชหลกการขอน โดยการเปนทปรกษาในการวเคราะหขอมลตาง ๆ ทผใตบงคบบญชาสงขนมา แทนทจะท าหนาทเพยงแคสงตอรายงานทางการเงนไปยงผบรหารระดบสงเทานน 2. สรางสภาพแวดลอมทเออตอการแสดงสวนบคคล (an environment of accountability and personal responsibility) ทมงานทประสบความส าเรจมกจะไมยดถอหรอรบผดชอบเฉพาะงานของตวเองเทานน แตจะชวยเหลอกนในเรองอนๆ ทจะท าใหทมประสบความส าเรจดวย เชน ผจดการฝายการเงนไมควรทจะมามงเนนทจะแกตวจากค าตอวาจากผอนเทานน หากแตควรจะมงเนนทจะแกไขปญหาทเกดขนเพอไมใหเกดการตอวามากกวา 3. ความเปนอสระเพอใหเกดการยอมรบความเสยงในขอบเขตทเหมาะสม (freedom for risk taking within appropriate limits) การยอมรบความเสยงจะท าให เกดการพฒนาขนในองคการ เพยงแตจะตองมขอบเขตในการยอมรบทเหมาะสม ไมสดโตงจนเกนไปและไมประเมนความเสยงนนๆ เรวเกนไปจนมองขามบางสงซงส าคญ เชน ผจดการฝายการเงนขององคการซงมหนาทรบผดชอบดแลเรองการเงนและการลงทนของบรษทเปนผทมประโยชนเปนอยางยงในการทจะเขามารวมประเมนความเสยงในกระบวนการบรหารและจดการความเสยงน 4. ขอผกมดหรอเปาหมายทจะ“ท าสงตางๆอยางถกตองเทานน” (a fierce commitment to “do it right”) การท าสงธรรมดาทวไปเปนสงทงาย แตการท าสงทดทสดจ าเปนตองท างานอยางหนก ซงการทจะท าใหได สงทดทสดนจะตองไดรบแรงบนดาลใจทงจากภายในและภายนอกองคการ เชน องคการทางการเงนจ าเปนทจะตองมการพฒนาอยางตอเนองเพอทจะกาวไปสองคการทดทสด

5. ยนดทจะอดทนและเรยนรจากความผดพลาด (a willingness to tolerate and learn from mistakes) การยอมรบทจะเรยนร จากสงทผดพลาดในอดตสามารถทจะท าให องคการเปลยนแปลงจากสงทเปนลบไปเปนสงทเปนบวก 6. ความคงเสนคงวาและการยดมนในสงทพดหรอสจวาจาโดยไมมขอยกเว น (Unquestioned integrity and consistency) การไมคงเสนคงวาและการไมยดมนในสงทพดหรอสจวาจา จะท าให เกดการบอนท าลายความเชอมนของบรษท ซงองคการจ าเปนตองมสงเหลานในการท าให เกดการพฒนาในองคการ รวมทงท าให เกดความเชอมนในองคการอกดวย 7. การใหความรวมมอ มการบรณาการ และการมแนวคดแบบภาพรวม (a pursuit of

30

collaboration, integration and holistic thinking) การมแนวคดทแคบหรอถกปดกนจะท าใหองคการไมพฒนา แตการท างานรวมกนและมแนวคดทเปนไปในแนวทางเดยวกน จะท าใหเกดการท างานเปนทมและมงสเปาหมายเดยวกน 8. ความกลาหาญและยนหยดทจะเผชญกบอปสรรค (courage and persistence in the face of difficulty) องคการทมสขภาพดจะตองกลาทจะเผชญหนากบการแขงขนหรออปสรรคได เชน ในการท ากระบวนการในการคดงบทางการเงน ผจ ดการฝายการเงนจ าเปนตองท าใหมนใจวาผลทเกดขนนนมความสมเหตสมผลทจะท าให องคการสามารถแขงขนได จะเหนได วาการสรางความไววางใจ และการใหความเคารพซงกนและกน โดยการใหความส าคญกบการมสวนรวมของบคลากรในองคการ ผานการสอสารทชดเจนขน การมความรบผดชอบ และการสรางทมงาน จะชวยสรางให เกดองคการทมสขภาพด แขงแรง ทามกลางสภาวะทวกฤต สงททาทายในสถานการณเชนน คอ การจดการให องคการยงสามารถอยรอดได อยางมนคงและยงยนได ในอนาคต ทส าคญผบรหารตองสามารถบรหารการใช ทรพยากรบคคลอยางคมคา โดยการใสใจดแลสขภาพทงทางกาย จตใจ และสงคม รวมทงสนบสนน พฒนาขดความสามารถของบคลากร และใหอ านาจในการตดสนใจในงาน หรอสงทมผลตอองคการ ซงทรพยากรบคคลนเองจะเปนปจจยผลกดนท าให องคการเตบโตอยางแขงแรง มนคง และย งยนตอไป นอกจากนน กอบว ทศนภกด (2550)ไดศกษาองคการสขภาพด โดยศกษาจากแนวคดนกวชาการหลายทานโดยผลจากการศกษาพบวา เมอพจารณาคณลกษณะของแตละมต และมมมองในดานตางๆ สามารถแบงคณลกษณะขององคการสขภาพดตามมตใหญ ๆ 3 มต ดงน

มตดานบคลากรในองคการ ซงมคณลกษณะทบงบอกถงการเปนองคการสขภาพด ดงน 1. การมสวนรวมของคนในองคการตงแตระดบผบรหารถงระดบปฏบตการ 2. การมความภกดและผกพนของบคลากรตอองคการ 3. การใหความส าคญและการยกยองตอบคลากรในองคการ 4. การใหความส าคญตอความหลากหลายของบคคล 5. ความรบผดชอบตองานและบทบาทของบคลากรในองคการ 6. บคลากรมขวญก าลงใจทด 7. บคลากรมสขภาพจต สขภาพกายแขงแรง 8. บคลากรมความสมดลดานชวตครอบครวและการท างาน 9. บคลากรมการปฏบตตามเปาหมายขององคการ 10. บคลากรไดรบการฝกอบรมและพฒนา

31

11. ผน าใหความส าคญกบบคลากร 12. มการยกยองผลการปฏบตงานของบคลากร 13. ท างานเปนทม 14. มความเคารพและเชอใจซงกนและกน มตดานองคการ ซงมคณลกษณะทบงบอกถงการเปนองคการสขภาพด ดงน 1. มโครงสรางการท างานทชดเจน 2. มระบบการสอสารทชดเจนและทวทงองคการ 3. มชอเสยงด 4. มความมนคงดานการเงนและเศรษฐกจ 5. มระบบการใหรางวลทยตธรรมและชดเจน 6. มการสรางบรรยากาศทดในการท างานทด 7. เปนองคการทมหลกการท างานทมจรยธรรม 8. มองคการแหงการเรยนร 9. เปนองคการทมวสยทศน 10. ความรบผดชอบตอชมชนและสงแวดลอม 11. มระบบการสอนงาน มตดานสงแวดลอม ซงมคณลกษณะทบงบอกถงการเปนองคการสขภาพด ดงน

1. ใหความส าคญกบลกคา 2. มการสรางพนธมตร

จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสรปไดวาลกษณะของสขภาพองคการทดนน จะตองประกอบไปดวยหลายดาน เชน ดานพฤตกรรมและจรยธรรม ตองมลกษณะทสมาชกในองคการมสวนรวมในการท างาน มบรรยากาศในการท างานทด การเปดกวางและถอมตวของผบรหารระดบสง สรางสภาพแวดลอมทเออการท างาน การสรางความไววางใจ และการใหความเคารพซงกนและกนจะชวยสรางให เกดองคการทมสขภาพดและอยรอดไดในสภาวะวกฤต

ลกษณะของสขภาพองคการทไมด จากเอกสารการวจยในอดตฟอรเยอร และเวลล (Foryer and Well, 1971) ได ใหทรรศนะเกยวกบรปแบบขององคการสขภาพไมสมบรณ โดยคณลกษณะขององคการไมสมบรณ แตละประเภทสรปได ดงตอไปน 1. การอทศตนตอองคการของสมาชกมนอย ยกเวนบคคลทอยในระดบสง 2. ผท างานปดบงซอนเรนปญหา ไมไวเนอเชอใจกน พดแตเรองราวความยงยากตางๆในท

32

ท างาน 3. ความสมพนธรวมมอกนในการแกไขปญหาของสมาชกในองคการเปนไปอยางผวเผนไมแลกเปลยนเรยนรปญหารวมกน 4. บคคลทท างานในระดบสง มงแตวนจฉยสงการโดยอ านาจของตนเองทางเดยว โดยทมขอมลขาวสารไมเพยงพอ ในขณะทคนท างานดานการตดสนใจของผบรหารท ไมตรงตามเปาหมาย 5. ผบรหารรสกโดดเดยวในความพยายามท างานตาง ๆ เพอให ด าเนนไปได ดวยด การท างานตามกระบวนการ ระเบยบหรอวธการปฏบตตามนโยบายไมไดรบการตอบสนอง 6. การใชดลยพนจของผบงคบบญชาในองคการไมไดรบการยอมรบนบถอหรอมกเพยงในวงแคบๆ 7. ความตองการสวนบคคลและความรสกตางๆ ไดรบการพจารณาวาเปนปญหาทมความส าคญ 8. ผท างานเกดความรษยากน เกยงกนรบผดชอบงานทตองกระท ารวมกน ขาดการใหความชวยเหลอซงกนและกน 9. ทกคนถอนตวออกเมอองคการเกดวกฤต 10. มการถกเถยงกนอยเสมอ มความขดแยงระหวางกนแตถกเกบไวในใจไมมจดจบ 11. สรางการเรยนรไดอยางยากล าบาก ขาดการประสานการเรยนรซงกนและกน

12. ขาดการใหและใชขอมลขาวสารระหวางกน 13. สมาชกในองคการมความสมพนธแบบไมจรงใจตอกน ดาทอกนทงตอหนาและลบหลง 14. ผท างานเกดความรสกถกจ ากดในการท างานของตนเอง 15. ผบรหารเครงครดในกรอบประเพณ ไมยอมรบความคดคนอน 16. ผบรหารลงมาควบคมแม ในเรองเลกนอย ไมเปดโอกาสใหเกดความคดสรางสรรค 17. การยอมรบในความเสยงตอการท างานต า 18. ท าความผดครงเดยวถกไลออก 19. การปฏบตงานไมได รบการยกยอง แมวาจะท างานด 20. สมาชกไมรนโยบาย ทศทางและเปาหมายขององคการ 21. องคการมระเบยบเครงครด ขาดการปรบตวให เขากบสงแวดลอม 22. การปฏบตงานตามแบบแผนใหมไมได แพรหลายในองคการ มการหวงวชากน 23. ผท างานตองกล ากลนความไมสมหวงเอาไว ไมรสกวาตนเองจะตองรบผดชอบในความอยรอดขององคการ

33

นอกจากการเสนอแนวคดของคณลกษณะองคการสขภาพไมดแลว ยงมการเสนอแนวคด เพอบอกคณลกษณะทบงชวาองคการก าลงเผชญกบปญหาสขภาพ ยกตวอยางคณลกษณะองคการทสขภาพไมแขงแรง (unhealthy organization) โดย แรนเดล (Randell, 1998) ซงกลาววาองคการทมสขภาพไมแขงแรงมกจะมลกษณะดงตอไปน 1. บคลากรไมทมเท ไมอยากมสวนรวมกบองคการอยางจรงจง ยกเวนกลมผบรหารระดบสง (top management) เทานน 2. เมอบคลากรในองคการพบสงผดปกต บคลากรเหลานนจะอยนง ไมมการอาสาทจะจดการกบปญหา มการซอนเรนปญหาเมอมการท าผดเกดขน นอกจากนบคลากรจะพดถงเฉพาะ ปญหาขององคการและความยงยากขององคการเวลาทอยบาน หรอแมแตในส านกงานเอง 3. ผบรหารระดบสงมกทจะควบคมการตดสนใจใหมากทสดเทาทจะท าได ซงจะท าใหเกดปรากฏการณแบบคอขอดขวด (bottle-neck) และบคลากรมกจะบนถงการตดสนใจนน ๆ ของผบรหารเสมอ 4. ผบรหารจะรสกโดดเดยวเมอตองการผลกดนให งานนนส าเรจ เพราะไมมใครใหความรวมมออยางจรงจง

5. ไมมความเคารพในการตดสนใจของบคลากรระดบลางขององคการนอกเหนอการตดสนใจทอยในขอบเขตงานของบคลากรเหลานน 6. บคลากรในองคการมกอจฉารษยา ไมชวยเหลอกน 7. ผบรหารสงสด (CEO) มกแสดงบทบาทและประพฤตตนเปนผน าสงสด โดยมกจะสงงานตามทตนเหนชอบโดยไมสนใจสงทกระทบตอบคลากรทเหลอขององคการเลย ขณะเดยวกน ไลเดนและคลงแอล (Lyden and Klingele, 2000) ได กลาวถงคณลกษณะของ องคการทมสขภาพไมแขงแรงเชนกน โดย ไลเดนและคลงแอล (Lyden and Klingele) ใหสงเกตจากอาการหลายอาการทบงบอกวาองคการก าลงอยในสภาวะทสขภาพเรมย าแย ซงอาการเหลานน ไดแก 1. การลดลงของผลก าไร 2. การลดลงของผลตภาพ 3. การเพมขนของการขาดงาน 4. มปจจยขดขวางในการสอสาร 5. การตดสนใจทงหมดอยทผบรหารระดบสง 6. ขาดการผกพนกบการท างานขององคการ 7. มระดบแรงจงใจ และขวญก าลงใจทตกต าลง

34

8. บคลากรไมสนใจชอเสยงขององคการ 9. มพฤตกรรมทผดจรยธรรมมากขน 10. ไมมการตงเปาหมาย 11. ไมมการดแล และการสอนงาน 12. ขาดโปรแกรมการอบรม และพฒนาบคลากร 13. ขาดความเชอมนระหวางบคลากร เปนตน จากคณลกษณะดงกลาวทได บงชคณลกษณะขององคการทมสขภาพไมแขงแรง จะเหนวาสงท แรนเดล (Randell) ระบนนจะเกยวของกบปฏสมพนธ ของบคลากรในองคการทไมสมดลโดยเฉพาะปฏสมพนธ ระหวางหวหนาและลกนอง ซงหวหนาไมมการสรางความมสวนรวม ไมมความไววางใจ และไมใหอ านาจในการตดสนใจแกลกนอง ดงนนจงกอใหเกดผลตาง ๆ ตามมาดงคณลกษณะท แรนเดล (Randell) ระบ ซงประเดนเรองทผบรหารกมการตดสนใจแตเพยงผเดยวกตรงกบสงท ไลเดนและคลงแอล (Lyden and Klingele) ไดกลาวถงเชนกน แสดงวาสงส าคญทมผลตอสขภาพขององคการนน คอ การสรางสมดลของปฏสมพนธ ของคนในองคการ ไมวาจะเปนการสรางการมสวนรวมในการท างาน การใหความไว วางใจ การใหอ านาจในการตดสนใจในขอบเขตทเหมาะสม เปนตน ส าหรบประเดนอน ๆ ท ไลเดนและคลงแอล (Lyden and Klingele) ได กลาวถง เชน การเพมขนของการขาดงาน การมปจจยขดขวางในการสอสาร การขาดการผกพนกบการท างานขององคการ บคลากรมระดบแรงจงใจและขวญก าลงใจทตกต าลง บคลากรมพฤตกรรมทผดจรยธรรมมากขน บคลากรไมสนใจชอเสยงขององคการ ขาดการตงเปาหมาย และการขาดความเชอมนระหวางบคลากร ลวนเปนผลมาจากการมปฏสมพนธ ทไมสมดลของผบรหารและผใตบงคบบญชาเชนกน ซงสงตางๆ เหลานเองจะสงผลใหเกดการลดลงของก าไร และการลดลงของผลตภาพขององคการตามมา และคณลกษณะอกสองประการท ไลเดนและคลงแอล (Lyden and Klingele) กลาวถง คอ การขาดการดแล การสอนงาน และการขาดโปรแกรมการอบรมพฒนาบคลากรเปนเหตผลทางออมทกอให เกดการลดลงของก าไร และการลดลงของผลตภาพขององคการได เชนกน เพอใหเกดสขภาพทแขงแรงแกองคการ จงไดมการเสนอกรอบแนวคด และรปแบบตาง ๆเพอใช เปนหลกในการตรวจ และวนจฉยวาองคการมสขภาพทด แขงแรงแลวหรอไม ซงไดมนกวจย ทปรกษา และผช านาญการหลายทานทน าเสนอรปแบบ และกรอบแนวคดในการประเมนสขภาพองคการ เพอเปนการตรวจสอบสขภาพกอนทองคการจะปวยหนก นอกจากน ไบลและแมดาวส (Blair and Meadows) ได กลาวไว วาการทจะมการเปลยนแปลงองคการน นสงทตองศกษา คอ เ รองของสขภาพองคการ องคการทควรมการ

35

เปลยนแปลงคอองคการทมสขภาพไมสมบรณ ซงลกษณะขององคการทมสขภาพไมสมบรณนนประเมนได จาก

1. โครงสรางองคการ 1.1 โครงสรางดานอ านาจมผลมากกวาค าสงในการอนมต

1.2 ผบรหารผลกดนอ านาจลงสเบองลางแตการถายโอนอ านาจและกระจายอ านาจไมตรงความเปนจรง

1.3 การด าเนนงานมหลายขนตอน กอใหเกดความผดพลาด 1.4 วตถประสงคขององคการไมชดเจน 1.5 บทบาทและความรบผดชอบไมชดเจนและมความคาบเกยวกน 1.6 บคลากรในองคการกงหนงไมมความคดสรางสรรคในงานทรบผดชอบ 1.7 การปฏบตงานทงภายในและนอกองคการมความขดแยงเพมขน

2. การออกแบบและกระบวนการท างาน 2.1 บคลากรในองคการถกครอบง าจากองคการในการด าเนนงาน กฎระเบยบและ

ธรรมเนยมประเพณเกา 2.2 งานเอกสารมมาก 2.3 มการพบปะกนตลอดไมมทสนสด แตขาดการตดตามงาน

3. ทรรศนะคตของผบรหาร 3.1 ผบรหารไมมการพฒนาบคลากรเนองจากกลววาบคลากรมความคดมากกวา ตน 3.2 ผบรหารระดบสงอยในต าแหนงนาน 3.3 ขอเสนอแนะในการท างานจะตองรอการตดสนใจวาถกตองจากผบรหาร 3.4 ความคดใหมๆหรอพรสวรรคจะหยดลงจากกระบวนการบรหาร

4. แรงจงใจและการรวมพลงของบคลากร 4.1 การเขาสต าแหนงขนอยกบสถานการณและไมมกระบวนการ 4.2 บคลากรรสกวาตนเองไมมคณคา 4.3 แรงงานในการท างานยงคงทแม จะมบคลากรบางสวนออกไป 4.4 มขาวลอมากมายในองคการ 4.5 การลาออกของผบรหารท าให บคลากรดใจ 4.6 การมบคลากรใหมอยในจนตนาการ

36

5. กลยทธการตอบแทนในการปฏบตงาน 5.1 วตถประสงคองคการไมมการอธบายเมอองคการด าเนนงานไมบรรลผล 5.2 ระบบการประเมนไมมผลตอการด าเนนงาน

5.3 ผใตบงคบบญชาไมมขอมลสะทอนกลบหรอตอบกลบเพยงเลกนอยในการด าเนนงานขององคการ

5.4 การทดแทนไมสงผลกลบในการปฏบตงานจรง 5.5 ระบบการสงเสรมไมได ตอบแทนบคคลทเหมาะสม จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสรปไดวา สขภาพองคการทไมดหรอไมสมบรณคอ องคกรทก าลงเผชญกบปญหาสขภาพ ท าใหองคการด าเนนงานไมบรรลผล เกดจากบคลากรมพฤตกรรมทผดจรยธรรม ขาดโปรแกรมการอบรมพฒนาบคลากร ไมมกระบวนการวตถประสงคขององคการไมชดเจน มปจจยขดขวางในการสอสาร บคลากรมระดบแรงจงใจและขวญก าลงใจทตกต าลง เปนตน

เครองมอวดสขภาพองคการ จากการศกษาแนวคดเกยวกบสขภาพองคการของมายส (Miles) นนไดมการน าแนวคด

ดงกลาวไปสรางเปนเครองมอตรวจวดสขภาพองคการ อาท คมสตนและซนนาเบนด (Kimpston and Sonnabend, 1975) ไดท าการตรวจวดสขภาพ

องคการของโรงเรยน โดยน ากรอบแนวคดของมายส (Miles) ไปใชวดสขภาพองคการของโรงเรยนมธยมในรฐนวเจอซ จ านวน 153 โรงเรยน พบวา มเพยง 29 ขอเทานนทเปนประโยชนและสขภาพองคการใชไดเพยง 4 มต เทานน ทงคมสตนและซนนาเบนด (Kimpston and Sonnabend) จงสรปไดวากรอบแนวคดของ มายส (Miles) ไมเปนประโยชนตอการวดสขภาพองคการของโรงเรยนไดทงหมด

คลากและแฟรแมน (Clark and Fairman, 1983) ไดสรางเครองมอทใชหาระดบสขภาพองคการประกอบดวย ขอความทระบรายละเอยดตวแปรตางๆ ทใชวด 10 ตวแปร การใหคะแนนเปนการประมาณคา 3 ชวง คะแนน จาก ต า ปานกลาง และสง

เฟลดแมนและฮอย (Feldman and Hoy, 2000) ไดน าแนวคดทฤษฎระบบสงคมมาเปนกรอบความคดพนฐานในการอธบายเกยวกบการสรางมตสขภาพองคการระดบโรงเรยน โดยชใหเหนถงการศกษาเกยวกบสขภาพองคการเปนการวเคราะหสภาพการท างานตามธรรมชาตขององคการหรอเปนการศกษาบรรยากาศองคการในแงมมหนง สภาวะการท างานตามภารกจทจ าเปนของโรงเรยนในระดบสถาบน ระดบการจดการ และระดบเทคนค ตามการรบรของครและผบรหาร หารโรงเรยนใดมสขภาพทสมบรณแสดงวาการท างานทง 3 ระดบในโรงเรยนมความสอดคลองกน

37

และประสานสมพนธกน สามารถแสดงออกถงความตองการทจะท าใหโรงเรยนประสบผลส าเรจ ปราศจากแรงกดดนภายนอก โดยในการตรวจสขภาพครงนไดน ากรอบแนวคดทง 7 มต มาสรางเครองมอวดสขภาพองคการ โดยมขนตอนดงน

1. การสรางแบบรายการวดสขภาพองคการ (organizational health inventory) คณะทมงานทรวมท าวจยครงน ไดรวมกนสรางกระทงค าถาม 95 ขอ โดยมขอตกลงเบองตนวาขอความตางๆ จะตองชดเจนรดกม มความตรงเนอหา มอ านาจจ าแนกและสะทอนใหเหนภาพการท างานทเหมาะสมกบสภาพและภารกจของโรงเรยนทง 3 ระดบ คอ 1) ระดบสถาบน เนนไปทความสามารถในการจดการใหโรงเรยนเปนอสระไมไดรบแรงกดดนจากภายนอก 2) ระดบการจดการ เนนไปทพฤตกรรมของผบรหารทงมงงาน (กจสมพนธ) และมงคน (มตรสมพนธ) ความสามารถในการใชอทธพลตอผบงคบบญชา ตลอดจนความสามารถในการจดสรรทรพยากรใหเหมาะสม และ 3) ระดบปฏบตการ เนนไปทขวญ การรวมมอ ความไวใจกน ความกระตอรอรน การสนบสนนและมงเนนวชาการ เปนตน ลกษณะของขอกระทงค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Likert scale) ม 4 ระดบ ไดแก เกดขนนานๆครง เกดขนบางครง เกดขนบอย เกดขนเปนประจ า

2. การศกษาน ารอง (Pilot Study) จากรายการกระทงค าถามเกยวกบสขภาพองคการทสรางขนทง 95 ขอกระทงนน ไดถน ามาศกษาแบบน ารอง โดยใชโรงเรยนมธยมศกษาจ านวน 78 โรงเปนกลมตวอยาง การพฒนาเครองมอท าไดโดยอาศยตววเคราะหตวประกอบ (factor analysis) ดวยวธงายๆ โดยการคดเลอกขอกระทงทมน าหนกมากกวาขออนๆไว ใชเทคนคทางคณตศาสตรค านวณคาน าหนกของจอกระทงใหชดเจนยงขน และหาคาความเทยวตรงโดยวธของ ครอนบนาค (Cronbach’s coefficient) ผลจากการศกษาไดมตวดสขภาะองคการ (dimensions of organizational health) จ านวน 7 มต และแตละมตอธบายแงมมของสขภาพองคการโดยเปนท งเครองมอ (instrumental) และการแสดงออก (expressive) ของระบบสงคมในโรงเรยน และเปนไปตามระดบภารกจและความรบผดชอบของระบบโรงเรยน

3. การทดสอบเครองมอวดสขภาพองคการ ตอมาไดมการทดสอบเครองมอวดสขภาพองคการทง 7 มต ประกอบดวยกระทงค าถาม 44 ขอ ฮอยและเฟลดแมน (Hoy and Feldman, 2000) ใชวธวเคราะหขอมลดวยคาเฉลย ( X ) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และค านวณหาคาคะแนนมาตรฐานทใชในการประเมนภาวะสขภาพขององคการวาอยในระดบ โดยมระดบดงน

คะแนนมากกวา 600 -ภาวะสขภาพองคการอยในระดบสงมาก

คะแนนระหวาง 551-600 -ภาวะสขภาพองคการอยในระดบสง

คะแนนระหวาง 525-550 -ภาวะสขภาพองคการอยในระดบสงกวาคาเฉลย

คะแนนระหวาง 511-524 -ภาวะสขภาพองคการอยในระดบสงกวาคาเฉลยเลกนอย

38

คะแนนระหวาง 490-510 -ภาวะสขภาพองคการอยในระดบเทากบคาเฉลย

คะแนนระหวาง 476-489 -ภาวะสขภาพองคการอยในระดบต ากวาคาเฉลยเลกนอย

คะแนนระหวาง 450-475 -ภาวะสขภาพองคการอยในระดบต ากวาคาเฉลย

คะแนนระหวาง 400-449 -ภาวะสขภาพองคการอยในระดบต า

คะแนนนอยกวา 400 -ภาวะสขภาพองคการอยในระดบต ามาก

- การใหคะแนนในแตละมต มตท 1 ดานความเขมแขงขององคการ คะแนนขอค าถามท 1+8+15+22+29+36+39 มตท 2 ดานภาวะผน าดนกจสมพนธ คะแนนขอค าถามท 4+11+18+25+32 มตท 3 ดานภาวะผน าดานมตรสมพนธ คะแนนขอค าถามท 3+10+17+24+31 มตท 4 ดานอทธพลของผบรหาร คะแนนขอค าถามท 2+9+16+23+30 มตท 5 ดานการสนบสนนทรพยากร คะแนนขอค าถามท 5+12+19+26+33 มตท 6 ดานขวญในการปฏบตงาน คะแนนขอค าถามท 6+13+20+27+34+37+40+42+44 มตท 7 ดานการมงเนนวชาการ คะแนนขอค าถามท 7+14+21+28+35+38+41+43

ลกษณะของค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Likert Scale) ม 4 ระดบ ไดแก เกดขนนอยมาก เกดขนบางครง เกดขนบอยครง และ เกดขนประจ า มคาคะแนนอยท 1 2 3 และ 4 ตามล าดบ - คาเฉลย ( X ) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) คาเฉลย ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) มตท 1 ดานความเขมแขงขององคการ 18.61 2.66 มตท 2 ดานภาวะผน าดนกจสมพนธ 14.36 1.83 มตท 3 ดานภาวะผน าดานมตรสมพนธ 12.83 2.03 มตท 4 ดานอทธพลของผบรหาร 12.93 1.79 มตท 5 ดานการสนบสนนทรพยากร 13.52 1.89 มตท 6 ดานขวญในการปฏบตงาน 25.05 2.64 มตท 7 ดานการมงเนนวชาการ 21.33 2.76 -เกณฑในการหาคา S.D. ในแตละมตของกลม SdS มตท 1 = 100(คาทได -18.61)/2.66+500 SdS มตท 2 = 100(คาทได -14.36)/1.83+500 SdS มตท 3 = 100(คาทได -12.83)/2.03+500

39

SdS มตท 4 = 100(คาทได -12.93)/1.79+500 SdS มตท 5 = 100(คาทได -13.52)/1.89+500 SdS มตท 6 = 100(คาทได -25.05)/2.64+500 SdS มตท 7 = 100(คาทได -21.33)/2.76+500 -เกณฑการวเคราะหคาคะแนนภาวะสขภาพองคการ ภาวะสขภาพองคการ = [SdS มตท 1+ SdS มตท 2 + SdS มตท 3 + SdS มตท 4 + SdS มตท 5 + SdS มตท 6 + SdS มตท 7] / 7

หลงการศกษาน ารอง โดยสมตวอยางทเปนผบรหารและครของโรงเรยนมธยม 78 โรงเรยน ในมลรฐนวเจอรซ ผบรหารทไดจากการเลอกแบบเจาะจง จ านวน 78 คน สวนคร ใชวธสมอยางงายโรงเรยนละ 5 คน รวม 390 คน เทคนคทใชในการวเคราะหขอมล คอ การวเคราะหตวประกอบ 2 ครง ผลการวเคราะหขอมลปรากฏวา การวเคราะหตวประกอบดวยการหมนแกน Varimax พบคาไอเกนของทง 7 ตว ประกอบ อยระหวาง 14.280 – 1.375 ความแปรปรวนมคา 74 % คาสมประสทธแอลฟาของแตละตวประกอบมคาสงตงแต 0.87 – 0.93 และเมอน ามาวเคราะหครงท 2 พบวา ตวประกอบทกตวมน าหนกสงตงแต 0.563 -0.747 ซงแสดงวามตท ง 7 สามารถใชเปนดชนวดสขภาพองคการของโรงเรยนได ขอคนพอจากงานวจยดงกลาว ท าใหแบงสภาพของโรงเรยน 2 ประเภท คอ โรงเรยนทมสขภาพองคการสมบรณและโรงเรยนทมสขภาพองคการไมสมบรณ สรปพอสงเขปได ดงน

โรงเรยนทสขภาพองคการสมบรณ (healthy school) เปนโรงเรยนทมคะแนนสงในทกมตของสขภาพองคการ กลาวคอ โรงเรยนสามารถรกษาความสมพนธกบชมชนไวได โดยปราศจากการรบกวนหรอการผลกดนจากกลมผปกครองทไรเหตผล มคณะกรรมการทเขมแขงสามารถตอสเพอใหไดมาซงนโยบายทเหมาะสม ผบรหารโรงเรยนเปนผมพฤตกรรมสนบสนนและเปนมตรกบผรวมงาน มการก าหนดมาตรฐานการปฏบตงานไวสง รวมทงมความสามารถในการใชอทธพลตอผบงคบบญชาตอหนวยเหนอ เพอขอความชวยเหลอในสงทโรงเรยนตองการ นอกจากนผบรหารโรงเรยนยงมความสามารถในการจดสรรทรพยากร ดานวสดสออปกรณการเรยนตางๆ ใหครและนกเรยนไดใชอยางเพยงพอและเหมาะสม คณะครในโรงเรยนเอาใจใสตอการเรยน มการมงเนนวชาการอยในระดบสง โดยก าหนดเปาหมายทางดานผลสมฤทธในการเรยนของนกเรยนไวในแตละป มการจดสภาพการเรยนการสอนอยางเปนระบบและเครงครด และกระตนใหนกเรยนสนใจเรยนเพอใหผลการเรยนอยในเกณฑทนาพอใจ

โรงเรยนทมสขภาพองคการไมสมบรณ (unhealthy school) เปนโรงเรยนทมลกษณะตรงกนขามกบโรงเรยนทมสขภาพสมบรณ โดยมคะแนนทกมตของสขภาพองคการอยในระดบต า

40

ซงสรปลกษณะโรงเรยนทมสขภาพองคการไมสมบรณ เปนโรงเรยนทมกจะถกรกเราจากความตองการของชมชนและผปกครองจนไมสามารถเปนอสระ ผบรหารโรงเรยนมภาวะผน าทงการมงงานและมงคนต าโดยใหการสงเสรมสนบสนนในการท างานของครนอย ไมใชอทธพลกบผบงคบบญชาจงท าใหขาดการสนบสนน วสดอปกรณการเรยน คณะครตางท างานดวยความหางเหน และระแวงซงกนและกน ขาดขวญก าลงใจในการท างานไมสนใจตอการสอน เปนผลใหมงเนนวชาการต า และนกเรยนไมสนใจในการเรยนเทาทควร

การสรปและการอภปรายผล ขอสรปไดจากการศกษาวจยครงน ฮอยและเฟลดแมน (Hoy and Feldman) ไดกลาววา เครองมอวดสขภาพองคการทสรางขนไดผานกระบวนการวจยทเปนระบบตอเนอง มการทดสอบคณภาพเครองมอดวยการหาคาความตรงและความเทยง และขอคนพบไดอธบายเพมเตมถงสภาพขององคการวา องคการทมสขภาพไมสมบรณจะมระดบของความไววางใจดยงขนดวย โดยเฉพาะในตวผบรหารเพอนรวมงานและองคการ สอดคลองกบ

โออช ปเตอร และวอเตอรแมน (Ouchi, Peter, and Waterman, 1982) วาผลตผลและความไววางใจมกจะไปดวยกน ดงนน โรงเรยนทมสขภาพสมบรณจะมบรรยากาศทสมบรณตามไปดวย กลาวคอ มบรรยากาศแบบเปดโดยครมปฏสมพนธทดตอกนผบรหารเปนผทนาเชอถอ นาเคารพศรทธาและนาไววางใจ และเปนอนหนงอนเดยวกน ท าใหผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนอยในเกณฑสงเปนทนาพอใจอยางเหนไดชด โรงเรยนมสภาพทเปนระบบระเบยบ ซงเปนคณลกษณะทแสดงคณสมบตของโรงเรยนทมประสทธผล นอกจากน ผลงานวจยยงพบวาสขภาพองคการของโรงเรยนมความสมพนธกบการออกกลางคน กลาวคอ อตราการออกกลางคนของนกเรยนลดนอยลงโรงเรยนทมสขภาพองคการสมบรณจะเพมแรงจงใจใหนกเรยนและคณะครมากขนท าใหนกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนเพมขนดวย ลกษณะของผบรหารโรงเรยนจะเตมไปดวยความเชอมน รจกปรบเปลยนและอทศตนเพองาน ตลอดจนมนวตกรรมในการท างาน มความกาวหนาในอาชพ (innovation) คณะครมความจงรกภกดและพงพอใจในการท างานท าใหสภาพการเรยนการสอนในโรงเรยนสามารถน าไปสการนเทศทมประสทธผล

ซว (Sue, 1988) ไดศกษาเรองอทธพลของสขภาพองคการในโรงเรยนประถมศกษา 4 โรง ทอยในโครงการวจยเพอวดประสทธผลโรงเรยน จดมงหมายของการวจยเรองนตองการศกษาวาประสทธผลโรงเรยนไดรบการสงเสรมจากโรงเรยนทมระดบสขภาพองคการสง เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน การกระจายความส าเรจระหวางสถานภาพทางเศรษฐกจ (SES) ความปาเถอนและอตราการออกกลางคนในโรงเรยนประถมศกษา 8 โรง กรอบทฤษฏของงานวจยเรองนใชการวจยประสทธผลโรงเรยน (ERS) และแนวคดของมายสเกยวกบสขภาพองคการ วธด าเนนการวจยด าเนนโดยเลอกโรงเรยนทอยในโครงการทดลองวดประสทธผล

41

โรงเรยน (ERS) จ านวน 4 โรง เพอเปรยบเทยบกบโรงเรยนอนอก 4 โรง ทถกควบคมโดยสถานภาพทางเศรษฐกจและสงคม เกณฑในการเลอกโรงเรยนในโครงการวดประสทธผลโรงเรยน ใชแบบทดสอบวดความรพนฐานการอานและคณตศาสตรของนกเรยนในระดบ 2 และระดบ 4 ของไอโอวา (Iowa) เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลไดแกแบบสอบถามวดลกษณะของโรงเรยนทมประสทธผล และแบบทดสอบวดสขภาพองคการ วเคราะหขอมลใชทดสอบดวยคาท (t-test) เพอดความแตกตางระหวางกลมจากสมมตฐานทตงไว 8 ขอ ผลการวจยพบวาการสนบสนนใหโรงเรยนมประสทธผลนนอาจจะพฒนาจากมตสขภาพองคการได แตไมมนคงเสมอไป กลมโรงเรยนในโครงการวจยมประสทธผลโรงเรยน อาจมความตองการใหดานวชาการประสบความส าเรจมากกวาโรงเรยนอนๆ โดยทนกเรยนมสถานภาพทางเศรษฐกจและสงคมต า ในการสรางเครองมอเพอวดสขภาพองคการนน

ฮอยและฟอรซส (Hoy & Forsyth, 1986,) ไดสรางเครองมอวดสขภาพองคการ โดยมขอตกลงเบองตนวา ขอความตาง ๆ จะตองมความชดเจนและรดกม มความตรงในเนอหา มอ านาจจ าแนก และสะทอนใหเหนภาพการท างานทเหมาะสมกบสภาพและภารกจของโรงเรยน 3 ระดบคอ 1) ระดบสถาบน เนนไปทความสามารถในการจดการใหโรงเรยนเปนอสระไมไดรบแรงกดดนจากภายนอก 2) ระดบการจดการ เนนไปทพฤตกรรมของผบรหารทงดานมตรสมพนธ และกจสมพนธ ความสามารถในการใชอทธพลตอผบงคบบญชา ตลอดจนความสามารถในการจดสรรทรพยากรใหเหมาะสม 3) ระดบปฏบตการ เนนไปทขวญ การรวมมอกน ความไวใจกน ความกระตอรอรน การสนบสนนและการมงเนนวชาการ เปนตน ลกษณะของค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Likert Scale) ม 4 ระดบ ไดแก เกดขนนอยมาก เกดขนบางครง เกดขนบอยครง และ เกดขนประจ า จากนนไดมการทดสอบเครองมอวดสขภาพองคการจ านวน 44 ขอ หลงการศกษาน ารองโดยมนกการศกษาจ านวน 1,131 คน จากโรงเรยนมธยม 78 โรง เขารวมในการวจยครงน เทคนคทใชในการวเคราะหขอมลคอ การวเคราะหตวประกอบ (Factor Analysis) 2 ครง ผลการวเคราะหขอมล พบวา ตวประกอบทกตวมน าหนกสงตงแต 0.563-0.747 ซงแสดงวา สขภาพองคการทง 7 มต สามารถใชเปนดชนวดสขภาพองคการของโรงเรยนได ขอคนพบจากงานวจยดงกลาวท าใหทราบสภาพของโรงเรยน 2 ประเภท คอ โรงเรยนทมสขภาพองคการดเปนโรงเรยนทมคะแนนสงในทกมตของสขภาพองคการและโรงเรยนทมสขภาพองคการไมดเปนโรงเรยนทมคะแนนต าในทกมตของสขภาพองคการ

ลออน (Leon, 1989) ไดศกษาเกยวกบการวดความสมพนธระหวางตวแปรบางตวกบสขภาพองคการ โดยมจดมงหมายเพอบรณาการแนวคดของสขภาพองคการกบประสทธผลองคการ ทงนไดตงฐานคตเบองตนวา มตสขภาพองคการนาจะมอทธพลตอผลผลตของระบบโรงเรยน กลม

42

ตวอยางทใชในการวจยเรองน คอ ผบรหาร คร นกเรยนในโรงเรยนประถม 31 โรง เครองมอทใช ไดแก แบบวดสขภาพองคการ (OHI) และคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน จากการทดสอบของหนวยสอบมาตรฐานกลางของแคลฟอรเนย การวเคราะหขอมลใชเทคนคการวเคราะหสหสมพนธ (pearson product moment correlation cofficient) และการหาคาความนาเปนของปจจยระหวางมตสขภาพองคการและตวแปรบางตวทคดสรรมา อาท เพศของผบรหาร ประสบการณและการฝกอบรมของคร โดยใชเทคนคสหสมพนธพหคณว ธสเตบไวส (stepwise) วเคราะหความแปรปรวน ผลการวจยสรปไดวา

1. มตสขภาพองคการ 5 ดานใน 10 ดาน มความสมพนธกบเพศของผบรหาร 2. ความสมพนธระหวางคะแนนผลสมฤทธทางการเรยนและสขภาพองคการมความ

แตกตางอยางมนยส าคญ โดยเฉพาะโรงเรยนทมผบรหารเปนเพศชายและโรงเรยนทมผบรหารเปนเพศหญง

3. สขภาพองคการและประสบการณการฝกอบรมของคร มความแปรปรวนรวมกบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนมากทสด

งานวจยนไดใหขอเสนอแนะวา ควรศกษาจ านวนนกเรยนทงหมดในพนทศกษาและควรศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางสขภาพองคการกบพฤตกรรมของศกษานเทศกพฤตกรรมของผบรหาร ลกษณะโปรแกรมโรงเรยน ความคาดหวงของคร ตลอดจนความสมพนธระหวางครในโรงเรยน เปนตน

พอดเกอรสก (Podgurski, 1990) ศกษาเรองประสทธผลโรงเรยนทสมพนธกบขอตกลงของกลมและสขภาพองคการของโรงเรยนประถมศกษา โดยการวจยครงนเพอพฒนามตวดสขภาพองคการใหเหมาะสมกบโรงเรยนประถมศกษา โดยการน าเอาแบบวดสขภาพองคการ (OHI) ทพฒนาโดย ฮอยและเฟลดแมน ไปทดลองใชกบโรงเรยนประถมศกษา ซงมสมมตฐานเบองตนสอดคลองกบนกการศกษาหลายๆ คนทวาโรงเรยนประถมศกษามโครงสราง ความซบซอนบรรยากาศตางกบโรงเรยนมธยมศกษา วธการด าเนนการเรมดวยการศกษาน ารอง จ านวน 2 ครง โดยครงแรกน าขอกระทงจ านวนทงหมด 65 ขอ ไปใชกบกลมตวอยางครในโรงเรยนประถมศกษาจ านวน 131 คน ผลการวเคราะหขอมลดวยเทคนคการวเคราะหตวประกอบพบวาขอกระทงดงกลาวมคาความเทยงตงแต 0.69 – 0.92 จ านวน 40 ขอ ซงปรากฏวาขอกระทงในมตการมงเนนวชาการ (academic emphasis) มจ านวนความเทยวต า จงไดมการสรางขอกระทงเพมอก 7 ขอ และเพมในมตขวญ (morale) และมตภาวะผน ามงคน (consideration) อกอยางละ 1 ขอ รวมเปน 9 ขอ จากนนจงน าขอกระทงทงหมด 49 ขอ มาท าการศกษาน ารอง อกเปนครงท 2 โดยใชกลมตวอยางทเปนเจาหนาททางการศกษาจากโรงเรยนประถมศกษา 41 โรง ซงเปนตวแทนระดบกลางในเขตชาน

43

เมองและชนบทรอบเมองจ านวน 598 คน หนวยในการวเคราะหครงนเปนโรงเรยน ดงนน เมอวเคราะหขอมลดานเทคนคการวเคราะหตวประกอบแลวพบวา มตสขภาพองคการส าหรบโรงเรยนประถมศกษา ลดลงเหลอ 6 ดาน โดยไดรวมมตภาวะผน ามงงานและมงคนเขาดวยกนเปนมตภาวะผน าแบบบรณาการ (integrated leadership) และเมอน ามาตรวจสอบคณภาพโดยการหาคาความเทยงแลว พบวาจ านวนขอกระทงของแตละมตมคาความเทยงตงแตการรายการวดสขภาพองคการมาท าการทดสอบเปนครงสดทาย ดวยเหตผล 3 ประการ คอ ประการแรก เพอตองการตรวจสอบความคงทของมต (ตวประกอบ) แตละดาน ประการทสอง เพอตรวจสอบ ความเทยงของขอกระทงแตละขอ (subtest) และประการสดทาย เพอจดหากลมตวอยางของโรงเรยนทมระดบสถานภาพทางเศรษฐกจและสงคมพอทจะเปนตวแทนของโรงเรยนทวๆไป ในมลรฐได

กลมตวอยางทใชในการวจยครงนคอ ครโรงเรยนประถมศกษา 41 โรง เปนกลมเดมทใชศกาน ารองและเพมอก 37 โรง รวมท งหมด 78 โรง ครสวนใหญเปนหญงรอยละ 83 และมประสบการณในการท างานเฉลย 14-15 ป อายเฉลย 42 ป และสวนใหญรอยละ 86 เปนผทไดรบจางมาท าการสอนทโรงเรยน ซงโดยปกตแตละคนจะรบผดชอบนกเรยน 20-28 คนตอหอง ผลการวเคราะหขอมลดวยเทคนคการวเคราะหตวประกอบแลว พบวามตสขภาพองคการทก าหนดไวเดม 6 ดาน ลดลงเหลอ 5 ดาน ขอกระทงของแตละดานมความเทยงตงแต 0.87-0.95 ซงทงหมด 37 ขอกระทง จะเหนวามตสขภาพองคการทไดจากผลการวจยครงน ไดแก 1)บรณภาพของสถาบน (institution integrity) 2)อทธพลในการจดสรรทรพยากร (resource influence) 3)ภาวะผน าฉนเพอนรวมงาน (collegial leadership) 4)ความผกพนของคร (teacher affiliation) 5)การมงเนนวชาการ (academic emphasis) ผลจากการวจยครงน ท าใหไดเครองมอวดสขภาพองคการส าหรบ โรงเรยนประถมศกษา (OHI-E) นอกจากนผลการศกษายงชใหเหนวา พฤตกรรมของผบรหารโรงเรยนทมตอคร เสมอนกลมสงคมทรวมกนก าหนดและตดตามงานดวยกน ทงนผบรหารใหความสนบสนนการท างานของคร ดแลเอาใจใสในสวสดการของคร อยางเสมอภาคเทาเทยมกนส าหรบวธการสรางสมพนธภาพ อาจกระท าอยางเปนทางการหรอไมเปนทางการกไดซงมกพบทง 2 ลกษณะทมความเกยวของกนอยางใกลชด จนบางครงไมสามารถแยกจากกนได แตลกษณะอยางไมเปนทางการจะมบทบาทในการท างานมาก เชน ผบรหารใชความสามารถทางประมขศลปโดยการท าเปนตวอยาง ใหค าแนะน าตกเตอนอยางเหนอกเหนใจ ดวยความเขาใจในธรรมชาตของมนษย มการเอาใจใสตอสวสดภาพของผใตบงคบบญชาพยายามใชเทคนคทโนมนาวใหจดมงหมายของผใตบงคบบญชา

ฮอย และคณะ (Hoy and other, 1990) ไดใหขอสงเกตวาเครองมอดงกลาวมความเชอถอไดเทากบเครองมอวดบรรยากาศองคการ โดยสามารถน าไปใชในการวจยเชงปรมาณเพอหาค าตอบเชงประจกษไดกบตวแปรอนๆ อาท ชมชนของโรงเรยน อาชพคร การใชอ านาจของผบรหาร พฤตกรรม

44

การสอนของคร โครงสรางองคการตลอกจนการมสวนรวมของครในการตดสนใจ เปนตน ดงตวอยางทมการตงสมมตฐานตางๆกน

โดยสรปผลจากการศกษาวจยดงกลาว เปนทยอมรบวา สขภาพ เปนตวแปรอสระทสามารถท านายผลผลตของโรงเรยนทส าคญๆอาท 1)ผลสมฤทธทางการเรยน (academic achievement) 2)ความยอมรบตนเองของนกเรยน (self-esteem of students) 3)ความหางเหนและความผกพนของนกเรยน (student alienation and commitment) 4)ความปาเถอน (vandalism) 5)การลาออกของคร (teacher absenteeism) 6)ความพงพอใจและความผกพนของคร (teacher satisfaction and commitment) 7)ฐานะของโรงเรยนในชมชน (school status in the community) 8)การตดตอสอสารแบบเปดเผย (openness in communication) 9)ทรรศนะบวกของนกเรยนทมตอโรงเรยนและการศกษา (positive student orientation to school and education)

นอกจากนการวจยเรองนไดเสนอแนะใหมการน าไปใชวา OHI-E เปนเครองมอทสามารถน าไปใชเปนกรอบการตรวจวนจฉยองคการเพอน าไปสการปฏบตใหมการเปลยนแปลงอยางมแบบแผน โดยผใชจะไดรวามอะไรเกดขนในโรงเรยน เพราะเปนการดพฤตกรรมการท างานทเกยวของกน สามารถดพฤตกรรมการท างานทง 3 ระดบ หรอดในแงของกจกรรมทแสดงออก และการใชเครองมอ เปนตน จากการน าเครองมอดงกลาวไปวเคราะหสภาพของโรงเรยนท าใหทราบคะแนนของสขภาพโรงเรยนซงแยกแยะไดวา โรงเรยนใดเปนโรงเรยนทมสขภาพสมบรณ (healthy school) หรอโรงเรยนทมสขภาพไมสมบรณ (unhealthy school) ขอมลเชงประจกษสามารถชใหเหนวา โรงเรยนตองการปรบปรงในเรองใด ซงมองได 2 ดาน คอ ดานความสมพนธระหวางครกบคร และความสมพนธระหวางครกบผบรหาร นอกจากนยงสามารถน าไปใชในการพฒนากจกรรมการฝกอบรมระหวางประจ าการ (in-service training) ใหกบครและผบรหาร ผบรหารทประสบผลส าเรจสวนใหญใชเครองมอวดสขภาพองคการเพอวดความส าเรจของโรงเรยนและคดหากลยทธทจะปรบปรงแกไขโรงเรยนใหมประสทธผล

ฮอย และคณะ (Hoy and other) ไดรวมกนวจยเรองการวเคราะหเปรยบเทยบความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการ สขภาพองคการและประสทธผลองคการ โดยมจดมงหมายเพอวเคราะหเปรยบเทยบอ านาจของการท านายประสทธผลของโรงเรยน ซงเนนทผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนเปนเกณฑในการวดประสทธผลโรงเรยน และจดเปนตวแปรตามในงานวจยครงน กลมตวอยางไดแก ครโรงเรยนมธยม 58 โรง จ านวน 872 คน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลม 4 ชด คอ แบบสอบถามวดบรรยากาศองคการส าหรบนกเรยนมธยมศกษา (Organization Climate Description Question Rutgers Secondary : OCDQ-RS) แบบทดสอบวดสขภาพองคการ (Organizational Health Inventory : OHI) แบบสอบถามวดความผกพนตอองคการ (Organizational

45

Commitment Questionnaire : OCQ) แบบสอบถามวดผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน (High School Proficiency Test : HSPT) การวเคราะหขอมลใชเทคนคการหาความสมพนธระหวางตวแปร ผลการวจยพบวา ตวแปรสขภาพ 3 ตว คอ ความมนคงของสถาบน การจดสรรทรพยากร และการมงเนนวชาการ มความสมพนธกบผลสมฤทธทางการเรยนอยางมนยส าคญทระดบ 0.01 สวนตวแปรบรรยากาศองคการมเพยงตวเดยวเทานน คอ ความคบของใจของครทมความสมพนธกบผลสมฤทธทางการเรยน และพบวาตวแปรสขภาพทงหมด 7 มต และตวแปรบรรยากาศองคการ 4 มต ทมความสมพนธกบความผกพนตอองคการ นอกจากนนตวแปรสถานภาพทางเศรษฐกจและสงคมมความสมพนธกบผลสมฤทธทางการเรยนและความผกพนตอองคการ

ผลการวจยเรองนสรปไดวา แบบวดสขภาพองคการ (OHI) เปนเครองมอทใชพยากรณประสทธผลของโรงเรยนไดดกวา แบบวดบรรยากาศองคการ (OCDQ-RS) โดยเฉพาะผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนนน มตของสขภาพมความสมพนธสงมาก และยงมความสมพนธกบความผกพนตอองคการดวย นอกจากนผลงานวจยใหขอสรปเพมเตมวา การพฒนาเครองมอวดบรรยากาศองคการไมไดเกดจากการชน าทางทฤษฎ ในขณะทการพฒนาเครองมอวดสขภาพองคการเกดจากฐานทฤษฏระบบสงคมของพารสน เพราะมตตางๆ ของสขภาพองคการไดพฒนาขนมาเพอวดคณลกษณะและบทบาทส าคญเพอความอยรอดและความเตบโตขององคการ ดงนน ตวแปรทงหมดของสขภาพองคการ เมอรวมกนแลวสามารถอธบายผลสมฤทธของนกเรยน แมวาตวแปรดานอทธพลของผบรหารจะไมมผลโดยตรงแตมผลตอความผกพนตอองคการไดดกวาตวแปรวดบรรยากาศองคการ ซงตอมา ฮอยและซาโบ (Hoy and Sabo, 1998) ไดศกษาบรรยากาศองคการของโรงเรยน

มธยมตน: การประเมนสขภาพองคการ และผลสมฤทธดานการศกษาของนกเรยน เปนการศกษา

บรรยากาศของโรงเรยนในประเดนของพลวตทางสขภาพ และมการตรวจสอบความสมพนธ

ระหวาง สขภาพของโรงเรยนและผลสมฤทธของนกเรยนจากนกเรยนโรงเรยนมธยมตนจ านวน 68

โรง โดยใชเครองมอ OHI ในการวดบรรยากาศของโรงเรยน สวนใหญพบวามตดานสขภาพของ

โรงเรยนมความสมพนธในทางบวกกบผลสมฤทธของนกเรยน มตการบณาการโปรแกรมทาง

การศกษา ซงเปนมตหนงของสขภาพของโรงเรยนพบวา ไมใชเปนสวนหนงของแบบแผน

บรรยากาศองคการ ทสงเสรมใหนกเรยนมผลสมฤทธสงขน อยางไรกตามลกษณะหรอขอมลตางๆ

ทเกยวกบผปกครอง จะน าไปสผลลพธของรกเรยนในทางบวก ซงผลดงกลาวเปนสงทาทายให

นกวจยและผบรหารควรน ามาอภปรายและหาขอสรปตอไป

46

จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสรปไดวาเครองมอวดสขภาพองคการเปนเครองมอทท าการตรวจวดสขภาพองคการ เปนเครองมอทใชพยากรณประสทธผลของโรงเรยนไดโดยชใหเหนถงการศกษาเกยวกบสขภาพองคการเปนการวเคราะหสภาพการท างานตามธรรมชาตขององคการ

แนวทางการพฒนาสขภาพองคการ วภา เพญเสงยม (2541)การพฒนาองคการเปนการปรบปรงเปลยนแปลงองคการใหทนสมย มระบบภายในองคการทมความสามารถเปลยนแปลงปรบตวได อยางคลองตว เหมาะกบทกสภาวการณ โดยเนนการเพมประสทธภาพของการท างาน ทอาจเปนการสงเสรมให มการคดคนเกยวกบเทคนคและกลวธในการปรบปรงงานใหดยงขน เนนกจกรรมสงเสรมทศนคต ในลกษณะของความรวมมอรวมใจในการท างาน โดยการเพมพนสมพนธภาพระหวางหนวยงานตางๆ ในองคการใหมความรวมมอระหวางกลมสงขน หรอมการปฏบตงานเปนทม ซงจะสงผลตอการบรหารงานอยางมสวนรวม และปฏบตงานโดยใชความรความสามารถเพอพฒนางานใหมประสทธภาพ ซงแนวทางการบรหารจดการสมยใหมเนนการพฒนาองคการ โดยใหบคลากรเขามามสวนรวมในการก าหนดวธการท างานทเปนคณะท างาน ชวยกน ท าชวยกนคด ความส าเรจของงานคอความส าเรจของทม และองคการ นอกจากนการสงเสรมประสทธภาพและประสทธผลขององคการ ควรมการวางแนวทางในการปฏบตงานให กบบคลากรทกระดบโดยการยดถอเปาหมายและวตถประสงคขององคการเปนส าคญ เพอลดอปสรรค ความขดแยง ระหวางบคคล กลม บคคลทง ภายในและภายนอกองคการ ขนตอนการพฒนาองคการ ในการพฒนาองคการน นมจดมงหมายเพอการปรบปรงประสทธภาพและประสทธผลขององคการใหดกวาเดมในกระบวนการของการพฒนาองคการมขนตอนการพฒนา ดงนการรวบรวมขอมล (data collecting) การตรวจวนจฉย (diagnosis) การใสสงสอดแทรก (intervention) และการประเมนผล (evaluation) ในการพฒนาองคการจ าเปนตองมการวเคราะหองคการกอน เพอใหรวาปญหาขององคการคออะไร สาเหตอยทไหน โดยการเกบรวบรวมขอมลจากวธการตางๆ อาจเปนวธการใดวธการหนงหรอมากกวาหนงวธ ได แก 1) การสงเกตการณ (direct observation) 2) การสมภาษณทละคนหรอกลม (individual or group interview) 3) การใชแบบสอบถามหรอเครองมอส ารวจอนๆ การเลอกใช วธการใดแลวแตความเหมาะสมขององคการ วธทสะดวกแลวใชกนมากทสด คอ ใช แบบสอบถาม องคประกอบของความส าเรจในการพฒนาองคการ วรรณภา ประทมโทน (2545) ส าหรบแนวทางการพฒนาองคการเรองสขภาพองคการนน ควรเปนแนวทางทผบรหารและผปฏบตงานในองคการตองยอมรบความเปนไปได เหมาะสมกบ

47

สภาพการณ ในปจจบน และทส าคญควรเปนแนวทางทมาจากการมสวนรวมในการน าเสนอความคดเหนของบคลากรในองคการโดยเฉพาะผบรหารองคการ เพราะถอวาเปนบคคลส าคญทจะใชพฤตกรรมการบรหาร จงเปนขอเสนอแนะในการพฒนาสขภาพองคการทได จากการแสดงความคดเหนของทมผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน ส าหรบองคประกอบทแสดงถงประสทธภาพขององคการ ทสงผลตอความส าเรจ หรอความลมเหลวของการปฏบตงานม หลายปจจย ซงปจจยทส าคญท สอดคลองกบการพฒนาองคการ มดงน 1. จ านวนหนวยงานทเข ารางนโยบาย การมจ านวนหนวยงานมากท าให การประสานกจกรรมไปในทศทางเดยวกนยากล าบาก ถงแมวาจะมความเหนพองตองกน ดานเปาหมายนโยบายแตจะมความขดแยงกนดานวธการทจะบรรลเปาหมาย 2. ความชดเจนของโครงการ ไดแก ความชดเจนของเปาหมาย กลยทธ และแนวปฏบตตางๆ หากปจจยดานนมความคลมเครอ จะกลายเปนเงอนไขให กลมผลประโยชนมโอกาสกระท าการให การด าเนนการตอบสนองวตถประสงคของพวกตน 3. ผปฏบตงานคนส าคญมสวนเกยวของโดยตรงกบความส าเรจของโครงการ เพราะบคคลส าคญเปนผทเขาใจภาพรวม และกจกรรมของกระบวนการปฏบตทชดเจน ทพยายามผลกดนและสนบสนนโครงการทกวถทาง จ านวนผปฏบตงานคนส าคญ คอ ปจจยสงผลตอความส าเรจหรอลมเหลวของโครงการ 4. ความชดเจนของหนาททรบผดชอบ ตลอดจนผลกระทบตอสภาพแวดลอม ผลกระทบตอการด าเนนงานของหนวยงานอน จ านวนประเดนและสงทตองตดสนใจ

ศภชย ศรหลา (2542)จากการศกษาแนวทางการน าโยบายไปปฏบต หรอการปฏบตงานขององคการตางๆ ทประสบผลส าเรจม 6 ตวแบบ ดงน 1. ตวแบบทยดหลกเหตผล (rational model) เปนตวแบบทมความเชอวา นโยบายแผนงาน และโครงการทประสบผลส าเรจ จะตองมการก าหนดวตถประสงคและภารกจชดเจน มการมอบหมายงาน การก าหนดมาตรฐานในการปฏบตงาน มระบบการวดและประเมนผล และมมาตรการใหคณใหโทษ 2. ตวแบบทางกระบวนการของระบบราชการ (bureaucratic process) ตวแบบนเชอวาอ านาจขององคการไมไดอยทต าแหนงทางรปนย ไดแก หวหนา หรอผบงคบบญชา แตอ านาจจะกระจายท งองคการขาราชการระดบลาง สามารถใชวจารณญาณในการตดสนใจ โดยทผบงคบบญชาไมอาจควบคมได โครงการนจะส าเรจหรอไมจงขนอยกบขาราชการระดบนเปนส าคญ

48

3. ตวแบบทางดานการจดการ (management model) ตวแบบนใหความสนใจไปทสมรรถนะขององคการ เพราะเชอวาความส าเรจของการน านโยบายไปปฏบต ยอมขนอยกบองคการท รบผดชอบในการน านโยบายไปปฏบต ซงแตละองคการมขดความสามารถในการปฏบตงานใหสอดคลองกบความคาดหวงแตกตางกน ดงนน โครงการทประสบความส าเรจได จงจ าเปนตองอาศยโครงสรางขององคการทเหมาะสม บคลากรทอยในองคการจะตองมความร ความสามารถ ทงทางดานการบรหาร หรอมความพรอมเปนอยางด ท งทางดานวสดอปกรณ สถานท เครองมอเครองใช และงบประมาณ 4. ตวแบบทางการเมอง (political model) ตวแบบนเนนวาการสรางความสมานฉนทการม สวนรวมเปนสงทยากจะเกดขนได ในความเปนจรง ความขดแย ง จะเปนปรากฏการณธรรมดาทเกดขน ไดโดยทวไป ความส าเรจ ของการน านโยบายไปปฏบต จงเกดขนจากความสามารถของผ เลน หรอบคคลทเปนตวแทนขององคการ 5. ตวแบบทวไป (general model) เปนตวแบบการศกษาการน านโยบายไปปฏบต ทรวมเอาตวแปรบางสวนจากตวแบบอนๆ เขาไว ตวแบบนใหความส าคญแกปจจยหลก 3 ประการ คอ กระบวนการสอขอความ ปญหาดานสมรรถนะขององคการทน านโยบายไปปฏบต และความรวมมอสนบสนนจากผปฏบต 6. ตวแบบพฒนาองคกร (organization development model) ตวแบบนมงสนองตอบตอ ความตองการทางจตวทยาและสงคมของมนษย ซง เนนการมสวนรวมท างานเปนทมทมประสทธภาพ การน านโยบายมาปฏบตให บงเกดความส าเรจ จงนาจะเปนเรองของการจงใจ การใช ภาวะผน าทเหมาะสม การสรางความผกพน โดยวธการให สมาชกในองคการมสวนรวมเพอใหเกดการยอมรบ ตลอดจนการสรางทมงานมากกวาการมงใช การควบคม เปนตน จากทศนคตของนกวชาการสรปไดวา แนวทางการพฒนาองคการทประสบความส าเรจ ผบรหารควรตระหนกวาการเกดแนวคดในการเปลยนแปลงกอให เกดประโยชน และคณภาพใหมทนาพอใจมาก เพราะท าใหเกดแรงจงใจตอนกบรหารในการสรรหาใหไดมาซงกระบวนการท สามารถแก ปญหา และควบคมการเปลยนแปลงให เปนไปตามความตองการขององคการ ซงแนวทางการพฒนาองคการใดๆกตาม ควรเปนแนวทางทองค การนนยอมรบและสามารถน าไปปฏบต กบองคการนนๆ ได อยางเหมาะสมกบสภาพการณปจจบน และแนวทางทองคการยอมรบควรเปนแนวทางทมาจากการมสวนรวมในการเสนอแนวคดเหนของบคลากรในองคการโดยเฉพาะผบรหารองคการ เพราะถอวาเปนบคคลส าคญทจะใชพฤตกรรมการบรหาร จากการศกษาจะพบวางานวจยเกยวกบสขภาพองค การสวนใหญเปนงานวจยของตางประเทศ ทในระยะแรกเปนการศกษาโดยใช แนวคดของ มายส (Miles) เปนกรอบแนวคดของ

49

การวจย ระยะตอมาได แนวคดของ ฮอยและคนอนๆ (Hoy and other) ได ศกษาสขภาพองคการในสถาบนการศกษาในระดบประถมศกษาและมธยมศกษา โดยได ศกษาบนแนวคดพนฐานของทฤษฎระบบสงคม

แนวคดเกยวกบประสทธผลของโรงเรยน ประสทธผลของโรงเรยน เปนสงทบงชถงความส าเรจของโรงเรยน ซงนบวาเปนเรองท

นกวชาการดานการบรหารการศกษา และบคคลทวไปใหความสนใจอยางแพรหลายมากทสด ประการหนง ผวจยจงไดน าเสนอองคความรทเกยวกบประสทธผลโรงเรยนดงตอไปน ความหมายของประสทธผลขององคการ ประสทธผลปจจบนมการศกษาเรอง ประสทธผล (Effectiveness ) กนอยางแพรหลายและมการนยามความหมายแตกตางกน โดยมการใชหลกเกณฑมาประกอบกน มผใหความหมายหรอค านยามตางๆกน ดงน Etzioni (1964) ใหความหมายของประสทธผลขององคการวา หมายถง ขนาดของความสามารถขององคการในการทจะสามารถท างานบรรลเปาหมายตางๆ ทก าหนดไว อรณ รกธรรม (2525) ประสทธผล หมายถง ความสามารถขององคการทจะด าเนนการใหบรรลเปาหมาย 4 ประการ คอ ความเปนอนหนงอนเดยวกนในองคการ (Integration) การปรบตวของ องคการใหสอดคลองกบสภาพแวดลอม (Adaptability) การปรบตวขององคการให สอดคลองกบสงคม (Social Relevance) และผลผลตขององคการ (Productivity) ภรณ ก ร ต บตร (2529 ) ใหทศนะว า ประ สท ธผลขององคการ (Organizational Effectiveness) หมายถง ความมากนอย (Extent) ของการทองคการ ในฐานะเปนระบบทางสงคมสามารถบรรลถงวตลประสงค ไดโดยทรพยากรและหนทางทมอย โดยไมท าใหทรพยากรและหนทางเสยหายและ โดยไมสรางความตงเครยดทไมสมควรแกสมาชก ซงมาตรการทใชในการวดประสทธผล ขององคการตงอยบนวธการและเปาหมาย (Means and Ends) โดยเกณฑบงชในการวดประสทธผล คอ ความสามารถในการผลตขององคการ ความยดหยนขององคการในรป ของความส าเรจในการปรบตวเขากบการเปลยนแปลงภายในองคการและความส าเรจในการปรบตวเขากบการเปลยนแปลงซงเกดขนนอกองคการ และการปราศจากความกดดน หรอการขดแยงรนแรงระหวางกลมยอยในองคการระหวางหนวยงานในองคการ Schein (1970) มความเหนวาประสทธผลองคการ หมายถง สมรรถนะ (Capacity) ขององคการในการทจะอยรอด(Survival) ปรบตว (Adapt) รกษาสภาพ (Maintain) และเตบโต (Grow) ไมวาองคการนนจะมหนาทใดทตองการใหลลวง จนดาลกษณ วฒนสนธ(2530) นอกจากความสามารถในการบรรลเปาหมายอนเปนความมประสทธผลโดยทวไปแลวการประเมนประสทธผลอาจพจารณาไดจากคณภาพของผลผลตหรอ

50

บรการพนฐานขององคการหรอความสามารถในการผลตสนคาหรอบรหารขององคการ ความพรอม หรอความเปนไปไดในการปฎบตงานทเฉพาะเจาะจงเมอถกขอรองใหท าผลตอบแทน หรอผลก าไรทไดรบจากการผลตสนคาและบรการ เปนตน ดงนนกจกรรมขององคการทเปนเครองตดสนการปฎบตงานขององคการวามประสทธผลหรอไมจงประกอบไปดวยกจกรรมตอไปนคอ การไดมาซงทรพยากรทตองใชในการปฎบตงาน การใชปจจยน าเขาอยางมประสทธภาพเมอเทยบกบผลผลต ความสามารถในการผลตสนคาหรอบรการขององคการ การปฎบตงานดานเทคนควชาการและดานการบรหารอยางมเหตผล การลงทนในองคการ การปฎบตตามกฎเกณฑกบพฤตกรรมในองคการ และการตอบสนองความตองการและความสนใจทแตกตางกนของบคคลและของกลม ธงชย สนตวงษ (2543) ใหความหมายของประสทธผลขององคการวา หมายถง สมรรถนะ(Capacity) ขององคการในการทจะอยรอด (Survive) ปรบตว (Adapt) รกษาสภาพ (Maintain) และเตบโต (Grow) ไมวาองคการนนจะมหนาทใดตองการใหลลวงประสทธผลขององคการจะมขนไดยอมขนอยกบเงอนไขทวา องคการสามารถท าประโยชนจากสภาพแวดลอมจนบรรลผลส าเรจตามเปาหมายทตงใจไว แตสงทส าคญทสดอยเบองหลงควบคกบประสทธผลกคอ ความมประสทธภาพ (Efficiency) ซงหมายถงการมสมรรถนะสงสามารถมระบบการท างานทกอใหเกดผลไดสงโดยไดผลผลตทม มลคาสงกวามลคาของทรพยากรทใชไป จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสรปไดวา ประสทธผลขององคการ หมายถง ความสามารถขององคการในการทจะบรรลเปาหมาย หรอวตถประสงคขององคการ เพอการอยรอด การปรบตวและการรกษาสภาพเพอการเจรญเตบโตขององคการ

ความหมายของประสทธผลของโรงเรยน นกวชาการในแตละสาขาไดใหนยามของประสทธผล (Effectiveness) ไวตาง ๆ กนขนอย

กบวาใครเปนคนใหความหมาย มมมองของนกวชาการแตละสาขาจงแตกตางกนออกไปแตสวนใหญแลวจะมองประสทธผลไปในแนวทางทกอใหเกดความส าเรจของงานเปนส าคญ ขณะทเซอรจโอวานน (Sergiovanni. 1991) อธบายถงประสทธผลโรงเรยนวามความหมาย 2 สามารถทใช ความร ความสามารถ และประสบการณในการบรหารงานเพอโนมนาวใหผใตบงคบบญชาปฏบตงานใหเกดผลตามเปาหมายทวางไว

กมลวรรณ ชยวานชศร (2536) ไดสนบสนนแนวคดและความหมายของประสทธผลวา ประสทธผลของโรงเรยนไมนาจะหมายถงผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนหรอความพงพอใจในการท างานเพยงอยางเดยว แตประสทธผลของโรงเรยน คอ ความสามารถของโรงเรยนในการผลตนกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนสง และสามารถพฒนานกเรยนใหมทศนคตทางบวก

51

ตลอดจนความสามารถใน การปรบโรงเรยนใหเขากบสงแวดลอมทงภายในและภายนอก รวมทงสามารถแกปญหาภายในโรงเรยนไดซงท าใหเกดความพงพอใจในการท างาน โดยถอวาเปนการมองประสทธผลของทงระบบ

บญเรอง ศรเหรญ (2542) สรปวา ประสทธผลของโรงเรยน หมายถง ผลทเกดจากการก าหนดนโยบายและแนวปฏบตของโรงเรยนทท าใหนกเรยนเกดการเปลยนแปลงในดานพทธศกษา จรยะศกษา และการปฏบต สงผลใหนกเรยนเกดการพฒนาทงทางรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญาและลกษณะนสย มทกษะ มบคลกภาพและมเจตคตทเหมาะสมกบการด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข

องอาจ นยพฒน (2545) ไดนยามไวคลายกนวา หมายถง ผลอนเกดจากการก าหนดนโยบายและการด าเนนการตาง ๆ ของโรงเรยนทมความสมพนธหรอมอทธพลตอการเปลยนแปลงทางบวกหรอเพมพนขนในผลการเรยนรทงทางวชาการและผลทไมใชวชาการของนกเรยนคนหนงๆ ทศกษาอยโรงเรยนใด ๆนอกจากนเมอกลาวถง “ประสทธผล” (Effectiveness) แลวมกจะมการกลาวถง ค าวา “ประสทธภาพ” (Efficiency) ควบคกนไปดวยเสมอ ดงนนเพอความเขาใจมากยงขนจงไดมผเปรยบเทยบใหเหนความสมพนธของทงสองค าน

โดย สถาพร ปนเจรญ (2545) กลาววา ในความเปนจรงแลววา “ประสทธภาพ” และ “ประสทธผล” สองค านมความแตกตางกนทงในแงความหมาย และในแงของการน าไปใช ในขณะเดยวกนกอาจไมแตกตางกนมากนกหากมองในเชงการบรหารองคการใหประสบผลส าเรจ ทงสองค าตางกมงไปสความส าเรจทงทเปนตวเงนและไมใชตวเงน เปนการสรางความอยรอดใหกบองคการ ดงนนแมสองค านจะแตกตางกน แตกจ าเปนจะตองอยควบคกน เพอใหเกดการบรรลจดมงหมายขององคการเปนส าคญ ค าวาประสทธภาพมงเนนชวดผลตอบแทนทเปนตวเงนโดยตรงเทานน แตงานบางอยางไมสามารถวดประสทธภาพไดโดยตรงสวนประสทธผล หมายถงการกระท าใด ๆ ทไดบรรลจดมงหมายตามทก าหนดไว ซงจดมงหมายดงกลาวมอยมากมาย เชน การมประสทธภาพ การมก าไร การทพนกงานท างานตรงเวลา ฯลฯ ดงนนจะเหนไดวาประสทธภาพเปนสวนหนงของประสทธผล

สเตยร (Steers. 1977) ใหความเหนสอดคลองกนวา แมประสทธผลกบประสทธภาพจะมความสมพนธกนอยางมากแตประสทธภาพเปนเพยงสวนประกอบทจ าเปนของประสทธผลเทานน ยงมใชเปนสวนประกอบทเพยงพอส าหรบความมประสทธผล เพราะยงคงมตวแปรอน ๆ ทมความส าคญ เชนทรพยากรทมความจ าเปนตองใช เปนตน

รง แกวแดง; และ ชยณรงค สวรรณสาร (2536 )ไดเปรยบเทยบใหเหนอยางชดเจนวาประสทธผลหมายถงผลส าเรจ หรอผลทเกดขนของงานสวนประสทธภาพ หมายถง ความสามารถท

52

ท างานใหเกดความส าเรจ การทจะกลาววาองคการมประสทธผลโดยค านงถงแตผลส าเรจทเกดขนของงานเพยงอยางเดยวยอมไมถกตอง จะตองพจารณาลกลงไปอกวาผลส าเรจของงานน นสนองตอบหรอบรรลวตถประสงคขององคการหรอไม เพราะบางครงพบวาองคการประสบความส าเรจหรอมผลงานชดเจน แตปรากฏวาผลส าเรจนนมการใชทรพยากรทงในดานเงนลงทน ระยะเวลา และบคลากร มากเกนความจ าเปน ดงนนการวเคราะหประสทธผลองคการจงจ าเปนจะตองพจารณาประสทธภาพควบคกนไป

จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสรปความหมาย ประสทธผลของโรงเรยน คอ การทโรงเรยนสามารถบรหารจดการสถานศกษาใหบรรลเปาหมายของโรงเรยนอยางมประสทธภาพ โดยสงส าคญทสดคอการเนนทตวนกเรยน ทนกเรยนจะตองมผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนทเปนไปตามทตองการ และสงทเกดควบคกนไป คอ การบรรลจดหมายอนของโรงเรยนดวย เชน การทนกเรยนมความเปนอยทดในโรงเรยน นกเรยนเกดเจตคตทดตอโรงเรยน ผปกครองเชอมนในคณภาพของโรงเรยน ตลอดจนครมความรกความสามคค และมความพงพอใจในงาน

ความเปนมาของการศกษาประสทธผลของโรงเรยน โรงเรยนเปนองคการหนงในระบบสงคม การศกษาประสทธผลในระยะแรกจะพดถง

ประสทธผลองคการในระบบธรกจกอน แลวตอมาจงมการประยกตเขามาศกษาประสทธผลในโรงเรยน การศกษาประสทธผลของโรงเรยนนนเพงไดรบความสนใจอยางจรงจง และมการศกษา วจยกนอยางกวางขวางเมอประมาณ 50 ปทผานมา โดยเรมทประเทศสหรฐอเมรกาแลวมการแพร ขยายแนวคดนออกไปอยางกวางขวาง เชน ในสหราชอาณาจกรเนเธอรแลนด ออสเตรเลย และ ประเทศอน ๆ รวมทงประเทศไทย กลาวไดวา การศกษาวจยเกยวกบประสทธผลของโรงเรยนนน ไดรบการสนใจจากประเทศตาง ๆ อยางมากในปจจบน

ในอดตนนความคดเกยวกบประสทธผลของโรงเรยนจะถกมองวา การบรหารโรงเรยนไมไดกอใหเกดความงอกเงยขนแกนกเรยน (School make no difference) ท าใหผปกครองไมมความหวงอะไรตอโรงเรยน โรงเรยนจงถกละเลยและไมไดรบการพฒนาในทสด สาเหตทส าคญยงคอรายงานของ บลม ทตพมพในป 1964 ชอ Benjamin Bloom’s Stability and Change in Human Characteristics และงานวจยของโคลแมน ทมชอวา James Coleman’s Equality of Educational Opportunity (Coleman. 1966 อางใน Teddlie; & Reynolds. 2000) ซง เซอรจโอวานน (Sergiovanni, 1991) อธบายวา งานวจยของโคลแมน เสนอวา ความไมเทาเทยมกนในสงคม ความยากจน และการทโรงเรยนมการแบงแยกระดบกน เปนสงส าคญขององคประกอบทจะตดสนถงผลการเรยนของนกเรยน ทท าใหมความแตกตางกน ซงสงเหลานเปนแรงผลกดนมาจากพนฐานภายนอกระบบโรงเรยน มากกวา ปจจยทมาจากโรงเรยน นกการบรหารการศกษา และครหลายคน

53

ตางกเชอ ในรายงาน ดงกลาวทเผยแพรออกไปอยางกวางขวาง ท าใหเขาเหลานนเชอวาโรงเรยน ไมมความส าคญ และยอมรบวาปจจยทางบานหรอความสามารถพนฐานทางการเรยนเดม เปนสงส าคญอยางมาก ทท าใหเกดความแตกตางในผลสมฤทธของนกเรยนแตละคน มากกวาการทโรงเรยนกระท าการ จนครและผบรหารบางคนถงกบโทษวาการทนกเรยนมผลสมฤทธต านน เกดจากสภาพทบานของนกเรยน นนเอง จงท าใหการพฒนาโรงเรยน และการใหความส าคญกบประสทธผลของโรงเรยนลดลงอยาง มากในชวงเวลาดงกลาว

ตอมาเมอสงคมเขาสยคของการแขงขนเพอความอยรอด มมมองเกยวกบโรงเรยนกเปลยนไป ไดมการศกษาทขยายกวางออกไป ในลกษณะของความเปนสากลของโรงเรยน ทตองแขงขนกนตลอดเวลา ซงผบรหารและคร ตลอดจนชมชนจะตองมการพฒนาโรงเรยนทสามารถกอใหเกดการพฒนาขนกบนกเรยนในทกดาน เปนลกษณะการเพมมลคา (Add Value) และภารกจของนโยบายการจดการศกษาจะตองเปนไปแบบทวไปในระบบเปด โดยจะตองบรหารโรงเรยนใหมประสทธผลเปนส าคญ (Teddlie; & Reynolds. 2000) ตงแตนนมา ปรากฏวามงานวจยทแสดงใหเหนอยางปราศจากขอสงสยวานกเรยนทมฐานะยากจนกมผลสมฤทธสงขนได ซงสงเหลานเปนผลมาจากการบรหารจดการโดยโรงเรยน

ในประเดนนไดมงานวจยเกยวกบประสทธผลและความส าเรจของโรงเรยนเปนสงยนยนและสนบสนนความคดนจ านวมาก ตวอยางเชนงานวจยของ ออสตน และคนอน ๆ (Austin and other ,1978 อางใน Sergiovanni. 1991) งานวจยเกยวกบประสทธผลของโรงเรยนมการศกษาถงคณลกษณะของโรงเรยนทมประสทธผล โดยการวดทผลผลตของนกเรยน (Student Outcomes) จากผลคะแนนสอบของนกเรยน เชน งานวจยทเซอรจโอวานน (Sergiovanni, 1991) รวบรวมไวไดแก งานวจยของ เอดมอน (Edmon, 1979) บรคโอเวอร และคนอนๆ (Brookover, 1978) งานวจยเหลาน ศกษาจากนกเรยนทอยในโรงเรยนประถมศกษาในเขตเมองและโรงเรยนทอยในเขตทนกเรยนยากจน และทมชนเผาตาง ๆ ทงในโรงเรยนทมประสทธผลและไมมประสทธผล นบวามความหลากหลาย การตดสนวาโรงเรยนใดมประสทธผลหรอไมนน ใชผลจากศกยภาพของนกเรยน (Pupil performance) ทมาจากคะแนนสอบมาตรฐานในทกษะการอาน และคณตศาสตร ประเดนของประสทธผล และคณภาพขององคการนน เปนความคดหลกของการศกษาองคการตามทฤษฎของระบบเปดในชวง 4 ทศวรรษทผานมา ในปจจบนประสทธผลขององคการกลายมาเปนสงทส าคญของการศกษาทฤษฎองคการ นกวชาการ เชน คาเมรอนและเวทเทน (Carmeron and Whetten. 1996 อางใน Hoy and Miskel. 2001) ไดเขยนไวในรายงานท สรปไดวาระบบการศกษาเปลยนจากประสทธผลไปสคณภาพ (Effectiveness to Quality) กลาวคอ ถาหากรวาสงใดเปนสงทท าใหองคการไปสประสทธผลแลวกจะเปนแนวทางตอไปสการมคณภาพของโรงเรยนในทสด ใน

54

สวนของประสทธผลโรงเรยนนนจะเนนไปทผลสมฤทธทางการเรยนและ การบรหาร โดยไมจ าเปนตองวดผลผลตระยะยาว (Outcomes) และการประเมนเกยวกบความพอใจในการปฏบตงาน สวนของคณภาพจะเนนเกยวกบมาตรฐานทก าหนดเปนเกณฑ เปนส าคญ ดงน นกลาวไดวา ประสทธผลและคณภาพนนไมเหมอนกน (Not Synonyms) แตทงสองสวน จะเปนทางทจะอธบายเกยวกบ ผลปฏบตงานขององคการ (Organizational Performance); (Hoy and Miskel.2001)

การวเคราะหประสทธผลของโรงเรยน จนทราน สงวนนาม (2545) อธบายวา ทฤษฎระบบเปนทฤษฎทมการศกษาขอบเขต

ครอบคลมพฤตกรรมทกสวนขององคการ ท าใหสามารถอธบายพฤตกรรมองคการไดทกระดบ ทงระดบบคคล ระดบกลม และระดบองคการ

ประเสรฐ บณฑศกด (2541) การศกษาเปนระบบการท างานระบบหนง เชนเดยวกบระบบการท างานอนๆ กลาวคอ มสงปอน มกระบวนการ และมผลผลต ไมวาจะมองในระดบโรงเรยน หรอระดบกระทรวง การทมองวาการศกษาเปนระบบการท างาน ท าใหผทเกยวของสามารถเพมผลผลต ลดความสนเปลองและความสญเปลา นนคอเปนการเพมประสทธผลและประสทธภาพนนเอง

ส าหรบแนวคดทเปนจดเรมตนในการท าความเขาใจเกยวกบการศกษาประสทธผลของโรงเรยนนน สามารถท าไดโดยการวเคราะหประสทธผลเชงระบบ ซงเปนไปตามธรรมชาตของโรงเรยน และองคการโดยทว ๆไป ในประเดนมมมองขององคการในฐานะทเปนระบบเปด

ฮอย และมสเกล (Hoy and Miskel. 2005) ไดอธบายเรองนไวโดยสรปไดวามมมองของ องคการในฐานะทเปนระบบเปด เปนการมองทปฏกรยาระหวางสงแวดลอมภายนอกทมผลตอพฤตกรรมองคการ โดยไมเชอวาองคการจะแยกอยอยางโดดเดยวโดยปราศจากการรบอทธพลใดๆ จากภายนอกได อทธพลทมากระทบตอโรงเรยน ในฐานะทเปนระบบเปด ไดแก การแขงขน แยงชงทรพยากร และแรงกดดนจากนโยบายและการเมอง รปแบบองคการในระบบเปดนนไมเพยงแตไดรบอทธพลจากสงแวดลอมเหลานนแตยงขนอยกบสงเหลานนอยางแนบแนน องคการนนรบเอาสงปอนจากสงแวดลอมแลวแปรเปลยนสงเหลานนออกมาเปนผลผลต ดงภาพประกอบ

55

สงแวดลอม

ปจจยน ำเขำ

-คน

-วสด

-เงน

ขอมลยอนกลบ ภาพประกอบ 1 แสดงองคการในฐานะทเปนระบบเปด

ทมา : Hoy, Wayne K. and Miskel, Cecil G. (2005). Educational Administration : Theory , Research , and Practice. 7 th ed. p. 18.

ระบบของโรงเรยนนนม 3 สวนใหญ ๆ คอ ปจจยปอนเขา (Input) กระบวนการ (Process / Transformation Process) และผลผลต (Outputs) โดยในแตละสวนยงมองคประกอบยอย ๆ อนอก และจะเหนไดวา แตละสวนจะมปฏกรยายอนกลบ โดยเฉพาะอยางยงจากสวนของผลผลต (Outputs) ไปยงกระบวนการ ตวอยางขององคการในระบบเปด คอ โรงเรยนทเปนระบบหนงของสงคม ซงรบทรพยากร เชน แรงงาน นกเรยน เงน จากสงแวดลอมและวตถตาง ๆ เขามาสกระบวนการจดการศกษาซงเปนกระบวนการเปลยนแปลงใหบคคลมความสามารถอานออกเขยนได ท าใหนกเรยนไดรบการศกษาในระดบตาง ๆ ซงกถอวาเปนผลผลตทมาจากระบบนนเอง

การมองโรงเรยนในฐานะระบบเปดนนมนกการศกษา ไดแก สกอต (Scott, 1998) และพอนเดอร (Pounder, 1999) ไดเสนอแนวคดสอดคลองกนวา ระบบสงคมเปนระบบเปดองคการทางการทกองคการเปนระบบสงคม แตทก ๆ หนวยระบบสงคมไมจ าเปนตองเปนองคการทเปนทางการ โรงเรยนกเชนเดยวกนจะไดรบผลกระทบจากคานยมของสงคม นโยบายการเมองและประวตศาสตรของทองถน คนในสงคมจะปฏบตตนอยภายใตบทบาทและสถานภาพของตนระบบสงคมนนแตละสวนมปฏกรยาตอกนและกนทงหมด ระบบสงคมเนนเปาหมายเปนส าคญซงในระบบจะมเปาหมายหลาย ๆ เปาหมายในโรงเรยนทมระบบการเรยนและระบบควบคมมเปาหมายมากมายเชนกน แตเปาหมายทเปนหลกรวม คอ การทระบบโรงเรยนสามารถเตรยมนกเรยนเพอเปนผใหญทดของสงคม ระบบสงคมเปนระบบทมโครงสราง แตละหนวยของระบบตองปฏบตงานทแตกตางกนออกไปตามหนาทเฉพาะทาง (Specialization) และการมล าดบขนตอนทลดหลน(Hierarchy) ระบบสงคมมแบบแผน มกฎหมายและระเบยบปฏบตมระบบแทรกแซงหรอบทลงโทษและใหรางวล องคการทางการทกองคการเปนระบบสงคม แตทก ๆ หนวยระบบสงคม ไมจ าเปนตองเปนองคการทเปนทางการ

กระบวนกำร

เปลยนแปลง

ผลผลต

-ผลผลต

-กำรบรกำร

56

จนทราน สงวนนาม (2545) วเคราะหองคประกอบเชงระบบของโรงเรยนประถมศกษาในประเทศไทยไววามองคประกอบดงน 1.องคประกอบปจจยน าเขาหรอสงปอน ประกอบดวยนกเรยน บคลากร อาคารสถานท หลกสตร วสดอปกรณ กฎระเบยบ เงน ชมชน และสงอนๆ ทเกยวของกบการด าเนนงานใหเกดผลส าเรจ 2.องคประกอบกระบวนการ ประกอบดวยลกษณะงานทปฎบต ไดแก การวางนโยบาย การบรหาร การเรยนการสอน กจกรรมพเศษ การวดผล การคนควาวจย และการสนบสนน ฯลฯ 3. องคประกอบผลงานหรอผลผลต ในระบบราชการเรามกเรยนกวา ผลงาน ขณะทวงการ ธรกจจะเรยนผลผลต อยางไรกตามทงสองค ากมความหมายเหมอนกน แตใชตามสภาพลกษณะ ขององคการทแตกตางกน โดยปกตผลงานในระบบราชการจะม 2 ประเภทคอผลงานดานการบรการ และดานผลผลตทสามารถนบไดหรออาจแบงผลตเปน ผลทรฐตองการ ผลทรฐตองการ ผลทประชาชนตองการและผลทระบบตองการผลผลตของระบบงานการศกษาจะดหรอไมขนอยกบกระบวนการ และสงปอน เปนส าคญ ดงนนผทเกยวกของกบการศกษาไมวาในฐานะใด แมแตตวนกเรยนเองควรปฎบตเนองาน โดยค านงหนาทของตนเพอชวยกนสรางผลผลตทางการศกษาทด ทเปนประโยชนตอตนเองและประเทศชาต

อยางไรกตามในฐานะทระบบโรงเรยนประถมศกษาเปนระบบยอยของระบบอน ๆ ในสงคม ยอมตองไดรบผลกระทบจากระบบอน ๆ จงกลายเปนแรงกดดน ทส าคญม 2 ประการคอ

1. แรงกดดนจากสภาพแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม การเปลยนแปลงของระบบเศรษฐกจ สงคมมผลตอการจดการศกษาของโรงเรยนดงจะเหนไดจากการทประชาชนในสงคมมมมมองทางเศรษฐกจวาการศกษาในปจจบนคอการลงทน การศกษาในปจจบนจะตองแขงขนกบประเทศอน ๆ มผลท าใหมการเรยกรองในการปฏรป ทตองจดใหนกเรยนมคณภาพ สามารถแขงขนกบประเทศอนๆไดและประชาชนเขามามสวน รวมและตรวจสอบในผลของการจดการศกษา

2.แรงกดดนทางการเมอง สงนเปนองคประกอบทส าคญในปจจบน เพราะวาเมอมมมองการบรหารจดการของประเทศเปลยนแปลงไป การบรหารการศกษากเปลยนแปลงตาม ดงจะเหนไดจากการปฏรปการศกษา ซงเปลยนไปตามการปฏรปทางการเมองการปกครอง มการกระจายอ านาจการศกษา ไปสสถานศกษา องคประกอบดานน จะมผลตอการจดการศกษาของโรงเรยนประถมศกษาทงในระดบหนวยงานบงคบบญชาและทโรงเรยนเปนอยางมาก เชนในดานนโยบาย การทมเทงบประมาณ การใหเงนเดอน สวสดการ และความกาวหนา สวนในระดบโรงเรยนการเมองในระดบทองถนกมสวนโดยตรงตอการด าเนนงานของโรงเรยน เชน การใหการสนบสนนขององคการบรหารสวนต าบล การใหความรวมมอของผน าทองถนท งก านน และ

57

ผใหญบานนกวชาการบางทานไดกลาวถง ประสทธผลและคณภาพขององคการ วาเปนความคดหลกของการศกษาองคการตามทฤษฎของระบบเปด ในชวง 2 ทศวรรษทผานมา โดยเฉพาะอยางยงชวงศตวรรษท 20 ประสทธผลขององคการกลายมาเปนสงทมความโดดเดนในการศกษาทฤษฎองคการ ดงจะเหนไดจากคาเมรอน และเวทเทน (Carmeron and Whetten. 1996 อางใน Hoy and Miskel. 2001) ไดเขยนไวในรายงานชนหนง โดยสรปวาประสทธผล เปนรากเหงาส าคญของการน าพาโรงเรยนไปสคณภาพ แมวาประสทธผลและประสทธภาพไมใชเรองเดยวกนแตทงสองตางมงเนนและอธบายผลการปฏบตงานของโรงเรยนไดอยางด และเสนอวาระบบสงคมแบบเปดเปนกรอบในการศกษาประสทธผลและประสทธภาพขององคการทส าคญ

การมองโรงเรยนในฐานะระบบเปด ในระบบสงคมนยมนน ฮอย และมสเกล (Hoy and Miskel, 2005) ใหแนวคดดงน 1.ระบบสงคมเปนระบบเปด โรงเรยนไดรบผลกระทบจาก คานยมของสงคม และทรพยากรในชมชน การเมอง และประวตศาสตรของชมชน 2.ประชาชนอยในระบบสงคม คนในสงคมจะปฏบตตนอยภายใต ความตองการพนฐานของตนแตอยภายใตบทบาท และสถานภาพของตน 3.ระบบสงคมนน แตละสวนมปฏกรยาตอกนและกนทงหมด ทงคณลกษณะ และกจกรรม เมอสวนใดสวนหนงไดรบผลกระทบสวนอนๆ กจะไดรบดวย เชน เมอผปกครองมความตองการใหเปดวชาเรยนตามความประสงคของตนเพม ขน ผ บรหารกจะไดรบผลโดยตรง แตในขณะเดยวกนครผสอนและนกเรยนกจะไดรบผลกระทบนนๆดวย 4.ระบบสงคมนน เนนเปาหมายส าคญ ซงในระบบจะมเปาหมายหลายๆเปาหมายในโรงเรยนทมระบบการเรยนและระบบควบคมมเปาหมายมากมาย เชนกน แตเปาหมายทเปนหลกรวม คอ การทระบบโรงเรยนและระบบควบคมมเปาหมายมากมาย เชนกน แตเปาหมายทเปนหลกรวม คอ การทระบบโรงเรยนสามารถเตรยมนกเรยนเพอนเปนผใหญทดของสงคม 5.ระบบสงคมเปนระบบทมโครงสรางแตละหนวยของระบบตองปฏบตงานทแตกตางกนออกไปตามหนาทเฉพาะและการจดสรรทรพยากร ระบบโรงเรยน เปนระบบราชการมการแบงงานกนท า (Division of Labor) เชน ครคณตศาสตร ครวทยาศาสตร เนนความช านาญเฉพาะทาง (Specialzation) เชน ครผสอน นกแนะแนวใหค าปรกษา นกบรหาร และการมล าดบขนตอน (Hierarchy) เชน ศกษานเทศ ผอ านวยการ รองผอ านวยการ และครผสอน 6.ระบบสงคมมแบบแผน มกฎหมายและระเบยบปฏบตการทเปนทางการและมแบบแผนพฤตกรรมทสงคมรวมกนวางไว โดยคาดหวงวาทกคนในสงคมจะรและรวมกนปฏบตตามสงนนๆ

58

7.ระบบสงคมทมการแทรกแซงหรอบทลงโทษและใหรางวล กลาวคอถาหากผใดปฏบตผดไปจากแบบแผนจะถกลงโทษโดยสงคม หากปฏบตถกตองกจะไดรบรางวลทงท โดยกลไกของทางการ เชน การไลออก การรอลงอาญา การใหสนสดการท างาน การใหพนวาระ และการเลอนต าแหนง และการแทรกแทรงทไมเปนทางการ เชน การพดจาถากถาง การคว าบาตรและการเยยหยน 8.ระบบสงคมมระบบการเมองระบบความสมพนธของอ านาจทผลกดนสความสมพนธของลคคลในสงคม 9.ระบบสงคมจะมลกษณะวฒนธรรมทเปนเฉพาะของตน กลาวคอ เปนระบบทมการรวมกนของคานยมทเปนเอกลกษณรวม (Shared Value) 10.ระบบสงคมเปนระบบทมความสมพนธและมความคดรวบยอด กลาวคอระบบสงคม จะมการสรางระบบทวๆไป ทสามารถน าไปประยกตใชไดในหนวยสงคมอนๆ ไมวาจะเปนหนวยใหญหรอหนวยเลก เชน ระบบหองเรยน เราสามารถเทยบเคยงไดกบระบบสงคม ถาดวตถประสงคเพยงอยางเดยว ในขณะทพจารณาโรงเรยนหรอขอบเขตการศกษาวาเปนระบบสงคมระบบหนงแตมวตถประสงคทแตกตางกนออกไป 11.ทกองคการทเปนทางการอยในระบบสงคม แตระบบสงคมทกระบบไมจ าเปนตองเปนองคการทเปนทางการ

จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสปไดวาการวเคราหประสทธผลของโรงเรยนใชทฤษฎระบบเปนทฤษฎทมการศกษาขอบเขตครอบคลมพฤตกรรมทกสวนขององคการ เปนการมองทปฏกรยาระหวางสงแวดลอมภายนอกทมผลตอพฤตกรรมองคการ การทมองวาการศกษาเปนระบบการท างาน ท าใหผทเกยวของสามารถเพมผลผลต ลดความสนเปลองและความสญเปลา นนคอเปนการเพมประสทธผลและประสทธภาพ

การประเมนประสทธผลของโรงเรยน การประเมนประสทธผลขององคการ เปนเรองทส าคญและจ าเปนอยางยงตอความอยรอดขององคการ การประเมนประสทธผลองคการเปนแนวคดขององคการธรกจ ทตองการตอบ ตวเองวาอะไรคอความส า เ รจ (Successful) เ ชน ในกรณของบรษทเจอเนอรลมอเตอรส (GM) สหรฐอเมรกา ทตองการลอกวาบรษทซาตอนร ทเปนบรษทในเครอตนเองทตนตงขนมากวา 12 ป ตองการตอบ วาบรษทประสบความส าเรจในการผลตและขายรถยรตขนาดเลกหรอไม แตปรากฏวาไมมใครตอบได บางคนตอบวาม บางคนตอบวาไมม หรอบางคนตอบวาไมแนใจ แสดงใหเหนวา การจะบอกวา องคการใดๆ มประสทธผลเปนเรองยากขนอยกบวาแตละคนจะใหค านยามค าวาความส าเรจไวอยางไร เพราะบรษทมผลการขายเรมตนทด แตตอมาลดลง รถทผลตออกมาม

59

คณภาพ ไดรบความเชอมน และความพงพอใจจากลกคา แตในสวนของผลผลต การลงทน และผลก าไร ยงไมเปนทนาพอใจเมอเทยบกบบรษทอน เชน ฮอนดา โตโยตา บรษทตองสญเสยเงนประมาณหนงลานดอลลาร ในการด าเนนงาน สดทายบรษทเจอเนอรลมอเตอรตองยกเลกบรษทซาตอนรทเปนบรษทลกขาย ในป 1993 เหตดงกลาวท าใหเปนปญหาใหญในการนยามค าวาประสทธผลองคการวาคออะไรกนแน อะไรคอสงทบงบอกวาองคการบรรลเปาหมาย ตอมาจงมาการสรางเกณฑขนมาเพอนประเมน ประสทธผลองคการจนเปนทนยมอยางมาก โดยเปนการประเมนประสทธผลองคการทครอบคลม เกณฑตางๆ ตามประเภทของผมสวนไดสวนเสย (Stakeholder) ซงมเกณฑดงตอไปน รอบบนส (Robbins, 1997) 1) การวดผลทางการเงน 2) ผลผลต 3) ความเจรญเตบโตขององคการ 4) ความพงพอใจของลกคา 5) คณภาพของสนคา 6) ความยดหยน 7) ความกาวหนาและความพงพอใจ 8) การใหการยอมรบของสงคม บอสเสรท (Bossert, 1988) กลาววาการประเมนประสทธผลขององคการนน เราอาจก าหนดตวชวดตวใดกไดขนอยกบการก าหนดคณลกษณะขององคการนนๆ จนทราน สงวนนาม (2545) ชชดลงไปวา เกณฑทใชประเมนเพอตดสนความมประสทธผลขององคการมหลายรปแบบทงเกณฑเดยวและเกณฑรวม เกณฑเดยว (Single Criterion) เกณฑเหลานมกไดรบการยอมรบจากบคคลโดยทวๆไป เกณฑเหลานไดแก การมผลก าไรสง ความพงพอใจ ผลการปฏบตงานในภาพรวม ผลผลตขององคการ การลาออก ฯลฯ สวนเกณรวม (Multiple Criterion) การทใชเกณฑเพราะองคประกอบตางๆ มกจะมการก าหนดเปาหมายไวหลายประการ ดงนนเกณฑในการประเมนประสทธผลขององคการจงตองมหลายประการ จงมกมการใชเกณฑเดยวหลายๆเกณฑรวมกน เพอใหสอดคลองกบเปาหมายขององคการ เชน เกณฑทรวมเอาความพงพอใจ การมผลก าไรสง รวมทงความเจรญเตบโตขององคการรวมกน สอดคลองกบ ภรณ (กรตบตร) มหานนท (2529) ทเสนอแนวทางประเมนประสทธผลองคการ 3 แนวทางดวยกน คอ 1) การประเมนประสทธผลในแงของเปาหมาย เปนการพจารณาวาองคการนนมประสทธผลหรอไม ขนอยกบผลการด าเนนงานวาบรรลเปาหมายขององคการหรอไม โดยใชเปาหมายขององคการเปนเกณฑ 2) การประเมนประสทธผลในแงของระบบ-ทรพยากร เปนการประเมนประสทธผลขององคการโดยอาศยแนวคดองคการเปนระบบเปดซงมความสมพนธกบสภาพแวดลอมในการแลกเปลยนและแขงขนกนจงประเมน โดยพจารณาความสามารถขององคการในการแสวงหาผลประโยชนจากสภาพแวดลอม เพอใหไดมาซงทรพยากรทตองการ 3) การประเมนประสทธผลโดยใชเกณฑเปนการวดประสทธผลขององคการโดยใชเกณฑหลายอยาง เพอพจารณาผลส าเรจขององคการ ซงผใหแนวคดในการประเมนประสทธผลโดยวธน ไดแก มาโฮน

60

และเวทสเซล (Mahoney and Weitzel, 1969) ทใหทศนะวา เกณฑประสทธผลขององคการธรกจและหนวยงานวจยพฒนา ไดแก ความสามารถในการผลต การสนบสนนการใชการวางแผน ความเชอถอไดและความคดรเรม

สวนเกณฑประสทธผลของหนวยงานวจยและพฒนา ควรใชความนาเชอถอได ความรวมมอและการพฒนา กบสน และคนอนๆ (Gibson and Other, 1991) ไดเสนอเกยวกบการประเมนประสทธผลองคการวาจะตองพจารณาในสวนของประสทธผลของบคคล ประสทธผลของกลม และประสทธผลขององคการในลกษณะทลดหลนกนไปดงภาพประกอบ

ภาพประกอบ 2 แสดงลกษณะของประสทธผลทมลกษณะลดหลนกน ทมา : Gibson, James L.; et al. (1991)

ในขณะท พารสน (Parson.1960 อางใน Hoy and Ferguson. 1985) ไดเสนอแนวคดในการวเคราะหระบบสงคมทตองมการตอสเพอการอยรอด โดยกลาววาจะตองมการ ท าหนาท 4 ประการ ไดแก การปรบตวเขากบสภาพแวดลอม (Adaptation) การบรรลเปาหมาย (Goal Attainment) การบรณาการ (Integration) และการคงไวซงระบบคานยม (Latency) ตอมา ฮอย และมสเกล (Hoy and Miskel, 1991) ไดปรบมาใชเปนแนวคดในการประเมนประสทธผลองคการโดยมองในมมของระบบสงคม และไดเสนอวา เกณในการประเมนประสทธผลของโรงเรยนม 4 มต คอ การปรบตวขององคการ (Organizational Adaptation) ผลผลตขององคการ (Organizational Productivity) ความกลมเกลยวในองคการ (Organizational

สงทประเมน

ควำมสำมำรถ

ทกษะควำมร

ทศนคต

แรงจงใจ

ควำมเครยด

สงทประเมน

สภำพแวดลอม

เทคโนโลยกลยทธท

เลอกใชโครงสรำง

กระบวนกำร

วฒนธรรม

สงทประเมน

ควำมสำมคค

ในกลมภำวะ

ผน ำโครงสรำง

สถำนภำพ

บทบำท

ประสทธผลบคคล

ประสทธผลองคกำร

ประสทธผลกลม

61

Cohesiveness) ความรสกผกพนตอองคการ (Organizational Commitment) ไลทฟต (Lightfoot, 1986); ชดชนก เชงเชาว; อาภา บญชวย และทว ทองค า (2541) กลาวสอดคลองกนวา ผลสมฤทธของนกเรยน ทเปนทกษะพนฐานเปนเกณฑในการประเมนประสทธผลของโรงเรยนทปราศจากขอสงสย และมการน ามาใชอยางมากทสด ในการตดสนความมประสทธผลของโรงเรยน เหตผลประการหนงคอมนงาย และสะดวกในการใหนยาม และการวดประสทธผลโรงเรยนจากผลสมฤทธ และคะแนนจากการสอบ เปนคณลกษณะของประสทธผลโรงเรยนโดยไมมการวพากษใดๆ เซอจโอวาน (Sergiovanno, 1991) กลาววา การนยามเพอประเมนประสทธผลเชนนเปนการนยามความหมายอยางคบๆ และถอวาเปนการประเมนโดยใชเกณฑประเมนเพยงอยางเดยว (Unidimensional Criterion) เปนการประเมนแบบดงเดมนกวชาการการวดและการประเมน นกสงคมวทยาองคการ ทมความเชยวชาญในการประเมนประสทธผลองคการ ตางกชวาการประเมนประสทธผล ควรจะใชหลายเกณฑ ในการประเมนประสทธผลของโรงเรยนกเชนเดยวกน การประเมนประสทธผลของโรงเรยน ควรใชเกณฑแบบพห (Multidimensional Criterion) ทงนเพราะการประเมนโดยใชเกณฑเดยว เชน ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน ไมสามารถชชดไดวาเปนประสทธผลของโรงเรยนทงหมด (Hoy and Miskel, 2005) การใชเครองมอวดประสทธผลโดยใชเกณฑแบบพห เปนการสรางแบบจ าลองทางการวจย ทมการตงสมมตฐาน และน าไปทดสอบหาความสมพนธระหวางตวแปรหลกทอาจมผลตอความส าเรจ ผลจากการวจยจะมความนาเชอถอไดมากกวาเครองมอวดประสทธผลเชงเดยว ซงเปนการยากทจะยอมรบวาตวแปรเกณฑเดยวจะครอบคลมเพยงพอตอการวดประสทธผลขององคการ สเตยส (Steers, 1977) อธบายวา ท งนเพราะองคการโดยทวไปมกมเปาหมายและวตถประสงคมากกวาหนงประการ และในประเดนประสทธผลนนผมสวนเสย (Stakeholder) มความคาดหวงทแตกตางออกไป ท าใหการตดสนวาองคการในรปแบบของเกณฑแบบพห เพอสนองความตองการของผมสวนไดสวนเสยนนเอง นกวจยบางสวนไดขยายนยามของประสทธผลของโรงเรยนเพมเตมจากการศกษาเพบงเกณฑเดยว เชน ครเมอส (Cremers, 1993) เสนอวา ประสทธผลของโรงเรยนสามารถวดไดจากทกษะพนฐานทวไปทมอยในหลกสตร ทกษะระดบสง ทกษะทางสงคม เจตคต หรอเปาหมายทางการศกษาดานอนๆ ลปซเทซ (Lipsitez. 1984 อางใน Sergiovanni. 1991) ไดใชเกณฑทวไป 6 ประการในการบงบอกถงความส าเรจของโรงเรยนมธยมศกษา ไดแก 1) การทโรงเรยนมระบบระเบยบในการจดสภาพแวดลอมในโรงเรยน ในขณะทนกเรยนมผลสมฤทธทถงเกณฑทพอใจหรอสงกวา 2)

62

โรงเรยนมความรบผดชอบตอการพฒนานกเรยนใหมระดบของทกษะพนฐาน และวตถประสงคทางปญญา 3) ครและนกเรยนรวมกนด าเนนการเพอใหมความสามารถในการเรยนรทสง 4) โรงเรยนยอมรบในบทบาทของชมชนและความคาดหวงของชมชน 5) โรงเรยนมความสขในการเปนตวแทนชนเลศของชมชน 6) โรงเรยนปฏบตหนาทไดด ในการตอบสนองตอความแตกตางดานเชอชาต เชน การทคนตางเชอชาตอยรวมกน การน านกเรยนไปสงยงแหลงการเรยนร และการแกปญหาอนๆ นงลกษณ วรชชย (2538) เสนอวาการวดผลผลตทางการศกษานนควรวดทงผลผลตทเปนวชาการ และผลผลตทไมใชวชาการดวย ฮอย และมสเกล (Hoy and Miskel, 2005) กลาววาในโลกยคโลกาภวตน การจะบอกวาโรงเรยนมประสทธผลหรอไมนน มหลกวาประสทธผลไมใชของสงเดยวแตประสทธผลจะประกอบดวย ระบบเปดทมปจจยน าเขา (มนษยและทระพยากร) กระบวนการเปลยนสภาพ (กระบวนการเปลยนแปลงภายในและโครงสรางองคการ) และผลผลต (สมฤทธผลของผลผลต) มอท (Mott, 1972 อางใน Hoy and Miskel, 2001) เสนอองคประกอบในการประเมนประสทธผลของโรงเรยน 4 ประการ คอ ความสามารถในการท าใหนกเรยนมผลสมฤทธสงขน การพฒนามหนกเรยนมเจตคตทางบวก การปรบเปลยนโรงเรยนเขากบสภาพแวดลอม และความสามารถในการแกปญหาภายในโรงเรยน

เสนอวาการประเมนประสทธผลของโรงเรยนควรจะประเมนจาก 1. ความเปนผน าของผบรหาร 2. การใหความส าคญกบทะกษะพนฐาน 3. ความคาดหวงใหนกเรยนมผลสมฤทธสง 4. บรรยากาศทปลอดภยอบอน 5. การตรวจสอบความกาวหนาของนกเรยนอยางสม าเสมอ 6. สภาพแวดลอมทเปนระเบยบเรยบรอย ฮอย และมสเกล (Hoy and Miskel, 2005) ไดศกษางานวจยประสทธผลของโรงเรยนหลาย

ชน และไดน าเสนอองคประกอบของประสทธผลของโรงเรยนของนกวจยทนาสนใจและมความเหลอมกนขององคประกอบจากแนวคดของนกวจยประสทธผลสองทานดงน (Perkey and Smith. 1983; Scheerens and Bosker. 1997 อางใน Hoy and Miskel, 2005)

จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสปไดวาการประเมนประสทธผลองคการเปนแนวคด

63

ขององคการธรกจ ทตองการตอบตวเองวาอะไรคอความส าเรจแสดงใหเหนวา การจะบอกวา องคการใดๆ มประสทธผลเปนเรองยากขนอยกบวาแตละคนจะใหค านยามค าวาความส าเรจไวอยางไรประสทธผลของโรงเรยนสามารถวดไดจากทกษะพนฐานทวไปทมอยในหลกสตร ทกษะระดบสง ทกษะทางสงคม เจตคต หรอเปาหมายทางการศกษาดานอนๆในการบงบอกถงความส าเรจของโรงเรยน

องคประกอบของประสทธผลของโรงเรยน องคประกอบประสทธผลของสมธและเพอรก องคประกอบประสทธผลของชเรนสและโบสเกอร 1.ภาวะผน าทางวชาการ 1.ภาวะผน าทางวชาการ 2.การวางแผนและการก าหนดเปาหมายในหลกสตร 2.คณภาพของหลกสตร 3.เปาหมายของโรงเรยนมความชดเจน 3.การเนนทผลสมฤทธ 4.การใชเวลาด าเนนการภารกจของโรงเรยน 4.เวลาทใชในการเรยนร 5.ผลส าเรจทางวชาการ 5.ผลยอนกลบและการเสรมแรง 6.บรรยากาศทเรยบรอย 6.บรรยากาศชนเรยน 7.การค านงถงชมชน 7.การมสวนรวมของผปกครอง 8.การใหผปกครองมสวนรวม 8.การเรยนรแบบอสระ 9.การบรหารจดการโรงเรยน 9.การวดศกยภาพบคคล 10.การพฒนาคร 10.ความเหนพองกนและความสามคคในหมคณะ 11.ความมนคงในงาน 11.โครงสรางงานทชดเจน 12.การรวมกนวางแผนในหมคณะ 12.การปรบเปลยนโครงสรางทเหมาะสม 13.การไดรบการสนบสนนจากหนวยอน

กลแฮม (Gillham, 2000) เสนอเกณฑการวดประสทธผลของโรงเรยนดงน 1.มพนธกจชดเจน 2.สภาพแวดลอมทปลอดภยและเปนระเบยบเรยบรอย 3.บรรยากาศทมความคาดหวงสงในความส าเรจ 4.โอกาสและเวลาในการเรยนร 5.ความเปนผน าททางวชาการ 6.การสงเสรมความสมพนธระหวางบานกบโรงเรยน

64

ออนสไตน (Ornstein, 2004) สรปวาเกณฑตดสนความมประสทธผลของโรงเรยนประถมศกษาม 12 ประการ คอ 1.ผลคะแนนจากผลสอบอางองปกต 2.คะแนนจากการเทยบกบเกณฑอางอง 3.คะแนนจากแบบทดสอบทครสรางขน เชน การเขยน หรอการวดอยางอนทไมไดก าหนดในวตถประสงค 4.คะแนนจากผลผลต คอ ความคดรวบยอดของนกเรยน 5.ความเหนของครและผบรหารเกยวกบการบรรลเปาหมายของนกเรยน 6.ความคดของผปกครองและชมชน 7.การมสวนรวมของนกเรยนในกจกรรมเสรมหลกสตร 8.รางวลทนกเรยนไดรบ 9.อตราการมาเรยน 10.จ านวนวสด สอ ทนกเรยนยมจากหองสมด 11.คณภาพความสามารถในโปรแกรมอนๆ เชน งานศลปะ การดนตร และการแสดง 12.การใหการสนบสนนของชมชนตอโรงเรยน ดาพท (Daft, 1989); กบสน และคนอนๆ (Gibson and Other, 1991) อธบายตรงกนถงโมเดลของประสทธผลทจะยนยนวาโรงเรยนนนๆ มประสทธผลหรอไมนนม 3 โมเดลส าคญ คอ 1.โมเดลวตถประสงค (Goal Model of Organization Effectiveness) ขององคการทมประสทธผลแบงวตถประสงคเปน 2 อยาง คอ 1) วตถประสงคทเปนทางการ (Official Goals) 2) วตถประสงคทเปนเชงปฏบตการ (Operative Goals) 2.โมเดลระบบทรพยากร (System-Resource Model of Organization Effectiveness) คอ การมประสทธผลขององคการอยทความสามารถ ทจะเปรยบเทยบความสามารถในการตอรองเพอใหไดมาซงทรพยากรทขาดแคลน หรอทมคามากกวา โมเดลทอาศยทฤษฎระบบ เปนการอธบายพฤตกรรมบคคลในองคการทไดรบผลกระทบจากปจจยภายใน และภายนอกองคการ การพจารณาในสวนของพฤตกรรมการท างานลคคลและกลมภายในองคการนน เปนกระบวนการเปลยนแปลง การท างานขององคการไปสผลผลต สวนภายนอกองคการกไดรบความกดดนในเรองการแขงขนกนใหไดมาซงทรพยากรทจ าเปน 3.โมเดลผสมผสานระหวางเปาหมายและระบบทรพยากร (An Integrated Goal and System Resource Model of Organization Effectiveness) เปนการมองตอจากเกณฑหลกโดยการมอง

65

องคการในระบบเปด มคณลกษณะทส าคญ 3 ประการ คอ 1) มตเวลา 2) มตองคประกอบพห เปนการค านงถงผมสวนไดเสย (Stakeholders) 3) มตเกณฑทหลากหลาย โดยยดหลกการ คอ ไมมเกณฑใดดทสด จงตองวดในลกษณะของวธการเชงระบบ โมเดลทเกดจากการบรณาการในทกโมเดล และทกมต สามารถน าไปใชในการศกษาประสทธผลและคณภาพของโรงเรยนได โดยจะตองมการปรบ และประยกตใชตามความเหมาะสมตอไป โดยมสงชวด คอ

1) ปจจยน าเขา ไดแก ทรพยากร และเงน สงอ านวยความสะดวก ความพรอมของนกเรยน ความสามารถของคร เทคโนโลย การสนบสนนจากผปกครอง การเมอง และระบบการรบรองมาตรฐานการศกษา

2) กระบวนการ ไดแก ความสม าเสมอ และวสยทศน บรรยากาศของสขภาพ ระดบแรงจงใจ บรรยากาศในโรงเรยนและหองเรยน คณภาพของหลกสตร คณภาพการสอน เวลาทใชเรยน และคณภาพของผน า

3) ผลลพท ไดแก ผลสมฤทธทางการเรยนรของนกเรยน อตราการขาดงานของคร อตรการออกกลางคน และคณภาพการปฏบตงาน (Hoy and Miskel, 2001)

อยางไรกตามการศกษาปรสทธผลของโรงเรยน เปนเพยงหวขอหนงของการวจยทางการศกษาประสทธผลขององคการ มการพฒนารปแบบการวจยอยตลอกเวลาโครงสรางขององคการโดยเฉพาะอยางยงองคการทางการศกษา ทมปจจยน าเขา กระบวนการ และผลลพททงในระดบโรงเรยน ระดบหองเรยน ตวแปรแตละระดบทน าเขามาศกษาตองมความสมพนธและอยรวมกนในองคการ

จากผลงานของ ดทไวเลอร ททบทวนวรรณกรรมโดยการสงเคราะหจากผลการศกษาของ เพอรกและสมธ ; เทดไลนและสตรงฟลด ; ดทไวเลอร (Duttweiler’s. 1990; Purkey and Smith. 1982 ; Rouche and Baker. 1986 ; Stedman. 1987 ; Wayson and other .1988 ; Wimpellberg, Teddlie and Stringfied. 1989 ; Duttweiler’s. 1988 อางใน Sergiovanni. 1992) แสดงใหเหนวาหากจะนยามองคประกอบของประสทธผลของโรงเรยนใหมทไดจากผลการศกษาในระยะแรก ประสทธผลของโรงเรยนควรมคณลกษณะทประกอบไปดวยองคประกอบตางๆ ตอไปน คอ 1)เนนทนกเรยนเปนส าคญ 2)มการน าเสนอหลกสตรส าหรบคนทมปญหาทางการเรยน 3)จดการเรยนการสอนทสงเสรมการเรยนรของรกเรยน 4)มการสรางบรรยากาศทเปนไปในทางบวก 5)สงเสรมปฏสมพนธทางวชาการ 6)มการสงเสรมการพฒนาทมงาน 7)มการฝกการเปนผน ารวมกน 8)สงเสรมการแกปญหาอยางสรางสรรค 9)การมสวรวมของผปกครองและชมชน

เวบสเตอร และโอลซน (Webster and Olson, 1984) กลาววาการพจารณาถงประสทธผลของโรงเรยนนน มหลายปจจยทจะตองมการพจารณา แมวาโดยทวๆไปมกจะนกถงผลสมฤทธของ

66

นกเรยน เอดมอน (Edmonds, 1992) ไดกลาวถงการตรวจสอบประสทธผลของโรงเรยน โดยการ

พจารณาจาก การมผน าทเขมแขง ความเปนระเบยบเรยบรอย บรรยากาศทมความเอออาทรตอกน การตรวจสอบความกาวหนาของนกเรยนอยางสม าเสมอ และการมงไปทการสอนทกษะทส าคญใหกบนกเรยน

ลเนนเบรก และออนสไตน (Lunenburg and Ornstein, 2004) ไดเสนอวาการพจารณาวาโรงเรยนทมประสทธผลหรอไมนน เกณฑทใชเปนหลกของการวดประสทธผลของโรงเรยน คอ ผลสมฤทธของนกเรยน โดยมตวชวดโดยทวๆไป คอ 1) การเปรยบเทยบระหวางผลสมฤทธทคาดหวงกบผลสมฤทธทเปนอยของนกเรยน 2) วเคราะหผลสมฤทธของนกเรยนดวยเกรดวาเพมขนหรอไม 3) เปรยบเทยบผลสมฤทธของคะแนนระหวางโรงเรยนประเภทเดยวกน เมอผปกครองมรายไดและชมชนทางสงคมไมแตกตางกน 4) เปรยบเทยบกลมของนกเรยนโดยจ าแนกตาม เพศ และชนชนทางสงคม 5) วเคราะหเกยวกบเกรดทมอตราเฟอสง ความโดงเบของระดบผลสมฤทธ นอกจากนยงสามารถใชเกณฑตอไปนวดประสทธผลของโรงเรยนไดอกดวย คอ 1.ความปลอดภยและความเปนระเบยบเรยบรอยของสงแวดลอมในโรงเรยน 2.การเขาใจในภารกจของโรงเรยน คอ การทคณะครทงหมดในโรงเรยน มความรสกผกพนและรถงวตถประสงคขององคการ การจดล าดบงาน กระบวนการวดและประเมน และมความรบผดชอบรวมกน 3.การมภาวะผน าทางวชาการ คอ การทผอ านวยการเปนคนทเขาใจในงานวชาการและมคณลกษณะทจะประยกตงานไปสประสทธผล 4.บรรยากาศทมความคาดหวงสง คอ การทบคคลในคณะมความสามารถทจะน านกเรยนไปสการเรยนเพอรอบรในทกษะตางๆทจ าเปน 5.การใหเวลามากๆ ในการปฏบตภารกจของโรงเรยน คอ การมเวลาทจะใหกบนกเรยนในการวางแผนการจดกจกรรม และฝกทกษะตางๆ 6.ความถในการตรวจสอบความกาวหนาของนกเรยน คอ การใชเวลาในการปรบปรง ผลสมฤทธนกเรยนเปนรายบคคล และมโปรแกรมเพอการชวยเหลอ แนะน านกเรยนเปนรายบคคล

7.การมความสมพนธระหวางบานกบโรงเรยนในเชงบวก คอ การทมการสงเสรมใหผปกครองสนบสนนนในภารกจ และกจกรรมของโรงเรยนเปนส าคญ ซงจะชวยใหผลสมฤทธของนกเรยนดขน

วอลซ (Walsh, 1999) วเคราะหวาโรงเรยนมเปาหมายสงสดคอการบรหารงานรวมกบคณะคร และนกเรยนใหมประสทธผล โดยนกเรยนในโรงเรยนทกคนมการเรยนรอยางเตมท

67

องคประกอบทสงเสรมใหเกดความมประสทธผลของโรงเรยนมดงน 1.การเขาถงความส าเรจทแทจรง 2.การเขาถงปจจยทมผลตอความส าเรจ 3.การรบรถงบรบททอยรอบโรงเรยน 4.การรถงจดแขง จดออนของทมงาน 5.การรถงระดบความสามารถของนกเรยน 6.มระบบบรหารขอมลทมประสทธผล 7.การรถงล าดบของงานและการสงเสรมการเรยนรของนกเรยน 8.การมวสยทศนและรวาเปาหมายของโรงเรยนอยทไหน ยไลน และคณะ (Uline; et al, 1998) ไดพยายามสรางโมเดลของการวดประสทธผลของ

โรงเรยนจากงานวจยตางๆ เชน งานวจยของกดแมน และเพนนง (Goodman and Pennings, 1977); ฮอย และมสเกล (Hoy and Forsyth, 1986) และมอรแกน (Morgan, 1997) ซงเปนโมเดลทสามารถวดประสทธผลไดอยางเปนปรนย โดยแบงประสทธผลของดรงเรยนออกเปนดานตางๆดงน 1) ดานการเรยนการสอน (Instrumental) 2) ผลผลตทแสดงออกถงความรสก (Expressive Outcomes) คอ บรรยากาศของโรงเรยน (School Climate) และ ความไววางใจกน (Trust) ดงภาพประกอบท 3

68

ภาพประกอบ 3 แสดงโมเดลการวดประสทธผลของโรงเรยนของ ยไลนและคณะ

Uline; et al. (1998)

ทมา : Uline; et al. (1998). School Effectiveness: The Underlying Dimentions.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2530) ไดแบงผลสมฤทธทางการเรยน ทถอวา

เปนผลผลตทางการศกษาออกเปน 2 ดาน คอ ผลสมฤทธทางการเรยนดานวชาการและผลสมฤทธ

ทางการเรยนทไมใชดานวชาการ ซงสอดคลองกบ นางลกษณ วรชชย (2538) ทกลาววาการวจยทาง

การศกษาทมขอมลลดหลน โดยทวไปเปนการศกษาคณภาพการศกษา โดยกไหนดใหตวแปรตาม

ในการวจย คอ ผลผลตทางการศกษา (Educational Outcomes) ซงไดแก ผลสมฤทธทางวชาการ

(Academic Achievement) และผลผลตทไมใชวชาการ (Non Academic Achevement) โดยตวแปร

ตนทใชในการวจยไดแก ภมหลงทางเศรษฐกจ การเลยงด คณภาพของคร วธการเรยน เปนตน

กำรอำน คณตศำสตร กำรเขยน

กจกรรมทเปนเครองมอ

กจกรรมทแสดงออก

ครมควำมศรทธำใน

ผ รวมงำน

ครมควำมศรทธำในผบรหำร สขภำพโรงเรยน

ประสทธผลโดยภำพรวม

69

นอกจากนแนวคดของ แวน แดม และคณะ(Vandamme ; et al. 2002) ทนาสนใจอยางยง

โดยเสนอวาควรมการประเมนประสทธผลของโรงเรยนสองสวนดงน คอ

1.ผลผลตทเปนวชาการ (Academic Output) ของโรงเรยน โดยวดจากคะแนนวชา

คณตศาสตรและภาษาไทย อนเปนวชาทเปนเครองมอแหงการเรยนร และเปนวชาทเปนทกษะ

พนฐานของนกเรยน โดยวดจากเกรดในวชาดงกลาวของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 (ชวงชนท

2) ดงท ครเมอรส และเรยโนลด (Creemers and Reynolds, 1996) ใหเหตผลวาวชาคณตศาสตร และ

ภาษาไทยเปนวชาทครอบคลมทกษะพนฐานความรของบคคล ไดแก การอานออก เขยนได และคด

เปน

2.ผลผลตทไมใชวชาการ (Non-Academic Output) อาศยแนวคดของแวน แดม; และคณะ

(Van Damme ; et al. 2002) ทไดรบการศกษาวจยประสทธผลของโรงเรยน ระดบการศกษาขน

พนฐานทประเทศเบลเยยม เปนการศกษาแบบพหระดบ ทศกษาแบบระยะยาวถง 10 ป ใชเครองมอ

วดประสทธผลทพฒนาโดย แวน แลนเดกแฮมและคนอนๆ (Van Landegham and other อางใน

Vandamme ; et al.2002) ซงแวน แลนเดกแฮม ไดพฒนาเครองมอชอ The Loso Well-Being

Questionnaire ทปรบปรงมาจาดสมท และโวสท (Smiths and Vorst. 1980 อางใน Van Damme ; et

al. 2002); แจนเซน (Janssen. 1982 อางใน Van Damme ; et al. 2002 ) และสโตล (Stoel’s. 1980

อางใน Vandamme ; et al. 2002) ชอ “Academic self-concept” ซงมการตรวจสอบคณภาพเครองมอ

ไวนาเชอถอ โดยขอค าถามมทงเชงบวกและเชงลบ มทงหมด 8 ดาน ดงน

1)ความสนใจในสงทเรยน

2)ความสมพนธกบคร

3)ความเปนอยทดในโรงเรยน

4)ความสนใจในชนเรยน

5)แรงจงใจตอสงทเรยน

6)เจตคตตอการบาน

7)ความคดทมตอวชาการ

8)การบรณาการทางสงคมในหองเรยน

โดยตวแปรใจแตละดานสามารถอธบายไดดงน

70

1)ความสนใจในสงทเรยน คอ พฤตกรรมของนกเรยนทเกยวกบความสนใจในเนอหาวชา

การเหนความส าคญ ความจ าเปน และประโยชนของการเรยนการสอนในโรงเรยนในภาพรวมทก

รายวชา

2)ความสมพนธกบคร คอ สมพนธภาพทดทเกดขนระหวางครกบนกเรยน ทนกเรยน

สามารถรบรเมอไดรบการปฏบตจากคร เชน ความรสกวาครใจด ครเขาใจความรสกของนกเรยน

การใหความชวยเหลอของครเมอนกเรยนมปญหา เปนตน

3)ความเปนอยทดในโรงเรยน คอ ความรสกของนกเรยนทมตอชวตความเปนอยใน

โรงเรยน เชน ความรสกภาคภมใจทมตอโรงเรยน ความรสกถงความรมรนนาอยในโรงเรยน

4)ความสนใจในชนเรยน คอ พฤตกรรมทนกเรยนมความสนใจใฝรตอบทเรยนทครสอน

เชน การแสดงถงการมสวนรวมในบทเรยน การตงใจฟงการอธบายของคร ความจรงจงตอการสอน

ของคร การรบผดชอบงานทครมอบหมาย

5)แรงจงใจตอสงทเรยน คอ แรงพลกดนภายในทเกดขนในจตใจของนกเรยนในการทจะ

บรรลผลส าเรจในการเรยน หรอกจกรรมในโรงเรยน เชน ความรสกจะท างานใหดกวาเดมอยเสมอ

ความกลาหาญในการท าสงทดกวาใหส าเรจ การทมเทความสามารถในการเรยนอยางเตมท เปนตน

6)เจตคตตอการบาน คอ พฤตกรรมของนกเรยนทมตอความเอาใจใส และการให

ความส าคญตอการบานทครมอบหมายให

7)ความคดทมตอวชาการ คอ ความร ความสามารถของนกเรยนทมในเนอหาวชาตางๆ ท

ไดรบการถายทอดจากครในโรงเรยนทนกเรยนสามารถประเมนตนเองได เชน ความสามารถในการ

เขาใจเนอหาทเรยนผานมาแลว ความมนในในผลการสอบของตน ความสามารถในเรยนรของตน

ความสามารถในการอธบายเนอหาทเรยนใหผอนฟง เปนตน

8)การบรณาการทางสงคมในหองเรยน คอ ความรสกเกยวกบสมพนธภาพระหวางตนเอง

กบเพอนของนกเรยนทตองอยรวมสงคมกบผอนทงในหองเรยนและเมออยบาน เชน การเขากบ

เพอนไดด การรวมกจกรมมกบเพอน ความรสกทดตอเพอน เปนตน

จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสปไดวา องคประกอบของประสทธผลของโรงเรยน

คอ ประสทธผลของโรงเรยนควรมคณลกษณะทประกอบไปดวยองคประกอบตางๆ โดยแบง

ออกเปนดานตางๆดงน ดานการเรยนการสอน บรรยากาศของโรงเรยน และ หลกสตรการศกษา

71

ส าหรบในการวจยนผวจยวดประสทธผลของโรงเรยนมธยมศกษาในจงหวดนนทบร โดย

วดเฉพาะผลผลตทเปนวชาการเทานน กลาวคอ ใชผลคะแนนจากการสอบประเมนผลสมฤทธ

ทางการเรยนระดบชาต (O-Net) ซงอาจไมเพยงพอและท าใหผลการวเคราะหความสมพนธของ

ภาวะสขภาพองคการกบประสทธผลเกดความคลาดเคลอนเกดขน

แนวคดเกยวกบผลสมฤทธทางการเรยน ความหมายของผลสมฤทธทางการเรยน

ผลสมฤทธทางการเรยน (Learning Achievement) เปนผลทเกดจากปจจยตาง ๆ ใน การจดการศกษา นกศกษาไดใหความส าคญกบผลสมฤทธทางการเรยน และเนองจากผลสมฤทธทางการเรยนเปนดชนประการหนงทสามารถบอกถงคณภาพการศกษา ดงท อนาตาซ (Anastasi 1970 อางใน ปรยทพย บญคง, 2546 ) กลาวไวพอสรปไดวา ผลสมฤทธทางการเรยนมความสมพนธกบองคประกอบดานสตปญญา และองคประกอบดานทไมใชสตปญญา ไดแก องคประกอบดานเศรษฐกจ สงคม แรงจงใจ และองคประกอบทไมใชสตปญญาดานอน

ไอแซงค อาโนลด และไมล (Eysenck Arnold and Meily, 1972 อางใน ปรยทพย บญคง, 2546 ) ใหความหมายของค าวา ผลสมฤทธ หมายถง ขนาดของความส าเรจทไดจากการท างานทตองอาศยความพยายามอยางมาก ซงเปนผลมาจากการกระท าทตองอาศยทงความสามารถทงทางรางกายและทางสตปญญา ดงนนผลสมฤทธทางการเรยนจงเปนขนาดของความส าเรจทไดจากการเรยนโดยอาศยความสามารถเฉพาะตวบคคล ผลสมฤทธทางการเรยนอาจไดจากกระบวนการทไมตองอาศยการทดสอบ เชนการสงเกต หรอการตรวจการบาน หรออาจไดในรปของเกรดจากโรงเรยน ซงตองอาศยกระบวนการทซบซอน และระยะเวลานานพอสมควร หรออาจไดจากการวดแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนทวไป ซงสอดคลองกบ ไพศาล หวงพานช (2536 ) ทใหความหมายผลสมฤทธทางการเรยนวา หมายถง คณลกษณะและความสามารถของบคคลอนเกดจากการเรยนการสอนเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมและประสบการณการเรยนทเกดขนจากการฝกอบรมหรอการสอบ จงเปนการตรวจสอบระดบความสามารถของบคคลวาเรยนแลวมความรเทาใด สามารถวดไดโดยการใชแบบทดสอบตาง ๆ เชน ใชขอสอบวดผลสมฤทธ ขอสอบวดภาคปฏบต สามารถวดได 2 รปแบบ ดงน

1. การวดดานปฏบต เปนการตรวจสอบระดบความสามารถในการปฏบตโดยทกษะของผเรยน โดยมงเนนใหผเรยนแสดงความสามารถดงกลาว ในรปของการกระท าจรงใหออกเปนผลงาน การวดตองใชขอสอบภาคปฏบต

72

2. การวดดานเนอหา เปนการตรวจสอบความสามารถเกยวกบเนอหา ซงเปนประสบการณเรยน รวมถงพฤตกรรมความสามารถในดานตางๆ สามารถวดไดโดยใชแบบวดผลสมฤทธ จากทรรศนะของนกวชาการสรปไดวา ผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง ผลการวด การเปลยนแปลงและประสบการณการเรยนร ในเนอหาสาระทเรยนมาแลววาเกดการเรยนรเทาใดมความสามารถชนดใด โดยสามารถวดไดจากแบบทดสอบวดสมฤทธในลกษณะตาง ๆ และการวดผลตามสภาพจรง เพอบอกถงคณภาพการศกษาความหมายของการวดผลสมฤทธทางการเรยน ความรความสามารถของบคคลอน เปนผลมาจากการเรยนการสอน หรอ มวลประสบการณทงปวงทบคคลไดรบจากการเรยนการสอน ท าใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมในดานตางๆ ของสมรรถภาพทางสมอง ซงมจดหมายเพอเปนการตรวจสอบระดบความสามารถของบคคล เรยนแลวรอะไรบาง และมความสามารถดานใดมากนอยเทาไหร

การวดและประเมนผลสมฤธทางการเรยน การวดผลสมฤทธทางการเรยน ความหมายของการวดผลสมฤทธทางการเรยน

สรชย ขวญเมอง (2522) กลาววา การวดผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง การ ตรวจสอบวาผเรยนไดบรรลถงจดมง หมายทางการศกษาตามทหลกสตรก าหนดไว แลวเพยงใด ท งนยกเวนในทางดานอารมณ สงคมและการปรบตว นอกจากนแลวยงหมายรวมไปถงการประเมนผลความส าเรจตาง ๆทงทเปนการวดโดยใชแบบทดสอบ แบบใหปฏบตการ และแบบทไมใชแบบทดสอบดวย

เสรมศกด วศาลาภรณและเอนกกล กรแสง (2522) ใหความหมายการวดผล สมฤทธทางการเรยนวา เปนกระบวนการวดปรมาณของผลการศกษาเลาเรยนวาเกดขนนมากนอยเพยงใดค านงถงเฉพาะการทดสอบเทานน

ไพศาล หวงพานช (2536) กวาวไววา การวดผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง คณลกษณะ และความสามารถของบคคลอนเกดจากการเรยนการสอน เปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมและประสบการณการเรยนรทเกดจากการฝกฝน อบรม หรอจากการสอน ผลสมฤทธทางการเรยนจงเปนการตรวจสอบระดบความสามารถหรอถามสมฤทธผลของบคคลวาเรยนแลวรเทาใด

ทวตถ มณโชต (2549) การวด (Measurement) ความหมายยงมความเขาใจคลาดเคลอนเกยวกบ การวด และ การวดผล บางคนเขาใจวา 2 ค านเปนค าเดยวกน มความหมายเหมอนกน เพราะมาจากภาษาองกฤษค าเดยวกนคอ measurement แตในภาษาไทย 2 ค านมความหมายแตกตางกนเลกนอย ดงน การวด เปนกระบวนการก าหนดตวเลขหรอสญลกษณแทนปรมาณหรอ

73

คณภาพของคณลกษณะหรอคณสมบตของสงทตองการวด การวดผล เปนกระบวนการก าหนดตวเลขหรอสญลกษณแทนปรมาณหรอคณภาพของคณลกษณะหรอคณสมบตของสงทตองการวด โดยสงทตองการวดนนเปนผลมาจากการกระท าหรอกจกรรมอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางรวมกน เชน การวดผลการเรยนร สงทวดคอ ผลทเกดจากการเรยนรของผเรยน

องคประกอบของการวดประกอบดวย สงทตองการวด เครองมอวด และผลของการวด ทส าคญทสด คอ เครองมอวด เครองมอทมคณภาพจะใหผลการวดทเทยงตรงและแมนย า ประเภทของสงทตองการวด สงทตองการวดแบงได 2 ประเภทใหญๆ

1. สงทเปนรปธรรม คอ คน สตว หรอสงของ ทจบตองได มรปทรง การวดสงทเปนรปธรรมนเปนการวดทางกายภาพ (physical) คณลกษณะทจะวดสามารถก าหนดไดชดเจน เชน น าหนก ความสง ความยาว เครองมอวดคณลกษณะเหลานใหผลการวดทเทยงตรงและแมนย าสง วดไดครบถวน สมบรณ และเอยดถถวน ตวอยางเครองมอวด เชน เครองชง ไมบรรทด สายวด เปนตน การวดลกษณะนเปนการวดทางตรง ตวเลขทไดจากการวดแทนปรมาณคณลกษณะทตองการวดทงหมด เชน หนก 10 กโลกรม สง 172 เซนตเมตร ยาว 3.5 เมตร ตวเลข 10 172 และ 3.5 แทนน าหนก ความสง และความยาวทงหมด เชน 10 แทนน าหนกทงหมด ถาไมมคณลกษณะดงกลาว เชนหนก 0 หนวย กคอ ไมมน าหนกเลย ตวเลข 0 นเปนศนยแท (absolute zero)

2. สงทเปนนามธรรม คอสงทไมมตวตน จบตองไมได เปนการวดพฤตกรรมและสงคมศาสตร (behavioral and social science) คณลกษณะทจะวดก าหนดไดไมชดเจน เชน การวดผลสมฤทธทางการเรยน (achievement) วดเจตคต (attitude) วดความถนด (aptitude) วดบคลกภาพ (personality) เปนตน เครองมอวดดานนมคณภาพดอยกวาเครองมอวดสงทเปนรปธรรม คอ ใหผลการวดทเทยงตรงและแมนย านอยกวา ลกษณะการวด เปนการวดทางออม วดไดไมสมบรณ ไมละเอยดถถวน และมความผดพลาด ตวเลขหรอสญลกษณทไดจากการวดเปนคาโดยประมาณ ไมสามารถแทนปรมาณหรอคณภาพของคณลกษณะทตองการวดไดท งหมด เชน การวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาคณตศาสตรของนกเรยนคนหนง ได 15 คะแนน ตวเลข 15 ไมไดแทนปรมาณความรความสามารถทางคณตศาสตรของนกเรยนคนนทงหมด แมแตนกเรยนทสอบไดคะแนนเตม ไมไดหมายความวานกเรยนผนนมความรความสามารถในเรองดงกลาวสมบรณเตมตามกรอบของหลกสตร ในทางตรงกนขามนกเรยนทได 0 คะแนน กไมไดหมายความวานกเรยนผ นนไมมความรความสามารถในคณลกษณะดงกลาว เพยงแตตอบค าถามผดหรอเครองมอวดไมตรงกบความรความสามารถทนกเรยนคนนนม เลข 0 น เปนศนยเทยม

ลกษณะการวดทางการศกษา

74

การวดทางการศกษาเปนการวดคณลกษณะทเปนนามธรรม มลกษณะการวด ดงน 1. เปนการวดทางออม คอ ไมสามารถวดคณลกษณะทตองการวดไดโดยตรง ตองนยาม

คณลกษณะดงกลาวไหเปนพฤตกรรมทวดไดกอน จากนนจงวดตามพฤตกรรมทนยาม เชน การวดความรบผดชอบของนกเรยน ตองใหนยามคณลกษณะความรบผดชอบเปนพฤตกรรมทวดได โดยอาจจะแยกเปนพฤตกรรมยอย เชน ไมมาโรงเรยนสาย ท างานทกงานทไดรบมอบหมาย น าวสดอปกรณการเรยนทครสงมาครบทกครง สงงานหรอการบานตามเวลาทก าหนด เปนตน

2. วดไดไมสมบรณ การวดทางการศกษาไมสามารถท าการวดคณลกษณะทตองการวดไดครบถวนสมบรณ วดไดเพยงบางสวน หรอวดไดเฉพาะตวแทนของคณลกษณะทงหมด เชนการวดความสามารถการอานค าของนกเรยน ผวดไมสามารถน าค าทกค ามาท าการทดสอบนกเรยน ท าไดเพยงน าค าสวนหนงทคดวาเปนตวแทนของค าทงหมดมาท าการวด เปนตน

3. มความผดพลาด สบเนองจากการทไมสามารถวดไดโดยตรง และการนยามสงทตองการวดกไมสามารถนยามใหเปนพฤตกรรมทวดไดไดทงหมด จงวดไดไมสมบรณ ตวเลขหรอสญลกษณทไดจากการวดเปนการประมาณคณลกษณะทตองการวด ซงในความเปนจรงคณลกษณะดงกลาวอาจจะมมากหรอนอยกวา ผลการวดจงมความผดพลาดของการวด หรอคลาดเคลอนจากความเปนจรง การวดทดจะตองใหเกดการผดพลาดหรอคลาดเคลอนนอยทสด

4. อยในรปความสมพนธ การทจะรความหมายของตวเลขทวดได ตองน าตวเลขดงกลาวไปเทยบกบเกณฑหรอเทยบกบคนอน เชน น าคะแนนทนกเรยนสอบไดเทยบกบคะแนนเฉลยของกลม เทยบกบคะแนนของเพอนทสอบพรอมกน หรอเทยบกบคะแนนของนกเรยนเองกบการสอบครงกอนๆ ถาคะแนนสงกวาเพอน แสดงวามความสามารถในเรองทวดมากกวาเพอนคนนน หรอถามคะแนนสงกวาคะแนนทตนเองเคยสอบผานมา แสดงวามพฒนาการขน เปนตน

การวดทางการศกษา มหลกการเบองตน ดงน 1. นยามสงทตองการวดใหชดเจน ดงทกลาวไวในลกษณะการวดวา การวดทางการศกษา

เปนการวดทางออม การทจะวดใหมคณภาพตองนยามคณลกษณะทตองการวดใหตรงและชดเจน การนยามน มความส าคญมาก ถานยามไมตรงหรอไมถกตอง เครองมอวดทสรางตามนยามกไมมคณภาพ ผลการวดกผดพลาด คอ วดไดไมตรงกบคณลกษณะทตองการวด

2. ใชเครองมอวดทมคณภาพ หวใจส าคญของการวด คอ สามารถวดคณลกษณะไดตรงตามกบทตองการวดและวดไดแมนย า โดยใชเครองมอวดทมคณภาพ คณภาพของเครองมอมหลายประการ ทส าคญคอ มความตรง (validity) คอวดไดตรงกบคณลกษณะทตองการวด และมความเทยง (reliability) คอวดไดคงท คอวดไดกครงกใหผลการวดทไมเปลยนแปลง

75

3. ก าหนดเงอนไขของการวดใหชดเจน คอก าหนดใหแนนอนวาจะท าการวดอะไร วดอยางไร ก าหนดตวเลขและสญลกษณอยางไร ขนตอนการวดทางการศกษา 1. ระบจดประสงคและขอบเขตของการวด วาวดอะไร วดใคร 2. นยามคณลกษณะทตองการวดใหเปนพฤตกรรมทวดได 3. ก าหนดวธการวดและเครองมอวด 4. จดหาหรอสรางเครองมอวด กรณสรางเครองมอใหมด าเนนการตามขนตอน ดงน 4.1 สรางขอค าถาม เงอนไข สถานการณ หรอสงเรา ทจะกระตนใหผถกวดแสดงพฤตกรรมตอบสนองออกมาเพอท าการวด โดยขอค าถามเงอนไข สถานการณ หรอสงเราดงกลาวตองตรงและครอบคลมคณลกษณะทนยามไว 4.2 พจารณาขอค าถาม เงอนไข สถานการณ หรอสงเรา โดยอาจใหผเชยวชาญทางดานเนอหาและทางดานวดผลชวยพจารณา 4.3 ทดลองใชเครองมอ กบกลมทเทยบเคยงกบกลมทตองการวด 4.4 หาคณภาพของเครองมอ มคณภาพรายขอและคณภาพ เครองมอทงฉบบ 4.5 จดท าคมอวดและการแปลความหมาย 4.6 จดท าเครองมอฉบบสมบรณ 5. ด าเนนการวดตามวธการทก าหนด 6. ตรวจสอบและวเคราะหผลการวด

7. แปลความหมายผลการวดและน าผลการวดไปใช จากทรรศคตของนกวชาการสรปไดวา การว ดผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง

กระบวนการวดปรมาณของผลการศกษาเลาเรยน คณลกษณะ และความสามารถของบคคลอนเกดจากการเรยนการสอนผลสมฤทธทางการเรยนจงเปนการตรวจสอบระดบความสามารถของบคคลวาเรยนแลวรเทาใด

การประเมน (Evaluation or Assessment or Appraisal) การประเมนและการประเมนผล มความหมายท านองเดยวกบ การวดและการวดผล ดงน การประเมน เปนกระบวนการตอเนองจากการวด คอ น าตวเลขหรอสญลกษณทไดจากการวดมาตคาอยางมเหตผล โดยเทยบกบเกณฑหรอมาตรฐานทก าหนดไว เชน โรงเรยนก าหนดคะแนนทนาพอใจของวชาคณตศาสตรไวทรอยละ 60 นกเรยนทสอบไดคะแนนตงแต 60 % ขนไป ถอวาผานเกณฑทนาพอใจ หรออาจจะก าหนดเกณฑไวหลายระดบ เชน ไดคะแนนไมถงรอยละ 40 อย

76

ในเกณฑควรปรบปรง รอยละ 40-59 อยในเกณฑพอใช รอยละ 60-79 อยในเกณฑด และรอยละ 80 ขนไป อยในเกณฑดมาก เปนตน ลกษณะเชนนเรยกวาเปนการประเมน

การประเมนผล มความหมายเชนเดยวกบการประเมน แตเปนกระบวนการตอเนองจากการวดผลส าหรบภาษาองกฤษมหลายค า ทใชมากม 2 ค า คอ evaluation และ assessment 2 ค านมความหมายตางกน คอ evaluation เปนการประเมนตดสน มการก าหนดเกณฑชดเจน (absolute criteria) เชน ไดคะแนนรอยละ 80 ขนไป ตดสนวาอยในระดบด ไดคะแนนรอยละ 60 – 79 ตดสนวาอยในระดบพอใช ไดคะแนนไมถงรอยละ 60 ตดสนวาอยในระดบควรปรบปรง evaluation จะใชกบการประเมนการด าเนนงานทวๆ ไป เชน การประเมนโครงการ (Project Evaluation) การประเมนหลกสตร (Curriculum Evaluation) assessment เปนการประเมนเชงเปรยบเทยบ ใชเกณฑเชงสมพนธ (relative criteria) เชน เทยบกบผลการประเมนครงกอน เทยบกบเพอนหรอกลมใกลเคยงกน assessment มกใชในการประเมนผลสมฤทธ เชน ผลสมฤทธทางการเรยน การประเมนตนเอง (Self Assessment)

ลกษณะการประเมนทางการศกษา การประเมนทางการศกษามลกษณะ ดงน

1. เปนสวนหนงของกระบวนการเรยนการสอนหรอกระบวนการจดการเรยนร ซงควรท าการประเมนอยางตอเนอง เพอน าผลการประเมนไปปรบปรงกระบวนการเรยนการสอนใหมประสทธภาพยงขน

2. เปนการประเมนคณลกษณะหรอพฒนาการการเรยนรของผ เ รยนวาบรรลตามจดประสงคหรอไม

3. เปนการประเมนในภาพรวมทงหมดของผเรยน โดยการรวบรวมขอมลและประมวลจากตวเลขจากการวดหลายวธและหลายแหลง 4. เปนกระบวนการเกยวของกบบคลหลายกลม ท งคร นกเรยน ผปกครองนกเรยน ผบรหารโรงเรยน และอาจรวมถงคณะกรรมการตางๆ ของโรงเรยน

หลกการประเมนทางการศกษา หลกการประเมนทางการศกษาโดยทวไปมดงน

1. ขอบเขตการประเมนตองตรงและครอบคลมหลกสตร 2. ใชขอมลจากผลการวดทครอบคลม จากการวดหลายแหลง หลายวธ

3. เกณฑทใชตดสนผลการประเมนมความชดเจน เปนไปได มความยตธรรม ตรงตามวตถประสงคของหลกสตร

ขนตอนในการประเมนทางการศกษา

77

การประเมนทางการศกษามขนตอนทส าคญ ดงน 1. ก าหนดจดประสงคการประเมน โดยใหสอดคลองและครอบคลมจดประสงคของ

หลกสตร 2. ก าหนดเกณฑเพอตคาขอมลทไดจาการวด 3. รวบรวมขอมลจากการวดหลายๆ แหลง 4. ประมวลและผสมผสานขอมลตางๆ ของทกรายการทวดได 5. วนจฉยชบงและตดสนโดยเทยบกบเกณฑทตงไว ประเภทของการประเมนทางการศกษา

การประเมนแบงไดหลายประเภท ขนอยกบเกณฑทใชในการแบง ดงน 1. แบงตามจดประสงคของการประเมน

การแบงตามจดประสงคของการประเมน แบงไดดงน 1.1 การประเมนกอนเรยน หรอกอนการจดการเรยนร หรอการประเมนพนฐาน (Basic Evaluation) เปนการประเมนกอนเรมตนการเรยนการสอนของแตละบทเรยนหรอแตละหนวย แบงได 2 ประเภท คอ

1.1.1 การประเมนเพอจดต าแหนง (Placement Evaluation) เปนการประเมนเพอพจารณาดวาผเรยนมความรความสามารถในสาระทจะเรยนอยในระดบใดของกลม ประโยชนของการประเมนประเภทน คอ ครใชผลการประเมนเพอก าหนดรปแบบการจดการเรยนรใหเหมาะสมกบกลมผเรยน ผเรยนทมความรความสามารถในสาระทจะเรยนนอยคออยในต าแหนงทายๆ ควรไดรบการเพมพนเนอหาสาระนนมากกวากลมทอยในล าดบตนๆ คอ กลมทมความรความสามารถในสาระทจะเรยนมากกวา หรอกลมทมความรพนฐานในสาระทจะเรยนดกวา และแตละกลมควรใชรปแบบการเรยนรทแตกตางกน

1.1.2 การประเมนเพอวนจฉย (Diagnostic Evaluation) เปนการประเมนกอนการเรยนการสอนอกเชนกน แตเปนการประเมนเพอพจารณาแยกแยะวาผเรยนมความรความสามารถในสาระทจะเรยนรมากนอยเพยงใด มพนฐานเพยงพอทจะเรยนในเรองทจะสอนหรอไม จดใดสมบรณแลว จดใดยงบกพรองอย จ าเปนตองไดรบการสอนเสรมใหมพนฐานทเพยงพอเสยกอนจงจะเรมตนสอนเนอหาในหนวยการเรยนตอไป และจากพนฐานทผเรยนมอยควรใชรปแบบการเรยนการสอนอยางไร

ท งการประเมนเพอจดต าแหนงและการประเมนเพอวนจฉยมจดประสงคเหมอนกนคอเพอทราบพนฐานความรความสามารถของผเรยนกอนทจะจดการเรยนรหรอการเรยนการสอนในสาระการเรยนรนนๆ แตการประเมน 2 ประเภทดงกลาวมความแตกตางกน คอ การ

78

ประเมนเพอจดต าแหนง เปนการประเมนเพอพจารณาในภาพรวม ใชเครองมอไมละเอยดหรอจ านวนขอค าถามไมมาก แตการประเมนเพอวนจฉยเปนการประเมนเพอพฒนาอยางละเอยด แยกแยะเนอหาเปนตอนๆ เพอพจารณาวาผเรยนมความรพนฐานของเนอหาแตละตอนมากนอยเพยงใด จดใดบกพรองบาง ดงนนจ านวนขอค าถามมมากกวา 1.2 การประเมนเพอพฒนา หรอการประเมนยอย (Formative Evaluation) เปนการประเมนเพอใชผลการประเมนเพอปรบปรงกระบวนการจดการเรยนร การประเมนประเภทนใชระหวางการจดการเรยนการสอน เพอตรวจสอบวาผเรยนมความรความสามารถตามจดประสงคทก าหนดไวในระหวางการจดการเรยนการสอนหรอไม หากผเรยนไมผานจดประสงคทตงไว ผสอนกจะหาวธการทจะชวยใหผ เรยนเกดการเรยนรตามเกณฑทต งไว ผลการประเมนยงเปนการตรวจสอบครผสอนเองวาเปนอยางไร แผนการเรยนรรายครงทเตรยมมาดหรอไม ควรปรบปรงอยางไร กระบวนการจดการเรยนรเปนอยางไร มจดใดบกพรองทตองปรบปรงแกไขตอไป การประเมนประเภทน นอกจากจะใชผลการประเมนเพอปรบปรงการเรยนการสอนแลว ผลการประเมนยงใชในการปรบปรงหลกสตรของสถานศกษาดวย กลาวคอ หากพบวาเนอหาสาระใดทผเรยนมผลสมฤทธไมเปนไปตามผลการเรยนรทคาดหวง โดยทผสอนไดพยายามปรบปรงการจดการเรยนการสอนอยางเตมทกบผเรยนหลายกลมแลวยงไดผลเปนอยางเดม แสดงวาผลการเรยนรทคาดหวงนนสงเกนไปหรอไมเหมาะกบผเรยนในชนเรยนระดบน หรอเนอหาอาจจะยากหรอซบซอนเกนไปทจะบรรจในหลกสตรระดบน ควรบรรจในชนเรยนทสงขน จะเหนวาผลจากการประเมนจะเปนประโยชนตอการพฒนาหลกสตรสถานศกษาดวย 1.3 การประเมนเพอตดสนหรอการประเมนผลรวม (Summative Evaluation) เปนการประเมนเพอตดสนผลการจดการเรยนร เปนการประเมนหลงจากผเรยนไดเรยนไปแลว อาจเปนการประเมนหลงจบหนวยการเรยนรหนวยใดหนวยหนง หรอหลายหนวย รวมทงการประเมนปลายภาคเรยนหรอปลายป ผลจากการประเมนประเภทนใชในการตดสนผลการจดการเรยนการสอน หรอตดสนใจวาผเรยนคนใดควรจะไดรบระดบคะแนนใด

2. แบงตามการอางอง การแบงประเภทของการประเมนตามการอางองหรอตามระบบของการวด แบงออกเปน

2.1 การประเมนแบบองตน (Self-referenced Evaluation) เปนการประเมนเพอน าผลจากการเรยนรมาเปรยบเทยบกบความสามารถของตนเอง เปนการประเมนเพอปรบปรงตนเอง (Self Assessment) เชน ประเมนโดยการเปรยบเทยบผลการทดสอบกอนเรยนกบทดสอบหลงเรยนของตนเอง การประเมนแบบน ควรจะใชแบบทดสอบคขนานหรอแบบทดสอบเทยบเคยง (Equivalence Test) เพอเปรยบเทยบกนได

79

2.2 การประเมนแบบองกลม (Norm-referenced Evaluation) เปนการประเมนเพอพจารณาวาผไดรบการประเมนแตละคนมความสามารถมากนอยเพยงใด เมอเปรยบเทยบกบกลมทถกวดดวยแบบทดสอบฉบบเดยวกน การประเมนประเภทนขนอยกบความร ความสามารถของกลมเปนส าคญ นยมใชในการจดต าแหนงผถกประเมน หรอใชเพอคดเลอกผเขาศกษาตอ

2.3 การประเมนแบบองเกณฑ (Criterion-referenced Evaluation) เปนการน าผลการสอบทไดไปเทยบกบเกณฑทก าหนดไว ความส าคญอยทเกณฑ โดยไมจ าเปนตองค านงถงความสามารถของกลม ซงเกณฑทใชในการประเมนผลการเรยนรไดแก ผลการเรยนรทคาดหวงและมาตรฐานการเรยนร 3. แบงตามผประเมน

การแบงประเภทของการประเมนตามกลมผประเมน (Evaluator) แบงออกเปน 3.1 การประเมนตนเอง (Self Assessment) หรอการประเมนภายใน (Internal

Evaluation) เปนการประเมนลกษณะเดยวกบการประเมนแบบองตน คอ เพอน าผลการประเมนมาพฒนาหรอปรบปรงตนเอง การประเมนประเภทนสามารถประเมนไดทกกลม ผเรยนประเมนตนเองเพอปรบปรงการเรยนรของตนเอง ครประเมนเพอปรบปรงการสอนของตนเอง นอกจากประเมนเพอพฒนาปรบปรงการเรยนการสอนแลว สามารถประเมนเพอพฒนาปรบปรงไดทกเรอง ผ บรหารสถานศกษาประเมนเพอปรบปรงการบรหารจดการศกษาของสถานศกษาโดยอาจจะประเมนดวยตนเอง หรอมคณะประเมนของสถานศกษา เรยกวา การประเมนภายใน (Internal Evaluation) หรอการศกษาตนเอง (Self Study) โดยอาจจะประเมนโดยรวม หรอแบงประเมนเปนสวนๆ เปนดานๆ ลกษณะการประเมนอาจจะมคณะเดยวประเมนทกสวน หรอจะใหแตละสวนประเมนตนเองหรอภายในสวนของตนเอง เชน แตละระดบชนเรยน แตละหมวดวชาหรอกลมสาระการเรยนร แตละฝาย อาท ฝายปกครอง ฝายวชาการ ฝายอาคารสถานท เปนตน เพอใหแตละสวนมการพฒนาปรบปรงการด าเนนงานของตนเอง และอาจจะรวบรวมผลการประเมนแตละสวนเพอจดท าเปนรายงานผลการประเมนตนเองของสถานศกษา (Self Study Report : SSR หรอ Self Assessment Report : SAR)

3.2 การประเมนโดยผอนหรอการประเมนภายนอก (External Evaluation) สบเนองจากการประเมนตนเองหรอการประเมนภายในซงมความส าคญมากในการพฒนาปรบปรง แตการประเมนภายในมจดออนคอความนาเชอถอ โดยบคคลภายนอกมกคดวาการประเมนภายในนน มความล าเอยง ผประเมนตนเองมกจะเขาขางตนเอง ดงนนจงม

80

การประเมนโดยผอนหรอประเมนโดยผประเมนภายนอก เพอยนยนการประเมนภายใน และอาจจะมจดออนหรอจดทควรไดรบการพฒนายงขนในทรรศนะของผประเมนในฐานะทมประสบการณทแตกตางกน อยางไรกด การประเมนภายนอกกมจดบกพรองในเรองการรรายละเอยดและถกตองของสงทจะประเมน และจดบกพรองอกประการหนงคอเจตคตของผถกประเมน ถารสกวาถกจบผดกจะตอตาน ไมใหความรวมมอ ไมยอมรบผลการประเมน ท าใหการประเมนด าเนนไปดวยความยากล าบาก ดงนนการประเมนภายนอกควรมาจากความตองการของผถกประเมน เชน ครผสอนใหผเรยน ผปกครอง หรอเพอนครประเมนการสอนของตนเอง สถานศกษาใหผ ปกครองหรอนกประเมนมออาชพ (ภายนอก) ประเมนคณภาพการจดการศกษาของสถานศกษา

จากทรรศคตของนกวชาการสรปไดวาเปนกระบวนการตอเนองจากการวด คอ น าตวเลขหรอสญลกษณทไดจากการวดมาตคาอยางมเหตผลมความหมายท านองเดยวกบ การวดและการวดผล

ความส าคญของการวดและประเมนผลการเรยนร การวดและประเมนผลการเรยนรของผเรยน เปนองคประกอบส าคญในการพฒนาคณภาพการศกษา ท าใหไดขอมลสารสนเทศทจ าเปนในการพจารณาวาผเรยนเกดคณภาพการเรยนรตามผลการเรยนรทคาดหวงและมาตรฐานการเรยนร จากประเภทของการประเมนโดยเฉพาะการแบงประเภทโดยใชจดประสงคของการประเมนเปนเกณฑในการแบงประเภท จะเหนวา การวดและประเมนผลการเรยนนอกจากจะมประโยชนโดยตรงตอผเรยนแลว ยงสะทอนถงประสทธภาพการการสอนของคร และเปนขอมลส าคญทสะทอนคณภาพการด าเนนงานการจดการศกษาของสถานศกษาดวย ดงนนครและสถานศกษาตองมขอมลผลการเรยนรของผเรยน ทงจากการประเมนในระดบชนเรยน ระดบสถานศกษา และระดบอนทสงขน ประโยชนของการวดและการประเมนผลการเรยนรจ าแนกเปนดานๆ ดงน 1. ดานการจดการเรยนร การวดและประเมนผลการเรยนรของผเรยนมประโยชนตอการจดการเรยนรหรอการจดการเรยนการสอนดงน 1.1 เพอจดต าแหนง (Placement) ผลจากการวดบอกไดวาผเรยนมความรความสามารถอยในระดบใดของกลมหรอเปรยบเทยบกบเกณฑแลวอยในระดบใด การวดและประเมนเพอจดต าแหนงน มกใชในวตถประสงค 2 ประการคอ

1.1.1 เพอคดเลอก (Selection) เปนการใชผลการวดเพอคดเลอกเพอเขาเรยน เขารวมกจกรรม-โครงการ หรอเปนตวแทน(เชนของชนเรยนหรอสถานศกษา) เพอการท า

81

กจกรรม หรอการใหทนผล การวดและประเมนผลลกษณะนค านงถงการจดอนดบทเปนส าคญ

1.1.2 เพอแยกประเภท (Classification) เปนการใชผลการวดและประเมนเพ อแบงกลมผเรยน เชน แบงเปนกลมออน ปานกลาง และเกง แบงกลมผาน-ไมผานเกณฑ หรอตดสนได-ตก เปนตน เปนการวดและประเมนทยดเกณฑทใชในการแบงกลมเปนส าคญ

1.2 เพอวนจฉย (Diagnostic) เปนการใชผลการวดและประเมนเพอคนหาจดเดน-จดดอยของผเรยนวามปญหาในเรองใด จดใด มากนอยแคไหน เพอน าไปสการตดสนใจการวางแผนการจดการเรยนรและการปรบปรงการเรยนการสอนใหมประสทธภาพยงขน เครองมอทใชวดเพอการวนจฉบ เรยกวา แบบทดสอบวนจฉย (Diagnostic Test) หรอแบบทดสอบวนจฉยการเรยน ประโยชนของการวดและประเมนประเภทนน าไปใชในวตถประสงค 2 ประการดงน

1.2.1 เพอพฒนาการเรยนรของผเรยน ผลการวดผเรยนดวยแบบทดสอบวนจฉยการเรยนจะท าใหทราบวาผเรยนมจดบกพรองจดใด มากนอยเพยงใด ซงครผสอนสามารถแกไขปรบปรงโดยการสอนซอมเสรม (Remedial Teaching) ไดตรงจด เพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามมาตรฐานการเรยนรทคาดหวงไว

1.2.2 เพอปรบปรงการจดการเรยนร ผลการวดดวยแบบทดสอบวนจฉยการเรยน นอกจากจะชวยใหเหนวาผ เรยนมจดบกพรองเรองใดแลว ยงชวยใหเหนจดบกพรองของกระบวนการจดการเรยนรอกดวย เชน ผเรยนสวนใหญมจดบกพรองจดเดยวกน ครผสอนตองทบทวนวาอาจจะเปนเพราะวธการจดการเรยนรไมเหมาะสมตองปรปรงแกไขใหเหมาะสม

1.3 เพอตรวจสอบและปรบปรง การประเมนเพอพฒนา (Formative Evaluation) เปนการประเมนเพอตรวจสอบผลการเรยนรเทยบกบจดประสงคหรอผลการเรยนรทคาดหวง ผลจากการประเมนใชพฒนาการจดการเรยนรใหมประสทธภาพยงขน โดยอาจจะปรบปรงหรอปรบเปลยนวธการสอน (Teaching Method) ปรบเปลยนสอการสอน (Teaching Media) ใชนวตกรรมการจดการเรยนร (Teaching Innovation) เพอน าไปสการพฒนาการจดการเรยนรทมประสทธภาพ

1.4 เพอการเปรยบเทยบ (Assessment) เปนการใชผลการวดและประเมนเปรยบเทยบวาผเรยนมพฒนาการจากเดมเพยงใด และอยในระดบทพงพอใจหรอไม 1.5 เพอการตดสน การประเมนเพอการตดสนผลการเรยนของผเรยนเปนการประเมนรวม (Summative Evaluation) คอใชขอมลทไดจากการวดเทยบกบเกณฑเพอตดสนผลการเรยนวาผาน-ไมผาน หรอใหระดบคะแนน 2 ดานการแนะแนว

82

ผลจากการวดและประเมนผเรยน ชวยใหทราบวาผเรยนมปญหาและขอบกพรองในเรองใด มากนอยเพยงใด ซงสามารถแนะน าและชวยเหลอผเรยนใหแกปญหา มการปรบตวไดถกตองตรงประเดน นอกจากนผลการวดและประเมนยงบงบอกความรความสามารถ ความถนด และความสนใจของผเรยน ซงสามารถน าไปใชแนะแนวการศกษาตอและแนะแนวการเลอกอาชพใหแกผเรยนได 3. ดานการบรหาร ขอมลจากการวดและประเมนผเรยน ชวยใหผบรหารเหนขอบกพรองตางๆ ของการจดการเรยนร เปนการประเมนผลการปฏบตงานของคร และบงบอกถงคณภาพการจดการศกษาของสถานศกษา ผบรหารสถานศกษามกใชขอมลไดจากการวดและประเมนใชในการตดสนใจหลายอยาง เชน การพฒนาบคลากร การจดครเขาสอน การจดโครงการ การเปลยนแปลงโปรแกรมการเรยน นอกจากนการวดและประเมนผลยงใหขอมลทส าคญในการจดท ารายงานการประเมนตนเอง (SSR) เพอรายงานผลการจดการศกษาสผปกครอง สาธารณชน หนวยงานตนสงกด และน าไปสการรองรบการประเมนภายนอก จะเหนวาการวดและประเมนผลการศกษาเปนหวใจส าคญของระบบการประกนคณภาพทงภายในและภายนอกสถานศกษา 4. ดานการวจย การวดและประเมนผลมประโยชนตอการวจยหลายประการดงน

4.1 ขอมลจาการวดและประเมนผลน าไปสปญหาการวจย เชน ผลจากการวดและประเมนพบวาผเรยนมจดบกพรองหรอมจดทควรพฒนาการแกไขจดบกพรองหรอการพฒนาดงกลาวโดยการปรบเปลยนเทคนควธสอนหรอทดลองใชนวตกรรมโดยใชกระบวนการวจย การวจยดงกลาวเรยกวา การวจยในชนเรยน (Classroom Research) นอกจากนผลจากการวดและประเมนยงน าไปสการวจยในดานอน ระดบอน เชน การวจยของสถานศกษาเกยวกบการทดลองใชรปแบบการพฒนาคณลกษณะของผเรยน เปนตน

4.2 การวดและประเมนเปนเครองมอของการวจย การวจยใชการวดในการรวบรวมขอมลเพอศกษาผลการวจย ขนตอนนเรมจากการหาหรอสรางเครองมอวด การทดลองใชเครองมอ การหาคณภาพเครองมอ จนถงการใชเครองมอทมคณภาพแลวรวบรวมขอมลการวดตวแปรทศกษา หรออาจตองตคาขอมล จะเหนวาการวดและประเมนผลมบทบาทส าคญมากในการวจย เพราะการวดไมด ใชเครองมอไมมคณภาพ ผลของการวจยกขาดความนาเชอถอ

อจฉรา สขารมณ และอรพนทร ชชม (2530) ผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง ระดบความส าเรจทไดรบจากการเรยนซงไดประเมนผลจากหลายวธดงตอไปน กระบวนการทไดจาก

83

แบบทดสอบ โดยใชแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนโดยทวไปกระบวนการทไดจาก เกรดเฉลยของโรงเรยน ซงตองอาศยกรรมวธทซบซอนและชวงเวลาทยาวนาน ผลสมฤทธทางการเรยนทนยมใชกนทวไป มกอยในรปของเกรดทไดจากโรงเรยน เนองจากใหผลทนาเชอถอมากกวา เพราะการประเมนผลการเรยนของนกเรยน ครจะตองพจารณาองคประกอบอน ๆ หลายดานจงยอมดกวาการแสดงขนาดของความลมเหลว หรอความส าเรจทางการเรยนจากการทดสอบนกเรยนดวยแบบวดผลสมฤทธทางการเรยนทว ๆ ไป เพยงครงเดยว ผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง คะแนนเฉลยสะสมของนกเรยน และแบงระดบของผลสมฤทธทางการเรยนไว ดงน คะแนนเฉลยสะสมต า หมายถง ไดคะแนนเฉลยต ากวา 2.00 คะแนนเฉลยสะสมปานกลาง หมายถง ไดคะแนนเฉลยตงแต 2.00 – 2.50 คะแนนเฉลยสะสมสง หมายถง ไดคะแนนเฉลยตงแต 2.50 ขนไป

จากทรรศนของนกวชาการสรปไดวา การวดผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง กระบวนการวดผลการศกษาเลาเรยนวา ผเรยนเกดการเรยนรมากนอยเพยงใดหลงจากเรยนในเรองนน ๆ เครองมอวดทางการศกษา มหลายชนด เชน แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน แบบวดเจตคต แบบวดภาคปฏบต แบบสอบถาม แบบสงเกต แบบสมภาษณ แบบส ารวจ แบบประเมนคา แบบตรวจสอบรายการ แบบบนทกพฤตกรรม ฯลฯ รายละเอยดดงน

1.แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน (Achievement test) เปนแบบทดสอบทใชวดทางดานความร (Cognitive Domain) ไดแก ความจ า ความ

เขาใจ การน าไปใช วเคราะห สงเคราะห และประเมนคา 2.แบบวดเจตคต (Attitude test) การวดเจตคตเปนการวดความรสกตอสงใดสงหนง ซงอาจเปนการประเมนคาสถานการณ

คณลกษณะของสงทประเมนวาอยในระดบใด หรอสนใจทมตอสงใดสงหนง เจตคตสามารถวดโดยตนเอง ผอน และกจกรรมตาง ๆ เชน กจกรรมทสรางขน สถานการณตาง ๆ เปนตน วธการวดเจตคต ไดแก การสงเกตพฤตกรรม การสมภาษณ การใชแบบวด การใชเทคนคการฉายออก และการพจารณาจากบนทก

3. แบบวดภาคปฏบต (Performance test) การวดภาคปฏบต เปนการวดความสามารถในการท างานของบคคลภายใตสถานการณและเงอนไขทสอดคลองกบสภาพความเปนจรงมากทสด โดยจะวดทงวธการ (process) และผลงาน(product) ทผทดสอบแสดงการกระท าออกมา

84

ในการวดภาคปฏบต ครผสอนตองก าหนดงาน (tasks) ใหผเรยนกระท า หรอปฏบตและก าหนดเกณฑการประเมน (Rubric) ซงมรายละเอยด ดงน 3.1 งานทก าหนดใหผเรยนท า

งานทก าหนดใหผเรยนท างาน แบงไดเปน 5 ลกษณะ คอ การปฏบตโดยขอเขยน(paper and pencil performance) การระบชอและกระบวนการปฏบต (identification test) การสรางสถานการณจ าลอง (simulated performance) การก าหนดงานใหปฏบต (work sample) และการปฏบตงานจากสถานการณจรง (Authentic performance)

3.2 เกณฑการประเมน (Rubric) วธก าหนดเกณฑการประเมนม 2 แบบ คอ

(1) การก าหนดเกณฑโดยภาพรวม (Holistic Score) เปนการใหระดบคะแนนเดยวส าหรบงานนน เชน การประเมนการเขยน จะไดระดบคะแนนออกมาเปนระดบคะแนนเดยว แตจะมบรรยายคณภาพของการเขยนทงฉบบเปนระดบคณภาพ (2) การก าหนดเกณฑโดยแยกเปนดาน ๆ (Analytic Score) เปนการแบงคะแนนเปนสวน ๆ จากความสามารถทจะตองปฏบตงาน หรอผลผลตนน แจกแจงรายละเอยดออกเปนดาน ๆ และแตละดานมคณภาพอยางไร เชน การประเมนการเขยน แบงเกณฑการประเมนเปน 3 ดาน คอ ดานส านวนภาษา ความคดสรางสรรค การเขยนถกหลกไวยากรณ เปนตน 3.3 แนวการก าหนดเกณฑ (rubric) ระดบ 1 : ขนปรบปรง - ผลงานมขอบกพรอง หรองานไมส าเรจ ระดบ 2 : ขนพอใช - ผลงานยงเปนไปตามแบบ ไมสมบรณ มจดบกบองอยบาง ระดบ 3 : ขนปานกลาง (ผาน) - ผลงานมมาตรฐานคอนขางสมบรณ ระดบ 4 : ขนด - ผลงานอยในระดบมาตรฐาน มความสมบรณ ระดบ 5 : ขนดเยยม - ผลงานอยในระดบมาตรฐานดเยยม มความคดสรางสรรค เปนแบบอยางทด

4. แบบส ารวจรายการ (Checklist) เปนเครองมอทใชในสงทก าลงด าเนนการ หรอเสรจสนไปแลว วาไดกระท าหรอไมใชประเมนความถในการกระท า สวนใหญจะใชประกอบการสมภาษณ หรอการสงเกต

5. แบบสงเกต (Observation)

85

การสงเกตเปนวธการเกบรวบรวมขอมล ทผวจยเปน “ผสงเกต” พฤตกรรม หรอการกระท าตาง ๆ เพอศกษาความเปนไปและการเปลยนแปลงของสงทตองการศกษาอยางใกลชด ซงจะไดขอมลทตรงสภาพความเปนจรงสง (high authentic)

6. แบบสมภาษณ (Interview) การสมภาษณ หมายถง การสนทนาอยางมจดมงหมายในการคนหาความจรง คอ ผ สมภาษณไดเผชญพดคยกน ขอมลทไดจากการสมภาษณจะไดขอมลทเปนความจรงเพยงใดขนอยกบความสามารถของผ

7. แบบสอบถาม (Questionnaire) เปนเครองมอทนยมใชกนมากในการวจย เปนชดค าถามทสรางขนเพอรวบรวมขอมลเกยวกบตวบคคลในดานตาง ๆ ตามวตถประสงคของการวจย เชน แบบสอบถามความคดเหน ความรสก หรอขอมลความจรง โดยใหผตอบแบบสอบถามท าเครองหมายในขอเลอกตอบทระบไว หรอเตม หรอเขยนค าตอบ โดยทวไปแลวแบบสอบถามจะใหผตอบบอกขอมลสวนตวของผตอบ เพอน ามาเปนขอมลในการวเคราะห จากนนจะถามเกยวกบเปนสงทผวจยตองการศกษา

ความหมายของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน สมนก ภททยธน (2546 : 78-82) ไดใหความหมายของแบบทดสอบวดผลสมฤทธ

ทางการเรยนวา หมายถง แบบทดสอบวดสมรรถภาพทางสมองตางๆ ทนกเรยนไดรบการเรยนรผานมาแลว ซงแบงไดเปน 2 ประเภท คอ แบบทดสอบทครสรางกบแบบทดสอบมาตรฐาน แตเนองจากครตองท าหนาทวดผลนกเรยน คอเขยนขอสอบวดผลสมฤทธทตนไดสอน ซงเกยวของโดยตรงกบแบบทดสอบทครสรางและมหลายแบบแตทนยมใชม 6 แบบ ดงน

1. ขอสอบแบบอตนยหรอความเรยง ลกษณะทวไปเปนขอสอบทมเฉพาะค าถาม แลวใหนกเรยนเขยนตอบอยางเสร เขยนบรรยายตามความร และขอคดเหนแตละคน

2. ขอสอบแบบกาถก-ผด ลกษณะทวไป ถอไดวาขอสอบแบบกาถก-ผด คอ ขอสอบแบบเลอกตอบทม 2 ตวเลอก แตตวเลอกดงกลาวเปนแบบคงทและมความหมายตรงกนขาม เชน ถก-ผด ใช-ไมใช จรง-ไมจรง เหมอนกน-ตางกน เปนตน

3. ขอสอบแบบเตมค า ลกษณะทวไปเปนขอสอบทประกอบดวยประโยคหรอขอความทยงไมสมบรณใหผตอบเตมค า หรอประโยค หรอขอความลงในชองวางทเวนไวนน เพอใหมใจความสมบรณและถกตอง

86

4. ขอสอบแบบตอบสนๆ ลกษณะทวไป ขอสอบประเภทนคลายกบขอสอบแบบเตมค า แตแตกตางกนทขอสอบแบบตอบสนๆ เขยนเปนประโยคค าถามสมบรณ (ขอสอบเตมค าเปนประโยคทยงไมสมบรณ) แลวใหผตอบเปนคนเขยนตอบ ค าตอบทตองการจะส นและกะทดรดไดใจความสมบรณไมใชเปนการบรรยายแบบขอสอบอตนยหรอความเรยง

5. ขอสอบแบบจบค ลกษณะทวไป เปนขอสอบเลอกตอบชนดหนงโดยมค าหรอขอความแยกจากกนเปน 2 ชด แลวใหผตอบเลอกจบควา แตละขอความในชดหนง (ตวยน) จะค กบค า หรอขอความใดในอกชดหนง (ตวเลอก) ซงมความสมพนธกนอยางใดอยางหนงตามทผออกขอสอบก าหนดไว

6. ขอสอบแบบเลอกตอบ ลกษณะทวไป ขอสอบแบบเลอกตอบนจะประกอบดวย 2 ตอน ตอนน าหรอค าถามกบตอนเลอก ในตอนเลอกนจะประกอบดวยตวเลอกทเปนค าตอบถกและตวเลอกทเปนตวลวง ปกตจะมค าถามท

ก าหนดใหนกเรยนพจารณาแลวหาตวเลอกทถกตองมากทสดเพยงตวเลอกเดยวจากตวเลอกอนๆ และค าถามแบบเลอกตอบทดนยมใชตวเลอกทใกลเคยงกน ดเผนๆ จะเหนวาทกตวเลอกถกหมด แตความจรงมน าหนกถกมากนอยตางกน พวงรตน ทวรตน (2543 : 96) ไดกลาวถงแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนในท านองเดยวกนวา หมายถง แบบทดสอบทวดความรของนกเรยนทไดเรยนไปแลว ซงมกจะเปนขอค าถามใหนกเรยนตอบดวยกระดาษและดนสอกบใหนกเรยนปฏบตจรง มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2546) ใหความหมายวา การวดผลสมฤทธทางการเรยน เปนการวดความส าเรจทางการเรยน หรอวดประสบการณทางการเรยนทผเรยนไดรบจากการเรยนการสอน โดยวดตามจดมงหมายของการสอนหรอวดผลส าเรจจากการศกษาอบรมในโปรแกรมตางๆ จากทรรศนะของนกวชาการสรปไดวา แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน หมายถง แบบทดสอบทวดความรความสามารถทางการเรยนดานเนอหา ดานวชาการและทกษะตาง ๆ ของวชาตาง ๆ หลกเกณฑในการสรางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน ในการสรางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน ผวจยไดวเคราะหจากนกการศกษาหลายๆ ทาน ทกลาวถงหลกเกณฑไวสอดคลองกน และไดล าดบเปนขนตอนดงน 1. เนอหาหรอทกษะทครอบคลมในแบบทดสอบนน จะตองเปนพฤตกรรมทสามารถวดผลสมฤทธได 2. ผลสมฤทธทางการเรยนทใชแบบทดสอบวดนนถาน าไปเปรยบเทยบกนจะตองใหทกคนมโอกาสเรยนรในสงตาง ๆ เหลานนไดครอบคลมและเทาเทยมกน

87

3. วดใหตรงกบจดประสงค การสรางแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน ควรจะวดตามวตถประสงคทกอยางของการสอน และจะตองมนใจวาไดวดสงทตองการจะวดไดจรง 4. การวดผลสมฤทธทางการเรยน เปนการวดความเจรญงอกงามของนกเรยน การเปลยนแปลงและความกาวหนาไปสวตถประสงคทวางไว ดงนน ครควรจะทราบวากอนเรยนนกเรยนมความรความสามารถอยางไร เมอเรยนเสรจแลวมความรแตกตางจากเดมหรอไม โดยการทดสอบกอนเรยนและทดสอบหลงเรยน 5. การวดผลเปนการวดผลทางออม เปนการยากทจะใชขอสอบแบบเขยนตอบวดพฤตกรรมตรง ๆ ของบคคลได สงทวดได คอ การตอบสนองตอขอสอบ ดงนน การเปลยนวตถประสงคใหเปนพฤตกรรมทจะสอบ จะตองท าอยางรอบคอบและถกตอง 6. การวดการเรยนร เปนการยากทจะวดทกสงทกอยางทสอนไดภายในเวลาจ ากด สงทวดไดเปนเพยงตวแทนของพฤตกรรมทงหมดเทานน ดงนนตองมนใจวาสงทวดนนเปนตวแทนแทจรงได 7. การวดผลสมฤทธทางการเรยนเปนเครองชวยพฒนาการสอนของคร และเปนเครองชวยในการเรยนของเดก 8. ในการศกษาทสมบรณนน สงส าคญไมไดอยทการทดสอบแตเพยงอยางเดยวการทบทวนการสอนของครกเปนสงส าคญยง 9. การวดผลสมฤทธทางการเรยน ควรจะเนนในการวดความสามารถในการใชความรใหเปนประโยชน หรอการน าความรไปใชในสถานการณใหม ๆ 10. ควรใชค าถามใหสอดคลองกบเนอหาวชาและวตถประสงคทวด 11. ใหขอสอบมความเหมาะสมกบนกเรยนในดานตาง ๆ เชน ความยากงายพอเหมาะ มเวลาพอส าหรบนกเรยนในการท าขอสอบ จากทรรศนะของนกวชาการสรปไดวา ในการสรางแบบทดสอบใหมคณภาพ วธการสรางแบบทดสอบทเปนค าถาม เพอวดเนอหาและพฤตกรรมทสอนไปแลวตองตงค าถามทสามารถวดพฤตกรรมการเรยนการสอนไดอยางครอบคลมและตรงตามจดประสงคการเรยนร ชนดของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน

ลวน สายยศ และองคณา สายยศ (2543) ไดใหความหมายของแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนไววา เปนแบบทดสอบทวดความรของนกเรยนหลงจากทไดเรยนไปแลวซงมกจะเปนขอค าถามใหนกเรยนตอบดวยกระดาษและดนสอกบใหนกเรยนปฏบตจรง ซงแบงแบบทดสอบประเภทนเปน 2 ประเภท คอ

1. แบบทดสอบของคร หมายถง ชดของขอค าถามทครเปนผสรางขน เปนขอค าถามทเกยวกบความรทนกเรยนไดเรยนในหองเรยน เปนการทดสอบวานกเรยนมความรมากแคไหน

88

บกพรองในสวนใดจะไดสอนซอมเสรม หรอเปนการวดเพอดความพรอมทจะเรยนในเนอหาใหม ทงนขนอยกบความตองการของคร

2. แบบทดสอบมาตรฐาน หมายถง แบบทดสอบทสรางขนจากผเชยวชาญในแตละสาขาวชา หรอจากครทสอนวชานน แตผานการทดลองหาคณภาพหลายครง จนมคณภาพดจงสรางเกณฑปกตของแบบทดสอบนน สามารถใชหลกและเปรยบเทยบผลเพอประเมนคาของการเรยนการสอนในเรองใดๆ กได แบบทดสอบมาตรฐานจะมคมอด าเนนการสอบบอดถงวธการ และยงมมาตรฐานในดานการแปลคะแนนดวยทงแบบทดสอบของครและแบบทดสอบมาตรฐานจะมวธการในการสรางขอค าถามทเหมอนกน เปนค าถามทวดเนอหาและพฤตกรรมในดานตางๆ ทง 4 ดาน ดงน

2.1 วดดานการน าไปใช 2.2 วดดานการวเคราะห 2.3 วดดานการสงเคราะห 2.4 วดดานการประเมนคา

ประเภทของแบบทดสอบผลสมฤทธ การทดสอบผลสมฤทธกระท าได 2 ลกษณะคอ 1. การทดสอบแบบองกลม เปนการทดสอบทเกดจากแนวความเชอในเรองความแตกตาง

ระหวางบคคล ซงมความสามารถในการกระท า การเรยนรและการปฏบตในเรองตางๆ ไมเทากน บางคนมความสามารถในการกระท า บางคนมความสามารถดอย คนสวนใหญจะมความสามารถปานกลาง ขอสอบจะครอบคลมเนอหาวชาการทสามารถวดนกเรยนได การทดสอบแบบองกลมจะยดคนสวนใหญเปนหลกในการเปรยบเทยบ ดวยวธพจารณาคะแนนดวยผลการทดสอบของบคคลเทยบกบคนอนๆ ในกลม คะแนนจะมความหมายกตอเมอน าไปเปรยบเทยบกบบคคลทสอบดวยขอสอบฉบบเดยวกน การแปลความหมายของคะแนนในการสอบน จะท าใหครทราบวานกเรยนแตละคนอยในต าแหนงใดของกลม นนกคอ คนทมความสามารถสงจะไดคะแนนสง คนทมความสามารถดอยกวากจะไดคะแนนลดหลนลงมาจนถงคะแนนต าสด คณลกษณะ ขอจ ากดของ ขอสอบอบบองกลมมดงน (เยาวด วบลยศร, 2545) คณลกษณะส าคญของการพฒนาแบบทดสอบองกลม แบบทดสอบองกลม ไมวาจะเปนแบบสอบมาตรฐานหรอแบบสอบทครสรางขนกตาม ตางกมกจะวดคณลกษณะของบคคล (Attribute) ทแตกตางกนในกลมเปนส าคญ ดงนน การพฒนาแบบทดสอบ ประเภทนจงไมเพยงแตจะตองมคณสมบตในการวดคณลกษณะเฉพาะไดเทานน ยงจ าเปนจะตองม คณสมบตในดานของอ านาจจ าแนกทสงพอ เพอจะชวยบงชถงคณลกษณะเฉพาะ ทแตกตางกน ระหวางบคคลในกลมไดอกดวย

89

ขอจ ากดของขอสอบแบบองกลม 1. ขาดประสทธภาพในการวจยจดออน ทงดานผลสมฤทธของผเรยน และดานการ

จดกระบวนการเรยนการสอนของคร 2. การประเมนระดบความรของผเรยนจากขอบขายเนอหาทจ ากด ไมสามารถทจะ

ตรวจสอบ พฤตกรรมซงครอบคลมจดประสงคของการเรยนการสอนอนจะน าไปสผลตผลของการเรยนรทแทจรง

3. การประเมนหลกสตรกเปนเพยงการตรวจสอบจากผลสมฤทธของผเรยน ทเปลยนแปลงไปเทานน ไมสามารถวเคราะหไปถงจดประสงคของหลกสตรวา ไดบรรลผลตามทตองการหรอไมเพยงใด

4. การประเมนจดแขงและจดออนของโปรแกรมการศกษา ไดจ ากดเฉพาะผเรยน ในกลมสถานศกษาทใชแบบทดสอบนเทานน ไมสามารถอางองถงสถานภาพทแทจรงของโปรแกรมการศกษานน วามประสทธภาพเพยงใด

2.การทดสอบแบบองเกณฑ เปนการทดสอบทยดความเชอถอเรองการเรยนเพอรอบร ซงมงสงเสรมผเรยนทงหมดหรอผเรยนเกอบทงหมดใหประสบความส าเรจทางการเรยน มการก าหนด เกณฑไวเปนมาตรฐาน แบบทดสอบสรางขนจากเนอหาวชา เพอประเมนความรและทกษะทไดเรยนมา และน าผลการสอบวดของนกเรยนแตละคนไปเทยบกบเกณฑคะแนนทตงไว เกณฑจะก าหนดตามจดมงหมาย ของการสอนในแตละบท หรอแตละหนวยการเรยน ซงอาจเปนจดมงหมายเชงพฤตกรรมกได ซงการสรางแบบทดสอบ แบบองเกณฑ มดงน (เยาวด วบลยศร, 2545)

การสรางแบบทดสอบองเกณฑ 1. ตดสนวาการเรยนรแบบใดทควรจะบรรจไวในการเรยน เพอวดความสามารถ

ขนรอบร 2. จ ากดขอบขายของเนอหาและทกษะทตองการทดสอบ 3. ก าหนดผลตผลของการเรยนรใหชดเจน 4. ก าหนดเกณฑมาตรฐานในการปฏบต จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสรปไดวา ประเภทของผลสมฤทธ แบงออกเปน 2

ลกษณะคอ การทดสอบแบบองกลม จะเปนแบบทดสอบทนยมใชวดคณลกษณะ โดยน าคะแนนทวดไดจากนกเรยน แตละชนไปเปรยบเทยบกบบคคลอนในกลม ส าหรบการทดสอบแบบองเกณฑ เปนแบบทดสอบทน าคะแนนทไดจากการวดไปเปรยบเทยบกบเกณฑทก าหนด เพอตรวจสอบการบรรลวตถประสงค ทก าหนดไว

สทศ. กบการเปนองคกรมหาชน

90

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 ก าหนดใหการจดการศกษาตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความรและคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการด ารงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข โดยการจดระบบ โครงสราง และกระบวนการจดการศกษา ยดหลกมเอกภาพดานนโยบาย และมความหลากหลายในการปฏบต มการกระจายอ านาจทมประสทธภาพ และมการทดสอบทไดมาตรฐานไปสระดบชาต สถานศกษาและองคกรปกครองสวนทองถน มการก าหนดมาตรฐานการศกษา และจดระบบประกนคณภาพการศกษาทกระดบและทกประเภทการศกษา ดงนนจงจ าเปนทรฐตองตรวจสอบประเมนผลวาการจดการศกษาทเปนการใหบรการสาธารณะแกประชาชนทรฐจะตองจดใหทวถงนน มคณภาพตามมาตรฐานการศกษาทก าหนดและมคณภาพเทาเทยมกนมากนอยเพยงใด จงไดจดตงสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต(องคการมหาชน) ขน สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต(องคการมหาชน) เรยกโดยยอวา "สทศ" ใชชอเปนภาษาองกฤษวา "National Institute of Educational Testing Service (Public Organization) " เรยกโดยยอวา "NIETS" จดตงขนเมอวนท 3 กนยายน 2548 ตามพระราชกฤษฎกาจดตงสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคการมหาชน) พ.ศ.2548 ภายใตการก ากบดแลของรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ

สถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต(องคการมหาชน) จดตงขนเปนองคการมหาชนเพอใหการท างานมประสทธภาพสามารถใชประโยชนทรพยากรและบคลากรไดสงสด มความเปนอสระไมขนอยกบสายการบรหารของหนวยงานทมหนาทความรบผดชอบการจดการศกษาจงมความเปนกลาง เปนสถาบนทมการก าหนดหลกการ นโยบาย มาตรการและเปาหมาย โครงสรางการบรหาร และการด าเนนกจการ ความสมพนธกบรฐและหนวยงานทเกยวของ บคลากร การเงน การตรวจสอบ และการประเมนผลทเปนระบบและมประสทธภาพ ใหบรรลตามวตถประสงคการจดตงสถาบนเพอบรหารจดการและด าเนนการเกยวกบการศกษา วจย และใหบรการ ทางดานการประเมนผลทางการศกษาและทดสอบทางการศกษาอยางตอเนอง รวมทงเปนศนยกลางความรวมมอดานการทดสอบทางการศกษาในระดบชาตและนานาชาต

91

อ านาจหนาท ตามพระราชกฤษฎกาจดตงสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (องคการมหาชน) พ.ศ.

๒๕๔๘ มาตรา ๗ ใหสถาบนมวตถประสงคเพอบรหารจดการและด าเนนการเกยวกบการศกษา

วจย พฒนา และใหบรการทางการประเมนผลทางการศกษาและทดสอบทางการศกษาอยางตอเนอง รวมทงเปนศนยกลางความรวมมอดานการทดสอบทางการศกษาในระดบชาตและระดบนานาชาต

มาตรา ๘ เพอใหบรรลวตถประสงคตามมาตรา ๗ ใหสถาบนมอ านาจหนาทหลกดงน (๑) ด าเนนการเกยวกบการจดท าระบบ วธการทดสอบและพฒนาเครองมอวดและประเมนผลตามมาตรฐานการศกษา (๒) ด าเนนการเกยวกบการประเมนผลการจดการศกษาและการทดสอบทางการศกษาระดบชาต ตลอดจนใหความรวมมอและสนบสนนการทดสอบทงระดบเขตพนทการศกษา และสถานศกษา (๓) ด าเนนการเกยวกบการทดสอบทางการศกษา บรการสอบวดความรความสามารถ และการสอบวดมาตรฐานวชาการและวชาชพ เพอน าผลไปใชเปนสวนหนงในการเทยบระดบและการเทยบโอนผลการเรยนทมาจากการศกษาในระบบเดยวกนหรอการศกษาตางระบบ (๔) ด าเนนการเกยวกบการศกษาวจย และเผยแพรนวตกรรมเกยวกบการทดสอบทางการศกษาตลอดจนเผยแพรเทคนคการวดและประเมนผลการศกษา (๕) เปนศนยกลางขอมลการทดสอบทางการศกษา ตลอดจนสนบสนน และใหบรการผลการทดสอบแกหนวยงานตาง ๆ ไดทงในประเทศและตางประเทศ (๖) พฒนาและสงเสรมวชาการดานการทดสอบและประเมนผลทางการศกษา รวมถงการพฒนาบคลากรดานการทดสอบและประเมนผล ดานการตดตามและประเมนผลคณภาพบณฑต รวมทงการใหการรบรองมาตรฐานของระบบ วธการ เครองมอวด ของหนวยงานการประเมนผลและทดสอบทางการศกษา (๗) เปนศนยกลางความรวมมอดานการทดสอบทางการศกษาทงในระดบประเทศและระดบนานาชาต O-NET (Ordinary National Educational Test) คอ การทดสอบทางการศกษาระดบชาตขน

พนฐาน เปนการทดสอบเพอวดความรและความคดของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ชนมธยมศกษาปท 3 และชนมธยมศกษาปท 6 ประเมนตามมาตรฐานการเรยนรในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 จ านวน 51 มาตรฐานการเรยนร ครอบคลม 8 กลมสาระการ

92

เรยนร ไดแก ภาษาไทย คณตศาสตร วทยาศาสตร สงคมศกษาศาสนาและวฒนธรรม ภาษาองกฤษ การงานอาชพและเทคโนโลย สขศกษาและพลศกษา ศลปะ

วตถประสงค O-NET 1. เพอทดสอบความรและความคดของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ชนมธยมศกษาปท

3 และชนมธยมศกษาปท 6 2. เพอน าผลการทดสอบไปใชเปนองคประกอบหนงในการจบการศกษา ตามหลกสตร

แกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 3. เพอน าผลการทดสอบไปใชในการปรบปรงคณภาพการเรยนการสอนของโรงเรยน 4. เพอน าผลการทดสอบไปใชในการประเมนผลการเรยนรของนกเรยนระดบชาต 5. เพอน าผลการทดสอบไปใชในวตถประสงคอน หนวยงานตนสงกดของนกเรยนทสอบ O-NET ในปการศกษา 2555 สทศ. จดสอบ O-NET ใหกบนกเรยนทก าลงศกษาอยในระดบชน

มธยมศกษาปท 3 และ 6 ทงหมด 4 กระทรวง/เทยบเทา 9 หนวยงาน

ตนสงกด หนวยงาน

กระทรวงศกษาธการ ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน,ส านกบรหารงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน จงหวดยะลา ปตตาน นราธวาส สงขลา และสตล,ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (โรงเรยนสาธตแหงมหาวทยาลย)

กระทรวงมหาดไทย กรมสงเสรมการปกครองทองถน (โรงเรยนเทศบาล

โรงเรยน อบต. โรงเรยน อบจ.),ส านกการศกษา กรงเทพมหานคร,ส านกการศกษา เมองพทยา

กระทรวงการทองเทยวและกฬา สถาบนการพลศกษา (โรงเรยนกฬา)

ส านกนายกรฐมนตร กองบญชาการต ารวจตระเวนชายแดน สงกดส านกงานต ารวจแหงชาต (โรงเรยน ต ารวจตระเวนชายแดน),ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต (โรงเรยนพระปรยตธรรม)

ทมา คมอการจดสอบ O-Net ป พ.ศ.2555

93

ลกษณะและรปแบบแบบทดสอบ ในปการศกษา 2555 สทศ. จดสอบ O-NET ระดบชนประถมศกษาปท 6 และระดบชน

มธยมศกษาปท 3 และ 6 ตามมาตรฐานการเรยนรหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ครอบคลม 8 กลมสาระการ เรยนร 67 มาตรฐานการเรยนร

รปแบบขอสอบ ในปการศกษา 2555 ขอสอบม 2 รปแบบ คอ 1. ปรนยแบบเลอกตอบ 4 ตวเลอก โดยเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว 2. ปรนยแบบเตมค าตอบ หรออน ๆ เชน การคดค านวณแลวระบายคาตวเลขทเปนค าตอบ ซงขอสอบรปแบบ นจะมจ านวนไมเกนรอยละ 20 ของแบบทดสอบทงหมดในวชานน

แนวคดเกยวกบโรงเรยนมธยมศกษา ความส าคญของการจดการศกษาในระดบมธยม พยงศกด สนเทศ (2531) การศกษาในระดบมธยมศกษามความจ าเปนและส าคญอยางมากทจะเปนตวก าหนด และกระบวนการหลอหลอมบคลกภาพ ลกษณะนสย และระดบสตปญญาของบคคลทมอายอยในชวงวยรน ซงเปนวยทออนไหวและเปลยนแปลงไดงายในสงคม และบคคลในวยนมมากทสดในจ านวนประชากรทงประเทศแนนอน เปาหมายของการศกษาในสวนทเกยวของกบการพฒนาประเทศจะไดรบความกระทบกระเทอนไปดวย ผทเปนคร อาจารย ผสอนอบรมนกเรยนในระดบมธยมศกษาจงตองใชกลวธการสอน การอบรม เพอทจะเปลยนแปลงพฤตกรรมของเดกวยนใหมพฤตกรรมไปในทางทสงคมพงปรารถนา ภญโญ สาธร (2526) ไดกลาวถงการศกษาในระดบมธยมศกษาวา สามารถจะกลอมเกลา ปลกฝงและพฒนาในดานตางๆ ของเยาวชนใหเปนไปตามความตองการและจดหมายของสงคมไดอยางดทสด และอกประการหนง โรงเรยนมธยมศกษายงเปนสถานศกษาทมเดกวยรนเขาเรยนมากทสด คอ อายระหวาง 12-17 ป ซงรฐตองเตรยมคนเหลานใหเปนผทตองรบผดชอบตอบานเมองในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข จากทรรศนะของนกวชาการสามารถสรปไดวา การศกษาระดบมธยมมความส าคญเปนอยางมากเพราะมตวก าหนด และกระบวนการหลอหลอมบคลกภาพ ลกษณะนสย และระดบสตปญญาของบคคลทมอายอยในชวงวยรนสามารถจะกลอมเกลา ปลกฝง และพฒนาในดานตางๆ ของเยาวชนใหเปนไปตามความตองการและจดหมายของสงคมไดอยางดทสด

94

บทบาทและหนาทของโรงเรยน แมคเคลยร และเฮนซเลย (Mccleary and Hencley, 1965) ไดท าการวจยเกยวกบภารกจของโรงเรยนและไดขอสรปภารกจหลกๆ ไว 6 ประการ คอ 1.พฒนาเชาวและสตปญญา อปนสย และบคลกภาพของนกเรยน 2.ใหความรทส าคญและความคดตางๆ อนเกยวกบสงคมและวฒนธรรมของประเทศของตนเองและประเทศอนๆ 3.ท านบ ารงและรกษา ยดมนและจงรกภกดตอระบบการปกครอง และสงคมแบบประชาธปไตยของประเทศ 4.ใหความรและความช านาญในการประกอบอาชพตามความเหมาะสมของบคคลและสงคม 5.สงเสรมสขภาพของนกเรยนทงรางกายและจตใจ 6.ปรบปรงความคดในการพฒนาตนเองอยเสมอ โดยเฉพาะอยางยงใหรจกใชเวลาวางใหเปนประโยชนทงแกตนเองและสงคม

ขอบเขตของการบรหารโรงเรยนมธยมศกษา ขอบขายการบรหารสถานศกษาแบงเปน 4 ดาน คอ 1.การบรหารวชาการ

1)การพฒนาหลกสตรสถานศกษา 2)การพฒนากระบวนการเรยนร 3)การวดประเมนผลและการเทยบโอนผลการเรยน 4)การวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา 5)การพฒนาสอ นวตกรรม และเทคโนโลยทางการศกษา 6)การพฒนาแหลงเรยนร 7)การนเทศการศกษา 8)การแนะแนวการศกษา 9)การพฒนาระบบประกนคณภาพภายในสถานศกา 10)การสงเสรมความรดานวชาการแกชมชน 11)การประสานความรวมมอในการพฒนาวชาการกบสถานศกษาอน 12)การสงเสรมและสนบสนนงานวชาการแกบคคล ครอบครว องคกร หนวยงาน และสถาบนอนทจดการศกษา 2.การบรหารงบประมาณ

95

1)การจดท าและเสนอของบประมาณ 2)การจดสรรงบประมาณ 3)การตรวจสอบ ตดตาม ประเมนผล และรายงานผลการใชเงนและผลการด าเนนงาน 4)การระดมทรพยากรและการลงทนเพอการศกษา 5)การบรหารการเงน 6)การบรหารบญช 7)การบรหารพสดและสนทรพย 3.การบรหารงานบคคล 1)การวางแผนอตราก าลงและการก าหนดต าแหนง 2)กรสรรหาและบรรจแตงตง 3)การสงเสรมประสทธภาพในการปฏบตราชการ 4)วนยและการรกษาวนย 5)การออกจากราชการ 4.การบรหารทวไป 1)การด าเนนงานธรการ 2)งานเลขานการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 3)งานพฒนาระบบและเครอขายขอมลสารสนเทศ 4)การประสานและพฒนาเครอขายการศกษา 5)การจดระบบการบรหารและพฒนาองคกร 6)งานเทคโนโลยสารสนเทศ 7)การสงเสรมสนบสนนดานวชาการ งบประมาณ บคลากร และบรหารทวไป 8)การดแลอาคารสถานทและสภาพแวดลอม 9)การจดส ามะโนผเรยน 10)การรบนกเรยน 11)การสงเสรมและประสานงานการศกษาในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย 12)การระดมทรพยากรเพอการศกษา 13)งานสงเสรมกจการนกเรยน

96

14)การประชาสมพนธงานการศกา 15)การสงเสรมสนบสนนและประสานงานการศกษาของบคคล ชมชนองคกร หนวยงาน และสถาบน สงคมอนทจดการศกษา 16)งานประสานราชการกบเขตพนทและหนวยงานอน 17)การจดระบบการควบคมภายในหนวยงาน 18)งานบรการสาธารณะ

กฎหมาย กฎ ประกาศ ระเบยบทเกยวของกบการบรหารจดการศกษาโรงเรยนมธยมศกษา ดวยมกฎหมาย กฎ ประกาศ ระเบยบและแนวปฏบตทเกยวของกบการบรหารจดการศกษาโรงเรยนมธยมศกษาหลายฉบบดวยกน ดงเชน 1.พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ แกไขเพมเตม(ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๔๕ และแกไขเพมเตม(ฉบบท ๓) พ.ศ. ๒๕๕๓ 2.พระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. ๒๕๔๗ แกไขเพมเตม(ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๕๑ และแกไขเพมเตม(ฉบบท ๓) พ.ศ. ๒๕๕๓ 3.พระราชบญญตสภาครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. ๒๕๔๖ 4.พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. ๒๕๔๖ และแกไขเพมเตม(ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๓ 5.กฎกระทรวงศกษาธการวาดวยก าหนดหลกเกณฑและวธการกระจายอ านาจการบรหารและการจดการศกษา พ.ศ. ๒๕๕๐ 6.ระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการบรหารจดการและขอบเขตการปฏบตหนาทของสถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคลในสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. ๒๕๔๖ 7.ประกาศส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เรอง การกระจายอ านาจการบรหารและการจดการศกษาของเลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไปยงคณะกรรมการเขตพนทการศกษา ส านกงานเขตพนทการศกษา และสถานศกษาในสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. ๒๕๕๐ 8.ประกาศกระทรวงศกษาธการ เรองการก าหนดเขตพนทการศกษา พ.ศ. ๒๕๕๓ 9.ประกาศกระทรวงศกษาธการ เรองการแบงสวนราชการภายในส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา พ.ศ. ๒๕๕๓ และเรองการแบงสวนราชการภายในส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา(ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๓