หลกกรรมส าหรบคนสมยใหมพระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

สารบญ

อนโมทนา ........................................................................................(๑)หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม ............................................. ๑แนวการอธบายเรองกรรม ..................................................................๑ตอน ๑ กรรม โดยหลกการ .......................................................๓ความหมายและประเภทของกรรม .............................................๓กรรมในฐานะกฎเกณฑแหงเหตและผล......................................๘กฎแหงกรรม ในฐานะเปนเพยงอยางหนงในนยาม ๕.................๑๐เขาใจหลกกรรม โดยแยกจากลทธทผดทงสาม......................... ๑๔บญ-บาป กศล-อกศล............................................................ ๒๐

ตอน ๒ กรรม โดยใชการ ........................................................ ๒๘ความส าคญของมโนกรรม/

คานยมก าหนดวถชวตและสงคม ........................................ ๒๘จตส านก-จตไรส านก/ภวงคจต-วถจต...................................... ๓๑จตไรส านก: จดเรมแหงการใหผลของกรรม .............................. ๓๓การใหผลของกรรมระดบภายนอก: สมบต ๔ - วบต ๔.............. ๓๙การปฏบตทถกตองในการท ากรรม ......................................... ๔๕ทาททถกตองตอกรรมเกา ...................................................... ๔๗

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม∗

ทานพระเถรานเถระทเคารพนบถอทกทานการบรรยายในวนนทานก าหนดใหพดเรองกรรม เรองกรรม

เปนหลกธรรมทส าคญมากในพระพทธศาสนา นอกจากส าคญแลวกเปนหวขอทคนมกมความสงสย เขาใจกนไมชดเจนในหลายแงหลายอยาง บางครงกท าใหนกเผยแผพระพทธศาสนาประสบความยากล าบากในการทจะชแจง อธบาย หรอตอบปญหา ไขขอสงสย

แนวการอธบายเรองกรรมการอธบายเรองกรรมนน โดยทวไปมกพดกนเปน ๒ แนว

แนวทไดยนกนมาก คอแนวทพดอยางกวางๆ เปนชวงยาวๆ เชนพดวา คนนเมอสมยกอนเคยหกขาไกไว แลวตอมาอก ๒๐–๓๐ ปโดนรถชนขาหก กบอกวาเปนกรรมทไปหกขาไกไว หรอคราวหนงหลายสบปแลวไปเผาปา ท าใหสตวตาย ตอมาอกนานทเดยว อาจจะแกเฒาแลวมเหตการณเปนอบตภยเกดขน ไฟไหมบานแลวถกไฟคลอกตาย นเปนการอธบาย เลาเรอง หรอบรรยายเกยวกบกรรมแบบหนง ซงมกจะไดยนกนบอยๆ

∗ บรรยายในการอบรมพระธรรมทต ทวดจกรวรรดราชาวาส วนเสารท ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๒๙

(ในการพมพครงใหมเดอน พ.ย. ๒๕๔๕ ไดตรวจช าระขดเกลาถอยค าส านวน และซอยยอหนา เปนตน ใหอานงายขนตลอดทงเรอง)

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๒การอธบายแนวนมความโลดโผน นาตนเตน นาสนใจ บาง

ทกอานสนก เปนเครองจงใจคนไดประเภทหนง แตคนอกพวกหนงกมองไปวาไมเหนเหตผลชดเจน การไปหกขาไกไวกบการมาเกดอบตเหตรถชนในเวลาตอมาภายหลงหลายสบปนนมเหตผลเชอมโยงกนอยางไร ผทเลากไมอธบายชแจงใหเหน ท าใหเขาเกดความสงสย คนทหนกในเรองเหตผล เมอไมสามารถชแจงเหตปจจยเชอมโยงใหเขามองเหนชดเจน เขากไมยอมเชอ

ยงสมยนเปนยคทถอวาวทยาศาสตรเจรญ ตองอธบายเหตผลใหเหนจรงเหนจงไดวาเรองโนนกบเรองนสมพนธกนอยางไร พระพทธศาสนาทแทนนตองการใหเหนความสมพนธแหงเหตปจจยชดเจนทงดานรปธรรมและดานนามธรรม แตพวกเราเองปลอยตวหละหลวมกนมา วทยาศาสตรกเหมอนมาชวยเตอนใหเราหนไปฟนวธคดของพระพทธศาสนาขนมา ซงจะมอะไรๆ ใหแกวทยาศาสตรดวย นกคอการอธบายแบบทสอง

การอธบายแบบท ๒ กคอ อธบายในแงของเหตปจจยทแยกแยะเชอมโยงใหเหนชด ซงเปนเรองละเอยดซบซอน นบวายากอย จะตองอาศยการพนจพจารณาและศกษาหลกวชามาก และบางทกหาถอยค ามาพดใหมองเหนชดเจนไดยาก หรอเราไมคอยมเวลาทจะอธบาย เพราะคนสวนใหญมาพบกนในทประชมเพยงชวโมง ๒ ชวโมง ซงจะพดกนไดกแตเรองในขนตวอยางหยาบๆ มองชวงไกลๆ

ส าหรบเรองทจะพดกนในวนนคดวา เราควรจะมาหาทางพจารณาในแงวเคราะหหรอแยกแยะความเปนเหตเปนผลเทาทจะเปนไปได ขอใหลองมาพจารณาดกนวาจะอธบายไดอยางไร

ตอน ๑กรรม โดยหลกการ

ความหมายและประเภทของกรรมกอนจะพดเรองกรรมนน เราจะตองเขาใจกอนวา กรรมมความ

หมายอยางไร แมแตเรองความหมายของค ากเปนปญหาเสยแลวก. ความหมายทผดพลาดคลาดเคลอน

ลองไปถามชาวบานดวา “กรรม” แปลวาอะไร เอาค าพดในภาษาไทยกอน บางทเราพดวา “แลวแตบญแตกรรม” กรรมในทนหมายถงอะไร กรรมในทนมาคกบบญ พอกรรมมาคกบบญ เรากแปลบญเปนฝายด บญอาจเปนการกระท าทดหรอผลดทจะไดรบสวนกรรมกกลายเปนการกระท าชวหรอผลชวทไมนาพอใจ นคอความหมายหนงทชาวบานเขาใจ ดงนนชาวบานสวนมากพอไดยนค าวากรรมแลวไมชอบ เพราะมความรสกในทางทไมด มองกรรมวาเปนเรองราย

จากตวอยางน ค าวากรรมและบญจงเปนเครองชชดอยางหนงวา คนเขาใจความหมายของกรรมในทางไมด เอาบญเปนฝายขางด แลวเอากรรมเปนฝายตรงขาม

อกตวอยางหนงวา คนผหนงไปประสบเคราะหราย บางคนกบอกวา “เปนกรรมของเขา” คนนงเรอไปในทะเล เรอแตก จมน าตาย หรอถกพายพดมาแลวเรอลมตายไป อบตเหตอยางน บางคน

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๔บอกวาเปนกรรมของเขา ค าวากรรมในทนเรามองในแงเปนผลรายทเขาไดรบ เปนเคราะห หรอเปนผลไมดทสบมาจากปางกอน

นกแสดงวา เรามองค าวากรรมในแงอดต คอมองในแงวาเปนเรองผานมาแลวมาแสดงผล และเปนเรองทไมด ได ๒ แง คอ๑ เปนเรองขางไมด ๒ เพงเนนในทางอดต

ในเวลาเดยวกนกมองไปในแงเปนผลดวย อยางทพดวา“จงกมหนารบกรรมไปเถด” ทวารบกรรม กคอรบผลของกรรมนายคนหนงไปลกของเขามา ถกจบไดขงคก คนอนกมาปลอบใจวา เองกมหนารบกรรมไปเถดนะ เราท ามาไมด กรรมในทนกลายเปนผล คอเปนผลของกรรมนนเอง

นคอความหมายของกรรมทเราใชกนในภาษาไทยในฐานะทเปนผเลาเรยนศกษาแลว ลองวนจฉยดวา ความ

หมายเหลานถกหรอไม ความหมายทเนนไปในทางไมด เปนเรองไมดคกบบญ เปนเรองทเนนอดต และมองไปทผลอยางน ถกหรอไม

เมอพจารณาตรวจด เรากจะมองเหนไดชดวา ถาเอาหลกธรรมแทๆ มาวนจฉยแลว ความหมายเหลานคลาดเคลอน ไดเพยงแงเดยว ขางเดยว เปนเพยงสวนหนงของความหมายทแทจรงเพราะวา “กรรม” นนแปลวาการกระท า เปนกลางๆ จะดกได จะชวกได บญกเปนกรรม บาปกเปนกรรม หมายความวาบญคกบบาปแตคนไทยมบอยๆ ทเอาบญมาคกบกรรม เอากรรมเปนขางราย

สวนทวา กมหนารบกรรมไป กเปนการมองทผล แตทจรงนนกรรมเปนตวการกระท า ซงจะเปนเหตตอไป สวนผลของกรรมทานเรยกวาวบาก หรอจะเรยกวาผลเฉยๆ กได ตวกรรมเองแทๆนนไมใชผล

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕ในเมอ “กรรม” ในภาษาทเราใชกนอยน มความหมาย

คลาดเคลอน ไมตรงกบหลกทแทจรง กเปนเครองแสดงวา ไดมความเขาใจไขวเขวในเรองกรรมเกดขน เพราะภาษาเปนเครองแสดงวา คนมความเขาใจอยางไร เพราะฉะนนในขนตนนเราจะตองท าความเขาใจใหถกตองเสยกอนวา กรรมคออะไร

ถาประชาชนยงเขาใจคลาดเคลอนวากรรมเปนเรองของการกระท าทรายทชว เรากตองแกไขความเขาใจใหเหนวา กรรมนเปนค ากลางๆ จะดกได จะชวกได ถาเปนฝายดกเรยกวาเปนบญหรอบญกรรม ถาเปนฝายชวกเรยกวาบาป หรอบาปกรรม หรอมฉะนนกเรยกวา กศลกรรม และอกศลกรรม จะตองชแจงใหเกดความเขาใจถกตอง นเปนเรองพนฐานขนตนๆ ซงไดเหนชดๆ วาแมแตความหมายเรากไขวเขวกนแลวข. ความหมายทถกตองตามหลก

เมอเรารวาความเขาใจของชาวบานไขวเขวไป เรากตองชกจงเขาเขามาหาความเขาใจทแทจรง ค าถามขอแรกกคอความหมายตามหลกวาอยางไร

ผมจะลองยกขอความในพระสตรหนง ชอวา วาเสฏฐสตรมาพดสกนดหนง ในพระสตรนนพระพทธเจาตรสวา บคคลเปนชาวนากเพราะกรรม เปนโจรกเพราะกรรม เปนพราหมณกเพราะกรรม เปนกษตรยกเพราะกรรม เปนปโรหตกเพราะกรรม ฯลฯ เปนโนนเปนนกเพราะกรรม

จากขอความทไดฟงกนแคน กขอใหมาส ารวจดกนวาใครเขาใจค าวากรรมในความหมายวาอยางไร ถาบอกชาวบานวา ท

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๖เปนชาวนานกเพราะกรรม เขากคงจะคดวาหมายถงชาตกอนไดท ากรรมอะไรบางอยางไว จงท าใหชาตนตองมาเกดเปนชาวนาหรอถาบอกวาเปนกษตรยเพราะกรรม เขากคงจะเขาใจไปวา ออคนนคงจะไดท าอะไรดไว อาจจะใหทาน รกษาศล เปนตน ชาตนจงมาเกดเปนกษตรย

แตลองไปดในพระสตรสวา ทานหมายถงอะไร ในพระสตรค าวา เปนชาวนาเพราะกรรม เปนตนน พระพทธเจาตรสไวเองเลยวา นายคนน เขาด านา หวานขาว ไถนา เขากเปนชาวนา การทเขาท านานนเอง กท าใหเขาเปนชาวนา คอเปนไปตามการกระท า อนไดแกอาชพการงานของเขา

อกคนหนงเปนทปรกษาของพระเจาแผนดน เขากเปนปโรหตตามอาชพการงานของเขา สวนนายคนนไปลกของเขา ไปปลนเขากกลายเปนโจร

ตกลงวา กรรมในทนหมายถง การกระท า ทเปนอาชพการงานทงหลาย เปนขนของการกระท าประจ าตวทมองเหนเดนชดงายๆ หยาบๆ ปรากฏออกมาภายนอก นคอความหมายของกรรมทนาพจารณา ซงเหนไดวาทานมงเอาสงซงมองเหนปจจบนนแหละเปนหลกกอน เพราะการกระท านเปนค ากลางๆ ไมไดพดวาเมอไรพอพดขนมาวากรรม กตองมองทปจจบนเปนจดเรมกอน แตถาพดจ ากดลงไปวาการกระท าเมอไรกเมอนนแหละ ไมวาจะเปนอดตปจจบน หรออนาคตกตาม การกระท านนๆ กเปนกรรมทงนน

แตเมอจะดความหมายทลกเขาไป กตองมองใหถงจตใจเมอมองลกเขาไปถงจตใจ เรากคงจะจ าไดถงพทธพจน ทใหค าจ ากดความบอกความหมายของกรรมวา เจตนาห ภกขเว กมม

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗วทาม “ภกษทงหลาย เรากลาวเจตนาวาเปนกรรม” ตกลงวา เจตนาคอตวความคดจงใจ เจตจ านง ความตงจตคดมงหมายนแหละเปนกรรม เมอบคคลจงใจ มเจตนาอยางใดแลว กแสดงออกมาเปนการกระท าทางกายบาง แสดงออกมาทางวาจาเปนการพดบางนกคอ ความหมายทแทจรงของกรรมทคอยๆ มองละเอยดเขามา

เมอมองหยาบๆ ขางนอก กรรมกคออาชพ การท างาน การด าเนนชวตของเขา แตมองลกเขาไปถงจตใจ กรรมกคอตวเจตนาค. ประเภทของกรรม

จากนเรากมาแบงประเภทของกรรมออกไป เมอวาโดยทางแสดงออก ถาแสดงออกทางกาย เคลอนไหวท าโนนท าน กเปนกายกรรม ถาแสดงออกทางวาจาโดยพดออกมา กเปนวจกรรม ถาแสดงออกทางใจอยในระดบความคด คดปรงแตงไปตางๆ กเปนมโนกรรม

กรรมโดยทวไปนนเมอจ าแนกโดยคณภาพกแบงเปน ๒ อยางคอเปนกรรมด เรยกวากศลกรรม และเปนกรรมชวเรยกวาอกศลกรรม

ในบางแหงทานจ าแนกออกไปเปนหลายอยางมากกวานอก เชน กรรมท ๑ กรรมด า กรรมท ๒ กรรมขาว กรรมท ๓ กรรมทงด าทงขาว และกรรมท ๔ กรรมไมด าไมขาว เปนไปเพอความสนกรรม แบบนเปนการอธบายละเอยดขนไปอก

กรรมด าคออะไร ยกตวอยางเชน อกศลกรรม มองใหเหนหยาบๆ กคอการกระท าทเปนการเบยดเบยน ท าใหผอนเดอดรอนกรรมขาวกคอกรรมทตรงขามกบกรรมด านน ซงไมท าใหผอนเดอดรอน ไมเปนการเบยดเบยน แตเปนการชวยเหลอสงเสรม ท าใหผ

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๘อนมความสข กรรมทงด าทงขาว กคอ กรรมทปะปนกน มทงการกระท าทเปนไปเพอความเบยดเบยน และไมเปนไปเพอความเบยดเบยน สดทายมาถงกรรมไมด าไมขาว เปนไปเพอความสนกรรมยกตวอยางเชน โพชฌงค ๗ มรรคมองค ๘ ซงบางทกเรยกวากรรมเหมอนกน แตเปนกรรมทไมด าไมขาว และเปนไปเพอความสนกรรม กรรมแบบนกลบท าใหเราสนกรรมไปดวยซ า

เมอมองละเอยดลงไปถงความหมายทแยกประเภทอยางน เรากเหนชดขนมาวา กรรมนนอยทตวเราทกๆ คน ทประพฤตปฏบตด าเนนชวตอยทกเวลานเอง เรมตงแตความรสกนกคด การพดจาเคลอนไหวท าโนนท าน ตลอดจนปฏบตการตางๆ แมแตทเรยกวาการปฏบตธรรมชนใน ไมวาจะเปนการปฏบตตามมรรคมองค ๘การเจรญโพชฌงค ๗ กเปนกรรมทงนน ไมพนเรองกรรมเลย

จะเหนวากรรมในความหมายนละเอยดกวากรรมทเคยพดในเรองไปหกขาไก เผาปาคลอกสตว หรออะไรท านองนน จงตองแยกแยะกนใหละเอยด

เมอมาถงขนนแลว จะอธบายกนอยางไรใหเหนวา ท าไมการกระท าจงออกผลอยางนนอยางนได นเปนเรองทเราจะตองพจารณา แตทพดมานถอวาเปนความเขาใจพนฐานขนตน ทวาจะตองพดกนในเรองความหมายของกรรมใหชดเจนเสยกอนวากรรมคออะไร

กรรมในฐานะกฎเกณฑแหงเหตและผลแงทจะตองเขาใจเกยวกบกรรมยงมอกหลายอยาง เชน เรา

จะตองมองกรรมในแงของกฎเกณฑแหงเหตและผล

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๙กรรมเปนเรองของความเปนไปตามเหตปจจย พระพทธ

ศาสนาถอหลกการใหญทครอบคลมทกสงทกอยาง คอ ความเปนไปตามเหตปจจย และเรองกรรมกอยในกฎแหงเหตปจจยน

หลกเหตปจจยในพระพทธศาสนา กคอ หลกปฏจจสมปบาทและกรรมกเปนสวนหนงในหลกปฏจจสมปบาทนน ลองไปแยกแยะปฏจจสมปบาททจ าแนกเปนองค ๑๒ ค ทานจะสรปใหเหนวาองค ๑๒ ของปฏจจสมปบาท หรอปจจยาการนน ประมวลเขาแลวกเปน ๓ สวน คอ เปนกเลส กรรม และวบาก จะเหนวากรรมเปนสวนหนงในปฏจจสมปบาทนน คอสวนทเรยกวากรรมในวงจรทเรยกวา ไตรวฏฏ ไดแก กเลส กรรม วบาก

หมวดท ๑ อวชชา ตณหา อปาทาน เรยกวาเปนกเลสหมวดท ๒ สงขาร ภพ เรยกวาเปนกรรมหมวดท ๓ คอนอกจากนน มวญญาณ นามรป สฬายตนะ

เปนตน เรยกวาเปนวบาก ม ๓ สวนอยางนการศกษาเรองกรรม ถาจะเอาละเอยดแลวตองเขาไปถง

หลกปฏจจสมปบาท ถาตองการพดเรองกรรมใหชดเจน กหนไมพนทจะศกษาใหลกลงไปถงหลกธรรมใหญทเรยกวาปฏจจสมป-บาทน เพราะทมาของหลกกรรมอยทปฏจจสมปบาทนนเอง จะตองแจกแจงใหเหนวาองคของปฏจจสมปบาท ๑๒ ประการนน มาออกลกเปนกเลส กรรม และวบากอยางไร

จากนนกชใหเหนความสมพนธของกเลส กรรม และวบากเชน คนมความโลภ เปนกเลส เมอมความโลภเกดขนแลว กไปท ากรรม เชน ไปลกของเขา ถาไดมาสมหวงกดใจมความสข เรยกวาเปนวบาก เมอเขาจบไมไดกยงมความก าเรบใจอยากไดมากขน ก

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๑๐เกดกเลส โลภมากยงขน กไปท ากรรมลกขโมยอก เลยเกดเปนวงจรกเลส กรรม วบาก เรอยไป

แตถาถกขด คอโลภ ไปลกของเขา ถกขดขวางกเกดโทสะเปนกเลส กเกดการตอสกน ฆากน ท ารายกน เปนกรรมขนมาอกแลวกเกดวบาก คอเจบปวดเดอดรอน วนวาย เกดความทกข ซงอาจรวมทงถกจบไป ถกลงโทษ ดงนเปนตน

นเปนเรองของกเลส กรรม วบาก ทอยในวงจรปฏจจสมปบาทคอการทตองมองเรองกรรมตามแนวของกฎเกณฑแหงเหตและผล หรอเรองความเปนไปตามเหตปจจย ทเราเรยกวา อทปปจจยตาอนนขอขามไปกอน

กฎแหงกรรม ในฐานะเปนเพยงอยางหนงในนยาม ๕เมอเราเขาใจแงตางๆ ในเบองตนเกยวกบกรรมแลว กควร

เขาใจตอไปดวยวา กรรมนเราถอวาเปนกฎอยางหนง เรามกจะเรยกวา “กฎแหงกรรม”

กฎแหงกรรมน ศพททางวชาการแทๆ ทานเรยกวา กรรม-นยาม ซงกแปลตรงๆ วากฎแหงกรรม เปนกฎเกณฑแหงเหตและผลอยางหนง

แตในทางพทธศาสนา ทานบอกวา กฎเกณฑแหงเหตและผลน มใชมเฉพาะกรรมนยามอยางเดยว กฎอยางนมหลายกฎทานประมวลไววาม ๕ กฎดวยกน เรยกวานยาม ๕ หรอกฎ ๕ มอะไรบาง จะยกใหกรรมนยามเปนขอท ๑ กได ดงน

๑. กรรมนยาม กฎแหงกรรม ไดแกกฎเกณฑแหงเหตและผลเกยวกบการกระท าของมนษย เชนทวา ท าดไดด ท าชวไดชว

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๑๒. จตตนยาม กฎเกณฑเกยวกบการท างานของจต เชน

เมอจตอยางนเกดขนจะมเจตสกอะไรประกอบไดบาง ถาเจตสกอนนเกดขน จะมเจตสกไหนเกดรวมได อนไหนรวมไมได เมอจตจะขนสวถออกรบอารมณ มนจะด าเนนไปอยางไร กอนออกจากภวงคกมภวงคจลนะ (ภวงคไหว) แลวจงภวงคปจเฉท (ตดภวงค)จากนนมอะไรตอไปอกจนถงชวนจต แลวกลบตกภวงคอยางเดมอก อยางนเรยกวากฎแหงการท างานของจต คอจตตนยาม

๓. พชนยาม กฎเกยวกบพชพนธ เชน ปลกมะมวงกเกดเปนมะมวง ปลกมะนาวกเกดเปนตนมะนาว ปลกเมลดพชอะไรกออกผล ออกตนเปนพชชนดนน อยางนเรยกวาพชนยาม

๔. อตนยาม กฎเกณฑเกยวกบอต อตคอเรองอณหภมสภาพแวดลอมทางธรรมชาต กฎเกณฑเกยวกบดนฟาอากาศ พดอยางชาวบานกเชน อากาศรอนขน เรากเหงอออก อากาศเยนลงเยนมากๆ เขา น ากลายเปนน าแขง หรอถารอนมากขน น ากกลายเปนไอ นเรยกวาอตนยาม

๕. ธรรมนยาม กฎแหงธรรม คอ ความเปนเหตเปนผลกนของสงทงหลาย หรอความเปนไปตามธรรมดาแหงเหตปจจย เชนคนเกดมาแลวกตองแก ตองเจบ ตองตาย สงทงหลายเกดขน ตงอยแลวกดบไป เปนตน

ตกลงวา กฎนมตง ๕ กฎ กรรมนยามเปนเพยงกฎหนงใน๕ กฎนน การทเราจะวเคราะหพจารณาสงทงหลายจงอยาไปยดถอวาทกอยางตองเปนเรองของกรรมทงนน มฉะนนจะกลายเปนทศนะทผดพลาด เพราะพระพทธศาสนาสอนไวแลว วากฎธรรมชาตม ๕ อยาง หรอนยาม ๕ กรรมนยามเปนเพยงกฎหนง

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๑๒เมออะไรเกดขนอยาไปบอกวาเปนเพราะกรรมเสมอไป ถา

บอกอยางนนจะผด ยกตวอยางเชน นาย ก. เหงอออก ถามวานาย ก. เหงอออกเพราะอะไร ถาเปนเพราะอากาศรอน ลองวนจฉยซวาอยในนยามไหน ถาวาอะไรๆ กเปนเพราะกรรม ถาอยางนนนาย ก. เหงอออกกเพราะกรรมส ลองบอกซวา เปนกรรมอะไรของนาย ก. ทตองเหงอออก ไมใชอยางนนหรอก นาย ก.เหงอออกเพราะอากาศรอน นเรยกวาอตนยาม

แตไมแนเสมอไป บางทนาย ก. เหงอออกไมใชเพราะรอนกม เชน นาย ก. ไปท าความผดไว พอเขาทประชม เขาเกดสอบสวนหาตวผกระท าผด นาย ก. มความหวาดกลวมาก กอาจจะกลวจนเหงอออก ในกรณอยางน นาย ก. เหงอออกเพราะอะไร ตรงนตอบไดวาเพราะกรรม นคอกรรมนยาม

ฉะนน สงทเกดขน แมแตเปนปรากฏการณอยางเดยวกนบางทกเกดจากเหตคนละอยาง เราจะตองเอานยาม ๕ มาวดวเคราะหวา มนเกดจากอะไร อยางทยกตวอยางมาแลววา เหงอออก อาจจะเปนเพราะเขารตววาไดท าความผดไว ตอนนหวาดกลววาจะถกจบไดจงเหงอออก ถาอยางนกเปนกรรมนยาม แตถาอยดๆ เขาไมไดท าอะไร อากาศมนรอนหรอไปออกก าลงมากๆใครๆ กเหงอออกได เปนธรรมดา นเปนอตนยาม

อกตวอยางหนง ถาน าตาไหล เปนเพราะอะไร เปนนยามอะไร ตองวนจฉยจบนยามใหด ในเวลาตดสนเรองกรรม ถาเขาใจเรองนยาม ๕ จะชวยในการอธบายเรองกรรมไดมาก คนเสยใจรองไหกน าตาไหล แตดใจกน าตาไหลไดเหมอนกน อนหนงเปนจตตนยาม เปนไปตามการท างานของจต จตทมความปลาบปลมดใจ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๓หรอเสยใจกท าใหน าตาไหล แตอาจจะบวกกบเหตผลทมาจากกรรมนยาม เชนเสยใจในความผดทไดกระท าไว แตกไมแนเสมอไป บางทเราไมไดดใจหรอเสยใจสกหนอย แตเราไปถกควนไฟรมเขากน าตาไหล แลวอนนเปนนยามอะไร กเปนอตนยาม ฉะนนการวนจฉยสงตางๆ อยาไปลงโทษกรรมเสยทงหมด

พระพทธเจาตรสไววา ใครกตามทยดถอวาอะไรๆ ทกอยางลวนเปนผลเกดจากกรรมทงสนนน เปนคนทถอผด เชน ในเรองโรคภยไขเจบ พระองคกตรสไว

มพทธพจนในสฬายตนวรรค สงยตตนกาย พระสตตนตปฎกพระไตรปฎกเลม ๑๘ ขอ ๔๒๗ วา โรคบางอยางเกดจากการบรหารกายไมสม าเสมอกม เกดจากอตคอสภาพแวดลอมแปรปรวนเปนสมฏฐานกม เกดจากเสมหะเปนสมฏฐานกม เกดจากดเปนสมฏฐานกม เกดจากสมฏฐานตางๆ ประกอบกนกม เกดจากกรรมกม แปลวาโรคบางอยางเกดจากกรรม แตหลายอยางเกดจากอตนยมบาง เกดจากความแปรปรวนของรางกายบาง เกดจากการบรหารรางกายไมสม าเสมอ เชน พกผอนนอยเกนไป ออกก าลงมากเกนไป เปนตนบาง กรรมเปนเพยงเหตหนงเทานน จะโทษกรรมไปทกอยางไมได

ยกตวอยาง คนเปนแผลในกระเพาะอาหาร บางทเปนเพราะฉนยาแกไขแกปวด เชน แอสไพรนในเวลาทองวาง พวกยาแกไขแกปวดเหลานเปนกรด บางทมนกกดกระเพาะทะล อาจจะท าใหถงกบมรณภาพไปเลย ยาแกไขแกปวดบางอยางมอนตรายมาก เขาจงหามฉนเวลาทองวาง ตองใหมอะไรในทองจงฉนไดบางคนเลอดไหลในกระเพาะ ไมรวาเปนเพราะเหตใด ทแทเปน

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๑๔เพราะกนยาแกไขแกปวดนเอง นกเปนเหตอนหนง

แตบางคนเปนแผลในกระเพาะอาหาร เพราะความวตกกงวล คดอะไรตางๆ ไมสบายใจ กลมใจบอยๆ คบเครยดจตใจอยเสมอเปนประจ า จงท าใหมกรดเกดขนในกระเพาะอาหาร แลวกรดนมนกกดกระเพาะของตวเองเปนแผล จนกระทงเปนโรครายแรงถงกบตองผาตดกระเพาะทงไปครงหนงกม

จะเหนวาผลอยางเดยวกน แตเกดจากเหตคนละอยาง ทฉนแอสไพรนหรอยาแกปวดแกไขแลวกระเพาะทะล เปนอตนยามแตทคดวตกกงวลกลมใจอะไรตออะไรแลวเกดแผลในกระเพาะ เปนกรรมนยาม จตใจไมดมอกศลมากกท าใหโรคเกดจากกรรมไดมากมาย อยางทเปนกนมากเวลานคอโรคเครยด กโรคกรรม หรอโรคเกดจากกรรมนนเอง (กรรมนยาม ผสมดวยจตตนยาม)

แตอยางไรกตาม เราตองเอาหลกเรองนยาม ๕ มาวนจฉยอยาไปลงโทษกรรมทกอยาง แลวบางอยางกเกดจากนยามตางๆหลายนยามมาประกอบกน

เปนอนวาเราควรรจกนยาม ๕ ไว เวลาสอนชาวบานจะไดใหพจารณาเหตผลโดยรอบคอบ

เขาใจหลกกรรม โดยแยกจากลทธทผดทงสามก. สามลทธเดยรถย มใชพทธ

แงตอไป คอ จะตองแยกหลกกรรมออกจากลทธผดๆ ทพระพทธเจาตรสไว เรยกวา ตตถายตนะ ๓

ตตถายตนะ แปลวา ประชมแหงลทธ ลทธเดยรถย ม ๓ ลทธ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๕ลทธท ๑ ถอวา บคคลจะไดสขกด จะไดทกขกด มใชสขม

ใชทกขกด ลวนเปนเพราะกรรมทท าไวแตปางกอนทงสน (ฟงใหดระวงนะ จะสบสนกบพระพทธศาสนา) ลทธนเรยกวา บพเพกตวาท

ลทธท ๒ บอกวา บคคลจะไดสขกด จะไดทกขกด ไดไมสขไมทกขกด ลวนเปนเพราะเทพผยงใหญบนดาลใหทงสน คอพระผเปนเจาบนดาลใหเปน ลทธนเรยกวา อศวรนรมตวาท หรอ อสสร-นมมานเหตวาท

ลทธท ๓ ถอวา บคคลจะไดสขกด จะไดทกขกด ไดไมสขไดไมทกขกด ลวนแตเปนเรองบงเอญ เปนไปเองลอยๆ แลวแตโชคชะตา ไมมเหตปจจย ลทธนเรยกวา อเหตวาท

หลกเหลานมมาในพระคมภรทงนน ตตถายตนะทง ๓ทานกลาวไวทงในพระสตรและในอภธรรม ในพระอภธรรมทานเนนไวในคมภรวภงค พระไตรปฎกเลม ๓๕ ขอ ๙๔๐ แตในพระสตรกมในองคตตรนกาย ตกนบาต พระไตรปฎกเลม ๒๐ ขอ ๕๐๑แตเรามกไมเอามาพดกน สวนนยาม ๕ อยในคมภรฝายอภธรรมซงอธบายถงเรองกฎเกณฑแหงความเปนไปตามเหตปจจย

นยาม ๕ นน ส าหรบเอาไวพจารณาความเปนเหตปจจยใหรอบคอบ อยาไปเอาอะไรเขากรรมหมด สวนตตถายตนะหรอประชมลทธ ๓ พวก กผดหลกพระพทธศาสนา ไดแก

๑. บพเพกตวาท ถอวาอะไรๆ กเปนเพราะกรรมทท าไวปางกอน

๒. อศวรนรมตวาท ถอวาจะเปนอะไรๆ กเพราะเทพผยงใหญบนดาล หรอพระผเปนเจาบนดาล

๓. อเหตวาท ถอวาสงทงหลายอะไรจะเกดขน ไมมเหต

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๑๖ปจจย แลวแตจะบงเอญเปนไป คอลทธโชคชะตา

สามลทธนพระพทธเจาตรสวา เปนลทธทผด เหตผลคอเพราะมนท าใหคนไมมฉนทะ ไมมความเพยรทจะท าอะไร เนองจากเปนความเชอวาสงทงหลายเปนไปอยางไมมหลกเกณฑ หรอไปขนตอตวการภายนอกทเราควบคมไมได ไมขนกบการกระท าของเราข. ลทธกรรมเกา คอลทธนครนถ

โดยเฉพาะลทธท ๑ นน ถอวาอะไรๆ กแลวแตกรรมปางกอนมนจะเปนอยางไรกสดแตกรรมเกา เราจะท าอะไรกไมมประโยชนกรรมปางกอนมนก าหนดไวหมดแลว แลวเราจะไปท าอะไรได กตองปลอย คอยรอ แลวแตมนจะเปนไป พระพทธเจาตรสวา ลทธนเปนลทธของพวกนครนถ หวหนาชอวานครนถนาฏบตร ใหไปดพระไตรปฎก เลม ๑๔ พระสตรแรก เทวทหสตร ตรสเรองนโดยเฉพาะกอนเลย สวนในองคตตรนกาย ตกนบาต ตรสเรองนไวรวมกน ๓ ลทธ แตในเทวทหสตร พระไตรปฎกเลม ๑๔ มชฌมนกายอปรปณณาสก ตรสเฉพาะเรองลทธท ๑ ไมตรสลทธอนดวย

ลทธนครนถนถอวา อะไรๆ กเปนเพราะกรรมทท าไวในชาตกอน เพราะฉะนนเราจะตองท าใหสนกรรมโดยไมท ากรรมใหม และเผากรรมเกาใหหมดสนไปดวยการบ าเพญตบะ ลทธนตองแยกใหดจากพทธศาสนา

ตองระวงตวเราเองดวยวาจะผลนผลนหรอผลผลามตกลงไปใน ๓ ลทธน โดยเฉพาะลทธกรรมเกาทถอวาอะไรๆ กแลวแตกรรมเกาเทานน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๗ค าวา “กรรม” นเปนค ากลางๆ เปนอดตกได ปจจบนกได

อนาคตกได พทธศาสนาเนนปจจบนมาก กรรมเกาไมใชไมมผลมนมผลส าคญ แตมนเสรจไปแลวและเปนเหตเปนปจจยใหเกดผลในปจจบน ซงเราจะตองใชปญญาแยกแยะเพอท ากรรมทดและแกไขปรบปรงตวใหเกดผลทดตอไปภายหนา นพดกนทวๆ ไป โดยหลกการกคอ ตองพยายามแยกใหถกตอง ม ๓ ลทธน ทจะตองท าความเขาใจเสยกอนเปนเบองตนค. อนตรายเกดขนมา เพราะวางอเบกขาแบบเฉยโง

กอนจะผานไป มเกรดแทรกอกนดหนง คอ ความเชอถอทคลาดเคลอนนดๆ หนอยๆ ซงท าใหการปฏบตผดได เชน การถอแตลทธกรรมเกา บางทกท าใหเรามองคนวาทเขาประสบผลรายเกดมายากจน หรอไดรบเคราะหกรรมตางๆ กเพราะเปนกรรมของเขาเทานน เมอเราบอกวานเปนกรรมของเขาแลว เรากเลยบอกวาใหเขากมหนารบกรรมไป เรากไมตองชวยอะไร

เมอถอวาเปนกรรมของเขา เรากวางเฉย แถมยงบอกวาเราปฏบตธรรมดวย คอถออเบกขา วางเฉยเสย ไมชวย คนกเลยไมตองชวยเหลอกน คนทไดรบเคราะห ไดรบความทกขยากล าบาก กตองล าบากตอไป มฝรงพวกหนงตเตยนพทธศาสนาวาสอนคนแบบน เราตองพจารณาตวเราเองวา เราสอนอยางนนจรงหรอเปลา แตตามหลกพทธศาสนาทแทนน ไมไดสอนอยางน เรองอยางนมความละเอยดออน(ทางปญญา)

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๑๘เราบอกวา คนประสบเคราะหกรรม ไดรบความทกขยาก

เดอดรอน กกรรมของเขา ใหเขากมหนารบกรรมไป อยางนถกไหมอยางนถอวาวางอเบกขาใชหรอไม

อเบกขาแปลวาอะไรแน อเบกขา คอความวางเฉยในแงทวางใจเปนกลาง ในเมอเขาสมควรจะตองรบผดชอบตวเอง เชนเกยวกบความเปนธรรม เพอรกษาความเปนธรรมแลว ตองวางใจเปนกลางกอน เมอจะตองลงโทษกลงโทษไปตามเหตผล คอตามกรรมทเขาท า เชน ศาลจะท าหนาทใหถกตอง เมอคนท าความผดมา ผพพากษากตองวางใจเปนกลาง แลวตดสน ถาเขาเปนผผด กตองไดรบโทษตามกฎหมายกบลเมอง อยางนเรยกวา วางอเบกขา

การวางอเบกขานนเปนไปพรอมกบการรกษาธรรม คอในจตใจมเจตนาทจะรกษาธรรมไว เมอจะชวยคนกตองไมใหเสยธรรม ถาหากคดเมตตากรณาชวยโจรแลวเสยธรรมกผด เมตตากรณาตองไมเกนอเบกขา เมตตา-กรณา-มทตา รกษาคน แตอเบกขานนรกษาธรรมไว ในกรณทไมไดรกษาธรรมเลย และกไมชวยคน อยางนผด นวาอยางรวบรดแบบพดกนงายๆ

ถาเราไปเจอคนทกขยากขดสนขนแคน เราจะอางวาเปน(ผล)กรรมของเขาแตชาตปางกอน ใหเขากมหนารบกรรมไป การอางอยางนผดถง ๓ ดาน ๓ ขนตอน

๑. ถาเปนผลกรรมชาตกอน นกคอเขาไดรบผลของกรรมนนแลว คอเกดมาจน สภาพปจจบนคอสภาพทไดรบผลแลว ไมใชสภาพรอผล เมอผลกรรมเกาออกไปแลว หนาทของเราทจะท าตอสภาพปจจบนทเขาทกขยาก กคอ ตองใชเมตตากรณาไปชวยเหลอ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๙เหมอนกบกรณเดกวายน าไมเปน เลนซน ไมเชอฟงพอแม

แลวไปตกน า การทเขาตกน ากเปนการรบ(ผล)กรรมของเขาแลวตอนนเขาก าลงทกข ถงตอนทเราตองใชความกรณาไปชวย จะไปอางวาเปน(ผล)กรรมของเขาแลวปลอยใหเดกตาย ยอมไมถกตอง

๒. คนเราท ากรรมด-ชวตางๆ มกจะปนๆ กนไป บางคนทงทท าความดมาก แตเวลาจะตายจตแวบไปนกถงกรรมไมด เลยพลาดมาเกดไมด เราพวกมนษยปถชนไมไดหยงรเรองอยางนเพยงพอทจะตดสน แตภาพปจจบนคอเขาทกขเดอดรอนเปนทตงของกรณา จงตองใชธรรมขอกรณาเขาไปชวยเหลอ

๓. ปรากฏการณอยางหนงหรออยางเดยวกนอาจเกดจากเหตปจจยตางอยาง หรอหลายเหตปจจยประกอบกน อยางทพดแลวในเรองนยาม ๕ เหตปจจยในอดตกม เหตปจจยในปจจบนกมเหตปจจยภายในกม เหตปจจยภายนอกกม

ในเรองความยากจนน ถาเปนสภาพทางสงคม ขอใหลองไปดอยางจกกวตตสตร (พระไตรปฎกเลม ๑๑) หรอกฏทนตสตร(พระไตรปฎกเลม ๙) จะเหนวาพระพทธเจาทรงเนนเหตปจจยและการแกไขปญหาดานการบรหารการปกครองบานเมอง อยางนเปนตวอยาง ซงจะตองไมมองขามไป อยามองอะไรแบบทกทกทนทงายๆหลกธรรมประเภทนทรงสอนไวเพอใหรจกใชปญญาพจารณาแยกแยะความสมพนธแหงเหตปจจย ไมใชมองแบบตคลม

ในกรณอยางน ถาเราถออเบกขาวางเฉย กกลายเปนอญญาณเบกขา คอเฉยโง กลายเปนบาปอกศลไป เพราะวางเฉยโดยไมรเรองราว ไมเหมอนกรณทมคนลกขโมยของ แลวถกจบคมขง เรารวาอะไรเปนอะไร แลวเราจงวางอเบกขาเพอรกษาธรรม

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๒๐ฉะนน ถาหากคนเขามความทกขยากเดอดรอน เรองอะไร

จะไมชวย การชวยนนกเปนการท ากรรมดของตวเราเองดวย และกเปนการเมตตากรณาชวยเขา ใหเขาท าความด โดยเมอไดรบการชวยเหลอนนแลว เขากมโอกาสแกไขปรบปรงตวและมก าลงทจะไปท ากรรมดอนๆ ตอไป แตการชวยทดทสดกคอการชวยใหเขาชวยตวเองได

ทงนเปนเรองทจะตองพจารณาในรายละเอยด แตการทจะบอกเหมาลงไปวา คนไดรบทกขยากเดอดรอน เปนกรรมของเขาปลอยใหเขารบกรรมไป อยางนไมถก ตองมหลกวาเปนเรองของการรกษาธรรมหรอไม เหลานเปนแงตางๆ ทจะมาชวยในการพจารณาเรองกรรม

บญ-บาป กศล-อกศลอกเรองหนงคอ เรองความหมายของกรรม ทแยกเปนกศล

อกศล เปนบญ เปนบาปในเวลาแยกประเภทกรรม เรามกแยกเปนกศลกรรม และ

อกศลกรรม หรองายๆ กเปนบญ เปนบาป หรอบญกรรม และบาปกรรม เราจะอธบายเรองกรรมไดชดเจน เมอเราอธบายความหมายของกศล อกศล บญ บาปไดดวยก. กศล คออะไร?

กศลมความหมายอยางไร ชาวบานมกจะมความสงสยหรอเขาใจพราๆ มวๆ เขามกจะไมรวาอะไรเปนกศลหรอเปนอกศล

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๑พอบอกวา เชญชวนมาท าบญท ากศลกน ใหบรจาคเงนสรางศาลาแลวไดกศล ชาวบานกไมรวา กศลคออะไร

บางทชาวบานมองกศลคลายกบวาเปนตวอะไร หรอเปนอ านาจอะไรอยางหนงทลอยอยทไหนไมร ซงมองไมเหน แลวจะมาชวยคนในเมอถงเวลาทควรจะชวย แตทนความหมายทถกตองในทางหลกธรรมเปนอยางไร

กศล นนตามหลกทานบอกวา แยกความหมายได ๔ อยางความหมายท ๑ วา อาโรคยะ แปลวา ไมมโรค หมาย

ความวา เปนสงทเกอกลตอสขภาพ ค าวาสขภาพในทนหมายถงสขภาพของจตใจ ซงเปนฐานของสขภาพกายดวย คอท าใหจตใจเขมแขงสมบรณ เหมอนกบรางกายของเราน เมอไมมโรคกเปนรางกายทแขงแรงสมบรณ จตใจทไมถกโรคคอกเลสเบยดเบยน กเปนจตใจทแขงแรงสมบรณ สบายคลองแคลว ใชงานไดด อยางททานเรยกวา ควรแกงาน หรอเหมาะแกการใชงาน จตใจแบบนเรยกวาเปนจตใจไมมโรค

ความหมายท ๒ วา อนวชชะ แปลวา ไมเสยหาย ไมมโทษคอ ไมมสงมวหมอง ไมสกปรก ไมบกพรอง สะอาด ผองแผว ผองใส ปลอดโปรง เปนตน เอางายๆ วา สะอาดบรสทธ

ความหมายท ๓ วา โกศลสมภต แปลวาเกดจากปญญาเกดจากความฉลาด หมายความวา กศลเปนเรองทประกอบไปดวยปญญา คอความรเขาใจ ท าดวยความรเหตผล และท าตามความรเหตผลนน เชนมองเหนความดความชว รคณรโทษ รประโยชน รไมใชประโยชน ท าดวยจตใจทสวางไมโงเขลามดมวเรยกวา เปนความสวางของจตใจ เมอมกศลเกดขนในจตใจแลว

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๒๒ไมปดบงปญญา จตใจสวาง ไมมดไมบอด มองเหนอะไรๆ ถกตองตามความเปนจรง

ความหมายท ๔ สดทายคอ สขวบาก มสขเปนผล ท าใหเกดความสข เวลาท าจตใจกโปรงสบาย สดชน ราเรง เบกบานผองใส สงบเยน ไมเรารอน บบคน อดอด คบแคน

ทวามาทง ๔ ขอนคอความหมายของกศล เปนลกษณะทจะเอามาวนจฉย คอ สงทเปนกศลนนจะตอง ๑. อโรค ไมมโรคเกอกล จตใจมความแขงแรงสมบรณ จตใจคลองแคลว ใชงานไดด๒. อนวชชะ ไมมโทษ ไมมมลทน ไมมวหมอง ไมเสอมเสย มความสะอาด บรสทธ ผองแผว ปลอดโปรง ๓. โกศลสมภต มปญญา รเหตผล รดชว รคณรโทษ สวาง ไมมดมว และ ๔. สขวบาก มสขเปนผล ท าดวยความโปรงสบาย ท าแลวกแชมชนเยนใจ

ตวอยางลกษณะและอาการของกศลทเกดขนในใจ เชน มเมตตาเปนอยางไร พอเมตตาเกดขนในใจปบ กเยนฉ า จตใจไมมโรค จตใจมความแขงแรงในตวของมน มความเอบอม สบาย เยนชน ยมได ปลอดโปรงผองใส ทงใจทงกายราบรนผอนคลาย เลอดลมเดนคลองด และมความรความเขาใจ สวางอยภายในวาคนอนเขามความสขความทกขอยางไร เราควรจะมจตใจตอเขาอยางไรและมความสขพรอมอยในตวดวย

แตในทางตรงขาม ถามโทสะเกดขน เปนอยางไร พอโทสะหรอความโกรธ ความคดประทษรายเกดขนปบ กรสกเรารอนแผดเผา จตเปนโรค จตบกพรอง ถกบบคน มนไมสบาย ถกเบยดเบยนขนมว ไมบรสทธ ไมสะอาด ไมปลอดโปรง ไมผองใส ใจของ กายเครยด เลอดลมคง และมดมวเหมอนตาบอด ไมร ไมคด ไมมอง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๓เหนบญเหนคณ ไมค านงถงโทษ ไมรวาใครเปนใครทงนน และมความทกข พลงพลาน เดอดรอนใจ นลกษณะของอกศล

เพราะฉะนน กศลและอกศลจงไมตองไปรอดผลขางนอกพอเกดขนในใจกบอกตวเองของมนทนท ปรากฏผลแกชวตจตใจเปนความหมายของตวมนเอง พอมขนมาปบกส าเรจความหมายในตวทนท ถาใครถามวาดชวมจรงไหม กบอกวาฉนไมตอบละมนกเปนอยางทมนเปนนนแหละ

ความเปนกศลและอกศลเปนสภาวะตามธรรมชาต มนมภาวะของมนอยในตวแลว เราตองอธบายกรรมใหลกเขามาถงความหมายในจตใจทเปนพนแทๆ ของตวมนเอง ใหเหนวามนมความหมายอยในตวของมนเองพรอมแลว ไมตองไปรอผลไกล

ถาม: อาโรคยะ แปลวา ไมมโรคใชไหมครบตอบ: อาโรคยะ มาจากอโรคะ คอ อ+โรค อโรค กคอ ไมม

โรค แลวบวก ณย ปจจย เขาไป เปน ภาวตทธต ตามหลกไวยากรณเปน อาโรคย แปลวา ความเปนอโรค คอ ความไมมโรคนหมายถง ความไมเปนโรคของจต ไมใชแคโรคของรางกาย จตทไมมโรค กสมบรณแขงแรง และชวยหนนสขภาพรางกายดวย

แมแตภาษตทเราทองกนในภาษาไทยทเพยนเปนอโรคยาปรมา ลาภา นน (ความจรงภาษาบาลเปน อาโรคยปรมา ลาภา) ในพระไตรปฎก พระพทธเจากตรสวา ความหมายทแทจรงไมไดมงเพยงไมมโรคกาย ทวาความไมมโรคเปนลาภอยางยง หรอ ลาภทงหลายมความไมมโรคเปนอยางยงนน พระองคหมายถงพระนพพาน อาโรคยะ น หมายถง พระนพพาน พระนพพานเปนภาวะไรโรค คอความมสขภาพจตสมบรณ

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๒๔เรองนพระพทธเจาตรสกบมาคณฑยะ ทานมาคณฑยะไป

สนทนาธรรมกบพระพทธเจา อางสภาษตเกาวา อาโรคยปรมาลาภา ซงในทนเขามความเขาใจวาเปนโรคกาย แตพระพทธเจาตรสวามนไมไดมความหมายแคบเทานน แตหมายถงความไมมโรคทางจตใจดวย ใชไดทกระดบ

ส าหรบชาวบานกใชในระดบโรคทางกายธรรมดา แตในทางธรรม พระพทธเจาตรสไวในพระสตรในมชฌมนกาย หมายถงพระนพพานเลย เปนภาวะไมมโรคโดยสมบรณตงแตในจตใจหมายความวาภาษตนใชไดทกระดบ ตงแตระดบชาวบาน ไปจนกระทงถงบรรลนพพาน แตใหรความหมายแตละขนๆ

ความหมายของค าวา “กศล” กใหเขาใจตามลกษณะทวามาน สวนทเปนอกศลกตรงขาม ดงไดยกตวอยางไปแลว เชน เมอเมตตาเกดขนในใจเปนอยางไร โทสะเกดขนเปนอยางไร ลกษณะกจะผดกนใหเหนชดๆ วา ผลมนเกดทนท อยางทเรยกวาเปนสนทฏฐโก เหนเอง เหนทนตาข. บญ หมายความแคไหน?

ค าทเนองกนอยกบกศลและอกศล กคอค าวา “บญ” และ”บาป” บญกบกศล และบาปกบอกศล ตางกนอยางไร

ในทหลายแหงใชแทนกนได อยางในพทธพจนทตรสเรองปธาน คอความเพยร ๔ กตรสค าวาอกศลกบค าวาบาปไวดวยกนอยในประโยคเดยวกน คอเปนถอยค าทชวยขยายความซงกนและกน เชนวา ภกษยงฉนทะใหเกดขน ระดมความเพยรเพอปดกนบาปอกศลธรรมซงยงไมเกดมใหเกดขน นเรยกวา สงวรปธาน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๕แสดงใหเหนวาบาปกบอกศลมาดวยกน

แตส าหรบบญกบกศล ทานบอกวา มนมความกวางแคบกวากนอยหนอย คอ กศล นนใชไดทงโลกยะและโลกตตระ เปนค ากลางๆ และเปนค าทใชในทางหลกวชาการมากกวา บางทกระบวาโลกยกศล โลกตตรกศล แตถาพดเปนกลางๆ จะเปนโลกยะกไดเปนโลกตตระกได

สวนค าวาบญ นยมใชในระดบโลกยะ แตกไมเสมอไป มบางแหงเหมอนกนททานใชในระดบโลกตตระ อยางทแยกเรยกวา โอปธกป แปลวา บญทเนองดวยอปธ และ อโนปธกปบญไมเนองดวยอปธ เปนตน หรอบางทใชตรงๆ วา โลกตตรปญญะบญในระดบโลกตตระ

แตโดยทวไปแลว บญใชในระดบโลกยะ สวนกศลเปนค ากลางๆ ใชไดทงโลกยะและโลกตตระ นเปนความกวางแคบกวากนนดหนอยระหวางบญกบกศลในแงรปศพท ซงกอาจเอาไปชวยประกอบเวลาอธบายเรองกรรมได แตเปนเรองเกรด ไมใชเปนตวหลกใหญ

บญ นยหนงแปลวา เปนเครองช าระสนดาน เปนเครองช าระลางท าใหจตใจสะอาด ในเวลาทสงซงเปนบญเกดขนในใจเชน มเมตตาเกดขน กช าระจตใจใหสะอาดบรสทธ ศรทธาเกดขนจตใจกผองใส ท าใหหายเศราหมอง หายสกปรก

ความหมายตอไปนกวเคราะหศพท แปล บญ วา น ามาซงการบชา หรอท าใหเปนผควรบชา คอใครกตามสงสมบญไว สงสมความด เชน สงสมศรทธา เมตตา กรณา มทตา ผนนกมแตคณธรรมมากมาย และคณธรรมหรอคณสมบตเหลานนกยกระดบชวต

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๒๖จตใจของเขาขนท าใหเปนผควรบชา ฉะนน ความหมายหนงของบญกคอ ท าใหเปนคนนาบชา

อกความหมายหนงคอ ท าใหเกดผลทนาชนชม เพราะวาเมอเกดบญแลวกมวบากทดงาม นาชนชม จงเรยกวามผลอนนาชนชม ใกลกบพทธพจนทวา สขสเสต อธวจน ยทท ปาน ซงแปลวา ภกษทงหลาย ค าวาบญนเปนชอของความสข เมอบญเกดขนในใจแลว จตใจกสบาย มความเอบอมแชมชนผองใส บญจงเปนชอของความสข

สวนบาปนนตรงกนขาม บาป นนโดยตวอกษร หรอโดยพยญชนะ แปลวา สภาวะทท าใหถงทคต หรอท าใหไปในทชวหมายถงสงทท าใหจตตกต า พอบาปเกดขน ความคดไมดเกดขนโทสะ โลภะ เกดขน จตกตกต าลงไป และน าไปสทคตดวย

ทานใหความหมายโดยพยญชนะอกอยางหนงวา เปนสงทคนดพากนรกษาตนใหปราศไป หมายความวา คนดทงหลายจะรกษาตนเองใหพนไปจากสงเหลาน จงเรยกสงเหลานวาเปนบาปเปนสงทคนดละทง พยายามหลกหลบเลยงหนไมอยากเกยวของดวย นเปนความหมายประกอบ ซงอาจจะเอาไปใชอธบายเปนเกรดได ไมใชตวหลกแทๆ เอามาพดรวมไวดวยในแงตางๆ ทเราจะตองท าความเขาใจเกยวกบเรองกรรม

เทาทไดบรรยายมา เมอวาโดยสรปกมความส าคญทจะตองมองอย ๔ ประการ คอ

๑. กรรมเปนเรองของความเปนเหตเปนผล เปนเรองของกฎเกณฑแหงเหตปจจย ถาจะอธบายลงลกกตองโยงเขาไปในเรองไตรวฏฏ คอ กเลส กรรม และวบาก เขาสหลกปฏจจสมปบาท

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๗๒. จะตองรวากรรมนเปนนยามหนง หรอกฎหนงใน

บรรดานยาม ๕ เทานน อยาเหมาทกอยางเขาเปนกรรมหมด ตองแยกแยะเหตปจจยใหถกตอง

๓. ตองแยกหลกกรรมออกจากลทธผดสามอยางใหไดดวยคอ ลทธปพเพกตวาท ลทธอศวรนรมตวาท และลทธอเหตวาท

๔. ใหน าความเขาใจความหมายของกศล อกศล มาชวยในการอธบายแงลก ใหเหนผลตางๆ ทเกดขนในระดบจตใจ ใหเขาใจความหมายของกรรมทแทจรง ทเปนสภาวะอยในจตใจ ซงมผลประจกษทนท

ตอน ๒กรรม โดยใชการ

ความส าคญของมโนกรรม/คานยมก าหนดวถชวตและสงคม

ขอผานไปยงเรองการใหผลของกรรม อยางทบอกแลววาเราไดยนบอยๆ เกยวกบค าอธบายการใหผลของกรรมแบบโลดโผนซงเปนเรองนาตนเตน เปนเหตการณใหญๆ แบบทวาท าใหสตวขาหก แลวตอมาตวเองไปถกรถทบขาหก อะไรท านองน ซงไดยนกนบอย จนบางทท าใหรสกวา กรรมเปนอ านาจเรนลบอยางหนงซงลอยอยทไหนกไมร มนคอยจองจะมาลงโทษเรา ถาอธบายแบบนกมปญหาทบอกแลววา คนทเปนนกคดเหตผลจะไมคอยยอมรบ

ลองมาพจารณากนดวา เราจะสามารถอธบายกรรมในแงสบสาวเหตปจจยไดอยางไร ความเปนเหตเปนผลนนอยทการสบสาวเหตปจจย ใหเหนวาแตละอยางเชอมโยงกน สบทอดและตอเนองกนอยางไร จงมาออกผลอยางน ถาอธบายตรงนได คนจะตองยอมรบ

การทจะอธบายอยางนไดกตองลงไปถงจดเรมของมน คอถงขางในจตใจ พระพทธเจาตรสวา กรรม ม ๓ คอ กายกรรมวจกรรม มโนกรรม

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๙ในบรรดากรรม ๓ อยางนน กรรมทละเอยดออนทสดกได

แก มโนกรรม คอ กรรมทางใจกรรมทางใจนอกจากเปนเรองละเอยดออนแลว กเปนจด

เรมดวย หมายความวา การกระท าทจะออกมาเปนวจกรรมและเปนกายกรรมได กเพราะเกดขนเปนมโนกรรมกอน คนเราตองคดกอน คดขนมาในใจ คดชวแลวจงพดชว ท าชว ถาพดชวขนเฉยๆอาจเปนเพยงเคยปากหรอใชค าพดไมถกเทานน ไมใชเปนกรรม

คนจะท าอะไรกเรมจากความนกคดในใจ ทเรยกวามโนกรรมในทางพระพทธศาสนาจงถอวามโนกรรมส าคญทสด พระพทธเจาตรสโดยทรงเปรยบเทยบกบลทธนครนถ

ในลทธนครนถเขาเรยกกรรมวา ทณฑะ ซงแบงออกเปน ๓คอ กายทณฑะ วจทณฑะ มโนทณฑะ และบอกวากายทณฑะส าคญทสด เพราะวาเพยงล าพงคดอยางเดยวไมท าใหตายได แตถาเปนกายทณฑะ เอามดมา ไปถงฟนคอ กตายแนๆ หรอวาฉวยปนมายงกตาย ล าพงคดไมตาย เพราะฉะนน ลทธนครนถถอวากายทณฑะส าคญทสด

แตพระพทธศาสนาถอวา มโนกรรมส าคญทสด เพราะมโนกรรมเปนจดเรมตน เปนตวการใหญ เปนเจาของแผนการบคคลกด สงคมกด จะเปนไปอยางไรกด าเนนไปตามมโนกรรมเปนใหญ มโนกรรมเปนตวก าหนดวถหรอชแนวทางใหแกแนวคดความนยม ความเชอถอ เปนตวก ากบการ เชน คนๆ หนงมความชอบในอะไร ใฝในอะไร ชวตของเขากจะด าเนนไปตามวถทางทชอบทใฝนน

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๓๐สมมตวาเดกคนหนงเกดชอบบวชพระ ชอบหมผาเหลอง

เหนเณรแลวกอยากเปนเณรบาง ความฝกใฝพอใจอนนกมาหลอหลอมท าใหเขาคดทจะบวช ตอมาเขากอาจจะบวชแลวกอยในพระศาสนาไป แตอกคนหนงจตชอบใฝไปในทางทอยากไดของของคนอน โดยไมตองท าอะไร กอาจจะไปลกขโมย วถชวตกจะหนเหไปอกแบบหนง นกคอเรองของมโนกรรม ทมผลบนดาลชวตทงชวตใหเปนไปตางๆ กน ความนยม ความชอบ ความเชอถอตางๆนเปนเครองก าหนดชะตาและสรางชวตของคน พระพทธศาสนามองในขนลกซงอยางน จงถอวามโนกรรมส าคญ

แมแตสงคมมนษยทจะเปนไปอยางไร กเรมมาจากมโนกรรม เชนสงทปจจบนนชอบเรยกวาคานยม เมอสงคมมคานยมอยางไร กจะชกน าลกษณะการด าเนนชวตของมนษยในสงคมนนใหเปนอยางนน

ยกตวอยางเชน คนในสงคมหนงถอวาถาเรารกษาระเบยบวนยไดเครงครดกเปนคนเกง ความเกงกลาสามารถอยทการท าไดตามระเบยบแบบแผน ความนยมความเกงในแงนกเรยกวาเปนคานยมในการรกษาระเบยบวนย คนพวกนกจะพยายามรกษาระเบยบวนยใหเครงครด จนอาจท าใหประเทศนน สงคมนน มระเบยบวนยด

สวนในอกสงคมหนง คนอาจจะมคานยมตรงขาม โดยมความชนชมวา ใครไมตองท าตามระเบยบได ใครฝนระเบยบไดใครมอภสทธไมตองท าตามกฎเกณฑได เปนคนเกง ในสงคมแบบน คนกจะไมมระเบยบวนย เพราะถอวาใครไมตองท าตามระเบยบได คนนนเกง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๑ขอใหลองคดดวา สงคมของเรา เปนสงคมแบบไหน มคา

นยมอยางไร นเปนตวอยางทแสดงใหเหนวา ความใฝความชอบอะไรตางๆ ทอยในจตใจเปนตวน า เปนเครองก าหนดวถชวตของบคคล และเปนเครองชน าชะตากรรมของสงคม

สงคมใดมคานยมทดงาม เออตอการพฒนา สงคมนนกมทางทจะพฒนาไปไดด สงคมใดมคานยมต าทราม ขดถวงการพฒนา สงคมนนกมแนวโนมทจะเสอมโทรม พฒนาไดยาก จะประสบปญหาและอปสรรคในการพฒนาอยางมากมาย ถาจะพฒนาสงคมนนใหกาวหนา ถาตองการใหสงคมเจรญ พฒนาไปไดด กจะตองแกคานยมทผดพลาดใหได และตองสรางคานยมทถกตองใหเกดขนดวย

เรองคานยมนเปนตวอยางเดนชดอยางหนงของมโนกรรม มโนกรรมเปนสงส าคญมาก มผลระยะยาว ลกซงและกวางไกลครอบคลมไปหมด พระพทธศาสนาถอวาคานยมนเปนสงส าคญมาก และมองทจตใจเปนจดเรมตน เพราะฉะนนในการพจารณาเรองกรรม จะตองใหเขาใจถงหลกการของพระพทธศาสนา ทถอวามโนกรรมส าคญทสด และใหเหนวาส าคญอยางไร นคอจดทหนง

จตส านก-จตไรส านก/ภวงคจต-วถจตสบเนองจากเรองมโนกรรมนน กท าใหตองมาศกษาเรอง

จตใหมากขน จตใจของคนเรานคดนกอะไรตางๆ สงทพดและท ากเปนไปตามจตใจ แตจตใจเปนเรองละเอยดซบซอน บางครงและในเรองบางอยางเราบอกไมถกดวยซ าวาตวเราเองเปนอยางไร

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๓๒บางทเราท าอะไรไปอยางหนง เราบอกไมถกวาท าไมเราจงท าอยางนน เพราะวาจตใจมความสลบซบซอนมาก

ตามหลกพทธศาสนานน มการแบงจตเปน ๒ ระดบ คอจตระดบวถ กบจตระดบภวงค จตระดบภวงคเปนจตทเปนองคแหงภพ เปนระดบทเราไมรตว เรยกไดวาไรส านก ภพจะเปนอยางไร ชวตแทๆ ทกรรมออกผลจะเปนอยางไรนนอยทภวงค แมแตจตปฏสนธกเปนภวงคจต ฉะนนเราจะมาพจารณาเฉพาะจตในระดบทเรารส านกกนนไมได การพจารณาเรองกรรมน จะตองลกลงไปถงขนจตต ากวาหรอเลยส านกไป อยางทเราใชศพทวาภวงค

ในจตวทยาสมยนกมหลายสาขา หลายส านก ซงมกลมส าคญทเขาศกษาเรองจตแบบนเหมอนกน เขาแบงจตเปน จตส านกกบจตไรส านก จตส านกกคอจตทรตว ทพดสงตางๆ ท าสงตางๆอยางทรๆ กนอย แตมจตอกสวนหนงเปนจตไรส านก ไมรตว จตทไรส านกนเปนจตสวนใหญของเรา เขาเทยบเหมอนภเขาน าแขงทอยในน า น าแขงสวนทอยใตน ามมากกวา และมากกวาเยอะแยะดวย สวนทโผลมามนดเดยว คอจตส านกทเรารตวกนอย พดจาท าอะไรกนอยน แตสวนทไมรส านกหรอไรส านกนน เหมอนกอนน าแขงทอยใตพนน า ซงมมากกวาเยอะแยะ เปนจตสวนใหญของเรา

การศกษาเรองจตนนจะตองศกษาไปถงขนจตไรส านก ทเปนจตสวนใหญ มฉะนนจะรเรองจตนดเดยวเทานน การพจารณาเรองกรรมกจะตองเขาไปใหถงจดน

ในเรองจตไรส านกน มแงทเราควรรอะไรบาง แงควรรทหนงคอทบอกวา สงทเราไดรบรเขามาทาง ตา ห จมก ลน กายเหลาน จตจะบนทกเกบไวหมดไมมลมเลย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๓ตามทเขาใจกน ตามธรรมดาน สงทงหลายทไดประสบนน

เราลมแทบทงหมด จ าไดนดเดยวเทานน นเปนเรองของจตส านกแตตามความเปนจรง ความจ าเหลานนยงคงอยในจตไรส านก สงทสบทราบคดนกทกอยางตงแตเกดมา มนจ าไวหมด แลวถารจกฝกดๆ กดงเอามนออกมาไดดวย นกจตวทยาบางสมยสนใจเรองการสะกดจตมาก เพราะเหตผลหลายอยาง เหตผลอยางหนงกคอเมอสะกดจตแลวสามารถท าใหคนนนระลกเรองราวเกาๆ สมยเดกเชนเมอ ๑ ขวบ ๒ ขวบ เอาออกมาได ซงแสดงวาประสบการณเหลานนไมไดหายไปไหน ยงอยหมด นเปนแงทหนง

จตไรส านก: จดเรมแหงการใหผลของกรรมทวามานมความหมายอยางไรเกยวกบกรรม ความหมายก

คอ มนแสดงวาสงทเราท าไวทงหมด สงทเราคด เรานก ทกอยางไมไดหายไปไหนเลย ยงคงอยในจตใจของเราทงหมด เพยงแตเราไมรตวและระลกออกมาโดยจตส านกไมไดเทานน เราสามารถเอาวชาการสมยใหมทเขาศกษา วจย วเคราะหกนทหลงนมาประกอบการศกษาเรองกรรมไดดวย ท าใหเหนวาวธการสมยใหมในยคหลงนกเปนเครองชวยย าสนบสนนใหคนปจจบนเขาใจหลกความจรงของจตททานสอนไววาเปนอยางไรก. จตสะสมประสบการณทกอยาง และปรงแตงชวตเรา

สงทเปนประสบการณของมนษยนจตเราไมไดลมเลย และกเปนอนวาจตสงสมไวทกอยาง เมอสงสมแลวกไมไดสงสมไวเฉยๆมนมผลตอตวเราทงหมดดวย โดยทเราไมรตว สภาพจตสวนทปรง

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๓๔แตงชวตของเราน สวนมากเปนจตทไมรตว

ตวอยางงายๆ ถาเรามจตโกรธบอยๆ เปนคนฉนเฉยว พบอะไรขดใจนดกเกดโทสะ และแสดงความเกรยวกราดออกมาใหจตก าเรบอยเสมอ ตอไปถาสงสมสภาพจตอยางนอยเรอยๆ กจะกลายเปนนสย ท าใหเปนคนมกโกรธ ความโกรธงายจะเปนลกษณะจตใจ เปนนสย ตอมาสภาพจตกแสดงออกทางหนาตาหนานวควขมวดอยเสมอ กลายเปนสงทเราเรยกวาบคลกภาพและออกมามผลทงตอและจากผอน คนทพบเหนกไมอยากคบ ไมอยากพดจาดวย เขาอยากจะหลกเลยง กลวจะเกดเรอง อะไรท านองน แลวกกลบมามผลตอชวตของตนเอง

รวมความวาเรองกด าเนนไปในลกษณะทวา จากความคดจตใจ กออกมาเปนลกษณะนสย เปนบคลกภาพ แลวกเปนวถชวตของคนนน และความมนสยอยางน หรอมความโนมเอยงอยางน กชกจงตวเขาเอง ชวนใหไปพบกบประสบการณตางๆ และสถานการณทท าใหเกดเรองอยางนนๆ ขนมา

สวนในทางตรงขาม คนทมจตเมตตา ยมแยมแจมใส คดนกเรองดๆ เสมอ เวลาพบอะไร จตใจกมองไปในแงด สบายใจ ยมแยมแจมใส ตอมา หนากเปนหนาตาทยมแยม เปนคนมเสนห นารก นาชม ชวนใหคบหา แลวทงหมดนน กออกมาเปนผลตอวถชวตของเขาตอไปดวย นกเปนเรองของการสงสมข. จตสวนใหญและขมพลงแท อยทจตไรส านก

แงตอไปคอ เมอจตไรส านกนเปนสวนใหญ กเปนสวนทมก าลงมาก จตของเรานเราเอามาใชงานนดหนอยเทานน ความจรง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๕มนมพลงมากมายทเราไมรตวและยงไมรจกดงเอามาใช แตเราจะเหนตวอยางไดวา จตมก าลงขนาดไหน ในเมอมเหตการณทบงคบตวไมได เชนเวลาเกดไฟไหมขน บางคนยกตมน าได หรอวงหนดวยความตกใจ มาถงรวแหงหนงซงสง ปรกตแลวกระโดดขามไมได แตดวยความกลวหนภยมานน สามารถกระโจนขามไปได เรองอยางนเราไดยนกนบอยๆ แสดงใหเหนวา ทจรงจตของเรานนมความสามารถอะไรบางอยางอยขางใน แตตามปกต เราไมรจกใชมน มนกเลยไมเปนประโยชน

ความสามารถนอยทไหน กอยทจตไรส านกนน ตอนทเราหนภยดวยความตกใจกด ตอนทแบกตมน าหรอของหนกไปไดเวลาไฟไหมกด ตอนนนเราคมสตไมอย จตส านกของเราไมท างานแตถกจตไรส านกก ากบการออกมาแสดงบทบาทท าใหเราท าอะไรไดแปลกๆ พเศษออกไป หรออยางในเวลาสะกดจต ท าใหเอาเขมแทงไมเจบ ตลอดจนสามารถสะกดจตแลวผาตดบางอยางได ไมรสกเจบปวดอะไรเลย นเปนเรองของจตใจซงมสวนทเราไมรจกอกมาก พวกนกจตวเคราะหกมาศกษากน นกจตวเคราะหคนส าคญชอนายซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud) ไดศกษาเรองจตส านกและจตไรส านกนมาก

ทวาจตเปนตวปรงแตงสรางสรรคนน จตส านกไดแตคดปรงแตงเบองตนเทานน ตวปรงแตงสรางสรรคแทจรงทสรางผลออกมาแกชวตสวนใหญ เปนนสย เปนบคลกภาพ ตลอดจนเปนชะตากรรมของชวตนน อยทจตไรส านกทเราไมรตว ซงท างานของมนอยตลอดเวลา

จะขอชกตวอยางหนงมาแสดงใหเหนเกยวกบเรองกรรม

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๓๖ซงอาจจะชวยใหเหนทางเปนไปไดมากขน วาวธการศกษาแบบสมยใหมจะมาสนบสนนการอธบายเรองกรรมอยางไร

นายซกมนด ฟรอยด เลาใหฟงถงกรณหนงวา เดกผหญงอาย ๑๗ ป ชอบออกไปเทยวนอกบานกบผชายคนหนง พอไมพอใจมาก วนหนงกทะเลาะกบพอ พอโกรธมากกทบหนาเดกหญงคนน เดกคนนเจบกโกรธมาก อารมณวบขนมากเงอแขนขวาขนมาจะทบพอบาง พอเงอขนไปแลวจะทบลงมา กชะงกเงอคาง นกขนไดวานเปนพอของเรา เราไมควรจะท าราย กยงไวได แตกยงถอวาตวท าถก ไมเชอฟงพอแม พอกโกรธไมยอมพดดวย

ตอมาเชาวนหนง อยดๆ เดกคนนยกแขนขวาไมขน แขนทจะใชตพอนนขยบเขยอนไมไดเลย เรยกวา ใชไมได เหมอนเปนอมพาต หมอทางกายตรวจดแลวกไมเหนมอะไรผดปกตเลย แขนกแขงแรง เสนเอนประสาทอะไรกไมบกพรองเสยหาย (ลองนกเทยบกบคนทไปฟงผลสอบ พอรวาสอบตกกเขาออน ยนไมอย ทงทรางกายก าย าล าสน หรอคนทไดยนศาลตดสนประหารชวต อะไรจ าพวกน)

เรองนถาเราอธบายแบบหกขาไกแลวตอมาตวเองขาหก กเรยกวาเปนกรรมสนองแลว แตในกรณนเขาเอาเรองจรงมาศกษาวเคราะหในเชงวทยาศาสตร และพยายามอธบายตามแบบนกจตวเคราะห ศกษาไปไดความแลว เขากอธบายวา จตไรส านกของเดกคนนแสดงตวออกมาท างาน ในเวลาทจตไรส านกท างานแลวจตส านกสไมได ตองอยใตอ านาจของมน

จตไรส านกท างานเพราะอะไร ดวยเหตผลอะไร เหตผลคอความรสกขดแยงเกดขน เดกนนรวาการตพอนไมด ถงแมวาเขาจะ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๗ไมไดทบตจรง แตเขากเงอแขนขนก าลงจะท าอาการนนแลว อยางไรกตาม เขากไมอาจยอมรบผดได เพราะเขาถอวาเรองทเขาทะเลาะกบพอนนเขาไมผด จตส านกแกปญหาใหเขาไมได ความรสกขดแยงกหนกหนวงทวมทบฝงลกลงไป ในทสด การทเขาเกดอาการแขนขยบเขยอนไมไดนน เปนดวย

๑. จตไรส านกตองการขอความเหนใจจากพอ ดวยอาการทเขาขยบเขยอนแขนไมได เขาเกดไมสบาย มอาการผดปกตไปแลว มนจะชวยใหพอเหนใจเขาได เหมอนกบยกโทษใหโดยออมโดยไมตองพดขอโทษ (และกไมตองบอกวายกโทษ) แตทแสดงออกมาอยางน จตส านกไมรตว จตไรส านกเปนผท างาน และ

๒. เปนการชดเชยความรสกทวาไดท าผด เหมอนวาไดลงโทษตวเอง มการลงโทษเสรจไปแลว เพราะความคดภายนอกถอวาตวท าถกแลว ไมยอมไปขอโทษพอ ยงไปคบผชาย ยงออกไปนอกบานตามเดม แตในจตสวนหนงมความรสกวาทไดทะเลาะกบพอ แสดงกบพออยางนนเปนความผด แลวความรสกขดแยงนกลงลกไปอยในจตไรส านก แลวกชดเชยออกมา โดยแสดงอาการใหเหนวามนไดถกลงโทษแลว เปนอนวาฉนไดชดใชความผดนนแลวจะไดพนความรสกขดแยงนไปได

ดวยเหตผลทกลาวมาน เดกนนกเลยขยบเขยอนแขนไมไดทงๆ ทไมมโรคหรอความผดปรกตทางรางกายเลยสกนดเดยวแพทยคนหาเหตแลวไมพบ

ปจจบนกมอยางนบอยๆ คนทเปนโรคทางกาย มอาการปวดศรษะ หาสาเหตไมพบตางๆ เหลาน จตแพทยทช านาญจะตองคนหาเหตทางจตใจ นกเปนตวอยางหนง ซงถามองเผนๆ หรอ

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๓๘มองชวงยาวขามขนตอน กพดถงเหตและผลแควา จะตพอ ตอมาแขนทจะตพอกเสยใชไมไดค. จตท างานตลอดเวลา และน าพาชวตไป

รวมความวา จตไรส านกของเราท างานอยเสมอ สงทเกดขนในจตใจแลวมนไมลม ถาไดท าความชวอะไรสกอยาง จตกไปพวพนอย แลวไปปรงแตงอยขางใน เชน ชกพาใหจตโนมเอยงไปหาสภาพอยางนนอยเรอย หรอปรงแตงความคดวนเวยนอยกบเรองแบบนน

สมมตวาไปหกขาไกไว จตกสะสมความรสกและภาพนไวในจตไรส านก แลวมนกปรงแตงของมนวนเวยนอยนนเอง ออกไปไมได จตครนคดแตเรองขาหกๆ ๆ แลวจตไรส านกนนกคอยโอกาสชกพาตวเองไปหาเหตการณทจะน าไปสการทตวเองจะตองขาหก หรอตอไประยะยาวเมอไปเกดใหมมนกเลยปรงแตงขาตวเองใหพการไปเลย เปนตน

นเปนการอธบายรวบรดใหเหนทางเปนไปไดตางๆ ซงในทางจตวทยาสมยใหมกเหนวามความสมพนธกนอย แตผลทสดมนเปนเรองเหตปจจยในกระบวนการของจต เปนเรองของกรรมนเอง นเปนเพยงตวอยางใหเหนอยางผวเผน ขณะทเรองจตนเรายงจะตองศกษาใหละเอยดยงขนไป ไมควรผลผลามเอาความคดเหตผลอยางงายๆ ของตนไปตดสนเหตผลทอยในวสยอกระดบหนงทเลยขนไป หรอสรปเอาเรองทสลบซบซอนลงไปอยางงายๆ

พรอมกนนนกใหเหนอกอยางหนงวา วชาการสมยใหมบางอยางอาจจะมาชวยอธบายสนบสนนใหคนสมยนเขาใจค าสอน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๙ของพระพทธเจาไดเปนอยางด และเดยวนนกจตวทยาสมยใหมอยางนกจตวเคราะหหลายคน กมาเลอมใสในหลกธรรมของพระพทธศาสนา แลวเอาไปใชในการศกษาเรองจตใจและแกปญหาโรคจต

เทาทพดแทรกเขามาในตอนนกเปนเรองเกยวกบจตของคน หลกกรรมหรอกฎแหงกรรมกท างานสมพนธกบจตใจนนเองคอสมพนธกบจตตนยาม จตตนยามกบกรรมนยามตองไปดวยกนตองอาศยซงกนและกน ในทนเปนเพยงตองการชใหเหนวา สงทเราคดวาเปนอ านาจเรนลบมหศจรรยนน กเปนเรองธรรมดานเองซงเปนไปตามเหตปจจย มความสมพนธสบเนองโยงกนอยใหเหนได เปนแตวาตอนนเรายงไมมความสามารถทจะเแยกแยะเหตปจจยนนออกมาใหเหนชดเจนเทานนเอง

เมอพดถงความเปนไปไดอยางน พอใหเหนแนวทางแลวถาทานสนใจกอาจจะศกษาตอไป เปนเรองของการคนควา เราอาจจะโยงหลกอภธรรม เรองของจต ทงเรองวถจตและภวงคจตกบเรองจตส านกและจตไรส านกของจตวทยาสมยใหม เอามาเทยบเคยงกน อนไหนเสรมกนกจะไดน ามาชวยประกอบการอธบายแกคนยคนใหดยงขนไป ขอผานเรองนไปกอน

การใหผลของกรรมระดบภายนอก: สมบต ๔ - วบต ๔แงตอไป เกยวกบการไดรบผลกรรมอกระดบหนง อยางท

เราพดอยเสมอวา ท าดไดด ท าชวไดชว และมผชอบแยงวา ท าดไมเหนไดดเลย ฉนท าดแตไดชว ไอคนนนท าชวมนกลบไดด นกเปนอกระดบหนงทนาสนใจ ซงกตองมแงมแนวในการทจะอธบาย

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๔๐เบองแรกเราตองแยกการใหผลของกรรมออกเปน ๒ ระดบ

คอระดบทเปนผลกรรมแทๆ หรอเปนวบาก กบระดบผลขางเคยงทไดรบภายนอก

ยกตวอยางเปนอปมาจงจะพอมองเหนชด เชน คนหนงบอกวา ผมขยนท าการงาน แตไมเหนรวยเลย แลวกบอกวาท าดไมไดด ในทน ขยน คอ ท าด และ รวย คอ ไดด ท าด คอ ขยนกตองไดด คอ รวย ปญหาอยทวารวยนนเปนการไดดจรงหรอเปลา

ถาจะใหชดกตองหาตวอยางทเปนรปธรรมยงขน เชน นายก. ขยนปลกมะมวง ตงใจปลกอยางด พยายามหาวธการทจะปลกปลกแลวปรากฏวามะมวงงอกงามจรงๆ แลวนาย ก. กมมะมวงเตมสวน แต นาย ก. ขายมะมวงไมได มะมวงเสยเปลามากมายนาย ก. ไมไดเงน นาย ก. กไมรวย นาย ก. กบนวา ผมขยน=ท าดปลกมะมวงเตมท แตผมไมไดด=ไมรวย

ปญหาทเกดขน คอ นาย ก. ล าดบเหตและผลไมถก แยกขนตอนของการไดรบผลไมถกตอง นาย ก. ท าเหตคอขยนปลกมะมวง กจะตองไดรบผลคอไดมะมวง มะมวงกงอกงาม มผลดกบรบรณ นผลตรงกบเหต ปลกมะมวงไดมะมวง ขยนปลกมะมวง กไดมะมวงมากมาย แตนาย ก. บอกวาไมไดเงน ไมรวยคอไมไดเงน

ปลกมะมวงแลวไมไดเงน นไมถกแลว ปลกมะมวงแลวจะไดเงนไดอยางไร ปลกมะมวงกตองไดมะมวง นแสดงวา นาย ก.พดล าดบเหตผลผด เหตผลทถก คอ ปลกมะมวงแลวไดมะมวง แตปลกมะมวงแลวรวย หรอปลกมะมวงแลวไดเงนนยงตองดขนตอไป

ถาปลกมะมวงแลว ไดมะมวงมากมาย มะมวงลนตลาดคนปลกทวประเทศ เลยขายไมออก กเสยเปลา เปนอนวาไมไดเงน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๑ฉะนนกไมรวย อาจจะขาดทนยบยบกได เราตองแยกเหตผลใหถก

เปนอนวา อยามาเถยงกฎแหงกรรมเลย ไปศกษาพฒนาปญญาของคณเองนนแหละ กฎไมผดหรอก คณปลกมะมวงกไดมะมวง สวนจะไดเงนหรอไมนน ตองอยทเหตปจจยอน ซงเปนล าดบเหตและผลอกชวงตอนหนง ทจะตองแยกแยะวนจฉยตอไปอก เชนวา คณขายเปนไหม รจกตลาดไหม ตลาดตอนนมความตองการมะมวงไหม ตองการมากไหม ราคาดไหม ถาตอนนคนตองการมะมวงมาก ราคาด จดการเรองขายไดเกง คณกไดเงนมาจากการขายมะมวง กรวย นเปนอกตอนหนง คนเราโดยทวไปมกจะเปนอยาง นาย ก. น คอมองขามขนตอนของเหตผล จะเอาปลกมะมวงแลวรวย จงยง เพราะตวเองคดผด

ในเรองนจะตองแบงล าดบเรองเปน ๒ ขน ขนท ๑ บอกแลววา ปลกมะมวงไดมะมวง เมอไดมะมวงแลว ขนท ๒ ท าอยางไรกบมะมวงจงจะไดเงน จงจะรวย เราตองคดใหตลอดทง ๒ ตอน

ตอนท ๑ ถกตองตามเหตปจจยแนนอนแลว คอปลกมะมวงไดมะมวง หลกกรรมกเหมอนกน หลกกรรมในขนท ๑ คอปลกมะมวง ไดมะมวง เหตด ผลกด เมอทานปลกเมตตาขนในใจทานกมเมตตา มความแชมชน จตใจสบาย ยมแยมผองใส มความสขใจ แตจะไดผลอะไรตอไปเปนอกขนตอนหนง

ส าหรบตอนท ๒ ทานใหขอพจารณาไวอกหลกหนง ดงทปรากฏในอภธรรม บอกไววา การทกรรมจะใหผลตอไป จะตองพจารณาเรองสมบต ๔ และวบต ๔ ประกอบดวย คอ ตอนไดมะมวงแลวจะรวยหรอไม ตองเอาหลกสมบต ๔ วบต ๔ มาพจารณา

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๔๒สมบต คอองคประกอบทอ านวยชวยเสรมกรรมด ม ๔

อยาง คอ๑. คต คอ ถนท เทศะ ทางไป ทางด าเนนชวต๒. อปธ คอ รางกาย๓. กาล คอ กาลเวลา ยคสมย๔. ปโยค คอ การประกอบ หรอการลงมอท านเปนความหมายตามศพท ฝายตรงขาม คอ วบต กม ๔

เหมอนกน คอ ถา คต อปธ กาล ปโยค ด ชวยเสรม กเรยกวาเปนสมบต ถาไมด กลายเปนจดออน เปนขอดอย หรอบกพรอง กเรยกวาเปนวบต ลองมาดวาหลก ๔ นมผลอยางไร

สมมตวา คณ ก. กบ คณ ข. มวชาดเทากน ขยน นสยดทงค แตเขาตองการรบคนท างานทเปนพนกงานตอนรบ อยางทปจจบนเรยก receptionist ท าหนาทรบแขก หรอปฏสนถาร คณก. ขยน มนสยด ท าหนาทรบผดชอบด แตหนาตาไมสวย คณ ข. กขยน มนสยด มความรบผดชอบด และหนาตาสวยกวา เขากตองเลอกเอาคณ ข. แลวคณ ก. จะบอกวา ฉนขยนอตสาหท าด ไมเหนไดดเลย เขาไมเลอกไปท างาน นกเพราะตวเองมอปธวบต เสยในดานรางกาย หรออยางคน ๒ คนตางกมความขยนหมนเพยร มความด แตคนหนงรางกายไมแขงแรง มโรคออดๆ แอดๆ เวลาเลอก คนขโรคกไมไดรบเลอก นกเรยกวา อปธวบต

ในเรองคต คอ ทไปเกด ถนฐาน ทางด าเนนชวต ถาจะอธบายแบบชวงยาวขามภพขามชาต กเชนวา คนหนงท ากรรมมาดมากๆ เปนคนทสงสมบญมาตลอด แตพลาดนดเดยว ไปท ากรรมชวนดหนอย แลวเวลาจะตาย จตไปประหวดถงกรรมชวนน กลาย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๓เปนอาสนนกรรม ท าใหไปเกดในนรก พอดชวงนนพระพทธเจามาอบต ทงทแกสงสมบญมาเยอะ ถาไดฟงพระพทธเจาตรส แกมโอกาสมากทจะบรรลธรรมขนสงได แตแกไปเกดอยในภพทไมมโอกาสเลย กเลยพลาด นเรยกวา คตวบต

ทนพดชวงสนในชวตประจ าวน สมมตวาทานเปนคนมสตปญญาด แตไปเกดในดงคนปา แทนทจะเปนนกวทยาศาสตรทเกงกลาสามารถอยางไอนสไตน กไมไดเปน อาจจะมปญญาดกวาไอนสไตนอก แตเพราะไปเกดในดงคนปาจงไมมโอกาสพฒนาปญญานน นเรยกวา คตเสย กไมไดผลนขนมา นคอ คตวบต

ขอตอไป กาลวบต เชน ทานอาจจะเปนคนเกงในวชาการบางอยาง ศลปะบางอยาง แตทานมาเจรญเตบโตอยในสมยทเขาเกดสงครามกนวนวาย และในระยะทเกดสงครามนเขาไมตองการใชวชาการหรอศลปะดานนน เขาตองการคนทรบเกง มก าลงกายแขงแรง กลาหาญ เกงกลาสามารถ และมวชาทตองใชในการท าสงคราม วชาการและศลปะททานเกงเขากไมเอามาพดถงกน เขาพดถงแตคนทรบเกง สามารถท าลายศตรไดมาก ทานกไมไดรบการยกยองเชดช เปนตน นเรยกวากาลวบต ส าหรบทานหรอนายคนน

ขอสดทายคอ ปโยควบต มตวอยางเชน ทานเปนคนวงเรวถาเอาการวงมาใชในการแขงขนกฬา ทานกอาจมชอเสยง เปนผชนะเลศในทมชาตหรอระดบโลก แตทานไมเอาความเกงในการวงมาใชในทางด ทานเอาไปวงราว ลกของเขา กเลยไดรบผลราย ถกจบขงคก หรอเสยคนไปเลย นเปน ปโยควบต

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๔๔วาทจรง ถาไมมงถงผลภายนอกหรอผลขางเคยงสบเนอง

การเปนคนด มความสามารถ การเปนคนปาทมสตปญญาด การมศลปะวชาการทช านาญอยางใดอยางหนง ตลอดจนการวงไดเรวมนกมผลดโดยตรงของมนอยแลว และผลดอยางนน มอยในตวในทนทตลอดเวลา แตในการทจะไดรบผลตอเนองอกขนหนงนน เราจะตองเอาหลกสมบต-วบตเขาไปเกยวของ

เหมอนปลกมะมวงเมอกน ผลทแนนอน คอ ทานปลกมะมวง ทานกไดมะมวง นตรงกน เปนระดบผลกรรมแทๆ ขนตนสวนในขนตอมา ถาตองการใหปลกมะมวงแลวรวยดวย ทานจะตองรจกท าใหถกตองตามหลกสมบต-วบตเหลานดวย เชนตองรจกกาละ เปนตนวา กาลสมยนคนตองการมะมวงมากไหม ตลาดตองการมะมวงไหม มะมวงพนธอะไรทคนก าลงตองการ สภาพตลาดมะมวงเปนอยางไร มมะมวงลนตลาดเกนความตองการไหมจะประหยดตนทนในการปลกและสงใหถงตลาดไดอยางไร เราควรจะจดด าเนนการในเรองเหลานใหถกตองดวย ไมใชคดแตเพยงวาฉนขยนหมนเพยรแลวกท าไป เลยไดความโงมาเปนปจจยใหไดรบผลของอกศลกรรม

เปนอนวาตองพจารณาเรองสมบต-วบต ๔ นเขามาประกอบ วาท าเลทแหลงนเปนอยางไร กาลสมยนเปนอยางไร การประกอบการของเรา เชนการจดการขายสงตางๆ น เราท าไดถกตองดไหม ถาเราปลกมะมวงไดมะมวงดแลว แตเราปลกไมถกกาลสมย เราไมรจกประกอบการใหถกตอง อยางนอยกมกาลวบต และปโยควบตขนมา เรากขายไมออก เลยตองขาดทน ถงขยนปลกมะมวงกไมรวย (อาจจะจนหนกลงไปอก)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๕การปฏบตทถกตองในการท ากรรม

เปนอนวา ถาชาวพทธเราจะฉลาดรอบคอบในการท ากรรมกจะตองท าใหถกทง ๒ ชน

ชนท ๑ ตวกรรมนนตองเปนกรรมด ไมใชกรรมชว แลวผลดขนท ๑ กเกดขน จตใจของเรากไดรบผลดทเปนความสข มความสขเปนวบากเปนตน ตลอดจนผลดทออกมาทางวถชวตทวๆ ไปเชน ความนยมนบถอตางๆ เรยกวามดเขามาในตวอยแลว

แตในชนท ๒ เราจะใหการงานกจการของเราไดผลดมากดนอย เราจะตองพจารณาเรองคต อปธ กาล ปโยค เขามาประกอบดวย ตองพจารณา ๒ ชน ไมใชคดจะท าดกท าดดมๆ ไป

อยางไรกตาม คนบางคนอาจจะเอาเรอง คต อปธ กาล ปโยคเขามาใชโดยวธฉวยโอกาส เชน กาลสมบต กฉวยโอกาสวา กาลสมยน คนก าลงตองการสงน ฉนกท าสงทเขาตองการ โดยจะดหรอไมกชางมน ใหไดผลทตองการกแลวกน นเรยกวา มงแตผลชนท ๒แตผลชนท ๑ ไมค านง กเปนสงทเสยหายและเปนขอดอยในทางกรรม

ฉะนน ในฐานะทเปนชาวพทธจะตองมองผลชนท ๑ กอนคอจะท าอะไรกหลกเลยงกรรมชว และท ากรรมดไวกอน เมอไดพนฐานดนแลว กค านงถงชนท ๒ เปนผลสบเนองภายนอกซงขนตอคต อปธ กาล ปโยคดวย กจะท าใหงานของตนไดผลดโดยสมบรณ

เปนอนวา ในการสอนเรองกรรมตอนนม ๒ ชน คอ ตวกรรมทดทชวเอง และองคประกอบเรองคต อปธ กาล ปโยค ถาเราตองการผลภายนอกเขามารวม เราจะตองใหชาวพทธรจกพจารณาและมความฉลาดในเรอง คต อปธ กาล ปโยคดวย

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๔๖สมมตวาคน ๒ คน ท างานอยางเดยวกน โดยมคณสมบต

เหมอนกน ดเหมอนกนทงค แตถารางกายคนหนงด อกคนหนงไมดคนทรางกายไมด กเสยเปรยบ และตองยอมรบวาตวเองมอปธวบต

เมอรอยางนแลวกตองแกไขปรบปรงตว ถาแกทรางกายไมได กตองเพมพนคณสมบตทดใหดยงขน เมอดยงขนแลว คนทรางกายไมด แตมคณสมบตอน เชน ในการท างานมความสามารถช านช านาญกวามากมาย จนกระทงมาชดเชยคณสมบตในดานรางกายดของอกคนหนงไปได แมตวเองจะรางกายไมด เขากตองเอาเพราะเปนคนมความสามารถพเศษ นกเปนองคประกอบทมาชวย

ถาเรามรางกายไมด บกพรองในดานอปธวบต เรากจะตองสรางกรรมดในสวนอนใหเหนอยงขนไป ไมใชมวแตทอใจวาท าดแลวไมไดด นเปนการรจกเอาหลกเรอง คต อปธ กาล ปโยค เขามาประกอบ และใชใหเปนประโยชน

นคอเรองการใหผลของกรรมในแงตางๆ น ามาถวายเปนเพยงแงคด เพอใหเหนวาเรองกรรมนตองคดหลายๆ แง หลายๆดาน แลวเราจะเหนทางออกในการอธบายไดดยงขน และมความรอบคอบสมบรณยงขน

อยางไรกตาม จดส าคญกคอตองการเชอมโยงใหเหนความเปนเหตเปนปจจย เพอเราจะไมใชพดแตเพยงวามเหตอนนเกดขนในทแหงหนง ในเวลาหนงนานมาแลว สก ๒๐–๓๐ ป ตอมาเกดผลดอนหนง แลวเรากจบมาบรรจบกน โดยเชอมโยงเหตปจจยไมได ซงแมจะเปนจรง กมน าหนกนอย ไมคอยมเหตผลใหเหน คนกอาจจะไมคอยเชอ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๗เราจงควรพยายามศกษา สบสาวเหตปจจยใหละเอยดยง

ขน ถงแมวามนจะยงไมชดละเอยดออกมา ไมปรากฏออกมาเตมทแตกพอใหเหนทางเปนไปได คนสมยนกตองยอมรบในเรองความเปนไปได เพราะมนเขาในแนวทางของเหตปจจยแลว ผมคดวาเรองกรรมจะพดไวเปนแนวทางเทานกอน

ทาททถกตองตอกรรมเกามปญหาททานถามมาหลายขอดวยกน ปญหาหนงเกยว

กบเรองบพเพกตวาท เปนเรองทถามในหลกน จงนาจะตอบทานถามวาทารกทคลอดมา บางครงมโรคทหาสาเหตไม

ได หรอถอก าเนดในครอบครวทล าบากขาดแคลน ถาไมอธบายในแนวบพเพกตวาทแลว เราควรอธบายอยางไรใหเขาใจงาย

ในการตอบปญหาน ตองพดใหเขาใจกนกอนวา การปฏเสธบพเพกตวาท ไมไดหมายความวาเราถอวากรรมเกาไมมผล ลทธบพเพกตวาท ถอวาเปนอะไรๆ กเพราะกรรมเกาทงสน เอาตวกรรมเกาเปนเกณฑตดสนโดยสนเชง ฉะนนจะท าอะไรในปจจบนกไมมความหมาย เพราะแลวแตกรรมเกา ตอไปจะเปนอยางไรกตองแลวแตกรรมเกาจะใหเปนไป ท าไปกไมมประโยชน นคอลทธกรรมเกา

แตในทางพระพทธศาสนา กรรมเกานนทานกถอวาเปนกรรมอยางหนงทเกดขนแลวมผลมาถงปจจบน แตชาวพทธไมจบตนอบจนอยแคกรรมเกา

ทนมาถงเรองทเดกคลอดออกมามโรคทหาสาเหตไมได หรอเกดในครอบครวทล าบากขาดแคลน นเราสามารถอธบายดวยเรองกรรมเกาตามหลกกรรมนยามไดดวย และอธบายตามหลกนยาม

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๔๘อนๆ ดวย เชน ในดานพชนยามวา ในสวนกรรมพนธพอแมเปนอยางไร เพราะกรรมพนธเปนตวก าหนดไดดวย ถาพอแมมความบกพรองในเรองบางอยาง เชนเปนโรคเบาหวาน ลกกมทางเปนไดเหมอนกน นพชนยาม สวนกรรมนยาม กอาจจะอธบายในแงความเหมาะสมสอดคลองกนของคนทจะมาเกด กบคนทจะเปนพอแม ท าใหมาเกดเปนลกของคนน และมความบกพรองตรงนโดยมพชนยามเขามาประกอบชวยก าหนด

ส าหรบกรณทมาเกดในครอบครวทล าบากขาดแคลน ถาเราจะยกใหเปนเรองกรรมเกากตดตอนไป ในเมอเขาเกดมาแลวในครอบครวอยางน เรากตามไมเหน กตองตดตอนไปวาท ากรรมเกาไมด จงมาเกดในครอบครวขาดแคลน แตเมอเกดอยางนนแลวตามหลกกรรมทถกตองกตองคดไปอกวา เพราะเหตทเกดในครอบครวขาดแคลน กแสดงวาเรามทนเกาทดมานอย กยงจะตองพยายามท ากรรมดใหมากขนเปนพเศษ เพอจะปรบแกชดเชยใหผลตอไปขางหนาด ไมใชคดวาท ากรรมมาไมดกตองปลอยแลวแตกรรมเกาจะใหเปนไป ถาคดอยางนนกไมถก

ในทางทถก จะตองค านงใหครบทงกรรมเกาและกรรมใหมเมอกรรมเกาทมมาไมด กยงท าใหจะตองมก าลงใจเพยรพยายามแกไขปรบปรง เชน ถาหากคนทเขาเกดมาร ารวยแลวเขามความเพยรพยายามเทาน สามารถประสบความส าเรจกาวหนาได เราเกดมาในตระกลทขาดแคลน เรากยงตองมความเพยรพยายามใหมากกวาเขาอกมากมาย เราจงจะมชวตทเจรญกาวหนาได ตองตงจตอยางนจงจะถกตอง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๙ในสวนทเปนกรรมเกานน พระพทธเจาตรสไวอยางนวา

ภกษทงหลาย ตา ห จมก ลน กาย ใจ น ชอวากรรมเกา กรรมเกากคอ สภาพชวตทเรามอยในปจจบนขณะน สภาพชวตของเรากคอตา ห จมก ลน กาย ใจ ทเปนอย มอย นคอ กรรมเกา คอผลจากกรรมเทาทเปนมากอนหนาเวลานทงหมด ไมวาจะไดท าอะไรมาสงสมอะไรมากรวมอยทน

กรรมเกามเทาไร กเรยกวามทนเทานน จะท างานอะไรกตามจะตองมองดทนในตวกอน เมอรวมทนรก าลงของตวถกตองแลว กเรมงานตอไปได ถาเรารวาทนของเรานอยแพเขา เรากตองพจารณาหาวธทจะลงทนใหไดผลด บางคนทนนอยแตมวธการท างานด รจกลงทนอยางไดผล กลบประสบความส าเรจดกวาคนทมทนมากกม

ฉะนน แมวากรรมเกาอาจจะไมด คอรางกายตลอดจนสภาพชวตทงหมดของเราไมด แตเราฉลาดและเขมแขงไมทอถอยเรากพยายามปรบปรงตว หาวธการทดมาใช ถงแมจะมทนไมคอยด มทนนอย กท าใหเกดผลดได กลบบรรลผลส าเรจ กาวหนายงกวาคนททนดดวยซ าไป

สวนคนทมทนดนน หากรจกใชทนดของตว กยงประสบความส าเรจมากขน แตบางคนทนดไมรจกใช มวเมาประมาทเสยกหมดทน กลบยงแยลงไปอก

ดงนน การปฏบตทถกตองจงไมใชมวทอแทหรอทรนงอยกบทนเกาหรอกรรมเกา กรรมเกานนเปนทนเดมซงจะตองก าหนดรแลวพยายามแกไข ปรบปรง สงเสรมเพมพนใหดใหกาวหนายงๆ ขนไป

เวลาหมดแลว ปญหามอกหลายขอ ไมอาจจะตอบได เอาไวไปตอบเปนสวนตวทหลง ขอถวายเรองกรรมไวเพยงเทาน ถอวา

หลกกรรมส าหรบคนสมยใหม๕๐เปนเพยงแงคดบางอยาง อยางนอยกถอเอาขอพจารณาทมอยในคมภรบางอยางมาชวยประกอบการอธบายบางแงบางดาน สวนเรองทละเอยดลกซง กเปนสงทจะตองไปศกษาพจารณากนตอไปรวมทงการแยกแยะสบสาวเหตปจจย และการแกไขปญหาในระดบสงคมดวย

ขออนโมทนาทกทานทไดสละเวลา ก าลงกาย ก าลงใจ มารวมกนอบรมพระธรรมทตครงน ดวยจตมกศลเจตนาทจะไปปฏบตศาสนกจ เพอประโยชนแกพระศาสนา และประโยชนสขแกประชาชน ดวยอานภาพแหงคณพระรตนตรย พรอมทงกศลเจตนานน จงเปนปจจยใหทกทานมก าลงกาย ก าลงใจ ก าลงสตปญญาเขมแขง ปฏบตศาสนกจไดส าเรจผลดวยดจงทกประการ โดยทวกนทกทาน เทอญ