1

ชอเรอง พฤกษศาสตรพนบานของชนเผาผไทยในอ าเภอเรณนคร จงหวดนครพนม เพอการอนรกษ ความหลากหลายทางชวภาพทยงยน (Ethnobotany of the Phu Thai ethnic group in Renu Nahon district, Nakhon Phanom province for biodiversity sustainable conservation)

1. วตถประสงค 1.1 เพอศกษาความหลากหลายของพชทชนเผาผไทยน ามาใชประโยชนในดานตางๆ 1.2 เพอศกษาความสมพนธของเพศและอายตอความรเรองการใชประโยชนจากพชของชนเผาผไทย ในจงหวดนครพนม 1.3 เพอสรางสวนพฤกษศาสตรโรงเรยนทเปนแหลงอนรกษพนธกรรมพชทองถน

2. หลกการ พฤกษศาสตรพนบานเปนการศกษาภมปญญาทองถนเกยวกบการใชประโยชนจากพชทพบตามแหลงทอยอาศย ซงคนในทองถนไดมการใชประโยชนจากพชเหลานมาเปนระยะเวลานานแลว ทงในดานการใชเปนอาหาร ยารกษาโรค การน าไปท าเปนเครองมอเครองใชในชวตประจ าวน ใชท าเครองดนตรดานวฒนธรรม และอนๆ ความหลากหลายของพชทพบและวธการน าพชไปใชประโยชนของแตละชมชนจะความแตกตางกนไปในแตละภมภาค ซงความรเหลานเปนความรทไดรบการสงสมและถายทอดมาเปนระยะเวลานานจากบรรพบรษรนหนงไปสอกรนหนง ซงการถายทอดความรนมกจะอยในวงแคบ ท าใหขอมลและความรดงเดมในทองถนนนสญหายไปเปนจ านวนมากพรอมกบการจากไปของผร และการทสภาพเศรษฐกจและสงคมเปลยนแปลงไป ท าใหวถชวตของชมชนทองถนมการเปลยนแปลงตามไปดวย ปจจบนผนปาอนอดมสมบรณและพชพรรณธรรมชาตอนมคามแนวโนมลดลงไปทกท (สรวรรณ, 2546) ชมชนชาวผไทย อ าเภอเรณนคร จงหวดนครพนม มประวตการตงถนฐานมาตงแตสมยตอนตน แหงกรงรตนโกสนทร เปนถนทอยของชาวผไทยทยงคงความเปนเอกลกษณและสบทอดกนมาจนถงปจจบน มรดกทางวฒนธรรมผไทยเรณนครซงมขนบธรรมเนยมประเพณทโดดเดนและประทบใจแกผมาเยอน ชนเผาผไทยเปนกลมชนทมสภาพความเปนอยและการด าเนนชวตทพงพงธรรมชาตและสงแวดลอมรอบตวเปนสวนใหญดวยสงแวดลอมและธรรมชาตทอดมสมบรณในอดตทเกอกลตอชวตชนเผาผไทยในดานอาหารเครองนงหม ยารกษาโรค ทอยอาศย และในดานอนๆ สงสมเปนภมปญญาการใชประโยชนจากพชในทองถนของชนเผาผไทยสบทอดตอๆ กนมา แตการบนทกขอมลภมปญญาเหลานนเปนลายลกษณอกษรมเปนสวนนอย และแมวาชนเผาผไทยอาศยอยหางไกลจากชมชนเมอง แตจากการเปลยนแปลงของสงคม การพฒนาเทคโนโลยเพออ านวย ความสะดวกตาง ๆ เกดขนอยางรวดเรวทงเทคโนโลยขาวสาร การคมนาคม การแพทย และสาธารณปโภค มผลใหชวตความเปนอยของชนเผาผไทยทพงพาการใชประโยชนจากสงทมอยใน ธรรมชาตโดยเฉพาะอยางยงในเรองพชสมนไพรพนบานลดลง ซงหมายถงภมปญญาตาง ๆ ทเคยใชในอดตยอมลดลงไปดวยการศกษาพฤกษศาสตรพนบานของชนเผาผไทย ในจงหวดนครพนม ซงเปนการศกษาการใชประโยชนจากพรรณพชในดานตาง ๆ เพอเปนการรวบรวมภมปญญาและองคความรในการใชประโยชนจากพชธรรมชาตของชมชนทองถน เพอเปนแนวทางการอนรกษและสบทอดภมปญญาเหลานนกอนทสญหายไปพรอมกบชนเผาผไทยรนเกาจนไมเหลอเปนมรดกแกเยาวชนรนหลงตอไป 3. วธการด าเนนงาน และการมสวนรวมของนกเรยน 3.1 การเกบขอมลการใชประโยชนจากพชพรรณ 3.1.1 พนททท าการศกษาวจยในครงนคอ อ าเภอเรณนคร จงหวดนครพนม ซงเปนทอยอาศย ของชนเผาผไทย ซงยงคงมวถชวตทพงพาธรรมชาต ยดถอวฒนธรรมประเพณดงเดมในการวจยครงน

2

x

การตดตอสอสารโดยครและนกเรยน ซงใชภาษาผไทยในการสอสารไดสมภาษณ ผร หมอพนบาน ผอาวโส และชาวบาน ในหมบานจ านวน 30 คนทมเพศและอายแตกตางกนเกยวกบการใชประโยชนจากพช สวนทใช วธการทน ามาใชประโยชน ในดานการใชเปนอาหาร ยารกษาโรค ดานวฒนธรรม และดานอนๆส ารวจพชจากพนทตางๆของแตละหมบาน ไดแก สวนทอยรอบๆบรเวณบานบรเวณภายในหมบาน ปารอบหมบาน และปาทชาวบานไดเขาไปใชประโยชนรวมทงพนทเกษตรของชาวบาน เชน ไร สวน และนาขาวเขารวมในพธกรรมส าคญตางๆ ของหมบาน และสมภาษณคนในหมบาน เพอศกษาขนบธรรมเนยมประเพณ ชวตความเปนอยของคนในพนท 3.1.2 บนทกภาพและขอมลถายภาพตวอยางพชทงสวนใบ ดอก และผล โดยเฉพาะสวนทไดน ามาใชประโยชนบนทกรายละเอยดตาง ๆ ไดแก ขอมลทางพฤกษศาสตรและลกษณะทางสณฐาน วทยาของพช เชน ทอยอาศย ชนดของพรรณไม ความสงของล าตน สของดอก และผล เปนตน ชอพชท เปนภาษาประจ าเผา บนทกประโยชน สวนทน ามาใช ประโยชน ขนตอนและวธการใชและการเรยกชอภาษาไทยอางองจากหนงสอชอพรรณไมแหงประเทศไทย (เตม, 2557) 3.1.3 เกบตวอยางพรรณไมแหงทมความสมบรณ ทมทงใบ ดอก และผล เพอเปนประโยชนในการ ตรวจสอบชอชนด เขยนบนทกชอทองถน วน เดอน ป ทเกบ และสถานทเกบ ลงในกระดาษแขงขนาด เลก และผกดวยเชอกตดกบตวอยางไว เกบตวอยางพชอยางนอย 3 ชนตอพช 1 ชนด 3.2 การวเคราะหขอมลการวเคราะหขอมล 3.2.1 การวเคราะหขอมลโดยใชสถตพนฐาน ความถ รอยละ คาเฉลย 3.2.2 การเปรยบเทยบองคความรพนบานของเพศ และอายโดยใชโปรแกรม SPSS 16.0 (SPSS 2013) สถตทใชคอ Independent-samples t-test และ One Way ANOVA ตามล าดบ 3.3 การจดท าสวนพฤกษศาสตรโรงเรยน 3.3.1 น าขอมลทไดจากการวเคราะหและจ าแนกประเภทมาออกแบบสวนพฤกษศาสตรโรงเรยน 3.3.2 ศกษาเพมเตมขอมลของพชทจะน ามาปลกในสวนพฤกษศาสตรโรงเรยนในดานของลกษณะวสยของพช การปลก การดรกษา และประโยชนของพชชนดนนในดานอนๆจากเอกสารต าราอนๆ 3.3.3 จดท าสวนพฤกษศาสตรโรงเรยนโดยยงคงพรรณไมเดมทมอยในโรงเรยนและน าพรรณไมในทองถนมาปลกเพมโดยจ าแนกตามประเภททไดจากการศกษาวเคราะหและจ าแนกประเภท และการออกแบบสวนพฤกษศาสตรโรงเรยน 3.3.4 จดท าทะเบยนพรรณไมในสวนพฤกษศาสตรโรงเรยนและจดท าปายชอตดเพอเปนขอมลพรรณไม ในหวขอ ชอพนเมอง (ผไทย) ชอวงศ ชอวทยาศาสตร ชอสามญ และการใชประโยชน

4. ผลลพธและประโยชนทไดรบจากผลงาน 4.1 ผลลพธทไดรบจากผลงาน 4.1.1 ความสมพนธระหวางเพศ และอาย กบความรเรองการใชประโยชนจากพชของชนเผาผไทย ตาราง 1 ความสมพนธระหวางเพศกบความรเรองการใชประโยชนจากพชของชนเผาผไทย ในจงหวดนครพนม

เพศ จ านวนคน(N = 30) คาเฉลย ( ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน SD t Sig* ชาย 16 0.28 0.58

0.27 .989 หญง 14 0.28 0.58

*มนยส าคญทางระดบสถต .05

3

x

ตาราง 2 ความสมพนธระหวางอายกบความรเรองการใชประโยชนจากพชของชนเผาผไทยในจงหวดนครพนม

อาย จ านวนคน (N = 30)

คาเฉลย ( ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (SD) F Sig*

15-30 9 0.10 0.01

63.662 .000 31-50 10 0.16 0.09 > 50 11 0.54 0.13 รวม 30 0.28 0.22

*มนยส าคญทางระดบสถต .05 จากผลการศกษาพบวารเรองการใชประโยชนจากพชของเพศชายมคาเฉลยเทากบ 0.28 และรเรองการใชประโยชนจากพช ของเพศหญงมคาเฉลยเทากบ 0.28 แสดงวารเรองการใชประโยชนจากพช ของเพศหญงและเพศชายไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ.05และชนเผาผไทยทมอายระหวาง 15-30 ป มรเรองการใชประโยชนจากพชมคาเฉลยเทากบ 0.10 ชวงอายระหวาง 31-50 ป มรเรองการใชประโยชนจากพชมคาเฉลยเทากบ 0.16 และ ชวงอายมากกวา 50 ป มรเรองการใชประโยชนจากพชมคาเฉลยเทากบ 0.54 แสดงวาผใหขอมลทมอายแตกตางกนจะมรเรองการใชประโยชนจากพชทแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ.05 ชวงอายทมความรดานดานพฤกษศาสตรพนบานมากทสดคอชวงอายมากกวา 50 ป รองลงมาคอ ชวงอายระหวาง 31-50 ป และชวงอายระหวาง 15-30 ปจะมรเรองการใชประโยชนจากพชนอยทสดแสดงใหเหนวาพฤกษศาสตรพนบานซงเปนภมปญญาทองถนทถายทอดจากบรรพบรษสลกหลานไดรบการถายทอดนอยลง อนเนองมากจากการเปลยนแปลงทางสงคม เทคโนโลยสมยใหมเขามาแทนทจงท าใหคนรนหลงขาดความสนใจในเรองพฤกษศาสตรพนบานนอย ดงนนเพอใหภมปญญาทองถนในเรองพฤกษศาสตรพนบานยงคงอยจะตองมการสรางความตระหนกและสรางกจกรรมทท าใหเยาวชนรนหลงไดมจตส านกในการอนรกษภมปญญาทองถนใหคงอยตอไป เชน การสรางสวนพฤกษศาสตรทมการรวบรวบพรรณไมในทองถนใหเยาวชนรนใหมไดมการศกษาไมใหสญหายไปกบกาลเวลา 4.1.2 พฤกษศาสตรพนบานของชนเผาผไทยในจงหวดนครพนม จากการศกษาพฤกษศาสตรพนบานของชนเผาผไทยในจงหวดนครพนมพบพชจ านวนทงหมด 208 ชนดใน 71 วงศ ทพบมากทสดคอวงศ Fabaceae จ านวน 28 ชนด รองลงมาคอ Zingiberaceae จ านวน 13 ชนด และ Solanaceae จ านวน 9 ชนด ตามล าดบ (แผนภม 1) สวนของพชทน ามาใชมากทสดคอ ใบ (19.95%) รองลงมาคอ ผล (17.1%) และ ยอดออน (11.4%) ตามล าดบ (แผนภม 2) ลกษณะวสยของพชทน ามาใชมากทสดคอ ไมตน (T) (24.92%) รองลงมาคอ ไมลมลก(H) (23.30%) และ ไมเลอย(C) (11.00%) ตามล าดบ (แผนภม 3) และพชน ามาใชไดจากการน ามาปลกเอง (43.99 %) และ เกบจากปา (56.01%) (แผนภม 4)

4

แผนภม 1 แสดงวงศและจ านวนของพชในแตละวงศ

28 13

9 7

6 6 6 6

5 5 5

4 4 4 4 4 4 4 4 4 4

3 3 3 3 3 3 3 3

2 2 2 2 2 2

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

0 5 10 15 20 25 30

Fabaceae

Solanaceae

Apiaceae

Lamiaceae

Araceae

Asteraceae

Amaryllidaceae

Malvaceae

Piperaceae

Rubiaceae

Sapindaceae

Annonaceae

Cyperaceae

Menispermaceae

Rhamnaceae

Combretaceae

Lecythidaceae

Salicaceae

Basellaceae

Capparidaceae

Celastraceae

Clusiaceae

Costaceae

Elaeocarpaceae

Gentianaceae

Irvingiaceae

Loganiaceae

Meliaceae

Musaceae

Nymphaeaceae

Opiliaceae

Pandanaceae

Polygonaceae

Sapotaceae

Scorphulariaceae

Xanthorrhoeaceae

5

แผนภม 2 แสดงรอยละของสวนของพชทชนเผาผไทยน ามาใชประโยชน

แผนภม 3 แสดงรอยละลกษณะวสยของพชทชนเผาผไทยน ามาใชประโยชน

แผนภม 4 แสดงรอยละแหลงทมาของพชทชนเผาผไทยน ามาใชประโยชน

19.95

17.1

11.4 9.98

8.79 8.55

5.23 4.75 4.75 2.38 1.9 1.66 0.95 0.71 0.71 0.48 0.48 0.24

0

5

10

15

20

25

รอยละของสวนของพชทใช

24.92 23.3

11 10.68

6.47

3.56 3.24 3.24 2.91 2.59 2.27 1.62 1.62 1.29 0.97 0.65 0.65 0.32 0.32 0.32 0.32 0

5

10

15

20

25

30

T H C ST S US HC S/ST P G ScanS AqH AqH B CrH CP WC AqF H/ST S/T AqF

รอยละของลกษณะวสยพช

56.01 46

รอยละแหลงมาของพช

เกบจากปา

ปลกเอง

6

4.1.3 พฤกษศาสตรพนบานดานการใชประโยชนเปนอาหาร จากการศกษาพฤกษศาสตรพนบานดานการใชประโยชนเปนอาหาร พบพชจ านวนทงหมด 129 ชนดใน 55 วงศทพบมากทสดคอวงศ Fabaceae จ านวน 17 ชนด รองลงมาคอ Zingiberaceae จ านวน 7 ชนด และ Solanaceae จ านวน 7 ชนด ตามล าดบ สวนของพชทน ามาใชมากทสดคอ ผล (33.13%) รองลงมาคอยอดออน (28.92%) และใบ (16.27%) ตามล าดบ ลกษณะวสยของพชทน ามาใชมากทสดคอ ไมลมลก(H) (23.26%) รองลงมาคอ ไมตน (T) (20.9%) และ ไมเลอย(C) (12.4%) ตามล าดบ และพชน ามาใชไดจากการน ามาปลกเอง (58.14%) และ เกบจากปา (41.86%) พชทชนเผาผไทยน ามาใชเปนอาหารสวนใหญจะน ามาปลกไวเปนพชผกสวนครวและพชทพบในสวนครวเกอบทกครวเรอนจะพบพชทชนเผาผไทยใชประจ าวน เชน หอม ผกช ผกชฝรง แมงลก ผกไผ ชะอม สาระแหน หรอพชผกทไดจากทองนา เชน ผกแขยงนา ผกแวน ผกกาดนา หรอ ปลกตามสวน เชน มะมวง ขนน ฝรง ฯลฯ และพชบางชนดสามารถเกบไดจากปารอบชมชน เชน นมควาย เลบเหยยว คอ มะหวด หวา ซงเปนผลไมพนบานตามฤดกาล 4.1.4 พฤกษศาสตรพนบานดานการใชประโยชนเปนยารกษาโรค จากการศกษาพฤกษศาสตรพนบานดานการใชประโยชนเปนยารกษาโรค พบพชจ านวนทงหมด 104 ชนดใน 49 วงศ ทพบมากทสดคอวงศ Fabaceae จ านวน 13 ชนด รองลงมาคอ Zingiberaceae จ านวน 10 ชนด และ Lamiaceae จ านวน 5 ชนด ตามล าดบ สวนของพชทน ามาใชมากทสดคอ ใบ (29.41 %) รองลงมาคอราก (18.38 %) และล าตน (13.97%) ตามล าดบ ลกษณะวสยของพชทน ามาใชมากทสดคอ ไมลมลก(H) (27.88%) รองลงมาคอ ไมตน (T) (24.04 %) และ ไมตนขนาดเลก (ST) (11.54%) ตามล าดบ และพชน ามาใชไดจากการน ามาปลกเอง (51.92%) และ เกบจากปา (48.08 %) พชทชนเผาผไทยใชเปนยารกษาโรคสวนใหญจะเปนพชผกสวนครวทมคณสมบตเปนยาดวย เชน ขง ขา ตะไคร ใบมะกรด แมงลก หรอน ามาปลกไวเพอใชเปนยา เชน ฟาทลายโจร เสลดพงพอน วานหางจระเข หรอพชทหาไดทวไป เชน สาบเสอ ขยๆแลวพอกรกษาแผลสด และสมนไพรทน ามาใชทเดนชดคอ สมนไพรทใชในการอยไฟหลงการคลอด(อยกรรม) เชน ใบมะขาม ใบหนาด สมเสยว สมปอย ใชตมน าอาบ หนาดใหญ หนาดใหญ และใชตมดมเชน แกนไมแดง ประด ออยด า ฝาง ยานางแดง เตง นมควาย ซงการหาสมนไพรอยไฟจะหมอยาทมความรเรองสมนไพรทใชในการอยไฟหลงคลอดบตรโดยเฉพาะ 4.1.5 พฤกษศาสตรพนบานดานการใชประโยชนในพธกรรม จากการศกษาพฤกษศาสตรพนบานดานการใชประโยชนในพธกรรม พบพชจ านวนทงหมด 33 ชนดใน 22 วงศ ทพบมากทสดคอวงศ RUBIACEAE จ านวน 4 ชนด รองลงมาคอ Apocynaceae จ านวน 3 ชนด และ Fabaceae จ านวน 3 ชนด ตามล าดบ สวนของพชทน ามาใชมากทสดคอ ใบ (42.50%) รองลงมาคอดอก (27.50%) และทงตน (10.00%) ตามล าดบ ลกษณะวสยของพชทน ามาใชมากทสดคอ ไมลมลก(H) (21.21%) รองลงมาคอไมตนขนาดเลก (ST) (18.18%) และ ไมตน (T) (15.15%) ตามล าดบ (แผนภม 11) และพชน ามาใชไดจากการน ามาปลกเอง (12.12%) และ เกบจากปา (87.88)พชทชนเผาผไทยทใชในพธกรรมตาง เชน พธการเหยา พธแกบนปถลา พธการบายสสขวญ พธการตอนรบผมาเยอน เชน ขชางชมเมอง พธมงคล อวมงคล หรอพธฮต 12 (บญตามประเพณ 12 เดอน)จะเกยวของกบพฤกษศาสตรพนบาน สวนใหญแลวพธกรรมตางๆจะม ขน 5 (ดอกไม 5 ดอก กบเทยน 5 เลม) เกยวของ ดอกไมทใชจะเปนดอกไมขาว เชน ลนทม พด มะล หรออาจใชดอกดาวเรองแทนกได หรอในพธการเหยา เปนพธทท าขนเพอเปนการรกษาโรค หรอปดเปาความชวราย ผทท าหนาทเหยา จะเรยกวาเหมอเหยา จะมการประดบดอกไมสขาวไวรอบศรษะ และดอกไมทนยมใชคอ ดอกคดเคา ดอกลนทม นอกจากนพชทนยมน ามาใชอกชนดหนงคอ สมปอย นยมใช

7

ฝกแหงน ามาแชน า เปนน ามนต ในพธตางๆ เชน การเหยา งานศพ ซงคนผไทยเชอวาเมอรดน ามนตทไดจากการแชฝกสมปอย แลวความทกขโศกจะถกปลดปลอยหรอหายไป 4.1.6 พฤกษศาสตรพนบานดานการใชประโยชนดานอนๆ จากการศกษาพฤกษศาสตรพนบานดานการใชประโยชนดานอนๆ พบพชจ านวนทงหมด 50 ชนดใน 26วงศ ทพบมากทสดคอวงศ Fabaceae จ านวน 6 ชนด รองลงมาคอ Dipterocarpaceae จ านวน 5 ชนด และ Solanaceae จ านวน 4 ชนด ตามล าดบ สวนของพชทน ามาใชมากทสดคอ ล าตน (38.30%) รองลงมาคอราก (21.28%) และผล (10.64%) ตามล าดบ ลกษณะวสยของพชทน ามาใชมากทสดคอ ไมตน (T) (40.00%) รองลงมาคอไมเลอย (C) (12.00%) และ ไมลมลก(H) (12.00%) ตามล าดบ และพชน ามาใชไดจากการน ามาปลกเอง (46.00%) และ เกบจากปา (56.00%) พชทใชดานอนๆ เปนพชทใชในชวตประจ าวนดานตางๆ เชน การใชเปนทอยอาศย เชอเพลง อปกรณในการจบปลา ใชท าเสอ ใชท าเครองดนตร หรอการใชพชเพอเปนพชเศรษฐกจของชมชน ซงเปนการใชประโยชนจากพฤกษศาสตรพนบานทงสน และจากการศกษาพบวา พฤกษศาสตรพนบานของพชทใชในการท าเหลาอ(ไห) ซงเปนเหลาพนเมองทเปนภมปญญาทองถนทสบทอดกนมาจากบรรพบรษ และเปนสนคาทสรางอาชพและสรางรายไดกบชาวอ าเภอเรณนคร มพชทเปนองคประกอบในการท าหวเชอแปงเหลา เชน ขาวตดหมตดหมา สฟนคนทา มะพราว หมาก สองฟา รากก ายาน เครอประสงค ชะเอมปา พรกไทย กระเทยม ขา ฯลฯ ซงจะตองใชพชจ านวนมากในการเปนสวนผสมและมสตรเฉพาะของแตละชมชน 4.1.7 การออกแบบสรางสวนพฤกษศาสตรโรงเรยน จากการศกษาพฤกษศาสตรพนบานของชนเผาผไทยในอ าเภอเรณนคร จงหวดนครพนม ไดน ามาออกแบบสวนพฤกษศาสตรของโรงเรยนโดยจ าแนกตามประโยชนของพชและแหลงทอยของพช ไดดงนคอ 4.1.7.1 สวนสมนไพร เปนการรวมรวมพชในทองถนทใชประโยชนทางยาในการรกษาโรค โดยการศกษาจากปราชญชาวบาน หมอยาและศนยการเรยนรสมนไพร ฯลฯ ทน ามาใชประโยชนในการปองกนและรกษาโรค เชน ขง ขา ขมน กะทอ ไพล เปลา หนาด มะกล าตน หวา ออยด า เปราะปา ตะไครหอม ฯลฯ 4.1.7.2 สวนพชผกพนบานเปนการรวมรวม พชผกในทองถนทนยมใชบรโภคในครวเรอน โดยการศกษารวบรวมจากปราชญชาวบานและผร ในอ าเภอเรณนคร และจดไวเปนหมวดหม เชน หอม กระเทยม ขง ขา ชาเรอด บกเตยง นมแมว แค แคนา ฯลฯ 4.1.7.3 สวนพชในพธกรรมชนเผาผไทย สวนพชในพธกรรมชนเผาผไทย เปนการรวมรวมพรรณไมทใชในพธกรรมทส าคญและมความสมพนธกบวถชวต ของชนเผาผไทยเรณนคร เชน สมปอย ลนทม ราชพฤกษ ดาวเรอง มะพราว หมาก ขาว ฯลฯ 4.1.7.4 สวนพชเศรษฐกจในชมชน ไดศกษารวมรวมพรรณไมทใชประโยชนดานเศรษฐกจ การสรางอาชพและสรางรายได ใหแกคนในชมชน เชน “เหลาอ” ซงมความเปนมาอนยาวนานเคยงคกบวฒนธรรมผไทยเรณนครเปนสงทใชในพธกรรมตางๆ ใชในประเพณของชนเผาผไทย ใชเพอการสงเสรมการทองเทยว เชงวฒนธรรม และเปนสนคาทเปนทนยมน าเปนของฝากจากเรณนคร เหลาอ มสวนประกอบจากพชเชน เครอประสงค ออยสามสวน เพกา ขา ฯลฯ 4.1.7.5 สวนพรรณไมน าในทองถน เปนการรวมรวมพรรณไมน าทชนเผาผไทยน ามาใชประโยชน ในดานตางๆ โดยรวบรวมและจดเปนสวนแสดงพรรณไมน าในทองถน บรเวณสระน าในโรงเรยน เชน บวหลวง บวกนสาย กกกลม กกสามเหลยม บอนจน ผกกระเฉด เปนตน

8

4.2 ผลลพธทไดรบจากผลงาน 4.2 1 ไดทราบความหลากหลายทางชวภาพของพชและการใชประโยชนจากพชในดานการใชประโยชนทางดานอาหาร การใชประโยชนทางดานยา การใชประโยชนทางดานวฒนธรรม และ การใชประโยชนดานอนๆ ของชนเผาผไทยในจงหวดนครพนม 4.2 2 น าขอมลทไดมาสรางสวนพฤกษศาสตรโรงเรยนเปนแนวทางในการอนรกษพนธกรรมพชและความหลากหลายทางชวภาพทยงยน 4.2 3 เปนการสงเสรมการอนรกษองคความรเดมเกยวกบการใชพชของชนเผาไมใหสญหายไปกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม 4.2 4 เปนแนวทางในการน าความรดงเดมของชนเผาพฒนาปรบปรงเพอประโยชนทางเศรษฐกจตอไป 5. เอกสารอางอง เตม สมตนนทน (2557) ชอพรรณไมแหงประเทศไทย. กรมปาไม ส านกวชาการปาไม สวนพฤกษศาสตรปาไม. สรวรรณ สขศร (2546) พฤกษศาสตรพนบานในบรเวณเขตหามลาสตวปาบงโขงหลงจงหวดหนองคาย. ปรญญานพนธมหาบณฑต. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 6. การเผยแพรผลงาน การก าหนดกลยทธในการเผยแพรสชมชน 1. การเผยแพรความรและองคความรทไดใหแกบคลากรในโรงเรยน และนกเรยนโดยการประชาสมพนธหนาเสาธง เสยงตามสาย web page, web site ของโรงเรยน โดยการกอตงกลมเยาวชนอนรกษพฤกษศาสตรพนบานขนในโรงเรยน โดยรบสมครเยาวชนจตอาสา เปนตวแทนนกเรยนหมบานทนกเรยนอาศยอย เพอน าขาวสารและสาระความรดานพฤกษศาสตรพนบาน ประชาสมพนธผานหอกระจายขาวประจ าหมบาน อยางนอยสปดาหละครง 2. สรางเครอขายความรวมมอในการประชาสมพนธกบหนวยงานตางๆในชมชน เชน หนวยงานเทศบาลเรณนคร สภาวฒนธรรมอ าเภอเรณนคร 3. การสรางเครอขายความรวมมอ ในการเผยแพรความรสชมชน โดยการประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของ ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล โรงพยาบาลชมชนอ าเภอเรณนคร ส านกงานเทศบาลเรณนคร สภาวฒนธรรมอ าเภอเรณนคร ส านกงานเกษตรอ าเภอเรณนคร เพอเปนสอกลางในการเผยแพรความรสชมชน รวมไปถงผประกอบการกลมวสาหกจชมชน ในการรวมแลกเปลยนเรยนร ดานการใชประโยชนและการอนรกษทเหมาะสม 4. เผยแพรผลงานในเวบไซต www.kroobannok.com

9

รปภาพกจกรรม

ลงพนทส ารวจการใชประโยชนจากพช ลงพนทส ารวจการใชประโยชนจากพช

ลงพนทส ารวจการใชประโยชนจากพช ลงพนทส ารวจการใชประโยชนจากพช

เกบพรรณไมแหง รวบรวมขอมลวเคราะหขอมล

รวมกนสรางสวนพฤกษศาสตรโรงเรยน รวมกนสรางสวนพฤกษศาสตรโรงเรยน

10

สวนพรรณไมน าในทองถน สวนพรรณไมน าในทองถน

สวนพชผกพนบาน สวนพชในพธกรรมชนเผาผไทย

สวนสมนไพร สวนพชเศรษฐกจในชมชน

สวนพฤกษศาสตรโรงเรยน สวนพฤกษศาสตรโรงเรยน