ผศ.ดร.กรยา สงขทองวเศษ !ภาควชาพชศาสตรและทรพยากรการเกษตร สาขาพชไร !คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

การจำแนกพชไร (Agronomy Classification)

การจำแนกพชPlant Classification

1. จำแนกโดยวธทางพฤกษศาสตร

(Botanical Classification)

Kingdom

Division

Class

Order

Family

Genus

SpeciesVariety

การจดหมวดหม

• พชหนงชนด = 1 specy ( พหพจน = species)

• ชอวทยาศาสตร ประกอบดวย

Genus + specy

• เชน มะมวง = Mangifera indica หรอ

Mangifera indica

ขาวโพด = Zea mays หรอ

Zea mays

http://www.icecreamfanclub.com/articles/41974741/

http://www.thaiagrinews.com/wp-content/uploads/2013/03/%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B9%82%E0%B8%9E%E0%B8%94.jpg

• Kingdom: อาณาจกรพช (Plant) ซงแบงออกเปน 12 Divisions

• Division: พชทางการเกษตร หรอพชชนสง (Tracheophyta) ซงเปนพชทมระบบราก ลำตน ใบ ระบบทอลำเลยง (vascular systems) หรอ (tracheary system)

Division: Tracheophyta แบงออกเปน 12

classes (มและไมมเมลด)

มเพยง 3 classes ทใชปลกทางการเกษตร คอ

1. Class Filicinae: Fern

2. Class Gymnospermae: สน แปะกวย

และปรง

3. Class Angiospermae: flowering plant

Class: Gymnospermae ม Order ทสำคญ 3

Orders คอ

http://web3.dnp.go.th/botany/detail.aspx?words=%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%9B%E0%B8%B5&typeword=group

http://www.ucmp.berkeley.edu/seedplants/ginkgoales/ginkgo.html

http://www.kroobannok.com/blog/21604

Order Coniferales (สน)Order Ginkgoales (แปะกวย)

Order Cycadales (ปรง)

Class: Angiosperm (Flower plants)

แบงออกเปน 2 subclasses

1.พชใบเลยงเดยว (Monocotyledoneae)

2.พชใบเลยงค (Dicotyledoneae)

•Order: เปนพชทมหรอไมม กลบดอก กลบเลยง เชน 1. ขาว (Graminales) มกลบดอก แตไมมกลบเลยง !

2. กหลาบ (Rosales) มทงกลบดอกและกลบเลยง

• Family: เปนพชบกหรอพชนำ จำนวน

เกสรตวเมย การเกดใบบนตน มหรอไมมกลบเลยง ลกษณะดอก ผล คลายกน

• Genus: ลกษณะของรงไข มลำตนหรอไม

• Species: ลกษณะของใบ

• Variety: พชชนดหนงๆ อาจมหลายพนธ

2. จำแนกโดยอาศยอายของพช (Life-cycle Classification)

อาศยหลกการจำแนกโดยดอายของพช หรอลกษณะ

การเจรญเตบโตของพชเปนเกณฑ แบงไดเปน 3 ประเภท

1. พชลมลก (Annuals plant) หมายถง กลมพชทมการเจรญเตบโต ออกดอกตดผล และตาย ภายในเวลา 1 ป หรอนอยกวา 1 ป ไดแก ขาว ขาวโพด ขาวบารเลย ขาวโอต ทานตะวน ถวเหลอง ฝาย ปอ เปนตน

2. พชคางปหรอคาบป (Biennials plant) หมายถง พชทมอายอย 2 ฤด หรอ 2 ป คาบเกยวกน ในปแรกนน จะมแตการเจรญเตบโตทางตนและทางใบ (vegetative growth) ซงจะสะสมอาหารไว แตจะยงไมออกดอกจนกระทงในปตอมา พชกลมนมกใหเมลดเปนจำนวนมาก และตายหลงจากใหเมลดแลว เชน หอม กระเทยม ชการบท

3. พชยนตน (Perennials plant) หมายถง พชทมอายมากกวา 2 ป

เชน พชอาหารสตวในเขตอบอน พชพวกนมกมระบบรากลก อาจ

เปนไดทงหญาและถวอาหารสตวชนดตางๆ และออย

3. จำแนกโดยอาศยประเภทของใบเลยง

(Cotyledon Classification)

1. พชใบเลยงเดยว (Monocotyledons)

หมายถง พชทมใบเลยง

เพยงใบเดยว   เมอเจรญเตบโตเตมท

จะเหนขอและปลองในสวนของ

ลำตนชดเจน   ใบมกมลกษณะแคบ

เรยว    เสนใบเรยงตวในแนวขนาน  

รากเปนระบบรากฝอย   เชน  

ขาวโพด   ออย หญา และไผ เปนตน

 

http://www.pinkmonkey.com/studyguides/subjects/biology-edited/chap15/fig15_21.gif

การงอกของพชใบเลยงเดยว การงอกแบบใบเลยงอยใตดน (hypogeal germination) คอ การงอกของเมลดพนธ

เปนตนออนแลว ใบเลยงยงไมโผลขนมาเหนอดน กลาวคอ เรมแรกเมลดพนธจะดดนำเขาไป

ทำใหเอมบรโอและเอนโดสเปรมขยายตว coleorhiza จะแทงทะลเปลอกออกมา รากปฐม

ภม (primary root) เจรญออกมาอยางรวดเรว แลวเนอเยอหมยอด (coleoptile) จะเจรญโผลพน

ดนขนมา เมอไดรบแสงแดดจงหยดการเจรญ ปลอยใหยอดออนเจรญแตกใบจรงออกมา สวน

ใหญทเหนอยเหนอดนคอ สวนของลำตนทอยเหนอใบเลยง (epicotyl) การงอกในลกษณะนมก

พบในพชใบเลยงเดยว เชน ขาวโพด (Zea mays) แตกมพชใบเลยงคบางชนดทงอกแบบใบเลยง

อยใตดน เชน ถวลนเตา (Pisum sativum)

2. พชใบเลยงค ( Dicotyledons)

หมายถง พชทมใบ

เลยง  2  ใบ  เมอเจรญเตบโตเตมท

แลวจะเหนขอและปลองในสวน

ของลำตนไมชดเจน    ใบม

ลกษณะกวาง   เสนใบแตกแขนง

เปนรางแห   รากเปนระบบราก

แกว   ไดแก  ถว  พรก    และ

มะมวง  เปนตน

การงอกของพชใบเลยงค การงอกแบบใบเลยงอยเหนอดน (epigeal germination) คอ การงอกของเมลดพนธท

มใบเลยงชขนมาเหนอดน โดยขนตอนแรกของการงอก เมลดพนธดดนำเขาไป เมลดมลกษณะ

พองโต รากแรกเกดแทงทะลออกมาลงสพนดน ตอมาไมนาน มรากแขนงแตกออก ลำตนใตใบ

เลยงเรมปรากฏมลกษณะโคงงออยเหนอดน แลวดงสวนของใบเลยงตามขนมาเหนอดน เมลด

พนธพชทงอกในลกษณะน สวนใหญทเหนอยเหนอดนคอ สวนของลำตนทอยใตใบเลยง เชน

ถวเหลอง (Glycine max) ถวแดงหลวง (Phaseolus vulgaris) และ

ละหง (Ricinus communis) นอกจากน ยงมพชใบเลยงเดยวบางชนดทมลกษณะพเศษ สามารถ

งอกแบบอพเจยล เชน เมลดหอม

4. จำแนกโดยอาศยกระบวนการสงเคราะหแสง (Photosynthesis Process Classification)

• กลมพช C3 หมายถง พชทมระบบการตรงคารบอนไดออกไซดดวย Calvin Cycle เพยง

อยางเดยว ทชน mesophyll cells จะเหนไดวาใน Calvin Cycle สารอนทรยตวแรกทเกดขน

จากการตรงคารบอนไดออกไซดคอ PGA จงเปนสารทมคารบอน 3 อะตอม เราจงเรยกพช

กลมนวา พช C3 และมขบวนการหายใจแสง photorespiration เกดขน ไดแก ขาว ขาว

สาล ขาวไรย ขาวโอต ขาวบารเลย ทานตะวน ถวเหลอง ถวลสง ฝาย แครอท บท เปนตน

http://www.thaigoodview.com/node/93488

● กลมพช C4 หมายถง พชทสามารถตรง CO2 ได 2 ครง โดยครงแรกจะ

เกดขนทชน mesophyll cells และครงท 2 จะเกดขนทชน bundle sheath

cells และพช C4 นจะไมมขบวนการ photorespiration หรอมนอยมาก

ไดแก ออย ขาวโพด ขาวฟาง หญารงนก (Rhodes grass) และหญาแพรก

เปนตน

http://archive.wunjun.com/udontham/4/32.html

ครงแรกกรดฟอสโฟอนอลไพรวก ( phosphoenolpyruvic

acid : PEP ) ตรง CO2 เปนสารทมคารบอน 4 อะตอม เรยกวา กรดออก

ซาโลแอซตก (oxaloacetic acid :OAA ) ซงเปนสารประกอบคงตวชนด

แรกทไดจากปฏกรยาตรง CO2

ครงทสอง OAA มการเปลยนแปลงหลายขนตอนและ

ลำเลยงผานพลาสโมเดสมาตามายงเซลลบนเดลชท สารคารบอน 4

อะตอม ทลำเลยงมานจะปลอย CO2 ใหกบ RuBP ในวฏจกรคลวนกลาย

เปนสารทม คารบอน 3 อะตอม ซงจะลำเลยงกลบมาทสโตรมาของ

เซลลมโซฟลลและเปลยนแปลงเปนสาร PEP เพอจะตรง

คารบอนไดออกไซดอกครงหนง

● กลมพช CAM หมายถง พชทตรง CO2 ในเวลากลางคน และนำมาสงเคราะห

อาหารในเวลากลางวน กลาวคอ มการตรงคารบอนอนนทรย ทง 2 ครง ใน

mesophyll cell เดยวกน เพยงแตตางเวลา คอ ตรงคารบอนในรปของ HCO3- ใน

เวลากลางคน และตรงคารบอนในรปของ CO2 ดวย วฏจกรคลวนในเวลากลางวน

ไดแก ตะบองเพชร โบตน พยาไรใบ พชพวกนจะมประสทธภาพในการใชนำสง

แตจะมอตราการเจรญเตบโตชา

5. จำแนกโดยอาศยการตอบสนองตอชวงแสง

(Photoperiod Sensitivity Classification)

1. Short-day plants (พชวนสน)

หมายถง พชทออกดอกเมอชวงกลางวนสนกวาชวงวน

วกฤต ไดแก ยาสบ เบญจมาศ ถวเหลอง ขาว และสตรอเบอร เปนตน

2. Long-day plants (พชวนยาว)

หมายถง พชทออกดอกเมอชวงกลางวนยาวกวาชวงวน

วกฤต ไดแก ขาวสาล ขาวโอต ปวยเลง ขาวบารเลย แรดช และผกกาด

หวาน เปนตน

3. Day-neutral plants (พชทไมตอบสนองตอชวงวน) หมายถง พชทออกดอกไดทกชวงแสง โดยไมขนกบชวงวน เชน ขาวโพด ขาวฟาง มะเขอเทศ ฝาย และแตงกวา เปนตน

ชวงวนวกฤต (Critical day length)

หมายถง ความยาวของชวงกลางวนทมผลตอการออกดอก

ของพช สวนใหญพชทตอบสนองตอชวงวนมกเปนพชในเขตอบอน

6. จำแนกโดยอาศยความตองการนำ (Water Requirement Classification)

1. Hydrophytes คอ กลมพชทตองมนำอยในบรเวณเจรญเตบโต

ซงแบงเปน 2 พวก คอ

1.1 aquatic plants ตองอยในหรอแชนำ

1.2 bog plants พวกทอยในดนแฉะได

2. Mesophyte คอ พชปลกทวๆ ไป (common land plants)

3. Xerophyte คอ พชทนแลง (drought tolerant) สวนมากเปนพชตระกลหญา

4. Aerophyte คอ พชกลมทมรากทไมตองหยงลงดนกสามารถใชความชนใน

อากาศได เชน กลวยไมตางๆ

5. Halophyte คอ พชทนดนเคม ความจรงพชกลมน คอ serophytes ทยงขนได

ในดนทเคม คอ ดนทมปรมาณเกลอสง ทำใหการดดนำเขาในลำตนเปนไปได

ยากขน

7. จำแนกโดยอาศยการตอบสนองตออณหภม

(Temperature Sensitivity Classification)

1. Tropical plants พชเขตรอน

อณหภมเฉลยตลอดปอยระหวาง 25-30 °C การเพาะปลก

อาจจะไมมปญหาการขาดฝน แตในเขตรอนแหง จะมฤดฝน

สลบกบฤดแลง

2. Subtropical plants พชเขตกงรอน

อณหภมเฉลยในเวลากลางวนสงกวา 20 °C ตลอดป และม

ความแตกตางระหวางอณหภมกลางวนกบกลางคน โดยเฉพาะ

ฤดหนาวอณหภมอาจลดตำกวา 5 °C ปญหาสำคญในเขตดง

กลาวคอ ขาดฝนในชวงฤดแลง และฤดหนาว

3. Temperate plants พชเขตหนาว และเขตอบอน

ในฤดรอนจะมแสงมากกวาฤดอน อณหภมเฉลยในฤดรอน

ประมาณ 25 °C และจะลดลงเหลอ 0 °C ในฤดหนาว

การสญเสยนำจากการระเหย และคายนำของพชจะมมากใน

ฤดรอน

7. จำแนกโดยอาศยการตอบสนองตออณหภม (Temperature Sensitivity Classification)

8. จำแนกตามวธการทางพชสวน

( Horticulture Classification)

9.จำแนกตามวธการทางพชไร

(Agronomy Classification)

สวนใหญเนนทางการเขตกรรมและการใชประโยชน

วธการจำแนกพช (ตอ)

ความแตกตางระหวางพชไรและพชสวน

พชไร - ปลกในพนทมาก - ราคาตอหนวยพนทตำ - Extensive care - สวนใหญใชเปนอาหาร และปจจยอนๆ เชน ฝาย

พชสวน - ปลกในพนทนอย - ราคาตอหนวยพนทสง - Intensive care - เปนทงอาหารและ สนทรยภาพ

พชโดยทวไป = Plant

พชปลก = Crop

พชไร = Agronomy: Field Crop

พชสวน = Horticulture Crop

การจำแนกพชไร จำแนกตามการใชเปนอาหารและ/หรอ ประโยชนทางการ เกษตร ได 12 กลม 1. พชอาหารสตว (Forage Crop) สวนใหญเปนพชตระกลหญาและพชตระกลถว

http://www.google.co.th/search?q=%E0%B8%AB%E0%B8%8D%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B9%88&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=SJ3FUcGlPM-qrAeTnoCoAQ&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1280&bih=709#tbm=isch&sa=1&q=%E0%B8%AB%E0%B8%8D%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%9B%E0%B8%B5%E0%B8%A2&oq=%E0%B8%AB%E0%B8%8D%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%9B%E0%B8%B5%E0%B8%A2&gs_l=img.3..0l10.21918.24515.0.25795.8.7.0.0.0.2.298.1123.3j2j2.7.0...0.0...1c.1.17.img.ce6FVwVoxU0&bav=on.2,or.r_qf.&bvm=bv.48293060,d.bmk&fp=820ef0ef85c011b9&biw=1280&bih=666&imgdii=_

จดแบงรปแบบพชอาหารสตวตามลกษณะการจดการ

หญาแหง (hay) ตดใหสตวกนสดๆ (soiling crops)

การทำหญาหมก (silage crops) การปลอยใหสตวลงไปแทะเลมเอง (pasture crops)

2. ธญพช (Cereals Crops) พชอาหารมนษยทไดจากพชตระกลหญา โดยการนำเมลด มาใชประโยชน

www.tnews.co.th/html/read.php%3F...d%3D9834 pirun.ku.ac.th/~b4910101/oh1.html pkcf.gigamag.net/index.php%3Ftop...%3D563.0

3. พชใหเมลด (Grain Crops)

พชทปลกเพอเอาเมลดมาเปนอาหาร

www.tnews.co.th/html/read.php%3F...d%3D9834 www.rakbankerd.com/agriculture/o...tblplant storybyoul.wordpress.com/2010/03/25/023/

healthdeena.blogspot.com/2010/04...ost.html www.bloggang.com/viewdiary.php%3...ate%3D29

4. พชหว (Root/tuber crops)4.1 พชหวทเกดมาจากสวนราก เรยกวา root crops

www.eco-agrotech.com/index.php%3...type%3D2 variety.teenee.com/foodforbrain/...848.html

4.2 พชหวทเกดมาจากสวนลำตนใตดนขยายตวเปนหว

เรยกวา tuber crops

www.our-teacher.com/our-teacher/...adge.htm topicstock.pantip.com/jatujak/to...881.html

5. พชเสนใย (Fiber Crops)

เสนใยจากเปลอก ใบหรอดอก เพอใชในการทอผา หรอทำเชอก

www.rd1677.com/branch.php%3Fid%3D44368 203.172.204.162/web/thaiEnclycro...p189.htm

www.natres.psu.ac.th/Department/...enaf.htm

6. พชนำตาล (Sugar Crops)

www.maemoh.org/maemoh45/maemoh8/...h8_5.htm www.rakbankerd.com/agriculture/o...tblplant

ออย และขาวฟางหวาน

7. พชกระตน และยาเสพยตด (Stimulants medicinal and narcotic crops)

www.bloggang.com/viewdiary.php%3...log%3D25 learners.in.th/file/man_b25/list...page%3D2

www.igetweb.com/www/happycup/ind...3D282879

www.pinonlines.com/node/6873

8. พชนำมน (Oil Crops)

storybyoul.wordpress.com/2010/03/25/023/ healthdeena.blogspot.com/2010/04...ost.html www.thaipoem.com/forever/poem.ph...3D113256

learners.in.th/file/butterfly/view/74716

www.rakbankerd.com/kaset/openweb...tblplant

www.oknation.net/blog/motorcyrub.../entry-3

9. พชทใชเปนปยพชสด (Green manure Crops)

ไถกลบพชนนเมอยงสดอย หรอเมอออกดอกแลว เพอให

รากพชผสลายเปนปยปรบปรงสภาพดนตอไป นยมใชพชตระกล

ถว เนองจากสามารถเพมปรมาณธาตอาหารหลกบางชนด เชน

N และ P

10. พชทปลกแทนพชหลก (Catch Crops)

กรณทพชหลก (main crop) เมอปลกแลวเกดความเสย

หาย กอนเกบเกยวได หรอเกดฝนชากวาปกตหรอแลงระหวางปลก

ทำใหไมสามารถเกบผลผลตได กตองหาพชอายสนพอจะใช

ประโยชนจากธรรมชาตในชวงทเหลอของฤดนนปลกเอาประโยชน

แทนพชหลก เชน ปลกถวอายสนๆ ชดเชยขาวทไมไดผลผลต

11. พชคลมดน (Cover Crops) ปลกเพอใหแผคลมผวหนาดนเพอลดการชะลางพงทลาย

เนองจากฝนลม หรอคลมแผเพอสงวนความชมชนของดนใน

ปลายฤดฝนเอาไวใหพชอนไดใชประโยชนจากความชมชน และ

ปลดปลอยแรธาตอาหารในดน ปกตนยมใชพชตระกลถวเปนเถา

เชน ถวคารโลโปโกเนยม

12. พชรวมกน (Nurse/companion Crops)

พชทปลกรวมพนดนเดยวกนพรอมๆ กบพชอน โดยมชวง

เกบเกยวเหลอมกน การปลกพชรวมกนน พชกจะแขงขนกนใช

ปจจยดาน อาหารพช ความชน และแสงสวาง จงควรพจารณา

เฉพาะพชทแขงขนกนใหนอยทสด สาเหตทตองปลกรวมกนแตเกบ

เกยวตางเวลากน กเพอเอาประโยชนจากธรรมชาตในภมประเทศ

บางแหงเทานน เชน ปลกพชตระกลถว หรอปลกหญา แลวแทรก

ดวยพชอายสนหรอยาวกวาลงไปซงอาจเปนธญพช